รายงานการวจยฉบบท 141

เรอง

ผลของโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพทเนนผรบบรการ เปนศนยกลางทมตอพฤตกรรมการดแลตนเองของนสตทมภาวะอวน

The Effect of Health Behavior Modification based on

Client Center Program to Self – Care Behavior of Obese Students

จดท าโดย

รศ.ดร.องศนนท อนทรก าแหง สถาบนวจยพฤตกรรมศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

และ อ.ดร.อนนต มาลารตน ภาควชาสขศกษา คณะพละศกษา มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

รายงานการวจยฉบบนไดรบการสนบสนนทนงบประมาณเงนรายได ของมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประจ าป 2555

เมษายน 2556

ค าน า

งานวจย เรอง “ผลของโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพทเนนผรบบรการ

เปนศนยกลางทมตอพฤตกรรมการดแลตนเองของนสตทมภาวะอวน” ไดรบการสนบสนนทนงบประมาณเงนรายไดจากมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ใหด าเนนการเพอพฒนาสขภาพของนสตของมหาวทยาลย โดยคณะผวจยไดใหความสนใจ ในการตรวจสอบประสทธผลของโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพทเนนผรบบรการเปนศนยกลาง โดยมพนฐานมาจากความเชอวา บคคลจะเกดการเปลยนแปลงพฤตกรรมไดดและยงยน จะตองมาจากปจจยทางจตและสงคม โดยผานกระบวนการรคด ทไดจากกจกรรมการเรยนรแบบมสวนรวมและอทธพลจากกลมเพอนหรอกระบวนการกลม มาชวยใหนสตไดใชพลงศกยภาพภายในตนหรอปจจยภายในดานจตใจของนสตเอง เปนแรงขบจงใจใหนสตนนท ากจกรรมเพอลดน าหนกดวยตนเองเปนหลกใหส าเรจผล โดยผานโปรแกรมทคณะวจยสรางขน และผลพบวา โปรแกรมนมประสทธผลเปนทพอใจ ทจะสามารถน าไปใชตอในการจดกจกรรมปรบพฤตกรรมสขภาพส าหรบนสตอวนในกลมอนได ทางสถาบนวจยพฤตกรรมศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ยนด ทจะให นกวชาการ อาจารย นสตและผสนใจ จะน าแนวคด เทคนคและโปรแกรมน ไปใชในการจดกจกรรมเพอปรบพฤตกรรมสขภาพในกลมโรคอวนของประชาชนทวไปไดตอไป จงขอขอบคณ คณะวจย คณาจารยและนสตทมสวนรวมใหงานวจยนส าเรจลงไดดวยด รองศาสตราจารย ดร.ดษฎ โยเหลา ผอ านวยการสถาบนวจยพฤตกรรมศาสตร

สารบญ

หนา บทท 1 บทน า ทมาและความส าคญของปญหา 1 วตถประสงคของโครงการวจย 3 ความส าคญของการวจย 3 ขอบเขตของโครงการวจย 3 นยามศพทเฉพาะ 4 นยามเชงปฏบตการ 4 บทท 2การทบทวนวรรณกรรม 7 ตอนท 1 ความส าคญและสถานการณโรคอวน 7 ตอนท 2 พฤตกรรมสขภาพทเกยวกบโรคอวน 11

ตอนท 3 แนวคดการพฒนาโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพ 22 ตอนท 4 เทคนคการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพทเนนผรบบรการเปนศนยกลาง 31 ตอนท 5 ปจจยทางจตสงคมทเกยวของกบการปรบพฤตกรรมสขภาพ 37 ตอนท 6 กรอบแนวคดในการวจย 43 สมมตฐานการวจย 43 บทท 3วธด าเนนการวจย 44 กลมประชากร 44 การก าหนดขนาดกลมตวอยาง 44 การออกแบบการวจยและตวแปรทศกษาในการวจย 45 เครองมอทใชในการวจย 46 การเกบรวบรวมขอมล 51 การวเคราะหขอมล 52 บทท 4ผลการวเคราะหขอมล 53 ตอนท 1 คาสถตพนฐานของตวแปร 54 ตอนท 2 ผลการวเคราะหขอมลเพอทดสอบสมมตฐาน 55 บทท 5 สรป อภปรายผลและขอเสนอแนะ 66 สรปผลการวจย 67 อภปรายผล 70 ขอเสนอแนะ 75 เอกสารอางอง 77 ภาคผนวก - ตรวจสอบขอตกลงเบองตนในการวเคราะหขอมล 85

- แบบสอบถาม 88

สารบญตาราง

หนา ตาราง 1 การจ าแนกคาดชนมวลกายของผใหญในแถบเอเชย 10

ตาราง 2 เปรยบเทยบการจดการเรยนรทผรบบรการเปนศนยกลางและผใหบรการเปนส าคญ 36

ตาราง3แบบแผนการทดลองแบบแฟคตอเรยลเพอศกษาปฏสมพนธรวมของตวแปรอสระ 45

ตาราง 4 คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน ของตวแปรการรบรความสามารถของตน การก ากบตนเอง

พฤตกรรมดแลสขภาพและน าหนก จ าแนกตามกลมการทดลอง (กลมทดลอง-กลมควบคม) และ

ระยะการทดลอง (ระยะการกอนทดลองระยะหลงทดลองเสรจสนทนท และหลงทดลอง4 สปดาห) 54

ตาราง5ผลการวเคราะหความแปรปรวนหลายตวแปรทางเดยวแบบวดซ าของตวแปรการรบรความสามารถ

ของตนเองการก ากบตนเองและพฤตกรรมการดแลตนเองโดยพจารณาตามระยะการทดลอง

(ระยะกอนทดลองระยะหลงทดลองเสรจสนทนท และหลงทดลองเสรจสน4 สปดาห) 55

ตาราง6ผลการวเคราะหความแปรปรวนของการวดซ าจ าแนกรายตวแปร (การรบรความสามารถของตนเอง

การก ากบตนเองและพฤตกรรมการดแลตนเอง) โดยพจารณาตามระยะการทดลอง(ระยะ

กอนทดลองระยะหลงทดลองเสรจสนทนท และหลงทดลอง4 สปดาห) 56

ตาราง7แสดงผลการเปรยบเทยบรายคของคะแนนเฉลยพฤตกรรมดแลสขภาพตามระยะการทดลอง 57

ตาราง8 ผลการวเคราะหความแปรปรวนของการวดซ า ของน าหนกนสตทมภาวะอวนในกลมทดลอง

โดยพจาณาตามระยะเวลาการทดลอง(ระยะกอนทดลอง, ระยะหลงทดลองเสรจสนทนท,

ระยะหลงทดลองเสรจสน 4 สปดาห) 57

ตาราง9 แสดงผลการเปรยบเทยบรายคของคะแนนเฉลยน าหนกของนกศกษาตามระยะเวลาการทดลอง 58

ตาราง10 ผลการวเคราะหความแปรปรวนหลายตวแปรสองทางแบบวดซ าของตวแปรตาม(การรบร

ความสามารถของตนเองการก ากบตนเองและพฤตกรรมการดแลตนเอง)โดยพจารณาตามลม

การทดลอง (กลมทดลอง, กลมควบคม) และระยะการทดลอง(กอนทดลอง, หลงทดลองทนท,

หลงทดลอง4 สปดาห) 58

ตาราง 11ผลการวเคราะหความแปรปรวนตวแปรเดยวของการวดซ า จ าแนกรายตวแปร โดยพจารณาตาม

ระยะการทดลอง(กอนทดลอง - หลงทดลองทนท - หลงทดลอง4 สปดาห) 59

ตาราง12คาเฉลยน าหนกนสตหลงทดลองโปรแกรมปรบพฤตกรรม กอนปรบแกและหลงการปรบแก 61

ตาราง 13 ผลการวเคราะหความแปรปรวนรวมของการวดซ า ของน าหนกนสตทมภาวะอวนในกลมทดลอง

โดยพจาณาตามระยะเวลาการทดลอง(ระยะหลงทดลองเสรจสนทนท, ระยะหลงทดลอง

เสรจสน 4 สปดาห)เมอควบคมน าหนกของนสตกอนเขารวมโปรแกรมปรบพฤตกรรม 61

ตาราง 14แสดงคาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐานของคะแนนการรบรความสามารถของตนเอง การก ากบ

ตนเอง และพฤตกรรมการดแลสขภาพ หลงทดลองเสรจสนทนทจ าแนกตามกลมตวอยางทม

เจตคตทดตอพฤตกรรมสขภาพและการสนบสนนทางสงคมแตกตางกน 62

สารบญตาราง –ตอ-

หนา ตาราง 15 ผลการวเคราะหความแปรปรวนหลายตวแปรแบบสามทาง (three-way MANOVA) ของ

คะแนนเฉลยรวมของ 3 ตวแปร คอ การรบรความสามารถของตนเอง การก ากบตนเอง และ

พฤตกรรมการดแลสขภาพในการทดสอบปฏสมพนธรวมระหวางกลมทดลอง-ควบคม

เจตคตทดตอพฤตกรรมสขภาพและการสนบสนนทางสงคม 63

ตาราง 16ผลการวเคราะหความแปรปรวนหลายตวแปรแบบสามทาง (three-way MANOVA) ของ

คะแนนเฉลยของการรบรความสามารถของตนเอง การก ากบตนเอง และพฤตกรรมการดแล

สขภาพ ในการทดสอบปฏสมพนธรวมระหวางกลมทดลอง-ควบคม เจตคตทดตอพฤตกรรมสขภาพ

และการสนบสนนทางสงคม 64

ตาราง17 ผลการตรวจสอบขอตกลงเบองตนเกยวกบการแจกแจง (Normal distribution) ของตวแปร 85 ตาราง18 ผลการทดสอบความเปนเอกพนธของเมทรกซความแปรปรวน-แปรปรวนรวมดวยวธ

Box’s M test ส าหรบการวเคราะหความแปรปรวนหลายตวแปร 85 ตาราง19 ผลการทดสอบความความสมพนธระหวางตวแปรตามดวยวธBartlett’s Test of Sphericity ส าหรบการวเคราะหความแปรปรวนหลายตวแปร 85 ตาราง20ผลการทดสอบ Compound Symmetry 86 ตาราง21 ผลการทดสอบความเปนเอกพนธของความแปรปรวนของการรบรความสามารถของ

ตนเองการก ากบตนเอง และพฤตกรรมสขภาพ ในแตละชวงเวลาทกตวดวยวธ Levene’s test ของกลมทดลองและกลมควบคม 86

ตาราง22 คาความสมพนธรายคและผลการทดสอบความสมพนธระหวางตวแปร การรบร ความสามารถของตนเอง การก ากบตนเอง และพฤตกรรมสขภาพ ในแตละชวงเวลา 87

สารบญภาพประกอบ หนา

ภาพประกอบ 1การก ากบตนเอง 27

ภาพประกอบ 2 หลกการส าคญของการเรยนรแบบมสวนรวม 34

ภาพประกอบ 3 กระบวนการกลม 35

ภาพประกอบ 4กรอบแนวคดในการวจย 43

ภาพประกอบ 5 กราฟแสดงคาเฉลยพฤตกรรมดแลสขภาพของนสตทมภาวะอวน เปรยบเทยบ

ระหวางกลมควบคมกบกลมทดลอง และระยะเวลาการทดลองระหวางหลงทดลอง

เสรจสนทนทกบหลงทดลองเสรจสน 4 สปดาห 60

ผลของโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพทเนนผรบบรการ เปนศนยกลางทมตอพฤตกรรมการดแลตนเองของนสตทมภาวะอวน

โดย รศ.ดร.องศนนท อนทรก าแหง

และ อ.ดร.อนนต มาลารตน

บทคดยอ การวจยวจยเชงทดลอง (Experimental Research) ครงนมวตถประสงคเพอศกษาการเปลยนแปลง

ทเกดขนของการรบรความสามารถของตน การก ากบตนเอง และพฤตกรรมดแลตนเอง และน าหนกตวของกลมทดลอง และกลมควบคมหลงจากการทดลองเสรจสนทนท และระยะหลงทดลองเสรจสน 4 สปดาห ระหวางกลมทดลองและกลมควบคมและกลมทมลกษณะทางจตสงคมแตกตางกนของนสตทมภาวะโภชนาการเกน (BMI> 25 kg/m2)ไดจากการสมแบบกลม (Cluster random Sampling) ไดนสต 30 คนจากนสตคณะสหเวชศาสตรเขากลมควบคมและนสต 29 คนจากคณะพละศกษาเขากลมทดลองเขารวมโปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพทเนนผรบบรการเปนศนยกลางโดยใชกระบวนการกลมและแนวคดการมสวนรวมจ านวน 8 สปดาห เกบรวบรวมขอมล 3 ครงจากแบบสอบถามประมาณคา 6 ระดบ มคาความเชอมนสมประสทธของครอนบาคระหวาง .81-.94 และวเคราะขอมลดวยสถตความแปรปรวนหลายตวแปรแบบวดซ า (3 way MANOVA with Repeated Measures, MANCOVA)

ผลวจยพบวา เปนไปตามสมมตฐานการวจย ดงน 1) นสตทมภาวะอวนในกลมทดลองมการรบรความสามารถของตน (คาเฉลยเทากบ53.90, 55.93 และ 55.69) การก ากบตนเอง(คาเฉลยเทากบ 136.03, 138.34 และ146.42 ) และพฤตกรรมดแลสขภาพ (คาเฉลยเทากบ 71.74, 71.18 และ 75.89) ในระยะหลงทดลองเสรจสนทนท และหลงทดลอง4 สปดาห สงกวากอนทดลองอยางมนยส าคญทางสถตท .05 (Multivariate F test = 0.478, F = 5.758, p < 0.00)และระยะการทดลองมขนาดอทธพล (Effect size) เทากบ 0.239สวนน าหนกตว(คาเฉลยเทากบ 75.89,71.18 และ71.74 ตามล าดบ) ต ากวากอนทดลองอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 (F=7.136, df=2, p=0.02) และขนาดอทธพล (Effect size) เทากบ 0.203 2) นสตทมภาวะอวนในกลมทดลองมการรบรความสามารถของตน การก ากบตนเอง พฤตกรรมดแลสขภาพ หลงทดลองเสรจสนทนท และหลงทดลองเสรจสน 4 สปดาห สงกวากลมควบคมอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 (Multivariate F test=4.250, df=3, p=.009)และภายหลงทดลองนสตในกลมทดลองมน าหนกตวลดลงมากกวานสตในกลมควบคมอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 (F=142.190, df=1, p=.026) 3)ไมพบปฏสมพนธรวมแบบสามทางระหวางโปรแกรมฯ การสนบสนนทางสงคม และเจตคตทดตอพฤตกรรมสขภาพแตพบปฎสมพนธรวมสองทาง ในกลมนสตทมเจตคตทดตอพฤตกรรมสขภาพสงเมอเขาโปรแกรม จะมการรบรความสามารถของตน การก ากบตนเองและพฤตกรรมดแลสขภาพสงกวานสตกลมอนอยางมนยส าคญทางสถตท .05 (Multivariate F test=6.107, p=.001)และขนาดอทธพล (Effect size) เทากบ .272

ค าส าคญ:การปรบเปลยนพฤตกรรม การรบรความสามารถ การก ากบตนเอง พฤตกรรมสขภาพ

ดชนมวลกายนกศกษาทมภาวะอวน

The Effect of Health Behavior Modification based on

Client Center Program to Self – Care Behavior of Obese Students

ByAssoc.Prof.Dr.UngsinunIntarakamhang

And Dr.Anan Malarat

Abstract

The objectives of this experimental research were to examine the effectiveness of

Health Behavior Modification based on Client Center Program (HBMCCP) and to study

behavior change in relation to self – efficacy, self- regulation, self-care behavior , and body

weight among experimental stages. The sample of study was 59 undergraduate students in

health science field , who were selected by cluster random sampling and assigned 29

participated in HBMCCP for 8 weeks all activities as the experimental group, and 30

students as the controlled one. Data collection were conducted 3 times; before program,

immediately after program and after program for 4 weeks by 6 scale – questionnaires which

had high reliability (Cronbach’s alpha-coefficient between .81 to.94). The stratified

variables were social psychological variable consisted of positive attitude to health behavior

and social support. Data were analyzed 3 way MANOVA and MANCOVA with repeated

measures.

According to research hypotheses, results show that 1) Obese students in

experimental group who were trained with HBMCCP had self – efficacy (mean =53.90,

55.93, and 55.69), self- regulation (mean = 136.03, 138.34 ,and 146.42) and self-care

behavior (mean = 71.74, 71.18, and 75.89)in stages of immediately after program and after

program for 4 weeks higher scores at .05 of statistical significant level than before program

(Multivariate F test = 0.478, F = 5.758, p < 0.00)and experimental stages had effect to

behaviors (Effect size= 0.239), and had body weight (mean = 75.89, 71.18, and 71.74

respectively) lower scores at .05 of of statistical significant level than before

program(F=7.136, df=2, p=0.02) and experimental stages had effect to body weight (Effect

size= 0.203), 2) Obese students in experimental group had self – efficacy, self- regulation

and self-care behaviorin stages of immediately after program and after program for 4 weeks

higher scores at .05 of statistical significant level thanobese students in control

group(Multivariate F test =4.250, df=3, p=.009), and had body weight lowerthanobese

students in control groupafter program (F=142.190, df=1, p=.026), and 3)There were no

three - way interaction among positive attitude to health behavior, social support and

HBMCCP. Although, There were two- way interaction between positive attitude to health

behavior and HBMCCP. (Multivariate F test=6.107, p=.001)by effect size= .272.

Keywords:health behavior modification, self-efficacy, self- regulation, self-care behavior,

Body Mass Index, obesestudents

1

บทสรปผบรหาร เรอง “ผลของโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพทเนนผรบบรการ

เปนศนยกลางทมตอพฤตกรรมการดแลตนเองของนสตทมภาวะอวน” โดย รศ.ดร.องศนนท อนทรก าแหง

และ อ.ดร.อนนต มาลารตน

การวจยวจยเชงทดลอง (Experimental Research) ครงนมวตถประสงคเพอศกษาการเปลยนแปลงทเกดขนของการรบรความสามารถของตน การก ากบตนเอง และพฤตกรรมดแลตนเอง และน าหนกตวของกลมทดลอง และกลมควบคมหลงจากการทดลองเสรจสนทนท และระยะหลงทดลองเสรจสน 4 สปดาห ระหวางกลมทดลองและกลมควบคมและกลมทมลกษณะทางจตสงคมแตกตางกน

โดยท าการศกษาในประชากร นสตมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒทมดชนมวลกายตงแต 25 กโลกรมตอตารางเมตร หรอมรอบเอวมากกวา 32 นวในนสตหญง และ 36 นวในนสตชาย โดยมกลมตวอยางเปนนสตมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒและมดชนมวลกายตงแต 25 กโลกรมตอตารางเมตร โดยก าหนดขนาดกลมตวอยาง ตามท เนเมตและคณะ (Nemet, Barkan, Epstein, Friedland, Kowen, & Eliakim, 2005) แนะน า คอ อยางนอย 11 คนตอกลม เพอพบการเปลยนแปลงของน าหนก และ 18 คนตอกลมเพอพบการเปลยนแปลงของน าหนกตวอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 และทระดบอ านาจของการทดสอบเทากบ 90% แตผวจยใชเลอกจ านวน 30 คน เพอใหครอบคลมตอการคนพบความแตกตางอยางมนยส าคญทางสถตทงน าหนกตว ใชวธการสมแบบกลม (Cluster random Sampling) พรอมจบฉลากทงกลมเพอเขากลมทดลองไดนสตจากคณะพละศกษา และกลมควบคมไดนสตคณะสหเวชศาสตร และเปนไปตามเกณฑในการคดเลอกกลมตวอยาง ประกอบดวย 1) กลมตวอยางในงานวจยครงน คอ นสตมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒทมดชนมวลกายตงแต 25 กโลกรมตอตารางเมตร (WHO, IASO; & IOTF, 2000) 2) มความสมครใจและไดรบการยนยอมจากผปกครองใหเขารวมการวจย 3) ไมมโรคประจ าตวทเปนอปสรรคตอการวจย และ 4) ไมเคยไดรบโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพ เมอด าเนนโปรแกรมเสรจสน มนสตทเขารวมโปรแกรมไดตลอดโครงการ จ านวน 59 คนแบงเปนกลมทดลอง 29 คน และกลมควบคม 30 คน ทงน ผวจยไดประยกตใชแนวคดการรบรความสามารถของตนเอง (Bandura, 1989) ไดแก การสรางประสบการณทประสบความส าเรจ การใชตวแบบ และการใชค าพดชกจง แนวคดก ากบตนเอง (Bandura, 1989) ไดแก กระบวนการสงเกตตนเอง กระบวนการตดสนใจ และ การแสดงปฏกรยากบตนเอง และแนวคดการเนนผรบบรการเปนศนยกลาง (Roges, 1977) โดยใชกระบวนการกลมและแนวคดการมสวนรวม พฒนาเปนโปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพทเนนผรบบรการเปนศนยกลาง โดย มตวแปรทศกษาแบงเปน 2 กลม ดงน

1. ตวแปรอสระ เปนตวแปรจดกระท า ไดแก 1.1) โปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมทเนนผรบบรการเปนศนยกลาง 1.2) ไมไดรบโปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรม 1.3) ตวแปรจดประเภท เปนตวแปรทางจตสงคม ไดแก เจตคตทดตอพฤตกรรมสขภาพและการสนบสนนทางสงคม

2

2. ตวแปรตาม คอ 2.1) การรบรความสามารถของตน 2.2) การก ากบตนเอง 2.3) พฤตกรรมดแลสขภาพ และ 2.4) น าหนกตวเปนกโลกรม สมมตฐานการวจย

