pravo evropske unije - pomocni materijal za pripremu ispita

7/28/2019 Pravo Evropske Unije - Pomocni Materijal Za Pripremu Ispita

1/30

WWW.STUDOMAT.BA

- PRAVO EVROPSKE UNIJE

- ISPITNA PITANJA -

I PARIJALA

1. Evropska ekonomska zajednica

2. Primarni izvori komunitarnog prava

3. Sekundarni izvori komunitarnog prava

4. Karakteristike komunitarnog prava

5. Naela komunitarnog prava6. Proirenje zajednice ( historijski aspekt )7. Institucije EU

8. Vijee Evrope9. Postupak donoenja komunitarnih akata

II PARCIJALA

10. Osnovne karakteristike zajednikog trita11. Carinska unija

12. 4 trine slobode13. Zajednika poljoprivredna politika14. Zajednika trgovinska politika15. Ekonomska i monetarna unija

III PARCIJALA

16. Dravna pomo17. Pravo konkurencije

18. Sporazum o stabilizaciji i pridruivanju19. Kriterij za prijem i procedura

Pravni fakultet Univerzitet Demal Bijedi,

2013


2/30

PRAVO EVROPSKE UNIJE WWW.STUDOMAT.BA

WWW.STUDOMAT.BA 2

1. Evropska ekonomska zajednica

- Najznaajniji potpisani ugovori su:

1. Ugovor o Evropskoj zajednici za ugalj i elik (1951./1952.);2. Ugovor o Evropskoj ekonomskoj zajednici (1957./1958.);

3. Ugovor o Evropskoj zajednici za atomsku energiju (1957./1958.);

4. Ugovor o spajanju (1965./1967.);

5. Jedinstveni evropski akt (1987./1988.);

6. Ugovor o Evropskoj uniji (1992./1993.);

7. Ugovor iz Amsterdama (1997./1999.);

8. Ugovor iz Nice (2001./2003.).

9. Ugovor iz Lisabona (2007./2009.)

*Rimski ugovor

-Ugovor je potpisan u 25 marta 1957 u Rimu, zvaninoje stupio na snagu u januaru 1958godine. Drave potpisnice bile su : Belgija, Njemaka, Holandija, Luksemburg, Francuska i Italija.Uz ugovor o EEZ potpisan je i ugovor o EZ za atomsku energiju Euroatom. Ovi ugovori nazivajuse jednim imenom Rimski ugovori. Ciljevi ovih ugovora su uspostavljanje zajednikog trita idavanje politike dimenzije razvoju bliskih veza evropskih drava. Rimski ugovori su imali svojeposljedice odnosno dejstva a to su :

1.Uspostavljena je i carinska unija meu dravama potpisnicama - to je imalo za posljedicuukidanje kvota i carinskih ogranienja na meusobnu trgovinsku razmjenu.2.Uvedene su zajednike carinske tarifeprema treim zemljama.3.Uspostavljene su zajednike poljoprivredne, trgovinske i transportne politike.4.Predvieno je da se u roku od 12 godina uspostavi zajedniko trite koje bi se temeljilo naslobodnom kretanju ljudi, roba, usluga i kapitala

5.Na osnovu Evropskog jedinstvenog akta u januaru 1993 zvanino je uspostavljeno i unutranjetrite Evropske unije.-Za provoenje ugovora osigurana je institucionalna struktura:1. Visoka vlast ( Evropska komisija),

2. Vijee ministara ( Vijee EU ),3.Ekonomski i socijalni odbor ( Evropski parlament ),

4. Sud pravde.-uveden je mehanizam odluivanja na kojem se i danas zasniva odluivanje u sadanjojEvropskoj Uniji.


3/30


WWW.STUDOMAT.BA 3

*Ugovor o evropskoj zajednici za ugalj i elik (1951 2002 )- osnovana na period od 50 godina

- Ovaj ugovor potpisan je u aprilu 1951 godine u gradu Parizu a stupio je zvanino na snagu ujunu 1952 godine. esto ovaj ugovor nazivaju i Parikim ugovorom. Ugovor su potpisale :Njemaka, Belgija, Luksemburg, Holandija, Francuska i Italija. Njime je osnovana prva Evropska

zajednica za ugalj i elik u povijesti. Potpisivanje ugovora uslijedilo je na inicijativu Robertumana, tadanjeg Francuskog ministra vanjskih poslova. Cilj ugovora je bio stvaranjezajednikog trita uglja i elika te unaprijeenje razvoja ekonomije,rast zaposlenosti i

poboljanje ivotnog standarda .Zajedniko trite uglja, eljeza i starog eljeza zvanino jeuspostavljeno u februaru 1953 i elika u maju iste godine. Stvaranje zajednikog trita uglja ielika zahtijevalo je uvoenje slobodne trgovine ovim robama bez carina i taksi. Ugovorom sustvorene institucije iji je zadatak bio provoenje ugovora. Ovaj ugovor je bio potpisan na 50godina i istekao je u julu 2002 godine a time je i prestala postojati prva Evropska zajednica.

Institucije za sprovoenje ugovora su :1. Visoka vlast ( Evropska komisija )

2. Skuptina ( Evropski parlament )3. Vijee Ministara4. Sud Pravde

*Ugovor o Evropskoj zajednici za atomsku energiju

-Potpisivanje Euroatoma prethodilo je potpisivanju Ugovora o Evropskoj ekonomskoj zajednici a

ovi ugovori poznati su pod nazivom Rimski ugovori. Drave potpisne su bile : Njemaka, Belgija,Lukesemburg, Holandija, Francuska i Italija. Cilj Euroatoma bila je uspostavljanje i razvoj

evropske industrije atomske energije te razvoj istraivanja u oblasti nuklearne energije i njene

upotrebe u civilne svrhe. Uspostavljena je institucionalna struktura za njegovo sprovoenje, a tosu :

1. Visoka vlast ( Evropska komisija )

2. Vijee ministara ( Vijee EU )3. Skuptina4. Sud Pravde

5. Ekonomski i socijalni odbor

- Izvori komunitarnog prava mogu biti : primarni, sekundarni i sudski .

2. Primarni izvori komunitarnog prava

- Primarne izvore komunitarnog prava stvaraju drave lanice prilikom ureivanja meusobnihodnosa i zajednica. Dijele se u 3 grupe :

1.Ugovori o osnivanju ( EZZU, EZAE i EEZ )2.Konvencije izmeu drava lanica3.Sporazum izmeu zajednice i treih drava i meunarodnih organizacija


4/30


WWW.STUDOMAT.BA 4

*Jedinstveni Evropski akt je ugovor kojim je prvi put znaajno modificiran Ugovor o EEZ.Potpisan je 1986 god. a na snagu je stupio 1987 god. njime su postavljeni pravni temelji za

stvaranje unutranjeg trita Evropske Unije.-Definirane su nove nadlenosti Zajednice kao to su : socijalna politika, ekonomska i socijalnakohezija, zatita okolia te proirenje nadlenosti Evropskog Parlamenta i pojednostavljenproces donoenja odluka u Vijeu EU. SEA ( Jedinstevni evropski akt) potpisan je u Luksemburgu1986 godine i imao je u poetku 9 drava lanica da bi se naknadno proirio jo za tri novelanice : Danska, Italija i Grka .

*Ugovor iz Mastrihta je ugovor o pretvaranju evropske zajednice u Evropsku uniju. Potpisan je

februara 1992 godine a stupio na snagu 1993 godine. Prihvatile i potpisale su ga sve dravelanice EZ. Promjenama iz Mastrihta uvode se nove odgovornosti i zadaci u podruju saradnje uvanjskoj politici i stvaranju monetarne unije. Uvodi se i graanstvo zajednice kao dopunadravljanstva u zemljama lanicama. Ovaj ugovor je rezultat vanjskih i unutranjih dogaaja.

Ugovor o Evropskoj uniji sastoji se od 3 stuba :1. Evropske zajednice ;

2. Zajednike vanjske i sigurnosne politike ;3. Policijske i pravosudne saradnje u kaznenim pitanjima .

-Ciljevi ugovora iz Mastrihta su : ojaati demokratski legitimitet institucija, poboljatiuinkovitost institucija i uspostaviti ekonomsku i monetarnu uniju.

*Ugovor iz Amsterdama potpisan je 2 oktobra 1997 godine a stupio je na snagu 1 maja 1999

godine. Ovim ugovorom izvrene su izmjene i dopune odredbi ugovora o EU.Cilj ugovora iz Amsterdama bio je stvaranje politikih institucionalnih preduvjeta kako bi se EUmogla suoiti sa izazovima kao to su: globalizacija ekonomije i njen utjecaj na zapoljavanje,borba protiv terorizma, meunarodnog kriminala i trgovine drogama. Najznaajniji rezultatiUgovora iz Amsterdama odnose se na jaanje uloge Evropskog parlamenta u zakonodavnomprocesu, uvedene su i znaajne promjene u oblasti slobodnog kretanja ljudi, pitanja viza, azila.

*Ugovor iz Nice potpisan je 2001 godine a stupio je na snagu 2003 godine. Cilj ovog ugovora bio

je provoenje institucionalne reforme kako bi se EU osposobila za efikasno funkcioniranje uproirenom sastavu, ograniava se broj lanova Evropske komisije, glasanje proirujekvalificiranom veinom. Ugovor iz Nice je rezultat jedanaesto mjesenih pregovora koji su sedogodili tokom Meuvladine konferencije. Ciljevi ugovora iz Nice su :1. Veliina i sastav komisije,

2. Znaaj glasova u Vijeu,3. Proirenje glasanja kvalificiranom veinom,4. Pojaana saradnja.-Ugovor se sastoji iz dva dijela i etri protokola.


5/30


WWW.STUDOMAT.BA 5

* Ugovor iz Lisabona je Ugovor kojim se mijenja i dopunjava Ugovor o Evropskoj uniji i Ugovor o

osnivanju Evropske zajednice, potpisalo ga 27 drava lanica EU 2007 u Lisabonu. Ugovor izLisabona je reformski ugovor iji je cilj demokratizacija Unije, poveanje efikasnosti institucija

i sistema odluivanja, redefiniranje vanjske politike, pribliavanje Unije njenim graanima te

njeno osposobljavanje da odgovori na izazove globalizacije.

- Ovim ugovorom uvodi se niz promjena:1. EU dobiva pravni subjektivitet;

2. naputa se struktura tri stuba;3. Evropsko vijee organizira se kao institucija, a njen predsjedavajui je ujedno ipredsjedavajui EU;4. u sistem glasanja u Vijeu EU uvodi se tzv. Pravilo dvostruke veine, koje znai da zaodreenu odluku mora glasati 55% drava lanicakoje predstavljaju 65% graana EU;sistem glasanja kvalificiranom veinom u Vijeu ministara EU bit e proiren na vei brojpolitika;

5. proiruju se zakonodavne, nadzorne i budetske nadlenosti Evropskog parlamenta, tereducira broj njegovih lanova na 750 + 1;6. funkcija visokog predstavnika za vanjsku i sigurnosnu politiku ukljuivat e i dosadanjufunkciju komesara za vanjske odnose, a visoki predstavnik za vanjsku i sigurnosnu politiku

ujedno e biti i potpredsjednik Evropske komisije;7. poveava se ukljuenost zakonodavnih tijela drava lanica EU u sistem donoenja odluka;

uvodi se Povelja o osnovnim pravima EU kao ugovorna obaveza za drave lanice;8. uvode se promjene i u podjeli nadlenosti, organizaciju sudske vlasti EU te izvora prava EU.- Takoer, Ugovor iz Lisabona predvia i reduciranje broja lanova Evropske komisije koju bi od2009. do 2014. godine trebalo da ini po jedan komesar iz svake drave lanice, a od 2014.komesari iz 2/3 drava lanica, koje e se rotirati. Meutim, na zahtjev Irske, Evropsko vijee jena sastanku u junu 2009. u Briselu potvrdilo da e svaka drava lanica imati po jednog lana

Evropske komisije. Ugovor iz Lisabona na snagu stupa 2009. godine.

