Organizacija rada trezora u Republici Srpskoj

SADRAJ3UVOD

41.TREZOR

41.1.Osnovni elementi trezora

51.2.Funkcije trezora

61.3.Zakonski okvir za trezorsko poslovanje

61.4.Modeli organizacije trezora

92.TREZOR U REPUBLICI SRPSKOJ

92.1.Funkcije i zadaci trezora RS

92.1.1.Planiranje izvravanja budeta

102.1.2.Izvravanje budeta

102.1.3.Centralizovana isplata plata

112.1.4.Raunovodstvena metodologija

112.1.5.Finansijsko izvjetavanje

112.1.6.Nadzor nadlenih ministarstava i budetskih korisnika

112.1.7.Otplata duga, novo zaduivanje, izdavanje garancija i upravljanje neangaovanim sredstvima

122.2.Sistem glavne knjige trezora

132.3.Nain voenja jedinstvenog rauna trezora

143.PLAANJA IZ TREZORA BUDETSKIH KORISNIKA

153.1.Centralizovano plaanje svih izdataka

153.2.Centralizovani obraun i isplata plata

16ZAKLJUAK

17LITERATURA

UVOD

Jednu od velikih novina u Zakonu predstavlja uvoenje institucije trezora. Trezor se uvodi, kako na nivou Republike, tako i na nivou lokalnih vlasti sa funkcijama koje su postavljene u skladu sa preovlaujuim pristupom u zemljama u tranziciji. Trezor predstavlja organizacionu jedinicu u sastavu Ministarstava finansija i ekonomije, odnosno lokalnog organa nadlenog za finansije. Svaki trezor ima svoj konsolidovani raun na kojem svi korisnici sredstava odgovarajueg budeta dre svoja sredstva dobijena iz budeta ili ostvarena kao sopstveni prihod.

Konsolidovani raun trezora predstavlja jedan ili vie rauna na koje uplauju javni prihodi, na kojima se uplaena sredstva dre i sa kojih se vri plaanje budetskih rashoda. Konsolidovani raun trezora Republike i lokalnih vlasti nalazi se kod Centralne banke. Konsolidovani raun trezora Republike obuhvata i raune organizacija obaveznog socijalnog osiguranja. U okviru konsolidovanog rauna svaki budetski korisnik (direktni i indirektni) ima svoj podraun.

Savremena teorija i praksa imaju mnogo problema pri definisanju trezora, da obuhvate i objasne sve njegove oigledno rastue funkcije. U zemljama u tranziciji, ukljuujui i BiH, trezor predstavlja jedan od sektora u sastavu Ministarstva finansija. U nekim dravama trezor je nezavisan od Ministarstva finansija i postoji kao samostalno ministarstvo.

Najvanija finansijska institucija je Trezor jer ima regulativnu funkciju na finansijskim tritima, a posebno na tritu novca gdje se odreuje volumen novane mase u opticaju i visina kratkoronih kamatnih stopa. Trezor titi ostale uesnike na finansijskim tritima i vri operacije na otvorenom tritu (vri emitovanje hartija od vrednosti). Trezor ostvaruje svoje funkcije pomou instrumenata monetarnog i kreditnog regulisanja (eskontna stopa, obavezne rezerve, kupovina i prodaja hartija od vrijednosti, utvrivanje monetarnih rezervi...)

Tema ovog seminarskog rada je Organizacija rada trezora u RS. Ovaj seminarski rad je podijeljen na tri dijela. U prvom dijelu date su osnovne odrednice trezora. Prvi dio je podijeljen na etiri dijela. U prvom su dati osnovni elementi trezora. U drugom dijelu date su osnovne funkcije trezora. U treem dijelu navedeni su zakonski okviri za trezorsko poslovanje, a u etvrtom dijelu predstavljeni su modeli organizacije trezora.

Drugi dio seminarskog rada sadri osnovne elemente trezora u Republici Srpskoj. U okviru drugog dijela predstavljene su funkcije i zadaci trezora u Republici Srpskoj, kao i sistem glavne knjige trezora i nain voenja jedinstvenog rauna trezora.

Trei dio seminarskog rada sadri osnovne odrednice plaanja iz trezora budetskih korisnika. U okviru ovog dijela takoe je predstavljeno centralizovano plaanje svih izdataka i centralizovani obraun i isplata plata.

Na kraju seminarskog rada dat je zakljuak koji predstavlja opseg znanja usvojenog istraujui ovu temu. Prilikom obrade ove teme koriena je struna literatura, kao i zakoni, lanci i internet izvori iz oblasti trezorskog poslovanja. 1. TREZOR

1.1. Osnovni elementi trezoraRije trezor potie od latinske rijei thesaurus i podrazumjeva blagajnu, sef, pretinac ili posebnu prostoriju u kojoj se uvaju dragocjenosti, vrijednosni papiri i ostale vrijednosti. U savremenim uslovima pod trezorom se podrazumjeva mnogo slojevitiji pojam kojim se oznaava javna institucija putem koje se u mnogim zemljama provodi finansijska sluba drave, a vezana je uz Ministarstvo finansija. Ovim zakonom utvruje se trezorski sistem Republike Srpske, poslovi i nain rada Trezora Republike Srpske, trezora optina, gradova i fondova, kao i voenje glavne knjige, pomone knjige i nadzor.

