pentadbiran_korporat

8/18/2019 pentadbiran_korporat

http://slidepdf.com/reader/full/pentadbirankorporat 1/175

1

BA B 1

P ENDAHUL UAN

OBJEKTIF BAB

Selepas mempelajari bab ini, anda seharusnya boleh:1.

Menjelaskan konsep pentadbiran, pentadbiran awam dantadbir urus.

2. Memahami struktur pentadbiran (eksekutif) di Malaysia.3.

Mengenal pasti ciri-ciri tadbir urus yang baik dalam

pentadbiran awam.4.

Membahaskan peranan agensi-agensi kerajaan yangdibahagikan kepada sektor-sektor khusus dalam pelbagai aspek.

1.1 PENGENALAN

Seorang sarjana Barat iaitu Milton J. Esman (1972) menyifatkan Malaysiasebagai sebuah negara pentadbiran yang sangat menarik dengankenyataan seperti “ Malaysia is the best understood as an administrative state ”.Persoalannya, kenapa Malaysia dianggap sedemikian? Tentulah perkaraseperti kenyataan Esman di atas mempunyai alasannya yang tersendiri.

Perkara ini mempunyai kaitan dengan sejarah pentadbiran danperkhidmatan di negara ini semenjak zaman Kesultanan Melayu Melakalagi hinggalah ke zaman penjajahan Barat—Inggeris terutamanya dalammempengaruhi dan membentuk sistem pentadbiran di negara inidaripada sistem pentadbiran feudal kepada sistem pentadbiran modendan demokratik.

Usaha ke arah kemantapan dan permodenan pentadbiran awam di negaraini bukan sahaja dilakukan oleh pemimpin-pemimpin tempatan, malah iasudah berlaku sejak pemerintahan British lagi. Pengukuhan sistempentadbiran di Malaysia dilakukan melalui pelbagai usaha, langkah danstrategi termasuklah melantik pakar pentadbiran dari luar seperti dari

Amerika Syarikat. Tujuannya ialah untuk memeriksa pentadbiran danseterusnya membuat perakuan bagi memperbaiki pentadbiran di negaraini.

Jika diteliti dari sudut komposisi kaum di negara ini, memang amat sukaruntuk mentadbirnya. Apatah lagi jika hendak mewujudkan perpaduan



2

dan kerjasama yang baik antara semua kaum—sukar dilakukan jika tiadapermuafakatan seperti yang diciptakan oleh tiga parti utama dalam usahamembentuk kerajaan sendiri daripada British iaitu UMNO, MCA dan

MIC. Oleh itu, kejayaan dan keupayaan pihak kerajaan dan pentadbirandi negara ini dalam mengekalkan perpaduan dan kerjasama antara kaumdalam konteks masyarakat majmuk memang boleh dianggap perkara luarbiasa terutamanya di negara-negara sedang membangun.

Tiada alasan jika mengatakan bahawa sistem pentadbiran awam di negaratidak berjaya. Tetapi, dalam usaha menjayakan sistem pentadbiran danperkhidmatan awam di Malaysia, tentulah ada perkara-perkara yang tidakbaik dan bercanggah dengan etika dan nilai murni wujud dan dilakukanoleh penjawat-penjawat awam. Justeru itu, pihak kerajaan tidakmemandang mudah perkembangan gejala-gejala negatif dan berunsurjenayah di dalam pentadbiran dan Perkhidmatan Awam yang kian

berleluasa. Pihak kerajaan sentiasa memantau perilaku, tindakan dankeputusan yang bersangkut paut dengan pentadbiran dan Perkhidmatan

Awam di negara ini. Jika fenomena seperti rasuah, penyelewengan, pecahamanah, dan sebagainya berlaku, maka perkara-perkara seperti ini akanmemberikan imej buruk dan menjejaskan nama baik pihak kerajaan ataupemerintah itu sendiri. Oleh sebab itu, pihak kerajaan sentiasamemandang serius segala masalah yang berlaku dalam perkhidmatan danpentadbiran awam dengan menyeru untuk dibentuk tadbir urus yang baik( good governance ).

Cuba anda bayangkan keadaan Perkhidmatan Awam dinegara kita di peringkat awal kemerdekaan dahulu

berbanding sekarang.

Perkembangan dalam sistem pentadbiran awam di Malaysia telahmelibatkan banyak aspek—sistem kerja, peraturan, perundangan,profesionalisme perkhidmatan, perubahan paradigma di kalanganpenjawat/pegawai awam, sokongan terhadap dasar-dasar kerajaan danyang paling penting ke arah pengukuhan pentadbiran awam itu sendiri.Di Malaysia, aktor penting dalam kemajuan dan pengukuhan pentadbiranawam selepas peranan pihak kerajaan dan pembuat keputusan atau dasarialah birokrat—di kalangan para pentadbir di semua peringkat agensikerajaan. Oleh sebab itu, dewasa ini seringkali diperkatakan tentang

bagaimana usaha untuk membentuk penjawat awam (tadbir urus) yangbaik yang dapat memenuhi aspirasi kerajaan ke arah negara majumenjelang tahun 2020 kelak.

Oleh sebab itu, perubahan tingkah laku dan respons para penjawat awambanyak mempengaruhi dasar dan tindakan yang dilaksanakan oleh pihak



3

kerajaan. Perkembangan dalam politik pentabdiran di Malaysia dikatakantelah banyak membawa perubahan tingkah laku dan tanggapan dikalangan penjawat/pegawai awam disebabkan berlakunya beberapa

peristiwa dan dasar-dasar kerajaan yang telah dibawa oleh pemerintahan Tun Dr. Mahathir bermula dari awal tahun 1980-an hingga tahun 2002.

Tentulah semenjak merdeka pada 31 Ogos 1957 (Tanah Melayu) danpembentukan Persekutuan Malaysia (16 September 1963), banyakperubahan yang telah berlaku dalam sistem pentadbiran di negara ini.

Justeru itu, dalam modul ini akan dibincangkan beberapa perkembangandan perubahan yang telah berlaku dalam sistem pentadbiran termasuklahpenerapan nilai-nilai murni dan etika kerja positif dalam pentadbiranyang secara langsung menyentuh mengenai pembaharuan pentadbiran— penswastaan, pengkorporatan dan ICT (Ahmad Atory, 2001).

Jika diteliti secara mendalam dari segi peranan pentadbir awam semenjaktahun 1970-an dan 1980-an, tidak banyak yang berubah. Namun,menjelang tahun 1990-an dan alaf baru (abad ke-21), peranan pegawai-pegawai awam telah bertambah kepada menjadi penguatkuasa peraturan-peraturan dalam projek-projek penswastaan kerajaan. Pegawai-pegawaikerajaan telah banyak menggunakan prinsip-prinsip pengurusan sepertipenggunaan teknologi, automasi, komputer, teknologi maklumat dankonsep kerajaan elektronik. Sepanjang perkembangan dalam erateknologi maklumat dan era globalisasi, peranan pentadbir danpentadbiran awam di Malaysia kian mencabar—dunia tanpa sempadandan pengkorporatan.

1.2

DEFINISI PENTADBIRAN AWAM

Pentadbiran awam menurut K. Ramanathan (2002: 1) sebagai satu aspekkegiatan dan institusi pemerintahan yang telah lama bertapak dalamkehidupan manusia. Pentadbiran awam disifatkan sebagai usaha ke arahpencapaian matlamat pemimpin dan pemerintah untuk kesejahteraanrakyat yang dibantu oleh jentera pentadbiran. Oleh sebab itu, apa sahajakejayaan yang dicapai oleh ketua negara atau kerajaan tertakluk kepadakeberkesanan dan kecekapan institusi pentadbiran awamnya. Dalam halini, pentadbir-pentadbir merupakan aktor penting dalam atau agen utamakerajaan dalam melaksanakan pentadbiran dalam sesebuah negara.

Oleh sebab itu, pentadbiran awam tambah K. Ramanathan lagimerupakan alat kerajaan yang penting yang secara langsung terlibat dalammemberikan keberkesanan mana-mana sistem pemerintahan. Keadaanini dapat kita lihat dalam konteks pentadbiran awam dan kerajaanMalaysia seperti yang ada pada hari ini. Peranan insitusi-institusipentadbiran awam dan pegawai-pegawai awam terlibat secara langsung



4

dalam pelaksanaan dasar awam yang diluluskan oleh DewanPerundangan (Parlimen). Justeru itu, pentadbiran awam meliputi semuaorganisasi, kakitangan, tindakan serta peraturan-peraturan yang

dikendalikan oleh pihak eksekutif (ketua kerajaan dan negara) untukmenjayakan rancangan yang diluluskan oleh Parlimen.

Dalam mendefinisikan pentadbiran awam, Dwight Waldo (dalam Ahmad Atory, 2001: 1) mengatakan bahawa terdapat dua definisi yang tipikaliaitu(i) Pentadbiran awam ialah organisasi dan pengurusan manusia dan

benda-benda untuk mencapai tujuan-tujuan kerajaan; dan(ii)

Pentadbiran awam sebagai satu “seni dan sains pengurusan”sebagaimana yang dapat dikaitkan kepada hal-ehwal sebuahnegeri atau negara.

Apa yang dapat dirumuskan daripada definisi yang dikemukakan oleh Waldo di atas adalah sama dengan apa telah dijelaskan oleh K.Ramanathan. Apa yang jelas, pentadbiran awam itu melibatkan organisasiyang di dalamnya merangkumi pegawai-pegawai awam untuk mengurusdan menjayakan dasar awam yang telah dibuat oleh pihak kerajaanmelalui Parlimen. Jadi, pentadbiran awam disifatkan seni dan sainspengurusan kerana ia melibatkan aspek kemahiran, kepakaran, kebolehandan kecekapan dalam mentadbir dan menyediakan perkhidmatan awamkepada seluruh lapisan masyarakat.

Justeru itu, pentadbiran awam sebagai satu pengajian akademik yangsistematik yang diterokai dengan kewujudan negara moden di Eropah

Barat (K. Ramanathan, 2002: 5). Oleh sebab itu, pentadbiran awammerupakan istilah yang digunakan untuk menerangkan sejenis gerakanperhubungan manusia—lebih tepat lagi untuk menerangkan semuakaedah dan teknik yang digunakan secara langsung untuk menguruskanhal ehwal yang membabitkan tiga ranting pemerintahan iaitu eksekutif,perundangan dan kehakiman (ibid., 244). Pentadbiran awam menurut K.Ramanathan melibatkan dua komponen iaitu(i) Awam ( public ) – iaitu suatu institusi atau agensi yang dijalankan

atau dipunyai serta memperoleh sumber-sumber kewangannyasecara terus atau sebaliknya daripada kerajaan pusat atautempatan; dan

(ii)

Pentadbiran ( administration ) – ialah berasal daripada perkataan

latin “administrare ” yang membawa erti membantu ataumengarahkan. Oleh itu, ia membawa maksud memerhati akansesuatu atau mengarahkan sesuatu atau dilaksanakan.

Sama seperti definisi awal yang telah dibincangkan di atas, K.Ramanathan juga menyifatkan pentadbiran awam sebagai satu sains dan



5

seni yang mempunyai matlamat untuk menyenggarakan perhubunganawam dan menjalankan tugas-tugas yang telah ditetapkan. Tambahnyalagi, pentadbiran awam adalah tertakluk kepada kuasa eksekutif,

kehakiman dan perundangan, di mana ia lebih menekankan kepadapenguatkuasaan undang-undang yang telah dibuat, membuat danmelaksanakan peraturan-peraturan serta polisi-polisi awam. Namun, kitaperlu mengetahui bahawa pentadbiran awam adalah bertanggungjawabdalam melaksanakan dasar-dasar awam. Dari segi pelaksanaan dasar-dasar awam pula, pentadbiran awam tidak mementingkan keuntungankecualilah dalam dimensi pengkorporatan dan penswastaan yang menjadiagenda baru pemerintahan negara ke arah peningkatan pencapaianekonomi dan pembangunan negara.

Manakala Muhammad Al-Buraey (1992: 202) menjelaskan bahawapentadbiran awam merupakan suatu bidang pengajian yang direka cipta

pada awal abad ke-20. Tambahnya lagi, dari segi praktisnya pentadbiranawam adalah seusia dengan manusia itu sendiri. Sehingga kini katanya,tiada perbezaan yang jelas antara kedua-dua jenis pentadbiran—awamatau swasta. Pentadbiran awam khususnya dalam sejarah negara Islamterkenal dengan kecekapan para pentadbir yang mencerminkanbagaimana mudahnya orang Islam Arab mengasimilasikan sistempentadbiran asing ke dalam fahaman pemerintahan.

Al-Buraey menyifatkan hari ini pentadbiran awam merupakan satubidang pengajian dan praktis yang merupakan alat terpenting dalamnegara birokrat (seperti Malaysia) moden dan negara yang mempunyaiberbagai-bagai fungsi serta yang bergantung banyak kepadanya. Justeru

itu, pentadbiran awam memainkan peranan yang penting, kerana iaterletak di tengah-tengah kegiatan dan urusan di berbagai-bagai peringkatpemerintahan yang moden, iaitu kebangsaan, negeri dan tempatan.Fungsi pentadbiran awam dalam zaman moden mencerminkankepentingan perkembangan program sebagai sistem pendidikan umumdan pembaharuan daerah, penghapusan pencemaran air dan udara,menjalankan organisasi pelbagai negeri atau antarabangsa, penubuhaninstitusi ekonomi dan sosial di negara membangun dan baharu, aspeklain-lain termasuklah pembangunan negara baru.

Dalam penelitian kepada definisi-definisi yang telah dibincangkan,semuanya menuntut peranan, tanggungjawab, keupayaan, kecekapan dan

sebagainya seorang atau golongan pentadbir dalam Perkhidmatan Awamke arah kecekapan dan keberkesanan pentadbiran awam itu sendiri.Dalam zaman moden, seseorang pentadbir mempunyai tugas dankewajipan yang banyak. Ini termasuklah merekabentuk program;membuat keputusan; membina organisasi; pengambilan dan melatih



6

pekerja serta memajukan personel; merunding kontrak; memperkenalkanperubahan; merangsang pertumbuhan dan mendorong organisasi unutkberfungsi sebagai sebuah institusi.

SOALAN DALAM TEKS

1.

Bincangkan semula dua komponen yang terdapatdalam pentadbiran awam.

2.

Mengapa pentadbiran awam turut dilihat darisagi konsepnya sebagai satu “seni dan sainspengurusan”?

Semak jawapan anda di akhir bab ini.

1.3

KONSEP TADBIR URUS

Tadbir urus ( governance ) merupakan salah satu aspek penting dalampentadbiran dan pengurusan—awam dan swasta. Kini dalam pengajianmengenai pentadbiran awam, peranan tadbir urus yang baik ( good

governance ) semakin mendapat perhatian. Ini kerana tadbir urus yang baikakan memberikan kekuatan dan imej yang baik kepada mana-manaorganisasi. Justeru itu, di dalam pentadbiran awam di Malaysia, gerakanke arah memperkasakan tadbir urus yang berkualiti, dinamik, cekap dansebagainya telah bermula semenjak awal tahun 1980-an lagi.

Tadbir urus yang baik bukanlah perkara baru dalam pentadbiran. Inikerana penekanan kepada ciri-ciri seperti ketelusan ( transparency ),keberkesanan ( effectiveness ) dan kecekapan ( efficiency ), akauntabiliti danresponsif dalam memenuhi kehendak rakyat, merupakan kehendak-kehendak tadbir urus yang baik yang sentiasa dituntut dan diseru olehpihak kerajaan.

Kerajaan Malaysia telah lama menerapkan prinsip-prinsip tadbir urus

yang baik ke dalam pentadbiran agensi-agensinya. Ini dapat dilihat dibeberapa agensi utama di negara ini termasuklah agensi agama seperti JAKIM dan Jabatan Agama Islam Negeri juga sentiasa memastikanbahawa pentadbiran dan pengurusannya menepati kehendak-kehendaktadbir urus yang baik.



7

Terdapat pelbagai tafsiran mengenai tadbir urus yang baik seperti:

(i)

Good governance is defined as “the exercise of power by various levels of government that is effective, honest, equitable, transparent and accountable”

(IOG, 1999);(ii) Good governance is defined as “a system that is transparent, accountable,

just fair, democratic, participatory and responsive to people’s needs” (WorldConference on Governance, 1999).

Manakala definisi yang lebih komprehensif tentang tadbir urus yang baikseperti yang dikemukakan oleh UNDP Governance Policy Paper“Governance for Sustainable Human Development ” (1997) yang mendefinisikantadbir urus sebagai:

“the exercise of political, economic and administrative in the management of acountry’s affairs at all levels. Governance comprises the complex mechanisms,

processes and institutions through which citizens and groups articulate theirinterests, mediate their differences and exercise their legal rights and obligations”.

(Dipetik daripada Haron Siraj, 2000: 116)

1.4 KONSEP TADBIR URUS YANG BAIK

Sejak kebelakangan ini, perbincangan mengenai tadbir urus telah menarikperhatian umum. Tadbir urus yang baik dalam arena nasional, politikal,sosial dan ekonomi boleh dijadikan sebagai panduan dan asas sertapersediaan dalam menghadapi pelbagai tekanan globalisasi. Sejajardengan isu-isu governance semasa, Persatuan Perkhidmatan Tadbir dan

Diplomatik (PPTD) dengan usahasama Institut Tadbiran Awam Negara(INTAN) JPA, telah mengadakan Persidangan Perkhidmatan AwamKelima (PPA 2000) dengan tema “Good Governance: Issues and Challenges ”bertempat di Auditorium INTAN, Bukit Kiara, Kuala Lumpur pada 22hingga 24 Jun 2000.

Menyentuh mengenai peranan tadbir urus yang baik, YAB Dato’ Seri Abdullah Hj. Ahmad Badawi, Timbalan Perdana Menteri ketika itudalam ucapannya di persidangan tersebut menyatakan keperluanPerkhimatan Awam negara untuk menghapuskan imej tradisi iaitusebagai sebuah birokrasi yang lembab dan sejajar dengan era peralihanglobalisasi. Kini di bawah pentadbiran Dato’ Seri Abdullah AhmadBadawi, tadbir urus yang baik di Malaysia berkait rapat dengan prinsipIslam Hadhari yang diperkenalkan oleh Perdana Menteri untukpembangunan sosioekonomi dan teknologi, keadilan sosial dan toleransikaum. Berdasarkan kepada apa yang telah dibincangkan secara ringkas diatas, jelas sekali menunjukkan bahawa tadbir urus yang baik memerlukan



8

peranan mereka dalam semua aspek pentadbiran dan pengurusan negaradi semua peringkat terutama ke arah mencapai taraf negara majumenjelang tahun 2020 nanti.

Oleh itu, tadbir urus yang baik hendaklah bebas daripada pelbagai gejaladan tingkah laku negatif yang tidak bermoral, menyalahi etika kerja,melanggar undang-undang dan ajaran agama—berunsurkan jenayah danmelanggar disiplin. Tadbir urus yang baik hendaklah bebas daripadamasalah seperti rasuah, penyelewengan dan penyalahgunaan kuasa, seringbertangguh dalam melakukan tugas yang diberi dan sebagainya. Lantaranitu, kini kerajaan sedang berusaha membenteras gejala rasuah di kalanganpegawai awam secara besar-besaran kerana fenomena ini akanmenjejaskan nama baik, imej, kepercayaan rakyat terhadap Perkhidmatan

Awam dan menjatuhkan maruah dan martabat pentadbiran awam itusendiri.

Tadbir urus yang baik perlu menunjukkan akauntabiliti, ketelusan,amanah, cekap, jujur dan sebagainya yang akan membawa kesan positifdan membina ke arah memperkukuh dan memperkasakan Perkhidmatan

Awam di negara ini. Ini memandangkan tadbir urus itu sendiri adalahagen kerajaan dan juga anggota masyarakat dan mempunyai peranan yangbesar dan mengurus tadbir sesebuah negara. Jadi, pengamalan nilai-nilaimurni adalah sangat-sangat diharapkan dapat ditunjukkan oleh semuaperingkat penjawat awam di negara ini.

SOALAN DALAM TEKS

3.

Dalam tadbir urus yang baik ( good governance ) terdapatbeberapa prinsip di dalamnya termasuklahakauntabiliti, integriti, profesionalisme dan lain-lain.Bincangkan ketiga-tiga konsep di atas.


1.5

KONSEP TADBIR URUS KORPORAT

Merujuk kepada Lee Fook Hong (2002: 4) tadbir urus korporat ( corporate governance ) adalah merujuk kepada:



9

“the processes and structure by which the business and affairs of the company aredirected and managed, in order to enhance long term shareholder value throughenhancing corporate performance and accountability, whilst at the same time taking

into account the interest of other stakeholders.”

Tambah Lee lagi, syarikat yang berbeza mempunyai model tadbir uruskorporat yang berbeza sebagai kod tadbir urus dalam setiap negara yangmembenarkan atau mengizinkan fleksibiliti dan variasi terhadappandangan yang berbeza ke arah perubahan dalam dunia korporat bagimenghadapi globalisasi dan kepesatan teknologi baru. Dalam tadbir uruskorporat, peranan setiausaha syarikat adalah amat penting. Setiausahasyarikat atau perbadanan merupakan seorang yang terlatih dan profesinaldalam melaksanakan tugasnya terutama bagi membantu lembagapengarah syarikat.

Sementara itu, Owen E. Hughes (2003: 76) menjelaskan bahawa tadbirurus korporat merujuk kepada:

“to how the private sector structures its internal mechanisms to provide foraccountability to its stakeholder; while government may be involved in this throughthe company law, there are aspects which it does not control.”

1.6

BADAN PEMERINTAH DAN SISTEM PENTADBIRANMALAYSIA

Badan pemerintah atau eksekutif di Malaysia mempunyai peranan yangamat penting dalam pentadbiran negara. Ini kerana segala keputusanberhubung dengan dasar awam bermula di peringkat eksekutif. Dari segi

kuasanya, badan eksekutif termaktub dalam perlembagaan dan undang-undang yang berkaitan. Mengikut Perkara 39 Perlembagaan Persekutuan,kuasa eksekutif berada pada Yang di-Pertuan Agong (YDA) yang bolehdijalankan oleh Jemaah Menteri (Kabinet) atau mana-mana menteri yangdiberikan kuasa oleh Kabinet.

1.6.1

Yang di-Pertuan Agong

Sebagai ketua negara, YDA mempunyai kuasa eksekutif seperti yangtelah diterangkan di atas. Walau bagaimanapun, YDA boleh bertindakmengikut budi bicaranya sendiri dalam tiga perkara seperti:(i) Melantik Perdana Menteri (PM).

(ii) Tidak mempersetujui permintaan pembubaran Parlimen.(iii) Meminta supaya diadakan mesyuarat Majlis Raja-raja.

YDA merupakan pemerintah tertinggi angkatan tentera Malaysia (ATM)dan berkuasa mengampun dan menangguhkan hukuman terhadapkesalahan yang dibicarakan di Mahkamah Tentera dan kesalahan yang



10

dilakukan di Wilayah Persekutuan (WP) serta kesalahan di bawah AktaKeselamatan Dalam Negeri (ISA).

YDA merupakan ketua agama Islam bagi WP, Melaka, Pulau Pinang,Sabah dan Sarawak. YDA juga diberikan kuasa untuk melantik hakim-hakim Mahkamah Persekutuan, Mahkamah Tinggi, Jemaah Menteri,timbalan-timbalan menteri dan jawatan-jawatan lain seperti pengerusidan ahli-ahli Suruhanjaya, Peguam Negara, dan Juruaudit Negara. Selainitu, YDA bertanggungjawab dalam menjaga dan memelihara kedudukanistimewa orang Melayu dan Bumiputera di Sabah dan Sarawak di bawahPerkara 153 Perlembagaan Persekutuan.

1.6.2

Kabinet

Kabinet merupakan badan yang menjalankan kuasa eksekutif yang

dipegang oleh YDA yang diketuai oleh PM yang merupakan ahli DewanRakyat yang mendapat kepercayaan besar dewan. Kabinet berkuasamerangka dasar dan memberikan arahan kepada jentera pentadbiranuntuk dilaksanakan di seluruh peringkat Persekutuan. Perlu diingatbahawa kabinet bukanlah jentera pentadbiran, tetapi disebabkanmenjalankan pemerintahan negara, ia merupakan satu badan pemerintah.

Di Malaysia disebabkan doktrin percantuman kuasa diamalkan, makasebahagian besar ahli kabinet merupakan ahli Dewan Rakyat mahupunDewan Negara—Parlimen, maka kabinet bertanggungjawab kepadaParlimen. Oleh sebab itu, wajar bagi ahli-ahli Kabinet mempertahankankeputusan Parlimen dan saling sokong menyokong dengan Parlimen

berhubung dengan tindakan dan keputusan yang telah dibuat.

1.6.3

Kementerian

Di bawah kabinet dibentuk beberapa kementerian dan kini mempunyai30 kementerian serta Jabatan Perdana Menteri. Kementerian ditubuhkanuntuk melaksanakan tugas-tugas pemerintahan negara. Menteri yangberportfolio akan mengetuai mana-mana kementerian dan yang tidakberportfolio ditugaskan di bawah Jabatan PM yang masing-masingdibantu oleh timbalan-timbalan menteri.

Kementerian merupakan agensi kerajaan tertinggi di dalam sistem

pentadbiran kerajaan Persekutuan yang bertanggungjawab bagimembentuk dasar, merancang, mengawal dan menyelaras perkara-perkara yang berkaitan dengan bidang tugas sesuatu kementeriantertentu. Menteri akan dibantu oleh timbalan-timbalan menteri. Dalam



11

masa yang sama, kementerian juga akan dibantu oleh Setiausaha Parlimen(ahli Dewan Rakyat) dan Ketua Setiausaha (KSU) yang merupakanpegawai pentadbir (awam) tertinggi di peringkat kementerian.

Kementerian juga bertanggungjawab mengawal jabatan-jabatan ataubadan-badan berkanun yang diletakkan di bawah tanggungjawabkementerian berkenaan. Misalnya, Kementerian Belia dan Sukan akanbertanggungjawab terdapat Jabatan Belia dan Sukan. Kementerian turutberperanan dalam mengawal pelaksanaan pentadbiran jabatan danbadan-badan berkanun sejajar dengan objektif kementerian-kementerianyang berkaitan.

Seperti yang telah disebutkan di atas, pegawai tadbir utama kementerianialah KSU yang mempunyai tugas dan tanggungjawab berkaitan denganpembentukan dasar, perancangan aktiviti, mengawal pelaksanaan aktiviti,

menyelaras aktiviti kementerian, menyelaras kegiatan jabatan dan badan-badan berkanun. KSU bertindak sebagai penasihat kepada menterimengenai pentadbiran dan bertanggungjawab kepada Ketua SetiausahaNegara (KSN) yang merupakan ketua Perkhidmatan Awam Persekutuan.

1.6.4

Jabatan-Jabatan Kerajaan

Sebenarnya agensi-agensi kerajaan seperti yang telah disebutkan iaitukementerian, badan berkanun dan jabatan-jabatan, semuanya dibentukbertujuan untuk merancang, mengawal, membantu dan melaksanakansegala aktiviti yang dirancang oleh kerajaan untuk mencapai objektif danmatlamat yang telah digariskan. Contohnya usaha ke arah pencapaian

matlamat Wawasan 2020, siapa yang akan bertanggungjawab? Olehsebab itu, kecekapan dan keberkesanan agensi-agensi kerajaan itu amatpenting.

Justeru itu, bagi menentukan sesebuah agensi kerajaan itu dapat berjalandengan lancar, maka agensi itu perlu disusun berdasarkan kepada suatustruktur organisasi yang baik, sistematik dan berkesan dan dilantikpegawai-pegawai awam yang meliputi pelbagai peringkat perkhidmatandan kategori bagi mengendalikan agensi-agensi berkenaan. Dewasa ini,agensi-agensi kerajaan sama ada yang sedia ada atau yang baruditubuhkan meliputi pelbagai jenis Perkhidmatan Awam termasuklahsosial, ekonomi, keselamatan, perundangan, kebudayaan dan sebagainya.

Jabatan merupakan agensi peringkat pelaksanaan yang kedua tertinggiselepas kementerian. Contohnya, di bawah Kementerian Pengangkutan,terdapatnya Jabatan Pengangkutan Jalan (JPJ). Jabatan bertanggungjawabmenyediakan perkhidmatan kepada masyarakat secara langsung berkaitandengan bidang kuasa jabatan berkenaan di dalam melaksanakan



12

pentadbiran—dikenali sebagai Perkhidmatan Awam. Misalnya, JPJ dalampenyediaan perkhidmatan kepada rakyat meliputi aspek dasar-dasar yangberkaitan dengan pengangkutan jalan raya seperti lesen memandu,

pendaftaran kenderaan, cukai jalan dan pertukaran hak milik kenderaan.Bagi memudahkan urusan dan menyediakan perkhidmatan kepadaseluruh lapisan masyarakat, setiap jabatan kerajaan pusat ada cawangan diperingkat negeri dan daerah.

Pegawai tadbir utama jabatan ialah Ketua Pengarah, tetapi nama jawatanini disesuaikan mengikut nama jabatan-jabatan berkenaan. Contoh,

Jabatan Polis dinamakan Ketua Polis Negara, Jabatan Imigresen sebagaiKetua Pengarah Imigresen, Jabatan Akauntan Negara disebut AkauntanNegara dan di peringkat negeri dikenali sebagai Pengarah Negeri.Pegawai dan kakitangan jabatan merupakan agen pelaksana dasarkerajaan yang mempunyai kelayakan dan kemahiran tertentu mengikut

perjawatan. Di Malaysia terdapat beberapa katogeri dan peringkatjawatan yang diwujudkan.

1.6.5

Badan-Badan Berkanun

Selepas kementerian dan jabatan-jabatan, badan-badan berkanun (akandibincangkan secara mendalam dalam Bab 2 tentang peranannya)merupakan agensi kerajaan yang ditubuhkan dengan matlamat tertentu.Badan-badan berkanun ditubuhkan oleh kerajaan mengikut akta-aktatertentu bagi melaksanakan tugas-tugas khusus sejajar dengan objektifdan matlamat negara. Badan-badan berkanun lebih dikenali sebagaiperbadanan yang ditubuhkan dengan tujuan untuk mengambil alih tugas

dan tanggungjawab fungsi jabatan-jabatan kerajaan tertentu yang telahlama ditubuhkan (Malaysia, 1991: 594). Penubuhan badan berkanun atauperbadanan membolehkan kerajaan melaksanakan sesuatutanggungjawab khusus dan penting. Sebagai contoh, Lembaga HasilDalam Negeri (LHDN) ditubuhkan bertujuan untuk mengendalikansegala urusan berkaitan dengan cukai termasuklah perkara-perkara sepertipendaftaran, pembayaran, urusan cukai, dan sebagai yang bersangkutpaut dengan cukai.

Secara umumnya penubuhan badan-badan berkanun mempunyai duamatlamat iaitu (ibid., 595):(i)

Membolehkan kerajaan terlibat secara terus dengan bidang-

bidang tertentu yang enggan atau tidak mampu diceburi olehpihak swasta sebab masalah modal. Penglibatan langsungkerajaan ini dapat menolong meningkatkan pembangunansosioekonomi negara; dan

(ii)

Membolehkan jentera pentadbiran bertindak secara lebih bebasdaripada ikatan peraturan-peraturan pentadbiran negara. Hal ini



13

membolehkan perbadanan tersebut bergerak lebih pantasseiringan dengan syarikat-syarikat swasta yang lain.

Penubuhan perbadanan awam ini mempunyai beberapa faedah yangsangat penting kepada kerajaan seperti (ibid., 595):

(i)

Memberi peluang kepada pihak kerajaan untuk terlibat secaralangsung dengan kegiatan ekonomi secara aktif;

(ii)

Memainkan kedua-dua peranan dalam sektor ekonomi dan sosial.Di samping bertujuan memperolehi keuntungan, perbadananawam juga dikehendaki menyediakan berbagai-bagai kemudahandan perkhidmatan kepada rakyat.

Terdapat dua jenis perbadanan awam yang ada di Malaysia iaitu

(i) Badan-badan berkanun – agensi kerajaan yang ditubuhkan dibawah undang-undang sama ada dibuat oleh Parlimen atau

DUN. Sehingga Jun 1991 terdapat 75 buah badan berkanunPersekutuan dan 85 buah badan berkanun negeri; dan

(ii)

Badan-badan bukan berkanun – badan-badan yang ditubuhkan dibawah Akta Syarikat.

Didapati bahawa badan-badan berkanun adalah terikat kepada dasar-dasar kerajaan sebab semuanya (ibid., 595):

(i)

Ditubuhkan di bawah undang-undang yang dibuat oleh Parlimenatau DUN masing-masing;

(ii)

Mempunyai lembaga pengarah yang terdiri daripada orang yangdilantik oleh menteri yang bertanggungjawab terhadap badan

tersebut; dan(iii)

Ahli-ahli lembaga pengarah bertanggungjawab kepada menteriyang melantik mereka. Secara tidak langsung tindak-tanduk ahli-ahli lembaga pengarah adalah sejajar dengan kehendak kerajaan.

Berbanding dengan badan-badan berkanun, badan-badan yangditubuhkan di bawah Akta Syarikat adalah lebih bebas dalammenjalankan aktiviti-aktiviti mereka sejajar dengan matlamat perbadananperniagaan. Daripada penubuhan perbadanan (berkanun dan bukanberkanun)—titik tolak kepada pengkorporatan dan seterusnyapenswastaan dalam sistem pentadbiran awam di negara ini.

Pegawai tadbir utama dalam badan-badan berkanun (perbadanan awam)dikenali sebagai Pengurus Besar yang bertanggungjawab mengurus danmentadbir perbadanan awam mengikut objektif korporatnya. Bagimelicinkan pentadbirannya, sesebuah perbadanan mempunyai bahagian-bahagian tertentu yang meliputi keseluruhan aspek pengurusan organisasiyang sedia ada.



14

SOALAN DALAM TEKS

4.

Senaraikan badan-badan berkanun dalam bidang-bidang berikut:(a)

Perdagangan.(b) Perusahaan.(c)

Pendidikan.(d) Perindustrian.(e)

Pertanian dan komoditi.5.

Apakah faedah penting yang akan diperolehi olehpihak kerajaan dalam menubuhkan perbadananawam di negara ini?


1.6.6

Kawalan Kerajaan/Agensi Pusat

Jabatan-jabatan dan perbadanan awam merupakan dua sektor yangberbeza, di mana kawalan terhadap kedua-duanya juga berbeza (Malaysia,1991: 596). Jabatan-jabatan dikawal secara langsung oleh kementerianatau agensi pusat yang berkenaan. Bagi perbadanan awam pula ia dikawalsecara tidak langsung, di mana kelazimannya terhadap perkara-perkarapenting sahaja terutamanya yang menyentuh mengenai dasar-dasarkerajaan.

Dari segi pentadbirannya, perbadanan awam mempunyai kebebasankerana ia dikawal secara tidak langsung kerana terbentuknya ahli lembagapengarah dalam perbadanan berkenaan. Jika perbadanan itu diletak dibawah satu kementerian, maka menteri berkenaan bertanggungjawabmelantik ahli lembaga pengarahnya. Segala keputusan tentang dasar-dasarkerajaan diambilkira dalam proses membuat keputusan mengenai aktivitiperbadanan oleh pihak ahli lembaga pengarah.

Cara lain pihak kerajaan mengawal aktiviti perbadanan ialah denganmelantik pegawai-pegawai kanan kerajaan untuk menganggotai badanlembaga pengarah yang akan memberi nasihat berkaitan hal-halhubungan kerajaan dengan perbadanan (ibid., 596). Rasionalnyaperlantikan pegawai awam ke dalam perbadanan agar aktiviti-aktivitiperbadanan dapat dilaksanakan sejajar dengan dasar-dasar awam yangtelah diperkenal dan dilaksanakan oleh pihak kerajaan.



15

Selain itu, pihak kerajaan dapat melaksanakan pengawalan ke atasperbadanan dengan cara mengawal anggaran belanjawan dan rancangan-rancangan pembangunan tahunan dan lima tahun perbadanan tersebut.

Justeru itu, pihak perbadanan perlu mendapatkan kelulusan dariKementerian, Perbendaharaan, Jabatan Perkhidmatan Awam danBahagian Perancang Ekonomi terhadap belanjawannya.

Manakala bagi badan-badan tidak berkanun pula tidak mempunyaikebebasan yang lebih luas sebab badan ini tidak tertakluk kepadalangkah-langkah pengawalan kerajaan seperti yang dikenakan terhadapbadan-badan berkanun. Tambahan pula, badan tidak berkanun bebasdalam mengadakan skim perjawatan masing-masing, tetapi setiapaktivitinya hendaklah diselaraskan mengikut peruntukan undang-undangatau akta-akta penubuhannya.

1.7

KESIMPULAN

Dalam sistem pemerintahan bercorak demokrasi dan sistem pentadbiranberasaskan persekutuan (federalisme) di negara ini, setiap agensi kerajaansama ada di peringkat pusat mahupun di peringkat negeri dan seterusnyadi peringkat daerah dan tempatan mempunyai fungsi dan tanggungjawabyang sangat penting dalam menjayakan agenda kerajaan khususnyamelalui dasar-dasar yang telah dilaksanakan. Pentadbiran awam diMalaysia, jika diteliti dari aspek sejarahnya banyak dipengaruhi dandiasaskan oleh sistem pemerintahan British. Hingga ke hari ini pengaruhBritish dalam sistem pentadbiran dan Perkhidmatan Awam masih kekaldalam beberapa aspek walaupun pihak kerajaan telah melaksanakan

beberapa dasar pembaharuan.

Dalam perkembangan Perkhidmatan Awam di negara ini, pastinyabanyak masalah dan kelemahan yang telah dikenalpasti terutama yangmembabit beberapa agensi kerajaan dalam melaksanakan fungsi-fungsitertentu seperti badan berkanun atau perbadanan awam ke arahkomersialisasi. Kegagalan badan-badan berkanun dan perbadanan awamdalam menjana kemajuan dan peningkatan dari segi ekonomi telahmemaksa pihak kerajaan mencari alternatif untuk membolehkan agensi-agensi awam boleh menyumbang ke arah pembangunan negara.Perkhidmatan Awam di negara ini tidak terkecuali daripada berhadapandengan masalah penyelewengan, pecah amanah, rasuah, penyalahgunaan

kuasa dan kelemahan disiplin di kalangan anggotanya. Oleh sebab itu,kerajaan berusaha membentuk dan memberi nafas baru kepadaPerkhidmatan Awam di negara ini dengan melaksanakan beberapapembaharuan dalam aspek pentadbiran di negara ini. Dalam erti kata lain,pihak kerajaan berusaha untuk membentuk tadbir-urus yang baik ( good

governance ) dan berkesan dalam pentadbiran di negara ini. Justeru itu,



16

pihak kerajaan telah melaksanakan pengkorporatan dan seterusnyapenswastaan, di samping menekankan penerapan nilai-nilai korporatdalam pentadbiran.

Pelaksanaan pengkorporatan dan penswastaan dalam sistem pentadbirandi Malaysia tidaklah menggambarkan kegagalan pentadbiran danPerkhidmatan Awam di negara ini berfungsi dengan baik. Namun, usaha-usaha yang telah dilakukan khususnya melalui pengkorporatan danpenswastaan dilihat sebagai jalan untuk mengurangkan bebanpentabdiran dan kewangan kerajaan serta mengecilkan saiz sektor awamdan mengurangkan monopoli kerajaan dalam aktiviti-aktiviti berasaskanekonomi, di mana menggalakkan penyertaan syarikat korporat atauswasta untuk terlibat dalam menjana pembangunan dan kemajuannegara.

SOALAN PENILAIAN KENDIRI

1.

Apakah yang dimaksudkan oleh Dwight Waldo dalam definisinyatentang pentadbiran awam seperti di bawah:(a)

Organisasi dan pengurusan manusia dan benda-bendauntuk mencapai tujuan-tujuan kerajaan.

(b)

Satu “seni dan sains pengurusan” dalam hal ehwalpentadbiran negara.

2.

Secara umumnya, jelaskan apakah yang anda fahami tentang

konsep tadbir urus yang baik?3.

Bincangkan apakah matlamat utama pihak kerajaan menubuhkanbadan-badan berkanun di negara ini?

Semak jawapan anda di akhir modul kursus ini.

JAWAPAN SOALAN DALAM TEKS

1.

Dua komponen yang terdapat dalam pentadbiran awam ialah

(a)

Awam ( public ) – di mana pentadbiran awam dilihatsebagai suatu institusi atau agensi yang mendapatpembiayaan kewangan secara terus atau sebaliknyadaripada kerajaan pusat atau tempatan bagi menjalankanaktiviti-aktivitinya dalam mencapai matlamat kerajaan.



17

(b)

Pentadbiran ( administration ) – di mana pentadbiran awammelibatkan aspek mengarah dan memberikan bantuankhususnya kepada anggota Perkhidmatan Awam.

Pentadbiran awam sentiasa memberikan tumpuan kepadamasalah yang dihadapi oleh masyarakat.

2.

Pentadbiran awam dilihat sebagai satu “seni dan sainspengurusan” kerana dalam pentadbiran yang cekap danmempunyai keupayaan ke arah kecemerlangan perlu kepadaaspek kemahiran, kepakaran, kebolehan dan kecekapan dalammentadbir khususnya dalam menyediakan perkhidmatan kepadarakyat.

3. Terdapat beberapa prinsip dalam tadbir urus yang baik seperti:(a)

Akauntabiliti – bermakna tanggungjawab seseorang

terhadap tugas-tugas yang perlu dilaksanakan. Dalamkonteks Perkhidmatan Awam, akauntabiliti bermaksudtanggungjawab pegawai-pegawai dan kakitangan awamdalam melaksanakan tugas-tugas yang diserahkan danjuga bagi memastikan pencapaian matlamat serta objektiftugas-tugas tersebut.

(b)

Integriti – sering dihubungkaitkan dengan nilai-nilaiseperti amanah, jujur, kebolehpercayaan dan sentiasamemelihara kepentingan awam tanpa mengambilkesempatan untuk kepentingan diri sendiri. Setiap kerjaatau tugas yang diberikan hendaklah dilakukan dengansebaik-baiknya iaitu dengan penuh keikhlasan dan

ketulusan hati.(c)

Profesionalisme – satu nilai yang penting dalammenjalankan tugas dan tanggungjawab yang diamanahkansupaya segala tugas yang diserahkan dapat dilaksanakandengan cekap dan berkesan. Perkhidmatan secaraprofesionalisme bermakna setiap anggota organisasiseperti dalam Perkhidmatan Awam perlu mempunyaiilmu pengetahuan yang tinggi dan kemahiran yangmencukupi bagi menjalankan tugas dan tanggungjawabmereka.

4. Contoh badan-badan berkanun dalam pelbagai bidang seperti:

(a)

Perdagangan – FIDA (Lembaga Kemajuan PerusahaanPersekutuan).

(b)

Perusahaan – BPM (Bank Pembangunan Malaysia).(c) Pendidikan – UUM (Universiti Utara Malaysia).(d)

Perindustrian – NPC (Pusat Daya Pengeluaran Negara).



18

(e)

Pertanian dan komoditi – MARDI (Institut Penyelidikandan Kemajuan Pertanian Malaysia).

5. Faedah penting yang diperolehi oleh pihak kerajaan dalammenubuhkan perbadanan awam di negara ini ialah(f)

Memberi peluang kepada pihak kerajaan untuk terlibatsecara langsung dengan kegiatan ekonomi secara aktif.

(g) Memainkan kedua-dua peranan dalam sektor ekonomidan sosial, di mana selain bertujuan memperolehikeuntungan, perbadanan awam juga dikehendakimenyediakan pelbagai kemudahan dan perkhidmatankepada rakyat.



19

BA B 2

LATAR B ELAK ANG P ENTADB I RAN

AWAM

DI M A LA Y SI A

OBJEKTIF BAB


Menjelaskan tentang latar belakang sistem pentadbiran danPerkhidmatan Awam di Malaysia sebelum dan selepas merdeka.

2.

Memahami sistem pentadbiran dan Perkhidmatan Awam yangtelah diperkenalkan oleh Inggeris yang mempunyai pengaruhyang sangat kuat dalam perkembangan Perkhidmatan Awam diMalaysia.

3.

Mengenal pasti bagaimana pihak Inggeris mula campur tangandalam sistem pentadbiran di Tanah Melayu.

4.

Membahaskan tentang kesan penubuhan Malayan Union danpembentukan Persekutuan Tanah Melayu dalam perjuangananak watan terhadap kepentingan tanah air sendiri.

2.1 PENGENALAN

Pentadbiran awam di Malaysia diakui banyak dipengaruhi oleh sistempentadbiran yang diperkenalkan oleh pihak British dari aspek sistem,prosedur, peraturan, gelaran dan sebagainya yang kekal hingga kini. Bagimemahami pentadbiran awam secara umumnya dan di Malaysia khasnya,kita perlu meneliti dari aspek konsep atau definisi pentadbiran awam itusendiri (telah dibincangkan dalam Bab 1).

Sila fahami semula konsep pentadbiran awam sepertiyang telah dibincangkan dalam Bab 1.

Apabila kita membincangkan tentang pentadbiran awam, kita secara tidaklangsung membincangkan tentang Perkhidmatan Awam. Seperti yangkita sedia maklum, pengaruh asing seperti Inggeris cukup kuat dan amatsinonim dengan sistem pentadbiran dan Perkhidmatan Awam di negara



20

kita ini. Walau bagaimanapun, Perkhidmatan Awam di negara ini telahmengalami atau melalui pelbagai perubahan terutama sejak peralihan darizaman kolonial ke zaman kemerdekaan, dan seterusnya hingga kini.

Oleh sebab itu, dalam modul ini (Bab 2) wajar untuk kita menelitiperkembangan sistem pentadbiran dan Perkhidmatan Awam di negara inikerana di sebalik sejarah yang telah berlaku terdapat banyak pengajaranyang kita boleh peroleh daripadanya.

2.2

LATAR BELAKANG PENTADBIRAN AWAMDI MALAYSIA

Sejarah pentadbiran awam dan Perkhidmatan Awam di Malaysia telahbertitik tolak dari zaman Kesultanan Melayu Melaka (KMM) lagi(Malaysia, 1995: 7). Pada zaman KMM, pemerintahannya ketika itusudah pun membentuk satu sistem pentadbiran yang sistematik

(tersusun) dengan hierarki pemerintahan dan pentadbiran tersendiri.Pentadbiran yang dipraktikkan dalam era KMM bertujuan untukmemastikan pentadbiran dapat dijalankan dengan sempurna dan cekap.

Sama seperti hari ini, kuasa eksekutif terletak di bawah kuasa Yang di-Pertuan Agong (YDPA) yang dijalankan oleh Jemaah Menteri yangdiketuai oleh Perdana Menteri (PM). Sedangkan dalam zaman KMM,sistem pentadbirannya diketuai oleh Sultan dan baginda dibantu olehbeberapa pembesar negeri seperti Bendahara, Temenggong, Laksamana,Syahbandar, dan beberapa pembesar daerah. Struktur dalam sistempentadbiran KKM seperti dalam Rajah 2.1.

Rajah 2.1Struktur Pentadbiran Melaka

SULTAN

PEMBESAR EMPAT

Bendahara, Temenggong,

Laksamana dan Penghulu Bendahari

PEMBESAR LAPANSyahbandar, Pembesar yang bergelar Seri

PEMBESAR ENAM BELASPembesar yang bergelar Raja

PEMBESAR TIGA PULUH DUA Pembesar peringkat rendah

Sumber: Ruslan, et al . (2005). ms. 27.



21

Sistem pentadbiran yang cekap dan tersusun seperti di Melaka di bawahKMM telah berjaya membawa kemajuan dan menjamin keamanan sertakemakmuran negeri Melaka. Faktor inilah yang banyak membawa Melaka

sebagai sebuah kerajaan yang terkenal di seluruh dunia ketika itu. Dalamsistem pentadbiran dengan struktur yang telah diperkenalkan, setiapjawatan yang dipegang oleh pembesar atau pegawai negeri dibahagi-bahagikan mengikut bidang khusus dan tersendiri.

Dalam sistem pentadbiran KMM, sudah pun wujud konsep pembahagiankuasa antara pembesar-pembesar negeri—daripada yang tertinggi kepadapegawai rendah kerajaan Melaka. Dengan adanya sistem pembahagiankuasa tersebut, kerajaan Melaka dapat mengawal pentadbiran negeridengan cekap dan berkesan—ditambah pula dengan sikap yang adil,bijaksana dan saksama oleh Sultan. Sebenarnya kegemilangan KMMbukan semata-mata kerana Sultan yang memerintah, tetapi banyak

dipengaruhi oleh kecekapan, kebijaksanaan dan kesungguhan yangditunjukkan oleh pembesar-pembesar utama negeri.

Sistem pentadbiran KMM banyak persamaan dengan sistem pentadbiranMalaysia pada masa kini. Ini dapat dilihat dari segi fungsi yang dimainkanatau kuasa yang ada pada pemerintah tertinggi seperti yang ditunjukkandalam Jadual 2.1.

Jadual 2.1Persamaan antara Sistem Kesultanan Melayu Melaka dengan Malaysia

1. Ketua negeri ialahSultan Melaka.

Ketua Persekutuan Malaysia ialah Yangdi-Pertuan Agong (YDPA).

2.

Agama Islam sebagaiagama rasmi.

Agama Islam sebagai agama rasmi.

3. Ketua agama Islamialah Sultan Melaka.

Ketua agama Islam Persekutuan ialah YDPA dan negeri ialah Sultan/Raja.

4. Ketua Tertinggiangkatan tentera ialahSultan Melaka.

Ketua angkatan tentera Malaysia ialah YDPA.

5. Bagi melaksanakanpemerintahan, Sultandibantu olehBendahara danpembesar-pembesarnegeri.

YDPA dibantu oleh Perdana Menteri dan Jemaah Menteri.

Sumber: Ruslan, et al . (2005). ms. 27.

Di Melaka, tugas pentadbiran dijalankan berdasarkan kepada HukumKanun Melaka (HKM) dan Undang-Undang Laut Melaka. HKMmenjadi rujukan serta teras kepada undang-undang negara bagi negeri-



22

negeri di Tanah Melayu sebelum kedatangan Inggeris. HKM padadasarnya berasaskan undang-undang Islam dan juga mempunyai unsur-unsur hukum adat dan hukum akal. HKM adalah undang-undang adat

Melayu yang bersesuaian dengan Islam walaupun bukan dalamkeseluruhan peruntukannya yang telah dimulai pada zaman SultanMuhammad Shah (1424-1444M) dan dilengkapkan pada zaman SultanMuzaffar Shah (1445-1458M).