3. Sekundarni izvori komunitarnog prava

-Sekundarni izvori komunitarnog prava su akti koje donose institucije EU u okviru svojihnadlenosti. Nastaju kao rezultat djelovanja komunitarnih institucija kao to su : Vijee EU,Evropski parlament, Evropska komisija i Evropska centralna banka.

-U sekundarne izvore komunitarnog prava spadaju :1. obavezujui uredbe, direktive i odluke.2. neobavezujue - preporuke, miljenja, rezolucije i deklaracije.

* Uredbe ili pravilniciobavezujui sekundarni izvori opeg i apstraktnog znaaja, obavezujusve subjekte u cjelosti na jedinstven nain. Odnose se na neodreen broj subjekata, imajudejstvo era omes tj. prema svima. Neposredno su primjenjive. Osnovna svrha im je


6/30


WWW.STUDOMAT.BA 6

ujednaavanje ili unifikacija prava. Ako ih donosi Vijee EU onda su osnovne uredbe, a ako ihdonosi Evropska komisija onda su implementirajue.

* Direktive ili upustvase ne primjenjuju direktno ve ostavljaju slobodu izbora vrste pravnogakta. Obavezuju drave lanice kojima su upuene i imaju obavezan karakter. Obavezuju samo

ciljem ne i oblikom primjene. Imaju direktno dejstvo. Drave lanice su dune da obavijestekomisiju o radnjama koje su preuzete. Komunitarno pravo neposredno stvara prava i obaveze

za sve subjekte na ijem ostvarenju oni mogu insistirati pred nadlenim dravnim(nacionalnim)institucijama. Imaju vertikalno horizontalno direktno dejstvo. Osnovni smisao direktiva je

harmonizacija ili usklaivanje. Donose ih institucije osim Evropske centralne banke.

*Odluke - su pojedinani administrativni akti koji obavezuju samo one kojima su upuene tj.one koji su u njima naznaeni nakon to su im budu saopene. Adresati kojima su upuenemogu biti drave, pravna lica i fizika lica kao pojedinci. Izuzetno odlukama moe biti obuhvaeni odreeni krug adresata i u tom sluaju djeluju erga omnes. Prema pravnom dejstvu odluke sedijele na : izvrne, administrativne, kvazi sudske. Pravno neobavezujue su : preporuke,miljenja, Praksa Evropskog suda pravde, Meunarodni ugovori izmeu primarnog isekundarnog prava, ugovori izmeu lanica.

4. Karakteristike komunitarnog prava

- Komunitarno pravo je skup svih usvojenih propisa i akata u okviru sva tri stuba Evropske unije( Acquis Communitare ).

1. Poseban karakter osnivakih ugovorakoji su kao svojevrsne ustavne povelje posluili ikao izvor orginalnog pravnog poretka i osobenog sistema prava koji se primjenjuje u 27

drava lanica ;2. Posebna naela kao to su naelo direktne primjene i direktnog dejstva ija primjena je

omoguila da ovaj sistem normi bude integriran u pravne sisteme svih drava lanica ilidirektno ili indirektno ;

3. Obaveza nacionalnih, sudskih i administrativnih organa da u potpunosti i na efikasannain primjenjuju komunitarno pravo pri emu je komunitarnim propisima priznatasuperiornost ;

4. Za razliku od meunarodnog prava, subjekti prava Evropskih zajednica su ne samodrave lanice nego i fizika i pravna lica ;

5. Pravo Evropskih zajednica komunitarnim subjektima namee obaveze i dodjeljujesubjektivna prava iju zatitu pojedinci mogu traiti i pred dravnim (nacionalnim)sudskim i upravnim organima i pred sudom pravde ;

6. Drave lanice su obavezne da u skladu sa uspostavljenom sudskom praksom i u okirusvojih nadlenosti obezbjede primjenu prava Evropskih zajednica i omogue komisiji danadgleda njegovo sprovoenje i potovanje ;


7/30


WWW.STUDOMAT.BA 7

5. Naela komunitarnog prava

- Postoji 11 naela komunitarnog prava :

1. Naelo ogranienih oblasti ;2. Naelo zabrane diskriminacije ;3. Naelo jedinstvenog vaenja i primjene prava;4. Naelo prvenstva ;5. Naelo samostalnosti prava EU ;6. Naelo odgovornosti drave za tetu ;7. Naelo neposredne primjene ;8. Naelo neposrednog uinka ;9. Naelo lojalnosti;10.Naelo supsidijarnosti;11.Naelo proporcinalnosti.

* Naelo supsidijarnosti Ovo naelo su kreirale drave lanice izmjenama Mastrihskogugovora o Evropskoj zajednici. Prema tom ugovoru u oblastima koje ne spadaju u njenu

iskljuivu nadlenost Zajednica moe u skladu sa ovim naelom preduzimati mjere samo ako iukoliko ciljevi i predviene akcije ne mogu biti stvoreni u potrebnoj mjeri od strane dravalanica. Ovo naelo moe biti posmatrano u pravnom i politikom smislu. U politikom smislunaelo supsidijarnosti odrava odnos Zajednice i drava lanica, au pravnom smislu ovo naeloodreuje uvjete pod kojima Zajednica moe vriti ovlatenja iz tkz. konkurentskih nadlenosti.- U tumaenjui primjeni naela supsidijarnosti konstatirana su tri problema :1. prvi problem nastaje zbog toga to ne postoje jasno razgranienja izmeu ekskluzivne ineekskluzivne nadlenosti ;2. drugi problem se tie novih politika ;3. dok se trei bavi pitanjem to nije odlueno ko je i po kojoj proceduri nadlean da odluuje dali e se naelo supsidijarnosti primjeniti u konkretnom sluaju.- U protokoluo primjeni naela supsidijarnosti navode se sljedei uvjeti :1. da e svaki organ voditi rauna o naelu supsidijarnosti prilikom nadlenosti koje su imdodjeljene ;

2. da se u primjeni naela supsidijarnosti potuju ope odredbe i ciljevi Ugovora ;3. da se primjenom naela supsidijarnosti nee dovesti u pitanje nadlenosti kojima raspolaeEvropska zajednica na osnovu Ugovora ;

4. da se za svaki prijedlog mora priloitiobrazloenje ;

5. da oblik aktivnosti zajednice bude to jednostavniji ;6. da mjere zajednice treba da ostave to je mogue vie prostora dravnim (nacionalnim)mjerama ;

7. da e Evropsko vijee uzeti u obzir izvjetaj Evropske komisije ;8. da e potivanje naela supsidijarnosti biti razmotreno u skladu sa pravilima koje predviaUgovor o osnivanju ;


8/30


WWW.STUDOMAT.BA 8

* Naelo proporcionalnosti Ovo naelo ima za cilj da odredi vrstu mjere ili odgovarajuesredstvo koje se moe primjeniti onda kada naelo supsidijarnosti odreuje da zajednica

poduzima neku akciju. Ugovorom o osnivanju EZ iz Mastrihta odreeno je da mjere Zajednicene smiju prei okvire onog to je neophodno da bi se postigli ciljevi ovog Ugovora.- Ovo naelo slui kao osnova za provjeru naina vrenja legislativnih i izvrnih ovlatenja od

ovlatenja od strane zajednice. Provjera se odnosi kako na koritenje ovlatenja od stranezajednice prema dravama lanicama tako i prema pojedincima, ali i za ocjenu aktivnosti dravalanica koje preduzimaju u oblastima koje su prenijete u nadlenost zajednica.

6. Proirenje zajednice ( historijski aspekt )

- Jedan od uvjeta za prijem novih lanica u EU je prihvatanje ACQUIS COMMUNAUTAIRE topredstavlja zajedniku batinu, naslijee, tekovinu EU i obuhvata sve vaee ugovore i pravneakte EU koji su izvedeni iz njih. EU je osnovana 1957 godina tj. 6 lanica kao EEZ. Najveeproirenje se desilo 2004 godine kada je Uniji pristupilo 10 drava. Da bi drava mogla pristupitiEU ona mora zadovoljiti odreene ekonomske, politike i pravne uvjete poznate kao Kriteriji izKopenhagena iz 1993 godine.

- Proirenje EU se vrilo kroz nekoliko perioda ( faza ) :1. Pravo proirenje dogodilo se 1952 godine Parikim ugovorom. Osnovana je Evropska

zajednica za ugalj i elik. Zemlje utemeljenice bile su : zemlje Beneluksa ( Belgija,Holandija, Luksemburg ), Francuska, Italija i Njemaka.

2. 1973 godine pristupile su Velika Britanija, Danska, Irska.prvi talas proirenja3. 1981 godine pristupila je Grka.drugi talas proirenja4. 1986 godine pristupile su panija i Portugal.drugi talas proirenja5. 1993 godine stupa na snagu Mastrihtski ugovor ime je osnovana EU.6. 1995 godine pristupaju Austrija, Finska i vedska. - trei talas proirenja7. 2004 godine pristupaju eka, Estonija, Litva, Letonija, Poljska, Maarska, Malta, Kipar,

Slovaka, Slovenija8. 2007 godine pristupaju Rumunija i Bugarska.

- Danska i V.B su se prvenstveno rukovodile ekonomskim motivima pri pristupu dananjoj EUodnosno tadanjoj EZ.


9/30


WWW.STUDOMAT.BA 9

7. Institucije EU

- U institucije EU spadaju :

1. Evropski parlament,2. Evropsko vijee,3. Evropska komisija,4. Sud EU,5. Vijee EU.

* Evropski parlament sastav, nain rada i nadlenosti Evropskog parlamenta su odreeniUgovorom o osnivanju Evropske zajednice. Evropski parament je sastavljen od poslanika koji

predstavljaju narode iz drava lanica. Poslanici se biraju na opim neposrednim izborima naperiod od 5 godina prema jedinstvenom postupku u svim dravama lanicama.Sjedite Evropskog parlamenta je u Strazburu, generalni sekreterijat je smjeten u Luksemburgua sjednice se odravaju u Briselu. Izbori se odravaju svake pete go dine u drugoj polovini junamjeseca. Unutranja organizacija i rad parlamenta su regulirani ugovorom o osnivanju EZ -a iPravilima o postupku. Radom parlamenta rukovodi predsjednik kome pomae Predsjednitvood 14 podpredsjednika koji ine biro kao izvrno tijelo. Nadlenosti Evropskog parlamenta su :

1. da uestvuje u zakonodavnom postupku ;2. da osniva privremene odbore za istragu ;3. da prima peticije i imenuje Ombudsmana ;4. da usvaja poslovnik o radu ;5. da raspravlja o godinjem izvjetaju koji podnosi komisiji ; 6. da uestvuje u postupku usvajanja budeta.

