roeping riglyne - vcho2017/04/12 · het jy eintlik maar uit vrees kerk toe gegaan. jy het nie...

Jaargang 65 Nr. 1 April 2017

ISSN 1029-8754

TERMYNBLAD VAN DIE VERENIGINGVIR CHRISTELIKE HOËR ONDERWYS

ROEPING RIGLYNE&

Die gevolge van die Reformasie is dat die Woordgesagna elke lewensterrein sou deurwerk

Owerheid&

staat

Kerk&

godsdiens

Maatskappy

Skool&

Universiteit Gesins-lewe

gelaat nie. U het manne gebruikom die kerk ook weer op dieregte pad te bring. En ons dank Udat ons vanaand kan begin methierdie jaar se feesvieringe, dievyfde eeufees van die Kerk -hervorming. U genade is vir onskosbaar en ons dank U daarvoor.Ons bid dan U seën af op onsverrigtinge vanaand en ook op ditwat in die res van die jaar gedoensal word. Here reken ons onssondes en oortredinge genadiglikom Christus ontwil nie toe nie.Ons bid dit in sy Naam. Amen.”Ons sing nou Psalm 46 op diemelodie van die Lutheromdigting“ŉ Vaste burg is onse God”(samesang volg).

SO BELY DIE VCHO SY:

DOEL:

Die bevordering van

t Christelike opvoeding,t Christelike onderwys ent Christelike wetenskap

“Die hele Skrif is deur God in -gegee en is nuttig tot lering,tot weer leg ging, tot tereg -wysing, tot onder wysing indie gereg tigheid, sodat diemens van God volkome kanwees, vir elke goeie werkvolkome toege rus.” (2 Tim.3:16 en 17).

GRONDSLAG

Ooreenkomstig die Calvi nis -tie se Hervorming: die HeiligeSkrif as die onfeilbare, geïn -spi reerde Woord van God, insy geheel en in al sy dele.

“Die vrees van die HERE isdie beginsel van die kennis;sotte verag wysheid en tug.”(Spreu ke 1:7)

“Aan My is gegee alle mag indie hemel en op die aarde.Gaan dan heen, maak dissi -pels van al die nasies, endoop hulle in die Naam vandie Vader en die Seun en dieHeilige Gees; en leer hulleom alles te onderhou wat Ekjulle beveel het.” (Matteus28:18-19).

MISSIE

Om deur die bevorderingvan Christelike opvoeding,onder wys en wetenskap,toegespits op ons eie volk,persone en in stellings te leiom op alle ter reine tot eervan God te lewe en te werk –vgl. Hand. 1:8 n

April 2017 2 Roeping en Riglyne

Lees Rom. 1: 8-17Rom. 1: 17 In die Evangelie kom juis totopenbaring dat God mense van hulle sondevryspreek enkel en alleen omdat hulle glo. Ditis soos daar geskrywe staan: “Elkeen watdeur God vrygespreek is omdat hy glo, sallewe.”

SKRIFLIG

Die keerpunt van die Reformasie

Hierdie laaste vers is die vers watvir Luther die lig laat opgaan het.As monnik het hy deur self -kastyding en deur goeie werkeprobeer om self die saligheid teverdien. Dit was hoe hy geleer is;dit was die Roomse teologie. Maarhierdie teksvers: God spreek vry,nie deur verdienste nie, maar deurgeloof, het die ken tering in sy leweteweeg gebring. So is daar deur Paulus in die eer -ste eeu aan Rome ŉ brief ge skryf,die brief aan die Romeine, en opgrond van hierdie selfde brief hetLuther dan in 1517 ook aan Rome,die kerklike owerheid van daardietyd, ŉ brief geskryf om teprotesteer teen die aflaat stelsel. Kom laat ons saam bid: “TroueGod en almagtige Hemelvader,ons loof U en ons dank U vir al uwonderdade. Ons dank U vir diegenade wat u Woord aan onsbring. Dat ons sondaarmense,ten spyte van wie en wat ons is,die voorreg het om te mag glo inu enigste Seun, die enigsteVerlosser. Ons dank U dat U onsbegenadig met die werking vandie Gees in ons harte. Ons dankU vir dit wat U in die geskiedenisgedoen het. En veral in diegeskiedenis van die kerk, Ja,Here, ons weet dat U ŉ lewendeGod is, want toe dinge skeefgeloop het, het U dit nie daar

IN HIERDIE UITGAWE

Geleentheidsrede 4

Van Riebeeckdag 7

500-jarige herdenking 8

Die Geuse 9

Gesag van die Skrifwoord 12

Praktykmaking van privaat-onderwys 15

Franse Hugenote 18

Bybelvertalings 19

Vervolg op bl. 3

Broeders en susters as u dink datons na getalle vanaand meermoes gewees het – natuurlik moesons meer gewees het ‒ onthou datGod nie tel nie. God weeg, en disgoed dat u vanaand hier is. Die 95stellings van Martin Luther sit in1517 die Kerk hervorming aan diegang. Die Kerkhervorming het ŉgeweldige invloed gehad op baieterreine van die lewe. In die erediens het dit betekendat waar in die Roomse kerk dietafel waarop die mis bedien isvoor in die middelpunt gestaanhet, dit verwyder is, en in diemiddel punt is die preekstoelgeplaas. In die Roomse kerk wasdie preekstoel dáár in die hoek endie groot gebeure in die Roomseerediens is die herhaal delikeoffer van Christus. Daar wordgeglo dat met elke mis Hy vanvooraf weer geoffer word. Diebrood en die wyn word werklikelke keer sy liggaam en bloed. Ditis waarom daardie sakraments -tekens met soveel sorg behandelword. Ons weet egter dat ditslegs ŉ simboliese betekenis het.M.a.w. die kerk boustyle het ookverander. Van die Rooms-Katolieke manier van ŉ kerk bouna die eenvoudige manier waar -op ons kerkgeboue aan diebinnekant ingerig is. Die Kerkhervorming het meege -bring dat die Bybel toeganklikgeword het. Waar dit voorheennet in Latyn beskikbaar was, endie priesters dit gelees het, is ditvertaal in die taal van die mense,sodat die Bybel weer vir die mensiets beteken het. Die Kerkhervorming het geloof -sekerheid gebring. As jy in dieRoomse kerk ŉ lidmaat was danhet jy eintlik maar uit vrees kerktoe gegaan. Jy het nie verstaanwát daar in die erediens alles inLatyn gesê word en wat daargebeur nie. En jy was vatbaar virbygeloof en vrees. Jy was voort -

Roeping en Riglyne 3 April 2017

durend in die skuld by God, wantjy kan net nie genoeg goeiewerke doen nie. Dan het dieRoomse kerk nog gekom met die(on)ding van die aflaatstelsel,waar jy moet betaal om van jousonde vergewe te word. In dieplek daarvan kom die boodskapvan die Hervorming dat ŉ mensdeur genade uit geloof alleengered word. Nou doen jy goeiedade alleen maar om “dank U” tesê daarvoor. Op sosiale gebied het dit ŉ ver -andering gebring. Diegene wat indie amp gestaan het in die Roomsekerk mog nie getrou het nie. Mon -nike en nonne het hulle eenkantapart van mekaar in kloostersgevestig. Met die Kerk hervorminghet dit weer duidelik geword datGod die huwelik ingestel het, enMartin Luther het toe met daardielaaste non vir wie hy nie ŉ man konkry nie getrou, en hulle was baiegelukkig saam gewees! Ook op die politieke terrein hetkerkhervorming en die nawerkingdaarvan groot betekenis gehad,veral onder die invloed vanJohan nes Calvyn. Waar dieCalvinisme grondgevat het, daarwas ŉ geordende samelewing.Waar die Roomse Kerk die grootinvloed gehad het, soos in Suid-Amerika byvoorbeeld, het daar -

die lande lande die broeiplek vanchaos en geweld geword totvandag toe. Dit is vir ons be -langrik om te weet dat Barto -lomeus Dias in 1488 om die Kaapvan storms gevaar het en so dieSuidpunt ontdek het en die roetena die Ooste. Maar dit is vir onssoveel meer belangrik dat daarnie tóé ŉ volksplanting hier wasnie, want dan was hierdie landRooms gewees. Dat Jan vanRiebeeck ŉ lidmaat van dieNederlandse Hervormde Kerkwas, en dat dit juis hy was wat dievolksplanting begin het. Ons wil die wens uitspreek datvanaand die begin van ŉ baiebesondere jaar sal wees, ŉ jaarwaar daar hier in Bloemfontein enomstreke die genade van dieHere herdenk word.

Vervolg van bl. 2

Afbeelding van Luther se 95 stellings in Latyn. Daarmee het dieHervorming op 31 Oktober 1517 amptelik ’n aanvang geneem.

Ds Lewis Strauss

hoe minder sal wees. Dan is ditdie beginpunt, die beste om oordie graf van Luther te praat. Dienagedagtenis van hierdie won -der lik begaafde mens wat dieHere gebruik het om die Refor -masie ŉ kragtige hupstoot te gee.Die geloofskrag en die be -skawings krag van die Refor -masie het Nederland letterlik uitdie asse van beskawingsagteruit -gang opge tel. Die vrug van die Reformasie inNeder land het tot gevolg gehaddat binne ŉ eeu Nederland eenvan die mees vooraanstaandebeskawings kragte in Europageword het. En net ter wille vanons eie herinneringe moet onsnie vergeet nie dat binne ŉ eeunadat die Reformasie ŉ aanvanggeneem het, Nederland in staatwas om ŉ stryd teen SpaanseRooms-Katolieke oor heersing tevoer wat vir tagtig jaar geduurhet. Praat ons van ŉ Vryheids -oorlog wat drie jaar by onsgeduur het, en al daardie offerswat gebring is, vergelyk dit nienaasten by met die tagtig jarigestryd wat Nederland gevoer hetnie. Een voorbeeld word van die ge -weldige krag wat die Reformasie indie lewens van mense, by nameons Nederlandse voor ouers, totgevolg gehad het. Die Nederlandsevrouens het dit aanskou toe daardieSpaanse Armada, die sterksteseemoond heid in die wêreld, op diehorison verskyn, teen ŉ klein ennietige Nederlandse vloot. DieNeder landse vrouens wat nie ge -organiseerd besig was omweerstand te bied nie, het met vet -kerslanterns in die nag die dyke


deurgegrawe wat met soveelmoeite oor eeue opgerig was omdie see uit Nederland te hou en wattot die herwinning van dieNederlandse grondgebied geleihet. Hulle het in die nag as deel vandaardie vryheidstryd daardie dykedeurgegrawe, sodat die see weerop land kon kom, eerder as wathulle bereid was om die land weerprys te gee aan Rooms-Katoliekeoorheersing. Daardie tagtigjarige stryd, wateintlik ŉ stryd was om die waregeloof, en om die sentraliteit van dieWoord van God in die lewens vanmense en volkere. Dit staan totvandag toe as ŉ tipiese voor beeldvan die krag van die Protestantsegeloofsoortuiging. Ten spyte vanswaar ver volgings en mar telingskon ge lowiges saamkom in walaersom na die gereformeerde predikingte luister, die sg. hagepreke. En dieerfenis van die kerklike formasie inNederland het dus ŉ tweede puntvan herinnering bereik met dieSinode van Dordrecht in 1618 en1619, ŉ belangrike hoogtepunt. Die