1. นสตทมภาวะอวนในกลมทดลอง มการรบรความสามารถของตน การก ากบตนเอง พฤตกรรมดแลสขภาพ ในระยะหลงทดลองเสรจสนทนท และหลงทดลอง 4 สปดาห สงกวากอนทดลอง

2 นสตทมภาวะอวนในกลมทดลอง มน าหนกตว ในระยะหลงทดลองเสรจสนทนท และหลงทดลองเสรจสน 4 สปดาห ต ากวากอนทดลอง

3. นสตทมภาวะอวนในกลมทดลองมการรบรความสามารถของตน การก ากบตนเอง พฤตกรรมดแลสขภาพ หลงทดลองเสรจสนทนท และหลงทดลองเสรจสน 4 สปดาห สงกวากลมควบคม

4. นสตทมภาวะอวนในกลมทดลองมน าหนกตว ในระยะหลงทดลองเสรจสนทนท และหลงทดลองเสรจสน 4 สปดาห ต ากวากลมควบคม

5. นสตทมลกษณะจตสงคมตางกนเมอเขารบโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมจะมการรบรความสามารถของตน การก ากบตนเอง พฤตกรรมดแลสขภาพ แตกตางกน สรปผลการวจย

1. ขอมลเชงพรรณนาของตวแปร พบวา 1.1 มนสตทมดชนมวลกายตงแต 25 กโลกรมตอตารางเมตร ทเขารวมโครงการไดตลอดมจ านวน

59 คน แบงเปนกลมทดลอง 29 คน และกลมควบคม 30 คน 1.2 การเปลยนแปลงคาเฉลยของคะแนน การรบรความสามารถของตนเอง การก ากบตนเอง พฤตกรรมดแลสขภาพ และน าหนกตวของกลมทดลองและกลมควบคม ดงน - การรบรความสามารถของตนเอง ในกลมทดลอง พบวา มแนวโนมเพมขนตามระยะการทดลอง กอนทดลอง หลงทดลองเสรจสนทนท และระยะของทดลองเสรจสน 4 สปดาหทลดลงเลกนอย (คาเฉลยเทากบ 53.90, 55.93 และ 55.69) ในขณะท กลมควบคม มการรบรความสามารถของตนเองมแนวโนมเพมขนเลกนอย (คาเฉลยเทากบ 50.77, 51.40 และ 51.47) - การก ากบตนเอง ในกลมทดลอง พบวา ในระยะกอนทดลอง ระยะหลงทดลองเสจสนทนท ระยะหลงทดลองเสรจสน 4 สปดาห เพมขนตามล าดบ (คาเฉลยเทากบ 136.03, 138.34 และ146.42 ) ในขณะท กลมควบคม มการก ากบตนเอง เพมขนบางระยะ (คาเฉลยเทากบ 126.73, 130.63 และ 130.53) - พฤตกรรมดแลตนเอง ในกลมทดลอง พบวา ในระยะกอนทดลอง ระยะหลงทดลองเสจสนทนท ระยะหลงทดลองเสรจสน 4 สปดาห เพมขนตามล าดบ (คาเฉลยเทากบ 103.72, 110.55 และ 116.90) ในขณะท กลมควบคม มพฤตกรรมดแลตนเองคงท (คาเฉลยเทากบ 103.00, 101.20 และ 103.00)

- น าหนกตว ในกลมทดลองม พบวา คาเฉลยมแนวโนมลดลงตามระยะการทดลอง โดยในระยะหลงทดลองเสรจสน 4 สปดาห ระยะหลงทดลองเสจสนทนท และระยะกอนทดลอง (คาเฉลยเทากบ 71.74, 71.18 และ 75.89) ในขณะท กลมควบคม มน าหนกตวแนวโนมคงท (คาเฉลยเทากบ 68.01, 67.93 และ 67.41)

3

2. ผลการทดสอบตามสมมตฐาน ดวยสถตการวเคราะหขอมล ไดแก Repeated Measures ANOVA, Repeated Measures ANCOVA, k-way MANOVA with Repeated Measures และ three-way MANOVA ทงนกอนทดสอบสมมตฐาน ผวจยไดท าการทดสอบขอตกลงเบองตนในการวเคราะหขอมล โดยท าการตรวจสอบความเปนอสระของคะแนนจากการทกลมตวอยางในการวจยนไดรบคดเลอกเขามาอยางเปนอสระโดยการสมเขากลมรบการทดลองตามรปแบบการทดลองทก าหนดไวในแตละกลมจงไมละเมดขอตกลงเบองตนในขอน ดานการแจกแจงของตวแปรวามลกษณะเปนการแจกแจงเปนปกตหรอไม (Normal distribution) โดยพจารณาความเบ (Skewness) ความโดง (Kurtosis) ควบคกบการทดสอบโดยใชสถต Shapiro-Wilk พบวา ตวแปรมการแจกแจงแบบปกตทระดบนยส าคญทระดบ .05 ดานความเปนเอกพนธของเมทรกซความแปรปรวนรวม (Homogeneity of variance-covariance matrices) ดวย Box’s M test ผลการวเคราะหพบวาไมมนยส าคญทางสถต แสดงวาไมมความแตกตางของเมทรกซความแปรปรวน-ความแปรปรวนรวมของตวแปรตามในแตละกลม ดานความสมพนธระหวางตวแปรตาม ดวย Bartlett’s Test of Sphericity พบวาตวแปรตามทง 3 ตว ไดแก การรบรความสามารถของตนเอง การก ากบตนเอง และพฤตกรรมการดแลสขภาพ มความสมพนธกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 นอกจากนยงไดวเคราะหความแตกตางระหวางกลมของตวแปรตามไดแก การรบรความสามารถของตนเอง การก ากบตนเอง และพฤตกรรมการดแลสขภาพ ในระยะกอนเรมโปรแกรมการทดลอง เพอศกษาความเทาเทยมกนของกลมตวอยางระยะกอนทดลอง ซงพบวาคาเฉลยของตวแปรทง 3 ของกลมทดลอง-กลมควบคม ไมแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 แสดงวา ตวแปรการรบรความสามารถของตนเอง การก ากบตนเอง และพฤตกรรมการดแลสขภาพ ของกลมของกลมทดลอง-กลมควบคม มความเทาเทยมกนกอนเรมโปรแกรมการทดลอง จงสรปไดวา ผลการทดสอบขอตกลงเบองตนของเทคนคการวเคราะหขอมลขางตน เปนไปตามขอมลลงเบองตนของสถตทดสอบ จงท าการทดสอบ ไดผลเปนไปตามสมมตฐานดงตอไปน

2.1 นสตทมภาวะอวนในกลมทดลอง มการรบรความสามารถของตน การก ากบตนเอง พฤตกรรมดแลสขภาพ ในระยะหลงทดลองเสรจสนทนท และหลงทดลองเสรจสน 4 สปดาห สงกวากอนทดลอง อยางมนยส าคญทางสถตท .05 (Multivariate F test = 0.478, F = 5.758, p < 0.00) และระยะการทดลองมขนาดอทธพล (Effect size) มคาเทากบ 0.239 แสดงวาผลของโปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรมเนนผรบบรการเปนศนยกลาง ทมตอ พฤตกรรมสขภาพโดยรวมทง 3 ตวแปรเปลยนไปตามระยะเวลาการทดลอง ซงเปนไปตามสมมตฐานท 1 และเมอพจารณาพฤตกรรมสขภาพรายตวแปร พบวา1)พฤตกรรมการดแลสขภาพ มคาเฉลยแตกตางกนตามระยะการทดลองมากทสด อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 (F=18.257, df=2, p=0.00) และขนาดอทธพล (Effect size) มคาเทากบ 0.395 2) การรบรความสามารถของตนเอง (F=1.180, df=2, p=0.315) และขนาดอทธพล (Effect size) มคาเทากบ 0.040 และ 3) การการก ากบตนเอง (F=2.220, df=2, p=0.118) และขนาดอทธพล (Effect size) มคาเทากบ 0.073 แสดงวาผลของโปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรมเนนผรบบรการเปนศนยกลาง ทมตอ พฤตกรรมการดแลสขภาพ อยางมนยส าคญท .05 แตส าหรบ การรบรความสามารถของตนเองและการก ากบตนเอง ไมเปลยนแปลงไปตามระยะเวลาการทดลองอยางมนยส าคญ

4

2.2 นสตทมภาวะอวนในกลมทดลอง มน าหนกตว ในระยะหลงทดลองเสรจสนทนท และหลงทดลองเสรจสน 4 สปดาห ต ากวากอนทดลอง อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 (F=7.136, df=2, p=0.02) และขนาดอทธพล (Effect size) มคาเทากบ 0.203 แสดงวา ผลของโปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรมเนนผรบบรการเปนศนยกลาง ทมตอน าหนกของนสตเปลยนไปตามระยะเวลาการทดลอง (น าหนกตว หลงสนสดทดลองและหลงทดลอง 4 สปดาห เทากบ 75.886, 71.179 และ 71.741 กโลกรม ตามล าดบ) และเมอเปรยบเทยบรายคของคะแนนเฉลยน าหนกของนสต ตามระยะเวลาการทดลอง พบวานสตทมภาวะอวน และไดรบโปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรมเนนผรบบรการเปนศนยกลาง มคาเฉลยน าหนก ระหวางระยะหลงทดลอง 4 สปดาห กบระยะกอนทดลอง และระหวางระยะหลงทดลองทนท กบระยะกอนทดลอง แตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 โดยมคาเฉลยน าหนก ระยะกอนทดลอง เทากบ 75.886 กโลกรม ระยะหลงทดลองทนท เทากบ 71.179 กโลกรม และระยะหลงทดลอง 4 สปดาห เทากบ 71.741 กโลกรม จงสรปไดวาเปนไปตามสมมตฐานการวจยขอ 2

2.3 นสตทมภาวะอวนในกลมทดลองมการรบรความสามารถของตน การก ากบตนเอง และพฤตกรรมดแลสขภาพ หลงทดลองเสรจสนทนท และหลงทดลองเสรจสน 4 สปดาห สงกวากลมควบคม พบวา อทธพลหลกของกลมการทดลอง (กลมทดลอง, กลมควบคม) มนยส าคญทางสถตทระดบ .05 (Multivariate F test =4.250, df=3, p=.009) และขนาดอทธพล (Effect size) มคาเทากบ 0.188 แสดงวานสตทอยกลมการทดลองทแตกตางกน (กลมทดลอง, กลมควบคม) มคาคะแนนเฉลยตวแปรตาม แตกตางกน และผลการวเคราะหความแปรปรวนตวแปรเดยวสองทางแบบวดซ า (two-way ANOVA with repeated measures) ของตวแปรตามทละตวแปร พบวา

- การรบรความสามารถของตนเอง มเพยงอทธพลหลกของกลมการทดลอง (กลมทดลอง -กลมควบคม) เทานนทมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 (F=56.1, df=1, p=.021) และขนาดอทธพล (Effect size) มคาเทากบ .76 ซงแสดงวานสตทอยกลมการทดลองตางกน มการรบรความสามารถของตนเองแตกตางกน

- การก ากบตนเอง มอทธพลปฏสมพนธของกลมการทดลองและระยะการทดลองอยางไมมนยส าคญทางสถต สวนอทธพลหลกของกลมการทดลอง (กลมทดลอง-กลมควบคม) มนยส าคญทางสถตทระดบ .05 (F=4.699, df=1, p=.34) และขนาดอทธพล (Effect size) มคาเทากบ .090 ซงแสดงวานสตทอยกลมการทดลองตางกน มการก ากบตนเองแตกตางกน และอทธพลหลกของระยะเวลาการทดลอง (กอนทดลอง - หลงทดลองทนท - หลงทดลอง 4 สปดาห) มนยส าคญทางสถตทระดบ .05 (F=3.281, df=1, p=.047) และขนาดอทธพล (Effect size) มคาเทากบ .054 ซงแสดงวาระยะเวลาการทดลองทตางกน สงผลใหนสต มการก ากบตนเองแตกตางกน

- พฤตกรรมดแลสขภาพ ผลการวเคราะหพบวา อทธพลหลกของกลมการทดลอง (กลมทดลอง-กลมควบคม) และอทธพลหลกของระยะเวลาการทดลอง มนยส าคญทางสถตทระดบ 0.01 (F=12.336, df=1, p=0.01 และ F=13.044, df=2, p=.00) และขนาดอทธพล (Effect size) มคาเทากบ .178 และ .186 ตามล าดบ พบอทธพลปฏสมพนธอทธพลปฏสมพนธของกลมการทดลองและระยะการทดลอง (F=12.215, df=2, p=.00) และขนาดอทธพล (Effect size) มคาเทากบ .188 แสดงวาผลของกลมทดลองทมตอพฤตกรรมการดแลสขภาพ เปลยนไปตามระยะเวลาการทดลอง จงสรปไดวาเปนไปตามสมมตฐานการวจยขอ 3

2.4 นสตทมภาวะอวนในกลมทดลองมน าหนกตว ในระยะหลงทดลองเสรจสนทนท และหลงทดลองเสรจสน 4 สปดาห ต ากวากลมควบคม พบวา กลมทดลองมน าหนกหลงทดลองทนทนอยกวากลมควบคม (67.918-71.086 = -3.168) และ พบวากลมทดลองมน าหนกหลงทดลอง 4 สปดาหนอยกวากลมควบคม

5

(68.293-69.740 = -1.447) และผลการวเคราะหความแปรปรวนรวมของการวดซ า ของน าหนกนสต สรปไดวา นสตในกลมทดลอง และกลมควบคม มน าหนกเฉลยรวมหลงทดลอง แตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 (F=142.190, df=1, p=.026 และขนาดอทธพล (Effect size) มคาเทากบ .085 แสดงวานสตทอยในกลมการทดลอง และในกลมควบคม ภายหลงทดลองโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมท เนนผรบบรการมน าหนกเฉลยรวมแตกตางกน เมอพจารณาแยกตามระยะการทดลอง พบวาน าหนกเฉลยของนสต หลงทดลองเสรจสนทนท และหลงทดลองเสรจสน 4 สปดาห ในกลมทดลองนอยกวากลมควบคม จงสรปไดวาเปนไปตามสมมตฐานการวจยขอ 4

- นสตทมลกษณะเจตคตทดตอพฤตกรรมสขภาพและมการสนบสนนทางสงคม ตางกนเมอเขารบโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมจะ มพฤตกรรมสขภาพโดยรวมทง 3 ตวแปรภายหลงทดลองเสรจสนทนทแตกตางกนอยางมไมนยส าคญทางสถต เมอพจารณาเฉพาะรายตวแปรพบวา โปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรม และการสนบสนนทางสงคมทแตกตางกน สงผลใหมการรบรความสามารถของตนเอง การก ากบตนเอง และพฤตกรรมดแลสขภาพไมแตกตางกน สวนการมเจตคตทดตอพฤตกรรมสขภาพทตางกน สงผลใหมการรบรความสามารถของตนเอง การก ากบตนเอง และพฤตกรรมดแลสขภาพ แตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตท .05 (Multivariate F test=6.107, p=.001) และขนาดอทธพล (Effect size) มคาเทากบ .272

- ไมพบปฏสมพนธรวมแบบสามทาง ระหวางโปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรม การสนบสนนทางสงคม และเจตคตทดตอพฤตกรรมสขภาพ แสดงวากลมตวอยางทมการสนบสนนทางสงคมแตกตางกน เจตคตทดตอพฤตกรรมสขภาพตางกน เมอไดรบโปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรม จะมการรบรความสามารถของตนเอง การก ากบตนเองและพฤตกรรมดแลสขภาพ แตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถต

- ผลการศกษาปฏสมพนธแบบสองทาง ไมพบปฏสมพนธระหวางโปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรมและการสนบสนนทางสงคม, โปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรมและเจตคตทดตอพฤตกรรมสขภาพและปฏสมพนธระหวางการสนบสนนทางสงคมและเจตคตทดตอพฤตกรรมสขภาพ ทมตอการรบรความสามารถของตนเอง การก ากบตนเอง และพฤตกรรมดแลสขภาพ

- พบวาตวแปรกลมการทดลอง (กลมทดลอง-กลมควบคม) มอทธพลตอการรบรความสามารถของตนเอง อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 (F=4.142, df=1, p=.047) และขนาดอทธพล (Effect size) มคาเทากบ .075 ซงแสดงวานสตทอยในกลมการทดลองทแตกตางกน จะมการรบรความสามารถของตนเองแตกตางกน สวนตวแปรการก ากบตนเอง พฤตกรรมการดแลสขภาพ พบวากลมการทดลองมอทธพลตอตวแปรดงกลาวอยางไมมนยส าคญทางสถต

- พบผลมปฎสมพนธแบบสองทาง ส าหรบปจจยดานเจตคตทดตอพฤตกรรมสขภาพ พบวา มอทธพลตอการรบรความสามารถของตนเอง และการก ากบตนเอง อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 (F=12.201, df=1, p=.001 และ F=13.722, df=1, p=.001 ตามล าดบ) และขนาดอทธพล (Effect size) มคาเทากบ .193, .212 ตามล าดบ ซงแสดงวานสตทมเจตคตทดตอพฤตกรรมสขภาพทแตกตางกน (กลมสง -กลมต า) จะมรบรความสามารถของตนเอง และการก ากบตนเอง แตกตางกน สวนพฤตกรรมดแลสขภาพ พบวาเจตคตทดตอพฤตกรรมสขภาพ มอทธพลตอตวแปรดงกลาวอยางไมมนยส าคญทางสถต

6

- พบผลเฉพาะรายตวแปรปจจยดานการไดรบการสนบสนนทางสงคม พบวา มอทธพลตอการพฤตกรรมดแลสขภาพ อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 (F=4.979, df=1, p=.030) และขนาดอทธพล (Effect size) มคาเทากบ .089 ซงแสดงวา นสตทไดรบการสนบสนนทางสงคมตางกน (กลมสง-กลมต า) จะมพฤตกรรมดแลสขภาพแตกตางกน สวนตวแปรการรบรความสามารถของตนเอง และการก ากบตนเอง พบวาการไดรบการสนบสนนทางสงคม ไมมอทธพลตอตวแปรดงกลาวอยางมนยส าคญทางสถต จงสรปไดวาเปนไปตามสมมตฐานการวจยขอ 5 บางสวน เฉพาะตวแปร เจตคตทดตอพฤตกรรมสขภาพเทานนทมปฏสมพนธรวมกบโปรแกรม

ขอเสนอแนะในการวจย ขอเสนอแนะในเชงปฏบต

1. หนวยงานก ากบการท างานดานสขภาพ ควรใหความส าคญในการพฒนาศกยภาพดาน การปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพ ของบคลากรทางสขภาพหรอผสนใจ เชน หนวยงานสงเสรมสขภาพตามโรงพยาบาลตางๆ เปนตน ดวยกระบวนการฝกอบรมเกยวกบเทคนคการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพอยางเขมขนทเนนการจดกระบวนการเรยนรทเนนผรบบรการเปนศนยกลางแทจรง และสงเสรมใหใชเครอขายทางสงคม กจกรรมเพอนชวยเพอน หรอกระบวนการกลมชวยในการก ากบพฤตกรรมสขภาพของตนเองและสมาชกกลมใหมความตอเนอง พรอมใหการเสรมแรง สรางแรงจงใจจากบคลากรทางสขภาพ เพอยนยนผลวจยทเปนเทคนคส าคญทจะสามารถปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพไดทงในกลมประชากรกลมเลกและกลมใหญในพนทตาง ๆ ในหนวยงาน โรงรยนหรอแมแตมหาวทยาลย

2. หวใจส าคญทท าใหโครงการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพประสบความส าเรจอกประการหนงนอกเหนอจากศกยภาพของผใหบรการ กคอ การใหความรวมมอในการท ากจกรรมของผรบบรการ ดงนนกอนทจะด าเนนการจดกจกรรม หรอ จดโครงการ จะตองมการส ารวจถงสภาพปญหาบรบททเปนจรงของกลมตวอยาง เพอทผใหบรการจะไดรและเขาใจวถชวตของผรบบรการ ใหมากทสด เพอการเปนพวกเดยวกนอยางกลมกลน และไดรบความไววางใจมาสการก าหนดแผน กจกรรม ด าเนการและก ากบตดตามใหบรรลผลส าเรจรวมกน ทงของผใหบรการและผรบบรการ ถงจะสงผลท าใหผเขารวมโครงการเหนความส าคญของการเขารวมกจกรรม และท าใหโครงการประสบความส าเรจได

3. ในการจดกจกรรมปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพเปนเรองของหนวยงานทเหนความส าคญในการเสรมสรางคณภาพชวตของบคคลในสวนทอยในก ากบดแลของหนวยงาน ซงในการวจยครงน มหาวทยาลย ผบรหารคณะและอาจารยผสอนเหนความส าคญ จงท าใหโครงการประสบความส าเรจได ซงมความสอดคลองกบนโยบายหลกของคณะทางดานสขภาพทนสตควรเปนแบบอยางทางดานสขภาพทดใหกบนสตคณะอนได จงไดรบความเหนชอบ ความรวมมอจากผบรหารคณะและอาจารยผสอนเปนอยางด

4. จากผลวจยพบวา การสนบสนนทางสงคมไมมปฏสมพนธรวมกบการไดรบโปรแกรมฯ แต เจตคตทดตอสขภาพมปฏสมพนธรวมกบการไดรบโปรแกรมฯ ดงนน กอนการทดลองผจดโปรแกรมควรเปดรบสมครผเขารวมโปรแกรมเฉพาะกลมทสมครใจและมความรสก เหนคณคาและพรอมทจะกระท าพฤตกรรมสขภาพตนเอง ใหบรรลความส าเรจ ในการลดน าหนกได มาเขาโปรแกรมฯ จะชวยใหโปรแกรมนส าเรจไดมาก