Trezor se uspostavlja radi boljeg upravljanja finansijama drave, javnim novcem, odnosno finansijskim sistemom dravne uprave. Temeljna zadaa trezora najee se opisuje kao briljivo planiranje i nadziranje sredstava koja pritiu i odlijevaju se sa rauna kojima raspolae drava, u cilju osiguravanja budetskim organizacijama i korisnicima pravodobno podmirenje njihovih izdataka, odnosno ispunjenje obaveza drave. Trezor je odgovoran za sva novana sredstva budeta i korisnika budeta. Svi korisnici budeta prosljeuju svoje zahtjeve za troenje sredstava budeta, zajedno sa svim potrebnim dokumentima prema trezoru, koji nakon potvrde o raspoloivosti sredstava, u skladu sa budetskom pozicijom, odobrava zahtjev i nareuje odgovarajuim poslovnim bankama da izvre isplatu.

Trezor, kao osnovna organizaciona jedinica unutar ministarstva finansija u najblioj vezi je sa funkcijama izvrenja budeta. U izvravanju dravnog budeta trezor se moe ustrojiti tako da ima "pasivnu" ili aktivnu ulogu. Trezor je pasivan onda kada mu se u nadlenost ne stavlja direktno uticanje na izvravanje budetskih rashoda i izdataka, ve samo praenje rasporeda sredstava na budetske korisnike i njihove programe. Trezor ima aktivnu ulogu onda kad mu se daju ovlatenja na postavljanje ogranienja u raspolaganje novcem i stvaranje obaveza iz budeta, ili kad se utvrdi da je obavezan davati posebna odobrenja za pojedine izdatke na osnovu prethodno ustanovljenih mjerila.

Organizacija i zadae trezora razlikuju se od zemlje do zemlje. U pravilu, organizaciju trezora odreuju istorijski i kulturni faktori zemlje, struktura privrede, te raspored ovlatenja dodijeljenih na osnovu utvrene strukture dravne uprave. Trezori se osnivaju kao sredita reformi fiskalnog sistema, te im se dodjeljuju razliite zadae, stepeni odgovornosti i poslovne funkcije kojima se mogu razrijeiti problemi neodgovarajueg ili usreditenog upravljanja dravnim finansijama, nepostojanja ili manjkave kontrole nad nabavkom i upotrebom dravne imovine i drugih izvora sredstava, neuinkovitog upravljanja javnim slubama ili ulaganjima u infrastrukturu i kapitalne izdatke i rashode, nepostojanjem kvalitetnog sistema izvjetavanja za parlament i vladu.

Uloga trezora u dijelu izvrenja budeta ogleda se u radnjama koje obuhvataju pregled i odobravanje zahtjeva za plaanje, sa neophodnom dokumentacijom i listom prioriteta koja se u principu utvruje u Zakonu o izvrenju budeta. Sistem trezora podrazumjeva da svi mogu dati nalog za plaanje ali samo odjel trezora moe dati odobrenje da se taj nalog obavi. Trezor putem ovog mehanizma preventivno djeluje na potronju. Korisnici koriste budetska sredstva samo za namjene koje su odreene budetom, a u skladu sa svojim godinjim finansijskim planom i po dinamici, utvrenoj tromjesenim i mjesenim planovima koje odobrava ministar finansija na temelju plana novanih tokova. Na osnovu alokacije budetskih sredstava i instrukcije Ministarstva finansija, korisnici pripremaju i podnose prijedloge operativnih prorauna Ministarstvu finansija.

Kljunu kariku u stvaranju preduslova za provoenje efikasnog sistema interne finansijske kontrole jeste uspostavljanje trezora na svim nivoima. Trezor pomae u ostvarenju glavnih ciljeva upravljanja javnim finansijama, kao to su:

namjensko koritenje sredstava u skladu sa zakonskim i podzakonskim propisima;

transparentnost sistema,

pruanje informacija u obliku i na nain koji korisnicima omoguava razumijevanje i daje mogunost daljnje analize;

funkcionisanje sistema odgovornosti.

Efekti trezorskog poslovanja su:

jasan i zakonit proces izvravanja budeta;

finansiranje rashoda u skladu s odlukama;

odgovorno i efikasno koritenje javnih resursa;

sveobuhvatne informacije o finansijskom poloaju i kretanjima u opini/ vanbudetskom fondu;

sveobuhvatnu kontrolu potronje budetskih korisnika i efikasniju raspodjelu sredstava;

jeftinije i bre poslovanje;

poboljanje u proceduri donoenja odluka;

optimiziranje finansijskog rukovoenja;

instrument u borbi protiv korupcije;

odgovornost prema graanima.1.2. Funkcije trezora

Trezor je centralni element u finansijskom upravljanju sredstvima budeta i tijelo koje ima vodeu ulogu u obavljanju sljedeih funkcija: zakonodavna i regulatoma djelatnost u podruju prihoda i primitaka, te izdataka drave i makroekonomska politika;

