พฤกษเคมเชงนเวศของพชสมนไพรพงแหร วงศกญชา ในพนทกลมปาภเมยง-ภทอง ประเทศไทย

Ecological phytochemistry of medicinal Trema orientalis (L.) Blume (Cannabaceae)in Phu Meang-Phu Thong forest group of Thailand

อปสรสวรรค ใจบญ 1, กรต ตนเรอน 1,2, พสษฐ พลประเสรฐ 2 มานพ ผพฒน 3, กสมา ภมคอนสาร 4,

วชย สนตมาลวรกล 5 และทวธวฒ นาพรณ 1,2*

Apsonsawan Jaiboon1, Keerati Tanruean1, Manop Poopath2, Pisit Poolprasert3, Kusuma Phumkhonsarn4, Wichai Santimaleeworagun5 and Tiwtawat Napiroon1*

1 สาขาเทคโนโลยชวภาพ คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม พษณโลก 650002 สาขาชววทยา คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม พษณโลก 650003 หอพรรณไม กลมงานพฤกษศาสตรปาไม กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช กรงเพมหานคร 109004 สำานกบรหารพนทอนรกษท 11 (พษณโลก) กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช พษณโลก 650005 ภาควชาเภสชกรรม คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยศลปากร นครปฐม 730001 Biotechnology major, Faculty of Science and Technology, Pibulsongkram Rajabhat University, Phitsanulok province 65000. 2 Biology major, Faculty of Science and Technology, Pibulsongkram Rajabhat University, Phitsanulok province 650003 The Forest Herbarium (BKF), Forest Botany division, Department of National Parks Wildlife and Plant conservation, Bangkok 109004 Protected Area Regional Office 11 (Phitsanulok), Department of National Parks Wildlife and Plant conservation, Phitsanulok province 6500 5 Department of Pharmacy, Faculty of Pharmacy, Silpakorn University, Nakhon Pathom 73000

*Corresponding author: napiroont@gmail.com, Tel. 089-4544718

ABSTRACT

Trema orientalis (L.) Blume in cannabis family (Cannabaceae) are wildly distributed in the tropical regions. In Thailand, these plants were found in various habitats, all plant parts were used as traditional medicine in the treatment of infection. The purpose of our work was to compare the chemical profiles among similar plant part extracts from five different ecological habitats at the Phu Meang-Phu Thong forest group using TLC and HPLC chromatographic techniques. The lipophilic extracts of all plant parts were analyzed for chemical characters with TLC, mobile phase (hexane : ethyl acetate, 8:2 v/v) and UV illuminated detection (wavelength 254 and 365 nm). HPLC, mobile phase consisted in a solvent system, 60% v/v methanol in 40% v/v aqueous buffer, wavelength 230 nm. TLC analysis showed single band separation and Rf values measurement at the positive results of terpenoids, phenolic compounds, coumarins and sterols. For quantitative HPLC, each plant part extract (10 mg/mL) showed signals appearing of UV detection nearly or at the same position, as same as their UV absorbance values in each dominant compound. The retention time period of dominant peak was repeatability in all replication with retention time in average of Leaf extracts at 2.73 and 27.24 min, stem bark extracts at 2.76, 23.18, 25.89 and 29.57 min and the inflorescence and infructescence extracts at 2.78, 26.73, 27.60 and 29.40 min respectively. Moreover, our results also showed the chemical patterns of compounds that tend to accumulate highly in each plants part of disturbed and agricultural habitat which are useful to guide the bioactive compound isolation from T. orientalis. For habitat relationships, the chemical profiles in each plants part extracts from different ecological habitats were classified into 2 groups by the cluster analysis which related to compounds appearing factors analyzed by PCA analysis.

Keywords: Biotechnology, Chemodiversity, Cannabaceae, Forest ecology

บทคดยอพงแหร (Trema orientalis) พชในวงศกญชาทมการกระจายอ

ยางกวางขวางในเขตรอนของเอเชย สำาหรบในประเทศไทยพบพงแหรไดหลากหลายประเภทถนอาศย ซงทกสวนของพชมการใชเปนพชสมนไพรพนบานเกยวกบการรกษาการตดเชอ วตถประสงคของการศกษาวจยในครงนเพอเปรยบเทยบรปแบบทางเคมของสารสกดสวนใบ เปลอกตน และชอดอกชอผล ใน 5 ประเภทถนอาศยทแตกตางกนบรเวณพนทกลมปาภเมยง-ภทอง ดวยเทคนคโครมาโทกราฟแบบแผนบาง (TLC) และแบบ

ของเหลวสมรรถนะสง (HPLC) สารสกดสวน lipophilic extracts ของทกสวนทศกษานำามาใชตรวจสอบลกษณะทางเคมดวยเทคนค TLC โดยระบบตวทำาละลาย เฮกเซน : เอทล อะซเตต สดสวน 8 : 2 รอยละโดยปรมาตร และตรวจสอบการเรองแสงดวย UV ทความยาวคลน 254 และ 365 นาโนเมตร สำาหรบการตรวจสอบดวยเทคนค HPLC ใชระบบตวทำาละลาย เมทานอล : สารละลายบฟเฟอร สดสวน 60 : 40 รอยละโดยปรมาตร ทระดบความยาวคลน 230 นาโนเมตร ผลจากเทคนค TLC แสดงแถบสารเดยวแยกจากกน และคา Rf ซงใหผลบวกกบการทดสอบสารกลมเทอรพนอยด สารประกอบฟนอลค คมารน และสเตอรอล ซงใชเปนขอมลสำาหรบวเคราะหความสมพนธเชงนเวศ การตรวจสอบดวยเทคนด HPLC ปรมาณความเขมขนในการตรวจสอบ 10 มลลกรมตอมลลลตรในทกตวอยางแสดงตำาแหนงการปรากฏของสารหรอกลมสารเดนพรอมคาการดดกลนแสง UV ชวงเวลาทพคเดนปรากฏ เมอมการทำาซำาแลวพบวาพคเดนของสารสกดใบปรากฏ ณ ชวงเวลา 2.73 และ 27.24 นาท สวนสารสกดเปลอกตนพคเดนของสารปรากฏ ณ ชวงเวลา 2.76 23.18 25.89 และ 29.57 นาท สำาหรบสารสกดสวนชอดอกชอผลพคเดนปรากฏ ณ ชวงเวลา 2.78 26.73 27.60 และ 29.40 นาท ตามลำาดบ อยางไรกตามในการศกษาครงนพบวารปแบบทางเคมของสารสกดชใหเหนการสะสมของสารบางชนดในปรมาณสงในสวนตางๆของพชจากถนอาศยทเปนบรเวณขอบปา พนทเสอมโทรมถกรบกวน และพนทเกษตรกรรม ซงลกษณะดงกลาวมประโยชนในการเปนแนวทางสำาหรบการเลอกแยกสารออกฤทธจากพงแหรได สำาหรบความสมพนธกบถนอาศยทแตกตางกนจากการวเคราะหดวย PCA นน รปแบบทางเคมหรอเอกลกษณทางเคมของสารสกดแตละสวนของพชจากถนอาศยตางๆ แบงไดเปน 2 กลมตามการ วเคราะหความคลายคลงซงมความสมพนธกบกลมสารสำาคญทตรวจพบ คำาสำาคญ: เทคโนโลยชวภาพ, ความหลากหลายทางเคม, พชวงศกญชา, นเวศวทยาปาไม