Geleentheidsrede – 6 April teBloemfontein

Prof. Andries Raath

Vervolg op bl. 5

Die tema van ons gesprek is dieimplikasies van die Hervorming watin 1517 ŉ aanvang geneem het metLuther se 95 stellings. Spesifiek virons as ŉ geloofsvolk in hierdie land.Wanneer ons praat van veral diegeloofsvolke wat die resultaat vandie Refor masie is, in terme vanhulle beskawingsontwikkeling enkul tuur peil, is een ding opvallend.Dit wat die groot kultuurvolke totstand gebring het, in die volkerevan die wêreld se uitstaandegedenkdae, die herdenkings watdaar is. Ek dink byvoorbeeld dat inDuitsland die plegtige byeen -komste; in Nederland, hulle volks -plantingsdae, gevier word terherdenking aan die hoogte punte indie geskiedenis van daardievolkere. Wat ons daar afgebeeld sien, aandie linkerkant Jan van Riebeecken dan kloksgewys die Huge -note monument, maar daar voorsien ons die Bybel. Dit versim -boliseer die belangrikste gebeur -te nisse wat by die totstand -koming van die Afrikanervolk inbesonder ŉ deur slaggewende rolgespeel het. Veral in die opsig datdie erfenis van die Kerkrefor -masie, die Woord alleen, diegeloof alleen, die genade alleenen die eer en verheerliking vanGod alleen in die fokus gestaanhet. Nou is dit so dat ons moet stil -staan en as vertrekpunt kyk nadie belangrike rol wat veral MartinLuther gespeel het. In dié ver -band en ek het met opset so minas moontlik foto’s of afbeeldingsvan persone gebring, sodat dieeer van God des te meer na vorekan kom en die rol van mense al


van die kom en die gaan na en vandie sekere oor sese gewestes enhy dalk toe al die drang en dieroeping kon ervaar het. Die koms van Jan van Riebeeckaan die Kaap, en daar in beeld ŉklein skaalmodel van een van dieskepe waarmee hulle aan dieKaap gekom het. Dit is spesifiekdaar om ons te herinner aan grootgebeurtenisse in eenvoud, daar indaardie klein nietige skeeps ruim isdaar vergader. Van Riebeeck ensy skeepsraad onder weg na dieKaap op 30 Desember 1651, viermaande voor die landing aan dieKaap. En Van Riebeeck opendaardie vergadering met diebekende gebed van Jan vanRiebeeck. Toe het hy ook nog nieŉ helder insig kon hê van wat allesvoorlê nie. En in daardieomstandighede hierdie gebed, enbelangrik dat ons teen daardieagtergrond daarvan kennis neemen dit oordink. Ook die taal waarindit gegiet is, want watter genadigeGod en hemelse Vader se soe -wereiniteit. Die tipiese Calvinis -tiese belydenis van God se Almag.“… volgens u goddelike wil is onsgeroep om die sake van dieVerenigde Oos-Indiese Kompanjiehier aan die Kaap die Goeie Hoopte bestuur.” ŉ Roeping, iets waaroor Totius insy Trekkersweë al so pragtiggeskryf het, in daardie digsange,want dit is wat Trekkersweë is.Die roepingsbewustheid spreekdaaruit. “Met hierdie doel voor oëis ons met ons Raad in die heiligeNaam vergader om so danigebesluite te neem waar mee onsdie Kompanjie se belange diebeste kan bevorder. Ons is hierom die wet te handhaaf …”, orde,reeds voor hulle daar is, “en omas dit moontlik is, onder hierdiewilde en onbeskaafde mense uware gereformeerde Christelike

Vervolg van bl. 4

Vervolg op bl. 6

Woord te voer het in die gelederevan die Protestante nie ontbreeknie! Daarom is dit ŉ valsevoorstelling om die Protestantseen die gereformeerde oortuigingas een van passifisme te tipeer. Die stryd van Nederland was,alhoewel dit begin het teen dieRooms-Katolisisme, nie daartoebeperk nie. Ook teen imperialemoondhede soos Engeland wasNederland in ŉ oorlog gewikkelmet tussenposes, maar vir ŉtydperk van bykans vyftig jaar. Naŉ halwe eeu, in 1648, het Neder -land homself uiteindelik dermatekon vestig en beveilig dat dit dievoorspel word vir die handels -uitbreidings van Nederland, metname die Verenigde Oos-IndieseKompanjie. Dit het die oktrooiontvang om in oorsese gewesteshandelsposte op te rig reeds in1600, en so op 6 April 1652 komŉ nuwe en ŉ merkwaardigevolksplanting tot stand. Daaromis dit belangrik dat ons by ŉgeleentheid en ŉ dag sooshierdie ook kortliks stilstaan bydie man wat die Here vir daardietaak uitgekies het, nl. Jan vanRiebeeck. Ons dink aan daardiemerk waardige gebeur tenis omongeveer half drie die middagvan 5 April 1652 toe die opper -stuurman van die Dromme daris,een van die drie skepe waarmeeVan Riebeeck aan die Kaapgeland het, uiteindelik die kuslynsien. En Jan van Riebeeck, ook ŉ merk -waardige persoon, wat tot ŉ grootmate deur sy oupa te Culemborgopgevoed is, omdat sy eie vaderhoof-chirurgyn was wat ook diemeeste van die tyd ter seedeurgebring as skeepsdokter het.In daardie stadium was Culemborgook ŉ sterk geweste van gerefor -meerde oortuiging. In ŉ mens segedagtes kan jy die klein Jan daarsien waar hy toe alreeds waar -skynlik kennis moes ge neem het

uit vloeisels daarvan, o.a. was dieherstel van die suiwer belydenisen die belydenisskrifte van Pro -testants-Gereformeerde inslag,wat vir soveel kerke in ons eietyd, Afrikaanse kerke, ŉ verleent -heid kom word het. Ook dieoorsetting van die Bybel in volks -tale, aanvanklik deur Luther inDuits, en die Statebybel inNederlands. En soos tereg deurds. Lewis Strauss opgemerk, dieherstel van die Woord van Godweer as middelpunt, sentrum,fokus in die kerklike lewe, nl. indie Woordverkondiging, maarook in die lewens van gelowiges. En daar sien ons ŉ afbeeldingvan so ŉ vroeë Protestantse kerk -ge bou en die eenvoud daarvan,want in die middelpunt is diekansel waar die Woord verkondigis. En daardie is die Wartburg -kasteel, maar kan ons dit voorstelwaar sonder enige noemens -waardige hulpmiddels die Herevir Luther afsonder en hy dieBybel oorsit in die Duitse volks -taal sonder geleerde handboekeen sonder geleerde konkor -dansies. Tot vandag toe is dieDuitse Bybel, die Lutherse Bybelby name, een van dié wat dienaaste aan die grondtaal is eneen van die mees gelese. Die Nederlandse goue eeu hetuiteindelik aangebreek in onge -veer die jaar 1600. Dit in ŉ kleinland wat ŉ bastion word vangeloofs- en beskawingskrag inNederland. Dit was egter ‘n tydvan stryd, want die Rooms-Katolisisme het nie die wortelswat hy so diep in die Europesebodem ingeslaan het so maklikprysgegee nie. En die gods -diensoorloë van daardie tydtussen die Protestante en dieKatolieke het geweldige af -metings aangeneem. Maar letwel: die bereidwilligheid om diestryd vir die waarheid van die


leer voort te plant”. Die ver -kondiging van die Evangelie “...tot lof van u heilige Naam en totvoordeel van dié wat oor onsregeer.” En dan bid Van Riebeeckdie genade van God oor diesamekoms af: “Laat ons gemoe -dere so ingestem wees…”, lui diegebed voorts, “dat ons in onsberaadslaginge niks anders kanbeplan of besluit nie as dit watmag strek tot groot making en lofvan u aller heiligste Naam.”Die vestiging van die ver -versings pos aan die Kaap sougeweldige, soos ons reeds opge -merk het, historiese, kulturele engodsdienstige betekenis hê, watVan Riebeeck nie kon voorsiennie. Maar wat wel belangrik is, isdat daardie selfde gees, daardieselfde ingesteldheid, kom onsnoem dit daardie selfde geloofs -belydenis, vind ons twee jaar nádaardie moeilike tyd. Op 6 April1654 ter herdenking van 6 April,teken Van Riebeeck die leidingvan God in die volksplanters seonderneming met ootmoed endanksegging aan, en ek lees ditgraag vir ons. “Dit is vandag tweejaar gelede dat ons deur dieheilige leiding van God met dieskepe Drommedaris, Reyger enGoede Hoop veilig op hierdieplek aangekom het om hierdiefort en die kolonie na die bevelvan hulle wat oor ons regeer, tebou en te vestig. Ons het opge -merk dat God die Here totvandag toe met baie seëninge aldie dinge wat ons wou doen, laatslaag het.” En hoe ŉ moeilike tyd was dit nie,kom ons lees uit Van Riebeeck sedagboek: “… om met die eerstekeer daarmee te begin om hierdiedag, die sesde April tot God seeer met danksegging te vier endit vir altyd as ŉ blywendedankdag en dag van gebed in te

stel, sodat die weldade wat dieHere ons bewys het nooit deur synakomelinge vergeet mag wordnie”. Beide hierdie stukke is ŉloflied wat die soewereine ge -nade van God besing, sowel as ŉeg Calvinistiese belydenis dat diemens se lewe en saligheid nieaan die noodlot uitgelewer is nie,maar beskik is deur die soewe -reine raadsplan van God, wat dielewe van enkelinge, volkere ennasies deur sy hand bestuur. Envandag as erfgename van daar -die erfenis, is ons vanaand op 6April weer bymekaar. Dit is toginteressant hoe die nagedagtenisvan daardie merkwaardige ge -beur tenisse van 1652 en 1688 indie volk se geheue gebly het.

Op 16 Desember 1913 by dieonthulling van die NasionaleVrouemonument merk generaalCR de Wet op, met verwysing nadie offers wat die moeders enkinders tydens die TweedeVryheidsoorlog in die konsen -trasiekampe gebring het. En nouis dit interessant dat genl. De Wetwat alles eerstehands meege -maak het, en daardie stryd selfsfisies gevoer het, deur al daardieontberings, dat hy dit in verbandbring met die geskiedenis van dieHugenote. Hy sê: “ŉ Volk kanalleen opgebou word deur dievrou en alleen ŉ volk wordwanneer die kinders opgebouword volgens die tradisies vandie voorgeslag. Het die Afrikanertog nie voortgespruit uit dievrome Hugenote wat met dieBybel in hulle hand die vaderlandverlaat het om gewetensvryheidte soek in Suid-Afrika nie? Diegrondslag van hul tradisies wasdie godsdiens, en dan voeg genl.De Wet by, ŉ egte godsdiens, nieŉ gemaakte een nie. Die gods -diens was ook die rigsnoer vanhulle vroue en kinders.

En waar ons ons vanaand hier inLangenhovenpark bevind, is ditbinne ŉ paar honderd meter van -waar die konsentrasiekampuiteindelik oorgespoel het. In diesomer, 1901, met temperature indaardie tente bedags plus 40grade en in die hartjie van diewinter snags minus 11. Genl. DeWet sê: “dit het geblyk in diekamp, want ek het dikwelsgehoor hoe die Psalms van diegelowiges weergalm in die voltente”. En hy sluit af: “Volg diéGod op die wyse waarop dieHugenote Hom gevolg het. Onslees God het Abraham geroep uitUr van die Chaldeërs en ŉverbond met hom gesluit.Hoeveel verbonde het die Huge -note nie met God gesluit nie? Indie verbonde is ons ook ingesluiten kan daarvan nie loskom nie,want ons vaders het hierdie be -loftes gemaak”. “Ek moet her -haal” sê genl. De Wet “diebeloftes van ons Hugenote voor -vaders; ŉ volk kan groot word inweelde en in afdwaling, maarweet dit, as ons dit doen, eendagword ons volk tot verantwoordinggeroep”.

En nou vriende, ter afsluiting. Byal hierdie wonderlike erfenisse enherdenking en herinneringe, dietyd van die verantwoording hettoe ook vir ons gekom. Maar watmaak ons met die geloftes?Geloofstoewyding aan daardieerfenis in die vestigingsgeskie -denis en in die Hugenote-geskiedenis ook vir ons. Diedaadkrag en die moed om ook inhierdie tyd van rewolusie enomverwerping en geweld enaftakeling ons roeping in hierdietyd te vervul. Dit is die letterswaarmee die volksplanting en dieHugenote-geskiedenis geskryf is.Broeders en susters die vraag is:wat maak ons ook met die geloftevan 6 April 1654?