HKM dari kandungannya dibahagikan peruntukannya kepada duabahagian iaitu

(i) Hukum adat.

(ii) Hukum syarak.

Empat peruntukan yang menyentuh hukum syarak dalam HKM ialah(Zaini Nasohah, 2004: 4-6):

(i)

Undang-Undang Perkahwinan Islam;(ii)

Undang-Undang Muamalah Islam;

(iii) Undang-Undang Keterangan Islam; dan

(iv)

Undang-Undang Jenayah Islam.

Secara ringkasnya, berdasarkan sistem inilah pentadbiran danperkhidmatan awam di negara ini telah bermula.

SOALAN DALAM TEKS

1.

Jelaskan peranan pembesar-pembesar Melaka sepertiberikut:

(i) Bendahara.

(ii)

Temenggung.


2.3

PENGARUH ASING DALAM PENTADBIRAN AWAM

DI TANAH MELAYU

Apabila disebut pentadbiran awam, ia tidak semata-mata tentang aktor didalamnya. Apa yang penting ialah keseluruhan sistem tersebut termasukpentadbir, dasar, perundangan, sistem, nilai dan sebagainya. Oleh sebabitu, amat penting bagi kita selepas meneliti pengaruh KMM dalam



23

pentadbiran Tanah Melayu, tidak kurang pentingnya pengaruh penjajahterutama Inggeris.

2.3.1

Penjajahan Portugis (1511-1641)

Perubahan-perubahan dalam pentadbiran dan perkhidmatan awam telahbanyak berlaku apabila Melaka jatuh ke tangan Portugis pada tahun 1511.Sebaik sahaja bertapak di Melaka, Portugis telah menukar corakpentadbiran di mana seorang Gabenor telah dilantik bagi mengetuaipentadbiran dan dibantu oleh dua majlis iaitu Majlis Pertahanan danMajlis Hal Ehwal Awam.

Gabenor atau juga dikenali sebagai Kapten Kota Melaka selaku ketuapentadbir yang dilantik oleh Raja Portugal untuk bertugas selama tigahingga empat tahun yang dipilih antara golongan Fidalgo (golonganbangsawan Portugal) dan seorang Kapten Angkatan Laut dilantik sebagaitimbalan. Tentera diketuai oleh seorang Kapten-Jeneral yang dilantikoleh Vizurai Alfonso D’Albuquerque untuk bertugas selamat tiga tahun(Malaysia, 1991: 143).

Dari segi pentadbiran awam, Kapten Kota dibantu oleh satu MajlisPenasihat yang di bawah kawalan tiga pegawai utama:

(i) Ketua Hakim ( Ovidor ) – dilantik oleh Vizurai untukmengendalikan keadilan sivil dan perlu mendapat nasihat KaptenKota jka akan kaitan dengan kes jenayah;

(ii)

Datuk Bandar ( Viador ) – yang dipilih daripada tujuh orang yang

dilantik dari warga yang terkemukan di Melaka. Bertindak sebagaimajistret dan mereka akan membantu Ovidor dalam pentadbiranpengadilan sivil dan jenayah. Selain itu, mereka juga turutmembantu menguruskan kewangan, kerja-kerja awam ataukebersihan bandar; dan

(iii)

Biskop Melaka – mereka yang dilantik bagi membantu Viador dalam menjalankan tugas-tugas perbandaran bersama tiga orangpegawai yang dilantik mewakili agama masyarakat-masyarakat diMelaka (Malaysia 1991: 143).

Jawatan pentadbiran yang dikendalikan oleh tiga orang pegawai dengangelaran Bendahari, Temenggong dan Syahbandar yang wujud sejak KMM

sudah tidak mempunyai kuasa seperti sebelumnya—dilantik oleh RajaPortugal untuk mentadbir penduduk berbangsa Asia dan semua jawatanitu diisi oleh orang Portugis.



24

SOALAN DALAM TEKS

2. Bincangkan apakah faktor dalaman yangmembawa kepada kemerosotan kerajaanKesultanan Melayu Melaka?


2.3.2

Penjajahan Belanda (1641-1824)

Pada tahun 1641, sistem pentadbiran yang telah dibentuk oleh Portugisbertukar corak apabila Belanda menduduki Melaka. Banyak perubahanyang telah dilakukan (Malaysia, 1995: 7). Jawatan Gabenor dan jawatan-jawatan yang berkaitan dengan perdagangan dikekalkan. Manakalajawatan-jawatan lain yang dirasakan tidak ada hubungan dengan soalperdagangan dihapuskan.

Selama 183 tahun sistem ini bertahan dan berterusan hingga tahun 1824apabila Belanda menyerahkan Melaka kepada British. Belanda telahmenjadikan Melaka sebagai pengkalan untuk memaksa kapal-kapaldagang yang melalui Selat Melaka supaya berdagang dengan Betawi danperdagangan di Melaka semakin merosot.

2.3.3

Penjajahan British (1824-1941 dan 1945-1957)

Berakhirnya penguasaan Belanda di Melaka apabila termeterainyaPerjanjian Inggeris-Belanda (Perjanjian London) pada 17 Mac 1824.Dengan demikian, sistem pentadbiran Eropah berkekalan di TanahMelayu, malah semakin berkembang dalam zaman kolonial Inggeris.Perjanjian Inggeris-Belanda menjadi asas kepada pembentukan negaramoden Malaysia (Ruslan et al ., 2005: 85).

Campur tangan British di Tanah Melayu bermula pada 11 Ogos 1786apabila Francis Light menduduki Pulau Pinang atas nama Raja GeorgeIII walaupun tiada perjanjian ditandatangani. Dalam tahun 1791, Sultan



25

Abdullah cuba mendapatkan kembali Pulau Pinang, tetapi Francis Lighttelah bertindak menyerang Perai menyebabkan satu perjanjian damaiditandatangani antara Kedah dengan British.

Melalui perjanjian 1 Mei 1791 antara Sultan Abdullah dan Francis Light,Pulau Pinang secara rasminya diduduki oleh Syarikat Hindia TimurInggeris. Ini membolehkan British melebarkan pengaruhnya sertakuasanya di Tanah Melayu termasuk di Kepulauan Melayu. Sebenarnyabanyak peristiwa lain yang berlaku sebelum Perjanjian Inggeris-Belanda1824 dimeterai. Perjanjian ini telah membuka ruang dan peluang kepadaBritish untuk mengukuhkan kedudukannya di Tanah Melayu danseterusnya untuk campur tangan di negeri-negeri lain selepas Melaka.

SOALAN DALAM TEKS

3. Nyatakan apakah syarat-syarat penting yangterkandung dalam Perjanjian Inggeris-Belanda1824?


2.3.4 Campur Tangan British di Tanah Melayu

Pada tahun 1826, pentadbiran Pulau Pinang, Melaka dan Singapura telahdigabungkan di bawah satu entiti yang dikenali sebagai Negeri-NegeriSelat (NS)—Singapura menjadi ibu pejabat pentadbirannya sebelum itudi Pulau Pinang sehingga tahun 1832. Ketiga-tiga negeri ini sangatpenting dan muncul sebagai pelabuhan perdagangan yang penting di

Tanah Melayu dan mendorong kemajuan ekonomi di negeri-negeri Tanah Melayu.

Pada pandangan anda, siapakah yang harus dipersalahkanataupun pihak yang perlu bertanggungjawab dalamcampur tangan British dalam pemerintahan danpentadbiran di Tanah Melayu?

Sejarah campur tangan British di negeri-negeri Tanah Melayu bukanlahsecara langsung. Ia disebabkan oleh keperluan untuk mengawal keadaanhuru-hara, akibat aktiviti kongsi-kongsi gelap Cina di satu pihak, danpergaduhan antara pembesar-pembesar Melayu yang bersaing untuk



26

merebut kuasa politik sesama sendiri. Ketidakstabilan politik membukapeluang kepad British untuk meluaskan pengaruh dan campur tangandalam pentadbiran negeri-negeri Melayu.

Selepas Perjanjian Pangkor 1874, campur tangan British semakin seriusdan kukuh dalam pentadbiran di Tanah Melayu dengan memperkenalkansistem residen. Menurut Mohd. Isa Othman (2002: 141), penguasaanInggeris boleh dibahagikan kepada tiga tahap perkembangan:(i)

Tahap pertama antara tahun 1786-1867 yang bertapak di PulauPinang, Melaka dan Singapura;

(ii)

Tahap kedua bermula dari tahun 1874-1895 iaitu campur tangandi Perak, Selangor, Negeri Sembilan dan Pahang; dan

(iii)

Tahap ketiga bermula pada tahun 1909 di mana kemasukan Johordi bawah pengaruh Inggeris.

2.3.5

Pentadbiran Negeri-Negeri Selat (1826-1867)

Selepas Melaka diserahkan kepada Inggeris oleh Belanda secara rasminyamelalui Perjanjian London 1824, Melaka ditadbir oleh Residen Konsular.Bagi komuniti-komuniti pula, sistem kapitan diperkenalkan (Mohd. Isa,2002: 143) dan masyarakat luar bandar ditadbir oleh Penghulu. Padatahap pertama campur tangan atau penguasaan Inggeris di TanahMelayu, Pulau Pinang, Melaka dan Singapura digabungkan dalam satupentadbiran—Negeri-negeri Selat (NS) pada tahun 1826 dan ibu pejabatdi Pulau Pinang.

Ketua pentadbiran NS ialah Gabenor yang dibantu oleh sebuah majlis

dan pentadbiran awam (ibid., 144). Manakala, setiap petempatan dilantikseorang Residen Konsular yang akan menjalankan tugas-tugas Gabenor.

Apabila pentadbiran NS dipindahkan ke Pentadbiran Tanah JajahanMahkota, pentadbiran NS diketuai oleh seorang Gabenor mulai tahun1867. Gabenor mempunyai kuasa tertinggi dan tandatangani undang-undang atau membatalkan rang undang-undang. Hanya Setiausaha Tanah

Jajahan yang mengatasi kuasanya.

Gabenor dibantu oleh Majlis Kerja Kerajaan (MKK) dan MajlisPerundangan (MP):(i)

MKK terdiri daripada pegawai-pegawai kanan kerajaan; dan(ii)

MP terdiri daripada sembilan ahli rasmi dan lima ahli tidak rasmi

(tiga dari Singapura dan masing-masing 1 dari Pulau Pinang danMelaka).

Dengan pemindahan kuasa ke Pejabat Tanah Jajahan, Perkhidmatan Awam NS diperbaiki dan usaha dibuat untuk mengatasi perkara-perkarayang menjadi isu sebelumnya seperti:



27

(i)

Memperbaiki sistem kehakiman dengan menambahkankakitangan;

(ii)

NS tidak menjadi tempat tahanan banduan dari India; dan

(iii)

Untuk menjaga keamanan, anggota-anggota polis ditambah danundang-undang diketatkan dan kawalan ke atas kongsi gelappditingkatkan.

Pegawai-pegawai tadbir dipilih dan dilantik oleh Pejabat Tanah Jajahanbagi memastikan pentadbiran NS berjalan dengan lancar. Kadet-kadetpegawai dilantik daripada pelajar lepasan Public School, Oxford,Cambridge dan Trinity College Dublin.

2.3.6

Sistem Residen

Suatu sistem pentadbiran baru diperkenalkan iaitu dasar campur tangan

bermula pada tahun 1874 oleh Gabenor Andrew Clarke. Suatu bentukpemerintahan tidak langsung dan memperkenalkan sistem penasihat

walaupun sistem ini (residen) tidak dirancang dan dibentuk dengan jelas.Pada asalnya, residen hanya sebagai pelindung kepada:(i) Rakyat British dan pedagang asing;(ii)

Orang yang menguruskan hal ehwal luar negeri-negeri Melayu;(iii)

Agen perubahan dalam membentuk birokrasi pentadbiran corakbarat; dan

(iv)

Pelaksana dasar-dasar kerajaan.

Sistem residen diperkenalkan dengan meluas di seluruh Tanah Melayuselepas Perjanjian Pangkor di mana:

(i)

Residen akan menasihatkan sultan dalam semua hal ehwalkerajaan; dan

(ii)

Kecuali berkaitan dengan soal agama dan adat Melayu.

2.3.7

Pentadbiran Negeri-Negeri Melayu Bersekutu (NMB)

Menjelang tahun 1895, pegawai-pegawai British di NNS dan Londonmendapati sistem residen tidak berjalan dengan lancar—banyaktentangan dan tidak memenuhi hasrat kuasa penjajah. Antaranya yangdianggap kurang memuaskan iaitu tiadanya keseragaman pentadbiranantara negeri-negeri di Tanah Melayu. Tujuan Persekutuan NMBditubuhkan:

(i)

Mengatasi masalah residen yang terpaksa mendapatkanpersetujuan gabenor dan Pejabat Setiausaha Tanah Jajahan dalammembuat keputusan;

(ii) Berusaha untuk mewujudkan keseragaman pentadbiran di semuanegeri; dan



28

(iii)

Ada negeri yang mengalami masalah kewangan seperti Pahangdan Negeri Sembilan akan dapat dibantu oleh Perak dan Selangorjika dibentuk Persekutuan.

Cadangan penubuhan Persekutuan NMB oleh C.P. Lucas (Pegawai Tetap di Pejabat Tanah Jajahan) pada Mac 1892 berasaskan kepadaperbincangan beliau dengan Frank Swettenham, di mana isu ini turutdibangkitkan oleh Maxwell dalam kuliahnya di Institut DiRaja Kolonial.Rancangan Persekutuan dikeluarkan pada 23 Ogos 1895, tetapidilaksanakan pada 1 Julai 1896.

Perlembagaan Persekutuan tidak mengubah perlembagaan negeri, kuasasultan dan residen. Perjanjian Persekutuan mengandung lima artikel yangboleh diringkaskan seperti:

(i)

Sultan-sultan bersetuju menerima naungan kerajaan British;

(ii)

Kesemua negeri bersetuju membentuk Persekutuan NMB yangditadbirkan di bawah penasihat British;

(iii)

Had kuasa sultan hanya di negeri masing-masing;

(iv) Sultan-sultan bersetuju menerima seorang pegawai British yangdikenali sebagai Residen-Jeneral yang akan menjadi agen dan

wakil kerajaan British di bawah Gabenor NS, di mana sultan akanmenerima nasihat dalam semua urusan kecuali soal agama danadat Melayu; dan

(v)

Kerjasama ekonomi antara negeri akan diwujudkan—negeri kayaakan membantuk negeri miskin.

Frank Swettenham (Januari 1896-Disember 1901) merupakan Residen- Jeneral yang pertama Persekutuan NMB, negeri-negeri di tadbir olehResiden. Manakala ketua-ketua jabatan di negeri-negeribertanggungjawab kepada residen.

Dalam Persekutuan NMB, kecenderungan pemusatan kuasa pentadbirandan birokrasi semakin ketara. Majlis Mesyuarat Persekutuan (MMP)ditubuhkan dengan rasmi pada 11 Disember 1909 di Kuala Kangsar,Perak, di mana kuasa berpindah dari sultan kepada residen dan residenkepada Residen-Jeneral. Kuasa Majlis Mesyuarat Kerajaan (MMK)Negeri kia merosot. MMP merupakan badan perundangan kolonial yangdikawal oleh pegawai-pegawai British pimpinan Pesuruhjaya Tinggi yang

menjadi presiden MMP. Pesuruhjaya Tinggi juga berkuasa untukmelantik dan memecat ahli-ahli (rasmi dan tidak rasmi).

Bagi mengukuhkan hubungan antara sultan/raja Melayu dengan parapegawai British, Majlis Mesyuarat Raja-raja Melayu (DURBAR) dibentuk



29

bertujuan untuk membincangkan kepentingan bersama. Sidang pertamadi Kuala Kangsar pada tahun 1897.

2.3.8

Pentadbiran Negeri-Negeri Melayu Tidak Bersekutu(NMTB)

Negeri-negeri Melayu Tidak Bersekutu (NMTB) tidak ditadbir sebagaiunit pentadbiran—Kedah, Johor, Perlis, Kelantan dan Terengganu.NMTB diletakkan di bawah kawalan Pesuruhjaya Tinggi merangkapGabenor NS. Autonomi negeri di bawah pemerintahan raja masing-masing.

Selepas Perjanjian Pangkor pada 10 Mei 1909, negeri-negeri di bahagian

utara di bawah pengaruh British. Wakil pentadbiran di NMTB ialahPenasihat British. Tugas mereka berbeza dengan residen dan pentadbirannegeri dijalankan oleh pentadbir-pentadbir Melayu dengan bantuanInggeris terutama dalam bidang teknikal dan profesional.

2.3.9

Desentralisasi

Kolonial British mempunyai matlamat untuk mewujudkan satu unitpentadbiran British Malaya yang bersatu. Antara langkahnya ialahmembentuk Persekutuan NMB dan pemusatan kuasa di Kuala Lumpur.Kuasa Residen Jeneral begitu besar dan mengurangkan kuasa Residen.Usaha ke arah pengagihan kuasa atau desentralisasi bertujuan

memudahkan pentadbiran, soal kewangan dan perkhidmatan yangsepenuhnya dikuasai oleh kerajaan pusat di bawah Residen-Jeneral.

Perjanjian Persekutuan tidak pula menggariskan dengan terperinci bidangkuasa kerajaan pusat dan kuasa yang dikekalkan di bawah pentadbiranResiden. Manakala, kedudukan sultan-sultan dan Majlis MesyuaratKerajaan Negeri (MMKN) di NMB semakin lemah kerana peranannyatelah diketepikan oleh para pegawai British yang terikat dengan arahanResiden-Jeneral. Oleh sebab itu, pembesar Melayu menyuarakanbantahan dalam Durbar pada tahun 1903 di Kuala Lumpur oleh SultanIdris. Sultan Idris pergi sendiri ke London untuk mengemukakan isutersebut agar kuasa dikembalikan kepada kerajaan-kerajaan negeri.

British kemudiannya mencadangkan beberapa pembaharuan dalampentadbiran dengan mengagihkan semula kuasa pentadbiran negerikepada sultan atau raja Melayu. Pengagihan kuasa berlaku secaraberperingkat bermula dari tahun 1920-an hingga 1930-an.



30

Lawrence Guillemard (Pesuruhjaya Tinggi) mencadangkan penyusunansemula Majlis Mesyuarat Perundangan Persekutuan (MMPP) termasukmenghapuskan jawatan Ketua Setiausaha. Akan tetapi, cadangan ini

dikritik hebat oleh orang Cina dan Eropah yang dianggap sebagailangkah mengancam kestabilan kewangan. Dua cadangan Lawrencedilaksanakan iaitu(i)

Kerajaan negeri mendapat semula memutuskan sebahagianperbelanjaan kewangan; dan

(ii)

Pemulihan semula MMPP, di mana sultan tidak lagi menjadi ahlitetapi boleh hadir jika baginda mahu ahli-ahli tidak rasmiditambah.

Walau bagaimanapun, tandatangan sultan masih diperlu sebelum rang

undang-undang dilulus dan dikuatkuasakan.

Sewaktu pentadbiran Sir Cecil Clementi, beliau menggerakkan kempenpembaharuan pentadbiran mulai bulan Ogos 1931. Dalam ucapannya diDurbar yang diadakan di Seri Menanti, telah mencadangkan:(i)

Diwujudkan lembaga bagi jabatan-jabatan keretapi, pos, telegrafdan telefon;

(ii) Diadakan kesatuan ukur dan kastam bagi meningkatkankerjasama NMB dengan NMTB dan NNS; dan

(iii)

Tidak mahu ada lagi orang tengah antara Pesuruhjaya dengankerajaan negeri seperti Ketua Setiausaha Kerajaan.

Negeri berkuasa ke atas jabatan pertanian, perlombongan dan kerja raya,pelajaran, elektrik, hutan dan perubatan. Kuasa kewangan danpentadbiran persekutuan terus dipegang oleh Persekutuan. Manakalahasil yang diperolehi oleh kerajaan negeri hendaklah disumbangkankepada Persekutuan. Dengan itu, harapan pembentukan Malaya Bersatuakan dapat dilaksanakan.

Desentralisasi disokong kuat oleh sultan-sultan dan orang Melayu sertaResiden di NMB kerana mereka akan lebih banyak kuasa. Ssitem iniberterusan sehinggalah Perang Dunia Ke-2 meletus, di mana Jepun telahmenyerang dan mengalahkan British di Tanah Melayu pada tahun 1941.

2.3.10

Penubuhan Malayan Union

Sebelum Perang Dunia Kedua (PD2), pihak British telah mencadangkanRancangan Kesatuan Malaya sejak tahun 1930an—desentralisasidisifatkan sebagai langkah awal ke arah tersebut. Namun, pendudukanoleh Jepun (8 Disember-Ogos 1945) telah mengejut dan menggagalkan



31

usaha British tersebut. Rancangan Kesatuan Malaya telah diputuskanoleh Whitehall, di mana pada bulan Ogos 1945, kerajaan Britishmenentapkan untuk menggubal 3 dasar utama sebelum perang:

(i)

Kedaulatan Raja-raja;(ii)

Autonomi negeri-negeri Melayu; dan(iii)

Hak istimewa orang Melayu(Mohd. Isa, 2002: 293)

Setelah Jepun menyerah kalah pada 15 Ogos 1945, Lord LouisMountbatten Pemerintah Tertinggi Pihak British mempunyai kuasapenuh dalam semua bidang dan bertanggungjawab penuh ke atas TanahMelayu—di bawah kuasa British Military Administration (BMA).

BMA ditugaskan untuk mengembalikan kekuasaan British, memeliharaundang-undang dan peraturan serta mengendalikan sumber manusia dan

kebendaan bagi bertujuan pemulihan serta membuat persediaan ke arahpemerintahan awam. Pemerintahan BMA bermula bulan September1945 hingga Mac 1946 sebelum Malayan Union dilaksanakan. Akibatkegagalan dan kelemahan yang dialami oleh BMA, Tanah Melayudiserahkan kepada kerajaan awam bulan April 1946—beri keyakinan barudi Tanah Melayu.

Cadangan menggabungkan NNS, NMB dan NMTB yang sebelum PD2dalam bentuk Persekutuan kepada kesatuan di bawah cadanganpenubuhan Malayan Union (MU). Alasannya supaya pentadbiran dapatdiseragamkan di bawah satu pentadbiran sahaja. Di bawah MU, raja-rajaMelayu akan hilang kuasa dan berperanan sebagai penasihat sahaja

kerana semua kuasa pemerintahan dipusatkan kepada satu pihak sahaja.Sir Harold MacMicheal dihantar ke Tanah Melayu pada bulan Oktober1945 sebagai utusan khas Setiausaha Tanah Jajahan British untukmendapatkan persetujuan raja-raja Melayu tentang cadangan tersebut danuntuk menyiasat sama ada raja-raja ada bekerjasama dengan tentera

Jepun atau tidak.

Raja-raja dipaksa untuk menandatangani cadangan MU, tiada pilihan.Negeri-negeri Melayu di bawah kuasa British sepenuhnya dari negerinaungan kepada jajahan. Ciri-ciri perjanjian MU seperti:(i)

Semua negeri di Tanah Melayu digabungkan di bawah satukerajaan pusat. Singapura tidak termasuk dalam MU dan kekal

sebagai tanah jajahan British secara berasingan;(ii) MU diketuai oleh seorang Gabenor yang dibantu oleh Majlis

Mesyuarat Undangan (MMU) dan Majlis Kerja;(iii) Pesuruhjaya Residen menjadi ketua pentadbir tertinggi di negeri-

negeri Melayu dan NNS. Beliau menjadi Pengerusi Majlis



32

Mesyuarat Negeri (MMN) yang terletak di bawah kawalankerajaan pusat;

(iv)

MMN dikekalkan untuk menguruskan hal ehwal temaptan dan

dikawal oleh kerajaan pusat. Majlis ini dianggotai oleh parapegawai British;

(v)

MMU mempunyai bilangan ahli rasmi dan ahli tidak rasmi yangsama banyak. Gabenor berkuasa melulus atau membatalkansesuatu undang-undang. Semua undang-undang yangdikuatkuasakan tidak memerlukan tandatangan Sultan.

Perlembagaan MU memberi hak kewarganegaraan yang sama kepadasemua orang tanpa mengira kaum dan asal usul keturunan. Hak initermasuk peluang untuk memasuki perkhidmatan awam adn mengundidalam pilihan raya. Kaum bukan Melayu mendapat hak kewarganegaraanyang longgar melalui prinsip “ jus soli ” iaitu melalui kuatkuasa undang-

undang dan permohonan. Disebabkan itu, cadangan MU ditentanghebat oleh orang-orang Melayu—42 buah pertubuhan Melayu bersetujubersatu untuk menentang MU secara berkumpulan hasil Kongres MelayuSe-Malaya yang dianjurkan oleh Persatuan Melayu Selangor di KelabSultan Sulaiman, Kuala Lumpur pada Mac 1946.

Namun, pada 1 April 1946, MU ditubuhkan dengan rasmi dan SirEdward Gent menjadi Gabenor Jeneral yang pertama. Tentanganpersatuan orang-orang Melayu semakin hebat. Kongres Melayu Se-Malaya kedua di Johor Bahru pada 11 Mei 1946 meluluskanpembentukan Pertubuhan Kebangsaan Melayu Bersatu (UMNO) untukmenentang MU.

2.3.11

Penubuhan Persekutuan Tanah Melayu

Disebabkan tentangan hebat oleh orang Melayu terhadap MU, kerajaanBritish membatalkan MU. Pada 22 Julai 1946, British membentuk satu

Jawatankuasa Kerja Inggeris-Melayu ( Anglo-Malay Working Committee )yang mengandungi wakil-wakil kerajaan British, UMNO dan Raja-rajaMelayu. Jawatankuasa ini bertanggungjawab merangka cadangan-cadangan bagi perlembagaan Persekutuan Tanah Melayu (PTM).

Pada 18 November 1946, jawatankuasa ini mengadakan sesiperbincangan yang terakhir dan menandatangani laporannya.

Jawatankuasa ini mencadangkan beberapa perkara seperti:(i) Kedaulatan dan kuasa politik Raja-raja Melayu dipulihkan;(ii)

DUN ditubuhkan di setiap negeri;(iii) Syarat kewarganegaraan yang lebih ketat bagi kaum bukan

Melayu; dan(iv) Hak keistimewaan orang Melayu dijamin dan dikekalkan.



33

2.3.12

Kesan Penubuhan Persekutuan Tanah Melayu

Kuasa dan kedaulatan Raja-raja Melayu serta kedudukan istimewa orangMelayu dipulihkan. Jawatan Residen British digantikan dengan jawatanMenteri Besar. Orang bukan Melayu terlibat sama atau mengambilbahagian dalam pemerintahan negara. Kedudukan istimewa orangMelayu tidak disukai oleh orang Cina terutamanya kerana tidakmemasukkan Singapura. Tentangan hebat daripada Parti KomunisMalaya (PKM) sehingga darurat diisytiharkan di seluruh Tanah Melayupada bulan Jun 1948.

2.4

KESIMPULAN

Seperti yang telah dibincangkan di atas, pengaruh British dalam sistem

pemerintahan dan pentadbiran awam di Malaysia tidak bolehdiketepikan. Dalam membincangkan tentang sistem pemerintahan danpentadbiran di Malaysia, amat wajar bagi kita memahamiperkembangannya bermula daripada zaman penjajahan khususnyaInggeris hinggalah kepada zaman kemerdekaan. Penentangan orangMelayu terutamanya dengan tertubuhnya UMNO terhadap MalayanUnion yang kemudiannya memaksa Inggeris untuk menubuhkanPersekutuan Tanah Melayu pada tahun 1948 mempunyai nilai yangtersendiri terhadap sistem pemerintahan dan pentadbiran Malaysia padahari ini.

Struktur pemerintahan dan pentadbiran di negara ini disusun sedemikian

rupa dengan berasaskan pembahagian kuasa di antara tiga badanpemerintah utama iaitu badan perundangan, badan eksekutif dan badanperundangan serta ditubuhkan beberapa agensi utama kerajaan sama adadi peringkat persekutuan, negeri dan daerah adalah bertujuan untukmelicinkan pentabdiran dan menyusun atur sistem pemerintahan. Olehsebab itu, dalam konteks pentadbiran di Malaysia, konsep pemencarankuasa atau desentralisasi dilaksanakan bagi membolehkan agensi-agansikerajaan dan pentadir-pentabdir dapat melaksanakan tugas dantanggungjawab mereka dengan lebih berkesan dan cekap.


1.

Nyatakan tiga pegawai utama yang membantu Kapten Kotadalam sistem Majlis Penasihat pada zaman penjajahan Portugis diMelaka.



34

2.

Bincangkan tiga tahap perkembangan penguasaan Inggeris di Tanah Melayu selepas Perjanjian Pangkor 1874.

3.

Apakah tujuan Persekutuan Negeri-negeri Melayu Bersekutu

ditubuhkan?4.

Apakah lima artikel penting yang terkandung dalam PerjanjianPersekutuan?

5.

Apakah cadangan-cadangan yang dikemukakan oleh Jawatankuasa Kerja Inggeris-Melayu ( Anglo-Malay WorkingCommittee ) kepada pihak Inggeris?



1.

Peranan pembesar-pembesar Melaka:(a) Bendahara:

• Merupakan penasihat kepada raja atau Sultan danmenguruskan sistem pentadbiran negeri sertajajahannya.

• Ketika ketiadaan Sultan, Bendahara bertindaksebagai pemangku raja.

(b) Temenggung:(i) Berperanan sebagai ketua keselamatan (ketua polis

negeri).(ii) Berkuasa dalam menguatkuasakan undang-undang

yang diperkenalkan dan bertanggungjawab dalammenjaga keamanan dan keselamatan negeri.

2. Faktor dalaman yang membawa kepada kemerosotan kerajaanKesultanan Melayu Melaka:(i) Sistem pemerintahan Sultan Mahmud Syah yang lemah.(ii) Sistem pentadbiran negeri yang tidak sistematik dan

berada dalam keadaan kucar-kacir.(iii) Banyak berlaku persengketaan di kalangan rakyat

terutama yang membabitkan orang Melayu dengan India-Muslim di Melaka.

(iv) Aktiviti perdagangan di Melaka yang kian merosot.

3.

Syarat-syarat penting Perjanjian Inggeris-Belanda 1824 ialah(a) Belanda bersetuju untuk menyerahkan kepentingannya di

India dan Melaka kepada Inggeris.(b) Inggeris bersetuju untuk menyerahkan kepentingannya di

Bangkahulu dan Sumatera kepada Belanda.



35

(c)

Belanda iktiraf pertapakan Inggeris di Singapura tetapiInggeris tidak dibenarkan meluaskan pengaruh ke PulauKarimun dan pulau-pulau di selatannya.

(d)

Belanda berjanji tidak akan campur tangan di TanahMelayu atau membuat sebarang perjanjian denganpemerintah-pemerintah tempatan.

(e)

Belanda perlu memberi layanan perdagangan yang baikkepada pedagang Inggeris dan sebaliknya.

(f)

Pemerintah anak negeri dibenarkan membuat hubungansecara bebas dengan kedua-dua kuasa dan sesamapemerintah tempatan.

(g)

Hutang Belanda kepada Inggeris dikira langsai denganpembayaran 100,000 paun.



36



37

BA B 3

P ENERAP AN BUDAY A K ORP ORAT

DALAM SEK TOR AWAM DI MALAY SIA

OBJEKTIF BAB

Selepas mempelajari bab ini, anda seharusnya boleh:1. Memahami konsep budaya korporat dalam konteks pentadbiran

awam di Malaysia.2.

Mengenal pasti langkah-langkah dan usaha-usaha kerajaan

dalam melaksanakan budaya kerja berteraskan nilai-nilai korporatdalam pentadbiran awam.3.

Membincangkan usaha ke arah pelaksanaan pengurusan kualitidalam perkhidmatan awam menerusi penekanan kepada amalanbudaya korporat.

4. Membincangkan kepentingan kualiti pentadbiran danperkhidmatan yang disediakan dalam sektor awam sejajar dengankualiti yang dipamerkan oleh pihak swasta.

3.1

PENGENALAN

Jika diteliti dan diamati betul-betul tentang sistem kerja di dalam sektorawam ataupun di semua agensi kerajaan di Malaysia, tidak ada kurangatau cacat-celanya. Malah, tidak keterlaluan jika dikatakan sistempentadbiran dan perkhidmatan awam di Malaysia adalah yang terbaik dikalangan negara-negara sedang membangun. Namun, kecemerlangandan kejayaan sektor awam itu bukanlah terletak pada sistem kerja semata-mata, tetapi perlu diberikan penekanan kepada aspek kemanusiaan yaknitingkah laku dan budaya kerja yang diamalkan dan ditunjukkan olehsetiap anggota dalam sektor awam.

Walaupun diakui berlaku kelemahan dan kepincangan terutama dalampenyediaan perkhidmtan, tetapi itu sebenarnya bukanlah disebabkan oleh

kelemahan sistem itu sendiri. Kelemahan dan kepincangan yangseringkali dikaitkan dengan budaya kerja yang negatif sebenarnyamelibatkan faktor personal ataupun individu itu sendiri. Oleh sebab itu,pihak pembuat dasar dan pengurusan atasan memikirkan untuk membuatperubahan serta penambahbaikan dalam sistem yang sedia ada. Dengankata lain, usaha untuk menerapkan budaya korporat dalam sektor awam.



38

Cuba anda fikirkan sejenak apakah maksud budayakorporat?

Penerapan budaya korporat dalam sektor awam sebagai usahamemantapkan lagi budaya kerja yang sudah sekian lama diamalkan dalamsektor ini. Ringkasnya, penerapan budaya korporat dilihat sebagai nilaitambah (value added) kepada niai-nilai yang sedia ada. Ini kerana budayakorporat lebih mementingkan usaha untuk meningkatkan keuntungan,kualiti, kepuasan, pelanggan dan produktiviti serta daya saing yang tinggi.Penerapan budaya korporat dalam sektor awam (dalam perkhidmatan)bukanlah semata-mata untuk memperbaiki mutu perkhidmatan sahaja,tetapi lebih kepada usaha untuk memilih dan memberi nafas baru dalampentadbiran awam di negara ini.

3.2

DEFINISI BUDAYA KORPORAT

Institut Tadbiran Awam Negara atau INTAN (1993: 3) menjelaskanbudaya korporat sebagai satu konsep yang pelbagai segi yang mempunyaiciri-ciri pendekatan, pandangan dan definisi yang berbeza. Budayakorporat bolehlah ditafsirkan sebagai satu pemahaman atau tanggapanyang dikongsi bersama oleh semua anggota organisasi tentang bagaimanasesuatu perkara itu dilaksanakan atau dijalankan di dalam organisasitersebut. Pola ekspektasi dan keyakinan yang dikongsi oleh anggota-anggota organisasi adalah yang membentuk tingkah laku semua individudan kumpulan di dalam sesebuah organisasi.

Budaya korporat terbayang dan terjelma di dalam tradisi-tradisi carabekerja dan hubungan di antara rakan sejawat, pegawai-pegawai bawahandan atasan dan juga tradisi-tradisi lain yang menonjolkan apakah tingkahlaku dan nilai yang diterima atau tidak di kalangan semua anggotasesebuah organisasi (Malaysia, 1993: 3). Siti Aishah Abdullah (2003: 4)memperjelaskan budaya korporat adalah cara bekerja warga di dalamsesebuah organisasi seperti:

“corporate culture is the way people do things in an organization. It isa set of norms ccomprising beliefs, attitudes, core values and behavioral patterns shared by people in an organization. It is these shared beliefs,

core values and patterns of behavior that influence the perfomance of anorganization”.

Jika diteliti definisi di atas, jelas menunjukkan bahawa budaya korporatialah suatu cara baru khususnya dalam sektor awam tentang bagaimanakakitangan menjalankan kerja mereka dalam mana-mana organisasi atau



39

agensi yang hanya melibatkan satu kumpulan norma selain daripadakepercayaan, sikap, nilai-nilai utama dan bentuk tingkah laku yangdikongsi bersama oleh anggota-anggota organisasi. Budaya korporat ini

boleh menjadi suatu faktor yang akan membentuk tingkah laku danseterusnya akan mempengaruhi pencapaian dalam organisasi. MenurutSiti Aishah, ini bermakna bagi menjayakan sesuatu perubahan, kita perluubah budaya korporat itu sendiri iaitu ke arah yang lebih sihat.

3.3 DEFINISI BUDAYA ORGANISASI

Dalam membincangkan tentang budaya korporat, kita tidak boleh laridaripada membincangkan tentang budaya organisasi. Stephen P. Robbins(2000: 429) menjelaskan terdapat persetujuan bahawa budaya organisasimerujuk kepada suatu sistem yang mempunyai makna yang sama yangdipegang oleh setiap ahli yang membezakan sebuah organisasi daripada

organisasi yang lain. Sistem perkongsian makna adalah suatu set sifatyang dihargai oleh organisasi.

Robbins telah mencadangkan tujuh sifat yang menjadi tunjang dalambudaya organisasi seperti:

(i)

Inovasi dan pengambilan risiko - Darjah atau tahap pekerjadigalakkan untuk berinovasi dan mengambil risiko.

(ii)

Perhatian terperinci - Darjah di mana pekerja dijangka untukmempamerkan ketepatan, analisa dan perhatian terperinci.

(iii)

Berorientasikan keputusan - Darjah di mana pihak pengurusanmemfokuskan kepada keputusan ataupun kepada cara dan prosesyang digunakan untuk mencapai keputusan.

(iv)

Berorientasikan orang - Darjah di mana keputusan pihakpengurusan mengambil kira kesan keputusan ke atas orang didalam organisasi.

(v) Berorientasikan kumpulan - Darjah di mana penyelesaian kerjadalam bentuk kumpulan, atau secara individu.

(vi) Keagresifan - Darjah di mana pekerja adalah berdaya saing danagresif berbanding dengan sikap mengambil mudah sesuatuperkara.

(vii) Kestabilan - Darjah di mana organisasi mengekalkan keadaan asalberbanding dengan pertumbuhan (ibid, 429).

Ketujuh-tujuh sifat yang dinyatakan oleh Robbins di atas memberikangambaran satu budaya yang wujud atau perlu ada dan diamalkan dalamorganisasi. Ia merupakan satu bentuk budaya kerja yang menjadi terassesuatu kerja itu dapat diselesaikan oleh setiap ahli dalam organisasi dancara bagaimana mereka bertindak.



40

Dalam pada itu, Sathe (1985) membincangkan bahawa budaya organisasiboleh dijadikan sebagai satu tanggungjawab. Ini menunjukkan bahawakepercayaan, nilai dan tanggungjawab jika dalam sektor perniagaan

hendaklah selari dengan kehendak perniagaan dan pengguna, di mana iamembuatkan manusia untuk berfikir dan bertindak secara komersial.

Seterusnya Robbins (2000: 429) menjelaskan bahawa budaya organisasiadalah berkaitan dengan bagaimana pekerja menilai sifat budayaorganisasi dan bukannya berkaitan sama ada mereka suka atau tidak.

Justeru itu, budaya organsasi disifatkan sebagai satu tema yang diskriptif.Ini kerana, budaya organisasi mewakili suatu persepsi umum yangdiamalkan oleh ahli organisasi. Tanpa mengira latar belakang individudalam organisasi tersebut, semuanya akan menghuraikan budayaorganisasi dengan cara yang sama. Justeru itu, budaya organisasimempunyai kesan ke atas tingkah laku organisasi di mana individu atau

kumpulan di dalamnya adalah tertakluk kepada budaya yang sama.

Budaya organisasi menurut Robbins (2000: 432) mempunyai fungsi yangpelbagai, iaitu

(i)

Ia mempunyai persamaan yang mendefinisikan sempadan iaitumembezakan satu organisasi dengan organisasi yang lain;

(ii)

Ia menerangkan identiti ahli organisasi;

(iii)

Budaya bukan hanya membentuk tanggungjawab untukkepentingan individu tetapi lebih daripada itu;

(iv)

Ia meningkatkan kestabilan sistem sosial;

(v) Budaya penting untuk mempertahankan organisasi denganmemperuntukkan piawaian yang sesuai untuk pekerja; dan

(vi)

Budaya bertindak sebagai mekanisme pembuatan logik dankawalan yang mendorong untuk tingkah laku dan gelagat pekerja.

SOALAN DALAM TEKS

1. Terangkan apakah yang dimaksudkan nilai dan etikadalam Perkhidmatan Awam?

2.

Apakah hubungan antara budaya dengan kualitikerja?




41

3.4

PELAKSANAAN BUDAYA KORPORAT DALAMSEKTOR AWAM

Dalam sektor awam, penerapan budaya korporat telah lama diadakan.Pelbagai usaha dan program telah dijana agar budaya kerja bercirikannilai-nilai korporat dapat direalisasikan sepenuhnya dalam pentadbiran disektor awam. Penerapan budaya korporat dilihat sebagai suatu kaedah kearah pencapaian misi sesebuah organisasi, di mana ia bergantung kepadatingkah laku semua anggotanya yang masing-masing telahdipertanggungjawabkan dengan fungsi dan tugas-tugas tertentu.

Dengan bergerak sehaluan dan sealiran, pihak pengurusan dan semuaanggota organisasi akan bertindak bersama-sama menguruskan sumber-sumber yang ada ke arah pencapaian objektif organisasi yang telahditetapkan. Untuk memastikan setiap organisasi atau kakitangan

mempunyai komitmen, motivasi atau dorongan untuk bekerja dankaedah bertindak yang sehaluan, sesebuah organisasi perlu mempunyaisatu budaya korporat yang sesuai yang menjadi panduan bertindak bagisemua anggotanya (Malaysia, 1993: 2).

Dalam usaha menerapkan budaya korporat di dalam pentadbiran awam,pelbagai usaha telah dilakukan oleh pihak kerajaan khususnya denganmatlamat memberikan penekanan ke atas hasil kerja (results), perkhidmatan yang cemerlang kepada pelanggan iaitu dapat menyediakanperkhidmatan yang konsisten dan boleh dipercayai (reliable), perkhidmatan yang dapat memenuhi dan memberi kepuasan kepadapelanggan, responsif kepada perubahan, akauntabiliti, inovasi dan

kreativiti.

Pelaksanaan budaya korporat di dalam Perkhidmatan Awammenekankan peripentingnya kualiti di dalam organisasi. Dalam usahamembudayakan kualiti, ia perlu dimulakan di peringkat organisasi, dimana organisasi dalam sektor awam perlu memainkan peranan yangpenting bagi menerapkan amalan kualiti ke dalam budaya korporat.Seterusnya, menjadikan kualiti sebagai prinsip panduan dalampengurusan seharian anggota Perkhidmatan Awam (Malaysia, 1991: 30).Dalam hal ini, persoalan tentang nilai-nilai dan norma-norma yangmenjadi teras kepada falsafah pengurusan sewajarnya diasaskan kepadakualiti.

Dalam membincangkan tentang penerapan budaya korporat dalamsektor awam, kita tidak boleh lari daripada membincangkan tentangkualiti itu sendiri. Di INTAN, dalam usaha menerokai era kecemerlanganmasa hadapan melalui penghayatan dan amalan bersama telah diterbitkanbuku Panduan Budaya Korporat dan Etika Kerja INTAN (1993) yang



42

berteraskan Tonggak 12 dan buku Nilai dan Etika Dalam Perkhidmatan Awam. Oleh itu, dalam modul ini adalah wajar bagi kita meneliti Tonggak 12, Nilai dan Etika Dalam Perkhidmatan Awam dan

Pengurusan Kualiti itu sendiri sebagai menilai bagaimana usahamembentuk budaya korporat dilakukan dalam sektor awam.

Kualiti pengurusan melibatkan proses, sistem, prosedur dan kaedahdalam Budaya Kerja Cemerlang. Persoalan yang ditimbulkan iaitu apakahorganisasi Perkhidmatan Awam mempunyai budaya kualiti untukmenjadi lebih cemerlang? Jawapan kepada persoalan ini diberikan keranabudaya organisasi atau budaya korporat adalah faktor utama yang akanmenentukan kemerosotan atau kecemerlangan pengurusan sesebuahorganisasi (Malaysia, 1991: 31).

SOALAN DALAM TEKS

3. Senaraikan nilai-nilai Profesionalisme yangterdapat dalam Perkhidmatan Awam.

4. Senaraikan elemen yang terkandung dalam terasPerkhidmatan Awam di Malaysia.


Sebelum ini jika dibandingkan di antara sektor awam dengan swasta,syarikat-syarikat swasta sebenarnya telah mempunyai budaya korporatyang kukuh. Dengan adanya matlamat korporat yang cuba dicapai,syarikat-syarikat korporat atau swasta dapat menghayati matlamat utamadan ia suatu kunci kejayaan dan kecemerlangan dalam organisasi tersebut.

Jelas terbukti bahawa kecemerlangan sesebuah syarikat korporat berkaitrapat dengan wujudnya suatu budaya organisasi yang mementingkanaspek kualiti dan falsafah pegurusan (ibid., 1991: 32).

Berikut merupakan contoh-contoh budaya korporat yang diamalkan oleh

syarikat-syarikat seperti (Malaysia, 1991: 32):(i)

CATERPILLAR - “24 hours part service anywhere in the world ”.

(ii)

SEARS, ROEBUCK - “ Quality at a good price ”.

(iii)

MATSUSHITA - “We make people (people quality) before product ”.

(iv) RANK XEROX - “Leadership trough quality ”.



43

Cuba anda namakan salah satu syarikat korporat diMalaysia dan nyatakan budaya korporat yangdiketengahkan.

Ringkasnya, dalam membincangkan tentang budaya korporat, kita tidakdapat lari daripada membincangkan tentang proses penerapan nilai kualitidan menjadikannya sebagai teras pembentukan budaya korporat dalamPerkhidmatan Awam masa kini. Dengan itu, kualiti menjadi inspirasi dandaya penggerak utama setiap anggota organisasi. Wujudnya budaya kualitidisokong oleh falsafah korporat yang menegaskan sepenuhnya bahawatanpa perkhidmatan dan keluaran yang berkualiti, survival korporat akanterjejas.

3.5

PENINGKATAN KUALITI DALAM PERKHIDMATAN

AWAM

Semenjak pelaksanaan Gerakan Budaya Kerja Cemerlang yangberteraskan kualiti pad 27 November 1989, telah banyak statut untukmeningkatkan kualiti dalam sektor awam dilaksanakan oleh kerajaan.Satu pekeliling iaitu “Pekeliling Kemajuan Pentadbiran Awam Bil. 4,

Tahun 1991 – Garis Panduan Mengenai Srategi-Strategi PeningkatanKualiti Dalam Perkhidmatan Awam” telah dikeluarkan. Pekeliling inibagi membentuk ketua-ketua jabatan yang dapat melaksanakan strategi-strategi peningkatan kualiti dalam pengurusan di agensi masing-masing.

Gerakan Budaya Kerja Cemerlang dan aktiviti-aktiviti yang berkaitan

dengan peningkatan kualiti bertujuan untuk mewujudkan satu budayakerja yang berteraskan kualiti di kalangan anggota Perkhidmatan Awam.Beberapa statut telah dilaksanakan oleh kerajaan untuk meningkatkankualiti. Antara aktiviti-aktiviti yang telah dijalankan seperti:(i) Anugerah Kualiti Perdana Menteri;(ii)

Panduan pengurusan dan peningkatan kualiti dalamperkhidmatan awam;

(iii)

Bengkel-bengkel latihan;(iv)

Ceramah dan perbincangan;(v)

Pita video kualiti;(vi) Pengumuman melalui TV; dan(vii)

Siri panduan pengurusan kualiti.

Dalam melaksanakan usaha-usaha peningkatan kualiti, beberapa tindakansusulan di agensi-agensi yang perlu dibuat oleh ketua-ketua agensimasing-masing seperti:



44

(i)

Membuat lawatan mengejut ke jabatan-jabatan agensi masing-masing bagi memastikan sama ada usaha-usaha peningkatankualiti dilaksanakan;

(ii)

Memilih satu atau lebih jabatan/bahagian untuk melaksanakanusaha-usaha pengurusan dan peningkatan kualiti;

(iii)

Memilih penyelaras kualiti dan produktiviti dan ahli-ahli PasukanPetugasnya untuk diberi latihan sebagai persediaan bagipelaksanaan usaha-usaha pengurusan dan peningkatan kualiti dijabatan-jabatan/bahagian-bahagian yang dipilih;

(iv) Menggubal Dasar Kualiti agensi untuk disebarkan kepada semuapegawai dan staf yang bertujuan memberi kefahaman kepadaanggota organisasi tentang tahap kualiti keluaran atauperkhidmatan yang perlu diberikan; dan

(v)

Mewujudkan struktur yang sesuai untuk mengurus danmenguasai pelaksanaan perkhidmatan berkualiti.

Selain daripada perkara di atas, dalam meningkatkan pengurusan kualitidalam perkhidmatan awam, terdapat panduan tentang strategi-strategipeningkatan kualiti. Panduan tersebut telah menggariskan tujuh programpeningkatan kualiti seperti:(i)

Program 1 – Sistem Cadangan Q;(ii)

Program 2 – Sistem Cadangan Q;(iii) Program 3 – Sistem Pemeriksaan Q;(iv)

Program 4 – Slogan Q;(v)

Program 5 – Hari Q;(vi)

Program 6 – Sistem Maklum Balas Q; dan(vii)

Program 7 – Sistem Maklumat Q.

Melalui program-program di atas, kualiti perkhidmatan dan keluaranserta membudayakan kualiti dalam organisasi secara keseluruhan akandapat ditingkatkan lagi.

3.6 PROGRAM-PROGRAM PENINGKATAN KUALITI

Dalam Perkhidmatan Awam telah dilaksanakan beberapa program untukmeningkatkan kualiti. Ini kerana pihak kerajaan sentiasa menekankanperhatian terhadap kualiti yang ada pada Perkhidmatan Awam di negaraini. Antara program-program yang telah dilaksanakan seperti:(i)

Pengurusan Kualiti Menyeluruh (TQM):

•

Telah diperkenalkan dalam perkhidmatan awam padatahun 1990.

•

TQM bertujuan meningkatkan kualiti perkhidmatanagensi-agensi awam.

