Regionalny Program Operacyjny

Wojewdztwa Kujawsko-Pomorskiego

na lata 2014-2020 [nr CCI 2014PL16M2OP002]

Zacznik do Uchway Nr 15/470/14

Zarzdu Wojewdztwa Kujawsko-Pomorskiego

z dnia 8 kwietnia 2014 r.

Projekt 4.0

Toru, kwiecie 2014 r.

2

3

SPIS TRECI

WPROWADZENIE.......................................................................................................................... 7

SEKCJA 1. STRATEGIA DOTYCZCA WKADU PROGRAMU OPERACYJNEGO W REALIZACJ UNIJNEJ

STRATEGII NA RZECZ INTELIGENTNEGO, ZRWNOWAONEGO WZROSTU SPRZYJAJCEGO

WCZENIU SPOECZNEMU ORAZ OSIGNICIE SPJNOCI GOSPODARCZEJ, SPOECZNEJ I

TERYTORIALNEJ ............................................................................................................................ 8

SEKCJA 1.1 STRATEGIA DOTYCZCA WKADU PROGRAMU OPERACYJNEGO W REALIZACJ UNIJNEJ STRATEGII NA RZECZ

INTELIGENTNEGO, ZRWNOWAONEGO WZROSTU SPRZYJAJCEGO WCZENIU SPOECZNEMU ORAZ OSIGNICIE

SPJNOCI GOSPODARCZEJ, SPOECZNEJ I TERYTORIALNEJ ........................................................................... 8

1.1.1 OPIS ZAWARTEJ W PROGRAMIE STRATEGII DOTYCZCEJ WKADU W REALIZACJ UNIJNEJ STRATEGII NA RZECZ INTELIGENTNEGO, ZRWNOWAONEGO WZROSTU SPRZYJAJCEGO WCZENIU SPOECZNEMU ORAZ DO OSIGNICIA SPJNOCI GOSPODARCZEJ, SPOECZNEJ I TERYTORIALNEJ ......................................................... 8

Diagnoza wyzwa, potrzeb i potencjaw sektorw/regionu objtych Programem .............................. 8

Badania naukowe, rozwj technologiczny i innowacje ........................................................................ 8

Spoeczestwo informacyjne ................................................................................................................ 9

Przedsibiorczo ................................................................................................................................ 10

Konkurencyjno wojewdztwa ......................................................................................................... 14

Wzmocnienie odpornoci na zagroenia zwizane ze zmianami klimatu .......................................... 15

Gospodarka odpadami ........................................................................................................................ 16

Gospodarka wodno-ciekowa ............................................................................................................. 17

Kultura ................................................................................................................................................ 18

Ochrona rodowiska i zasobw przyrodniczych ................................................................................. 19

Zachowanie rnorodnoci biologicznej m.in. poprzez ochron powierzchni i odtwarzanie siedlisk

cennych przyrodniczo, ochron gatunkw zwierzt zagroonych wyginiciem oraz edukacj

ekologiczn. ........................................................................................................................................ 20

Energetyka i gospodarka niskoemisyjna w regionie ........................................................................... 20

Dostpno transportowa .................................................................................................................. 21

Edukacja i wyksztacenie ..................................................................................................................... 24

Wykluczenie i integracja spoeczna .................................................................................................... 26

Zdrowie ............................................................................................................................................... 29

Rynek pracy ......................................................................................................................................... 32

Podejcie terytorialne (interwencja na obszarach o szczeglnych uwarunkowaniach OSI) ........... 36

Powizanie celw Strategii Europa 2020 z priorytetami Programu .................................................. 39

1.1.2 UZASADNIENIE WYBORU CELW TEMATYCZNYCH I PRIORYTETW INWESTYCYJNYCH ................. 55

SEKCJA 1.2 UZASADNIENIE ALOKACJI FINANSOWEJ.................................................................................. 68

1.2.1 UZASADNIENIE PODZIAU RODKW MIDZY CELE TEMATYCZNE I PRIORYTETY INWESTYCYJNE ........................ 68

1.2.2 MATRYCA LOGICZNA STRATEGII INWESTYCYJNEJ PROGRAMU .................................................................... 69

SEKCJA 2 OSIE PRIORYTETOWE ................................................................................................... 79

4

2.A.1 O PRIORYTETOWA 1 WZMOCNIENIE INNOWACYJNOCI I KONKURENCYJNOCI GOSPODARKI

REGIONU ................................................................................................................................... 79

2.A.1 O PRIORYTETOWA 2 CYFROWY REGION .................................................................... 94

2.A.1 O PRIORYTETOWA 3 EFEKTYWNO ENERGETYCZNA I GOSPODARKA NISKOEMISYJNA W

REGIONIE ................................................................................................................................... 98

2.A.1 O PRIORYTETOWA 4 REGION PRZYJAZNY RODOWISKU ................................................... 111

2.A.1 O PRIORYTETOWA 5 SPJNO WEWNTRZNA I DOSTPNO ZEWNTRZNA REGIONU .... 128

2.A.1 O PRIORYTETOWA 6 SOLIDARNE SPOECZESTWO I KONKURENCYJNE KADRY .................. 138

2.A.1 O PRIORYTETOWA 7 ROZWJ LOKALNY KIEROWANY PRZEZ SPOECZNO ....................... 149

2.A.1 O PRIORYTETOWA 8 AKTYWNI NA RYNKU PRACY ............................................................. 154

2.A.1 O PRIORYTETOWA 9 SOLIDARNE SPOECZESTWO .......................................................... 175

2.A.1 O PRIORYTETOWA 10 INNOWACYJNA EDUKACJA ............................................................. 189

2.A.1 O PRIORYTETOWA 11 ROZWJ LOKALNY KIEROWANY PRZEZ SPOECZNO ..................... 203

2.B.1 O PRIORYTETOWA 12 POMOC TECHNICZNA ..................................................................... 208

SEKCJA 3 PLAN FINANSOWY ...................................................................................................... 211

SEKCJA 3.1 RODKI FINANSOWE Z POSZCZEGLNYCH FUNDUSZY ORAZ KWOTY NA REZERW WYKONANIA............ 211

SEKCJA 3.2 CZNE RODKI FINANSOWE W PODZIALE NA FUNDUSZE ORAZ WSPFINANSOWANIE KRAJOWE (EUR)

................................................................................................................................................. 213

SEKCJA 4 ZINTEGROWANE PODEJCIE DO ROZWOJU TERYTORIALNEGO ..................................... 218

SEKCJA 4.1 ROZWJ LOKALNY KIEROWANY PRZEZ SPOECZNO ............................................................... 219

SEKCJA 4.2 ZRWNOWAONY ROZWJ OBSZARW MIEJSKICH ................................................................. 222

SEKCJA 4.3 RAMY REALIZACJI ZIT POZA ZINTEGROWANYMI PRZEDSIWZICIAMI Z ZAKRESU ZRWNOWAONEGO

ROZWOJU OBSZARW MIEJSKICH ORAZ SZACUNKOWA ALOKACJA Z POSZCZEGLNYCH OSI PRIORYTETOWYCH ....... 226

SEKCJA 4.4 ROZWIZANIA DOTYCZCE PRZEDSIWZI MIDZYREGIONALNYCH I TRANSNARODOWYCH W RAMACH

PROGRAMU OPERACYJNEGO, Z UDZIAEM BENEFICJENTW ZNAJDUJCYCH SI W CO NAJMNIEJ JEDNYM INNYM

PASTWIE CZONKOWSKIM .............................................................................................................. 227

SEKCJA 4.5 WKAD PLANOWANYCH PRZEDSIWZI W RAMACH PROGRAMU W ODNIESIENIU DO STRATEGII

MAKROREGIONALNYCH I STRATEGII MORSKICH, Z ZASTRZEENIEM POTRZEB OBSZARU OBJTEGO PROGRAMEM

ZIDENTYFIKOWANYCH PRZEZ PASTWO CZONKOWSKIE .......................................................................... 228

SEKCJA 5 SZCZEGLNE POTRZEBY OBSZARW GEOGRAFICZNYCH NAJBARDZIEJ DOTKNITYCH

UBSTWEM LUB GRUP DOCELOWYCH NAJBARDZIEJ ZAGROONYCH DYSKRYMINACJ LUB

WYKLUCZENIEM SPOECZNYM .................................................................................................. 230

SEKCJA 5.1 OBSZARY GEOGRAFICZNE NAJBARDZIEJ DOTKNITE UBSTWEM/GRUPY DOCELOWE NAJBARDZIEJ

ZAGROONE DYSKRYMINACJ ........................................................................................................... 230

SEKCJA 5.2 STRATEGIA SUCA ZASPOKOJENIU SZCZEGLNYCH POTRZEB OBSZARW GEOGRAFICZNYCH/GRUP

DOCELOWYCH NAJBARDZIEJ DOTKNITYCH UBSTWEM ORAZ, W STOSOWNYCH PRZYPADKACH, WKAD

ZINTEGROWANEGO PODEJCIA USTANOWIONEGO W UMOWIE PARTNERSTWA .............................................. 242

5

SEKCJA 6 SZCZEGLNE POTRZEBY OBSZARW GEOGRAFICZNYCH, KTTE CIERPI NA SKUTEK

POWANYCH I TRWAYCH NIEKORZYSTNYCH WARUNKW PRZYRODNICZYCH LUB

DEMOGRAFICZNYCH .................................................................................................................. 244

SEKCJA 7 INSTYTUCJE I PODMIOTY ODPOWIEDZIALNE ZA ZARZDZANIE, KONTROL I AUDYT ORAZ

ROLA POSZCZEGLNYCH PARTNERW ...................................................................................... 245

SEKCJA 7.1 ODPOWIEDNIE INSTYTUCJE I PODMIOTY ............................................................................... 245

SEKCJA 7.2 ZAANGAOWANIE WACIWYCH PARTNERW ....................................................................... 249

7.2.2 GRANTY GLOBALNE .......................................................................................................................... 251

7.2.3 RODKI PRZEZNACZONE NA BUDOWANIE POTENCJAU ........................................................................... 252

SEKCJA 8. KOORDYNACJA MIDZY FUNDUSZAMI POLITYKI SPJNOCI, EFRROW, EFMR ORAZ

INNYMI UNIJNYMI I KRAJOWYMI INSTRUMENTAMI FINANSOWANIA ORAZ EBI .......................... 253

SEKCJA 9. WARUNKI WSTPNE .................................................................................................. 254

SEKCJA 9.1 WARUNKI WSTPNE ........................................................................................................ 254

SEKCJA 9.2 OPIS PRZEDSIWZI ZMIERZAJCYCH DO SPENIENIA WARUNKW WSTPNYCH, WYKAZ INSTYTUCJI

ODPOWIEDZIALNYCH ORAZ HARMONOGRAM PRZEDSIWZI ................................................................... 255

SEKCJA 10. ZMNIEJSZANIE OBCIE ADMINISTRACYJNYCH DLA BENEFICJENTW ..................... 267

SEKCJA 11. ZASADY HORYZONTALNE ......................................................................................... 267

SEKCJA 11.1 ZRWNOWAONY ROZWJ ............................................................................................ 267

SEKCJA 11.2 RWNO SZANS I NIEDYSKRYMINACJA ............................................................................. 269

SEKCJA 11.3 RWNOUPRAWNIENIE PCI ............................................................................................. 270

SEKCJA 12. ODRBNE ELEMENTY ................................................................................................ 271

SEKCJA 12.1 DUE PROJEKTY, KTRYCH REALIZACJ ZAPLANOWANO W OKRESIE PROGRAMOWANIA .................. 271

SEKCJA 12.2 RAMY WYKONANIA PROGRAMU OPERACYJNEGO .................................................................. 271

SEKCJA 12.3 WACIWI PARTNERZY ZAANGAOWANI W PRZYGOTOWANIE PROGRAMU ................................. 274

ZACZNIKI ............................................................................................................................... 275

SPIS TABEL ................................................................................................................................ 276

WYKAZ SKRTW ..................................................................................................................... 277