Vervolg van bl. 5


InleidingOnderweg na die Kaap het Janvan Riebeeck die skippers vandie Reyger en die Goede Hoopop 30 Desember 1651 beveel omaan boord van die Drommedariste kom om skeepsraad te hou.Die voorgeskrewe gebed waar -mee Van Riebeeck die ver -gadering geopen het, het hy voorin die Resolusieboek geskryf. Ditstaan as Van Riebeeck se gebedbekend. Heel waarskynlik het hyin daardie stadium nog nie ŉhelder uitsig op die toekomsgehad om te weet dat sy sendingvan beslissende betekenis vir diegeskiedenis van Afrika sou weesnie. Na twee jaar het hy dit egterbegin besef en kon hy op 6 April1654 ŉ besonderse ondernemingin sy dagjoernaal aanteken. Albeihierdie stukke – die gebed en syvoorneme t.o.v. 6 April – is ŉloflied wat die soewereinegenade van God besing. Dit is ŉeg Calvinistiese belydenis dat diemens se lewe en saligheid nieaan die noodlot uitgelewer is nie,maar beskik is in die soewereineraadsplan van God wat die lewevan die enkeling, die volkere endie nasies in sy Hand hou enbestier. Dié weldade wat God aandie gelowige mens bewys, magdaarom ook nie teenoor dienageslag verswyg word nie.

Van Riebeeck se gebedBarmhartige, genadige God enhemelse Vader, volgens u god -delike wil is ons geroep om diesake van die Generale VerenigdeNeder landse Geoktrooieerde Oos-Indie se Kompanjie hier aan dieKaap die Goeie Hoop te bestuur.Met hierdie doel voor oë is onsmet ons Raad in die heilige Naamvergader om met die Raad seadvies sodanige besluite te neem

waarmee ons die Kompanjie sebelange die beste kan bevorder.Ons is hier om die wet te hand -haaf en om, as dit moontlik is,onder hierdie wilde en onbe -skaaf de mense u ware gere for -meerde Christelike leer voort teplant en bekend te maak tot lofvan u heilige Naam en tot voor -deel van dié wat oor ons regeer.Hiertoe is ons sonder u genadigehulp aller mins in staat. Daarombid ons U, aller genadig ste Vader,dat U met u vaderlike wysheid byons sal bly. Ons bid dat U selfleiding in ons ver gadering sal geeen ons harte so sal verlig dat alleverkeerde harts togte, tweedragen ander dergelike gebreke vanons geweer sal word sodat onsharte van alle menslike harts -togte skoon sal wees. Laat onsgemoedere so ingestem weesdat ons in ons beraadslagingeniks anders kan beplan of besluitnie as dit wat mag strek totgrootmaking en lof van u aller -heiligste Naam en tot diens vandié wat oor ons regeer. Laat onsnie, in watter mate ook al, op eievoordeel of winsbejag let nie,maar net op die uitvoering vanons opdragte en dit wat vir onssaligheid nodig is. Ons bid en vradit in die Naam van u geliefdeSeun, ons Heiland en Salig -maker, Jesus Christus ... wat onsleer bid het: Ons Vader wat in diehemel is, laat u Naam geheiligword, laat u koninkryk, laat u wilgeskied, soos in die hemel netsoook op die aarde. Gee onsvandag ons daag likse brood, envergewe ons ons skulde, netsoos ons ook ons skuldenaarsvergewe. En lei ons nie inversoeking nie, maar verlos onsvan die bose. Want aan u behoortdie koninkryk, en die krag, en dieheerlikheid, tot in alle ewigheid.Amen.

Uit Van Riebeeck se dag -joernaal – 6 April 1654 “Dit is vandag twee jaar gelededat ons deur die heilige leidingvan God met die skepe Dromme -daris, Reyger en Goede Hoopveilig op hierdie plek aangekomhet om hierdie fort en die koloniena die bevel van hulle wat oorons regeer, te bou en te vestig.Ons het opgemerk dat God dieHere tot vandag toe met baieseëninge al die dinge wat onswou doen, laat slaag het. Toe hetons besluit, om ook die eerstekeer daarmee te begin, om hier -die dag, die sesde April, tot Godseer met danksegging te vier endit vir altyd as ŉ blywende dank -dag en dag van gebed in te stel,sodat die weldade van die Hereaan ons bewys nooit deur onsnakomelinge vergeet mag wordnie, maar altyd tot Gods eer inherinnering gehou mag word.”

Prof. HG Stoker (sr) (in 1977)oor Van Riebeeckdag “Die Van Riebeeck-feeste magveral staan in die teken vanekonomiese en industriële voor uit -gang, en ons kan hier, sowel as opander terreine van ons volks -kultuur, ŉ vooruitgang be speurwaarvoor ons dankbaar kan wees.Maar beskou in die lig van onsvolksverlede en in die lig van dieCalvinisme as wortel van onsvolksbestaan, staan die feeste indie teken van agteruit gang[vandag is daar nie enige feestenie – ŉ teken van die totale vervalvan die roepingsbewust heid vandie Afrikaner – SLC

1]. Die

boodskap van hierdie feeste aan

Van Riebeeckdag – die herdenking van6 April 1652

Bron: FAK plakkaat, uitgegee 6 April 1977

1. Opmerking deur ds. Slabbert le Cornu,van wie hierdie stuk ontvang is.

Vervolg op bl. 8


ons volk is daarom dié van diegeestelike krisis waarin diesinkretisme ons volk laat belandhet; dit is die boodskap van dierooilig-teken, die gevaarsein.Daardie boodskap stel ons volk na300 jaar voor die keuse om ófterug te keer na die ou paaie, óf

om homself te verloor en in ŉander volk onder te gaan. Nie teen -staande hierdie agteruitgang gloek nog dat daar ŉ kern van onsvolk is wat aan sy verlede ten volletrou bly en in die regte rigtingvoortbou. Ek glo nog dat daar ŉ tydsal kom waarin God ons volk salwakker skud tot ŉ stryd wat dié so

nodige antitese sal skep en dietoegedekte antitese, die dubbel -slagtige en dubbelhartige karaktervan die sinkretisme, sal ontblooten daardeur vernietig – ŉ stryd watnoodwendig op kerklike engodsdienstige terrein sal moetbegin, omdat die Calvinisme diegeestelike wortel van ons volks -bestaan is.”

Vervolg van bl. 7

500-jarige herdenking van die Hervorming inBloemfontein

Die eerste geleentheid vir Bloem -fontein van die herdenking vandie 500-jarige Reformasie is ge -hou. Dit lei die begin van die her -denkingsjaarvieringe vir Bloem -fontein in. Dit was gehou op 6April, ter herdenking van diekoms van Jan van Riebeeck(1652) en sy geselskap, en laterook die Hugenote (1688) naSuid-Afrika. Hulle het die gees -tes erfenis van die Hervorming,naamlik die Calvinisme, na Suid-Afrika gebring.Hierdie geleentheid is deur die On -afhanklike Hervormde Gemeen tevan Bloemfontein aangebied. Dieleraar, ds. Lewis Strauss, het asvoorsitter van die verrigtingeopgetree, deur met Skriflesing engebed te open. Sy Skriflesing hetuit die baie toepaslike Romeine 1gekom met klem op vers 17; die

teksvers wat die bevryding inMartin Luther se gemoed gebringhet, na sy sieleworsteling met diehele saak van regverdigmaking.Die geleentheidsrede is daarnadeur prof. Andries Raath gevoermet as tema die betekenis watdie stigting van die verversings -pos aan die Kaap gehad het t.o.v.die vestiging van die Calvinis -tiese geloof en lewensoortuigingin Suid-Afrika.Beide ds. Strauss se opening enprof. Raath se rede – redak -sioneel verwerk – ter wille van diebeskikbare ruimte, is in hierdieuitgawe opgeneem.Hierdie eerste aanbieding sal D.V.opgevolg word met geleent hedewaar van die ander ge meen tes asgashere sal optree. Tans word invooruitsig gestel dat een daarvan in

Augustus sal wees met ashoogtepunt die vieringe in Oktober.Indien alles volgens plan verloopsal ŉ reisen de Bybel uit stalling vir ‘ntydlank in Bloem fontein gehuisvesword, waarna die publiek sal kankyk. Daar word ook vir ŉ aand inAugustus beplan waartydensTaaldag (14 Aug.), St. Barto lomeus -nag (24 Aug.) en die ontvangs vandie eerste Bybel in Afrikaans (26Aug.) herdenk sal word.Die Hervormingsgesinde publiekvan Bloemfontein word gevra omdie aankondiging van opvolg -geleenthede te volg d.m.v. o.m.die media en dit sover moontlikby te woon. Die geleenthede isnie slegs vir daardie gemeenteswat as gashere optree bedoelnie, maar vir die geloofsge meen -skap van Bloemfontein en om -streke.

Die Reformasie vandie 16de eeu het diever kondiging van dieWoord in die middel -punt van die kerklikelewe geplaas, soos ditook in die gebou-ont werpe gesien kanword.


Vervolg op bl. 10

Wie was die Geuse?Hugo Hayes

Nederlande uitgesonder. Dieprotes teen die onbybelse leringevan die Rooms-Katolieke kerk engevolglike wanpraktyke, soos datŉ mens jou redding en saligheidsou kon afkoop, het uiteindelikwydverspreide gevolge in Europagehad. Die Protestantisme hethierdie dwaalleringe met oor -tuiging teengestaan en in reaksiedaarop met grootskaalse teen -stand en vervolging deur dieRooms-Katolieke kerk te doengekry. Die uitwerking van die Re -for masie het, begryplikerwys, dieRooms-Katolieke Kerk hoege -naamd nie aangestaan het nie.Daar is sover gegaan dat onder -meer van oorlogsmetodes ge -bruik gemaak is om die Refor -masie met geweld teen te staan. Gedurende daardie uiters be -langrike kerkhistoriese gebeure –uit die oogpunt van die Her -vorming gesien – in die Europesegodsdienstige en politieke her -skik king, het die 17 provinsies vandie Nederlande onder Spaanseoorheersing gestaan. In Spanjewas die Rooms-Katolieke geloofnog stewig in beheer, wat dit virdie Nederlandse Protestanteuiters moeilik gemaak het. DieProtestante, onder hierdie vreem -de godsdienstige oorheersing,moes toenemende vervolging,verguising en vernedering ver -duur. Hulle ontevredenheid hetmet verdrag toegeneem, onder -meer vanweë die waarneming datrustige en vreedsame burgery –weens hulle geloof – met méérveragting behandel is as diegrootste misdadigers.

Nederlandse protesDat die Nederlanders in hierdieuiters aanvegtende omstandig -hede uiteindelik onder verset be -

gin kom het, is verstaanbaar. Toedie Spaanse koning die hertogvan Alva na Nederland stuur omwraak op die Protestante te begintoepas was dit die aansporing ommet aktiewe verset te begin.Onder leiding van prins Willemvan Oranje het die Protestantseverset algaande begin momen -tum kry. Die optredes was aan -vanklik teen Alva, maar metverloop ook teen die Spaansekoning, Philip II gerig. Daarbywas hulle optredes aangevuurdeur die bevryding van vervolgdeProtestante, die versteuring vanteregstellings en helaas ook deurdie beeldebestorming. Die vervolging teen die Prote -stante het op talle bloedige kon -frontasies uitgeloop, waarin hullehul teen gehuurde soldate vandie Rooms-Katolieke Kerk moesverdedig. Daar is ondermeer vandie leërs van lande wat dieRooms-Katolisisme goedgesindwas, gebruik gemaak om dieoorlog teen die Protestante tevoer, waarvan een Spanje. TalleProtestante is in hierdie ver -volginge wreed mishandel, ver -moor, of moes met hulle lewensop brandstapels boet. Dit ver -baas gevolglik nie dat daardikwels na die bloed van diemartelare wat ter wille van dieHervorming gevloei het, verwysword. Dit kon in die omstandighede nieanders nie as dat NederlandseProtestantisme en SpaanseRooms-Katolisisme in openlikebotsing met mekaar gekom het.Koning Philip II van Spanje(1555), ŉ fanatieke Rooms-Kato -liek, het geen geheim daarvan

Die Geuse en Suid-AfrikaOns verneem dit baiekeer dat diebenaming ‘Geuse’ gelykluidendmet die Hugenote genoem word.Wanneer die geesteserfenis vandie Reformasie in Suid-Afrika opdie volksplanting en die ont wik -keling daarná beoordeel word,kom die Geuse noodwendig ookter sprake. Daar bestaan ŉ on -oorsienlike verband met dieHervorming in Nederland en dievestiging en ontplooiing van dieCalvinisme, waar dit vanuit Neder -land na die Kaap oorgedra is. DieNederlandse Geuse (en later ookdie Franse Hugenote) word metreg as die draers van die Cal -vinisme bestempel. In Suid-Afrikahet die Calvinisme sy eie beklem -tonings ondergaan, danksy diegerekende bydrae van hierdieHervormers. Die destydse geloofen lewenswyse aan die Kaap enlatere ontwik kelinge in ons volks -geskiedenis dien as bewys. Teregword hier die tipering (Geus) metNeder landse volksverset geduren -de veral die laaste helfte van die16de en eerste helfte van die 17deeeue verbind. Tesame daar meedie belangrike ver skyning van dieNederlandse Statebybel (kyk berigbl. 19) en van ons gereformeerdebely denis skrifte.