บทนำา พงแหร (Trema orientalis Linn. Blume) พชในวงศกญชา

(Cannabaceae) มถนกำาเนดและการกระจายพนธ ในเขตรอนของภมภาคเอเชย พบไดตงแตทางตอนใตของจน ญปน อนเดย ตลอดลงมายงภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยง ใต และหมเกาะในมหาสมทรแปซฟก ประเทศไทยพบการกระจายพนธไดในปาผสมผลดใบ ปาดบแลง ปาดบชน ปาดบ เขา พนทเสอมโทรม และพนทเกษตรกรรม หากพจารณาดานความหลากหลายทางชวภาพของสงคมพชจากการแบงพนทกลมปาทางบก พบวากลมปาทางภาคเหนอเปนกลมปาทมระดบความสำาคญมากของประเทศ (important forest complex) ในแงของความสามารถในการรกษาความหลากหลายของประเภทสงคมพช (นนทชย, 2557) จากขอมลดงกลาวผวจยจงสนใจศกษาพงแหรทกระจายอยในพนทกลมปาภเมยง-ภทอง เนองจากเปนจดกงกลางในการแบงกลมปาระหวางกลมปาทางภาคเหนอและกลมปาทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอทมความหลากหลายของประเภทสงคมพชสง

ปจจบนสถานภาพทางอนกรมวธานของพงแหรตามการจดจำาแนกดวยระบบ APG IV ซงใชทงความสมพนธของลกษณะทางสณฐานวทยาและขอมลชวโมเลกล พงแหรเปนหนงในสมาชกของพชวงศกญชา ซงประกอบดวยพรรณพชทงหมดจำานวน 10 สกล (Haston et al., 2009) หลายสกลในวงศนม ความสำาคญทางเศรษฐกจ อาหาร และคณสมบตของสาระสำาคญในการพฒนายารกษาโรค (Kostic et al., 2008; Marks et al., 2009) ลกษณะเดนของพชคอสวนของลำาตนและกงมชองอากาศ (lenticels) เปนแถบนนกระจายทวลำาตนเหนเดนชด ใบเรยงสลบระนาบเดยว ดอกแยกเพศรวมตนสเขยวออน ชอดอกเพศผและชอดอกเพศเมยมดอกยอยจำานวนมาก ยอดเกสรเพศเมยแยกเปน 2 แฉกชดเจน ผลแบบผลผนงชนในแขงทรงกลม ผลสกมสดำา ออกดอกและตดผลชวงมนาคมถงกนยายน (สราวธ, 2562) สำาหรบขอมลทางชวโมเลกลนนมรายงานวาพชสกลพงแหรมความสมพนธในวงศวานเดยวกน

กบพรรณพชวงศกญชา มลกษณะเปนวงศวานเดยว (monophyly) ชดเจน โดยความสมพนธของสกลกญชา (Cannabis) และสกลพงแหร (Trema) มความเปนกลมพนอง (sister group) หรอกลมทมความสมพนธใกลชดกน แตอยางไรกตามลกษณะทางสณฐานวทยาโดยเฉพาะลกษณะของใบในวงศดงกลาวมความผนแปรสงและมลกษณะทพฒนาขนมารวมกนนอย (synamorphy) จงจำาเปนทจะตองมการใชขอมลอนๆเขามาสนบสนนในระบบอนกรมวธาน (Zhang et al., 2018)

ในดานใชประโยชนดานสมนไพรและพฤกษศาสตรพนบานของพงแหรในเขตรอนทงในภมภาคแอฟรกา และเอเชยจากรายงานการทบทวนดานการใชประโยชนทางยาของ Adinortey et al. (2013) พบวาแตละสวนของพชมการใชทแตกตางกน เชน สวนของใบใชผสมกบนำามะนาวเพอดมบรรเทาอาการไอ (cough) หลอดลมอกเสบ (bronchitis) ภาวะปอดบวมและเยอหมปอดอกเสบจากการตดเชอ (pneumonia and pleurisy) สวนรากใชหามเลอด และอาการปวดทอง สวนเปลอกลำาตนใชตมดมชวยลดไข (reduced fevers) ชอดอกชอผลใชชงดมบรรเทาอาการไอ หลอดลมอกเสบ และภาวะปอดตดเชอในเดก (Zhang et al., 2018) ในประเทศไทยมรายงานการใชประโยชนทกสวนของพชเปนสมนไพรในการรกษาอาการไข และรกษาการตดเชอเปนสำาคญ (วงศสถต, 2009; ปฐมา และคณะ, 2557; อศรารตน และอรทย, 2558) สารสำาคญของพงแหรทเปนสารเดนเกยวของกบการรกษาการตดเชอในแตละสวนของพช ไดแก สวนใบมสวนประกอบของสารทรมาทอล (trematol), แทนนน (tannins), ฟลาโวนอยด (flavonoids) เปนตน (Accra, 1992) สวนเปลอกตนมสวนประกอบของสารสโคโปเลตน (scopoletin), ทรมาทอล (trematol), สเวอรโรไซด (sweroside) เปนตน (Ogunkoya et al., 1977; Tchamo et al., 2000) สวนรากพบสารเบตา-ซโตสเตอรอล (β-sitosterol) เปนตน (Dijoux-Franca et al., 2001; Noungoue et al., 2001) สำาหรบพษวทยาของสารสกดจากสวนตางๆของพงแหรนน กลาวขวญ และคณะ (2557)

ศกษาสารสกดหยาบสวนเปลอกตนพบวาสามารถยบยงการผลตสารพรอสตาแกลนดนทกอใหเกดการอกเสบของเซลลแมคโครฟาจได และไมเปนพษตอเซลลมนษย สารสกดเฉพาะสวนใบใชเกยวกบการรกษาโรคหลอดลมอกเสบตดเชอ หนองใน ซงมสาเหตมาจากแบคทเรยกอโรค และสารสกดสวนเปลอกตนใหผลการยบยงทดตอเชอแบคทเรยททำาใหเกดปอดตดเชอ (Rout et al., 2012)

จงเหนไดวาพงแหรเปนหนงในพชสมนไพรกลมไมตนในวงศกญชาทมความนาสนใจเกยวกบการรกษาโรคตดเชอจากจลชพ การศกษาทางพฤกษเคมและรปแบบทางเคมของพชจงเปนพนฐานสำาคญในการกำาหนดทศทางการพฒนาตอยอดพชสมนไพรดงกลาว ซงยงไมไดมการศกษามากอน ผวจยไดเลงเหนถงความสำาคญดงกลาวจงไดดำาเนนการศกษาเปรยบเทยบรปแบบทางเคมในแตละสวนของพงแหรทมการกระจายพนธหรอตงตวไดในแตละถนอาศยในพนทตวแทนทมความหลากหลายของประเภทสงคมพชสง เพอเปนขอมลพนฐานในการคดเลอกพชสมนไพรและแหลงพชสมนไพรไทย อนนำาไปสการจดทำาขอมลมาตรฐานทางสมนไพรไทยตอไป อปกรณและวธการ1. การเกบตวอยางและการระบชนดพช