6

7

WPROWADZENIE Regionalny Program Operacyjny Wojewdztwa Kujawsko-Pomorskiego 2014-2020 (wersja 4.0) zosta przygotowany w oparciu o regulacje zawarte, w przyjtym 17 grudnia 2013 r. przez Komisj Europejsk, tzw. pakiecie legislacyjnym dla polityki spjnoci na lata 2014-2020. W pakiecie znalazy si szczegowe regulacje odnoszce si do piciu funduszy objtych Wsplnymi Ramami Strategicznymi na lata 2014-2020, w tym Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz Europejskiego Funduszu Spoecznego. W ramach przygotowa do przyszej perspektywy finansowej Zarzd Wojewdztwa Kujawsko-Pomorskiego przyj 29 maja 2013 r. Wstpny zarys RPO 2014-2020. Propozycja ukadu osi RPO WK-P 2014-2020 na potrzeby zdefiniowania gwnych kierunkw wsparcia z EFRR oraz EFS. 19 czerwca 2013 r. przyjta zostaa wersja 1.0 projektu RPO WK-P 2014-2020, a 30 padziernika 2013 r. wersja 2.0 projektu Programu, ktra poddana zostaa szerokim konsultacjom spoecznym oraz ocenie wpywu realizacji Programu na rodowisko przyrodnicze i ewaluacji ex-ante. W projekcie 3.0 RPO WK-P 2014-2020, przyjtym przez Zarzd Wojewdztwa 26 lutego 2014 r. uwzgldniono regulacje wynikajce z Umowy Partnerstwa 2014-2020, przyjtej przez Rad Ministrw 8 stycznia 2014 r., dokumentu, ktry determinuje ksztat polityki spjnoci w Polsce, w latach 2014-2020. Wskazane w dokumencie cele rozwojowe do 2020 roku, wskaniki monitorujce ich realizacj oraz zakres proponowanych interwencji stanowi punkt odniesienia do okrelenia szczegowej zawartoci programu operacyjnego. Przygotowujc dokument brano rwnie pod uwag dowiadczenia zwizane z wdraaniem perspektywy 2004-2006 oraz 2007-2013. Wersja 3.0 Programu uwzgldniaa rwnie uwagi z konsultacji spoecznych oraz rekomendacje z ewaluacji ex-ante Programu. W niniejszym projekcie 4.0 RPO WK-P 2014-2020 uwzgldniono uwagi MIR, innych ministerstw resortowych, Urzdu Statystycznego w Bydgoszczy oraz Rady Dziaalnoci Poytku Publicznego. Program uzyska pozytywna opini Penomocnika rzdu do spraw rwnego traktowania. Regionalny Program Operacyjny Wojewdztwa Kujawsko-Pomorskiego 2014-2020 jest podstawowym instrumentem realizacji celw Strategii rozwoju wojewdztwa kujawsko-pomorskiego do roku 2020 Plan modernizacji 2020+. Strategia Programu jest w peni spjna z celami krajowymi wskazanymi w Strategii Rozwoju Kraju do 2020 roku i jednoczenie zachowuje synergi z celami Strategii Europa 2020. Program zawiera streszczenie analizy spoeczno-gospodarczej regionu wraz z wynikajcymi z niej gwnymi wyzwaniami rozwojowymi dla wojewdztwa, opis priorytetw wraz z uzasadnieniem, syntetyczny opis wdraania, a take szacunkowy plan finansowy. Celem gwnym RPO WK-P 2014-2020 jest uczynienie wojewdztwa kujawsko-pomorskiego konkurencyjnym i innowacyjnym regionem Europy oraz poprawa jakoci ycia jego mieszkacw.

Program finansowany bdzie z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Spoecznego, publicznych rodkw krajowych i rodkw prywatnych. Za wdraanie Programu odpowiedzialny bdzie Zarzd Wojewdztwa Kujawsko-Pomorskiego.

8

SEKCJA 1. STRATEGIA DOTYCZCA WKADU PROGRAMU OPERACYJNEGO W REALIZACJ UNIJNEJ STRATEGII NA RZECZ INTELIGENTNEGO, ZRWNOWAONEGO WZROSTU SPRZYJAJCEGO WCZENIU SPOECZNEMU ORAZ OSIGNICIE SPJNOCI GOSPODARCZEJ, SPOECZNEJ I TERYTORIALNEJ

Sekcja 1.1 Strategia dotyczca wkadu programu operacyjnego w realizacj unijnej strategii na rzecz inteligentnego, zrwnowaonego wzrostu sprzyjajcego wczeniu spoecznemu oraz osignicie spjnoci gospodarczej, spoecznej i terytorialnej

1.1.1 Opis zawartej w programie strategii dotyczcej wkadu w realizacj unijnej strategii na rzecz inteligentnego, zrwnowaonego wzrostu sprzyjajcego wczeniu spoecznemu oraz do osignicia spjnoci gospodarczej, spoecznej i terytorialnej

Diagnoza wyzwa, potrzeb i potencjaw sektorw/regionu objtych Programem

Badania naukowe, rozwj technologiczny i innowacje

Wojewdztwo kujawsko-pomorskie naley do regionw o niskiej skali nakadw na dziaalno badawczo-rozwojow. W roku 2010 nakady poniesione na ten cel w wojewdztwie wyniosy 204,2 mln z i stanowiy zaledwie 2% sumy oglnokrajowej, a warto bezwzgldna lokowaa wojewdztwo na 10 pozycji w kraju. Analizujc ostatni dekad, udziay wojewdztwa tylko raz w roku 2009 przekroczyy 2,4% (w roku 2009, wyjtkowym pod wzgldem nakadw na tle caej dekady, byo to 3,8%). Take pozycja kujawsko-pomorskiego na tle innych wojewdztw jest stabilna najczciej jest to 10 lub 9 lokata.

Bardzo niekorzystny jest fakt, e o ile w skali kraju nakady na dziaalno badawczo-rozwojow sukcesywnie rosn, to w kujawsko-pomorskim notuje si coroczne wahania. Zmiennoci s dosy due, a w ostatnich latach kilkukrotnie zanotowano spadki nakadw na B+R w stosunku do roku poprzedzajcego. Nakady na B+R, w przeliczeniu na 1 mieszkaca w 2010 roku, lokoway kujawsko-pomorskie na 13 pozycji (nisze wartoci odnotoway jedynie podlaskie, lubuskie i opolskie), przy czym w stosunku do mazowieckiego bya to warto ok. 8-krotnie nisza, a w stosunku do wielu regionw ponad 2-krotnie nisza. Nawet w roku 2009, gdy nakady byy rekordowo wysokie, wojewdztwo zajmowao dopiero 8 pozycj tak bezwzgldnie, jak i w przeliczeniu na 1 mieszkaca.

Analogicznie niekorzystna tendencja wystpuje w odniesieniu do udziau nakadw podmiotw gospodarczych w nakadach na dziaalno B+R ogem. O ile jeszcze na pocztku I dekady XXI wieku, udzia ten przekracza 40% (a w pewnych okresach siga niemal 60%), co lokowao wojewdztwo na 2 pozycji w kraju, to w 2010 byo to zaledwie 19% (10 pozycja).

Od 2009 r. (115) wojewdztwo notuje powolny wzrost zgoszonych wynalazkw, ktrych liczba w 2012 r. wynosia 170. Fluktuuje natomiast liczba udzielonych patentw, ktra w latach 2009-2012 wynosia odpowiednio: 53, 35, 80 i 55.

Systematycznie unowoczenieniu i rozbudowie ulega infrastruktura badawcza jednostek naukowych w wojewdztwie kujawsko-pomorskim. W perspektywie finansowej 2007-2013 w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Wojewdztwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2007-2013 zrealizowano 4 projekty. Najwiksze z nich dotyczyy budowy Interdyscyplinarnego Centrum Nowoczesnych Technologii Uniwersytetu Mikoaja Kopernika w Toruniu (71,5 mln z) oraz realizacji II etapu Regionalnego Centrum Innowacyjnoci (57,2 mln z). W ramach

9

dofinansowania z Programu Operacyjnego Infrastruktura i rodowisko rozbudowano Wydzia Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej UMK w Toruniu kosztem ponad 26 mln z.

Korzystny trend wykazuje udzia przedsibiorstw innowacyjnych wojewdztwa kujawsko-pomorskiego w odniesieniu do ogu przedsibiorstw przemysowych ogem. W 2012 r. udzia ten wynis 17,5% i by wyszy o jeden punkt procentowy od redniej dla caego kraju.

Natomiast na tle kraju (0,89%) niepomylnie wyglda udzia zatrudnionych w B+R w pracujcych ogem, ktry w 2012 r. wynosi 0,59%.

W Unijnym Rankingu Innowacyjnoci1 za 2012 r. kujawsko-pomorskie podobnie jak pozostae polskie regiony, za wyjtkiem Mazowsza, zakwalifikowane zostao do kategorii okrelanej jako skromni innowatorzy. Przy czym w 2011 r. zajmowao pozycj umiarkowanego innowatora2. Regional Innovation Scoreboard 2012 zalicza kujawsko-pomorskie do grupy 133 regionw charakteryzujcych si istotnym znaczeniem w produkcji (i znacznym osabieniem potencjau).

Wyzwania i potrzeby

Podniesienie poziomu innowacyjnoci w sektorze prywatnym. Promocja innowacyjnoci wrd przedsibiorcw. Zwikszenie wykorzystania potencjau B+R jednostek naukowych. Podnoszenie poziomu konkurencyjnoci midzynarodowej instytucji B+R oraz jednostek naukowych. Wsparcie sfery B+R w przedsibiorstwach. Rozwj inkubatorw przedsibiorczoci/technologicznych. Wzmocnienie bada stosowanych i prac rozwojowych. Bezporednia wsppraca jednostek naukowych i sfery biznesu.

Spoeczestwo informacyjne

W styczniu 2012 r. w wojewdztwie kujawsko-pomorskim 95,5% badanych przez GUS3 przedsibiorstw (bez sekcji K4) wykorzystywao komputery, przy redniej oglnopolskiej 94,7%, a 82,3% przedsibiorstw umoliwiao pracownikom zdalny dostp poprzez Internet do poczty elektronicznej, dokumentw lub aplikacji. 27,2% przedsibiorstw w wojewdztwie kujawsko-pomorskim posiada dostp do Internetu poprzez modem analogowy (zwyk lini telefoniczn) lub cyfrowy ISDN. Oznacza to, i 83,8% przedsibiorstw dysponuje czem szerokopasmowym. Przy czym tylko 24,8% przedsibiorstw dysponuje prdkoci poczenia internetowego okrelonego w umowie na mniej ni 2 Mbit/s, prawie 50% przedsibiorstw przynajmniej 2 ale mniej ni 10 Mbit/s, a nieco ponad 10% wskazuje na przynajmniej 10 ale mniej ni 30 Mbit/s. 66,2% przedsibiorstw posiada wasn stron internetow. Z wynikw przeprowadzonego przez GUS w 2011 r. badania wynika rwnie, e jedynie 11% przedsibiorstw prowadzi e-sprzeda, w tym 8,5% poprzez stron internetow, a 3,3% poprzez wiadomoci typu EDI. Przy czym 5,2% kujawsko-pomorskich przedsibiorstw deklaruje, e udzia wartoci netto zamwie zoonych drog elektroniczn w stosunku do ogu zakupw wynosi mniej ni 1%. 34,7% przedsibiorstw deklaruje, e w 2011 r. ponioso nakady na zakup sprztu informatycznego lub sprztu telekomunikacyjnego, bd leasing finansowy urzdze ICT.

1 Innovation Union Scoreboard 2013, European Commission, 2013. 2 Regional Innovation Scoreboard 2012, European Commission, 2012. 3 Wykorzystanie technologii informacyjno-(tele)komunikacyjnych w przedsibiorstwach i gospodarstwach domowych w 2012 r., GUS, http://www.stat.gov.pl/gus/5840_wykorzystanie_ict_PLK_HTML.htm . 4 Sekcja K dziaalno finansowa i ubezpieczeniowa.

10

Tylko nieco ponad 14 % przedsibiorstw w wojewdztwie kujawsko-pomorskim wykorzystuje pakiety oprogramowania ERP w celu przekazywania informacji pomidzy rnymi obszarami dziaalnoci przedsibiorstwa (np. ksigowoci, marketingiem, produkcj), a 16,7% wykorzystuje oprogramowanie CRM do zarzdzania informacjami o klientach, w tym pozwalajce na:

zbieranie, przechowywanie informacji o klientach oraz zapewnienie dostpu do nich innym komrkom przedsibiorstwa 16,4%,

analizowanie informacji o klientach w celach marketingowych (ustalanie cen, zarzdzanie promocjami, definiowanie kanaw dystrybucji itp.) 13,4%.

Wrd przedsibiorstw posiadajcych dostp do Internetu 90,3% deklaruje, e wykorzystuje Internet w kontaktach z administracj publiczn.

Wedug bada Eurostatu tylko 21% Polakw w 2010 r. korzystao z e-usug publicznych, w obszarze e-administracji (przy redniej UE 32%). W 2012 r. tylko 11% osb w Polsce, w kontaktach z administracj publiczn, przekazywao wypenione formularze korzystajc z Internetu. Przy czym w 2012 r. tylko 10% stron internetowych urzdw speniao kryteria dostpnoci WCAG 2.05. Za udzia osb korzystajcych z Internetu w celu umwienia si na wizyt lekarsk wynis 4,3% (kategoria wiekowa 16-74 lata). Na podobnym poziomie (3,8%) ksztatowa si odsetek osb korzystajcych z Internetu w celu zamwienia produktw zwizanych ze zdrowiem. Badanie to wykazao, e jednym z gwnych powodw rezygnacji z Internetu w celu skontaktowania si z lekarzem/specjalist w sprawach zdrowotnych jest preferowanie kontaktu osobistego (ponad 40% badanych)6.

Wyzwania i potrzeby

Rozszerzenie zakresu e-gospodarki. Zmniejszanie deficytu kompetencji cyfrowych w sferze publicznej podnoszenie kompetencji cyfrowych. Kreowanie i wspieranie dziaa na rzecz tworzenia otoczenia sprzyjajcego rozwojowi e-medycyny, e-kultury, e-nauki i systemw informacji przestrzennej. Poprawa efektywnoci zarzdzania oraz upowszechniania komunikacji elektronicznej w instytucjach publicznych (np. podpis elektroniczny, elektroniczny obieg dokumentw, itp.).

Przedsibiorczo

Wojewdztwo kujawsko-pomorskie wedug Polskiego Raportu Strategicznego 2009 jest zaliczane do grupy wojewdztw o rednim poziomie rozwoju gospodarczego. W ostatnich latach kujawsko-pomorskie zaczo zajmowa wysz pozycj w dziaalnoci przemysowej, usugowej i technologicznej, jednak nadal wyszym wskanikiem atrakcyjnoci cechuje si w zakresie dziaalnoci przemysowej, ni w usugowej i technologicznej. W dziedzinie przemysu wojewdztwo posiada silnie rozwinit specjalizacj (produkcja spoywcza, celulozowo-papiernicza, chemiczna). Natomiast jeli chodzi o dziaalno usugow i technologiczn to posiadaj one zbliony poziom rozwoju. Analizujc dziaalno technologiczn naley zauway, i w wojewdztwie najbardziej atrakcyjny jest podregion bydgosko-toruski z racji rozwinitych cech metropolitalnych i koncentracji kadry badawczo-rozwojowej.

