ocilloscope

Э.Дамдинсђрэн

Осциллоскопоор

хийх хэмжилтүүд

Улаанбатар хот. 2001

Осциллоскопоор хийх хэмжилтүүд

1

Оршил

Осциллоскоп бол цахилгаан дохиог судлахад тђгээмэл хэрэглэдэг электрон багаж юм. Нилээд сайн ђзђђлэлт бђхий осциллоскоптой бєгєєд тђђнийгээ тєгс эзэмшсэн мэргэжилтэн єєр хэмжих хэрэгсэлгђйгээр бараг бђх электрон хэмжилтийг осциллоскопоор гђйцэтгэж чаддаг. Иймд электрон осциллоскопыг сайтар эзэмшиж сурах нь чухал ач холбогдолтой байх ажээ.

Электрон техникт суралцаж байгаа оюутан, сурагчид хийгээд энэ чиглэлээр ажиллаж байгаа инженер, техникийн ажилтнууд электрон осциллоскопыг байнга ашиглах шаардлага гардаг. Харин осциллоскопыг удирдан ажиллуулахын тулд тђђний бђх бариул, товчнуудын ђђргийг ђнэн зєв сайтар мэдэх хэрэгтэй байдаг. Нєгєє талаас осциллоскопоор тєрєл бђрийн хэмжилтийг хэрхэн гђйцэтгэх вэ? Тђђнийг яаж ђр ашигтай хэрэглэх хийгээд алдаатай ђр дђнд хђрэхээс зайлсхийх талаар юу мэдвэл зохих вэ? гэх зэрэг олон асуултууд эхлэн суралцагсадын ємнє тулгардаг. Энэ бђгдэд хариулт єгєхєд энэхђђ гарын авлагын ђндсэн зорилго оршино.

1. Осциллоскопын тухай ерөнхий ойлголт

Осциллоскоп дотроо олон янз байдаг хэдий ч бђх осциллоскопын ђндсэн хэсэг хоорондоо адилхан учир ажиллуулах арга нэгэн ижил байдаг. Харин адилхан ђђрэг зориулалттай бариул, товчлуурыг єєр єєрєєр нэрлэх нь бий. Осциллоскопыг ашиглаж сурахын тулд доорхи жишээ, дасгалуудыг єєрт байгаа осциллоскоп дээр гђйцэтгэж турших хэрэгтэй. Таны осциллоскоп хоѐр сувагтай, 20MHz зурвастай байхад хангалттай. Энэ нь єргєн хэрэглээний хувьд хамгийн доод зэрэглэлийнх юм.

Сђђлийн ђед тоон осциллоскопын тухай нилээд ярих болсон боловч аналог осциллоскоп хэрэглэснээр тоон осциллоскопыг ашигласнаас илђђ мэдээллийг авч болно. ёђнээс гадна аналог осциллоскоп ђнэ хямдтай. Иймд тоон хувилбар тэр бђр давуутай байж чаддаггђй ажээ.

Авъяаслаг хђн цаасан дээр зураглал ђйлдэхтэй адил ажил ђйлийг осциллоскопын тусламжтайгаар хђн бђр гђйцэтгэж болно. Ийм зураглал нь ихэнхдээ электрон схемийн ямар нэгэн цэг дээрх


2

хђчдэл хугацаанаас хэрхэн хамаарах шинж тєрхийг ђзђђлдэг учир хоѐр хэмжээстэй байдаг.

Осциллоскоп хђний хэл мэддэггђй болохоор зураглал хэрхэн ђйлдэхийг тђђнд ямар нэгэн аргаар ойлгуулах хэрэгтэй болно. Эл зорилгод осциллоскопын бариул, товчлууруудыг ашиглана. Энд дєрвєн бђлэг товчлуур, бариул байдаг. Хоѐр бђлэг нь босоо, хэвтээ хоѐр хэмжээсэнд (VERTICAL, HORIZONTAL) хамаарах ба 3 дахь бђлэг нь зураглалыг хэдийд эхлэж, хэрхэн ђйлдэхийг зааж єгнє (TRIGGER). Харин 4 дэх бђлэг нь график зурах цаас ба харандааг удирдана. Иймд энэ бђлгийг PAPER&PEN гэж нэрлэдэг.

Бариул, товчлууруудыг осциллоскопын урд нђђрэнд гаргасан байх бєгєєд нэгэн бђлэгт хамаарахыг нь нэг дор цугларуулж гадуур нь хђрээ татаж юмуу дэвсгэр єнгєєр єєр хооронд нь заагладаг. Байнга хэрэглэдэггђй зарим бариулыг арын нђђрэнд юмуу хажуу бєєрєнд гаргасан байх нь бий. Мєн зарим ђед тохируулга хийх зориулалттай бариулыг халиваар эргђђлж болохоор хагас далд байрлуулсан байдаг. Жишээ нь TRACE ROTATION.

2. Осциллоскопыг ажиллагаанд бэлтгэх тухай

Эхлээд осциллоскопыг асаана. Тэгэхэд та азаар дэлгэцэн дээр ямар нэгэн дђрс харж болно, эс бєгєєс дэлгэц хоосон ч байж мэднэ. Дэлгэц дээр ямар ч болов дђрс гарч байхын тулд товчлуур, бариулууд ђндсэн байрлалдаа оршин байвал зохино. Осциллоскопын оролтонд юу ч єгєєгђй байхад дэлгэц дээр хаа нэгэнтээ хэвтээ тод зураас харагдах ѐстой. Ийм байхын тулд товчлуур, бариулуудыг (тэдгээртэй цаашид нэг бђрчлэн танилцах болно) дараах ђндсэн байрлалд тавих хэрэгтэй:

Хаймсуурыг осциллоскопоос салгаж VERTICAL бђлгийн AC/GND/DC

тђлхђђрийг (энэ нь суваг тус бђрт байна) GND байрлалд тавина,

VERTICAL бђлгийн MODE тђлхђђрийг CH1 рђђ залгана,

TRIGGER бђлгийн MODE тђлхђђрийг AUTO байрлалд, SOURCE тђлхђђрийг CH1 байрлалд, COUPLING тђлхђђрийг (хэрвээ ийм тђлхђђр байх аваас) AC байрлалд тус тус тавина,

HORIZONTAL бђлгийн TIME/DIV бариулыг 2ms байрлалд тавина (ђђнтэй ойролцоо байрлалд байсан ч болно),

Үндсэн тохиргоо


3

Зураг 2.1. Гэрэлт шугамын ташилт

PAPER&PEN бђлгийн INTEN ба FOCUS гэсэн хаяг бђхий бариулуудыг нар зєв тултал эргђђлнэ,

VERTICAL бђлгийн POSITION бариулыг болон HORIZONTAL бђлгийн POSITION X бариулыг дундаж байрлалд тавихад дэлгэцийн гол хавьд хэвтээ шугам гарах ѐстой. Энэ шугам дэлгэцийн єргєнєєс илђђ урттай байж болно.

Хэрэв осциллоскоп ийм тєлєвт орохгђй бол осциллоскоп сайн мэддэг мэргэжилтэнд ђзђђлбэл зохино.

Ихэнх тохиолдолд дђрс ихэд тод байдаг учир

PAPER&PEN бђлгийн INTEN бариулыг эргђђлж хђссэн хэмжээндээ тааруулан тавина. Дэлгэц дээрх гэрэлт шугам єргєн байвал мєнхђђ бђлгийн FOCUS бариулаар боломжийн нарийн байхаар тохируулна. Дээр ђеийн осциллоскопод FOCUS-ыг дахин дахин засаж байх шаардлага гардаг байсан. Учир нь дэлгэц дээрх шугамын єргєн цаг ямагт єєрчлєгддєг юм. Орчин ђеийн осциллоскопод ийм асуудал байхгђй болсон.

Зарим осциллоскоп гэрэлт шугамын єргєн,

нарийнийг тохируулахад зориулсан хоѐр бариултай байдаг. Эдгээрийг FOCUS ба ASTIGMATISM хэмээн нэрлэнэ. Эхнийх нь ямар ђђрэгтэйг сая ђзсэн. Харин хоѐр дахь нь дэлгэц дээр яг дугуй толбо гарган авахад хэрэгтэй. Эдгээр бариулын байрлалыг зохих ѐсоор нь хялбар аргаар тогтоохын тулд эхлээд осциллоскопыг X-Y горимд тавина. ёђний тулд HORIZONTAL бђлгийн TIME/DIV товчийг нэг чиглэлд нь тултал эргђђлж X-Y хаягтай байрлалд хђргэнэ. Харин зарим осциллоскоп X-Y гэсэн хаяг бђхий тусгай тђлхђђртэй байдаг. Энэхђђ ажиллагааны дђнд дэлгэц дээр багавтар хэмжээтэй толбо ђђснэ. POSITION бариулуудын

тусламжтайгаар энэхђђ толбыг дэлгэцийн тєв дээр аваачина. Тэгээд FOCUS бариулаар дэлгэц дээрх толбыг хэдхэн миллиметрийн хэмжээтэй мєртлєє тод болгоно. ASTIGMATISM бариулыг ашиглан аль болохоор яг дђгэрэг толбо гаргах бєгєєд дахин FOCUS бариулаар дэлгэц дээр хурц тод ирмэг бђхий толбо ђђсгэнэ. ёђгээр тохируулах ажиллагаа дуусах ба осциллоскопыг X-Y горимоос буцааж гаргана.

Эрчим фокус

ААстигматизм


4

Дэлгэц дээрх гэрэлт шугам 2.1-р зурагт

ђзђђлсний адил ташсан байж болно. Энэ нь гадны соронзон орны ђйлчлэлээс болох ба TRACE ROTATION гэсэн хаягтай бариулаар ђђнийг засна. Энэ бариул осциллоскопын нђђрэнд далд орших бєгєєд тусгай нђхээр халив оруулж эргђђлнэ. Осциллоскопыг байрнаас нь хєдєлгєх бђрийд энэхђђ тохируулгыг дахин давтан хийх шаардлага гарч болох юм. Ийм тохируулгыг хийх хамгийн сайн арга нь гэрэлт шугамыг дэлгэцийн хуваарийн тєв орчмын аль нэгэн зураастай давхцуулах юм. САНАМЖ: Хэрэв гэрэлт шугам хуваарийн зурааснаас єргєн байх аваас тохируулахад хђндрэлтэй тул энэхђђ хоѐр шугамын хажуу ирмэгийг зэрэгцђђлж болно.

Хэрэв осциллоскоп эдгээр шалгуурыг

давж гарсан бол мэргэжлийн засварчны туслалцаа шаардлагагђй бєгєєд та цааш ђргэлжлђђлэн шалгах хэрэгтэй. Оролтонд ямар нэгэн дохио єгч ђр дђнг дэлгэц дээр харна. Дохионы аливаа ђђсгэгчийг хэрэглэж болох авч хђний бие хялбар нэгэн ђђсгэгч юм. Хаймсуурыг CH1 оролтонд холбож AC/GND/DC тђлхђђрийг DC байрлалд тавиад хаймсуурын голыг чимхэнэ. Тэгэхэд дэлгэц дээр муухан синусан дохио мэт хэлбэртэй дђрс харагдах ѐстой (2.2-р зургийг ђз). Тђђний далайц их хэмжээтэй байгаад VOLTS/DIV бариул бага утгатай байрлал дээр тавигдсан байвал дђрс дэлгэцээс хальж ч болох юм. Мєн тђђнчлэн дђрс баруун юм уу зђђн тийш хєдєлж болно. Гагцхђђ бид осциллоскопын ажиллагаа хэвийн байна гэдгийг л нэг ђзђђлэлтээр тогтоолоо.

3. Тогтмол хђчдэл хэмжих

Батарей бол тогтмол хђчдэлийн ђђсгэгч юм. Ихэнхдээ батарейн хђчдэлийг цифрэн вольтметрээр хэмжих замаар тђђнийг шалгадаг. Энэ хђчдэл 1,5V орчим байдаг. Дараа нь батарейг зохистой гђйдлээр ачаалж (А болон АА хэмжээсийн батарейн хувьд

100mA гђйдэл байвал зохимжтой бєгєєд ђђний тулд 15, 1/4W

Зураг 2.2. Мэдрэцийг

шалгах,5ms/div

Шугамыг эргүүлэх

Мэдрэцийг шалгах


5

резистор шаардагдана) батарейн хђчдэл хэвэндээ байгаа эсэхийг шалгах хэрэгтэй. Хэрэв хђчдэл хэвээр байвал батарей сайн гэсэн ђг.

Осциллоскоп бол бидний найдвартай туслагч болохоор энэхђђ хэмжилтийг тђђний тусламжтайгаар гђйцэтгэж болно. Эхлээд осциллоскопын бариулуудыг дээр ђзсэн ѐсоор ђндсэн байрлалд нь тавина.

Хаймсуурыг CH1 оролтонд залгана. VERTICAL бђлгийн MODE тђлхђђрийг CH1 байрлалд тавина. Ингэснээр нэг дэх сувагт дохио єгєгдєж энэ суваг дэлгэц дээр дђрслэгдэнэ. Мєн ийм маягаар

хоѐрдахь сувгийг сонгосон ч болно. Дараа нь бид оролтонд нь ямар тєрлийн дохио єгч байгааг осциллоскопод хэлж єгєх хэрэгтэй. Энэ удаад дохио нь 1.5V орчим хэмжээтэй тогтмол хђчдэл юм. Энэ нь AC/GND/DC тђлхђђрийг DC байрлалд тавих ђндэслэл болно.

Осциллоскопын оролтонд

єгсєн хђчдэлийн ђйлчлэлээр дэлгэц дээрх гэрлийн цацраг

анхны байрлалаасаа хазайна. Босоо тэнхлэгийн мэдрэцийг єєрчлєх замаар тухайн хђчдэлийн хувьд осциллоскопын дэлгэц дээрх электроны цацраг ямар хэмжээгээр хазайхыг тохируулж болно. Босоо тэнхлэгийн мэдрэцийг VERTICAL бђлгийн VOLTS/DIV бариулаар тохируулна (Энэ тєрлийн хоѐр бариул байдаг ба нэг сувагт нэг ноогдоно). Энэ бариул нилээд хэдэн байрлалтай. Тухайлбал "2" гэсэн хаягтай байрлал дээр тавьсан бол 2V хђчдэл єгєхєд электроны цацраг хуваарийн нэг хуваалтын хэмжээгээр хазайна. Тэхдээ VOLTS/DIV бариул дээр давхар байрласан арай єєр єнгєтэй VARIABLE бариул хамгийн баруун СALL байрлал дээрээ орших ѐстойг анхаарах хэрэгтэй.

Гэрлэн шугам анхлан дэлгэц

дээр хаана ч байрлаж болох бєгєєд єгсєн дохио тђђний байрлалыг зєвхєн босоо тэнхлэгийн дагууд

Зураг 3.1. Гэрэлт шугамын анхны

байрлал.; 5ms/div.

Оролтын сувгийг сонгох

Босоо мэдрэцийг тохируулах

Босоо байрлалыг тогтоох


6

ұұрчлұнұ. Гэрэлт шугамын эцсийн ба эхний байрлалын ялгаагаар тогтмол хђчдэлийн хэмжээг тодорхойлно. Ингэх нь гэрлэн шугамын анхны байрлалыг мэдэж байгаа нєхцєлд л боломжтой билээ. Бид VERTICAL бђлгийн POSITION бариулыг ашиглан гэрлэн шугамыг анхлан ямар ч байрлалд тавьж болно. Магадгђй дэлгэцийн голд тавихад зохистой байж болох юм (3.1-р зургийг ђз). Энэ удаад єгєх хђчдэл 1,5V орчимд байх тул босоо тэнхлэгийн мэдрэцийг 0,5V дээр (VERTICAL бђлгийн VOLTS/DIV бариулаар) тавихад электроны

цацраг 3 орчим хуваалтаар шилжих ѐстой.

Одоо батарейг осциллоскопын хаймсууртай хэрхэн

холбохыг ђзье. Хаймсуурын газар утсыг батарейн хасах туйлтай, голын утсыг нэмэх туйлтай

холбоно (3.2-р зураг). Дэлгэц дээр санасан хэмжээний хазайлт харагдав уу? Хэрэв ђгђй бол дараахь гурван зђйл буруу хийгдсэн байх болно.

