UNIVERSITETI I GJAKOVËS “FEHMI AGANI”

FAKULTETI I EDUKIMIT

PROGRAMI FILLOR

PUNIM DIPLOME

Tema: “Shtjellimi i mbiemrave te komedia e Molierit “I sëmuri për mend”

Kandidatja: Prof. Ass. Dr.:

Albulena Musa Sindorela Doli-Kryeziu

Gjakovë, 2017

2

Dedikuar

Këtë punim diplome ua dedikoj atyre që pa ndalë

më përkrahen në ҫdo hap të ksaj rruge dhe që

gjithmonë janë ndjerë krenar për arritjet e mia.

Familjes time...

3

Falenderime

Përpara se të filloj të paraqes punimin tim, dua të falenderoj ne radhë të parë Zotin që më dha

fuqinë për të arritur deri këtu, dua t’i falenderoj ata persona që më dhanë ndihmesë për të arritur

këtu ku jam sot.

E falenderoj udhëheqësen time Sindorela Doli–Kryeziu, për ndihmën, këshillat dhe mbështetjen

që më ofroi gjatë studimit të këtij punimi.

Falënderoj edhe miqtë e mi për mbështetjen dhe këshillat që m’i kanë dhënë në çdo çast.

Të fundit, por më të rëndësishmit që u jam mirënjohëse, janë familja ime që drejtpërsëdrejti ose

tërthorazi kanë qenë kontribues në finalizimin e këtij udhëtimi, me plot e përplot sfida, por me

një fund të suksesshëm.

4

Abstrakti

Si objekt studimi në këtë punim diplome e kisha shtjellimin e mbiemrave te komedia eMolierit “I sëmuri për mend”.

Rëndësia e mbiemrave dëshmohet nga fakti i përdorimit të shumtë të kësaj pjese tëligjëratës nga autori në fjalë. Nëpërmjet këtij punimi jam munduar të bëjë një lloj analize tëkomedisë së Molierit, por, qëllimi kryesor ishte shtjellimi i mbiemrave te kjo vepër, duke iklasfikuar ata sipas kuptimeve, dhe sipas kategorive gramatikore.

Në paragrafe të ndryshme, në vepër ka raste kur brenda një fjalie janë përdorur dy ose trembiemra të llojve të ndryshme, por ka raste edhe kur nuk janë përdorur fare mbiemrat.

Si klasifikimi i mbiemrave, ashtu edhe shtjellimi i tyre te kjo komedi do të paraqitet nëfaqet në vijim.

Fjalët kyçe: morfologjia, shtjellimi, mbiemri, Molieri, komedia.

5

Përmbajtja

Falenderime . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3

Abstrakti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4

Hyrje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

KAPITULLI I

Jeta dhe veprimtaria e Molierit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

1.1. Ç’është komedia? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

1.2. Komedia e Molierit “I sëmuri për mend” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10

KAPITULLI II

Morfologjia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12

2.1. Lidhjet e morfologjisë me sintaksën dhe fonetikën . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13

2.2. Kuptimet gramatikore dhe format gramatikore . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

2.2.1. Format gramatikore sintetike . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

2.2.2. Format gramatikore analitike . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15

2.3. Pjesët e ligjëratës. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16

KAPITULLI III

Mbiemrat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17

3.1. Klasifikimi i mbiemrave . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18

3.2. Klasifikimi kuptimor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

3.2.1.Mbiemrat cilësorë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18

3.2.2. Mbiemrat marrëdhëniorë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21

3.2.3. Veçoritë morfologjike të mbiemrave cilësorë dhe marrëdhëniorë . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

3.3. Klasifikimi morfologjik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .23

6

3.3.1. Mbiemrat e nyjshëm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .23

3.3.2. Mbiemrat e panyjshëm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .25

KAPITULLI IV

Kategoritë gramatikore të mbiemrave . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26

4.1. Kategoria e gjinisë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .26

4.1.1. Formimi i gjinisë femërore të mbiemrave të nyjshëm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26

4.1.2. Formimi i gjinisë femërore të mbiemrave të panyjshëm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28

4.2. Kategoria e numrit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30

4.2.1. Formimi i numrit shumës të mbiemrave të nyjshëm të gjinisë mashkullore . . . . . . . . . . 30

4.2.2. Formimi i numrit shumës të mbiemrave të panyjshëm të gjinisë mashkullore . . . . . . . . 32

4.2.3. Formimi i numrit shumës të mbiemrave të nyjshëm të gjinisë femërore . . . . . . . . . . . . .33

4.2.4. Formimi i numrit shumës të mbiemrave të panyjshëm të gjinisë femërore . . . . . . . . . . .35

4.3. Kategoria e rasës . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .36

4.3.1. Gjinia mashkullore . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37

4.3.2.Gjinia femërore . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38

4.4. Kategoria e shkallës . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .40

4.4.1. Shkalla pohore . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41

4.4.2.Shkalla krahasore . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .42

4.4.3. Shkalla sipërore . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .45

5. PËRFUNDIMI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .46

6. AUTOBIOGRAFIA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47

7. BIBLIOGRAFIA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48

7

Hyrje

Gjuha është një nga tre simbolet e një shteti. Ajo përcakton identitetin tonë. Gjuha e çdo

kombi është unike. Ajo bart në vetvete historinë dhe kulturën e tij.

Shkollimi është ndër qëllimet më të rëndësishëm në jetën e çdo njeriu. Shkolla është një

objekt, ku gjatë qendrimit brenda saj buron dija. Andaj edhe duhet çmuar shkollën si objekt, por

edhe si vatër të diturisë.

Në këtë punim diplome jam munduar që t’i shfrytëzoj gjitha njohuritë e marra gjatë

viteve të studimeve në Universitetin e Gjakovës “Fehmi Agani”, si dhe literaturën e autorëve të

ndryshëm në mënyrë që të krijoj një punim të suksesshëm.

Në kapitullin e parë të këtij punimi pikat kryesore që shtjellohen janë jeta dhe veprimtaria

e Molierit, njohuri të përgjithshme rreth komedisë si gjini dramatike dhe një lloj analize e

komedisë “I sëmuri për mend”.

Kapitulli i dytë përfshin njohuri të përgjithshme për Morfologjinë, lidhjet e kësaj degë të

gramatikës me Sintaksën dhe Fonetikën, kuptimet dhe format gramatikore, si dhe pjesët e

ligjëratës.

Në kapitullin e tretë kam përmendur më thellësisht mbiemrat, klasfikimin e tyre dhe për

secilin lloj të mbiemrit kam nxjerrë fragmente kyçe nga vepra. Ndërsa në kapitullin e fundit

janë të përfshira të gjitha kategoritë gramatikore të mbiemrave duke filluar nga kategoria e

gjinisë, e numrit, e rasës dhe kategoria e shkallës. E kam shtjelluar secilën kategori veç e veç dhe

për secilën prej tyre kam nxjerrë shembuj konkret nga vepra në fjalë.

8

KAPITULLI I

1. Jeta dhe veprimtaria e Molierit

Zhan Batist Pokëlen, i njohur me emrin Molier, lindi me 1622 në familjen e një borgjezi

të vogël, tapisier i oborrit mbretëror. Pas studimeve të para, familja vendosi që rruga e së

ardhmes së tij të jetë jurispudenca. Por Molierin, që në moshë fare të re, e tërheq teatri. Kundër

dëshirës së familjes dhe pa marrë parasysh asnjë vështirësi e pasojë, Molieri braktisi studimet e

Drejtësisë dhe vendosi t’i kushtohet teatrit.

Më 1643 ai formon një trupë me 9 aktorë, të cilën e quan “Teatri i ndritur”. Por, trupat

teatrale ishin të shumta në kryeqytet. Rivaliteti midis tyre ishte i madh dhe pa përkrahjen e

oborrit mbretëror ose të ndonjë personaliteti me influencë, ishte e pamundur të afirmohesh para

publikut e të kesh sukses. Kjo ndodhi edhe me “Teatrin e ndritur” të Molierit, por komediografi e

quan këtë një disfatë të përkohshme. Për 12 vjet me radhë Molieri me trupën e vet ambulante u

end nëpër krahinat e ndryshme të vendit. Përfitimi ishte i shumanshëm. Së pari, Molieri pati

rastin të njihet drejtëpërsëdrejti me realitetin francez të kohës së vet, gjë që do të ndikojë doemos

në krijimtarinë e tij. Së dyti, ai fiton një përvojë të vlefshme si aktor dhe sidomos si autor komik,

duke shkruar farsa ose pjesë të lehta, të cilat i vë vetë në skenë. Më 1658 trupa e Molierit kthehet

sërish në Paris. Pasi dështon me vënien në skenë të një tragjedie të Kornejit, Molieri e kupton

përfundimisht se talenti i tij është kryesisht për komikën. Ai fillon të afirmohet që me komeditë e

para dhe fiton përkrahjen e oborrit mbretëror.

Seria e komedive të Molierit fillon me “Preciozet qesharake”, më 1659 dhe mbyllet me

“I sëmuri imagjinar”, më 1673. Ndërkaq, ai krijoi dhe shfaqi para bashkëkohësve të vet

kryeveprat e teatrit klasik, si: “Tartufi” (1664), “Don Zhuani” (1665), “Mizantropi” (1666),

“Koprraci” (1668), “Borgjezi fisnik” (1670) etj.Teatri i Molierit është i veçantë, origjinal dhe

krejt i ndryshëm nga ai i bashkëkohësve të vet, Kornejit e Rasinit. Dhe kjo jo vetëm se, ndryshe

nga ata, Molieri lëvroi gjininë e komedisë. Molierin nuk e preokuponte shumë ideja e respektimit

të rregullave të ngurta të klasicizmit. Para se gjithash, ai dëshiron t’i pëlqejë publikut dhe për

tëkjo është rregulla e madhe e të gjitha rregullave. Për Molierin, gjykatësi më i drejtë dhe absolut

i komedive të tij është publiku dhe jo kritikët pedantë. Teatri i Molierit i kapërceu kufijtë e kohës

9

e të hapësirës. Së bashku me Shekspirin, Molieri është padyshim një nga dramaturgët më të

mëdhenj e më popullor të teatrit botëror.

Jeta e Molierit nuk mund të kuptohet pa e lidhur ngushtë me teatrin. Ai ishte në të njëjtën

kohë aktor, regjisor, drejtues trupe dhe autor.1

1.1. Ç’është komedia?

Komedia është një lloj i lashtë i gjinisë dramatike. Në kohërat antike ajo shfaqej në skenë

ku luanin dy-tre aktorë që përdornin maskat për të krijuar efekte komike.

Karakteristikë kryesore e komedisë është e qeshura. Në komedi pasqyrohen dukuri

shoqërore të shëmtuara dhe të ulta, që vihen në lojë nëpërmjet personazheve me vese. Elementet

kryesore të saj janë ironia dhe sarkazma.