Wojewdztwo kujawsko-pomorskie, pod ktem rozwoju gospodarczego, klasyfikowane jest jako nalece do grupy wojewdztw odstajcych. S to wojewdztwa o niskim rednim tempie

5 rdo: http://strateg.stat.gov.pl/. 6 Spoeczestwo informacyjne w Polsce, GUS, Szczecin, padziernik 2012 r.

11

wzrostu PKB per capita oraz wykazujce gorsze od redniej krajowej wartoci PKB per capita. Pod wzgldem tworzenia PKB, wojewdztwo zajmuje 8 lokat z 4,7% udziaem. Gospodarka wojewdztwa rozwija si, lecz wolniej ni w konkurencyjnych regionach i rnica pomidzy grup liderw i wojewdztw doganiajcych, a kujawsko-pomorskim staje si coraz wiksza. Uwag zwracaj te bardzo niskie nakady na dziaalno B+R (w 2010 r. 13 lokata wrd wojewdztw kraju).

Dla konkurencyjnoci wojewdztwa due znaczenie ma take struktura jego gospodarki (zatrudnienia w poszczeglnych sektorach). Okrela ona poziom zaawansowania technologicznego i wystpowanie dobrego rodowiska gospodarczego, zapewniajcego poprawne funkcjonowanie inwestycji (kooperacja czy dostawa usug na miejscu, w regionie) bez dodatkowych kosztw. Struktura ta pozwala take okreli poziom rozwoju i innowacyjnoci gospodarki danego regionu (odejcie od rolnictwa na rzecz usug) a take stopie jego transformacji z gospodarki tradycyjnej do gospodarki opartej na wiedzy.

Wojewdztwo kujawsko-pomorskie, w porwnaniu do innych regionw kraju, wolniej zmienia swoj struktur zatrudnienia w cigu 7 lat zmniejszenie zatrudnienia w rolnictwie wynioso zaledwie 4,4%. Rwnoczenie zatrudnienie wzroso w sektorze przemysowym i usugowym (o 2,2% w kadym z nich) - zmiany te s rwnie wyranie mniejsze od najlepszych wojewdztw

W wojewdztwie kujawsko-pomorskim na koniec 2012 r. w Krajowym Rejestrze Urzdowym Podmiotw Gospodarki Narodowej (REGON) zarejestrowanych byo prawie 187 996 podmiotw gospodarki narodowej (bez osb fizycznych prowadzcych wycznie gospodarstwo rolne). Wojewdztwo kujawsko-pomorskie, plasujce si na 10 pozycji w kraju zarwno pod wzgldem liczby ludnoci jak i powierzchni, w kontekcie stopnia rozwoju przedsibiorczoci zajmuje jednak jedn pozycj niej. Liczba zarejestrowanych podmiotw na 10 tys. mieszkacw wynosi 897,

Ponad 95% przedsibiorstw w regionie stanowi mikroprzedsibiorstwa (mniej ni 10 pracownikw), 3,8% to mae przedsibiorstwa (od 10 do 49 pracownikw), 0,86% rednie przedsibiorstwa (od 50 do 249 pracownikw), due natomiast (zatrudniajce powyej 249 pracownikw) to jedynie 0,12%.

75% zarejestrowanych przedsibiorstw stanowi osoby fizyczne prowadzce dziaalno gospodarcz, a struktura taka jest charakterystyczna dla caej Polski. Najwicej, ponad 27% przedsibiorstw dziaa w brany handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdw samochodowych, wczajc motocykle (Sekcja G wedug klasyfikacji PKD 2007), niecae 12% w budownictwie (Sekcja F), natomiast 9% przypada na przetwrstwo przemysowe (Sekcja C). Szacuje si, i rocznie (dane z ostatnich 4 lat) w regionie powstaje 85-94 nowych przedsibiorstw na 10 tys. mieszkacw (85 w 2012 roku). W okresie 2000-2011 liczba podmiotw gospodarczych na terenie wojewdztwa zwikszya si zaledwie o 9% podczas gdy a 12 regionw w kraju notowao dynamik na poziomie powyej 15%, a liderzy ok. 30%.

Wojewdztwo kujawsko-pomorskie charakteryzuje si szczeglnie silnie rozwinit specjalizacj w zakresie produkcji przemysowej. W wielu gaziach, zakady dziaajce w kujawsko-pomorskim nale do krajowych liderw, generuj znaczn cz oglnej produkcji krajowej, a bardzo czsto s liderami take w zakresie innowacyjnoci i rozwoju technologicznego, o czym wiadczy wysoki eksport i/lub aktywne ich uczestnictwo w powizaniach w ramach globalnych koncernw przemysowych. W 2010 r. najwikszy udzia w przychodach z produkcji sprzedanej przetwrstwa przemysowego miay dziay zajmujce si produkcj: artykuw spoywczych, papieru i wyrobw z papieru, chemikaliw i wyrobw chemicznych, wyrobw z metali oraz wyrobw z gumy i tworzyw sztucznych. Z tych piciu

12

dziaw pochodzio 60,6 % przychodw ze sprzeday przetwrstwa przemysowego. Obecny potencja daje bardzo mocne podstawy do dalszego rozwoju wojewdztwa opartego na nowoczesnej i innowacyjnej gospodarce. W pierwszej kolejnoci dotyczy to orodkw, gdzie funkcje te s obecnie ju dobrze rozwinite: Bydgoszcz, Wocawek, Toru, Inowrocaw, Janikowo, wiecie, Kruszwica, Grudzidz, Barcin (Piechcin). Niektre gazie przemysu s, ze wzgldu na sw specyfik silnie rozdrobnione i na wysok pozycj wojewdztwa skada si potencja wielu maych lub rednich zakadw bardzo dobrym przykadem s zakady przetwrstwa misnego.

Wojewdztwo kujawsko-pomorskie jest szczeglnie wanym krajowym dostawc produktw przemysu celulozowo-papierniczego. W roku 2010 region dostarczy ponad 20% krajowej wartoci produkcji sprzedanej przemysu celulozowo-papierniczego. Drug bran o znaczeniu ponadregionalnym jest przemys chemiczny (11% udziau w krajowej wartoci produkcji sprzedanej). Tradycje przemysowe oraz due walory lokalizacyjne spowodoway, e wojewdztwo umacnia swoj pozycj producenta tworzyw sztucznych i produktw powstaych na ich bazie. Wojewdztwo kujawsko-pomorskie to take wany krajowy dostawca ywnoci (7% wartoci krajowej produkcji sprzedanej). Przemys spoywczy reprezentowany jest przez brane: misn, cukrownicz, olejarsk, mleczarsk, zboow, produkcj gotowych da i posikw oraz pozostaych produktw spoywczych. Na Kujawach dziki dobremu pooeniu wzgldem krajowego rynku zbytu i spenieniu warunkw technologicznych rozwina si take produkcja gotowych da i posikw. Do wanych sektorw gospodarki wojewdztwa naley zaliczy rwnie produkcj maszyn i urzdze. W regionie dobrze rozwija si take przemys lekki. Jest to kierunek produkcji o duych perspektywach rozwojowych, zwaywszy na czenie produkcji z potrzebami prozdrowotnymi. Do konkurencyjnych kierunkw produkcji mona take zaliczy produkcj mebli. Dziki bardzo korzystnemu pooeniu i dostpowi do infrastruktury transportowej, wojewdztwo kujawsko-pomorskie jest wanym ogniwem wymiany handlowej.

Wedug danych Centrum Analitycznego Administracji Celnej w Warszawie, na terenie wojewdztwa kujawsko-pomorskiego funkcjonuje 1412 podmiotw prowadzcych wymian handlow z zagranic ogem (wedug stanu na koniec sierpnia 2012 r.), co stanowi jedynie 0,75% przedsibiorstw dziaajcych w wojewdztwie kujawsko-pomorskim.

Warto obrotw podmiotw (zidentyfikowanych wedug numeru REGON) prowadzcych dziaalno eksportow ogem na terenie wojewdztwa wyniosa 4 185,5 mln EUR (dane za 2010 r.). Najwiksza cz tej sumy (2 511,1 mln EUR) przypada na podmioty o obrotach przekraczajcych 30 mln EUR (27 podmiotw). Najliczniejsz grup stanowi przedsibiorstwa o obrotach nie przekraczajcych 100 tys. EUR (602 podmioty), jednak przypada na nie zaledwie 12,1 mln EUR. Z powyszego wynika i, wrd przedsibiorstw o obrotach przekraczajcych 30 mln EUR rednio 93 mln EUR pochodzi z eksportu ogem, natomiast udzia ten wrd grupy o obrotach nie przekraczajcych100 tys. EUR wynosi okoo 20 tys. EUR.

Najwiksz cz sumy obrotw (2 351,6 mln EUR) wypracoway przedsibiorstwa zatrudniajce powyej 249 osb, dalej uplasoway si podmioty znajdujce od 50 do 249 osb (1 128,1 mln EUR), a pozostaa cz sumy obrotw (758,9 mln EUR) przypada na firmy zatrudniajce poniej 50 pracownikw.

Podobnie jak w przypadku caego kraju, najwaniejszym odbiorc produktw z wojewdztwa kujawsko-pomorskiego s kraje Unii Europejskiej. W 2011 r. w krajach tych sprzedano produkty za czn kwot 11,996 mld PLN, co stanowio 69,80% eksportu ogem caego wojewdztwa kujawsko-pomorskiego.

13

Najwaniejsze grupy towarowo-usugowe7 wojewdztwa prowadzce dziaalno eksportow ogem, ktrych udzia w eksporcie wojewdztwa przekracza poziom 5%. to:

- papier i tektura; artykuy z masy papierniczej, papieru lub tektury (grupa 48), ktrej udzia wynis w 2011 r. a 17,87% wartoci eksportu ogem caego wojewdztwa,

- tworzywa sztuczne i artykuy z nich (grupa 39), ktrej udzia wynis 12,31%,

- maszyny i urzdzenia elektryczne oraz ich czci; rejestratory i odtwarzacze dwiku, rejestratory i odtwarzacze obrazu i dwiku oraz czci i akcesoria do tych artykuw (grupa 85), w przypadku ktrej odnotowano udzia na poziomie 9,35%,

- meble; pociel, materace, stelae pod materace, poduszki i podobne artykuy wypchane; lampy i oprawy owietleniowe, gdzie indziej niewymienione ani niewczone; reklamy wietlne, podwietlane tablice i znaki informacyjne i podobne; budynki prefabrykowane (grupa 94) z udziaem 6,27%,

- eliwo i stal (grupa 72) o udziale 5,32%.

Pozostae grupy cechoway si mniejszym znaczeniem dla eksportu ogem wojewdztwa kujawsko-pomorskiego (udzia poniej 5% oglnej wartoci eksportu).

Liczba orodkw innowacji i przedsibiorczoci w regionie kujawsko-pomorskim systematycznie ronie. W roku 2007 funkcjonowao 35 takich podmiotw, a w latach 2009, 2010 i 2012 odpowiednio: 37, 39 i 43. W 2012 r. w wojewdztwo kujawsko-pomorskie zajmowao 11 miejsce spord 16 polskich regionw8.

Analizujc dostpno usug orodkw zestawiono liczb mieszkacw w regionie z liczb orodkw oraz liczb firm z liczb orodkw. Na jeden orodek niezalenie od typu przypada przecitnie 47,68 tys. mieszkacw kraju. W wojewdztwie kujawsko-pomorskim liczba ta jest nieznacznie wiksza i wynosi 48,129 tys.9

Rozpatrujc zaspokojenie potrzeb firm mona stwierdzi, e kujawsko-pomorskie znajduje si na 4 miejscu z 4288 firmami przypadajcymi na jeden orodek innowacji i przedsibiorczoci10, przy czym liczba firm przypadajca na 1 orodek - redni poziom dla Polski to 4,85 tys. firm w 2012 r.

Z danych statystycznych wynika, e w kwestiach dotyczcych wsppracy przedsibiorstw w 2012 r. w wojewdztwie kujawsko-pomorskim tylko 4,6% MP przemysowych wsppracowao w inicjatywach klastrowych lub innych sformalizowanych formach wsppracy. Podczas gdy rednia dla kraju wynosi 7,2%. Naley take zauway, e w kolejnych lata 2009-2011 odsetek ten spad z 6,9% do 1,6%. Tendencj spadkow mona zaobserwowa rwnie wrd odsetka przedsibiorstw przemysowych, ktre wsppracoway w zakresie dziaalnoci innowacyjnej. W latach 2008-2012 odsetek ten ksztatowa si odpowiednio: 7,3; 5,2; 5,6; 4,9; 4,7.

7 Wykaz odwouje si do Zharmonizowanego Systemu Oznaczania i Kodowania Towarw ustanowionego w Midzynarodowej konwencji w sprawie zharmonizowanego systemu oznaczania i kodowania towarw wiatowej Organizacji Celnej. 8 Na podstawie danych zaprezentowanych w Orodki Innowacji i Przedsibiorczoci w Polsce. Raport 2012, pod redakcj A. Bkowskiej i M. Maewskiej, PARP, Warszawa 2012. 9 Jw. 10 Jw.