* Evropsko vijee (European Council) je institucija Unije koju ine elnici drava lanica,odnosno vlada drava lanica, uz Predsjednika Europskog vijea i Predsjednika Komisije. Visokipredstavnik Unije za vanjske poslove i siguronosna pitanja sudjeluje u radu Europskog vijea. To

je jedino tijelo EU koje nije uspostavljeno Osnivakim ugovorom, i koje se razvilo u praksi.Naime, od 1974. godine, u sklopu takoer vanugovorne Europske politike saradnje, elnicidrava i vlada lanica tadanje Europske ekonomske zajednice poeli su se redovno sastajati. Od

tih poetaka do danas politika uloga i vanost toga tijela stalno je rasla. Ono je postepenodobivalo svoje mjesto i u institucionalnoj strukturi uspostavljenoj Osnivakim ugovorom, ali musve do stupanja na snagu Lisabonskog ugovora nije priznat status institucije EU. Tek izmjenama

uvedenim Lisabonskim ugovorom, Europsko vijee dobilo je status institucije.Europsko vijee predstavlja politiki motor Unije. Temeljna djelatnost Europskog vijeausmjerena je na davanje opeg poticaja u pitanjima socijalne, ekonomske i politike naravi u

podruju svih aktivnosti EU. Ipak, treba naglasiti kako smjernice (kojima se odreuju prioriteti


10/30


WWW.STUDOMAT.BA 10

Europskog vijea za upravljanje i zajednike politike EU) i izjave (kojima se odreuje stajalitepojedinih elnika drava lanica, odnosno elnika vlada drava lanica) nemaju obavezujuikarakter. Izmjene uvedene Lisabonskim ugovorom omoguuju lanu Europskog vijeapomo bilo kojeg ministra (a ne kako je to do Lisabonskog ugovora bila samo asistencijaministra vanjskih poslova), dok Predsjednik Komisije i dalje zadrava pravo na asistenciju nekog

od lanova Komisije. Odluke Europskoga vijea u pravilu se donose konsenzusom.(Evropsko vijee se netreba mijeati sa Vijeem EU, niti sa Vijeem Evrope. )napomena

* Evropska komisija - (Komisija Evropskih zajednica, Komisija)- uz Evropski parlament i VijeeEU ini institucionalni trougao koji rukovodi i vodi Evropsku uniju te promovira zajednikeevropske interese. Evropska komisija kao zajednika institucija EU uspostavljena je Ugovorom ospajanju (Merger Treaty) 1965. godine. Do tada su postojale tri tzv. visoke vlasti za tri zajednice

(Evropska zajednica za ugalj i elik, Evropska ekonomska zajednica i Euratom).- Evropska komisija je nezavisna institucija koja iskljuivo predstavlja i titi interese Evropskeunije u cjelini. Komisija je pokretaka snaga unutar institucionalnog sistema EU i jedina ima

pravo predlaganja (pravo inicijative) propisa, politika i programa djelovanja Evropske unije. Onaje i izvrno tijelo EU i odgovorna je za provoenje odluka Evropskog parlamenta i Vijea EU te zaupravljanje i provoenje budeta. Takoer, ona je i uvar Ugovora te osigurava da se propisiEvropske unije provode u dravama lanicama. Evropska komisija ima mogunost da dravulanicu koja ne provodi propise EU izvede i pred Sud pravde Evropskih zajednica. Evropskakomisija zastupa Evropsku uniju na meunarodnom nivou kao portparol EU to omoguava da27 drava lanica govori jednim glasom, a ona zastupa EU i pri sklapanju meunarodnihugovora. lanovi Evropske komisije nazivaju se komesarima i imenuju se na petogodinjimandat. Predsjednika Evropske komisije imenuje Evropsko vijee kvalificiranom veinom, anjegovo imenovanje potvruje Evropski parlament. Nakon toga novoizabrani predsjednik usaradnji sa Vijeem predlae ostale lanove Komisije, a cijelu Komisiju imenuje Vijee nakonodobrenja Evopskog parlamenta. Iako se lanovi Evropske komisije biraju na prijedlog dravalanica, oni su nakon izbora obavezni da djeluju nezavisno i iskljuivo u skladu s interesima EU.- Evropska komisija je, takoer, odgovorna Evropskom parlamentu i, u sluaju izglasavanjanepovjerenja, njeni lanovi moraju podnijeti ostavku. Do petog kruga proirenja, 1. maja 2004.,Evropsku komisiju inili su predsjednik i 12 komesara. Veina od tadanjih 15 drava lanicaimala je po jednog lana dok su tzv. velike lanice - Francuska, Italija, Njemaka, panija i VelikaBritanija imale po dva. Od 2004. godine, na osnovu Ugovora iz Nice (2001./2003.), Evropsku

komisiju ini po jedan komesar iz svake drave lanice, to je 27 komesara. Protokol oproirenju dodat Ugovoru iz Nice predvia smanjenje broja komesara u prvom sazivu Evropskekomisije nakon proirenja EUna 27 drava lanica (2009. 2014.), a o broju komesara odluit

e jednoglasno Vijee EU. Takoer, i Ugovorom iz Lisabona (2007./2009.) predvieno jesmanjenje broja komesara. Predvieno je da od 2014. godine 2/3 drava lanica imajukomesare u Evropskoj komisiji, a zastupljenost drava bit e ureena sistemom rotacije.Meutim, na zahjev Irske, Evropsko vijee je na sastanku, odranom 18. i 19. 6. 2009., u Briselu,potvrdilo da e svaka drava lanica imati po jednog lana Evropske komisije. Evropska kom isijapodijeljena je na 26 generalnih direktorata i 15 slubi, koje su, takoer, podijeljene nadirektorate, a unutar njih na odjele. Sjedite Evropske komisije je u Briselu, u Belgiji, a ona ima


11/30


WWW.STUDOMAT.BA 11

urede i u Luksemburgu, predstavnitva u svim dravama lanicama EU i delegacije u treimzemljama.

* Sud Evropske Unije(Court of Justice of the European Union) sastoji se od Europskog suda (Court ofJustice), Opeg suda (General Court) i specijaliziranih sudova (specialized courts). Temeljna zadaa Suda

Europske unije jeste osiguravanje potivanja prava EU, uz njegovu ujednaenu primjenu itumaenje. Sud Europske unije je vrlo vaan pri uobliavanju pravnog poretka EU. Sjedite SudaEuropske unije je u Luksemburgu.

- Ovaj Sud ine 27 sudija i 8 opih pravobranilaca. Izabranim sporazumum izmeu drava lanicana period od 6 godina s pravom da budu ponovo birani. Sudije izmeu sebe biraju predsjednikasuda na period od 3 godine koji rukovodi radom suda i presjedava sjednicama. Nadlenosti ipostupak pred sudom su regulirani ugovorom o osnovanju EU i Evropske zajednice, statutom

suda iz marta 2008 godine i Poslovnikom od radu. Opi zadatak Suda i prvostepenog Suda je dase brinu o potovanju i jednobraznoj primjeni komunitarnog prava u svim dravama lanicama.Nadlenost suda je da odluuje o sporovima koji poinju i koji se okonavaju pred njim idravnim (nacionalnim) sudovima. Kao stranke pred sudom mogu se pojaviti : zajednice kaopravna lica, njihovi organi, drave lanice, nacionalni(dravni) sudovi.

* Vijee EU i Vijee Ministara - (Council of the EU) sastavljeno je od ministara iz nacionalnih vladadrava lanica (po jedan ministar iz svake vlade drave lanice, ovisno o djelokrugu pitanja nadnevnom redu), pa se moe rei kako su u toj instituciji na europskoj razini zastupljeninacionalni interesi. Svoju zakonodavnu ulogu Vijee ministara danas u brojnim podrujima dijelis Europskim parlamentom. To je rezultat procesa demokratizacije europske integracije, u kojem

je uloga Europskoga parlamenta, jedinog demokratski izabranog tijela na europskoj razini,

stalno jaala. Iako u brojnim podrujima vie ne odluuje samostalno, u Uniji se bez Vijeaministara ne moe donijeti niti jedna odluka zakonodavne prirode.

Uz ovu ulogu Vijee ima jo nekolikokljunih uloga. Tako npr. zajedno s Europskimparlamentom, Vijee odobrava budet EU. Vijee sudjeluje u koordinaciji ekonomske i socijalnepolitike drava lanica, te sklapanju meunarodnih sporazuma izmeu EU i drugih drava,odnosno meunarodnih organizacija. Vijee nadalje koordinira suradnju izmeu nacionalnihsudova i policijskih snaga u kaznenim pitanjima, te potie razvoj zajednike vanjske i sigurnosnepolitike EU.

Nadlenosti Vijea EU :1. Da obezbjedi usklaivanje opih ekonomskih politika drava lanica ;2. Donosi odluke ;3.

Da svojim odlukama prenosi ovlatenja na Komsiju za sprovoenje propisa koje donose.

- Vijee Eu nije tijelo koje stalno radi, niti ima stalan sastav ve se saziva za konkretno pitanje odije prirode zavisi i njegov sastav. O odreenim pitanjima Vijeeministara odluuje samo ali uovim sluajevima mora zatraiti miljene Evropskog Parlamenta kao i Komiteta za ekonomska isocijalna pitanja i Komiteta regiona.

- Stalnost rada Vijea osiguravapomono tijelo - Odbor stalnih predstavnika COREPER. COREPERima vanu ulogu u procesu donoenja odluka (izuzetak su pitanja iz podruja poljoprivrede, koja
http://www.entereurope.hr/page.aspx?PageID=35http://www.entereurope.hr/page.aspx?PageID=35


12/30


WWW.STUDOMAT.BA 12

rjeava Posebni odbor za poljoprivredu). Naime, prije nego to se u Vijeu odluuje o bilo kojempitanju, o njemu e se prije raspraviti i glasati u COREPER-u. U pravilu, ako s izglasavanjemnekog akta nema potekoa u COREPER-u, ministri u Vijeu o njemu uope nee raspravljati isamo e ga izglasati. No ako se u COREPER-u o nekom pitanju ne moe postii konsenzus,ministri e otom pitanju raspravljati i eventualno glasati u Vijeu.

Osim COREPER-a, Vijeu u radu pomae stalni sekretarijat, smjeteno u Bruxellesu. Na elusekretarijata je glavni sekretar, koji je istovremeno Visoki predstavnik EU za vanjsku i

sigurnosnu politiku.

Politiko se vodstvo Vijeem ministara, pa time i Europskom unijom, svakih est mjeseci rotiraizmeu drava lanica po unaprijed utvrenom rasporedu. Predsjednitvo Vijea promovirapolitike i zakonodavne odluke, te posebice djeluje u rjeavanju nesuglasica izmeu dravalanica.

8.Vijee Evrope

- Vijee Evrope je meunarodna organizacija. Sastoji se od 47 drava lanica ire Evropskeregije, iji su glavni zadacijaanje demokratije, zatite ljudskih prava ipravne drave naEvropskom kontinentu. Najvei uspjeh Vijea Evrope ogleda se u Evropskoj konvenciji o ljudskipravima potpisanoj 1950 godine koja slui kao osnovni pravni dokument Evropskom Sudu zaljudska prava. Sjedite Vijea Evrope je u Strazburu. Vijee Evrope nije isto to i Vijee EU, iliEvropsko Vijee koji su tijela EU. Vijee Evrope je samostalna meunarodna organizacijaodvojena od EU. Idejni zaetnik Vijea Evrope je Vinston eril, a slubeno je utemeljenoLondonskim ugovorom od 5 maja 1949 godine. Cilj Vijea Evrope je postii bolju povezanotmeu svojim lanicama sa svrhom ouvanja i ostvarivanja ideala i naela koji su imzajednika

batina i koja olakava njihov ekonomski i socijalni napredak.Vijee se bavi :1. zatitom ljudskih prava i socijalnih prava ;2. jezikim pravcima i slobodom medija ;

Vijee Evrope ine dva glavna tijela : Odbor Ministara, Parlamentarna skuptina, te tri institucijeEvropski Sud za ljudska prava, Kongres lokalnih i regionalnih vlasti Evrope i povjerenik za ljudska

prava. Na elu sekreterijata Vijea Evrope je glavni sekretar Vijea Evrope. Odbor ministara jetijelo Vijea Evrope koje donosi odluke. Dan Vijea Evrope je 5 maj.


13/30


WWW.STUDOMAT.BA 13

9. Postupak donoenja komunitarnih akata( naini donoenja odluka u EU )( pristanak, saradnja, saodluivanje )

*Postupak pristankaje nain donoenja odluka u EU. Ovaj nain donoenja je uvedenJedinstvenim evropskim aktom. Ovaj postupak podrazumijeva da Vijee EU mora dobitipristanakEvropskog parlamenta prije donoenja najvanijih odluka. Evropski parlament odlukudonosi jednoglasno. Postupak pristanka primjenjuje se uglavnom u procesu pristupanja novih

drava lanica, te prilikom sklapanja sporazuma o pridruivanju i ostalih sporazuma.

* Postupak saradnjeje nain donoenja odluka u EU koji je uveden Jedinstvenim Evropskimaktom. Ovaj postupak uvodi dva itanja prijedlog, propisa i omoguava Evropskom parlamentuda promjeni stav Vijea EU, ali Vijee EU donosi konanu odluku. Danas se koristi samo u oblastiekonomske i monetarne unije.