Verbreiding van die Refor -masieGedurende die tweede helfte vandie 16de eeu was die Reformasiesteeds besig om dwarsoor Euro -pa te verbrei, wat tot die vestigingen groei van die Protestantsegeloof in veral Frankryk, dieNederlande, Swit ser land, maarook in ander lande gelei het. Virdoeleindes van hierdie artikelword die besondere betekenisvan die Protestantisme in die


Vervolg van bl. 9

Vervolg op bl. 11

gemaak nie dat hy die ver brei -dende Protestantisme nie geduldhet nie en dit wou uitroei, selfsmet geweld indien nodig. DieSpaanse magte is in ŉ uitge rekteoorlog teen die Nederlande aan -gewend, wat die Protestante metgeen ander keuse gelaat nie asom in 1568 met teenoptrede tebegin, onder Lodewyk van Nas -sau. Beskerming van Nederlandsehandelsbelange met die Midde-Ooste het uiteindelik daartoegelei dat die Nederlandse enSpaanse vlote in voortdurendebotsing met mekaar te staangekom het, wat hewige seege -vegte opgelewer het. Hierdieoorlog ter see word aan dieberoemdste seeslae en dapper -ste vlootoffisiere in die Neder -landse geskiedenis gekoppel.Wat hulle nog meer merkwaardigmaak is die feit dat selfs ookhierdie geharde seesoldate dieProtestantse geloof aangehanghet en bereid was om dit methulle lewens te verdedig. Dit hetondermeer uit die wyse waarophulle hul nering ter see uitge -oefen het gespreek. Beroemdeoffisiere soos De Ruyter, VanGalen e.a het vir die behoud vandie Protestantse geloof gestrydeur hulle prakties in die gevegteter see in te werp. Danksy hullegeloofsmoed en optredes hethierdie dappere Geuse etlikeroemryke seeslae teen Spanjegewen. Dit het egter die argwaanvan koning Philip II teen dieProtestante des te meer versterk,dat hy sy aanslag teen Nederlanddermate verhewig het.

Belydenis en daadkragDie Nederlanders, onder dieverhelderende insigte van dieReformasie, het die belangrikebeginsel gehandhaaf dat dieowerheid sy onderdane ooreen -komstig die Christelike gesag

moes regeer, d.w.s. as dienaarsvan God. Gedurende daardie tydhet hulle hul oortuigings, gegrondop die Woord, in die belyde -nisskrifte neerslag laat vind, enso het o.m. die NederlandseGeloofsbelydenis tot stand ge -kom, grootliks danksy die werkvan Guido de Bres en andere.Artikel 36 daarvan is doelbewusaan die amp van die Christelikeowerheid gewy. In 1566, die jaarwaarin die Geloofsbelydenis deurdie Sinode van Antwerpen aan -vaar is, het die Nederlanders ŉsmeekskrif aan koning Philip IIgestuur waarin hulle om gods -dienstige verdraagsaamheid ge -smeek het. Die koning se enigstereaksie was egter dat hulle as‘gueux’ uitgeskel is. In Neder -lands vertaal dit as ‘geuse’ watletterlik bedelaars beteken, wat ŉskeldwoord geword het. Dit hetlater egter geblyk dat hierdieskeldnaam ŉ erenaam sou word,deurdat meer as drie eeue latersteeds met dieselfde piëteit nadie Geuse verwys word as na dieHugenote.Die Protestante het derhalwe dieweg gevolg deur eers om ver -draagsaamheid te smeek, daar -na te protesteer en toe dít geengewenste uitwerking gehad hetnie, tot aktiewe verset oor tegaan. Vanaf 1572 was die Neder -lande in ŉ volskaalse oorlog teenSpanje gewikkel, ter wille van dieverdediging van die Protestantsegeloof en in belang van volks -vryheid. ŉ Volle tagtig jaar ishiervoor geveg, totdat in 1648 dieSpaanse oorheersing finaal tot ŉeinde gebring is.Midde-in daardie stormagtigetydsgewrig in die Nederlandsevolksgeskiedenis het dit nodiggeword dat die hervormers ookrekenskap moes gee van dieware inhoude van die Christelikegeloof, as uitkoms en vrug vandie Reformasie. Die belydenis -skrifte soos vroeër opgestel,waar in die Bybelse waarhede

saamgevat word, was nood saak -lik sodat die Protestante hulleselfteenoor die Rooms-Katolisisme,vyandiggesinde owerhede endwaalleer kon verantwoord. Ty -dens die geskiedkundige Sinodevan Dordt van 1618/19 hetafgevaardigdes vanuit anderEuropese lande tesame met dieNederlandse kerke van gerefor -meerde belydenis vergader. Diedoel daarvan was ondermeer omdwaalleringe teen te gaan en diedrie besondere belydenisskrifte,aan ons bekend as die For -muliere van Eenheid goed tekeur. Dit bevestig dat die Geuseprinsipieel vanuit die Woordgedink en gelewe het. Ons verwys in ons volksge skie -denis dikwels na die bete -kenisvolle plek wat die Geuse enHugenote in ons volkswordingvervul het. Ons het die ontstaanvan ons volk aan hierdie Geusete danke, deurdat Nederlandersvan Calvinistiese oortuiging in1652 na die Kaap gekom het.Terwyl Jan van Riebeeck as ŉGeus en Maria (van Franseherkoms) as ŉ Hugenoot bestem -pel word, word hulle volgensgesagvolle bronne as egteCalviniste gereken. Dit is vir onsin 2017 van groot betekenis datdit juis ŉ Protestantse verver -singspos was wat aan die Kaapopgerig was, en nie ŉ Rooms-Katolieke nie. In ons eie geskie -denis verwys ons na hulle as dievolksplanters van die Afrikaner -volk, hoewel hulle dit in daardiestadium nie so sou gesien hetnie. Deurdat ons egter só na hulleverwys, gee ons daardeur erken -ning aan die feit dat hulle methierdie besondere geloof, bely -denis en lewensbeskouing, nl.die Calvinistiese, die grondslaggelê het waarop latere nageslag -te voortgebou het.

Geuse te danke. Mense wat niegehuiwer het om ter wille van hullegeloof en vryheid uiteindelik diestryd teen die Spaanse oor -heersing aan te knoop nie. Indiendit nie daarvoor was nie, sou dieNederlanders waarskyn lik maarkon berus het in die Rooms-Katolisisme, met defini tie we gevol -ge vir die stigting van die ver -versingspos aan die Kaap. Dat ditnie gebeur het nie, moet onsuitsluitlik aan goddelike bestieringtoeskryf. Net soos wat ons ookaanvaar en bely dat die Her -vorming onder die voor sienigebestel van God-drieënig plaasge -vind het. Ons dank en eer Homdaarvoor! Maar, as uitvloeiseldaarvan dat ons Afrikanervolk diegereformeerd-protestantse geloofen lewens in gesteldheid ook asgeestes erfe nis kon verkry, het


Vervolg van bl. 10

SlotwaarderingOns het in ons volksgeskiedenisveel meer aan die Geuse te dankeas net belangrike sim boliek. DieNederlandse volkslied was aan -vanklik as ŉ Geuselied gesing. DieNederlandse vlag se kleure oranje,wit en blou het ook later die kleurevan ons eie landsvlag geword. Diekleure vertolk die kernelemente vandie Protestantse stryd, en versim -boli seer o.m. die stryd om vryheid,ter wille van ons Chris telike ge loofen teen vreemde oor heersing. Ditword o.m. ook ver woord in onseertydse volks lied met die woorde:“ Knegte van die Allerhoogste, teendie hele wêreld vry”.Bowenal het ons die Protestantsegeloof en lewensinstelling aan die

Nederlandse Protestante vroeërmet hulle goed en bloed betaal.Daarvoor erken ons die stryd -moedige Geuse.

In die finale waardering van dieGeuse se betekenisvolle bydraemoet ook die feit dat ons diebelydenisskrifte van die Neder -landse Geloofsbelydenis en dieDordtse Leerreëls as erfenisverkry het benadruk word. Diekerke van gereformeerde bely -denis in ons land het hierdiebelydenisskrifte, tesame met dieander belydenisse, sonder hui -wering aangeneem en onder -skryf. Die kritiese vraag wat inons tyd beantwoord moet word, ishoe die krag en gelding daarvanin ons kerklike en volkslewe nogtot uitdrukking kom.

Denkers van gereformeerde oortuiging

Van Riebeeckgeselskap Hugenotemonument

Kyk in verband hiermee die bydrae op bl 12


Daar is ongelukkig nie ruimte omvolledig die standpunte vanCalvyn, Kuyper en Bavinck tedokumenteer nie (vgl. Duven -hage, B. 1980:182-187). Daaromword daar slegs enkele belang -rike verwysings gedoen.

CalvynDit is bekend dat Calvyn in syInstitusie eers handel oor diekennis van God as Skepper endan oor die kennis van God asVerlosser. “God openbaar Homdus eers as Skepper in dieformering van die wêreld endaarna as Verlosser in Christus”(Inst. I,II,1). Ons kan God uit sywerke leer ken (Inst. I,V,9), maarons het ook die “bril” van die Skrifnodig om God as Skepper te ken(Inst. I,VI,1). Verder moet diemens “sy oë inspan om die werkevan God in die skepping teaanskou. Maar hy moet ookluister na die Woord, sodat hybeter vordering kan maak” (Inst.I,VI,2). Uit die skepping leer onspresies dieselfde deugde vanGod as wat in die Skrif aangetrefword, naamlik “sy barmhartig -heid, goedheid, regverdigheid,oordeel en waarheid” (Inst. I,X,2)en hy voeg daaraan toe: “Deurdie ervaring word ons dus geleerdat God sodanig is soos Hy Homin sy Woord openbaar het” (Inst.I,X,2), en “die kennis van Godwat die Skrifte ons bied, het dusdieselfde doel as die kennis watin die skepsels geopenbaarword” (Inst. I,X,2); en daardiedoel omskryf hy dan: “Dit nooions uit om God te vrees en opHom te vertrou.”

Die aard en omvang van die gesag van dieSkrifwoord

Geneem uit: Christelike wetenskap as Woordgebonde wetenskap, deur prof. B. Duvenhage, in diereeks: Potchefstroomse studies in Christelike wetenskap, pp9-14

Vervolg op bl. 13

lossing van die gevalle mens opdie oog het, is dit nodig om juisdie gang van die openbarings -geskiedenis duidelik in die oog tehou, en dan word dit duidelik datGod se werk as Skepper, Onder -houer, Regeerder en Verlosseraan ons geopenbaar word. Maaromdat hierdie openbaring gerig isop gevalle mense, verkry dit diekarakter van ŉ heilsopenbaring.In hierdie opsig kan ons saam -stem met wat in die rapport vandie vermelde Sinode staan(1972:507): “What Scripture re -veals concerning the creation,the role of the state and society,the nature of man and the world,and whatever else, is God’sredemptive revelation to man.”ŉ Heilshistoriese of soteriolo gieseversmalling van die skopus van dieSkrifwoord gaan na ons meningteen die gedagtegang van diereformatoriese tradisie soos ditveral deur Calvyn, Kuyper enBavinck voorgedra is in, maar watbelangriker is, ook teen diegetuienis van die Skrifte in. Dieooraksentuering van die ver -soeningswerk ten koste van dieskeppings- en onder houdings werkvan God, lei tot ŉ nuwe soortdualisme naamlik dat die Skrif -woord wel met die geloof te doenhet, maar dat die verstand van diemens hom op die skepping moetrig. Dan sou dit moontlik wees omChristenwetenskaplikes te kry,maar nie Christelike wetenskapnie.Helberg (1980:3) se omskrywingis daarom meer bevredigend:“Die doel van die openbaring isdat die mens moet kennis neemvan God se heerskappy en vansy gemeenskap met die mens.”