7

ขน หรอ ในการจดกจกรรมควรเนนกจกรรมการสรางเจตคตทดตอการดแลสขภาพกอนในชวงแรก โดยใชกจกรรมการเรยนรดวยตนเอง หรอกระบวนการกลมได โดยอาจไมจ าเปนตองเสรมดวยกจกรรมการสนบสนนทางสงคม ใชวธปลอยใหเปนธรรมชาตใชเพยงการเสรมแรงจากผจดโครงการหรอเพอนสมาชกในกล มกเพยงพอส าหรบกลมตวอยางวยผใหญ

5. มหาวทยาลยซงเปนมหาวทยาลยสขภาพ ควรหนมาใหความส าคญกบกจกรรมเสรมหลกสตรดวยการเสรมสรางสขภาพของนสตอยางจรงจงและตอเนองอยางนอย 8 สปดาห เพอบรรลความส าเรจส าหรบนสตทมภาวะโภชนาการเกน และเสรมแรงดวยการสรางโมเดลแบบอยางนสตทท าไดส าเรจ ไดดวยพลงจงใจของตนเอง เมอจบจากสถาบนฯ มความภาคภมใจมบคลกภาพหรอมภาพลกษณทางสขภาพทด ซงมหาวทยาลยนอกจากจะผลตคนเกง ผลตแรงงานทมคณภาพทงทางสตปญญาเทานน แตเปนการผลตนสตทมความสมบรณครบถวนทงดานสงคม อารมณ คณธรรมและสขภาพทด ใหกบสงคมไทยตอไป

ขอเสนอแนะในการวจยครงตอไป 1. ในการออกแบบกจกรรมครงตอไป ควรเสรมดวยกจกรรมการสรางเจตคตทดตอการดแลสขภาพใน

กจกรรมแรก ๆ และควรวดการเปลยนแปลงของเจตคตทดตอการดแลสขภาพรวมดวย 2. ในการวจยครงนศกษาในกลมตวอยาง ทเปนนสตเฉพาะสาขาดานวทยาศาสตรสขภาพ เพอได

ตระหนกและเหนความส าคญทเปนผลจากความคาดหวงของสงคมทตอนสตกลมนทตองเปนแบบอยางทดดานสขภาพ ดงนน ในการวจยครงตอไป อาจศกษาเปรยบเทยบกบนสตในกลมสาขาอนทไมเกยวของดานสขภาพ เพอพจารณาวา โปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพทเนนผรบบรการเปนศนยกลางจะมประสทธผลกบกลมนสตทไมเคยมความรดานสขภาพมากอน ไดผลดเชนกนหรอไม

3. ในการวจยครงนศกษาประสทธผลเฉพาะโปรแกรมเดยวคอทเนนผรบบรการเปนศนยกลาง ดงนนในการวจยครงตอไป อาจจะออกแบบงานวจยทศกษาเปรยบเทยบกบโปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพดวยเทคนคการเรยนรอน ๆ ทหลากหลายได เชน กจกรรมรายบคคล กจกรรมทเนนการสอนการใหความร กจกรรมทางออนไลนอยางเดยว เปนตนดงนนจงควรศกษาในกลมทดลองหลายกลม

4. ในการวจยเชงทดลอง สามารถศกษารวมกบการวจยเชงสหสมพนธรวมดวย ดงนน ในการวจยครงตอไป อาจศกษาสาเหตปจจยอน ๆ ทผวจยไมไดจดกระท า รวมกบปจจยทเปนโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพทผวจยจดกระท าขนวา มผลตอ พฤตกรรมสขภาพดานตาง ๆ ทเกยวของกบปญหาสขภาพ ไปพรอมกนได เพอตอบโจทยการวจยไดกวางขน และใกลเคยงกบสภาพทเปนจรงในบรบท

1

บทท 1

บทน ำ

ทมำและควำมส ำคญของปญหำ

องคการอนามยโลก (WHO, 2005) ไดระบวาในป พ.ศ. 2548 ทวโลกมผเสยชวตจากโรคเรอรง 35 ลานคน ซงมคาประมาณ 2 เทาของผทเสยชวตจากโรคตดเชอทงหมด และมแนวโนมเพมขน รอยละ17 ในป พ.ศ. 2558 โดยเฉพาะโรคอวนก าลงมการระบาดทเปนสากลทวโลก ซงความชกของภาวะอวนเพมขนอยางรวดเรวในสหรฐอเมรกาซงถอวาเปนโรคไมตดตอเรอรงทไดรบอทธพลจากปจจยเสยงหนงปจจย หรอรวมกน จากการใชวถชวตทไมเหมาะสม ไดแก บรโภคอาหารทมพลงงานเกน กนผกผลไมนอย ขาดการออกก าลงกาย สบบหร ดมเหลา และความเครยด (WHO, 1995: 1- 45) และเปนปญหาส าคญทสงผลตอภาวะสขภาพของคนทวโลก ภาวะอวนเปนปจจยหลกทน าไปสการเกดโรคเรอรงทสงผลตอชวต เชน โรคเบาหวาน โรคความดนโลหตสง โรคหลอดเลอดหวใจ โรคมะเรง โรคขอและเสนเอน และโรคหลอดเลอดแขงและอดตนลวนเปนภาวะทมผลตออตราการตายโดยรวม (Eugene & Bcisaubin, 1984: 794 - 797) นอกจากนภาวะอวน ยงมความสมพนธกบโรคทางเดนหายใจผดปกตขณะหลบ โรคเกยวกบถงน าด โรคผดปกตทางจต และความเครยดจากการกลนปสสาวะไมได ซงถอวาเปนการระบาดทตองไดรบการดแลอยางทนทวงท (Arthur, 2005: 103 - 113) และจากการส ารวจสขภาวะแหงชาตและภาวะโภชนาการ (National Health and Nutrition Examination Survey: NHANES) เพอศกษาแนวโนมและความชกของคาดชนมวลกายจากน าหนกและสวนสง ตงแต 25 กโลกรมตอตารางเมตร โดยพบความชกของผใหญทมคาดชนมวลกายมากกวาหรอเทากบ 25 กโลกรมตอตารางเมตร ในอเมรกาในป ค.ศ. 1999-2000, 2001-2002, 2003-2004, 2005-2006, และ 2007 – 2008 เทากบ 64.5 65.7 66.3 67.0 และ 68.0 ตามล าดบ จะเหนวาแนวโนมภาวะอวนเพมขนทกป และเมอเปรยบเทยบยอนหลงประมาณ 20 ป โดยในป ค.ศ. 1999 – 2000 พบวา ความชกของคนอเมรกามคาดชนมวลกายตงแต 25 กโลกรมตอตารางเมตร รอยละ 64.5 โดยเพมขนจากรอยละ 36 ในป ค.ศ. 1976 – 1980 นนคอ 59 ลานคนของผใหญในอเมรกนอยในกลมนมความเสยงดานสขภาพ (Katherine M. & et.al., 2010) เมอศกษาเฉพาะในกลมเยาวชนพบวา มนกเรยนอเมรกนจ านวนมากถง 32 เปอรเซนตทยงคงมปญหาเรองโรคอวนหรอภาวะน าหนกตวเกนเกณฑ ในสหรฐอเมรกายงพบวารอยละ 10-20 ของทารกทอวนจะยงคงอวนในวยเดก รอยละ 40 ของเดกอวนจะยงคงอวนในวยรนและรอยละ 75-80 ของวยรนทอวนจะยงคงอวนเมอโตเปนผใหญ และจากการศกษาความชกของโรคอวนในภมภาคเอเชยแปซฟกป ค.ศ. 2004 พบวาประเทศไทยมอตราความชกของโรคอวนสงถงรอยละ 50 คดเปนล าดบท 5 จากทงหมด 14 ประเทศ รองจากประเทศออสเตรเลย มองโกเลย วานอาดและฮองกง (กองสถตสาธารณสข, 2550)

สวนสถานการณโรคอวนของคนไทยจากรายงานการส ารวจสขภาพประชาชนไทยโดยการตรวจรางกาย ครงท 4 พ.ศ. 2551 – 2552 พบวา เกอบ 3 ใน 10 คนของผชายไทย และ 4 ใน 10 คนของผหญงไทยอยในเกณฑอวน (BMI > 25 กโลกรมตอตารางเมตร) เมอเปรยบเทยบกบผลการส ารวจฯ ครงท 3 ป 2546 - 2547 พบวา ความชกของภาวะอวนมแนวโนมสงขนอยางชดเจน โดยเฉพาะในผหญงความชกเพมจากรอยละ 34.4 เปนรอยละ 40.7 สวนในผชายเพมจากรอยละ 22.5 เปนรอยละ 28.4 ซงจากผลการส ารวจยงพบวาในกรงเทพมหานครมความชกภาวะอวนสงทสดถงรอยละ 44.20 รองลงมาคอ ภาคกลาง ภาคใต ภาคเหนอ และภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ตามล าดบ (สถาบนวจยระบบสาธารณสข, 2547,2552) และจากรายงานผลการส ารวจพฤตกรรมเสยงโรคไมตดตอและการบาดเจบ (2550) พบวา คนมน าหนกเกนและอวนรวมกนรอยละ 19.1 (8.8 ลานคน) และผทอวนรอยละ 3.7 (1.7 ลานคน) ซงเพมขนจากป พ.ศ.

2

2548 ทพบคนไทยทมน าหนกเกนและอวนรอยละ 16.1 (7.3 ลานคน) และผทอวนรอยละ 3.0 (1.4 ลานคน) และยงพบวาในกรงเทพมหานครมน าหนกเกนและอวนถงรอยละ 25.9 และผทอวนถงรอยละ 6.0 เชนเดยวกนทงนนายแพทยสมยศ ดรศม อธบดกรมอนามย ระบชดเจนวา ขณะนเยาวชนไทยมภาวะอวน และลงพงเพมมากขน โดยในรอบ 10 ปทผานมา พบกลมทนาวกฤตทสดกคอกลมวยรนอาย 15 ปขนไป โดยพบวาเพศหญงทวประเทศมรอบเอวเกน 80 เซนตเมตร สงถงรอยละ 58 สวนเพศชายมรอบเอวเกน 90 เซนตเมตรรอยละ 34 และเดกไทยอาย 2-18 ป จ านวน 17.6 ลานคน เปนโรคอวนรอยละ 8 กลมวยรน 13-18 ป รอยละ 9 เปนวยทเปนโรคอวนมากทสด ทงนโรคอวนในวยเดกเปนตนเหตของปญหาสขภาพหลายระบบ รอยละ 30 - 80 ของเดกเหลานจะเตบโตเปนผใหญทยงคงอวน (ตลย ณ ราชด าเนน, 2553 จาก ขาวสด (รอบบาย) ฉบบวนท 15 ตลาคม พ.ศ. 2553 http://pr.trf.or.th/index.php)

จากผลการส ารวจเบองตนนสตปรญญาตร ทมแนวโนมของความถในการออกก าลงกายมากกวานสตสาขาอน ดงเชนนสตคณะพละศกษา มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ในปงบประมาณ 2554 ทผานมา ส ารวจจ านวน 220 คน พบวา มน าหนกเกนเกณฑ (BMI > 23 kg/m2) จ านวน 75 คนคดเปนรอยละ 34.09 คน ซงนบวาสงกวาคาเฉลยของความชกของประชากรน าหนกเกนและอวนในกรงเทพมหานคร

จากขอมลสถตเกยวกบโรคอวนคนไทยขางตนแสดงวาคนไทยยงไมเหนความส าคญของการดแลเอาใจใสในสขภาพและพฤตกรรมสขภาพ ไดแก การควบคมอาหาร การออกก าลงกาย และการจดการอารมณ ยงมปญหาเพมมากขนอยางเหนไดชดเจนกอใหเกดปญหาทางสาธารณสขทส าคญ คอ โรคอวน ซงจะสงผลตรงกอใหเกดโรคเรอรงตางๆ เชน โรคความดนโลหตสง โรคเบาหวาน โรคเกาต โรคหวใจขาดเลอด โรคหลอดเลอดสมอง โรคขอเสอม และโรคมะเรงบางชนด เปนตน ซงผลกระทบจากโรคเหลานท าใหเกดการสญเสยทงเวลา คาใชจาย ศกยภาพในการท างานของบคคล การเสยชวตกอนวยอนควรรวมทงการสญเสยทรพยากรมนษยทมคณภาพในการพฒนาประเทศ อนเปนการสญเสยทประมาณคาไมได ดงนน ปองกนและควบคมการเกดภาวะโภชนาการเกนจงเปนสงจ าเปนในการปองกนปญหาดงกลาว(ปราณต ผองแผว, 2539)

ปจจบนทวโลกก าลงใหความสนใจและใชความพยายามในการลดภาวะความรนแรง ของโรคไมตดตอเรอรง โดยมงไปทการควบคมปองกนปจจยเสยง ไดแก ลดการสบบหร ดมสรา จดการอารมณ สงเสรมพฤตกรรมสขภาพดานอาหารและโภชนาการ ลดอาหารหวาน มน เคม เพมผกผลไม สงเสรมการมกจกรรมทางกาย (Physical Activity) ควบคมปองกนโรคอวนตลอดจน การสรางสงแวดลอม และก าหนดมาตรการทางกฎหมาย เพอใหเปนปจจยเออตอการควบคมวถชวต (นตยา พนธเวทย และ นชร อาบสวรรณ, 2552) โดยโรคอวนนเปนผลเนองมาจากการมพฤตกรรมการบรโภคอาหารทไมเหมาะสม และขาดการออกก าลงกาย ท าใหพลงงานในรางกายไมสมดลกนระหวางการไดรบเขามากบการใชไป ซงควรมการปรบเปลยนทงพฤตกรรมการบรโภคอาหารและการออกก าลงกาย เพอใหมการใชพลงงานใหสมดลกน ฉะนนแนวทางการควบคมและแกไขจงควรมการแกไขทพฤตกรรมคอตองหาสาเหตและปองกนไมใหเกดพฤตกรรมนนโดยหยดยงพฤตกรรมทไมพงประสงคและสงเสรมใหเกดพฤตกรรมใหมทพงประสงคเขามาทดแทน โดยผรบบรการโรคอวนตองมความพอใจ และเขาใจประโยชนของพฤตกรรมนนรวมทงตองมความตงใจและใหความรวมมออยางดจงจะท าใหเกดการเปลยนแปลงและคงสภาพทดไดตลอดไป (จฬาภรณ รงพสทธพงษและคณะ, 2537 และสชาดา มะโนทย, 2541) ดงนน ผวจยประยกตใชทฤษฎการเนนผรบบรการเปนศนยกลาง (Client-Center) จากทฤษฎยดบคคลเปนศนยกลาง ท าใหมองเหนทศนะของการมองมนษยของผใหค าปรกษา ทยดผรบค าปรกษามากกวาผใหค าปรกษา ดานการเปนศนยกลาง การใหความส าคญ การมงเนน และการตดสนใจของกระบวนการใหค าปรกษา โดยใหความส าคญแกสมพนธภาพแหลงเบองตน เพอสนบสนนการเปลยนแปลงบคลกภาพของผรบค าปรกษา มองถงความส าคญของเจตคตผใหค าปรกษา มากกวาเทคนคในการสงผลตอสมพนธภาพการใหค าปรกษา และเนนปญหาดานอารมณและความรสก ซงประกอบไปดวยแนวคดการเรยนรแบบมสวนรวมและการเรยนร โดยใชกระบวนการกลม ซงจะชวยใหเกดความรวมมอรวมใจในการปฏบตและรวมรบผดชอบซงจะท าใหมการพฒนาและเปลยนแปลงไปในทศทาง

3

และเปาหมายทก าหนดไว และชวยพฒนาผรบบรการใหเกดคณลกษณะทพงประสงคทงในดานความร ความสามารถ เจตคต ทกษะ รวมทงสามารถแลกเปลยนเรยนรประสบการณซงกนและกน สงเสรมใหรบฟงความคดเหนของผอน ชวยเหลอซงกนและกนในการแกปญหา ซงจะชวยเสรมสรางความมนใจและน าไปสการปฏบตในชวตจรงได (Roges, 1977) ผวจยจงสนใจทจะศกษาผลของโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพทเนนผรบบรการเปนศนยกลางทมตอการรบรความสามารถของตน การก ากบตนเอง พฤตกรรมการดแลตนเองและน าหนกในนสตมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒทมภาวะอวน (BMI > 25 kg/m2) ขอมลทไดจากการวจยครงนจะท าใหทราบรปแบบหรอวธการทเหมาะสมในการปรบเปลยนพฤตกรรมเพอปองกนโรคอวนใหกบกระทรวงสาธารสขและหนวยงานทเกยวของไปก าหนดนโยบายและแนวทางในการปรบเปลยนพฤตกรรมในการแกไขปญหาสขภาพทเกยวกบโรคอวนของคนไทยตอไป วตถประสงคของโครงกำรวจย

ในการวจยครงนผวจยไดตงความมงหมายเพอศกษาประสทธผลโปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพทเนนผรบบรการเปนศนยกลางมวตถประสงคยอย คอ

1. เพอศกษาการเปลยนแปลงทเกดขนของการรบรความสามารถของตน การก ากบตนเอง และพฤตกรรมดแลตนเองของกลมทดลอง และกลมควบคมหลงจากการทดลองเสรจสนทนท และระยะหลงทดลองเสรจสน4 สปดาหระหวางกลมทดลองและกลมควบคมและกลมทมลกษณะทางจตสงคมแตกตางกน

2. เพอศกษาการเปลยนแปลงทเกดขนของน าหนกตวของของนสตในกลมทดลอง และกลมควบคมหลงจากการทดลองเสรจสนทนท และระยะหลงทดลองเสรจสน 4 สปดาห ระหวางกลมทดลองและกลมควบคม ควำมส ำคญของกำรวจย

1. ไดรปแบบหรอวธการทเหมาะสมในการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพดวยการรบรความสามารถ การก ากบตนเอง พฤตกรรมดแลสขภาพ และดชนมวลกาย เพอปองกนโรคอวนใหกบกระทรวงสาธารสขและหนวยงานทเกยวของไปก าหนดนโยบายและแนวทางในการปรบเปลยนพฤตกรรมในการแกไขปญหาสขภาพทเกยวกบโรคอวนของคนไทย

2. หนวยบรการทางสาธารณสข เชน โรงพยาบาล คลนก ศนยสาธารณสขชมชน สามารถน ารปแบบหรอวธการทเหมาะสมในการปรบเปลยนโปรแกรมพฤตกรรมสขภาพทเนนผรบบรการเปนส าคญไปปรบใชเปนกลยทธในการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพ เพอสงเสรม และปองกนโรคอวนใหกบบคลากรในหนวยงาน ประชาชนในวงกวางและระยะยาวตอไป

3. ประชาชนกลมเสยงโรคอวน ไดแนวทางเพมขนในการวางแผนการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพตนเองเพอเปนตนแบบดานพฤตกรรมสขภาพทดขยายผลใหครอบครวและเพอนตอไป

ขอบเขตของโครงกำรวจย ประชากรในการศกษาครงน คอ นสตมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒทมดชนมวลกายตงแต 25 กโลกรมตอตารางเมตร

กลมตวอยางในงานวจยครงน คอ นสตมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒและมดชนมวลกายตงแต 25 กโลกรมตอตารางเมตรทเขารวมโปรแกรมไดตลอดโครงการ จ านวน 59 คนแบงเปนกลมทดลอง 29 คน และกลมควบคม 30 คน

ในการก าหนดขนาดของกลมตวอยาง ผวจยใชจ านวนตามท เนเมตและคณะ (Nemet, Barkan, Epstein, Friedland, Kowen, & Eliakim, 2005) แนะน า คอ อยางนอย 11 คนตอกลม เพอพบการเปลยนแปลงของน าหนก และ 18 คนตอกลมเพอพบการเปลยนแปลงของน าหนกตวอยางมนยส าคญทาง

4

สถตทระดบ .05 และทระดบอ านาจของการทดสอบเทากบ 90% แตผวจยใชเลอกจ านวน 30 คน เพอใหครอบคลมตอการคนพบความแตกตางอยางมนยส าคญทางสถตทงน าหนกตว เกณฑในการคดเลอกกลมตวอยาง ประกอบดวย

1. กลมตวอยางในงานวจยครงน คอ นสตมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒทมดชนมวลกายตงแต 25 กโลกรมตอตารางเมตร (WHO, IASO; & IOTF, 2000)

2. มความสมครใจและไดรบการยนยอมจากผปกครองใหเขารวมการวจย 3. ไมมโรคประจ าตวทเปนอปสรรคตอการวจย 4. ไมเคยไดรบโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพ

ตวแปรทศกษำ ตวแปรในงานวจยนแบงเปน 2 กลม ดงน 1. ตวแปรอสระ เปนตวแปรจดกระท า ไดแก

1.1 โปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมทเนนผรบบรการเปนศนยกลาง 1.2 ไมไดรบโปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรม 1.3 ตวแปรจดประเภท เปนตวแปรทางจตสงคม ไดแก เจตคตทดตอพฤตกรรมสขภาพและ การสนบสนนทางสงคม 3. ตวแปรตาม คอ

3.1 การรบรความสามารถของตน 3.2 การก ากบตนเอง 3.3 พฤตกรรมดแลสขภาพ 3.4 น าหนกตวเปนกโลกรม

นยำมศพทเฉพำะ นสตทมภำวะอวน หมายถง นสตระดบปรญญาตรของมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ทผานการ