14

Konkurencyjno wojewdztwa

Stopie konkurencyjnoci danego wojewdztwa wyraany jest poprzez wiele wskanikw. Najwaniejszym z nich, bdcym wyrazem zdolnoci wojewdztwa do rywalizacji w warunkach wolnorynkowych jest atrakcyjno inwestycyjna. Wanymi miernikami konkurencyjnoci s take: poziom rozwoju gospodarczego, spoecznego, dostpno transportowa, atrakcyjno turystyczna i in.

Atrakcyjno inwestycyjna danego regionu okrela jego moliwo do przycigania nowych inwestycji (green- i brownfield) oraz do zaspokajania potrzeb gospodarczych inwestorw, gwarantujc rozwj gospodarczy. Wskanik ten rozumiany jest jako zdolno skonienia do inwestycji poprzez oferowanie kombinacji wielu korzyci moliwych do osignicia w trakcie prowadzenia dziaalnoci gospodarczej w danej lokalizacji. Atrakcyjno inwestycyjna w duej mierze jest konsekwencj rozwoju gospodarczego poszczeglnych regionw - silne regiony posiadaj wiksz zdolno przycigania inwestycji i umacniania swojej pozycji konkurencyjnej; sabe regiony wykazuj niewielk zdolno do przycigania inwestorw. Jest to jeden z ich najwaniejszych problemw rozwojowych. Na atrakcyjno skadaj si walory lokalizacyjne, cechy rodowiskowe, dostpno transportowa, kadra pracownicza, rynek zbytu, sprawna administracja, zachty inwestycyjne, potencja endogeniczny regionu itp.

Na pocztku 2014 roku w bazie Kujawsko-Pomorskiego Centrum Obsugi Inwestora znajdowao si 84 ofert typu brownfields (o powierzchni gruntw wynoszcej ok. 464.232 m2 i hal 172.885,32 m2) oraz 338 ofert typu greenfields (ok. 2.556,26 ha). Analogiczne instytucje funkcjonuj we wszystkich wikszych miastach regionu. 11 Na terenie kujawsko-pomorskiego funkcjonuj rwnie parki przemysowe w Solcu i Grudzidzu, przemysowo-technologiczne we Wocawku i Bydgoszczy oraz park technologiczny poczony z centrum transferu technologii w Toruniu.12 Wadze regionalne i lokalne systematycznie podejmuj dziaania zwizane z uzbrajaniem i promocj terenw przeznaczonych pod inwestycje przedsibiorstw. Obszar 736,2711 ha wojewdztwa kujawsko-pomorskiego objty jest Pomorsk Specjaln Stref Ekonomiczn. S to tereny znajdujce si w ysomicach, Kowalewie Pomorskiem, Barcinie, wieciu, Grudzidzu, Brodnicy, Bydgoszczy, Inowrocawiu, Rypinie, Toruniu i Wbrzenie. W badaniach przeprowadzonych przez Centrum Analiz Regionalnych i Lokalnych wedug metodologii Instytutu Przedsibiorstwa Szkoy Gwnej Handlowej w Warszawie, wojewdztwo zajmowao w 2011 roku 10 pozycj pord innych wojewdztw w kraju, co oznacza spadek o dwie pozycje wzgldem roku 2000. Oznacza to, e region nie rozwija si tak szybko jak pozostae. Wskanikiem obrazujcym jak atrakcyjno inwestycyjna przekada si na pozycj konkurencyjn regionw jest napyw inwestycji zagranicznych.

Wojewdztwo kujawsko-pomorskie wyranie przegrywa rynkow gr o zagraniczne inwestycje zajmujc 10 pozycj w kraju. Wspomniane wyej problemy powoduj, e nie potrafi ono skutecznie konkurowa z innymi, silniejszymi regionami. Ta sytuacja skutkuje pogbieniem si dysproporcji w poziomie rozwoju poszczeglnych wojewdztw.

Rnice w atrakcyjnoci inwestycyjnej wojewdztw i podregionw okrelono rwnie w raporcie13 Instytutu Bada nad Gospodark Rynkow. Wojewdztwo kujawsko-pomorskie na tle kraju najlepiej prezentuje si pod wzgldem zasobw i kosztw pracy oraz rynku zbytu (6 pozycja), najgorzej pod wzgldem infrastruktury gospodarczej (16 pozycja, ostatnia w kraju). W wewntrzregionalnych analizach atrakcyjnoci dla dziaalnoci przemysowej, usugowej

11 Kujawsko-Pomorskie Centrum Obsugi Inwestora w Toruniu. 12 Jw. 13 Atrakcyjno inwestycyjna wojewdztw i podregionw Polski 2011, Instytut Bada nad Gospodark Rynkow, Gdask 2011.

15

i zawansowanej technologicznie, zdecydowanie wyrnia si podregion bydgosko-toruski, ktry uplasowa si na dobrym 6 miejscu w skali kraju. Mocn stron podregionu bydgosko-toruskiego, stanowic o jego potencjale do przycigania nowych inwestycji, s zasoby pracy, czyli due zasoby wykwalifikowanych pracownikw, ponadprzecitne zasoby absolwentw szk rednich oraz zawodowych.

Pod wzgldem atrakcyjnoci inwestycyjnej dla dziaalnoci zaawansowanej technologicznie podregion bydgosko-toruski utrzymuje 8 pozycj w kraju. Bydgoszcz i Toru s wanymi orodkami z du liczb studentw, wysokim poziomem aktywnoci gospodarczej, wzem transportowym rangi regionalnej z dostpem do lotniska midzynarodowego, ponadprzecitnie rozwinit infrastruktur kulturaln, ponadprzecitnymi nakadami na lokaln infrastruktur publiczn oraz wysok si nabywcz przedsibiorstw oraz gospodarstw domowych.

Jeli chodzi o atrakcyjno inwestycyjn polskich podregionw dla dziaalnoci usugowej, podregion bydgosko-toruski zaj 8 miejsce w skali kraju. Czynnikami, ktre zapewniy mu t pozycj w rankingu, s: wysoka aktywno gospodarcza, dua liczba wykwalifikowanych pracownikw, w tym absolwentw, wysoka sia nabywcza mieszkacw i przedsibiorstw, funkcjonowanie portu lotniczego w Bydgoszczy z midzynarodowymi poczeniami oraz korzystna struktura gospodarki.

Wyzwania i potrzeby

Podniesienie innowacyjnoci przedsibiorstw. Zmniejszenie dysproporcji w rozwoju przedsibiorczoci w poszczeglnych czciach regionu. Konieczno dokapitalizowania majtku MP. Wzrost powiza midzy przedsibiorstwami (np. klastry). Rozwj zwrotnych instrumentw finansowania przedsibiorstw.

Wzmocnienie odpornoci na zagroenia zwizane ze zmianami klimatu

Zgodnie z danymi publikowanymi przez GUS14 na terenie wojewdztwa kujawsko-pomorskiego w 2011 roku znajdoway si 703 obiekty maej retencji, z czego 73 to jeziora podlegajce pitrzeniu, 26 to sztuczne zbiorniki wodne, 512 stawy rybne i 92 budowle pitrzce. czna pojemno tych urzdze wynosi 14201,5 tys. m3. Niekorzystna sytuacja wojewdztwa kujawsko-pomorskiego, a szczeglnie jego czci poudniowej i rodkowej (Kujawy), na tle innych regionw kraju pod wzgldem iloci zasobw wodnych wskazuje na cig potrzeb racjonalizacji i dziaa w zakresie ksztatowania maej retencji w maych zlewniach rolniczych i lenych oraz monitorowania skutkw tych przedsiwzi. Obiekty maej retencji mog znaczco poprawi lokalny bilans wodny, ograniczajc zagroenie powodziowe, wpywajc rwnie na ograniczenie zasigu i czstotliwoci wystpowania suszy. Zwikszenie retencji wd powierzchniowych prowadzi do wzrostu retencji glebowej i wd gruntowych, a to z kolei do poprawy stosunkw wodnych w glebie. Jedn z zasad, ktrej naley przestrzega realizujc podstawowe cele polityki ochrony rodowiska w wojewdztwie zwizane z utrzymaniem i wzbogaceniem zasobw przyrodniczych jest regulowanie stosunkw wodnych preferujce ma retencj. Okresowe niedobory opadw atmosferycznych w stosunku do potrzeb wodnych rnych uytkownikw wody w zlewni, a szczeglnie rolnictwa, stwarza konieczno gromadzenia wody w okresach jej nadmiaru i wykorzystania w okresach niedoboru. Ma retencj traktowa naley jako przedsiwzicie poprawiajce stosunki wodne w zlewni poprzez zatrzymywanie maksymalnej iloci opadw atmosferycznych.15 W 2011 r. wskazywano, e dla

14 Ochrona rodowiska 2012, GUS. 15 Aktualizacja Programu retencjonowania wd powierzchniowych wojewdztwa kujawsko-pomorskiego, Bydgoszcz 2005.

16

zwikszenia bezpieczestwa przeciwpowodziowego konieczne s dziaania zwizane z ma retencj ukierunkowane na zminimalizowanie skutkw zwikszonego przepywu wody.16

W wojewdztwie kujawsko-pomorskim zarejestrowanych jest 886 ochotniczych stray poarnych. W ramach Krajowego Systemu Ratowniczo-Ganiczego funkcjonuje 191 jednostek ochotniczych stray poarnych (stan na dzie 31 grudnia 2012 r.). Wedug danych Pastwowej Stray Poarnej w 2012 roku na terenie woj. kujawsko-pomorskiego zanotowano ogem 2401117 zdarze interwencyjnych. Odnotowany spadek liczby interwencji o 9,3% w porwnaniu do roku poprzedniego (26484 zdarze interwencyjnych) nie oznacza jednak braku koniecznoci doposaenia sub ratowniczych w specjalistyczny sprzt do prowadzenia dziaa ratowniczych.

Wyzwania i potrzeby

Zmniejszenie poziomu zagroe przyrodniczych, szczeglnie o charakterze hydrologicznym. agodzenie skutkw zmian klimatu w regionie objawiajcych si gwnie suszami i powodziami / podtopieniami. Poprawa sprawnoci odpowiednich sub zmniejszajca do minimum zagroenie ycia lub zdrowia ludzi oraz zapobiegajca negatywnym skutkom dla rodowiska.

Gospodarka odpadami

W roku 2012 na terenie wojewdztwa kujawsko-pomorskiego wytworzono 4 437 tys. ton odpadw (nie uwzgldniajc odpadw komunalnych)18. W stosunku do roku 2011 na terenie wojewdztwa kujawsko-pomorskiego ilo odpadw wytworzonych zmalaa o okoo 25%. Wrd odpadw wytworzonych w roku 2012 najwiksz grup stanowiy odpady z budowy, remontw i demontau obiektw budowlanych oraz infrastruktury drogowej (wczajc gleb i ziemi z terenw zanieczyszczonych) oraz odpady z instalacji i urzdze sucych zagospodarowaniu odpadw z oczyszczalni ciekw oraz z uzdatniania wody pitnej i wody do celw przemysowych.

Oszacowano, i na terenie wojewdztwa kujawsko-pomorskiego w 2012 r. wytworzono 590,9 tys. ton odpadw komunalnych, co stanowi wzrost o okoo 6% w stosunku do roku poprzedniego. Biorc pod uwag rda wytwarzania odpadw komunalnych oraz analizujc ich skad z punktu widzenia moliwoci technologicznych zwizanych z odzyskiem i unieszkodliwianiem odpadw dla potrzeb wojewdzkiego planu gospodarki odpadami wyodrbniono nastpujce strumienie odpadw: papier i tektura, szko, metale, tworzywa sztuczne, odpady wielomateriaowe, odpady kuchenne i materiaowe, odpady mineralne, frakcja mniejsza ni 10 mm, tekstylia, drewno, odpady niebezpieczne, odpady wielkogabarytowe, odpady z terenw zielonych oraz inne kategorie. Ponadto w strumieniu odpadw komunalnych wystpuj rwnie: zuyty sprzt elektryczny i elektroniczny oraz odpady remontowo-budowlane.

Oszacowano, i w roku 2012 wytworzono 552,6 tys. ton odpadw komunalnych ulegajcych biodegradacji. Odpady komunalne ulegajce biodegradacji stanowiy 93,5% oglnej iloci wytworzonej masy odpadw komunalnych. W 2012 roku na terenie wojewdztwa kujawsko-pomorskiego poddano odzyskowi 445 tys. ton odpadw ulegajcych biodegradacji oraz unieszkodliwiono 72,6 tys. ton odpadw ulegajcych biodegradacji.

Wedug danych GUS w wojewdztwie kujawsko-pomorskim w 2011 r. zorganizowanym systemem zbierania odpadw komunalnych objtych byo 79% mieszkacw. Na terenach

16 Stan zabezpieczenia przeciwpowodziowego w wojewdztwie kujawsko-pomorskim, KPZMiUW Wocawek 2011. 17 Dane statystyczne KG PSP, [rdo: www.kgpsp.gov.pl]. 18 rdo: Urzd Marszakowski Wojewdztwa Kujawsko-Pomorskiego w Toruniu, Departament rodowiska.