•

Ia untuk melahirkan lebih banyak organisasi cemerlangyang berorientasikan pelanggan dan berkemampuan



45

untuk melaksanakan output dan perkhidmatan yangberkualiti.

• Pelbagai insentif disediakan untuk menggalakkan

pelaksanaan TQM seperti Anugerah Kualiti PerdanaMenteri, Anugerah Kualiti Perkhidmatan Awam dan

Anugerah Kualiti Pihak Berkuasa Tempatan (PBT).(ii)

Anugerah Kualiti Perdana Menteri (AKPM):

• Telah diperkenalkan semenjak tahun 1990 yangmerupakan anugerah tertinggi yang diberikan setiap tahunkepada tiga agensi yang cemerlang masing-masing satudari sektor awam, sektor swasta dan sektorsosioekonomi.

•

Fokus AKPM kepada aspek kepimpinan dalampengurusan kualiti, inovasi-inovasi penting, perancanganstrategik, kepuasan hati pelanggan, penggunaan data dan

maklumat dalam usaha-usaha kualiti, penggunaan sumbertenaga manusia, keperluan output dan kejayaan daripadausaha-usaha kualiti.

• Hadiah wang tunai RM30 ribu, sebuah piala dan sijilpenghargaan akan diberikan kepada pemenang (Malaysia,2000: 86).

(iii)

Anugerah Kualiti Perkhidmatan Awam (AKPA):

•

Telah diperkenalkan dalam tahun 1991 yang bertujuanmemberikan pengiktirafan kepada 3 agensi awam lainyang turut cemerlang dalam pengurusan kualitinya.

•

Ketiga agensi awam yang berjaya akan menerima

anugerah mengikut keutamaan seperti:(a)

Anugerah Kualiti Ketua Setiausaha Negara (KSN)(RM10 ribu);

(b)

Anugerah Kualiti Ketua Pengarah Perkhidmatan Awam (KPPA) (RM8 ribu);

(c)

Anugerah Kualiti Ketua Pengarah MAMPU (RM5ribu).

(iv)

Kumpulan Meningkat Mutu Kerja (KMK):

• Selaras dengan hasrat TQM yang menuntut penglibatanaktif semua anggota peringkat organisasi bagi mencapaikecemerlangan, agensi awam telah menubuhkan pasukankerja (Malaysia, 2000: 112).

•

Pasukan ini dianggotai sama ada oleh staf dalamperingkat dan fungsi yang sama atau menerusi peringkatbahagian dan fungsi.

• Contoh pasukan kerja seperti KMK, Pasukan Reka Cipta,Pasukan Fungsi dan Pasukan Tugas-Tugas Khas.



46

• KMK ditubuhkan sejak tahun 1983 sebagai pasukankualiti yang bergerak untuk membantu pengurusanmengadakan usaha-usaha penambahbaikan.

(v)

MS ISO 9000:• Perkhidmatan Awam telah mengeluarkan Pekeliling

Kemajuan Perkhidmatan Awam (PKPA) Bil. 2 Tahun1996 bertajuk “Garis Panduan Bagi Melaksanakan MSISO9000 Dalam Perkhidmatan Awam” bagi membantuagensi melaksanakan MS ISO9000 dengan terancang.

• MS ISO9000 adalah satu standard yang bertulis,menggariskan dan menghuraikan keperluan-keperluanasas bagi pembentukan sistem kerja berteraskan kepastiankualiti dalam sesebuah organisasi.

• Ia memberi tumpuan kepada kualiti ke atas proses yangmenghasilkan sesuatu produk atau perkhidmatan.

(vi)

Inovasi:

• Perkhidmatan Awan terus memberi galakan kepadapencetusan idea-idea baru yang kreatif dan inovatif.

• Pelbagai anugerah disediakan untuk menghargai inovasiyang telah dapat meingkatkan produktiviti dalam kualiti,mengurangkan kos operasi serta menjimatkan masa dantenaga kerja.

• Inovasi yang diperkenal telah dapat meningkatkanmotivasi dan semangat kerja di kalangan pekerja,meningkatkan kepuasan hati pelanggan dan stakeholder .

•

Anugerah seperti:

- Anugerah Inovasi Perkhidmatan Awam (1992); dan- Anugerah Inovasi Penyelidikan Bersama antara

sektor awam dan swasta.(vii)

Piagam pelanggan:

• Merupakan satu lagi usaha Perkhidmatan Awam untukmeningkatkan kualiti.

• Diperkenalkan melalui PKPA Bil. 3 Tahun 1993 bertajuk“Panduan Mngenai Piagam Pelanggan” dan surat PKPABil. 1 Tahun 1994 yang bertajuk “Panduan PelaksanaanSistem Pemulihan Perkhidmatan”.

• Piagam pelanggan merupakan komitmen bertulis jabatandan agensi kerajaan terhadap penyampaian perkhidmatan

atau keluarannya kepada pelanggan.• Ia merupakan jaminan untuk menyampaikan keluarannya

atau perkhidmatannya mengikut standard kualiti yangditetapkan.



47

• Dilaksanakan berasaskan kepada prinsip bahawa ia tidakstatik dan sentiasa berubah dari semasa ke semasa.

3.7

BUDAYA KERJA KORPORAT DALAM ORGANISASI

Dalam sesebuah organisasi, setiap individu yang berbeza dari segi latarbelakang akan berkongsi nilai, norma dan cara kerja yang sama di manaapa yang dikongsi bersama ia akan membentuk budaya kerja dalamorganisasi. Oleh itu, pembentukan budaya kerja atau lazimnya disebutbudaya organisasi mempunyai hubungan yang erat tentang bagaimanahendak membentuk atau menghasilkan mutu kerja dan produktiviti yangtinggi. Dengan penerapan budaya kerja korporat dalam organisasi sepertidalam sektor awam, ia adalah untuk:(i)

Pihak pengurusan menghasilkan budaya kerja yang cemerlang;(ii)

Membentuk suatu budaya kerja baru sebagai nilai tambah kepada

budaya yang telah sedia ada; dan(iii)

Menjadi satu kuasa penggerak bagi mewujudkan budaya kerjayang baik dalam organisasi.

Menurut Jaafar Muhammad (1999: 419), dalam pengurusan, seorangpengurus perlu memahami lima aspek utama yang perlu dilaksanakanbagi membentuk budaya kerja terutama ke arah budaya kerja korporatseperti:(i)

Menentukan matlamat;(ii)

Merancang;(iii) Menyelenggarakan sumber-sumber yang sedia ada dengan cara

yang berkesan;

(iv)

Mengawal proses pelaksanaan untuk mencapai matlamatorganisasi; dan

(v) Meletakkan standard tertentu untuk mengawal mutu kerja.

Ringkasnya, budaya kerja (budaya korporat) dalam organisasi terhasilmenerusi gabungan nilai-nilai asas yang dibawa oleh individu, nilai-nilaikhusus yang dimiliki oleh organisasi dan nilai-nilai umum yang terdapatdalam masyarakat.

Amalan dan penghayatan niai-nilai positif seperti nilai pengurusankorporat di dalam sektor awam dapat mendorong manusia bekerja, dimana menjalankan tugasnya dengan penuh komitmen dan secara

kolektif. Menerusi budaya kerja murni, amalan negatif akan dapatdihindari, manakala perlakuan baik akan dapat ditingkatkan bagimembolehkan organisasi bergerak dengan lancar untuk mencapaimatlamatnya.



48

Budaya kerja yang mendorong ke arah kejayaan organisasi juga dikenalisebagai budaya korporat. Dalam erti kata yang lain, budaya korporatdilihat sebagai satu manifestasi ke arah satu pembentukan amalan,

perlakuan dan tindakan yang bertujuan untuk menerbitkan sesuatuperasaan dan sentiment tertentu dalam organisasi. Sebagai wadah kepadapembentukan budaya korporat dalam organisasi, maka organisasi ituperlulah digerakkan dengan budaya kerja yang sihat dan positif yangsecara langsung berkait dengan sikap, perilaku, tindakan, amalan dankepercayaan di kalangan pekerja di dalam organisasi tersebut. Jika perkaraini dapat dilaksanakan, maka budaya kerja cemerlang akan dapatdibentuk dan meningkatkan perkhidmatan dan kualiti.

3.8

TUJUAN BUDAYA KORPORAT DALAM ORGANISASI

Menurut Alauddin Sidal (2003) terdapat beberapa tujuan budaya

korporat dilaksanakan dalam organisasi seperti yang ditunjukkan dalamRajah 3.1 di bawah. Organisasi yang berjaya adalah organisasi yang tidakhanya bergantung kepada kejayaan dalam akaun untung dan rugi semata-mata. Malah, kejayaan organisasi dikatakan banyak bergantung kepadafalsafah pengurusan dan budaya yang menjadi teras dan pegangankorporat yang membolehkannya mencatatkan keuntungan kepadaorganisasi berkenaan secara keseluruhan (Nawi Abdullah, 1995: 37).

Rajah 3.1 Tujuan Budaya Korporat dalam Organisasi

Corporate Culture

Sense of Loyalty

Sense of Commitment

Sense of Accomplishment

Sense of Obligation

Sense of Responsibility

Sense of Belonging

Sense of Urgency

Sense of Pride

Sense of Self-Fulfillment(self-actualization)

Sumber: Alauddin Sidal. (2003).

Dalam usaha menekankan budaya kualiti dan menaikkan imej syarikatatau organisasi, pelbagai slogan telah digunakan. Ini dapat dilihat dalamsyarikat-syarikat gergasi atau multinasional seperti yang ditunjukkandalam perbincangan terdahulu. Syarikat seperti IBM misalnya dengan



49

slogan popular “mean service” adalah untuk membolehkannya menjadi satualat kawalan agar barangan dan perkhidmatan yang disedikan adlaahselaras dengan slogan yang dibuatnya. Tanpa perkhidmatan dan barangan

yang berkualiti khususnya dalam perkhidmatan awam, maka organisasitersebut akan gagal untuk memenuhi kehendak dan kepuasan pelanggan.Kesannya, ia akan menjejaskan integriti sektor awam itu sendiri danbegitu juga di kalangan syarikat-syarikat swasta atau korporat.

Kejayaan syarikat-syarikat korporat seperti IBM, Matshushita dan lain-lain banyak bergantung kepada prinsip-prinsip yang dipercayainya dan inimenjadi teras kepada segala bentuk tindakan kepada syarikat-syarikatberkenaan. Jika syarikat-syarikat ini telah terbukti boleh mencapaikejayaan yang sangat cemerlang, kenapa tidak di sektor awam? Olehsebab itu, dalam sektor awam, telah diterapkan dengan prinsip dan nilai-nilai tadbir urus korporat (corporate governance) untuk mencapai

kecemerlangan dan kejayaan.

Dengan pelaksanaan beberapa nilai baru dalam Perkhidmatan Awamseperti TQM, KMK, Inovasi, Piagam Pelanggan, MS ISO9000 dansebagainya, ia adalah bertujuan untuk mencapai prinsip-prinsip sepertiyang terdapat dalam Rajah 3.1. Amalan mengutamakan pelanggan,membuat keputusan secara kolektif, sikap prihatin terhadap pekerja,komunikasi dua hala dan sebagainya adalah ciri-ciri dalam budayakorporat. Budaya korporat ini jika telah dimantapkan pastinya akanmemberikan sumbangan dalam penghasilan output yang berkualiti.

3.9

KESIMPULAN

Dalam perkhidmatan awam, untuk meningkatkan kualiti dan produktivitistanding dengan syarikat korporat atau swasta, ia sebenarnya menjadikaninovasi dan kreativiti sebagai satu budaya di dalam organisasi termasuklahprinsip-prinsip seperti yang telah dinyatakan dalam Rajah 3.1 di atas. Jikabudaya inovasi dan kualiti ini tidak ditekankan oleh pihak pengurusanorganisasi, maka ini akan menyebabkan barangan dan perkhidmatan yangdikeluarkan akan ketinggalan dan tidak memenuhi cita rasa semasa (Nawi

Abdullah, 1995: 61).

Bukan mudah untuk membentuk satu budaya kerja yang boleh diterimapakai dan dikongsi bersama khususnya dalam sebuah organisasi. Begitu

juga dalam pembentukan budaya korporat dalam organisasi awam dinegara ini. Membudayakan budaya kerja dengan nilai-nilai korporatbersama dengan nilai-nilai murni, etika positif, profesionalisme, dansebagainya, ia akan berupaya untuk membentuk budaya kerja yangcemerlang dalam organisasi.



50


1.

Senaraikan prinsip-prinsip yang terdapat dalam Tonggak 12 yangdilaksanakan dalam Perkhidmatan Awam di Malaysia.

2.

Apakah tujuan program Pengurusan Kualiti Menyeluruh (TQM)diperkenalkan dalam Perkhidmatan Awam?

3. Terangkan apakah yang dimaksudkan sebagai Piagam Pelanggan?



1.

Nilai ditakrifkan sebagai kepercayaan yang mendorong seseorangatau sesebuah institusi untuk bertindak mengikut pemilihan yangberasaskan nilai-nilai utama masyarakat. Manakala etikabermaksud tanggungjawab dan akibat tingkah laku seseorang atauprofesion terhadap masyarakat. Dalam Perkhidmatan Awam,seseorang penjawat awam berkewajipan mematuhi nilai dan etikaperkhidmatan yang diperkenalkan oleh pihak kerajaan kerana iamembabitkan soal larangan dan kebenaran tingkah lakuPerkhidmatan Awam yang tertera dalam perundangan danperaturan yang ada di negara ini.

2. Budaya kerja mempunyai hubungan yang sangat rapat dengankualiti sesuatu perkhidmatan atau produk yang dihasilkantermasuklah dalam Perkhidmatan Awam. Pembudayaan kualitidalam sektor awam adalah sangat penting kerana ia bolehdijadikan sebagai prinsip panduan dalam pengurusan sehariananggota Perkhidmatan Awam.

3. Nilai-nilai Profesionalisme yang diamalkan dalam Perkhidmatan Awam:(i)

Berilmu.(ii)

Kreativiti.

(iii)

Inovasi.(iv)

Integriti.(v)

Neutraliti.(vi)

Kejujuran intelektual.(vii) Akauntabiliti.(viii)

Berkecuali.



51

4.

Elemen yang terkandung dalam teras Perkhidmatan AwamMalaysia ialah(i)

Berazam meninggikan mutu perkhidmatan.

(ii)

Bekerja dengan penuh tanggungjawab.(iii)

Berusaha mengikis sikap mementingkan diri.(iv)

Berkhidmat dengan penuh muhibbah dan kemesraan.(v)

Bekerja ke arah memajukan pemikiran rakyat danpembangunan negara.

(vi)

Bekerja dalam membenteras kelemahan dan musuh-musuh negara.

(vii)

Berpegang teguh kepada ajaran agama.



52



53

BA B 4

P ERA NAN P ENTADBI RA N AWAMDI M A LA Y SI A

OBJEKTIF BAB

Selepas mempelajari bab ini, anda seharusnya boleh:1. Memahami peranan pentadbiran awam di Malaysia secara

umumnya dalam fasa-fasa pembangunan negara semenjakmencapai kemerdekaan.

2.

Mengenal pasti struktur pentadbiran awam Malaysia dalamsistem ekonomi bebas dan pembangunan sosioekonomi.

3.

Membincangkan peranan pentadbir awam dalam prosespembangunan negara berteraskan pembangunan terancang.

4.1 PENGENALAN

Dalam masyarakat feudal menurut pandangan Amitai Etzioni (1965),fungsi pentadbiran awam amat berbeza dengan apa yang difahami padamasakini. Ini kerana dalam masyarakat feudal, rakyat dikehendakiberkhidmat kepada Sultan dan para pembesar negeri. Sebaliknya, dalammasyarakat moden pada hari ini, peranan pentadbiran awam sangat luasperanannya hingga bersifat monopoli terutama dalam aktiviti-aktivitibercorak ekonomi dan perdagangan. Oleh sebab itu, pihak kerajaanmenubuhkan badan-badan berkanun dan perbadanan awam untukmencapai matlamat meningkatkan pembangunan ekonomi dan terlibatdalam aktiviti perdagangan.

Dari segi sejarahnya, pentadbiran awam di Malaysia dipengaruhi dengancukup besar oleh sistem yang diperkenalkan oleh Brititsh. Kesan danpengaruh peninggalan British dalam sistem pentadbiran awam diMalaysia masih lagi wujud dan dilaksanakan walaupun sedikit sebanyaktelah diubahsuai dengan keadaan di Malaysia. Walau bagaimanapun,

sepeninggalan British selepas Tanah Melayu mencapai kemerdekaan pada31 Ogos 1957, pelbagai usaha telah dilakukan oleh pemerintah danpentadbir tempatan (Malaysia) untuk membangunkan pentadbiran awamdi negara ini. Kesannya, dapatlah kita menikmati dan melihat prosespembangunan dengan sistem pentadbiran yang teratur dan strategiseperti yang ada pada hari ini.



54

4.2 “MAINTAIN LAW AND ORDER”

Secara umumnya, Perkhidmatan Awam Malaysia telah distrukturkan

sedemikian rupa daripada pentadbiran penjajah British. Lagipun,struktur yang sedia ada adalah banyak meminjam daripada apa yang adadi British. Secara umumnya, bahagian ini membincangkan sepintas lalutentang peranan pentadbir dalam “maintain law and order” . Peranan danstruktur pentadbiran awam serta peranan pentadbir awam dalampembangunan di Malaysia sangat penting terutama dalam memastikansetiap dasar yang dilaksanakan dapat mencapai matlamat sebagaimanayang telah digariskan oleh pihak pembuat dasar.

Apabila disebut peranan pentadbir atau penjawat awamdalam “maintain law and order ”, apakah yang anda dapatbayangkan? Fikirkan.

Satu kesan penting akibat perpindahan kuasa Pejabat Tanah JajahanBritish ialah kewujudan suatu Perkhidmatan Awam Tanah Melayu yanglebih dikenali sebagai Malayan Civil Service (MCS) yang begitu unggul.Pada akhir kurun ke-19, telah tersedia suatu bentuk kerajaan danpentadbiran yang tersusun ( ordered government and administration ) dan juga

wujud beberapa keadaan yang berkesan seperti komunikasi, undang-undang dan peraturan. Oleh itu, apakah yang dimaksudkan dengan“maintain law and order” ? Istilah “maintain law and order” adalah merujukkepada peranan Perkhidmatan Awam yang berorientasikan tindakandengan melibatkan unsur penting iaitu untuk memelihara undang-undangdan peraturan yang sedia wujud ketika itu. Unsur-unsur tersebutmerupakan perkara yang amat penting dalam pembentukanPerkhidmatan Awam di Tanah Melayu ketika itu. Selepas merdeka,peranan Perkhidmatan Awam adalah terhad, namun tidak wujud suasanauntuk menyangkal tentang peranan Perkhidmatan Awam yang sangatluas di negara ini termasuklah dalam soal memelihara undang-undangdan peraturan. Namun begitu, terdapat tekanan untuk menambahkeupayaan-keupayaan yang berkaitan dengan peranan Perkhidmatan

Awam.

Semasa penjajahan, kerajaan merupakan sebuah institusi yang sangatpenting dan menyeluruh apa lagi dalam ketiadaan politik pemilihan(pilihan raya) di kalangan rakyat. Ketika itu, pentadbiran adalah jugakerajaan. Sebagai sebuah pentadbiran kolonial, Perkhidmatan AwamMalaya (MCS) merupakan semata-mata satu alat untuk menentukankesinambungan cara pengeluaran kolonial (colonial mode of production).



55

Tugasnya yang utama ialah untuk menjaga dan memelihara undang-undang dan peraturan di dalam negeri. Polisi kolonial di Tanah Melayudapat diterangkan seperti berikut:

“Polisi umum Penasihat-Penasihat British ialah untuk campur tanganseberapa sedikit yang mungkin terhadap adat istiadat dan prejudisrakyat yang berbeza-beza yang terdapat di negeri-negeri tersebut, untuktidak campur tangan dalam hal-ehwal agama Islam; menarik modal dari Eropah, China dan lain-lain; menggalakkan imigrasi China, India danlain-lain; membantu pembangunan sumber-sumber perlombongan dan pertanian di negeri-negeri berkenaan dengan membina jalan keretapi,kerja-kerja perparitan dan saliran; menubuhkan pasukan keselamatanuntuk menjaga kehidupan dan harta benda awam, membina Mahkamah Keadilan, membuka hospital-hospital dan sekolah-sekolah,memilih tanah-tanah yang baik untuk hak milik dan menghapuskanduti import kecuali candu dan minuman keras, dan semua halangan-

halangan ke atas perdagangan, perniagaan dan industri” (Ahmad AtoryHussain, 1998: 107).

4.3

PERANAN DAN STRUKTUR PENTADBIRAN DALAMSISTEM EKONOMI BEBAS (1957-1970)

Dalam era pasca kolonial di Malaysia, Perkhidmatan Awam secararelatifnya masih kekal dengan peranannya yang lama iaitu“menguatkuasakan undang-undang dan peraturan”. Namun, peranantersebut tidaklah mendapat kecaman atau kritikan yang serius, tetapiterdapat tekanan dari luar dan juga permintaan supaya keupayaan danprestasi Perkhidmatan Awam dapat dipertingkatkan dan seterusnyamemainkan peranan pembanguan negara. Dalam hal ini, pentadbiran

awam telah menghadapi suatu tugas yang mencabar tentangbagaimanakah hendak melaksanakan pemodenan tanpa memperbesar-besarkan sensitiviti perkauman atau konflik-konflik di kalangan pelbagaikumpulan etnik di negara ini.

Dalam era selepas kemerdekaan, peranan birokrasi awam adalahberorientasikan tindakan ( action-oriented roles ), di mana ia melibatkanempat unsur penting iaitu(i)

Untuk memelihara undang-undang dan peraturan;(ii) Untuk menggubal dasar-dasar pembangunan;(iii)

Untuk mengurus pembangunan di kawasan terpinggir diluar bandar; dan

(iv)

Melaksanakan pembangunan industri.

Di negara-negara sedang membangun, salah satu peranan Perkhidmatan Awam yang kritikal ketika itu adalah dalam usaha untuk membantu pihakkerajaan untuk mengejar pembangunan nasional. Justeru itu,Perkhidmatan Awam Malaysia tidak terkecuali daripada berperanan



56

membantu menjayakan cita-cita kerajaan khususnya dalam pembangunannegara. Dalam semua jenis perkhidmatan, yang paling penting sekaliialah Perkhidmatan Tadbir dan Dilomatik (PTD atau MCS). Sebagai elit

birokrat, pegawai-pegawai PTD ini diberi kepercayaan dengan perananyang penting bagi melaksanakan dasar-dasar kerajaan. Keadaan inimembuatkan perkhidmatan mereka itu sebagai suatu cabangperkhidmatan yang dipolitikkan.

Peranan ini sebenarnya adalah warisan daripada pentadbiran kolonialBritish dahulu dan telah diperkukuhkan lagi semenjak Tanah Melayumencapai kemerdekaan. Kemuliaan dan superioriti PTD/MCS adalahsama seperti lain-lain perkhidmatan yang sememangnya diiktiraf semasaera kolonial dahulu atas dasar bahawa kebanyakan jawatan-jawatan kananmerupakan Residen dan Penasihat British yang bertanggungjawab untukhala tuju dasar dan juga mempunyai satu hubungan yang tetap dengan

para Sultan.

Semasa perjuangan menuntut kemerdekaan, ahli-ahli perkhidmatanawam terutamanya daripada kumpulan PTD bergiat aktif dalam politik.Peranan PTD/MCSlah yang membawa kepada pembaharuanpentadbiran yang mana diarahkan supaya dapat meningkatkan lagikeupayaan pentadbiran dalam melaksanakan dasar-dasar pembangunanmemandangkan betapa pentingnya peranan politik dan strategik merekaitu. Pegawai-pegawai PTDlah sebenarnya yang menyandang kesemuajawatan-jawatan utama di semua agensi-agensi kerajaan, iaitu JabatanPerkhidmatan Awam (JPA), Perbendaharaan, Unit Perancang Ekonomi(EPU) dan Unit Pelaksanaan dan Penyelarasan (ICU) di Jabatan PerdanaMenteri. Oleh sebab agensi-agensi ini terlibat dalam hal-hal personel,maka peruntukan dan perbelanjaan dana awam (public funds), perancangandan pengawasan (monitoring) pelaksanaan semua projek-projekpembangunan, maka pegawai-pegawai PTD tersebut mempunyaihubungan yang rapat dan juga rangkaian yang kuat dengan semua sub-sistem yang lain dalam Perkhidmatan Awam itu.

Situasi berbeza di peringkat jabatan, di mana kebanyakan jawatandisandang oleh kakitangan profesional. Misalnya jawatan-jawatan di

Jabatan Kerja Raya, Saliran dan Perparitan, Telekomunikasi, Ukur danKesihatan adalah disandang oleh jurutera-jurutera. Walau bagaimanapun,terdapat beberapa jabatan yang secara tradisinya disandang oleh pegawaiPTD/MCS. Jabatan-jabatan itu adalah seperti Suruhanjaya Pilihan Raya

Malaysia dan Jabatan Penerbangan Awam. Di dalam keadaan yangistimewa, seseorang pegawai PTD/MCS itu boleh dilantik mengetuaimana-mana jabatan yang lain. Misalnya, Jabatan Imigresen, JabatanPengangkutan Jalan dan Keretapi Tanah Melayu adakalanya disandangoleh PTD/MCS.



57

Satu pola penstafan (staffing) yang sama digunapakai dalam jawatan-jawatan pentadbiran kategori A di lain-lain jabatan, sama ada di peringkatpersekutuan atau negeri. Jawatan-jawatan itu juga boleh diisi oleh

pegawai-pegawai PTD/MCS. Pegawai-pegawai PTD/MCS boleh jugaditempatkan atau ditugaskan ke jawatan-jawatan pentadbiran yang lebihtinggi di semua Negeri-Negeri Melayu Bersekutu (Federated Malay States) yang mana tidak mempunyai perkhidmatan pentadbiran mereka sendiri.

Walau bagaimanapun, di Negeri-Negeri Melayu Tidak Bersekutu jugadidapati sebilangan jawatan-jawatan penting persekutuan diisi olehpegawai-pegawai PTD/MCS. Jawatan-jawatan tersebut ialah PejabatKemajuan Negeri, Pejabat Perlombongan dan Tanah Negeri dan

Jawatankuasa Keselamatan Negeri. Pegawai PTD juga merupakansumber utama mendapatkan pegawai-pegawai untuk berkhidmat dibadan-badan berkanun kerajaan dan juga perbadanan-perbadanan awam.Hampir kesemua agensi-agensi tersebut telah disandang oleh pegawai-

pegawai PTD/MCS seperti yang terdapat di dalam Perbadanan-perbadanan nasional seperti MAS, UDA dan sebagainya. Malah, untukmenjadi Pendaftar atau Naib Canselor universiti juga pegawai PTD biasadilantik ke jawatan-jawatan itu. Tidak syak golongan elit PTD ini telahdigilap lagi akan peranan mereka ini untuk tujuan mempercepatkanpelaksanaan dasar-dasar pembangunan sosioekonomi masyarakat.

Meskipun penerobosan pegawai-pegawai PTD di jabatan-jabatan yangdahulunya menjadi benteng kuat kawalan golongan profesional dankadang-kadang menimbulkan prasangka dan curiga, tetapikebanyakannya menerima nilai dan kebolehan golongan PTD. Apa yanglebih istimewa lagi, sesetangahnya menyambut baik akan pegawai PTD

itu demi memperkukuhkan lagi keupayaan pentadbiran.

SOALAN DALAM TEKS

1.

Bilakah jawatan PTD/MCS mula diwujudkan di Tanah Melayu dan dikenali sebagai apa?

2.

Namakah perkhidmatan yang khusus kepadaanak tempatan sebelum diserapkan ataudinaikkan pangkat ke dalam PTD/MCS dantahun ia diwujudkan?




58

4.4

PEMBANGUNAN NEGARA BERASASKAN “PLANNED ECONOMY” (1957-1970)

Dalam perancangan pemodenan Malaya, kepimpinan politik dengannyata mengiktirafkan akan kekuatan ikatan-ikatan perkauman dan telahmencuba membangunkan dasar-dasar sosioekonomi yang berdasarkanpertimbangan-pertimbangan komunal. Justeru itu, semenjak merdeka,program-program pembangunan telah dihala tuju ke arah memenuhiaspirasi-aspirasi kependudukan kepelbagaian etnik tersebut. Manifestasiaspirasi popular tersebut yang sebelum ini kurang sekali, telah munculselepas merdeka dan pegawai awam diharap bersikap responsif terhadappermintaan-permintaan itu. Sehubungan dengan itu, satu program yangterancang bagi pentadbiran pembangunan adalah bertujuanmemperkukuhkan lagi keupayaan pentadbiran dan pembuatan dasar,serta keupayaan-keupayaan perancangan untuk memandu perubahan

sosial kesan dari keadaan-keadaan tersebut. Terdapat satu keperluanuntuk membesarkan lagi saiz Perkhidmatan Awam Malaysia bagimenangani fungsi-fungsi yang bertambah, pelbagai dan kompleks itu.

Selepas berakhirnya Perang Dunia Kedua, fungsi utama kerajaan ialahpembinaan semula (reconstruction). Perkhidmatan-perkhidmatan biasayang disediakan oleh kerajaan telah rosak. Lombong-lombong danladang-ladang telah mengalami kerosakan dan kerugian akibat daripadapendudukan Jepun. Oleh yang demikian, segala pembinaan-pembinaanyang rosak itu perlu dipulihkan supaya ekonomi negara dapat berfungsiseperti sediakala. Keadaan jalan raya, jambatan-jambatan dan landasankeretapi terpaksa diperbaiki dan diperluaskan lagi serta perkhidmatan-

perkhidmatan seperti pasukan keselamatan, komunikasi dan utiliti ataukemudahan awam terpaksa dipulihkan dan diperbaiki. Pada mulanya,pembinaan semula ini kebanyakannya terlibat di sektor-sektor modenperlombongan, ladang dan kawasan-kawasan bandar. Sementara itu,sektor tradisi di mana kebanyakannya terdiri pada kaum petani Melayudan nelayan di luar bandar hampir tidak disentuh langsung dalam usahapembinaan semula infrastruktur dan institusi tersebut.

Di bawah pemerintahan kolonial, pembangunan luar bandar mengalamikekurangan dana secara berterusan dan juga kurangnya satu perasaanyang mendesak oleh pihak pemerintah untuk membangunkan segeramasyarakat luar bandar. Keadaan darurat yang telah diistiharkan pada

tahun 1948 hingga 1960 hanya memburukkan lagi keadaan, di manauntuk jangka pertama pertengahan tahun 1955, kerajaan sememangnyakomited dengan polisi pembinaan semula tersebut. Tetapi tahun-tahun1950-an juga didapati tekanan begitu tinggi supaya perhatian diberikan dikawasan-kawasan luar bandar. Orang-orang Melayu yang majoritinya



60

kemajuan dicapai di kawasan luar bandar dan telah membawakemudahan-kemudahan baru, infrastruktur fizikal dan taraf hidup yangserba sedikt diperbaiki. Ia mempunyai sedikit impak ke atas pendapatan

luar bandar. Pembangunan luar bandar tahun 1950an dan 1960-andikatakan mempunyai kesan yang paradoks, di mana bertambahnyakemiskinan luar bandar. Di dalam masa yang sama wujud eksploitasisosial dan ekonomi dengan lebih cekap oleh rangkaian orang tengah dikalangan kaum Cina, peminjam-peminjam wang (money lenders) darikalangan orang India dan tuan-tuan tanah di kalangan orang Melayu. Disatu keadaan yang lain pula, penduduk di bandar-bandar yangkebanyakan adalah kaum Cina sedang pesat mengusahakan aktiviti-aktiviti ekonomi moden mereka.

Penubuhan RIDA nampaknya tidak banyak mengubah kehidupanekonomi orang Melayu. Manakala beberapa kerat golongan atasan

Melayu menikmati beberapa faedah ekonomi melalui kedudukan merekasebagai pengarah-pengarah dan juga jawatan-jawatan yang tidakmempunyai kuasa di dalam syarikat-syarikat asing dan tempatan,usahasama dan pajakan lesen-lesen pengangkutan dan teksi yangdiperolehi daripada peruntukan istimewa orang Melayu. Usahawan danpeniaga-peniaga kecil Melayu mengalami kesukaran yang teruk dalamsektor perniagaan dengan bantuan kerajaan yang terhad. Maka, banyakorang Melayu merasakan bahawa persaingan ekonomi di antara orangMelayu dan bukan Melayu dianggap sebagai satu perjuangan di antaragolongan yang tidak sama atau seimbang.

Pendek kata, dalam era selepas kemerdekaan, terdapat usaha-uasaha

untuk meningkatkan lagi kedudukan ekonomi orang Melayu, tetapidengan wujudnya keadaan pembangunan yang perlahan di dalammasyarakat dibandingkan dengan pembangunan yang pesat secaraumumnya, maka ia kelihatan memperkuatkan lagi ketidakseimbanganantara kaum.

Antara tahun 1961 dan 1970, matlamat kerajaan yang paling asas sepertiyang termaktub di dalam Rancangan Pembangunan Malaysia Pertama(1965-1970) ialah memperbaiki taraf hidup penduduk luar bandar,menjana peluang-peluang pekerjaan dan mengurangkan kadarpengangguran dan pengangguran tidak ketara wujudnya serta membukaskim petempatan tanah berasaskan saiz ekonomi serta menyediakan

tanah kepada golongan yang tidak mempunyai tanah dengan pertanianberasaskan saiz ekonomi serta menyediakan infrastruktur luar bandar.

Walaupun pelaksanaan program-program ini begitu perlahan, diharapkanlama-kelamaan ia akan membawa kepada satu tingkat pemodenan yang



61

lebih besar di kalangan penduduk luar bandar, menghapuskankemiskinan dan seterusnya menolak secara perlahan-lahan orang Melayusupaya berkecimpung dalam bidang-bidang perniagaan dan industri.

Meskipun adanya usaha-usaha kerajaan untuk membantu meningkatkantaraf hidup orang Melayu, namun ekonomi orang Melayu masihtertumpu dengan banyaknya di kawasan luar bandar, iaitu pertanian yangberskala kecil. Oleh itu, orang Melayu di luar bandar terus tertumpu dinegeri-negeri dan kawasan-kawasan yang secara relatifnya ketinggalanjauh kebelakang. Kebanyakan aktiviti-aktiviti pertanian mereka adalahseperti penanaman padi yang mempunyai produktiviti yang rendah.

Kerajaan telah melipatgandakan komitmennya terhadap pembangunansosial dengan menaikkan peruntukan untuk perkhidmatan-perkhidmatansosial terutamanya pelajaran. Dengan gerakan yang padu ke arah

pelaksanaan program pembangunan luar bandar, penekanan yang lebihke atas pelajaran tersebut adalah sebahagian besarnya kesan daripadaperubahan tekanan-tekanan politik yang dihubungkaitkan dengankemerdekaan itu sendiri. Permintaan untuk pembangunan luar bandaradalah sejajar dengan tuntutan atau permintaan untuk lebih banyaksekolah-sekolah. Menimbangkan bahawa begitu besarnya perbelanjaanke atas pendidikan, kerajaan berpendapat bahawa negara sememangnyamemerlukan juruteknik-juruteknik, pentadbir-pentadbir dan pekerja-pekerja mahir untuk usaha-usaha pembangunannya.

Oleh itu, bolehlah dilihat bahawa perancangan pembangunan di Malaysiadianggap tinggi politiknya (highly political) dan pembangunan ekonomi

bertujuan untuk memenuhi tuntutan-tuntutan politik daripada pelbagaikumpulan etnik, terutamanya orang Melayu. Justeru itu, dalam tempohpembangunan negara melalui ekonomi yang terancang, tugas danperanan pegawai-pegawai dalam Perkhidmatan Awam lebih kepadapembangunan dari segi sosioekonomi yang asas seperti yang telahdibincangkan. Sebagai pegawai kerajaan, pegawai-pegawai Perkhidmatan

Awam merupakan agen pelaksana dasar, polisi dan juga program-program pembangunan yang diwujudkan oleh kerajaan pemerintah ketikaitu. Seperti yang telah dinyatakan sebelum ini, dalam melaksanakanpembangunan negara berasaskan ekonomi yang dirancang, Perkhidmatan

Awam selepas merdeka adalah berperanan untuk memelihara undang-undang dan peraturan yang sedia ada ketika itu. Selain itu, Perkhidmatan

Awam juga terlibat dalam menggubal dasar-dasar pembangunan negara.Pembangunan negara selepas merdeka adalah juga tertumpu kepadakawasan luar bandar. Oleh itu, Perkhidmatan Awam juga menguruspembangunan di kawasan terpinggir di luar bandar dan melaksanakanpembangunan industri.



62

SOALAN DALAM TEKS

3.

Huraikan apakah matlamat dan halatuju yanghendak dicapai oleh pihak kerajaan dalampenubuhan RIDA?

4. Nyatakan objektif utama kerajaan menubuhkanRIDA?


4.5

KESIMPULAN

Di Malaysia, hubungan di antara elit politik dan pegawai Perkhidmatan Awam yang begitu rapat membawa banyak perubahan dan kemajuan keatas pentadbiran awam di negara ini. Dalam masa yang sama, elit politik(pihak kerajaan) terus mempunyai keyakinan di atas kemampuan,pengetahuan dan pengalaman yang ada pada pegawai awam khususnyaPTD/MCS dalam memajukan negara dalam pelbagai aspekpembangunan di Malaysia. Sejajar dengan perkembangan dan kemajuannegara, maka bertambahlah peranan dan tanggungjawab yang perludipikul oleh penjawat-penjawat awam atau pentadbir di negara ini.

Dewasa ini, jika dibandingkan dengan dahulu ternyata pentadbir-pentabdir sekarang menjalankan lebih banyak lagi kerja. Adalah benarbahawa pentadbir pada masa dahulu menjalankan kerja-kerja lain sepertimengadakan bekalan elektrik dan air kepada orang awam, tetapiperusahaan ini ialah perbekalan awam. Sebenarnya hanya selepas PerangDunia Kedua sahaja pentadbir mengambil bahagian dalam kerja-kerjayang lebih berupa perindustrian (Abdul Aziz Zakaria, 1992: 45).

Kini Perkhidmatan Awam di Malaysia sudah berkembang dan menjadisangat besar, di mana pihak kerajaan terpaksa menanggung banyak kosuntuk pembayaran gaji dan elaun kepada kakitangan awam. Oleh sebabitu, pihak kerajaan terpaksa memikirkan jalan untuk mengurangkankewangan dan pentadbiran dalam Perkhidmatan Awam, di sampingdapat memperkemaskan struktur dan sistem pentadbiran awam di negaraini. Antara usaha yang dilakukan oleh kerajaan ialah wujudnya kerjasamaantara sektor swasta dengan awam dan seterusnya mewujudkan ataumelaksanakan penswastaan yang wujud dalam pelbagai bentuk. Dalam



63

erti kata lain, kerajaan telah melaksanakan pembaharuan dalam sistempentadbiran di negara ini untuk meningkatkan kecekapan, keberkesanan,kualiti dan produktiviti Perkhidmatan Awam.


1.

Huraikan maksud “maintain law and order” ?2. Bincangkan struktur pentadbiran negara selepas merdeka?3.

Apakah yang dimaksudkan dengan pembangunan negaraberasaskan “planned economy” ?



1. Perkhidmatan PTD/MCS mula diwujudkan semenjak SyarikatHindia imur Inggeris bertapak di Pulau Pinang pada tahun 1786dan dikenali sebagai Perkhidmatan Kadet ( Cadet Service ).

2.

Perkhidmatan yang disediakan oleh Inggeris kepada anak-anakMelayu dikenali sebagai Perkhidmatan Tadbir Melayu (PTM)yang diwujudkan pada tahun 1910 sebelum boleh diserapkan atau

dinaikkan pangkat ke PTD/MCS.

3.

Matlamat penubuhan RIDA juga selaras dengan cadanganmenyediakan latihan dan kajian formal secara menyeluruh kepadarakyat luar bandar secara lebih sistematik. Pelaksanaan progaramlatihan peringkat awal ialah melatih kakitangan RIDA terlebihdahulu supaya menjadi tenaga mahir untuk menentujayakanmatlamat dan halatuju RIDA.

4.

Objektif utama adalah untuk membangunkan kawasan luarbandar secara lebih tersusun dan teratur telah dikenalpasti melaluisatu kaedah iaitu melalui skim latihan belia luar bandar khususnya

mereka yang mengikuti aliran Inggeris. Selain itu, penubuhanRIDA juga adalah bertujuan membantu dan melatih rakyat luarbandar yang berpotensi bagi meningkatkan status ekonomidengan memberi latihan perniagaan kepada mereka.



64



65

BA B 5

P ER ANAN DAN STR UK TUR ORGANI SASI

BADAN BER K ANUN

OBJEKTIF BAB


Memahami konsep badan berkanun di dalam kontekspentadbiran awam di Malaysia.

2.

Mengenal pasti langkah-langkah dan usaha-usaha kerajaandalam memastikan pelaksanaan badan berkanun mencapaiobjektif yang ditetapkan.

3.

Membincangkan usaha ke arah pelaksanaan pengurusankualiti dalam badan berkanun menerusi penekanan kepadaamalan budaya korporat.

4.

Membincangkan faktor yang membawa kepada kegagalanbadan berkanun yang membawa kepada pelaksanaanpengkorporatan dan seterusnya penswastaan.

5.1

PENGENALAN

Proses pentadbiran kerajaan dari sehari ke sehari menjadi bertambahkompleks dengan kemajuan-kemajuan pentadbiran moden. Fungsi danperanan pentadbiran menjadi semakin meluas dan semakin meresap kedalam semua aspek kehidupan rakyat terutama di dalam lapanganekonomi. Disebabkan inilah, maka proses pentadbiran kerajaan perludiseimbangkan dengan suasana baru. Sesetengah proses pentadbiranberkehendakkan kemahiran, misalnya dalam usaha meninggikan tarafhidup rakyat, melalui rancangan pembangunan ekonomi dan melaluisystem pentadbiran yang cekap. Dalam erti kata yang lain, semakin luasbidang pentadbiran yang terpaksa dibuat oleh kerajaan, maka semakinpentinglah cara pentadbiran yang cekap perlu diwujudkan. Begitu juga

semakin negara semakin maju, maka semakin kompleks tanggungjawabkerajaan dalam lapangan perkhidmatan social bagi meningkatkan tarafhidup rakyat. Daripada semua tekanan dan kehendak yang dinyatakantadi, maka lahirlah kesedaran kerajaan bagi menubuhkan badan atauorganisasi yang dikenali sebagai perbadanan kerajaan atau perusahaanawam.



66

Perkembangan perusahaan awam di negara ini bermula sejak zamanpenjajah British lagi. Melalui perkembangan ini dapatlah diperhatikanperanan yang dimainkan oleh perusahaan awam dalam pembangunan

negara keseluruhannya. Sistem pentadbiran kerajaan Malaysiamempunyai tiga peringkat yang penting iaitu peringkat persekutuan,peringkat negeri dan peringkat daerah yang dinamakan sebagai kerajaantempatan. Perlembagaan Persekutuan memberikan peruntukan yang luaskepada Kerajaan Persekutuan berhubung dengan pentadbiran negara.

Walau bagaimanapun, dalam hal-hal tertentu, kerajaan negeri mempunyaikuasa mengadakan peruntukan-peruntukan tertentu ke atas pentadbiranyang terletak di bawah kuasa kerajaan negeri. Dalam hal yang demikian,kerajaan negeri juga memainkan peranan yang penting dalammentadbirkan negeri masing-masing.

Sering kita terdengar di negara ini tentang teguran dan kecaman terhadap

keupayaan organisasi yang dinamakan perusahaan awam, badan-badanberkanun dan perbadanan awam. Istilah-istilah ini sering digunakan danbegitu mengelirukan. Di sini dicatatkan sedikit perbezaan sifat yang adadi antara ketiga-tiga jenis organisasi ini; istilah yang digunakan ialahperusahaan awam, malahan dalam negara ini ada satu kementerian yangdiberi nama Kementerian Perusahaan Awam yang kini sudah ditukarkepada Kementerian Pembangunan Usahawan dan Koperasi. Secaralangsung bolehlah ditakrifkan istilah perusahaan awam itu sebagai badan-badan kerajaan atau badan-badan berkanun yang terlibat dengan aktivitiekonomi dan perniagaan termasuk juga syarikat-syarikat yang memegangamanah untuk Bumiputera mengikut Dasar Ekonomi Baru dalam negaraini (Ahmad Atory Hussain, 2001: 183).

Secara amnya, sistem pemerintahan kerajaan Malaysia dibahagikankepada tiga kuasa utama yang penting iaitu(i) Kuasa eksekutif ( executive );(ii)

Kuasa perundangan ( legislative ); dan(iii) Kuasa kehakiman ( judiciary ).

Badan pemerintahan atau eksekutif mempunyai peranan yang pentingdalam pentadbiran. Mengikut Perlembagaan Persekutuan (Perkara 39),kuasa eksekutif bagi Kerajaan Persekutuan terletak pada Yang di-Pertuan

Agong dan kuasa ini boleh dijalankan oleh Baginda sendiri ataupun oleh Jemaah Menteri. Walau bagaimanapun, mengikut Perlembagaan

Persekutuan (Perkara 43), Yang di-Pertuan Agong hendaklah melantiksebuah jemaah menteri untuk menasihatinya dalam hal-hal yangberkaitan dengan pelaksanaan tugas-tugasnya (Malaysia, 2005). JemaahMenteri ini akan diketuai oleh seorang Perdana Menteri, iaitu ahli DewanRakyat yang mendapat kepercayaan besar oleh Dewan Rakyat. Untukmenjalankan tugas-tugas pemerintahan negara, beberapa kementerian



67

dan jabatan telah dibentuk oleh kerajaan. Perdana Menteri selaku ketuaeksekutif adalah bertanggungjawab terhadap pentadbirannya.Kementerian dan jabatan atau badan-badan berkanun ini merupakan

agensi-agensi kerajaan yang bertanggungjawab memainkan perananpenting ke arah kelicinan pentadbiran negara (INTAN, 1991: 595).

5.2

JENIS-JENIS PERBADANAN AWAM

Di Malaysia, terdapat dua jenis perbadanan awam iaitu

(i) Badan-badan berkanun; dan

(ii) Badan-badan bukan berkanun.

Badan berkanun ialah agensi atau organisasi kerajaan yang ditubuhkan dibawah undang-undang sama ada yang dibuat melalui Akta Parlimen atauEnakmen Dewan Undangan Negeri. Contoh yang boleh diberi adalahseperti MARA, UDA, TNB, Perbadanan Kemajuan Negeri dan lain-lainlagi.

Manakala badan-badan bukan berkanun adalah badan-badan atauorganisasi yang ditubuhkan di bawah Akta Syarikat. Ia merupakanperbadanan awam yang boleh kita katakan sebagai sebuah organisasiyang menyerupai seperti syarikat, di mana kerajaan mempunyaikepentingan ekuiti (equity interest) seperti terdapat dalam perbadananawam seperti MAS, MISC, PERNAS dan lain-lain. Syarikat-syarikat iniditubuhkan mengikut undang-undang syarikat. Secara umumnya,perbadanan awam terdiri daripada jenis-jenis syarikat seperti syarikat-

syarikat yang dipunyai atau dimiliki seratus peratus (100 peratus) olehkerajaan. Syarikat-syarikat ini diwujudkan secara usaha sama (joint venture),di mana kerajaan mempunyai kepentingan dalam badan-badan berkanunatau anak-anak syarikat yang diwujudkan melalui undang-undang syarikatdan menjalankan aktiviti perniagaan (Ahmad Atory Hussain, 2001: 184).

Didapati badan-badan berkanun adalah lebih terikat kepada dasar-dasarkerajaan sebab semuanya adalah ditubuhkan di bawah undang-undangyang dibuat oleh Parlimen atau Dewan Undangan Negeri. Selain itu,badan berkanun juga mempunyai badan Lembaga Pengarah yang terdiridaripada beberapa orang yang dilantik oleh Menteri yangbertanggungjawab terhadap badan tersebut. Badan berkanun juga terikat

dengan dasar kerajaan kerana ahli-ahli lembaga pengarahbertanggungjawab kepada Menteri untuk melantik mereka. Secara tidaklangsung tindak-tanduk ahli Lembaga Pengarah adalah sejajar dengantindakan kerajaan (INTAN, 1991).



68

SOALAN DALAM TEKS

1.

Senaraikan peruntukkan seperti yang termaktubdalam Perkara 39 Perlembagaan PersekutuanMalaysia yang berkaitan dengan kuasapemerintahan yang terletak pada Yang di-Pertuan Agong.

2.

Berikan penjelasan mengenai “perbadanan”seperti yang dinyatakan dalam Seksyen 4(1) AktaSyarikat 1965 (Akta 125)?


5.3 SEBAB DIWUJUDKAN PERBADANAN AWAM

Cuba anda fikirkan, setelah diwujudkan agensi-agensikerajaan di peringkat pusat dan negeri, kenapa perlu adaperbadanan awam?

Persoalan ditimbulkan mengapa perusahaan awam ini diwujudkan danapakah kebaikan mewujudkan perusahaan awam itu? Di antara sebabutama mengapa perusahaan awam diwujudkan adalah kerana difikirkan

bahawa sesuatu program kerajaan yang khusus lebih cepatdiselenggarakan melalui sesuatu organisasi yang tertentu sepertiperusahaan awam atau badan berkanun. Dengan adanya satu organisasikhusus ini, maka ia akan menumpukan sepenuh perhatian terhadapmencapai matlamat yang diberi kepadanya dengan lebih cekap, baik danberkesan. Sekiranya tugas khas itu diberi kepada satu kementerian, makamungkin kementerian itu tidak dapat memberi sepenuh masa dan tenagauntuk melaksanakan program-program tertentu kerana ia mempunyaipelbagai tugas lain (Ahmad Atory Hussain, 2001: 184).

Antara pendapat lain yang menjelaskan kenapa kerajaan mewujudkanbadan berkanun adalah kerana berpendapat bahawa birokrasi kerajaan

biasanya lembab dan tidak bermaya dan sering disekat perjalanannya olehperaturan-peraturan yang ketat ataupun apa yang disebutkan dalambahasa Inggeris sebagai red tape . Andaian yang dibuat di sini adalahbadan berkanun yang diwujudkan tidak dibebankan dengan banyak redtape dan dapat bergerak dengan lebih pantas dan dinamik bagi mencapaimatlamat setiap organisasi (ibid, 185).