priprema prorauna: oblikovanje pravila za izradu i donoenje prorauna, procjene i planiranje rasporeda prihoda, te kapitalnih i tekuih izdataka; priprema i izrada, te podnoenje prorauna parlamentu;

izvrenje prorauna: izvrenje plaanja i kontrola finansijskog poslovanja sredinje drave; nadziranje finansijskog poslovanja izvanproraunskih fondova i lokalne uprave i samouprave;

finansijske operacije povezane s izvrenjem prorauna: upravljanje novanim sredstvima (likvidnost), odravanje evidencija i registara dravne imovine potraivanja i obveza, izdavanje dravnih vrijednosnica (trezorski zapisi, obveznice i si) i jamstava; upravljanje unutranjim i vanjskim dugom, te stranim donacijama, pomoima i zajmovima;

raunovodstvo i upravljanje financijskim informatikim sistemom (DFIS -Dravni financijski informacioni sisitem, od engl. FMIS - Financial management of information sytems): raunovodstvo sredinje drave, te kontrola i razvoj dravnog raunovodstva i financijskih informatikih sistema;

revizija i ocjena finansijskog poslovanja drave (interna kontrola i revizija u trezoru): usklaenost izvrenja prorauna sa odobrenim proraunom i zakonodavnom osnovicom prorauna; analiza trokovne uinkovitosti u koritenju javnih resursa.

Druge poslovne funkcije koje su u domenu upravljanja i regulisanja finansijskog sistema i povezni su poslovni procesi prema trezoru unutar Ministarstva finansija:

priprema i predlaganje finansijskih zakona, podzakonskih akata i drugih oblika zakonodavnog ureivanja javnih finansija,

finansijski nadzor i kontrola preduzea u dravnom i preteno dravnom vlasnitvu,

regulativa kojom se ureuju radni odnosi i primanja dravnih slubenika i

raunovodstveni standardi javnog sektora ili prorauna.

Funkcije trezora u Ministarstvu finansija razlikuju se od zemlje do zemlje, ali, u pravilu, obuhvataju pobrojene sa time to struktura trezora odraava posebnosti u institucionalnoj strukturi, te politikom ureenju.1.3. Zakonski okvir za trezorsko poslovanje

Trezorsko poslovanje predstavlja bitan proces u budetskom sistemu u svim dravama, pa tako i u Bosni i Hercegovini, sve do lokalnog nivoa vlasti. Trezorsko poslovanje, kao dio budetskog sistema, naslonjeno je na znaajan pravni okvir koji se odnosi na budet i budetsko raunovodstvo, a regulisano je, prije svega, Zakonom o budetu u Federaciji BiH (Slubene novine FBiHbroj 19/03 i 10/07), a potom slijede i:

Zakon o trezoru u RS (Slubeni glasnik RS broj 16/05)

Pravilnik o finansijskom izvjetavanju i godinjem obraunu budeta u RS (Slubeni glasnik RS broj 21)

Pravilnik o knjigovodstvu budeta/prorauna u RS (Slubeni glasnik RS broj 09/99)

Uredba o raunovodstvu budeta/prorauna u RS (Slubeni glasnik RS broj 18/99)

Ostala akta (meunarodni raunovodstveni standardi i kodeksi, budet, odluka o izvravanju budeta, statut ...)

Uputstvo o uspostavljanju i jaanju internih kontrola budetskih korisnika.

Kako bi trezorsko poslovanje bilo znaajno usaglaeno sa pomenutim zakonskim aktima, iste bi sigurno trebalo doraditi kako sa vie termina tako i nadlenosti optina, ime bi se otklonile eventualne nedoumice koje se javljaju kod onih koji zakone provode. Donoenjem Zakona o trezoru u Bosni i Hercegovini upotpunjen je pravni i regulatorni okvir koji predstavlja temelj za izgradnju savremenog i efikasnog sistema finansijskog upravljanja javnim prihodima i rashodima. 1.4. Modeli organizacije trezora

Upravljanje aktivom i pasivom koja se dri u trezorima i obavljanje transakcija s tim u vezi, posebno ubiranje i troenje novca, obino se naziva operacije trezora ili funkcije trezora. Izraz operacije trezora se odnosi na upravljanje i vrenje svih finansijskih transakcija vlade. Takvim aktivnostima upravljalju ljudi u posebnom dijelu ministarstva finansija koji se uglavnom naziva Trezor-riznica ili Rauni vlade. Obino postoji zakon, propis ili odluka kojima se odreuju funkcije trezora i ovlatenja neophodna da bi trezor mogao efikasno obavljati sve svoje fukcije ukljuujui zatitu prihoda, osiguranje porezne discipline, upravljanje finansijama i raunovodstvenim kontrolama.

Osnovni cilj trezora je osiguranje pravovremenog podmirenja izdataka nadlenih ministarstava i budetskih korisnika tj.ispunjenje obaveza vlade. Osnovni cilj, trezor, nastoji ispuniti briljivim planiranjem i nadziranjem sredstava koja pritiu i odlijevaju se sa rauna kojima raspolae vlada. Glavni faktori koji odreuju organizaciju i zadatke trezora su faktori istorijske i kulturne prirode, struktura privrede, razvoj u sektoru javnih finansija.