17

wiejskich, o wikszym rozproszeniu zabudowy, wystpuje wiksze zrnicowanie w prowadzeniu zorganizowanego systemu zbierania odpadw wrd mieszkacw. W wielu gminach systemem objtych jest 100% mieszkacw, ale istniej rwnie gminy, w ktrych systemem zbierania odpadw objtych jest tylko okoo 60% mieszkacw. W miastach zorganizowanym systemem zbierania odpadw objtych jest od 98% do 100% mieszkacw.19

Na terenie wojewdztwa kujawsko-pomorskiego, odpady komunalne unieszkodliwiane byy gwnie poprzez skadowanie na skadowiskach odpadw innych ni niebezpieczne i obojtne.

Wyzwania i potrzeby

Zapobieganie i minimalizacja iloci wytwarzanych odpadw, wykorzystanie waciwoci materiaowych i energetycznych odpadw, zmniejszenie iloci odpadw unieszkodliwianych poprzez skadowanie.

Gospodarka wodno-ciekowa

Pod wzgldem dugoci sieci wodocigowej wojewdztwo kujawsko-pomorskim wyrnia si na tle pozostaych regionw. W zestawieniu wojewdztw zajmuje ono 3 pozycj, co wiadczy o wzgldnie dobrym stopniu rozwoju sieci wodocigowej. Wskanik udziau ludnoci korzystajcej z sieci wodocigowej w 2012r. dla wojewdztwo kujawsko-pomorskiego wynosi 91,1% i by niszy ni w 6 innych wojewdztwach. Wprowadzenie podziau na sie funkcjonujc w miastach oraz na wsi zmienia nieco wnioski. O ile w przypadku terenw zurbanizowanych pozycja regionu obniya si o jedn lokat (tj. zajmuje 8. miejsce w zestawieniu regionw), to w przypadku terenw wiejskich, wojewdztwo kujawsko-pomorskie zajmuje 5. lokat. W obu przypadkach wartoci odnotowane dla regionu byy wysze ni rednia dla caej Polski. Porwnanie midzywojewdzkie w zakresie sieci kanalizacyjnych wskazuje na wzgldnie lepsz pozycj kujawsko-pomorskiego ni w przypadku systemw wodocigowych. W regionie z kanalizacji korzystao w 2012 r. ok. 65,6% wszystkich mieszkacw, czyli o 1,7 p. proc wicej ni rednio w kraju. Rozrnienie na obszary miejskie i wiejskie pozwala odnotowa nieco lepsz wzgldn sytuacj na obszarach zurbanizowanych, gdzie udzia ludnoci korzystajcej z kanalizacji wynosi 88,6%. Wysze wartoci tego wskanika zanotowano w 4 wojewdztwach. Natomiast wspczynnik skanalizowania dla mieszkacw wsi wynosi 30,8%, co jest 8. rezultatem w kraju. W latach 2007-2012 udzia ludnoci korzystajcej z sieci kanalizacyjnej wzrs w wojewdztwie kujawsko-pomorskim o 3,1 p. proc. Zmiana dla caego kraju wyniosa 4 p. proc. Gdy jednak wemie si pod uwag tylko mieszkacw wsi, wzrost wartoci wskanika w wojewdztwie kujawsko-pomorskim jest znacznie niszy ni w Polsce. Dla caego kraju odsetek ludnoci na wsi korzystajcej z sieci kanalizacyjnej wzrs o ponad 6,9 p. proc., natomiast w wojewdztwie kujawsko-pomorskim odnotowano wzrost niespena 4,9 p. proc. W granicach wojewdztwa kujawsko-pomorskiego udzia ludnoci korzystajcej z sieci wodocigowej i kanalizacyjnej pozostaje zrnicowany (take po wyczeniu z analizy obszarw miejskich). W 2012 r. najniszy odsetek mieszkacw korzystajcych z sieci wodocigowych zosta odnotowany w rodkowo-zachodniej czci regionu oraz w gminach lecych w bezporednim ssiedztwie granicy wojewdztwa. W przypadku wspczynnika

19 Plan gospodarki odpadami wojewdztwa kujawsko-pomorskiego na lata 2012-2017 z perspektyw na lata 2018-2023, uchwalony przez Sejmik Wojewdztwa Kujawsko-Pomorskiego Uchwa Nr XXVI/434/12 z dnia 24 wrzenia 2012 r.

18

skanalizowania, do obszarw o niszych jego wartociach zaliczy naley cz gmin we wschodniej czci wojewdztwa. Rozwojowi sieci kanalizacyjnej towarzysz inwestycje w infrastruktur oczyszczania ciekw. W latach 2007-2012 udzia ludnoci w wojewdztwie kujawsko-pomorskim korzystajcych z oczyszczalni ciekw wzrs o 3,69 p. proc., podczas gdy w caej Polsce o 6,9 p. proc. Co wicej, przyrosty w latach 2007-2012 zarwno na wsi jak i w miastach byy w regionie nisze ni rednio dla miast i wsi caej Polski. Ostatecznie w 2010 r. wojewdztwo kujawsko-pomorskie charakteryzowao si wyszym udziaem ludnoci korzystajcej z oczyszczalni ciekw ni przecitnie w kraju, a take ni w 10 innych wojewdztwach. Rwnie w przypadku udziau ciekw przemysowych oraz komunalnych poddanych oczyszczeniu zanotowano w 2012 r. dla wojewdztwa kujawsko-pomorskiego warto wysz ni rednia dla kraju. Analiza dynamiki zmian w latach 2007-2012 jest utrudniona ze wzgldu na zmiany metodologiczne wprowadzone dla danych z 2010 r. Naley jednak stwierdzi, e w tym okresie wojewdztwo kujawsko-pomorskie naleao do liderw pod wzgldem udziau ciekw poddanych oczyszczeniu. Obszary o najniszym udziale mieszkacw korzystajcych z oczyszczalni ciekw pokrywaj si z terenami o niskich wartociach wspczynnika skanalizowania, jest to poudniowo-wschodnia cz wojewdztwa. Najwysze wartoci tego miernika zanotowano dla obszarw miejskich, a take w zachodniej czci wojewdztwa.

Wyzwania i potrzeby

Ograniczenie negatywnego oddziaywania ciekw komunalnych na jako wd, poprzez rozbudow sieci kanalizacyjnej i budow nowoczesnych oczyszczalni ciekw oraz modernizacj istniejcych oczyszczalni.

Kultura

Instytucje kultury, takie jak muzea, galerie, teatry czy biblioteki maj szczeglne znaczenie dla przekazu wartoci kulturowych, istotnych z punktu widzenia funkcjonowania caego spoeczestwa. W tym kontekcie wane jest odpowiednie finansowanie tych instytucji, aby mogy one waciwie realizowa powierzon im misj publiczn.

Warto wydatkw jednostek samorzdu terytorialnego na kultur i ochron dziedzictwa narodowego w 2010 r. w Polsce w przeliczeniu na jednego mieszkaca wyniosa 183,47 PLN. W wojewdztwie kujawsko-pomorskim wydatki budetw JST na kultur i ochron dziedzictwa narodowego wyniosy 165,62 PLN na 1 mieszkaca, co daje 12 pozycj w kraju.

Analiza wysokoci kwot wydatkowanych na kultur w czasie pokazuje, e obserwujemy w Polsce systematyczny proces zwikszania wydatkw publicznych przeznaczanych na ten cel. Od 2005 r. rosn wydatki budetu pastwa na kultur, w przypadku jednostek samorzdu terytorialnego wzrost ten wynis 102,6%. Ma to due znaczenie, poniewa wiksza ilo rodkw wydatkowanych na kultur przyczynia si do rozszerzenia i zarazem uatrakcyjnienia oferty instytucji kultury, ktre bior udzia w ksztatowaniu kapitau kulturowego. To midzy innymi za ich spraw dochodzi do rozprzestrzenienia si idei, wiedzy i umiejtnoci o znaczeniu kulturowym niezbdnym w funkcjonowaniu nowoczesnego spoeczestwa.

Wysoko kwot wydatkowanych przez pastwo i jednostki samorzdu terytorialnego na instytucje kultury stanowi jednak stosunkowo niewielki odsetek ogu wydatkw publicznych, co wydaje si wskazywa na drugorzdn rol przypisywan sektorowi kultury. Udzia

19

wydatkw na kultur i ochron dziedzictwa narodowego w 2010 r. w ogle wydatkw pastwa wynis 0,49%. W przypadku jednostek samorzdu terytorialnego byo to 3,94%.

Kujawsko-pomorskie naley do grupy wojewdztw, ktre w skali kraju odnotowuj najmniejszy udzia wydatkw na kultur i ochron dziedzictwa narodowego wynoszcy 5,0%. Do tej grupy nale rwnie wojewdztwa: dzkie (5,7%), zachodniopomorskie (4,6%), lubelskie (4,6%), podkarpackie (4,4%), warmisko-mazurskie (3,5%), lubuskie (3,5%), podlaskie (3,4%), opolskie (3,1%) i witokrzyskie (3%). Od kilku lat jednak wydatki na ten cel systematycznie rosn, stwarzajc na terenie wojewdztwa coraz lepsze warunki do rozwoju kultury i ochrony dziedzictwa narodowego.

Liczba teatrw i instytucji muzycznych w wojewdztwie stanowi 4,9% udziau w krajowej liczbie tego typu instytucji (9 lokata w kraju), ekspozycje w obiektach dziaalnoci wystawienniczej to 4,5% udziau krajowego (7 lokata w kraju), natomiast liczba muzew (cznie z oddziaami) to tylko 3,7% udziau krajowego (10 pozycja w kraju). Osoby zwiedzajce obiekty dziaalnoci wystawienniczej na terenie wojewdztwa stanowiy 4,2% udziau krajowego (11 pozycja w kraju), a odwiedzajcy muzea to 3,6% udziau krajowego (9 pozycja w kraju). Biblioteki publiczne w wojewdztwie kujawsko-pomorskim stanowi 5,3% tego typu instytucji w kraju (9 pozycja), natomiast korzystajcy z bibliotek w wojewdztwie na 1000 osb, ktrych liczba wynosi 147 osb pozycjonuj wojewdztwo na 13 miejscu w skali kraju.

W wojewdztwie funkcjonuj 43 szkoy artystyczne (26 nie dajcych uprawnie zawodowych, 16 dajcych uprawnienia zawodowe i 1 policealna szkoa artystyczna). Daje to 10 lokat w kraju i stanowi 5,1% udziau tego typu instytucji w kraju.

W wojewdztwie kujawsko-pomorskim znajduj si obiekty zabytkowe podlegajce ochronie, w szczeglnoci s to obiekty architektury sakralnej, rezydencjonalnej, zamki, zespoy miejskie, ziele zabytkowa, infrastruktura wojskowa oraz stanowiska archeologiczne. Natomiast zbir rejestrowych zabytkw ruchomych jest podzielony na nastpujce kategorie: wyposaenie wity, wyposaenie obiektw wieckich (w tym stropy, freski, detal architektoniczny), pomniki oraz nagrobki, zabytki techniki, kolekcje prywatne.

Wyzwania i potrzeby

Zachowanie dziedzictwa materialnego, zachowanie dziedzictwa niematerialnego, kultywowanie tradycji regionalnych, wzrost wiadomoci spoecznej dla ochrony dziedzictwa kulturowego.

Ochrona rodowiska i zasobw przyrodniczych

Wojewdztwo kujawsko-pomorskie, pooone jest w pnocnej czci kraju, nad Dolna Wis, Brd, Drwc i Noteci. Posiada tereny cenne przyrodniczo. Dla ich zachowania objto prawn ochron znaczne fragmenty powierzchni regionu. W 2012 r. w wojewdztwie znajdowao si 9 parkw krajobrazowych o cznej powierzchni ponad 232 tys. ha; 30 obszarw chronionego krajobrazu oraz 96 rezerwatw przyrody. 20 Cz obszarw wojewdztwa kujawsko-pomorskiego naley do Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000. Na koniec padziernika 2013 r. w regionie znajdowao si 7 obszarw specjalnej ochrony ptakw oraz 36 specjalnych obszarw ochrony siedlisk. Wikszo obszarw Natura 2000 powizana jest funkcjonalnie i przestrzennie z innymi formami ochrony przyrody. Udzia cznej powierzchni obszarw chronionych w cakowitej powierzchni wojewdztwa kujawsko-pomorskiego wynosi w 2012 r. 31,8%.

20 rdo Regionalna Dyrekcja Ochrony rodowiska w Bydgoszczy.

20

Wyzwania i potrzeby

Zachowanie rnorodnoci biologicznej m.in. poprzez ochron powierzchni i odtwarzanie siedlisk cennych przyrodniczo, ochron gatunkw zwierzt zagroonych wyginiciem oraz edukacj ekologiczn.

Energetyka i gospodarka niskoemisyjna w regionie

Wojewdztwo kujawsko-pomorskie wyrnia si na tle pozostaych regionw w zakresie produkcji energii ze rde odnawialnych. W wojewdztwie istniej 303 jednostki wytwarzania energii ze rde odnawialnych, co stanowi 15,6 % ogu jednostek OZE w kraju. Moc tych jednostek to 628 MW, co stanowi 11,4 % mocy jednostek OZE w kraju. Wojewdztwo wyrnia si szczeglnie w produkcji energii z wiatru posiadajc 226 siowni wiatrowych, stanowice blisko 27 % wszystkich siowni zlokalizowanych na ldzie w kraju. Daje to 1 miejsce w kraju. Moc tyche siowni stanowi za blisko 9 % mocy istniejcych w Polsce siowni wiatrowych na ldzie. Pozytywnie wojewdztwo wyrnia si rwnie w odniesieniu do produkcji energii z wody, posiadajc 52 elektrownie wodne o mocy do 5 MW oraz 3 elektrownie o mocy pow. 5 MW (z czego 2 pow. 10 MW)21.