69

Di samping itu, sesuatu badan berkanun itu juga mempunyai LembagaPengarah yang menyerupai Lembaga Pengarah sesuatu firma swasta atausyarikat swasta yang memberi perhatian teliti terhadap perjalanan

perusahaan awam, sama ada dari segi perkhidmatan yang diberikannyaatau untung rugi sesuatu perusahaan yang diselenggarakan itu. Dalamerti kata lain, adanya lembaga seperti ini membolehkan keputusan-keputusan dasar dapat dibuat dengan lebih cepat, lebih menyeluruh danlebih cekap lagi untuk kepentingan pencapaian matlamat badan berkanuntersebut.

Selain itu, sebab diwujudkan badan berkanun juga adalah untukmemastikan sesuatu dasar dapat dilaksanakan dengan lebih efektif.Kewujudan badan berkanun memungkinkan sesuatu dasar dan programkerajaan dapat dilaksanakan dengan lebih cepat daripada yang bolehdilaksanakan oleh organisasi biasa kerajaan seperti kementerian-

kementerian atau jabatan-jabatan. Ada kemungkinan juga organisasibadan berkanun itu dapat berjalan dengan lebih rancak, cekap dandinamik kerana keputusan dalam organisasi seperti ini dapat dibuatdengan lebih cepat. Diharapkan juga organisasi seperti ini iaitu badanberkanun dapat menepati sasaran khas yang dituju dan dapatmengesankan kumpulan sasaran yang hendak diberi perkhidmatan itu.Mungkin pertimbangan dan perkhidmatan itu dapat diberi perhatiansecara lebih terus lagi daripada yang dibuat oleh jabatan-jabatan kerajaan(ibid, 185).

Seterusnya, kewujudan badan berkanun juga adalah sebagai percubaanuntuk mengatasi kelembapan birokrasi kerajaan. Jika dilihat dari aspek

sejarah kewujudan badan berkanun, ia telah diperkenalkan di negara-negara membangun pada pertengahan tahun 1950-an lagi. Organisasiseperti ini banyak muncul di negara-negara membangun selepas negaratersebut bebas daripada belenggu penjajahan dan cuba menggubalbeberapa rancangan raksasa sosioekonomi kerajaan yang merdeka. Padatahun 1960-an dan 1970-an banyak sekali negara mencapai kemerdekaandan cuba membuat usaha-usaha ke arah mencapai kemajuansosioekonomi serta perpaduan negaranya dengan seberapa cepat yangboleh. Dengan demikian, banyak negara yang sedang membangunmendapati bahawa sesetengah jabatan dan kementerian yang diwarisidaripada penjajah tidak sesuai lagi untuk tugas melaksanakan rancangan-rancangan besar kerajaan. Oleh itu, banyak perubahan yang telah dibuat

terhadap corak jabatan kerajan di negara tersebut termasuklah diMalaysia.

Satu corak baru yang boleh diwujudkan ialah corak organisasi badanberkanun atau perusahaan awam yang sedikit sebanyak mirip kepadaorganisasi swasta. Jadi, ringkasnya, di kebanyakan negara-negara sedang



70

membangun sekarang, banyak sekali didapati bahawa penubuhan badan-badan berkanun digunakan untuk membantu kerajaan melaksanakanrancangan sosioekonomi di samping juga menggunakan organisasi lama

seperti jabatan-jabatan dan kementerian-kementerian (Ahmad AtoryHussain, 2001: 186).

5.4

BADAN BERKANUN DI MALAYSIA

Di Malaysia sekarang, setiap sektor ekonomi mempunyai pelbagai corakbadan-badan berkanun. Alasan yang digunakan mengapa organisasi iniperlu wujud di samping corak organisasi lama adalah sama juga alasanyang diutarakan di negara-negara yang lain. Malahan di Malaysia, antarafaktor yang dikatakan bertanggungjawab terhadap banyaknya badanberkanun ditubuhkan adalah kerana adanya Dasar Ekonomi Baru (DEB).Kerajaan telah mengisytiharkan DEB dalam Rancangan Malaysia Ketiga

(1976-1980) dengan dua tujuan utamanya, iaitu(i)

Mengatasi kemiskinan tidak mengira kaum; dan(ii) Menyusun semula masyarakat supaya tiap-tiap satu kaum tidak

dikenali dengan pekerjaan ekonomi yang dijalankannya.

Oleh itu, di negara kita, wujud beberapa badan berkanun yang munculyang bukan sahaja untuk memacu pembangunan dalam sektor-sektorekonomi yang tertentu, tetapi juga untuk menjadi pemegang amanahuntuk kaum Bumiputera yang terkebelakang status ekonominya. Projek-projek yang dikendalikan oleh badan berkanun seperti ini dibuat atasnama kaum Bumiputera. Projek-projek tersebut pada suatu masa kelakakan diberikan kepada kaum Bumiputera secara individu atau kumpulan,

apabila tiba masanya ada kumpulan-kumpulan Bumiputera yangberkeupayaan mengambil alih peranan-peranan yang dimainkan olehperusahaan awam.

Menurut pendapat K. Ramanathan (2002: 324) pula, antara sebab-sebabkerajaan mewujudkan badan-badan berkanun adalah disebabkan oleh duafaktor yang utama iaitu(i) Membolehkan kerajaan melibatkan diri dalam pelaburan modal

dan projek ekonomi yang menguntungkan kerajaan dalam jangkamasa panjang. Ini juga adalah semata-mata untuk kepentinganrakyat; dan

(ii)

Sebagai alat untuk melaksanakan DEB iaitu menyusun semula

masyarakat dan mengurangkan jurang perbezaan antara kaumserta juga antara kawasan.

K. Ramanathan juga menyatakan, pengklasifikasi perusahaan awam ataubadan berkanun juga boleh dibuat seperti berikut:



71

(i)

Badan berkanun yang ditubuhkan dan dibiayai oleh kerajaanpusat seperti MARA, MIDF, FELDA dan sebagainya dan jugaPKEN oleh kerajaan negeri;

(ii)

Badan Berkanun yang menghasilkan pendapatan ( revenue ) sepertiKeretapi Tanah Melayu serta badan berkanun yang tidakmenghasilkan pendapatan seperti FAMA dan Felda;

(iii)

Badan berkanun yang berorientasikan pembangunan danmemberi perkhidmatan seperti UDA, KTM, Pejabat Pos dansebagainya; dan

(iv) Badan berkanun yang berbentuk perindustrian seperti MIDF(ibid., 343).

Kebanyakan badan berkanun yang ditubuhkan dalam zaman penjajahanBritish adalah berbentuk penggalak ( promotional ) atau bergiat dalamlapangan prasarana yang pada masa itu berkait rapat dengan dasar dan

objektif ekonomi penjajah. Namun, penubuhan RIDA (MARA) padatahun 1951 merupakan detik permulaan perusahaan awam atau badanberkanun digunakan sebagai jentera pembangunan sosioekonomi negara.Beberapa badan berkanun yang ditubuhkan selepas merdeka sepertiMIDF yang ditubuhkan pada 1960, Lembaga Urusan Tabung Haji padatahun 1962 dan Lembaga Pelabuhan Klang pada tahun 1963. Dalamtempoh itu, perusahaan awam yang ditubuhkan di bawah Akta Syarikat,misalnya MIDF yang ditubuhkan untuk melicinkan usaha memajukanpembangunan perusahaan (Ahmad Atory Hussain, 2001: 187).

Mulai tahun 1969, beberapa lagi badan berkanun ditubuhkan bukansahaja sebagai penggerak dan pemacu pembangunan negara, tetapi juga

sebagai peserta yang aktif dalam bidang ekonomi. Pada tahun 1971,sepuluh perusahaan awam ditubuhkan dan pada tahun 1973 sebanyaktiga belas perusahaan awam ditubuhkan. Kebanyakan perusahaan awamatau badan berkanun ini menumpukan kegiatan dalam lapanganpembangunan negara dan luar bandar, sama ada berbentuk lembagapembangunan wilayah atau sebagai perbadanan yang bertanggungjawabmemajukan lapangan bidang yang khusus (ibid., 187).

Pada permulaan penubuhan, Kementerian Perusahaan Awam (1974)telah dipertanggungjawabkan ke atas perjalanan 23 buah perusahaanawam yang termasuk 13 buah Perbadanan Kemajuan Negeri(SEDC/PKEN), UDA, FIMA, LPN, Syarikat Perkapalan Malaysia

(MISC), Kompleks Kewangan Malaysia Berhad (MIDF), BankPembangunan Malaysia, dan sebagainya yang dianggap sebagaiperusahaan utama (Jabatan Penerangan Malaysia, 1977: xi).

Di dalam bahagian perdagangan, terdapat badan-badan berkanun sepertiLembaga Kemajuan Perusahaan Persekutuan (FIDA), Pusat Daya



72

Pengeluaran Negara (NPC), dan Perbadanan Kemajuan Pelancongan(RDC). Di sektor pertanian dan pembangunan luar bandar terdapat pulaLembaga Kemajuan Pertanian Muda (MADA), Kemajuan Masyarakat

(KEMAS), Lembaga Pemasaran Pertanian Persekutuan (FAMA), InstitutPenyelidikan dan Kemajuan Pertanian Malaysia (MARDI), LembagaPertubuhan Peladang (LPP), Lembaga Kemajuan Ikan Malaysia (MAJU-IKAN) dan Lembaga Kemajuan Ternakan Negara (MAJU-TERNAK)(ibid, xi).

Badan berkanun dalam bidang pendidikan pula merupakan universiti-universiti yang ada di Malaysia, Dewan Bahasa dan Pustaka dan jugaLembaga Peperiksaan Malaysia. Contoh universiti yang berbentuk badanberkanun ini adalah Universiti Malaya (UM). UM ditubuhkan sebagaiuniversiti nasional dalam tahun 1962 menggantikan UM yang asalnyaditubuhkan pada tahun 1949 di Singapura. Universiti ini sekarang

mempunyai sembilan fakulti iaitu Ekonomi dan Pentadbiran,Kejuruteraan, Pertanian, Pergigian, Perubatan, Pendidikan Sains, Sasteradan Sains Sosial dan Undang-Undang (Ahmad Atory Hussain, 2001:193).

Sesungguhnya konsep, pendekatan dan pelaksanaan pengkorporatanIPTA di negara kita belumlah begitu jelas. Pada umumnya,pengkorporatan IPTA dalam pengertiannya yang luas dapatlah dikatakanmeliputi dua bidang:

(i) Penswastaan universiti-universiti tempatan; dan

(ii) Penubuhan universiti-universiti swasta tempatan dan cawanganuniversiti luar negeri di negara kita ini.

Namun, penubuhan universiti swasta, tempatan mahupun asing, tidakmungkin dilakukan di bawah Akta Universiti dan Kolej Universiti(AUKU) yang ada sekarang. Ada kemungkinan bahawa Akta tersebutakan dipinda tidak lama lagi untuk memungkinkan atau membolehkanpenubuhan universiti-universiti swasta itu. Apa yang amat ditakutiberlaku apabila dilaksanakan pengkorpratan IPTA dalam pengertian yangluas itu akan melahirkan dua aliran atau dua tahap IPTA di negara iniiaitu di satu pihak universiti sebagai kemuncak sistem pendidikankebangsaan berbahasa Melayu dan di pihak lain, pengajian tinggi swastayang menggunakan bahasa Inggeris.



73

SOALAN DALAM TEKS

3.

Secara umum, berikan definisi perusahaan awamdan ciri-ciri asas penubuhannya.

4.

Bincangkan empat bentuk perusahaan awamseperti yang dijelaskan oleh K. Ramanathan (2002).


5.5

PEGAWAI TADBIR DAN SUSUNAN ORGANISASI

Setiap perbadanan awam mempunyai pegawai-pegawainya sendiri.Pegawai tadbir utama dalam perbadanan awam dipanggil Pengurus Besar.Sebagai Pengurus Besar, beliau bertanggungjawab dalam mengurus danmentadbir perbadanan awam mengikut objektif-objektif korporatnya.Untuk melicinkan sistem pentadbiran, sesebuah perbadanan awammempunyai bahagian-bahagian tertentu berdasarkan kepada bidang tugasmasing-masing. Sebagai contohnya, bahagian-bahagian yang terdapatdalam perbadanan awam merangkumi bahagian pentadbiran danperkhidmatan, perancangan, kewangan, latihan dan bahagian lain yangsesuai mengikut keperluan perbadanan tersebut (INTAN, 1991: 596).

Perbadanan-perbadanan ini juga mempunyai cawangan-cawangan diperingkat negeri dan daerah. Penubuhan cawangan-cawangan seumpamaitu adalah bertujuan untuk memusatkan lagi kegiatan-kegiatan yangdijalankan oleh perbadanan tersebut. Setiap perbadanan mempunyailembaga pengarah masing-masing. Bagi badan-badan berkanun, ahlilembaga pengarah dilantik oleh Menteri yang bertanggungjawab terhadapbadan tersebut.

5.6

KAWALAN KERAJAAN ATAU AGENSI PUSAT

Jabatan-jabatan kerajaan dan perbadanan awam merupakan dua sektoryang berbeza. Oleh itu, kawalan terhadap badan-badan tersebut jugaturut berbeza. Jabatan-jabatan kerajaan yang dikawal secara langsungoleh kementerian atau agensi pusat, sementara perbadanan awam puladikawal secara tidak langsung (INTAN, 1991: 596).

Pada lazimnya, kawalan ke atas perbadanan awam oleh pihakkementerian atau agensi pusat hanyalah tentang perkara-perkara pentingsahaja terutamanya yang menyentuh dasar-dasar kerajaan. Perbadanan



74

awam mempunyai kebebasan terhadap pentadbirannya. Kawalan secaratidak langsung ini berlaku memandangkan terbentuknya ahli lembagapengarah dalam perbadanan tersebut. Oleh sebab sesebuah perbadanan

awam itu diletakkan di bawah tangggungjawab kementerian, makamenteri yang berkenaan ditugaskan untuk melantik ahli lembagapengarah bagi sesebuah perbadanan itu. Melalui ahli lembaga pengarahini, segala keputusan tentang dasar-dasar kerajaan diambilkira dalamproses membuat keputusan mengenai aktiviti-aktiviti perbadanantersebut (ibid., 596).

Cara kedua yang dilaksanakan oleh kerajaan untuk mengawal aktivitiperbadanan awam supaya sejajar dengan matlamat kerajaan ialah denganmelantik pegawi-pegawai kanan kerajaan untuk menganggotai badanlembaga pengarah. Pegawai-pegawai yang dilantik akan dapat memberinasihat yang menyentuh hal-hal hubungan kerajaan dengan perbadanan

awam. Perhubungan ini amat penting bagi menjamin kepentingan awamdalam perbadanan awam tersebut. Dengan adanya pegawai kerajaan yangmewakili kepentingan kerajaan di dalam sesuatu perbadanan, aktiviti-aktiviti perbadanan dapat dilaksanakan sejajar dengan dasar-dasarkerajaan.

Langkah ketiga yang dilaksanakan oleh pihak kerajaan dengan caramengawal anggaran belanjawan dan rancangan-rancangan pembangunantahunan dan lima tahun perbadanan tersebut. Pihak perbadanan perlumendapatkan kelulusan daripada Kementerian, Perbendaharaan, JabatanPerkhidmatan Awam dan Unit Perancang Ekonomi terhadapbelanjawannya.

Badan-badan tidak berkanun pula mempunyai kebebasan yang lebih luassebab badan ini tidak tertakluk kepada langkah-langkah pengawalankerajaan seperti yang dikenakan ke atas badan-badan berkanun. Tambahlagi, badan-badan tidak berkanun bebas mengadakan skim perjawatanmasing-masing. Walau bagaimanapun, sesuatu aktiviti perbadananhendaklah selaras dengan peruntukkan undang-undanng atau akta-aktapenubuhannya.

5.7

PENILAIAN PRESTASI BADAN BERKANUN

Terdapat masalah yang timbul apabila hendak menilai prestasi badan-

badan berkanun ini. Antaranya masalahnya adalah ketidakupayaanperusahaan awam dalam negara masing-masing untuk mencapai kejayaandalam membantu pembangunan negara-negara itu. Badan berkanunadakalanya mempunyai pelbagai objektif yang ingin dicapai. Sepatutnyasebelum membuat sesuatu penilaian terhadap prestasi sesuatu organisasiitu, orang yang membuat penilaian mestilah benar-benar tahu akan



75

tujuan sesuatu organisasi. Sekiranya ada satu atau lebih tujuan dalamsesuatu organisasi itu, maka kriteria penilaian mestilah lebih daripada satujuga.

Di sini, kita akan melihat kepada peranan MARA sebagai satu badanberkanun. MARA mempunyai pelbagai tujuan. Antara contoh tujuanMARA yang bertentangan adalah memberi kemudahan kepada orangramai dan juga membuat keuntungan. Misalnya di bawah MARA adaperkhidmatan pengangkutan yang dibuat untuk memberi perkhidmatanbas dari bandar ke luar bandar. Dari segi economic viability , mungkinperkhidmatan pengangkutan bas MARA di sesetengah tempat memangtidak membawa keuntungan, tetapi dalam masa yang sama MARAmemberi perkhidmatan yang amat diperlukan oleh rakyat. Oleh itu,tujuan di sini bukan sebenarnya hendak membuat keuntungan, tetapiuntuk memberi kemudahan pengangkutan.

Dalam satu kajian yang telah dijalankan oleh Ahmad Atory Hussain,terdapat beberapa masalah yang dihadapi oleh badan berkanun untukmencapai kejayaan. Antara lain, masalah-masalah yang dipastikan ialahseperti berikut:(i)

Tidak ada penentuan dibuat untuk membahagikan kumpulan-kumpulan atau jenis-jenis tertentu mengikut tujuan asas badanberkanun itu. Sekurang-kurangnya kerajaan mestilah sedarbahawa apabila mewujudkan satu badan berkanun, hendaklahditetukan sama ada ia badan berkanun berbentuk kewangan,perindustrian, kemudahan-kemudahan awam, ataupun ia jenispenyelidikan atau jenis perniagaan ataupun sengaja diwujudkan

satu bentuk seperti MARA di mana ia terdapat pelbagai jenistujuan;

(ii)

Dengan adanya penjenisan badan berkanun seperti yangdisebutkan, maka yang seharusnya diwujudkan pula ialah kriteria-kriteria penilaian tertentu untuk sesuatu badan berkanun. Iniakan mengelakkan penilaian yang tidak adil ke atas prestasisesuatu badan berkanun ataupun perusahaan awam;

(iii) Kumpulan pengurusan dan pemimpin politik yang mengelolakansesuatu perusahan awam tidak mempunyai persefahaman tentangtujuan dan program-program sesuatu perusahaan awammahupun badan berkanun;

(iv)

Kelemahan kumpulan pengurusan dalam sesuatu perusahaan

awam atau badan berkanun adalah kerana ada antara mereka yangmenjadi pemimpin pengurusan itu, tidak mahir tentang selok-belok mengelolakan sesuatu perusahaan awam itu; dan

(v) Kebanyakan perusahaan awam dikehendaki mengikut peraturan-peraturan kerajaan dalam perkara pengurusan kewangan dancara-cara menyediakan belanjawannya. Red tape yang dialami tidak



76

jauh berbeza daripada yang dialami oleh jabatan-jabatan kerajaanbiasa (Ahmad Atory Hussain, 2001: 201).

Di samping itu, terdapat beberapa kelemahan yang timbul dalam caramengisi jawatan-jawatan pengurusan tertinggi dalam perusahaan awam.Banyak kritikan telah dibuat terhadap kaliber atau kemampuan pegawai-pegawai pentadbir tinggi kerajaan yang dipinjamkan ke perusahaanawam, sama ada dari segi kepakaran, pengalaman dan kelulusan ataupundari segi tempoh mengisi sesuatu jawatan itu. Perkara peminjaman itujuga telah dipersoalkan. Selain itu, sistem memberi insentif untukpegawai-pegawai dan pengurus-pengurus dalam agensi badan berkanunmahupun perusahaan awam juga didapati tidak menarik. Ini keranapeluang-peluang kenaikan pangkat bagi pegawai-pegawai agak sempit(ibid., 202).

5.8

KEGAGALAN BADAN BERKANUN

Kegagalan badan berkanun adalah salah satu kecenderungan yangmembawa kepada isu pengkorporatan atau penswastaan. Kemelesetanekonomi yang dialami oleh negara membangun dan kadar kemiskinanyang semakin meningkat telah menyebabkan strategi pembangunan yangditerima dan diamalkan selepas kemerdekaan dipersoalkan. Satupandangan yang dominan sekarang ialah polisi dan perancanganpembangunan telah gagal. Ini telah mengubah paradigma ke arah neo- classical , iaitu proses dan polisi pembangunan yang berorientasikanpasaran dan meminimumkan peranan kerajaan dalam ekonomi, termasukpenswastaan perbadanan awam. Analisis neo-classical dalam konteks

penswastan ini bermakna polisi yang menuju ke arah pengurangan saizsektor awam (Abu Bakar Munir, 1992: 14).

Harapan yang diberikan kepada perbadanan awam tidaklah begitu tinggi.Namun demikian, badan pengarah dan pengurus-pengurus perbadananawam sentiasa diperingatkan oleh pemimpin-pemimpin negara bahawamereka diharapkan akan dapat mencapai “pulang-modal” danmemberikan keuntungan yang memadai untuk mencapai pelaburan baru.

Antara cara yang paling mudah untuk menentukan prestasi ekonomisesebuah perbadanan awam ialah dengan memeriksa keuntungan ataualiran tunai. Jenis yang berbeza dan objektif yang berkonflik antara satusama lain juga telah menimbulkan kesukaran untuk membuat satu

generalisasi terhadap prestasi kewangan perbadanan awam. Salah satukajian awal yang menilai prestasi perbadanan awam telah dibuat olehGrantt dan Dutto pada tahun 1968. Kajian ini telah menganalisis prestasikewangan 64 perbadanan awam dan telah membuat kesimpulan



77

bahawa susut nilai diambil kira dan subsidi diketepikan syarikat-syarikatmenunjukkan satu kerugian yang bersamaan dengan 16 peratus daripadaaktiviti keseluruhan (Abu Bakar Munir, 1992: 12).

Menurut Kirkpatick, Le dan Nixon (1984), secara realitinya adalah terlalusukar untuk menilai prestasi perbadanan awam. Sukar dari segi konsepdan sukar dari segi praktik. Walau bagaimanapun, juga dipersetujui olehCook dan Kirkpatrick (1988) bahawa prestasi perbadanan awam adalahamat mengecewakan. Laporan Pembangunan Bank Dunia tahun 1983melaporkan bahawa perbadanan awam di negara-negara Afrika telahmenimbulkan masalah kewangan yang serius kecuali perbadanan awamyang terlibat dalam mengeksport bahan galian.

Kajian terbaru oleh Nillis juga telah menyokong pandangan Bank Duniaini. Wilson yang meringkaskan kajian oleh Nillis menyatakan bahawa:

“… perbadanan awam secara keseluruhan membazirkan wang… mereka telah menggunakan lebih banyak hasil daripadayang mereka sumbangkan. Kebanyakan perbadanan awamadalah seperti gajah putih besar di bumi Afrika yang menelanapa yang dikeluarkan oleh sumber lain.”

Banyak alasan telah diberikan atas prestasi rendah badan-badan berkanundi negara-negara membangun termasuklah Malaysia. Antaranya ialahtidak ada autonomi pengurusan, sifat perniagaan itu sendiri, ketiadaanpenanggungjawaban, ketiadaan kawalan, rasuah dan salah pengurusan(Abu Bakar Munir, 1992: 13).

Terdapat kenyataan bahawa di dalam hal perbadanan awam pulakenyataannya adalah seperti berikut:

“Perbadanan awam pada keseluruhannya adalah cara yangtidak efisien untuk menjalankan perniagaan, mereka selalunyamemerlukan subsidi dan/atau layanan istimewa. Kerajaanmesti mengawal aktiviti dan keperluan perbadanan awam.Dalam kebanyakan kes, perbadanan awam mestilahdiswastakan. Dalam keadaan yang tidak praktikal, badan-badan ini mestilah tertakluk kepada market force dan disiplinpasaran” (Abu Bakar Munir, 1992: 15).

Oleh yang demikian, penswastaan dalam agenda pembangunan secarakeseluruhannya berpunca daripada kegagalan perbadanan awam dalamaktiviti pembangunan negara.



78

5.9

PENSWASTAAN JABATAN KERAJAAN/BADANBERKANUN

Aliran atau tatacara untuk pelaksanaan penswastaan jabatan kerajaan ataubadan berkanun adalah berdasarkan kepada Rajah 5.1. Bagi tujuanpelaksanaan penswastaan, Pelan Tindakan Penswastaan (PTP)membahagikan komponen program tersebut kepada dua bahagian:(i) Entiti yang memerlukan persediaan dibuat sebelum

penswastaannya boleh dilaksanakan; dan(ii) Entiti-entiti yang telah disediakan untuk diswastakan.

Kebanyakan entiti utama memerlukan banyak persediaan dibuat olehkerana beberapa entiti ini masih beroperasi sebagai jabatan kerajaan ataubadan berkanun. Penswastaan entiti ini akan dilaksanakan dalambeberapa peringkat seperti ditunjukkan di Rajah 5.1.

Rajah 5.1Penswastaan Jabatan Kerajaan/Badan Berkanun

Komersialisasi Korporatisasi Penjualan

JabatanKerajaan

EntitiPerakaunan

Sendiri

PerbadananMilik Kerajaan

SyarikatSwasta

Sumber: Pelan Induk Penswastaan. (1991). ms. 45.

Peringkat pertama yang perlu dilaksanakan ke atas sesebuah entiti adalahperingkat komersialisasi. Di peringkat ini, caj mula dikenakan ke ataspengguna bagi perkhidmatan yang digunakan, akaun secara komersialdisediakan dan objektif-objektif komersial diwujudkan untuk mengukurprestasi. Peringkat kedua adalah peringkat korporatisasi iaitu satu prosesyang melibatkan perubahan dalam kedudukan entiti dari segi undang-

undang daripada sebuah jabatan atau badan berkanun kepada sebuahsyarikat yang tertakluk kepada Akta Syarikat 1965. Pada peringkat ini, iaakan melibatkan pemindahan aset dan tanggungan kerajaan daripadajabatan kerajaan kepada sebuah syarikat yang masih dimiliki oleh kerajaantetapi beroperasi secara komersial. Di peringkat ini, beberapa perubahan



79

akan dibuat dengan tujuan untuk meningkatkan daya pengeluaran dankecekapan. Antara langkah yang boleh dilaksanakan ialah(i)

Menggantikan sistem pentadbiran yang berbentuk birokrasi

dengan pengurusan secara komersial;(ii)

Memperkenalkan matlamat prestasi kewangan dan operasi yangjelas dan sistem perakaunan secara komersial; dan

(iii)

Menggantikan amalan pemusatan keputusan yang berorientasikanpengeluaran dengan keputusan berlandaskan kehendak pasarandan pengguna.

Peringkat akhir yang perlu dilaksanakan ke atas sesebuah jabatan kerajaanatau badan berkanun adalah peringkat penjualan yang melibatkanpemindahan hakmilik syarikat berkenaan daripada sektor awam kepadasektor swasta. Beberapa kaedah penjualan boleh dilaksanakan. Penjualanboleh dilaksanakan melalui satu atau beberapa kaedah seperti berikut:

(i)

Pengapungan awam;(ii)

Penjualan kepada pihak-pihak tertentu; dan(iii) Pembelian syarikat oleh pihak pengurusan (MBO) atau rancangan

pemilikan saham oleh pekerja (ESOP).

Penyusunan semula entiti milik kerajaan memerlukan kerja-kerjapersediaan dibuat dari segi penyusunan semula sama ada berbentukoperasi atau kewangan. Manakala penswastaan perkhidmatan pulamemerlukan perubahan dibuat kepada struktur pasarannya dengan caramewujudkan persaingan dan melonggarkan peraturan (ibid., 47).

5.10

KESIMPULAN

Pentadbiran awam melibatkan sistem pemerintahan sesebuah negara ataukerajaan. Oleh itu, adalah mustahak bagi kerajaan atau pihak-pihaktertentu dari semasa ke semasa menyemak sistem penyeliaan, kawalan,peraturan dan koordinasi bagi mencapai keputusan yang dikehendakiatau jika sebaliknya terdapat keputusan-keputusan yang mendukacitakanatau kemungkinan-kemungkinan yang lain.

Dalam sistem pentadbiran negara Malaysia, agensi-agensi kerajaan samaada di peringkat kementerian, jabatan dan badan berkanun memainkanperanan yang amat penting ke arah pelaksanaan dasar-dasar kerajaan.

Agensi-agensi ini merupakan nadi penggerak sistem pentadbiran kerajaan

yang membantunya dalam penggubalan dasar, penguatkuasaan undang-undang kerajaan dan lain aktiviti yang boleh memberi manfaat kepadapembangunan negara.

Walaupun setiap agensi kerajaan mempunyai objektif korporat yangtersendiri, secara keseluruhannya agensi-agensi kerajaan menjalankan



80

tugas dan tanggungjawab serta aktiviti-aktiviti yang sejajar dengankehendak dan matlamat negara. Sikap kerjasama di antara pelbagaiagensi kerajaan amatlah mustahak bagi memantapkan pentadbiran dan

perkhidmatan kepada masyarakat.


1.

Bincangkan empat klasifikasi perbadanan awam seperti yang telahdiwujudkan di Malaysia.

2.

Apakah faktor yang menyebabkan pihak kerajaan menubuhkanbadan-badan berkanun di negara ini?

3. Apakah sebab utama yang membawa kepada kegagalan badan-badan berkanun atau perbadanan awam di negara ini untuk

mencapai objektif penubuhannya?



1. Perkara 39 Perlembagaan Persekutuan menjelaskan tentang kuasapemerintahan yang ada pada Yang di-Pertuan Agong yang boleh

dijalankan oleh Jemaah Menteri atau mana-mana Menteri yangdiberikan kuasa oleh Jemaah Menteri. Walau bagaimanapun,Parlimen dengan kuasa yang ada padanya boleh memberikantugas-tugas pemerintahan kepada orang lain.

2. Dalam Seksyen 4(1) Akta Syarikat 1965 (Akta 125) menjelaskan“perbadanan” merupakan pertubuhan yang ditubuhkan ataudiperbadankan seperti yang wujud di Malaysia atau di luarMalaysia termasuk juga syarikat-syarikat asing.

3. Secara umumnya, perusahaan awam didefinisikan sebagai badanperusahaan, perindustrian, pertanian, kewangan, dan badan-

badan yang berkenaan dengan perdagangan yang dipunyai,dikuasai atau dikawal oleh kerajaan pusat atau kerajaan negeri.Badan-badan ini mempunyai ciri-ciri perniagaan, menjual barang-barang atau menyediakan perkhidmatan atau kedua-duanya sekali(K. Ramanathan, 2002: 336).



81

4.

Empat bentuk perusahaan awam yang terdapat di Malaysiaseperti(a)

Badan berkanun yang ditubuhkan di bawah akta

Parlimen;(b)

Badan yang bebas, polisi dan dasar-dasar dibentuk,digubal oleh lembaga pengarah;

(c)

Badan yang ditubuhkan di bawah tanggungjawab sesuatukementerian; dan

(d)

Perusahaan awam yang dimonopoli oleh sektor awamseperti Felda.



82



83

BA B 6

GE R A K A N K E A R A H

P ENGK ORP ORA TAN DAN P ENSWASTAAN

DI M A LA Y SI A

OBJEKTIF BAB


Memahami susur galur pelaksanaan konsep pengkorporatan

dan penswastaan dalam sistem pentadbiran di Malaysia.2.

Mengenal pasti alasan-alasan utama yang wujud dalam sektorawam dan perbadanan awam yang mencetuskan idea danpengenalan kepada usaha mengkorporat dan menswastaanperkhidmatan awam.

3. Membincangkan faktor-faktor yang diberikan penekanandalam program pelaksanaan Dasar Persyarikatan Malaysia danDasar Penswastaan sebagai agenda dalam pembaharuanpentadbiran di Malaysia.

6.1 PENGENALAN

Setelah negara kita mencapai kemerdekaan, pihak kerajaan terpaksamemainkan peranan penting dalam membangunkan negara terutamasekali di peringkat awal pasca-kolonial. Ketika itu, pihak kerajaan masihtercari-cari formula dan pendekatan yang sesuai untuk membangunkannegara dengan memperkenalkan beberapa dasar pembangunan. Usahapihak kerajaan berterusan dengan pengenalan dasar-dasar pembaharuankhusus dalam era pemerintahan Tun Dr. Mahathir Mohamad dansehingga kini. Antara salah satu dasar yang turut berperanan dalampembaharuan pentadbiran di sektor awam ialah Dasar PersyarikatanMalaysia dan diikuti oleh pelaksanaan Dasar Penswastaan.

Di peringkat awal pelaksanaan Dasar Penswastaan di Malaysia, tidakkurang munculnya pihak-pihak tertentu yang menyuarakan kebimbangan,ketidakyakinan dan kritikan mereka terhadap dasar kerajaan tersebut.Namun, itu bukanlah menjadi batu penghalang kepada hasrat kerajaanuntuk terus membangunkan negara ini. Dalam masa yang sama setelah



84

kerajaan melaksanakan penswastaan, masih ada pihak yang tidakmemahami maksud, cara dan tujuan Dasar Penswastaan dengan

sepenuhnya.

Dalam bab ini akan dibincangkan tentang hasrat kerajaan dalammelaksanakan penswastaan yang bertitik-tolak daripada pelaksanaanDasar Persyarikatan. Pelaksanaan kedua-dua dasar tersebut telahmemberikan impak yang besar kepada sektor awam dan pembangunansosioekonomi di Malaysia. Pelaksanaan kedua-dua dasar tersebutdisebabkan pihak kerajaan menaruh harapan untuk melihat Malaysiaberkembang dengan pesat supaya dapat meninggikan lagi taraf kehidupandan nilai hidup yang menjadi hak individu rakyat Malaysia (ISIS, 1988: 3).Pelaksanaan konsep pensyarikatan dan disusuli oleh penswastaan telahmemberikan tentang gambaran tentang hala tuju pembangunan negara

yang memberikan tumpuan kepada aspek kerjasama dan peranan diantara sektor swasta dengan sektor awam dalam aktiviti-aktivitipembangunan dan sosioekonomi.

Cuba anda fikirkan apakah sebab utama pihak kerajaanmelaksanakan Dasar Persyarikatan dan diikuti oleh DasarPenswastaan?

6.2 KONSEP PERSYARIKATAN MALAYSIA

Konsep ini pada mulanya telah diumumkan oleh bekas Perdana Menteri Tun Dr. Mahathir Mohamad pada 25 Februari 1983 dalam suatu forum

yang dianjurkan oleh INTAN. Ia bererti bahawa Malaysia seharusnyadilihat sebagai sebuah syarikat di mana kerajaan dan sektor swasta adalahkedua-duanya merupakan pemilik dan pekerja di dalam sebuah syarikat.Di dalam sebuah syarikat, semua pemilik dan pekerja dijangka akanbekerjasama untuk menentukan kejayaan syarikat tersebut. Hanyamelalui kejayaan itu, kebajikan pemilik dan pekerja akan dijamin dandiperbaiki (INTAN, 1988).

Tun Dr. Mahathir Mohamad ketika itu begitu komited sekali kepada satukepercayaan bahawa hubungan di antara Persyarikatan Malaysia denganpenswastaan sangat penting ke arah pencapaian pertumbuhan ekonomiyang memberangsangkan. Hanya melalui persekongkolan atau

collaboration di antara sektor awam dan swasta, maka kemakmuranekonomi dapat dicapai. Konsep ini berkehendakkan unsur-unsur ataualat-alat perkhidmatan dan ekonomi negara dapat mewujudkan kerjasamayang sepenuhnya supaya negara sebagai satu keseluruhan dapatmewujudkan satu bentuk kerjasama yang mana kedua-dua pihakmendapat faedah yang maksimum.



85

Penyertaan ekuiti kerajaan bukanlah merupakan sebahagian daripadakonsep Persyarikatan Malaysia. Sebenarnya, tidak ada kekeliruan diantara penswastaan dengan konsep Persyarikatan Malaysia. Kedua-dua

konsep itu merupakan konsep yang berlainan. Persyarikatan Malaysiabukanlah semudah itu diertikan sebagai menswastakan agensi kerajaan.Ia lebih dihalakan kepada perubahan sikap di kalangan pegawai-pegawaikerajaan yang sebelum ini mempunyai pemikiran pertentangan ( adversarialthinking ). Kini, mereka dikehendaki bekerjasama dengan pihak sektorswasta (Mahathir Mohamad, 1982). Justeru itu, kita dapati konsepPersyarikatan Malaysia ini berkehendakkan pihak sektor swasta danawam menganggap diri mereka sebagai rakan kongsi dalam sebuahperbadanan atau syarikat, yang mana dalam kes ini menganggap jugasyarikat itu sebagai sebuah negara.

Difikirkan bahawa konsep ini akan membawa kepada perhubungan yang

lebih akrab di antara kerajaan dengan sektor swasta supaya dapatmenggalakkan kemajuan ekonomi negara. Jelas didapati objektif konsepini ialah hasrat untuk menyeimbangkan hubungan baik di antarapengurus-pengurus kerajaan dengan perniagaan supaya mereka bolehsaling bantu-membantu sebagai rakan kongsi dan pemegang sahamsebagaimana dalam sebuah badan korporat. Sebarang kemajuan ataupeningkatan dalam pengurusan sektor awam akan menguntungkan jugasektor swasta. Misalnya, jika peraturan-peraturan dan prosedur-prosedurkerajaan yang selama ini dianggap sebagai mengandungi unsur-unsurkurang menggalakkan seperti pentadbiran yang lambat, karenah birokrasiataupun sekatan-sekatan tertentu dapat dikurangkan dengan banyaknya,maka sudah tentulah pelabur-pelabur tempatan dan luar negeri akan

bertindak positif dan menggunakan kesempatan itu untuk membawamasuk banyak modal mereka untuk tujuan pelaburan. Dengan itu,kerajaan akhirnya akan memungut hasil dari cukai pendapatan dankorporat daripada pelabur-pelabur tersebut (Ahmad Atory Hussain,1998: 210).

Sebaliknya, perkhidmatan-perkhidmatan yang kurang memuaskandaripada pihak kerajaan akan mengakibatkan kerugian atau kekurangankeuntungan, ataupun harta yang tinggi untuk memenuhi kos-kos operasi.Dalam keadaan-keadaan sebegini, kerajaan akan menerima cukai yangsedikit, manakala kos hidup akan menjadi tinggi dan seterusnya akanmembawa kesan-kesan yang buruk (Jomo, K.S, 1989: 10). Adalah jelas

bahawa perkhidmatan-perkhidmatan yang memuaskan yang diberi olehpegawai-pegawai kerajaan akan menguntungkan pada diri mereka sendiri,selain menentukan pembangunan dan kemakmuran untuk negara.Dengan lain perkataan, Persyarikatan Malaysia boleh dijelaskan sebagaisatu konsep yang mempunyai kaitan rapat dengan pembaharuan tingkahlaku atau kelakuan dalam sektor awam seperti juga sektor swasta.



86

6.3

PELAKSANAAN KONSEP PERSYARIKATAN

Semenjak pengenalan dan pemakaian konsep ini pada tahun 1983,

terdapat beberapa usaha untuk menyebarkan dasar tersebut secara lebihberkesan. Dalam tahun tersebut sahaja, terdapat 33 forum mengenaiPersyarikatan Malaysia yang dianjurkan oleh INTAN untuk kakitangankementerian-kementerian, jabatan-jabatan dan agensi-agensi kerajaan danjuga syarikat-syarikat swasta (INTAN, 1988: 52). Sebagai tambahankepada bilangan tersebut, INTAN juga telah menganjurkan satu forumdi peringkat nasional dan lima lagi forum di peringkat negeri. Padatahun-tahun berikutnya, konsep Persyarikatan Malaysia telahdipanjangkan kepada peserta-peserta yang mengikuti kursus-kursus atauseminar-seminar yang dianjurkan oleh INTAN atau lain-lain institusi. Dikalangan peserta-peserta tersebut termasuklah juga menteri-menterikabinet, ahli-ahli parlimen, ahli-ahli Dewan Undangan Negeri, ketua-

ketua setiausaha kementerian, ketua-ketua jabatan, setiausaha-setiausahakerajaan negeri, pegawai-pegawai residen dan pegawai-pegawai daerah,dan lain-lain pegawai kerajaan dan kakitangan perkhidmatan awam.

Sehubungan dengan forum-forum dan seminar-seminar itu, sebuah bukuberjudul ‘Dasar-Dasar Utama Kerajaan’ yang membincangkan konsep itudengan lengkap telah diterbitkan oleh INTAN. Kementerian Peneranganjuga mengambil inisiatif membantu menyebarkan konsep PersyarikatanMalaysia itu melalui pertunjukkan TV, siaran radio dan filem slides berhubung dengan peranan-peranan sektor awam dan swasta dalampembangunan ekonomi negara (ibid., 53).

SOALAN DALAM TEKS

1. Senaraikan objektif Dasar Persyarikatan Malaysia.2. Apakah rasionalnya kerajaan melaksanakan Dasar

Persyarikatan Malaysia?3.

Terangkan program-program yang dirancangkanoleh pihak kerajaan dalam strategi pelaksanaanDasar Persyarikatan Malaysia?




87

6.4

PENILAIAN TERHADAP KONSEP PERSYARIKATAN

Konsep Persyarikatan Malaysia dengan terangnya bertujuan untuk

meningkatkan pembangunan sektor swasta yang berperanan untukmerangsangkan ekonomi negara. Adalah jelas bahawa kejayaan dasar itubanyak bergantung kepada bentuk kerjasama yang mana dipupuk olehkedua-dua sektor ini. Ini bukanlah satu tugas yang mudah, kerana dalamkeadaan-keadaan biasa, memang wujud satu konflik kepentingan dannilai-nilai diantara kedua-dua sektor ini iaitu sektor awam dan swasta.

Setakat kajian ini dibuat (sekitar tahun 1983 hingga 1989),pelaksanaannya agak perlahan yang membawa kepada keadaan di manaagak ramai yang sceptical dengan dasar tersebut. Walau bagaimanapun,menjelang tahun 1990-an, konsep ini semakin menampakan kejayaan, dimana Malaysia muncul sebagai negara perindustrian baru yang diiktiraf di

peringkat antarabangsa.

Mengenai usaha untuk menempatkan pegawai-pegawai kerajaan di dalamsektor swasta, sehingga akhir tahun 1983, hanya 42 orang pegawaikerajaan yang telah mengambil bahagian dalam program latihan yangdianjurkan oleh Persatuan Perindustrian dan Perdagangan British-Malaysia (BMITA). Kesan daripada program tersebut belum dapatditentukan lagi. Ini bererti bahawa adalah tidak tentu sama ada programtersebut telah dapat mencapai objektif bagi meningkatkan sumbangansektor swasta untuk pembangunan nasioanal atau sebaliknya (Ahmad

Atory Hussain, 1998: 212).

Program itu mungkin tidak mencapai objektif-objektifnya keranakurangnya kerjasama di antara syarikat-syarikat swasta dan organisasisektor awam. Sebahagian daripada alasannya ialah bahawa sektor swastalebih cenderung kepada orientasi keuntungan dan meletakkan penekananyang lebih kepada pemaksimumam keuntungan. Justeru itu, merekamahu kebebasan yang lebih dalam proses pembuatan keputusanberdasarkan kepada perkiraan keuntungan semata-mata. Mereka tidakmahu disusahpayahkan oleh lain-lain faktor seperti tanggungjawab sosialyang lazimnya dikehendaki atau disyaratkan oleh kerajaan dalam bentukperaturan dan undang-undang. Ini merupakan pandangan sempit danpesimis yang diamalkan oleh pihak sektor swasta. Sebaliknya, kerajaanmenganggap peraturan-peraturan dan prosedur-prosedur tersebut adalah

semata-mata untuk melindungi kepentingan awam daripada dieksploitasioleh sektor swasta dalam usaha mereka memburu keuntungan. Malah,Dr. Mahathir sendiri menyuarakan rasa tidak puas hatinya terhadapramainya ketua-ketua jabatan yang telah ditentukan. Walau



88

bagaimanapun, kajian-kajian tentang cara untuk melaksanakan danmemupuk pemahaman konsep ini terus dijalankan oleh kerajaan (ibid.,213).

Seperti yang disebutkan, konsep Persyarikatan Malaysia ini telah dipinjamsepenuhnya daripada idea Jepun. Ia bukanlah budaya Malaysia umumnyaataupun Melayu khasnya. Sebenarnya, terdapat dua faktor utama tentangkejayaan Persyarikatan Jepun. Pertama, nasionalisme di kalangan orang-orang Jepun telah membawa mereka kepada satu sikap taat setia yangtidak berbelah bagi kepada negara. Kedua, konsep Persyarikatan Jepunberkait rapat dengan tiga kumpulan utama masyarakatnya, iaitu ahli-ahlipolitik, para birokrat dan ahli-ahli korporat, yang mana ketiga-tigakumpulan inilah yang membentuk kumpulan masyarakat yang palingberpengaruh dan terpilih dalam masyarakat Jepun (ibid., 214).

Tiga kumpulan ini boleh juga diistilahkan sebagai satu iron triangle , dimana ketiga-tiga kumpulan yang mengandungi ahli-ahli politik, pentadbirdan ahli-ahli sektor swasta ini bekerjasama dan rapat di antara satu samalain. Bentuk perikatan dari tiga faktor utama ini datang daripadabeberapa faktor yang mana telah lama wujud di Jepun. Faktor pertamaialah sistem pentadbiran Jepun diberi kuasa untuk mengawasi denganrapi perkembangan syarikat-syarikat di negara itu. Kerajaan juga diberikuasa memperuntukkan sebilangan besar tabung untuk tujuanpenyelidikan dan pembangunan pelaburan modal dan subsidi-subsidieksport. Faktor kedua ialah pegawai-pegawai kanan kerajaan dijaminpeluang pekerjaan apabila mereka mencapai umur persaraan keranamereka sudah mempunyai persefahaman yang tidak formal di mana

mereka akan ditawarkan jawatan-jawatan eksekutif oleh sektor swasta.Memang sudah menjadi amalan syarikat-syarikat Jepun mengambil bekaspegawai-pegawai kerajaan untuk berkhidmat dengan mereka. Faktorketiga pula ialah peranan dominan pihak sektor swasta dalammenentukan kestabilan politik negara Jepun melalui pembiayaanterhadap calon-calon parti pemerintah akan terus mentadbir negara danini dikatakan memperkuatkan kepimpinan di antara ahli-ahli politik, parabirokrat dan ahli sektor korporat (Khalid Ibrahim, 1989).

Ciri-ciri persekitaran seperti konsep Persyarikatan Jepun ini jelasmemperlihatkan bahawa para birokrat adalah merupakan elit-elit yangmempunyai kuasa dan pengaruh dalam menentukan kejayaan sosio-

politik dan sosioekonomi negara tersebut. Malah, dikatakan Perikatan Tiga ( Iriumvirate of Interest ) ini adalah benar-benar merupakan kumpulanyang mewakili suatu ciri konsep yang istimewa yang telah lama wujud di

Jepun. Ini buktikan lagi dengan kenyataan bahawa terdapatnya suatupengiktirafan di kalangan mereka yang berkepentingan dan berpengaruhitu begitu dihormati oleh satu pihak dengan pihak yang lain. Tidak syak



89

lagi, konsep Persyarikatan Jepun telah menimbulkan harapan bahawaperhubungan antara kumpulan-kumpulan itu adalah lebih moden danpragmatik dan berkesan jika dibandingkan dengan ikatan-ikatan yang

bersifat tradisi ideologikal dan politikal, dalam membawa pembangunansosioekonomi negara (Ahmad Atory Hussain, 1998: 215).

Tidak semua faktor-faktor yang terdapat di Jepun itu wujud di Malaysiadalam usaha kerajaan untuk memudahkan penggunaan konsep itusepenuhnya. Dengan lain perkataan, faktor-faktor persekitaran yang

wujud di Jepun adalah bertentangan dengan yang terdapat di Malaysia.Misalnya di negara ini, terdapat keadaan salah faham di kalangan ahli-ahlipolitik, para birokrat dan sektor swasta. Pada asasnya perhubunganantara kumpulan-kumpulan ini kelihatan diasaskan kepada kepentinganmasing-masing dan konflik antara mereka sehingga membawa kepadasetiap kumpulan cuba menggunakan kesempatan mempengaruhi ke atas

kepentingan dan pengaruh yang lain. Keadaan ini dirumitkan lagi denganpengaruh-pengaruh faktor lain seperti fahaman perkauman, perbezaansosioekonomi dan juga pelaksanaan Dasar Ekonomi Baru yang menjadisumber-sumber tambahan kepada pergeseran di kalangan beberapa pihakdi negara ini (Khalid Ibrahim, 1989: 3-4).

Amalan menawarkan pekerjaan kepada pegawai-pegawai kerajaan kecualibeberapa kerat pegawai-pegawai atasan oleh syarikat-syarikat swastasebagai balasan daripada perkhidmatannya kepada pihak swasta semasadalam perkhidmatan kerajaan bukanlah menjadi tradisi di negara ini.Selain itu, kerajaan Malaysia tidak dianggap sebagai elit-elit yangmendominasi ekonomi negara (ibid., 10).

Berdasarkan kepada konstren-konstren persekitaran seperti disebutkanitu, kelihatan bahawa tidak seperti yang terdapat di Jepun, pada mulanyakonsep Persyarikatan Malaysia tidak berapa sesuai untuk digunakansepenuhnya memandangkan perbezaan-perbezaan latar belakang sejarahdan realiti sosioekonomi di Malaysia. Oleh itu, sebelum konsep ini bolehdilaksanakan sepenuhnya, kerajaan terpaksa mengambil kira amalan-amalan perniagaan yang boleh diterima di Malaysia. Ia mungkin perlubergerak satu langkah ke belakang supaya dapat meletakkan asas ataulatar belakang yang lebih kuat demi untuk kerjasama pada masa akandatang. Persediaan seperti itu adalah untuk menentukan bahawa jenterakerajaan menjadi lebih cekap, supaya sektor swasta akan dapat beroperasi

dengan perniagaan mereka dengan lebih licin lagi. Di sini, kerjasamaPerikatan Tiga iaitu antara ahli-ahli politik, para birokrat dan ahli-ahliperniagaan atau usahawan hendaklah dipupuk untuk penglibatan yanglebih besar kearah membentuk suatu kumpulan jaringan profesional.