สำารวจและเกบตวอยางพชสมนไพรพงแหรในพนทกลมปาภเมยง-ภทอง ทงในพนทตวอยางปาธรรมชาตหรอปาอนรกษ ขอบปา พนทเสอมโทรม และพนทเกษตรกรรมขางเคยง แลวตรวจสอบขอมลการกระจายและนเวศวทยาของพชจากตวอยางพรรณไมแหงทถกเกบไวในหอพรรณไมหรอพพธภณฑพชของประเทศไทยทขนทะเบยนไวใน Index Herbarium ทำาการสมเกบตวอยางในแตละประเภทพนทระหวางเดอนมนาคมถงเดอนกนยายน พ.ศ. 2562 ซงเปนชวงเดอนทมความถในการพบชอดอกชอผลทสมบรณบอยทสดตามการตรวจเอกสาร ตวอยางพรรณไมแหง และจากการออกสำารวจภาคสนาม ตามระยะเวลาการขออนญาตเขาศกษาวจยในพนท โดยมอทยานแหงชาตภหนรองกลาเปนตวแทนสงคมพชของแตละชนดปาในกลมปาดงกลาว สำาหรบพนทประเภท

ขอบปา พนทเสอม โทรมและพนทเกษตรกรรมใกลเคยงไดดำาเนนการสมเกบกระจายในทกพนทของกลมปาทมการพบตวอยางพช โดยแบงเปนตวอยางแตละสวนของพชตามนำาหนกแหง ไดแก ใบพชทสมบรณไมมโรคและแมลง และเปลอก ตนสนำาตาลอมเขยวจากกงหรอตนขนาดเสนรอบวง 10-15 เซนตเมตร สวนละ 300 กรม และชอดอกชอ ผลรวมกน 200 กรมตามลำาดบ แลวทำาการบนทกขอมลทางภมศาสตร นเวศวทยา ลกษณะทางสณฐานวทยาของพช เพอนำามาประกอบการระบชนด ตามรปวธานของ Phuphathanaphong (2015) ตวอยางพชทนำามาศกษาจดทำาเปนตวอยางพรรณไมแหง (herbarium specimens) และตวอยางดองในสวนของชอดอกชอผลในเอทลแอลกอฮอล (70% ethanol) ประกอบขอมลการระบชนดและเปนตวอยางอางองในการศกษา

2. การเตรยมสารสกดพชดวยวธการสกดแบบแบงสวน (Partition extraction)

เลอกใชสวนใบสเขยวสมบรณไมออนหรอแกเกนไปทไมมโรคและแมลง รวมทงเปลอกตนสนำาตาลอมเขยวจากลำาตนหรอกงขนาดเสนรอบวง 10-15 เซนตเมตร และชอดอกชอผลของพงแหร มาตากใหแหงในท รมบนกระดาษเยอบางทสามารถระบายอากาศไดดจนแหงสนท นำาไปบดดวยเครองบดไฟฟาจนละเอยด ผงทไดจำานวน 300 กรมของนำาหนกแหงในสวนใบและเปลอกตน และจำานวน 200 กรมของนำาหนกแหงในสวน ของชอดอกชอผล แลวนำาไปแชในเมทานอลปรมาตร 500 มลลลตรในขวดแกวเกบไวในทมดเปนเวลา 7-10 วน นำามากรองเอาเฉพาะสวนสารละลายดวยกระดาษกรองเบอร 1 นำาสารละลายทกรองไดมาทำาใหแหง ดวยเครองกลนระเหยแบบลดความดน (rotary evaporator) ไดสารสกดหยาบ (crude extract) ทำาการแยกชนสารสกดหยาบนดวยกรวยแยกสารขนาด 500 มลลลตร โดยใชคณสมบตการละลายของสารในนำากลนและตวทำาละลายคลอโรฟอรม ปรมาตรตวทำาละลายชนดละ 200 มลลลตร จะไดเปนสวนของสารสกดทละลายในนำากลน (hydrophilic extract) และสวนทละลายในตวทำาละลายคลอโรฟอรม (lipophilic extract) โดยใช

เวลาพกสารตวทำาละลายใหเกดการแบงชนในกรวยแยกเปนเวลา 30 นาท จากนนจงนำาเฉพาะสารสกดในสวน lipophilic extract มาระเหยจนแหง ชงนำาหนกแลวเตม methanol ในอตราสวนสารสกด 0.1 กรมตอเมทานอล 1 มลลลตร เกบไวในขวดสชาทบแสงทอณหภม 4 องศาเซลเซยส นำาสารสกดสวนนมาวเคราะหดวยเทคนค chromatography ตอไป

3. การตรวจวเคราะหดวยเทคนคโครมาโทกราฟโครมาโทกราฟแบบแผนบาง (Thin Layer Chromatography:

TLC) ใชแผน TLC ทเคลอบดวย silica gel 60F254 ความหนา 0.2-0.5 มลลเมตร ขนาด 20 × 20 เซนตเมตร ของบรษท Merck กบระบบตวทำาละลาย (solvent system) ทเหมาะสม คอ hexane : ethyl acetate ในอตราสวน 8:2 และ 7:3 (ทวธวฒ และคณะ, 2556) ระยะทางทสารสกดเคลอนท 18 เซนตเมตร วเคราะหกลมสารตางๆ จากการตรวจสารเรองแสง และปฏกรยาการเกดส (colour detection) ดวยนำายาพนแบบเฉพาะเจาะจง (specific reagents) ของ (Merck, 1980) ตรวจสารกลม terpenoids ดวย anisaldehyde sulfuric acid reagent ตรวจสารกลม alkaloids ดวย Dragendorff’s reagent ตรวจสารกลม phenolic compounds ดวย Vanillin sulfuric acid reagent ตรวจสอบสารกลม Coumarin ดวย 10% NaOH in ethanol ตรวจสอบสารกลม Sterols ดวยสารละลาย Bismuth chloride และตรวจสอบสารเรองแสงภายใตแสง UV ทระดบความยาวคลน 254 นาโนเมตร และ 365 นาโนเมตร แลวคำานวณหาคา Rf ของแถบสารแตละชนดทใหผลการทดสอบเปนบวก (positive test) ตามวธการแปล ผลการทดสอบทางพฤกษเคมของ (Merck, 1980) บนแผน TLC ดวยสตร การคำานวณ