* Postupak saodluivanja je uveden Ugovorom o EU. Na osnovu ovog postupka odluka se

moe donijeti jedino ako se o njoj usaglase Vijee EU i Evropski parlament. Prilikomsaodluivanja znaajno je ojaana zakonodavna uloga Evropskog parlamenta. Postupaksaodluivanja obino prati glasanje kvalificiranom veinom u Vijeu EU. Ovaj postupak premaugovoru iz Lisabona trebalo je da postane osnovni nain donoenja odluka o EU.

10.Osnovne karakteristike zajednikog trita (unutranje trite )

- Unutranje trite predstavlja sr i najvei uspjeh dananje Evropske unije, a njegovo osnovno

obiljeje su etiri slobode: slobodno kretanja roba, ljudi, usluga i kapitala na cijeloj teritoriji

Evropske unije. Uspostavljeno je na principima konkurencije, nediskriminacije i uzajamnog

priznavanja. Unutranje trite oznaava niz politika i mjera iji je cilj da osiguraju ravnopravnu

konkurenciju svim ekonomskim subjektima na itavom podruju EU te tako poveaju

konkurentnost evropske ekonomije na meunarodnom nivou.

Danas unutranje trite Evropske unije ini blizu 500 miliona potroaa, a od 1993. stvorilo je

2,5 miliona novih radnih mjesta i 800 milijardi dobiti, te uticalo na smanjenje cijena. Unutranje

trite zvanino je uspostavljeno 1. januara 1993. Ugovorom o Evropskoj ekonomskoj zajednici

(1957./1958.) uspostavljena je carinska unija (1968.) te postavljen cilj da se u roku od 12 godina

uspostavi zajedniko trite ime su postavljeni temelji za uspostavljanje dananjeg unutranjeg

trita Evropske unije. Sljedei kljuni koraci u uspostavljanju unutranjeg tritu bili su bijela

knjiga Dovretak unutranjeg trita i potpisivanje Jedinstvenog evropskog akta (1986./1987.).

Bijelom knjigom Dovretak unutranjeg trita, koju je Evropska komisija na elu sa

Jacquesom Delorsom objavila 1985. godine, utvreno je 300 prijedloga za ukidanje fizikih,

tehnikih i fiskalnih barijera prilikom stvaranja unutranjeg trita s rokom do 1992. godine. Od

tih 300 prijedloga, 282 prijedloga pretoena su u uredbe i direktive, od kojih je do 31. decembra


14/30


WWW.STUDOMAT.BA 14

1992. vie od 90 posto i provedeno u djelo. Evropskim jedinstvenim aktom postavljeni su pravni

temelji i osigurano je provoenje mjera potrebnih za uspostavljanje unutranjeg trita.

Ugovorom o Evropskoj uniji (1992./1993.) odredbe koje se odnose na unutranje trite

regulirane su Ugovorom o Evropskoj zajednici. Unutranje trite je dio prvog stuba EU (stub

Zajednice) i najvei dio odluka donosi se postupkom saodluivanja i kvalificiranom veinom.

Institucije nadlene za sprovoenje su :1. Europska komisija, (Opa uprava za unutranje trite)2. Europski parlament ( Odbor za pravne poslove, Odbor za graanske slobode, pravosue iunutranje posloveiOdbor za unutranje trite i zatitu potroaa)3. Vijee Europske unije:Trino natjecanje: unutranje trite, industrija i istraivanje.

11.Carinska unija

- Prema odredbama lana 23 Ugovora Zajednica se zasniva na carinskoj uniji koja se odnosi nasvu robnu razmjenu i obuhvata zabranu carina na uvoz i izvoz izmeu drava lanica i svih

dabina koje imaju isto dejstvo, kao i uvoenje zajednike carinske tarife u njihovim odnosima

sa treim dravama. U pravnom smislu to podrazumijeva trostruku obavezu drava lanica.

- Prvo, da robi koja je proizvedena u jednoj dravi lanici omogui slobodan promet u svim

dravama lanicama bez plaanja carinskih dabina.

- Drugo, da na svu robu koja je proizvedena izvan Zajednice, u treim dravama, naplauje

carinske dabine po istoj stopi u skladu sa zajednikom carinskom tarifom.

- Tree, da robi koja je legitimno uvezena iz treih drava u bilo koju dravu lanicu obezbijede

slobodan promet u svim dravama lanicama bez plaanja carina i dabina koje imaju isto

dejstvo.

- Odredbama lanova 13 i 23 Ugovora o osnivanju Evropske ekonomske zajednice, koji su

stupanjem na snagu Ugovora iz Amsterdama izbrisani, bilo je predvieno da se carinska unija

uspostavi do kraja tranzicionog perida, odnosno do 1.januara 1970.godine, tako to bi se

postepeno, prema dinamici koju odredi Zajednica, smanjivale dabine na uvoz, carine fiskalne

prirode do njihovog konanog ukidanja. Drave lanice su ve 1. jula 1968.godine ukinule sve

carinske dabine na industrijske proizvode i Uredbom Vijea broj 950/68 uvele zajedniku

carinsku tarifu, tako da je carinska unija uspostavljena godinu i po dana ranije nego to je bilo

predvieno.

Efekat carinske unijeogleda se u tome to je trgovcima koji uvoze ili izvoze robu iz jedne drave

lanice u drugu data mogunost da trae neposrednu sudsku zatitu pred nacionalnim

sudovima u sluajevima kada im je naplaena carina. Drava je duna da im nadoknadi tetu
http://ec.europa.eu/dgs/internal_market/index_en.htmhttp://ec.europa.eu/dgs/internal_market/index_en.htmhttp://ec.europa.eu/dgs/internal_market/index_en.htmhttp://www.europarl.eu.int/committees/juri_home.htmhttp://www.entereurope.hr/admin/sitemap/Odbor%20za%20gra%C4%91anske%20slobode,%20pravosu%C4%91e%20i%20unutarnje%20poslovehttp://www.entereurope.hr/admin/sitemap/Odbor%20za%20gra%C4%91anske%20slobode,%20pravosu%C4%91e%20i%20unutarnje%20poslovehttp://www.entereurope.hr/admin/sitemap/Odbor%20za%20gra%C4%91anske%20slobode,%20pravosu%C4%91e%20i%20unutarnje%20poslovehttp://www.europarl.europa.eu/committees/imco_home_en.htmhttp://www.europarl.europa.eu/committees/imco_home_en.htmhttp://www.europarl.europa.eu/committees/imco_home_en.htmhttp://www.entereurope.hr/admin/sitemap/Vije%C4%87e%20Europske%20unije:%20Tr%C5%BEi%C5%A1no%20natjecanje:%20unutarnje%20tr%C5%BEi%C5%A1te,%20industrija%20i%20istra%C5%BEivanjehttp://www.entereurope.hr/admin/sitemap/Vije%C4%87e%20Europske%20unije:%20Tr%C5%BEi%C5%A1no%20natjecanje:%20unutarnje%20tr%C5%BEi%C5%A1te,%20industrija%20i%20istra%C5%BEivanjehttp://www.entereurope.hr/admin/sitemap/Vije%C4%87e%20Europske%20unije:%20Tr%C5%BEi%C5%A1no%20natjecanje:%20unutarnje%20tr%C5%BEi%C5%A1te,%20industrija%20i%20istra%C5%BEivanjehttp://www.entereurope.hr/admin/sitemap/Vije%C4%87e%20Europske%20unije:%20Tr%C5%BEi%C5%A1no%20natjecanje:%20unutarnje%20tr%C5%BEi%C5%A1te,%20industrija%20i%20istra%C5%BEivanjehttp://www.europarl.europa.eu/committees/imco_home_en.htmhttp://www.entereurope.hr/admin/sitemap/Odbor%20za%20gra%C4%91anske%20slobode,%20pravosu%C4%91e%20i%20unutarnje%20poslovehttp://www.entereurope.hr/admin/sitemap/Odbor%20za%20gra%C4%91anske%20slobode,%20pravosu%C4%91e%20i%20unutarnje%20poslovehttp://www.europarl.eu.int/committees/juri_home.htmhttp://ec.europa.eu/dgs/internal_market/index_en.htm


15/30


WWW.STUDOMAT.BA 15

koju su oni pretrpjeli zato to se proizvodi na koje je naplaena carina tee prodaju, ili se ne

mogu prodati zato to su skuplji za iznos naplaene carine u odnosu na proizvode koje prodaju

domai konkurenti. Drava nije duna da nadoknadi tetu trgovcima koji su iznos naplaene

carine prevalili na krajnjeg potroaa graanina Evropske unije, jer bi u tom sluaju dolo do

neosnovanog bogaenja. Tada bi krajnji potroa mogao da trai naknadu tete ili od trgovca, iliod drave.

Znaaj carinske unije je velik. injenica da su otklonjene carinske barijere izmeu drava

lanica i da se carina naplauje samo jedanput od znaaja je prije svega za samu Evropsku uniju

jer predstavlja dio njenih prihoda. Takoe postoji snaan interes Zajednice za pronalaenjem i

kanjavanjem prevare, spreavanje organizovanog kriminala. Zajednica se suoava sa novim

izazovima, jer usljed novih proirenja (pogotovo na istok), postoji sve vie potekoa u

spreavanju prevare i ilegalnog uvoza robe.

12. etri osnovne slobode

- Funkcioniranje unutranjeg ili jedinstvenog trita izraeno je kroz etiri osnovne slobode,odnosno naela. Ove slobode nisu tako izriito izraene u samom Ugovoru o osnivanjuZajednice, ve su precizno pobrojane i sistematizirane od strane Evropskog suda pravde. Rije jeo slijedeim slobodama:

1. Sloboda kretanja robe2. Sloboda kretanja lica i promjene prebivalita (pravo nastanjivanja)3. Sloboda vrenja usluga4. Sloboda kretanja kapitala

Ostvarivanje ovih sloboda titi se kako na nacionalnom nivou, tako i na nivou Evropskezajednice. Adresati osnovnih sloboda su, prije svega drave lanice , a zatim i privatna fizika ipravna lica.

1. Sloboda kretanja robe

Sloboda kretanja robe je jedna od etiri osnovne slobode na kojima poiva funkcioniranjeunutranjeg trita Evropske unije. Ona predstavlja sr unutranjeg trita i pretpostavku zaostvarivanje ostalih sloboda. Presude koje je Evropski sud pravde donio tumaei i primjenjujuiodredbe o slobodi kretanja robe (Dassonville, Cassis de Dijon, i dr), kao i zakljuke do kojih jedoao, su od neprocjenjive vrijednosti, jer ih je Sud kasnije koristio kao polazne osnove zareavanje sluajeva iz oblasti ostalih sloboda, prije svega slobode kretanja usluga i kapitala.


16/30


WWW.STUDOMAT.BA 16

Takoe, istraivanje slobode kretanjarobe je od znaaja za BiH, zato to su odredbe o slobodikretanja robe sadrane u Sporazumu o stabilizaciji i pridruivanju.

2. Sloboda kretanja lica i promjena prebivalita (pravo nastanjivanja)

- Pod ovom slobodom podrazumjeva se pravo ulaska, pravo boravka i pravo izlaska sa teritorije

jedne drave lanicena teritorije ostalih drava lanica Zajednice. U pitanju je mogunostputovanja i privremenog relativnog kratkog boravka na teritoriji druge drave lanice. Pravo naslobodno kretanje treba razlikovati od prava na nastanjivanje. Pravo na nastanjivanje daje

mogunost izmjene centra aktivnosti (prebivalita) sa teritorije jedne drave lanice na teritorijidruge, pri emu ne dolazi do promjene dravljanstva. Za razliku od prava na slobodno kretanjekoje je neuslovljeno i bez veih ogranienja, pravo nastanjivanja je ogranieno i uslovljeno.Pravo na nastanjivanje podrazumjeva boravak u periodu duem od tri mjeseca. Prvobitno,prilikom osnivanja evropskih zajednica, pravo nastanjivanja se pojavilo kao sastavni dio prava

na slobodno kretanje radnika. Pripadalo je samo licima koja su na neki nain radno angairanina teritoriji druge drave lanice na kojoj ele da se nastane. Kasnije je proireno na studente,penzionere i lanove porodice, a stupanjem na snagu Ugovora iz Mastrihta ustanovljeno je kaoope pravo svakog graanina Unije. Vie se ne zahtijeva uslov vrenja djelatnosti, zapoljavanjai slino.