90

Kerajaan Malaysia sebenarnya sedar akan konstren-konstren yangdisebutkan itu. Untuk itu, usaha-usaha telah dijalankan oleh kerajaan,sama ada melalui agensi utamanya iaitu MAMPU atau lain-lain agensi

seperti Unit Perancang Ekonomi (EPU) dan lain-lain jabatan kerajaanyang terlibat dalam pelaksanaan konsep itu. Usaha pembaharuanmelibatkan aspek-aspek kelakuan dan struktur untuk memperbaikikecekapan, keberkesanan dan produktiviti sektor awam. Mengenai usahapeningkatan ke arah pembaikan dalam pelaksanaan konsep PersyarikatanMalaysia, sebenarnya kerajaan telah melancarkan berbagai-bagai strategiseperti Dasar Penswastaan, memperbaiki kerja dan prosedur-prosedurdalam sektor awam dan juga memperbaiki perkhidmatan-perkhidmatankepada orang ramai dan penggunaan automasi serta teknologi sepertikomputer di dalam sektor awam. Kejayaan konsep PersyarikatanMalaysia masih belum dicapai sepenuhnya walaupun ada usaha-usahadibuat kearah itu. Ringkasnya, usaha-usaha yang tidak berhenti-henti

telah dilakukan oleh kerajaan untuk menjadikan konsep tersebut saturealiti walaupun terdapat berbagai konstren (Ahmad Atory Hussain,1998: 217).

Satu daripada gerakan yang paling terkini telah dibuat di mana Dr.Mahathir telah mengumumkan penubuhan 62 ahli Majlis PerniagaanMalaysia (MBC) pada 28 Februari 1991. Ia ditubuhkan untuk merentasjalan ke arah satu kerjasama yang lebih baik di antara sektor awam dansektor swasta. Menurut Perdana Menteri ketika itu, dengan penubuhanmajlis itu Malaysia akan bergerak dengan lebih cepat lagi dalam usahauntuk menjadi sebuah negara membangun atau setanding dengan negara-negara maju. Empat objektif utama majlis itu disenaraikan seperti berikut

(ibid., 217):(i)

Untuk memudahkan suatu aliran yang bebas maklumat dan idea-idea di antara sektor awam dan swasta;

(ii) Untuk menyelesaikan masalah-masalah berhubung denganpembangunan perdagangan dan industri dan seterusnya berusahamengatasi halangan-halangan terhadap pertumbuhan ekonomi;

(iii)

Untuk mewujudkan satu persefahaman yang lebih baik danmeningkatkan perhubungan antara sektor awam dan swasta; dan

(iv)

Untuk mengenal pasti dan mempromosi idea-idea kerjasama danpersekongkolan ( collaboration ) antara mereka.

Sehubungan dengan objektif-objektif di atas, kerajaan juga telah

menubuhkan satu Pusat Perkhidmatan dan Penyelidikan Ekonomi yangbertanggungjawab untuk penyelidikan, perkhidmatan sekretariat,organisasi dan pentadbiran Majlis. Sejauh manakah objektif kerajaanuntuk menjadikan Malaysia sebagai sebuah negara maju pada tahun 2020adalah terbuka kepada perdebatan? Menariknya, terdapat suatu keadaandi mana suara-suara yang skeptikal mengenai konsep Persyarikatan



91

Malaysia ataupun Wawasan 2020 telah mula berkurangan di kalangangolongan-golongan tertentu. Pegawai-pegawai kerajaan kini telah mulamenerima dan menghargai kenyataan bahawa sektor swasta tidak hanya

membuat keuntungan untuk dirinya sahaja tetapi juga telah mulamemikirkan ke arah memberi sumbangan kepada pertumbuhan ekonomi,dan juga kebajikan untuk semua rakyat Malaysia.

Dua perkembangan yang menarik telah berlaku pada tahun 1996 yanglalu iaitu pertama, kerajaan telah berjaya membentuk perikatan empatpihak terdiri daripada golongan ahli-ahli politik (kerajaan), ahliperniagaan, para birokrat dan termasuk kesatuan-kesatuan sekerjakhususnya CUEPACS. Justeru itu, konsep Persyarikatan Malaysiadianggap sudah lengkap dari segi keanggotaannya. Hanya yang perluialah untuk merealisasikan objektif-objektif yang digariskan bagimewujudkan negara membangun sepenuhnya pada tahun 2020 nanti.

Kedua, pada 4 November 1996 kerajaan telah mengumumkan suatudasar bagi membolehkan pesara-pesara kerajaan berkhidmat denganikatan Malaysia seperti yang diamalkan di Jepun. Kalau sebelum inihanya beberapa kerat sahaja pegawai kanan kerajaan yang berpeluangmengambil bahagian di dalam sektor swasta, kini dengan dasar yang barudilancarkan itu akan dapat memberi peluang kepada semua bekaspegawai kerajaan yang berminat untuk menceburkan diri di dalamlapangan perniagaan.

SOALAN DALAM TEKS

4.

Bagaimanakah kejayaan pelaksanaan konsepPersyarikatan Malaysia dapat dinilai dalam sektorawam?

5.

Apakah peranan sektor swasta dalam memastikankejayaan pelaksanaan konsep Persyarikatan Malaysiaseperti yang telah disarankan oleh pihak kerajaan?


6.5

KESIMPULAN

Di dalam bab ini telah dibincangkan pembaharuan-pembaharuanpentadbiran yang dijalankan di dalam era Tun Dr. Mahathir Mohamad.

Ternyata pembaharuan tersebut meliputi tiga pendekatan utama iaitupendekatan struktur, prosedur dan tingkah laku. Antara yang



92

dilaksanakan ialah konsep dasar pandang ke timur, slogan bersih, cekapdan amanah, kepimpinan melalui teladan dan pelbagai lagi usahapembaharuan yang dijalankan seperti penerapan nilai-nilai Islam dalam

pentadbiran,etika kerja dan sebagainya.

Sesungguhnya penswastaan yang telah dilaksanakan oleh kerajaanseharusnya dapat menghasilkan pendapatan yang baik kepada semuaorang. Tiada siapa yang patut mengalami kerugian, tetapi ini bergantungkepada kelicinan perjalanan pentabiran sektor swasta. Dalam erti katalain, penswastaan mestilah membawa kepada peningkatan produktiviti(ISIS, 1988: 7).

Dalam pada itu, Dasar Persyarikatan Malaysia sebenarnya memerlukanperubahan sikap oleh kedua-dua sektor (awam dan swasta) untukmemupuk persefahaman dan kerjasama yang lebih erat agar

kesejahteraan rakyat Malaysia akan dapat dipertingkatkan (Malaysia,1994: 59). Hasrat ini timbul di atas kesedaran daripada pihak kerajaanbahawa kerjasama di antara kedua-dua sektor ini sangat penting danperlu sehaluan untuk menjadikan negara ini lebih maju terutamamenjelang tahun 2020 nanti. Sesungguhnya, semua pihak terutama parapembuat dasar menaruh harapan yang tinggi dan sentiasa mengharapkankerjasama di antara kedua-dua sektor ini akan dapat memberikansumbangan yang besar ke arah kejayaan dasar-dasar lain terutamanyaDasar Penswastaan.


1.

Apakah yang dimaksudkan dengan konsep persyarikatan?2.

Bagaimanakah pelaksanaan konsep persyarikatan di Malaysiayang berdasarkan konsep persyarikatan Jepun?

3.

Huraikan pelaksanaan persyarikatan di Malaysia?4. Nyatakan empat objektif utama Majlis Peniagaan Malaysia?



1.

Objektif Dasar Persyarikatan Malaysia adalah bertujuan untuk(a)

Mewujudkan kerjasama erat, bermakna dan berkesanantara sektor awam dan swasta demi pembangunannegara bagi mencapai faedah bersama;



93

(b)

Menghapuskan sifat “permusuhan” di antara kedua-duasektor dengan menggalakkan perkongsian maklumat, dansaling faham-memahami akan prosedur dan matlamat

kedua-dua belah pihak; dan(c)

Meningkatkan hasil negara.

2. Rasionalnya pihak kerajaan memperkenalkan Dasar PersyarikatanMalaysia adalah hasil daripada kesedaran bahawa pada masa inimasih terdapat beberapa perkara dan persoalan pokok yangbersaingan dan bertentangan atau tidak selari di antara pihakawam dan swasta seperti dalam soal matlamat organisasi,peraturan dan perhubungan.

3. Beberapa program tindakan yang dilakukan oleh kerajaan dalamstrategi pelaksanaan Dasar Persyarikatan Malaysia seperti

(a)

Penerangan dasar ini kepada para pegawai dan eksekutifsektor awam supaya dapat difahami dan diamalkan dalamtugas seharian;

(b) Mendedahkan petugas-petugas perkhidmatan awamkepada pengurusan perniagaan melalui penempatansementara pegawai-pegawai awam di syarikat-syarikatswasta seperti program sangkutan BMITA dan kursus-kursus pengurusan perniagaan yang dijalankan diINTAN;

(c)

Penyebaran maklumat perniagaan yang diperolehi olehagensi kerajaan di luar negeri kepada sektor swasta;

(d)

Meningkatkan hubungan di antara agensi-agensi kerajaansebagai salah satu langkah meningkatkan perkhidmatankepada sektor swasta secara tersusun dan mudah; dan

(e)

Pekeliling Kemajuan Pentadbiran Awam Bil. 9 Tahun1991 – Panduan Mengenai Pelaksanaan DasarPersyarikatan Malaysia telah dikeluarkan pada 1 Julai1991 bagi memberi garis panduan melaksanakan dasar ini.

4.

Kejayaan pelaksanaan konsep Persyarikatan Malaysia di sektorawam boleh diukur dari segi kepuasan hati sektor swasta dalamurusan dengan Kementerian, Jabatan atau agensi kerajaan yangberkenaan, di mana ekspektasi sektor swasta ialah mendapat

layanan dan perkhidmatan yang baik daripada semua golonganatau lapisan pegawai dan kakitangan agensi kerajaan yangberurusan dengan mereka.

5. Sektor swasta juga memainkan peranan yang penting dalammenentukan kejayaan pelaksanaan konsep Persyarikatan Malaysia



94

dalam memastikan negara mencapai tahap pertumbuhanekonomi yang tinggi dan seterusnya membolehkan Malaysiamenjadi negara yang maju. Sektor swasta harus menunjukkan

sumbangan yang positif dan tidak merasakan mereka dimanjakanoleh kerajaan dengan mengetepikan soal undang-undang danperaturan hanya kerana pihak kerajaan telah membuat beberapakelonggaran berhubung perkara tersebut. Oleh itu, sektor swastaperlu menjadi atau berperanan sebagai engine of growth dalammembangunkan ekonomi negara.



95

BA B 7

P ELA K SANAAN PENSWASTAA N

DI M A LA Y SI A

OBJEKTIF BAB

Selepas mempelajari bab ini, anda seharusnya boleh:1. Memahami objektif-objektif penswastaan dalam konteks

pentadbiran awam di Malaysia.2.

Mengenal pasti faktor-faktor yang membawa kepada

penswastaan dalam pentadbiran awam.3.

Membincangkan aspek utama dalam sistem pentadbiran yangperlu dipertimbangkan dalam pelaksanaan penswastaan.

4.

Mengenalpasti rekod-rekod dan jenis-jenis penswastaan yangtelah dilaksanakan di Malaysia.

7.1

PENGENALAN

Gerakan ke arah penswastaan di kalangan negara-negara sedangmembangun mungkin lebih merupakan faktor tekanan-tekanan luaraniaitu daripada penderma-penderma antarabangsa dan agensi-agensi

pemberi hutang seperti USAID, Bank Antarabangsa bagi PembinaanSemula dan Pembangunan ( International Bank for Reconstuction andDevelopment —IRBD) dan International Monetory Fund (IMF) atau TabungKewangan Antarabangsa daripada sebarang perubahan ketara dalamfalsafah ekonomi atau politik negara-negara itu sendiri (Alyen, 1987: 68).Delion mencatatkan bahawa sebab utama penswastaan ialah khususkerana pembangunan-pembangunan industri serta teknikal dalamcabang-cabang seperti komunikasi (telekomunikasi dan penyiaran),teknologi dan perniagaan dengan semua interaksi-interaksi dalaman danmenyeberang sempadan industri (Delion, 1991: 65).

Cuba anda fikirkan sejenak apakah yang dimaksudkan

dengan penswastaan?

Faktor lain yang menambah kepada gerakan penswastaan ialah sama adadefisit belanjawan atau ketidakmampuan kerajaan sendiri untuk



96

menguruskan sektor awam yang terlalu ramai kakitangannya,sebagaimana yang jelas terdapat dalam kes di Malaysia. Walaubagaimanapun, kelesuan bantuan atau aid fatigue di kalangan negara

membangun mungkin dapat disesuaikan dengan kelesuan pembangunanatau development fatigue di kalangan elit-elit pemerintah di negara sedangmembangun dan penswastaan menyediakan penyelesaian-penyelesaianyang praktikal terhadap hutang-hutang negara berkenaan. Tetapi,pemikiran ini dikatakan sebagai bersifat spekulatif dan pembangunansebagai suatu ideologi mungkin masih lagi kuat dikalangan pemimpin-pemimpin politik dan juga perancang-perancang pusat. Kenyataannyaialah bahawa pengalaman daripada penyediaan awam ( public provision )untuk barangan dan perkhidmatan adalah terlalu tinggi perbelanjaannya,bertambahnya hutang kerajaan, birokrasi yang tidak telus ( bloated ) danketidakcekapan ekonomi. Oleh yang demikian, penswastaan hanyamenyediakan suatu penyelesaian alternatif untuk menilai semula

program-program sektor awam dan menukar ( transform ) beberapatanggungjawab ( onus ) kerajaan kepada sektor awam.

Manakala tanggapan umum terhadap sektor swasta itu lebih cekapdaripada sektor awam. Adalah tidak bijak untuk membandingkankecekapan kedua-dua sektor tersebut kerana ia dianggap suatu kes samaseperti membandingkan buah limau dengan epal. Bagi pendokong-pendokong ( proponents ) perusahaan awam mereka menyenaraikan hasilpenemuan mereka untuk menyokong pendapat yang mengatakanpenawaran swasta ( private supply ) itu lebih cekap daripada penawaranawam. Sebaliknya, penyokong-penyokong sektor awam menunjukkanbahawa perusahaan-perusahaan swasta dan awam tidak berbeza secara

signifikan dari satu dengan yang lain apabila dilihat dalam istilahkecekapan produktif dan peruntukan ( productive and allocative efficiency ). Inipada asasnya merupakan satu cabaran untuk mendefinisikan semulacampuran antara awam dan swasta dalam pengeluaran barangan danpenghantaran perkhidmatan-perkhidmatan.

7.2

OBJEKTIF-OBJEKTIF PENSWASTAAN

Gerakan penswastaan adalah suatu perkara yang baru dalam konteksMalaysia. Tidak syak lagi, kepimpinan politik Malaysia begitu beria-iaterhadap penswastaan ini. Bagi kerajaan sendiri, ia bukanlah satuprogram yang kukuh pada lahiriahnya, kerana dikatakan selalu bersifat

berat sebelah ke arah swasta daripada penyediaan secara kolektif ataubersama dan untuk satu bentuk harta yang dikatakan lebih baik dipegangoleh pihak swasta daripada dipegang oleh negara. Sebenarnya kerajaanmemang telah merangka satu rancangan induk untuk program



97

penswastaan ini dengan bantuan daripada perunding-perunding luarnegeri supaya ia boleh dilaksanakan dengan lebih cepat dan dalam suatukeadaan yang lebih tersusun.

Penswastaan dalam istilah yang lebih luas bererti mengurangkan perananlangsung kerajaan dalam perniagaan dan peranan utamanya hendaklahdipindahkan kepada sektor swasta. Dasar Penswastaan yang telahdiumumkan oleh Dr. Mahathir dalam bulan Mac 1983 bererti kebalikanatau bertentangan dengan pemiliknegaraaan atau nationalization. Objektifpemiliknegaraan ialah kerajaan mengambil alih hak milik ekonomimelalui perusahaan-perusahaan awam, manakala penswastaan berertipemindahan perkhidmatan-perkhidmatan dan perusahaan-perusahaanawam kerajaan kepada sektor swasta. Jika dilihat akan objektif ini secarasempit, maka ia mungkin membawa kepada kerajaan menyahut seruanpenswastaan terhadap perkhidmatan-perkhidmatan awam ( public

undertaking ), malah bukan sahaja yang tidak cekap perjalanannya, tetapijuga perkhidmatan awam yang cekap dan berjalan dengan baik pun akandiambil alih oleh sektor swasta. Ini menimbulkan banyak persoalan dimana sama ada kerajaan telah gagal memenuhi peranannya untukmenjalankannya dengan betul.

Pengumuman dasar tersebut oleh bekas Perdana Menteri Tun Dr.Mahathir Mohamad di permulaan tahun 1983 telah diikuti oleh satuarahan kepada semua jabatan kerajaan supaya mengenalpasti bidang-bidang aktiviti jabatan-jabatan masing-masing yang boleh diswastakan.Perdana Menteri sendiri telah menegaskan hal ini apabila beliaumemberikan ucapannya di suatu persidangan mengenai Industri Sekuriti

di Malaysia pada 28 April 1984. Beliau menekankan antara lain:

“… kerajaan-kerajaan di kebanyakan tempat di dunia memangmenghadapi ketidakcekapan apabila menguruskan perusahaan- perusahaan, sekalipun dibantu dengan monopoli dan kuasa kerajaan.Di satu keadaan yang lain, sektor swasta lebih bermotivasi danumumnya lebih cekap. Adalah diharapkan bahawa penswastaan akandapat memperbaiki perkhidmatan-perkhidmatan prestasi umum danekonomi, yang memberi kesan pertumbuhan negara keseluruhannyadengan yang lebih cepat …” (Ahmad Atory Hussain, 1998: 287)

Rasionalnya Dasar Penswastaan di Malaysia telahpun dinyatakan dalamlima bentuk objektifnya iaitu

(i)

Untuk mengurangkan beban kewangan dan pentadbiran kerajaan;(ii)

Untuk meningkatkan persaingan, meninggikan kecekapan danproduktiviti;

(iii) Mempercepatkan pertumbuhan ekonomi melalui pertambahanperanan sektor swasta;



98

(iv)

Mengurangkan/mengecilkan saiz dan kehadiran sektor awamdalam ekonomi negara; dan

(v)

Meluaskan peluang-peluang ekonomi bagi memenuhi sasaran

pemilihan Bumiputra seperti yang terkandung di dalam DasarEkonomi Baru (Malaysia, 1991: 23).

Tetapi, sekiranya ditinjau dari istilah Eropah seperti yang disebutkan diatas, terdapat satu perhitungan yang rendah ( underestimation ) terhadapobjektif penswastaan yang kedua dalam kes di Malaysia yang berkaitdengan pembaharuan pentadbiran. Justeru itu, objektif yang kedua inilahyang dipertimbangkan dalam perbincangan di dalam modul ini. Di ataskepercayaan bahawa penswastaan akan membawa suatu peningkatandalam aspek kecekapan, keberkesanan dan persaingan dalamperkhidmatan awam Malaysia, maka Dasar Penswastaan diperkenalkandan terus berjalan sehingga hari ini.

SOALAN DALAM TEKS

1.

Apakah yang dimaksudkan dalam objektifpenswastaan iaitu mempercepatkan pertumbuhanekonomi?

2.

Bagaimanakah pelaksanaan program penswastaandapat mengurangkan beban kewangan danpentadbiran kerajaan?


7.3 FAKTOR-FAKTOR PERLUNYA PENSWASTAANDI MALAYSIA

Empat objektif yang pertama penswastaan di atas dianggap lebih miripdan seterusnya kembali kepada perusahaan awam selepas hampir duadekad dalam genggaman korporatisme negara ( state corporatism ).Penggunaan penswastaan adalah satu penyesuaian yang lebih pragmatikdalam strategi pembangunan daripada kembali kepada falsafah ekonomibebas atau laissez faire seperti yang terdapat dalam tahun 1960-an. Realiti-realiti ekonomi dan ketidakcekapan perusahaan-perusahaan awam dalamtahun 1980-an telah membuktikan perhatian berat kerajaan ke atas halatuju kewangan awam.



99

Defisit belanjawan sektor awam yang semakin tinggi telahmengakibatkan usaha kerajaan untuk mengurangkan beban kewangandan pentadbiran kerajaan. Perbelanjaan mengurus ( operating expenditure ),

bayaran-bayaran pindahan dan hutang telah meningkat lebih daripadaseparuh jumlah perbelanjaan mengurus federal/persekutuan.Perbelanjaan telah meningkat dengan banyak dari RM12,433 juta dalamtahun 1977 kepada RM37,183 juta dalam tahun 1986. Pertumbuhanperbelanjaan kerajaan yang lebih cepat itu telah mengakibatkanmelebarnya jurang sumber ( resource gap ). Jika diambil tiga tahun berturut-turut, didapati jumlah perbelanjaan awam naik mendadak daripada 28.7peratus GNP/KNK pada harga pasaran dalam tahun 1970 kepada 40peratus dalam tahun 1979 dan 61.2 peratus dalam tahun 1982. Manakaladefisit sektor awam yang disatukan ( consolidated public sector deficit ) hanya3.5 peratus GNP/KNK dalam tahun 1970 dan ia telah naik kepada 8.8peratus dalam tahun 1979 dan 26.3 peratus dalam tahun 1982 (Mehmet,

1986: 133).

Satu faktor utama yang menyebabkan begitu meningkatnya arah alirankewangan ialah pertambahan dalam aliran sumber belanjawan kepadaperusahaan-perusahaan awam badan-badan separuh kerajaan ( quasi-

government ) dan syarikat-syarikat kerajaan. Jumlah perbelanjaanperusahaan-perusahaan awam sebagai satu peratusan GDP ( GrossDomestic Product ) atau KKDN (Keluaran Kasar Dalam Negara) ialah 25peratus dalam tahun 1985, naik sehingga lebih dari 100 peratus daripadatahun 1970. Perusahaan-perusahaan awam (yang juga digelar Non- Financial Public Enterprises— NFPES) atau Perusahaan-perusahaan Awam

Tanpa Pembiayaan Kerajaan adalah seperti badan-badan berkanun dan

syarikat-syarikat yang dimiliki kerajaan ataupun dikawal oleh kerajaan.Dikatakan, memang tidak terdapat satu maklumat yang tepat mengenaisaiz sektor perusahaan awam di Malaysia. Angka-angka mengenaibilangan syarikat-syarikat kerajaan meliputi 525 kepada 882 buah syarikatkerajaan, yang mana kerajaan mempunyai lebih kurang 78 peratuspelaburan, menurut anggaran awal atau 78 peratus menurut anggarankedua. Dalam tahun 1987, hutang luar bagi 525 buah syarikat kerajaantelah meningkat dengan banyaknya kepada lebih RM41.9 bilion; 74peratus daripada hutang-hutang tersebut telah dijamin oleh kerajaanPersekutuan.

Jelaslah bahawa mengurangkan beban kewangan kerajaan dengan

mengecilkan saiz sektor awam adalah saling melengkapi akan objektif-objektif dalam strategi penswastaan. Tetapi, kerajaan memang berminathendak meningkatkan pertumbuhan sektor swasta dan memperkenalkangerak kuasa persaingan dalam ekonomi juga. Prestasi yang lembap darisektor-sektor awam dalam tahun-tahun 1980-an mempunyai banyaksebab, tetapi pertumbuhan perbelanjaan awam mungkin mempunyai



100

kesan crowding out atau punggah keluar dana/tabung yang tersedia danpeluang-peluang kepada firma-firma swasta. Ia istimewa keranaperusahaan-perusahaan awam yang bersaing dengan syarikat swasta,

termasuk firma-firma Bumiputera dan dalam banyak lagi bidang yangberkaitan. Memperkenalkan gerak kuasa persaingan untukmemaksimumkan kecekapan industri sebagai satu objektif kelihatanmenggambarkan pandangan yang berbeza di pihak Perdana Menterimengenai perusahaan-perusahaan awam secara umum. Dalam ucapanbeliau antara lain menegaskan:

“… perusahaan-perusahaan awam yang dimiliki kerajaan tidak pernahmenguntungkan dan cekap. Malah apabila perusahaan-perusahaan itubersifat monopoli, mereka tidak boleh memperoleh keuntungan dengancara mereka itu, dividen juga kurang berupaya dibayar kepada pemilik- kerajaan. Lebih kerap pula perusahaan awam berkehendakkan subsididan penambahan modal dari kerajaan …” (Mohd. Nor Ghani, et al.1984: 4)

Prestasi kewangan yang buruk dari NFPE menggambarkan kesukaranyang dihadapi oleh perusahaan-perusahaan awam. Kerugian yangbertambah dari NFPE meningkat dengan banyaknya sehingga RM2.3bilion sebagaimana yang dilaporkan pada akhir tahun 1987. Kawalankewangan dan disiplin yang buruk juga telah dikesan sebagai bidangmasalah utama dalam pengurusan perusahaan awam. Dalam masa-masaekonomi yang mewah, tidak siapa yang peduli untuk menyiasat akaunperusahaan-perusahaan awam tersebut walaupun terdapat data-datakewangan mengenainya. Walau bagaimanapun, dengan pengaliran keluarkewangan perusahaan-perusahaan awam itu ke atas keupayaan fiskal

kerajaan di tengah-tengah ketidakpuashatian rakyat terhadap prestasiburuk tersebut, maka dikatakan penswastaan menjadi satu proposisiekonomi dan politik yang menarik.

Sememangnya terdapat banyak alasan-alasan terhadap prestasi burukperusahaan-perusahaan awam. Radin Soenarno dan Zainal Aznam

Yusof (1985: 22) telah menyenaraikan empat masalah utama dalampengurusan perusahaan awam Malaysia. Pertama, objektif-objektifbeberapa perusahaan awam selalunya tidak jelas dan mengakibatkanpertindihan fungsi-fungsi dan duplikasi. Kedua, terdapat kesamarandalam kriteria objektif (misalnya matlamat-matlamat perdaganganbertentangan dengan matlamat sosial untuk pemilihan program-program

dan projek-projek). Ketiga, banyak daripada perusahaan-perusahaanawam mempunyai pengurus-pengurus yang kurang pengalaman danterlalu bergantung kepada tenaga kerja pengurus yang diperolehi daripadabirokrasi kerajaan.



101

Keempat, tidak terdapat koordinasi atau penyelarasan, peraturan dankawalan terutama kawalan kewangan yang lemah, serta dikelilingi puladengan ketidakcukupan pangkalan data ( data-base ) di setiap perusahaan

awam dan kekurangan laporan prestasi berjadual oleh perusahaan awamberkenaan. Pertindihan kuasa pengambilan keputusan ( jurisdictionalauthority ) antara kerajaan pusat dan agensi-agensi perusahaan awammenyebabkan kesamaran tanggungjawab, dan Parlimen seolah-olah tidakmempunyai cara tertentu untuk memelihara akauntabiliti awam daripadakebanyakan perusahaan-perusahaan kerajaan. Hanya dalam tahun 1985kerajaan ada menubuhkan sebuah Unit Pusat Pengumpulan Maklumat( Central Information Unit— CICU), yang diikuti pula dengan penubuhansebuah Unit untuk Mengawal Syarikat-syarikat dan Agensi-agensiKerajaan (UPSAK) untuk menjalankan amalisis berhubung denganNFPE dengan lebih lengkap. Justeru itu, penswastaan dianggap sebagaipenyelesaian yang terbaik terhadap kegagalan yang terdapat di dalam

sektor awam dan perusahaan-perusahaan awam (Ahmad Atory Hussain,1998: 291-292).

SOALAN DALAM TEKS

3.

Jelaskan apakah punca-punca yang membawakepada kegagalan perbadanan-perbadanan awammengalami masalah prestasi yang buruk?


7.4

PELAKSANAAN PENSWASTAAN

Strategi-strategi penswastaan masa kini dihalakan ke arahmemperkenalkan perubahan-perubahan prosedur baru. Dalam hal ini,suatu Jawatankuasa Pemandu untuk memformulakan strategi-strategitersebut telah dibentuk atau ditubuhkan dan diletakkan di bawah UnitPerancang Ekonomi (EPU) (INTAN, 1988: 41). Dua manualpenswastaan telah dikeluarkan oleh EPU, iaitu

(i)

Garis panduan penswastaan untuk sektor-sektor swasta, bertarikh21 Januari 1985; dan

(ii)

Pekeliling Am penswastaan untuk sektor awam, bertarikh 21 Januari 1985.



102

Tujuan utama garis panduan tersebut ialah untuk memberi panduankepada jawatankuasa dalam mengenal pasti isu-isu yang mungkin timbuldaripada penswastaan terhadap agensi-agensi kerajaan tertentu. Antara

isu-isu yang dipertimbangkan ialah seperti berikut:(i)

Dasar Ekonomi Baru (DEB) – Program-program penswastaanhendaklah dihalakan ke arah memperkukuhkan prinsip-prinsipDEB untuk menyediakan peluang-peluang bagi penyertaan kaumBumiputera. Walau bagaimanapun, jika usahawan Bumiputeratidak mampu menjalankan perusahaan-perusahaan yangdiperuntukan kepada mereka, kerajaan akan menubuhkanlembaga amanah untuk memegang aset-aset ini sehingga tiba satumasa nanti individu Bumiputera mampu menjalankanperusahaan-perusahaan itu;

(ii)

Penswastaan dan Ekuiti/Dasar Pemilikan – Sebahagian besardaripada pemilikan saham di dalam syarikat-syarikat yang baru

ditubuhkan daripada projek-projek yang diswastakan ituhendaklah diawasi oleh agensi-agensi kerajaan yang berkaitandengan pelaburan asing, di mana ia melibatkan kepentingandalam program-program penswastaan tersebut;

(iii) Aspek-aspek Perundangan – Sebarang aspek-aspek perundanganyang berkaitan dengan rancangan-rancangan penswastaanseharusnya menjadi perhatian utama agensi-agensi berkenaan.Semua peraturan dan undang-undang perlu dirangka atau dipindadengan berhati-hati supaya program-program penswastaan bolehdijalankan dengan licin dan berkesan;

(iv)

Penilaian dan Penentuan Harga – Suatu penilaian menyeluruhmengenai harga hendaklah ditentukan dengan hati-hati oleh

agensi-agensi berkenaan supaya aset-aset yang akan dipindahkankepada sektor-sektor swasta akan mewakili nilai aset sebenar, danjuga yang dijangkakan akan menjadi satu faktor utama dalammenentukan harga perkhidmatan yang dibeli oleh pelanggan-pelanggan;

(v) Staf dan Perkhidmatan – Untuk menjadikan penswastaan ituberjaya, ia bergantung sebahagiannya kepada sokongan kuatdaripada kakitangan atau staf. Oleh itu, skim-skim penswastaanhendaklah mengandungi syarat-syarat yang akan menjaminkebajikan-kebajikan dan faedah-faedah kakitangan mereka; dan

(vi)

Rancangan Penswastaan – Agensi-agensi kerajaan dikehendakimenyediakan rancangan-rancangan penswastaan mereka, dengan

mereka bentuk perancangan jangka pendek, jangka pertengahandan jangka panjang dan kemudiannya menyerahkan cadanganmereka itu kepada Jawatankuasa Penswastaan. Ini membolehkansetiap agensi bersama-sama mengkaji cadangan dan kandunganprogram-program antara agensi. Dengan berbuat demikian,



103

mereka akan membantu EPU memformulakan Rancangan Lima Tahun Malaysia dan juga perancangan jangka panjang negara(Ahmad Atory Hussian, 1998: 292-294).

Melihat kepada garis panduan yang dicadangkan oleh EPU di atas, tidakada satu pun proposisi yang mempunyai hala tuju secara langsung ke ataspeningkatan kecekapan dan keberkesanan, tidak juga kepada peningkatanpersaingan di kalangan pegawai-pegawai kerajaan. Jelaslah bahawaobjektif utama penswastaan dihala tujukan ke arah meringankan bebankewangan kerajaan dan mengurangkan saiz sektor awam.

Walaupun pada prinsipnya penswastaan melibatkan pemindahan ( transfer )kawalan dan autoriti serta kepentingan kerajaan kepada sektor swasta,tidak semua program-program tersebut memenuhi proposisipenswastaan sebab ia berkait dengan situasi politik yang kompleks.

Selain itu, konsep penswastaan telah diubah suai oleh kerajaan Malaysiauntuk menyesuaikan dengan pragmatisme dan kegunaan atau expediency ,dan bukanlah merupakan falsafah ekonomi. Misalnya, seperti yangdijelaskan di atas, EPU telah menggunakan tiga kategori yang umum iaitubentuk-bentuk yang lengkap, sebahagian dan terpilih (selective ).

SOALAN DALAM TEKS

4.

Apakah hubungan penswastaan dengan aspekperundangan?

5.

Bagaimanakah masa depan kakitangan sektorawam (perbadanan awam) apabila agensiberkenaan terbabit dalam penswastaan?


7.5

REKOD PENSWASTAAN

Setakat ini beberapa badan/agensi kerajaan telah diswastakan sepertiberikut:

(i)

Syarikat Telekom Malaysia Berhad ditubuhkan pada 1 Januari1987;

(ii)

Malaysia Airlines System (MAS) ditubuhkan pada tahun 1985;(iii)

Malaysian International Shipping Corporation (MISC);(iv)

Hospital Lady Templer Rampai Muda dalam tahun 1984;



104

(v)

Perbadanan Automobil (Proton) ditubuhkan dalam tahun 1983dengan 70 peratus; saham dipegang oleh HICOM, dan 30peratus oleh Mitsuibishi Companies;

(vi)

Skim-skim untuk menarik syarikat kewangan swasta kedalamprojek-projek pembinaan seperti North Port jalan Tol merentasiby-pass Jalan Jejambat Tol Kuching ( fly over );

(vii)

Memberikan kontrak perkhidmatan orang ramai kepadakontraktor swasta bagi menyediakan perkhidmatan-perkhidmatanyang dahulunya disediakan oleh sektor awam seperti pemberiankontrak berbagai aktiviti pihak berkuasa tempatan sepertiperkhidmatan pembuangan sampah, Telecoms – RM2.5 bilion,projek-projek pembangunan telekomunikasi, perkhidmatan-perkhidmatan Terminal Kontena Pelabuhan Kelang; dan

(viii)

Pelancaran sebuah Stesen Televisyen Saluran Tiga (TV3) dalamtahun 1984 yang dimiliki oleh System Televisyen Malaysian Berhad

(ibid., 294-295).

Projek-projek lain termasuklah:(i)

North - South Highway telahpun diswastakan;(ii) Pengiklanan Radio Malaysia;(iii)

NEB ( National Electricity Board ) telah diswastakan ( corporatized )pada 1 September 1990;

(iv) Labuan-Beufort Inter-Connection Metrolink;(v)

Pemeriksaan Kenderaan Perdagangan ( Commercial VehicleInspection );

(vi)

Percetakan Keselamatan ( Security Printing ); dan(vii)

Pelabuhan Melaka, Jejambat Bandar raya Kuala Lumpur ( Kuala

Lumpur City Overhead Flyovers ), Perkhidmatan PembuanganSampah Bandar Raya Kuala Lumpur ( Garbage Disposal Services ofKuala Lumpur City ) (Hanafiah Omar, 1983: 28).

Terdapat juga projek-projek yang masih lagi dalam pertimbangan danyang akan diswastakan seperti perkhidmatan-perkhidmatan pelabuhan,Keretapi Tanah Melayu dan Lumut Dockyard, Jabatan Pos (yang telahdiswastakan pada 1 Januari 1992), Stor Perubatan Kerajaan, Desaru,Syarikat-syarikat kerajaan dan RTM. Rekod-rekod penswastaan setakatini boleh dikesan semula semenjak tahun 1987. Misalnya, sembilanprojek telahpun berjaya diswastakan, kemudian sepuluh projek lagidiluluskan, manakala 35 ke 40 lagi sedang dalam pertimbangan akhir (kini

sebahagiannya telahpun diswastakan).

Lembaga Elektrik Negara dikatakan agensi utama yang telah diswastakanpada 1 September 1990. Objektif kewangan penswastaan dikatakan lebihjelas dikenal pasti dan mungkin lebih muda dicapai daripada pencapaianpeningkatan persaingan, kecekapan ataupun produktiviti. Misalnya,



105

kerajaan dijangka akan dapat menjimatkan sebanyak RM5 bilion denganpenswastaan hanya lima projek baru yang besar sahaja iaitu; SkimPerbekalan Air Sungai Selangor (RM750 juta), Lebuh Raya Utara-Selatan

(RM35 bilion), Projek Pembentungan Kuala Lumpur (RM370 juta),Metro-Link (RM134 juta) dan Projek Perbekalan Air Labuan (RM112).

Beberapa pengukuran bagi menilai prestasi memang diberikan olehkerajaan untuk menunjukkan sejauhmanakah kemajuan dalammelaksanakan dasar penswastaan yang digubal itu. Satu penilaian bolehdibuat berdasarkan kepada beberapa aspek seperti perolehan kecekapan( efficiency gains ), sumbangan kepada pertumbuhan dan juga penguranganbeban kerajaan ( government relief ).

Terdapat petanda yang jelas bahawa penswastaan telah membawa kepadapeningkatan kecekapan dalam perkhidmatan yang diberikan di beberapa

agensi kerajaan. Beberapa contoh boleh dicatatkan sebagai gambaran disini. Sebelum penswastaan misalnya, purata masa menuggu giliran( turnaround time ) bagi setiap perjalanan ( per vessel ) di Kontena TerminalPelabuhan Kelang ialah 11.7 jam, tetapi dua tahun selepas penswastaanmasa menunggu giliran itu telah berkurangan kepada 8.9 jam bagi setiapperjalanan ( vessel ). Pemberian lesen TV3 pula telah dapatmemperkenalkan persaingan ke dalam industri yang mana sebelum inidimonopoli oleh sektor awam. Kesannya telah menunjukan peningkatandalam kualiti penyiaran TV dan memberi faedah kepada penonton-penonton. TV3 juga telah menunjukkan prestasi yang lebih cemerlangdan telah berjaya menyenaraikan syarikatnya ke dalam bursa sahamselepas empat tahun beroperasi.

Semenjak pengkorporatannya, STM (Sistem Telekom Malaysia) telahmenghasilkan beberapa peningkatan/pembaikan dalam pengurusannya,termasuk pengenalan sistem bil yang lengkap, yang mana berjayamengurangkan kesalahan dan aduan, memasarkan perkhidmatan-perkhidmatan baru, dan seterusnya menunjukan satu peningkatan dalampemasangan telefon serta perkhidmatan-perkhidmatan kerosakan. Selain

TV3, kerajaan juga telah membenarkan sebuah lagi stesen TV swastaberoperasi iatu TV4 yang bermula pada awal tahun 1996, ekorankejayaan TV3 selama sepuluh tahun beroperasi secara swasta.

Bagi projek-projek yang baru diswastakan seperti Perbekalan Air Labuan,

projek tersebut telah dapat disiapkan lebih cepat daripada jadual dan jugasasaran asal. Penyelesaian yang dicadangkan oleh sektor swasta adalahkurang kosnya daripada yang mula-mula dikemukakan oleh agensi-agensikerajaan (Ahmad Atory Hussain, 1998: 298).



106

Sumbangan kepada pertubuhan penswastaan dan pertubuhan ekonomiadalah berkait rapat. Dalam banyak contoh, penswastaan telah membawakepada perluasan korporat dan eksploitasi peluang-peluang pertumbuhan

yang lebih besar melalui dorongan sektor swasta. Misalnya, STM telahmemperkenalkan, meningkatkan dan memasarkan secara agresifbeberapa perkhidmatan baru yang dikatakan kurang diketahui umumsebelum penswastaan tersebut. Ini termasuk Malaysian Packet, SwitchedPublic Data Network (MAYPAD), Rangkaian Automatic TelephoneUsing Radio (ATUR), INTELSAT Business Service, Telebanking,Perkhidmatan Dail Terus Antarabangsa (IDDS), Perkhidmatan Data,

Talian Sewaan Swasta ( private leased lines ) dan lain-lain (ibid., 298).

Penswastaan juga mengakibatkan pelbagai kesan dalam ekonomi negara.Pendekatan agresif TV3 telah membawa satu pemangkin untukpertumbuhan dalam pembuatan filem domestik dan industri

pengiklanan. Ini telah membawa kepada liberalisasi atau nyah-peratur( deregulation ) dan suatu unsur persaingan yang dilihat dalam penyiarantelevisyen.

Pertubuhan ini dihasilkan dalam suatu keadaan yang lebih langsungmelalui pelaksanaan berbagai-bagai projek ‘BOT’ ( Build Own Transfer ) danjuga pemberian aktiviti-aktiviti yang berlesen. Terdapat suatu pertubuhankeusahawanan swasta yang menggalakkan dalam sektor-sektor yangdahulunya menjadi milik atau domain kerajaan. Projek-projek penswastaantelah membantu pembangunan infrastruktur pada suatu ketika sektorawam sedang memotong perbelanjaan pembangunannya. Pemberianlesen untuk menjalankan perniagaan TV swasta misalnya membolehkan

TV3 melabur ekuiti sebanyak RM44 juta dalam pembinaan hinggakepada operasinya.

Perkembangan penswastaan negara sangat menggalakkan dan di luarjangkaan para penganalisis selama ini. Misalnya sehingga September1996, sejumlah 401 projek telah diswastakan, termasuk projekpembinaan, perkilangan, penyediaan infrastruktur dan projek-projekpengangkutan dan perhubungan. Satu lagi perkembangan yang menarikialah langkah kerajaan menswastakan pusat-pusat pengajian tinggi negara.Universiti Malaya misalnya telah dipilih menjadi model pengkorporatanyang telah dilaksanakan mulai tahun 1998. Ini akan diikuti oleh universiti-universiti lain.

Selain daripada pengkorporatan pusat-pusat pengajian tinggi, yangmenarik lagi ialah hasrat kerajaan untuk menswastakan hospital di negaraini. Selama ini beberapa pihak begitu skeptikal akan kemampuan swasta



107

untuk mengendalikan perkhidmatan yang berbentuk sosial dan kebajikanseperti pendidikan dan hospital, tetapi kerajaan Malaysia kelihatannyamelangkah terlebih dahulu untuk menswastakan hospital.

Jika ini berjaya, ia dianggap satu langkah paling berani dan terbesar didunia. Mengikut laporan dari Menteri Kesihatan Malaysia, kerajaan akanmenswastakan beberapa perkhidmatan sokongan perubatan (medicalsupport services) kepada sejumlah 123 buah hospital dengan konsesiberjumlah RM7.5 bilion yang bermula pada 1 Januari 1997.Perkhidmatan-perkhidmatan sokongan perubatan itu termasuklahInstitut Penyelidikan Perubatan Malaysia, Institut Kesihatan Awam, BiroKawalan Farmasi Negara dan Pusat Pendidikan Kesihatan danKomunikasi. Syarikat-syarikat yang terlibat dalam projek penswastaan iniialah Faver Medi-Serve Sdn. Bhd., Radicare (M) Sdn. Bhd, dan TongkahMedivest Sdn. Bhd. (ibid., 300).

7.6

BEBERAPA JENIS DEFINISI PENSWASTAAN

Bagi mengaitkan penswastaan dengan pembaharuan pentadbiran,seseorang itu haruslah mengenal pasti akan definisinya terlebih dahulu.Dalam hal ini, Thiemeyer (1986: 143-146) telah menyenaraikan sejumlahdefinisi terhadap konsep penswastaan tersebut dalam perbincanganbentuk Eropah. Antaranya ialah seperti berikut:(i)

Pertukaran ( transfer ) jualan atau harta awam kepada firma-firmaswasta atau individu;

(ii)

Peralihan kepada bentuk-bentuk perundangan swasta ( private lawlegal firms ), misalnya pembentukan syarikat-syarikat di bawah Akta

Syarikat;(iii)

Peralihan tugas-tugas penawaran individu awam kepada orangatau firma, misalnya contracting out atau pemberian kontark;

(iv) Peralihan kepada pengurusan perniagaan persendirian (swasta)dalam bentuk yang berorientasikan keuntungan, misalnyamemperkenalkan kaedah-kaedah perniagaan kepada pentadbiranawam;

(v) Perluasan margin autonomi untuk pengurusan perusahaan awam,seperti menubuhkan satu sayap hubungan yang kuat antaraindustri-industri negara dengan kerajaan;

(vi)

Menyesuaikan syarat-syarat operasi perusahaan awam terhadapfirma-firma swasta;

(vii)

Pengurangan sehala akan kedudukan dan skop perkhidmatan-perkhidmatan awam seperti loading shedding ;

(viii)

Penswastaan sumber-sumber awam;(ix) Penswastaan hasil awam; misalnya memudahkan modal swasta

kepada modal awam dan hasil-hasilnya;



108

(x)

Penswastaan yang bersamaan dengan denationalization atau nyah-nasionalisasi (pemiliknegaraan);

(xi)

Perlucutan ( dismantling ) monopoli-monopoli negara;

(xii)

Penggalakkan gerak-kuasa ( force ) persaingan;(xiii)

Pengurangan birokratisasi atau nyah-birokrasi ( debureaucratization )operasi-opersi yang dimilik kerajaan; dan

(xiv)

Pemencaran/nyah-pemusatan ( decentralization ) pekerjaan-pekerjaan, misalnya nyah-keistimewaan ( deprivilege ) pekerjaansektor awam dengan mengubah suai syarat-syarat upah dan syaratbekerja dengan yang digunapakai di sektor swasta.

Rasionalnya penswastaan dalam pembaharuan pentadbiran ini dapatdiistilahkan sekurang-kurangnya kepada tiga definisi seperti yangdisebutkan di atas tadi (iaitu dari nombor xii ke xiv). Jelas di sini bahawaobjektif-objektif ini berkait pula dengan peningkatan/pembaikan

pengurusan dalaman atau usaha-usaha pembaharuan pentadbiran dalambirokrasi-birokrasi awam dan tidak berkait dengan perubahan-perubahanstruktur dalam hubungan antara sektor swasta dan awam. Tetapi,malangnya objektif-objektif ini telah disalah hitung dan tidak ditelitidengan jelas apabila ia disarankan supaya penswastaan juga bolehmembawa kecekapan, keberkesanan, produktiviti dan lain-lain dalamperkhidmatan awam itu sendiri (Ahmad Atory Hussain, 1998: 283).

Dalam perkataan lain, selain daripada objektif bersifat kewangan danekonomi daripada konsep penswastaan tersebut, terdapat beberapa unsurkonsep yang boleh digunakan oleh sektor awam dalam hubungannyauntuk peningkatan kecekapan dan keberkesanan. Unsur-unsur tersebut

termasuklah memudahkan peraturan-peraturan awam mengenai syarat-syarat yang dikenakan oleh kerajaan terhadap sesetengah aktiviti sektorswasta, lebih tepat lagi apa yang disebut sebagai deregulation atau nyah-peraturan itu sebagai pembukaan operasi swasta terhadap aktiviti-aktivitiyang sebelum ini itu dikhaskan hanya kepada pihak-pihak berkuasaawam. Selain itu, istilah deregulation itu juga kerap digunapakai kesandaripada perpindahan konstren-konstren peraturan yang digunapakaiterhadap aktiviti-aktiviti swasta-awam, dan seterusnya penggunaanderegulation itu ialah untuk digunakan sebagai kaedah-kaedah pengurusansektor swasta kepada sektor awam.

Dengan kata lain, tujuan penswastaan ini bukan sahaja untuk

memperbaiki operasi-operasi tetapi juga sebagai memperkenalkanperubahan-perubahan peranan untuk mencapai matlamat-matlamatorganisasi. Di sini, sektor awam digerakkan ke arah memperolehikeuntungan sosial ( social profitability ) yang mana berbeza daripadakeuntungan kewangan ( financial profitability ). Walau bagaimanapun,



109

penswastaan boleh dikaitkan dengan konsep keuntungan kewangan tadiuntuk tujuan kecekapan, perbandingan antara input-input dan output-output, kos-kos dan keuntungan-keuntungan.

7.7

IMPAK PENSWASTAAN

Di bawah ini akan dibincangkan beberapa kesan daripada pelaksanaanprogram penswastaan dalam pembaharuan pentadbiran di Malaysiakhususnya dalam menilai ke arah pencapaian objektif Dasar Penswastaanitu sendiri.

7.7.1

Kelegaan Beban Kewangan dan Pentadbiran Kerajaan

Penswastaan telah berjaya mengurangkan beban pentadbiran kerajaan,terutama dalam hal-hal personel/perjawatan dan tanggungjawab

kewangan. Kelegaan ini sangat signifikan dengan entiti penswastaanyang besar seperti Jabatan Telekom yang mana sebelumpengkorporatannya, terdapat sejumlah 20,000 pekerja dan purataperbelanjaan tahunan RM831 juta dan perbelanjaan pembangunansebanyak RM1,371 juta. Penswataan telah menghasilkan jumlah wangsebanyak RM755 juta daripada jualan kepentingan kerajaan dalamberbagai-bagai syarikat. Selain itu, hasil tahunan daripada penswastaandiperolehi dalam bentuk bayaran sewaan seperti dalam kes TerminalKontena Pelabuhan Kelang (KCT) dan lebih umum lagi dalam bentukcukai korporat. Selain itu, sebahagian daripada hutang-hutang kerajaantelah dikurangkan melalui pinjaman kewangan semula ( loan refinancing )yang dijalankan oleh Syarikat Telekom Malaysia dan MISC yang

diswastakan itu. Jumlah kewangan yang dikatakan melegakan kerajaanhasil daripada pelaksanaan projek-projek baru untuk pembangunaninfrastruktur yang berasaskan kepada konsep Build Own Transter (BOT)atau Bina Milik Pindah adalah berjumlah RM5 bilion.Penjimatan/simpanan tersebut mewakili jumlah yang akan dibelanjakanoleh kerajaan jika projek-projek itu tidak diswastakan (ibid., 300).