Niewystarczajce jest z kolei wykorzystanie energii odnawialnej produkowanej na bazie podw rolnych pomimo, e w wojewdztwie kujawsko-pomorskim istniej korzystne warunki dla tej produkcji, w tym przede wszystkim: biopaliw wyprodukowanych z rzepaku, nadwyek somy z produkcji rolniczej, uprawy rolin energetycznych oraz biogazu pochodzenia rolniczego. Pomimo zrnicowa wewntrzwojewdzkich oraz pewnych ogranicze o charakterze prawnym, przestrzennym i przyrodniczym (ktre wynikaj np. ze zrnicowania pod wzgldem wymaga glebowych czy ogranicze zwizanych z lokalizacj plantacji rolin energetycznych na obszarach zmeliorowanych), potencja regionu w tej dziedzinie jest dosy znaczcy.

W odniesieniu do instalacji pozyskujcych energi ze soca, obszar wojewdztwa nie posiada wystarczajcego udziau energii bezporedniego promieniowania sonecznego dla tego typu instalacji. Koszt jednostki energii byby w tym przypadku zbyt wysoki. Rozwj energetyki solarnej w miejskich instalacjach ciepowniczych jest mao prawdopodobny ze wzgldu m.in. na problemy z lokalizacj duych pl kolektorw sonecznych na terenach zurbanizowanych oraz ze wzgldu na stosunkowo due straty przy przesyle ciepa. Podobna sytuacja wystpuje w przypadku elektroenergetyki. W warunkach klimatycznych wojewdztwa i caego kraju budowa duej elektrowni sonecznej jest przedsiwziciem nieopacalnym i nierealnym z punktu widzenia dostpnych (na poziomie realnego wykorzystania rynkowego) technologii. Dlatego zakada si rozwj systemw rozproszonych, zlokalizowanych bezporednio u odbiorcy kocowego. W wojewdztwie zauwaa si chociaby wzrost iloci montowanych kolektorw sonecznych. W lutym 2014 r. w wojewdztwie funkcjonowao 1705 instalacji wspartych z programu NFOiGW, co stanowi stosunkowo niskie wartoci w porwnaniu z innymi wojewdztwami (np. maopolskie 7821 instalacji, lubelskie 4475, dzkie 3811).

W wojewdztwie kujawsko-pomorskim odnotowuje si w ostatnich latach wahania zuycia energii elektrycznej przez sektor przemysowy (2010 r. 3315 GWh, 2011 r. 3540 GWh, 2012 r. 3535 GWh). W sektorze gospodarstw domowych zuycie energii wygldao za nastpujco: 2010 r. 1438 GWh, 2011 r. 1461 GWh, 2012 r. 1461 GWh. Mimo coraz szerszego stosowania urzdze i technologii energooszczdnych nie odnotowano jednak znaczcych zmian, co wskazuje, e brak podejmowanych dziaa w tym obszarze mgby przyczyni si do wzrostu zuycia energii elektrycznej.

W przypadku zuycia energii cieplnej odnotowuje si w cigu ostatnich lat widoczny spadek jej zuycia i to zarwno w odniesieniu do budynkw uytecznoci publicznej, jak i do budynkw

21 rdo Urzd Regulacji Energetyki, data aktualizacji danych: 31.12.2013.

21

mieszkaniowych (2010 r. 11 903 175,0 GJ, 2011 r. 10 293 186,0 GJ, 2012 r. 9 989 713,3 GJ). Biorc pod uwag zmienne warunki pogodowe w tych latach naley jednak zwrci uwag, e podejmowany wysiek zwizany z efektywnoci energetyczn w regionie jest w tym przypadku widoczny, a biorc pod uwag istniejce w dalszym cigu potrzeby musi by kontynuowany.

Od kilkunastu lat mona zaobserwowa tendencj spadkow emisji zanieczyszcze do powietrza w wojewdztwie kujawsko-pomorskim. W latach 2007-2012 trend ten by kontynuowany w przypadku pyw, natomiast uwalnianie gazw do atmosfery w 2011 i 2012 r. nieznacznie wzroso. Udzia w tym w przewaajcej mierze miaa emisja pochodzca z gospodarki energetycznej, a take z transportu, w tym miejskiego. Naley stwierdzi, e w 2012 r. w regionie emisja gazw w przeliczeniu na powierzchni bya znacznie nisza, ni rednia krajowa, natomiast w przypadku pyw znajdowaa si powyej przecitnej dla Polski. Emisja zanieczyszcze gazowych uksztatowaa si na poziomie 8456,4 tys. Mg (w tym dwutlenek wgla 8398,8 tys. Mg), co stanowio w skali krajowej 3,5%. W rankingu wojewdztw o najwikszej emisji gazw i pyw do powietrza w skali kraju wojewdztwo kujawsko-pomorskie w 2012 roku znalazo si na 7 miejscu, jeli mowa o gazach i 11, jeli mowa o pyach. W wojewdztwie kujawsko-pomorskim istnieje rwnie problem niewystarczajcej jakoci rodowiska akustycznego. Problem ten wystpuje przede wszystkim w odniesieniu do wikszych miast regionu, z Bydgoszcz i Toruniem na czele, oraz obszarw lecych wzdu cigw komunikacyjnych, ze szczeglnym uwzgldnieniem drg o najwikszej przepustowoci, tj. drg krajowych i autostrady. Haas komunikacyjny wpywa w najwikszym stopniu na jako rodowiska akustycznego. Obserwuje si systematyczne narastanie zjawiska przestrzennego zagszczania si uciliwoci akustycznych powodowanych przez ruch samochodowy w miastach. Wie si to ze staym wzrostem natenia ruchu pojazdw i ich czstotliwoci, co powoduje wyduanie si tzw. godzin szczytu komunikacyjnego.

Wyzwania i potrzeby

Wykorzystanie potencjau regionu do produkcji OZE. Zmniejszenie poziomu emisyjnoci i energochonnoci gospodarki . Rozwj niskoemisyjnego miejskiego transportu zbiorowego.

Dostpno transportowa

Jednym z czynnikw jakie maj znaczcy wpyw na konkurencyjno wojewdztwa kujawsko-pomorskiego na tle innych wojewdztw, jest jego bardzo dobra dostpno transportowa i komunikacyjna, ktra wynika z centralnego pooenia regionu. Wojewdztwo kujawsko-pomorskie znajduje si w otoczeniu 5 wojewdztw ssiednich: wielkopolskiego, pomorskiego, warmisko-mazurskiego, mazowieckiego i dzkiego. To sprawia, i niezwykle istotnym warunkiem wykorzystania atutu wynikajcego z lokalizacji jest poprawa stanu infrastruktury transportowej i komunikacyjnej, ktra wpynie na dynamiczny rozwj ruchu o charakterze regionalnym (komunikacji i transportu publicznego), a take ruchu tranzytowego (krajowego oraz midzynarodowego). Wojewdztwo kujawsko-pomorskie znajduje si na trasie i w ssiedztwie korytarzy europejskich takich jak Paneuropejskie Korytarze Transportowe nr VI (Gdask Katowice ylina) i VIa, , sie TINA i korytarz TEN-T.

Na system komunikacyjny i transportowy wojewdztwa skadaj si gwnie cigi drg o najwyszych klasach (autostrada, drogi ekspresowe). Najwaniejsze z nich to:

22

Autostrada A1 - o przebiegu Gdask - Toru - d Piotrkw Trybunalski - Czstochowa Gliwice Gorzyczki granica pastwa. Na etapie realizacji; poczy obszar wojewdztwa z systemem autostrad, zapewni spjno z innymi wojewdztwami i krajami UE. Posiada szczeglne znaczenie dla transportu w kujawsko- pomorskim;

droga krajowa nr 5 (S5) o przebiegu A1 (Nowe Marzy) Bydgoszcz Pozna Leszno A8 (Wrocaw);

droga krajowa nr 10 (S10) o przebiegu A6 (Szczecin) Pia Bydgoszcz Toru S7 (Posk); trasa wyrniona i uwzgldniona w sieci TINA, sieci TEN-T;

droga krajowa nr 1 (droga nr 91) Gdask wiecie Toru d Piotrkw Trybunalski Czstochowa Wojkowice Kocielne Dbrowa Grnicza Tychy Bielsko-Biaa Cieszyn Boguszowice granica pastwa; droga, ktra ma by alternatywna suca odcieniu autostrady A1;

oraz inne drogi krajowe nr 15, 16, 25, 55, 56, 62, 67, 80, 91 i wojewdzkie.

W zwizku z powyszym wanym aspektem dostpnoci zewntrznej jest zapewnienie powiza ukadu wewntrznego z wzami autostradowymi i drogami ekspresowymi, a take modernizacja DK91, ktrej znaczenie dla obsugi wojewdztwa, po realizacji autostrady A1, nie zmniejszy si. Zakada si wic zapewnienie dogodnego skomunikowania wzw drg ekspresowych i autostrady A1 z sieci drg niszych kategorii (realizuje to take postulat dostpnoci caego regionu do korytarzy TEN-T).

Dla zapewnienia dostpnoci z terenu caego regionu obydwu orodkw stoecznych oraz dostpnoci do orodkw powiatowych i drg najwyszych rang, naley wykorzysta rwnie odcinki drg wojewdzkich i powiatowych. W tym celu zakada si dziaania na rzecz poprawy stanu technicznego sieci drg wojewdzkich i powiatowych majcych kluczowe znaczenie dla spjnoci wewntrzregionalnej. Realizacja przeprawy na Wile w rejonie Solca Kujawskiego, w poczeniu z drogami krajowymi (zwaszcza DK10 i DK80) i wojewdzkimi w rejonie Bydgoszczy i Torunia, utworzy regionaln semk charakterystyczn obwodnic tych miast, wzmacniajc integracj obydwu siedzib wojewdztwa i gmin podmiejskich.

Podkreli naley rwnie dziaania zmierzajce do budowy obwodnic innych orodkw miejskich, w tym w szczeglnoci planowane wobec Inowrocawia najwikszego miasta regionu lecego poza sieci drg najwyszych klas przebudow DK15 i DK25 do parametrw drg dwujezdniowych (wraz z obwodnic miasta), co ma zapewni integracj komunikacyjn Inowrocawia (i zachodnich Kujaw) z Bydgoszcz i Toruniem oraz dobr dostpno zewntrzn. Przebudowa DK15 ma zapewni rwnie poczenie drog dwujezdniow z drogami S5 i A2.

W systemie drg wojewdzkich najistotniejsze znaczenie bd miay inwestycje zwizane z drogami Nr 240, 241, 254, 255, 258, 265, 269, 270 oraz 548 i 559. Ich modernizacja i przebudowa spowoduje znaczc popraw pocze z odcinkami drg nalecych do sieci TEN-T.

Na terenie wojewdztwa istnieje rwnie rozbudowana sie linii kolejowych, stanowicych fragment europejskiej sieci tzw. korytarzy transportowych (szybkich pocze wojewdztwa z innymi regionami kraju i Europy oraz z krajowymi i zewntrznymi centrami logistycznymi). Najwaniejsze to m.in. linie o znaczeniu pastwowym:

nr 131 dwutorowa, zelektryfikowana, Chorzw Batory Inowrocaw Tczew - Gdask (tzw. magistrala wglowa), dugo linii na terenie wojewdztwa wynosi 175,679 km, prdko maksymalna moliwa do osignicia -do 120 km/h;

23

nr 353 dwutorowa, zelektryfikowana (128,440 km), maksymalna prdko moliwa do osignicia wynosi 120 km/h, przebieg- Pozna Inowrocaw Toru Skandawa;

nr 18 dwutorowa, zelektryfikowana (184,700 km), Kutno Toru Bydgoszcz - Pia majca podstawowe znaczenie dla poczenia Bydgoszczy i Torunia oraz Wocawka, odcinek Bydgoszcz Toru;

nr 201 dwutorowa, zelektryfikowana (97,425 km), Nowa Wie Wielka - Maksymilianowo stanowica towarow obwodnic Bydgoszczy dla linii 131.

Planujc wykorzystanie istniejcej infrastruktury transportu kolejowego naley wskaza na konieczne dziaania zmierzajce do poprawy stanu czynnych linii kolejowych oraz stanu obiektw dworcowych i przystankowych. W stosunku do gwnych linii kolejowych, czcych kujawsko-pomorskie z Warszaw, Trjmiastem, Poznaniem i Szczecinem, bdzie si dy do zapewnienia technicznej moliwoci realizacji pocze pasaerskich z prdkoci co najmniej 160 km/h, co pozwoli na ustanowienie kwalifikowanych pocze kolejowych z Bydgoszczy, Torunia, Wocawka i Inowrocawia do orodkw metropolii sieciowej w Polsce oraz stworzy moliwo rozwoju szybkich pocze zagranicznych zwaszcza zwikszenia liczby pocze bezporednich z Berlinem.

Wanym zagadnieniem jest zapewnienie dostpnoci kolejowej Grudzidza w komunikacji dalekobienej (midzyregionalnej) miasto ley poza przebiegiem linii sucych do realizacji tego typu relacji, ale moe by obsuone za pomoc wzw w Toruniu, Laskowicach Pomorskich oraz Jabonowie Pomorskim. Zakada si przebudow linii kolejowej nr 208 na odcinku Laskowice Pomorskie Grudzidz Jabonowo Pomorskie dla zapewnienia dogodnej dostpnoci z Grudzidza do obydwu tych wzw, a take Jabonowo Pomorskie Brodnica, dla zapewnienia dostpnoci Brodnicy w transporcie midzyregionalnym za porednictwem wza w Jabonowie Pomorskim.