ประเมนดวยการชงน าหนกและวดสวนสง มภาวะน าหนกนนวดจากคาดชนมวลกาย (Body Mass Index - BMI) ทมาจากการค านวณดวยสตร น าหนกตวใชหนวยเปนกโลกรมหารดวยสวนสงทใชหนวยเปนเมตรยกก าลงสอง และถาพบวา คาดชนมวลกายของทงนสตเพศหญง และเพศชาย 25 กก./ม2 ขนไป แสดงวามภาวะอวน

นยำมเชงปฏบตกำร โปรแกรมกำรปรบเปลยนพฤตกรรมสขภำพทเนนผรบบรกำรเปนศนยกลำง หมายถง ชด

กจกรรมทจดโดยเปดโอกาสใหนสตผเขารวมโปรแกรมเปนผลงมอปฏบตดวยตนเองทกขนตอน ไดด าเนนการแลกเปลยนเรยนรประสบการณซงกนและกนตงแต วางแผน ก าหนดเปาหมายความส าเรจในการเขารวมกจกรรมดวยกน และรวมรบผดชอบกบการปฏบตกจกรรม รบฟงความคดเหนของผอน ชวยเหลอซงกนและกนในการท ากจกรรมทจะน าไปสเปาหมายเพอลดน าหนกของตนเองและทกคนภายในกลมยอยของตนเอง โดยใชกระบวนการมสวนรวมและกระบวนการกลม โดยมกจกรรมเรมตงแต

1. การละลายพฤตกรรม ประเมนความคาดหวง และทกษะ เปดใจยอมรบและก าหนดขอตกลงรวมกนโดยแทรกกจกรรมสกด คอ สกดสงกระตนทท าใหหว สะกดคอ สะกดใจไมใหกนอาหารมากเกน และสกดคอ สะกดใหเพอน ๆ ในกลมไมใหกนอาหารมากเกน

2. กจกรรมกลมสมพนธ แบงกลมละ 5 คนเลอกผน าทม สมาชกกลมยอยคดเลอกตวแทนกลมละ 1 คน ใหสมาชกแนะน าตนเองเพอสรางความคนเคยกนเลาประสบการณแลกเปลยนความคดเหน เกยวกบภาวะอวน สมชกชวยกนชงน าหนก วดสวนสง ประเมนคาดชนมวลกาย ถายภาพกอนท ากจกรรมดวยตนเอง

5

3. สมาชกภายในกลมรวมกนก าหนดเปาหมาย วางแผนในการลดน าหนกของตนเองดวยการก าหนดเมนอาหารเพอใหไดแคลอรทเหมาะสมกบการลดน าหนกของตนเอง และก าหนดชนด รปแบบและวธการออกก าลงกายเพอเผาพลาญพลงงานใหเหมาะกบการลดน าหนกใหไดตามเปาหมาย

4. สมาชกในกลมชวยกนฝกลงบนทกการเปลยนแปลงของน าหนกและพฤตกรรม 3 อ ประชมกลมตดตามความกาวหนาผลการลดน าหนกดวยการชงน าหนก ประเมนพฤตกรรมสขภาพจากสมดคมอบนทกซงกนและกนภายในกลม และบรณาการความรของกลมยอยโดยการอภปรายกลมใหญ

5. สมาชกภายในกลมชวยกนฝกการก ากบตนเองดานอาหาร ออกก าลงกาย และการจดการความเครยด สมาชกภายในกลมฝกทกษะการเลอกชนด ปรมาณของอาหารในการลดน าหนกทเหมาะสมกบตนเองจากประสบการณจรง และตรวจสอบความถกตองและเสนอแนะภายในกลม

6. ฝกทกษะการท างานรวมกนโดยการระดมสมอง คนหาปญหาอปสรรควธการแกปญหา ทบทวนเปาหมายและวางแผนเพอลดน าหนกตอภายในกลมและปรบปรงพฒนาพรอมการฝกจตเพมพลงชวต

7. สมาชกภายในกลมใหก าลงใจและกน ชนชมแสดงความคดเหน แสดงความยนดกบสมาชก และชวยกนกระตนเตอนทางโทรศพท สงอเมล และเฟสบค แบบเพอนชวยเพอน ในลกษณะเปนแบบคห มการตดตามเยยมเยยน พดคยปญหาอปสรรคภายในกลม ใหรางวลกบผประสบความส าเรจ ประเมนผลโดยสมาชกในกลม รวม 12 สปดาห

กำรปรบเปลยนพฤตกรรมสขภำพ หมายถง การกระท าใดๆ ของนสตทมมงกระท าใหตนเองมการเปลยนแปลงแกไขพฤตกรรมตนเองทน าไปสเปาหมายของการมสขภาพรางกาย จตใจ อารมณทดโดยอาศยการสนบสนนจากบคคล สงคมและสภาพแวดลอมทจดกระท าขนใหเออตอการสรางเสรมสขภาพและในการวดตองเนนทพฤตกรรมทสามารถสงเกตเหนไดหรอวดไดเปนส าคญ วดจาก พฤตกรรมสขภำพ 3Self หมายถง การกระท าหรอการปฏบตกจกรรมทเกยวกบการปองกน รกษาควบคมสขภาพตนเองใหสามารถด าเนนชวตประจ าวนไดอยางเปนปกตสข โดยการมสขภาพรางกายจตใจอารมณทด มคณภาพชวตทดในดานสขภาพ ในการวดพฤตกรรมสขภาพครงนวดจากลกษณะทางจตและพฤตกรรม 3 ดาน ไดแก การรบรความสามารถตนเองในการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพ (Self-efficacy) การก ากบพฤตกรรมสขภาพดวยตนเอง (Self-regulation) และการดแลสขภาพตนเองไดดวย (Self-care) รายละเอยด ดงตอไปน

1. กำรรบรควำมสำมำรถตนเองในกำรดแลสขภำพ หมายถง นสตทรบการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพ มการตดสนเกยวกบความสามารถของตนเอง วาตนเองมความเชอมนทจะจดการและด าเนนการกระท าพฤตกรรมในการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพไดดวยตนเองใหบรรลเปาหมายทก าหนดไวได และคนทรบรวาตนเองมความสามารถจะมความอดทน อตสาหะ ไมทอถอยและจะประสบความส าเรจในทสด และวดจากแบบสอบถามการรบรความสามารถในการดแลสขภาพตนเอง ของ องศนนท อนทรก าแหง (2552) และของ สพชชา วงศจนทร (2554) รวมจ านวน 12 ขอมคาสมประสทธความเชอมนแอลฟาของครอนบาค เทากบ .89 โดยใหคะแนนจาก ระดบความเปนจรงทปรากฏของความเชอมนในตนเอง จากจรงทสดให 6 คะแนน ถง ไมจรงเลย ให 1 คะแนน และผท ไดคะแนนสงกวา แสดงวามการรบรความสามารถในการดแลสขภาพตนเอง สงกวาผทไดคะแนนนอยกวา

2. กำรก ำกบตนเอง หมายถง การแสดงออกถงการกระท าของนสตทเขารวมโปรแกรม มการสงเกตดวยตนเองถงพฤตกรรมและการเปลยนแปลงดานสขภาพของตนเอง พรอมทงตงเปาหมายและวางแผนในการกระท าทจะดแลตนเองใหมสขภาพดตามเปาหมายทตงไว อาจกระท าดวยการจดบนทกการเปลยนแปลงพฤตกรรมสขภาพของตนเอง กระตนเตอนตนเองใหกระท าอยางตอเนองใหบรรลถงการมสขภาพทดตามทตนเองไดตงเปาหมายไว และวดจากแบบสอบถาม การก ากบพฤตกรรมสขภาพตนเอง ปรบปรงจากแบบวดของ องศนนท อนทรก าแหง (2552) และ สพชชา วงศจนทร (2554) รวมจ านวน 31 ขอ มคาสมประสทธความเชอมนแอลฟาของครอนบาค เทากบ .81 โดยใหคะแนนจาก ระดบความเปนจรง

6

ในการกระท าพฤตกรรมตนเอง จากปฏบตมากทสดให 6 คะแนน ถง ไมไดปฏบตเลย ให 1 คะแนน และผทไดคะแนนสงกวาแสดงวามการก ากบพฤตกรรมสขภาพตนเอง สงกวาผทไดคะแนนนอยกวา

3. กำรดแลสขภำพตนเอง หมายถง การกระท ากจกรรมใดกตามของนสตทเขารวมโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพ ทไดเรมปฏบตดวยตนเองในดานการเขารบการตรวจสขภาพเปนประจ า การแสวงหาความรดานสขภาพการรบประทานอาหาร การออกก าลงกาย การจดการอารมณและความเครยด รวมถงการพกผอนโดยมจดมงหมายเพอด ารงรกษาชวต ใหมภาวะสขภาพและความเปนอยทดของตน เปนการกระท าอยางมแบบแผนเปนขนตอนอยางตอเนอง และเมอมการกระท าอยางมประสทธภาพจะชวยใหรางกาย จตใจ และพฒนาการด าเนนชวตของบคคลนนไปถงเป าหมายของแตละบคคล วดจากแบบสอบถามการดแลสขภาพตนเอง พฒนาจากแบบวดของ สพชชา วงศจนทร (2554) และจ าป ประสทธชย (2548) รวมจ านวน 28 ขอมคาสมประสทธความเชอมนแอลฟาของครอนบาคทงฉบบ เทากบ .81 โดยใหคะแนนจาก ระดบความเปนจรงในการกระท าพฤตกรรมตนเอง จากปฏบตมากทสดให 6 คะแนน ถง ไมไดปฏบตเลยให 1คะแนนและผทไดคะแนนสงกวาแสดงวามการดแลสขภาพตนเองสงกวาผทไดคะแนนนอยกวา

เจตคตทดตอพฤตกรรมสขภำพ หมายถง ปรมาณการรบรของนสตทค านงถงคณคาโดยตระหนกถงประโยชนและโทษของการปฏบตตนในการดแลสขภาพของตนเอง และความรสกชนชอบ พงพอใจในการทจะปฏบตตนเพอใหมสขภาพและรปรางทดสมสดสวน พรอมทจะกระท าพฤตกรรมทเกยวกบการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพของตนเองทงในการควบคมอาหาร การเคลอนไหวออกก าลงกายและการจดการอารมณใหผอนคลายความตงเครยดเพอมสขภาพจตทด วดจากแบบสอบถามทผวจยพฒนาขนรวมจ านวน 18 ขอมคาสมประสทธความเชอมนแอลฟาของครอนบาค เทากบ .93 โดยใหคะแนนจาก จากระดบไมจรงเลย ให 1 ถง จรงมากทสดให6โดยผตอบไดคะแนนสงแสดงวามเจตคตทดตอพฤตกรรมสขภาพสงกวาผทตอบไดคะแนนต ากวา

กำรไดรบกำรสนบสนนทำงสงคม หมำยถง การทนสตทเขารวมกจกรรมปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพรบรวาบคคลรอบขางทเกยวของกบตนเองทประกอบดวย เจาหนาทการแพทย บคคลในครอบครวและเพอน ไดใหการสนบสนนในดานตางๆ เพอเปนการเพมความสามารถในการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพของตนเองใหประสบความส าเรจตามทไดตงเปาหมายไว ซงในแตละกลมผใหการสนบสนนทางสงคมแกผรบบรการ วดจากลกษณะทไดรบการสนบสนน 3 ดาน ไดแก 1) การสนบสนนดานอารมณ หมายถง ผรบบรการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพรบรวาเจาหนาทการแพทย/บคคลในครอบครวและเพอน ไดพดจาเพอใหก าลงใจในการด าเนนโครงการสขภาพทงตอตนเอง รบรวาบคคลเหลานมเชอมนในความสามารถของตน ใหการยอมรบการตดสนใจในเรองตางๆ ตลอดจนใหเกยรตในการปฏบตการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพของตน 2) การสนบสนนดานขอมลขาวสาร หมายถง ผรบบรการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพรบรวาเจาหนาทการแพทย/บคคลในครอบครวและเพอน ของตนไดพยายามทจะแสวงหาขอมลขาวสารทเปนประโยชนตอการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพของตน และมความเตมใจทจะใหขอเสนอแนะวธการดแลสขภาพ เสนอแนะแหลงทรพยากรตางๆ ทเปนประโยชนตอการดแลสขภาพ ตลอดจนใหขอมลยอนกลบเกยวกบผลการดแลสขภาพของตน และ 3) การสนบสนนดานทรพยากร หมายถง ผรบบรการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพรบรวาเจาหนาทการแพทย/บคคลในครอบครวและเพอนไดใหการสนบสนนงบประมาณ วสด อปกรณ สถานท และสงอ านวยความสะดวกตาง ๆ ทเออตอการดแลสขภาพของตน แบบสอบถามการไดรบการสนบสนนทางสงคมพฒนาจากแนวคดของ เฮาสและคานท (House & Kahn, 1985: 201) และแบบวดของ ศราภรณ สขศลล าเลศ (2550: 94) รวมจ านวน 23 ขอมคาสมประสทธความเชอมนแอลฟาของครอนบาค เทากบ .94 โดยใหคะแนนจาก จากระดบไมจรงเลย ให 1 ถง จรงมากทสด ให 6 โดยผตอบทไดคะแนนสง แสดงวาไดรบการสนบสนนทางสงคม สงกวาผทตอบไดคะแนนต ากวา

7

บทท 2

กำรทบทวนวรรณกรรม

การวจยน คณะผวจยไดศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของและน าเสนอดงหวขอตอไปน ตอนท 1 ความส าคญและสถานการณโรคอวน ตอนท 2 พฤตกรรมสขภาพทเกยวกบโรคอวน

ตอนท 3 แนวคดการพฒนาโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพ การรบรความสามารถของตนเองในการดแลสขภาพ การก ากบตนเอง การดแลตวเอง ตอนท 4 เทคนคการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพทเนนผรบบรการเปนศนยกลาง ตอนท 5 ปจจยทางจตสงคมทเกยวของกบการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพ การสนบสนนทางสงคม เจตคตทมตอพฤตกรรมสขภาพ ตอนท 6 กรอบแนวคดในการวจย

ตอนท1 ควำมส ำคญและสถำนกำรณของโรคอวน

โรคอวน เปนภยเงยบทคกคามสขภาพของคนในยคปจจบนและเปนปญหาทางสาธารณสขทส าคญ ทก าลงระบาดในหลายประเทศทวโลก ทงในประเทศทก าลงพฒนาและประเทศพฒนาแลว องคการอนามยโลกไดประกาศวาภาวะอวนเปนสาเหตทกอใหเกดโรคทท าใหเสยชวตไดงายขน เพราะโรคอวนมความสมพนธกบการเกดโรคหวใจและหลอดเลอดสมอง โรคความดนโลหต โรคเบาหวานชนดท 2 โรคนวในถงน าด และโรคมะเรงบางชนด (ศภวรรณ มโนสนทร, 2548) ซงสาเหตของการตายในคนอวนสวนใหญนน เกดจากโรคหวใจและหลอดเลอดกบโรคเบาหวาน ในป ค.ศ. 2002 พบชาวตะวนออกทมภาวะอวนปวยเปนโรคเบาหวาน 16 ลานคน และคาดวาจะมแนวโนมทคนอวน จะปวยเปนโรคเบาหวานเพมขนเปนประมาณ 43 ลานคน ในป ค.ศ. 2025 (WHO, 2003) จากรายงานความสมพนธของโรคอวนกบโรคตางๆ ในคนทมดชนมวลกาย แตกตางกน ระหวางป 1988 – 1994 พบวาในผทมคาดชนมวลกายตงแต 25 กโลกรมตอตารางเมตรขนไป จะมปญหาสขภาพเพมสงขน และเพมขนตามคาดชนมวลกาย ตวอยางเชน ผทมคาดชนมวลกายเพมขนจาก 25 เปน 40 จะพบโรคเบาหวานชนดท 2 จากรอยละ 2.38 เพมเปนรอยละ 19.89 โรคหลอดเลอดหวใจ จากรอยละ 6.87 เพมเปนรอยละ 19.22 โรคความดนโลหตสงจากรอยละ 23.26 เพมเปนรอยละ 63.16 และโรคขอเขาอกเสบจากรอยละ 5.22 เพมเปนรอยละ 19.22 โรคความดนโลหตสงเพมจากรอยละ 23.26 เพมเปนรอยละ 63.16 และขอเขาอกเสบจากรอยละ 5.22 เพมเปนรอยละ 17.19 เปนตน (นวลอนงค บญจรญศลป, 2546) นอกจากน ยงพบวา ในเพศหญง ถามน าหนกตวเกนมาตรฐานประมาณรอยละ 40 จะมโอกาสเกดโรคมะเรงในมดลก มะเรงรงไข และมะเรงเตานมมากขน และถาเปนผชายจะมโอกาสเกดโรคมะเรงล าไสใหญและมะเรงตอมลกหมากไดมากกวาคนทมน าหนกตวปกต (กมลพรรธน เมฆวรฒ และอมพร ชยสรรตน, 2544) สอดคลองกบ คณะท างานจดท าภาระโรคและปจจยเสยงของประเทศไทย (2549) ทกลาววาภาวะอวนเปนปจจยเสยงของโรคเบาหวาน ความดนโลหตสง ไขมนในเลอดสง โรคระบบหวใจและหลอดเลอด และมะเรง ภาวะอวนจงมผลท าใหปสขภาวะลดลงจากการเกดโรคเรอรง มผลตอคณภาพชวตและความสญเสยทางเศรษฐกจเนองจากเพมคาใชจายทางสขภาพและการสญเสยปสขภาวะจากภาวะพการและการตายกอนวยอนควร ในป 2547 ภาวะอวนเปนปจจยเสยงทท าใหสญเสยปสขภาวะ

8

(Disability Adjusted Life Years (DALYs) Loss) เปนอนดบท 2 ในผหญง และเปนอนดบ 6 ในผชายไทย และ องคการอนามยโลก (WHO, 2000) กลาววา ภาวะอวน จะมความเสยงตอโรคและสภาวะตอไปนคอ โรคเบาหวานชนดท 2 ไขมนในเลอดผดปกต โรคของถงน าด มการหยดหายใจเปนพกๆในขณะนอนหลบ และปญหาเกยวกบการหายใจ โรคหวใจและหลอดเลอด โรคความดนโลหต กระดกขออกเสบ มะเรงเตานม มะเรงมดลก มะเรงล าไสใหญ ไต และตอมลกหมาก ปญหาทางจต มความไมสะดวกในการประกอบกจกรรม มภาวะเจรญพนธเสอม

จะเหนไดวาในคนทมภาวะอวนนน มความเสยงตอการเกดโรคแทรกซอนตางๆ มากมายทเปนอนตรายตอสขภาพ และยงมความสมพนธกบอตราตายทเพมขนตามคาดชนมวลกายทเพมขน ดงนน จงสรปไดวา ความอวนเปนปญหาดานสาธารณสขทส าคญ ทควรไดรบการแกไขทงในระดบโลก ประเทศ และชมชนทกพนท รวมทงควรมการรณรงคใหคนทยงไมประสบปญหา ไดใสใจตนเองดวยการปองกนโรคอวนเพอลดความเสยงจากอนตรายทเกดขนจากโรคอวน สถำนกำรณของโรคอวน

ปจจบนพบวา ความชกของโรคอวนนน มแนวโนมสงขน ทกกลมอาย ทงเดก วยรน และผใหญ โดยเฉพาะกลมวยผใหญเปนวยทมความชกของโรคอวนสงกวาวยอนๆ องคการอนามยโลกไดรายงานวาป 2005 ประชากรอายตงแต 15 ปขนไปทวโลกมภาวะน าหนกเกนมาตรฐาน 1,600 ลานคน และมประมาณ 400 ลานคน ทมภาวะอวนและคาดวาในป 2015 นจะมภาวะน าหนกเกนมาตรฐานเพมเปน 2,300 ลานคน และมประมาณ 700 ลานคน ทมภาวะอวน (WHO, 2004) และจากการศกษาความชกและแนวโนมโรคอวนของผใหญในประเทศสหรฐอเมรกาจากป 1988 – 1994 จนถง 2007 -2008 จากการส ารวจสขภาวะแหงชาตและภาวะโภชนาการ (National Health and Nutrition Examination Survey: NHANES) โดยมวตถประสงคเพอศกษาแนวโนมและความชกของภาวะอวนคาดชนมวลกายจากน าหนกและสวนสง ตงแต 25 กโลกรม/ตารางเมตร จากการส ารวจในป 2007 – 2008 พบวา ผใหญในอเมรการอยละ 68.0 มคาดชนมวลกายตงแต 25 กโลกรมตอตารางเมตรโดยในป 1999 – 2000 พบวา ความชกของคนอเมรกามคาดชนมวลกายตงแต 25 กโลกรม/ตารางเมตร รอยละ 64 โดยเพมขนรอยละ 14 จากป 1988 – 1994 และเพมขน รอยละ 36 จากป 1976 – 1980 และประมาณ 59 ลานคนในผใหญอเมรกนอยในกลมนมความเสยงดานสขภาพ และ จากการส ารวจในป 2007 – 2008 พบวา มภาวะอวนเพมขนจากป 1988 – 1944 ถง รอยละ 23 โดยพบวาชกของผใหญในอเมรกาในป 1999-2000, 2001-2002, 2003-2004, 2005-2006 และ 2007 – 2008 ทมคาดชนมวลกายมากกวาหรอเทากบ 25 กโลกรมตอตารางเมตร ดงน 64.5 65.7 66.3 67.0 และ 68.0 (Katherine & et.al, 2010)