Юуны тђрђђнд босоо тэнхлэгийн

мэдрэцийг шалгах хэрэгтэй. Ямар ч осциллоскоп босоо тэнхлэгийн мэдрэцийг алхам алхамаар єєрчлєх (VOLTS/DIV)

бариулын зэрэгцээ тђђнийг алгуураар єєрчлєх бариултай байдаг. ёђнийг VARIABLE гэж нэрлэнэ. Энэ бариул их тєлєв дээр дурьдсан VOLTS/DIV бариултай давхар байрласан байдаг ба бие биеэс ђл хамааран тусдаа эргэх боломжтой юм. VARIABLE бариул нь осциллоскопын тєрлєєс хамааран нар зєв, эсвэл нар буруу чигт тултал эргэхдээ хязгаарын байрлалдаа ордог. Хязгаарын байрлалыг бариулын дэргэд бичсэн CALL гэсэн ђг заах ба бариулын эргэх чиглэлийг сумаар тэмдэглэдэг. Бариулыг эргђђлэх явцад таны хуруунд ялимгђй доргилт (тор хийх чимээ) мэдрэгдмэгц эргђђлэхээ зогсоох ба энэ нь хязгаарын байрлалдаа орсныг илтгэнэ.

Зураг 3.2. Дохиог ұгұх

Дохиог ұгұх

VARIABLE


7

VARIABLE бариул хязгаарын байрлалдаа оршиход босоо тэнхлэгийн мэдрэц VOLTS/DIV бариулын тусламжтайгаар тавьсан хэмжээтэй тэнцђђ байх болно. ѓєрєєр хэлбэл єсгєлтийн хэмжээ баталгаажсан гэсэн ђг. Бид энэхђђ бариулын тухай хожим дахин ђзэх бєгєєд яагаад ингэдгийн учрыг ойлгох болно.

Ихэнх осциллоскопод босоо

тэнхлэгийн мэдрэцийг ихээр нэмэгдђђлэх

зориулалттай нэмэлт єсгђђр байдаг. Энэхђђ єсгђђрийг 5MAG буюу

10MAG гэсэн хаяг бђхий тђлхђђрээр ажилд оруулна. Эхний тохиолдолд дохиог 5 дахин, дараачийнхад 10 дахин єсгєнє. Энэ тђлхђђрийг ихэвчлэн VARIABLE бариулаар удирддаг боловч заримдаа тусдаа бариултай байдаг. VARIABLE бариулыг єєр рђђгээ татаад ђзээрэй (Гэхдээ хђчтэй чангааж болохгђй). Бариулыг ялимгђй татахад гол нь наашаа бага зэрэг сугарч босоо мэдрэц єсєх боломжтой болно. Бариулыг эргђђлж єсгєлтийн хэмжээг єєрчлєнє. Нэмэлт єсгђђрийг салгахдаа энэ бариулыг буцааж тђлхэнэ. Жирийн ђед энэ бариулыг нэмэлт єсгђђрийн биш байрлалд тавина. Учир нь єсгђђрийг ажиллуулахад шуугиан нэмэгдэх ба осциллоскопын єсгєх зурвасын єргєн буурдаг дутагдалтай. Нэмэлт єсгђђрийг босоо мэдрэх чадвар хамгийн их утга бђхий байрлал дээрээ (ихэвчлэн 5mV/DIV) байхад дохиог судлахад хангалтгђй байгаа тохиолдолд л хэрэглэх хэрэгтэй.

Босоо мэдрэцийг єєрчлєх єєр

нэгэн арга нь хаймсуурыг сонгон авах юм. Ерєєс осциллоскопын хаймсуур олон янз байдаг. Хамгийн єргєн дэлгэрсэн нь 1:1 юмуу 10:1 гэсэн хаяг бђхий идэвхигђй хаймсуур юм. Зарим хаймсуур 1:1 ба 10:1 байрлал бђхий тђлхђђртэй байдаг. Хэрэв

хаймсуур єсгђђргђй бол тђђнийг идэвхигүй гэнэ. 1:1 хаймсуур нь тђђний голын утсан дээр ђйлчилж байгаа дохиог тэр хэвээр нь осциллоскопод дамжуулна. Харин 10:1 хаймсуур дохиог осциллоскопод дамжуулахдаа 10 дахин бууруулдаг. Энэ хоѐрын ђндсэн ялгаа нь дохионы ђђсгђђрийг єєр єєрєєр ачаалдагт оршино.

Тухайлбал 1:1 хаймсуур хэрэглэж байгаа бол ђђсгђђр 1M-оор ачаалагдах ба 10:1 хаймсуур хэрэглэхэд ачааллын эсэргђђцэл 10

дахин их буюу 10M байна. Энэ нь дохионы ђђсгэгчийг бага ачаалдаг сайн талтай ч дохионы харагдах хэмжээг бууруулдаг дутагдалтай. Гэвч ашиглахад зохистой нь 10:1 хаймсуур юм. Гагцхђђ тэр оролтын мэдрэцийг бууруулдгийг санах хэрэгтэй. Хаймсуурын энэ ђйлчилгээг харилцан ђгђйсгэхийн тулд VOLTS/DIV

5MAG

1:1 ба 10:1 хаймсуур


8

бариулаар босоо мэдрэцийг нэмэгдђђлэх хэрэгтэй болно. Энэ бариулыг 50mV/DIV байрлал дээр тавьсан ђед 10:1 хаймсуур

хэрэглэвэл босоо мэдрэц 0,5 V/DIV байх болно.

Эдгээр тохируулгыг хийснээр электроны цацраг гурван

хуваалтаар хазайх болно. Хазайлтын хэмжээг тодорхойлох хамгийн тохиромжтой арга нь дэлгэцийн голд орших хуваарь бђхий босоо шугам дээрх богино зураасыг ашиглах юм (3.3-р зураг). Хђчдэлийг нилээд нарийн хэмжих хэрэгтэй болжээ гэж ђзье. Гэрэлт шугамын єргєн 0,5mm орчим байдаг ба тђђний хазайсан хэмжээ 30mm орчим

байна. Тэгвэл заалтыг харах алдаа 1,6 % орчим байх нээ. Заалтыг харах нарийвчлалыг ихэсгэхийн тулд дђрсийг аль болохоор том болгох хэрэгтэй. Манай тохиолдолд хэмжиж байгаа хђчдэл нэг туйлтай юм. Иймд гэрэлт шугамын анхны байрлалыг дэлгэцийн доод хэсэгт байхаар сонгож болно. Тухайлбал тђђнийг дэлгэцийн хуваарийн хамгийн доод захын шугамтай давхцуулан тавина (3.4-р зураг). Тэгвэл хђчдэл єгєхєд гэрэлт шугам зєвхєн дээшээ шилжинэ. 10:1 хаймсуур хэрэглэсэн ђед босоо мэдрэц 20mV/DIV байхад харах алдаа дєнгєж 0,6% орчим байна.

Осциллоскоп нь хђчдэл хэмжихийн хувьд тийм ч нарийн багаж биш юм. Осциллоскопын нарийвчлал их төлөв 3% байдаг ба нилээн сайн осциллоскопод 1,25% хувь хђрдэг. Осциллоскопын нарийвчлал дэлгэцийн захад бђр ч бага байна. Нђдээр харахтай холбоо бђхий алдааг бууруулахын

тулд дђрсийг аль болохоор том болгох хэрэгтэйг санаарай.

Зураг 3.3. Дэлгэц дээрх анхны дүрс;

0,5V/div,1ms/div.

Зураг 3.4. Гэрэлт шугамын эхний

байрлал; 0,2V/div, 1ms/div.


9

Эцэст нь хэрэв батарей сайн аваас дараахь ђр дђн гарах болно. Батарейн хђчдэлийг осциллоскопын оролтонд єгсєн бєгєєд гэрэлт шугам анхны байрлалаасаа 7,8 хуваалтаар хазайсан (3.5-р зураг) бол босоо мэдрэц 20mV/DIV байгаа, 10:1 хаймсуур хэрэглэсэн (єгсєн хђчдэл 10 дахин их байна) зэргийг бодолцвол

.V56,110div

V02,0div8,7U0

Дараа нь батарейг 15 резистороор ачаалахад гэрэлт шугамын шилжилт 7,5 хуваалт болж буурсан (3.6-р зураг) бол энэ тохиолдолд

V5,110div

V02,0div5,7U1

болно. Ийнхђђ батарейг ачаалсны дараа хђчдэл нь тєдий л их биш хэмжээгээр єєрчлєгдєж байгаа бєгєєд ачааллыг салгамагц шууд анхныхаа утганд хђрч байвал ийм батарейг сайн гэж ђзэж болно.

4. Синусан дохиог харах, хђчдэлийн далайц, ђйлчлэх утгыг хэмжих

Дохионы хэлбэр, далайц, давтамжийг судлахад осциллоскопыг эртнээс хэрэглэж иржээ. Функцэн генератораас синусан дохио єгч осциллоскопын ид шидийг ђзье.

Зураг 3.6. Батарейг ачаалсан

үеийн гэрэлт шугамын байрлал;

0,2V/div, 1ms/div.

Зураг 3.5. Батарейгаас хүчдэл ұгсұн

үеийн гэрэлт шугамын байрлал;

0,02V/div, 1ms/div.


10

Генератораас гарсан дохиог хаймсуурын голын утсанд єгєх хэрэгтэй. Дохиог авахад

зориулсан BNC маягийн залгуур генераторд байдаг ба хаймсуурын голын утсыг энэхђђ залгуурын голын нђхэнд сайтар суулгах хэрэгтэй болно. ГЭВЧ

ИНГЭЖ БОЛОХГёЙ. Ийм алхам хийсэн анхны хђн л хаймсуурын голыг муруйлгах юмуу тэр бђђ хэл хугалах болно. Хаймсуурыг BNC залгууртай холбоход зориулсан тусгай цагираг хаймсууртай хамт ирдэг. Ийм цагираг байхгђй бол хоѐр тєгсгєлдєє BNC холбогчтой зориулалтын кабель хэрэглэх хэрэгтэй. Эсвэл функцэн генераторын BNC залгуурын нђхэнд ЗѓѓЛѓН утас шургуулаад хаймсуурын голыг энэ утастай хавчиж болох юм. Хаймсуурын газардуулгыг (хаймсуурын гадна талаас зђђсэн матарын хушуун хавчаар) генераторын газартай холбох хэрэгтэй.

Генератораас гарч байгаа синусан дохионы давтамжийг 1kHz орчимд, далайцыг

3V орчимд тавина. ѓмнє ђзсэний дагуу осциллоскопын ђндсэн тохиргоог хийнэ. Хаймсуурыг CH1 оролтонд холбож 1-р сувгийн

AC/GND/DC тђлхђђрийг DC байрлалд тавина. Дэлгэц дээрх синусан дохионы дђрс зураг 4.1-д ђзђђлсэн хэлбэртэй байна.

VERTICAL бђлгийн

VOLTS/DIV бариулыг ашиглан дэлгэц дээрх дђрсийн хэмжээг тохируулан тавих ба мєнхђђ бђлгийн POSITION бариулаар дђрсийг дэлгэцийн голын хэсэгт байрлуулна. POSITION X

Зураг 4.2. Хэвтээ чиглэлийн

тохируулгын дараахь дүрсний

байрлал; 1V/div, 0,2ms/div.

Зураг 4.1. Тогтохгүй гүйж байгаа

синусан дохио; 1V/div, 0,2ms/div.


Дүрсийг харах

Хэмжээг тохируулах


11

Дүрсийг тогтоох

бариулын тусламжтайгаар дђрсийг дэлгэцийн зђђн захаас нэг нђдээр шилжђђлэн тавина (Зураг 4.2-ийг ђз).

Хэрэв синусан дохио хєдєлгєєнгђй тогтож байвал хэмжилт хийхэд тохиромжтой байх билээ. Гэвч дђрс ихэнхдээ аль нэг чиглэл рђђ шилжин гђйх юмуу эсвэл олон синус давхарлан харагддаг. Энэ нь дђрсийг зурж эхлэх ажиллагаа зєв хийгдээгђйгээс болно. Дэлгэц дээрх дђрсийг тогтвортой байлгахад голлох ђђрэгтэй нэг бариул байдаг. ёђнийг LEVEL гэж нэрлэх бєгєєд TRIGGER бђлэгт хамаарна.

Осциллоскоп нь электроны цацрагийг дэлгэц дээгђђр хэвтээ чиглэлд тодорхой хурдтайгаар дахин дахин гђйлгэх замаар дђрсийг зурдаг. Судлах хђчдэл электроны цацрагийг босоо чиглэлээр хазайлгана. Хэрэв хэвтээ чиглэлд цацраг гђйхийг судалж байгаа дохиотой нэгэн зэрэг эхэлж байхаар тааруулбал (синхрончлох) цацрагийн дараагийн ээлжит гђйлтийн зураг дэлгэц дээрх анхны дђрстэй яг давхцах бєгєєд ђђний дђнд хєдєлгєєнгђй дђрс гарна. Харин дээрх хоѐр ђзэгдэл зэрэг эхлээгђй бол ар араасаа цувран гарсан дђрс дэлгэц дээр давхарлан харагдана. Электроны цацраг хэвтээ чиглэлд гђйх хурдыг єєрчлєх замаар хоѐр ђзэгдлийг синхрончлож болно. Гэвч судалж байгаа дохионы давтамж єєрчлєгдєх бђрийд синхрончлол алдагдана. ёђнээс гадна цацраг гђйх хурдыг мэдэхгђй бол хугацаа хэмжих боломжгђй юм.

Синхрончлох хамгийн ђр ашигтай арга нь дохио урьдчилан тогтоосон тєвшинг огтлон гарах хђртэл цацрагийг дэлгэцийн зђђн захад аваачин тогтоон барьж байх юм (цацрагийн эрчмийг тэг болгоно). Цацраг тухайн тєвшинг огтлон гарахад эрчим нь сэргэж хэвтээ гђйлт эхлэнэ. Энэ алгоритм учир дутагдалтай. Жишээ нь урьдчилан тогтоосон тєвшинг оролтын дохио ерєєс огтлон гарахгђй бол яах вэ? Тэгвэл цацраг цаг ямагт байрандаа байж дэлгэц дээр юу ч гарахгђй. Энэ асуудлыг шийдэх арга нь хамгийн их хугацаанаас их биш ямар нэгэн хугацааны туршид цацрагийг дэлгэцийн зђђн зах дээр тогтоон барьж байх юм. Энэхђђ хамгийн их хугацааны дотор урьдчилан тогтоосон тєвшинг дохио огтлон гарахгђй бол осциллоскоп дэлгэц дээр дђрсийг ямар нэгэн аргаар зурж эхэлнэ. Энэ бол орчин ђеийн осциллоскопууд TRIGGER бђлгийн MODE тђлхђђрийг AUTO байрлалд тавьсан ђед

Жирэлзэхийг зогсоох

Осциллоскоп яаж зурдаг вэ?

Синхрончлол


12

LEVEL

SOURCE

+, -

тогтвортой зураг гаргадаг арга юм. Урьдчилан тогтоосон тєвшинг LEVEL бариулаар тавих ба

дэлгэцийн зђђн захад хђлээх хамгийн их хугацааг энэхђђ бђлгийн HOLDOFF бариулаар тогтооно. Хэрэв дђрс дахиад жирэлзэж эхэлбэл LEVEL бариулыг эргђђлэх хэрэгтэй бєгєєд энэ бариулын ямар нэгэн байрлалд дђрс тогтвортой байх болно.

Янз бђрийн ђђсгэгчээс гарсан дохиогоор синхрончлолыг гђйцэтгэж болно.

TRIGGER бђлгийн SOURCE тђлхђђрээр синхрончлох дохионы ђђсгэгчийг сонгон авна. Синхрончлох дохиог хоѐр сувгийн аль нэгнээс (CH1 ба CH2), гадны ђђсгэгчээс (EXT), эсвэл тэжээлийн шугамаас (LINE) тус тус авч болно. Нэг сувагаар дохиог судалж байгаа бол синхрончлох дохиог ихэвчлэн тэр сувгаас авдаг.

Синхрончлох дохио урьдчилан тогтоосон тєвшингєєс дээшээ гарах юмуу эсвэл доошоо ороход, алинд нь ч цацраг тайван байрлалаасаа

гарч зурж эхлэнэ. Эдгээрийг єсєх фронтоор нь юмуу, буурах фронтоор нь синхрончлох гэж нэрлэх ба аль нэгийг нь тђлхђђрийн тусламжтайгаар сонгоно. Ихэнх осциллоскопод ийм тђлхђђр LEVEL бариултай хамтдаа байрласан татаж гаргаж, тђлхэж буцаадаг тђлхђђр байна. Зарим осциллоскопод энэ тђлхђђр тусдаа байрлах ба SLOPE +/- гэсэн хаягтай байдаг.