Ndryshe nga tragjedia, që përfundon me dhimbje, komedia zakonisht përfundon në

mënyrë të gëzueshme dhe në të mirën e personazheve pozitivë.

Komediografët më të njohur kanë qenë Aristofani, Shekspiri, Molieri, Gogoli etj. Një nga

komeditë e para të letërsisë shqiptare është "14-vjeç dhëndër" e Çajupit. Komedi të bukura janë

edhe "Karnevalet e Korçës" (Spiro Çomorra), "Zonja nga qyteti" (Ruzhdi Pulaha) etj..2

1 MOLIER,”Komedi të zgjedhura”, Naim Frashëri, Tiranë, 1980, fq. VI - XX2 A.Hamiti, I.Hamiti, ”GJUHË SHQIPE PËR KLASËN VI TË ARSIMIT FILLOR NËNTËVJEÇAR”, Shkup, 2011,fq. 89

10

1.2. Komedia e Molierit “I sëmuri për mend”

“I sëmuri për mend” është komedia e fundit e Molierit, të cilën ai e vuri në skenë me

1673. Në komeditë e tij Molieri jep një tablo të gjerë të shoqërisë franceze të shekullit XVII dhe

veçanërisht të borgjezisë. Ai futet në të gjitha shtresat e

kësaj borgjezie dhe godet aspektet e ndryshme negative

që ai urren.

Ngjarjet zhvillohen në një familje borgjeze.

Borgjezi Argan, megjithëse me shëndet të mirë, jeton me

frikën e gjithëfarë sëmundjeve. As barërat e shumta, as

purgativët e ndryshëm nuk arrijnë ta qetësojnë. Që në

skenën e parë duket se sa shumë i kushtojnë Arganit

“sëmundjet e tij të imagjinuara”. Maninë e tij e

shfrytëzon farmacisti Purgan dhe mjeku Diafuarys.

Përmes tyre Molieri godet mjekët sharlatanë të kohës dhe në përgjithësi, nivelin e ulët të

mjekësisë së shekullit XVII. Ndoshta në këtë qëndrim ka ndikuar dhe vetë sëmundja e Molierit,

që e çoi në vdekje para kohe, sepse mjekët nuk ishin në gjendje ta shëronin. “Përveç bluzës së

bardhë, kapës, mjekrës dhe disa fjalëve greqisht e latinisht, s’duhet gjë tjetër për të qenë mjek”, -

shprehet me ironi Molieri te kjo komedi. Mania e çoi Arganin deri aty sa të kërkojë të martojë

vajzën e tij kundër dëshirës së saj me një mjek, për ta pasur gjithmonë në shtëpi. Kështu duke e

vendosur sëmundjen në qendër të egos së tij ai humb çdo lidhje me realitetin dhe bie pre e frikës,

e cila kthehet në patologji për të.

Ky subjekt kaq i thjeshtë përcjell që në titull mirazhin e modeluar prej Molierit, duke

shenjuar prej aty maninë e marrjes së ilaçeve duke qenë shëndoshë e mirë. Sipas Molierit

komedia ka qëllim: të mësojë duke u argëtuar. Kjo komedi është ndërtuar sipas parimit të

klasicizmit:

11

Njësia e veprimit, e kohës dhe e vendit. Ngjarja zhvillohet brenda 24 orëve, në të

njëjtin vend dhe ka një linjë veprimi.

Komedia është e organizuar në tri akte dhe çdo akt ka disa skena. Akti i parë

paraqet personazhet kryesore të komedisë dhe marrëdhëniet në mes tyre, duke

shërbyer si hyrje. Akti i dytë mbart zhvillimin kryesor dramatik, kurse akti i tretë

sjell pikën kulmore të konfliktit dhe zgjidhjen e tij.

Fundi i komedisë duhet të kënaqë të dyja palët e spektatorëve: oborrtarët dhe

vulgarët, shijehollët dhe shijetrashët. E qeshura për njërën palë do qe rënie në

mendim e për tjetrën argëtim.3

VETAT:

Argani – i sëmuri për mend.

Belina – gruaja e dytë e Arganit.

Anzhelika – e bija e Arganit dhe dashnore e Kleantit.

Luizona – vajza e vogël e Arganit dhe motra e Anzhelikës.

Beraldi – vëllai i Arganit.

Kleanti – dashnor i Anzhelikës.

Zoti Diafuarysi – mjek.

Thoma Diafuarysi – i biri, dashuruesi i Anzhelikës.

Zoti Pyrgon – farmacist i Arganit.

Zoti Flëran – farmacist.

Zoti Bonëfua – noter.

Tuaneta – shërbyese.4

3 http://letersimatura.blogspot.al/2014/06/molier-i-semuri-per-mend.html?m=1

12

KAPITULLI II

2. MORFOLOGJIA

Morfologjia (nga greqishtja morfé = formë dhe logos = fjalë, dije) është ajo pjesë e

gramatikës, që merret në radhë të parë me studimin e trajtëformimit, d.m.th. me studimin e

formave të ndryshme, që marrin fjalët e lakueshme (emrat, mbiemrat, përemrat dhe numërorët)

ose të zgjedhueshme (foljet), si edhe me studimin e kuptimeve të këtyre formave. Por, në një

vështrim më të gjerë morfologjia merret me klasifikimin e fjalëve në kategori leksiko –

gramatikore, që quhen pjesë të ligjëratës.5

Siç shihet, objekti i studimit të morfologjisë është fjala, e cila këtu studiohet edhe si pjesë

e ligjëratës, edhe nga pikëpamja e formave dhe nga kuptimet gramatikore përkatëse. Morfologjia

dallohet nga leksikologjia e cila, gjithashtu, ka si objekt studimi fjalën, por e vështron këtë si

njësi të leksikut, që shërben për të emërtuar diçka, d.m.th nga pikëpamja e kuptimit leksikor.

Morfologjia studion edhe klasa fjalësh, që nuk e ndryshojnë formën, si parafjalët,

lidhëzat, pjesëzat, pasthirrmat.6

Morfologjia nuk merret me studimin e fjalëve të veçanta. Ajo studion veçoritë e

përbashkëta të fjalëve të së njëjtës klasë, duke nxjerrë kështu rregulla me karakter të

përgjithshëm, që kanë vlerë për mbarë klasën e dhënë e, si rrjedhim, edhe për secilën nga fjalët e

asaj klase. Kështu, p.sh., paradigma e lakimit të emrave sipas tipit të lakimit, në rasat e ndryshme

të trajtës së pashquar dhe të së shquarës në njëjës e në shumës, ka vlerë për gjithë klasën e

emrave, pra edhe për çdo emër të veçantë, i cili lakohet kështu sipas tipit të lakimit përkatës. Po

kështu edhe paradigma e zgjedhimit të foljeve sipas tipit të zgjedhimit, në mënyrë e kohë të

ndryshme, ka vlerë për gjithë klasën e foljeve, pra edhe për secilën folje të veçantë.7

4 MOLIER,”Komedi të zgjedhura”, Naim Frashëri, Tiranë, 1980, fq. 579.5 F.Agalliu, E.Angoni, Sh. Demiraj, A. Dhrimo, E. Hysa, E. Lafe, E. Likaj “Gramatika e gjuhes shqipe” Vellimi I,Tiranë, 2002, fq. 29.6 A.Jashari, B.Kryeziu, “Gjuhë Amtare”, Prishtinë, 2011, fq. 129.7 F.Agalliu, E.Angoni, Sh. Demiraj, A. Dhrimo, E. Hysa, E. Lafe, E. Likaj “Gramatika e gjuhes shqipe” Vellimi I,Tiranë, 2002, fq. 29-30.

13

2.1. Lidhjet e morfologjisë me sintaksën dhe fonetikën

Morfologjia dhe sintaksa, si dy pjesë përbërëse të gramatikës, që vështrojnë anë të

ndryshme të të njëjtave fakte, janë të lidhura shumë ngushtë midis tyre. Ato plotësojnë njëra –

tjetrën dhe nuk mund të bëjnë pa njëra – tjetrën.

Ndarja e tyre si dy disiplina më vete bëhet më shumë për arsye metodike. Lidhja e tyre e

ngushtë e ndërsjellë kushtëzohet, në vija të përgjithshme nga lidhja e ngushtë midis formës dhe

përmbajtjes (funksionit) të saj. Kështu, nuk mund të studiohen format gramatikore të fjalës në

morfologji, pa pasur parasysh edhe funksionet e tyre sintaksore, që dalin në shesh gjatë

përdorimit të fjalës në fjali të ndryshme. Po kështu, edhe studimi i funksioneve të fjalës në

sintaksë nuk mund të bëhet pa vënë në dukje edhe mjetet e ndryshme morfologjike, nëpërmjet të

cilave shprehen këto funksione.8

Morfologjia ka marrëdhënie të ngushta edhe me fonetikën. Disa dukuri fonetike, që

tashmë janë morfologjizuar, siç janë ndërrimet e fonemave, bëjnë të dallohen forma të ndryshme

gramatikore të një fjale, si p.sh., kundërvënia njëjës: shumës tek emrat e tipit: dash: desh, natë:

net me anë të ndërrimit –a: -e, ose po ky ndërrim fonetik te format e kohës së tashme të njëjësit

të mënyrës dëftore të foljeve, si: jap: jep, flas: flet etj.. Pra, këto dukuri gjuhësore nuk i studion

vetëm fonetika, por këto janë objekt studimi edhe të morfologjisë, kanë të bëjnë me kategoritë

gramatikore të numrit (njëjës: shumës), të mënyrës, të kohës dhe të vetës (jap, flas – veta e parë;

jep, flet – veta e dytë dhe e tretë njëjës.9

8 F.Agalliu, E.Angoni, Sh. Demiraj, A. Dhrimo, E. Hysa, E. Lafe, E. Likaj “Gramatika e gjuhes shqipe” Vellimi I,Tiranë, 2002, fq. 309 M.Nushi, “Gjuha e sotme shqipe I”, Prishtinë, 2003, fq. 53

14

2.2. Kuptimet gramatikore dhe format gramatikore

Fjala, duke u përdorur në fjali gjatë ligjërimit, shpreh një kuptim leksikor të caktuar, të

cilit zakonisht i mbishtrohen edhe një a më shumë kuptime të përgjithshme të karakterit

gramatikor, që quhen kuptime gramatikore të fjalës. Nëpërmjet kuptimeve gramatikore të fjalës

shprehen lidhjet e saj me fjalë të tjera në fjali, marrëdhëniet kohore të veprimit, qëndrimi i folësit

ndaj asaj që kumton etj.. Kuptimi gramatikor ka një karakter shumë të përgjithshëm. Ai është

karakteristik për një klasë të tërë fjalësh me kuptim leksikor (kategorial) të përbashkët dhe me

veçori gramatikore të përbashkëta.