- Odredbe o slobodi kretanja radne snage i prava nastanjivanja sadrane su u lanovima 39-55Ugovora o osnivanju Evropske zajednice.

lan 39ureuje slobodu kretanja radnika:

1. Unutar Zajednice bie obezbjeena sloboda kretanja radne snage.

Takva sloboda obuhvata ukidanje svake diskriminacije izmeu radnika drava lanica po osnovudravljanstva u pogledu zapoljavanja, nagraivanja i ostalih uslova rada..........,

dok lan 43 Ugovora o osnivanju ureuje pravo nastanjivanja:

Ogranienja slobode nastanjivanja dravljana jedne drave lanice na teritoriji druge dravelanice postepeno se zabranjuje, u skladu sa odredbama koje slijede.

Zabrana se takoe odnosi i na ogranienja za osnivanje agencija, filijala i poslovnica od stranedravljana jedne drave lanice, koji su nastanjeni na teritoriji druge drave lanice.

Sloboda nastanjivanja ukljuuje pravo osnivanja i obavljanja smaostalnih djelatnosti linimradom i osnivanje i upravljanje preduzeima, posebno firmama ili trgovakim drutvima......

Pored navedenih lanova Ugovora, Vijee je ovlateno da kvalificiranomveinom, na prijedlogKomisije i u saradnji sa Parlamentom i nakon pribavljanja miljenja Ekonomskog i Socijalnog


17/30


WWW.STUDOMAT.BA 17

komiteta, donosi upustva i uredbe koje e sadrati potrebne mjere za postepeno ostvarivanjeslobodnog kretanja radne snage. Komisija i Vijee su do sada, u skladu sa predvienomdinamikom, donjeli niza akata sekundarnog zakonodavstva, od kojih se posebno izdvaja

Upustvo o pravima graana Unije i njihovih lanova porodice na kretanje i nastanjenje nateritoriji drave lanice Evropske unije. Ovo upustvo ureuje pravo na boravak i pravo

nastanjenja odreujui sadrinu ovih pojmova. Pod pravom na boravak se podrazumjeva ulazakna teritoriju druge drave lanice i boravak na njoj u trajanju od tri mjeseca, dok se pod pravomna nastanjenje podrazumjeva pravo na boravak na teritoriji druge drave lanice u perioduduem od tri mjeseca. Pod pravom na slobodno kretanje podrazumjeva se pravo na prelazakgranica i to tako da drava iz koje graanin izlazi ne moe da zahtijeva da se ovo pravo ostvarujepo osnovu izlazne vize. Dovoljnoje da graani posjeduju linu kartu ili paso. Kada je u pitanjupravo na nastanjivanje, prema odredbama navedenog Upustva, trai se ispunjenje odreenihuslova. U cilju spreavanja velikih migracija graana EU, koji bi nastanjivanjem na teritorijidruge drave lanice pali na teret njenih socijalnih davanja jer nisu u stanju da se samiizdravaju, Upustvo predvia dva glavna uslova:- uslov da lice koje se nastanjuje ima dovoljno sredstava za ivot;- uslov da lice koje se nastanjuje ima zdrastveno osiguranje.

Kada je u pitanju drugi uslov, ta se smatra dovoljnim sredstvima za ivot, Upustva ne propisujefiksan iznos, ve propisuje granice do kojih se drave lanice moraju pridravati. U svakomsluaju taj iznos ne smije biti vei od iznosa socijalne pomoi koju dobijaju lica bez prihoda, iliod iznosa najnie zagarantiranepenzije u toj dravi.

Drave lanice mogu ograniiti pravo na slobodno kretanje i nastanjivanje iz razloga zatitejavnog poretka, javne sigurnosti i javnog zdravlja. Odredbe Ugovora koje regulira navedenu

slobodu ne primjenjuju se na drave lanice u pogledu djelatnosti koje su makar i povremenopovezane sa vrenjem javnih ovlatenja.

3. Sloboda vrenja usluga

Sloboda vrenja usluga je jedna od etiri osnovne slobode koje se smatraju stubovimaunutranjeg trita Evropske unije. Regulirana je odredbama 49-55 Ugovora o osnivanjuEvropske zajednice, dok su usluge u saobraaju regulirane lanovima 70-80.

Pod slobodom pruanja usluga podrazumjeva se pravo fizikih i pravnih lica koja sunastanjena, odnosno imaju sjedite, dravljanstvo ili prebivalite, na teritoriji neke od dravalanica Zajednice da uu na teritoriju druge drave lanice i da tamo stalno ili privremenopruaju ili primaju usluge, bez bilo kakvih zabrana i ogranienja koja bi proizilazili od

unutranjeg zakonodavstva ili administrativne prakse, pod istim uslovima kao i domaa lica, akose time ne kre odredbe o pravu nastanjivanja. Ovom slobodom obuhvaene su i usluge kojepruaju samozaposlena lica za ije vrenje nije potrebno stalno nastanjivanje, ve samoprivremeni boravak (ljekari, advokati arhitekte, ininjeri i slino). Slobodu vrenja usluga uivajupored fizikih lica-dravljana drava lanica koji su nastanjeni u dravi koja nije drava lica komese vri usluga, tako i kompanije koje su osnovane u skladu sa propisima neke od drava lanica ikoje imaju svoje registrirano sjedite, glavnu upravu ili glavno mjesto poslovanja unutra


18/30


WWW.STUDOMAT.BA 18

Zajednice. U oba sluaja kljuni zahtijev je zahtijev za izjednaavanjem uslova pod kojim seusluge mogu pruiti, odnosno dobiti na teritoriji druge drave.

Da bi pravna norma koja regulira slobodu kretanja usluga mogla biti primjenjena, potrebno

je odrediti sam pojam usluge. Pod uslugama se u smislu lana 50 Ugovora o EZ podrazumjevajuone usluge koje , po pravilu, obavljaju uz naknadu, ukoliko se na njih ne odnose odredbe o

slobodnom kretanju lica i slobodnom prometu robe i kapitala.

Usluge naroito obuhvataju:-djelatnosti industrijskog karaktera,

-djelatnosti trgovakog karaktera,-djelatnosti zanatskog karaktera,

-djelatnosti slobodnih profesija.

Prilikom analize odredbi o slobodi vrenja usluga uoava se njen subordinirani karakter, toznai da se pravila EU o vrenju usluga primjenjuju samo ako ve nisu regulirana odredbama oslobodnom kretanju robe, kapitala ili lica. U prilog ovog, govori injenica da su lanom 51Ugovora iskljuene saobraajne usluge od slobode pruanja usluga, jer je saobraaj ureenlanovima 70-80. Bankarske usluge, kao i usluge u osiguranju obuhvaene su slobodom kretanjakapitala. Takoe, u sluaju trgovine filmovima, TV antenama, muzikom, primjenjuju se odredbeo slobodnom kretanju roba.

Odredbe o slobodi pruanja usluga se ne primjenjuju na djelatnosti koje su u dravi lanicimakar i povremeno povezane s obavljanjem javnih ovlatenja. To znai da u svim dravamalanicama dravne funkcije (premijer, ministar, sudija, tuilac i dr...) i dalje ostaju rezerviranesamo za domae dravljane. - Vijee ministara moe kvalificiranom veinom izuzeti i drugedjelatnosti od primjene odgovarajuih odredbi o slobodnom vrenju usluga, ali to svoje pravo udosadanjme radu nije iskoristio.

Odredbe Ugovora o slobodi vrenja usluga se primjenjuju samo akoje rije o uslugama kodkojih postoji veza sa teritorijom dvije ili vie drava lanica, odnosno ako se usluge vre prekogranice. Zbog toga je veoma bitno odrediti kada se moe smatrati da je vrenje uslugapovezano sa teritorijom vie drava lanica. Smatra se da ova veza prema razliitim teritorijamamoe postojati na etiri razliita naina:

Lice koje prua usluge ivi u jednoj dravi lanici, ali putuje u drugu dravu lanicu ukojoj prua uslugu. Na primjer doktor iz Francuske putuje u Berlin da tamo lijei svogpacijenta.

Davalac prua uslugu iz svoje drave primaocu u drugoj dravi lanici, pri emu se nekree iz svog mjesta boravka. U ovom sluaju, preko granice se jedino kreu samausluga. Na primjer doktor iz Francuske alje lijek pacijentu u Njemakoj putem pote.

Primalac usluge dolazi iz svoje drave u dravu davoca usluga u kojoj prima konkretnuuslugu. Na primjer pacijent iz Njemke putuje u paniju da bi tamo bio lijeen .

Davalac usluge privremeno ulazi u drugu dravu lanicu, razliitu od one u kojoj jenastanjen da bi tamo pruio uslugu licu iz svoje drave koje je nastanjeno u istoj dravi


19/30


WWW.STUDOMAT.BA 19

kao i davalac. Na primjer kada je umjetnik po narudbi korisnika iz svoje draveangairanda napravi neko djelo u drugoj dravi lanici.

Najvei broj usluga se prua na licu mjesta, tako da je ostvarivanje ove slobode uslovljeno

ostvarivanjem slobodom kretanja lica i pravom nastanjivanja na teritorji one drave u kojoj seprua usluga. Iako je koritenje oba prava ( prava na vrenje usluga i prava na nastanjivanje)

vezano za vrenje posla biznisa ili profesionalne aktivnosti u cilju sticanja dobiti, pravo vrenja

usluga treba razlikovati od prava na nastanjivanje. Glavni kriterijum za razgranienje ova dva

prava jeste duina nastanjivanja (boravka) na teritoriji druge drave lanice. U sluaju pruanja

usluga, davalac usluga samo privremeno boravi na teritoriji druge drave lanice, onoliko

vremena koliko je potrebno da se prui usluga. Pravo nastanjivanja podrazumjeva stalno

prisustvo na teritoriji druge drave lanice.

Kao i kod ostalih sloboda, tako i kod slobode vrenja usluga postoji naelna zabrana

diskriminacija po osnovu pripadnosti dravi. Zabrana diskriminacije se odnosi podjednako kako

na dravu davaoca usluga, tako i na dravu korisnika usluga. Najee se povrede ove zabrane

vre kroz propisivanje razliitih cijena usluga ili obavezu plaanja posebnih ili uveanih dabina.

Tako se u sluaj Museum admission postavilo pitanje pred Sudom pravde da li obaveza plaanja

ulaznice za muzej , koja je rezervirana samo za strane dravljane (domai dravljani ne plaaju

ulaznicu), u saglasnosti sa odredbama o slobodi vrenja usluga. Sud je utvrdio da navedena

obaveza predstavlja krenje odredbi o slobodi vrenja usluga, jer se strani dravljan i (primaoci

usluga) diskriminiraju u odnosu na domae dravljane koji ne plaaju ulaznicu. Drava lanica je

duna ne samo da se uzdrava od propisivanja mjera kojima se uvodi diskriminacija stranih

dravljana u oblasti pruanja usluga, ve je potrebno da preduzme sve potrebne mjere da bi

ostala lica sprijeila da preduzimaju takve diskriminatorne mjere.

U odreenim sluajevima, kada ne postoji odgovarajua regulativa Zajednice i kada opi

interes tako nalae, drava lanica moe uvesti ogranienja slobodi vrenja usluga. Ovakve

mjere su opravdane pod uslovom da podjednako vae i za strane i za domae dravljane. U

sluaju Gebbard Sud pravde je definirao etiri uslova koja moraju biti ispunjena da bi se

opravdala nacionalne mjere koje oteavaju ili onemoguavaju ostvarivanje slobode vrenja

usluga:

1. moraju se primjenjivati na nediskriminirajui nain (izmeu domaih i stranih dravljana)2. moraju biti opravdane opim interesom3. moraju biti prikladne za ostvarivanje odgovarajueg cilja kojem tee,4. ne smiju ii prekoonog to je potrebno za ostvarenje tog cilja.