Зураг 4.3. Тэг төвшин, өсөх

фронт; 1V/div, 0.2ms/div

Зураг 4.4. Эерэг төвшин, өсөх



13

Синхрончлохын зарим жишээг 4.3; 4.4; 4.5; 4.6; 4.7; 4.8-р зурагт ђзђђлэв.

Зураг 4.5. Сұрұг тұвшин, ұсұх


Зураг 4.6. Тэг төвшин, буурах


Зураг 4.7. Эерэг төвшин, буурах


Зураг 4.8. Сөрөг төвшин,

буурах фронт; 1V/div, 0.2ms/div


14

HOLDOFF товчоор дэлгэцийн зђђн захад цацраг хђлээх хамгийн их хугацааг тавьж єгдєг. 10Hz-ээс бага давтамжтай удаан

дохионоос бусад тохиолдолд HOLDOFF товчийг хђлээх хугацааны завсар хамгийн бага байхаар

байрлуулах хэрэгтэй. Энэ нь судалж буй дохио синхрончлогдоогђй тохиолдолд дэлгэцийн сэргэх хурдыг нэмэгдђђлж дђрсийг тод болгодог.

MODE тђлхђђрийг ихэвчлэн AUTO байрлалд тавьдаг. Энэ ђед осциллоскоп дээр

єгђђлсэн байдлаар ажиллана. Маш удаан дохиог судалж буй тохиолдолд цацраг дэлгэцийн зђђн захад удаан хђлээх хэрэгтэй болдог. Энэ тохиолдолд MODE тђлхђђрийг NORM байрлал руу тавих хэрэгтэй бєгєєд урьдчилан тогтоосон тєвшинг огтлоогђй тохиолдолд цацраг дэлгэцийн зђђн захад байсаар байх болно.

Зарим осциллоскоп MODE тђлхђђр AUTO байрлалд байгаа тохиолдолд урьдчилан тогтоох тєвшинг єєрєє сонгодог ба зурж эхлэх моментийг зєвхєн энэ тђлхђђр NORM байрлалд байх ђед гаднаас тогтоож болдог.

Осциллоскопын дэлгэц дээрх дђрс хєдєлгєєнгђй байвал дохионы параметрђђдийг хэмжихэд хялбар байдаг. Одоо синусан дохионы эрчмийн ђзђђлэлтђђдийг хэмжих тухай ђзье. Ийм ђзђђлэлтийн тоонд агуураг (peak-to-peak) Up-p, далайц буюу пикийн утга Um, ђйлчлэгч утга U орно. Эдгээр нь єєр хоорондоо

MODE

Синхрончлол хийх дохио хэт сулхан байвал синхрончлол болдоггђй. Дэлгэц дээр харагдаж буй дохионы далайц дор хаяад хуваарийн нэг нђдний хагастай тэнцђђ байх хэрэгтэй.

HOLDOFF

Дэлгэц дээрх дђрсийг зогсоохын тулд TRIGGER бђлгийн товчнуудыг хэрэглэнэ. SOURCE тђлхђђрээр синхрончлох дохионы ђђсгђђрийг, LEVEL бариулаар зургийг зурж эхлэх ђеийн хђчдэлийн хэмжээг, +/- тђлхђђрээр өсөх болон буурах фронтын алинаар нь синхрончлол хийхийг тус тус сонгоно. MODE тђлхђђрийг ихэвчлэн AUTO байрлалд тавьдаг.


15

22

U

2

UU

ppm холбоотой байдаг учир нэгийг нь хэмжиж олвол

бусдыг тодорхойлох боломжтой. Дэлгэц дээр 4.9-р зурагтай тєсєєтэй хєдєлгєєнгђй дђрс гарсан гэж ђзье. Зургаас ђзвэл дохио босоо тэнхлэгийн дагуу дэлгэцийн хуваарийн 6,6 хуваалтыг эзэлж байгаа бєгєєд энэ нь синусан дохионы агуураг буюу peak-to-peak утга юм. Осциллоскопын босоо мэдрэц 1V/div байсан, 1:1 хаймсуур хэрэглэсэн зэргийг бодолцвоос агуурагийн хэмжээ

.V6,61div

V1div6,6U pp

Тэгвэл далайцын утга

.V3,31div

V1

2

div6,6

2

UU

ppm

Вольтметр, мультиметр мэтийн хэмжигч багаж хђчдэлийн ђйлчлэгч утгыг хэмждэг бєгєєд практикт энэ утгыг ихэвчлэн хэрэглэдэг. Осциллоскоп ђйлчлэгч утгыг шууд хэмждэггђй учир дээр ђзсэн далайцын ба ђйлчлэгч утгын хоорондын холбоог

ашиглан тђђнийг бодож олно:

.V3,22

V3,3

2

UU m

5. Синусан дохионы давтамжийг хэмжих

Осциллоскопоор дохионы давтамжийг хэмжихийн тулд дохиог аль нэгэн сувагт

хаймсуураар єгєх ба VERTICAL бђлгийн MODE тђлхђђрийг харгалзах байрлалд тавина. Тухайн сувгийн AC/GND/DC тђлхђђрийг DC байрлалд тавина.

Дэлгэц дээрх дђрсийг тогтвортой байлгахын тулд TRIGGER бђлгийн SOURCE тђлхђђрийг оролтын


Синхрончлол

Зураг 4.9. Синусан дохио.

1V/div; 0,2ms/div


16

дохиог єгсєн сувагт харгалзах байрлалд тавих хэрэгтэй. Цацраг чєлєєтэй зурах боломжийг хангахын тулд TRIGGER бђлгийн MODE тђлхђђрийг AUTO байрлалд тавих бєгєєд дэлгэц дээрх зургийг тогтооход мєнхђђ бђлгийн LEVEL бариулыг ашиглана.

Электроны цацраг дэлгэцийн зђђн захаас баруун зах руу тогтмол хурдтайгаар

хєврєнє. Эл хурдыг TIME/DIV ба VARIABLE гэсэн хоѐр бариулаар тохируулж болно. Энэ хоѐр HORIZONTAL бђлэгт хамаарагддаг. Дђрс

хэвтээ чиглэлд тэлэх хэмжээ ч эдгээрээс хамаарна. Хоѐр бариулыг

эргђђлээд яаж нєлєєлж буйг хараарай. VARIABLE бариулаар хурдыг алгуураар єєрчилж болох ба харин TIME/DIV бариулаар шат шатаар єєрчилнє. VARIABLE бариулд хязгаарын байрлал байдаг бєгєєд осциллоскопын тєрлєєс хамааран аль нэг захдаа энэ байрлал оршдог. Энэ бариул хязгаарын байрлалдаа орох нь VERTICAL бђлгийн VARIABLE бариултай адилаар хуруунд сулхан доргилтоор мэдрэгддэг. Энэхђђ байрлалыг CALL гэж хаягласан байдаг. VARIABLE бариул хязгаарын байрлалдаа оршин байхад TIME/DIV бариулын байрлал дэлгэцийн хуваарийн нэг хуваалтын хэмжээнд электроны цацраг шилжихэд ямар хугацаа зарцуулахыг заана. Жишээлбэл тус бариулыг 1ms/div байрлалд тавьсан бол

цацраг нийт дэлгэцийн дагууд явж єнгєрєхєд 10div1ms/div=10ms шаардагдана.

HORIZONTAL бђлгийн POSITION X бариул дђрс дэлгэцийн зђђн захаас ямар

Хэвтээ хазайлт

TIME/DIV & VARIABLE

POSITION X

Зураг 5.1. Үеийг хэмжих. 1V/div;

0,2ms/div

Зураг 5.2. Үеийг хэмжих. 1V/div;

0,5ms/div


17

хэмжээгээр шилжин байрлахыг тодорхойлно. Дђрс дэлгэцийн зђђн захын гадна талаас, эсвэл дэлгэцийн дунд орчмоос, ђгђй бол эдгээрийн дунд хаа нэгтээгээс эхэлж болох ба энэ нь осциллоскопыг ашиглахад нэн тохиромжтой болгодог.

Оролтын дохионы давтамжийг ђеэс нь бодож олдог ба ђеийг осциллоскопоор хэмжинэ. ёе T гэдэг нь оролтын дохио дахин давтагдах хугацаа юм. Бидний судалж буй синусан дохионы хувьд ђеийг оролтын дохио дэлгэцийн хуваарийн ямар нэгэн хэвтээ зураасыг нэг чиглэлд хоѐр удаа огтлон гарахын хоорондох хугацаа мэтээр хэмжиж олно. Энд хуваарийн ямар ч зураасыг авч болохоос гадна синусан дохионы хоѐр максимумын хоорондох хугацааг хэмжсэн ч болно. 5.1 ба 5.2-р зурагт ђзђђлсэн жишээний аль нь тохиромжтой байна вэ?

Дђрсийг аль болохоор том хэмжээтэй болговол цацрагийн мєрийн єргєнєєс ђђдэн гарах алдаа багасна. Манай тохиолдолд TIME/DIV бариулыг ашиглан дэлгэц дээр ганц бђтэн синусан дохиог гаргах болно. Энэ ђед VARIABLE бариул хязгаарын байрлалдаа байх ѐстой. Зураг дээр амархан тодорхойлж болох нэг цэгийг сонгоно. Огцом хэсэг тохиромжтой байдаг ба синусан дохионы хувьд ийм хэсэг нь тэг тєвшнийг дайран гарах агшин юм. Тэг тєвшнийг дэлгэцийн голд тавина. ёђний тулд AC/GND/DC тђлхђђрийг GND байрлал руу шилжђђлж VERTICAL бђлгийн POSITION бариулын тусламжтайгаар гэрэлт шугамыг дэлгэцийн голын зураасан дээр тааруулна. Тэгээд

тђлхђђрийг DC байрлалд буцааж дохиог дахин єгнє. Дараа нь TRIGGER бђлгийн LEVEL бариулаар цацраг тэг тєвшний дєнгєж доороос (хэрэв +/- тђлхђђр - байрлалдаа байгаа) эхэлж байхаар тавина. Ингэхэд тэг тєвшинг цацраг эхний удаа огтлон гарах нь дэлгэцийн зђђн захад тохионо. Одоо дэлгэц дээр нэг бђтэн синусан дохио гарч байхаар дђрсийг сунгаж болох ба тэг тєвшинг нэг зђгт хоѐр удаа огтлон гарахын хооронд хэдэн хуваалт байгааг тоолон авна (5.3 зургийг ђз). Хуваарийн

Яаж олох вэ?

Том дүрсСайн дүрс

Зураг 5.3. Дүрсийг сунгах. 1V/div;

0,1ms/div


18

голын зураас нэмэлт хуваалттай учир тоолж авахад тохиромжтой байдаг. Нарийвчлалыг нэмэгдђђлэхийн тулд дђрсийг босоо чиглэлд бас сунгах хэрэгтэй бєгєєд POSITION X бариулаар синусан дохио

тэг тєвшинг анхлан огтлох агшинг хуваарийн эхний босоо шугам дээр тааруулна. Дараа нь хуваалтын тоог тодорхойлно. Манай жишээн

дээр синусан дохионы ђе хугацааны 9,5 хуваалтыг эзэлж байгаа ба

TIME/DIV бариул 0,1ms/div байрлалд байгаа тул ђе:

.Hz1052ms95,0

1

T

1]Hz[fms95,0div/ms1,0div5,9]s[T

ёђнийг бас єєрєєр олж болно. Дэлгэц дээр дохионы олон ђе гарч байхаар тааруулаад нийт ђргэлжлэх хугацааг хэмжинэ. Дараа нь энэ хугацааг ђеийн тоонд хуваана. Манай тохиолдолд TIME/DIV бариулыг 1ms/div байрлалд тавина. Ингэхэд дэлгэц дээр 10 орчим ђе гарна (5.4-р зураг). POSITION X бариулаар синусан дохионы эхлэлийг дэлгэцийн зђђн зах дээр тааруулна. Тэгээд 10 ђеийг тоолж аваад хэдэн хуваалт эзэлж байгааг олно. Манай тохиолдолд 10 ђеийн хувьд 9,5 хуваалт гарч байгаа бєгєєд эндээс ємнє олсон ђр дђнтэй адил хариу гарч байна. Дэлгэц дээр дохионы олон ђе гарч байхад тэг тєвшинг дайран гарах моментийг нарийн тодорхойлоход тєвєгтэй. Иймд синусан дохионы оройг тоолж, хугацааг хэмжих нь тохиромжтой байдаг. Ингэж оройнуудыг ойртуулж шахахад хурц хэлбэртэй болох бєгєєд алдаа ђеийн тоонд хуваагдана. POSITION ба POSITION X бариулаар дохионы оройг хуваарийн голын хэвтээ шугам дээр тааруулбал тоолоход хялбар байна.

Осциллоскоп бол хугацааг тийм ч нарийн хэмждэг багаж биш юм. Хэвтээ чиглэлийн нарийвчлал нь тђгээмэл осциллоскопод

3 % хязгаарт, хамгийн сайн осциллоскопод 5,0 % байдаг.

Голын шугам дээр хугацааг харна

Зураг 5.4. Арван үеээр хэмжих

хувилбар. 1V/div; 1ms/div


19

6. Осциллоскопоор тэгш өнцөгт дохиог харах

Функцэн генератораас 2kHz орчим давтамжтай тэгш єнцєгт дохиог хаймсуураар осциллоскопын оролтонд єгнє. TRIGGER бђлгийн бариулуудаар дђрсийг хєдєлгєєнгђй болгох бєгєєд дохионы хэдхэн ђе дэлгэцийг дђђргэж байхаар дђрсийг сунгана.

Хэрэв та 1:1 хаймсуур хэрэглэвэл дђрс тэгш єнцєгт ямар байдаг, яг тђђн шиг огцом єсєєд дараа нь хэвтээ шулуун шугамаар

явж тэгснээ огцом буурч тђђний араас хэвтээ шулуун шугам ђргэлжилсэн (6.1-р зураг) хэлбэртэй байна. 10:1 хаймсууртай бол дђрс харваас гажсан хэлбэртэй байна. Жишээ нь 6.2 ба 6.3-р зургийг ђзнэ ђђ. Эндээс ђзэхэд жинхэнэ зєв дђрсийг (манай тохиолдолд тэгш єнцєгт) харахын тулд хаймсуурыг компенсацлах шаардлагатай ажээ. Бђх 10:1 хаймсуур халиваар эргђђлэхэд зориулагдсан, нђхэн дотор нууцлагдсан тохируулгатай байдаг. Энэ тохируулга нь

Хаймсуурыг компенсацлах

Зураг 6.1. Тэгш өнцөгт дохио.

1V/div; 0,1ms/div

Дђрсийг аль болохоор том болгоно. Судалж байгаа дохионы хурдан өөрчлөлттэй хэсгийг сонгон авч хугацааг хэмжинэ. ёђнээс өөрөөр дохионы олон ђеийн ђргэлжлэх хугацааг хэмжээд улмаар нэг ђед харгалзах хугацааг олж болно.

Тђгээмэл осциллоскопын хэвтээ нарийвчлал 3% хязгаарт оршдог ба хамгийн сайн осциллоскопынх

0,5% байна.


20

хаймсуурын их бие дээр юмуу, эсвэл BNC холбогчийн их бие дээр оршдог.

Халиваар тохируулгыг эргђђлж дэлгэц дээрх дђрсийн єєрчлєлтийг харна. Дђрс 6.1-р зурагт ђзђђлсэнтэй адилаар харагдаж байвал хаймсуур компенсацлагдлаа гэж ђзнэ. Хаймсуурыг нэг удаа компенсацласан бол ямар ч хэлбэртэй, аливаа давтамжтай дохиог судлаж болох (ийм аргаар аливаа дохионы хэлбэр хийгээд далайцыг дэлгэц дээр жинхэнэ байдлаар нь дђрсэлж болно) бєгєєд осциллоскопын тухайн оролтонд холбоотой байгаа нєхцєлд дахин компенсацлах шаардлага гарахгђй.

Компенсацлалын ђр дђн осциллоскопын оролтын шинж чанараас хамаардаг учир хаймсуурыг єєр оролтонд шилжђђлэн залгахад компенсацлах ђйлдлийг давтан хийх хэрэгтэй. Ямар ч осциллоскоп єєртєє сайн чанарын тэгш єнцєгт дохионы ђђсгэгчтэй байдаг. ёђнийг хаймсуурыг компенсацлахад тулгуур дохионы ђђсгэгч болгон хэрэглэдэг бєгєєд дэлгэц дээр цэвэр тэгш єнцєгт дђрс гарч байхаар тохируулж хаймсуурын компенсацыг гђйцэтгэнэ.

