Arbeid  med  andrespråket  i  skolen  –  med  elever  og  foreldre  som  en  ressurs  

 Et  kjent  pedagogisk  prinsipp  i  alle  fag  er  å  bygge  

videre  på  det  en  kan  fra  før.          

12.  august  kl.  12.45  –  13.30  Kjers>  Langvik  

Snakk  med  oss!    –  fokus  på  likhet  og  anerkjennelse    

Språklig  og  kulturelt  mangfold  som  ressurs  (Stor>ngsmelding  6,  2012-­‐2013)          

Lære  språk  gjennom  arbeid  med  tema  og  liKeratur  •  Den  språklige  målseMngen:  •  Å  lære  nye  ord,  ytringer  og  strukturer  i  forbindelse  med  

innholdet  i  temaet:  

•  -­‐Ord  blir  presentert  i  helhetlige  og  naturlige  sammenhenger  

•  -­‐Ord  blir  systema9sert  og  gjenta;.          (Traavik  og  Alver,  2008)    Gjøre  språket  tydelig  og  eksplisi;    på  alle  områder  i  alle  fag,    fordi  elevene  lærer  gjennom  språk    –  sam>dig  som  de  da  lærer  om  språk.    (Halliday  og  Mar>n,  1993)      

Fortelling  som  hjelp  9l  språklæring    -­‐  på  morsmål  og  andrespråk    Involver  hjemmet  i  lesingen  J      hKp://morsmal.no/flerspraklige-­‐fortellinger-­‐norsk  

•  hKp://www.boksok.no/default.aspx?menu=12  -­‐>  Ny  i  Norge  

Arbeid  med  andrespråket  i  skolen  –  med  elever  og  foreldre  som  en  ressurs  Bildedbøker  som  inviterer  >l  kulturmøter  og  samtale  

•  Frosken  og  den  framande  av  Max  Velthuijs  (1994)  •  Et  bilde  3l  mor  av  Mary  Hoffman  (2012)  •  Fremmed  av  Kaia,  Bendik  og  Trond  Brænne  og  illustratør  Per  Dybvig  (2010)  •  Den  andre  mammaen  av  Vibeke  Sjøgren  (2007)  •  Mine  to  oldemødre  av  Lisa  Aisato  N´jie  Solberg  (2008)  •  Sitronlimonade  av  Hilde  Henriksen  og  Helene  Ohlsson  (2010)  •  Badedrakten  av  Åsa  Storck  (2004)  •  Albert  Åberg  og  soldatpappaen  av  Gunilla  Bergstrøm  (2006)  •  Skylappjenta  av  Iram  Haq  (2009)  •  Fra  T-­‐bane  3l  lenestol  av  Anna  Fiske  (2008)  

Forskjellig  i  morsmål  og  målspråk?  •  Lyder  og  lydkombinasjoner  (fonologi)  •  Setningsstruktur  (syntaks)  •  Bøyingssystem  (morfologi)  •  Ordforråd  •  Tekstorganisering  •  Språkbrukskonvensjoner  (pragma>kk)    

•  Faglærere  trenger  kunnskap  om:  •  -­‐språklige  kunnskaper  i  målspråk:  fonologi,  morfologi,  syntaks,  

tekstgramma>kk,  sjangerkunnskap  og  pragma>kk    •  -­‐morsmålet:  kunnskap  om  elevens  språk  •  (Malmo,  2004:406)  

Ulike  metodiske  innfallsvinkler  >l  læring  

•  Kommunikasjon  må  stå  i  sentrum  -­‐  sosiale  arenaer    •  Funksjonelle  mål  må  stå  styre  opplæringen  •  Lærerintervensjon  er  nødvendig:  Hjelpe  elevene  9l  å  legge  

merke  9l  språklige  strukturer  –  >l  å  reflektere  over  dem,  slik  de  integreres  i  språklig  kompetanse  

•  Forsøk  kon>nuerlig  å  iden>fisere  hva  som  er  lærbart    •  NB!  Språkregler  blir  ikke  kopiert  og  brukt  ved  direkte  

formidling  fra  lærer  eller  lærebøker.  Det  må  forhandling  >l!    

•  Legg  vekt  på  samtaler  om  strukturer  og  å  finne  regler/strukturer  for  bruk.    

•  Gjennom  forhandlinger  kan  eleven  konstruere  ny  kunnskap  om  språket,  gjøre  den  9l  sin  egen  og  integrere  den  i  sin  kunnskapsbase.  

Språkinnlæring  –  Språk  og  kultur  

Muntlig   Skrinlig  Resep>ve  ferdigheter  

LYTTE   LESE  

Produk>ve  ferdigheter  

SNAKKE   SKRIVE  

Balanse  mellom  resep9ve  (lese  og  lyKe)  og  produk9ve  (tale  og  skrive)  ferdigheter  i  hver  9me  

5  vik9ge  prinsipper  i  arbeid  med  tekst  

Arbeid  med  tekst  i  tre  faser:      

Førlesefase:  1.  skape  engasjement  og  ambisjoner  for  tekstlesing  Lesefase:  2.  utvikle  språklige  ferdigheter  3.  kode  om  4.  lese  med  forståelse  E;erlesefase:  5.  bruke  kunnskapen  i  egen  læring  -­‐  lesing,  skriving  og  samtale    