Verskillende pogings is in dieloop van die geskiedenis aan -gewend om die omvang van die(Skrif)gesag te beperk of tereduseer. Die bekendste reduk -sie is om die Skrif alleen seg -genskap te laat toekom oor diesaligheid of verlossing van diemens. Ons kan dit ŉ soteriolo -giese reduksie noem. En dit bringdan as implikasie mee dat dieSkrif alleen oor die geloofslewevan die mens (veral die gelowigedan) seggenskap sou hê. Dit is ŉlyn wat selfs by Olthuis ontdekword. Hy skryf bv. (1976:15): “Inits redemptive intention, theScripture structurally addressesman’s situation in terms of hisfunctional necessity to believe,confess and have certainty.” In ŉrapport wat voor die Sinode vandie Christian Reformed Churchesin Noord-Amerika in 1972 gedienhet, word hierdie gedagte soosvolg gestel (Acts of Synod: 507):“All Scripture is redemptive incharacter; it is addressed to fallenman in order to redeem himtotally by redirecting him in faithto God, his Creator-Redeemer.”Hierin sit wel ŉ sterk waarheids -moment naamlik dat dit diebedoeling van die Skrif is om diemens tot geloof in God te bring.Maar die skopus van die open -baringsinhoud word hier losge -maak van die skopus van diegesag daarvan.Die Skrifwoord bevat nie alleenen uitsluitlik heilsgeskiedenis nie;dit is nie slegs en alleenheilsopenbaring nie, juis omdatdit openbaring van God is in al sywerke. Hoewel uit tekste soosJoh. 20:31 en II Tim. 3:15 tot diestandpunt gekom kan word datdie Skrifwoord slegs die ver -


Vervolg van bl. 12

Maar Calvyn bly nie staan by diekennis van God as Skepper nie.Hy skryf: “Al ons kennis van Godhet vir ons geen nut as die geloofnie daarby kom dat God onsVader in Christus is nie” (Inst.II,VI,1). Maar “dit is die kenmerkvan die geloof dat dit oordink metwatter doel God alles geskapehet” (Inst. I,XIV,20).Calvyn onderskat dus nie dieverlossing of die versoening nie,maar sy visie vanuit die Skrif omvatjuis die skepping en die verlossing.Dit kom ook duidelik na vore in sybekende opvatting oor Roeping enroepinge (vgl. Aalders, 1943:18e.v.). Voorop staan dat God diemens tot sy koninkryk roep. Dit isdan die Roeping met die hoofletter.Hier die Roeping geskied deur dieSkrifwoord en die Gees, en dieantwoord van die mens daarop isdie geloof. Maar dan openbaar diegehoorsaam heid aan hierdieRoeping hom in verskillenderoepinge. En hier onderskei Cal vyndan die roeping van die huisvader,die burger, die ower heid, dieberoep (Ins. III,X,6). In al hierdieroepinge is dit nodig om te weet datGod “ŉ Leidsman is” en in al dieroepinge gee die gelowige“antwoord aan die goddelikeroeping” (Duvenage, s.j. 43).

KuyperBy Kuyper staan die eenheid tus -sen skepping en herskeppingduidelik voorop. Hy soek hierdieeenheid in die een besluit van Goden hou daaraan vas dat alle dingedeur die Woord geskape is. In syDe Gemeene Gratie (1903) worstelhy juis met die vraag hoe dieheerskappy van Christus op alleterreine van die lewe tot open -baring kan kom. Hy worstel met dieprobleem om die skep pings -middelaarskap van Christus teverbind met die verlos sings midde -laarskap. Hy skryf (1904:421): “DeGemeene Gratie toch … ondergaat

óók de invloed van wat de HeiligeSchrift ons over het natuurlijkeleven open baart. De Heilige Schriftspreekt volstrekt niet uitsluitendover datgene wat den zondaar teneeuwige leven kan bregen, dochwelterdege ook over wat betrek kingheeft op het burgerlijke en hetnatuurlijke leven.”In sy latere werke soos Pro Regeen Het Calvinisme waarsku hydaarteen dat die soteriologiesebetekenis van Christus afgespeelword teen die kosmologie(1957:105). En in sy Het Cal -vinisme stel hy eerder die majesteitvan God voorop as die koningskapvan Christus (1957:106).

BavinckBavinck is ook baie uitgesprokeoor die inhoud en doel van dieSkrif as besondere openbaring.“Als de openbaring God tot auteurheeft, spreekt het vanzelf, dat zijHem ook heeft tot inhoud; alleopenbaring Gods is uit den aardder zaak zelfopenbaring, en naderwijst de Schrift ons aan, dat hetvooral de deugden van almacht enwijsheid, toorn en goedheid zijn,welke door deze openbaringkenbaar worden gemaakt” (1928,1:313). Hy noem Christus dan die“centrum der openbaring” (317).Verder meen hy dat die besonderopenbaring “een soteriologischkarakter” dra en “heilsopen baring”is, maar dan met sekerevoorbehoude, naamlik dat diesoteriologiese karakter in “Schrif -tuurlijken zin” verstaan word,naamlik dat die hele mens deur diesonde bedorwe is en geheel en aldeur die genade in Christus verlosmoet word. En tot die sondebehoort ook die dwaling en dieduistenis van die verstand, en“daarom behoort ook de heils -openbaring nie alleen in mede -deeling van leven maar ook inbekendmaking van waarheid tebestaan”. Christus is “de vol komenZaligmaker, de Zalig maker van degansche wereld” (318).

Die einddoel van die besondereopenbaring is dan vir hom “we der -om God zelf” en die ver heerlikingvan sy Naam, maar om die eind -doel te bereik “moet de bijzondereopenbaring er dus naar staan, omden ganschen mensch wederom teherschep pen naar Gods beeld engelijkenis” (318). Doel van diebesondere openbaring is dus nieslegs om die mens te leer en syverstand te verlig nie (rasiona -lisme) en ook nie om hom deugdete laat beoefen (moralis me) of omgodsdienstige aan doeninge tebewerkstellig nie (mistisisme),“maar om met die menschheid denhemel en de aarde, om in éénwoord de gansche wereld in haaror ganisch bestand wederom aande macht der zonde te ont -worstelen en de heerlijkheid Godsweder te doen schitteren in allecreatuur” (318).

Skrifwoord proklameer gesagOok die Skrifwoord self lewerduidelike getuienis dat ons niedie gesag daarvan mag versmaltot die verlossing in Christus nie,maar dat die heerskappy vanGod in Christus oor alle dinge watdeur die sondeval aangetas is,weer in Christus herstel word enin die voleinding tot volheidgevoer word.Hierdie heerskappy van God ooralle dinge en die erkenning enbelydenis daarvan word in die Ouen Nuwe Testament saamgevatin die sentrale begrip van dieKoninkryk van God. “For theconcept of the Kingdom of Godinvolves, in a real sense, the totalmessage of the Bible” (Bright,1953:7).Hoewel die uitdrukking “Konink rykvan God” selde in die Ou Testa -ment aangetref word (Ps. 145) isdie gedagte van die heerskappyvan God oor alle dinge en inbesonder oor sy volk baie sentraal.Die uitdrukking word deur Johan -

Vervolg op bl. 14


nes die Doper en Jesus gebruiksonder om dit nader te verklaar(vgl. Mark. 1:15). In die OuTestament word dikwels na Godverwys as die Koning (vgl. veral diekonings psalms, Ps. 93-99). Hyheers oor alle dinge (Ps. 24) en syheerskappy moet erken en belyword sodat God die eer magontvang (Ps. 19:1; Ps. 8:2). Maarsy heerskappy oor sy volk wordveral in die verbondsverhoudingbeklemtoon. Bright (1953:26) steldit soos volg: “The God of Israelstand before us as one God –invisible, Creator of all things, Rulerof nature and history – absolutelyunique in the ancient world. Butthat is not all, Israel did not believemerely that such a God existed;she was convinced that this Godhad, in a historical act, chosen her,entered into covenant with her, andmade her his people.” En Helbergvat die begrip Koninkryk van Godsoos volg saam: “God heers heiligen lewendwekkend oor alle dingeen Hy beoefen persoonlike ge -meen skap, en wel verbondsge -meen skap, met die mens” (1980:4).In die Nuwe Testament staan ditsentraal in die prediking vanJohannes, die Doper (Matt. 3:2, 11)en in die prediking van Jesus. InLuk. 4:43 verklaar Jesus: “Ek moetaan ander stede ook die evangelievan die koninkryk van God bring,want daarvoor is Ek gestuur.” Enna sy opstanding word in Hand. 1:3vermeld: “terwyl Hy gedurendeveertig dae aan hulle verskyn heten oor die dinge van die koninkrykvan God gespreek het”. Ook in dieprediking van Jesus tref ons dieuitdrukking “koninkryk van God”dikwels aan. Dit geld vir diesogenaamde bergrede (Matt. 5-7)en die verskillende gelykenis se watjuis die verborgenheid van diekoninkryk ontvou (Snyman & Floor,1969:40). Daarby wil die wonder -werke van Jesus ons juis bring totdie belydenis van die koninkryk.

Ook in die leer van die apostelsstaan die inhoud van diekoninkryk van God voorop, alkom die uitdrukking self nie voornie (Snyman & Floor, 1969:51):“Die briewe van Paulus is daaromniks anders as die ontvouing vandie koninkryk van God nie”.Daarom word daar in die brieweverskillende samevattings vandie evangelie gevind bv. Rom.8:31-33; I Kor. 15:3-7.

Die perspektief van dieKoninkryk van God kan soosvolg uitgestippel word:? God is die Skepper, Onder -

houer, Regeerder en Verlos ser.? Hy onderhou en regeer die

skepping, nieteenstaande diesonde, deur sy verordeningeof wet-woorde en ook deur syliefdeswet as grondnorm watHy vir die mens gegee het.

? God se heerskappy word deurdie anti-mag van Satan bestrysodat daar ŉ stryd tussen Ligen duisternis is.

? Deur die dood en opstandingvan Jesus Christus is die magvan die Satan verbreek.Christus verlos nie slegs diemens nie, maar ook die heleskepping.

? Die Koninkryk het gekom indie oorwinning van Christus,maar nog nie ten volle nie.

? Deur die werk van die HeiligeGees word die geloof in diehart van die sondaar gewerken word hy ŉ “nuwe skepsel”op wie die roeping lê om dieheerskappy van God te belyop alle lewensterreine.

Enkele implikasies vir weten -s kapsvormingOpsommenderwys kan die vol -gen de implikasies vir die be -oefening van wetenskap uit dievoorgaande afgelei word:1. Christelike wetenskap het ŉ

teosentriese grondslag. God-

Drieënig openbaar Hom in dieskepping, onderhouding, re -gering en verlossing en alledinge vind hulle sin in die ver -houding tot God. Hierdie sen traleperspektief word juis in dieSkrifwoord vooropgestel en is viralle wetenskappe van betekenis.

2. Christelike wetenskap het ŉChristosentriese en pneuma -tolo giese grondslag. Deur dieerkenning van Christus, dieLogos as die sleutel tot Godse Woord vir die skepping endie sentrum van die Skrif -woord, kan ons begin om “elkegedagte gevange te neem totgehoorsaamheid aan Chris -tus” (II Kor. 10:5).

3. Omdat daar ŉ innerlike same -hang tussen die Woord vir dieskepping (die wet-woord) endie Skrifwoord bestaan, iskonflik of botsing tussen diétwee openbarings van Godprinsipieel uitgesluit. Óns ver -staan van die skepping en vandie Skrif kan onvoldoendewees en teenstrydighede op -roep, maar dit dien as aan -sporing vir verdere navorsing.