Relative front (Rf) = ระยะทางทสารเคลอนท / ระยะทางทตวทำาละลายเคลอนท

โครมาโทกราฟแบบของเหลวสมรรถนะสง (High Performance Liquid Chromatography: HPLC) เตรยมตวอยางสารสกดสวน lipophilic extract ความเขมขน 10 มลลกรมตอมลลลตรละลายใน methanol (HPLC grade) ปรมาณ 1 มลลลตร แลวกรองดวย syringe filter nylon ขนาด 0.45 ไมโคร เมตรลงในขวดสชาขนาดเลก (vial) สำาหรบการตรวจสอบดวยเทคนค HPLC โดยใชระบบตวทำาละลาย ชวงเวลา และการเตรยมการวเคราะห ดงน HPLC technology ของ PerkinElmer (Flexar series) ทสามารถตรวจสอบดวยแสงยว UV photodiode array detector ท ระดบความยาวคลน 230, 254, 360 นา โนเมตรได โดยใช คอลมนทมคณสมบต reversed phase BDS hypersil C18 (Thermoscientific) ขนาดคอลมน 250 x 4.6 มลลเมตร กำาหนดปรมาณการฉดสารตวอยางเขาเครอง 20 ไมโครลตร ดวยอตราการไหล 1 มลลลตรตอนาท ใชเวลาในการตรวจสอบทงหมด 30 นาทตอ ตวอยางดวยระบบตวทำาละลาย methanol gradient 60-100% (HPLC grade, Merck) ในสารละลายบฟเฟอร (aqueous buffer) ทมสวนผสมระหวาง tetrabutyl ammonium hydroxide ความเขมขน 0.15 โมลาร และ ortho-phosphoric acid ความเขมขน 0.015 โมลาร แลวปรบคา pH เทากบ 3 จากนนดรปแบบของโครมาโทแกรม แลวบนทกคา Retention time (Rt) หนวยวดเปนนาท (min) หมายถงเวลาทสารหรอกลมสารปรากฏในแตละตวอยางทดสอบ (Napiroon et al., 2018)

4. การศกษาความสมพนธกบถนอาศยดวยการวเคราะหแบบจดกลม (Cluster analysis)

การวเคราะหการจดกลมความสมพนธของลกษณะนเวศวทยาถนอาศยและลกษณะทางเคมของพงแหรในบรเวณพนทกลมปาภเมยง-ภทองดวยวธ cluster analysis เปนวธวเคราะหสถตแบบหลายตวแปร (multivariate statistical analysis; MSA) โดยจำาแนกและแสดงลกษณะการจดกลมความหลากหลายของถนอาศยทพงแหรสามารถกระ

จายพนธและตงตวไดและการปรากฏของสารสำาคญจากสารสกดสวนตางๆของพช โดยมพนฐานการคำานวณและการเปรยบเทยบจากคา Bray-Curtis similarity index ของประชากรพงแหรทพบในแตละถนอาศยในพนทกลมปา กอนการคำานวณขอมลบางคาไดปรบขอมลใหอยในรปแบบเดยวกนดวยการแปลงขอมลใหอยในรป log (x+1) เพอใหขอมลมการกระจายทเทาเทยมกนโดยแสดงผลการวเคราะหในรปแบบของแผนภาพตนไม (dendrogram) ซงมระดบการจดกลมแบบ hierachical clustering ดวยคา Bray-Curtis similarity ทระดบตางๆ กน [27] แลวทำาการวเคราะหความสมพนธ ของลกษณะทางเคมของสารสกดพงแหรแตละสวนกบนเวศวทยาถนอาศยประเภทตางๆ ในพนทกลมปาภเมยง-ภทอง ตามวธการวเคราะห canonical correspondence analysis (CCA) ดวยโปรแกรมสำาเรจรป PC-ORD® Version 5 (MjM Software Design, USA)

ผลการวจย1. ผลการสำารวจตวอยาง และการระบชนดในแตละประเภทพนท

จากการสำารวจและสมเกบรวบรวมตวอยางพชสมนไพรพงแหรในพนทแตละประเภทของกลมปาภเมยง-ภทอง ระหวางเดอนมนาคม ถงเดอนกนยายน 2562 พบวามการปรากฏของพงแหรในประเภทพนท และถนอาศยตางๆ โดยมการเกบตวอยางพชและจดทำาตวอยางพรรณไมแหง และตวอยางดองในสวนของชอดอกชอผลสำาหรบการใชอางองในการศกษาทางพฤกษเคม จำานวน 9 หมายเลขตวอยาง ดงตารางท 1 โดยพบวาพชสมนไพรพงแหรสามารถตงตวและกระจายพนธไดดในพนทหลากหลายทงในปาธรรมชาตหรอปาอนรกษ ไดแก ปาดบเขา ปาสนเขา และปาเตงรง ซงชนดปาดงกลาวมความโดดเดนและมพนทครอบคลมมากทสดของกลมปาภเมยง-ภทอง จากการสำารวจยงพบวาพงแหรมคณลกษณะของการเปนไมเบกนำา (pioneer species) ตามธรรมชาตในพนทเปดโลง ชองวางของปา รองนำาหรอรมลำาธาร หรอบรเวณแนวกนไฟ นอกจากนพงแหรยงสามารถตงตวและกระจายพนธไดในพนทขอบปา และพนท

เสอมโทรมหรอพนทปลกปาฟ นฟ ซงมลกษณะเปนพนทโลงและทงหญาไดด รวมถงพนทเกษตรกรรมขางเคยง ไดแก สวนผลไม แปลงผก ไรมนสำาปะหลง และไรขาวโพด

ตารางท 1 ประเภทพนท และถนอาศยทสำารวจพบพงแหรในพนทกลมปาภเมยง-ภทอง ระหวางเดอนมนาคม ถงเดอนกนยายน 2562

ประเภทพนทลกษณะถน

อาศย

ความสงจากระดบนำาทะเล (เมตร)

สวนของพชทเกบตวอยาง

หมายเลขตวอยาง*

ปาดบเขาปาเตงรงปาสนเขา

ขอบปาและพนทเสอมโทรม

พนทเกษตรกรรมขางเคยง

พนทเปดโลงพนทเปดโลงพนทเปดโลง

พนทเปดโลงทงหญา

สวนผลไมแปลงผกไรมนสำาปะหลง

1,500-1,600

500-700900-1,000

1,200-1,300

800-900

400-500100-200200-300200-300

ใบ, เปลอกตน,ชอดอกชอผลใบ, เปลอกตน,ชอดอกชอผลใบ, เปลอกตน,ชอดอกชอผล

ใบ, เปลอกตน,ชอดอกชอผลใบ, เปลอกตน,ชอดอกชอผล

ใบ, เปลอกตน,ชอดอกชอผลใบ, เปลอกตน,ชอดอก

Jaiboon & Chaipalee 006Jaiboon & Chaipalee 003Jaiboon & Chaipalee 015

Jaiboon & Chaipalee 002Jaiboon & Chaipalee 008

Jaiboon & Chaipalee 007Jaiboon & Chaipalee 001Jaiboon & Chaipalee 019

สำาหรบกระบวนการทางอนกรมวธานเพอการระบชนดนน พบวามพชในสกลพงแหร (Trema) สอง ชนดทมลกษณะ คลายกน แตเมอพจารณาจากลกษณะจลสณฐานวทยาของ พชในสวนของสงปกคลมผวใบดานทองใบ พบวามความ แตกตางกน ดงรปท 1 ซงจากลกษณะทางจลสณฐานวทยาดงกลาวสามารถสรางรปวธานเปรยบเทยบความแตกตางของทง สองชนดโดยใชขอมลจากตวอยางพชทสำารวจ ตวอยางพรรณไมแหง ประกอบกบขอมลรปวธานการระบชนดของ Phuphathanaphong (2015) ใน Flora of Thailand ดงน