Компенсацлах зарчим маш энгийн бєгєєд хаймсуурын цахилгаан хэлхээтэй танилцсанаар ђђнийг мэдэх болно. ёндсэндээ энэ хэлхээнд хоѐр резистор байдаг боловч 6.4-р зурагт R1 гэсэн нэг резисторыг ђзђђлжээ. Нєгєє резистор нь осциллоскопын оролтын

эсэргђђцэл RINP бєгєєд хэвийн утга нь 1M байдаг. Дээрхтэй эквивалент хэлхээний бђдђђвчийг 6.5-р зурагт ђзђђлэв. Энэ хэлхээ оролтын дохиог 10 дахин хуваана, учир нь R1 резисторын хэмжээ

Зураг 6.2. Компенсацлагдаагүй

хаймсуурын дохио. 1V/div;

0,1ms/div

Зураг 6.3. Компенсацлагдаагүй

хаймсуурын дохио. 1V/div;

0,1ms/div


21

9M юм. ёђнээс гадна хаймсуурт 1 метр орчим урт кабель байдаг нь хэлхээнд 50pF орчим нэмэлт багтаамж бий болгоно. ёђн дээр

осциллоскопын оролтын 20pF багтаамж нэмэгдэнэ (ёђний жинхэнэ утгыг BNS холбогчийн хажууд бичсэн байна). Энэхђђ хоѐр багтаамжийг нийлђђлээд 6.5-р зураг

дээр CC-ээр тэмдэглэжээ. Хэрэв R1 резистортой зэрэгцээгээр зохистой хэмжээний C1 багтаамжийг холбоогђй бол хђчдэлийн

хуваарилагчаас осциллоскопын оролтонд ирж байгаа дохионы хэлбэр болон хэмжээ давтамжаас хамаарах нь ойлгомжтой байна.

Математик тооцоогоор:

1

INPC1 R

RCC .

Кабель ба осциллоскопын оролтын

багтаамжийн нєлєєг компенсацлахад шаардагдах C1-ийн хэмжээг дээрх томъѐогоор олоход 7pF орчим гардаг. Хаймсуурт байгаа

Зураг 6.4. Хаймсуурын эд ангиуд: резисторан хуваарилагч,

кабель, компенсацлагч конденсатор

Зураг 6.5. Хаймсуурын цахилгаан бүдүүвч

Компенсацлал


22

хагас хувьсах конденсаторын голыг халиваар эргђђлж энэ утганд тааруулан компенсацлах ажиллагааг гђйцэтгэнэ.

Яагаад ихэвчлэн 10:1 хаймсуурыг хэрэглэдэгийн учрыг олъѐ. Хэрэв та дохиог 1:1 хаймсуураар судалвал дохионы ђђсгэгч

1M резистор, 70pF орчим багтаамжаар ачаалагдна. Тэгвэл єндєр

давтамж дээр нийт ачаалал ихээр нэмэгдэх (2MHz орчимд 1000) бєгєєд эцсийн дђнд дохионы хэлбэр єєрчлєгдєхєд хђрнэ. Мєнхђђ

дохиог 10:1 хаймсуураар судалвал ђђсгэгчийн ачаалал 10M ба 7pF орчим болж ихэд багасна. Ийнхђђ 10:1 хаймсуур ђђсгэгчийг бага хэмжээгээр ачаалдаг учир оролтын дохио дэндђђ бага биш байвал ђђнийг хэрэглэх нь зохистой ажээ.

7. Хурдан өөрчлөгддөг цифрэн дохиог судлах

Энэ удаагийн туршилтаар та цифрэн хэлхээн дэх хурдан єєрчлєгддєг дохиог судлах болно. Аливаа цифрэн ба аналог хэлхээний дохиог судалж болох боловч бид удаавтар микропроцессорын цагны дохиог ђзэх болно.

Дохионы ђђсгэгчийг 10:1 хаймсуураар суваг 1-д холбож дэлгэц дээр дђрс гарч

байхаар бариулуудыг тохируулна. Танд 7.1-р зурагт ђзђђлсэнтэй адил дђрс харагдах болно. Манай тохиолдолд дохионы доод захын шугам тєвийн шугамнаас хоѐр хуваалтаар доош суусан байна.

Яагаад 10:1 хаймсуур

10:1 хаймсуур дохионы үүсгэгчийг багаар

ачаалдаг учир болж өгвөл үүнийг хэрэглэх хэрэгтэй.

Ийм хаймсуурыг компенсацлах шаардлагатай. Үүнийг

осциллоскопод өөрт нь байдаг ХАЙМСУУРЫГ

ТОХИРУУЛАХ зориулалттай дохионы үүсгэгчийг

ашиглаж дэлгэц дээрх дохионы дүрс яг тэгш өнцөгт

хэлбэртэй харагдаж байхаар хаймсуур дээрх

тохируулгыг халиваар эргүүлж гүйцэтгэнэ.

Осцилляцитай

дүрс


23

Зарим гайхалтай зђйлс ажиглагдаж байна. Юуны ємнє хамгийн сонирхолтой нь цифрэн дохио логик нам тєвшин ба логик єндєр тєвшний хооронд шууд шилжиж байх ѐстой атал энэ шилжилт огцом биш байна. Мєн шилжилт бђрийн дараа дохио хэлбэлзэл хийж байна. Яагаад энэ вэ? Нэмж хэлэхэд, логик тєвшинг хђчдэлээр тєлєєлђђлж ђздэг. Логик нам тєвшинг 0V хђчдэлээр, логик єндєр тєвшинг 5V хђчдэлээр тус тус тєлєєлђђлсэн ба хэлхээний тэжээлийн хђчдэл 5V байна. Гэтэл

дохио 0-5V хязгаараас яагаад илђђ гарсан байна вэ?

Хаймсуур зєв компенсацлагдсан, осциллоскоп хэвийн ажиллаж байгаа, логик схем зђгээр бол дээрх бђх асуултын хариулт газардуулга муу хийгдсэнээс гарна. Гол асуудал бид ђнэхээр судалвал зохих дохиогоо судалж байна уу гэдэгт оршино.

Цахилгаан дохио бол хоѐр потенциалын ялгавар юм. Нэг потенциал нь ихэвчлэн газрын буюу 0V байдаг. Потенциалын ялгавар осциллоскопын оролтонд ђйлчлэх ѐстой. Дохионы ђђсгэгч нэг талд газардсан, осциллоскоп нєгєє талд газардсан байхад дараахь холболтыг ђзье. Судлаж байгаа дохиог зєвхєн хаймсуурын голын утсаар дамжуулан єгсєн

тул гђйдэл хаймсуураар дамжин осциллоскоп уруу гђйнэ. Тэгээд гђйдэл ђђсгэгч рђђ буцаж ирэх ѐстой. Гђйдлийн зам осциллоскопоор дамжин тђђний тэжээлийн залгуур утас, тэжээлийн шугамын утас, дохионы ђђсгэгчийн тэжээлийн залгуур утсаар дамжин

Хэлхээ

Зураг 7.1. Тэгш өнцөгт дохио

мөн үү? 1V/div; 0,1s/div

Зураг 7.2. Газардуулгын хавчаарыг холбоогүй

үед гүйдэл тэжээлийн шугамаар дамжин гүйнэ.


24

битђђрнэ. ёђнийг 7.2-р зурагт бодит байдлаар дђрсэлжээ. Энэхђђ

холболтын эквивалент цахилгаан хэлхээг 7.3-р зурагт ђзђђлэв. L

индукцлэл нь осциллоскопоос дохионы ђђсгэгч рђђ гђйдэл буцаж очих замыг бђрдђђлж байгаа урт утсыг тєлєєлнє. Осциллоскоп

зєвхєн тђђний оролтын 1M резистор дээр унах дохиог л дэлгэн ђзђђлнэ. Оролтын дохио хурдан єєрчлєгдєх учир хэлхээний гђйдэл бас єєрчлєгдєж улмаар индукцлэл дээр хђчдэлийн уналт бий болно. Осциллоскопын оролтын эсэргђђцэл дээр унах хђчдэл нь хаймсуурын голын утсанд єгсєн дохио биш учраас дэлгэц дээр ђнэн биш дђрс гарна. 7.3-р зурагт ђзђђлсэн хэлхээнд хурдан єєрчлєлттэй дохио єгєхєд алив нэгэн давтамж дээр резонанс ђђсэх бєгєєд бид ђђний улмаас ђђссэн хэлбэлзлийг дэлгэц дээр харж байгаа юм. Тус хэлбэлзлийн далайц судалж байгаа хэлхээний тэжээлийн ђђсгэгчийн хђчдэлээс ч илђђ гарч болно.

Газартай холбосон утас богино байх хэрэгтэй. Тэгвэл тђђний индукцлэл

бага байна. Тэгснээр ороомог дээрх хђчдэлийн уналт багасах ба резонансын давтамж єндєр болно.

Бђх хаймсуурт матрын хушуун хавчаар зђђлттэй байдаг. Энэ бол

осциллоскопын оролтын газардуулга юм. Энэ хавчаарыг дохионы ђђсгэгчид хамгийн ойрхон байгаа сайн газартай холбох хэрэгтэй. Газардуулгын хавчаарыг судалж байгаа микропроцессорын системийн газартай холбосон ђед 7.1-р зурагт ђзђђлсэн дохионы хэлбэр ямар болсныг 7.4-р зурагт харуулжээ. Богинохон утсаар газардуулсан ђед индукцлэл бага байх учир дохио цэвэрхэн харагдана.

Хаймсуурыг газардуулах

Богиновтор газардуулга

ì

Зураг 7.3. Эквивалент цахилгаан хэлхээ


25

Хаймсуурын газардуулгын утас 20 см

орчим урттай байдаг. Зарим ђед энэ ч уртад тооцогдох бєгєєд тђђний индукцлэлийн нєлєє мэдэгдэхђйц байна. Иймд хаймсуурын гаднах

цагирагийг, судалж буй дохиог ђђсгэдэг интеграл схемийн газартай маш богино утсаар шууд холбовол сайн ђр дђнд хђрч болно. Ийм холболтыг ердийн дамжуулагч утсаар єєрсдєє хийж болно. Хаймсуурын голоос гарсан зђђ мэт нарийн утас дохионы оролт болох ба тђђний гадуурх металл цагираг газардуулгын холбоос болдог. Металл цагираг дээр нђцгэн зэс утсаар хэдхэн ороодос ороож тђђнийгээ мушгирсан байрлалд тогтооно.

Энэхђђ гар хийцийн газардуулгыг 7.5-р зургаас ђзээрэй.

Одоо хаймсуурын голын нарийн утсыг дохионд хђргэж, тухайн интеграл схемийн газрыг єєрийн хийцийн газардуулгатай холбоно. ёђний дђнд дэлгэц дээрх дђрс ямар хэлбэртэй болохыг 7.6-р зурагт ђзђђлэв. Эндээс ђзвэл, нэг тєвшнєєс нєгєєд огцом шилжиж байгаа бєгєєд хэлбэлзэл алга болсон байна.

Зураг 7.4. Сайжирсан тэгш

ұнцұгт дохио. 1V/div; 0,1s/div

Зураг 7.5. Хаймсуурm углах гар

хийцийн газардуулга

Зураг 7.6. Цэвэрхэн тэгш

өнцөгт дохио. 1V/div; 0,1s/div

Маш богинохон газардуулга


26

8. Тэгш өнцөгт дохионы өсөх, буурах хугацааг хэмжих

Одоо бид дохио нэг тєвшнєєс єєр тєвшинд шилжихэд ямар хугацаа зарцуулж байгааг сонирхоѐ. Жишээ болгож дохионы ђђсгэгчээр CMOS логик тђлхђђрийн гаралтыг авъя. Логик схемийг 5V хђчдэлээр тэжээх ба нэг тєвшнєєс нєгєєд шилжих хугацаа хэдэн

зуун наносекунд байна. Тђлхђђрийг оролтоор нь 50 kHz орчим давтамжтай тэгш єнцєгт генератораар удирдана. Энэ туршилтанд єєр ямар нэгэн тэгш єнцєгт дохиог хэрэглэсэн ч болно.

CMOS тђлхђђрийн гаралтаас дохиог осциллоскопод єгнє. Тэхдээ 10:1 хаймсуур ба

богинохон газардуулгыг хэрэглэнэ. Тогтвортой дђрс гаргахад TRIGGER бђлгийн бариулуудыг, том хэмжээтэй дђрс гаргахад HORIZONTAL ба VERTICAL бђлгийн бариулуудыг тус тус ашиглана. ёр дђн нь 8.1-р зурагт ђзђђлсэнтэй адил байх болно. Ийм тохируулга хийснээр дохионы єсєх хугацааг тодорхойлох

Хаймсуурыг дохионы үүсгэгчтэй аль болохоор

ойрхон газардуулах хэрэгтэй. Хэрэв хоёр хаймсуур

хэрэглэж байгаа бол хоёуланг нь газардуулна.

Газартай хамгийн дөтөөр холбоход дэлгэц дээр илүү

бодитой зураг гарна.

Дохиог өгөх

Зураг 8.1. Анхны дүрс, 2s/div,

1V/div

Зураг 8.2. Сунасан дүрс, 500ns/div,

1V/div


27

боломжгђй ажээ. Учир нь тэр дэндђђ бага

хэмжээтэй юм. Бид дђрсийг сунгах гэж оролдвол судалж байгаа дохио дэлгэцээс баруун тийш хальж гарах болно. Дохионы буурах фронтоор синхрончлож болно. Ингэснээр дохио сунах хэдий ч (8.2-р зураг) бас л хангалттай биш юм.

Дохио урьдчилан тогтоосон тєвшинг огтлон гарах

агшинаас осциллоскоп дђрсийг зурж эхэлдэг билээ. Хэрэв оролтын дохио єсч эхлэх агшинд осциллоскоп дђрсийг зурж эхлэхээр тохируулвал оролтын дохионы сонирхож байгаа хэсэг болох урд фронт дэлгэцийн зђђн захад гарах бєгєєд тђђнийг хђссэн хэмжээгээр сунгах боломжтой. ёђнийг хэрэгжђђлэхийн тулд судалж байгаа дохиогоор синхрончлох хэрэгтэй (Хэрэв оролтын дохиог 1-р сувагт єгсєн бол SOURCE тђлхђђрийг CH1 байрлалд тавина) бєгєєд бид дохионы єсч байгаа фронтыг сонирхож байгаа болохоор +/- тђлхђђрийг + байрлалд тавих хэрэгтэй. POSITION X бариулыг ашиглан дђрсийн эхлэлийг дэлгэцийн зђђн захад оршин байхаар тохируулна (8.3-р зураг). LEVEL бариулыг аль болохоор доод тєвшинд (цагийн зђђний эсрэг) гэхдээ дђрс тогтвортой байхаар тавих хэрэгтэй (8.4-р зураг). Ингэснээр бид дэлгэцийн зђђн хэсэгт дохионы єсч байгаа фронтыг харах боломжтой болох бєгєєд TIME/DIV бариулыг ашиглан дђрсийг сунгаж болно. Дђрс

тєдийлєн сунахгђй тохиолдолд 10MAG товчлуурыг ашиглан дђрсийг 10 дахин ихээр сунгаж болох ба POSITION X бариулаар дохионы єсч байгаа фронтыг дэлгэц дээр гаргана (8.5-р зураг).

Хэмжих боломжгүй

өсөх хугацаа

Фронтыг зүүн тийш авчраад сунгана

Зураг 8.3. Зүүн захаас эхэлсэн дүрс,

2s/div, 1V/div

Зураг 8.4 LEVEL-ийг багавтар

байрлалд тавьсан, 2s/div, 1V/div


28

Бүдэг дүрс

Зарим осциллоскопод ийм тохируулга хийхэд хђндрэлтэй байдаг. Ийм ђед MODE тђлхђђрийн

байрлалыг AUTO-оос NORM-д шилжђђлж LEVEL бариулыг дэлгэц дээр тогтвортой дђрс гарч байхаар тавихыг оролдоод ђзээрэй. Ингэсний дђнд осциллоскопын дэлгэц дээрх дђрс бђдгэрдэг. Мєнхђђ тохируулгыг

хийснээр 20s дутамд дэлгэц дээр дђрс зурагдана (оролтын дохионы давтамж 50kHz билээ).