สวนสถานการณโรคอวนของคนไทยจากรายงานการส ารวจสขภาพประชาชนไทยโดยการตรวจรางกาย ครงท 4 พ.ศ. 2551 – 2552 พบวา เกอบ 3 ใน 10 คนของผชายไทย และ 4 ใน 10 คนของผหญงไทยอยในเกณฑอวน (BMI > 25 กโลกรมตอตารางเมตร) เมอเปรยบเทยบกบผลการส ารวจฯ ครงท 3 ป 2546 - 2547 พบวา ความชกของภาวะอวนมแนวโนมสงขนอยางชดเจน โดยเฉพาะในผหญงความชกเพมจากรอยละ 34.4 เปนรอยละ 40.7 สวนในผชายเพมจากรอยละ 22.5 เปนรอยละ 28.4 ซงจากผลการส ารวจยงพบวาในกรงเทพมหานครมความชกภาวะอวนสงทสดถงรอยละ 44.20 รองลงมาคอ ภาคกลาง ภาคใต ภาคเหนอ และภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ตามล าดบ และจากรายงานผลการส ารวจพฤตกรรมเสยงโรคไมตดตอและการบาดเจบ (2550) พบวา คนมน าหนกเกนและอวนรอยละ 19.1 (8.8 ลานคน) และภาวะอวนรอยละ 3.7 (1.7 ลานคน) ซงเพมขนจากป พ.ศ. 2548 ทพบคนไทยทมน าหนกเกนและอวนรอยละ 16.1 (7.3 ลานคน) และผทอวนรอยละ 3.0 (1.4 ลานคน) และยงพบวาในกรงเทพมหานครมน าหนกเกนและอวนถงรอยละ 25.9 และมภาวะอวนถงรอยละ 6.0 และจากการศกษาความชกของโรคอวนในภมภาคเอเชยแปซฟกป 2004 พบวาประเทศไทยมอตราความชกของโรคอวนสงถงรอยละ 50 คดเปนล าดบ

9

ท 5 จากทงหมด 14 ประเทศ รองจากประเทศออสเตรเลย มองโกเลย วานอาดและฮองกง (กองสถตสาธารณสข, 2550)

จากสถานการณโรคอวนคนไทยกมแนวโนมทเพมขนอยางเหนไดชดซงเปนปจจยเสยงตอการเกดโรคทเปนภาระตอเศรษฐกจ คาใชจายในการดแลรกษาและกระทบตอการใชชวตในสงคม ทงสวนบคคลและในระดบประเทศนบเปน การสญเสยทรพยากรบคคลและสญเสยคณภาพชวตทด ประกอบกบองคการอนามยโลกไดประกาศใหภาวะโรคอวนเปนโรคระบาดของโลก (World Wide Epidemic) ซงเปนภยใหญทสดของศตวรรษและจ าเปนอยางยงทจะตองไดรบการแกไขอยางเรงดวน และยงเปนโอกาสดทโรคอวนสามารถปองกนและแกไขได ถาตระหนกในปญหาสขภาพเหลานแลวตงแตป ค.ศ. 1997 (WHO, 2003)

ควำมหมำยและวธประเมนโรคอวน ความอวน ไมไดกอใหเกดปญหาทางดานสรระและเพยงความสวยงามเทานนแตความอวนยง

สงผลกระทบตอภาวะสขภาพของบคคลทงดานรางกายและจตใจ ซงมผทใหความหมายของค าวาโรคอวนหลายทานดงน โรคอวนในคนเอเชยจะมเกณฑในการประเมนแตกตางจากคนซกโลกตะวนตกเนองจากดชนมวลกายในการเกดโรคเบาหวานและความดนโลหตสงจะเพมขนอยางมากเมอคามากกวา 25 กโลกรมตอตารางเมตร ซงโรคอวน (Obesity) เปนโรคเรอรงชนดหนงเกดจากการทมปรมาณไขมนในรางกาย (Body Fat) มากกวาปกต จนมผลกระทบตอสขภาพ (WHO, 2004)เชนเดยวกบแทนและคณะ (Tan, Ma, Wai ; & et.al, 2004) ทใหค าจ ากดความของโรคอวนในคนเอเชยคอ คนทมดชนมวลกายตงแต 25 กโลกรมตอตารางเมตร และทรท (Treuth & et.al, 2000) ไดอธบายไววาความอวนเกดจากความไมสมดลระหวางพลงงานทไดรบเขาไปมากและพลงงานทรางกายใชนอย พลงงานทเหลอจงถกสะสมในรปไขมน

ส าหรบในประเทศไทยมผใหความหมายของโรคอวนไวดงน คอ ก าพล ศรวฒนกล (2543) ไดอธบายไววาโรคอวน หมายถง ภาวะทมการสะสมไขมนสวนเกนจนเปนอนตรายตอสขภาพและจะเกดเมอไดรบปรมาณสารอาหารมากกวาพลงงานทถกใชไป และกฤษดา ศรามพช (2549) กลาววา โรคอวน คอ น าหนกตวเพมขนเมอเทยบกบน าหนกมาตรฐานตอความสงหรอบคคลทมคาดชนมวลกายตงแต 25.0 กโลกรมตอตารางเมตร เชนเดยวกบ พรมมทร เมธากาญจนศกด (2548) ไดอธบายไววาน าหนกตวมากกวาปกตในคนเอเซยนน ไดจากการน าคาดชนมวลกายทค านวณไดมาเทยบตามเกณฑส าหรบคนเอเซยโดยคาดชนมวลกายเทากบ 25 หรอสงกวาถอวาอวน

สรปไดวา โรคอวน หมายถง สภาวะทรางกายมปรมาณไขมนสะสมในรางกายมากเกนความตองการเกดจากการไดรบสารอาหารมากเกนกวาทรางกายจะน าไปใชประโยชนไดหมด และถกเกบสะสมไวในสวนตางๆ ของรางกายในรปของไขมนจนท าใหคาดชนมวลกายมากกวาหรอเทากบ 25.0 กโลกรมตอตารางเมตร

กำรประเมนภำวะอวน การประเมนภาวะอวนมหลายวธดงน 1. อตรำสวนเสนรอบเอวตอเสนรอบสะโพก (Waist – Over – Hip Circumference

Ratio) ท าไดโดยการวดเสนรอบเอวทบรเวณสะดอ และเสนรอบสะโพกทสวนนนทสดของสะโพกเสนรอบเอวเปนดชนทคาดคะเนไขมนในชองทอง และไขมนในรางกายทงหมด สวนเสนรอบสะโพกใหขอมลดานมวลกลามเนอและโครงสรางกระดกบรเวณสะโพก ส าหรบคาอตราสวนเสนรอบเอวตอเสนรอบสะโพกทใชในการตดสนโรคอวนในผชายไทยและผหญงไทยคอเกณฑของบอรนทอรป (Bjorntorp) : ผชายทมอตราสวนเสนรอบเอวตอเสนรอบสะโพกมากกวา 1.0 และผหญงทมอตราสวนนมากกวา 0.8 จดเปนผทเปนโรคอวนลงพง (กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข, 2548)

2. กำรวดเสนรอบเอว ขนาดของรอบเอวบงชถงปรมาณไขมนหนาทอง เปนบรเวณทไขมนสวนเกนมาจบเกาะ สามารถพยากรณการเกดโรคอวนไดโดยเฉพาะ โรคอวนลงพง กองโภชนาการ (2550) ไดแนะน าวธการวดรอบเอวดงน อยในทายนตรงใชสายวดวดรอบเอวผานสะดอ อานคาในชวงหายใจออก

10

โดยใหสายวดแนบกบล าตวอยในแนวขนานกบพนไมรดแนน การแปลผลการประเมนเสนรอบเอว คอ ในผชายวดเสนรอบเอวไดเทากบหรอมากกวา 90 เซนตเมตร หรอ 36 นว และผหญงวดเสนรอบเอวไดเทากบหรอมากกวา 80 เซนตเมตรหรอ 32 นว หมายถง อวนลงพง

3. กำรค ำนวณดชนมวลกำย (Body mass Index : BMI ) เปนหนวยมาตรฐานสากลทใชจ าแนกเพอประเมนน าหนกของรางกายวาอยในเกณฑปกต มน าหนกนอยเกนไป หรอมน าหนกตวมากเกนไปหรอเปนโรคอวนซงคาดงกลาวนยมใชในการค านวณอยางแพรหลายเนองจากค านวณงาย และสะดวกในการวด ค านวณไดจาก

ดชนมวลกาย = น าหนกตว (กโลกรม) สวนสง (เมตร2)

แตคาดชนมวลกายทจะน ามาใชอางองวาอวนหรอไมนน คงไมสามารถใชตวเลขเดยวกนทวโลกได เพราะชาวยโรปจะมโครงสรางรางกายใหญกวาชาวเอเชย ดงนน คาดชนมวลกายของชาวยโรปจงใชเกณฑทคอนขางสง กลาวคอจะถอวาอวนเมอดชนมวลกายมากกวา 29.9 กโลกรม/ตารางเมตร สวนชาวเอเชย จะถอวาอวนคอดชนมวลกายตงแต 25 กโลกรม/ เมตร ชาวเอเซยซงมโครงสรางรางกายทเลกกวาชาวอเมรกาและยโรป ดงนน คนแถบเอเชย เชน คนไทย จน ญปน เกาหล ฟลปปนส ควรใชคาดชนมวลกายทแตกตางจากยโรปและอเมรกาดงแสดงในตาราง 1 (WHO ; IASO; &IOTF, 2000 ; &กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข, 2548;& พรมมนทร เมธากาญจนศกด, 2548 ;& บณยนช กสนต ดลยจนดาว, 2544)

ตาราง 1 การจ าแนกคาดชนมวลกายของผใหญในแถบเอเชย

จ ำแนก คำดชนมวลกำย(กโลกรม/ตำรำงเมตร) ควำมเสยงทจะเกดโรค น าหนกตวนอย < 18.5 เพมขน น าหนกตวปกต 18.5 – 22.9 ปกต น าหนกตวเกน ≥23.0 ทวม 23.0 – 24.9 เสยงเพมขน อวนระดบ 1 25.0 – 29.9 เสยงปานกลาง อวนระดบ 2 ≥ 30.0 เสยงสงขน ทมา : WHO, IASO; & IOTF (2000). The Asia-Pacific Perspective: redefining obesity and its treatment. The International Obesity Task Force.

สำเหตและกลไกของกำรเกดโรคอวน ปจจยทเกยวของกบโรคอวน ไดแก กรรมพนธซงถายทอดจากพอและแม และสงแวดลอม คอ

การด าเนนชวตทงการรบประทานอาหารและการออกก าลงกาย ประกอบดวย พฤตกรรมการรบประทานอาหาร คนอวนมกรบประทานอาหารไมถกลกษณะ รบประทานอาหารมนหรอหวานมาก รบประทานจบจบ และขาดการออกก าลงกาย ถารบประทานอาหารมากกวาทรางกายใชแตมการออกก าลงกายบางอาจท าใหอวนชาลง แตถาขาดการออกก าลงกายรางกายจะสะสมไขมนไวตามสวนตางๆ ของรางกายท าใหอวนได คนอวนมกมความกงวลกบรปรางจงสงผลกระทบถงดานอารมณและจตใจ ซงมคนจ านวนมากทรบประทานอาหารขนกบสภาพอารมณและจตใจขณะนนเชน เพอดบความแคน กลมใจ กงวลใจ เขาท านองดใจหรอเสยใจกกนและเพศหญงมโอกาสอวนไดมากกวาเพศชาย (สรตน โคมนทร , 2549) และ นาตาชา เดชด ารงคณ (2549) กลาววา ปจจยทท าใหเกดโรคอวน คอ ลกษณะทางพนธกรรม ยน ระบบตางๆ ในรางกายแตละคน เพศ กลามเนอของผชายมากกวาผหญง อายทมากขนการเผาผลาญพลงงานลดลง สภาวะทางจตใจ อารมณด เศรา มการแสดงออกแตกตางกน บางคนดบทกขโดยการรบประทานอาหาร บางคนเศราหมองกรบประทานไมได สขภาพ อณหภมในรางกายมผลตออตราการเผาผลาญดวย ระดบฮอรโมนในรางกายเชน

11

ฮอรโมนไทรอกซนทเกยวกบการเผาผลาญพลงงาน การใชยา ผลบางอยางจากยา เชน ยาคมก าเนด ยาระงบอาการแพ หรอฮอรโมนบางชนดและชนดของอาหารพลงงานทไดรบจากอาหาร สอดคลองกบ พมลพรรณ อนนตกจไพศาล (2549) และ อรณ ตงเผา (2544) กลาววาปจจยทเกยวของกบโรคอวนม 2 ปจจย คอ กรรมพนธหรอสงแวดลอม จากกรรมพนธทไดรบประกอบกบวธการเลยงดและการด าเนนชวตจากครอบครวมกไดรบแรงผลกดนจากพฤตกรรมในวยเดกอยางมากทงท รตวและทไมไดรตวเมอเปนผใหญ พนธกรรมหรอสงทไดรบจากบรรพบรษมยนเปนตวก าหนดความจของเซลลไขมน และการกระจายของไขมนทวรางกาย คนทอวนตอนเดกมแนวโนมเปนผใหญทอวนถงแมอวนตอนเดก หากไมมไขมนสวนเกนเขาไปสะสมกไมจ าเปนตองเปนผใหญทอวนได ส าหรบปจจยสงแวดลอม แบงเปน 2 ปจจย คอ พฤตกรรมการรบประทานอาหาร การรบประทานอาหารเรวเกนไปจนขาดการยงคด การรบประทานอาหารมากเปนครงคราว การรบประทานมากในมอเยน งดอาหารมอเชา รบประทานบางในมอกลางวน พอมอเยนรบประทานมากหรอรบประทานตดตอกนเปนเวลานานจนถงเวลานอน การเสยดายอาหารเหลอและพฤตกรรมการใชพลงงานกจกรรมตางๆ ในภาวะปกต งานประจ าทท าในชวตประจ าวนและการออกก าลงกาย

จากการประมวลเอกสาร ปจจยทเปนสาเหตของการเกดโรคอวนจะเหนวาจะเกดจากปจจยทควบคมไมได คอ กรรมพนธ เพศ อาย และระบบฮอรโมน และปจจยทควบคมได คอ การบรโภคอาหาร การมกจกรรมทางกาย และความเครยด รวมทงสงแวดลอมทมตอวถชวตของคนนน ซงในการศกษาครงนจะศกษาปจจยทควบคมไดรวมกบการสนบสนนทางสงคม

แนวคดในกำรปองกนโรคอวน หลกการควบคมโรคอวนและน าหนกเกนท าไดโดยเปลยนแปลงพฤตกรรมการบรโภคอาหาร

และการออกก าลง โดยใหลดพลงงานจากอาหารทรบประทานและเพมการออกก าลงกาย การลดอาหารเพอการลดน าหนกทไดผลมากทสดในระยะยาวคอการลดพลงงานจากอาหารทควรไดรบประมาณวนละ 500-1,000 แคลอร การลดน าหนกในระยะยาวทจะไดผลดนนจ าเปนทจะตองมการออกก าลงกายรวมดวย เปาหมายทเหมาะสมในการลดน าหนกคอการลดน าหนกในชวง 6-12 เดอน ใหไดอยางนอยรอยละ 5-10 ของน าหนกตวเรมตน พบวาท าใหปจจยเสยงตางๆของโรคหวใจและหลอดเลอดไดแกระดบน าตาลในเลอด ความดนโลหต ระดบไตรกลเซอไรดลดลง และระดบเอช -ด-แอลโคเลสเตอรอลเพมขน (National Institutes of Health, 1998 : 2)

จากการประมวลเอกสารสรปไดวาโรคอวน หมายถง สภาวะทรางกายมปรมาณไขมนสะสมในรางกายมากเกนความตองการเกดจากการไดรบสารอาหารมากเกนกวาทรางกายจะน าไปใชประโยชนไดหมด และถกเกบสะสมไวในสวนตางๆ ของรางกายในรปของไขมนจนท าใหคาดชนมวลกายมากกวาหรอเทากบ 25.0 กโลกรมตอตารางเมตร ซงเกดจากปจจยทควบคมไมไดและปจจยทควบคมได สงแวดลอมทมตอวถชวตของคนนน โดยวธทนยมประเมนภาวะอวน คอ การวดดชนมวลกาย ซงเปนวธทงายและสะดวกในการปฏบต ตอนท 2 พฤตกรรมสขภำพทเกยวกบโรคอวน

ควำมหมำยของพฤตกรรมสขภำพ พฤตกรรมสขภาพ (Health Behavior) หมายถง การกระท าของบคคลเพอปองกนตนให

ปลอดจากโรคภยไขเจบตางๆ อยางมประสทธภาพมากทสดโดยมกจกรรมเปนตวก าหนดเพอใหบคคลกระท าซงมจดมงหมายในการรกษาสขภาพใหปลอดจากโรคภยเบยดเบยน (อบล เลยววารน , 2534: 30 – 31 อางองจาก Parson, 1958: 176 - 177; & Lawcrence Green, 1970) และจรศกด เจรญพนธและเฉลมพล ตนสกล (2549) และ เฉลมพล ตนสกล (2543) กลาววา พฤตกรรมสขภาพ หมายถง คณสมบตตางๆของบคคล อาท เชน ความเชอ ความคาดหวง แรงจงใจ คานยม การรบร และองคความรอนๆ ซงรวมถง ลกษณะบคลกภาพ อารมณ ลกษณะอปนสย และรปแบบพฤตกรรมทปรากฏเดนชด การกระท า

12

และลกษณะนสย ซงเกยวของสมพนธกบการสงเสรม การฟนฟ และปองกนสขภาพ สอดคลองกบองศนนท อนทรก าแหง (2552:11) กลาววา พฤตกรรมสขภาพ หมายถง การกระท า การปฏบต การแสดงออกและทาททจะกระท า ซงจะกอใหเกดผลด หรอผลเสยตอสขภาพของตนเอง พฤตกรรมสขภาพจ าแนกออกไดเปน 2 ลกษณะคอ การกระท าหรอการปฏบตของบคคลทมผลดหรอผลเสยตอสขภาพและการงดเวนไมกระท าหรอการไมปฏบตของบคคลทมผลดหรอผลเสยตอสขภาพ และธนวรรธน อมสมบรณ (2549) กลาววา พฤตกรรมสขภาพ หมายถง การกระท าการปฏบตของบคคลตางๆ ทมผลตอสขภาพของตนเองครอบครว และชมชน และกด (Good, 1973 อางถงใน ประภาเพญ สวรรณ, 2537: 162–185) กลาววา พฤตกรรมสขภาพ หมายถง การเปลยนแปลงทเกยวกบสขภาพซงเกดขนทงภายนอกและภายในของบคคลพฤตกรรมสขภาพจะรวมถงกจกรรมทปฏบตไดและการเปลยนแปลงทสงเกตไมไดแตวดไดวามพฤตกรรมเกดขน

ประภาเพญ สวรรณ (2532: 75) แบงประเภทพฤตกรรมสขภาพออกเปน 3 ชนด คอ 1. พฤตกรรมปองกนโรค (Preventive Health Behavior) หมายถง การปฏบตของบคคล

เพอปองกนไมใหเกดโรค เชน การออกก าลงกาย การรบประทานอาหารทมประโยชน การไมสบบหร การคาดเขมขดนรภยเมอขบรถยนตเปนตน

2. พฤตกรรมเมอเจบปวย (Illness Behavior) หมายถง การทบคคลกระท าเมอมอาการผดปกต เชน การซกถามถงอาการของตน การแสวงหาการรกษา การหลบหนจากสงคมการเพกเฉย เปนตน

3. พฤตกรรมเมอรวาตนเองเปนโรค (Sick - Role Behavior) หมายถง การปฏบตทบคคลกระท าหลงจากทราบผลการวนจฉยโรคแลว เชน การรบประทานยาตามแพทยสง การควบคมอาหาร การออกก าลงกาย การลดหรอเลกกจกรรมทท าใหอาการของโรครนแรงมากขน เปนตน

จากการประมวลเอกสารสรปไดวา พฤตกรรมสขภาพ หมายถง การกระท าของบคคลทจะลดและปองกนโรคอวน โดยมการศกษาพฤตกรรมสขภาพทเกยวกบดชนมวลกาย คอ การมกจกรรมทางกาย การบรโภคอาหาร การจดการความเครยด (ประณต ผองแผว, 2539)

พฤตกรรมกำรบรโภคอำหำร การบรโภคอาหาร หมายถง การแสดงออกของบคคลทงทสงเกตเหนไดและสงเกตไมได

เกยวกบการรบประทานอาหาร โดยมความสมพนธกบสงอนๆ ไดแก ความเชอ ความนยมในการบรโภคอาหาร เปนความเขาใจและประสบการณทไดรบถายทอดและสะสมกนมา โดยมกจะมเหตผลหรอขออางองเปนค าอธบายถงผลของความเชอนนๆ ซงอาจจะเปนจรงหรอไมกได (สทธลกษณ สมตะสร, 2533: 1-9) สอดคลองกบวณะ วระไวทยะ และสงา ดามาพงษ (2541:22) กลาววา การบรโภคอาหาร หมายถง การน าอาหารเขาสรางกาย เพอใหเกดประโยชนตอรางกาย เปนความเชอถอ เปนขอหาม หรอขอบงคบแนะน าทถอปฏบตในสงคมจนกลายเปนบรโภคนสย และศรลกษณ สนธวาลย (2533:86) ใหความหมายพฤตกรรมการบรโภค หมายถง เรองของลกษณะการรบประทานอาหารวารบประทานอะไร รบประทานอยางไร มากหรอนอย บอยหรอไมในรอบวนหรอเดอน มระเบยบมารยาทการรบประทานอาหารเปนอยางไร เปนตน และ แซนเจอร (Sanjur, 1982 ; & Suitor, Crowley, 1984) กลาววา พฤตกรรมการบรโภคอาหาร หมายถง สงทบคคลกระท าหรอปฏบตในการเลอกหาอาหารมาบรโภคและน าอาหารไปใชใหเกดประโยชนตอรางกาย ซงมความสมพนธของปจจยพนฐาน 4 ปจจย คอ การบรโภคอาหาร ความชอบอาหาร ความเชอเกยวกบอาหารและปจจยเกยวกบสงคมวฒนธรรม