20/30


WWW.STUDOMAT.BA 20

Svaka drava lanica moe pokuati opravdati ograniavajue mjere. Ako se radi o mjerama koje

se na jednak nain primjenjuju i na domae i na strane dravljane, drave lanice mogu pronai i

druge razloge za opravdanje. Tri su osnovna razloga na koje se dr ave lanice mogu pozvati:

obavezujue pretpostavke (mandatory requirements), imperativne zahtijeve (imperative

reqirements) i objektivna opravdanja (objective justificationis). Lista opravdanih razloga zadoputena ogranienja slobode pruanja usluga neprestano se poveava. Imajui u vidu vanost

koju sektor usluga danas ima kao element unutranjeg trita i kao grana od posebne vanosti u

nacionalnim privredama, trebalo bi oekivati da e drave lanice i dalje predizumati sve

potrebne mjere radi liberalizacije usluga.

4. Sloboda kretanja kapitala

Sloboda kretanja kapitala i sloboda plaanja regulirana su lanovima 56-60 Ugovora oosnivanju Evropske zajednice. Ova sloboda se smatra preduslovom za ostvarivanje privrednog

razvoja i ostvarivanje ekonomske i monetarne unije. Pod pojomom slobode kretanja kapitala

obuhvaeni su svi sluajevi prenosa kapitala u novcu i stvarima iz jedne drave u drugu, najvieradi ulaganja i investiranja. Pojam slobode kretanja kapitala treba razlikovati od pojma slobode

plaanja. Pojam slobode kretanja kapitala obuhvata plaanja, ali i ulaganja za koja ne mora dapostoji punovana obaveza. Pod slobodom plaanja podrazumjeva se sloboda prenosasredstava plaanja (bankota, kovanog novca, ekova, akreditiva) kao protiv ispunjenje nekedruge inidibe. Ova sloboda se i ne kvalifikuje kao jedna od osnovnih sloboda, ve se smatrapreduslovom ostvarivanja ostalih sloboda.

U cilju ostvarivanja potpune slobode kretanja kapitala, Evropska komisija je 1986 godine

donijela Program za liberalizaciju kretanja kapitala u Zajednici. Donoenjem Upustva 88/361potpuno je omogueno slobodno kretanja kapitala. Drave lanice morale su ukinuti sva

ogranienja izmeu rezidenata, to je doprinjelo izjednaavanju slobode kretanja kapitala saostalim slobodama. Ve sedamdesetih godina ostvarena je potuna sloboda u plaanjima izmeudrava lanica, dok je stupanjem na snagu Ugovora o Evropskoj uniji dolo do potpuneliberalizacije kretanja kapitala.

Ugovor o osnivanju Evropske zajednice zabranjuje mjere kojima se ograniava slobodakretanja kapitala ili plaanja izmeu drava lanica, kao i izmeu drava lanica i treih drava.

Zabranjena su:

-sva ogranienja kretanja kapitala izmeu drava lanica i izmeu drava lanica i treih

zemalja.

-sva ogranienja platnog prometa izmeu drava lanica i drava lanica i treih zemalja.

Kao i kod ostalih sloboda, tako je i kod ove slobode mogue primjeniti Dassonville formulu -nedoputeno je svako ogranienje kojim se odliv, priliv ili prelazak kapitala iz jedne zemlje udrugu onemoguava ili ograniava. To znai da su drave lanice obavezne da preduzmu sveneohodne mjere u odnosu na trea lica na svojoj teritoriji, kojim se onemoguava uvoenje iprimjena mjera koje su usmjerene na ograniavanje ili onemoguavanje slobode prometakapitala, odnosno slobode plaanja.


21/30


WWW.STUDOMAT.BA 21

lan 58 Ugovora o osnivanju odnosi se na razliit tretman stranih i domaih lica iz uglaporeskih propisa. Naime, Ugovor dozvoljava dravi lanici da uvede odgovarajue mjereogranienja kretanja kapitala:kada primjenjuje odgovarajue odredbe svog fiskalnogzakonodavstva kojim se ustanovljava razlika izmeu poreskih obveznika koji nisu u jednakom

poloaju kada je rije o njihovom boravitu odnosno o mjestu gdje je njihov kapital uloen. To

znai da nisu nedoputene ni mjere koje imaju diskriminatorni karakter, jer je rije o oblasti(pravu na oporezivanje) koje do sada nije u znaajnoj mjeri prenijeto na Zajednicu. Takoe, lan58 smatra doputenim mjere koje su usmjerene na prevenciju od povrede domaih propisa, tose posebno odnosi na oblast poreskih propisa i kontrolu finansijskih institucija.

13. Zajednika poljoprivredna politika- Poljoprivredaje od samog osnivanja Europske zajednice bila jedna od glavnih tema kao i jedna

od glavnih taaka Rimskih ugovora 1957. godine. Poljoprivreda naime se razlikuje od drugihpodruja privrede , jer su, prije svega, cijene poljoprivrednih proiozvoda jako podlonepromjenama, te je stoga bitna uloga vlada u odravanju njihove stabilnosti. Rimski ugovoridefinirali su osnovne take Zajednike poljoprivredne politike (Common agricultural policy -CAP). Naela CAP-a uobliena su na Konferenciji u Stresi 1958. godine.- Tri su naela definirana 1962., na kojima se temelji Zajednika poljoprivredna politika:*Jedinstveno trite poljoprivrednih proizvoda, odnosno zajedniko ureenje trita -zajedniko reguliranje cijena, isplaivanja pomoi i pravila konkurencije, harmonizaciju propisao zdravstvenom osiguranju i administrativnim postupcima, kao i zajedniku vanjskotrgovinskupolitiku;

*Prednost proizvoda Unije pred uvoznim proizvodimai zatita unutarnjeg trita od poremeaja

izazvanih nekontroliranim uvozom poljoprivrednih proizvoda s niskim cijenama:* Finansijska solidarnost: trokovi koji proizlaze iz primjene Zajednike poljoprivredne politikemoraju biti podijeljeni meu svim zemljama lanicama, bez obzira na njihov nacionalni interes.- Od est proizvoda za koje su poetkom 1960-ih godina bile uspostavljene, CAP danas obuhvatagotovo sve poljoprivredne proizvode ili grupe proizvoda, osim krompira, meda i

nekihalkoholnih pia.Time su postavljeni osnovni instrumenti zajednikog tritapoljoprivrednih proizvoda, koji uklanjaju prepreke u unutarnjoj trgovini i odravaju zajednikucarinsku barijeru prema treim zemljama.Zajednika poljoprivredna politika, unato mnogobrojnim pokuajima reformi, i dalje ostajeizuzetno skupa, neproduktivna i nekonkurentna, a cijena poljoprivrednih proizvoda koje plaaju

graani EU znatno je via od onih na svjetskom tritu.
http://sh.wikipedia.org/wiki/Poljoprivredahttp://sh.wikipedia.org/wiki/1957http://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=Stresa&action=edit&redlink=1http://sh.wikipedia.org/wiki/1958http://sh.wikipedia.org/wiki/Krumpirhttp://sh.wikipedia.org/wiki/Medhttp://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=Alkoholna_pi%C4%87a&action=edit&redlink=1http://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=Alkoholna_pi%C4%87a&action=edit&redlink=1http://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=Alkoholna_pi%C4%87a&action=edit&redlink=1http://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=Alkoholna_pi%C4%87a&action=edit&redlink=1http://sh.wikipedia.org/wiki/Medhttp://sh.wikipedia.org/wiki/Krumpirhttp://sh.wikipedia.org/wiki/1958http://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=Stresa&action=edit&redlink=1http://sh.wikipedia.org/wiki/1957http://sh.wikipedia.org/wiki/Poljoprivreda


22/30


WWW.STUDOMAT.BA 22

14. Zajednika trgovinka politika

-Zajednika trgovinska politika jedna je od najvanijih politika EU koja odreuje bilateralneodnose Zajednice s treim zemljama i u multilateralnim organizacijama. Ciljevi trgovinske

politike definirani su Ugovorom o Evropskoj zajednici, a ukljuuju razvoj svjetske trgovine,postupno ukidanje ogranienja meunarodnoj trgovini i smanjivanje carinskih barijera. -Osnovni instrumenti provoenja trgovinske politike EU su:1. zajednika vanjska carina (CET),2. mehanizmi zatite trgovine (TDI) tj. antidamping,3. politika protiv subvencija ili zatitne mjere,4. te Uredba o trgovinskim barijerama (TBR).

- U okviru trgovinske politike, EU razvija instrumente pristupa tritima treih zemaljaprvenstveno putem utvrivanja trgovinskih barijera i naina njihovog uklanjanja te razvojemposebnih odnosa, tj. preferencijalnih ugovora i koritenja doputenih izuzea u potivanju

principa najpovlatenije drave u okviru Svjetske trgovinske organizacije.-EU ima razvijene trgovinske odnose s raznim grupama drava meu kojima su zemljeEvropskog ekonomskog prostora, mediteranske zemlje, afrike, karipske i pacifike zemlje (ACPzemlje) te drave jugoistone Evrope. Takoer, dio trgovinske politike EU je i uee upregovorima u okviru Svjetske trgovinske organizacije putem kojih nastoji ojaati svojekonomski uticaj u svijetu. U okviru trgovinske politike donoenje novih mjera inicira Evropskakomisija, a usvaja ih Vijee EU kvalificiranom veinom ili jednog lasno.

* Osnovni instrumenti za provoenje su :- zajednika vanjska carina- mehanizmi zatite trgovine : anti-damping, politika protiv subvencija i zatitne mjere,- uredba o trgovinskim barijerama

* Zajednika trgovinska politika ima tri dimenzije:- Multilateralna- Bilateralna FTA sporazum o slobodnoj trgovini,- Unilateralna GSP Generalizirani sistem povlastica, EBA Europski sistem finansijskog nadzora.

- Zajedniku vanjsku carinu drave lanice primjenjuju prema treim dravama. Uspostavljena je1957. godine, kao srednja vrijednost carina koje su primjenjivale tadanje drave lanice.Mehanizmi zatite trgovine su dio multilateralizma. Mehanizmi zatite trgovine mogu se

upotrijebiti, u skladu s pravilima WTO-a, u sluajevima kad se uvoz smatra nelojalnomkonkurencijom.

- Dampingom se smatra prodaja proizvoda porijeklom izvan EU po cijeni nioj od cijene nadomaem (ne-EU) tritu ili ispod trokova proizvodnje.
http://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2004/march/tradoc_116448.pdfhttp://www.eba.europa.eu/http://www.eba.europa.eu/http://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2004/march/tradoc_116448.pdf


23/30


WWW.STUDOMAT.BA 23

Mjere protiv subvencija namijenjene su zatiti proizvoaa iz EU od subvencioniranog uvoza, aza njihovo pokretanje moraju biti ispunjena tri uvjeta:

1. da su posebne subvencije dodijeljene drutvu, industriji ili grupi drutava/industrija;2. da je nanesena teta industriji EU, pri emu je teta npr. gubitak trinog udjela, smanjenje

cijena koje donose pritisak na proizvodnju, prodaju, dobit ili proizvodnost i3. da takve mjere nisu protivne zatiti "interesa Zajednice" to podrazumijeva da trokovi za EUzbog poduzimanja mjera moraju biti srazmjerni koristima.

- Zatitne mjere primjenjuju se kao privremena ogranienja uvoza u sluaju da je domaaindustrija ozbiljno oteena ili ugroena zbog porasta uvoza.

Uredba o trgovinskim barijerama (TBR) iz 1995 za europske kompanije ima ulogu alata za

rjeavanje trgovinskih barijera na izvoznim tritima. Kompanije mogu koristiti TBR kako bi

zatraili od Europske komisije da se ispitaju ogranienja na njihove prodaje u inozemstvu,

diskriminirajui tretman na inozemnim tritima, potekoe pri dobivanju patenata ili licenci ilibilo koji drugi oblik nepotenih prepreka za njihov izvoz roba ili usluga. U posljednjem

desetljeu desetaka kompanija ili industrija imaju pravo koristi se od TBR-a pri rjeavanju

problema na izvoznim tritima, kao i pri nepravednoj vanjskotrgovinskoj praksi koja uzrokuje

ozljede u okviru unutarnjeg trita Europske unije.