Дђрс 0,2s/div орчим болж сунах

болно. Электроны цацраг 2s орчим хугацаанд зєвхєн ганц

дђрс зураад 18s орчим хугацаанд дэлгэцийн зђђн захад хђлээнэ. Цацраг ийм удаан гђйж байгаа учир дђрс бђдэг харагдах нь зђйн хэрэг. Эрчмийг аль болохоор нэмэгдђђлээд, дэлгэцийг гараараа сђђдэрлэж харанхуйлаад дђрсийг тодруулж хараарай. HOLDOFF бариул хэвийн байрлалдаа байгаа эсэхийг шалгаарай. Хэрэв эл ђйлдэл тусыг эс єгвєєс генератораас єгч байгаа удирдах тэгш єнцєгт дохионы давтамжийг нэмэгдђђлэх хэрэгтэй. Ингэхэд дђрс ойр ойрхон зурагдах учираас тод болно.

Буурч байгаа фронтыг ђђнтэй адилаар судалж болно. Ялгаатай нь гэвэл буурч байгаа фронтыг судалж байгаа учир +/- тђлхђђрийг - байрлалд, LEVEL бариулыг аль болох их байрлалд, тэхдээ дђрс тогтвортой байхаар тавих хэрэгтэй.

Дохионы єсєх хугацааг ихэвчлэн дохио эцсийн утгынхаа

10%-иас, эцсийн утгынхаа 90% хђртэл єєрчлєгдєхєд шаардагдах хугацаа мэтээр тодорхойлно. 0%, 10%, 90%, 100% гэсэн тоонуудыг ихэнх осциллоскопын дэлгэц дээр бичсэн байдаг. ёђнийг ашиглаж сурах хэрэгтэй. Эхлээд судалж байгаа дохио босоогоороо 0% ба 100% гэсэн шугамын хоорондох зайг дђђргэж байхаар тааруулна. Дараа нь дэлгэц дээр судалж байгаа дохионы хэд хэдэн ђе харагдаж байхаар TIME/DIV бариулын байрлалыг тааруулаад VERTICAL бђлгийн POSITION, VOLTS/DIV, VARIABLE бариулаар дохионы тэг тєвшин буюу доод захыг 0% гэсэн бичигтэй шугамтай, дохионы хамгийн их утгыг 100% гэсэн тэмдэгтэй шугамтай тус тус

Ұсұх хугацааг тодорхойлох

Зураг 8.5. Дүрсийг сунгах,

20ns/div, 1V/div


29

давхцуулна (8.6-р зураг). Тэгээд дохиог хэвтээ чиглэлээр сунгаж ємнєх байрлалд нь буцаан оруулаад дохио 10% ба 90% гэсэн шугамыг огтлон гарах агшнуудийн хоорондох хугацааны завсрыг тодорхойлно (8.7-р зураг). POSITION Х бариулыг ашиглан дђрсийг хєдєлгєж 10% гэсэн шугамыг огтлон гарах агшинг хуваарийн аль нэг босоо шугам дээр аваачвал тохиромжтой байх болно. Энэхђђ хэмжилтийн дараагаар VERTICAL бђлгийн VARIABLE бариулыг хязгаарын байрлалд нь буцаан тавих ѐстойг анхаарах хэрэгтэй. Эс тэгвэл дохионы далайцын аливаа хэмжилт буруу болно.

Цифрэн интеграл схемийн, тэр тусмаа CMOS тђлхђђрийн хувьд тодорхой ачаалалтай ђеийн єсєх хугацааг єгєгдлийн хуудсанд бичсэн байдаг тул тђђнийг ђзвэл зохино. Бид хэмжилтийг хийхдээ схемийг ачаалаагђй учир ђр дђн єгєгдлийн хуудсанд зааснаас ялгаатай гарч болно.

Энэ тєрлийн хэмжилтийг ихэнх осциллоскопоор гђйцэлдђђлж болно. Гэвч зарим осциллоскопод саатуулах хэлхээг дотор нь хийгээгђй байдаг учир ийм осциллоскопоор синхрончлол хийж байгаа дохионы фронтыг судалж болдоггђй. ёђнийг шийдэх хоѐр арга байна. Нэгдђгээрт синхрончлох дохиог гадны ђђсгэгчээс єгч

болно. Эсвэл осциллоскоп дээрх HORIZONTAL бђлгийн 10MAG тђлхђђрийг ашиглана. Сђђлчийн шийдэл нь хялбар боловч гадны синхрончлол хэрэглэсний хирийн ђр дђнд хђрдэггђй.

Дохиог судлах ажиллагааг гадны

дохиогоор синхрончлон гђйцэтгэж болно. Тухайлбал манай тохиолдолд CMOS тђлхђђрийн оролтонд эхлэн єгсєн дохио тодорхой хугацааны дараа тђђний гаралтанд гарна. Энэхђђ хоѐр дохионы хоорондох буюу саатах хугацаа 5V хђчдэлээр

Ãàäíû ñèíõðîí÷ëîë

Зураг 8.6. Далайцыг дүүртэл

тавих, 2s/div, босоо VAR дурын

Зураг 8.7. Сунгасны дараа,

20ns/div, босоо VAR дурын


30

тэжээгдэж байгаа 4000 серийн CMOS тђлхђђрт хэдэн зуун наносекунд хэмжээтэй байдаг. Иймд тђлхђђрийн оролтонд єгч байгаа дохиог синхрончлох дохио болгон хэрэглээд тђђний гаралтын дохиог дэлгэц дээр харах нь илђђ зохистой юм. Ингэснээр осциллоскопын дэлгэц дээр дохионы шилжилт бђхий хэсгийг (фронтыг) бђтнээр нь харах боломж бђрдэнэ. Ийм дохиог ємнє ђзсэний адилаар сунгаж ч болно (8.8- зураг).

Тђлхђђрийн оролтоос дохиог осциллоскопын ЕХТ оролтонд єгєєд тђлхђђрийн гаралтын дохиог CH1 оролтонд єгнє. Зарим осциллоскопод ЕХТ оролт тђђний арын нђђрэнд байрласан байдаг. Дараа нь TRIGGER бђлгийн SOURCE тђлхђђрийг EXT байрлалд тавьж мєнхђђ бђлгийн LEVEL бариулаар дэлгэц дээр тогтвортой дђрс гаргана. ѓмнє ђзсэний адилаар TIME/DIV ба POSITION X бариулыг ашиглан дђрсийг сунгаж, єсєх хугацааг тодорхойлно. Мєн синхрончлох дохиог (CMOS схемийн оролтоос ) CH2 оролтонд єгєєд энэ сувгаар синхрончлож бас болно. Ингэснээр хоѐр дохиог зэрэг харах учир тђлхђђрийн схемээр дохио нэвтрэн єнгєрєх хугацааг хэмжихэд тохиромжтой болно.

Зургийг сунгах єєр нэг шийдэл нь HORIZONTAL бђлгийн

10MAG товчлуурыг ашиглах явдал юм. ёђнийг гђйцэлдђђлэхийн тулд дохиог CH1 оролтонд єгєєд энэхђђ дохиогоор дђрсийг синхрончлоно

(SOURCE тђлхђђрийг CH1 байрлалд, MODE тђлхђђрийг AUTO байрлалд тавьж LEVEL бариулаар дђрсийг тогтооно). TIME/DIV

Хэвтээ чиглэлд 10

Зураг 8.8. Гадны синхрончлол

хэрэглэсэн үеийн фронтын зураг,

20ns/div; босоо VAR дурын

Зураг 8.9. Хэвтээ хуваарийг

сунгасан үеийн фронтын зураг,

250ns/div; босоо VAR дурын


31

бариулыг дохионы нэг бђтэн ђе гарч байхаар

тааруулна. Тэгээд 10MAG товчлуурыг дарж POSITION X бариулыг ашиглан дохионы єсч байгаа фронтыг харуулна (8.9-р зураг). ѓмнєхийн адилаар дохионы єсєх хугацааг тодорхойлно. Энэ нь гурван тєрлийн шийдлээс хамгийн муу нь юм. Учир нь энэ ђед дохионы єсч байгаа фронтыг хангалттай сунгах боломжгђй учир хэмжилт нарийвчлал багатай болдог.

Сайн осциллоскопууд ийм тєрлийн судалгааг хийхэд зориулсан нэмэлт тохируулгатай байдаг. Эдгээрийг delay time base ба delay trigger гэж нэрлэдэг.

9. Ачаалагдсан тогтмол гђйдлийн тэжээлийн гаралт дээрх хувьсах дохиог судлах

Бид тогтмол гђйдлийн ђђсгэгчийн гаралтанд яг тогтмол хэмжээтэй хђчдэл гардаг гэж ђздэг. Гэтэл ийм ђђсгэгчийг хотын шугамаас тэжээсэн нєхцєлд тђђний гаралт дээрх хђчдэл тогтмол байдаггђй. Энэ тохиолдолд тогтмол хђчдэл дээр бага хэмжээний хэлбэлзэл буюу лугшилт нэмэгддэг. Энэхђђ нэмэлт хђчдэл нь бидний санаанд ороогђй зђйл юм. Тэжээлийн ђђсгэгчийг ачаалсан ђед нэмэгдэл хђчдэлийн хэмжээ их болдог. Одоо энэ хђчдэлийн хэмжээ

Сунгах

Судалж буй дохиог дэлгэцийн зђђн захаас ямагт эхлђђлнэ. Судалж байгаа дохиогоороо синхрончлох хэрэгтэй. TRIGGER бђлгийн бариулуудыг ашиглан дохионы фронтын хэсгийг дэлгэцийн зђђн захад аваачина. Дараа нь дђрсийг сунгана. Ихэнх осциллоскоп саатуулах хэлхээнђђдтэй байх бөгөөд тэдгээрийг ашиглан синхрончлоход хэрэглэсэн дохионы фронтыг бђтнээр нь хардаг. ёђнтэй адил нэгэн хувилбар нь судалж байгаа дохионоос хугацааны хувьд арай эрт эхэлдэг дохиог синхрончлоход хэрэглэх юм. Хэрэв энэ тусыг эс өгвөөс дђрсийг сунгахад хэвтээ чиглэлийн

10MAG товчлуурыг ашиглаарай.


32

ба хэлбэрийг тодорхойльѐо. Тэгснээр бидний санаагђй тэр нэмэлт хђчдэлийн тухай тодорхой мэдэх боломж олдож магадгђй юм.

Хаймсуурын голын утсыг тэжээлийн

ђђсгэгчийн эерэг туйлтай, газардуулгын хавчаарыг тэжээлийн газартай тус тус холбоод тэжээлийн ђђсгэгчийг асаана. AC/GND/DC тђлхђђрийг GND байрлалд тавиад гэрэлт шугамын босоо байрлалыг дэлгэцийн доод зах дээр байхаар тааруулаад (бид эерэг тогтмол хђчдэл хэмжих гэж байгаа учир гэрэлт шугамыг хуваарийн хамгийн доод талын шугам дээр тавина) дараа нь энэхђђ тђлхђђрээ DC байрлалд буцааж тавина. Тухайн сувгийн босоо мэдрэцийг (VERTICAL бђлгийн VOLTS/DIV бариул) гэрэлт шугам дэлгэцийн дээд захад аль болохоор ойрхон байхаар сонгон авна. VARIABLE бариул хязгаарын байрлалдаа байх ѐстой. Эс тэгвэл хэмжилт буруу гарна. Ингэснээр бид дэлгэцийн дээд захад гэрэлт шулуун шугам харах болно (9.1-р зураг). Одоо тогтмол хђчдэлийг хэмжинэ. Манай тохиолдолд мэдрэц 2V/div байсан учир:

UDC=7,5div2V/div=15V.

Тэжээлийн ђђсгэгчийн гаралтын хђчдэл тогтмол мэт харагдаж байна.

Учир нь нэмэлт хђчдэлийн хэмжээ тогтмол хђчдэлтэй харьцуулбал маш бага юм. Гэрэлт шугам дэлгэцээс халин гарах учир дђрсийг босоо чиглэлд нь сунгах боломж алга. Иймд сонирхон буй нэмэлт хђчдэлийг харж чадахгђй байна. ѓєрєєр хэлбэл бидний судлагааны арга тохирохгђй байна.

Ерєєс бид тэжээлийн ђђсгэгчийн гаралтын хђчдэлийн зєвхєн ѓѓРЧЛҰЛТТЭЙ хэсгийг л судлах хэрэгтэй байгаа билээ. Энэхђђ хэрэгцээг

давтамжийн муж уруу шилжђђлбэл зєвхєн єндєр давтамжуудыг судлана, тогтмол байгуулагчийг (DC) сонирхохгђй гэсэн ђг юм. Хаймсуурын голын утастай цуваагаар зохимжтой багтаамж холбох


Хэмжих боломжгүй бага дохио

Зұвхұн хувьсах байгуулагчийг судлана

Зураг 9.1. Анхны зураг, 10ms/div;

2V/div


33

замаар тогтмол байгуулагчийг шђђрдэн ђлдээж болно. Ийм багтаамж осциллоскопын дотор талд угаасаа байдаг бєгєєд AC/GND/DC тђлхђђрийг AC байрлалд тавихад залгагддаг. Ингэснээр оролтын дохионы тогтмол байгуулагч ђгђй болж зєвхєн

хувьсах байгуулагчийг єндрєєш нь сунгаад судлах боломжтой болно.

Бид тэжээлийн ђђсгэгчийг ачаалаагђй учир тђђний гаралт дээр хэмжиж болохоор хувьсах байгуулагч ажиглагдахгђй байна (9.2-р зураг).

Дараа нь бид тэжээлийн ђђсгђђрийг ачаална.

Бидний судалж байгаа тэжээлийн гаралтын гђйдэл хамгийн ихдээ 1A юм. Тэгвэл тэжээлийн ђђсгэгчээс 1A гђйдэл гарч байхаар ачааллын резисторын хэмжээг сонгон авна. Ингэхэд зураг єєрєєр харагдана (9.3-р зураг). Гаралтын тогтмол хђчдэл дээр том том сэтэрхий (ихэвчлэн хэдэн зуун mV) хэлбэртэй удаан дохионууд ђђсээд 10ms дутамд давтагдаж байна. Энэ хэмжээ тэжээлийн шугамын хђчдэлийн давтамжаар тодорхойлогдно. Энэ бол бђтэн ђеийн шулуутгагчаас гарсан дохио юм. Хэвийн нєхцєлд ђеийн хагаст нь тэжээлийн ђђсгђђрийн шђђлтђђрийн багтаамж шулуутгагч гђђрийн схемээр дамжин цэнэглэгдээд дараа нь ачааллын гђйдлээр цэнэгээ алдана. Хэрэв шђђлтђђрийн конденсатор нэг хагас ђеийн дотор ачаалалд шаардлагатай цэнэгийг бђгдийг хуримтлуулж чадсан бол гаралтын

Гаралт дээр лугшилт алга

Ачаалсан тэжээл

Зураг 9.2. Ачаалаагүй

шулуутгагчийн гаралтын хүчдэл,.

20ms/div; 2mV/div

Зураг 9.3. Шулуутгагчийг 1А-аар

ачаалсан үеийн гаралтын хувьсах

байгуулагч. 20ms/div; 200mV/div


34

хђчдэл єєрчлєлт ђгђй гєлгєр (тэгшхэн) байх болно. Харин ачааллын гђйдэл их хэмжээтэй байвал шђђлтђђрийн багтаамжийн хэмжээ багадсанаас ђђдээд гаралт дээрх хђчдэл сэтэрхийнђђд маягийн удаан єєрчлєлт бђхий хэлбэртэй болж харагдана.

Манай тэжээлийн ђђсгэгчид гаралтын хђчдэлийг шђђлтђђрийн конденсаторын дараагаар тогтворжуулагчаар дайруулаад ачаалалд єгнє. Хэрэв тогтворжуулагчийн оролтонд єгч байгаа хђчдэл тђђний гаралтынхаас ядаж 2V орчмоор их бол гаралтын хђчдэл тогтворжсон байна. Эс тийм бол гаралтын хђчдэл тогтворжуулагчид єгсєн хђчдэлийг даган єєрчлєгдєх болно.

Бидний судалж байгаа дохио тэжээлийн шугамын хђчдэлээс эх ђђсвэртэй тул хотын шугамын хђчдэлээр шууд синхрончлох нь ашигтай байх болно.