4. Die Christenwetenskaplike spitshom dikwels toe op ŉ bepaaldeprobleemveld in die gegeweskeppingswerklikheid, bv. diehuwelik, maar mag nie bestu -dering van die Skrifwoord ookt.o.v. sy veld van ondersoekagterweë laat nie, omdat daarinonmisbare perspektiewe op sywerk as wetenskaplike en op systudieveld gegee word. Spyk -man gee die volgende mooiformulering van Christelikewetenskap in sy verskillendevertakkinge: “a) seeking todiscern the norms of God’sWord for creation as they holdfor our life together in his world,b) illumined and redirected byGod’s Word in the Scripture, c)under the rule of God’s Wordin our Lord Jesus Christ, d) inthe service of his comingkingdom” (1984:27).

Vervolg van bl. 13


Vervolg op bl. 16

Die praktykmaking van privaatonderwysMev. Lucia van Wyk

(Hierdie is die 2de deel van die referaat wat tydens die VCHO se Onderwyskongres op 4 Maart 2016te Pretoria gelewer is. Dit handel oor die bekendstelling van die Instituut vir Privaatonderwys. Die1ste deel het in die Desember 2016-uitgawe verskyn.)

BehoeftestellingWanneer ons eerstens na diebehoefte kyk: wat moet ŉ privaatonderwysstelsel aan ons in Suid-Afrika, en ook Afrika, bied? Dit kannie net vir een groep wees nie; ditmoet inklusief wees t.o.v ander,maar gebaseer op Christelikewaardes. En dat hierdie organi -sasie groter moet wees as enigeenkelorganisasie. Ons moet kragtesaamsnoer om saam vorentoe tekan gaan. Gelukkig is van onsdirekteure ook reeds betrokke.Daarom dat hierdie belangrike saakvandag (Maart ’16) aan u bekend -gestel word. ŉ Geheel nuwe organi -sasie, heel te mal onaf hanklik, watten doel het hoë standaard kwaliteit -onder rig, ter wille van ons kinders. Navorsing het verder aangetoondat dit van voorskool tot tersiêrmoet wees. Instansies hier teen -woor dig, is bewus van hoe ŉ uit -daging dit is, en in ŉ mate on -moontlik, om ŉ eerste keer ŉ nuwekwalifikasie by die staat te regi -streer. Daarom moet vasge stelword hoe ons tersiêre instellingskan help en hulle ook binne diestelsel akkommodeer. U moetbesef dit gaan nie môre gebeur nie;hierdie is ŉ proses wat langer gaanneem. Ja, dit kan wees dat ons onsweer in hofsake kan vasloop, maardié waarskynlikheid maak nie datons nou al omdraai nie. Ons sal oordaardie hekkie kom wanneer onsdaar is.

KurrikulumVervolgens die kurrikulum. In aggenome wat gister en vandag gesêis, is ŉ geheel eie kurri kulum watdifferensieer nood saak lik. Tansword gekyk na moont lik weer 6vakke. Ook dat ’n vak soosLewens oriëntering nie meer ver -

deur 36 akkrediteringsliggamevoor dat die Here vir ons ŉ deuroopgemaak het. Erkenning ook inons eie land, want die meesteAfrikanerkinders wil en moet inSuid-Afrika bly om ook ons landvorentoe te neem. Hulle moet dieplek hê om te studeer. Die reali teitis, net soos daar openbare skolemoet wees, sal daar open baretersiêre instellings ook moet weesen bly. ŉ Kandidaat sal ná matriekook uit hierdie stelsel na so ŉtersiêre instelling moet kan gaan.Kyk ons tans na AROS, APA,Akademia, Soltech, hulle kan tansnie al die studie rigtings akkom -modeer nie. Dit gaan ook lankneem voor ons binne eie gelederealles sal kan akkom modeer, daar -om moet deure nie toegemaakword nie.

WaardebepaaldheidVanuit die organisasie is onsChristelik-gedrewe, maar nie voor -skriftelik vir wie inskakel nie; dit isons waardes wat tel. Kul tuur -gedrewe: ons het netnou gesien asjy nie weet waar jy vandaan komnie, weet jy ook nie waarheen jy oppad is nie. Vertroue, respek en

plig tend hoef te wees nie. Daargaan implikasies wees, maar onshet al uitweë gekry. Hoë stan -daarde is ononder handelbaar.Anders bereik ons niks en kan ooknie vorder nie. Verder moet kritieseen logiese denke meer gestimuleeren ont wikkel word. Wat vir mensewerklik belangrik is, is ŉ goeiegehalte onderwysstelsel. Sonderkennis van hulle geskiedenis,kultuur en oorsprong is dit soos ŉboom sonder wortels, dit val om,word rondgestamp. Daarom moetdaar nou geanker word, ten eindewortels te kan gee. Die visie van hierdie organisasie isdus: die ontwikkeling, imple men -tering en bevordering van ŉ uitge -breide, onafhanklike, inklu sie we,waardegedrewe onder wys stelselvir alle vlakke van die onderwys.Ons kan dit nie bloot van 10 tot 12infaseer nie, dan het ons reeds teveel tyd verloor. Interessant datnavorsing toon dat waardege dreweinstansies baie verder vorder, veelmeer bereik, met baie grotersukses as wanneer almal maarsekulêr geakkommodeer word.Belangrik om te sê wie jy is enwaarvoor jy staan. Derhalwe, dieontwikkeling en eksaminering van ŉhoë standaard gedifferen sieerdekur ri kulum. U sal besef dat jy nienet ŉ nuwe kurrikulum kan daarstelas dit nie ook geëksa mineer wordnie, anders lei dit tot terugval enverwarring.

AkkreditasieAkkreditasie en erkenning opplaaslike en internasionale vlak isnoodsaaklik. Maar buitelandseerkenning of kwalifikasie alleenhelp nie, indien niemand in jou eieland dit nie ook erken nie. En hierhet ons regtig geworstel. Ons is


Vervolg van bl. 15

integriteit is noodsaaklik. Nie ŉkultuur van eise stel of veeleisendwees of regte opeis nie. As ek ŉ regwil opeis, het ek ŉ verantwoor -delikheid om na te kom, en diedankbaarheid en waardering moetdaaruit voortspruit, soos ons gisterverneem het. Dissi pline en erken -ning van gesag is deel van dieopset in die skool, maar ook optersiêre gebied. Uitnemende on der -wys deur hoëstandaard onder rig,koste-effektiewe dienste aan al diekliënte, want nie almal kaneksklusiewe gelde bekostig nie, netsoos nie almal bv. Crawford(akkrediteringsinstansie – Red.) seskoolgelde kan bekostig nie.

Die Instituut vir Privaat onder -wysDie Instituut vir Privaatonderwysdan is ŉ maatskappy sonder wins -oogmerk, ŉ direksie word verkiesen daar is ŉ adviesraad om hierdiemense van raad te bedien, sodat ŉmens die nuutste inligting byder -hand het, maar ook kan gebruik enuitbou. Kyk ons na ons ‘swot’-analise en ook die ‘pestal’ wat onsgedoen het, het dit duidelik geblykdat van die belangrikste vir mensekwaliteit hoëstandaard onderrig is.En dit nie net vir ŉ sekere fase nie,maar van laer tot hoër. Belangrik:nasionale en internasionale er ken -ning en akkreditasie, differen siasieen volhoubaarheid. Ons mag ooknie begin en oor ŉ jaar gooi onshanddoek in nie. Nou wat is die dienste wat onsgaan en kan lewer? Ek het reeds viru gesê ŉ kurrikulum word ontwikkel;dis ŉ gedifferensieerde kurrikulumop drie vlakke. Ek gaan nou maarvan ŉ A-, B- en C-vlak praat. Die A-vlak werk min of meer soos dieCambridge A-vlak, met anderwoorde, as ŉ matri kulant die A-vlakgeslaag het, is die konsensus datas hy by ŉ universieit aansoek doensal hy 10 punte vir sy ptv-telling kryen nie 7 soos tans die geval is nie.

Die B-vlak is maar gelykstaandeaan wat ons nou as matriek sien,met die verskil dat die kandidaatmatriek toe kan gaan, maar niesoos met die ou standaardgraaddat hy nie universiteit toe kan gaannie. Hy kan steeds uni versiteit toegaan, maar dan het hy 7 punte virsy B, i.p.v. die A-kandidaat wat 10punte kry. Die verskil kom nie net indie vakkeuse nie, maar ook die A-baan kandidaat sal bv. Afrikaans enEngels as huistaal kan neem,terwyl die B-baan kandidaat niedaar toe verplig sal wees nie. Die A-baan kandidaat gaan baie meerhoërorde vakke neem, meer gevor -derde Wiskunde, dat ons daardiekandidate ŉ voor sprong kan gee.Met ander woorde tipiese vereistesvir me dies, ingenieurs, die GR,m.a.w al die hoërorde studentegaan daardie A-baan volg. B-baansal dus wees soos wat dit tans minof meer bekend is. En dan die C-baan wat die open -bare skole, of ván hierdie skole vanvolgende jaar af gaan pro beerinvoer, nl. die meer prak tiese kur -susse. M.a.w. vakleer ling skap,waar die kandidaat verplig word omin die laaste fase die prakties saammet die teorie te doen. Dit is sodathulle nie soos tans die geval is, bv.aan ŉ tegniese skool matriek slaagen dan na Soltech toe wil gaan,hulle dan na graad 10-vlak moetterug val, omdat al die prakties nognie afgehandel is nie. Ons gedagteis as die graad 12-kandidaat sy penneersit dan het hy die prakties; danis hy reeds op die hoër vlak. Dit isbaie belangrik dat ons deure vir onskinders op ver skillende maniereoopmaak en soveel hekkies moont -lik probeer verwyder. Om ŉ kurrikulum uit te rol, buitendat dit tyd neem en geld kos, is ditnodig dat daar onder rig hulpmiddelsbeskikbaar moet wees, m.a.w.hand boeke. Onder wysers moetinligting hieroor verkry, alhoewel ditnie altyd besef word nie, bv.Wiskunde; daar is basiese feite watŉ kind moet weet. As ons na die na -

sionale leerplan gaan kyk, dan raakhulle aan iets van alles en volgendejaar weer. Ons gedagte hiermee isdat ons ŉ bietjie diepte gee, dat ŉleerling nie wonder het ek dit algedoen nie; hy moet weet ek het ditreeds gedoen. Vakadviesdienste isnoodsaaklik om daardie onder -wyser by te staan wat onseker is endan ook evaluering en standaardi -sering. ŉ Mens moet seker maakdat skole wat in die stelsel issekerheid het dat hulle op stan -daard is. Eksa minering; netnou hetek gesê dat dit belangrik is om ŉuitgangsfase te eksamineer, sodatŉ kind weet hierdie serti fikaat worderken en ook vir standaardbepaling.Ons moet ons ook teenoor diebuite land kan verantwoord, sodathulle seker is wat ons standaard is.Dan ook sertifisering; as dit nie deurUmalusi gesertifiseer word nie,moet iemand anders ver antwoor -delikheid aanvaar.