ดงนนสรปไดวาการบรโภคอาหาร หมายถง การแสดงออกของบคคล การกระท าหรอปฏบตในการรบประทานอาหาร ความถในการบรโภค ลกษณะนสย และการเลอกรบประทานอาหารทเหมาะสมกบความตองการของรางกาย ซงจะมความสมพนธกบความร ความเชอ การปฏบตตอการบรโภคอาหารเกยวกบปรมาณและคณคาของอาหารทไดรบ ซงไดรบอทธพลจากปจจยดานสงคม เศรษฐกจและวฒนธรรม

ปญหาการไดรบสารอาหารเกน (Over Nutrition) เปนตนเหตน าไปสโรคไมตดตอเรอรงทเกยวของกบอาหาร (Non Communicable Chronic Degenerative Diet Related Diseases) ไดแก

13

โรคอวน โรคเบาหวาน โรคความดนโลหตสง โรคหวใจและโรคมะเรงตางๆ ซงมกเกดกบวยผใหญ วยกลางคน วยหนมสาวในประเทศทพฒนาแลว สาเหตของการเกดโรคเรอรงทเกยวของกบอาหาร เนองจากพฤตกรรมการบรโภคและพฤตกรรมเกยวกบสขภาพ อาหารเปนตวก าหนดความเสยงตอการเกดโรคและความรนแรงของโรค โดยเฉพาะในวยท างานทมพฤตกรรมการบรโภคไขมนประเภทอมตวส ง เกลอ น าตาลมาก ประกอบกบวถชวตทมการออกก าลงกายนอยใชแรงงานต า รวมทงมปจจยอนรวมดวย ไดแก การดมแอลกอฮอล สบบหร และความเครยด เปนตนเหตใหเกดโรคหวใจและหลอดเลอด โรคมะเรง ซงเปนสาเหตการตายสองอนดบแรก (สาคร ธนสมตต, 2545: 25)

ดงนน การบรโภคอาหารทถกตองตามหลกโภชนาการทงปรมาณและคณภาพเพอใหมภาวะโภชนาการด ควรรบประทานอาหารใหสมดลและปรมาณอาหารแตละกลมใหพอเหมาะในแตละวนผหญงควรไดรบพลงงานวนละ 1600 กโลแคลอร ผชาย ควรไดรบพลงงานวนละ 2000 กโลแคลอร (วนชา กจวรพฒน, 2550)

ปจจยทมผลตอกำรบรโภคอำหำร การบรโภคอาหารสวนบคคลขนอยกบความร ความเชอ อปนสย ความชอบ และการ

ตอบสนองของรางกาย เชน รป รส กลน ส ความหว ความอมซงพฤตกรรมบางอยางเปนววฒนาการมาโดยก าเนด แตสวนใหญเปนพฤตกรรมเรยนรบนพนฐานจตวทยา การเอออ านวยทางเศรษฐกจของครอบครว และสงแวดลอม จนกลายเปนบรโภคนสยสวนบคคล (ยงยง เทาประเสรฐ, 2536: 326-331) และกรมอนามย (2544) ไดก าหนดปจจยทมอทธพลตอการบรโภคอาหาร โดยแบงออกเปน 2 ประเภทคอ

1. ปจจยภายนอก หรอปจจยดานสงคมวฒนธรรม ไดแก ขนาดครอบครวและลกษณะของครอบครว การปฏบตของบดามารดา กลมเพอน ขนบธรรมเนยมประเพณ สงคม คานยม สอ อาหารดวนทนใจ คานยมการรบประทานอาหาร ความรเรองโภชนาการ และประสบการณสวนบคคล

2. ปจจยภายใน หรอปจจยดานจตวทยา ไดแก ความตองการทางดานรางกาย คณลกษณะนสยเฉพาะตว ภาพลกษณของตนเอง คานยมและความเชอสวนบคคล สขภาพ ความชอบของอาหาร ความหมายของอาหาร และพฒนาการดานอารมณและสงคมซงปจจยทมอทธพลตอการบรโภคอาหาร ทงปจจยดานจตวทยา ปจจยดานสงคมและวฒนธรรมตางกเกยวของสมพนธกนกบวถการด าเนนชวตทจะน าไปสการบรโภคอาหารของแตละบคคลตามสภาพแวดลอมของแตละบคคล แตละวย

จากการประมวลเอกสาร พบวา พฤตกรรมการบรโภคอาหาร หมายถง พฤตกรรมทบคคลนนๆ ปฏบตเกยวกบการรบประทานอาหาร ความถในการรบประทานอาหาร ลกษณะนสยในการรบประทานอาหารและการเลอกรบประทานอาหารทเหมาะสมกบความตองการของรางกาย เพอใหไดรบอาหารครบทง 5 หม และมคณคาทางโภชนาการ และในการวจยครงนผวจยเลอกใชวธการประเมนความถในการรบประทานอาหารเนองจากเปนวธการทประเมนไดงาย สะดวก ไมสรางความล าบากใหผตอบมากนกและเปนการประเมนสารอาหารทไดรบระยะยาว

พฤตกรรมกำรมกจกรรมทำงกำย ควำมหมำยของกำรมกจกรรมทำงกำย การมกจกรรมทางกาย (Physical Activity) หมายถง การเคลอนไหวสวนตางๆของรางกาย ท

เกดจากการท างานกลามเนอลายซงท าใหรางกายมการใชเปนพลงงานเพมจากขณะพก แบงออกเปน 3 ประเภท ไดแก 1) การเคลอนไหวรางกายในงานอาชพ เชน หาบขนมขาย ขนของ ถบสามลอ เกยวขาว ฯลฯ 2) การเดนทางจากทหนงไปยงอกทหนง เชน เดนไปท างาน ถบจกรยานไปท างาน เดนไปท าธ ระ เดนขนบนได ฯลฯ 3) การท ากจกรรมในเวลาวาง เชน เดนเลน เดนทางไกล ปนเขา ถบจกรยาน วายน า ลลาศ ร ามวยจน เลนโยคะ เปนตน (Pate JAMA, 1995:273; & U.S. Department of health and human services, 1996 ; & Bouchard; & Shepharal, 1994 อางองใน Seefeldt; Malina ; & Clark, 2002: 144) และ โรเบรตและคณะ (Gaspersem; Power; & Christenson, 1985 cited in Robetr;& et.al.,

14

1993: 349 – 369 ; & Dipietro; et.al., 1993:628 – 642 ; & Burns, 1996) กลาววา การมกจกรรมทางกาย คอ การเคลอนไหวรางกายทเกดจากการหดตวของกลามเนอโครงสราง สงผลใหมการใชพลงงานเพมขนมากกวาระดบปกต ประกอบดวย การท ากจกรรมทตองใชแรงมาก การเดน และการเคลอนทของรางกาย เชนเดยวกบแพนเดอร (Pender, 2002) กลาววา การมกจกรรมทางกาย หมายถง การเคลอนไหวรางกายแลวท าใหมการหดรดตวของกระดกและกลามเนอ ท าใหการใชพลงงานเพมมากกวาปกต และ วศาล คนธารตนกล (2542) ไดใหความหมายของกจกรรมทางกายวา การเคลอนไหวหรอท างานของสวนตางๆ ของรางกาย โดยใชกลามเนอโครงสรางและท าใหมการใชพลงงานของรางกาย สอดคลองกบ ศรมา วงศแหลมทอง (2542) กลาววาการมกจกรรมทางกาย คอ การเคลอนไหวรางกายโดยอาศยการท าหนาทของระบบกระดกและกลามเนอ มการเผาผลาญพลงงานเกดขน และเปนการเคลอนไหวทกอใหเกดประโยชนกบรางกาย

การมกจกรรมทางกายเปนองคประกอบทส าคญและจ าเปนอยางยงส าหรบการด าเนนชวตอยอยางปกตสข การมกจกรรมทางกายอยางสม าเสมอ หรอการด าเนนชวตอยางกระฉบกระเฉงมชวตชวา จะสงผลใหมสขภาพรางกายด โดยประโยชนของการมกจกรรมทางกายทพอเพยงและสม าเสมอมดงน 1) ลดความเสยงตอการเกดโรคหวใจ ชนด Coronary และภาวการณขาดเลอดไปเลยงสมอง 2) ท าใหความดนโลหตลดต าลง หรอควบคมระดบความดนโลหตใหอยในเกณฑปกต 3) ลดคลอเรสเตอรอลในเลอด และควบคมระดบไขมนในเลอด 4) ท าใหการเผาผลาญอาหารภายในเซลลตางๆ ของรางกายเปนไปไดรวดเรว หวใจและปอดไดท างานมากขน ชวยใหรบประทานอาหารไดมากขนและยงชวยยอยอาหารอกดวย 5) ชวยใหสขภาพจตดขน อารมณแจมใส 6) ชวยเพมความหนาแนนของมวลกระดก และชวยปองกนโรคกระดกพรน 7) ลดความเสยงตอการเกดโรคมะเรงล าไสใหญ 8) ลดความเสยงตอการเปนโรคเบาหวานชนดตองพงอนซลน 9) ชวยควบคมน าหนกตว และมรปรางสมสวน 10) ชวยปองกนโรคกระดกอกเสบ 11) ชวยใหเกดความยดหยนและการท างานประสานกนของอวยวะท าใหลดความเสยงในการทจะลม (Davison ; & Grant, 1993 ;และ มงคล แฝงสาเคน, 2541: 109 – 110)

ขอแนะน าการมกจกรรมทางกายทเกดประโยชนตอสขภาพ คอ การเคลอนไหวสวนตาง ๆ ของรางกาย ซงสงผลใหเกดการเผาผลาญพลงงานมากขน เชน การเดนเรวๆ การเลน ท าความสะอาดบาน เตนร า เดนขนบนได ลวนเปนการเคลอนไหวเพอสขภาพ การมกจกรรมทางกายเพอปองกนโรคจะตองกระท าดวยความแรงระดบปานกลางอยางนอย 30 นาททกวน (สมชาย ลทองอน, 2545: 29-30) สอดคลองกบวทยาลยกฬาเวชศาสตรแหงอเมรกา (American College of Sport Medicine : ACSM., 2006) ไดสนบสนนใหมการทบทวนงานศกษาวจยทผานมาเกยวกบกจกรรมทางกายและออกรายงาน Report of Surgeon General : Physical Activity and Health ตงแตป พ.ศ. 2539 พบวากจกรรมทางกายทกอยางลวนเปนประโยชนตอสขภาพ การมกจกรรมทางกายเปนพนฐานทส าคญของสขภาพ ปรมาณกจกรรมทางกายขนต า (Dose-Response) ทเปนประโยชนตอสขภาพ ในทนหมายถง ลดปจจยเสยงทเกดจากภาวะโภชนาการทไมด คอการปฏบตกจกรรมทางกายดวยความแรงระดบปานกลาง สะสมเปนระยะเวลาอยางนอยวนละ 30 นาท อยางนอย 5 วนหรอเกอบทกวนตอสปดาห หรอมการใชพลงงานออกไปเพมขนจากภาวะปกตอยางนอยวนละ 150 กโลแคลอร (1000 กโลแคลอรตอสปดาห) เชนเดยวกบและศนยควบคมโรคแหงอเมรกา (Center for Disease Control and Prevention, 1996) ไดเสนอขอแนะน าส าหรบการเคลอนไหวทเกดประโยชนตอสขภาพ คอ การมกจกรรมทางกายทความหนกระดบปานกลางอยางนอย 30 นาท อยางนอย 5 วนตอสปดาห หรอ มกจกรรมทางกายทระดบหนกอยางนอย 20 นาท อยางนอย 3 วนตอสปดาหและการออกก าลงกายนอกจากจะมผลดตอการลดน าหนกตวแลว ยงพบวาท าใหปจจยเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอดดขนดวย. การออกก าลงกายควรจะท าทกวนอยางนอยวนละ 30 นาทดวยความแรงของการออกก าลงกายทเหมาะสม (Moderate intensity) นอกจากนการออก

15

ก าลงกายในระยะเวลาสนๆครงละ 10-15 นาท เชน การเดนเรวๆ การท างานบาน แตท าบอยๆวนละหลายครงกพบวามประโยชนเชนกน (Thompson; & et al., 2003; 107:3109-16.)

การมกจกรรมทางกายอาจสรปไดวา การมกจกรรมทางกาย หมายถง พฤตกรรมทบคคลนนๆ มการเคลอนไหวสวนตางๆ ของรางกาย ซงท าใหรางกายมการเคลอนไหวสวนตางๆ เพมขนมากกวาปกต เชน การเลนกฬา การท างานบาน การเดนเรว การวง เปนตน ซงการเคลอนไหวรางกายดงกลาวตองมความสม าเสมอ มความหนก และระยะเวลาทเพยงพอตอการควบคมน าหนกใหปกต

พฤตกรรมกำรจดกำรควำมเครยด ควำมเครยด ความเครยด (Stress) เปนสภาวการณหนงของชวตทมนษยทกคนไมอาจหลกเลยงไดในการ

ด ารงชวตประจ าวน เปนการเปลยนแปลงของเหตการณตางๆ ทกอใหเกดความเครยด โฟลคแมน และลาซาลส (Folkman & Lazarus, 1990:55) กลาวถง ความเครยดวาความเครยดไมไดขนกบบคคลหรอสงแวดลอม แตปจจยดานบคคลและดานสงแวดลอมตางๆ มปฏสมพนธกน หมายถง มนษยจะตองอาศยสงแวดลอมตางๆ ในการด ารงชวต สงแวดลอมเหลานมผลกระทบทคกคามตอรางกายและจตใจ เปนสภาวะทบคคลรบรหรอประเมนโดยผานกระบวนการทางความคดอยตลอดเวลา ซงหากเหตการณนนเกนขดความสามารถหรอทรพยากรทมอยและท าใหรสกวาเปนสงคกคามทเปนอนตราย สอดคลองกบ แนโรว และบชแชลร (Narrow & Buschle, 1987: 12; & Como, 1990: 5) ไดกลาวเสรมวาความเครยด เปนภาวะหรออาการแสดงออกทเกดจากรางกายและทางจตใจ มพฤตกรรมตางๆ ทตอบสนองและปรบตวตอสงเราภายในหรอสงเราภายนอกทเขามารบกวนความสมดลในชวต โดยพฤตกรรมดงกลาวน กรมสขภาพจต (2546:7- 8; สรภรณ หนพงศกตตกล, 2542 :12-13; & ศลยา คงสมบรณเวช, 2551) กลาววา ความเครยด เปนความรสกกระวนกระวายใจ เปนภาวะตนตวของจตใจ เปนปฏกรยาของรางกายและจตใจเมอเผชญกบสถานการณหรอความกดดน โดยไมสามารถแกไขได และหากมความเรอรงกท าใหการท างานของรางกายและจตใจผดปกต เนองจากสภาพการณทไมพงพอใจ ความปรารถนาทไมไดรบการตอบสนองหรอเปนไปอยางอนทผดไปจากเปาหมายทคาดหวงหรอตองการ ซงเปนประเดนของภาวะจตใจและอารมณความรสก มผลตอการทาทายทางดานรางกายและจตใจ จนเปนอาการแสดงหรอพฤตกรรมตาง ๆ อยางชดเจน อนเปนผลจากสาเหตความเครยด ซงอาจกอใหเกดผลเสยทางดานสรระไดเนองจากความเครยดมผลตอฮอรโมนกลคากอนทจะสงผลใหมการเกบไขมนไวในรางกายจนเกดความอวนได

จากความหมายของความเครยดดงกลาว พอสรปไดวา ความเครยด เปนภาวะทงรางกายและจตใจทมปฏกรยาตอบสนองตอสงคกคามตาง ๆ ท าใหเกดการเปลยนแปลงเกดขนหลายดาน ซงไดแก ทางดานรางกาย จตใจ อารมณ และสงคม ความเครยดจงมผลตอความอวนของบคคลนนๆ อยางมาก เมอเกดความเครยดท าใหบคคลมการปรบตวและจดการกบความเครยด ตามแนวคดทฤษฎตางๆ เกยวกบการจดการความเครยด ดงตอไปน

ควำมหมำยของกำรจดกำรควำมเครยด การจดการความเครยด คอ พฤตกรรมทจดกระท าเพอควบคมความเครยดเปนการเผชญหรอ

การจดการความเครยด (Coping) (Lazarus, 1984:74) สอดคลองกบเมแนแกน (Menaghan, 1982 : 220 - 222 ; Garland & Bush, 1982 : 6) กลาววา การจดการกบความเครยด หมายถง วธ นสย หรอแนวทางทบคคลใชเผชญกบเหตการณตาง ๆ เปนไปไดทง การปฏเสธ การถอยหน ยอมรบ หรอตอส เพอควบคมเหตการณนน และคารเรนเบกร (Kallenberg & Davis, 1980: 353; Clarke, 1984: 10; & Crider & et.al., 1983 : 497) กลาววา การจดการความเครยด หมายถง กระบวนการปฏบตการ การกระท า ความคด ทงขณะมจตส านกและภายใตจตไรส านกทบคคลพยายามทจะท าใหความเครยดลดลงหรอขจดใหหมดไป กระบวนการเหลานจะประกอบดวยพฤตกรรมทเปดเผยและซอนเรนหลายอยางดวยกน และเปนสงทบคคลกระท าภายหลงทไดพยายามใชกลไกในการปองกนตวทางจตแลวไมสามารถก าจดภาวะคกคามได

16

และ บารออน (Bar-on, 1997) ไดใหความหมายของการจดการความเครยดวาเปนความสามารถในการท างานภายใตความกดดนได มความอดทนตอความเครยดและควบคมอารมณไดด มความสามารถในการตอตานเหตการณรายๆ หรอสถานการณทมความกดดนโดยไมมความทอถอย แตกลบเพมการจดการความเครยดในทางบวก สามารถรบมอกบสงตางๆ ดวยเทคนคและวธการตางๆเพอขจดความเครยดทงหลายไดอยางมประสทธภาพทงในทท างานและทบาน ตลอดจนมความสามารถในการยดเวลาทจะแสดงความยนดปรดาได สอดคลองกบดาเรย (Darley & et.al., 1981: 432; สดารตน หนหอม, 2544 อางองจาก Ignatavicius & Bayne, 1991; และ อารยา ดานพานช, 2542) ไดใหความหมายการจดการความเครยดวา เปนพฤตกรรมหรอความคดทบคคลทเกดขนอยางตอเนองจากการรบรสถานการณตางๆทกอใหเกดความเครยดโดยผานกระบวนการทางความคดเพอควบคมสาเหตของความเครยดหรอควบคมความรสกเครยด บคคลจะใชสตปญญาในการเลอกวธการเผชญความเครยดทเคยใชแลวประสบความส าเรจในอดต บคคลจะแสดงพฤตกรรมในรปแบบใดรปแบบหนงหรอหลายรปแบบทมความสมพนธกบความรสกนกคด จตใจ และอารมณในขณะนน ตอสงทมาคกคามหรอเหตการณทท าใหตงเครยดเพอขจดหรอบรรเทาเหตการณตงเครยดนน ถากลวธนใชแลวไมประสบความส าเรจบคคลจะคดเลอกวธอนตอไป และบคคลทมประสทธผลตองสามารถจดการความเครยดเปนอยางด (Schermerhorn, 1988: 539)

จากความหมายของการจดการความเครยดทงหมดทกลาวมา สามารถสรปไดวา การจดการความเครยด หมายถง การทบคคลท าใหความเครยดลดลงหรอขจดใหหมดไป เพอรกษาภาวะสมดลของรางกายและจตใจและปองกนหรอลดความทกขทรมานเมอถกรบกวนจากสงทมากระตน โดยบคคลจะใชสตปญญา ความรสกนกคด และพฤตกรรมทแสดงออก จากประสบการณของการจดความเครยด

รปแบบกำรจดกำรควำมเครยด การแกปญหาเปนความพยายามทางปญญาและพฤตกรรมของบคคลทมการเปลยนแปลง

อยางไมหยดยง เพอจดการกบความตองการหรอขอเรยกรองจากภายในและภายนอกทบคคลประเมนวาเกนความสามารถทตนจะรบได หรอเปนภาวะทคกคามตอความเปนอยของบคคลจากความหมายการจดการความเครยด แสดงใหเหนวา การแกปญหามลกษณะเปนกระบวนการ (Process) คอ 1) การแกปญหามความเกยวของกบการประเมนหรอการรบรของบคคลในสถานการณใดสถานการณหนง ซงบคคลจะเกดความเครยดมากนอยเพยงใดยอมขนอยกบการทบคคลประเมนสงทตองใช (Demands) ในสถานการณนนอยางไร และประเมนสงทตนมอย (Resource) เพอแกปญหาในสถานการณหนงมากนอยเพยงใด ทงนความแตกตางจากการรบรหรอการประเมนของบคคล จงท าใหบคคลทอยในสถานการณเดยวกนมความเครยดตางกน 2) การแกปญหามลกษณะเปนพลวตรหรอเคลอนไหวตลอดเวลา การแกปญหาไมใชการตอบสนองแบบครงเดยว แตทกครงทตองเผชญกบเหตการณบคคลจะพยายามปรบเปลยนวธการแกปญหาอยเสมอ 3) การแกปญหามเปาหมายเปนทตง การแกปญหาหรอการปรบตวเปนการกระท าเพอใหบรรลเปาหมายทตนตองการ และนอกจากนยงไดกลาวถง การจ าแนกวธการแกปญหา (Coping Effort) ออกเปน 2 วธ คอ 1) แบบมงจดการกบปญหา (Problem - Focused Coping) เปนวธการทบคคลพยายามจดการกบสภาพการณทเปนสาเหตของความเครยดใหคลคลายลง โดยพยายามท าความเขาใจปญหา สาเหตและหาทางออกทเปนไปได กลวธทใชอาจปรบเปลยน แกไขทสถานการณหรอพฤตกรรมของผอนหรออาจปรบเปลยนแกไขทตวบคคลเอง 2 ) แบบมงจดการกบอารมณ (Emotion-Focused Coping) เปนวธการทบคคลใชกระบวนการทางปญญา เพอจดการหรอควบคมอารมณหรอความทกขทเกดจากเหตการณใหคลคลายลง วธการทใชอาจเปนการมองปญหาในทางบวก (ณฏฐกานต ทองสนธ, 2549: 12-16 อางองจาก Lazarus & Folkman, 1984: 141-163)