Eks.  på  førlesefase    

•  Aktualiser  temaet  i  teksten  (f.eks  vise  bilde)  •  Snakk  om  bilder/illustrasjoner  –  overskriOer    •  Elevrespons  på  bildet  •  Finn  ut  hva  teksten  vil  fortelle  oss  •  Lærer  peker  på  fagord  •  Let  e;er  ord  som  er  spesielt  markert  i  teksten  •  Lag  ordliste  med  ordforklaringer  og  morsmålsoverse;else  •  Si  /skriv/  tegn  det  vi  vet  om  bildet  -­‐  temaet    •  Elever  gir  respons  på  medelevers  bildetekster  •  Tenk  over  hvorfor  vi  skal  lese  teksten  •  Skriv  faktasetninger  om  temaet  •  Snakk  om  sjangeren  i  teksten    •  Lærer  presenterer  kort  teksten  •  Lag  ”ordbank”  med  ord  og  u;rykk  -­‐  eventuelt  overseK  ordene  >l  

morsmål    (Alver,  2004:155-­‐159)  

Eks.  på  lesefase      -­‐Elever  leser  først  teksten  s>lle  på  egen  hånd    -­‐  Lesebes9lling:  finn  svaret  på  noe  mens  de  leser  (/lyKer)  

•  Elever  må  få  god  9d  >l  å  lese  og  forstå  teksten  i  ro  og  mak,  uten  avbrytelser  og  forstyrrelser  i  lesingen.  

•  -­‐Lære  å  bruke  enkle  lesestrategier  når  en  ikke  får  tak  på  innholdet:  -­‐stoppe  opp,  gå  >lbake  og  ta  et  annet  ini>a>v  for  å  skape  forståelse.    

•  Stopp  opp  ved  ord  og  u;rykk  en  ikke  forstår,  og  let  eller  spør  eKer  forklaringer    

•  Når  elever  har  lest  teksten  ferdig  hver  for  seg,  leser  lærer  teksten  høyt  -­‐  Elever  får  da  høre  teksten  lest  med  korrekt  u;ale  –  og  vanskelige  ord  og  setninger  kan  bli  leKere  å  forstå  når  de  hører  dem,  og  sam>dig  ser  dem  i  skriO.      

•  Søk  e;er  bestemte  opplysninger  (lese  med  haKer  /spørrekort  /rollekort)  •  Les  med  ”blyant  i  hånd”  (skriv/tegn  opplysninger  eller  inntrykk  fra  teksten)  

Eks.  på  EKerlesefase    

•  Lag  liste  over  nye  ord  (sorter  innholdsord  og  funksjonsord)  •  Tegn  fra  teksten  •  Snakk  om  det  du  har  lest  (delta  i  rollesamtaler)  •  Bruk  notater  9l  å  skrive  logg  eller  ”Jeg  har  lest”-­‐setninger  •  Lag  spørsmål  9l  teksten  •  Oppsummer  innholdet  i  teksten:  hva  det  handler  om  i  3  setninger  •  Gjenfortell  –  bruke  skriOlig  stø;e?  •  Skriv  sammendrag    •  Samtale  om  sentrale  tekstelement  –  om  leseoppdraget    •  Lag  underoverskriOer  >l  ulike  tekstdeler  •  Velg  en  skriOlig  oppgave  om  temaet  •  Lærer  gir  respons  på  tekstene  •  Elever  skriver  et  andreutkast  •  Høytlesing  og  felles  vurdering  av  tekstene    •  Diktat  fra  tekst  –  må  eKerpå  sjekke  egen  tekst:  hvilke  ord  var  vanskelige?  

Stø;e  i  skriverammer    

Skrivesenteret.no  

   •  Ord  læres  trinnvis:    •  Jo  mer  oppmerksomhet  vi  gir  et  ord,  desto  fortere  lærer  vi  det.  •  Utny;e  alle  situasjoner  som  dukker  opp  9l  å  ak9vere  ordforrådet!  •     •  Ordlæring:  1:  lære  formen  av  ordet  -­‐  memorere  den  på  en  måte    •  2:  lære  innholdet  (vise  >l  en  konkret  referanse,  >l  abstrakte  forhold  som  

motsetninger  eller  fysiske  fenomen  eller  samfunnsforhold)    •  3:  knyKe  sammen  form  og  innhold  med  konteksten  •     •  Gi  ordene  oppmerksomhet:    •  -­‐gjenta  ordet  •  -­‐skrive  ned  ordet  •  -­‐bruke  ordet  i  en  samtale  •  -­‐lage  ordspill  med  ordet  •  -­‐tenke  gjennom  om  ordet  ligner  på  andre  ord  vi  kan  •  -­‐tenke  gjennom  andre  ord  som  har  lignende  betydning  •  -­‐slå  opp  ordet  i  en  ordbok  for  å  se  forklaringene  der  •  -­‐slå  opp  ordet  i  en  ordbok  og  se  på  andre  ord  som  ligner  ordet  

10  prinsipper  for  god  andrespråksinnlæring  

•  1.  Lær  elevene  å  kjenne,  bruk  elevenes  morsmål  og  forkunnskaper  som  en  ressurs    

•  2.  Undervisning  og  mål  er  forståelige  og  tydelige  for  alle  •  3.  Muntlige  ferdigheter  i  sentrum  •  4.  Systema9sk  og  langvarig  arbeid  med  ordforråd  i  alle  fag  •  5.  Hjelp  elevene  fra  kontekstavhengig  språk  9l  kontekstuavhengig  

språk  •  6.  Bruk  u_orskende  samtaler  der  alle  elevene  kommer  9l  orde  •  7.  Skap  mulighet  for  auten9sk  språkbruk  med  fokus  på  fagspesifikt  

og  akademisk  språk  •  8.  Balanse  mellom  resep9ve  (lese  og  ly;e)  og  produk9ve  (tale  og  

skrive)  ferdigheter  i  hver  9me  •  9.  Elevene  har  redskaper  og  strategier  for  læring,  evaluering  og  

selvvurdering  •  10.  Mål  for  undervisning  og  kunnskapskrav  må  være  ut  i  fra  elevenes  

språkbeherskelse  og  kompetansemålet  i  faget