Skole en tersiêre instellingsHierdie is die opwindende deel: dieakkreditering en sertifisering vanskole en tersiêre instellings. Ekfokus meer op die skole omdat dietersiêr nog ŉ paar jaar of wat verderlê, deurdat baie meer werk noggedoen sal moet word. Skole gaandie geleentheid kry om in diebuiteland te akkre diteer, en dis niemeer ŉ droom nie, dis ŉ werk -likheid. Die nor male proses virakkreditasie is dat hulle kom kyk ofdit darem na ŉ skool lyk en ak -krediteerbaar is en dan stuur hulleiemand vir ŉ voorlopige besoek.Aangesien ons die prosesse goedbestudeer het, goed geken het, hetons vir hulle ŉ klomp dokumente engoed voor die tyd gegee. U moetbesef, nêrens in die wêreld kan jyregtig geakkrediteer word inAfrikaans nie; miskien in Vla andere,sal hulle Afrikaans ver staan. Onshet dus van ŉ buite landse organi -sasie verwag om ons te ak kre diteerin Afrikaans terwyl hulle dit nie selfverstaan nie. Dit klink na ŉ saak van

Vervolg op bl. 17


onmoont likheid, maar vir die Hereis niks onmoontlik nie, het ons ditweer ervaar. Met hulle besoek het hulle gesêhulle gaan nie nog ŉ span stuur omte kom kyk of ons akkre diteerbaaris nie. Hulle gee reeds vir twee vanons skole voorlopige akkreditasie,m.a.w. kandidaat status tot einde2017. Dit be vestig daar is nie netbehoefte nie maar ook die moontlik -heid om aan te gaan. Dit is haal -baar, deurdat die standaardebereik baar is. Ook belangrik, methierdie akkreditasie is oorbrug -gingsjare onnodig, want dit word opŉ een-tot-een basis regoor diewêreld erken. Dus, kandidate indaardie skole wat deel was van dieloodsprojek weet, kan reedswêreld wyd aansoek doen byuniver siteite en kwalifiseer; hullepraat van “full scholarship”. Dit isvolledige beurse, wat selfs hullesakgeld dek. Onmiddellik klink dit tegoed om waar te wees. Ons volgende grootste hekkie waswát nou van ŉ kandidaat wat inSuid-Afrika wil studeer? Daar diehekkie is ons reeds oor, m.a.w.universiteite in Suid-Afrika erkenook reeds hierdie kwali fikasie son -der dat aanpassings of oorbrug -gingskursusse vereis word. Al watgevra is, is dat ons kandidate i.p.v.die NBT (National Benchmark Test),die toelatings toets wat al diekandidate by alle universiteite skryf,slaag. Dat ons i.p.v. die NBT dieESCO SAT se toelatingstoetse skryfen self evalueer, dit is klaargoedgekeur. Dit behels ook dat instreke skole dit sal kan afneem,m.a.w. hulle hoef nie daarvoor uni -versteit toe te gaan nie. Daar was so’n bereidheid om ons tege moet tekom, en as dit nie uit die hemel isnie, dan weet ek nie. Hulle sal selfsook die toesighouers betaal. Nie net die kandidaat gaan dieeksamen aflê nie; ook die toe -sighouer. Dadelik is ŉ mens bekom -merd, is dit moontlik? Weer eens,

akkredi terings liggaam, wêreldwyeer ken ning geniet, en ons dan reedserken en aanvaar word in Suid-Afrika. So kandidate kan nou reedsdaarmee aangaan. En soos watmense met ons praat en bewushiervan raak, is daar die aandrangdat dit asb ook moet uitbrei inAfrika. Iemand het gesê dit help nieons dink net aan Suid-Afrika nie, distans die fokus, die prioriteit, maardat die moontlikheid daar is om ookin Afrika uit te brei. Die potensiaal vir waardeskep pingis beslis daardie uitnemende diensaan enige kliënt: ’n waar dege dre -we, gedifferensieerde kur ri kulummet erkende hoë standaarde. Danhet ons uit eindelik ŉ werksmag watwerklik ŉ verskil kan maak. Maat -skaplike verantwoordelikheid kombaie op dieselfde neer, en diswaarom ons standaarde daarstel,kwaliteit kwalifikasies wat erkenword. Dan die groot verantwoor -delik heid om die kwalifikasiesbekend te stel as dat dit eties is endaar waardes is en steeds binnedie wette van Suid-Afrika gefunk -sioneer word. Ons is hier om te bly,maar ook hier om ŉ verskil te maak.“When you make a commitmentyou build hope, when you build ityou build right”. Dit is wat ons in diebuiteland reggekry het, ons hetvertroue ingeboesem, ons hetvertroue gebou en daarom het onsdie deure wat ons kon, oop kon kry.

Ter afsluitingSoos wat daar tans ŉ privaatmediese stelsel in Suid-Afrika is,moet ons ook ŉ privaat onder -wysstelsel in plek kry. Dis nood -saaklik dat die stelsel wêreldwyderken en geag word, maar dat dienasionale klem behoue sal bly. Disbelangrik dat ons hande vat. Ek hetnetnou gesê dis ŉ onafhanklikeorganisasie, groter as enige enkel -organisasie, maar alleen sal dit ŉeensame pad bly. Hierdie is om ŉverskil te maak in Suid-Afrika virons kinders. Dit is ook deel van onsChristelike opdrag.

Vervolg van bl. 16 ons het twee kandi date deur dietoets laat gaan om te kyk of dit virgewone boertjies moontlik is omhierdie toetse te slaag? Een kan -didaat was ŉ sterkandidaat, maarbeide regtig van die platteland, nieeen van die stad nie. Die eerstekandidaat het uitgemerk as diebeste van almal wat geskryf het,dus uit al die Suid-Afrikaanse kan -didate; so dit is moontlik. Dietweede het in matriek so min ofmeer 60% gemiddeld gehad, metander woorde ŉ gemiddelde seun.Hy het tweede beste uitgemerk. Ditbewys vir ons daar is ŉ standaarden dit is moontlik. Die deure gaanoop, terwyl dit eintlik aanvankliktotaal onmoontlik gelyk het.

OndersteuningsdiensteHierdie is glad nie op die terrein vanSAOU of FEDSAS nie, dit is ŉondersteuningsdiens om skoleregsadvies te gee. Ons het binneBCVO baiekeer die behoefte ge haddat iemand na ŉ skool toe gaan enbv. ŉ KVWA selfs vir hulle doen, ofhulle met ŉ dis siplinêr help. En dit isook nou reeds in plek, sodat skolebyge staan kan word. Akkre diteringis vir ons almal ŉ nagmerrie; iemandmoet help om beleide daar te stel,en dit sal hierdie afdeling ook kandoen. Tydlyn gewys?; belangrik datons êrens aan die gang sou kom endan ook ŉ einde kry. Ons werk al 5jaar daaraan, maar nog onder dieradar, omdat ŉ mens moet vestigvoordat jy jouself in die “oorloginloop”. Ons beplan egter dat onsons eerste graad 12-eksamen teenD.V. 2019 kan begin afneem endaarna stelselmatig infaseer. Daar moes vroeër met die stan -daardisering begin word, waarnaons ook na tersiêre instel lings salbegin kyk. Die wetgewing en goeddaar is baie beperk en so ook dieskuifruimte. Ons glo, soos wat dieHere vir ons skole deure oop -gemaak het, dat die ruimte ookdaar sal wees en die behoefte isbeslis daar. Dit is belangrik dat dieInstituut sal funksioneer as die


Gedurende die 16de en 17de eeuevind ook baie belangrike gebeur -tenisse en ontwikkelings inFrankryk plaas. Na ŉ lang endroewige geskiedenis van Chris -ten vervolgings (soos ons daarsien), onthoofdings, verwurgings,openbare teregstellings deurmense in die vuur te verbrand,ontvang die Franse Protestante diereg op vrye godsdiensbe oefeningdeur die Edik van Nantes 1589.Daardeur is ŉ tydperk van bloedigegeloofsver volgings afgesluit. Maardit was nie die einde daarvan nie,want in 1685 word die Protestantsegeloofsvryheid deur die Katoliekekoning, Lodewyk XIV, ontdaangemaak deur die Edik van teherroep. Oornag moes dieProtestante vir hulle lewens vlugnadat ongeveer 20 000 van hulle inŉ baie kort tydperk ‒ sommigebronne sê selfs een nag – om dielewe gebring is. In hulle pogings omte ontvlug is talle gevange geneem,veral die oues van dae, die vrouensen die kinders, en van hulle sou hullewens eindig as martelare indonker kerkers en gevangenisse. Een van die mees berugte oordewaar Protestante aangehou was,was die toring van Constance. U salmerk dat die enigste openinkies indaardie toring sulke klein, nousplete hier en daar is. Een van dievroue, Marié Durandt, is tot so laatas 1730 vir 38 jaar in daardie toringaangehou met bykans geen lig nie.Baie van die vrouens wat in daardietoring aangehou was, vanweë hulgeloofsoortuiging, het blind geword,baie het kinders daar in die lewegebring, en baie van hulle is daardood. Min van hulle het sonderblindheid ander kant uitgekom. Indie registers van die gevangenisstaan daar met eentonige reëlmaataange teken x of y glo nog die -selfde. Is dit nie ŉ wonderlikegetuigskrif ten spyte van daardievervolgings nie. In daardie donkerwaar hulle bykans niks kon sien nieen ŉ groot deel van hulle lewens induisternis deurgebring het, staanop die plaveisteentjies van die

toring van Constance net eenwoord uitgekrap “resister”, weer -stand. Pogings van die gevange nis -owerhede om die vrouens oor tehaal om hulle geloof af te sweer tenspyt, teken hulle in hulle registersaan: sy glo nog steeds dieselfde.En op die plaveistene skryf dievrouens “weerstand”. Sommige van hierdie gevange nessou ook die grense na Nederlandoorsteek al vlugtende voor dieower hede uit; talle ander by hullevrylating. So kry Neder land die ere -titel van die groot ark van dievervolgings. En dit is interessantom daarvan kennis te neem dat Janvan Riebeeck se vrou, Maria de laQuellerie, se oupa een van daardievlugtende Hugenote was. ŉ Interes -sante stukkie as ek dit kan byvoeg,waar ŉ Roomse priester wat diekamp besoek het skryf dat hy diegesprek gehad het met die merk -waardige mevrou Van Riebeeck.Sy het vir hom vertel dat sy gees -genote verantwoordelik was dathaar oupa uit Frankryk moes vlug. In Nederland tref die vlugtendeHugenote weer hulle mede-ge -loofs genote aan, want die Huge -note was ook gereformeerd vanoortuiging. Daar vind talle van hullewerk om hulle gesinne te versorg.In 1688 ontvang die Hugenotetoestemming om na Suid-Afrika tekom, veral met die oog op diewynbou en die veeteelt. Een vandie voorwaar des was dat hulle ŉ eiepredikant moes saambring. In hierdie herdenkingsjaar sou vanpas wees om iets te sê oor diemerkwaardige Hugenote-leraar, ds.Pierre Siemond, wat beskryf is asdie waardige en eerste leraar vandie Draken steinse gemeente. Sostaan dit aangeteken in die kerklikeannales. So al om die ander Son -dag het hy gepreek te Stel len boschen Drakenstein en die ou sieke -troos ter, Mankandan, moes dan ŉHollandse preek te Stellenboschlees wanneer die leraar teDrakenstein was en omgekeer.Daardie eenvoudige eredienste is

gehou in ŉ skuur of in ŉ voorkamervan een van die ou woonhuise. Metdie oog op godsdienstige onderrighet nog ŉ merkwaardige persoonna vore getree, nl. Paul Roux, asvoorleser en skoolmeester. Die oudste bestaande gerefor meer -de preek wat ons nog in Suid-Afrikahet, is ŉ preek gehou deur ds.Pierre Siemond, op 25 Januarie1699, oor Johannes 4:23&24, oordie ontmoeting van Jesus met dieSamaritaanse vrou, oor die wareaanbidding wat God van sy volkverlang. Bo-aan die preek staangeskrywe “Daar kom ŉ tyd, en dit isnou, wanneer die ware aanbiddersdeur die Gees en in waarheid salaanbid” Die preek handel oor diegereformeerde interpretasie van dieuitleg van God se Woord m.b.t. dieware aanbidding in Gees en inwaarheid. Ds. Siemond maak dievolgende opmerking, en dit isbelangrik dat ons dit sien in die ligvan die inslag van die gerefor -meerde oortuiging en erfenis in onsland, a.g.v. die kumulatiewe, diesamewerkende invloed van dieNederlandse gereformeerde en dievan die Franse Protestantse tra -disie. En nou sê ds. Siemond in diepreek “Loof God, dat Hy ons nieslegs in die eerste Christene verloshet van die uiterlike en uitvoerigediens van die Wet van Moses nie,maar hy verlos ons ook in onsVader van die seremonies wat dieeiewaan, onwetendheid en diebegeerlikheid deur mense in diekerk ingebring is”. Spreek dit nie nog steeds na al hier -die eeue tot die kerklewe in onsvader land in ons Afrikaanse kerkenie? Hy sê: “Loof God dat Hy onslaat verstaan het deur sy Woord datnie in die dinge sy diens bestaannie, maar dat Hy gedien wil word inGees en in waarheid.” “Maar datons waak daarteen dat dit nie tever -geefs en tot ons veroordeling is datons insig het”, want sê hy, “hoeweldaar onder ons is die wat bly staanhet by die uiterlike van die gods -