Ингэхийн тулд TRIGGER бђлгийн SOURCE тђлхђђрийг LINE байрлалд тавьж LEVEL бариулыг дэлгэц дээр тогтвортой дђрс гарч байхаар тохируулна.

AC/GND/DC тђлхђђрийг судалж байгаа дохионоос тогтмол байгуулагчийг нь

зайлуулахад хэрэглэнэ. Харин дараахь зђйлийг анхаарах хэрэгтэй: Энэхђђ тђлхђђрийг АС байрлалд тавьсан ђед тэгш хэмт биш дохиог судалж байгаа бол осциллоскопоор тђђний дундаж утгыг олж болдог бєгєєд, дохио дундаж утга нь тэг шугамтай давхцаж байхаар дэлгэц дээр байрлана. Тђлхђђр DС байрлалд байхад дохионы зєвхєн пикээс пик хђртэлх утгыг (мєн бђхий л хугацааг) хэмжиж болно. 9.4-р зураг дээр AC/GND/DC тђлхђђрийн АС байрлалд хэмжсэн 25% дђђргэлттэй тэг тєвшин нь -1,2V дээр,

Шугамын хүчдэлээр синхрончлох

AC/GND/DC

Зураг 9.4. Зөвхөн хувьсах

байгуулагчийг судлах, 200s/div,

2V/div

Зураг 9.5. Дохиог бүхэлд нь

судлах, 200s/div, 2V/div


35

хамгийн єндєр тєвшин нь +5,2V байгаа дохиог, 9.5-р зурагт мєнхђђ тђлхђђрийн DC байрлалд тэр л дохиог харьцуулан ђзэх ђђднээс харуулжээ. Энэхђђ хоѐр зургийн хувьд хоѐуланд нь газар дэлгэцийн тэг дунд тавигдсан байгаа ба 9.4-р зургаас ђзвэл дохио -1,2V тєвшин

дээрээс эхэлж 5,2V хђртэл єсч байгаа мэт харагдаж байна.

Осциллоскопын оролттой цуваагаар конденсатор холбоход єндєр давтамжийг нэвтрђђлдэг RC шђђлтђђр ђђснэ. Энэ шђђлтђђр судалж байгаа дохионы далайц ба давтамжийг єєрчлєнє. Хэрэв оролтын дохио синусан биш байвал тђђний хэлбэр

єєрчлєгдєнє. Ийм RC хэлхээний хугацааны тогтмол ихэвчлэн 0.5s орчимд байдаг. Тэгвэл RC шђђлтђђрийн нэвтрђђлэх давтамжийн

доод хязгаарыг олвол:

Эндээс 3Hz орчимоос дээш давтамжтай синусан дохионы далайц, фаз хоѐрын аль аль нь ђндсэндээ єєрчлєгдєхгђй гэж ђзэж болно. ёђнээс удаан дохионд єєрчлєлт орох учир хянамгай байж далайц, фазын єєрчлєлтийн аль алиныг тооцоолж ђзвэл зохино. Ерєєс ийм дохиог AC/GND/DC тђлхђђрийн зєвхєн DC байрлалд судлах хэрэгтэй. Тэгш єнцєгт дохиог AC/GND/DC тђлхђђр АС байрлалд байхад судалсныг 9.6-р зурагт жишээ болгон ђзђђлжээ. ёђнийг тђлхђђрийн DC байрлалд байх ђеийн мєнхђђ дохионы 9.7-р зурагт ђзђђлсэн дђрстэй харьцуулан харна уу.

.Hz3,0]s[2

1]Hz[f

Түлхүүр АС байрлалд = ұндұр давтамжийн

шүүлтүүр

Зураг 9.6. Тэгш өнцөгт

дохионы зөвхөн хувьсах

байгуулагчийг харах, 2ms/div,

1V/div

Зураг 9.7. Тэгш өнцөгт дохиог

бүхлээр нь харах, 2ms/div, 1V/div


36

RC хэлхээний хязгаарын давтамжийг хялбархан хэмжиж болно. АC/GND/DC тђлхђђрийг АС байрлалд,

TIME/DIV бариулыг хамгийн удаан байрлалд тус тус тавьж тогтмол хђчдэлийн ђђсгэгчид хаймсуурын голын утсыг хђргэнэ. Тэгэхэд электроны цацраг эхлээд дээш ђсэрч дараа нь экспоненциалаар анхны байрлалдаа эргэж ирнэ.

Хугацааны тогтмол гэдэг нь электроны цацраг єєрийнхєє хамгийн их утгаас 1/3 хђртлээ буурах хугацаа юм. Жишээ болгож 9.8-р зургийг ђзнэ ђђ. Энэ ђр дђнгээс RC хэлхээний нэвтрђђлэх хязгаарын давтамжийг дээрх томъѐогоор олж болно.

10. Хоѐр дохиог нэгэн зэрэг харах

Нилээд тохиолдолд бид хоѐр дохиог нэгэн зэрэг судлах хэрэгтэй болдог. ёђний нэг

жишээ нь хоѐр давтамжийг харьцуулан судлах бєгєєд эл туршилтанд синусан дохионы хоѐр генератор ашиглана. Хоѐр

Хязгаарын давтамжийг шалгах.

Дохионы тогтмол байгуулагчийг тђђний зураг дээрээс зайлуулахын тулд АC/GND/DC бариулыг АС байрлалд тавина. Ингэснээр дохионы анхны төвшиний талаарх мэдээлэл бас ђгђй болно. АC/GND/DC тђлхђђрийг АС байрлалд тавихад залгагддаг RС шђђлтђђрийн хязгаарын давтамж 1/3Нz орчимд байдаг. 3Нz орчимоос дээш давтамжтай дохионд энэ шђђлтђђр нөлөөлөхгђй.


Зураг 9.8. Хугацааны

тогтмолыг хэмжих, 200ms/div,

1V/div


37

генераторын дохиог нэгэн зэрэг судлахын тулд эдгээр дохиог осциллоскопын хоѐр оролтонд (CH1 ба CH2) нэг нэгээр єгнє. Осциллоскоп хоѐр дохиог зэрэг харуулахад бэлэн байх хэрэгтэй. VERTICAL бђлгийн MODE тђлхђђрээр дэлгэц дээр дохиог нь харах гэж байгаа сувгийг сонгож авдгийг бид мэднэ. Харин дэлгэц дээр хоѐр дђрс харахын тулд энэхђђ тђлхђђрийг DUAL байрлалд тавина. Тэгээд хоѐр цацрагийн босоо мэдрэц ба байрлалыг хоѐр дохио хоѐул харагдаж байхаар тохируулаад TIME/DIV бариулыг дохионы хэдхэн ђе дэлгэц дээр гарч байхаар тааруулна.

Зургийг тогтвортой байлгахад TRIGGER бђлгийн LEVEL бариулыг ашиглана:

Хэрэв хоѐр дђрс тогтвортой байгаад хоѐр дохионы ђе тэнцђђ бол хоѐр давтамж адилхан байна. Хэрэв хоѐр дђрс тогтвортой байгаад, харин ђе нь ялгаатай бол нэг дохионы давтамж нєгєє дохионы давтамжаас бђхэл тооны зєрєєтэй байна. Хоѐр дохионы ђђсгэгчийг синхрончлоогђй бол ийм нєхцєл байдлыг бђрдђђлэхэд тєвєгтэй.

Хэрэв нэг дђрс нь нєгєєтэйгээ харьцангуй гђйж байгаа мэт харагдаж байвал дохионууд єєр єєр давтамжтай байна.

Дохионуудын давтамж ялгаатай байвал дэлгэц дээрх зургийг тогтвортой байлгахад аль дохиог ашиглах хэрэгтэйг мэдэх нь чухал. TRIGGER бђлгийн SOURCE тђлхђђрээр сувгийг сонгодог. CH1 сувгийг сонгон авсан бол 1-p сувагт єгсєн дохио тогтвортой байх бєгєєд 2-р сувагт єгсєн дохио хєдєлж харагдана. ёђнтэй адилаар CH2-ийг синхрончлолд сонгон

авсан бол 1-р сувгийн зураг хєдєлгєєнтэй байна.

Хэрэв нэг дохионы давтамж нєгєє дохионыхоос бђхэл тоо дахин их бол (хоѐр дахин гэж ђзье!) байдал тодорхой болно. Бага давтамжтай дохиог синхрончлогч болгон сонгосон бол дэлгэц дээрх хоѐр зураг тогтвортой байна. Харин єндєр давтамжтай дохиог нь синхрончлолд сонгон авсан бол

Нэг дохиогоор синхрончлох

Зураг 10.1. Хоёр дохионы

хурданаар нь синхрончлох,

5ms/div, 1V/div


38

нєгєє дохио тогтвортой болдоггђй. ёђний учир нь хурдан дохио урьдчилан тогтоосон тєвшинг огтлон гарах ђеэс осциллоскоп дэлгэц дээр зургийг зурж эхэлдэг учраас хоѐр дохиог хоѐуланг зурдагт оршино. Удаан дохиотой харьцуулбал хурдан дохио нь хоѐр удаа урьдчилан тогтоосон тєвшинг огтлон єнгєрєх учир бид дэлгэц дээр удаан дохионы хоѐр єєр хувилбарыг хамтад нь харах болно (10.1-р зураг).

Сђђлийн ђеийн зарим осциллоскопын TRIGGER бђлэгт TRIG. ALT хаягтай товч байдаг. ёђнийг дарахад синхрончлолд хэрэглэж байгаа дохио хоѐр сувгийг ээлжлэн синхрончлох боломжтой болдог. ёђний дђнд хоѐр єєр давтамжтай дохио ч дэлгэц дээр тогтвортой харагдах боломж бђрддэг. Гагцхђђ энэ ђед VERTICAL бђлгийн ALT/CHOP тђлхђђр мєн ALT байрлал дээрээ байх ѐстойг анхаарах хэрэгтэй. Харин энэ горимд хоѐр дохионы фазын зєрєєг хэмжих боломжгђй.

ѓєр нэг асуудал бол осциллоскопын дэлгэц дээр цацрагийн хоѐр мєр хэрхэн гарах юм.

Осциллоскопын электрон цацрагт хоолой электроны зєвхєн нэг цацрагтай (Бид хямд осциллоскоп хэрэглэж байгаа) болохоор тэр нь зєвхєн нэг дђрсийг тухайн агшинд зурах боломжтой. Гэвч хэрэглэгчийг хуурах хоѐр арга байдаг.

Осциллоскоп ахархан хугацаанд (ихэвчлэн 10 s) нэг замыг зураад дараагийн ээлжинд ђсрэн очиж нєгєє замыг зураад эргээд ђсрэн ирж эхнийхээ замыг ђргэлжлђђлэн зурах зэргээр цааш дђрсийг хэсэг хэсгээр таслан ђзђђлнэ. Хэрэв цацраг хэвтээ

чиглэлд шилжих хугацаа 10s-ээс ядаж хоѐр дахин удаан бол бид дэлгэц дээрх хоѐр мєрийг тасралтгђй шугам мэтээр харах болно.

Осциллоскоп цацрагийн нэг удаагийн явалтаар дэлгэцийн зђђн захаас баруун зах хђртэл нэг бђтэн дђрсийг зураад дараагийн явалтаар хоѐрдахь дђрсийг зурах мэтээр ђргэлжилнэ. ёђнийг ээлжлэх горим гэж нэрлэнэ. Энэ горим цацрагийн нэг удаагийн явалтын хугацаа харьцангуй бага байх тохиолдолд тохиромжтой. Учир нь хђний нђд дэлгэц дээрх дђрс ээлжлэн

Нэг нь нөгөөгөөсөө бђхэл тоо дахин их давтамжтай хэд хэдэн дохиог судалж байгаа бол ямагт бага давтамжтай дохиогоор нь синхрончлох хэрэгтэй.

ALT/CHOP


39

солигдож байгааг харж чаддаггђй. Энэ аргыг ихэвчлэн хэвтээ чиглэлд цацрагийн явах хугацаа 1ms/div-ээс дээш байхад хэрэглэнэ.

Ихэнх осциллоскопын VERTICAL бђлэгт ALT/CHOP хаяг

бђхий тђлхђђр байдаг. ёђгээр дэлгэц дээр хоѐр зам гарган харуулах боломжит хоѐр аргын аль нэгийг сонгон авдаг. Гэтэл зарим осциллоскоп хэвтээ чиглэлд цацрагийн явах хугацааг тогтооход л автоматаар синхрончлох аргаа сонгодог.

Зарим осциллоскопын таслан ђзђђлэх (CHOP) горимын ажиллагаа тђђнийг нээх зарчимтай зєрчилддэг. Синхрончлох дохио нилээд сулхан бол тогтвортой дђрс гаргахад хђндрэлтэй байна. Хэрэв та ийм бэрхшээлтэй тулгарвал осциллоскопыг ээлжлэх (ALT) горимд оруулах замаар синхрончлолыг сайжруулахыг оролдоод ђзээрэй.

11. Хэмжигч гђђрийн дохиог судлах

Ихэнх тохиолдолд тэмтрђђлийг 11.1-р зурагт ђзђђлсэн ѐсоор гђђртэй холбодог. Иймэрхђђ хэмжигч гђђрийг ихэвчлэн синусан дохиогоор тэжээдэг бєгєєд гђђрийн элементђђдийг гђђр баланслагдсан байхаар сонгон авдаг. Гђђрээс авсан А ба В дохиог хооронд нь хасаад, дараа нь єсгєх ба интерфренцэлсэн хортой дохиог ђђсгэхгђйн тулд нарийн зурвасын шђђлтђђр юмуу фаз мэдрэмтгий детекторын аль нэгээр

Цацрагийн шилжих хугацаа 2ms/div-ээс доош байхад таслан ђзђђлэх аргыг, бусад тохиолдолд ээлжлэх горимыг сонгох хэрэгтэй.

Зураг 11.1. Гүүрийн холболт, RW

даралтын тэмтрүүл, резистор

100k


40

дамжуулан гаргана. Гэтэл энэ олон электрон схемийг хэрэглэхгђйгээр гђђрийн дохиог осциллоскопоор шууд судлаж болох уу? гэдэг асуулт гарна. Жишээ болгож даралтын тэмтрђђлийг (11.1-р зурагт RW гэж тэмдэглэсэн) ђзье. Гђђрийг тэжээж байгаа синусан дохионы далайц 5V, давтамж 1kHz байна.

А ба В дохиог хаймсуураар дамжуулан осциллоскопын оролтын хоѐр сувагт єгнє.

Гђђрийг хэт ачаалахгђйн ђђднээс 10:1 хаймсуур хэрэглэнэ. Хэрэв осциллоскопын VERTICAL бђлгийн MODE тђлхђђрийг DUAL байрлалд тавьсан бол хоѐр дохиог хоѐуланг дэлгэц дээр харж болно. TRIGGER бђлгийн тохируулгуудыг ашиглан дђрсийг тогтооно. TIME/DIV бариулаар дэлгэц дээр дохионы хэд хэдэн бђтэн ђеийг гаргах бєгєєд хоѐр сувгийн босоо мэдрэцийг хоѐр дђрс дэлгэцийг дђђргэж байхаар тааруулна. Тэгээд тэмтрђђлд хаймсуурыг хђргэж дохиог судална. Хэрэв тэмтрђђлийн мэдрэц их бол дохионы тодорхой єєрчлєлтийг харах боломжтой. Ихэвчлэн ийм байдаггђй.

Гүүрээс гарсан аливаа дохиог харахын тулд эхлээд дохионуудыг

хооронд нь хасч гарсан ялгаварыг ұсгұнұ. Ингэснээр дохионы дүрс

харахад хангалттай том болно.