รปวธานระบชนดของพชสกลพงแหรทศกษา (Trema orientalis) และชนดใกลเคยง

1. ผวใบดานทองใบมขนลกษณะเปนขนยาว ความยาว 0.5-1 เซนตเมตร สลบกบขนสนหยก ความยาว 0.5 เซนตเมตร ปกคลมหนาแนนทวแผนใบ Trema orientalis 1. ผวใบดานทองใบมขนลกษณะเปนขนสน ความยาวนอยกวาหรอเทากบ 0.5 เซนตเมตร ปกคลมกระจายทวแผนใบ 2. ลกษณะขนทปกคลมผวใบดานทองใบมลกษณะเปนขนแขงแบบตงตรง สวนมากมความยาว 0.5 เซนตเมตร สงเกตไดดวยตาเปลา Trema tomentosa 2. ลกษณะขนทปกคลมผวใบดานทองใบมลกษณะเปนขนแบบขนสนหนานม สวนมากมความยาวนอยกวา 0.5 เซนตเมตร Trema augustifolia A. Trema orientalis B. Trema tomentosa C. Trema augustifolia

รปท 1 ลกษณะจลสณฐานวทยาของสงปกคลมผวใบดานทองใบ: A; ขนยาวปกคลมสลบขนสนหยก (long hairs with short crisped hairs: collector no. Jaiboon & Chaipalee 006) B; ขนแขงแบบตงตรง (erect hair: collector no. Larsen et al. 31089, BKF), C; ขนสนหนานม (tomentose: collector no. TH. Wongprasert 997-120, BKF)

2. ผลการวเคราะหรปแบบทางเคมของสารสกดสวน lipophilic extracts ของพงแหรในแตละถนอาศย

การวเคราะหเชงคณภาพ

จากการตรวจวเคราะหทางพฤกษเคมของสารสกด lipophilic extracts ในแตละสวนของพชทในแตละประเภทพนทดวยเทคนคโครมาโทกราฟ 2 แบบ คอ โครมาโทกราฟแบบแผนบาง (TLC) ซงไดทำาการตรวจสอบกลมสารสำาคญ (major compounds screening) ดวยนำายาพนแบบเฉพาะเจาะจง และแปลผลการตรวจสอบเชงคณภาพแลวนน พบวาสวนของพชทแตกตางกนมรปแบบของลกษณะทางเคมหรอรปแบบการปรากฏของสารแตกตางกน แตลกษณะหรอรปแบบดงกลาวของพชในสวนเดยวกนไมมความแตกตางกน กลาวคอ สารสกดสวนใบจากตวแทนทง 5 ประชากร มการตรวจพบสารสำาคญและใหผลการทดสอบเปนบวก (positive test) กบสารสำาคญกลมฟนอลก และเทอรพนอยด แตไมพบสารสำาคญในกลมแอลคาลอยด คมารน และสเตอรอล ในขณะทเปลอกตนตรวจพบสารสำาคญและใหผลการทดสอบเปนบวกกบกลมฟนอลก เทอรพนอยด และคมารน แตไมพบสารสำาคญในกลมแอลคาลอยด และกลมสเตอรอล สวนของชอดอกชอผลตรวจสอบพบสารสเตอรอล ซงไมพบในสวนอนของพชในการศกษาน สำาหรบการแปลผล การทดสอบปฏกรยาการเกดสดวยนำายาพนแบบเฉพาะเจาะจงกบแถบกลมสาร (band) ทแยกออกจากกน เปนแถบเดยว (Single band) บนแผน TLC ทคา Rf values ตางๆกนและใหผลการทดสอบเปนบวกแสดงไว ดงตารางท 2

การวเคราะหเชงปรมาณ สำาหรบการตรวจวเคราะหดวยโครมาโทกราฟแบบของเหลวสมรรถนะ

สง (HPLC) ใหผลของรปแบบโครมาโทแกรมของสารสกด lipophilic extracts ของพชในแตละประเภทถนอาศยไมแตกตางกนในสวนเดยวกนของพช ดงรปท 2 แตพบวาในปรมาณการตรวจสอบทระดบความเขมขน 10 มลลกรมตอมลลลตรทกตวอยางประชากร มปรมาณความเขมขนของสารสำาคญทเปนองคประกอบเดนในสารสกดแตกตางกนเมอเปรยบเทยบ ณ คาชวงเวลาตรวจสอบเดยวกน (retention time) ซงใหผลคาความเขมขนการดดกลนแสงของสาร (intensity of absorbance) ในหนวย mAU (milli-Absorbance Units) ทแสดงถงปรมาณความ

เขมขนทสารหรอกลมสารนนเปนองคประกอบอยในสารสกด พบวาสวนของสารสกดใบในประชากรท 4 ทมถนอาศยบรเวณขอบปาและพนทเสอมโทรม และประชากรท 5 ทมถนอาศยบรเวณพนทเกษตรกรรมมปรมาณสารสงสดทเปนพคเดน ณ ชวงเวลา 2.732 นาท สวนพคเดน ณ เวลา 27.245 นาท ประชากรท 1 ทมถนอาศยบรเวณปาดบเขา ประชากรท 4 ท มถนอาศยบรเวณขอบปาและพนทเสอมโทรม และประชากร ท 5 ทมถนอาศยบรเวณพนทเกษตรกรรมมปรมาณสารไมแตกตางกน สำาหรบสารสกดสวนเปลอกตน ผลการตรวจวเคราะหพบการปรากฏของพคเดนจำานวน 4 พค โดยสารสกดตวแทนประชากรท 5 ทมถนอาศยเปนพนทเกษตรกรรม พบปรมาณสารสงทสด ณ ชวงเวลา 2.764 ตวแทนประชากรท 4 ทมถนอาศยบรเวณขอบปาและพนทเสอมโทรมมปรมาณสาร ณ ชวงเวลา 25.891 และ 29.576 ตามลำาดบสวนพคเดน ณ เวลา 23.18 สารสกดจากตวแทนประชากรท 1 ทมถนอาศยบรเวณปาดบเขา และประชากรท 5 ทมถนอาศยบรเวณพนทเกษตรกรรมแสดงปรมาณสารสงสด ในสวนของสารสกดชอดอกชอผลพบวา ตวแทนประชากรท 5 ทมถนอาศยบรเวณพนทเกษตรกรรมมปรมาณสารสงสด ณ ชวงเวลา 2.782 และ 26.737 นาท สวนพคเดน ณ ชวงเวลา 27.607 และ 29.429 นาท ตวแทนประชากรท 4 จากพนทขอบปาและพนทเสอมโทรมแสดงผลการตรวจพบสารมปรมาณสงสด ซงแสดงผลการเปรยบเทยบ ดงแผนภมท