Die Franse HugenoteHierdie bydrae maak deel uit van die geleentheidsrede van prof. Raath op 6 April

Vervolg op bl. 19


Nederlandse Statebybel (1637)Hierdie is die eerste amptelike Ne -der landse Bybelvertaling wat reg -streeks uit die oorspronklike talevertaal is. Daar is wel van vroeëreander vertalings gebruik gemaak,waarvan die Delftse (1477), dieLies veldtse (1526), die Biestkense(1560) ens., wat egter vertalingsvan vertalings was en daarbyenigsins onvol ledig.Die opdrag vir hierdie Bybelver talingis tydens die Sinode van Dordt in1618/19 gegee, met die versoek aandie State-Generaal om daar voor tebetaal. Die Sinode het ge oor deel dat

ŉ goeie hervormde ver taling nodigwas, wat so na as moont lik aan diebrontale moes wees (Aramees,Hebreeus en Grieks). Daar is o.m.as voorbeeld na die Engelse KingJames van 1611 verwys.Dit was eers in 1629 dat die State-Generaal ooreengekom het omaan die versoek te voldoen. Diever taalwerk is daarna in Leiden on -der neem. Leiden het ŉ redelike be -drag gulde moes betaal vir die ok -trooi om te kan druk. In 1635 wasdit gereed en in 1637 het die Neder -landse staat dit amptelik in gebruikgeneem.

Dit is met hierdie bekende Neder -landse Statebybel dat die VanRiebeeck-geselskap in 1652 na dieKaap gekom het. Vir die volgende280 jaar plus sou dit die Bybel weeswat in Suid-Afrika in algemenegebruik sou wees, tot ongeveer dieverskyning van die eerste Afri -kaanse Bybelvertaling in 1933. DieStatebybel het in Nederland sowelas in Suid-Afrika ŉ onbe rekenbaregroot invloed uitgeoefen, nie net opkerklike gebied nie, maar ook watdie staatsordening betref. Die taal

Beproefde Bybelvertalings as vrug van die Reformasie

Vervolg op bl. 20

diens en wat hulle verbeel dat hullehul baie goed van hulle pligte kwyt,omdat hulle kerk toe gaan, hoewelhulle met hul gees afwesig is, enhulle hart nie by die Woord is watverkondig word nie”. Ook nie by diegebede wat opgestuur word nie, ofdie liedere wat gesing word nie, ofdie sakramente wat bedien wordnie. En nou kan ons voor ons geestes -oog vir ds. Pierre Siemond indaardie eenvoudige boerewoninkiese voorkamer met ŉ russtoel en ŉperskepitvloer, waar die klein ge -meentetjie voor hom sit, die erns endie plegtigheid van die verrig tinge,sonder uiterlike vertoon, in diensvan God en Gees en in waarheid. Isdit nie ŉ wonderlike erfenis vir onsas gelowiges in die kerke vangereformeerde oortuiging vandagdat in daardie klein begin, daardiesuiwer waarheid reeds so sterkbeklemtoon is nie. Hy sê laat onsons behoed broeders en susters enwel vir die vleeslike toewyding vandie eerstes, as vir die hoogmoedigegeestelikheid van die ander. Laatons tog nie dink dat Jesus ons vandie seremonies bevry het om onsdie geleentheid te gee om na dievlees te lewe of in sy diens te verflounie. Wat ŉ paslike ver maning nogsteeds in ons tyd vir die kerk van

gereformeerde belydenis. Hy’t slegsuiterlike diens van die Wet veranderin ŉ geestelike en evangeliesediens. Laat ons onsself nie tevredestel deur alleen die kerk te besoeken die eredienste by te woon nie,maar laat ons met al die opmerk -saamheid van die Gees en al dieliefde van ons hart daaraan deel -neem: Die verkondiging van dieWoord, die bediening van die sakra -mente, die sang in die erediens.Geagte vriende, die kerkher vormingvia die Nederlandse ves tiging aandie Kaap en die bydrae van dieFranse Hugenote was nie beperktot die kerklike nie. Maar dit het ookŉ geweldige impak gehad op dievorming van ons boere kultuur enalle uitinge van ons beskawings -lewe. Uit daardie pio niers gemeen -skap aan die Kaap van die 17deeeu sou mettertyd die Afrikanervolkspruit. ŉ Volk met ŉ eiesoortigekultuur en lewensuitkyk, ŉ gerefor -meerde grondslag in alles. En sosou dit mettertyd deur die pioniers -gemeenskap onder die binnelanduitkom en uit daardie volks kultuurwat daarmee saam gaan nadat ŉbeskawingskrag van verfyndheid,het een van ons voor gangers bygeleentheid geskryf, ŉ gees vanverfyndheid, die op komen de volk s -kul tuur gekenmerk het. Alhoewel die aardse dinge maarbeperk was, die middele beperk

was, was daar verfyndheid. AbramBoogaard, ŉ skeepsdokter, in diensvan die Kompanjie, skryf in 1702,dis ŉ halwe eeu na die volks -planting, toe hy reeds ŉ vyfdebesoek aan die Kaap gebring het,sê hy die indruk wat hierdie volks -planting op hom maak, hy sê “Dittroffe die volksplanting met ŉ kerk”,die kerklike lewe in die middel vandie volk se lewe. Gebou op dieHollandse manier en versier met ŉhoë toring, God alleen, waarinSondae die leer van die waarheidgepreek word omring met ŉ kerkwat met ’n steenmuur omring is. Diepionierskultuur en die gods diens -tige onderbou daarvan het veral indie harde en ongenaakbare engevaarvolle lewe in die binne land ŉkrag gebly wat ons met onsvoorsate verbind. Hier het boere -pioniers met hegte bande van ŉgemeenskaplike lewens- en gods -diens oortuiging tot stand gekom.Saamgesnoer tot ŉ volk met ŉgemeenskaplike oogmerk, doel,strewe en so het ŉ volkstipe totstand gekom wat selfs deur dieEngelse John Murray beskryf is. Hysê: gekenmerk deur “extremeconservatism and a resolutionstrictly to walk in the old paths”. Nieeksperimenteer met allerhandenuwe en verspottighede nie. “Toavoid an epiphany in church that iseveryday new-fashioned”.

Vervolg van bl. 18

Die Hoofbestuur van die VCHO ver -klaar hiermee dat die stand punte vanouteurs in Roeping en Riglyne nienoodwendig die amptelike standpuntvan die VCHO is nie.

ROEPINGen

RIGLYNE

REDAKTEURKERNREDAKSIE: Prof A.W.G. Raath,Prof D.F.M. Strauss.

HOOFBESTUUR

Prof A.W.G. Raath (Bloemfon tein, Voor -sitter), Prof P.H. Stoker (Pot chef stroom,On der voor sitter), Prof E.J. van Niekerk(Pretoria), Prof I.H. Horn (Pre toria), ProfH.G. Stoker (Potchefstroom), Dr A.L.A.Buys (Pre toria), Dr M. Diedericks(Pretoria) en Ds R. Bain (Potchef -stroom).

Gekoöpteerde lede: Prof J.A.E. Aden -dorff (Ger mis ton).

Uitvoerende Beampte: Mnr H.J. Hayes

Die Uitvoerende BeamptePosbus 1824Van Schalkwykstraat 21, UniversitasBloemfontein9300 / 9301Tel. (051) 525 2267 of

(051) 525 2341Faks (051) 522 4513E-pos: [email protected]: http://www.vcho.co.za

50(1999)


van die Statebybel vorm bv. diegrondslag van standaard-Neder -lands, wat in die 17de eeu ont wikkelen as belangrike instru ment in diekulturele eenwording van Neder -land opgetree het.

Afrikaanse Bybelvertaling(1933)Teen die tweede helfte van die19de eeu het die aandrang vir ŉBybel in Afrikaans al hoe sterkerbegin word. Vanaf 1872 het stem -me almeer daarvoor opge gaan. Dithet ook saamgeval met die stigtingvan die Genootskap van Regte Afri -kaners (GRA), soos dit bekend -gestaan het. Die GRA het hom nieslegs vir ŉ eie amptelike Afrikaansetaal beywer nie, maar eksplisiet ookdie ideaal van ŉ Afrikaanse Bybel -vertaling. Veel seg gend dat diestigters van die GRA oorwegendHugenote was.Dit het die Eerste Taalbewegingingelei wat van 1875 tot 1899gestrek het, toe die Anglo-Boere -oorlog uitgebreek het. In 1878 hetdie GRA besluit dat die tyd ryp wasvir ŉ Bybelvertaling in Afri kaans. DieKerk het egter nog nie akkoordgegaan nie.Soos verwag kon word het die strydteen verengelsing ná die Anglo-Boereoorlog voortgegaan, toe on -der meer Engelse onder wysers na

Vervolg van bl. 19 Suid-Afrika gebring is. Daar ont -staan ŉ nuwe vasbe radenheid omdie GRA-ideale te laat herleef. Dit isdie bekende Gustav Preller wat diedoelstel lings vir ŉ Tweede Taalbe -weging geformuleer het, wat daar -mee die volgende fase vanaf 1903in die Afrikaanse taalstryd ingeleihet. Weereens is daar die uitge -sproke begeerte vir ŉ Afri kaanseBybelvertaling. Ondertus sen het dietaal ŉ verdieping ondergaan, deelsvanweë die stryd en swaarkry vandie Oorlog.Die taal het hom oor die breë volks -lewe begin uitstrek om ook diekulturele en onderwysterreine tebestryk. Daardeur kon die kunsteen die wetenskap begin gedy. Dit isasof daar ŉ siels ontwaking inAfrikanergeledere gekom het en diedigkuns en letterkunde het beginblom. Die ywer vir die Afrikaansetaal het onstuitbaar geword. In 1914 lewer dr Keet die belang likerefe raat te Stellenbosch oor dieBybel in Afrikaans en bepleit same -werking onder die Holland se kerkesoos dit genoem is. Tydens ŉ Vry -staatse Sinode van die NGK in 1916,op voorstel van dr NJ van derMerwe, word die eerste belangriketree geneem. ŉ Kommissie, in same -werking met die GK, moet die be -kwaamste manne aanwys om met ŉAfri kaanse Bybelvertaling te begin.Teen 1918 is Afrikaans as mede-

amptelike taal deur die staat erkenen Afrikaans verwerf die status vanŉ wetenskapstaal. Nou begin dietaal ook aan die universiteit syregmatige plek inneem. Teen 1925het Afrikaans amptelike status in diebreë volkslewe verkry.Intussen is aan die Bybelvertalingvoortgewerk. Daar is hoofmo -mente, soos in 1922, wat ŉ beperk -te proefuitgawe opge lewer het. Diebelangrike was egter dat met dieeerste verskyning daar van dit ge -blyk het dat die Afrikanervolkuitgesien het na die Bybel in hullemoedertaal. Daar is heeltydsevertalers en eind vertalers benoem;ook taalad viseurs. Die werk hetmomentum begin kry en ons is vandie feno minale bydrae van Totiusbewus, benewens die ander beken -de medewerkers. Die verskyningvan die Bybel in Afrikaans in 1933kan dan as ŉ hoogtepunt van dieTweede Taalbeweging gesienword, waardeur die oorspronklikeideaal van die GRA verwesenlik is.

Ander BybelvertalingsUiteraard is daar ook die ander By -bel vertalings wat danksy die Refor -masie tot stand gekom het, waarvano.m. dié van Luther en die KingJames wat vermelding ver dien,maar weens gebrek aan ruim te niehier bespreek kan word nie.

roeping riglyne - vcho2017/04/12 · het jy eintlik maar uit vrees kerk toe gegaan. jy het nie...

Documents