Kuptimet gramatikore dhe format gramatikore përkatëse ekzistojnë vetëm në bazë të

kushtëzimit të ndërsjellë.10

Format gramatikore – shprehin kuptime gramatikore të caktuara. Kjo do të thotë se pa

forma gramatikore nuk ka kuptime gramatikore dhe anasjelltas. Format gramatikore në gjuhën

shqipe janë: sintetike dhe analitike.11

2.2.1. Format gramatikore sintetike

Format gramatikore sintetike ndërtohen:

1) Me anë mbaresash që i shtohen temës së fjalës, si p.sh.: (një) mal-i, fush-e;

hap-a, hap-e, hap-i, hap-ëm, hap-ët, hap-ën etj.

2) Me anë ndërrimesh fonetike që pëson tema e fjalës.

3) Njëherazi me anë mbaresash ( a prapashtesash temëformuese) dhe

ndërrimesh fonetike.

10 F.Agalliu, E.Angoni, Sh. Demiraj, A. Dhrimo, E. Hysa, E. Lafe, E. Likaj “Gramatika e gjuhes shqipe” Vellimi I,Tiranë, 2002, fq. 31 - 3211 M.Nushi, “Gjuha e sotme shqipe I”, Prishtinë, 2003, fq. 54

15

4) Pa asnjë tregues gramatikor, d.m.th. me mbaresë zero, si te foljet e tipit

hap, di, në tri vetat e numrit njëjës të kohës së tashme të mënyrës dëftore:

(unë, ti, ai) hap, mbyll, qep, di, rri, ha etj..

5) Me anë formash supletive, si unë: mua, ai: atij, atë: asi etj.12

2.2.2. Format gramatikore analitike

Format gramatikore analitike janë të përbëra prej dy ( a më shumë) elementesh. Si bartës

i kuptimit leksikor është rregullisht elementi i fundit, kurse elementet e tjera shërbejnë si mjete

gramatikore për ndërtimin e këtyre formave.

Format gramatikore analitike ndërtohen:

1) Me anë të foljeve ndihmëse kam dhe jam, si p.sh.:kam punuar, kisha

punuar, kam për të punuar etj.; jam përpjekur, isha përpjekur etj.;

2) Me anë pjesëzash formante, si p.sh.:të punoj, të punoja, do të punoj, do të

punoja, duke punuar etj.;

3) Me anë të nyjave; formohet kështu rasa gjinore, e cila, me anë të këtij

mjeti gramatikor, dallohet formalisht prej dhanores, si p.sh.:libri i

nxënësit, fletorja e nxënësit etj..13

Format gramatikore të një fjale, përkatësisht të një klase të tërë fjalësh me tipare të

përbashkëta, që shprehin një kuptim gramatikor dhe formojnë një unitet të pandashëm, quhen

kategori gramatikore.

Gjuha shqipe ka kategoritë gramatikore të gjinisë, të numrit, të rasës, të shquarsisë e të

pashquarsisë ( të trajtës ), të vetës, të mënyrës, të kohës dhe të diatezës. Këto kategori

gramatikore janë të mëvetësishme ( të pakushtëzuara a josintaksore ) dhe të pamëvetësishme (të

kushtëzuara a sintaksore ).14

12 F.Agalliu, E.Angoni, Sh. Demiraj, A. Dhrimo, E. Hysa, E. Lafe, E. Likaj “Gramatika e gjuhes shqipe” Vellimi I,Tiranë, 2002, fq. 32 - 3313 F.Agalliu, E.Angoni, Sh. Demiraj, A. Dhrimo, E. Hysa, E. Lafe, E. Likaj “Gramatika e gjuhes shqipe” Vellimi I,Tiranë, 2002, fq. 33-3414 M.Nushi, “Gjuha e sotme shqipe I”, Prishtinë, 2003, fq. 56

16

2.3. Pjesët e ligjëratës

Të gjitha fjalët e një gjuhe, sipas veçorive të përbashkëta leksikore e gramatikore,

grupohen nëpër klasa a kategori leksiko-gramatikore, që quhen pjesë të ligjëratës.

Pjesët e ligjëratës janë: emri, mbiemri, numërori, përemri, folja, ndajfolja, parafjala,

lidhëza, pjesëza, pasthirrma.

Në bazë të veçorive morfologjike, pjesët e ligjëratës ndahen në pjesë të ndryshueshme e

në pjesë të pandryshueshme të ligjëratës.

Pjesët e ndryshueshme të ligjëratës janë fjalët që lakohen:

Emri,

Mbiemri,

Përemri, e, në një farë mase,

numërori, ose që zgjedhohen

folja.

Pjesë të pandryshueshme të ligjëratës janë fjalët që as lakohen, as zgjedhohen:

Ndajfolja,

Parafjala,

Lidhëza,

Pjesëza dhe

Pasthirrma.15

15 F.Agalliu, E.Angoni, Sh. Demiraj, A. Dhrimo, E. Hysa, E. Lafe, E. Likaj “Gramatika e gjuhes shqipe” Vellimi I,Tiranë, 2002, fq. 36 - 39

17

KAPITULLI III

3.Mbiemrat

Mbiemër quhet ajo pjesë e ligjëratës që emërton një tipar, cilësi, veti, marrëdhënie të

sendit dhe përshtatet në gjini, në numër e, për një pjesë, edhe në rasë me emrin e këtij sendi.

Mbiemri ka kategoritë gramatikore të gjinisë, të numrit e, për një pjesë, të rasës, të varura

nga kategoritë e emrit.16

p.sh. Përshtatja në gjini: Përshtatja në numër:

F. mësuese e re mësuese të reja

M. mësues i ri mësues të rinj

Përshtatja në rasë:

E. mësuesja e re mësuesi i ri

Gj. e mësueses së re i mësuesit të ri

Dh. mësueses së re mësuesit të ri

K. mësuesen e re mësuesin e ri

Rr. prej mësueses së re prej mësuesit të ri

Veçori kryesore strukturore e gramatikore të mbiemrave janë ndarja e tyre në të nyjshëm

e të panyjshëm: i mirë, i ri, i zi, - popullor, vendimtar, masiv etj., dhe emërzimi: i madh – i

madhi, i mirë – i miri.17

Në fjali mbiemri kryen këto funksione sintaksore: të përcaktorit me përshtatje, të

gjymtyrës emërore të kallëzuesorit emëror dhe të përcaktorit kallëzuesor të kryefjalës e të

kundrinorit të drejtë.18

16 M.Nushi, “Gjuha e sotme shqipe I”, Prishtinë, 2003, fq. 10417 Agalliu, F., Angoni, E., Sh. Demiraj, A. Dhrimo, E. Hysa, E. Lafe, E. Likaj “Gramatika e gjuhes shqipe” VellimiI, Tiranë, 2002, fq. 154

18

3.1. Klasifikimi i mbiemrave

Mbiemrat klasifikohen sipasdy kritereve:

Sipas kuptimit të tyre leksikor,

Sipas veçorive të tyre morfologjike.

3.2. Klasifikimi kuptimor

Duke u nisur nga ajo se çfarë tipari emërtojnë, gjithë mbiemrat e gjuhës shqipe mund të

ndahen në dy grupe të mëdha:

a) Mbiemra që tregojnë cilësi, të cilët do të quhen mbiemra cilësorë ( Iu varën degët e

gjelbra mbi kokë).

b) Mbiemra që tregojnë marrëdhënie, të cilët do të quhen mbiemra marrëdhëniorë

( Shqipëria është shtet demokratik. Ne kemi marrëdhënie vëllazërore. Ai tregonte

ndaj saj një dashuri atërore).19

2.3.1. Mbiemrat cilësorë

Kuptimi i mbiemrave cilësorë është i pandryshueshëm, pra, çfarëdo lloj emri që të

karakterizojnë, ata mbeten mbiemra cilësorë.

Mbiemrat cilësorë janë ata që emërtojnë tipare (cilësi a veti) që perceptohen drejtëpërsëdrejti me

anë të organeve të shqisave, ose janë të përfytyrueshme, si p.sh.:

18 A.Jashari, B.Kryeziu, “Gjuhë Amtare”, Prishtinë, 2011, fq. 18119 F.Agalliu, E.Angoni, Sh. Demiraj, A. Dhrimo, E. Hysa, E. Lafe, E. Likaj “Gramatika e gjuhes shqipe” Vellimi I,Tiranë, 2002, fq.155

19

o Lloje ngjyrash: i bardhë, i zi, i verdhë, i kaltër, i blertë etj..

o Shtrirje hapësinore, madhësi, formë: i gjatë, i gjerë, i hollë, i madh, i ngushtë, i thellë, i

cekët etj..

o Shije: i thartë, i ëmbël, i hidhur, i shijshëm etj..

o Veti fizike e gjendje shpirtërore: i butë, i çalë, i dobët, i fortë, i ri, i verbër, i helmuar, i

kënaqur, i mërzitur etj..

o Cilësi të karakterit e cilësi shpirtërore: besnik, budalla, dinak, intrigant, i mprehtë, i

turpshëm etj..20

Disa shembuj të mbiemrave cilësorë të cilët i ka përdorur Molieri në komedinë e tij

“I sëmuri për mend” :

- z. Flëran, po nuk mjafton të jesh i sjellshëm, duhet të jesh edhe i arsyeshëm e të mos irrjepësh të sëmurët pa pikën e mëshirës.21

- Gjersa mori anën time dhe më mbrojti, a nuk është me të vërtetë njeri i ndershëm?22

- Si të duket ty, Tuanetë, nuk është djalë i hijshëm ai?23

- Për arsye se jam sakat, e i sëmurë dhe dua të bëj dhëndër e krushq mjekë.24

- Thonë se është djalë i dukur.25

- Po si nuk jam i sëmurë, moj dreq? Si nuk jam i sëmurë, moj e pacipë?26

- Nja dy pika lot, një e puthur, një babai im i dashur, që do të gufojnë nga zemra e vajzës,do t’iu mjaftojnë që t’iu prekin zemrën.27

20 M.Nushi, “Gjuha e sotme shqipe I”, Prishtinë, 2003, fq. 10521 MOLIER,”Komedi të zgjedhura”, Naim Frashëri, Tiranë, 1980, fq. 58122 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . fq. 58623 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . fq. 58624 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . fq. 58925 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . fq. 58826 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . fq. 58927 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . fq. 591

20

- Nuk jam aspak i mirë dhe kur e do puna jam i rreptë.28

- Kur zotëria s’di se ç’bën, një shërbetore e mirë ka të drejtë ta sjellë në udhë.29

- Kjo e jona është e shkathët, e kujdesshme, e zgjuar e sidomos besnike dhe ti e di se taniduhet t’i hapësh mirë sytë, kur merr ndonjë shërbëtor.30

- Uh, moj e dashur, po ç’e beson atë! Ajo është e poshtër: nuk la gjë pa më thënë.31

- Po ku e njeh t’i moj xhane, se sa e djallëzuar është ajo dreq.32

- Kur qe i vogël, s’ka qenë kurrë i hedhur e i shkathët.33

- Unë nuk shoh ndonjë gjë të keqe në këtë mes, më duket se ka të drejtë.34

- Sa zakon fyes!35

Sqarim:

28 MOLIER,”Komedi të zgjedhura”, Naim Frashëri, Tiranë, 1980, fq. 59229 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . fq. 59230 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . fq. 59431 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . fq. 59432 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . fq. 59533 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . fq. 60734 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . fq. 59435 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . fq. 596

Siç shihet në fjalitë e lartshënuara, autori ka përdorur mbiemracilësorë, të cilët i tregojnë cilësitë e njerëzve.Mbiemrat e përdorur në këto fjali janë të nyjshëm dhe të panyjshëm, itakojnë gjinisë femërore dhe mashkullore, numrit njëjës dhe shumës.