Organizacija trezora se moe posmatrati kroz dva osnovna modela:

MODEL 1

Kod modela 1 sektor trezora se formira kao dio Ministarstva finansija i u njemu se obavljaju sljedee aktivnosti:

Upravljanje novanim sredstvima

Izvrenje budeta

Raunovodstvo i izvjetavanje

Upravljanje dugom.

Slika br.1 : Organizacija trezora: Model 1

MODEL 2

Kod modela 2 sektor trezora se formira kao dio Ministarstva finansija i u njemu se obavljaju sljedee aktivnosti:

Upravljanje novanim sredstvima

Upravljanje dugom.

Slika br.2: Organizacija trezora: Model 2

Meunarodni monetarni fond preporuuje Model 1 jer je potrebno trezoru dati iri opseg odgovornosti u finansijskom upravljanju u zemljama koje su suoene sa:

znaajnim problemima u ekonomskom i finansijskom prilagoavanju

brzim institucionalnim promjenama.

Trebalo bi naglasiti kako ne postoji model koji bi jednoznano sugerisao organizacijsku strukturu trezora koja je primjenjiva za sve. U zavisnosti od potreba svake pojedine zemlje odreuje se broj i funkcije pojedinih organizacijskih dijelova (uprava, odjela i sl.). S tim u vezi treba napomenuti da e se svaki trezor tokom vremena razvijati i mijenjati.

2. TREZOR U REPUBLICI SRPSKOJ

2.1. Funkcije i zadaci trezora RS

Trezor Republike Srpske obuhvata Trezor Republike i lokalne trezore. Trezor ne oduzima korisnicima budeta nijedan dio odgovornosti vezanih za upravljanje - on im obezbjeuje bolju informisanost, tako da mogu da bolje upravljaju sredstvima. Ako se dobro vodi, riznica (trezor) moe poboljati kredibilitet budeta kroz efikasno i racionalno upravljanje gotovinskim sredstvima.

Trezor je odgovoran za pripremu budeta institucija BiH i meunarodnih obaveza BiH u kojima e biti iskazano koliko se prihoda i ostalih primanja planira prikupiti i na koji nain, kao i detalje o tome koliko e se utroiti i kako e se sredstva rasporediti izmeu korisnika budeta. Odgovoran je da pripremi budet na osnovu politike i propisa Parlamentarne skuptine BiH i Vijea ministara BiH u skladu sa njihovom odgovornostima i nadlenostima.

Svoje finansijske transakcije Trezor vodi putem Jedinstvenog rauna trezora (JRT). Jedinstveni raun Trezora predstavlja raune otvorene kod Centralne banke, jedne ili vie poslovnih banaka, sa kojih se izvravaju transakcije i na kojima se dre novana sredstva budeta i korisnika budeta. Trezor je odgovoran za pripremanje finansijskih planova kojim se projiciraju tokovi novanih sredstava sa Jedinstvenog rauna Trezora. Ovi finansijski planovi bi se koristili kao osnova za operativno izvravanje odobrenog budeta. Ukoliko se bude projicirao deficit, uz finansijske planove se daju pretpostavke o neophodnim korektivnim mjerama. Finansijski planovi se podnose Vijeu ministara na njihov uvid i odobravanje.

Zadaci Trezora su i da odrava Sistem glavne knjige Trezora, koji u sebi obuhvata dnevnike glavne knjige i pomone knjige korisnika budeta za sve izvore prihoda i rashoda, kao i da propisuje i provodi sistem internog nadzora korisnika budeta kako bi se osiguralo da budetski korisnici obavljaju aktivnosti u skladu sa upustvima Trezora i drugim finansijskim propisima i da vri pregled finansijskih procedura korisnika budeta i pravi preporuke za poboljavanje istih.

Osnovne funkcije trezora su:

Planiranje izvravanja budeta,

Izvravanje budeta,

Centralizovana isplata plata,

Raunovodstvena metodologija,

Finansijsko izvjetavanje,

Nadzor nadlenih ministarstva i budetskih korisnika,

Otplata duga, novo zaduivanje, izdavanje garancija i upravljanje neangaovanim sredstvima.2.1.1. Planiranje izvravanja budeta

Trezor priprema planove kojima se projiciraju tokovi novanih sredstava JRR-a. Ovaj plan bi se koristio kao osnova za operativno izvravanje odobrenog budeta. Takoe, riznice (trezori) pripremaju i plan izvrenja budeta kvartalno, zatim progresivno proiruju period kako bi se pokrila cijela fiskalna godina. U zadnjem kvartalu period bi se proirio tako da se pokrije i prvi kvartal naredne godine, a radi lakeg prelaska u narednu fiskalnu godinu.