Ямар нэгэн хэмжилтийг гђйцэтгэхийн ємнє осциллоскопын хоѐр оролтыг адилхан мэдрэцтэй болгох хэрэгтэй. ёђнийг эс хийвэл тэнцђђ

хэмжээтэй А ба В дохиог хасахад тэг гарахгђй. Хэрэв хоѐр сувгийн VOLTS/DIV бариул ижилхэн байрлалд оршин байгаа бєгєєд VARIABLE бариулууд хязгаарын

байрлалдаа орших аваас мэдрэц нь

адилхан байх ѐстой. Гэвч ийм биш байж болох юм. Хаймсууруудын 10:1 харьцаа ялимгђй ялгаатай байгаагаас болоод босоо мэдрэц баланслагдахгђй байж болно. ёђнийг шалгах хамгийн сайн арга нь нэг дохиог хоѐр хаймсуурт єгєх юм. Ингэснээр

Хоёр сувгийн мэдрэцийг баланслах


Зураг 11.2. Оролтын сувгууд

баланслагдаагүй, дүрсийг

давхцуулахад VARIABLE бариулыг

ашиглана, 5ms/div, 0.2V/div

VARIABLE


41

дэлгэц дээр хоѐр дђрс гарах бєгєєд VERTICAL бђлгийн POSITION бариулуудыг ашиглан нэг дђрсийг нєгєєтэй нь давхцуулах боломжтой. Хэрэв ингэж болохгђй бол хоѐр сувгийн босоо мэдрэц баланслагдаагђй хэрэг (11.2-р зураг). Ийм ђед VARIABLE бариулыг ашиглан нэг сувгийн мэдрэцийг єєрчилж хоѐр дђрсийг яг давхцуулах хэрэгтэй. ёђнийг гђйцэтгэхдээ єгсєн дохио дэлгэцийг дђђргэж байхуйц хамгийн их босоо мэдрэцийг сонгон авбал зохино.

Одоо хоѐр сувгийн мэдрэц тэнцсэн учир дохиог судалж болно. Тэдгээрийг хасах шаардлагатай. Осциллоскоп дохионуудыг нэмэх горимтой байдгийг бид мэднэ. ёђнийг VERTICAL бђлгийн MODE тђлхђђрээр сонгоно. Ийм байрлал нь ADD гэсэн хаягтай байдаг. Харин дохионуудыг хасахын тулд нэг сувгийн дохиог тонгоруулах хэрэгтэй (-1-ээр ђржђђлнэ гэсэн ђг). Ихэвчлэн суваг 2 нь тонгоруулах тђлхђђртэй байна. Зарим осциллоскопод ийм тђлхђђр суваг 2-ийн POSITION бариултай хамт орших бєгєєд єєр рђђгээ татаж залгадаг INVERT гэсэн хаягтай.

Тђлхђђрђђдийг дээр дурьдсан байрлалд

тавьсан бол дэлгэц дээр дохионуудын ялгавар А-В харагдана. Хоѐр сувгийн VOLTS/DIV бариулаар єсгєх

хэмжээг сонгон авна. ХОЁР

БАРИУЛ ИЖИЛ БАЙРЛАЛД

БАЙХ ЁСТОЙ! Тэмтрђђлийг гараар дарвал дохионы єєрчлєлт илэрхий харагдана.

Хэрэв босоо мэдрэцийг хэтэрхий ихэсгэвэл осциллоскопын оролтууд хэт ачаалагдаж хасах ђйл ажиллагаа хђссэн ђр дђнд

ADD

INVERT

Ялгаврыг ұсгұх

Зураг 11.3. Босоо мэдрэцийг ихээр

нэмэгдүүлж оролт хэт

ачаалагдсан, 200s/div, 10mV/div

Осциллоскоп хоѐр дохиог нэмэх буюу хасах чадвартай. ёђний тулд ADD ба INVERTER тохируулгыг ашиглана.


42

хђрэхгђй. Босоо мэдрэцийг зохимжтой утгаас нь хэтрђђлсэн тохиолдолд дохионы дђрс ямар байхыг 11.3-р зурагт ђзђђлжээ. Товгорууд нь осциллоскоп хэт ачаалагдсаныг илтгэнэ.

12. Ижил давтамжтай хоѐр синусан дохионы фазын зөрөөг хэмжих

Нилээд тохиолдолд хоѐр синусан дохио фазаараа (далайцаараа ч бас) ялгаатай байдаг бєгєєд хэмжиж байгаа утгын талаарх мэдээлэл фазын зєрєє гэдгийн доор халхлагдсан байна. Осциллоскопыг фазын зєрєє хэмжихэд ашиглаж болно. Энэхђђ туршилтыг синусан дохионы генератор ба 12.1-р зурагт ђзђђлсэн RC хэлхээг ашиглан гђйцэтгэнэ. Энэ бол тэмтрђђлд тохирох холболт биш гэдгийг тэмдэглэх хэрэгтэй. Ийм хэлхээний гаралтын дохионы фаз нь тђђний оролтонд єгсєн дохионы фазаас єєр байдаг (дохио саатна). Оролт ба гаралтын дохионы фазын зєрєє тухайн давтамж ба багтаамжийн хувьд R резисторын хэмжээнээс хамаарна. Хэмжилт хийх давтамжийг урьдчилан

RC2

1f

гэж сонгон авна. Энэ ђед хэлхээний мэдрэц хамгийн сайн байна.

Осциллоскопын оролтыг хэт ачаалж болохгђй. Хэрэв ингэвэл дђрс нэмэгдэл гђдгэрђђдтэй байх ба тэдгээр нь босоо мэдрэц юмуу дохионоос ђл хамаарна. Ийм ђед осциллоскопын мэдрэцийг бууруулах хэрэгтэй.

Зураг 12.1. Судлах хэлхээ


43

A ба B гэсэн хоѐр дохиог осциллоскопын хоѐр оролтонд єгнє. RC хэлхээний ачааллыг багасгахын тулд 10:1 хаймсуур хэрэглэнэ. Дэлгэц дээрх дђрсийг тогтвортой байлгахад TRIGGER бђлгийн бариулуудыг ашиглана. Генераторын дохиогоор синхрончлол хийх хэрэгтэй бєгєєд бђхий л хэмжилтийн туршид ђђнийг єєрчлєх шаардлагагђй. Манай тохиолдолд генераторын дохиог суваг 1-д єгсєн. Иймд TRIGGER бђлгийн SOURCE тђлхђђрийг CH1 байрлалд тавина. VERTICAL бђлгийн бариулуудаар хоѐр дохионы хувьд тус бђрийн тэг шугамыг эхлээд дэлгэцийн гол дунд тавина. Дараа нь хоѐр дохио дэлгэцийг дђђргэж байхаар хэмжээг нь том болгоно. HORIZONTAL бђлгийн TIME/DIV бариулаар дохионы нэг бђтэн ђе дэлгэц дээр харагдаж байхаар тааруулна. Тэгээд тэмтрђђл дээр ямар нэгэн ачаа тавьж B дохио А-аас зєрж байрласныг харна. Энэ нь фазын зєрєє гарсныг ђзђђлж байгаа юм.

Фазын зєрєєгийн хэмжээг тодорхойлоход тєвєгтэй байдаг. Эхлээд A дохионы ђеийг хэмжээд хоѐр дохио тэг тєвшнийг огтлон гарахын хоорондох хугацааны ялгааг тогтоож дараа нь фазын зєрєєг бодно. A дохионы бђтэн ђе дэлгэцийг дђђргэж байхаар осциллоскопыг тохируулах нь тохиромжтой (12.2-р зураг). ёђний тулд HORIZONTAL

бђлгийн VARIABLE бариулыг ашиглана. Ингэснээр хэвтээ хуваарь єнцгєєр илэрхийлэгдэнэ. Бђтэн дэлгэц 360 градус байх учир манай тохиолдолд фазын зєрєє 200 байна. Хэвтээ мэдрэцийг ихэсгэхэд TIME/DIV бариулыг ашиглана. Улам нарийн тодорхойльѐ гэвэл нэг хагас ђе юмуу, ђеийн дєрєвний нэг дэлгэцийг бђрэн дђђргэж байхаар тавьж болно. Хугацааг илђђ нарийвчлалтай олъѐ гэвэл босоо мэдрэцийг ихэсгэх замаар дђрсийг босоо чиглэлээр нь

сунгах хэрэгтэй. Ингэхэд цацраг тэг тєвшнийг огцом огтлох учир тодорхойлоход хялбар болно.


VARIABLE X

Зураг 12.2. Фазын ұнцгийг

хэмжих, 10s/div,1V/div


44

Дээр єгђђлсэн арга f давтамж тогтмол байхад тохиромжтой. Эс тийм бол дохионы нэг ђе дэлгэцийг дђђргэж

байхаар тохируулахад тєвєгтэй. Ийм тохиолдолд хоѐр дохиог X-Y хавтгай дээр дђрслэн ђзђђлэх нь

зохимжтой байдаг. Энэ арга зєвхєн синусан дохионд л тохирдог болохыг тэмдэглэх хэрэгтэй.

Хоѐр дохиог оролтын хоѐр сувагт єгнє. Осциллоскопыг X-Y хэмээн нэрлэдэг горимд шилжђђлнэ. Энэ горимд нэг сувгийн цацрагийг (ихэвчлэн суваг 1) босоо чиглэлд, нєгєє сувгийн цацрагийг (ихэвчлэн суваг 2) хэвтээ чиглэлд хазайлгах боломжтой. Осциллоскоп X-Y хаяг бђхий тђлхђђртэй байдаг, эсвэл TIME/DIV бариулыг аль нэг захын байрлалд тавихад осциллоскоп ийм горимд орно. Ингэж осциллоскопыг X-Y горимд оруулна. Тэгснээр осциллоскоп дээр 12.3-р зурагт ђзђђлсний адил дђрсийг харах боломжтой болно. Эллипс дђрс дэлгэцийг дђђргэж байхаар VOLTS/DIV гэсэн хоѐр бариулыг тохируулна. Эллипс дэлгэцийг голлож байхаар тохируулах хэрэгтэй. ёђнийг хэрэгжђђлэх хамгийн сайн арга нь AC/GND/DC гэсэн хоѐр товчыг нэг нэгээр нь GND байрлалд тавьж тухай бђрд гэрэлт шугамыг дэлгэцийн тєв дээр тааруулах явдал юм.

Электроны цацраг X сувагт єгсєн дохионы хуулиар хэвтээ

чиглэлийн дагуу хазайна: ).( tSinSBxX

ёђний x нь

цацрагийн хазайх хэмжээ, B нь оролтын B дохионы далайц, Sx нь

HORIZONTAL бђлгийн бариулуудыг ашиглан ђндсэн дохионы нэг ђе дэлгэцийг бђрэн дђђргэж байхаар тавина. Тэгээд X тэнхлэг дээр фазын өнцгийг шууд харна. Энэ арга нь давтамж тогтмол байх нөхцөлд хэмжилт хийхэд ђр дђнтэй байдаг.

X-Y

Зураг 12.3. X-Y горимд байгаа

ямарваа хоёр дохио


45

тухайн сувгийн мэдрэц, нь дохионы давтамж, нь A ба B дохионы фазын зєрєє юм. ёђнтэй адилаар Y сувагт холбосон дохионы

ђйлчлэлээр цацраг босоо чиглэлд хазайна: )t(SinSAy Y .

ёђний y нь цацрагийн босоо чиглэлийн дагуу хазайх хэмжээ, A нь A

дохионы далайц, SY нь босоо мэдрэц юм. t гишђђн тэгтэй тэнцђђ бол цацраг тэг шугам дээр оршино. Энэ нь T1 ба T2 гэсэн хоѐр цэг дээр тохионо (12.4-р зураг). Энэхђђ хоѐр цэгийн байрлалыг бичвэл:

)(1

SinSBTX ба )(

2SinSBT

X .

Цацрагийн хамгийн захын байрлалын хэвтээ тэнхлэг дээрх

проекцийг T3, T4 гэж тэмдэглэе. t+ гишђђн тэгтэй тэнцђђ байхад

цацраг эдгээр байрлалд оршино. Хэмжээ нь харгалзан

X4X3 SBT,SBT байна. Эдгээр цэгийг ашиглан фазын

єнцгийг бодож олно:

43

211

TT

TTSin

12.4-р зурагт ђзђђлсэн тђгээмэл нэгэн дђрсийг ашиглан дээр єгђђлсэн аргаар тооцоог ђйлдэнэ. Энэ тохиолдолд ђр дђн 200 орчим байна. Эллипсийн налалтын хэмжээгээр фазын єнцгийг ойролцоолон ђнэлж болдог. 450 ба 1350 налуутай шулуун шугамууд нь оролтуудад єгсєн дохионы фазын зєрєєгийн 0 ба 180 градус байх хязгаарын хоѐр утганд харгалзана (12.5, 12.6, 12.7-р зураг).

Фазын өнцгийг бодох

Зураг 12.4. X-Y маягийн зургаас

фазын ұнцгийг олох

Зураг 12.5. Фазын өнцөг тэгийн

орчимд байна


46

X-Y хэмээх арга нь ямар ч давтамжинд тохирох бөгөөд осциллоскопод нэмэлт тохируулга хийхийг шаардахгђй. Гагцхђђ синусан дохио л байх хэрэгтэй.

13. Дэлгэц дээр тогтвортой зураг гаргах арга

Зарим ђелсэн дохионы хувьд дэлгэц дээр тогтвортой дђрс гаргахад тєвєгтэй байдаг. 13.1-р зурагт ђзђђлсэн жишээг авч ђзье. Энэ дохио ђелсэн хэдий ч нэгэн ђеийн

Нээхтэй холбоотой

асуудлууд

Зураг 13.1. Бидний судлах дохио,

20s/div, 1V/div

Зураг 13.2. Буруу нээснээс үүссэн

замбараагүй дүрс. 2,3,5-р

импульсүүд давхацсан байна,

Зураг 12.6. Фазын ұнцұг 900

байхад

Зураг 12.7. Фазын ұнцұг 1800-д

дұхүү байхад


47

дотор урьдчилан тогтоосон тєвшинг хоѐр удаа огтлон єнгєрч байна. Осциллоскоп энэхђђ хоѐр агшины алинаас ч эхлэн зурж болох бєгєєд ђђний улмаас 13.2-р зурагт ђзђђлсэн тодорхойгђй зураг гарах болно. Цэвэрхэн зургийг харахын тулд TRIGGER бђлгийн HOLDOFF бариулыг ашиглана. Осциллоскопыг нээх ажиллагаа хэрхэн хийгддэг вэ? Оролтын дохио урьдчилан тогтоосон тєвшинг огтлон гарах хђртэл (ђђнийг осциллоскоп нээгдэх гэж нэрлэнэ) электроны цацраг дэлгэцийн зђђн захад хђлээж байдаг. Нээх дохио судалж байгаа дохионы нэгэн ђеийн дотор нэгээс илђђ удаа єгєгдвєл бэрхшээл ђђсдэг. ёђнийг 13.3-р зураг дээр тайлбарлая. Хос импульс гаргадаг генераторын дохиог жишээ болгон авчээ. Хугацааны A агшинд цацраг дэлгэцийн зђђн захад орших бєгєєд хугацааны B агшинд оролтын дохио осциллоскопыг нээж улмаар зургийг зурж эхлэнэ. Хугацааны C агшин хђртэл зурах ажиллагаа ђргэлжлэх бєгєєд дараа нь цацраг дэлгэцийн зђђн захад буцаж ирээд тэндээ хђлээнэ.

Судалж байгаа дохионы давтамжаас хамаарч хос

импульсийн дунд орших D агшинд дараагийн дђрсийг цацраг зурж эхлэхэд аль хэдийн бэлэн болсон байж болох юм. Ээлжит нээх ажиллагаа хийгдэхэд зурах ђйлдэл эхлэх бєгєєд ђђний дђнд замбараагђй зураг гарна. Энэ асуудлыг шийдвэрлэх арга нь хугацааны аливаа агшинд цацраг дэлгэцийн хаа нэгтэйгээс зурж эхлэхийг гаргуулахгђй байх явдал юм. Хэрэв бид E хугацаа хђртэл осциллоскопын нээгдэх бђхий л боломжийг хаавал F агшинд

Судлахад төвөгтэй

дохио

Зураг 13.3. Буруу нээлтийг залруулах


48

дараагийн нээгдэх ђзэгдэл тохиож зурах ажиллагаа зєвєєр эхлэх бєгєєд тухайн зураг ємнє байсан дээрээ давхарлан зурагдана. Ингэснээр сайн чанартай зураг гарна. Нээх ажиллагааг алгасан єнгєрєєх хугацаа нь судалж байгаа дохионы хэлбэр ба давтамжаас хамаарах бєгєєд TRIGGER бђлгийн HOLDOFF бариулаар ђђнийг тохируулан тавина.

HOLDOFF бариулаар тохируулга хийхэд хялбархан. Хэрэв та осциллоскоп дээр давхардсан

хоѐр цацраг харж байгаа бол энэ нь нээх ажиллагаа буруу хийгдсэнээс болж байгаа болов уу. HOLDOFF бариулыг хоѐр дђрс алга болтол эргђђлнэ (удаан).