ทงนการจดการความเครยดของบคคลยอมแตกตางกน โดยบคคลจะมวธการจดการกบความเครยดอยางไร และจะแกปญหานนๆ ไดส าเรจมากนอยเพยงไรนน ลาซารสและโฟรคแมน (ณฏฐกานต ทองสนธ, 2549: 12 - 16 อางองจาก Lazarus & Folkman, 1984) กลาววาขนอยกบปจจยทมตอ

17

ความสามารถในการจดการความเครยดหลายดานอาทเชน 1) ความเชอในทางบวก (Positive Believe) คอ ความเชอในความสามารถของตน ซงบคคลทเชอในความสามารถของตนมกจะใชวธการแกปญหาแบบมงจดการกบปญหา สวนบคคลทเชอความสามารถนอกตนจะใชวธการเผชญปญหาแบบมงจดการกบอารมณ 2) ทกษะในการแกปญหา (Problems - Solving Skills) บคคลทสามารถแสวงหาความร ขอมลตางๆ สามารถใชความคดอยางมเหตผล รวมทงคดวเคราะหสถานการณตางๆ ไดด เปนปจจยหนงทชวยใหบคคลสามารถแกปญหาไดดยงขน 3) แหลงทรพยากรทางดานวตถ (Material Resource) บคคลทมทรพยสนหรอสงของตางๆ ทบคคลมทางเลอกวธการแกปญหาไดมากขน โดยโมเมน (Monet & Lazarus, 1977: 360; Goosen & Bush, 1979: 54 ) กลาววา พฤตกรรมทใชในการจดการความเครยดเปนความพยายามทเปนทงการกระท าทเหนชดเจนและการกระท าทซอนอยภายในจตใจ เพอทจะจดการกบความตองการของสงแวดลอมกบความตองการภายในตน และจดการกบความขดแยงของสงเหลานน ซงตองใชพลงและทรพยากรมากมาย หรอเปนกลไกทบคคลใชเพอรกษาภาวะสมดลของจตใจเมอถกรบกวน เพอใหสามารถท าหนาทไดอยางมประสทธภาพ แตละพฤตกรรมจะประกอบดวยการสนองตอสงแวดลอม ทชวยใหบคคลควบคมความเครยดได รวมทงขบวนการทางจตทเสรมสรางความส าเรจในการปรบตวตอภาวะเครยด

จากการประมวลเอกสารสรปวาการจดการความเครยด หมายถงการทบคคลท าใหความเครยดลดลงหรอขจดใหหมดไป เพอปองกนหรอลดความทกขทรมานทเกดจากความเครยด และมดชนมวลกายปกต โดยบคคลจะใชสตปญญาในการเลอกวธการจดการความเครยดทเคยใชแลวประสบความส าเรจในอดต ตามแนวคดการจดการความเครยดของลาซาลส (Lazarus, 1984) ซงแบงการจดการความเครยดไว 2 วธคอ 1) แบบมงจดการกบปญหา 2) แบบมงจดการกบอารมณ ซงผทมการจดการความเครยดทดกจะสงผลใหมภาวะโภชนาการทดตามไปดวย

กำรวดพฤตกรรมสขภำพ จากการศกษาของจ าป ประสทธชย (2548) ไดสรางแบบวดพฤตกรรมสขภาพของบคลากร

ทางการพยาบาล ไดแก การบรโภค ประกอบดวยขอค าถาม 13 ขอ ไดคาความเชอมน เทากบ 0.77 กจกรรมทางกาย ประกอบดวยค าถาม 8 ขอ ไดคาความเชอมน 0.86 และการผอนคลายความเครยด ประกอบดวยขอค าถาม 7 ขอ ไดคาความเชอมน 0.58 ซงมลกษณะแบบสอบถามเปนแบบอตราสวนประมาณคา 3 ระดบ คอ ปฏบตเปนประจ า ปฏบตเปนบางครง และไมเคยปฏบต และสพชชา วงคจนทร (2554) ไดสรางแบบวดพฤตกรรมสขภาพของบคลากรกรมอนามย ไดแก การบรโภคอาหาร ประกอบดวยขอค าถาม การบรโภคอาหาร ประกอบดวยขอค าถาม 12 ขอ ไดคาความเชอมน เทากบ 0.89 กจกรรมทางการ ประกอบดวยขอค าถาม 9 ขอ ไดคาความเชอมน 0.87 และการจดการความเครยด 10 ขอ ไดคาความเชอมน 0.78 และวชราภรณ ภมภเขยว (2552) ไดสรางแบบวดพฤตกรรมสขภาพของขาราชการอ าเภอนาแหว จงหวดเลย แบบสอบถามมทงหมด 20 ขอ และมคาความเชอมน 0.84 ขอค าถามประเมนคา 3 ระดบ อดมศกด แสงวานช (2546) ไดสรางแบบวดพฤตกรรมสขภาพของบคลากรโรงพยาบาลประจวบครขนธ แบบสอบถามมทงหมด 25 ขอ มคาความเชอมน 0.80 แบบสอบถามเปนแบบมาตรประเมนคา 6 ระดบ ตงแต ตงแต “ปฏบตมากทสด” จนถง “ไมไดปฏบตเลย” ในครงนผวจยไดปรบแบบสอบถามจากของจ าป ประสทธชย (2548) สพชชา วงคจนทร (2554) และวชราภรณ ภมภเขยว (2552) อดมศกด แสงวานช (2546) ใหเหมาะสมกบกลมทเขารบบรการโรคอวนโดยมมาตราประเมนคา 6 ระดบ ตงแต “ปฏบตมากทสด” จนถง “ไมไดปฏบตเลย” ถาผตอบไดคะแนนมากกวาแสดงถงการมพฤตกรรมสขภาพดกวาผทไดคะแนนมากกวาแสดงถงการมพฤตกรรมสขภาพต ากวา

ควำมสมพนธของพฤตกรรมสขภำพกบโรคอวน ปจจยทเกยวของกบดชนมวลกาย คอ การรบประทานอาหารเกนความตองการในกลมไขมน

คารโบไฮเดรตและขาดการมกจกรรทางกาย รวมทงพฤตกรรมเฉพาะบคคล ประกอบดวย นสยกา รรบประทานอาหาร กจวตรประจ าวน การจดการกบความเครยด เชน การสบบหร การดมเครองดม

18

แอลกอฮอล การควบคมสงเรา การแกไขปญหา การใชยา การใชสารเสพตด การจดการกบสถานการณในอนาคต และการปฏบตซ าๆ จนเกดปญหาสขภาพเกดโรคเรอรงซงเปนผลจากการปฏบตมาเปนระยะเวลานาน และแรงสนบสนนทางสงคมจากเพอน ครอบครว และคนรอบขางซงสงผลตอการมวถชวตของคนนนๆ (Spiegel, 1998) สอดคลองกบ ศลยา คงสมบรณเวช (2551 และ กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข, 2548) กลาววาปจจยทสงผลตอดชนมวลกายประกอบดวย 1) ปจจยทควบคมไดคอกระท าหรอกจกรรมทปฏบตในชวตประจ าวนจนเกดความเคยชนโดยบางกจกรรมสงผลใหอวน เชน การไมออกก าลงกาย นงท างานทโตะเปนเวลานานท าใหมการเคลอนไหวรางกายนอย การเลอกรบประทานอาหารทมไขมนสงและการรบประทานอาหารเกนความตองการของรางกาย ดานความเครยด ซงสงผลตอจตใจและอารมณ บางคนใชการรบประทานอาหารเพอระบายอารมณแกอาการซมเศรา และเมอมภาวะเครยดรางกายจะหลงฮอรโมนคอรตซอล ยงหลงมากไขมนกจะถกเกบสะสมมากโดยเฉพาะในสวนทอง การนอนหลบพกผอนหากพกผอนไมเพยงพอจะมผลตอระดบฮอรโมนทควบคมความอยากอาหารท างานแปรปรวนท าใหหวมากขนและรบประทานอาหารเพมขนไดมผลกระทบตออตราการเผาผลาญพนฐานลดระดบการใชพลงงานในรางกาย 2) ปจจยทควบคมไมได คอ กรรมพนธ เพศ อาย และรวมทงอตราการเผาผลาญพลงงานขณะพกและสพชชา วงคจนทร (2554) ไดศกษาอทธพลของลกษณะทางจต ลกษณะสถานการณทมตอพฤตกรรมสขภาพและภาวะโภชนาการของบคลากรกรมอนามย กระทรวงสาธารณสข พบวา พฤตกรรมสขภาพมความสมพนธทางลบกบดชนมวลกายอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05

จากผลงานวจยของพจมาน มสกะสาร (2547) ไดศกษาการบรโภคอาหาร การออกก าลงกาย และภาวะโภชนาการของผชายวยทองในชมชนหนองแวงตาช 5 เขตเทศบาลนครขอนแกน จงหวดขอนแกน พบวา การบรโภคอาหารมความสมพนธกบภาวะโภชนาการอยางมนยส าคญทางสถต และ สมลกษม นมสกล และคณะ (2543) ไดศกษาผลกระทบของการบรโภคอาหารตอภาวะโภชนาการของหญงวยเจรญพนธชนบทจงหวดเชยงใหม พบวา การบรโภคอาหารของหญงวยเจรญพนธชนบทมผลกระทบตอภาวะโภชนาการทงลกษณะผอมและภาวะน าหนกเกน จงควรปรบปรงการบรโภคอาหารในปรมาณทเหมาะสมและคณภาพมาก

จากการศกษารชดาวรรณ ลมาชาน (2549) ไดศกษากจกรรมทางกายและภาวะสขภาพของพยาบาลวชาชพวทยาลยแพทยศาสตรกรงเทพมหานครและวชรพยาบาล พบวากลมตวอยางทมกจกรรมทางกายแตกตางกนมดชนมวลกายทแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 สอดคลองกบ อารรตน สขโข (2546) ไดศกษาผลของโปรแกรมสงเสรมสขภาพตอการปรบพฤตกรรมการบรโภคอาหารและการมกจกรรมทางกายของสตรวยกลางคนทมภาวะน าหนกเกนมาตรฐานทอยใกลเขตเทศบาลนครขอนแกน จงหวดขอนแกน พบวาการเขารวมกจกรรมในโปรแกรมสงเสรมสขภาพ โดยใชกระบวนการกลมรวมกบการควบคมตนเอง ท าใหสตรวยกลางคนทมภาวะน าหนกเกนมาตรฐานสามารถปรบเปลยนพฤตกรรมการบรโภคอาหารและการมกจกรรมทางกายใหดขน สงผลใหมภาวะโภชนาการดขน ซงเปนผลดตอสขภาพโดยชวยลดความเสยงตอการเปนโรคไมตดตอทเปนผลตามมาจากภาวะน าหนกเกนมาตรฐาน

จากการศกษาของ สภค เพชรนล ( 2548) ไดศกษาพฤตกรรมสขภาพและภาวะโภชนาการของคนวยท างาน ต าบลเชงกลด อ าเภอบางระจน จงหวดสงหบร พบวา ส าหรบพฤตกรรมความเครยดมความสมพนธกบภาวะโภชนาการจากเกณฑคาดชนมวลกาย เสนรอบเอว และสดสวนเอวตอสะโพก และศภจรา สบสสข (2548) ไดศกษาภาวะโภชนาการและแบบแผนการด าเนนชวตทเกยวของกบสขภาพของพยาบาลวชาชพทปฏบตงานในหอผปวยโรงพยาบาลขอนแกน จงหวดขอนแกน พบวา พยาบาลวชาชพมความเครยดรอยละ 83.5 และ 1 ใน 5 ของพยาบาลวชาชพมภาวะโภชนาการต ากวาเกณฑ และ 1 ใน10 มภาวะโภชนาการเกน พบวาแบบแผนการบรโภคอาหารเปนปจจยส าคญทท าใหเกดภาวะทพโภชนาการ ดงนนควรสงเสรมโภชนาการและสขภาพของพยาบาลวชาชพ โดยการกระตนใหพยาบาลเหนผลเสยขอภาวะทพโภชนาการ สงเสรมการบรโภคอาหารใหไดพลงงานและสารอาหารทพอเพยงกบความตองการของ

19

รางกายและสมดลกบการเคลอนไหวและลดแบบแผนการด าเนนชวตทสงผลเสยตอสขภาพคอ การดมเครองดมแอลกอฮอล ชา กาแฟ เครองดมชก าลง การสบบหรและการไดรบรบควนบหรเปนประจ า การจดการความเครยด การพกผอนหยอนใจ และการนอนหลบพกผอน เพอเปนการปองกนปญหาโภชนาการและสขภาพพยาบาลวชาชพ และไพโรจน ลฬหกล และคณะ (2541) ไดท าศกษาภาวะโภชนาการและแบบแผนสขภาพผใหญวยกอนเกษยณอายการท างาน ซงแบบแผนสขภาพเปนปจจยส าคญทมผลตอภาวะโภชนาการและสขภาพ จากการศกษาพบวา แบบแผนสขภาพและภาวะโภชนาการมความเสยงตอสขภาพ ดงนนควรมการปรบแบบแผนพฤตกรรมสขภาพโดยเฉพาะพฤตกรรมการบรโภคทเหมาะสม การมกจกรรมทางกายทสม าเสมอ และการจดการความเครยดทด จะชวยท าใหมภาวะโภชนาการและสขภาพทดขน

จากการประมวลเอกสารเกยวกบพฤตกรรมสขภาพพบวาพฤตกรรมทเกยวของกบโรคอวน ประกอบดวย การบรโภคอาหาร การออกก าลงกาย และการจดการความเครยด ซงในการวจยครงนไดประยกตใชแบบสอบถามของสพชชา วงคจนทร (2554) และจ าป ประสทธชย (2548) แโดยแบบสอบถามเปนมาตราประมาณคา 6 ระดบ ตงแต “ไมเคยปฏบตเลย” จนถง “ปฏบตเปนประจ า”

ตอนท 3 แนวคดกำรพฒนำโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมสขภำพ

แนวคดกำรรบรควำมสำมำรถของตนเอง การรบรความสามารถของตนเอง เปนหนงในแนวคด 3 ประการของทฤษฎการเรยนรทาง

ปญญาสงคมของแบนดรา ซงประกอบดวย แนวคดของการเ รยนรโดยการสงเกต (Observational Learning) แนวคดของการควบคมตน (Self-control) และแนวคดของการรบรความสามารถของตน ในระยะแรกแบนดราเสนอแนวคดของความคาดหวงความสามารถของตนเอง (Efficacy Expectation) โดยใหความหมายวา เปนความคาดหวงทเกยวของกบความสามารถของตน ในลกษณะทเฉพาะเจาะจง และความคาดหวงนเปนตวก าหนดการแสดงออกของพฤตกรรม แตตอมา แบนดราไดใชค าวา การรบรความสามารถของตนเอง (Perceived Self-efficacy) โดยทแบนดรานนไมไดกลาวถงค าวา คาดหวงอกเลย (สมโภชน เอยมสภาษต, 2549: 47-60) โดย แบนดรา(Bandura, 1997) มความเชอวามนษยมความกระตอรอรนทจะควบคมสภาพแวดลอมทมผลกระทบตอชวตของเขา แตเขาไมเหนดวยกบนกทฤษฎทกลาววาความตองการทจะควบคมเปนแรงขบทมมาแตก าเนดของมนษย เขาเหนวามนษยทกคนอยางนอยกพยายามทจะมอทธพลตอสงทมผลกระทบตอชวตเขา ซงไมไดแสดงวาเปนแรงจงใจทมมาแตก าเนดของมนษยและกไมไดหมายความวาการควบคมจะเปนเปาหมายสดทาย เขาเชอวาการทมนษยใชวธการควบคมสงแวดลอมทไดมาซงผลลพททพงปรารถนา และปองกนผลลพธทไมพงปรารถนาจะมคณคามหาศาลและจะเปนแหลงจงใจทส าคญของมนษยตอไปในบรรดากลไลของการกระท าอยางตงใจเพอใหบงเกดผลบางประการไมมกลไกใดส าคญไปกวาความเชอในความสามารถของตน แมวาความรและทกษะจะเปนสงจ าเปนตอการปฏบตงานใหบรรลผลไดแตกยงไมเพยงพอเพราะบคคลมกไมปฏบตใหดทสด แมเขาจะรดวาตองท าอะไรบาง ถาเขาไมเชอวาตนมความสามารถพอทจะกระท า (Bandura, 1986 อางใน วลาสลกษณ ชววลล, 2542) และการทบคคลจะกระท าพฤตกรรมใดกดวยการรบรความสามารถของตน ซงสามารถท านายพฤตกรรมของบคคลไดดกวาผลของการกระท าในครงทผานมา (สกญญา กฤษณะเศรณ, 2542:18 อางองจาก Pajares, 1997 :3)

ควำมหมำยของกำรรบรควำมสำมำรถของตน การรบรความสามารถของตนเอง (Perceived Self-efficacy) หมายถง ความเชอของบคคล

วาตนมความสามารถทจะจดการและด าเนนการกระท าพฤตกรรมใหบรรลเปาหมายทก าหนดไว (Bandura, 1997 : 3) แบนดรามความเชอวา การรบรความสามารถของตนเองนน มผลตอการกระท าของบคคล 2 คนอาจมความสามารถไมตางกน แตอาจแสดงออกในคณภาพทแตกตางกนได ถาพบวาคน 2 คนน มการรบรความสามารถของตนเองแตกตางกน ในคนคนเดยวกเชนกน ถารบรความสามารถของตนเองในแตละ

20

สภาพการณแตกตางกน กอาจจะแสดงพฤตกรรมออกมาไดแตกตางกนเชนกน แบนดราเหนวาความสามารถของคนเรานนไมตายตว หากแตยดหยนตามสภาพการณ ดงนนประสทธภาพของการแสดงออก จงขนกบการรบรความสามารถของตนเองในสภาวการณนนๆ นนเอง นนคอถาเรามการรบรวาเรามความสามารถ เรากจะแสดงออกถงความสามารถนน คนทรบรวาตนเองมความสามารถจะมความอดทน อตสาหะ ไมทอถอย และจะประสบความส าเรจในทสด (สมโภชน เอยมสภาษต, 2549: 47-60) และ วลาสลกษณ ชววลล (2542) กลาววา การรบรความสามารถของตนมอทธพลตอพฤตกรรมของบคคลวา บคคลจะมวธการกระท าอยางไร มความพยายามเพยงใด อดทนตออปสรรคและความลมเหลวไดมากนอยเพยงใด มแบบแผนการคดทจะขดขวางหรอใหก าลงใจตนเอง มความเครยดเพยงใดในการจดการกบเหตการณทยากล าบาก เปนตน

สรปไดวา การรบรความสามารถของตนเอง หมายถง ความรสกของบคคลทมตอการรบรการรบรความสามารถของตนเองในการท าพฤตกรรมสขภาพและความมนใจของบคคลวาสามารถกระท าพฤตกรรมสขภาพนนไดมากนอยเพยงใด และการรบรความสามารถของตนเองมผลตอความพยายามในการกระท าพฤตกรรมสขภาพ และสามารถใชท านายพฤตกรรมของบคคลได

อทธพลของกำรรบรควำมสำมำรถของตนทมตอพฤตกรรม การรบรความสามารถของตนจะเปนตวก าหนดตวหนงวาบคคลจะมพฤตกรรมอยางไร มแบบ

แผนในการคดอยางไรและมการตอบสนองทางดานอารมณอยางไรเมออยในสภาพการณทตองใชความพยายามสง การรบรความสามารถของตนจงเปนตวก าหนดในเรองตอไปน

กระบวนการรคด (Cognitive Process) การรบรความสามารถของตนมผลกระทบตอแบบแผนการคดทสามารถสงเสรมหรอบนทอนผลการปฏบตงานได บคคลจะตความสถานการณและคาดการณในอนาคตอยางไรกขนอยกบวาเขามความเชอในความสามารถของตน อยางไร คนทเชอวาตนเองมความสามารถสงจะมองสถานการณทเขาพบวาเปนโอกาส เขาจะมองภาพความส าเรจและใหเปนสงทน าทางการกระท าของเขาสวนคนทตดสนวาตนเองดอยความสามารถตความสถานการณทไมแนนอนวาเปนความเสยง และมแนวโนมจะมองเหนภาพความลมเหลวอยในอนาคต การคดในทางลบของผทรสกวาตนดอยความสามารถจะท าลายแรงจงใจในตนเองและท าลายผลการปฏบตงานดวยเพราะเปนการยากทบคคลจะประสบความส าเรจถายงมความสงสยในความสามารถของตนอย