21

3.2.2. Mbiemrat marrëdhëniorë

Mbiemrat marrëdhëniorë i shprehin tiparet e sendeve nëpërmjet marrëdhënieve të një

sendi me sendin tjetër, me një rrethanë, veprim a numër.36 Këta mbiemra për një pjesë të mirë të

kuptimit të tyre janë sinonimik me rasat e zhdrejta të emrave, që përbëjnë temën fjalëformuese të

tyre, p.sh.: shall i leshtë – shall (prej) leshi, buzëqeshje fëminore – buzëqeshje fëmije (fëmijësh),

rreze diellore – rreze dielli, shtyllë e mermertë – shtyllë (prej) mermeri. Te mbiemrat

marrëdhëniorë, marrëdhënia jepet si një tipar i qëndrueshëm e i abstraktuar, si kuptim kategorial.

Mbiemri marrëdhënior mund të shprehë:

Marrëdhënie lëndore, d.m.th. ta përcaktojë sendin e dhënë për nga lënda prej së

cilës ai përbëhet: unazë e artë, derë e drunjtë, bukë e misërt, tokë gëlqerore etj.;

Marrëdhënie përkatësore, d.m.th. ta përcaktojë sendin e dhënë nga përkatësia e tij

(në kuptimin më të gjerë të fjalës), nëse i përket një sendi, një vete a një koncepti

abstrakt: shtëpi atërore, dukuri natyrore, trup qiellor etj.,

Marrëdhënie kohore: ngjarje e djeshme, gazeta e sotme, orët e vona, mbjellja e

nesërme etj.;

Marrëdhënie hapësinore: jeta e këtushme, pamja e jashtme, çështje e brendshme,

kat i sipërm etj.;

Marrëdhënie të një sendi me një numër: viti i dytë, klasa e parë, kati i dhjetë,

vepra e tretë, kolona e katërt, pranvera e njëzetë etj..37

Mbiemrat marrëdhëniorë te komedia e Molierit “I sëmuri për mend”:

- Plus një lëng për të forcuar zemrën, përzier me një bar për ta mbrojtur stomakun nga

helmet e jashtme.38

- Do t’iu ndalojë dashuria atërore.39

36M.Nushi, “Gjuha e sotme shqipe I”, Prishtinë, 2003, fq. 10537 F.Agalliu, E.Angoni, Sh. Demiraj, A. Dhrimo, E. Hysa, E. Lafe, E. Likaj “Gramatika e gjuhes shqipe” Vellimi I,Tiranë, 2002, fq. 15638MOLIER,”Komedi të zgjedhura”, Naim Frashëri, Tiranë, 1980, fq. 58239 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .fq. 591

22

3.2.3. Veçoritë morfologjike të mbiemrave cilësorë dhe marrëdhëniorë

Mbiemrat cilësorë dallohen nga mbiemrat marrëdhëniorë, jo vetëm nga kuptimi i tyre

leksikor, por edhe nga disa veçori morfologjike.

Mbiemrat cilësorë kanë një sërë vetish morfologjike, karakteristike për ta, që

marrëdhëniorët nuk i kanë:

Ata mund të jenë fjalë të parme, të prejardhura ose të përbëra: i gjallë, i mirë, i

ngjashëm, guximtar, gjakftoftë, zemërmirë etj.

Prej tyre mund të formohen emra abstraktë vetish, cilësish e gjendjesh me

prapashtesat –i, -(ë)si, -(ë)ri, -zi etj.: bukuri, lumturi,; bardhësi, mirësi;

gjallëri; marrëzi etj.;

Mund të formojnë çifte antonomike: i ri – i vjetër/plak, trim – frikacak, i lehtë

– i rëndë, i varfër – i pasur, i mirë – i keq, i ëmbël – i hidhur etj.;

Kanë kategoritë gramatikore të shkallës: djalë i urtë – djalë më i urtë, ditë e

mirë – ditë më e mirë;

Njohin të dy llojet e emërzimit: edhe emërzimin e qëndrueshëm, edhe

emërzimin kontekstual: e bukura e dheut; i gjalli me të gjallët; Sokoli kishte

blerë dy tablo, më të bukurën ia dhuroi së motrës.

Mbiemrat marrëdhëniorë: Janë që të gjithë të prejardhur nga emra që emërtojnë

lëndë ose përkatësi, nga ndajfolje kohe, vendi a sasie, nga numëror, folje ose emra

vepruesi: i bakërt, kohor, i djeshëm, i sipërm, i pestë, i nëntë, dëftues, trishtues etj.;

Prej tyre nuk mund të formohen emra abstraktë;

Ata nuk mund të formojnë çifte antonimike;

Nuk e kanë kategorinë gramatikore të shkallës, kështu p.sh., nuk mund të

përdoret: më i hekurt, ose më i nesërm, shumë i nesërm etj., megjithëse mund

të përdoren në kuptimin e figurshëm, si: njeri i artë, shumë i artë etj.

Njohin vetëm emërzimin kontekstual.40

40 F.Agalliu, E.Angoni, Sh. Demiraj, A. Dhrimo, E. Hysa, E. Lafe, E. Likaj “Gramatika e gjuhes shqipe” Vellimi I,Tiranë, 2002, fq. 157 - 158

23

3.3. Klasifikimi morfologjik

Një veçori strukturore që është karakteristikë kryesisht për mbiemrin është nyjëzimi.

Sipas kësaj veçorie mbiemrat e shqipes, ndahen nëdy grupe: të nyjshëm dhe të panyjshëm.

Te mbiemrat e nyjshëm nyja e përparme përbën një të tërë fonetike me trupin e mbiemrit

dhe është pjesë e domosdoshme e tij, e cila nuk mund të mungojë në asnjë rrethanë.41

3.3.1. Mbiemrat e nyjshëm

Mbiemra të nyjshëm janë gjithë mbiemrat e parmë me –ë: i bardhë, i mirë, i verdhë, i

parë etj.; disa mbiemra të tjerë të parmë: i ëmbël, i vogël, i keq, i kuq; gjithë mbiemrat e formuar

me prapashtesa –(ë)m(ë), -shëm dhe –(ë)t(ë): i fisëm, i mesëm, i nesërm, i sjellshëm, i hapët, i

ftohtë, i nxehtë etj.; gjithë mbiemrat e formuar nga pjesorja, pa ndonjë prapashtesë: i lexuar, i

shkruar, i hapur, i mbyllur, i lënë, i thënë, i zënë etj.; gjithë mbiemrat që formohen nga nyjëzimi

e përngjitja e togut pa + emër ose me parashtesën pa-: i pagjumë, i papunë, i paqëndrueshëm

etj.; dhe disa mbiemra të tjerë të prejardhur me –ër: i poshtër, i shurdhër, i verbër etj..42

Mbiemra të nyjshëm te komedia e Molierit “I sëmuri për mend”:

- Po vini dorën në zemër, zotëri, i sëmur jeni ju?43

- I mençur dhe prej fisi.44

- Qetësohu, i dashur, qetësohu!45

- Ime shoqe, zotëri, më tha se jeni shumë burrë i ndershëm dhe miku i saj i ngushtë.46

- Mendoj se është krim i madh të veprosh në kundërshtim me ligjin.47

41 F.Agalliu, E.Angoni, Sh. Demiraj, A. Dhrimo, E. Hysa, E. Lafe, E. Likaj “Gramatika e gjuhes shqipe” Vellimi I,Tiranë, 2002, fq. 15842 F.Agalliu, E.Angoni, Sh. Demiraj, A. Dhrimo, E. Hysa, E. Lafe, E. Likaj “Gramatika e gjuhes shqipe” Vellimi I,Tiranë, 2002, fq. 158 - 15943 MOLIER,”Komedi të zgjedhura”, Naim Frashëri, Tiranë, 1980, fq. 58944 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . fq. 58845 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .fq. 59346 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .fq. 59647 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .fq. 597

24

- Argëtimi do të jetë i këndshëm.48

- Është i patundur në debat, i fortë si njëturk në parimet e tij.49

- Nuk është aspak e hijshme të kërkosh të dashurohesh me forcë nga një vajzë.50

- Po cili i pashpirt, cili barbar nuk do të prekej nga këta lot?51

- Vërtet i shurdhër jam?52

- E bukur, Filis, tepër, tepër po vuajmë.53

- Domosdo vajzat e mençura dhe të ndershme, si ti, ç’e do se sa të bindura që janë dhe aq

u bënë dëshira e atit të tyre.54

- Jo, unë jam e sigurt se ajo nuk do ta bëjë këtë.55

- Mengadalë, zotëri, ju nuk mendoni fare që jeni i sëmurë.56

- Ah! E pacipë! Do të të mbyt.57

- Ç’ke, i dashur?58

- Ajo Tuaneta jote, ajo qelbësirë (mbiemër i panyjshëm), është bërë një e mbrapshtë.59

- Nganjëherë njeriu, do s’do, i duron, se kanë të liga, po kanë edhe të mira.60

- Mbrëmë pashë ëndërr sikur isha në një siklet të madh dhe sikur më doli përpara një njeri

tamam si zotëria, të cilit i kërkova ndihmë dhe më shpëtoi nga ajo e keqe:61

- Për nderin e madh që na bëni…62

- Se ç’është një i sëmurë i gjorë, si unë…63

- Unë nuk kam zë për të kënduar; po këtu mjafton sa të dëgjohem dhe do të keni mirësinë

të më falni, sepse unë këndoj ngaqë jam i detyruar të shoqëroj zonjushën.64

48 MOLIER,”Komedi të zgjedhura”, Naim Frashëri, Tiranë, 1980, fq. 60949 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . fq. 60850 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . fq. 61651 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . fq. 61052 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . fq. 61253 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . fq. 61154 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . fq. 61755 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . fq. 59156 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . fq. 59257 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . fq. 59258 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . fq. 59359 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . fq. 59360 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . fq. 59461 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . fq. 60362 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . fq. 60563 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . fq. 60564 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . fq. 610