Zajednika trgovinska politika stavlja naglasak na:

- carinske barijere: izvancarinske tarife, necarinske barijere (trgovina ograniavanja propisa i

postupaka) esto su manje vidljive, sloenije i osjetljivije, jer imaju direktan utjecaj na domae

regulative. Za promicanje trgovine koja potuje transparentna i nediskriminirajua pravila,Komisija, drave lanice i industrija moraju definirati nove naine rada, uz tradicionalne metode

koje su im na raspolaganju (uzajamnog priznavanja, dijaloge o normizaciji i propisima, tehnike

pomoi treim zemljama).

- pristup resursima: Europska industrija bi trebala imati pristup kljunim resursima kao to su

energija, sirovine, metal i otpatcima starog eljeza. Ovaj pristup bi trebao biti ogranien samo za

zatitu okolia i iz sigurnosnih razloga. Sukladno tome, a obzirom na sutinsku prirodu pristup

energije za EU, koherentna politika je potrebna kako bi se garantirala razliita, natjecateljska,

sigurna i odriva opskrba energijom, kako unutar Unije, tako i izvan njenih granica

(nediskriminirajui pristup za izvoz infrastrukture za tree i tranzitne zemlje, pomo treim

zemljama da ojaaju svoje kapacitete i infrastrukturu). U tom kontekstu, veza izmeu trgovine i

okolia treba biti ojaana zbog uticaja koje trgovine mogu imati na okoli, posebno na bioloku

raznolikost i klimu. Energetska uinkovitost, obnovljivi izvori energije i racionalno koritenje

energije treba poticati.
http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CONSLEG:1994R3286:20080305:EN:PDFhttp://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CONSLEG:1994R3286:20080305:EN:PDF


24/30


WWW.STUDOMAT.BA 24

- novi rast sektora: prava intelektualnog vlasnitva usluge, investicije, unutarnje trite i trino

natjecanje. Ovi sektori pruaju velike mogunosti za europsku ekonomiju, osigurajui da

postupna liberalizacija globalne trgovine kao i transparentna, uinkovita i cijenjena pravila (na

nacionalnoj i meunarodnoj razini) olakaju razmjenu izmeu Europske unije i njezinih

trgovinskih partnera. Bilateralna meunarodna saradnja stoga i treba ojaati.

15. Ekonomska i monetarna unija

- Ekonomska i monetarna unija je proces kojim drave lanice Evropske unije usklauju svojuekonomsku i monetarnu politiku s krajnjim ciljem usvajanja jedinstvene valute eura.Ekonomska i monetarna unija definirana je Ugovorom o Evropskoj uniji (1992./1993.) i njeno

uspostavljanje odvijalo se u tri faze :

-Prva faza (1. juli 1990.31. decembar 1993.): slobodno kretanje kapitala meu dravamalanicama, koordinacija ekonomskih politika te blia saradnja centralnih banaka.

-Druga faza (1. januar 1994.31. decembar 1998.): pribliavanje ekonomskih i monetarnihpolitika drava lanica kako bi se osigurala stabilnost cijena i javnih finansija; uspostavljanjeEvropskog monetarnog instituta (EMI) i Evropske centralne banke (ECB).

-Trea faza (od 1. januara 1999.): nepovratno utvrivanje kursa i uvoenje jedinstvene valutena devizna trita i u elektronska plaanja te uvoenje novanica i kovanica eura.

Euro kao jedinstvenu valutu 1. januara 1999. prihvatilo je 11 drava lanica Evropske unije:Austrija, Belgija, Finska, Francuska, Irska, Italija, Luksemburg, Holandija, Njemaka, Portugal ipanija kojim se nakon zadovoljavanja kriterija konvergencije 2001. godine pridruila i Grka.Novanice i kovanice eura uvedene su u opticaj 1. januara 2002. i zamijenile su domae valute uspomenutih 12 starih drava lanica EU, a njima se 2006. pridruila Slovenija, potom 2008.Malta i Kipar, te 2009. godine Slovaka. Ostalih devet novih drava lanica su u fazi ispunjavanjakriterija konvergencije. Euro nisu uvele tri stare drave lanice: Velika Britanija i Danska, naosnovu klauzule o izuzimanju (optout clause) i vedska iji su graani dva puta nareferendumu odbili uvoenje eura. Uee u Ekonomskoj i monetarnoj uniji i prihvatanje eurakao jedinstvene valute obavezno je za sve nove drave lanice. Naime, kriteriji iz Kopenhagena

(1993.) obavezuju drave na prihvatanje ciljeva monetarne i ekonomske unije kao dijela acquiscommunautaire-a. Dok ne ispuni kriterije konvergencije, drava ima status drave lanice sodstupanjem. Za provoenje evropske monetarne politike zaduena je Evropska centralnabanka.


25/30


WWW.STUDOMAT.BA 25

16. Dravna pomo

- Na nivou EU pitanje dravne pomoi regulirano je Ugovorom o Evropskoj zajednici. Dravnompomoi smatra se svaka data prednost koja primaocu omoguava ekonomsku prednost, moeremetiti konkurenciju, utie na trgovinu izmeu drava lanica, te koja se daje selektivno

odreenim preduzeima ili proizvodima. Evropska komisija i Sud pravde Evropskih zajednica dalisu veoma iroko tumaenje pojma dravne pomoi u smislu definiranja organa koji daje pomo,a koji moe biti od same drave do regionalnih i lokalnih vlasti, od organa nad kojim drava,posredno ili neposredno, ima uticaj do preduzea privatnog sektora ili javnog preduzea.Ugovorom o Evropskoj zajednici utvreno je da e se svaka pomo, koju odobri drava lanica, akoja remeti ili prijeti da poremeti konkurenciju, smatrati neuskladivom s unutranjim tritem.Ogranienja vezana za davanje dravne pomoi odnosi se na itav niz mjera, od neposrednih(podrke) do posrednih (npr. oslobaanje finansijskih davanja). Takoer, utvreni su i izuzeci ukojima je dravna pomo dozvoljena (npr. osposobljavanje, zapoljavanje, istraivanja, mala isrednja preduzea, regionalni razvoj, okoli, kultura). Evropska komisija zaduena je za nadzor

nad dravnom pomoi koju daju drave lanice i u tom smislu drave lanice imaju obavezuobavijestiti Evropsku komisiju o svakoj pomoi ili programu pomoi koji planiraju ili ve provodete dobiti odobrenje od nje.

17. Pravo konkurencije

Konkurentnost

- Pojam konkurentnosti prvenstveno se vee za ekonomiju i kao takav oznaava ekonomiju kojakontinuirano biljei visoku stopu rasta proizvodnje. Konkuretnost je kao jedan od kljunih

politikih prioriteta Evropske unije postavljen Lisabonskom strategijom (2000./2005.), koja jekao cilj postavila Evropsku uniju kao najkonkurentniju i najdinaminiju ekonomiju u svijetu.Konkurentnost Evropske unije odreuje se rastom produktivnosti, a zavisi od efikasnosti ibudunosti evropske industrije. S ciljem poveanja konkurentnosti, Evropska unija nastojiprilagoditi evropsku ekonomiju strukturalnim promjenama, premjestiti industrijske aktivnosti u

sektore koji su u nastanku, pregrupirati zapoljavanje i sredstva u nove industrijske sektore tesmanjiti rizik deindustrijalizacije. Takoer s ciljem poveanja konkurentnosti, Evropska unijanastoji ojaati svoje aktivnosti u oblasti istraivanja i inovacija, informacionih i komunikacionihtehnologija, te preduzetnitva, konkurencije, obrazovanja i obuke.

Konkurencija

- Konkurencija je jedan od osnovnih principa trine ekonomije. Ona podrazumijeva da je svakaposlovna djelatnost predmet konkurentskog pritiska drugih. Na taj nain privredni subjektipodstiu se da se meusobno natjeu za potroae svojih proizvoda i usluga, to rezultira nizomkoristi kao to su nie cijene, vei kvalitet, iri izbor itd. Konkurencija je takoer jedan odosnovnih principa unutranjeg trita Evropske unije i ono je regulirano na evropskom nivou.Pitanje konkurencije regulirano je Ugovorom o Evropskoj zajednici, a pravila EU o konkurenciji


26/30


WWW.STUDOMAT.BA 26

zasnivaju se na pet glavnih principa:

- zabrana udruenih praksi, sporazuma i udruivanja izmeu preduzea koji mogu uticati natrgovinu izmeu drava lanica i sprijeiti, ograniiti ili iskriviti naruiti konkurenciju unutarunutranjeg trita;

- zabrana zloupotrebe dominantnog poloaja unutar unutranjeg trita, ako on moe uticati natrgovinu izmeu drava lanica;- nadgledanje pomoi koju dodjeljuju drave lanice ili koja se dodjeljuje putem dravnihsredstava u bilo kojem obliku koja predstavlja prijetnju u smislu naruavanja konkurencijedavanjem povlastica odreenim preduzeima ili proizvodnji odreene robe;-preventivno nadgledanje objedinjavanja preduzea s evropskom dimenzijom odobravanjem ilizabranom planiranih povezivanja;

- liberalizacija odreenih sektora gdje su se javna i privatna preduzea, poput telekomunikacija,transporta ili energije, dosad monopolistiki razvijala.

Cilj reguliranja je da se osigura slobodna i potena konkurencija u Evropskoj uniji. Evropskakomisija i vlasti drava lanica zadueni su za pitanje konkurencije te da zajedno dodatno radena unapreenju efikasne i dosljedne primjene pravila o konkurenciji. Njihova saradnja ostvarujese kroz Evropsku mreu za konkurenciju (ECN).

18. Sporazum o stabilizaciji i pridruivanju

Proces stabilizacije i pridruivanja (PSP) je dugoroan pristup i strateka politika Evropske unijeprema dravama zapadnog Balkana: Albaniji, Bosni i Hercegovini, Crnoj Gori, Hrvatskoj,Makedoniji, Srbiji te Kosovu pod rezolucijom Vijea sigurnosti UN-a. Proces kao konani cilj ima

integraciju ovih zemalja u Evropsku uniju. Proces stabilizacije i pridruivanja uspostavljen je naprijedlog Evropske komisije 1999. godine, a Eropska unija u nekoliko ga je navrata ojaala iobogatila. Na Samitu u Kelnu (1999.) potvrena je spremnost Evropske unije za pruanje izgledazemljama zapadnog Balkana za potpunu integraciju u njene strukture i lanstvo u Evropskojuniji na osnovu Ugovora o Evropskoj uniji (1992./1993.) i ispunjavanja kriterija iz Kopenhagena (

1993.) i kriterija iz Madrida (1995.) te je definiran stav da je proces stabilizacije i pridruivanjaokvir putem kojeg e se odvijati ta integracija. Evropsko vijee je na sastanku u Santa Maria daFeiri 2000. godine otilo i korak dalje zakljuivi da su sve drave ukljuene u proces stabilizacijei pridruivanja potencijalni kandidati za lanstvo u EU, kao i da je cilj EU to potpunija integracijadrava zapadnog Balkana u politiku i ekonomsku maticu Evrope. Na Samitu u Zagrebu 2000.godine potvreno je da je proces stabilizacije i pridruivanja put koji vodi zemlje zapadnog

Balkana prema lanstvu u Evropskoj uniji. Na Samitu u Solunu, odranom 2003. godine,zemljama procesa stabilizacije i pridruivanja jo jednom je potvrena evropska perspektiva, aproces je obogaen elementima pretpristupne strategije, tj. elementima koji su do tada biliotvoreni iskljuivo dravama kandidatkinjama za lanstvo.