Selain itu, pengurangan dalam beban kewangan kerajaan boleh dilihatdari jumlah perbelanjaan modal yang tidak perlu lagi dikenakan terhadapaktiviti yang telah diswastakan itu. Perbelanjaan modal agak besar danjelas sebagaimana yang terdapat di dalam Jabatan Telekom sebelum ini.

Jelaslah bahawa program-program penswastaan yang dijalankan antaratahun 1983 dan 1988 merupakan langkah permulaan sahaja. SehinggaDisember 1990, penswastaan diteruskan dengan tujuan untukmeringankan beban pentadbiran dan kewangan kerajaan. Dalam hal ini,sebanyak RM7.45 bilion atau 18.13 peratus daripada jumlah hutangkerajaan Persekutuan sebanyak RM41.08 bilion yang dipinjam oleh enam



110

buah perusahaan milik kerajaan ( Government-Owned Enterprises —GOE)seperti Jabatan Telekomunikasi (sekarang Syarikat Telekom MalysiaBerhad) dan Perbadanan Perkapalan Antarabangsa Malaysia (MISC)

mempunyai baki pinjaman ( outstanding loans ) sebanyak RM4.54 bilion danRM269 juta masing-masing. Kedua-dua entiti ini sekarang merupakansyarikat-syarikat yang disenaraikan di dalam bursa saham (ibid., 301).

Pindahan daripada beberapa agensi dan syarikat melalui programpenswastaan telah menyediakan kerajaan dengan satu lagi penjimatanatau simpanan iaitu sebanyak RM704 juta. Jika kerajaan tidakmenswastakan lima buah projek pembangunan infrastruktur tersebut,tentunya ia terpaksa membelanjakan sejumlah RM4 bilion wang awam( public fund ) untuk membiayai projek-projek tersebut. Denganpenswastaan, tabungan datang dari berbagai syarikat yang menjalankanprojek-projek tersebut. Projek-projek itu ialah North Klang Straits By-

Pass yang menelan belanja RM20 juta, Jalan Kuching Interchange (RM86juta), Perbekalan Air Labuan (RM126.5 juta), projek-projek JalanInterchange Kuala Lumpur (RM269 juta) dan Lebuh Raya Utara-Selatan(RM3.4 bilion).

Terdapat empat buah perusahaan milik kerajaan (GEO) yang telahdicadangkan untuk diswastakan iaitu-Lembaga Elektrik Negara (kini

Tenaga Nasional Berhad) yang telah menanggung hutang dari kerajaanpusat sebanyak RM1.45 bilion, Keretapi Tanah Melayu (RM967 juta);Malayan Shipyard and Engineering Sdn. Bhd. (RM120 juta); dan FoodIndustries of Malaysia Sdn. Bhd. – FIMA (RM112 juta. Hasil yangdiperolehi oleh projek-projek penswastaan seperti Sport Toto Malaysia

Sdn. Bhd., MISC, MAS, Trade-winds dan Port Klang Container Terminal berjumlah RM704 juta (ibid., 302).

7.7.2 Mengurangkan Saiz Sektor Awam

Mengurangkan saiz sektor awam merupakan satu lagi objektifpenswastaan. Dikatakan tidak ada ketentuan sama ada saiz sektor awamtelah benar-benar berkurangan, kesan daripada pelaksanaan penswastaantersebut. Ini kelihatan lebih retorik daripada kenyataan. Ini disebabkanseperti yang disebut dalam modul 6, bahawa tidak ada maklumat yangtepat mengenai saiz sektor awam dan dikatakan bahawa sehingga tahun1991, kerajaan telah dapat mengurangkan hanya sebahagian kecil sahaja

tenaga kerja sektor awam, iaitu daripada 31,000. Walau bagaimanapun,satu perkembangan yang mengkagumkan berlaku di mana hasil daripenswastaan yang dijalankan secara terancang oleh kerajaan, sehinggatahun 1996, telah dapat menjimatkan perbelanjaan modal berjumlahRM96.2 bilion, sementara seramai 98,000 anggota awam telahdipindahkan kepada sektor swasta.



111

7.7.3

Melengkapkan Dasar Ekonomi Baru

Akhir sekali ialah penswastaan juga bertujuan untuk melengkapkan

objektif Dasar Ekonomi Baru (DEB). Adalah tidak tentu apakahkeupayaan untuk menyerapkan kewangan Bumiputera yang mencukupiitu benar-benar wujud bagi memenuhi faedah daripada penswastaan.Manakala syarikat-syarikat kerajaan yang lebih kecil boleh diswastakankepada firma-firma yang dikawal oleh Bumiputera, adalah mungkin jugabahawa untuk alasan-alasan politik dan juga kewangan, agensi AmanahBumiputera seperti PNB akan ditawarkan pilihan projek-projekpenswastaan yang strategi dan penting pada masa akan datang. Justeruitu, skop dan bidang penswastaan mungkin dihadkan oleh ketersediaan( availability ) modal Bumiputera, sama ada keseluruhannya atau kerjasamadengan lain-lain syarikat swasta (domestik atau luar negara), untukmengambil peluang-peluang atau bahagian penswastaan tersebut.

Masalah ini dikatakan bertentangan dengan onjektif-objektif keseluruhanpelaksanaan penswastaan itu.

Tetapi, masih sedikit perhatian diberikan kepada hubungan antarapenswastaan dan pembaharuan pentadbiran, terutamanya dalam aspek-aspek kelakuan, misalnya, kecekapan, keberkesanan dan persaingan dikalangan pegawai-pegawai kerajaan. Empat objektif merupakan alasan-alasan yang secara umumya diterima untuk tujuan penswastaan tersebut(meningkatkan pertumbuhan dan kecekapan) manakala objektif yangkelima (untuk memenuhi tuntutan DEB) sebagai satu alasan pengagihanyang unik kepada situasi Malaysia. Pada penglihatan kepimpinan politikdan pembuat-pembuat dasar, lima objektif ini membentuk satu pakej

yang bersifat holistik (berdasarkan pengalaman lalu) mengenai DasarPenswastaan Malaysia.

7.8 KESIMPULAN

Objektif-objektif utama Dasar Penswastaan di Malaysia adalah untukmeringankan beban kewangan kerajaan, meningkatkan pelaburan swasta,mengurangkan saiz sektor awam, menggalakkan persaingan, kecekapan,keberkesanan dan produktiviti dan akhir sekali untuk memenuhimatlamat-matlamat Dasar Ekonomi Baru. Jelaslah bahawa pelaksanaanpenswastaan dihala tuju ke arah menyelesaikan masalah kewangankerajaan dan ketidakcekapan ekonomi, manakala objektif penswastaan

dalam bentuk menggalakan persaingan dan kecekapan dalamperkhidmatan awam telah diberi perhitungan yang rendah sekali( underestimation ). Oleh yang demikian, objektifnya kelihatan berkaitdengan pembaharuan pentadbiran.



112

Semenjak kerajaan memperkenalkan Dasar Penswastaan, terdapatbeberapa perubahan dan pembaharuan yang telah berlaku dalampentadbiran negara ini. Melalui slogan penswastaan, beberapa

perkhidmatan tertentu telah dicadangkan untuk diswastakan. Walaubagaimanapun, Dasar Penswastaan telah menghasilkan impak strukturyang agak besar ke atas perkhidmatan awam, di mana pelaksanaanpenswastaan di Malaysia adalah lebih kepada menswastakan cara-carapelaksanaan atau menswastakan pengeluaran perkhidmatan-perkhidmatan awam.

Harus diingat bahawa dalam melaksanakan penswastaan dalamperkhidmatan awam di Malaysia, banyak cabaran dan halangannya.Faktor-faktor persekitaran dan keadaan ekonomi global turutmempengaruhi perkembangan dan kemajuan penswastaan di negara ini.Oleh itu, jika berlaku kegagalan dan ketidakupayaan beberapa agensi

kerajaan yang sudah diswastakan merupakan petunjuk bahawa tidaksemua yang diswastakan itu mampu mencapai matlamat seperti yangtelah ditetapkan. Namun, sekurang-kurangnya pihak kerajaan dapatmelakukan sesuatu pembaharuan dalam pentadbiran dan perkhidmatanawam di negara ini.


1.

Apakah rasionalnya Dasar Penswastaan di Malaysia?

2.

Nyatakan faktor-faktor penyebab perlunya penswastaan diMalaysia?

3.

Huraikan isu-isu yang mungkin timbul daripada pelaksanaanpenswastaan terhadap agensi-agensi kerajaan?

4.

Bincangkan definisi konsep penswastaan yang dikemukakan oleh Thiemeyer.



1.

Pelaksanaan penswastaan dapat membantu mempercepatkanpertumbuhan ekonomi kerana penswastaan membuka peluangkepada sektor swasta bagi meningkatkan peranannya dalampembangunan negara. Ini kerana sektor swasta yang



113

berorientasikan komersial dan mengutamakan keuntungandijangka menjadi teras bagi pertumbuhan ekonomi yang lebihpesat dan kesan daripada itu pihak kerajaan akan memperolehi

hasil daripada cukai korporat yang boleh digunakan untukpembangunan sosioekonomi.

2. Program penswastaan yang dijalankan oleh pihak kerajaan dapatmengurangkan beban kewangan dan pentadbiran kerajaan keranakerajaan akan menyerahkan kegiatan komersial kepada sektorswasta supaya kerajaan dapat menumpukan usaha ke atas fungsitradisi seperti mengekalkan keamanan negara dan memberikansokongan bagi mencapai objektif pertumbuhan dan pengagihan.

3.

Antara alasan yang mengaitkan perbadanan-perbadanan awamdengan prestasi yang buruk ialah

(a)

Objektif penubuhan beberapa perusahaan awamselalunya tidak jelas.

(b) Terdapatnya kesamaran dalam kriteria objektifperbadanan awam yang adakalanya bertentangan di antaramatlamat sosial dengan matlamat perdagangan.

(c)

Kebanyakan perbadanan awam mempunyai pengurusyang kurang berpengalaman dalam mengendalikan aktivitiberbentuk perniagaan.

(d)

Tidak terdapatnya penyelarasan atau koordinasi,peraturan dan kawalan dalam perbadanan awam sepertidalam kawalan kewangan yang lemah dan tidakmempunyai maklumat yang mencukupi.

4.

Dalam pelaksanaan penswastaan ia melibatkan perubahan dalamaspek perundangan. Bagi memudahkan pelaksanaan programpenswastaan, kerajaan telah meminda beberapa undang-undangyang merupakan penghalang yang tidak disengajakan terhadapprogram ini kerana penswastaan melibatkan aspek sepertiPerlembagaan dan Akta Pencen 1980 dan juga undang-undangyang berkaitan dengan kerajaan seperti Akta Telekomunikasi1950, Akta Lembaga Pelabuhan 1960 dan Akta Elektrik 1949.

5.

Bagi kakitangan dari badan berkanun atau perbadanan awamyang terbabit dalam pelaksanaan program penswastaan, masadepan mereka masih terjamin dan mereka diberikan dua pilihaniaitu sama ada menyertai entiti yang diswastakan atau tidak.Mereka yang tidak memilih untuk berkhidmat dengan entiti yangdiswastakan akan disarakan dan diberikan hak persaraan merekadengan serta-merta. Manakala, mereka yang memilih untuk



114

berkhidmat dengan entiti yang diswastakan akan diberikan duapilihan skim perkhidmatan iaitu skim yang menyerupai skimperkhidmatan kerajaan dan skim yang bercorak komersial.

Dalam skim komersial, kakitangan layak untuk membeli sahamentiti berkenaan dan mendapat bonus yang dibayar dari semasake semasa berasaskan pretasi entiti berkenaan.



115

BA B 8

P ELAK SANAAN P ENGK ORP ORA TAN

DI M A LA Y SI A

OBJEKTIF BAB

Selepas mempelajari bab ini, anda seharusnya boleh:1. Memahami konsep pengkorporatan dan korporatisme yang

dilaksanakan dalam perbadanan awam atau badan berkanundalam konteks pentadbiran di Malaysia.

2.

Mengenal pasti kategori dan bentuk korporatisme yangterdapat dalam sistem pentadbiran di Malaysia.3.

Membincangkan kemunculan golongan korporat dalamsistem pembangunan sosioekonomi di Malaysia dan kerjasamadengan pihak swasta.

8.1

PENGENALAN

Apabila disebut korporat mahupun pengkorporatan, tentunya ada dikalangan kita yang membayangkan bahawa ia membawa imej yang hebatseperti seorang yang berjaya dalam dunia perniagaan, memiliki harta yang

banyak, ahli pasaran saham yang terkenal dan banyak lagi. Namun, jikaditeliti dari segi konsep dan pengertian korporat (korporatisme) danpengkorporatan, ia berkemungkinan tiada berkaitan dengan apa yangdisebutkan di atas. Oleh itu, pemahaman mengenai konsep danpemakaian istilah yang bertepatan adalah sangat mustahak untukmengelakkan kekeliruan. Konsep korporat dan korporatisme akandibincangkan di bawah.

Persoalannya, apakah hubungan di anatara pengkorporatan dankorporatisme dengan sistem pentadbiran di Malaysia? Bagaimanakahlahirnya konsep ini di Malaysia? Sedikit sebanyak perkara ini sudahdibincangkan dalam bab yang lepas dan akan dibincangkan secara

mendalam dalam bab ini. Jika ditanya, pastinya ramai yang ingin menjadi“orang korporat” atau terlibat dalam sektor korporat. Bagaimana hendakmencapai hasrat tersebut?

Dasar Ekonomi Baru (DEB) dan Dasar Pembangunan Nasional (DPN)adalah jelas untuk melahirkan golongan korporat (Abdul Ghani Awang,



116

1995: 15) khususnya di kalangan korporat Melayu. Dalam hal ini, tidaksiapa yang dapat menafikan bahawa dalam dua setengah dekad yang lalu,DEB dan DPN telah berjaya melahirkan usahawan-usahawan

Bumiputera dalam pelbagai bidang, di mana mereka telah dihantarmelanjutkan pengajian dan mendapatkan latihan profesional sama ada diluar negara mahupun di dalam negara. Namun, berapa kerat sahajakorporat Melayu dan Bumiputera yang berjaya? Atau, adakah merekaberjaya setanding dengan ahli-ahli perniagaan dalam syarikat swastasepenuhnya? Jika diteliti dari segi perkembangan dan kemunculangolongan korporat di negara ini, ia lazimnya bermula dengan penglibatandalam perbadanan awam dan syarikat atau entiti yang dimiliki olehkerajaan. Jika pada hari ini, kebanyakan mereka berada dalam apa yangdiistilahkan sebagai “Government Link Cooperation atau ringkasnya GLC.Kebanyakan GLC inilah yang mendominasi peluang-peluang ekonomidan perniagaan di Malaysia.

Walau bagaimanapun, tidak semua perusahaan terutama dikendalikanoleh perusahaan awam dan juga syarikat milik kerajaan khususnya melaluiGLC mendapatkan kejayaan dan menghasilkan keuntungan yanglumayan. Keadaan ini bertambah kritikal apabila negara dilanda krisismatawang dan kegawatan ekonomi pada tahun 1998 dahulu, di manabanyak GLC yang tidak mampu berdaya saingan terutamanya dengansyarikat-syarikat multinasional. Namun, kerajaan terus berusahamemastikan GLC dan korporat-korporat Melayu terus berdaya saingkhususnya melalui perkongsian ( partnership ) dan usahasama ( joint venture )dengan syarikat-syarikat swasta menerusi konsep Persyarikatan Malaysiadan Dasar Penswastaan.

8.2

PENGERTIAN KORPORAT DAN KORPORATISME

Dalam bahagian ini kita akan membincangkan tentang makna korporatdan korporatisme. Pada asasnya korporat bererti seseorang yangmewakili satu badan (lazimnya organisasi perniagaan) yang mempunyaiciri-ciri keusahawanan yang tinggi atau ciri-ciri perniagaan yangbermatlamatkan keuntungan. Di samping itu, bagi sesuatu badankorporat (yang ditubuhkan di bawah Akta Syarikat) atau seseorang yangbergelar ahli korporat mempunyai matlamat yang tentunya bersendikankecekapan, keberkesanan dan produktiviti yang tinggi, mengatasiorganisasi-organisasi lain seperti yang terdapat dalam organisasi sosial

yang lain hatta kerajaan. Selain daripada bermatlamatkan keuntungan,golongan korporat juga mempunyai ciri-ciri budaya yang dianuti sepertiberorentasikan pelanggan, pengurusan yang cekap, dedikasi, rajin,berdisiplin, inovasif, profesional, berdaya saing, semangat keusahawanan,agresif, positif dan sikap-sikap lain serta tingkah laku positif untuk majukehadapan. Unsur-unsur budaya korporat yang tersebut inilah yang



117

sedang cuba diterapkan dalam banyak segmen masyarakat kita diMalaysia sekarang. Menurut Kamus Chambers , korporat membawamaksud “the policy of control of country’s economy through the combined power of the

trade unions and large businesses” (Ahmad Atory Hussain, 1994: 54).

Sementara itu, seorang sarjana sains politik iaitu Philippe C. Schmitter(dipetik Ahmad Atory Hussain, 1994) telah mendefinisikan korporatismesebagai:

“... suatu kepercayaan dan penerimaan dari suatu hierarkikumpulan-kumpulan sosial yang setiap kumpulan itu telahditentukan tempat, tanggungjawab dan hak masing-masing.Susunan-susunan ini terpaksa menerima sekatan-sekatanautonomi dan interaksi mendatar mereka secara rela hati.Mereka dilihat sebagai berkait dan patuh dengan garis-garis

menegak yang mereka diberi hak dan peranan untuk masukcampur dalam konflik-konflik antara kumpulan demi untukkeamanan sosial …” (ibid., 54).

Jika dilihat dari definisi yang diberi oleh Schmitter di atas, unsurterpenting yang terdapat pada korporat ialah kerjasama erat denganpihak-pihak lain dalam masyarakat terutama dengan kerajaan. Jikakerjasama dengan kerajaan tidak didukung, maka gelaran korporat tidaktimbul sama sekali dan memadai hanya menggelarkan mereka sebagai ahliperniagaan biasa atau usahawan sahaja. Walau bagaimanapun, umumnyasemua ahli perniagaan mahu digelar “korporat” kerana gerakan itu sudahsemacam mengandungi status sosial yang tinggi. Soalnya, bukanlah statusitu yang menjadi persoalan di sini, tetapi sejauhmanakah mereka yangingin digelar korporat boleh mendukung prinsip-prinsip korporatisme?Persoalan inilah yang berlegar sekarang.

Seterusnya fahaman korporatisme mengandaikan bahawa golongankorporat perlu berinteraksi dengan kerajaan (yang mewakili kumpulansosial yang lebih besar) sebagai satu syarat umum. Kerjasama yang eratantara korporat dan kerajaan serta para pentadbir inilah yangmemisahkan peranan golongan perniagaan biasa iaitu cara lama yangtidak mengambil kisah akan hal-hal kebajikan rakyat dengan yangterdapat dalam gagasan korporat tersebut, di mana teras peranan merekaialah bekerjasama dengan kerajaan. Kedua-dua golongan iaitu kerajaan

atau pentadbir dan golongan perniagaan atau korporat dilihat sebagaiberkongsi kepentingan atau co-partner untuk membangunkan masyarakat.

Kerjasama seperti inilah yang dikaitkan dengan beberapa konsep lagiseperti persyarikatan Malaysia ( Malaysia-Incorporated ), penswastaan dansebagainya.



118

Justeru itu, teras kerjasama dengan kerajaan merupakan unsur yangmembolehkan orang yang berminat dengan perniagaan berinteraksidengan kerajaan. Lazimnya kita mendengar ramai kaum Bumiputera

yang menceburkan diri dalam perniagaan mengambil projek atau tender-tender kerajaan untuk diusahakan. Pendek kata, terdapat sindiran-sindiran yang menyatakan si polan dengan syarikat dua ringgit pun bolehberniaga dengan cara menangkap kontrak besar daripada pihak kerajaan.Hal ini sebetulnya memang bertepatan dengan konsep korporatisme yangmenggalakkan penyertaan ahli perniagaan yang terlibat dalammenjalankan projek-projek kerajaan.

Sebelum korporatisme ini diperkenalkan oleh kerajaan, kita tidak biasamendengar si polan jadi korporat. Apa yang biasa kita dengar ialah sipolan sudah menjadi orang business yang sama seperti kaum bukanBumiputera yang menjadi ahli perniagaan selama-lamanya di negara ini.

Ringkasnya, ahli-ahli korporat di negara ini kebanyakannyamengusahakan kontrak-kontrak kerajaan termasuklah juga projek-projekpenswastaan. Tanpa projek-projek kerajaan, dirasakan istilah korporattidak sesuai digunakan.

8.3

KATEGORI-KATEGORI KORPORATISME

Menurut Schmitter, korporatisme boleh digolongkan tafsirannya kepadalima kategori, iaitu

(i) Elitisme - Bererti bahawa keputusan-keputusan politik selalunyadibuat secara tertutup oleh sekumpulan kecil. Warganegara biasa

tidak pernah mempunyai banyak pengaruh.(ii)

Paternalisme - Bermaksud kumpulan-kumpulan yang lebihbernasib baik dikatakan mempunyai tugas untuk menjagakebajikan ke atas golongan yang kurang bernasib baik dankerajaan pula hendaklah membantu orang-orang yang terdiridaripada mereka yang kurang diberi perhatian untuk memasukibidang-bidang pekerjaan yang lebih mempunyai prestij.

(iii) Korporatisme Sosial - Bermaksud bahawa manusia dilahirkandalam kumpulan-kumpulan sosial yang mempunyai kebolehanyang berbeza-beza. Dengan sebab itu, orang-orang tersebutsepatutnya mempunyai tugas dan hak-hak yang berbeza juga.

(iv)

Korporatisme Govermental - Bermaksud kerajaan hendaklah

bertindak sebagai arbitrator atau orang perantaraan antarakesatuan-kesatuan sekerja dan sindiket-sindiket pekerja demiuntuk memupuk keharmonian sosial.



119

(v) Korporatisme Konstitusi - Merujuk kepada proses politik yang

ia akan menjadi lebih baik lagi jika wakil-wakil dalam gagasankorporat itu dipilih oleh kumpulan-kumpulan yang mewakili

bidang atau pekerjaan masing-masing dan tidak daripada parti-parti politik.

Walaupun Schmitter tidak menyatakan kelebihan dan kecacatan tiap-tiapkategori korporatisme seperti yang disebutkan di atas, tetapi apa yangjelas kelihatan daripada tafsiran beliau ialah unsur tanggungjawab sosialperlu ada bagi ahli-ahli korporat selain daripada mementingkankeuntungan. Bolehlah disimpulkan bahawa kelima-lima kategori di atasdianggap sebagai prasyarat penting bagi sesebuah negara iaitumengamalkan prinsip korporatisme (ibid., 55).

Di Malaysia, semenjak mencapai kemerdekaan, kita belum lagi mencapai

tahap korporatisme seperti yang digambarkan oleh teori Schmitter itu,sehingga apabila Tun Dr. Mahathir Mohamad menjadi Perdana Menteripada tahun 1981. Beliau telah melancarkan gerakan pembaharuan besar-besaran dalam pentadbiran awam dan ekonomi negara seperti DasarPenswastaan yang merupakan satu detik permulaan ke arah mewujudkansistem pentadbiran dan ekonomi negara yang mendukung nilai danbudaya korporat. Pada hemat penulis, semenjak Dasar Penswastaan danPersyarikatan Malaysia diperkenalkan, Malaysia sedang bergerak ke arahmengamalkan korporatisme seperti yang disarankan oleh Schmitter

walaupun tidak seratus peratus.

Seterusnya, di bawah ini akan dilanjutkan perbincangan tentang beberapaparadigma penting sistem politik dan ekonomi negara yang berlaku sejakzaman penjajah hingga sekarang mengikut gagasan korporatisme yangdiperkenalkan oleh pentadbiran Dr. Mahathir. Antaranya:

8.4 BENTUK TRADISI

Sistem politik dan ekonomi bentuk tradisi lazimnya mengandungidikotomi yang jelas di antara sistem politik, pentadbiran dan ekonomi.Ertinya, bagi golongan pemerintah, mereka hanya membabitkan diri didalam sistem pemerintahan sahaja dan tidak campur tangan dalamekonomi negara. Manakala golongan usahawan pula menumpukan

perhatian kepada kegiatan perniagaan. Pendek kata, hubungan antarakerajaan dengan golongan masyarakat yang tidak membabitkan diridalam pemerintahan dan ekonomi tidak begitu intim dan terlalu formal,di mana masing-masing dengan peranannya (ibid., 55).



120

Peranan pemerintah adalah mengubal undang-undang dan dasar negara.Manakala pentadbir pula berperanan untuk melaksana danmenguatkuasakan undang-undang. Sementara itu, peranan golongan

perniagaan menumpukan pengeluaran ekonomi dan mesti membayarcukai. Di Malaysia, ciri-ciri yang tersebut di atas sememangnya telahberlaku pada zaman penjajahan British lagi. Penjajah ketika itu tidakmempedulikan pembangunan rakyat, sebaliknya peranan merekahanyalah menjaga keamanan dan ketenteraman awam. Manakala,golongan kapitalis mengusahakan ekonomi untuk kepentingan mereka.Rakyat tidak diberi panduan untuk terlibat dalam pembangunan ekonomi(ibid, 55).

SOALAN DALAM TEKS

1.

Bincangkan apakah yang dimaksudkan sebagai elitpolitik dan pentadbiran seperti yang terdapat diMalaysia?

2.

Bagaimanakah Dasar Ekonomi Baru (DEB) danDasar Pembangunan Nasional (DPN) dapatmelahirkan golongan korporat khususnya dikalangan kaum Bumiputera?


8.5 SISTEM YANG BERORIENTASIKAN PEMBANGUNAN

Dalam sistem politik dan ekonomi yang berorientasikan pembangunan,lazimnya pemerintah (melalui sistem politik demokrasi berparlimen)selain daripada melaksanakan undang-undang dan menjaga keamanan,kerajaan turut bergerak seiring dan seganding dengan golongan birokratatau pentadbir untuk berusaha menggubal dasar-dasar pembangunanmasyarakat. Namun begitu, di tahap ini, pihak swasta tidak terlibatsecara langsung dalam membangunkan ekonomi rakyat. Golongan inimasih menumpukan perhatian terhadap kepentingan perniagaan mereka.Pendek kata, sektor awam terlibat dalam kegiatan berorientasikanperkhidmatan seperti perhubungan, kesihatan dan pendidikan selaindaripada pertahanan dan keamanan. Manakala sektor swasta terlibatdalam kegiatan pengeluaran barangan, perniagaan, bank perdagangan dansebagainya.



121

Hubungan antara sektor awam (kerajaan atau pentadbir) dengan sektorswasta tidak intim dan sering berlaku konflik dan persaingan kurang sihatantara kedua-dua sektor ini untuk mendapatkan kepentingan dan

pengaruh. Tidak ada perhubungan yang membolehkan kedua-dua sektorini membentuk kerjasama bagi menjalankan sesuatu projek yang bolehmenguntungkan kedua-dua pihak. Di tahap ini, didapati sektor swastamementingkan keuntungan semata-mata, manakala sektor awammenumpukan kepada kebajikan masyarakat yang banyak pula bergantungkepada sejauhmana pihak pemerintah melalui wakil-wakil rakyatmempunyai keiltizaman yang tinggi untuk membela nasib rakyat.

Jika mahu mengaitkan tahap pembangunan seperti ini dengan apa yangpernah berlaku di Malaysia, maka sistem ekonomi dan politik padazaman Tunku Abdul Rahman dan Tun Abdul Razak (sekitar dari tahun1957 hingga 1970) adalah menepati ciri-ciri pembangunan demikian.

Misalnya pada tahun-tahun tersebut, peranan pemerintah dan pentadbirtelah mula berubah daripada maintenance of law and order kepada development atau berorientasikan pembangunan. Rancangan-rancangan pembukaantanah, penubuhan MARA dan juga tumpuan kepada pekerjaan di sektorawam merupakan agenda pembangunan yang dilihat sendiri olehpemerintah dan pentadbir ketika itu. Ekonomi negara tertumpu kepadapertanian dan perlombongan serta bahan-bahan mentah seperti getahdan kelapa sawit. Keadaan kehidupan rakyat secara umumnya dikatakansederhana, manakala kaum Bumiputera masih terlalu banyak yang beradadi paras kemiskinan (ibid., 56).

8.6 CAMPUR TANGAN BESAR-BESARAN OLEH

PEMERINTAH

Campur tangan besar-besaran oleh pemerintah dalam sistem ekonomimerupakan satu manifestasi daripada tuntutan-tuntutan rakyat yangberkehendakkan pembangunan menyeluruh akibat daripada desakanpolitik dan aspirasi rakyat yang mahukan bentuk kehidupan yang lebihberkualiti serta ledakan teknologi yang membawa kepada tuntutan untukmendapatkan kehidupan yang lebih selesa. Gaya hidup tradisi telahdilihat sebagai menghambat proses pembangunan dan pemodenan.

Justeru itu, pemerintah beserta para birokratnya berasa perlu campurtangan secara langsung dalam menggerakkan ekonomi negara.Pembangunan ekonomi secara terancang telah dilancarkan. Ekoran

daripada itu, maka muncullah beberapa rancangan ekonomi negara (ibid.,56).



122

SOALAN DALAM TEKS

3. Nyatakan apakah rancangan pembukaan danpembangunan tanah yang telah dijalankan dalamzaman pemerintahan Tun Abdul Razak dahulu?

4.

Bagaimanakah Dasar Pembangunan Nasional(DPN) dapat melahirkan golongan usahawan dankorporat di kalangan kaum Bumiputera?


8.7 KEMUNCULAN GOLONGAN BIROKRAT ATAUBIROKRAT PROFESIONAL

Dalam masa yang sama muncul pula golongan pentadbir yang mendapatpendidikan dari luar negara dalam bidang ekonomi, sains dan teknologi.Golongan inilah apabila mereka pulang ke tanah air telah menjadi pakarekonomi, jurutera sosial dan pembangunan moden. Mereka dianggapsebagai agen perubahan masyarakat yang turut serta membantupemerintah membangunkan ekonomi dan pembangunan negara denganstrategi-strategi rasional, pragmatik serta bersandarkan sains, teknologidan tidak terikat dengan amalan tradisi yang mencengkam pemodenan

seperti fahaman perkauman sempit, retorika serta karisma pemimpinpolitik. Sebaliknya, mereka ini menganggap bahawa ideologi politiksahaja tidak cukup bertenaga untuk meningkatkan kehidupansosioekonomi rakyat. Yang lebih penting ialah politik yang berteraskan“pembangunan” dan bukan berlandaskan konflik dan konfrontasi yangmenjadi wadah utama pembangunan masyarakat.

Sehubungan dengan itu, muncul pula gerakan pembaharuan di bidangpentadbiran awam ke arah mewujudkan kumpulan birokrat yang cekap,berorientasikan tindakan, pembangunan, berdisiplin, berkemahiran untukmemajukan sosioekonomi rakyat. Agensi-agensi pembaharuanpentadbiran awam seperti MARA telah ditubuhkan untuk memodenkan

pentadbiran awam dan digunakan untuk membangunkan ekonomi rakyatdengan lebih berkesan. Peranan birokrat digerakkan dengan meletakkanmereka di agensi-agensi dan di jabatan-jabatan strategik sepertiperbadanan-perbadanan kemajuan ekonomi negeri, di Jabatan Perdana



123

Menteri, di Unit Perancang Ekonomi Negara, di SERU, dan juga badan-badan berkanun Persekutuan dan negeri yang bercorak ekonomi danperdagangan (ibid., 56).

8.8

KE ARAH PERINDUSTRIAN

Tahun-tahun 1980-an dan awal 1990an merupakan zaman yang me-nukarkan arah ekonomi negara dari corak perekonomian berasaskankomoditi dan industri pertanian kepada sektor yang berorientasikanperindustrian dan pembuatan. Tuntutan-tuntutan ke arah pembangunanberteraskan perindustrian kian mendesak memandangkan berlakunyapengangguran, kekurangan pelaburan dan modal, ekonomi yang tidakmemberangsangkan serta perubahan di luar negara yang tidak menentudan begitu mencabar terutama dari segi pasaran, harga barangan eksportkemajuan teknologi. Strategi pembangunan cara sebelum ini tidak berapa

sesuai lagi.

Di bawah pentadbiran Dr. Mahathir Mohamad, didapati sektorperekonomian negara mahu tidak mahu perlu dipelbagaikan. StrategiDr. Mahathir jelas memperlihatkan kelainan dengan yang telah dijalankanoleh beberapa Perdana Menteri sebelum beliau. Di samping memberipenekanan terhadap sektor perindustrian (berat dan ringan) danpembuatan untuk membantu kaum Bumiputera dalam meningkatkantaraf hidup mereka, pendekatan baru telah diperkenalkan oleh beliau iaitupendekatan tingkah laku atau behavioural approach. Pendekatan ini perlukerana difikirkan bahawa pendekatan struktur, pembinaan institusi danfungsi sahaja seperti menukarkan struktur ekonomi daripada pertanian

kepada perindustrian ataupun menubuhkan institusi-institusi badan-badan berkanun sahaja tidak memberi kesan yang diharapkan jika tidakdiberi penekanan terhadap pendekatan kelakuan iaitu mengubah sikaprakyat daripada berserah kepada nasib, kepada yang lebih bertenaga,berdedikasi, rajin, menepati masa, inovatif, amanah, cekap, jujur, bersih,tidak mengamalkan rasuah dan berbagai-bagai lagi slogan yangmengubah sikap dan nilai masyarakat daripada mundur kepada maju.Pendekatan ini ditujukan kepada semua rakyat termasuk pegawai-pegawaikerajaan yang slogan-slogan tingkah laku disuntik ke dalam pentadbiranawam seperti Bersih, Cekap, Amanah; Kepimpinan Melalui Teladan;Dasar Pandang ke Timur; Persyarikatan Malaysia; Penswastaan; danberbagai-bagai lagi pembaharuan.

8.9 NILAI-NILAI KORPORATISME DALAMPEMBANGUNAN MASYARAKAT

Berbalik kepada unsur-unsur korporatisme tadi, didapati Dr. Mahathirtelah mengubah bentuk kerjasama daripada yang bersikap pasif kepada



124

bentuk atau budaya kerjasama seperti yang terdapat dalam fahamankorporatisme. Ahli-ahli perniagaan, pentadbir dan ahli politik telahdigemblengkan tenaga mereka bersama-sama untuk membangunkan

masyarakat ke arah yang lebih maju. Pada umumnya golongan perniagaan(ahli korporat dan ahli perniagaan biasa yang bukan korporat) tidak lagidianggap sebagai golongan asing, tetapi perlu diberi layanan istimewakerana dengan cara memberi layanan tersebut diharapkan produktivitimenjadi lebih tinggi dan hasil negara juga meningkat. Begitu juga ahli-ahlipolitik perlu bersikap positif terhadap permohonan yang diajukan olehahli-ahli perniagaan. Pegawai-pegawai kerajaan dengan berbekalkanslogan-slogan seperti yang terkandung dalam etika kerja yang berteraskanbudaya korporat itu perlu menganggap ahli-ahli perniagaan sebagaisebaris dengan peranan mereka untuk pembangunan negara.

8.10

KEBAIKAN DAN KEBURUKAN KORPORATISME

Daripada huraian tentang korporatisme di atas, kita boleh mengenalpastiyang Malaysia sedikit sebanyak telah berjaya mendukung nilai-nilai danprinsip-prinsip ideal korporatisme. Walau bagaimanapun, seperti yangtelah dinyatakan di awal perbincangan di atas, masih terlalu awal untukmembuat kesimpulan yang kita telah berjaya sepenuhnya dalammenerapkan budaya korporat dalam sistem politik dan ekonomi kita. Inidisebabkan, keadaan sosiobudaya rakyat negara ini yang belum seimbangantara kaum Bumiputera dengan bukan Bumiputera, masih wujud budaya-budaya negatif yang menghambat kerjasama erat antara golongan korporatdan kerajaan, wujud masalah perkauman, dominasi ekonomi negara olehsatu-satu kaum tertentu, perbezaan ideologi politik, isu-isu pendidikan

yang belum selesai, ketiadaan mekanisme yang berkesan untukmelaksanakan konsep korporatisme, ketiadaan satu budaya perniagaanyang selaras dengan kaum-kaum yang wujud di negara ini dan sebagainya.Setakat ini, tidak banyak negara di dunia (kecuali Jepun) yang berjayasepenuhnya mengamalkan konsep korporatisme. Di Brazil misalnya,negara itu hanya berada di peringkat elitisme dan paternalisme sahaja,sedangkan ia sendiri kabur tentang perbezaan di antara perana sektorawam dan swasta.

Apakah ahli-ahli korporat sekarang berupaya atau sudah berjayamengamalkan atau mendukung budaya korporat seperti yang direncanakanatas? Persoalan ini juga agak kabur kerana ada dua jenis golongan

korporat yang ada di negara ini. Pertama, golongan korporat sejati dankedua golongan korporat baru. Golongan korporat sejati ialah merekayang sememangnya sudah mempunyai latar belakang perniagaan yangkukuh sebelum korporatisme ini diperkenalkan oleh kerajaan. Golonganini memang bersedia menyambut cabaran kerajaan untuk menjadi ahlikorporat sekali gus mengambil bahagian bersama-sama dengan kerajaan.



125

Bagi golongan baru pula, biasanya mereka tidak mempunyai latar belakangperniagaan atau tidak pernah mengenali apatah lagi mendukung prinsip-prinsip budaya korporat. Apabila mereka diberi tugas untuk memajukan

projek-projek kerajaan, sering membawa masalah oleh sebab beberapafaktor, antaranya ketiadaan modal, ketiadaan pengalaman dan ketandusanbudaya korporat seperti jujur, ikhlas, dan sebagainya. Mereka ini tidakmempunyai nawaitu yang luhur seperti yang disyaratkan di dalam prinsip-prinsip korporatisme itu. Golongan ini biasanya terdiri daripada orang-orang yang tidak ada pengetahuan dan pengalaman tetapi mendapatpeluang projek kerajaan melalui saluran politik. Korporat jenis ini yangbanyak menimbulkan masalah bukan sahaja kepada kerajaan tetapi jugakepada masyarakat umum.

Memang diakui bahawa aliran korporatisme membawa kesan positifkepada mekanisme sistem ekonomi dan politik Malaysia. Budaya yang ada

dalam fahaman itu sedikit sebanyak telah dapat memberi cabaran danperangsang kepada kerajaan, pentadbiran dan golongan perniagaan betapamereka perlu berganding bahu untuk membangunkan kebajikan sosial. Jikaobjektif dan prinsip-prinsip korporatisme ini diikuti sepenuhnya, makadijangkakan negara akan mengalami kemakmuran yang cemerlang sertakestabilan politik dan sosial yang sangat menggalakkan. Kegagalan sesuatuprojek atau dasar perekonomian negara bererti kegagalan dalam mendukungcita-cita dan budaya korporat.Salah satu ciri budaya korporat ialahmengutamakan tanggungjawab sosial di samping keuntungan. Jika ciri ini tidakdihayati, maka tidak layaklah digelar ahli korporat tulen.

Meskipun tersenarai kesan-kesan positif daripada fahaman korporatisme ini, ia

tidak sunyi daripada keburukan. Antaranya ialah, tidak semua unsur budayakorporat sesuai diterapkan ke dalam organisasi. Misalnya, salah satu intipatibudaya korporat ialah menilai sesuatu prestasi pekerja di dalam organisasidengan cara kuantitatif iaitu yang melibatkan kos dan pengeluaran yangproduktif. Manakala dalam organisasi kerajaan lazimnya prestasi kakitangantidak diukur dari segi pengeluaran atau kos, kerana kebanyakan bentuk prestasikakitangan awam berasaskan perkhidmatan. Pada masa-masa lalu kriteria yangdigunakan ialah kekananan, merit dan kelulusan. Tetapa hari ini kriteria-kriteriaitu tidak digunapakai lagi. Sebaliknya mengambilkira kriteria yang terdapat didalam unsur korporat untuk mengukur prestasi kakitangan awam, iaitukecekapan keberkesanan dan produktiviti. Soalnya sekarang, bolehkahmengukur perkhidmatan seseorang pegawai atau pekerja sektor awam

berdasarkan kriteria sektor swasta? Inilah yang menjadi dilema dalamperkhidmatan awam dewasa ini?

Apabila masalah ini timbul maka banyaklah suara yang skeptikal terhadapkeupayaan sistem penilaian prestasi dalam sektor awam. Dirasakan kriteriapengukuran prestasi yang berasaskan teknik penilaian korporat tidak praktikal



126

kerana seperti yang termaklum bahawa di dalam kriteria pengukuran prestasibudaya korporat, asas utama yang dijadikan ukuran ialah sebaliknyakecekapan, keberkesanan, keuntungan atau produktiviti bukan kekananan

atau merit.

Oleh sebab ketiadaan suatu pengukuran yang piawai dalam perkhidmatanawam, maka keadaan semacam membenarkan kriteria-kriteria yang tidakobjektif (seperti faktor-faktor kemanusiaan yang sering melibatkanemosi, sentimen, berat sebelah dan salah guna) digunakan sepertimengampu ketua terdekat ( immediate boss ), kerana ketua jabatanmerupakan orang yang berkuasa dalam menilai tinggi rendahnya prestasipekerja di bawahnya. Trend ini memang berlaku, sehingga pihakCUEPACS berasa perlu pihak tertentu mengkaji semula kriteria tersebut.Ini memandangkan sudah wujud satu macam unsur yang bersifat counter

productive pula, iaitu terdapat orang yang benar-benar mempunyai prestasi

yang tinggi telah dinafikan haknya lantaran disebabkan faktor-faktorkemanusiaan dan subjektiviti mengambil alih kriteria yang bersifatobjektif dan rasional seperti yang terdapat di dalam sektor swasta. Olehitu, kriteria untuk menilai prestasi kakitangan yang lebih sesuai denganiklim dalam perkhidmatan awam perlu diformulakan semula.

8.11

KESIMPULAN

Masalah yang barangkali sukar dilakukan bagi memantapkan amalankorporatisme di negara ini ialah bagaimana hendak menguatkuasakannya.Ini disebabkan bukan semua gagasan atau nilai-nilai yang terdapat di dalamkorporatisme boleh diaktakan. Kita tidak boleh memaksa ahli-ahli

korporat melakukan tanggungjawab sosial seperti memperuntukkansejumlah keuntungan kepada golongan yang tidak bernasib baik, walaupuntugas itu memang termaktub di dalam prinsip korporat. Apa yangbarangkali boleh dilakukan ialah dengan mengenakan social sanction kepadamereka yang tidak menunjukkan keiltizaman sosial seperti tidak memberilagi projek-projek besar kerajaan, menyenaraihitamkan mereka yangmelakukan penyelewengan atau nenaikkan kadar cukai korporat dansebagainya.


1.

Apakah yang dimaksudkan dengan korporatisme?2. Bincangkan kategori-kategori korporatisme.



127

3.

Terdapat beberapa paradigma sistem politik dan ekonomimengikut gagasan korporatisme yang diperkenalkan oleh Tun Dr.Mahathir. Bincangkan.



1. Elit politik bermaksud sekumpulan individu yang memperolehikuasa jika dalam sistem demokrasi daripada rakyat dan merekamempunyai kedudukan serta mendapat legitimasi dalammasyarakat dan negara. Dalam konteks Malaysia, elit politikterdiri daripada Perdana Menteri dan ahli-ahli Kabinet termasuk

juga wakil-wakil rakyat. Manakala elit pentadbiran merupakansekumpulan individu yang terlibat secara langsung dalam prosespembuatan dasar awam bersama elit pemerintah (politik) bagimembantu melicinkan pemerintahan dan pentadbiran sesebuahnegara. Elit pentadbiran di Malaysia diketuai oleh KetuaSetiausaha Negara dan pegawai-pegawai tinggi dalamperkhidmatan awam.

2. Dasar Ekonomi Baru (DEB) dan Dasar Pembangunan Nasional(DPN) berupaya melahirkan golongan korporat di kalangankaum Bumiputera kerana pihak kerajaan telah menyediakanpelbagai insentif, peluang pendidikan, latihan kemahiran,

mengeluarkan modal dan memberikan projek-projek kerajaankepada kaum Bumiputera sehingga berjaya seperti pihak atausyarikat swasta.

3.

Rancangan pembukaan dan pembangunan tanah yang telahdijalankan dalam zaman pemerintahan Tun Abdul Razak dahuluyang terkenal dengan penubuhan Lembaga Kemajuan TanahPersekutuan (FELDA) dan pelaksanaan Buku Merah yangmerupakan inovasi penting dalam sejarah perancangan danpembangunan negara hingga ke hari ini.

4.

Dasar Pembangunan Nasional (DPN) dapat melahirkan

golongan usahawan dan korporat di kalangan kaum Bumiputeradengan menumpukan perhatian kepada pembangunan sebuahMasyarakat Perdagangan dan Perindustrian Bumiputera (MPPB)sebagai satu strategi penting ke arah meningkatkan danseterusnya mengekalkan penyertaan Bumiputera dalam kegiatanekonomi.



128



129

BA B 9

ASP EK DAN P R I NSIP DALAM

P ENGK ORP ORA TAN DAN P ENSWASTAAN

DI M A LA Y SI A

OBJEKTIF BAB

Selepas mempelajari bab ini, anda seharusnya boleh:

1. Memahami prinsip-prinsip yang terkandung dalam proses

pengkorporatan dan penswastaan badan-badan berkanun danperbadanan-perbadanan awam di Malaysia.

2. Meneliti penekanan utama yang diberikan oleh pihak kerajaandalam proses peralihan pemilikan ekuiti dan kepentingan dalamagensi-agensi yang dikorporatkan atau diswastakan.

3.

Membincangkan tentang perubahan-perubahan dari aspek stafdan kakitangan serta perundangan dalam proses pengkorporatandan penswastaan di Malaysia.

4.

Menilai perkembangan pengkorporatan dan penswastaan dalambeberapa agensi kerajaan terpilih untuk memahami prosestersebut dengan lebih mendalam.

9.1

PENGENALAN

Dalam membangunkan negara untuk mencapai taraf negara maju, pihakkerajaan telah merancang pelbagai dasar untuk tempoh jangka masapendek dan panjang. Setiap dasar yang dilaksanakan memberikanpenekanan kepada aspek-aspek tertentu dalam pembangunan negara.

Tidak terkecuali aspek yang diberikan penekanan ialah pentadbiran awamdi negara ini. Oleh itu, dalam bab ini akan dibincangkan beberapaperkara yang terkandung hasil daripada pelaksanaan pengkorporatan danpenswastaan di Malaysia. Dalam usaha melaksanakan pengkorporatandan penswastaan, dua dasar negara telah dilaksanakan iaitu DasarPersyarikatan Malaysia dan Dasar Penswastaan yang masing-masingmempunyai matlamatnya tersendiri.

Kemelesetan ekonomi yang melanda Malaysia dalam dekad 1980-anmerupakan ancaman yang besar kepada kesejahteraan hidup rakyatnya.



130

Malah, keadaan tersebut turut menjejaskan dasar awam itu sendiri.Disebabkan kemelesetan yang berpanjangan, kerajaan tidak lagimempunyai keupayaan kewangan yang tinggi untuk terus aktif dalam

kegiatan-kegiatan ekonomi seperti sebelum itu. Oleh sebab itu, kerajaanterpaksa memikirkan semula strategi-strategi pertumbuhan negaradengan melancarkan Dasar Persyarikatan dan Dasar Penswastaan sebagaimemperkukuhkan lagi pencapaian DEB. Dalam situasi begini, kerajaanmelihat perlunya sektor swasta memainkan peranan yang lebih aktifsebagai jentera pertumbuhan. Justeru itu, pihak kerajaan berharap sektorswasta dapat memperlihatkan tahap keusahawanan yang sewajarnya bagimembolehkan kesejahteraan ekonomi negara dapat dipulihkan dandipertingkatkan dengan memberi penekanan kepada aktiviti-aktivitipemprosesan dan perkilangan untuk pasaran rakyat (INTAN, 1994: 48).

Bagi membincangkan tentang aspek dan prinsip dalam pengkorporatan

dan penswastaan, ia melibatkan perkara-perkara seperti DEB, ekuiti,perundangan, staf dan perkhidmatan, rancangan penswastaan, danpenilaian dan penentuan harga. Perkara-perkara ini mempunyaihubungan satu sama lain dalam usaha bagi melaksanakanpengkorporatan dan penswastaan di Malaysia.

9.2

PELAKSANAAN PENGKORPORATAN DANPENSWASTAAN

Cuba anda fikirkan, adakah pengkorporatan danpenswastaan, merupakan perkara yang sama?

Pelaksanaan pengkorporatan dan penswastaan di negara ini bolehlahdikatakan berjalan secara serentak. Terdapat sedikit perbezaan dalampelaksanaan pengkorporatan dan penswastaan yang boleh dikenalpastibeasaskan kepada beberapa ciri yang akan dibincangkan di bawah. Jadi,dalam memahami konsep pengkorporatan dan penswastaan, ianya bolehdilaksanakan “serupa tetapi tidak sama”.

Dari segi konsepnya, penswastaan merupakan pemindahan perkhidmatandan fungsi daripada sektor awam atau secara tradisinya dimiliki oleh

kerajaan kepada sektor swasta. Jadi, terdapat beberapa bentukpenswastaan yang dilaksanakan seperti yang telah dibincangkan di dalamBab 6 dan 7. Sementara itu, pengkorporatan pula melibatkanpemindahan aset, tanggungjawab, hak dan obligasi sesuatu badanberkanun kepada sesebuah syarikat yang diwujudkan di bawah AktaSyarikat 1965, tetapi masih dimiliki oleh pihak kerajaan.



131

Oleh itu, pengkorporatan dilaksanakan bukanlah mengubah sesuatufungsi badan berkanun tersebut menjadi fungsi yang lain atau sebaliknya,tetapi hanya membabitkan perkara yang telah dijelaskan di atas dan

melibatkan perubahan sikap pengurusan kepada yang lebih sesuai dengankeadaan yang semakin mencabar. Matlamatnya ialah dengan pengurusansecara komersial, pengkorporatan tidak lagi dibelenggu oleh prosedurdan birokrasi sesebuah jabatan kerajaan, di mana ia mampu beroperasidengan lebih cekap dan berkesan. Dari segi objektifnya, DasarPersyarikatan Malaysia yang disifatkan sebagai pencetus kepadakemunculan pengkorporatan dan penswastaan di Malaysia adalah seperti:

(i)

Mewujudkan kerjasama erat, bermakna dan berkesan antarasektor awam dan swasta dan pembangunan negara bagi mencapaifaedah bersama;

(ii)

Menghapuskan sifat permusuhan di antara kedua-dua sektordengan menggalakkan perkongsian maklumat, dan saling faham

memahami akan prosedur dan matlamat kedua-dua belah pihak;dan

(iii)

Meningkatkan hasil negara.