25

3.3.2. Mbiemrat e panyjshëm

Mbiemra të panyjshëm në përgjithësi janë të prejardhur, të formuar me anë të

konversionit, si: djalë punëtor, burrë plak, valle gjakovare, pejane, dibrane, prizrenase; të

formuar me prapashtesat: -ar, -tar, -iv, -or, etj., si: elementar (nga element), dokumentar (nga

dokument), djaloshar (nga djalosh), legjendar (nga legjendë); kombëtar (nga komb), aktiv (nga

akt), objektiv (nga objekt), veror (nga verë), javor (nga javë) etj.. Mbiemrat e panyjshëm janë

edhe gjithë mbiemrat e përbërë si: zemërbardhë, qafëgjatë, qafëshkurtër, qafëtrashë, syverdhë,

vetullhollë, shpatullgjerë etj..65

Mbiemra të panyjshëm te komedia e Molierit “I sëmuri për mend”:

- Shyt, moj budallaqe; nuk të bie ty të kontrollosh recetat e mjekëve.66

- Sa budallaçkë je, moj Tuanetë!67

- Sa qesharak bëhet ky Molieri kur tallet me mjekët.68

- Sa budalla, sa gojëprishur që është!69

- Sa mendjelehtë që je ti mor djalë.70

- Kjo shërbetorja jonë është besnike.71

- Nuk është fatkeq ai njeri për të cilin mendoni ju, qoftë në gjumë, qoftë kur jeni zgjuar,

dhe pa dyshim nuk do të kishte lumturi më të madhe (shkalla krahasore) për mua…72

- Ç’do të bëhem, fatzeza, ç’do të bëhem?73

Sqarim:

65 M.Nushi, “Gjuha e sotme shqipe I”, Prishtinë,2003, fq. 10766 MOLIER,”Komedi të zgjedhura”, Naim Frashëri, Tiranë, 1980, fq. 58467 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .fq. 64468 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .fq. 62969 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .fq. 62970 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .fq. 63571 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . fq. 59472 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .fq. 60373 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .fq. 646

Në këto fjali, mbiemrat janë të panyjshëm, përveç në fjalinë e parafunditnë të cilën është paraqitur një mbiemër i shkallës krahasore.Mbiemrat të cilët i ndërtojnë këto fjali janë të të dy gjinive: femërore dhemashkullore.

26

KAPITULLI IV

4. KATEGORITË GRAMATIKORE TË MBIEMRAVE

4.1. Kategoria e gjinisë

Ndryshe nga emrat që përcaktojnë, mbiemrat ndryshojnë edhe sipas gjinisë. Ndërsa, çdo

emër ka një gjini të vetme, mbiemri, si fjalë që përshtatet me emra gjinish të ndryshme, ndryshon

sipas gjinisë.74

Gjinia e mbiemrit është e varur nga gjinia e emrit. Kjo do të thotë se cilën gjini e ka emri,

po atë duhet ta ketë edhe mbiemri, p.sh.: nxënës i mirë (gjinia mashkullore), nxënëse e mirë

(gjinia femërore). Gjinia asnjanëse te mbiemrat është në rrugën e zhdukjes së plotë. Meqë

mbiemri i gjinisë asnjanëse përdoret shumë rrallë, themi se mbiemrat në gjuhën e sotme letrare

shqipe kanë dy gjini: gjininë mashkullore dhe gjininë femërore.75

Trajta e gjinisë mashkullore është trajta përfaqësuese e mbiemrit. Prej saj formohet trajta

e gjinisë femërore sipas disa rregullave të caktuara.Këto rregulla janë të ndryshme për të dyja

klasat e mbiemrave (mbiemrat e nyjshëm dhe të panyjshëm).76

4.1.1. Formimi i gjinisë femërore të mbiemrave të nyjshëm

Mbiemrat e nyjshëm e formojnë gjininë femërore kështu:

a) Duke ndryshuar vetëm nyjën e përparme i në e, si: i njomë – e njomë, i rëndë – e

rëndë, i bukur – e bukur, i vogël – e vogël, i verbër – e verbër;

b) Duke ndryshuar nyjën e përparme i në e dhe duke marrë mbaresën femërorizuese

–e, si: i djeshëm – e djeshme, i afërm – e afërme, i kuq – e kuqe, i këndshëm – e

këndshme. (Mbiemrat i ri, i zi, i lig e formojnë ndryshe gjininë femërore).77

74 F.Agalliu, E.Angoni, Sh. Demiraj, A. Dhrimo, E. Hysa, E. Lafe, E. Likaj “Gramatika e gjuhes shqipe” Vellimi I,Tiranë, 2002, fq. 16075 M.Nushi, “Gjuha e sotme shqipe I”,Prishtinë,2003, fq. 10776 F.Agalliu, E.Angoni, Sh. Demiraj, A. Dhrimo, E. Hysa, E. Lafe, E. Likaj “Gramatika e gjuhes shqipe” Vellimi I,Tiranë, 2002, fq. 161

27

Shembuj të mbiemrave të nyjshëm të gjinisë femërore të përdorur te komedia e Molierit

“I sëmuri për mend”:

- Nga dashuria e madhe vendosa ta kërkoj për grua bukuroshen e adhuruar pa të cilën nuk

mund të rroj më.78

- E shtrenjta ime!79

- Ajo ështëe pabindur, e paturpshme, brenda dy ditëve do ta bëj murgeshë.80

- Po moj e gjorë, ja tek është atje, posa dha shpirt nga një dhembje e fortë që e zuri.81

- Ajo është e poshtër: nuk la gjë pa më thënë.82

- Tuanetë e dashur, po a beson ti të më dojë ai aq sa thotë?83

- Është e vërtetë.84

- Janë të bukura vargjet?

- Kemi këtu një opera të vogël, që e kam bërë vetë, dhe kur ta këndojmë, do të shikoni se

është një prozë me ritëm ose një farë vargjesh të lira, që dashuria dhe nevoja kanë vënë

në gojën e dy njerëzve.85

Sqarim:

77 A.Jashari, B.Kryeziu, “Gjuhë Amtare”, Prishtinë, 2011, fq. 18478 MOLIER,”Komedi të zgjedhura”, Naim Frashëri, Tiranë, 1980, fq. 61179 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .fq. 59880 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .fq. 62481 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .fq. 64682 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .fq. 59483 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .fq. 58684 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .fq. 58685 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .fq, 610

Në fjalitë e mësipërme, janë paraqitur mbiemra tënyjshëm, të cilët i takojnë gjinisë femërore.

28

4.1.2. Formimi i gjinisë femërore të mbiemrave të panyjshëm

Këta mbiemra e formojnë gjininë femërore:

a) Duke i shtuar temës së gjinisë mashkullore mbaresën femërorizuese –e. Në këtë

mënyrë e formojnë gjithë mbiemrat e parmë, të prejardhur a të formuar me

konversion nga emra të ndryshëm të gjinisë mashkullore, si edhe mbiemrat përbërë,

elementi i dytë i të cilëve është një emër çfarëdo i gjinisë mashkullore, a një mbiemër

me prapashtesën –sh(-ç): absolut – absolute, fizik – fizike, normal – normale, relativ –

relative, dinak – dinake, gjakpirës – gjakpirëse, kyç – kyçe, kokëderr – kokëderre,

sylesh – syleshe, zemërkatran – zemërkatrane, dhjetëkatësh – dhjetëkatëshe,

shumëkëmbësh – shumëkëmbëshe, vjeç – vjeçe etj.;

b) Duke ruajtur të pandryshuar fare formën e gjinisë mashkullore. E formojnë kështu

gjithë mbiemrat e përbërë, që kanë si element të dytë një emër të gjinisë femërore ose

një emër të gjinisë mashkullore që tregon lëndë e që zakonisht nuk ka shumës:

bishtgërshërë, flokëgështenjë, sqepgjilpërë, sypishë, zemërhekur, gojëmjaltë, këtu hyn

edhe kokëjashtë;86

c) Ashtu si do ta formonte elementi i dytë i mbiemrit të përbërë: zemërmadh-e;

shpirtlig-ë, ekonomiko-shoqëror-e, gojëmbël.

Një numër mbiemrash që janë formuar me konversion prej emrash, në gjininë femërore

kanë formë të njëjtë me atë të emrave femërorë përkatës, si: plak – plakë, punëtor –

punëtore, budalla – budallaqe.87

86 F.Agalliu, E.Angoni, Sh. Demiraj, A. Dhrimo, E. Hysa, E. Lafe, E. Likaj “Gramatika e gjuhes shqipe” Vellimi I, Tiranë,2002, fq. 16287 A.Jashari, B.Kryeziu, “Gjuhë Amtare”, Prishtinë, 2011, fq. 184

29

Shembuj të mbiemrave të panyjshëm të gjinisë femërore të cilët i ka përdorur Molieri te

komedia e tij “I sëmuri për mend”:

- Drëlin, drëlin, drëlin, drëlin; ah, pise dreqi të marrtë!88

- Ah, qene! Ah qelbësirë!89

- Ah, tradhtare…90

- Po pusho, moj shtrigë, se s’mbarova.91

- Si, moj shtrigë!92

- Kështu të më lësh ti mua, moj tradhtare…93

- Se fjalët e tij, punët e tij kanë një diçka fisnike?94

- E di unë se ku e ka hallin ajo shtrigë, e di.95

- Dhe i flet mirë latinishten dhe greqishten.96

- Po ç’i fut hundët ti në këto punë, moj shejtane, çfarë cipëplasur qenke ti, moj?97

- Ç’do të bëhem, fatzeza, ç’do të bëhem?98

Sqarim:

88 MOLIER,”Komedi të zgjedhura”, Naim Frashëri, Tiranë, 1980, fq. 58389 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . fq. 58390 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . fq. 58391 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . fq. 58392 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . fq. 58493 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . fq. 58494 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . fq. 58695 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . fq. 58796 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . fq. 58897 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . fq. 58998 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . fq. 646

Fjalitë e lartshënuara kanë në përbërjen e tyre mbiemra të panyjshëmtë gjinisë femërore, të cilët janë përdorur nga autori.