TRIGGER бђлгийн MODE тђлхђђрийг AUTO байрлалд тавьсан ђед нээх ажиллагаа автоматаар хийгддэг болохоор удаан дохионы хувьд нээх ђйлдлийг зєв

гђйцэтгэж чадахгђй. Осциллоскопын цацраг дэлгэцийн зђђн захад зєвхєн хязгаарлагдмал хугацааны туршид нээх командыг хђлээж байдаг. Энэхђђ хђлээх хугацааг хязгааргђй болгон уртасгахын тулд тђлхђђрийг NORM байрлалд тавих хэрэгтэй.

Зарим ђед синхрончлолд

ашиглаж байгаа дохио нь янз бђрийн давтамжтай олон дохионы цогц байдаг. ёђний тђгээмэл жишээ нь TV системийн босоо ба хэвтээ чиглэлд хазайлгах дохио юм. Бид ийм нийлмэл дохиог судлах гэж байгааг осциллоскопод мэдђђлэхгђй бол ийм дохиог нээх ђйлдэлд ашиглаад ч тогтвортой дђрс гаргахад

тєвєгтэй. Осциллоскопын TRIGGER бђлгийн MODE тђлхђђр TV-H ба TV-V гэж хаягласан хоѐр тусгай байрлалтай байдаг. TV системийн босоо юмуу, хэвтээ чиглэлд хазайлгах дохиог судлахдаа MODE тђлхђђрийг энэ хоѐр байрлалын аль нэг дээр тавина.

HOLDOFF

Нэг сувгаар давхар дђрс гарахыг болиулахад HOLDOFF бариулыг ашиглана. Энэ бариул цацрагийн нэг гђйлтийн дараа хир удаан хугацаанд нээх ажиллагааг эхлэхгђй алгасахыг осциллоскопод хэлж өгнө. Хэрэглэж дуусаад болон дђрс удаан сэргэж байгаа тохиолдолд HOLDOFF бариулыг хэвийн байрлалд нь буцааж тавих хэрэгтэй.

AUTO/NORM

TV дохиогоор синхрончлох


49

Заримдаа синхрончлолд хэрэглэж байгаа дохио ихээхэн ялгаатай хоѐр давтамжийг агуулсан байдаг. Тухайлбал хотын шугамын ба єєр нэг єндєр давтамж. Энэ ђед дђрсийг тогтвортой болгоход бэрхшээл учирна. Яагаад гэвэл хотын шугамын хђчдэлийн нэг ђеийн дотор єндєр давтамжтай дохионы ђйлчлэлээр нээх ђйлдэл хэд хэдэн удаа явагдах боломжтой. ёђний дђнд замбараагђй дђрс гарна. Зарим осциллоскоп дохионы єндєр ба нам давтамжтай байгуулагчийн алинаар нь нээх ажиллагааг хэрэгжђђлэхийг зааж єгєх зориулалт бђхий тђлхђђртэй байдаг. Ийм тђлхђђр ихэвчлэн HF-REJ ба LF-REJ гэсэн хаягтай байна. Гэтэл зарим осциллоскоп нээх ажиллагаанд нийлмэл дохио (DC), тђђний зєвхєн хувьсах байгуулагч (AC) хоѐрын аль нэгийг тодорхой сонгож хэрэглэх боломжтой байдаг. Хамгийн єргєн хэрэглэгддэг ихэнх осциллоскоп нээх ђйлдэлд ашиглаж байгаа дохионы зєвхєн хувьсах байгуулагчийг судлах боломжтой байдаг.

14. Хаймсуурыг сонгон авах тухай

Заримдаа осциллоскопын хаймсуурыг хэлхээний элементэд хђргэхэд схемийн хэвийн ажиллагаа алдагддаг. Энэ нь ихэвчлэн генератор бий болсонтой холбоотой. Ийм генератор хаймсуурыг хђргэхэд ажиллаад холдуулахад ажиллахаа больдог. Шалтгаан нь дохионы ђђсгэгч хаймсуураар ихээр ачаалагдсанд оршино.

Хаймсуур олон тєрєл байдаг. Хэрэв та их мєнгє зарцуулахыг хђсэхгђй бол 10:1 ба 1:1 гэсэн хаймсуурыг сонгох хэрэгтэй. Энэ хоѐрын ялгаа нь оролтын эсэргђђцэл єєртэйд оршино.

Бид 1:1 хаймсуурыг хэрэглэж

байгаа бол дохионы ђђсгэгч 1M

эсэргђђцэл, тђђнтэй зэрэгцээ холбогдсон 70F орчим багтаамжаар

ачаалагдна. 1M нь осциллоскопын оролтын импеданс бєгєєд багтаамжийн нэг хэсэг нь осциллоскопын оролтын багтаамж (20рF орчим, ђђний жинхэнэ утгыг осциллоскопын оролтын BNC холбогчийн дэргэд бичсэн байна), нєгєє хэсэг нь кабелийн

багтаамж (50F орчим, гэхдээ кабелийн тєрєл ба уртаас хамаарна) юм. Багтаамж харьцангуй их ачааллыг ђђсгэнэ. Бидний судалдаг дохио хурдан єєрчлєгддєг билээ. Иймд дээрх багтаамж бага хэмжээтэй хэдий ч хурдан дохионы хувьд харьцангуй их гђйдлийг

Хоёр ұұр давтамжтай байгуулагчийн нийлбэр дохио

Дохионы үүсгэгчийн ачаалал


50

ђђсгэнэ. ѓндєр давтамжийн генераторт энэхђђ багтаамж хэлбэлзлийг бђрэн устгах юмуу эсвэл хэлхээний параметрийг хэлбэлзэл ђђсэхээр болтол єєрчилнє.

Осциллоскопын хаймсуур судалж

байгаа хэлхээнд нєлєє ђзђђлэхгђй байхын тулд хаймсуураас тђђнд учрах ачаалал их биш байх хэрэгтэй. ёђнийг хэрэгжђђлэх шилдэг арга нь 10:1 хаймсуурыг хэрэглэх юм. Ийм

хаймсуур дотроо кабельтай цуваа холбогдсон 9 резистортой

байдаг учир ачааллын эсэргђђцэл нь 10 болдог. Кабель

багтаамжтай байдгийн улмаас ийм хаймсуур 10 резистортой зэрэгцээ холбогдсон конденсаторыг бас агуулдаг. 14.1-р зурагт 10:1 хаймсуурын цахилгаан схемийг ђзђђллээ. Хаймсуурын голын утсанд тэгш єнцєгт дохио єгч тэрхђђ дохиог осциллоскопын дэлгэц дээр харж байгаад хаймсуурын хувьсах конденсаторын багтаамжийг єєрчлєн тђђнийг компенсацлана. Компенсацлах арга нь хялбархан юм. Юу гэвэл тухайн хаймсуурт тэгш єнцєгт дохиог ямарч осциллоскопод єєрт нь байдаг "Calibrator Output" юмуу "Probe Adjust" гэсэн хаягтай генераторын гаралтаас єгнє. Тохируулгыг хаймсуурын их бие дээр, эсвэл хаймсуурыг холбогч BNC дээр оршдог хувьсах конденсаторыг халиваар эргђђлж гђйцэтгэнэ. Дэлгэц дээрх дђрс яг тэгш єнцєгт хэлбэртэй болтол эргђђлэн тохируулна.

10:1 хаймсуур хэрэглэсэн ђед дохионы ђђсгэгчид учрах багтаамжийн ачаалал мэдэгдэхђйц бага буюу 8pF орчим байдаг. Ийм хаймсуурын дутагдалтай тал нь осциллоскопын оролтын мэдрэцийг бууруулдагт оршино.

10:1 бол сайн

Боломжтой л бол 10:1 хаймсуурыг хэрэглэх хэрэгтэй. Хаймсуур дээр оршдог тохируулгыг халиваар эргђђлэн тђђнийг компенсацлана.

Зураг 14.1. Хаймсуурын цахилгаан хэлхээ


51

Хэрэв та хђрэлцээтэй мєнгєтэй бол оролтон дээрээ FET (оронгийн транзистор) бђхий хаймсуурыг сонгох хэрэгтэй. Ийм

хаймсуур хэдэн арван M-оор хэмжигдэх оролтын эсэргђђцэлтэй, хэдхэн pF оролтын багтаамжтай байдаг. ёђний дутагдал нь єртєг єндєртэй, єндєр хђчдэл даах чадвар муутай, тэжээл шаарддаг зэрэг болно. Ийм тєрлийн зарим хаймсуурын тэжээлийг осциллоскопоос авахаар хийсэн байдаг.

15. Ганцхан удаа ажиглагдах дохиог харах

Энэ удаад бид лабораторид хамтран ажиллаж байгаа нєхєр маань хир самбаатай вэ? гэдэгт хариулт єгєх зорилт тавьяа. ёђний тулд та гэрэл асаах бєгєєд найз чинь ђђнийг мэдрээд товчлуур дарах юм. Энэ зорилгод осциллоскоп тус болох болов уу? Ийм нэгэн туршилтын тєхєєрємжийн бђдђђвчийг 15.1-р зурагт харуулав. Хэлхээнээс хоѐр дохио гарна. A дохио єндєр тєвшинєєс нам тєвшинд шилжих нь гэрэл ассаны илрэл. Энэ нь NPN фото тэмтрђђлээс ирэх мэдээлэл юм. Харин B дохио єндєр тєвшинєєс нам тєвшинд шилжих нь хэн нэгэн товчлуур дарж хариу ђйлчлэл ђзђђђлсэн агшинг илтгэнэ. Унтраалга дарж гэрэл асаахын оронд бид 15.2-р зурагт харуулсан жижигхэн бєгєєд задгай оптик хосыг (байршил заадаг тэмтрђђл) ашиглана. Гэрлийг унтраахдаа тэмтрђђлийн завсарт цаас хийх ба гэрлийг асаахдаа цаасаа татаж гаргана.

Зураг 15.1. Туршилтын тұхұұрұмж Зураг 15.2. Оптик хос


52

Хэрвээ хоѐр дохионы хувьд єндрєєс нам уруу шилжих хугацааг осциллоскопоор хэмжих

гэж байгаа бол тэдгээрийг осциллоскопын хоѐр оролтонд єгнє. Гэрэл асах хђртэл осциллоскоп дэлгэц дээр ямар нэгэн шугам зурахгђй, цацраг дэлгэцийн зђђн захад тайван хђлээсээр байна. Гэрэл асмагц осциллоскоп хариу ђйлчлэлийн B дохиог зурж эхлэнэ. Энэ дохио шалгуулж байгаа хђний назгай байдлаас хамааран нэг хэсэгтээ єндєр тєвшинд оршин байгаад нам тєвшинд ђсрэн бууна. Зураг зурж эхлэх агшинаас B дохио нам тєвшинд ђсрэн буух хђртэлх хугацаа нь хариу ђйлчлэлийн буюу самбаачлах хугацаа юм.

Хугацааг хэмжихийн тулд электроны цацраг дэлгэц дээр тодорхой нэгэн цэгээс

зургийг зурж эхлэх ѐстой. ёђнийг хэрэгжђђлэх анхны алхам нь эхлэлийн цэгийг сонгон авч тэмдэглэх явдал юм. Осциллоскоп дэлгэц дээр дђрс зурж байгаа эсэхээс ђл хамааран HORIZONTAL

бђлгийн POSITION X бариулаар гэрэлт шугамын эхлэл 15.3-р зурагт заасны адилаар дэлгэцийн зђђн ирмэг дээр байхаар тааруулна. Дараа нь нээхтэй холбоотой тохируулгыг хийнэ. Электроны цацраг (ђђнийг бид харахгђй, учир нь нээхийн ємнє тэр унтарсан байдаг) эхлэлийн цэг дээрээ гэрэл асах хђртэл (A дохио єндєр байна) хђлээнэ. TRIGGER бђлгийн MODE тђлхђђрийг NORM байрлалд тавина. 1-р сувагт єгсєн A дохиогоор осциллоскопыг нээж байгаа учираас мєнхђђ бђлгийн SOURCE тђлхђђрийг CH1 байрлалд тавих хэрэгтэй. Тђђнчлэн +/- тђлхђђрийг - байрлалд тавьсан байх ба A дохио буурахад цацраг баруун тийш хєдєлж эхлэнэ. Тђђнээс гадна урьдчилан тогтоосон нээгдэх тєвшинг тэг тєвшиний дєнгєж доор байхаар тааруулахад LEVEL бариулыг ашиглана. Яагаад ингэх ѐстой вэ? Осциллоскопыг нээх дохио нь хувьсах хђчдэл (AC) байдаг хялбар нэгэн гэж ђзье. Фотодетектороос ирж байгаа оролтын дохио нам тєвшинд ортлоо

Нээх ажиллагаа

Зураг 15.3. Дэлгэц дээрх зураг

20ms/div



53

буурахад цацрагийн баруун тийшээх хєдєлгєєн эхлэнэ. Осциллоскопыг AC горимд шилжђђлвэл нээх дохио тэгээс доош

орох ђеэс цацраг баруун тийш хєдєлж эхлэнэ. LEVEL бариул 0 гэж тэмдэглэсэн дундаж байрлалтай бєгєєд тђђнийг энэ байрлалын дєнгєж доохно нь тавих хэрэгтэй. LEVEL бариулыг цагийн зђђний дагуу эргђђлэхэд тэр тодорхой нэгэн байрлалыг огтлон гарахад л дэлгэц дээр цацрагийн нэг гђйлтийг харж болно. LEVEL бариул энэ байрлалын дєнгєж ємнєхєнд оршвол (Цагийн зђђний эсрэг ялимгђй эргђђлнэ гэсэн ђг) зохино. Яагаад ингэх вэ? Нээх ажиллагаа ердийн журмаар явагдана. Нээх дохио урьдчилан тогтоосон тєвшингээс доош орох, эсвэл урьдчилан тогтоосон тєвшин нээх дохионоос дээшээ гарахын аль алинд цацраг нэг удаагийн гђйлт хийнэ. Урьдчилан тогтоосон тєвшин, нээх дохиотой тэнцсэн ђед бид дђрсийг харах болно. ёђний тулд урьдчилан тогтоосон тєвшинг нээх дохионы дєнгєж доохно нь байхаар тааруулна.

Дэлгэц дээр B дохиог харах хэрэгтэй бол VERTICAL бђлгийн MODE тђлхђђрийг CH2 байрлалд тавихад та бэлэн болно. Одоо найздаа товчлуураа єгєєд єєрєє гэрлийг асаана.

TIME/DIV бариулыг шалгагдаж байгаа хђний хурдад тохируулан тавина. Дђрс ганц удаа л гарах учираас хэмжилтийг хурдан гђйцэтгэх хэрэгтэй. Товчлуурыг нэг дарахад хэлхээ хэд хэд салж нийлдгийн улмаас дохио єндєр тєвшинєєс нам уруу шилжих ажиллагаа олон дахин давтагддаг онцлогтой.

Нэг удаа ажиглагдах ђзэгдлийг синхрончлож болно.

Энэ зорилгод TRIGGER бђлгийн MODE тђлхђђрийн

NORM байрлалыг ашиглах бөгөөд LEVEL бариулыг болгоомжтой эргђђлэх хэрэгтэй.


54

Гарчиг

Оршил ........................................................................................ 1

1. Осциллоскопын тухай ерєнхий ойлголт................................... 1

2. Осциллоскопыг ажиллагаанд бэлтгэх тухай ............................ 2

3. Тогтмол хђчдэл хэмжих ............................................................. 4

4. Синусан дохиог харах, хђчдэлийн далайц, ђйлчлэгч утгыг хэмжих ....................................................................................... 9

5. Синусан дохионы давтамжийг хэмжих................................... 15

6. Осциллоскопоор тэгш єнцєгт дохиог харах .......................... 19

7. Хурдан єєрчлєгддєг цифрэн дохиог судлах .......................... 22

8. Тэгш єнцєгт дохионы єсєх, буурах хугацааг хэмжих ............ 26

9. Ачаалагдсан тогтмол гђйдлийн тэжээлийн гаралт дээрх хувьсах дохиог судлах ............................................................. 31

10. Хоѐр дохиог нэгэн зэрэг харах ................................................ 36

11. Хэмжигч гђђрийн дохиог судлах ............................................ 39

12. Ижил давтамжтай хоѐр синусан дохионы фазын зєрєєг хэмжих ..................................................................................... 42

13. Дэлгэц дээр тогтвортой зураг гаргах арга ............................. 46

14. Хаймсуурийг сонгон авах тухай ............................................. 49

15. Ганцхан удаа ажиглагдах дохиог харах ................................. 51

ocilloscope

Documents