27/30


WWW.STUDOMAT.BA 27

Kao osnovni elementi procesa stabilizacije i pridruivanja postavljeni su:1. ugovorni odnosi - Sporazum o stabilizaciji i pridruivanju, kao nova vrsta ugovornih odnosa(tzv. sporazum o pridruivanju tree generacije);2. razvoj ekonomskih odnosa - asimetrina liberalizacija trgovine kroz uvoenje autonomnihtrgovinskih mjera (ATM);

3. finansijska pomo program Zajednice za obnovu i razvoj - CARDS (2000. 2006.); Instrumentpretpristupne pomoi IPA (2007. 2013.).

Na Samitu u Solunu uvedeni su i dodatni elementi kao to su Evropsko partnerstvo, TAIEX,Twinning, mogunost uea u programima Zajednice, itd. Osnovne karakteristike procesastabilizacije i pridruivanja jesu uslovljenost i individualni pristup u ocjenjivanju napretka

svake od zemalja.Napredak svake zemlje u procesu zavisi od ispunjavanja uslova, koji

podrazumijevaju kriterije iz Kopenhagena (1993.) i kriterije iz Madrida (1995.), te ope ispecifine uslove koje je definiralo Vijee EU 1997. i Evropska komisija 1999. godine. Napredakprati i ocjenjuje Evropska komisija putem razliitih instrumenata koji su razvijeni u tu svrhu(CTF/RPM, Izvjetaj o napretku itd.).

19. Kriterij za prijem u lanstvo i procedura za prijem u EU

Drava podnosilac zahtjeva za lanstvo

Prema lanu 49. Ugovora o Evropskoj unijisvaka evropska drava koja potuje principe slobode,demokratije, ljudska prava i slobode te vladavinu prava moe podnijeti zahtjev (aplikaciju) za lanstvo uEU. Zahtjev se podnosi Vijeu EU, odnosno dravi lanici predsjedavajuoj Vijea EU. Vijee EUjednoglasno odluuje o zapoinjanju procedure po zahtjevu te ga prosljeuje Evropskom vijeu na

razmatranje i Evropskoj komisiji na izradu miljenja (avis). Podnoenjem zahtjeva za lanstvo zemljadobiva status drave podnosioca zahtjeva. Taj status trenutno imaju: Albanija (28. april 2009.), CrnaGora (15. decembar 2008.) i Srbija (22. decembar 2009.)

Kriteriji iz Kopenhagena

Kriteriji iz Kopenhagena su uslovi za lanstvo u Evropskoj uniji, koji su postavljeni na sastanku Evropskogvijea u Kopenhagenu 1993. godine. Rije je o tri kriterija: politikom, ekonomskom i pravnom.Kriteriji su:

- Politiki - stabilnost institucija koje osiguravaju demokratiju, vladavinu prava, potivanje ljudskih pravai zatitu manjina;

- Ekonomski - postojanje funkcionalne trine privrede, sposobne da se nosi s pritiskom konkurencije itrinim snagama unutar Unije;- Pravni - sposobnost preuzimanja obaveza lanstva, ukljuujui privrenost ciljevima politike,ekonomske i monetarne unije.

Kriteriji iz Kopenhagena nazivaju se jo i pristupni kriteriji.


28/30


WWW.STUDOMAT.BA 28

Kriteriji iz Madrida

Kriterij iz Madrida (Madridski kriterij) je uslov za lanstvo u Evropskoj uniji, koji je postavljen na sastankuEvropskog vijea u Madridu 1995. godine. Rije je o dodatnom kriterijuza lanstvo u EU kriterijima izKopenhagena (1993.). Ovaj kriterij odnosi se na prilagoavanje administrativne strukture s ciljemstvaranja uslova za postupnu i skladnu integraciju. Podrazumijeva jaanje administrativne sposobnosti i

stvaranje efikasnog dravnog sistema upave za provoenje acquis communautaire-a i drugih obaveza

koje proizilaze iz lanstva u Evropskoj uniji.Kriterij iz Madrida naziva se jo administrativni kriterij.

- Procedura za prijem u EU -

1. Zahtjev za lanstvo- Svaka evropska drava koja je uspostavljena na principima demokratije, potivanja ljudskihprava i osnovnih sloboda te vladavine prava, vrijednostima na kojima je zasnovana Evropska

unija, moe podnijeti zahtjev za lanstvo u Evropskoj uniji. Zahtjev za lanstvo u Evropskoj uniji

je krae pismo koje obino potpisuje predsjednik drave i/ili vlade i koje drava podnosilacpredaje Vijeu EU, odnosno dravi lanici koja u to vrijeme predsjedava Vijeem EU s ciljemsticanja punopravnog lanstva u EU. Zahtjev za lanstvo Vijee EU upuuje Evropskom vijeu narazmatranje, te poziva Evropsku komisiju da izradi avis odnosno miljenje o zahtjevu zalanstvo. U zahtjevu drava podnosilac istie svoju evropsku pripadnost, zatim da je pristupanjeEU cilj njene politike, te da je spremna prihvatiti sve ciljeve evropske porodice i obaveze koje

proizilaze iz lanstva u Evropskoj uniji. Zahtjev za lanstvo moe pratiti krai ili opirnijidokument koji ga sadrajno podrava, a u kojem se navode dostignua zemlje podnosiocazahtjeva u procesu pribliavanja EU. Spomenuti dokument upuuje na spremnost zemljepodnosioca zahjeva za daljnji napredak prema sticanju statusa kandidata i punopravnom

lanstvu u Evropskoj uniji.

2. Upitnik

-Upitnik je dokument koji Evropska komisija upuuje dravi podnosiocu zahtjeva za lanstvo uEvropskoj uniji nakon to Vijee EU njen zahtjev za lanstvo proslijedi Evropskom vijeu i pozoveEvropsku komisiju da izradi avis odnosno miljenje o zahtjevu. Na osnovu odgovora dravepodnosioca zahtjeva na ovaj upitnik, Evropska komisija izrauje avis o sposobnosti drave daprihvati uslove lanstva i daje preporuku za otvaranje pregovora o lanstvu. Upitnik se sastojiod pitanja iz najrazliitijih oblasti funkcioniranja drave podnosioca zahtjeva (zakonodavstvo,institucije, javne finansije, statistiki pokazatelji, itd.), a njegov cilj je da prui sveobuhvatan iistovremeno veoma detaljan pregled politikog, pravnog, ekonomskog i administrativnog

sistema zemlje. Upitnik sadri veliki broj pitanja i potpitanja koja su grupirana u tri osnovnecjeline: politiki kriterij, ekonomski kriterij, sposobnost primjene evropskog zakonodavstva usvajanje evropskih standarda u provoenju razliitih sektorskih politika, a strukturom slijedipodjelu na pregovaraka poglavlja. Broj pitanja razliit je od zemlje do zemlje, te je npr. usluaju Hrvatske njihov broj iznosio 4560, Makedonije 4666, a Crne Gore 2178. Nakon to primiupitnik, drava obino ima rok do tri mjeseca za dostavljanje odgovora Evropskoj komisiji ;


29/30


WWW.STUDOMAT.BA 29

3. Avis

- Avis (miljenje o zahtjevu za lanstvo) je dokument kojim Evropska komisija, na zahtjev VijeaEU, ocjenjuje sposobnost i pripremljenost drave podnosioca zahtjeva za ispunjavanje kriterijaza lanstvo u Evropskoj uniji (kriteriji iz Kopenhagena 1993. i kriterij iz Madrida 1995.). Evropskakomisija izrauje avis na osnovu odgovora drave podnosioca zahtjeva na poseban upitnik koji

joj se dostavlja. Avis se sastoji od prikaza odnosa drave podnosioca zahtjeva i Evropske unije,posebno ugovornih; analize stanja u vezi sa ispunjavanjem politikog kriterija; ocjene stanja imogunosti ispunjavanja ekonomskog kriterija; analize sposobnosti prihvatanja obaveza kojeproizilaze iz lanstva (prihvatanje acquis communautaire-a); opu ocjenu stanja i mogunosti oispunjavanju kriterija za lanstvo i s tim povezanu preporuku o otvaranju pregovora o lanstvu uEvropskoj uniji. Ako je avis pozitivan, Evropsko vijee donosi politiku odluku o prihvatanjuzahtjeva za lanstvo i o davanju statusa kandidata dravi podnosiocu zahtjeva.Evropsko vijeesaziva bilateralnu meunarodnu konferenciju izmeu Evropske unije i drave podnosiocazahtjeva te na taj nain zemlja zvanino dobiva status kandidata. Evropska komisija osimpozitivnog moe, takoer, dati negativno te miljenje s rezervom. Takvi primjeri zabiljeeni su usluaju Turske, koja je 1989. godine dobila negativno miljenje, i Grke, koja je, nakonpodnoenja zahtjeva za lanstvo 1975. godine, dobila miljenje s preporukom da prije dobivanjastatusa kandidata zavri ekonomske reforme. Postupak izrade avisa, prema dosadanjemiskustvu drava podnosioca zahtjeva, traje oko godinu dana, ali moe trajati i due;

4. Prije nego to pregovori u potpunosti ponu komisija obavlja detaljnu procjenu svakogpoglavlja sa svakom zemljom kandidatom poznata kao pregled SEREENING (proeljavanje);5. Zavretkom prethodnih pregleda pojedinih poglavlja drava kandidat podnosi svojezajednike pozicije. Evropska komisija priprema nacrt pregovarakih pozicija koje proslijeujeVijeu;6. Zakljuivanjem pregovora drava kandidat postaje drava pristupnica;

7. Evropsko Vijee donosi odluku o prijemu u punopravno lanstvo;8. Izrauje se ugovor o pristupanju;9. Evropska komisija konano daje miljenjeo lanstvu dok Evropski parlament mora datisaglasnosttako da Evropsko Vijee morajednoglasno donijeti odluku o prijemu nove lanice;10. Zatim se izvri postupak ratifikacije ugovora o pristupanjuu parlamentu svih drava lanicai drava pristupnica a Evropsko Vijee onda odreuje datum potpisivanja ugovora opristupanju.


30/30


Acquis communitare

Acquis communautaire (pravna teevina EU) jedan je od najznaajnijih pravnih i politikihprincipa evropskih integracija. Acquis je skup prava i obaveza koje sve drave lanice obavezujui povezuju unutar Evropske unije. Pojam acquis dnosi se na ukupna prava, obaveze i predanost

Zajednici, koji su kumulirani razvojem integracionog procesa, ili koje je EU ostvarila do danas,

dosegla u pravnom i politikom smislu. Praksa Suda Evropskih zajednica stavila je acquis u rangustavnog principa. U politikom smislu, kljuno pravilo da su pravna dostignua Zajedniceuslov o kojem se ne moe pregovarati. Acquis, shvaen kao ukupno dostignue Zajednice,svakodnevno se iri, uveava i reproducira.

U formalnom smislu, acquis ukljuuje:- primarno pravo - osnivaki ugovori;- meunarodni ugovori, meunarodno obiajno pravo i opi pravni principi EU;- sekundarno pravo zakonodavstvo koju donose institucije EU;

- praksa Suda pravde Evropskih zajednica koja, de facto, takoer ini izvor prava EU;- svaka druga obaveza (politika, pregovaraka i sl.) preuzeta od drava lanica u okviruaktivnosti EU.

Svaka zemlja koja podnosi zahtjev za lanstvo u Evropskoj uniji mora biti spremna da prihvatiacquis u potpunosti i, to je jednako vano, mora biti sposobna da ga provede. Uslovi i nainprihvatanja i provoenja acquis-a sadraj su pregovora o lanstvu u EU koje dravakandidatkinja vodi s dravama lanicama i u tu svrhu dijeli se na poglavlja pregovora. Dravekandidatkinje petog kruga proirenja (2005./2007.) vodile su pregovore o 31 poglavlju, asadanje drave kandidatkinje, Hrvatska i Turska, s kojima su pregovori o lanstvu otvoreni2005. godine, te Island s kojim su pregovori otvoreni u julu 2010. godine pregovaraju o 35

poglavlja acquis-a.

pravo evropske unije - pomocni materijal za pripremu ispita

Documents