Ministar finansija obavjetava nadlena ministarstva i budetske korisnike o kvartalnim planovima izvrenja budeta najkasnije 10 dana prije poetka kvartala na koji se plan odnosi. Riznica (trezor) e koristiti sve neophodne podatke iz raznih izvora potrebne za projiciranje novanih tokova. Mogu se, izmeu ostalih, koristiti sljedei izvori podataka:

najnoviji izvodi o uplatama i isplatama u korist i na teret rauna JRT otvorenih kod banaka,

prognoze o primicima na JRT napravljene od Carinske uprave, Poreske uprave i ostalih ministarstava koja dobivaju prihode,

prognoze isplata za servisiranje duga,

projekcije inostranih tokova pomoi i pozajmljivanja i

kretanja kljunih makroakonomskih parametara.

Trezor e analizirati ove podatke i obraunavati sveukupne projekcije tokova novca na i sa JRR. Na osnovu ovih analiza trezor izrauje prijedlog globalnih ogranienja na iznosima sredstava raspoloivih i troenje u datom periodu. 2.1.2. Izvravanje budeta

Trezori izvravaju budete odobrene od Parlamenta. Na osnovu obavjetenja o kvartalnim planovima izvrenja budeta nadlena ministarstva i budetski korisnici e riznicama (trezorima) dostaviti svoje mjesene zahtjeve za troenje sredstava budeta, zajedno sa neophodnom dokumentacijom i listom prioriteta, do sedmog u mjesecu za tekui mjesec.

Trezori u pogledu izvrenja budeta preduzimaju slijedee radnje:

pregledaju primljene zahtjeve,

predlau ministarstvu na odobravanje zahtjeve koji su u skladu sa kvartalnim planom izvrenja i u skladu sa raspoloivim sredstvima i prioritetima,

realizuju odobrene zahtjeve,

informiu nadlena ministarstva i budetske korisnike o realizovanim zahtjevima.2.1.3. Centralizovana isplata plata

Trezori vre centralizovanu isplatu plata za nadlena ministarstva i budetske korisnike i u tom pogledu obavljaju slijedee aktivnosti:

odravaju aurnu evidenciju o zaposlenima,

procjenjuju potrebna sredstava bazirana na utvrenom nivou plata, iznosima obaveza po osnovu poreza i doprinosa i

izvravaju isplatu plata i obaveza po osnovu poreza i doprinosa.

Nadlena ministarstva i budetski korisnici su duni da trezoru podnesu dokaz o zasnivanju i prestanku radnog odnosa svih zaposlenih za koje plate osiguravaju u budetu, najkasnije osam dana od dana zasnivanja ili prestanka radnog odnosa.2.1.4. Raunovodstvena metodologija

Ministarstvo je obavezno da razvija i odrava kontni plan i standardnu budetsku klasifikaciju, koji se koriste za evidentiranje i izvjetavanje o finansijskim transakcijama i stanju finansijske imovine i obaveza na svim nivoima. Kontni plan sadri klasifikaciju aktive i pasive, prihoda i rashoda. Standardna budetska klasifikacija sadri: organizacijsku klasifikaciju, funkcionalnu klasifikaciju i fondovsku klasifikaciju.

Riznice (trezori) su u obavezi da periodino procjenjuju raunovodstvenu metodologiju i, po potrebi, predlau njene izmjene. Optinski trezori svoje prijedloge dostavljaju dravnom trezoru a nakon razmatranja tih prijedloga i drugih izmjena predlae ministru njihovo usvajanje. Ministar, po potrebi, propisuje i dodatne izvjetaje koje su nadlena ministarstva i budetski korisnici obavezni dostavljati.2.1.5. Finansijsko izvjetavanje

Riznice (trezori) su obavezne da pripreme konsolidovane godinje obraune budeta i da ih dostave nadlenom ministru na odobrenje u skladu sa odredbama Zakona, Uredba o raunovodstvu budeta/prorauna u RS (Slubeni glasnik RS broj 18/99) i Pravilnik o finansijskom izvjetavanju i godinjem obraunu budeta u RS (Slubeni glasnik RS broj 21).

Riznica (trezor) je obavezna da pripremi Izvjetaj o izvrenju budeta, kao i druge izvjetaje, i da ih dostavi republikom ministru na odobrenje, u skladu sa pomenutim propisima.

2.1.6. Nadzor nadlenih ministarstava i budetskih korisnika

Ministri nadlenih ministarstva odgovorni su za interni nadzor ministarstva i budetskih korisnika koji spadaju u njihovu nadlenost. Ministarstvo vri nadzor raunovodstvenih dokumenata nadlenih ministarstava, budetskih korisnika i izvanbudetskih fondova. Nain nadzora propisuje dravni ministar.2.1.7. Otplata duga, novo zaduivanje, izdavanje garancija i upravljanje neangaovanim sredstvima

Trezor je obavezan da provodi procedure i vri redovne uplate prihoda namijenjenih za servisiranje vanjskog duga na podraun Republike Rauna za servisiranje vanjskog duga u Centralnoj banci Bosne i Hercegovine, u skladu sa odredbama Zakona o vanjskom dugu Bosne i Hercegovine ("Slubene novine BiH, broj 41/98). O stanju sredstava na predraunu riznica (trezor) u obavezi je da redovno obavjetava ministra. U sluaju da na raunu nema dovoljno sredstava za izmirenje dospjelih obaveza Republike, riznica (trezor) e o tome izvijestiti ministra kako bi bile poduzete odreene mjere za prevazilaenje trenutnog nedostatka sredstava namijenjenih za servisiranje vanjskog duga. Trezor je obavezan da provodi procedure i vri plaanja za sav dug RS.