Dalam usaha melaksanakan pengkorporatan, kerajaan berusahamembangunkan syarikat-syarikat korporat milik kerajaan untuk terusbekerjasama dalam membangunkan ekonomi negara dengan kerjasamaatau perkongsian dengan sektor swasta. Oleh itu, kerjasama di antarasektor awam dan swasta serta korporat diharap akan menjadikan lebihdinamik dan lebih agresif dalam meneroka peluang-peluang perniagaan didalam dan luar negara (INTAN, 1994: 51).

Sementara itu, pelaksanaan penswastaan melalui strategi-strategi khususyang dihalakan ke arah memperkenalkan perubahan-perubahan proseduryang baru. Seiring dengan Dasar Persyarikatan Malaysia yang telahterbukti berjaya meningkatkan kerjasama sektor awam dan swasta,program penswastaan juga diteruskan sebagai sebahagian daripadarangkakerja untuk mempercepatkan pertumbuhan ekonomi negara.Pelaksanaan Dasar Penswastaan telah banyak membantu negaramengurangkan perbelanjaan pembangunan yang ditanggung olehkerajaan, menjimatkan belanja mengurus, di samping memberi hasiltambahan. Program penswastaan juga terbukti berjaya merangsangpertumbuhan ekonomi melalui peningkatan kecekapan projek-projekyang telah diswastakan, di samping memberi kesan gandaan ekonomi

(MAMPU, 2006).

Sehingga akhir tahun 1999, sebanyak 202 projek dan entiti yang telahberjaya diswastakan atau dikorporatkan. Ia terdiri daripada 104 projekbaru dan 98 projek sedia ada. Daripada jumlah tersebut, 184 projek barutelah diswastakan, manakala 18 entiti dikorporatkan. Projek dan entiti ini



132

terdiri daripada syarikat-syarikat kerajaan, agensi-agensi kerajaan,pembangunan tanah, projek-projek baru seperti lebuh raya, pengeluartenaga bebas, stesyen televisyen dan sebagainya (MAMPU, 2006).

Program penswastaan yang terkandung dalam Pelan Induk Penswastaan(PIP) mempunyai lima matlamat utama iaitu membantu meningkatkanpertumbuhan ekonomi; mengurangkan beban pentadbiran dan kewangankerajaan; meningkatkan kecekapan dan produktiviti; mengecilkan saizdan mengurangkan penglibatan sektor awam dalam aktiviti ekonomi;serta membantu pencapaian matlamat penyusunan semula yangterkandung dalam Dasar Pembangunan Nasional.

Satu unsur penting dalam PIP ialah Pelan Tindakan Penswastaan (PTP)dwitahunan yang boleh dipinda dan bertujuan membantu melaksanakanprogram penswastaan bagi setiap tahun. PTP mengandungi senarai

projek yang memerlukan penyusunan semula atau penyediaan sebelumdiswastakan. Selain daripada itu, PTP juga mengambilkira persediaansebelum penswastaan iaitu bermula dengan komersialisasi, diikuti denganpengkorporatan dan seterusnya penswastaan entiti yang berkenaan(MAMPU, 2006).

Bagi melaksanakan penswastaan, Jawatankuasa Khas ditubuhkan di UnitPerancang Ekonomi (EPU) yang telah menyediakan garis panduan yanglengkap untuk kegunaan Kementerian dan Jabatan yang inginmenswastakan beberapa perkhidmatan di bawah kawalan masing-masing.

Tiga garis panduan (telah dinyatakan dalam Bab 7) telah diluluskanmengenai penswastaan seperti:

(i)

Garis panduan mengenai penswastaan untuk kegunaan pihakswasta bertarikh 21 Januari 1985;

(ii)

Pekeliling Am Bil. 2/85: Garis Panduan Mengenai PenswastaanUntuk Kegunaan Agensi-agensi Kerajaan bertarikh 21 Januari1985; dan

(iii)

Pelan Induk Penswastaan (INTAN, 1994: 64).

Tujuan utama garis panduan tersebut di atas ialah untuk memberipanduan kepada jawatankuasa dalam mengenalpasti isu-isu yangmungkin timbul daripada penswastaan terhadap agensi-agensi kerajaantertentu. Antara isu-isu yang dipertimbangkan dalam pelaksanaan

penswastaan akan dibincangkan.



133

SOALAN DALAM TEKS

1. Senaraikan apakah objektif penswastaan sepertiyang dinyatakan dalam Pelan Induk Penswastaan(PIP)?

2.

Apakah unsur penting yang terkandung dalamPelan Tindakan Penswastaan (PTP) seperti yangterdapat dalam PIP?


9.3 KEPERLUAN MATLAMAT DASAR EKONOMI BARU(DEB)

Ahmad Atory Hussain (1998: 292) menjelaskan bahawa program-program penswastaan hendaklah dihalakan ke arah memperkukuhkanprinsip-prinsip DEB untuk menyediakan peluang-peluang bagipenyertaan Bumiputera dalam kegiatan-kegiatan bercorak ekonomi danperniagaan. Walau bagaimanapun, jika usahawan Bumiputera tidakmampu menjalankan perusahaan yang diperuntukkan kepada mereka,kerajaan akan menubuhkan lembaga amanah untuk memegang aset-asetini seehingga tiba satu masa nanti ada individu Bumiputera mampumenjalankan perusahaan-perusahaan itu.

DEB diperkenalkan dalam tahun 1970 dengan matlamat lainnya iaitubercirikan pertumbuhan, pengagihan semula kekayaan dan penstrukturansemula masyarakat. Oleh itu, dalam DEB, pihak kerajaan telahmensasarkan penyertaan dan penguasaan sebanyak 30% kaumBumiputera dalam sektor ekonomi. Matlamat penyertaan 30% kaumBumiputera dalam ekonomi juga terkandung dalam matlamatpengkorporatan dan penswastaan di Malaysia. Ini dapat kita lihat dalamsalah satu objektif Dasar Penswastaan, di mana untuk meluaskanpeluang-peluang ekonomi bagi memenuhi sasaran pemilihan Bumiputeraseperti yang terkandung dalam DEB (Ahmad Atory, 1998; dan INTAN,1994).

Dari segi pencapaian matlamat ke arah penyusunan semula di bawahDEB, program penswastaan telah membantu meningkatkan penyertaankaum Bumiputera di sektor korporat. Kebanyakan projek penswastaan



134

yang telah dilaksanakan mempunyai sekurang-kurangnya 30% penyertaankaum Bumiputera, manakala penganjur-penganjur ( promoters ) Bumiputeratelah memainkan peranan yang aktif di dalam penswastaan projek baru.

Selain itu, dalam usaha mengurangkan beban kewangan kerajaan,penswastaan telah membolehkan kerajaan menyalurkan sumberkewangan tersebut kepada projek lain bagi bertujuan untuk membasmikemiskinan yang didapati keperluannya adalah begitu mendesak(INTAN, 1994: 69).

Menurut Ahmad Atory (1998: 55) lagi, walaupun kerajaan telahmemperkenalkan Dasar Penswastaan serta sejumlah konsep dan sloganseperti Persyarikatan Malaysia; Kepimpinan Melalui Teladan; dan DasarPandang ke Timur dalam usaha mempercepatkan pertumbuhanekonomi, realitinya Malaysia masih mengekalkan status-quo merekasebagai faktor penentu di dalam sekor-sektor atau projek-projek yang

diswastakan. Tambahnya lagi, walau bagaimanapun, Malaysia telahberjaya memperkenalkan beberapa unsur asas korporatisme yang menjadisatu asas yang kukuh ke arah mewujudkan korporatisme yang tulen.Usaha ini diharapkan dapat membawa ke arah pencapaian matlamattersebut.

Secara ringkasnya, pengkorporatan dan penswastaan tidak melupakanmatlamat-matlamat yang cuba dicapai oleh DEB. Namun, disebabkanoleh kelemahan dan kegagalan badan-badan berkanun kerajaan termasukPerbadanan Kemajuan Ekonomi Negeri (PKEN) di seluruh Malaysiadalam mencapai matlamat yang ditetapkan dalam DEB, maka pihakkerajaan terpaksa mencari jalan baru iaitu melalui pengkorporatan dan

penswastaan.

Pada dasarnya, badan-badan berkanun dan PKEN di seluruh Malaysiaditubuhkan untuk mendapatkan keuntungan dan untuk mencapai tujuansosial. Namun, badan-badan berkanun dan PKEN gagal menunjukkanprestasi yang cemerlang dan menyebabkan keupayaannya diragui dankurang diyakini dalam mencapai matlamat kerajaan terutama dalammencapai matlamat DEB. Disebabkan itu, agensi-agensi badan berkanundan perbadanan awam seperti Lembaga Letrik Negara, PerbadananKeretapi Melayu dan lain-lain telah dikorporat atau diswastakan untukmenjayakan matlamat kerajaan terutama dalam menyediakan kemudahandan perkhidmatan yang cemerlang.



135

SOALAN DALAM TEKS

3.

Apakah hubungan di antara penguasaansebanyak 30% kaum Bumiputera dalam bidangekonomi di bawah DEB dengan programpengkorporatan dan penswastaan?

4.

Apakah usaha yang dijalankan oleh pihakkerajaan dalam melaksanakan pengkorporatan diMalaysia?


9.4

ASPEK EKUITI DALAM PENGKORPORATAN DANPENSWASTAAN

Selain daripada penyertaan Bumiputera seperti dalam DEB, dalam aspekpengkorporatan dan penswastaan, dari segi pemilikan dan penguasaanekuiti sekurang-kurangnya 30% oleh Bumiputera seperti yang telahditetapkan dalam garis panduan penswastaan. Daripada 98 ekuiti yangdiswastakan dalam tempoh Rancangan Malaysia Kelapan (RMK 8), 69syarikat adalah dikuasai oleh Bumiputera. Daripada jumlah modalberbayar sebanyak RM5.4 bilion, pegangan saham Bumiputera hanya15.6% sahaja. Walaupun kerajaan mempunyai kepentingan dalam 20

ekuiti, pegangan sahamnya merupakan 71% daripada jumlah modalberbayar seperti yang ditunjukkan dalam Jadual 9.1.

Jadual 9.1Pemilikan Ekuiti Entiti yang Diswastakan Semasa Penswastaan, 1996-2000

Pemilikan Ekuiti Nilai Tara (RM Juta) %Bumiputera 845.4 15.6Bukan Bumiputera 653.3 12.0Kerajaan 3851.3 71.0 Asing 74.2 1.4 Jumlah 5424.2 100.0

Sumber: Rancangan Malaysia Ke-8. (2001). ms. 203.

Dalam erti kata lain, melalui pelaksanaan pengkorporatan danpenswastaan, pihak kerajaan memegang saham yang besar dalam mana-mana entiti. Pegangan saham kerajaan adalah melalui agensi pelabuhanseperti Khazanah Nasional Berhad, Menteri Kewangan Diperbadankan,Menteri Besar Diperbadanankan dan Setiausaha Kerajaan NegeriDiperbadankan (Rancangan Malaysia Ke-8, 2001: 203).



136

Laporan Rancangan Malaysia Kelapan (RMK8) menjelaskan bahawasemenjak diswastakan pada tahun 1983, pegangan ekuiti Bumiputeradalam 203 syarikat telah meningkat daripada 21.7% semasa penswastaan

kepada 25.6% pada tahun 2000 seperti yang ditunjukkan dalam jadual 9.2di bawah. Dari segi nilai, ekuiti Bumiputera telah meningkatkansebanyak RM4.4 bilion, manakala saham kerajaan telah meningkatdaripada RM12 bilion kepada RM16.5 bilion walaupun pegangan sahamkerajaan yang diswastakan berkurangan daripada 62.7% kepada 49.5%(ibid., 204).

Jadual 9.2Pemilikan Ekuiti Entiti yang Diswastakan

Semasa Penswastaan Disember 2000

Pemilikan Nilai Tara (RMjuta)

% Nilai Tara (RM juta) %

Bumiputera 4146.6 21.7 8573.7 25.6

BukanBumiputera

1856.4 9.7 4684.1 14.0

Kerajaan 11989.0 62.7 16555.5 49.5 Asing 1130.9 5.9 3630.4 10.9

Jumlah 19122.9 100.0 33443.7 100.0


9.5 ASPEK PERUNDANGAN

Selain daripada penyertaan Bumiputera sebanyak 30% dalam mana-manaperusahaan atau syarikat swasta yang terbabit dalam pengkorporatan danpenswastaan serta pemilikan ekuiti, satu lagi aspek yang ditekankan ialah

perundangan. Sebarang aspek yang berkaitan dengan rancangan-rancangan penswastaan seharusnya menjadi perhatian utama agensi-agensi berkenaan. Semua peraturan dan undang-undang perlu dirangkaatau dipinda dengan berhati-hati supaya program-program penswastaanboleh dijalankan dengan licin dan berkesan (Ahmad Atory, 1998: 293).

Dalam usaha melaksanakan penswastaan, ia memerlukan garis panduanuntuk pelaksanaannya. Oleh sebab itu, jawatankuasa bersama antarakementerian telah ditubuhkan dengan dipengerusikan oleh KetuaPengarah Unit Perancang Ekonomi (EPU) di Jabatan Perdana Menteri.

Jawatankuasa tersebut mengandungi beberapa orang pegawai kanankerajaan yang terlibat secara langsung dengan usaha penswastaan bagi

program penswastaan (Abu Bakar Munir, 1992: 30). Jawatankuasa inidibentuk bagi mengkaji beberapa perkara seperti:(i)

Aspek perundangan iaitu sama ada akta yang menubuhkansesuatu agensi yang akan diswastakan perlu dipinda, dibatalkanatau diganti dengan akta yang baru;



137

(ii)

Kesan penswastaan ke atas status pekerja yang berkhidmat dalamagensi yang akan diswastakan;

(iii)

Mengkaji sama ada penswastaan perlu dijalankan secara

sebahagian atau sepenuhnya;(iv)

Mengkaji soal penanggungjawaban kerajaan dalam perkhidmatanyang diswastakan dan mencari cara yang dapat memastikanpenanggungjawaban ini (Abdullah Ahmad Badawi, 1984 dipetikoleh Abu Bakar, 1992: 30).

Menurut Abu Bakar Munir (1992: 32), masalah besar yang dihadapi olehkerajaan dalam menjalankan penswastaan ialah masalah undang-undangberkaitan dengan tanah. Pemindahan perbadanan awam kepada swastabermakna pemindahan aset dan liabiliti. Tanah merupakan satu bentukaset yang akan dipindahkan kepada pihak swasta. Apa yang menjadimasalah dalam hal ini kerana kewujudan pelbagai undang-undang yang

berkaitan dengan tanah di negara ini yang tidak seragam. Tanah adalahdi bawah bidang kuasa kerajaan negeri masing-masing. Selain itu, masalahlain yang wujud disebabkan ada sekatan dalam isu pemindahan tanahberhubung undang-undang yang sedia ada.

Di Malaysia, undang-undang berkaitan dengan tanah termaktub dalamPerlembagaan Persekutuan, Kanun Tanah Negara dan enakmen-enakmen negeri (Abu Bakar, 1992: 32). Oleh itu, pengambilan tanaholeh kerajaan persekutuan hanya dibenarkan bagi tujuan-tujuanpersekutuan. Sementara itu, tanah rizab Melayu pula tidak boleh ditukarmilik atau dipindahkan kecuali kepada orang Melayu. Jadi, bagaimanahendak melaksanakan penswastaan jika melibatkan soal pengambilalihan

tanah?

Cara untuk mengatasi tersebut ialah tanah telah dikecualikan daripadadipindahkan atau dijual kepada pihak swasta seperti dalam kespenswastaan Jabatan Telekom Malaysia, di mana semua aset dan liabilitidipindahkan kepada Syarikat Telekom Malaysia kecuali tanah. Bagiurusniaga Pelabuhan Kelang pula, syarikat yang mengambilalih hanyadiberikan pajakan ke atas tanah yang terlibat dan tidak dijual (ibid., 32).

Selain itu, dalam membincangkan tentang aspek peraturan danpenswastaan, Parlimen terpaksa bersidang setiap kali sesuatu perbadananingin diswastakan. Oleh sebab itu, penswastaan bukan sahaja

memerlukan pindaan kepada beberapa undang-undang yang terdapatdalam beberapa akta, tetapi menjurus juga kepada penggubalan akta baru.Bagi mengatasi masalah ini, satu cadangan telah dibuat supaya satu aktaiaitu “Akta Penswastaan” digubal dengan kenyataan seperti berikut:



138

“Pengalaman telah menunjukkan bahawa tidak mudahmenyelesaikan semua masalah undang-undang yang dihadapidalam sesuatu cadangan penswastaan oleh sebab beberapa

perundangan yang berbeza terlibat. Beberapa pindaan telahdiperkenalkan tetapi terdapat halangan perundangan lain yangmesti diperbaiki. Pindaan secara adhoc akan memakan masakerana terpaksa melalui prosedur Parlimen”. (Dipetik AbuBakar Munir, 1992: 33)

Cadangan kepada penggubalan Akta Penswastaan sebagai satu aktautama yang akan meminda semua undang-undang yang berkaitan denganpenswastaan kecuali perlembagaan. Dalam masa yang sama dicadangkansupaya ia mengandungi peruntukan yang memberikan kuasa kepadaperbadanan awam untuk memindahkan aset, liabiliti dan fungsinyakepada syarikat.

Dalam rancangan penswastaan pada peringkat awalnya, perbadanan-perbadanan yang akan ditukar kepada pihak swasta telah dipilih sendirioleh Perdana Menteri (Dr. Mahathir Mohammad) pada tahun 1983.Dalam membincangkan tentang penswastaan ini, dua perbadanan utamayang akan dibincangkan di sini ialah Terminal Kontena LembagaPelabuhan Kelang (LPK) dan Jabatan Telekom Malaysia (JTM).

LPK mempunyai autonomi kewangan dan dimiliki sepenuhnya olehkerajaan melalui Kementerian Pengangkutan dan bertanggungjawabmendapatkan wang bagi projek pembangunan dan tertakluk kepada cukaipendapatan. LPK ditubuhkan di bawah Akta Pihak Berkuasa Pelabuhan1963 sentiasa memperolehi keuntungan khususnya sejak Terminal

Kontena mula beroperasi sejak tahun 1973 (Abu Bakar Munir, 1992: 35). Terminal Kontena LPK menyumbang 60% daripada keuntungankeseluruhan pelabuhan. Oleh sebab itu, Terminal Kontena tersebutsesuai untuk diswastakan kerana(i)

Kerajaan mahu supaya projek penswastaan yang awal seperti inimendapat sokongan awam bagi membolehkan program yanglebih besar dilaksanakan;

(ii)

LPK secara keseluruhannya memerlukan pemulihan keranadisifatkan beroperasi di tahap kecekapan yang rendah mengikutpiawaian antarabangsa; dan

(iii)

Pemilihan terminal kontena untuk diswastakan atas faktorpertimbangan kewangan, di mana LPK bukanlah suatu badan

yang mendapat pengecualian cukai dan hasil keuntungan LPKadalah pendapatan kepada kerajaan.

Dalam soal perundangan, apabila Terminal Kontena LPK diswastakan, iamelibatkan soal tanah yang tidak boleh dijual kepada mana-mana syarikatswasta. Oleh itu, Aseambankers (bank perdagangan tempatan yang



139

mempunyai kepakaran dalam teknikal penswastaan dilantik olehkerajaan) telah mencadangkan supaya syarikat baru diberikan pajakanuntuk tempoh 21 tahun oleh LPK. Dalam pada itu, dalam pelan

penswastaan yang disediakan oleh Kumpulan Aseambankers, apabila Terminal Kontena menjadi sebuah perbadanan yang mempunyai entitiberasingan, LPK akan mempelawa syarikat swasta untuk membeli 51%saham syarikat yang baru ditubuhkan. Dengan itu, Kelang Container

Terminal (KCT) Sdn. Bhd. telah ditubuhkan oleh kerajaan (Abu BakarMunir, 1992: 39).

Manakala dalam kes penswastaan JTM, terdapat alasan kenapa iadiswastakan. Antaranya ialah(i)

Untuk mengurangkan beban kewangan yang ditanggung olehkerajaan dalam membiayai jabatan dan perbadanan awam, dimana telah menerima wang daripada kerajaan, tetapi tidak

mampu meraih keuntungan;(ii)

Bidang telekomunikasi memerlukan kemahiran teknikal yangtinggi dan bergantung kepada intensif modal. Disebabkan itu,kerajaan telah secara berterusan menyalurkan wang kepada JTMuntuk mempertingkatkan perkhidmatannya;

(iii)

Walaupun sentiasa menerima wang daripada kerajaan, tetapi darisegi perkhidmatan masih tidak cekap terutamanya dalammemenuhi permintaan pelanggan; dan

(iv)

Kejayaan penswastaan Telekom British telah menarik perhatiankerajaan untuk menswastakan JTM, di mana kerajaan cukuptertarik dengan kemampuan syarikat-syarikat swasta dalammenyediakan rangkaian telekomunikasi yang moden dan cekap

seperti di Jepun dan British (Abu Bakar Munir, 1992: 45-47).

JTM ditubuhkan di bawah Akta Telekomunikasi 1950 yangmenjadikannya jabatan tunggal dalam menyediakan perkhidmatantelekomunikasi di Malaysia. Oleh itu, ia bersifat monopoli danpenswastaan dilihat dapat mengurangkan monopoli kerajaan dalambidang-bidang tertentu seperti telekomunikasi. Kerajaan cukup berhati-hati dalam usaha menswastakan JTM kerana ia melibatkan lebih kurang20,000 orang pekerja dalam memastikan projek penswastaan ini berjaya.

Kerajaan telah melantik Arab Malaysian Merchant Bank (AMMB)sebagai penasihat kewangan utama kepada kerajaan. Pada Ogos 1984,

AMMB telah bergabung dengan Kleinworth Benson Ltd. dari UnitedKingdom dan syarikat Akauntan Hanafiah Roslan dan Mohamad (HRM)untuk menjalankan kajian. Kumpulan ini bertanggungjawab dalammenyediakan “term of reference ” dan membuat cadangan tentangpemindahan operasi dan aset JTM kepada syarikat baru.



140

Akhirnya, pada penghujung Julai 1985, Rang Undang-Undang Telekomunikasi 1985, Rang Undang-Undang Telekomunikasi (GantianSyarikat) 1985 dan Rang Undang-undang Pencen (Pindaan) 1985 telah

dibentangkan di Parlimen. Ketiga-tiga rang undang-undang tersebuttelah diluluskan pada bulan Ogos 1985. Akta Telekomunikasi (Pindaan)1985 bertujuan meminda Akta Telekomunikasi 1950 untuk disesuaikandengan penswastaan JTM. Seksyen 1 Akta Pindaan ini telah memberikuasa kepada Menteri Kewangan untuk menetapkan tarikh JTMdiswastakan. Sementara itu, tujuan utama Akta Perkhidmatan

Telekomunikasi (Gantian Syarikat) 1985 ialah untuk memberi kuasakepada jabatan untuk memindahkan aset, hak dan liabiliti jabatan kepadasyarikat baru yang akan ditubuhkan.

Selain itu, Akta Pencen (Pindaan) 1985 menyediakan panduan kepadasemua jabatan dan perbadanan awam dalam soal faedah pencen kepada

semua kakitangan kerajaan yang akan menyertai syarikat selepaspenswastaan. Di dalam Seksyen 12A memperuntukkan kakitangankerajaan yang layak akan terus menerima faedah pencen selepas jabatanmereka diswastakan (Abu Bakar Munir, 1992: 49-50).

Pada bulan Oktober 1984, Syarikat Telekom Malaysia Berhad (STM)telah ditubuhkan di bawah Akta Syarikat 1965. STM akan mengambilalih fungsi JTM termasuklah aset, hak dan liabiliti. Setelah mendapatlesen operasi pada 1 Disember 1986, STM telah memulakan operasinyasebagai sebuah syarikat yang dimiliki oleh kerajaan melalui KementerianKewangan mengikut peruntukan yang diberikan oleh Menteri Kewangan(Perbadanan) Ordinan 1957. STM telah diberi lesen selama 20 tahun

untuk menyediakan perkhidmatan telekomunikasi. Setelah 3 tahunsetengah selepas pemindahan aset dan tanggungjawab daripada JTMkepada STM, syarikat tersebut telah menawarkan sebanyak 19.75%sahamnya kepada awam pada 26 September 1990 dengan harga RM5.00bagi satu unit saham (Abu Bakar Munir, 1992: 49-51).

9.6

ASPEK PENILAIAN DAN PENENTUAN HARGA

Dalam pelaksanaan pengkorporatan dan penswastaan agensi-agensibadan berkanun ataupun perbadanan awam di Malaysia, suatu penilaianmenyeluruh mengenai harga hendaklah ditentukan dengan berhati-hatioleh agensi-agensi berkenaan supaya aset-aset yang akan dipindahkan

kepada sektor-sektor swasta akan mewakili nilai aset sebenar. Perkara inijuga akan dijangkakan akan menjadi satu faktor utama dalammenentukan harga perkhidmatan oleh pelanggan-pelanggan (Ahmad

Atory Hussain, 1998: 293).



141

Dalam hal ini, Abu Bakar Munir (1992: 19) menyifatkan penilaian asetperbadanan awam berhadapan dengan pelbagai halangan sepertimelibatkan masa yang panjang dan ketiadaan rekod yang jelas. Keadaaan

seperti ini akan menimbulkan persoalan yang ada hubungan denganpengurusan dan keputusan pelaburan pada masa yang telah lalu.

Tambahnya lagi, proses ini mungkin menimbulkan kontroversi politikyang akan menambahkan lagi kelewatan menyiapkan proses penilaianaset.

Dalam proses pengkorporatan dan penswastaan itu sendiri ia melibatkanpenjualan aset atau ekuiti. Pajakan aset memerlukan penilaian dibuat keatas aset atau entiti berkenaan. Bagi ekuiti, beberapa cara penilaian bolehdigunakan iaitu Kaedah Aset Ketara Bersih (AKB) atau “ Net Tangible

Asset ”, Kaedah Gandaan Harga-Keuntungan (GHK) atau “Price Earning Multiple ” dan Aliran Tunai Terdiskaun (ATT) atau “Discounted Cash Flow ”.

Kaedah GHK dan ATT mengambilkira prospek keuntungan oleh entitiberkenaan di masa hadapan, manakala kaedah AKB tidak mengambilkirafaktor ini (Pelan Induk Penswastaan, 1991: 27). Dalam hal ini, pihakkerajaan akan menggunakan kaedah yang mengambilkira prospek entitiberkenaan termasuk peluang-peluang dan batasannya. Denganmengambilkira faktor-faktor ini, mungkin terdapat kes di mana nilaientiti berkenaan tidak mencerminkan nilai pasaran aset fizikal tersebut(ibid., 27).

Rajah 9.1Pemilikan Ekuiti dalam Konnas Terminal Kontena

100%

Kelang Kontena Terminal (KCT)

Lembaga Pelabuhan Kelang (LPK)Konnas TerminalKelang (KTK)

49%51%

100% 100%

Pacific and OrientLiner (P&O)

Kontena NasionalSdn. Bhd.

Sumber: Abu Bakar Munir. (1992). ms. 40.



143

komersial, kakitangan layak untuk membeli saham entiti tersebut danmendapat bonus yang dibayar dari semasa ke semasa berasaskan prestasientiti berkenaan.

Aspek yang dibincangkan di atas hanyalah suatu keputusan mengenaikakitangan yang terlibat dalam penswastaan entiti yang berkenaan sahajaiaitu dari jabatan kerajaan dan badan berkanun. Skim yang disebutkan diatas tidak merangkumi kakitangan syarikat kerajaan.

Bagi menilai aspek peralihan kakitangan dalam proses penswastaan, kitaboleh melihat kes yang melibatkan pekerja Terminal Kontena PelabuhanKelang. Sebanyak 801 pekerja di terminal tersebut yang berhadapandengan peralihan pengurusan ke dalam syarikat baru di bawahpenswastaan Terminal Pelabuhan Kelang. Bagi mengatasi masalahmereka, LPK, kesatuan sekerja (CEUPACS) dan pihak pengurusan

syarikat yang baru ditubuhkan telah mengadakan rundingan sulit. Isukakitangan ini sangat sensitif dan kompleks shingga melibatkancampurtangan Perdana Menteri secara langsung.

Hasil daripada rundingan yang telah diadakan ialah perjanjian yangmenawarkan semua pekerja Terminal Kontena salah satu daripadapilihan yang berikut:(i) Bergantung kepada status pekerjaan, umur, tempoh

perkhidmatan, pekerja boleh menamatkan perkhidmatan denganLembaga Pelabuhan Kelang (LPK). Mereka akan mendapatsejumlah wang dan/atau persaraan awal dan boleh mendapatpencen;

(ii)

Mereka boleh memilih tidak memasuki syarikat baru tetapi tetaptinggal sebagai pekerja LPK. Status mereka sebagai kakitangankerajaan tidak akan berubah. Mereka tidak akan kehilangan apa-apa faedah dan Lembaga akan menyerapkan mereka ke sektorlain; dan

(iii) Pekerja boleh memilih untuk menamatkan perkhidmatan denganLembaga dan menjadi pekerja syarikat baru. Peruntukan utamadalam perjanjian ialah syarikat baru akan mengambil semuapekerja yang memilih untuk menyertai syarikat dengan “ ... onoverall terms and conditions no less favourable than those currently enjoyed ...”. Tiada ada pembuangan pekerja dalam tempoh masa limatahun kecuali dalam keadaan yang tertentu (Abu Bakar Munir,

1992: 42).

Tiga pilihan tersebut di atas melibatkan soal perundangan negara. Justeru itu, Parlimen telah meluluskan pindaan Akta Pencen 1980 yangmemperuntukkan bahawa pekerja syarikat baru tidak akan kehilangan



144

hak pencen terhadap jumlah yang telah terkumpul semasa bekerjadengan LPK. Oleh itu, mereka masih berhak mendapat faedah pencen(ibid., 42).

Jadual 9.3Perbelanjaan Latihan oleh Beberapa Syarikat yang Diswastakan, 1996-2000

Bumiputera Bukan Bumiputera Jumlah

Tahun BilanganPekerja

Perbelanjaan(RM juta)

BilanganPekerja


BilanganPekerja


1996 46,224 59.2 9,690 13.9 55,914 73.11997 43,732 61.2 7,564 13.8 51,296 75.01998 38,462 42.1 7,455 9.0 45,917 51.11999 44,405 59.8 9,611 12.9 54,016 72.72000 39,843 42.4 9,774 9.4 49,617 51.8

Jumlah 212,666 264.7 44,094 59.0 256,760 323.7


Dalam masa yang sama, bagi meningkatkan produktiviti dan kecekapan,entiti yang diswastakan telah menyediakan latihan secara dalaman danlatihan sambil bekerja bagi meningkatkan kemahiran dalam bidangkewangan, pemasaran, pengurusan personel dan perhubungan awam.Entiti yang telah diswastakan mengadakan program latihan khas kepadakakitangan bagi melancarkan proses peralihan kakitangan awam kepadasektor swasta. Dalam program latihan yang telah dijalankan, seramai256,760 kakitangan telah dilatih, di mana 212,666 orang adalahBumiputera dan 44,094 bukan Bumiputera. Jumlah perbelanjaan bagiprogram tersebut dalam tempoh Rancangan Malaysia Ketujuh (RMK7)adalah sebanyak RM323.7 juta seperti yang ditunjukkan dalam Jadual 9.3di atas.

9.8

RANCANGAN PENSWASTAAN

Selain daripada perkara-perkara yang telah dibincangkan di atas,rancangan penswastaan turut ditekankan dalam proses penswastaan danpengkorporatan agensi-agensi kerajaan. Agensi-agensi kerajaandikehendaki menyediakan rancangan-rancangan penswastaan merekadengan merekabentuk perancangan jangka pendek, jangka pertengahandan jangka panjang. Rancangan penswastaan tersebut perlu diserahkankepada Jawatankuasa Penswastaan (Ahmad Atory Hussain, 1998: 294).

Oleh sebab itu, beberapa faktor diambilkira dalam penyediaan Pelan

Tindakan Penswastaan (PTP). Antaranya ialah kebolehlaksanaan dankewajaran entiti milik kerajaan (EMK) yang dikaji akan dipertimbangkan.Kriteria kebolehlaksanaan ditentukan oleh dua faktor iaitu, mudah atausukar sesuatu EMK diswastakan dan menarik atau tidaknya EMKberkenaan kepada sektor swasta. Mudah atau sukarnya penswastaansesuatu EMK adalah bergantung kepada keperluan sama ada EMK



145

tersebut perlu disusun semula sebagai langkah persediaanpenswastaannya di samping perlu atau tidak dipinda undang-undang danperaturan kawalselia. Menarik atau tidaknya ditentukan oleh kedudukan

persaingannya dalam pasaran, potensinya untuk berkembang dankedudukan kewangannya (Pelan Induk Penswastaan, 1991: 38).

Rajah 9.2Grid Penswastaan

Sumber: Pelan Induk Penswastaan. (1991). ms. 39.

Kriteria kewajaran adalah berasaskan analisa mengikut sektor. Iaditentukan berdasarkan keutamaan kerajaan dalam pembangunanekonomi dan perubahan dalam sektor berkenaan. Ia memberi penekanankepada faedah yang lebih baik yang dijangka dapat disediakan oleh sektorswasta berbanding dengan pihak kerajaan dari segi kecekapan penyediaanbarangan dan perkhidmatan dalam memenuhi matlamat negara.Kombinasi kriteria kebolehlaksanaan dan kerajaan tersebut akanditerapkan melalui Grid Penswastaan seperti dalam Rajah 9.2.

Grid di atas membahagikan EMK kepada 4 kategori seperti (Pelan Induk

Penswastaan, 1991: 40):(i)

Kategori “EMK Penswastaan Segera”:

• Mengandungi calon yang mudah diswastakan danmenarik kepada sektor swasta (kebolehlaksanaan).

• Calon ini adalah tinggi dari segi mencapai objektifkerajaan (kewajaran).

Tinggi

Kewajaran(Dasar

Ekonomi)

Rendah

Tinggi Rendah

Kebolehlaksanaan(Mudah/Menarik)

Penswastaan Segera Penyusunan Semula

CalonSimpanan

PertimbanganKemudian



146

• Projek-projek dalam kategori ini akan diberi tumpuanutama dalam peringkat awal pelaksanaan PTP.

(ii)

Kategori “EMK Penyusunan Semula”:• Mengandungi calon-calon yang mempunyai keupayaan

yang tinggi dari segi mencapai objektif kerajaan.

• Tetapi berasaskan kedudukannya sekarang calon-calon inisama ada sukar diswastakan atau kurang diminati olehpihak swasta.

• Beberapa peringkat penyusunan adalah perlu sebelumcalon-calon ini diswastakan.

(iii)

Kategori “EMK Calon Simpanan”:

•

Terdiri daripada calon-calon yang boleh diswastakantetapi faedah yang diperolehi daripada penswastaannyaadalah sedikit sahaja berbanding dengan penswastaancalon-calon lain.

•

Entiti ini kurang wajar diswastakan segera.

(iv)

Kategori “EMK Pertimbangan Kemudian”:

• Mengandungi entiti-entiti yang rendah kedudukan darisegi kebolehlaksanaan dan kewajaran untuk diswastakan.

• Entiti-entiti ini perlu dikekalkan di dalam sektor awamsehingga entiti-entiti yang lebih penting dan menarikdiswastakan.

Selain daripada menganalisa entiti-entiti dari segi Grid Penswastaanseperti yang diterangkan di atas, beberapa faktor lain juga perludipertimbangkan dalam merangka PTP. Perkara penting yang wajardiambilkira dalam rancangan penswastaan ialah kesan sesuatu projekyang diswastakan itu kepada ekonomi negara. Oleh sebab itu,kebolehlaksanaan dan kewajaran sesuatu EMK untuk diswastakandipertimbangkan dengan melihat keupayaan EMK berkenaan dalammembawa perubahan dan mendatangkan faedah kepada ekonomi negara.Selain itu, penswastaan EMK perlu juga mengambilkira keupayaanpasaran modal tempatan. Ini kerana jumlah dan saiz entiti yang akandiswastakan akan ditentukan berdasarkan keupayaan pasaran modal bagimembiayai projek-projek penswastaan agar tidak berlaku kesesakan ke

atas permintaan modal bagi membiayai permintaan modal selain daripadapenswastaan. Dalam masa yang sama di peringkat perancanganpenswastaan, pembentukan PTP juga akan mengambilkira projekpenswastaan yang didayausahakan oleh sektor swasta. Di samping itu,PTP akan turut mempertimbangkan projek baru yang akan diswastakan(Pelan Induk Penswastaan, 1991: 40-41).



147

9.9 KESIMPULAN

Program penswastaan termasuk pengkorporatan yang dilaksanakan olehpihak kerajaan terutama sekali yang melibatkan perbadanan awam atauEMK yang berpotensi tinggi dari segi mencapai keuntungan danmemberikan faedah kepada negara dilihat sebagai tindakan dankeputusan yang bijak di kalangan pembuat dasar khususnya di peringkateksekutif seperti Perdana Menteri dan anggota-anggota kabinetnya. Inikerana penswastaan dari segi sumbangannya dapat meningkatkankecekapan, keberkesanan dan produktiviti entiti-entiti yang diswastakan.Dalam masa yang sama entiti-entiti berkenaan dapat memberikanmanfaat kepada orang awam serta menggiatkan lagi pembangunanekonomi negara bukan sahaja di peringkat tempatan (nasional) malah diperingkat antarabangsa.

Oleh sebab itu, pihak kerajaan terus memberikan penekanan kepadaprojek-projek yang berdaya maju yang mempunyai kesan pengganda yangtinggi dan pada masa yang sama dapat mencapai objektif sosial untukdiswastakan. Justeru itu, aspek-aspek seperti yang telah dihuraikan secaramendalam di atas terus diberikan penekanan dan pertimbangan olehpihak kerajaan bagi menjayakan penswastaan. Dalam masa yang sama,bagi memastikan kejayaan dan pencapaian yang memberangsangkankhususnya EMK yang telah diswastakan mencapai objektif dan matlamatkerajaan sebagaimana yang digariskan dalam PIP, PTP dan DasarPenswastaan itu sendiri, maka faktor kawal selia dan pemantauan tidakboleh diabaikan. Ini kerana, jika gagal entiti yang diswastakan itu

mencapai matlamatnya, maka sudah tentu kegagalan tersebut ditujukankepada pihak kerajaan. Oleh itu, rangka kerja kawal selia sangatmustahak dalam memastikan keberkesanan program penswastaan.


1.

Apakah yang dimaksudkan dengan kebolehlaksanaan dankewajaran dalam rancangan penswastaan entiti milik kerajaan?

2.

Bagaimanakah peluang pelabur asing boleh dipertimbangkandalam program penswastaan?

3. Penswastaan boleh dilaksanakan dalam beberapa bentuktermasuklah kontrak pengurusan. Bincangkan.



148

4.

Dalam pelaksanaan penswastaan dan pengkorporatan diMalaysia, ia melibatkan sekurang-kurangnya tiga komponenutama. Jelaskan ketiga-tiga komponen berkenaan.



1.

Program penswastaan yang terkandung dalam Pelan IndukPenswastaan (PIP) mempunyai lima matlamat utama iaitumembantu meningkatkan pertumbuhan ekonomi; mengurangkanbeban pentadbiran dan kewangan kerajaan; meningkatkankecekapan dan produktiviti; mengecilkan saiz dan mengurangkanpenglibatan sektor awam dalam aktiviti ekonomi; sertamembantu pencapaian matlamat penyusunan semula yangterkandung dalam Dasar Pembangunan Nasional.

2.

Satu unsur penting dalam PIP ialah Pelan Tindakan Penswastaan(PTP) dwitahunan yang boleh dipinda dan bertujuan membantumelaksanakan program penswastaan bagi setiap tahun. PTPmengandungi senarai projek yang memerlukan penyusunansemula atau penyediaan sebelum diswastakan. Selain daripadaitu, PTP juga mengambilkira persediaan sebelum penswastaaniaitu bermula dengan komersialisasi, diikuti denganpengkorporatan dan seterusnya penswastaan entiti yangberkenaan

3. Pemilikan sebanyak 30% kaum Bumiputera sebagaimana yangdigariskan dalam DEB gagal dicapai disebabkan oleh kelemahandan kegagalan badan-badan berkanun kerajaan termasukPerbadanan Kemajuan Ekonomi Negeri (PKEN) di seluruhMalaysia dalam mencapai matlamat. Oleh sebab itu, dalam soalpemilikan ekuiti oleh kaum Bumiputera turut ditekakan melaluipengkorporatan dan penswastaan.

4. Dalam usaha melaksanakan pengkorporatan, kerajaan berusahamembangunkan syarikat-syarikat korporat milik kerajaan untuk

terus bekerjasama dalam membangunkan ekonomi negaradengan kerjasama atau perkongsian dengan sektor swasta. Inikerana, kerjasama di antara sektor awam dan swasta sertakorporat diharap akan menjadikan lebih dinamik dan lebihagresif dalam meneroka peluang-peluang perniagaan di dalamdan luar negara.



149

BA B 10

IMP AK P ENGK ORP ORATAN DAN

P ENSWASTAAN DI MAL AY SI A

OBJEKTIF BAB

Selepas mempelajari bab ini, anda seharusnya boleh:1. Menilai kesan-kesan positif pelaksanaan program

pengkorporatan dan penswastaan dalam sistem pentadbiranawam di Malaysia.

2.

Memahami impak pengkorporatan dan penswastaan secaralangsung terhadap birokrasi dan kakitangan yang terlibat dalamprogram berkenaan.

3.

Mengenal pasti impak pengkorporatan dan penswastaan darisegi manfaatnya kepada masyarakat.

4. Menganalisis pro dan kontra serta masa depan pengkorporatandan penswastaan di Malaysia.

10.1

PENGENALAN

Dalam proses pembuatan dan pelaksanaan sesuatu dasar, peringkatterakhir ialah penilaian. Justeru itu, dalam memastikan bahawa sesuatudasar yang telah dilaksanakan itu berjaya atau tidak, atau tidak berkesan,maka penilaian perlu dilakukan ke atas dasar berkenaan. Penilaiandilakukan adalah untuk melihat sejauhmana sesuatu dasar itu mencapaiobjektif yang telah digariskan dalam peringkat perancangan. Ini keranakejayaan sesuatu dasar itu berkaitan dengan soal proses perancangan dankecekapan para pelaksana (birokrat) di dalam melaksanakan sesuatudasar, di samping terdapatnya faktor-faktor lain seperti keadaan ekonomisemasa serta keadaan pasaran tempatan dan luar negara.

Tidak semua dasar yang dilaksanakan akan mencapai kejayaan yangmemuaskan, tetapi kadang-kadang beberapa risiko tertentu yang terpaksaditanggung daripada pelaksanaannya. Keadaan seperti ini tidak terkecualidalam pelaksanaan pengkorporatan dan penswastaan melalui DasarPersyarikatan Malaysia dan Dasar Penswastaan yang pasti ada baik danburuknya. Dalam hal ini, kejayaan dalam pelaksanaan pengkorporatandan penswastaan mencerminkan kecekapan pembuat dan pelaksana dasarserta baiknya sesuatu dasar itu.



150

Dalam bab ini akan dibincangkan tentang impak pengkorporatan(korporatisme) dan penswastaan yang telah dilaksanakan di Malaysia.

Jadi, untuk menilai impaknya, maka penilaian perlu dilakukan dari segi

pencapaian, peningkatan keuntungan dan manfaatnya kepada kakitangan,masyarakat dan negara. Oleh sebab itu, penilaian sesuatu dasar ituberkaitan dengan tanggungjawab dan akauntabiliti pihak kerajaan.

Akauntabiliti kerajaan merujuk kepada sejauhmana kerajaan dapatmelaksanakan tanggungjawab dan peranannya kepada negara danmasyarakat melalui dasar-dasar awam yang telah dilaksanakan. Penilaianke atas akauntabiliti kerajaan adalah berdasarkan kecekapan,keberkesanan dan produktiviti sesuatu dasar yang telah dilaksanakanseperti dalam proses pengkorporatan dan penswastaan.

10.2

IMPAK KE ATAS SEKTOR AWAM DAN SISTEMBIROKRASI

Dalam membincangkan tentang pelaksanaan pengkorporatan danpenswastaan di Malaysia, kita tidak dapat lari daripada kenyataan bahawa

wujudnya perhubungan yang saling menyokong di antara sektor awamdan swasta. Dalam erti kata lain, wujudnya suatu kerjasama di antarakedua-dua sektor. Usaha untuk mengeratkan hubungan dan kerjasamaantara sektor awam dan swasta telah terus diperkukuhkan dalam tahun1999 (MAMPU, 1999: 185).

Di bawah rangka kerjasama ini, sektor swasta bertindak sebagai jenterapertumbuhan ekonomi negara. Manakala, sektor awam pula berfungsisebagai pemangkin dan pemudahcara dalam mewujudkan suasana yang

sebaik-baiknya untuk negara terus maju ke arah matlamat yangditetapkan di bawah Wawasan 2020. Keadaan ini terkandung dalamusaha menjayakan matlamat Dasar Persyarikatan Malaysia dan seterusnyadalam Dasar Penswastaan.

MAMPU (1999: 185) melaporkan bahawa dalam tahun 1998, semangatkesepakatan antara sektor awam dan swasta telah menjadi sebahagiandaripada strategi penting Perkhidmatan Awam dalam membantu negaramengatasi kemelut kegawatan ekonomi. Disebabkan pendekatan tersebutjelas memberikan sumbangan yang berkesan, maka dalam tahun 1999Perkhidmatan Awam telah menyusun strategi dan langkah yang sesuaiuntuk terus membantu proses pemulihan ekonomi negara melalui

pelaksanaan Dasar Persyarikatan Malaysia dan Dasar Penswastaan (ibid.,185).

Program penswastaan seperti yang terkandung dalam Pelan IndukPenswastaan (PIP) mempunyai lima matlamat utama iaitu membantumeningkatkan pertumbuhan ekonomi; mengurangkan beban pentadbiran



151

dan kewangan kerajaan; meningkatkan kecekapan dan produktiviti; danmembantu pencapaian matlamat penyusunan semula yang terkandungdalam Dasar Pembangunan Nasional. Oleh itu, jika dilihat daripada lima

objektif tersebut, dalam konteks pentadbiran awam dan sistem birokrasidi Malaysia, bagaimanakah kesannya daripada pelaksanaan penswastaandan pengkorporatan?

Ternyata penswastaan telah berjaya dalam usaha mengurangkan bebankewangan yang terpaksa ditanggung oleh pihak kerajaan. Sejakdilaksanakan pada tahun 1983, penswastaan telah menjimatkanperbelanjaan pembangunan keseluruhan kira-kira RM129 bilion. Dalamperbelanjaan mengurus pula, ia telah menjimatkan RM7.6 bilion. Darisegi sumbangan, penswastaan telah memberi sumbangan kepada kerajaansebanyak RM23.1 bilion sejak ia dilaksanakan yang diperolehi daripadapenjualan aset dan ekuiti (ibid., 195).

Dari segi pengurangan anggota Perkhidmatan Awam, pelaksanaanprogram penswastaan sehingga tahun 1999 telah berjaya mengurangkan107,503 orang penjawat awam dengan memindahkan kakitanganberkenaan kepada pihak swasta atau melalui persaraan berikutanpenswastaan atau pengkorporatan agensi-agensi kerajaan yang terbabit.

Justeru itu, beban pentadbiran kerajaan telah dapat dikurangkankhususnya dari segi urusan pengambilan, kenaikan pangkat dan latihankakitangan (ibid., 196).

Oleh sebab itu, kerjasama yang erat di antara sektor awam dan swastadapat mengukuhkan lagi asas pembangunan negara. Ini kerana kejayaan

sektor swasta akan membawa manfaat kepada sektor awam. Kejayaanpengkorporatan dan penswastaan hasil daripada kerjasama kedua-duasektor telah dipupuk melalui empat strategi utama iaitu, perubahankepada peranan sektor awam; perubahan sikap di kalangan anggotakedua-dua sektor; mewujudkan struktur bagi memupuk kerjasama diantara kedua-dua pihak; serta mengkaji semula prestasi, sistem danstruktur Perkhidmatan Awam (Ahmad Sarji Abdul Hamid, 1994: 394).

Dalam membincangkan tentang impak pengkorporatan dan penswastaanterhadap pentadbiran (sektor awam) dan sistem birokrasi, kenyataan iniamat wajar untuk direnungi bersama:

“salah satu matlamat utama yang ingin dicapai olehPerkhidmatan Awam dalam konteks hubungannya dengansektor swasta ialah untuk mengurangkan sebanyak mungkinkarenah birokrasi dan menjadikan pentadbiran awam lebihtransparent .” (ibid., 403)



152

Selain itu, kesan daripada pelaksanaan program dalam konseppersyarikatan dan penswastaan, Perkhidmatan Awam telah terusberusaha untuk meningkatkan kecekapan. Bagi mencapai matlamat ini,

beberapa usaha telah dijalankan selaras dengan program pengkorporatandan penswastaan itu sendiri (dilihat sebagai proses pembaharuanpentadbiran) seperti:(i)

Pelaksanaan Pengurusan Kualiti dan Produktiviti;(ii) Menggalakkan inovasi dalam perkhidmatan kaunter;(iii)

Menambahbaikkan sistem dan prosedur kerja, termasukpenggunaan borang tindakan kerja yang boleh mengesanpergerakan fail dengan mudah;

(iv)

Menerapkan nilai-nilai murni dan etika kerja yang baik;(v)

Memperkemaskan pengurusan kewangan termasuk pelaksanaansistem perakaunan mikro;

(vi)

Melaksanakan sistem inspektorat ke atas aktiviti-aktiviti

pembaharuan di dalam Perkhidmatan Awam; dan(vii)

Mengadakan morning prayers untuk menyelesaikan permohonan-permohonan mengenai lesen dan permit. (Ahmad Sarji, 1994:406-407)

Ringkasnya, kesan pelaksanaan pengkorporatan dan penswastaan dalampentadbiran dan sistem birokrasi awam di Malaysia sangat ketara. Bagimelaksanakan perkara-perkara seperti yang disebutkan di atas, kakitangansektor awam telah diberikan latihan bagi menginstitusikan nilai-nilaikualiti, produktiviti, inovasi, akauntabiliti dan disiplin di kalanganpenjawat awam serta usaha menerapkan budaya korporat di sekor awam.