ตารางท 2 ผลการตรวจสอบกลมสารสำาคญทางพฤกษเคมในสารสกดสวนตางๆของพชสมนไพรพงแหร

ตวอยางตรวจสอบ

กลมสารสำาคญทางพฤกษเคมทตรวจพบในสารสกดสวนตางๆของพช

Alkaloids

Terpenoids

Phenolic

compounds

Coumarins

Sterols

Population 1Population 2Population 3

---

L, STB, INF

L, STB,

L, STB, INF

L, STB,

STB, INFSTB,

INFINFINF

Population 4Population 5

--

INFL, STB,

INFL, STB,

INFL, STB,

INF

INFL, STB,

INFL, STB,

INFL, STB,

INF

INFSTB, INFSTB, INFSTB, INF

INFINF

หมายเหต: Population 1 หมายถง ตวแทนตวอยางจากถนอาศยปาดบเขา; Population 2 หมายถง ตวแทนตวอยางจากถนอาศยปาเตงรง; Population 3 หมายถง ตวแทนตวอยางจากถนอาศยปาสนเขา; Population 4 หมายถง ตวแทนตวอยางจากถนอาศยขอบปาและพนทเสอมโทรม; Population 5 หมายถง ตวแทนตวอยางจากถนอาศยพนทเกษตรกรรมสารสกดสวนตางๆของพช; L, Leaf lipophilic extract (สารสกดสวนใบ); STB, Stem bark lipophilic extract (สารสกดสวนเปลอกตน); INF, Inflorescence and Infructescence lipophilic extract (สารสกดสวนชอดอกชอผล)

รปท 2 โครมาโทแกรมเปรยบเทยบสารสกดแตละสวนของพงแหร ณ ชวงเวลาทมการปรากฏของสารหรอกลมสารปรมาณสง

แผนภมท 1 เปรยบเทยบแนวโนมคาชวงเวลา (retention time; min) และคาความเขมขนการดดกลนแสง (intensity of absorbance; mAU) ของสารหรอกลมสารสำาคญทปรากฏชดเจนในสารสกดสวนตางๆของพงแหรในแตละถนอาศย (กำาหนดปรมาณความเขมขน 10 มลลกรมตอมลลลตร; L= Leaf extracts (สารสกดสวนใบ), STB = Stem bark extracts (สารสกดสวนเปลอกตน), INF = Inflorescence & Infructescence (สารสกดสวนชอดอกชอผล

3. ผลการวเคราะหเปรยบเทยบในแตละถนอาศยการจดกลมความสมพนธระหวางลกษณะทางเคมทปรากฏเปนแถบ

เดยว (single band) ในแตละคา Rf บนแผน TLC โดยใชวฏภาคเคลอนท (mobile phase) เฮกเซน : เอทลอะซเตต ในสดสวนรอยละโดยปรมาตร 7:3 และใหผลการทดสอบเปนบวกกบนำายาพนแบบเฉพาะเจาะจงของสารสกดสวนตางๆของพชในแตละถนอาศยดวยวธ cluster analysis ของ Bray-Curtis พบวาสามารถแบงกลมความคลายคลงไดเปน 2 กลม คอ กลมท 1 ประกอบดวยลกษณะทางเคมของสารสกดสวนใบทง 5 ประเภทถนอาศย โดยมความคลายคลงกน 90% ในขณะทกลมท 2 ประกอบดวยลกษณะทางเคมของสารสกดสวนเปลอกตน และชอดอกชอผลของแตละประชากรทง 5 ถนอาศย ซงสามารถแบงออกเปนกลมยอยไดอก 2 กลม คอ กลมยอยสารสกดจากสวนเปลอกตน และกลมยอยสารสกดจากสวนชอดอกชอผล โดยกลมท 2 มลกษณะทางเคมของกลม

สารแตกตางจากกลมท 1 ประมาณ 75% หรอมความคลายคลงกนราว 25% ดงรปท 3

สำาหรบผลการวเคราะหความสมพนธเชงนเวศระหวางลกษณะทางเคมของกลมสารสำาคญทางพฤกษเคมกบสวนตางๆของพชในแตละถนอาศย ดวยวธ canonical correspondence analysis (CCA) นนพบวาลกษณะทางเคมของสารสกดสวนใบในทกประเภทถนอาศยมความสมพนธในทศทางเดยวกนจากการปรากฏลกษณะทางเคมทคา Rf เดยวกน และผลการทดสอบกลมสารสำาคญเปนบวกเหมอนกน แตพบวาไมมการปรากฏของสารสำาคญกลมคมารน และสเตอรอล สำาหรบสารสกดสวนลำาตนนน พบวามความสมพนธของลกษณะทางเคมทคา Rf ของแถบสารเดยว ทใหผลบวกกบการทดสอบสารสำาคญกลมคมารนคลายกบสวนของลำาตนบางสวน โดยเฉพาะทคา Rf เทากบ 3.72, 6.63, 10.80, 11.60 และ 13.40 ในขณะทสารสกดสวนชอดอกชอผลในทกตวอยางประชากรจากแตละประเภทถนอาศยใหผลบวกกบการทดสอบกลมสารสเตอรอล แตไมพบในสารสกดสวนอนๆของพชในการศกษาน ซงแสดงในรปของการวเคราะห ordination analysis ดงรปท 4

รปท 3 การจดกลมความคลายคลงของกลมสารสำาคญ ทางพฤกษเคมในสวนตางๆของพชแตละประเภทพนทถนอาศยในกลมปาภเมยง-ภทอง ดวยวธ cluster analysis: L= Leaf extracts (สารสกดสวนใบ), STB = Stem bark extracts (สารสกดสวนเปลอกตน), INF = Inflorescence & Infructescence (สารสกดสวนชอดอกชอผล)

รปท 4 ความสมพนธระหวางสารสกด lipophilic extracts ในแตละสวนของพชสมนไพรพงแหรจาก ถนอาศยตางๆ ทศกษากบรปแบบทางเคมและผลการทดสอบกลมสารตามวธ canonical correspondence analysis (CCA) แสดงในรปของ ordination analysis

วจารณผลการวจย จากการสำารวจและเกบตวอยางพชสมนไพรพงแหรในภาคสนามบรเวณพนทกลมปาภเมยง-ภทอง ทงถนอาศยในปาธรรมชาต ขอบปาและพนทเสอมโทรม ตลอดจนพนทเกษตรกรรมขางเคยงนน สามารถพบการตงตวและการกระจายพนธของพงแหรไดทกประเภทถนอาศย โดยเฉพาะพนทเปดโลงหรอชองวางในปา (gap) และพงแหรมคณลกษณะของการเปนไมเบกนำา (pioneer species) ในธรรมชาต สอดคลองกบรายงานการสำารวจสำารวจพชสมนไพรทใชรกษาอาการไขของ ปฐมา และคณะ (2557) ทมการรายงานการสำารวจพบพชสมนไพรพงแหรในสภาพถนอาศยทคลายคลงกนกบการสำารวจน นอกจากน Yang et al. (2013) และ Zhang et al (2018) ไดรายงานศกษาระบบอนกรมวธานเชงโมเลกลของพชวงศกญชา พบวาพรรณพชทสำารวจและนำามาศกษาสวนใหญในวงศกญชา (Cannabaceae) รวมทงสกลพงแหร (Trema) มการกระจายพนธและตงตวไดดในถนอาศยทหลากหลายของเขตรอน ในประเทศไทยมรายงานการพบพชสกลพงแหรทงหมด จำานวน 5 ชนด โดย