Trezor je u obavezi da evidentira i investira neangaovana sredstva od odborenih projekata i nadzire investiranja u skladu sa dokumentima o zajmu. Riznica (trezor) je u obavezi evidentirati i pratiti stanje kamata po osnovu sredstava za projekte koji su odobreni za RS. Riznica (trezor) je u obavezi da pripremi sve evidencije koje se odnose na dug i na nadgledanje svih aktivnosti zaduivanja. Ovo ukljuuje pripremanje i slanje obavjetenja o isplatama i zahtjevima za isplatu.Trezor je obavezan da uestvuje u svim pregovorima o novom zaduivanju Republike.

2.2. Sistem glavne knjige trezora

Sistem glavne knjige trezora vodi se prema raunovodstvenom naelu modifikovanog nastanka dogaaja. U ovom sistemu nadlena ministarstva i budetski korisnici imaju svoj kod (ifru) u glavnoj knjizi koji se vodi u skladu sa registrom iz lana 6. stav 2. Zakona. Sistem glavne knjige trezora osigurava evidenciju svih transakcija i poslovnih dogaaja, odnosno prihoda i izdataka, stanja i promjena imovine, obaveza i izvora vlasnitva u skladu sa propisanim kontnim planom i na nivou propisanih klasifikacija (organizacijska, funkcionalna, ekonomska i fondovska).

Sistemom glavne knjige trezora upravlja nadleno ministarstvo, preko svojih trezora. Sistem glavne knjige trezora u sebi konsolidira glavne knjige nadlenih ministarstava i budetskih korisnika za sve izvore prihoda i izdataka i sve promjene imovine, obaveza i izvora vlasnitva. Po ovom principu sve finansijske transakcije koje se odnose na budet e se evidentirati posredstvom Sistema glavne knjige trezora, ukljuujui i transakcije koje se odnose na zaduivanje i programe finansirane iz inostrane ili domae pomoi. Nadlena ministarstva su obavezna voditi glavnu knjigu za sve transakcije i dogaaje u skladu sa Uredbom o raunovodstvu prorauna-budeta u RS. Transakcije i dogaaji u glavnoj knjizi nadlenog ministarstva moraju u svakom momentu biti u skladu sa sadrajima i iznosima transakcija i poslovnih dogaaja Sistema glavne knjige riznice (trezora). Nadleno ministarstvo i drugi budetski korisnik obavezni su u finansijskim izvjetajima dostaviti podatke iz svoje glavne knjige i obrazloiti razlike.

Budetski korisnik obavezan je voditi glavnu knjigu za sve transakcije i poslovne dogaaje, odnosno imovinu i obaveze koje se na njega odnose. Transakcije i poslovni dogaaji u glavnoj knjizi budetskog korisnika moraju biti u skladu sa sadrajem i iznosom transakcija i poslovnih dogaaja Sistemu glavne knjige trezora, osim transakcija i poslovnih dogaaja koji nisu u vezi sa budetom.

Budetski korisnik ne mora voditi glavnu knjigu ako se finansira samo iz budeta i ako podatke o svim transakcijama i poslovnim dogaajima koji se odnose na tog korisnika moe dobiti iz glavne knjige nadlenog ministarstva. Ako budetski korisnik koristi ovu mogunost, mora prethodno dobiti pisanu saglasnost nadlenog ministarstva iz koje se vidi da e sve potrebne informacije moi dobiti iz glavne knjige nadlenog ministarstva. U ovom sluaju budetski korisnik je duan dostaviti pismenu saglasnost ministarstvu finansija.

2.3. Nain voenja jedinstvenog rauna trezora

Svaki iznos prihoda koji pripadaju budetu, u skladu sa zakonom, moraju se uplatiti na JRR otvoren kod OOPP-a. Tu spadaju sva sredstva budeta koja su definisana lanom 9. Zakona o budetima u Federaciji BiH:

poreski prihodi utvreni propisima.

neporeski prihodi, kao to su poduzetniki prihodi od imovine, prihodi od administrativnih taksa i doprinosa i novane kazne,

prihodi koji proistiu iz obavljanja osnovne aktivnosti korisnika,

domae i inostrane pomoi (grantovi).

Ministri mogu dati ovlatenje za otvaranje podrauna koji su sastavni dio JRR-a. Pravo raspolaganja javnim novcem na JRR-u imaju ovlateni ministri. Ministar moe, uz saglasnost zamjenika ministra, investirati bilo koji iznos sredstava sa JRR-a koji nije potreban za izvrenja budeta, u skladu sa lanom 13. Zakona. Nadlena ministarstva i budetski korisnici odgovorni su za potpuno i blagovremeno uplaivanje svih prihoda i primitaka na JRR-a. Sa JRR-a se ne moe isplatiti nijedan izdatak ukoliko nije odobren budetom ili nekim drugim propisom.