30

4.2. KATEGORIA E NUMRIT

Mbiemri në gjuhën shqipe ka dy numra: njëjësin dhe shumësin. Formimi i shumësit të

mbiemrave ndryshon jo vetëm midis dy gjinive, por edhe midis dy grupeve ( të nyjshëm e të

panyjshëm) të secilës gjini.99

4.2.1 Formimi i numrit shumës të mbiemrave të nyjshëm të gjinisë

mashkullore

Këta mbiemra e formojnë shumësin duke ndryshuar nyjën e përparme i në të: i mirë – të

mirë, i thatë – të thatë, i lehtë – të lehtë.

Disa mbiemra pësojnë dhe ndryshime tingujsh në temë ose marrin edhe mbaresë: i keq –

të këqinj, i madh – të mëdhenj, i ri – të rinj, i lig – të ligj etj..100

99 F.Agalliu, E.Angoni, Sh. Demiraj, A. Dhrimo, E. Hysa, E. Lafe, E. Likaj “Gramatika e gjuhes shqipe” Vellimi I,Tiranë, 2002, fq. 163100 A.Jashari, B.Kryeziu, “Gjuhë Amtare”, Prishtinë, 2011, fq. 184 - 185

Formimi i numritshumës të

mbiemraveGjinia mashkullore

të nyjshëm

të panyjshëm

31

Mbiemra të nyjshëm në numrin shumës të gjinisë mashkullore te komedia e Molierit

“I sëmuri për mend”:

- T’ju them të drejtën, ushtrimi i zanatit tonë pranë njerëzve të mëdhenj nuk më ka pëlqyer

kurrë dhe kam menduar gjithnjë se është më mirë (mbiemër i shkallës krahasore) për ne,

mjekët të rimë pranë popullit.101

- Zotër, mbretër, që botën nën këmbë keni, ju kurrë sa unë tëlumtur s’mund të jeni.102

- Domethënë se tërë shkenca e botës qenka futur në kokën tënde dhe ti ditke më shumë se

gjithë mjekët e mëdhenj të shekullit tonë.103

- Sa qesharak (i panyjshëm, njëjës) bëhet kur tallet me njerëz të ndershëm siç janë

mjekët!104

- Tallet me konsultat dhe recetat, u vërsulet mjekëve dhe vë në skenë njerëz të nderuar siç

janë ata zotërinj.105

- Po, ai ska haber nga ato punë dhe, po të jenë të mençur mjekët, do t’ia punojnë ashtu si

them unë.106

- Ka arsye që nuk i do barërat dhe thotë se ato janë vetëm për njerëzit e fortë e të

shëndoshë, që kanë fuqi t’u bëjnë ballë hem barërave, hem sëmundjes.107

Sqarim:

101 MOLIER,”Komedi të zgjedhura”, Naim Frashëri, Tiranë, 1980, fq. 609102 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . fq. 613103 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . fq. 629104 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . fq. 629105 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . fq. 629106 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . fq. 630107 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .fq. 630

Fjalitë e lartcekura, janë të përbëra me mbiemra të nyjshëm, të numritshumës dhe të gjinisë mashkullore. Por në këto fjali kemi edhe dymbiemra tjerë, prej të cilëve njëri i takon shkallës krahasore, e tjetriështë mbiemër i panyjshëm dhe në numrin njëjës.

32

4.2.2. Formimi i numrit shumës të mbiemrave të panyjshëm të gjinisë

mashkullore

Mbiemrat e panyjshëm që nuk janë fjalë të përbëra, e formojnë shumësin:

1. Duke marrë mbaresën –ë. E formojnë shumësin kështu të gjithë mbiemrat

e panyjshëm që janë fjalë me theks fundor, të parme dhe të prejardhura:

absurd-ë, abstrakt-ë, agresiv-ë, industrial-ë, naiv-ë, zemërak-ë,

induastrial-ë, përparimtar-ë etj.

2. Duke ruajtur të pandryshuar trajtën e njëjësit. Këtu hyjnë gjithë mbiemrat

e formuar me prapashtesën –(ë)s/-ues: krijues, lotues, përkëdhelës, pyetës,

shkelës, veprues; dhe gjithë mbiemrat e formuar me prapashtesën –sh:

ditësh, javësh, katësh, muajsh etj.; gjithë mbiemrat që mbarojnë me –ë:

gegë, toskë etj..108

Sqarim:

108 F.Agalliu, E.Angoni, Sh. Demiraj, A. Dhrimo, E. Hysa, E. Lafe, E. Likaj “Gramatika e gjuhes shqipe” Vellimi I,Tiranë, 2002, fq. 164

Gjatë analizimit dhe shtjellimit të mbiemrave në komedin e Molierit

“I sëmuri për mend” nuk kam hasur në mbiemra të këtij lloji

(mbiemra të panyjshëm në numrin shumës të gjinisë mashkullore)

33

4.2.3.Formimi i numrit shumës të mbiemrave të nyjshëm të gjinisë femërore

Mbiemra të tillë e formojnë shumësin me këto rrugë:

Duke ndryshuar vetëm nyjën e përparme e në të. Kështu e formojnë

shumësin gjithë mbiemrat e nyjshëm që në njëjës dalin me –e: gazetë e

sotme – gazeta të sotme, e kuqe – të kuqe, e sjellshme – të sjellshme etj..

Bëjnë përjashtim nga kjo rregull mbiemrat: e keqe – të këqija, e madhe –

të mëdha , e re – të reja, e ve – të veja;109

Duke këmbyer nyjën e përparme e në të dhe duke marrë prapashtesën

temëformuese femërorizuese a, si p.sh.: e shkathët – të shkathëta, e cekët –

të cekëta, e dobët – të dobëta, e mirë – të mira, e bardhë – të bardha, e

dashur – të dashura, e ditur – të ditura etj. 110

109 F.Agalliu, E.Angoni, Sh. Demiraj, A. Dhrimo, E. Hysa, E. Lafe, E. Likaj “Gramatika e gjuhes shqipe” Vellimi I,Tiranë, 2002, fq. 165110 M.Nushi, “Gjuha e sotme shqipe I”,Prishtinë,2003, fq. 109

Formimi i numritshumës të mbiemrave

të gjinisë femërore

të panyjshëmtë nyjshëm

34

Mbiemra të numrit shumës, të nyjshëm te gjinisë femërore te komedia e Molierit “I sëmuri për

mend”:

- U kthye dhe dalloi një shtazë me fytyrë njeriu që i thoshte bareshës fjalë të vrazhda.111

- Në fillim ai merr anën e femrës që duhet të nderohet nga të gjithë burrat dhe, si i jep atij

mizori ndëshkimin që meritonte për fjalët e tij të paturpshme.112

- Vallë a ka gjë, thoshte ai, që të mmund t’i meritojë fjalët e dashura të një falënderimi të

tillë?113

- Ç’mendime të çmendura!114

- Domosdo, vajzat e mençura dhe forte të ndershme, si ti, ç’e do se sa të bukura që janë

dhe aq u bën dëshira e atit të tyre.115

- Të gjitha këto janë të kota, zonjë;116

- Sigurisht, ai ju ka porositur të hani sa më shumë gjëra të pjekura, ë?117

- E, pra, e; të pjekura, të ziera, njësoj janë.118

- Ditë për ditë shohim në teatër princat dhe mbretërit, që janë nga të njëjtat shtëpi të mira

si dhe mjekët.119

- Aty te dera mësova shumë gjëra të bukura.120

- …që të gjej punë të mëdha për zotësinë time, të sëmurë (njëjës, gjinia mashkullore) që

meritojnë të merrem me ta, te të cilët mund të ushtroj të fshehtat e mëdha e të bukura që

kam zbuluar në mjekësi.121

- Unë as që pranoj të merrem me ato sëmundjet e zakonshme dhe pa rëndësi, siç janë

reumatizmat dhe artritet, ethet dhembjet e kokës e një tok gjërash të vogla.122

111 MOLIER,”Komedi të zgjedhura”, Naim Frashëri, Tiranë, 1980, fq. 610112 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . fq. 610113 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . fq. 610 – 611114 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . fq. 630115 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .fq. 617116 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .fq. 613117 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .fq. 619118 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .fq.619119 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .fq. 629120 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .fq. 632121 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .fq. 639122 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .fq. 639

35

4.2.4 Formimi i numrit shumës të mbiemrave të panyjshëm të gjinisë

femërore:

Këta mbiemra e formojnë shumësin:

a) Duke ruajtur të pandryshuar formën e njëjsit. Këtu hyjnë të gjithë mbiemrat që në

njëjës dalin me –e ose me një zanore të theksuar: vajzë guximtare – vajza

guximtare, faqekuqe, syqershi, syulli etj..

b) Duke marrë mbaresën –a. Këtu hyjnë mbiemrat që nuk mbarojnë me –e ose me një

zanore tjetër të theksuar, si dhe mbiemrat e përbërë që kanë si element të dyte një

pjesore: vajzë zemërbardhë – vajza zemërbardha, gojëmbël – gojëmbla, syshkruar

– syshkruara etj..123

Dy fjali me mbiemra të panyjshëm, në numrin shumës, të gjinisë femërore, te komedia e Molierit

“I sëmuri për mend”:

Se fjalët e tij, punët e tij kanë një diçka fisnike?124

… që të bënte për vete, qoftë edhe një çast, përkëdheljet prekëse të një zemre..125

Sqarim:

123 A.Jashari, B.Kryeziu, “Gjuhë Amtare”, Prishtinë, 2011, fq. 185124 MOLIER,”Komedi të zgjedhura”, Naim Frashëri, Tiranë, 1980, fq. 586125 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . fq. 611

Te komedia te e cila kisha për të shtjelluar mbiemrat, kam mundur

të gjej vetëm dy mbiemra të panyjshëm, në numrin shumës, të

gjinisë femërore.