แบงออกเปน 2 กลมยอยตามลกษณะสณฐานวทยา และลกษณะจลสณฐานวทยา ซงชนดทมลกษณะคลายคลงกนกบพงแหร (Trema orientalis) ทศกษาครงน คอชนด Trema tomentosa จากการศกษาวจยครงนพบวาลกษณะทางจลสณฐานวทยาสามารถใชในการบงบอกความแตกตางของทง 2 ชนดได และชวยในการระบชนดพชใหถกตองกอนนำามาศกษาทางพฤกษเคม สำาหรบชพลกษณของพงแหรพบวาในชวงเดอนททำาการศกษาพบการออกดอกตดผลของพชในทกชวงเดอน สอดคลองกบรายงานการศกษากอนหนานของ Phuphathanaphong (2015) และ สราวธ และคณะ (2562) ทรายงานวาสามารถพบการออกดอกตดผลไดตลอดทงป

สำาหรบการศกษาทางดานพฤกษเคมของสารสกดสวน lipophilic extracts ของพงแหรในแตละสวน ของพชทมถนอาศยแตกตางกน ดวยเทคนคโครมาโทกราฟแบบแผนบางใหผลการตรวจวเคราะหเชงคณภาพของสาร สกดสวนตางๆของพชจากตวแทนประชากรแตละถนอาศยดวยรปแบบทางเคมของแถบสารหรอกลมสารทเปนแถบเดยวแยกจากกนชดเจนดวยคา Rf และใหผลการทดสอบเปนบวกกบนำายาพนแบบเฉพาะเจาะของกลมสารสำาคญบนแผน TLC นนแสดงเอกลกษณทางเคมของสารสกดสวนตางๆอยางชดเจน ในขณะทการตรวจสอบกลมสารสำาคญพบวาสารสกดทกสวนของพชตรวจสอบพบสารสำาคญกลมเทอพนอยด และฟนอลค แตไมพบสารสำาคญกลมแอลคาลอยด คมารน และสเตอรอล นอกจากนพบวาคมารนมความโดดเดนและพบมาในเปลอกตนและชอผลชอดอก ในขณะทสเตอรอลตรวจพบในชอผลชอดอกเทานน สอดคลองกบการศกษาเชงคณภาพเกยวกบรปแบบทางเคมของพชอนกอนหนานทรายงานเกยวกบความแตกตางของรปแบบทางเคมและเปนเอกลกษณทางเคมของพชจากการศกษารปแบบดงกลาวในแตละสวนของพชเปรยบเทยบกน (ทวธวฒ และคณะ, 2556) สำาหรบการรวมสกดกนของสวนชอดอกชอผลนนผวจยไดสงเกตลกษณะชอดอกของพงแหรและรายงานทางชพลกษณะพบวาในชอดอกนนมการบานของดอกและการตดผลของดอกใน

ลกษณะเปนชอดอกผสมแบบชอกระจกแยกแขนง (Thyrse หรอ Thyrsoid) ซงหลงการปฏสนธจะตดผลทโคนชอดอกกอน ดงนนจงไมพบชอใดทเปนเฉพาะชอดอกและชอผลโดยสมบรณทงชอในชวงสำารวจ จงตองอาศยการเกบรวมกนทงชอเพอนำามาสกด ในสวนของผลตรวจวเคราะหเชงปรมาณดวยเทคนคโครมาโทกราฟแบบของเหลวสมรรถนะสง พบวารปแบบทางเคมของสารสกดแตละสวนของพชในถนอาศยตางๆมรปแบบการปรากฏของสารเดนไมแตกตางกน แตปรมาณความเขมขนการดดกลนแสงแตละพคซงแสดงถงปรมาณความมากนอยของสารหรอกลมสารนนแตกตางกน ณ ชวงเวลาการตรวจสอบเดยวกน ลกษณะทางเคมดงกลาวมประโยชนในการชวยพยากรณเชงปรมาณและสารสำาคญทเปนองคประกอบในสารสกดแตละสวนในการนำาไปศกษาตอยอดการคดเลอกสารชวภาพหรอโอกาสในการแยกสารบรสทธทมปรมาณสงในพชสมนไพรได สอดคลองกบลกษณะการศกษากอนหนานของ Napiroon et al. (2018) ทไดทำาการคดเลอกแยกสารบรสทธจากรปแบบทางเคมของสารสกดพชทปรากฏพคเดนและมปรมาณคาความเขมขนการดดกลนแสงสงกอนนำาสารทแยกไดไปพสจนโครงสรางทางเคมและทดสอบฤทธทางชวภาพทเปนประโยชนตอไป โดยเฉพาะในดานการพฒนายาจากสารสำาคญของสมนไพร

จงเหนไดวาการศกษาวจยครงนชใหเหนถงความเกยวของของรายงานการใชประโยชนเดมของพงแหรทกลาวถงสวนเปลอกตนและชอดอกชอผลเกยวกบฤทธทางชวภาพและประโยชนการรกษาทคอนขางมาก สอดคลองการกบการศกษาของผวจยทพบวาในสารสกดสวนเปลอกตน และชอดอกชอผลมความหลากหลายของสารหรอกลมสารและมสารนนในปรมาณสงในทกตวแทนประชากรทศกษาในแตละถนอาศยของบรเวณพนทตวอยางกลมปาภเมยง-ภทองซงมความหลากหลายของสงคมพชสง ซงมโอกาสทสารสำาคญบางชนดของพชโดยเฉพาะในกลมสารเดนจะมโอกาสเปนสารออกฤทธทางชวภาพทเกยวของกบการรกษาการตดเชอ สรปผลการวจย