3. PLAANJA IZ TREZORA BUDETSKIH KORISNIKA

Pod budetskim korisnikom podrazumijeva se svako tijelo drave koje nezavisno od svog mjesta u strukturi dravne uprave posluje u djelatnostima koje se finansiraju iz budeta, prima sredstva budeta ili je vezano za budet. Organi drave (ministarstva, sekretarijati, zavodi, instituti i sl.) kao i organizacije izvan dravnog aparata (javna preduzea, udruenja i sl.) uestvuju u raspodjeli budetskih prihoda i nazivaju se budetski korisnici.

Budetski korisnici u skladu sa odobrenim planom budeta pokreu ugovaranje obaveza, podnose zahtjeve za plaanje i dobijaju povratnu informaciju od trezora u kojem iznosu su realizovani podneeni zahtjevi i koliko je ostalo neizmirenih obaveza u izvetajnom periodu. Glavna knjiga trezora izvrenje budeta evidentira kroz sljedee promjene: evidenciju planiranih iznosa; evidenciju ugovaranja obaveza; evidenciju zahtjeva za plaanje; evidenciju plaenih iznosa; evidenciju obaveza po osnovu odobrene potronje na osnovu planiranih iznosa, ugovorenih obaveza i zahtjevane potronje.

Budetski korisnici na osnovu alokacije raspoloivih budetskih sredstava pripremaju i dostavljaju prijedloge operativnih budeta slubi za finansije za izvrenje usvojenog budeta. U prijedlozima operativnih budeta su obuhvaeni rashodi i izdaci za svaki mjesec. Rashodi i izdaci se mogu izvriti samo ako su u skladu sa usvojenim operativnim budetom. Sluba za finansije izdaje instrukcije budetskim korisnicima u cilju ispravnog operativnog planiranja.

Stvarni rashodi svakog budetskog korisnika moraju biti u skladu sa budetskim iznosima planiranim za svaki odobreni operativni plan. Sredstva budetskih korisnika dodjeljuju se na osnovu raspoloivih sredstava budeta, a njihov iznos Sluba finansija saoptava svakom budetskom korisniku prije poetka razdoblja na koje se odnosi: budetski korisnici mogu zakljuivati ugovore o nabavci roba, izvoenju radova i obavljanju usluga na osnovu operativnih planiranih iznosa, u skladu sa okvirnim zakonskim propisima, kao i aktima koje donosi Sluba za finansije optine.

U sluaju da rashodi odstupaju od mjesenog dinamikog plana, Odlukom o izvrenju budeta optine potrebno je definisati jasno uslove pod kojima se vri interna preraspodjela sredstava unutar stavki budeta korisnika, najvie do 10% odobrenih sredstava za tog korisnika, pratei RS Zakon o budetima. Preraspodjela izmeu korisnika budeta mora biti definisana Odlukom o izvrenju budeta optine.

Trezor je odgovoran za sve isplate koje se vre u ime korisnika budeta. U skladu s procedurama koje trezor formulira, svi korisnici budeta mogu proslijediti svoje zahtjeve za troenje sredstava budeta, zajedno sa svim potrebnim dokumentima prema trezoru. Trezor e, nakon potvrde o raspoloivosti sredstava, u skladu sa budetskom pozicijom, odobriti zahtjev i narediti odgovarajuim poslovnim bankama da izvre isplate.

Trezor je odgovoran za izvrenje budeta i pri tome izvrava sljedee funkcije:

a) odobravanje kvartalnih finansijskih planova korisnika budeta, a koji su utvreni budetom;

b) uspostavljanje sveukupnih ogranienja novanih sredstava na analitikim nivoima ekonomskih i funkcionalnih klasifikacija i raspodjela sredstava korisnicima.

c) koordiniranje prijema i registracije zahtjeva za isplatu sredstava datih od strane korisnika budeta;

d) procesiranje zahtjeva za isplatu sredstava ukljuujui i zahtjeve za isplatu plata;

e) informiranje korisnika budeta o statusu isplata izvrenih u njihovo ime i o iznosima pristupanih sredstava budeta po pozicijama.3.1. Centralizovano plaanje svih izdataka

Da bi trezorski sistem poslovanja efikasno funkcionisao, jedan od elemenata koji mora biti uspostavljen je i centralizovano plaanje svih izdataka sa jedinstvenog rauna trezora. To znai da e trezor plaati sve izdatke za sve budetske korisnike sa jednog mjesta. Unesene obaveze korisnika plaaju se sa jedinstvenog rauna trezora, putem pomone knjige za plaanja, za koju je nadlean trezor. Plaanje se vri na osnovu liste prispjelih obaveza za plaanje, prema prioritetima propisanim odredbama Odluke o izvravanju budeta, kao i visini raspoloivih novanih sredstava. Trezor vri odabir plaanja i izrauje registar naloga za plaanje koji se, nakon potpisa ovlatenih lica, alje na realizaciju poslovnoj banci. Po izvrenom plaanju banka dostavlja izvod trezoru, koji vri kontrolu izvrenog plaanja, odnosno poravnanje podataka iz izvoda banke sa podacima iz pomone knjige za plaanje. Plaanje se vri zbirnim nalozima za plaanje, sa potpisima lica koja raspolau finansijskim sredstvima u jedinici lokalne samouprave.3.2. Centralizovani obraun i isplata plata