SOALAN DALAM TEKS

1. Senaraikan empat suruhanjaya yang ditubuhkanuntuk memantau perkembangan dan kemajuanpenswastaan yang bertindak sebagai badankawalselia oleh pihak kerajaan.

2.

Apakah tujuan badan kawalselia ditubuhkan?


10.3 IMPAK KE ATAS PEKERJA

Seperti yang telah dibincangkan dalam sub topik di atas, pelaksanaanprogram pengkorporatan dan penswastaan terhadap agensi-agensi



153

kerajaan turut memberikan kesan ke atas pekerja itu sendiri. Ini bolehdilihat dari segi kecekapan dan produktiviti kakitangan itu sendiriterutama yang terlibat dalam pemindahan ke agensi baru yang telah

dikorporatkan atau diswastakan. Kualiti perkhidmatan dan pengurusanentiti yang diswastakan telah meningkat dengan ketara sebagaimanadigambarkan melalui petunjuk kecekapan dan produktiviti sepertiditunjukkan dalam Jadual 10.1.

Jadual 10.1Petunjuk Kecekapan dan Produktiviti Beberapa Entiti yang Diswastakan

PetunjukSebelum

Pengkorporatan/Penswastaan

SelepasPengkorporatan/

Penswastaan Telekom Malaysia Berhad (diswastakan pada1990)Pulangan Ke Atas Aset (peratus)Hasil Setiap Pelanggan (RM)Pengeluaran Setiap Pekerja (RM) Talian Terus Setiap PekerjaRespon Terhadap Aduan/Kerosakan (peratus)

4.01,227

34,3723680

4.71,755

51,672183100

Tenaga Nasional Berhad (diswastakan pada1991) Hasil Diperolehi (RM bilion)Kos Seunit Output (sen/kWh)

Access kepada Pengguna (bilangan pusatperkhidmatan)Kos kepada Orang Awam Bagi Seunit Output(sen/kWh)

3.316.6

100

18.0

14.319.4

166

23.5 Johor Port Berhad (diswastakan pada 1995) Pulangan Ke Atas Aset (peratus)

Kos Operasi Setiap Tan – Freight Weight (RM)Keuntungan Kasar Tahunan (RM juta)Hasil Operasi Bagi Setiap Pekerja (RM)Purata Pengendalian Kontena (TEUs)Purata TEUs Setiap KapalKadar Pengendalian Purata Setiap Kapal Setiap JamKadar Pengendalian Kren Setiap Jam (TEUs)

6.6

8.329.1

110,000128,556

110

2828

7.9

6.783.4

339,374659,181

280

5628

Penang Port Sdn. Bhd. (diswastakan pada1994)Pulangan Ke Atas Aset (peratus)Kos Operasi Setiap Tan – Freight Weight (RM)Keuntungan Kasar Tahunan (RM juta)Hasil Operasi Bagi Setiap Pekerja (RM)

Purata Pengendalian Kontena (TEUs)Purata TEUs Setiap KapalKadar Pengendalian Purata Setiap Kapal Setiap JamKadar Pengendalian Kren Setiap Jam (TEUs)

11.06.9

30.758,253

330,922271

23.421.5

9.07.1

44.7116,998

586,788419

29.026.0




154

Salah satu perkara yang menjadi matlamat utama yang ingin dicapaidalam konteks hubungan sektor swasta dan awam ialah untukmengurangkan sebanyak mungkin karenah birokrasi dan menjadikan

pentadbiran awam lebih telus ( transparent ). Ini kerana banyak rungutandaripada sektor swasta dan orang ramai tentang masalah berurusandengan agensi-agensi kerajaan. Oleh sebab itu, penjawat-penjawat awamtermasuk juga kakitangan entiti-entiti yang telah diswastakanmenunjukkan daya usaha, produktiviti, disiplin dan integriti yang tinggi.

Justeru itu, pihak kerajaan termasuk juga di agensi-agensi swastaterutamanya telah diarahkan untuk menyediakan Piagam Pelanggan diagensi masing-masing. Ini bagi memastikan perkhidmatan yang diberikansentiasa cekap dan berkesan serta memenuhi standard yang dikehendakioleh orang ramai. Melalui Piagam Pelanggan, setiap pelanggan akandiberikan jaminan kualiti terhadap perkhidmatan yang disediakan

(Ahmad Sarji, 1994: 408).

Selain itu, apabila pekerja (kakitangan awam dan swasta) melaksanakantugas dan peranan masing-masing dengan penuh tanggungjawab, denganpenuh ketepatan pada waktu dan juga memenuhi kehendak pelanggan,maka tindakan atau perbuatan seperti ini pastinya akan menonjolkan imejkorporat yang positif kepada pelanggan. Ini kerana para pelanggan terdiridaripada pelbagai jenis seperti orang ramai, pelabur, peniaga dan syarikat-syarikat. Imej yang positif dan sikap yang murni di kalangan pekerja akanmenarik perhatian di kalangan syarikat-syarikat dan pelabur danseterusnya boleh meningkatkan perkembangan ekonomi negara (ibid.,426).

Boleh dirumuskan bahawa mutu perkhidmatan di jabatan-jabatankerajaan termasuk juga entiti-entiti yang telah diswastakan jauh lebih baikberbanding sebelumnya yang dapat dilihat kesan daripada pelaksanaanpengkorporatan dan penswastaan. Oleh sebab itu, dalam konseppembaharuan pentadbiran di Malaysia khususnya melalui pendekatanpengkorporatan dan penswastaan, pihak kerajaan sentiasa menyemainilai-nilai berikut di kalangan kakitangan awam khususnya bagimemenuhi keperluan para pelanggan:(i)

Kemesraan – menunjukkan sifat ramah, bertimbang rasa danmenghormati orang lain;

(ii) Kesopanan – mengamalkan ciri-ciri perlakuan baik, tertib dan

disenangi; (iii) Berpengetahuan luas – mempunyai pengetahuan dalam bidang-

bidang berkaitan dengan kerja; (iv) Suka menolong – kesediaan untuk membantu pelanggan

menyelesaikan masalah atau memenuhi keperluan mereka;



155

(v) Bertepatan masa – keupayaan mengambil tindakan-tindakan yangbersesuaian dengan keperluan masa;

(vi) Kepantasan – segera dalam menyempurnakan sesuatu tugas atau

mengambil tindakan; dan (vii) Ketelitian – memastikan kerja-kerja yang dilakukan tidak

mempunyai kesilapan dan hasilnya sentiasa tidak diragukan.(Ahmad Sarji Abdul Hamid, 1994: 426-427)

SOALAN DALAM TEKS

3.

Jelaskan konsep-konsep berikut yang berkaitandengan pelaksanaan penswastaan:

(a)

Kecekapan.(b)

Keberkesanan.(c) Produktiviti.


10.4 IMPAK KE ATAS MASYARAKAT

Jika diteliti perbincangan-perbincangan di atas, wujudnya perubahan darisegi sikap, nilai dan etika para pekerja (penjawat awam dan juga

kakitangan sektor swasta) yang secara tidak langsung memberikanmanfaat kepada masyarakat. Oleh sebab itu, pelaksanaan pengkorporatandan penswastaan banyak memberikan manfaat kepada orang awam. Inimemandangkan rakyat dapat menikmati lebih awal kemudahan yangdisediakan melalui penswastaan berbanding jika projek itu dilaksanakanoleh kerajaan.

Orang awam juga mendapat manfaat melalui penyediaan perkhidmatanyang lebih cekap dan liputan perkhidmatan yang lebih luas. Dalamlaporan Rancangan Malaysia Kelapan (2001) menyatakan pengenalanperkhidmatan rel seperti perkhidmatan komuter Keretapi Tanah MelayuBerhad (KTMB), Sistem I Rel Transit Ringan (LRT-STAR), dan Sistem

II LRT (LRT-PUTRA) menyediakan sistem pengangkutan alternatif yanglebih cepat dan cekap di Lembah Kelang. Perkhidmatan rel ini telahmengurangkan masa perjalanan dan kesesakan lalu lintas di bandar. Bagimeningkatkan bilangan penumpang, kemudahan park-and-ride dan laluanpejalan kaki berbumbung juga disediakan.



156

Prestasi KTMB juga meningkat apabila sistem perkhidmatan rel inidiperkenalkan. Bilangan penumpang perkhidmatan komuter KTMBmenunjukkan peningkatan semenjak operasi komersial pertama pada

Ogos 1995. Bilangan penumpang meningkat daripada 18,780 orangsehari dalam tahun 1995 kepada 53,820 orang sehari dalam tahun 2000.Manakala bagi penumpang LRT-STAR pula, penumpang meningkatdaripada 20,000 orang sehari pada tahun 1997 kepada purata 85,000orang sehari pada akhir tahun 2000. Manakala bagi penumpang LRT-PUTRA meningkat daripada purata 15,000 orang sehari pada tahun 1998kepada hampir 120,000 orang sehari pada akhir tahun 2000. Inimenunjukkan bahawa pengkorporatan dan penswastaan telah memberiimpak yang besar kepada rakyat kerana kualiti perkhidmatan yang merekaterima (Rancangan Malaysia Kelapan, 2001: 199).

Selain perkhidmatan rel, pengkorporatan dan penswastaan juga

melibatkan banyak sektor seperti dalam pembinaan jalan raya.Pembinaan lebuh raya bertol yang diswastakan telah mengubah corakperjalanan pengguna jalan raya. Pengguna mendapat manfaat daripadapengurangan masa perjalanan dan kos penyelenggaraan kenderaan yangrendah. Misalnya, pembinaan Lebuhraya Shah Alam yang siap padaNovember 1996 dan Lebuhraya Damansara Puchong (LDP) pada

Januari 1999 melengkapkan lingkaran perjalanan bagi Jalan Lingkaran Tengah Dua (MMR2). Pembinaan lebuh raya ini membolehkanpengguna jalan raya memilih jalan alternatif untuk perjalanan di kawasanLembah Kelang dan mengurangkan masa perjalanan. Contohnya, masaperjalanan dari Petaling Jaya ke Ampang melalui DLP dan MMR2mengambil masa hany 37 minit berbanding 55 minit sebelumnya

walaupun jarak perjalanan bertambah daripada 21 kilometer (km) kepada35 km (ibid.,199).

10.5

KESIMPULAN

Dalam pelaksanaan pengkorporatan dan penswastaan, pastinya ada kesanburuk, dan baiknya. Apa yang telah dibincangkan di atas memperlihatkankesan-kesan positif program-program ini yang telah dilaksanakan olehpihak kerajaan. Ini kerana Dasar Persyarikatan Malaysia dan DasarPenswastaan adalah dua dasar yang saling bergandingan yang menjadiinstrumen penting dalam pembangunan negara, khususnya dalam usahamemulihkan pertumbuhan ekonomi. Sejak diperkenalkan pada tahun1983, kedua-dua dasar ini terus diperkemas dan dipertingkatkan sejajar

dengan tuntutan semasa. Pemantapan pelaksanaan kedua-dua dasar initelah mempertingkatkan hubungan kerjasama yang lebih bermakna danmewujudkan perkongsian bestari antara sektor awam dan sektor swasta.Ini mendorong kedua-dua sektor untuk sentiasa mencari amalan-amalanterbaik dalam memainkan peranan masing-masing demi kepentinganrakyat dan negara.



157

Bukan mudah untuk melaksanakan pengkorporatan dan penswastaanterhadap perbadanan awam atau entiti kerajaan kerana ia melibatkanbanyak aspek seperti yang telah dibincangkan dalam Bab 9. Banyak

faktor yang perlu diambilkira dan dipertimbangkan dalam menjayakanusaha-usaha ini. Ini kerana banyak pihak terutama di kalangan rakyatbimbang akan kesan yang akan mereka tanggung daripada pelaksanaanpenswastaan. Antara perkara yang dibimbangi ialah kenaikan harga,kebimbangan terhadap industri-industri strategik akan jatuh ke tanganorang asing dengan mudah dan kerajaan mengabaikan tanggungjawabsosialnya.

Walaupun apa bentuk kritikan dan tentangan yang wujud, namunhakikatnya Malaysia telah melaksanakan penswastaan lebih dua dekad.Dalam tempoh ini tentunya banyak cabaran, rintangan dan tomahan yangterpaksa dihadapi. Namun, pihak kerajaan tetap percaya bahawa

pendekatan ini memberikan banyak manfaat keapda rakyat. Dari prospekmasa depan, program penswastaan dijangka akan terus menyumbang kearah pertumbuhan ekonomi Malaysia melalui peningkatan tahapkecekapan dan keberkesanan terutama yang membabitkan soalperkhidmatan dan penyediaan kemudahan kepada orang ramai.


1. Apakah unsur penting dalam Pelan Induk Penswastaan?2.

Apakah tujuan diwujudkan Pelan Tindakan Penswastaan dan

persediaan awal yang perlu diambilkira?3.

Bagaimanakah strategi Perkhidmatan Awam untuk terusmenyumbang kepada usaha mempertingkatkan pelaksanaanprogram penswastaan?



1. Empat suruhanjaya yang ditubuhkan oleh pihak kerajaan sebagai

badan kawalselia dalam pelaksanaan program penswastaan sepertiSuruhanjaya Kawalselia Sektor Tenaga, Suruhanjaya KawalseliaSektor Pengangkutan (yang merangkumi rel dan jalan bertol),Suruhanjaya Kawalselia Sektor Air dan Sanitasi, dan SuruhanjayaKawalselia Sektor Komunikasi dan Multimedia.



158

2. Tujuan badan kawalselia ditubuhkan untuk mengekalkanstandard dan melindungi kepentingan pengguna dari segi harga,mewujudkan dan menentukan perkhidmatan yang diberikan

berkualiti serta memastikan pembangunan industri berkembangdengan sihat.

3. Tiga konsep yang saling berkaitan dalam pelaksanaanpenswastaan seperti:(a)

Kecekapan – berkaitan dengan kos ( cost-related ) iaitupenggunaan kos yang sedikit ( least cost ) untukmengeluarkan output semaksimum yang diingini.

(b)

Keberkesanan – berorientasikan keputusan atau hasil( result-oriented ) iaitu satu tugas yang diberikan dengansejumlah input yang ada dan di dalam satu set masa

tertentu untuk disiapkan atau disediakan.

(c) Produktiviti – merujuk kepada pencapaian keputusanakhir ( end-result achievement ) yang disasarkan atau yangdirancangkan.



159

B I B L I O G R A F I

Abdul Aziz Zakaria. (1992). Jentera pentadbiran kerajaan di Malaysia: Suatu

Pengenalan . Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Abu Bakar Munir. (1992). Penswastaan. Kuala Lumpur: Dewan Bahasadan Pustaka.

Ahmad Atory Hussain. (1998). Reformasi pentadbiran di Malaysia. KualaLumpur: Utusan Publications & Distributors Sdn. Bhd.

Ahmad Atory Hussain. (2001). Pengantar pentadbiran awam: Paradigma baru.Kuala Lumpur: Utusan Publications & Distributors Sdn. Bhd.

Ahmad Sarji Abdul Hamid. (1994). Wawasan pentadbiran awam Malaysia.

Kuala Lumpur: Unit Pemodenan Tadbiran dan PerancanganPengurusan Malaysia (MAMPU).

Alauddin Sidal. (2003). Manusia dan budaya dalam INTURA. Penerbit INTAN Wilayah Utara. (April). (www.geocities.com/psmintura/artikel/manusia_dan_budaya_kerja.htm)

Al-Buraey, Mohammad. (1992). Pembangunan pentadbiran menurut prespektifIslam (terjemahan.). Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Aylen, J. (1987). Privatization in developing countries. Economic Impact, 60(4).

Delion, A. (1991). Public Enterprise: Privatization or Reform?International Review of Administrative Sciences, 56.

Esman, M.J. (1972). Administration and development in Malaysia. London:Cornel University Press.

Etzioni, A. (1965). Modern Organization . New Delhi: Prentice Hall.

Hanafiah Omar. (1983). Privatization policy: Issues and problems. BuletinINTAN, Jilid 13, No.1.

Haron Siraj (Datuk). (2000). Good governance and the challenges ofglobalization. 5th National Civil Service Conference—Good Governance:Issues and Challenges. Kuala Lumpur (22-24 June).

Hughes, E. Owen. Public management & administration: An introduction (3rded.). New York: Palgrave Macmillan.



160

Institute of Strategic and International Studies (ISIS). (1988). Penswastaandi Malaysia: Peluang-peluang dan implikasinya. Kuala Lumpur:

Jabatan Penerangan Malaysia, Kementerian Penerangan.

Institute on Governance (IOG). (1999). Governance: What it is and whyit matters. Seminar on Mobilising State-Society Partnerships fo EffectiveGovernance: Lesson From Six ASEAN Pilot Project. Kuala Lumpur(May).

ISIS. (1988). Penswastaan di Malaysia: Peluang-peluang dan implikasinya. KualaLumpur: Institute of Strategic and International Studies (ISIS)Malaysia.

Jaafar Muhammad. (1996). Kelakuan organisasi. Kuala Lumpur: LeedsPublications.

Jomo, K.S. (Ed.). (1989). Mahathir’s economic policies. Kuala Lumpur:INSAN.

Khalid Ibrahim. (1989). Malaysia-incorporated concept, realities andenvironmental factors: Analysis of factors on effectiveness andrecommendations. Kuala Lumpur: Institut Tadbiran Awam Negara(INTAN).

Lee, Fook Hong. (2002). Corporate governance and the camponysecretary’s role. The Chartered Secretary Malaysia. September: 4-8.

Mahathir Mohamad (Dr.). (1982). Malaysia-incorporated andprivatization: Its rationales and purpose dalam Mohd. Nor Ghaniet al. (Ed.). Malaysia-incorporated and privatization: Toward nationalunity. Petaling Jaya: Pelanduk Publications.

Malaysia. (2006). Bab 6: Kerjasama sektor awam-swasta. Kuala Lumpur: UnitPemodenan Tadbiran dan Perancangan Pengurusan Malaysia(MAMPU). Diperoleh daripada http://www.mampu.gov.my/mampu/bm/publications, pada 22 Mei.

________. (2005). Akta Syarikat 1965 (Akta 125). Kuala Lumpur:International Law Book Services.

________. (2005). Perlembagaan Persekutuan. Kuala Lumpur: InternationalLaw Book Services.



161

__________. (2001). Rancangan Malaysia Kelapan 2001-2005. KualaLumpur: Unit Perancang Ekonomi (EPU), Jabatan PerdanaMenteri.

__________. (2000). Perkhidmatan awam Malaysia: Memperkukuh agenda pembaharuan. Kuala Lumpur: Unit Pemodenan Tadbiran danPerancangan Pengurusan Malaysia (MAMPU).

_______. (1997). Buku rasmi tahunan. Kuala Lumpur: Jabatan PeneranganMalaysia.

________ . (1996). Rancangan Malaysia Ketujuh 1996-2000. Kuala Lumpur:Unit Perancang Ekonomi (EPU), Jabatan Perdana Menteri.

________. (1995). Perkhidmatan awam di Malaysia: Meniti zaman. Kuala

Lumpur: Akrib Negara Malaysia.

________. (1994). Dasar-dasar pembangunan di Malaysia: Kuala Lumpur:Institut Tadbiran Awam Negara (INTAN).

________. (1993). Budaya korporat dan etika kerja. Kuala Lumpur: Institut Tadbiran Awam Negara (INTAN).

________. (1991). Malaysia kita. Kuala Lumpur: Institut Tadbiran AwamNegara (INTAN).

______. (1991). Nilai dan etika dalam perkhidmatan awam. Kuala Lumpur:

Institut Tadbiran Awam Negara (INTAN).

________. (1991). Pelan induk penswastaan. Kuala Lumpur: UnitPerancang Ekonomi, Jabatan Perdana Menteri.

_________. (1988). Dasar-dasar utama kerajaan . Kuala Lumpur. Institut Tadbiran Awam Negara (INTAN).

Mehmet, Ozay. (1986). Developing in Malaysia: Poverty, wealth and trusteeship. London: Croom Helm.

Mohd. Isa Othman. (2002). Sejarah Malaysia (1800-1963). Kuala Lumpur:

Utusan Publications & Distributors Sdn. Bhd.

Mohd. Nor Ghani, et al. (1984). Malaysian incorporated and privatization:Toward national unity. Kuala Lumpur: Pelanduk Publications.



162

Nawi Abdullah. (1995). Budaya korporat: Budaya kualiti. Dewan Budaya.(April): 37-38.

Ramanathan, K. (2002). Konsep asas pentadbiran awam. Kuala Lumpur:Dewan Bahasa dan Pustaka.

Robbins, Stephen P. (2000). Gelagat organisasi (8th ed.). (terjemahan).Kuala Lumpur: Prentice Hall.

Ruslan Zainuddin, Mohd. Mahadee Ismail & Zaini Othman. (2005).Kenegaraan Malaysia. Shah Alam: Penerbit Fajar Bakti Sdn. Bhd.

Sathe, V. (1985). Culture and related corporate realities. New York:Homewood.

Siti Aishah Abdullah. (2003). Teks Ucapan Pengarah Bahagian Pencen Di

Perhimpunan Bulanan JPA Bulan Ogos. (www.jpa.my/ucapan/my/BP.pdf).

Thiemeyer, Theo (Ed.). (1986). The Privatization of Public Enterprise: AEuropean Debate. Annals of Public and Cooperative Economy, 57(2).

World Conference on Governance. (1999). 1999 Manila Declaration onGovernance . Mandaluyong City, Philippines (June).

Zaini Nasohah. (2004). Pentadbiran undang-undang Islam di Malaysia: Sebelumdan menjelang merdeka . Kuala Lumpur: Utusan Publications &Distributors Sdn. Bhd.



163

LA M P I R A N

JAWAPAN SOALAN PENILAIAN KENDIRI

BAB 1

1.

Pandangan Dwight Waldo tentang pentadbiran awam:(i)

Pentadbiran awam ialah organisasi dan pengurusanmanusia dan benda-benda untuk mencapai tujuan-tujuankerajaan bermaksud pentadbiran awam merupakan suatuinstitusi di mana terkandung di dalamnya staf yang terdiridaripada pegawai dan kakitangan yang akanmelaksanakan tugas masing-masing yang telah diarahkanoleh kerajaan. Penjawat awam akan melaksanakan tugasmereka dengan menggunakan atau bantuan daripada

peralatan dan teknologi bagi memastikan kerja yangdilakukan dapat menghasilkan sesuatu yang cekap danberkesan.

(ii) Pentadbiran awam dianggap sebagai satu “seni dan sainspengurusan” kerana untuk memastikan pentadbiranawam dapat memberikan sesuatu perkhidmatan yangberkualiti sudah pasti memerlukan satu seni pengurusan.Kecekapan, keberkesanan dan kemahiran yangditunjukkan oleh setiap kakitangan dilihat sebagai suatuseni yang boleh dibantu dengan teknologi yang sedia ada,di mana segalanya boleh dipelajari. Ini kerana sainspengurusan bukanlah perkara yang sukar untuk

dilaksanakan berasaskan teori dan praktis, tetapi bukanlahjuga perkara yang senang untuk dilakukan jika tiada “senidan ilmu”.

2.

Konsep tadbir urus yang baik bermakna bebas daripada sebarangmasalah dan beberapa perkembangan yang tidak sihat. Oleh itu,dalam tadbir urus hendaklah bebas daripada gejala dantingkahlaku negatif, tidak bermoral, menyalahi etika dan nilaimurni dalam pentadbiran, melanggar undang-undang danperaturan dan terbabit dalam beberapa bentuk kesalahan danjenayah seperti rasuah, pecah amanah, penyelewengan danpenyalahgunaan kuasa. Tadbir urus yang baik hendaklah sentiasa

dicerminkan dengan nilai-nilai seperti akauntabiliti, amanah,ketelusan, kecekapan, integriti dan lain-lain yang menggambarkannilai dan etika murni yang ada pada setiap penjawat awam.

3.

Matlamat utama pihak kerajaan menubuhkan badan-badanberkanun ialah



164

(i)

Membolehkan kerajaan terlibat secara terus denganbidang-bidang tertentu yang enggan atau tidak mampudiceburi oleh pihak swasta sebab masalah modal.

Penglibatan langsung kerajaan ini dapat menolongmeningkatkan pembangunan sosio-ekonomi negara.

(ii)

Membolehkan jentera pentadbiran bertindak secara lebihbebas daripada ikatan peraturan-peraturan pentadbirannegara. Hal ini membolehkan perbadanan tersebutbergerak lebih pantas seiringan dengan syarikat-syarikatswasta yang lain.

BAB 2

1. Kapten Kota dibantu oleh satu Majlis Penasihat yang di bawahkawalan tiga pegawai utama:

(i)

Ketua Hakim ( Ovidor ) – dilantik oleh Vizurai untukmengendalikan keadilan sivil dan perlu mendapat nasihatKapten Kota jka akan kaitan dengan kes jenayah.

(ii)

Datuk Bandar ( Viador ) – yang dipilih daripada tujuhorang yang dilantik dari warga yang terkemukan diMelaka. Bertindak sebagai majistret dan mereka akanmembantu Ovidor dalam pentadbiran pengadilan sivil danjenayah. Selain itu, mereka juga turut membantumenguruskan kewangan, kerja-kerja awam ataukebersihan bandar.

(iii)

Biskop Melaka – mereka yang dilantik bagi membantuViador dalam menjalankan tugas-tugas perbandaran

bersama tiga orang pegawai yang dilantik mewakili agamamasyarakat-masyarakat di Melaka (Malaysia 1991: 143).

2. Penguasaan Inggeris boleh dibahagikan kepada tiga tahapperkembangan seperti:(i) Tahap pertama antara tahun 1786-1867 yang bertapak di

Pulau Pinang, Melaka dan Singapura.(ii) Tahap kedua bermula dari tahun 1874-1895 iaitu

campurtangan di Perak, Selangor, Negeri Sembilan danPahang.

(iii) Tahap ketiga bermula tahun 1909 di mana kemasukan Johor di bawah pengaruh Inggeris.

3. Tujuan Persekutuan Negeri-Negeri Melayu Bersekutuditubuhkan ialah(i) Mengatasi masalah residen yang terpaksa mendapatkan

persetujuan gabenor dan Pejabat Setiausaha Tanah Jajahan dalam membuat keputusan.



165

(ii) Berusaha untuk mewujudkan keseragaman pentadbiran disemua negeri.

(iii) Ada negeri yang mengalami masalah kewangan seperti

Pahang dan Negeri Sembilan akan dapat dibantu olehPerak dan Selangor jika dibentuk Persekutuan.

4.

Perjanjian Persekutuan mengandung lima artikel yang pentingseperti:(i) Sultan-sultan bersetuju menerima naungan kerajaan

British.(ii) Kesemua negeri bersetuju membentuk Persekutuan

NMB yang ditadbirkan di bawah penasihat British.(iii) Had kuasa sultan hanya di negeri masing-masing.(iv) Sultan-sultan bersetuju menerima seorang pegawai British

yang dikenali sebagai Residen-Jeneral yang akan menjadi

agen dan wakil kerajaan British di bawah Gabenor NS, dimana sultan akan menerima nasihat dalam semua urusankecuali soal agama dan adat Melayu.

(v) Kerjasama ekonomi antara negeri akan diwujudkan— negeri kaya akan membantuk negeri miskin.

5. Jawatankuasa Kerja Inggers-Melayu ( Anglo-Malay WorkingCommittee ) telah mencadangkan beberapa perkara seperti:(i)

Kedaulatan dan kuasa politik Raja-Raja Melayudipulihkan.

(ii)

DUN ditubuhkan di setiap negeri.(iii)

Syarat kewarganegaraan yang lebih ketat bagi kaum bukan

Melayu.(iv)

Hak keistimewaan orang Melayu dijamin dan dikekalkan.

BAB 3

1. Prinsip-prinsip dalam Tonggak 12:(iv)

Ketinggian peribadi.(v) Kekuatan sifat baik hati.(vi)

Pengaruh teladan.(vii)

Kewajipan menjalankan tugas.(viii)

Kebijaksanaan berhemat.(ix)

Keutamaan kesabaran.

(x)

Peningkatan bakat.(xi) Nikmat mencipta.(xii)

Menghargai masa.(xiii) Ketekunan membawa kejayaan.(xiv)

Keseronokan bekerja.(xv) Kemuliaan kesabaran.



166

2.

Program Pengurusan Kualiti Menyeluruh (TQM) diperkenalkandalam Perkhidmatan Awam semenjak tahun 1990 adalahbertujuan untuk meningkatkan kualiti perkhidmatan agensi-

agensi awam. TQM juga bertujuan membantu melahirkan lebihbanyak organisasi cemerlang yang berorientasikan pelangganserta berkemampuan untuk menghasilkan output danperkhidmatan berkualiti.

3.

Piagam Pelanggan adalah iltizam bertulis sesebuah agensiterhadap orang ramai yang menjadi pelanggan mereka. PiagamPelanggan menyatakan tentang janji-janji dan kesediaan agensiuntuk memberikan perkhidmatan mengikut standard-standardkualiti yang telah ditetapkan.

BAB 4

1.

“ Maintain law and order ” adalah bermaksud atau merujuk kepadaperanan Perkhidmatan Awam yang berorientasikan tindakandengan melibatkan unsur penting iaitu untuk memeliharaundang-undang dan peraturan yang sedia wujud ketika itu.Unsur-unsur tersebut merupakan perkara yang amat pentingdalam pembentukan Perkhidmatan Awam di Tanah Melayuketika itu.

2. Selepas mencapai kemerdekaan, pentadbiran awam kekal denganperanannya yang lama iaitu “menguatkuasakan undang-undangdan peraturan”. Dalam masa yang sama, pentadbiran awam telah

menghadapi suatu tugas yang mencabar tentang bagaimanakahhendak melaksanakan pemodenan dalam struktur masyarakatyang majmuk sifatnya. Dalam era selepas kemerdekaan, perananbirokrasi awam adalah berorientasikan tindakan ( action-orientedroles ), di mana ia melibatkan empat unsur penting iaitu(i)

Untuk memelihara undang-undang dan peraturan;(ii)

Untuk menggubal dasar-dasar pembangunan;(iii)

Untuk mengurus pembangunan di kawasan terpinggir diluar bandar; dan

(iv)

Melaksanakan pembangunan industri.

4. Pembangunan negara berasaskan “ planned economy ” bermaksud

pihak kerajaan terutama selepas negara mencapai kemerdekaandaripada penjajahan British berusaha membangunkan negaraberdasarkan kepada program dan dasar-dasar pembangunan yangberteraskan ekonomi terutama sekali dalam memenuhi aspirasisetiap kaum di negara ini dalam pelbagai aspek supaya semuakaum akan menikmati pembangunan secara adil dan seimbang.



167

BAB 5

1. Empat klasifikasi perusahaan awam atau badan berkanun seperti

yang terdapat di Malaysia(i)

Badan berkanun yang ditubuhkan dan dibiayai olehkerajaan pusat seperti MARA, MIDF, FELDA dansebagainya dan juga PKEN oleh kerajaan negeri;

(ii) Badan Berkanun yang menghasilkan pendapatan ( revenue )seperti Keretapi Tanah Melayu serta badan berkanunyang tidak menghasilkan pendapatan seperti FAMA danFelda;

(iii)

Badan berkanun yang berorientasikan pembangunan danmemberi perkhidmatan seperti UDA, KTM, Pejabat Posdan sebagainya; dan

(iv)

Badan berkanun yang berbentuk perindustrian seperti

MIDF.

2. Terdapat dua faktor utama sebab kerajaan mewujudkan badan-badan berkanun iaitu(i) Membolehkan kerajaan melibatkan diri dalam pelaburan

modal dan projek ekonomi yang menguntungkankerajaan dalam jangka masa panjang. Ini juga adalahsemata-mata untuk kepentingan rakyat; dan

(ii)

Sebagai alat untuk melaksanakan DEB iaitu menyusunsemula masyarakat dan mengurangkan jurang perbezaanantara kaum serta juga antara kawasan.

3. Terdapat beberapa alasan yang dikatakan membawa kepadakegagalan badan-badan berkanun dalam mencapai objektifpenubuhannya seperti:(i) Tidak ada penentuan dibuat untuk membahagikan

kumpulan-kumpulan atau jenis-jenis tertentu mengikuttujuan asas badan berkanun itu. Sekurang-kurangnyakerajaan mestilah sedar bahawa apabila mewujudkan satubadan berkanun, hendaklah ditetukan sama ada ia badanberkanun berbentuk kewangan, perindustrian,kemudahan-kemudahan awam, ataupun ia jenispenyelidikan atau jenis perniagaan ataupun sengajadiwujudkan satu bentuk seperti MARA di mana ia

terdapat pelbagai jenis tujuan;(ii) Dengan adanya penjenisan badan berkanun seperti yang

disebutkan, maka yang seharusnya diwujudkan pula ialahkriteria-kriteria penilaian tertentu untuk sesuatu badanberkanun. Ini akan mengelakkan penilaian yang tidak adil



168

ke atas prestasi sesuatu badan berkanun ataupunperusahaan awam;

(iii)

Kumpulan pengurusan dan pemimpin politik yang

mengelolakan sesuatu perusahan awam tidak mempunyaipersefahaman tentang tujuan dan program-programsesuatu perusahaan awam mahupun badan berkanun;

(iv)

Kelemahan kumpulan pengurusan dalam sesuatuperusahaan awam atau badan berkanun adalah kerana adaantara mereka yang menjadi pemimpin pengurusan itu,tidak mahir tentang selok-belok mengelolakan sesuatuperusahaan awam itu; dan

(v)

Kebanyakan perusahaan awam dikehendaki mengikutperaturan-peraturan kerajaan dalam perkara pengurusankewangan dan cara-cara menyediakan belanjawannya.Red tape yang dialami tidak jauh berbeza daripada yang

dialami oleh jabatan-jabatan kerajaan biasa (Ahmad AtoryHussain, 2001: 201).

BAB 6

1.

Konsep persyarikatan bererti bahawa Malaysia seharusnya dilihatsebagai sebuah syarikat di mana kerajaan dan sektor swastaadalah kedua-duanya merupakan pemilik dan pekerja di dalamsebuah syarikat. Di dalam sebuah syarikat, semua pemilik danpekerja dijangka akan bekerjasama untuk menentukan kejayaansyarikat tersebut. Hanya melalui kejayaan itu, kebajikan pemilikdan pekerja akan dijamin dan diperbaiki.

2.

Pelaksanaan konsep persyarikatan di Malaysia adalah berdasarkankonsep persyarikatan Jepun. Konsep Persyarikatan Malaysia initelah dipinjam sepenuhnya daripada idea Jepun. Ia bukanlahbudaya Malaysia umumnya ataupun Melayu khasnya. Sebenarnya,terdapat dua faktor utama tentang kejayaan Persyarikatan Jepun.Pertama, nasionalisme di kalangan orang-orang Jepun telahmembawa mereka kepada satu sikap taat setia yang tidakberbelah bagi kepada negara. Kedua, konsep Persyarikatan Jepunberkait rapat dengan tiga kumpulan utama masyarakatnya, iaituahli-ahli politik, para birokrat dan ahli-ahli korporat, yang manaketiga-tiga kumpulan inilah yang membentuk kumpulan

masyarakat yang paling berpengaruh dan terpilih dalammasyarakat Jepun.

3. Semenjak pengenalan dan pemakaian konsep ini pada tahun1983, terdapat beberapa usaha untuk menyebarkan dasar tersebutsecara lebih berkesan seperti menganjurkan forum (terdapat 33



169

forum) mengenai Persyarikatan Malaysia yang dianjurkan olehINTAN untuk kakitangan kementerian-kementerian, jabatan-jabatan dan agensi-agensi kerajaan dan juga syarikat-syarikat

swasta. Di samping itu, INTAN juga telah menganjurkan satuforum di peringkat nasional dan lima lagi forum di peringkatnegeri. Pada tahun-tahun berikutnya, konsep PersyarikatanMalaysia telah dipanjangkan kepada peserta-peserta yangmengikuti kursus-kursus atau seminar-seminar yang dianjurkanoleh INTAN atau lain-lain institusi yang turut melibatkanmenteri-menteri kabinet, ahli-ahli parlimen, ahli-ahli DewanUndangan Negeri, ketua-ketua setiausaha kementerian, ketua-ketua jabatan, setiausaha-setiausaha kerajaan negeri, pegawai-pegawai residen dan pegawai-pegawai daerah, dan lain-lainpegawai kerajaan dan kakitangan perkhidmatan awam.

4.

Empat objektif utama Majlis Peniagaan Malaysia seperti:(i)

Untuk memudahkan suatu aliran yang bebas maklumatdan idea-idea di antara sektor awam dan swasta;

(ii)

Untuk menyelesaikan masalah-masalah berhubungdengan pembangunan perdagangan dan industri danseterusnya berusaha mengatasi halangan-halanganterhadap pertumbuhan ekonomi;

(iii) Untuk mewujudkan satu persefahaman yang lebih baikdan meningkatkan perhubungan antara sektor awam danswasta; dan

(iv)

Untuk mengenal pasti dan mempromosi idea-ideakerjasama dan persekongkolan ( collaboration ) antara

mereka.

BAB 7

1.

Rasionalnya Dasar Penswastaan di Malaysia adalah seperti:(i) Untuk mengurangkan beban kewangan dan pentadbiran

kerajaan;(ii) Untuk meningkatkan persaingan, meninggikan kecekapan

dan produktiviti;(iii)

Mempercepatkan pertumbuhan ekonomi melaluipertambahan peranan sektor swasta;

(iv)

Mengurangkan/mengecilkan saiz dan kehadiran sektor

awam dalam ekonomi negara; dan(v) Meluaskan peluang-peluang ekonomi bagi memenuhi

sasaran pemilihan Bumiputra seperti yang terkandung didalam Dasar Ekonomi Baru.



170

2.

Antara faktor-faktor penyebab perlunya penswastaan di Malaysiakerana kerajaan mengalami defisit belanjawan di sektor awamyang semakin tinggi dan menyebabkan pihak kerajaan terpaksa

menanggung beban kewangan yang tinggi. Ini disebabkan jugapengaliran wang yang bertambah dalam belanjawan perusahaan-perusahaan awam dan badan-badan separa kerajaan sertasyarikat-syarikat kerajaan. Badan-badan ini tidak menunjukkanprestasi yang cemerlang dan banyak bergantung kepada suntikanmodal daripada pihak kerajaan berbanding memperolehi hasilsendiri.

3.

Antara isu-isu yang mungkin timbul daripada pelaksanaanpenswastaan terhadap agensi-agensi kerajaan adalah seperti:(i)

Dasar Ekonomi Baru (DEB) – Program-programpenswastaan hendaklah dihalakan ke arah

memperkukuhkan prinsip-prinsip DEB untukmenyediakan peluang-peluang bagi penyertaan kaumBumiputera;

(ii)

Penswastaan dan Ekuiti/Dasar Pemilikan – Sebahagianbesar daripada pemilikan saham di dalam syarikat-syarikatyang baru ditubuhkan daripada projek-projek yangdiswastakan itu hendaklah diawasi oleh agensi-agensikerajaan yang berkaitan dengan pelaburan asing, di manaia melibatkan kepentingan dalam program-programpenswastaan tersebut;

(iii)

Aspek-aspek Perundangan – Sebarang aspek-aspekperundangan yang berkaitan dengan rancangan-

rancangan penswastaan seharusnya menjadi perhatianutama agensi-agensi berkenaan. Semua peraturan danundang-undang perlu dirangka atau dipinda denganberhati-hati supaya program-program penswastaan bolehdijalankan dengan licin dan berkesan;

(iv) Penilaian dan Penentuan Harga – Suatu penilaianmenyeluruh mengenai harga hendaklah ditentukandengan hati-hati oleh agensi-agensi berkenaan supayaaset-aset yang akan dipindahkan kepada sektor-sektorswasta akan mewakili nilai aset sebenar, dan juga yangdijangkakan akan menjadi satu faktor utama dalammenentukan harga perkhidmatan yang dibeli oleh

pelanggan-pelanggan;(v) Staf dan Perkhidmatan – Untuk menjadikan penswastaan

itu berjaya, ia bergantung sebahagiannya kepadasokongan kuat daripada kakitangan atau staf. Oleh itu,skim-skim penswastaan hendaklah mengandungi syarat-



171

syarat yang akan menjamin kebajikan-kebajikan danfaedah-faedah kakitangan mereka; dan

(vi)

Rancangan Penswastaan – Agensi-agensi kerajaan

dikehendaki menyediakan rancangan-rancanganpenswastaan mereka, dengan mereka bentuk perancanganjangka pendek, jangka pertengahan dan jangka panjangdan kemudiannya menyerahkan cadangan mereka itukepada Jawatankuasa Penswastaan. Ini membolehkansetiap agensi bersama-sama mengkaji cadangan dankandungan program-program antara agensi. Denganberbuat demikian, mereka akan membantu EPUmemformulakan Rancangan Lima Tahun Malaysia danjuga perancangan jangka panjang negara.

4.

Definisi penswastaan yang dikemukakan oleh Thiemeyer adalah

seperti:(i)

Pertukaran ( transfer ) jualan atau harta awam kepada firma-firma swasta atau individu;

(ii)

Peralihan kepada bentuk-bentuk perundangan swasta( private law legal firms ), misalnya pembentukan syarikat-syarikat di bawah Akta Syarikat;

(iii)

Peralihan tugas-tugas penawaran individu awam kepadaorang atau firma, misalnya contracting out atau pemberiankontark;

(iv)

Peralihan kepada pengurusan perniagaan persendirian(swasta) dalam bentuk yang berorientasikan keuntungan,misalnya memperkenalkan kaedah-kaedah perniagaan

kepada pentadbiran awam;(v)

Perluasan margin autonomi untuk pengurusanperusahaan awam, seperti menubuhkan satu sayaphubungan yang kuat antara industri-industri negaradengan kerajaan;

(vi) Menyesuaikan syarat-syarat operasi perusahaan awamterhadap firma-firma swasta;

(vii) Pengurangan sehala akan kedudukan dan skopperkhidmatan-perkhidmatan awam seperti loading shedding ;

(viii)

Penswastaan sumber-sumber awam;(ix)

Penswastaan hasil awam; misalnya memudahkan modalswasta kepada modal awam dan hasil-hasilnya;

(x)

Penswastaan yang bersamaan dengan denationalization ataunyah-nasionalisasi (pemiliknegaraan);

(xi)

Perlucutan ( dismantling ) monopoli-monopoli negara;(xii) Penggalakkan gerak-kuasa ( force ) persaingan;



172

(xiii)

Pengurangan birokratisasi atau nyah-birokrasi( debureaucratization ) operasi-opersi yang dimilik kerajaan;dan

(xiv)

Pemencaran/nyah-pemusatan ( decentralization ) pekerjaan-pekerjaan, misalnya nyah-keistimewaan ( deprivilege )pekerjaan sektor awam dengan mengubah suai syarat-syarat upah dan syarat bekerja dengan yang digunapakaidi sektor swasta.

BAB 8

1.

Konsep korporatisme pada asasnya bererti seseorang yangmewakili satu badan (lazimnya organisasi perniagaan) yangmempunyai ciri-ciri keusahawanan yang tinggi atau ciri-ciriperniagaan yang bermatlamatkan keuntungan. Di samping itu,

bagi sesuatu badan korporat (yang ditubuhkan di bawah AktaSyarikat) atau seseorang yang bergelar ahli korporat mempunyaimatlamat yang tentunya bersendikan kecekapan, keberkesanandan produktiviti yang tinggi, mengatasi organisasi-organisasi lainseperti yang terdapat dalam organisasi sosial yang lain hattakerajaan. Selain daripada bermatlamatkan keuntungan, golongankorporat juga mempunyai ciri-ciri budaya yang dianuti sepertiberorentasikan pelanggan, pengurusan yang cekap, dedikasi, rajin,berdisiplin, inovasif, profesional, berdaya saing, semangatkeusahawanan, agresif, positif dan sikap-sikap lain serta tingkahlaku positif untuk maju ke hadapan.

2.

Kategori-kategori korporatisme adalah seperti:(i)

Elitisme - Bererti bahawa keputusan-keputusan politikselalunya dibuat secara tertutup oleh sekumpulan kecil.

Warganegara biasa tidak pernah mempunyai banyakpengaruh.

(ii) Paternalisme - Bermaksud kumpulan-kumpulan yanglebih bernasib baik dikatakan mempunyai tugas untukmenjaga kebajikan ke atas golongan yang kurang bernasibbaik dan kerajaan pula hendaklah membantu orang-orangyang terdiri daripada mereka yang kurang diberi perhatianuntuk memasuki bidang-bidang pekerjaan yang lebihmempunyai prestij.

(iii)

Korporatisme Sosial - Bermaksud bahawa manusiadilahirkan dalam kumpulan-kumpulan sosial yangmempunyai kebolehan yang berbeza-beza. Dengan sebabitu, orang-orang tersebut sepatutnya mempunyai tugasdan hak-hak yang berbeza juga.



173

(iv)

Korporatisme Govermental - Bermaksud kerajaanhendaklah bertindak sebagai arbitrator atau orangperantaraan di antara kesatuan-kesatuan sekerja dan

sindiket-sindiket pekerja demi untuk memupukkeharmonian sosial.

(v)

Korporatisme Konstitusi - Merujuk kepada proses politikyang ia akan menjadi lebih baik lagi jika wakil-wakil dalamgagasan korporat itu dipilih oleh kumpulan-kumpulanyang mewakili bidang atau pekerjaan masing-masing dantidak daripada parti-parti politik.

3.

Terdapat beberapa paradigma sistem politik dan ekonomimengikut gagasan korporatisme yang diperkenalkan oleh Tun Dr.Mahathir seperti bentuk tradisis, berorientasikan pembangunan,campurtangan pemerintah, kemunculan golongan birokrat

profesional, dan ke arah perindustrian.

BAB 9

1. Kriteria kebolehlaksanaan dan kewajaran digunakan dalammenilai entiti milik kerajaan (EMK) adalah terletak di satu petakGrid Penswastaan (sila rujuk Rajah 9.2). Kebolehlaksanaanditentukan oleh dua faktor iaitu mudah atau sukarnya sesuatuEMK itu untuk diswastakan. Manakala kewajaran adalahberasaskan analisis mengikut sektor iaitu ditentukan berdasarkankeutamaan kerajaan dalam pembangunan ekonomi danperubahan dalam sektor berkenaan.

2.

Penyertaan pelabur asing akan diberikan pertimbangan dalamkes-kes seperti berikut:(i) Sekiranya kemahiran yang diperlukan bagi meningkatkan

kecekapan tidak terdapat di dalam negeri;(ii) Sekiranya penyertaannya diperlukan untuk menggalak dan

meningkatkan eksport;(iii) Sekiranya modal tempatan tidak mencukupi untuk

menyerap keseluruhan saham yang ditawarkan; dan(iv)

Sekiranya corak perniagaan entiti berkenaan memerlukanperhubungan dan pendedahan di peringkat antarabangsa.

3.

Kontrak pengurusan merupakan suatu kaedah dalampenswastaan, di mana kepakaran pengurusan sektor swastadiperlukan untuk mengurus sesuatu entiti kerajaan dengandibayar yuran pengurusan. Kaedah ini meliputi pemindahantanggungjawab pengurusan kepada sektor swasta dan mungkin



174

juga melibatkan pemindahan kakitangan, tetapi tidak melibatkanpemindahan hakmilik aset.

4.

Dalam pelaksanaan penswastaan dan pengkorporatan diMalaysia, ia melibatkan sekurang-kurangnya tiga komponenutama iaitu tanggungjawab pengurusan; aset (bersama-sama atautanpa tanggungan) atau haku untuk menggunakan aset; dankakitangan. Sesuatu bentuk penswastaan seharusnya melibatkanpemindahan sekurang-kurangnya satu daripada tiga komponentersebut.

BAB 10

1.

Unsur penting dalam Pelan Induk Penswastaan ialahpembentukan Pelan Tindakan Penswastaan (PTP) dwitahunan

yang boleh dipinda.

2. Pelan Tindakan Penswastaan dibentuk bertujuan membantumelaksanakan program penswastaan setiap tahun, di mana iamengandungi senarai projek yang dikenalpasti untuk diswastakandan projek yang memerlukan penyusunan semula ataupenyediaan sebelum diswastakan.

3.

Perkhidmatan Awam akan terus menyumbang kepadamempertingkatkan pelaksanaan program penswastaan melaluistrategi berikut:(i)

Mempercepatkan proses mengenalpasti dan menilai

projek dan entiti yang akan diswastakan sertamenyeragamkan pelaksanaannya;

(ii)

Memperluas dan mempertingkatkan peranan entiti yangdiswastakan bagi memenuhi matlamat sosio-ekonomi;

(iii)

Memudahcepatkan pemindahan teknologi denganmenggalakkan usaha penyelidikan dan pembangunan olehsyarikat besar yang diswastakan;

(iv) Memastikan penglibatan yang lebih luas di kalangansyarikat tempatan khususnya bagi penswastaan projekinfrastruktur;

(v)

Menggalakkan penggunaan bahan tempatan secarameluas dalam projek penswastaan untuk memastikan

industri dan perkhidmatan tempatan berkembang;(vi) Memperluaskan penglibatan Bumiputera dalam

pengurusan syarikat yang diswastakan serta melaksanakanpenyusunan rangkaian pemasaran dan programpembangunan vendor;



(vii)

Mengenalpasti dan menggalakkan instrumen dan sumberpembiayaan baru bagi entiti yang diswastakan;

(viii)

Memperbaiki rangka kerja badan kawalselia untuk

memastikan keberkesanannya;(ix)

Memperkukuhkan mekanisme pengesanan dan penilaianprestasi entiti yang diswastakan; dan

(x)

Menggalakkan lebih banyak syarikat tempatan mengambilbahagian dalam projek penswastaan di luar negara.

pentadbiran_korporat

Documents