จากผลการวเคราะหความสมพนธระหวางการศกษาทางพฤกษเคมของสารสกด lipophilic extracts จากสวนใบ เปลอกตน และชอดอกชอผลของพงแหรกบถนอาศยประเภทตางๆ พบวารปแบบและลกษณะทางเคมของแตละสวนมความคลายคลงกน หรอมกลมสารเดนทเปนเอกลกษณของแตละสวนปรากฏเหมอนกน แตมความแตกตางในเชงปรมาณความเขมขนของสารซงตรวจวดไดจากการวเคราะหคาการดดกลนแสงของสารทปรากฏ ณ ชวงเวลาเดยวกนในแตละสวนของพช ซงมประโยชนในการพยากรณตดตามสารสำาคญหรอสารออกฤทธทางชวภาพทมปรมาณสงในพงแหรเพอโอกาสในการแยกสารบรสทธ และสารออกฤทธทางชวภาพทมประโยชนตอไป ภาพรวมขอมลชใหเหนความสมพนธทางนเวศวทยาของพชทมผลตอความเหมาะสมในการตงตวและการกระจายพนธของพงแหร ทสวนมากจะพบประชากรไดมากในพนทเปดโลง ขอบปา หรอพนทเกษตรกรรม และมการใชประโยชนแบบดงเดมเปนพชสมนไพรทมสารสำาคญทางพฤกษเคมเกยวของกบการรกษาการตดเชอ และการลดไข ตลอดจนประโยชนในการเปนฐานขอมลสำาหรบโอกาสในการพฒนายาและผลตภณฑจากสารชวภาพของพงแหรในอนาคตตอไป

กตตกรรมประกาศ ขอขอบคณทนวจยมงเปาปงบประมาณ 2563 คลสเตอรสมนไพร

ไทย สำานกงานพฒนาการวจยการเกษตร (องคการมหาชน) (สวก.) ศนยเครองมอวทยาศาสตร คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม และสำานกบรหารพนทอนรกษท 11 (พษณโลก) ในการอำานวยความสะดวกตลอดการวจยใหสำาเรจลลวงดวยด

เอกสารอางอง กลาวขวญ ศรสข, สาวนย สมาขนธ, ปรยาภา เกตกล, พรสดา กนแกว, เอกรฐ ศรสข, กาญจนา หรมเพง และ คณะ. 2557. ฤทธตานการอกเสบของพชสมนไพรบางชนดในโครงการพฒนาปาชมชนบานอางเอด

จงหวดจนทบร. วารสารวทยาศาสตรบรพา ฉบบพเศษ: 304-311. ทวธวฒ นาพรณ, ดวงใจ ศขเฉลม, สรญญา วชโรทย และทศเนศร เพชรคง. 2556. อนกรมวธานและพฤกษ เคมของพชบกบอนบนในอทยานแหงชาตไทรโยค จงหวดกาญจนบร. วารสารวนศาสตร32:71- 84.นนทชย พงศพฒนานรกษ. 2557. การจดลำาดบความสำาคญของกลมปาทางบกในประเทศไทยโดยใชดชน

ภมภาพ. วารสารวนศาสตร33(2): 61-76.สราวธ สงขแกว. 2562. รกขวทยาภาคสนาม (Field Dendrology). บรษท ภาพพมพ จำากด. กรงเทพมหานคร. วงศสถตย ฉวกล. 2009. สมนไพรพนบานแกไข. Thai Pharmaceutical and Health Science Journal

4(4):435-449.ปฐมา จนทรพล, ศรายทธ ตนเถยร, อรทย เนยมสวรรณ. 2557. ความหลากหลายของพชสมนไพรสำาหรบ รกษาอาการไขจากอทยานแหงชาตเขาพนมเบญจา จงหวดกระบ. วารสารวทยาศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน 42(2): 313-326. อศรารตน พมทอง และอรทย เนยมสวรรณ. 2558. สมนไพรทใชรกษาไขในเกาะพะงน อำาเภอเกาะ

พะงน จงหวดสราษฏรธาน, หนา 52-62. ในรายงานการวจยการประชมวชาการระดบชาตการแพทย แผนไทย ครงท 1. วนท 23-25 ธนวาคม 2558. โรงแรมหรรษา เจบ หาดใหญ, จงหวดสงขลา.

Accra, G. 1992. Ghana Herbal Pharmacopeia, The Adventist Press, Ghana. Adinortey, M.B., I.K., Galyuon and N.O., Asamoah. 2013. Trema orientalis Linn. Blume: A potential for

prospecting for drugs for various uses. Pharmacognocy Reviews 7(13): 67-72.Clarke, K. R. and R.M., Warwick. 1994. Change in Marine Community: an Approach to Statistical

Analysis and Interpretation. Plymouth Marine Laboratory, Plymouth. Dijoux-Franca, M.G., T.D., Noungoué, B., Cherel, M., Cussac, E., Tsamo and A.M., Mariotte. 2001.

New dihydrophenanthrene and phenyldihydroisocoumarin constituents of Trema orientalis.

Journal of Natural Products 64: 832-835.Haston, E., J.E., Richardson, P.F., Stevens, M.W., Chase and D.J. Harris. 2009. The Linear Angiosperm

Phylogeny Group (LAPG) III: a linear sequence of the families in APG III. Botanical Journal of the Linnean Society 56: 128-131.Kostic, M., B., Pejic and P. Skundric. 2008. Quality of chemically modified hemp fibres. Bioresource

Technology 99: 94-99.Marks, M.D., L., Tian, J.P., Wenger, S.N., Omburo, W., Soto-Fuentes and J. He. Identification of candidate genes affecting D9-tetrahydrocannabinol biosynthesis in Cannabis sativa. Journal of

Experimental Botany 60: 3715-3726.Merck, E. 1980. Dyeing Reagents for Thin Layer and Paper Chromatography, B. Grim Healthcare

Co. Ltd., Germany. Napiroon, T., M., Bacher, H., Balslev, K., Tawaitakham, W., Santimaleeworagun and S. Vajrodaya Scopoletin from Lasianthus lucidus Blume (Rubiaceae): A potential antimicrobial against multidrug-resistant Pseudomonas aeruginosa, Journal of Applied Pharmaceutical Science

8(9): 001-006.Noungoue, T.D., G., Cartier, M.G., Dijoux-Franca and A.M., Tsamo. 2001. Xanthones and others

constituents of Trema orientalis. Pharmaceutical Biology 39: 202-205.Ogunkoya, L., O.O., Olubajo and D.S., Sondha. 1977. A new triterpenoid alcohol from Trema orientalis.

Phytochemistry 16: 1606-1608.Phuphathanaphong, L. 2015. Cannabaceae. In: Flora of Thailand Vol. 13 Part 1. Santisuk, T. and Balslev, H. (eds.). Prachachon Co. Ltd., Bangkok.Rout, J., A.L., Sajem, M., Nath and M. Sengupta. 2012. Antibacterial efficacy of bark extracts of an

ethnomedicinal plant Trema orientalis Blume. Current Trends in Biotechnology and Pharmacy 6(4): 464-471.Tchamo, D.N., M.G., Dijoux-Franca, A.M., Mariotte, E., Tsamo, J.B., Daskiewicz and C., Bayet. 2000.

Prenylated xanthones as potential P-glycoprotein modulators. Bioorganic & Medicinal Chemistry Letters 10: 1343-1345.Yang, M.Q., V.R., Velzen, F.T., Bakker, A., Sattarian, D.Z., Li and T.S., Yi. 2013. Molecular phylogenetics and character evolution of Cannabaceae. Taxon 62(3):473-48.Zhang, H.L., J.J., Jin, M.J., Moore, T.S., Yi and D.Z., Li. 2018. Plastome characteristics of Cannabaceae. Plant Diversity 40:127-13.