Ponadto wskazuje si na konieczno przywrcenia penych zdolnoci obsugowych i modernizacji obiektw dworcowych dla szlakw kolejowych: nr 207 (Toru Wschodni Malbork na odcinku Toru Wschodni Chema) - remont linii kolejowej na odcinku Toru Wschodni - Chema d. 19,172 km, modernizacja istniejcej infrastruktury peronowej i dworcowej w Grzywnie, ysomicach i Chemy; Linii nr 209 - remont na odcinku Chema Bydgoszcz Wschd d. 39,045 km oraz modernizacja obiektw dworcowych; nr 356 -rewitalizacja linii kolejowej na odcinku Kcynia Bydgoszcz Gwna d. 42,137 km.

W wojewdztwie, z racji pooenia regionu na przeciciu hydrologicznych osi kraju funkcjonuj drogi transportu wodnego, w tym dwie midzynarodowe MDW E 40 i MDW E 70: o pnoc-poudnie rzeka Wisa oraz o wschd-zachd droga Wisa-Odra. Pooenie najwikszych miast regionu: Bydgoszczy, Torunia, Wocawka oraz Grudzidza nad rzek Wis, a take przebiegajce rzekami: doln Wart, doln Noteci, Kanaem Bydgoskim i Brd poczenie z Odr, sprawia, e obydwa szlaki wodne maj znaczenie regionalne i europejskie i zostay zakwalifikowane do drg wodnych midzynarodowego znaczenia kategorii E. egluga rdldowa w wojewdztwie ma jednak marginalne znaczenie gospodarcze ze wzgldu na brak odpowiednich parametrw do rozwoju tego transportu - MDW E40, czca Morze Batyckie z Morzem Czarnym nie jest ueglowniona; MDW E70, czca wschodni i zachodni Europ - posiada parametry klasy II, co umoliwia eglug towarow tylko o nieduej adownoci. Turystyczne wykorzystanie obu drg wodnych stale wzrasta, jednak rwnie pozostaje na niewielkim poziomie, co skania do podjcia dziaa w kierunku utworzenia baz dla ruchu turystycznego i udostpnienia ww. szlakw.

Wojewdztwo kujawsko-pomorskie intensywnie zabiega o stworzenie w aglomeracji bydgosko-toruskiej platformy multimodalnej - przeadunkowego wza transportowego, w ktrym bd krzyowa si systemy komunikacji drogowej, kolejowej, lotniczej i eglugi rdldowej.

24

Platforma moe by szans dla rozwoju regionu, dziki uatwieniu transportu towarw i usprawnieniu logistyki. Uzupeniona o mniejsze wzy intermodalne oraz powstajce centra logistyczne, pozwoli na rozwj dziaalnoci logistycznej w regionie otwartej na inicjatywy komercyjne i zdecydowanie wzmocni konkurencyjno wojewdztwa.

Wyzwania i potrzeby

Rozbudowa ukadu drogowego, poprawa stanu drg i bezpieczestwa ruchu.

Wzmocnienie powiza komunikacyjnych obszarw zmarginalizowanych z obszarami wzowymi dla ich wczenia w regionalny ukad powiza transportowych z systemem krajowym i europejskim jako szansa rozwojowa dla tych obszarw.

Zapewnienie warunkw dla mobilnoci mieszkacw poprzez inwestycje infrastrukturalne na liniach kolejowych znaczenia regionalnego i modernizacj infrastruktury dworcowej oraz zakup jednostek taboru kolejowego dla przewozw regionalnych.

Restrukturyzacja transportu publicznego (rozwizania niskoemisyjne). Poprawa parametrw uytkowych infrastruktury rdldowych drg wodnych.

Edukacja i wyksztacenie

Analiza wyksztacenia mieszkacw wojewdztwa kujawsko-pomorskiego w roku 2012 wskazuje, i spoeczestwo charakteryzuje si niskim wyksztaceniem. Mieszkacy z wyksztaceniem wyszym stanow jedynie 16,4% mieszkacw regionu, co lokuje wojewdztwo na ostatnim miejscu w kraju. Osoby z wyksztaceniem zasadniczym zawodowym stanowi najliczniejsz grup mieszkacw regionu (28,6%). Druga najliczniejsza grupa to osoby z wyksztaceniem podstawowym, gimnazjalnym i niszym (23,6% osb)22.

Wskanik upowszechnienia wychowania przedszkolnego dzieci w wieku 3-4 lat w roku szkolnym 2012/2013 w wojewdztwie wynis 48,4%, co plasuje region kujawsko-pomorski na przedostatnim miejscu w kraju (wskanik dla kraju to 59,3%)23. W stosunku do roku poprzedniego upowszechnienie edukacji przedszkolnej dzieci w wieku 3-4 lat w wojewdztwie zwikszyo si o 2,1 pkt. proc.24.

Kolejnym istotnym dla rozwoju regionu problemem jest niska jako edukacji przejawiajca si m.in. niskim poziomem wynikw edukacyjnych uczniw, plasujcym region w grupie wojewdztw osigajcych nisze ni przecitne w Polsce wyniki sprawdzianw w szkoach podstawowych i egzaminw gimnazjalnych.

Analiza wynikw sprawdzianu w wojewdztwie kujawsko-pomorskim w latach 2011-2013 (OKE w Gdasku)25 pokazuje, i ucze szkoy podstawowej w regionie uzyska wynik niszy (59,0%) od swojego rwienika w kraju (60,1%).

Analiza wynikw egzaminw gimnazjalnych w 2013 r. pokazuje, i ucze z wojewdztwa kujawsko-pomorskiego rwnie i tu uzyska wynik niszy od swojego rwienika w kraju we wszystkich czciach egzaminu: o 1 pkt. procentowy z zakresu jzyka polskiego, o 2 pkt. procentowe z matematyki i przedmiotw przyrodniczych, jzyka angielskiego na poziomie rozszerzonym oraz z zakresu historii i wiedzy o spoeczestwie, o 3 pkt. procentowe z jzyka

22 Statystyczne Vademecum Samorzdowca 2013, GUS, Warszawa 2013. 23 Owiata i wychowanie w roku szkolnym 2012/2013, GUS, Warszawa 2013. 24 Owiata i wychowanie w roku szkolnym 2011/2012, GUS, Warszawa 2012. 25 Wyniki sprawdzianw w latach 2011-2013 w wojewdztwach kujawsko-pomorskim i pomorskim oraz w kraju, OKE w Gdasku.

25

angielskiego na poziomie podstawowym. Analiza wynikw potwierdza rwnie wystpujce dysproporcje midzy wynikami gimnazjalistw ze szk wiejskich a wynikami gimnazjalistw ze szk wielkomiejskich.

Inaczej wyglda sytuacja w szkoach ponadgimnazjalnych. Spord 16 661 absolwentw w 2013 r., ktrzy przystpili do wszystkich egzaminw obowizkowych, 81,5% otrzymao wiadectwa dojrzaoci, czyli zdao egzamin maturalny (w kraju odsetek ten wynis 80,1%). Mimo, i zdawalno egzaminw maturalnych plasuje region nieco powyej redniej krajowej, niepokj mog budzi due rnice midzy zdawalnoci matur na obszarach wiejskich i w wikszych miastach regionu. Najwyszy wskanik zdawalnoci uzyskali absolwenci szk usytuowanych w miastach od 20 tys. do 100 tys. mieszkacw (ok. 84%) i w miastach powyej 100 tys. mieszkacw (ok. 82%), a najniszy zdajcy ze szk wiejskich (ok. 66%)26.

Duy wpyw na osiganie wysokich efektw ksztacenia ma jako i dostpno infrastruktury edukacyjnej. Jednym z problemw szk funkcjonujcych w regionie jest brak lub niedostateczne wyposaenie pracowni przedmiotowych (brak odpowiedniego sprztu, przyrzdw laboratoryjnych, pomocy do prowadzenia eksperymentw) umoliwiajcych realizacj podstawy programowej z uwzgldnieniem nauczania dowiadczalnego27. Dodatkowe nakady naley przeznaczy na zapewnienie odpowiednich pomocy dydaktycznych, specjalistyczny sprzt oraz programy multimedialne, w szczeglnoci w zakresie przedmiotw cisych, przyrodniczych oraz sucych rozwijaniu kompetencji cyfrowych.

Ksztacenie zawodowe cieszy si stosunkowo du popularnoci, co jednak nie przekada si na sytuacj na rynku pracy. Absolwenci szk zawodowych stanowi w regionie najwiksz grup bezrobotnych - w okresie do 12 miesicy od ukoczenia nauki rednio co trzeci absolwent w kocu 2011 r. pozostawa w ewidencji powiatowych urzdw pracy28.

Bardzo istotny wpyw na nieadekwatn w stosunku do potrzeb rynku pracy ofert ksztacenia ma niski poziom wsppracy szk zawodowych i pracodawcw, czego przejawem jest m.in. duy rozdwik midzy oczekiwaniami pracodawcw wzgldem kwalifikacji jakie ich zdaniem powinien posiada absolwent szkoy zawodowej a realizowanymi w tych szkoach programami nauczania.

Jedn z przyczyn trudnej sytuacji na rynku pracy, ktra dotyczy nie tylko absolwentw szk zawodowych, jest niedostateczne przygotowanie do wejcia na rynek pracy, przejawiajce si m.in. niskim poziomem umiejtnoci praktycznych, uatwiajcych znalezienie zatrudnienia czy te brakiem umiejtnoci interpersonalnych, umoliwiajcych prawidowe funkcjonowanie w miejscu pracy, a take kompetencji cyfrowych.

Wskanik komputeryzacji szk regionu tj. udzia % szk wyposaonych w komputery przeznaczone do uytku uczniw z dostpem do Internetu w 2012 r. wynosi: dla szk podstawowych 96,60% (dla Polski 94,92%), dla szk gimnazjalnych 81,23% (dla Polski 81,79%), a dla szk ponadgimnazjalnych ogem wynosi 56,40% (dla Polski 64,10%), w miastach 57,90% (dla Polski 64,70%), na obszarach wiejskich 47,50% (dla Polski 59,20%). Przy czym najwiksze dysproporcje dotycz technikw (wraz z oglnoksztaccymi szkoami artystycznymi dajcymi uprawnienia zawodowe) i na poziomie regionu wskanik ten wynosi 56%, a na poziomie kraju 75%29.

26 Sprawozdanie z egzaminu maturalnego przeprowadzonego w 2013 roku w wojewdztwie kujawsko-pomorskim, OKE w Gdasku. 27 Sprawozdanie z realizacji Rzdowego programu rozwijania kompetencji uczniw i nauczycieli w zakresie stosowania technologii informacyjno-komunikacyjnych Cyfrowa szkoa, MEN oraz MAiC, Warszawa 2014 r. 28 Owiata i wychowanie w roku szkolnym 2011/2012. Informacje i opracowania statystyczne, Warszawa 2012. 29 rdo: BDL GUS.

26

Nierozcznym elementem zwizanym z zapewnieniem wysokiej jakoci ksztacenia na wszystkich poziomach s kwalifikacje nauczycieli. Okrelone w obowizujcych przepisach prawa owiatowego mechanizmy motywujce nauczycieli do podnoszenia jakoci pracy nie s wystarczajce do osigania celw stawianych przed wspczesn szko. Awans zawodowy w obowizujcej formule przestaje mie charakter motywacyjny, a system wynagradzania nauczycieli przewiduje wprawdzie element motywacyjny w postaci waciwego dodatku, jednak w praktyce takie rozwizanie wydaje si niewystarczajce. Jak wynika z Systemu Informacji Owiatowej ze zorganizowanych form rozwoju zawodowego korzysta zaledwie 12% nauczycieli. Najrzadziej wybierane s te formy, ktre uznane s za bardziej efektywne m.in.: udzia w sieciach wsppracy, mentoring lub coaching. Dodatkowo nie funkcjonuje system kontroli jakoci i efektywnoci szkole co powoduje, i rozwj zawodowy nie przekada si na wyniki uczniw.

Strategia Europa 2020 uznaje uczenie si przez cae ycie (od wieku przedszkolnego do okresu po przejciu na emerytur) i rozwijanie umiejtnoci za kluczowe elementy odpowiedzi na obecny kryzys gospodarczy i starzenie si spoeczestwa oraz na szeroko pojt gospodarcz i spoeczn strategi Unii Europejskiej. Uczenie si dorosych daje osobom, ktre dotkno bezrobocie czy restrukturyzacja lub ktre stany przed koniecznoci transformacji zawodowej, moliwo podniesienia kwalifikacji lub przekwalifikowania; w istotny sposb przyczynia si te do wczenia spoecznego, aktywnoci obywatelskiej i rozwoju osobistego.

Odsetek osb w wieku 25-64 lata, ktre ksztac lub doksztacaj si, wynis w 2011 r. 8,9% dla 27 krajw Unii Europejskiej. W Polsce, odnotowano ten wskanik na poziomie znacznie poniej redniej w UE 4,5%. Natomiast wskanik ten w wojewdztwie kujawsko-pomorskim ksztatowa si na jeszcze niszym poziomie i wynosi 3,8%. Warto docelowa (2020 r.) wskanika dotyczcego udziau osb w wieku 25-64 lata uczcych si i doksztacajcych w oglnej liczbie ludnoci w tym wieku zostaa okrelona w SRKL na poziomie co najmniej 10%, co wobec dotychczasowych wynikw stanowi dla regionu olbrzymie wyzwanie.