Element koji se treba obezbijediti da bi se moglo govoriti o potpuno obezbijeenom trezorskom sistemu poslovanja je i centralizovani obraun i isplata plata za sve budetske korisnike na nivou lokalne samouprave. To znai da svi budetski korisnici trezoru dostavljaju podatke za obraun i isplatu plata, a da trezor iz sistema vri isplatu za sve zaposlene za koje se plata obezbjeuje iz budeta. Trezor je odgovoran da izvrava sljedee funkcije u oblasti isplate plata:

a) odravanje aurnih evidencija o zaposlenima korisnika budeta;

b) pravljenje procjena trokova plata sa iznosima obaveza po osnovu poreza i doprinosa;

c) isplata plata i obaveza po osnovu poreza i doprinosa.

ZAKLJUAK

Rije trezor potie od latinske rijei thesaurus i podrazumjeva blagajnu, sef, pretinac ili posebnu prostoriju u kojoj se uvaju dragocjenosti, vrijednosni papiri i ostale vrijednosti. U savremenim uslovima pod trezorom se podrazumjeva mnogo slojevitiji pojam kojim se oznaava javna institucija putem koje se u mnogim zemljama provodi finansijska sluba drave, a vezana je uz Ministarstvo finansija.

Zakon o proraunima definira riznicu-trezor kao sektor Ministarstva finansija koji se uspostavlja u svrhu planiranja i izvravanja budeta Republike, nadzora budeta, upravljanja novcem i voenja jedinstvenog rauna trezora te voenja raunovodstva u skladu sa dobijenim ovlatenjima.

Trezor se uspostavlja radi boljeg upravljanja finansijama drave, javnim novcem, odnosno finansijskim sistemom dravne uprave. Temeljna zadaa trezora najee se opisuje kao briljivo planiranje i nadziranje sredstava koja pritiu i odlijevaju se s rauna kojima raspolae drava, u cilju osiguravanja budetskim organizacijama i korisnicima pravodobno podmirenje njihovih izdataka, odnosno ispunjenje obaveza drave. Trezor je odgovoran za sva novana sredstva budeta i korisnika budeta.

Osnovni cilj trezora je osiguranje pravovremenog podmirenja izdataka nadlenih ministarstava i budetskih korisnika tj.ispunjenje obaveza vlade. Osnovni cilj, trezor, nastoji ispuniti briljivim planiranjem i nadziranjem sredstava koja pritieu i odlijevaju se sa rauna kojima raspolae vlada. Glavni faktori koji odreuju organizaciju i zadatke trezora su faktori istorijske i kulturne prirode, struktura privrede, razvoj u sektoru javnih finansija.

Trezor Republike Srpske obuhvata Trezor Republike i lokalne trezore.Trezor (riznica) ne oduzima korisnicima budeta nijedan dio odgovornosti vezanih za upravljanje - on im obezbjeuje bolju informisanost, tako da mogu da bolje upravljaju sredstvima. Ako se dobro vodi, riznica (trezor) moe poboljati kredibilitet budeta kroz efikasno i racionalno upravljanje gotovinskim sredstvima.

LITERATURA

1. Vaiek, V., Vaiek, D., Sirbubalo, M., Keser, J., Panda, Z., imunovi, Lj., Sokolovi, D., Krni, E., Polutak, O., Dmitrovi, M.: PRORAUN BUDET, Revicon, Sarajevo, 2001.

2. Dr. Slavko Vuksa, dr arko Risti, dr Miroslav Dini, dr Petar Belokapi, Budetska ekonomija i trezorsko finansiranje, EtnoStil, Beograd, 2013.

3. Zakon o trezoru u RS (Slubeni glasnik RS broj 16/05)4. Zakon o izvavanju budeta Republike Srpske za 2012.godinu, Banja Luka, decembar 2011.

5. Efekti uvoenja trezorskog poslovanja u opinama i vanbudetskim fondovima,Rika eljko, Revicon, maj 2011.

6. Pravilnik o knjigovodstvu budeta/prorauna u RS (Slubeni glasnik RS broj 09/99)7. Uredba o raunovodstvu budeta/prorauna u RS (Slubeni glasnik RS broj 18/99)Internet linkovi:1. http://www.alvrs.com/ 2. http://www.podaci.net/_gBiH/propis/Zakon_o_trezoru/Z-trezor03v1328.html Zakon o trezoru RS lan 1

Zakon o izvavanju budeta Republike Srpske za 2012.godinu, Banja Luka, decembar 2011.

Efekti uvoenja trezorskog poslovanja u opinama i vanbudetskim fondovima,Rika eljko, Revicon, maj 2011.

Efekti uvoenja trezorskog poslovanja u opinama i vanbudetskim fondovima,Rika eljko, Revicon, maj 2011.

Grupa autora, PRORAUN BUDET, Revicon, Sarajevo, 2001.

Zakon o trezoru u RS (Slubeni glasnik RS broj 16/05)

Grupa autora, PRORAUN BUDET, Revicon, Sarajevo, 2001.

Budet i trezor