36

4.3. KATEGORIA E RASËS

Gjatë ligjërimit mbiemri zakonisht vendoset pas emrit që përcakton.P.sh.: Ai nxori në

fillim ca tinguj të çjerrë, të thellë, e të ndërprerë. Por mbiemri mund të vendoset edhe

pandërmjetshëm para emrit, sidomos mbiemri me ngarkesë emocionale, p.sh.: Pse nuk mendonte

kështu edhe për fatin e të mjerit Filip?126

Mbiemri mund të lakohet kur është në një tofjallësh me emrin dhe vetëm. Lakimi i

mirëfilltë i mbiemrit është kur ai është në bashkëvajtje me emrin, ndërsa i pashoqëruar me

emër, mbiemri lakohet si i emërzuar, pra si një emër. Mbiemri i nyjshëm kur është pas emrit,

gjatë lakimit ndryshon vetëm nyjën, kurse mbiemri i panyjshëm nuk ndryshon fare.127

Në gjuhën e sotme shqipe kemi pesë rasa:

Emërore

Gjinore

Dhanore

Kallëzore

Rrjedhore

Më poshtë është paraqitur lakimi i mbiemrave të gjinisë mashkullore dhe femërore në

bashkëvajtje me emrat, në numrin njëjës dhe shumës, mbiemra të cilët i kam nxjerrë nga

komedia e Molierit “I sëmuri për mend”:

126 F.Agalliu, E.Angoni, Sh. Demiraj, A. Dhrimo, E. Hysa, E. Lafe, E. Likaj “Gramatika e gjuhes shqipe” Vellimi I,Tiranë, 2002, fq. 167127 M.Nushi, “Gjuha e sotme shqipe I”, Prishtinë,2003, fq. 110

37

4.3.1. Gjinia mashkullore

Emër i pashquar + mbiemër i nyjshëm

Njëjës

E. njëdjalë i dukur

Gj. i një djali të dukur

Rasa Dh. një djali të dukur

K. një djalë i dukur

Rrj. prej një djali të dukur

Thonë se ëshhtë djalë i dukur (emërore).128

Emër i shquar + mbiemër i nyjshëm

Njëjës Shumës

E. mjeki i mirë E. mjekët e mirë

Gj. i mjekit të mirë Gj. i mjekve të mirë

Rasa Dh. mjekit të mirë Rasa Dh. mjekve të mirë

K. mjekin e mirë K. mjekët e mirë

Rrj. prej mjekit të mirë Rrj. prej mjekve të mirë

Them se zotëria bën mrekullira dhe se po të jetë aq mjek i mirë saështë edhe orator, lumi

ai që do të jetë një nga të sëmurët e tij. (emërore)129

128MOLIER,”Komedi të zgjedhura”, Naim Frashëri, Tiranë, 1980, fq. 588129 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . fq. 607

38

4.3.2. Gjinia femërore

Emër i pashquar + mbiemër i nyjshëm

Njëjës

E. një vajzë e paturpshme

Gj. e një vajze të paturpshme

Rasa Dh. një vajze të paturpshme

K. një vajzë të paturpshme

Rrj. prej një vajze të paturpshme

…baresha Filis qenka një vajzë e paturpshme (emërore), gjersa flet kështu përpara t’et.130

Emër i shquar + mbiemër i nyjshëm

Njëjës Shumës

E. baresha e dashur E. bareshat e dashura

Gj. e bareshës së dashur Gj.e bareshave të dashura

Rasa Dh. bareshës së dashur Rasa Dh. bareshave të dashura

K. bareshën e dashur K. bareshat e dashura

Rrj. prej bareshëssë dashur Rrj.prej bareshave të dashura

Ai mundohet t’i ndalë ata lot që i duken aq të bukur dhe baresha e dashur (emërore)

përpiqet ta falënderojë për kujdesin që tregon…131

130MOLIER,”Komedi të zgjedhura”, Naim Frashëri, Tiranë, 1980, fq. 614131 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . fq. 610

39

Disa fjali tjera me mbiemra të marrë nga komedia e Molierit “I sëmuri për mend”, në rasa të

ndryshme:

Plus një klizmë të mirë pastruese, po në atë datë, të përbërë me mjedër, mullagë…(rasa

kallëzore, trajta e pashquar) 132

…një bar të mirë purgativ dhe fuqidhënës të përbërë, me kanellë karafil e të tjera…(rasa

kallëzore, trajta e pashquar)133

…kanë gjetur një lope të mirë dhe po e mjelin; (rasa kallëzore, trajta e pashquar)e134

Gjersa mori anën time dhe më mbrojti, a nuk është me të vërtetë njeri i ndershëm? (rasa

emërore, trajta e shquar)135

…mendoj se është krim i madh të veprosh në kundërshtim me ligjin. (rasa emërore,

trajta e shquar)136

T’iu them të drejtën, ushtrimi i zanatit tonë pranë njerëzve të mëdhenj nuk më ka pëlqyer

kurrë… (rasa dhanore, trajta e shquar)137

Kemi këtu një opera të vogël që e kam bërë vetë: (rasa kallëzore, trajta e pashquar)138

Një bari shikonte me vëmendje një pamje të bukur, kur papritur dëgjoi një zhurmë aty

afër. (rasa kallëzore, trajta e pashquar)139

Për besë, ja një plak i bukur nëntëdhjetë vjeç që duket farë i ri. (rasa emërore, trajta e

pashquar)140

Dhe në mbrëmje, më ka thënë, të ha kumbulla të thata, që të më lahen mirë zorrët. (rasa

emërore, trajta e pashquar)141

Tungjatjeta, më vjen keq që po ju lë por duhet të shkoj në një konsultë të madhe mjekësh,

që do të bëhet për një njëri që vdiq dje (rasa kallëzore, trajta e pashquar).142

132 MOLIER,”Komedi të zgjedhura”, Naim Frashëri, Tiranë, 1980, fq. 581133 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . fq. 582134 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . fq. 584135 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . fq. 586136 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . fq. 597137 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . fq. 608138 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . fq. 610139 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . fq. 610140 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . fq. 639141 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . fq. 641142 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . fq. 641

40

4.4. Kategoria e shkallës

Shkalla e mbiemrit shpreh masën, në të cilën shfaqet një cilësi e caktuar te sendi i dhënë.

Këtë kategori gramatikore e kanë vetëm ata mbiemra cilësorë, semantika e të cilëve lejon që

tipari i emërtuar prej tyre të shfaqet në masë të ndryshme. Mbiemrat e tjerë cilësorë, semantika e

të cilëve nuk lejon ta shprehin në masë të ndryshme cilësinë e dhënë (duke përjashtuar këtu

kuptimet e tyre të fytyruara), nuk mund të shkallëzohen, p.sh.:i çalë, i çmendur, i vdekur, i

verbër etj. 143

Mbiemri në gjuhën shqipe ka tri shkallë: shkallën pohore, krahasore dhe sipërore. Duke

u bazuar në mënyren e shkallëzuar se si i shprehin tiparet e emrave, kam paraqitur edhe figurën,

duke filluar nga shkalla më e ulët (pohorja) e e deri të shkalla më e lartë (sipërorja).

Fig.1. Shkallët e mbiemrit

143 F.Agalliu, E.Angoni, Sh. Demiraj, A. Dhrimo, E. Hysa, E. Lafe, E. Likaj “Gramatika e gjuhes shqipe” Vellimi I,Tiranë, 2002, fq. 172

Shkallasipërore

Shkalla krahasore

Shkalla pohore

41

4.4.1. Shkalla pohore

Mbiemri në këtë shkallë emërton një cilësi të sendit jashtë krahasimit.P.sh.: Ishte ditë e

bukur, si gjithë ditët e tjera të atij muaji, po i ngjante fort ditës me diell, pas një furtune të

madhe. Shkalla pohore e mbiemrit është bazë për ndërtimin e dy shkallëve të tjera. Janë të

shkallës pohore mbiemrat, si: i mirë, i bukur, i kaltër, i bardhë, i shkathët, i zellshëm, i dobishëm,

i dashur, i ditur, trim, bujar etj..

Në përgjithësi nuk mund të shkallëzohen mbiemrat marrëdhëniorë, si: i artë, i pambuktë,

i gurtë, i sotëm, i djeshëm, i këtushëm, i brendshëm etj..144

Disa fjali me mbiemra të shkallës pohore të përdorur nga autori në komedin e tij

“I sëmuri për mend”:

o Keni rënë më të vërtetë në një njeri të mirë.145

o Unë nuk e kam parë akoma djalin, po më thonë se do të mbetemi të kënaqur, si

unë, ashtu edhe ti.146

o Anzhelikë, zëma, moj atë të poshtër!147

o Nganjëherë njeriu, do s’do, i duron se kanë të liga, po kanë edhe të mira.148

o E pse, ç’doni të thoni? Se mos ka pamje të mirë?149

o Do ta shikoje gjithnjë të urtë, të butë e të qetë dhe si dëgjohej zëri.150

o Ki mendjen të më përgatitësh ujë të ngrohtë për klizmën tjetër që do të më bëjnë

pastaj.151

o Është i patundur në debat, i fortë si një turk në parimet e tij, nuk heq dorë kurrë

nga mendimi që ka shfaqur…152

144 M.Nushi, “Gjuha e sotme shqipe I”, Prishtinë,2003, fq.112145 MOLIER,”Komedi të zgjedhura”, Naim Frashëri, Tiranë, 1980, fq. 619146 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .fq. 588147 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .fq. 592148 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .fq. 594149 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .fq. 602150 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .fq. 607151 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .fq. 584152 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .fq. 608

42

4.4.2. Shkalla krahasore

Shkalla krahasore e mbiemrit tregon se cilësia e dhënë krahasohet me vetveten ose me një

cilësi tjetër. Gjatë krahasimit mund të kemi të bëjmë:

a) Me të njëjtën cilësi, vështruar te dy a më shumë sende: Gjini është më i gjatë e më

i bukur se ti. Eliona dukej pak më e madhe në moshë dhe më e pjekur nga të

tjerët;

b) Me të njëjtën cilësi, vështruar tek i njëjti send, por në kohë e kushte të ndryshme:

Tani dhoma e Mimozës i duket më e pasur dhe më e bukur se herët e tjera;

c) Me të njëjtën cilësi, vështruar te mbarë klasa ku sendi a sendet bëjnë pjesë:

Gëzimin e çmojnë dhe e mbrojnë të gjithë si një ndër djemtë më të zgjuar e më të

dashur të fshatit tonë. Ishte djali më i gjatë në atë grup të vogël njerëzish.153

Mbiemra të shkallës krahasore, të përdorur nga Molieri në komedin e tij:

o Kjo është puna më e mençur që keni bërë në jetën tuaj.154

o Po kam unë nevojë, ndaj e martoj me mjek; dhe për një vajzë me mend, s’duhet të ketë

gëzim më të madh se kur martohet me atë që është i dobishëm ( i nyjshëm, cilësorë) për

shëndetin e t’et.155

o Do ta shikoni, është djali më i mirë dhe më i zgjuar në botë.156

o Ai do të jetë më i mençur se mjekët e tu sepse, edhe sikur të sëmuret, ska për të kërkuar

asnjë mjek.157

o Qaj atë që më la qyqe, njeriun më të dashur e më të shtrenjtë për mua, qaj atin tim.158

153 F.Agalliu, E.Angoni, Sh. Demiraj, A. Dhrimo, E. Hysa, E. Lafe, E. Likaj “Gramatika e gjuhes shqipe” Vellimi I,Tiranë, 2002, fq. 173154 MOLIER,”Komedi të zgjedhura”, Naim Frashëri, Tiranë, 1980, fq. 588155 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .fq. 590156 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .fq. 604157 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .fq. 630158 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .fq. 646

43

Cilësia e dhënë mund të jetë e barabartë, më e lartë, më e larta ose më e ulët se cilësia e

krahasuar. Nga kjo del se kemi shkallë krahasore të barazisë dhe shkallë krahasore të

pabarazisë.