Wyzwania i potrzeby

Poprawa jakoci edukacji na wszystkich etapach (od przedszkola do szkoy ponadgimnazjalnej). Podniesienie stopnia upowszechnienia edukacji przedszkolnej. Podniesienie poziomu wsppracy szk prowadzcych ksztacenie zawodowe z otoczeniem spoeczno-gospodarczym. Podniesienie stopnia upowszechnienia uczenia si przez cae ycie.

Wykluczenie i integracja spoeczna

Analiza obszaru wykluczenia spoecznego wskazuje, e na licie wojewdztw zagroonych ubstwem relatywnym kujawsko-pomorskie zajmuje dziewit lokat, co oznacza, e a 19,6% (w 2012 r.)30 spoeczestwa jest naraone na wystpienie tego zjawiska. W wojewdztwie wystpuje wyrane wewntrz regionalne zrnicowanie w zakresie potrzeb w ramach pomocy spoecznej. Najwiksze zagroenie ubstwem wystpuje w gminach peryferyjnych, gminach wiejskich oraz obszarach pooonych we wschodniej i poudniowo-wschodniej czci wojewdztwa. Zwikszonych nakadw na wiadczenia pomocy spoecznej wymagaj w szczeglnoci gminy pooone we wschodniej czci wojewdztwa ze wzgldu na wiksz liczb mieszkacw korzystajcych z tego rodzaju wsparcia.

30 rdo: BDL GUS.

27

W 2012 r. poszczeglne wskaniki zagroenia ubstwem ksztatoway si nastpujco: 8,3% zagroenie skrajnym ubstwem, 8,4% ustawowa granica ubstwa, 19,6% relatywne ubstwo (poziom krajowy wynosi odpowiednio: 6,7%, 7,0%, 16,0%)31. Na podstawie danych Eurostat32 w 2012 r. wskanik zagroenia ubstwem33 lub wykluczeniem spoecznym wynosi 24,0, za wskanik zagroenia ubstwem 18,3. Najbardziej zagroone ubstwem lub wykluczeniem s osoby bezrobotne, starsze, dzieci, samotne kobiety, samotni rodzice, osoby sabo wykwalifikowane, osoby w wieku produkcyjnym nieaktywne zawodowo, w tym niepenosprawne, osoby zamieszkujce obszary wiejskie i migranci34.

Od lat gwnymi powodami przyznania pomocy mieszkacom regionu s ubstwo, sieroctwo, bezdomno, potrzeba ochrony macierzystwa, wielodzietno, bezrobocie, dugotrwaa lub cika choroba oraz bezradno w sprawach opiekuczo-wychowawczych i prowadzeniu gospodarstwa domowego35.

W 2012 r. rodowiskow pomoc spoeczn w wojewdztwie objtych byo 91 340 rodzin, z czego 40% stanowiy rodziny zamieszkujce obszary wiejskie, za dugotrwae korzystanie ze wsparcia z pomocy spoecznej dotyczy okoo 60% populacji klientw OPS i PCPR36. Na tle kraju, sytuacja ta wyglda bardzo niekorzystnie, gdy pod wzgldem liczby osb korzystajcych ze rodowiskowej pomocy spoecznej region znajduje si na drugim miejscu. Wrd klientw pomocy spoecznej najwiksz grup stanowi osoby w wieku produkcyjnym (58%), za co trzecia osoba korzystajca ze wiadcze pomocy spoecznej to dzieci i modzie (34%). W najmniejszym stopniu z oferty OPS/PCPR korzystaj osoby starsze (stanowi zaledwie 8% ogu klientw). W strukturze osb korzystajcych ze wsparcia instytucji pomocy spoecznej dominuj kobiety, ktre stanowi 57% osb korzystajcych ze wiadcze w wieku produkcyjnym oraz 69% osb w wieku emerytalnym37.

Wskaniki zagroenia ubstwem wskazuj, e zagroenie ubstwem wzrasta wraz ze wzrostem liczebnoci gospodarstwa domowego, a najwysze osiga w rodzinach wielodzietnych38 . W 2012 r. wrd rodzin korzystajcych z pomocy spoecznej w wojewdztwie 18% stanowiy rodziny, dla ktrych powodem sigania po pomoc OPS/PCPR bya bezradno w sprawach opiekuczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego39.

W zakresie realizacji usug spoecznych na rzecz osb starszych wojewdztwo plasuje si na kracowych pozycjach na tle kraju. W 2012 r. w regionie funkcjonowao wrd 73 placwek pomocy spoecznej 11 przeznaczonych dla osb w podeszym wieku. Stanowiy one 15,5% wszystkich placwek pomocy spoecznej. W 2012 r. ze stacjonarnych zakadw opieki spoecznej skorzystao 1819 osb starszych, czyli 0,6% osb w wieku 65 lat i wicej mieszkajcych w wojewdztwie. Stanowili oni 36,4% wszystkich mieszkacw zakadw opieki spoecznej. Osoby w wieku 65 lat i wicej stanowiy odpowiednio 84,9% pensjonariuszy

31 Ubstwo w Polsce w 2012 r. (na podstawie bada budetw gospodarstw domowych), Gwny Urzd Statystyczny, Warszawa 2013 r. 32 http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/statistics/search_database 33 Za zagroone ubstwem uwaa si osoby, ktrych dochd jest mniejszy ni 60% mediany dla danego kraju. Jest to relatywna miara ubstwa, powizana z dystrybucj dochodu i uwzgldniajca wszystkie rda dochodw pieninych. Wobec tego zatrudnienie na poziomie kraju, edukacja i polityka spoeczna ukierunkowane na zwalczanie ubstwa mog w znacznym stopniu wpywa na poziom zagroenia., w: Spoeczny Wymiar Strategii Europa 2020. Sprawozdanie Komitetu Ochrony Socjalnej (2011). Streszczenie, Luksemburg 2011 r. 34 Spoeczny Wymiar Strategii Europa 2020. Sprawozdanie Komitetu Ochrony Socjalnej (2011). Streszczenie, Luksemburg 2011 r. 35 http://www.mpips.gov.pl/pomoc-spoleczna/raporty-i-statystyki/statystyki-pomocy-spolecznej/statystyka-za-rok-2012/ 36 Ocena zasobw pomocy spoecznej w wojewdztwie kujawsko-pomorskim za 2012 rok. 37 Jak wyej. 38 Krajowy Program Przeciwdziaania Ubstwu i wykluczeniu Spoecznemu 2020. 39 Ocena zasobw pomocy spoecznej w wojewdztwie kujawsko-pomorskim za 2012 rok.

28

placwek dla osb w podeszym wieku i 61,8% wszystkich mieszkacw placwek dla przewlekle somatycznie chorych40.

Jednym z najczstszych powodw korzystania ze wiadcze pomocy spoecznej jest niepenosprawno. Liczba osb niepenosprawnych w wojewdztwie w 2011 r. wynosia 264,4 tys. co stanowio 12,6% ludnoci wojewdztwa (14,7% w 2002 r.) i zmniejszya si w stosunku do roku 2002 o 12,8%41. W regionie w obszarze wsparcia aktywizacji osb niepenosprawnych funkcjonoway ZAZ-y. Do koca 2013 r. w wojewdztwie dziaao 6 ZAZ, w ktrych aktywizowano 241 osb. W regionie dziaa rwnie 37 WTZ, ktre dysponuj 1300 miejscami dla uczestnikw.

W roku 2011 w regionie funkcjonoway 4 CIS-y, w ktrych uczestniczyo 201 osb, korzystajc ze wsparcia w postaci praktyk, stay, szkole zawodowych oraz dziaa z zakresu reintegracji zawodowej, z czego usamodzielnio si cznie 99 osb. Dodatkowo dziaao 28 KIS.

Na podstawie analizy danych wynika, e na koniec 2012 r. w wojewdztwie funkcjonowao 1280 PES, w ktrych pracuje ok. 14 tys. osb. Potencja PES w regionie jest zrnicowany. Znaczna cz organizacji dysponuje sta kadr, wyposaon w odpowiednie kwalifikacje i z dowiadczeniem w danej brany. Z drugiej strony istniej podmioty, ktre nie zatrudniaj adnych pracownikw na stae. W 2010 r. tylko 12 % podmiotw zatrudniao pracownikw, a w strukturze zatrudnionych przewaaj kobiety42. PES z wojewdztwa najczciej funkcjonuj w branach usug porzdkowych, opiekuczych, edukacyjnych, a take usug zwizanych z wynajmem lokali i terenw oraz organizacji imprez. W wojewdztwie sektor ekonomii spoecznej rozwija si gwnie w duych miastach43. Gwna barier rozwoju PES s problemy finansowe, z ktrymi boryka si ponad poowa (57%) podmiotw. Pozostae trudnoci wskazywane s duo rzadziej i naley do nich brak chtnych do wsppracy (22%), a w 12% biurokracja i niejasne przepisy44.

Wojewdztwo charakteryzuje niski kapita spoeczny. W rankingu wojewdztw ustalonego w 2010 r. na podstawie LHDI region uplasowa si na 13 miejscu uzyskujc not 41,2. Wartoci wskanika LHDI s znaczco zrnicowane terytorialnie. Najnisz ocen stanu kapitau spoecznego w wojewdztwie uzyskay powiaty we wschodniej i poudniowo-wschodniej czci wojewdztwa45. Pod wzgldem oglnej oceny poziomu kapitau spoecznego wojewdztwo kujawsko-pomorskie znalazo si na ostatnim miejscu w kraju 46 . Na poziom kapitau spoecznego skada si take aktywno obywatelska. Analizujc dziaalno mieszkacw regionu w sferze spoecznej wojewdztwo kujawsko-pomorskie w 2012 r. znalazo si na przedostatnim miejscu w kraju biorc pod uwag liczb zarejestrowanych organizacji spoecznych przypadajcych na 10 tysicy mieszkacw.

Wyzwania i potrzeby

Zwikszenie integracji spoeczno-zawodowej osb niepenosprawnych. Zwikszenie zdolnoci do zatrudnienia oraz podniesienie aktywnoci spoeczno-zawodowej osb wykluczonych i zagroonych wykluczeniem spoecznym. Rewitalizacja fizyczna, gospodarcza i spoeczna ubogich spoecznoci i obszarw miejskich i wiejskich. 40 Osoby starsze sytuacja demograficzna i stacjonarna pomoc spoeczna w wojewdztwie kujawsko-pomorskim w 2012 r., Urzd Statystyczny w Bydgoszczy, Bydgoszcz 2013. 41 Wojewdzka Strategia Polityki Spoecznej na lata 2014-2020. 42 rdo: BDL GUS. 43 Kujawsko-Pomorski Program Na Rzecz Ekonomii Spoecznej na lata 2013-2020. 44 Raport z kompleksowego badania sektora ekonomii spoecznej w regionie kujawsko-pomorskim, ROPS, Toru 2012. 45 Krajowy Raport o Rozwoju Spoecznym. Polska 2012. Rozwj regionalny i lokalny, UNDP w Polsce, Warszawa 2012. 46 J. Czapiski, T. Panek, Diagnoza spoeczna 2011. Warunki i jako ycia Polakw, CRZL.

29

Wzmocnienie potencjau i rozwj usug podmiotw ekonomii spoecznej.

Zdrowie

Analiza sytuacji demograficznej wojewdztwa wskazuje, i kujawsko-pomorskie staje przed problemem zmian demograficznych spowodowanych gwnie zmian struktury wieku spoeczestwa oraz zachodzcym procesem depopulacji. Spodziewane jest sukcesywne zmniejszanie si liczby ludnoci, a w szczeglnoci nastpi spadek ludnoci w grupie osb w wieku produkcyjnym na rzecz ludnoci w grupie osb w wieku poprodukcyjnym47. W 2012 r. osoby w wieku powyej 65 roku stanowiy 13,5% populacji mieszkacw wojewdztwa. Prognozowane zmiany wskazuj, i w 2035 r. liczba ludnoci w wieku 65 lat i wicej wzronie prawdopodobnie o 56% w porwnaniu ze stanem z koca 2012 r. Szacuje si, e udzia osb w wieku 65 lat i wicej w strukturze ludnoci wojewdztwa wzronie w 2035 r. do 23%48. Na podstawie analizy dostpnoci usug specjalistycznej opieki geriatrycznej naley stwierdzi, e jednym z istotnych problemw w kontekcie wyzwa wynikajcych z procesu starzejcego si spoeczestwa jest niewystarczajcy dostp do specjalistycznej opieki geriatrycznej oraz opieki dugoterminowej. W regionie funkcjonuje jeden oddzia geriatryczny, ktry dysponuje 21 kami, za hospitalizacj w 2012 r. objto cznie 982 osoby. W niewystarczajcym stopniu w stosunku do potrzeb, osoby w podeszym wieku korzystaj z opieki w domach pomocy spoecznej czy z wsparcia w zakresie usug rodowiskowych. Domy pomocy spoecznej, w ktrych mieszkay osoby starsze stanowiy 15,5% wszystkich zakadw stacjonarnych opieki spoecznej w wojewdztwie kujawsko - pomorskim, za seniorzy korzystajcy z opieki w nich zapewnianej stanowili 14,7% wszystkich mieszkacw zakadw stacjonarnych pomocy spoecznej wedug stanu na koniec 2012 r. W caym 2012 r. w domach