Shkalla krahasore e barazisë – mbiemri është në shkallën krahasore të barazisë,

kur cilësia e dhënë është në të njëjtën shkallë me cilësinë e krahasuar. Mbiemri i

kësaj shkalle nuk ka ndonjë tregues morfologjik, mirëpo mund t’i prijë mbiemrit

ndajfolja aq dhe të lidhet gjymtyra e parë me të dytën me lidhëzën sa. P.sh.:Teuta

është aq e gjatë sa Majlinda.159

o Do ketë dërguar shumë njerëz në botën tjetër qëështë bërë kaq i pasur.160

o Por, mor shpirt, në qoftë se do të jem aq fatzezë sa të të humbas ty…161

o Po më nderoni zotëri, që dëshironi të marrë pjesë edhe unë në një takim kaq të

këndshëm.162

o Rrofshin kolegjet që nxjerrin njerëz kaq të shkathët.163

o Nuk ka qenë gjithmonë aq mendjemprehtë dhe as që e ka pasur atë zgjuarësi që vihet re

te disa.164

o Ai mundohet t’i ndalë ata lot që i duken aq të bukur, dhe baresha përpiqet ta falenderojë

në një mënyrë aq të hijshme, aq prekëse dhe aq të dhimbsur.165

o Oh, moj e bukur (i nyjshëm) Filis, a mundet vallë që dashnori Tircis të jetë aq i lumtur sa

në zemrën tënde të jetë futur.166

o Jeni aq i sëmurë, sa s’ka ku të vejë; u morëm vesh.167

o Jam shumë i kënaqur (shkalla sipërore) që kam një vajzë kaq të bindur.168

159 M.Nushi, “Gjuha e sotme shqipe I”, Prishtinë,2003, fq.112160 MOLIER,”Komedi të zgjedhura”, Naim Frashëri, Tiranë, 1980, fq. 590161 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .fq. 598162 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .fq. 604163 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .fq. 606164 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .fq. 607165 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .fq. 610166 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .fq. 612167 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .fq. 590168 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .fq. 587

44

Shkalla krahasore e pabarazisë ndahet në:

Shkallën krahasore të sipërisë relative,

Shkallën krahasore të sipërisë absolute,

Shkallën krahasore të ultësisë.169

Shkalla krahasore e sipërisë relative – kjo shkallë tregon se cilësia te sendi i dhënë është

në një shkallë më të lartë sesa te një send tjetër ose tek i njëjti send në rrethana të tjera. Kjo

shkallë ndërtohet duke ia paravendosur mbiemrit në shkallën pohore ndajfoljen më. P.sh.:më i ri,

më i fortë, më i ndritur, më i bukur. 170

Mbiemra të shkallës krahasore të sipërisë relative:

o Ajo s’donte që s’donte të bëhej kjo martesë, po unë dola më i fortë se ajo dhe e

dhashë fjalën.171

o Po që t’ju ndihmoj në mënyrë më të frytshme duhet ta kthej fletën ndryshe…172

Shkalla krahasore e sipërisë absolute – mbiemri është në shkallën krahasore të sipërisë

absolute, kur cilësia e dhënë te një a disa sende të një grupi homogjen është në shkallën më të

lartë, në krahasim me po atë cilësi të mbarë grupi. Në këtë shkallë mbiemri mund të përdoret si

emër në trajtë të shquar i paraprirë nga ndajfolja më, ose kur kemi: emër në trajtë të shquar + më

+ mbiemër në shkallën pohore. P.sh.: Babai është më i gjati në familjen tonë.

Mbiemra të shkallës krahasore të sipërisë relative:

o …dhe se nuk ta kap mendja të ketë gjë më të zjarrtë se ato që më thotë ai?173

o Më i ndershmi në botë.174

169 M.Nushi, “Gjuha e sotme shqipe I”, Prishtinë,2003, fq.113170 F.Agalliu, E.Angoni, Sh. Demiraj, A. Dhrimo, E. Hysa, E. Lafe, E. Likaj “Gramatika e gjuhes shqipe” Vellimi I,Tiranë, 2002, fq. 175-176171 MOLIER,”Komedi të zgjedhura”, Naim Frashëri, Tiranë, 1980, fq. 588172 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .fq. 599173 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .fq. 586174 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .fq. 588

45

Shkalla krahasore e ultësisë – mbiemri është në këtë shkallë, kur cilësia e dhënë është

në një shkallë më të ulët se cilësia e krahasuar. Kjo shkallë ndërtohet duke ia shtuar përpara

mbiemrit në shkallën pohore lokucionin ndajfoljor më pak, që është më tepër i gjuhës letrare.

Psh.: Memli nuk dukej më pak i zgjuar nga shokët.175

o Dua të them, o vëlla, se s’ka asnjë njeri që të jetë më pak i sëmurë se ti, dhe unë

nuk doja gjë tjetër sikur të kisha këtë shëndet që ke ti.

4.4.3. Shkalla sipërore

Mbiemri në këtë shkallë shpreh cilësinë e emrit në shkallën më të lartë, jashtë çdo

krahasimi. Kjo shkallë ndërtohet duke ia paravendosur mbiemrit në shkallën pohore njërën prej

këtyre ndajfoljeve: shumë, tepër, mjaft, fort, krejt, fare, jashtëzakonisht etj. P.sh.: Atëbotë krijimi

i një ushtrie kombëtare ishte punë shumë e vështirë.

o Më pëlqen ky farmacisti im, zoti Flëran se rendit fjalë shumë të bukura e të

ëmbla në fakturat e tij.176

o Jam shumë i kënaqur që kam një vajzë kaq të bindur (krahasore e barazisë).177

o Shumë i pashëm ai djalë na qenka.

o Po jeni shumë i sëmurë.178

o Mund të këshillohemi me njerëz të tjerë që janë shumë më të aftë.179

o Mirë më pati thënë ime shoqe, zotëri; qenkeni vërtetë shumë i shkathët dhe burrë

shumë i ndershëm.180

o Zotëria ka një pamje shumë të keqe:181

o Shumë e zgjuar qenke sot dhe nuk e kuptoj se ç’kërkon të thuash me këto fjalë.182

175 M.Nushi, “Gjuha e sotme shqipe I”, Prishtinë,2003, fq.113176 MOLIER,”Komedi të zgjedhura”, Naim Frashëri, Tiranë, 1980, fq. 581177 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .fq 587178 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .fq. 589179 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .fq. 597180 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .fq. 597181 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .fq. 608182 Po aty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .fq. 617

46

PËRFUNDIMI

Duke qenë e vetëdijshme për rëndësinë e Gjuhës shqipe dhe për rolin që luan mbiemri si

pjesë e ndryshueshme e ligjëratës në fjali, iu përvesha punës për të punuar këtë punim diplome, i

cili njëherit është edhe provimi final në këtë universitet.

Shtjellimi i mbiemrave te komedia e Molierit “I sëmuri për mend” ishte tema të cilën unë

e kisha për studim dhe gjatë punës sime jam munduar që sadopak të hedh dritë mbi këtë temë,

përkatësisht për mbiemrat në aspektin e përgjithshëm e në veçanti për llojet e mbiemrave që i ka

përdorur autori në komedinë e tij dhe mënyrën e përdorimit të këtyre mbiemrave nga ana e

autorit.

Ajo çka kam arritur në përfundim të kësaj teme është se autori ka përdorur një numër të

madh mbiemrash dhe atë në mënyre të rregullt, vendin më të madh në këtë komedi e zënë

mbiemrat cilësorë, të nyjshëm dhe të panyjshëm, mbiemrat e shkallës pohore, krahasore, por nuk

lihen anash edhe mbiemrat e shkallës sipërore të cilët po ashtu janë përdorur jashtëzakonisht

shumë nga Molieri. Në numër më të vogël në këtë komedi janë mbiemrat e numrit shumës të

panyjshëm të gjinisë femërore dhe mashkullore.

Këtë punim diplome e përmbyllë me një thënie nga autori i komedisë Zhan Batist

Pokëlen, i njohur me emrin Molier:

“Pa dituri jeta nuk është asgjë më shumë se një hije e vdekjes”.

47

BIBLIOGRAFIA

MOLIER,”Komedi të zgjedhura”, Naim Frashëri, Tiranë, 1980.

A.Hamiti, I.Hamiti, ”GJUHË SHQIPE PËR KLASËN VI TË ARSIMIT FILLORNËNTËVJEÇAR”, Shkup, 2011.

http://letersimatura.blogspot.al/2014/06/molier-i-semuri-per-mend.html?m=1

F.Agalliu, E.Angoni, Sh. Demiraj, A. Dhrimo, E. Hysa, E. Lafe, E. Likaj “Gramatika e gjuhesshqipe” Vellimi I, Tiranë, 2002.

A.Jashari, B.Kryeziu, “Gjuhë Amtare”, Prishtinë, 2011.

M.Nushi, “Gjuha e sotme shqipe I”, Prishtinë, 2003.

48

AUTOBIOGRAFIA

Unë jam Albulena Musa, e lindur në qytetin e Gjakovës, më 10.08.1994.

Jetoj në një familje të vogël gjashtantarëshe, dy prindërit, motrat dhe

vëllai.

Shkollën fillore e kam përfunduar në vitin 2009, në SHMU “Ahmet

Rrustemi” në fshatin Bec të komunës së Gjakovës. Më pas kam vazhduar

shkollimin në Shkollën e Mesme Ekonomike “Kadri Kusari”, në

drejtimin: Banka Financa dhe Kontabilitet, të cilin e kam përfunduar me

sukses të shkëlqyeshëm.

Studimet në Universitetin e Gjakovës “Fehmi Agani” i fillova në vitin shkollor 2013/2014. Tani

pas katër viteve studime, jam në prag të arritjes së qëllimit tim, jam shumë afër titullit –

“Mësuese”. Duke u bazuar në praktikën pedagogjike, që e kam kryer, mund të them me plot

bindje se vërtet të jesh mësuese nuk është vetëm një profesion, por është edhe një mision, dhe atë

një “Mision i shenjtë”.

Puna e mësuesit është një punë që para së gjithash kërkon ideal. Në duart e mësuesit nuk do të

jenë vetëm punëtorët dhe ekspertët e ardhshëm të veprimtarive të ndryshme, por do të jenë edhe

shkencëtarët edhe letrarët, edhe piktorët e shumë e shumë talentë të tjerë të profesioneve të

ndryshme. Prandaj, është detyrë e mësuesit, që këta talentë t’i zbulojë dhe t’u japë mundësi për

zhvillim të plotë. Andaj, shpresoj që një ditë të jem një mësuese e përkushtuar dhe e

përgjegjshme në punë.