กระบวนการจงใจ (Motivation Process) ความสามารถทจะจงใจตนเองและกระท าตามทตงเปาหมายจะมพนฐานมาจากกระบวนการคด ขณะทคดคาดการณในอนาคตจะท าใหเกดแรงจงใจและการควบคมการกระท าของตนเองได กลาวถอสงทคดเอาไวลวงหนาจะถกเปลยนใหเปนสงจงใจและการกระท าซงจะถกควบคมดวยกระบวนการก ากบตนเองแรงจงใจสวนใหญของมนษยเกดจากการคด และความเชอในความสามารถของตนกจะมบทบาทส าคญในการคดทเปนพนฐานของแรงจงใจ บคคลทรบรความสามารถของตนเองและตงเปาหมายไวสงจะมแรงจงใจในการกระท าและจะปฏบตงานไดด กวาคนทสงสยในความสามารถของตนเอง

กระบวนการดานความรสก (Affective Process) การรบรความสามารถของตนสามารถมผลกระทบตอประสบการณทางอารมณโดยผานการควบคมตนเองทางดานความคดการกระท า และความรสก ในดานการคด ความเชอในความสามารถของตนมอทธพลตอความสนใจและการตความเหตการณในชวตทอาจใหความรสกในทางบวกหรอทางลบได และมผลตอการรบรวาตนมความสามารถทจะควบคมความคดทางลบทเกดขนไดหรอไมดวย ดานการกระท า การรบรความสามารถของตนจะจดการกบสภาวะอารมณโดยการสงเสรมการกระท าทมประสทธผลเพอเปลยนสงแวดลอมในลกษณะทจะเกดการเปลยนแปลงอารมณได สวนดานความรสก จะเกยวของกบการรบรวาตนสามารถท าใหสภาวะทางอารมณของตนทไมดใหดขนไดหรอไม

21

กระบวนการเลอก (Selection Process) บคคลมแนวโนมทจะหลกเลยงกจกรรมและสภาพการณทเขาเชอวายากเกนความสามารถของเขา และบคคลจะกระท ากจกรรมและเลอกสงแวดลอมทเขาแนใจวามความสามารถของเขา และบคคลจะกระท ากจกรรมและเลอกสงแวดลอมทเขาแนใจวามความสามารถทจะจดการได ผทยงมการรบรความสามารถของตนเองสงจะเลอกกจกรรมทยงมความทาทาย

กระบวนการทงสทกลาวมานโดยปกตจะท างานรวมกนมากกวาแยกจากกนในการด าเนนการก ากบพฤตกรรมมนษย

แหลงทมำของกำรรบรควำมสำมำรถของตน แบนดรากลาวกวา การรบรความสามารถของตนเกดจาก 4 แหลงทส าคญตอไปน การประสบความส าเรจจากการกระท า (Enactive Mastery Experience) การประสบ

ความส าเรจในการกระท านเปนแหลงทมอทธพลมากทสด เพราะเปนประสบการณความส าเรจทแทจรงของบคคล ความส าเรจท าใหประเมนตนเองสง สวนความลมเหลวบอยๆ ท าใหประเมนความสามารถของตนเองต าลง โดยเฉพาะอยางยงถาความลมเหลวหลายครงนนเกดกอนทบคคลไดสรางความรสกวาตนมความสามารถอยางดแลว

การสงเกตตวแบบ (Vicarious Experience) การทเหนบคคลอนทคลายคลงกบตนประสบความส าเรจ กสามารถเพมการรบรความสามารถของตนได คอ บคคลจะเหนวาตนกมความสามารถทจะกระท ากจกรรมในท านองเดยวกนนนไดส าเรจเชนเดยวกน และการทสงเกตผ อนทเหนวามความสามารถใกลเคยงกบตนลมเหลวทงๆทเขาไดพยายามมากแลวกจะท าใหการตดสนความสามารถของตนต าลงได

การพดชกจง (Verbal Persuasion) การพดชกจงเปนวธการทใชกนอยางแพรหลายทจะท าใหบคคลเชอวาเขามความสามารถทจะกระท ากจกรรมใหส าเรจได การพดชกจงทไดผลมากขนจะตองเปนเรองทเปนไปได การพดชกจงในเรองทไมสอดคลองกบความเปนจรง อาจท าลายความรสกของผฟงวาตนมความสามารถไดและท าใหผชกจงไมไดรบความเขอถอ

สภาวะทางกายและอารมณ (Physiological and Affective State) บคคลมกใชขอมลทางกายและอารมณในการประเมนความสามารถของตน เชน การตนเตนมากเกนไปท าใหท ากจกรรมไดไมด บคคลจะคาดการณวาตนท าไดส าเรจเมอภาวะทางกายปกตหรอไมเครยด หรอเหนอยออน

การตดสนความสามารถนจะตองผานกระบวนการรคด (Cognitive Processing) กลาวคอบคคลจะมการคดเลอก ชงน าหนก และบรณาการ ขอมลจากแหลงตางๆ บางคนจะบวกขอมลเรองความสามารถของตนเขาดวยกน คอ ถายงมหลายตวบงชกยงเชอวาตนมความสามารถ สวนบางคนกจะรวมในลกษณะของการคณ คอใหน าหนกแกสงบงชบางตวมากกวาบางตว เพราะแหลงบงชถงความสามารถแตละแหลงนอกจากจะใหขอมลมากนอยแตกตางกนแลว ยงใหขอมลทเชอถอไดมากนอยแตกตางกนดวย ความสามารถในการตระหนกไดอยางชดเจนถงแหลงทใหขอมลความสามารถ ความสามารถในการใหน าหนกความส าคญของขอมล และความสามารถในการรวมขอมลตางๆ เขาดวยกนจะดขน ถาบคคลมทกษะในการจดกระท ากบขอมลเพมขน ซงทกษะดงกลาว ไดแก ความตงใจ ความจ า การอางองถง และการบรณาการ เพอการสรางมโนทศนเรองความสามารถของตน

ผลของกำรรบรควำมสำมำรถของตน แบนดรา (Bandura, 1986 : 393 – 395) ไดกลาวถงการรบรความสามารถของตนเองวาจะ

เปนตวก าหนดหรอมผลตอบคคลในเรองตอไปน 1. พฤตกรรมการเลอก (Choice Behavior) ในชวตประจ าวนนนบคคลจะตองตดสนใจอย

ตลอดเวลาวา เขาจะตองกระท าพฤตกรรมใดและตองท าอกนานเทาใด รวมทงตองตดสนใจเลอกกจกรรมตางๆ การทบคคลตดสนใจวาจะแสดงพฤตกรรมใดในสภาพการณใด สวนหนงเปนผลมาจากการรบรความสามารถของตนเอง บคคลสามารถหลกเลยงงานและสภาพการณทเขาเชอวายากเกนความสามารถ

22

ของเขา และบคคลจะเลอกท ากจกรรมทแนใจวา เขามความสามารถทจะท างานใหส าเรจได (Bandura, 1997 & Schunk, 1981) บคคลทมการรบรความสามารถของตนเองสงจะเลอกท างานทมลกษณะทาทาย มแรงจงใจในการพฒนาความสามารถของตนใหมความกาวหนามากยงขน สวนบคคลทมกา รรบรในความสามารถแหงตนเองต า มกจะหลกเลยงงาน ทอถอย ขาดความมนใจในตนเอง ซงเปนการปดโอกาสทจะพฒนาศกยภาพของตนเอง อยางไรกตามบคคลทประเมนความสามารถของตนเองสงเกนไปกมกจะประสบความลมเหลวในการท างาน และสงผลใหเกดความเครยด ความผดหวง และรสกวาความลมเหลวนเปนสงทเหลวราย ไมสามารถแกไขได สวนบคคลทประเมนความสามารถของตนเองต ากวาทเปนจรง มกจะขาดความพยายาม และความมมานะในการท างาน และมความสงสยเกยวกบความสามารถของตนเอง ดงนน ถาบคคลประเมนความสามารถของตนเองถกตอง จะสงผลตอการเลอกกจกรรม ท าใหการกระท านนมโอกาสประสบความส าเรจสง และในการประเมนความสามารถของตนเองทด ตองประเมนสงกวาทบคคลนนสามารถทจะท าไดเลกนอยจงจะท าใหบคคลท ากจกรรมทยากพอเหมาะและทาทายความสามารถ

2. การใชความพยายามและความยนหยดในการท างาน (Effort Expenditure and Persistence) การรบรความสามารถของตนเองของบคคลนน เปนตวก าหนดวา เขาจะตองใชความพยายามมากเทาไร และตองใชความมมานะพยายามทจะเผชญหนากบอปสรรคตางๆ หรอประสบการณทไมพงพอใจไปอกนานเทาใด (Bandura, 1986) เมอเผชญกบอปสรรคตางๆ บคคลซงมการรบรความสามรถของตนเองสง จะมความกระตอรอรน และจะใชความพยายามความมมานะในการท างานนานกวาคนทมการรบรความสามารถของตนเองต า (Bandura & Cervone, 1983) และการทบคคลใชความพยายามและความมมานะในการท างานอยางเตมทตลอดเวลา เขากมแนวโนมทจะท างานไดประสบความส าเรจสง

3. แบบแผนของความคดและการตอบสนองทางอารมณ (Thought Patterns and Emotion Reaction) การตดสนเกยวกบความสามารถของบคคลจะมอทธพลตอกระบวนการคดและปฏกรยาทางอารมณของบคคลในระหวางทกระท าพฤตกรรม และมผลตอการค าดคะเนเกยวกบสภาพแวดลอมในภายภาคหนาของเขา บคคลซงรบรวาตนเองมความสามารถสงจะมความพยายามและเอาใจใสในการกระท าพฤตกรรมตางๆ มาก และเมอพบกบอปสรรคตางๆ บคคลกจะกระตนตนเองใหใชความพยายามมากยงขน สวนบคคลทรบรวาตนเองมความสามารถต ามแนวโนมทจะมปฏกรยาทางอารมณตอตนเองทางลบ เชน ไมมความสข มความหวาดหวน มความเครยดสง และเขาจะกระท าพฤตกรรมตางๆ อยางไมเตมความสามารถอนจะสงผลใหบคคลประสบกบความลมเหลวในการกระท าพฤตกรรมมากยงขน จากการศกษาของคอลลน (Collin, 1982) พบวา ในการแกปญหาทยากๆ นนนกเรยนทมการรบรวาตนเองมความสามารถสงมกจะอนมานสาเหตของความลมเหลววาเกดจากการขาดความพยายาม สวนนกเรยนทมการรบรวาตนมความสามารถต าจะอนมานสาเหตของความลมเหลววาเกดจากการขาดความสามารถ

4. เปนสงทก ากบผลทเกดขนจากการกระท าพฤตกรรมมากกวาเปนสงท านายพฤตกรรม (Humans as Producer rather than simply Foretellers of Behavior) นนคอ บคคลทมการรบรความสามารถของตนเองสงมกจะเปนคนทพยายามกระท าพฤตกรรมและจะยอมรบผลตางๆทเกดขนจากการกระท าพฤตกรรมของตน จะเลอกการกระท าทมลกษณะทาทาย และจะใชความพยายามอยางมากเพอใหการกระท านนบรรลเปาหมาย แมวาในบางครงการกระท านจะประสบความลมเหลวบางกตาม เขากจะไมทอถอยและจะไมอางวาเปนเรองโชคชะตา แตเขาจะใหเหตผลของความลมเหลวทเกดขนวา เปนสงทชวยสนบสนนใหเกดความส าเรจตอไป ซงตางจากบคคลทมการรบรความสามารถของตนเองต า มกจะเปนคนทไมคอยกระท าพฤตกรรมจะรอใหความส าเรจหรอความลมเหลวในการกระท าเปนไปตามความเชอหรอค าท านายและมกจะหลกเลยงการกระท าทมลกษณะยากๆขาดความพยายามมความทะเยอทะยานต าและมความเครยดสง

23

การรบรความสามารถของตนมความสมพนธกบการกระท าพฤตกรรมของบคคลคอถาบคคลมการรบรความสามารถของตนในการกระท าอยางใดอยางหนงสง และมแนวโนมกระท าพฤตกรรมนนสงดวย ในทางตรงขาม ถาบคคลรบรความสามารถของตนในการกระท าพฤตกรรมนนต าหรออาจไมท าพฤตกรรมนนเลย (Bandura, 1986: 395 – 399)

กำรวดกำรรบรควำมสำมำรถของตนเอง แบนดรา (Bandura, 1986 ) ไดกลาวถงการประเมนการรบรความสามารถของตนเองวา ม 2

ขนตอน คอ ขนแรกประเมนความเชอมนของบคคลวาจะกระท าพฤตกรรมนนไดส าเรจหรอ ไม ขนทสองใหประเมนระดบความเชอมนในความสามารถทจะกระท าพฤตกรรมนน เครองมอวดการรบรความสามารถของตนเองม 2 รปแบบ คอ แบบวดการรบรความสามารถของตนเองโดยทวไป และแบบวดทใชวดการรบรความสามารถของตนเองโดยเฉพาะเจะจงในพฤตกรรมใดพฤตกรรมหน ง ทงนการทเลอกใชแบบวดแบบใดขนอยกบวตถประสงคของผใชและพฤตกรรมทตองการวด และการวดการรบรความสามารถของตนเองสามารถวดไดจาก ความเชอมนในความสามารถของบคคลทมความแตกตางกนใน 3 มต คอ (Bandura, 1977: 84 -85)

1. มตตามขนาดหรอตามระดบ (Level) หมายถง ระดบความเชอมนของบคคลในการกระท ากจกรรมซงจะผนแปรตามความยากงายของงานทจะกระท า บคคลทมความเชอมนในความสามารถของตนเองต าหรอขดความสามารถท างานไดเฉพาะเรองงายๆ หากถกมอบหมายใหท ากจกรรมทยากเกนความสามารถกจะสงผลใหบคคลทมความเชอมนในความสามารถตนเองต า ขาดความมนใจ และมแนวโนมทจะหลกเลยงทจะท างานทยากนน

2. มตความแขงแกรง (Strength) หมายถง ความเชอมนของบคคลในการประเมนก าลงความสามารถของตนเองในการปฏบตกจกรรมนนๆ บคคลทมระดบความแขงแกรงสงจะมความเชอมน และพยายามกระท ากจกรรมนนๆ หรอเกดความมนใจวาสถานการณนนไมยากเกนความสามารถของตนทจะกระท าได สวนบคคลทประเมนก าลงความสามารถตนเองในระดบต าเมอตองเผชญกบอปสรรคจะท าใหขาดความพยายามและเลกกระท าไปในทสด

3. มตความเปนสากล (Generality) หมายถง ความเชอมนในความสามารถของตนเองในความส าเรจทเคยประสบในอดต และสามารถน าเอาทกษะจากประสบการณนนมาใชในการปฏบตกจกรรมทมความคลายคลงกนในตางสถานการณได

ลและบอบโก (Lee & Bobko, 1994 : 364 – 369) ไดรวบรวมงานวจยเกยวกบการวดการรบรความสามารถของตนเองตามแนวทฤษฎของแบนดราพบวามวธการวดการรบรความสามารถของตนเอง 4 วธคอ

1. การวดความเขมหรอความมนใจ (Self – efficacy Strength) เปนวธทน ามาใชวดการรบรความสามารถของตนเองมากทสด วธการวดท าโดยการถามผตอบถงความมนใจวาเขาสามารถปฏบตทมความยากของงานเพมขนไดเพยงใด ขอค าถามมกมลกษณะใหประเมนความมนใจจากไมมความมนใจ (0) จนถงมความมนใจเตมท (10) หรออาจท าโดยใชมาตราสวนแบบอนกได เชน จากรอยละ 0 ถง รอยละ 100 เปนตน

2. การวดระดบความยาก (Self – efficacy Magnitude) เปนวธทนยมน ามาใชวดการรบรความสามารถของตนเองรองลงมา วธการวดจะท าโดยการถามผตอบวาเขาสามารถปฏบตงานทก าหนดใหทยากขนไดหรอไม ซงขอค าถามมกจะมลกษณะเปนมาตรสวนชนดใช/ไมใช (yes/no Scale) ค าตอบ ใช จะมคะแนน 1 ค าตอบไมใชจะมคะแนน 0 ดงนน หากไดคะแนนสงแสดงวามการรบรความสามารถของตนเองสง

3. การวดแบบผสม คอ การวดทใชทงความมนใจ และระดบความยาก พบวา มการวจยจ านวนหนงทใชการวดแบบผสมน โดยชองหนงเปนแบบใช /ไมใช สวนอกชองหนงจะเปนมาตราสวน

24

ประเมนคาหรอใชประเมนเปนรอยละ การรวมคะแนนจะท าโดยการรวมคะแนนของความมนใจ เฉพาะขอทผตอบวาใชในการวดระดบความยาก พบวา เปนการวดทสอดคลองกบแนวความคดของแบนดรามากทสด

4. การวดความเขมหรอความมนใจ โดยใชขอค าถามเพยงขอค าถามเดยวเกยวกบงานทก าหนดแลวใหผตอบประเมนคาระดบความมนใจของตนเองตอการท างานทก าหนดนน ซงวธนเรยกวา One – Item Confidence Rating

จากการศกษาแบบวดของดรณ ดลรตนการ (2545) ทไดสรางแบบวดการรบรความสามารถของตนตอพฤตกรรมการควบคมน าหนกของกลมของผใหญในวยกลางคน โดยการดดแปลงจากกรอบแนวคดของเพนเดอร (Pender, 1996) มขอค าถามจ านวน 22 ขอลกษณะค าตอบเปนมาตราสวนประมานคา 5 ระดบทดสอบหาคาความเชอมนของแบบประเมนโดยใชสตรสมประสทธแอลฟาของครอนบาค ไดเทากบ 0.88 และ นศารตน เชตวรรณ (2543) ไดใชแบบประเมนการรบรสมรรถนะแหงตนในการดแลตนเอง ซงแปลมาจากแบบสอบถามกลวธทประชาชนใชในการสงเสรมสขภาพของเลฟและโอเวนมขอค าถามจ านวน 29 ขอลกษณะค าตอบเปนมาตราสวนประมาณคา 5 ระดบทดสอบหาคาความเชอมนของโดยใชสตรสมประสทธแอลฟาของครอนบาคไดเทากบ 0.95 น าฝน ทองตนไตรย (2541) ไดสรางแบบประเมนการรบรความสามารถของตนเองในการปองกนภาวะอวนโดยลกษณะแบบประเมนมความเฉพาะเจาะจงกบพฤตกรรมสงเสรมสขภาพมขอค าถามจ านวน 22 ขอลกษณะค าตอบเปนมาตราสวนประมาณคา 5 ระดบทดสอบหาคาความเชอมน โดยใชสตรสมประสทธแอลฟาของครอนบาคไดเทากบ 0.83

สรปไดวา ในการวจยครงนผวจยเลอกใชแบบประเมนแบบเฉพาะเจาะจงกบพฤตกรรมใดพฤตกรรมหนง ซงสวนใหญสรางโดยการดดแปลงมาจากแนวคดของซเรอรและแมดดอกซ และดดแปลงมากจากกรอบแนวคดการรบรความสามารถของตนเองของแบนดรา (Bandura, 1986) ขอค าถามจะมลกษณะเฉพาะเจาะจงกบเรองทจะศกษา และประยกตใชแบบสอบถามของ ดรณ ดลรตนการ (2545) นศารตน เชตวรรณ (2543) และน าฝน ทองตนไตรย (2541) ดงนนแบบสอบถามทผวจยใช คอ แบบสอบถามการรบรความสามารถทมตอพฤตกรรมสขภาพ ลกษณะแบบสอบถามเปนแบบประเมนคา 6 ระดบ “ท าไดและมนใจทสด” จนถง “ท าไมได” เกณฑการใหคะแนน จากผตอบเลอกได 1 ค าตอบในแตละขอ ถาตอบ “ท าไดและมนใจทสด” ในค าถามเชงบวก จะได 6 คะแนน และลดลงมาตามล าดบจนถง “ท าไมได” จะได 1 คะแนน ถาผตอบไดคะแนนมากกวาแสดงวามการรบรความสามารถของตนตอพฤตกรรมสขภาพสงกวา ถาผตอบไดคะแนนต ากวามการรบรความสามารถของตนตอพฤตกรรมสขภาพต ากวา

งานวจยทเกยวของ ตามท รวชา หงสโรจนภาคย (2545) ไดศกษาการรบรสมรรถนะแหงตนเพอควบคมภาวะน าหนกเกน และความสมพนธระหวางการรบรสมรรถนะแหงตนกบการปฏบตเพอควบคมน าหนกเกนในสตรวยกลางคนในเขตเทศบาลเมอง จงหวดเชยงราย ทมคาดชนมวลกายอยระหวาง 25 ถง 29.9 กโลกรมตอตารางเมตร พบวา การรบรความสามารถของตนเองมความสมพนธทางบวกระดบปานกลางกบการปฏบตเพอควบคมภาวะน าหนกเกนในสตรวยกลางคนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.01 ดงนน หากบคคลกรทมสขภาพมการสนบสนนใหสตรวยกลางคนมการรบรสมรรถนะแหงตนในการปฏบตพฤตกรรมสขภาพใหสงขนกจะสงผลใหมภาวะอวนลดลง และ ศศธร อตสาหกจ (2550) ไดศกษาการเสรมสรางการรบรสมรรถนะแหงตนตอพฤตกรรมการควบคมน าหนกและคาดชนมวลกายในสตรวยกลางคนทมภาวะน าหนกเกน พบวาการเสรมสรางการรบรความสามารถแหงตนมความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการควบคมน าหนกอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 และสงผลใหคาดชนมวลกายลดลง และสภามตร นามวชา (2549) ไดศกษาปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมดแลสขภาพตนเองของบคลากรในโรงงานอตสาหกรรมในเขตจงหวดสมทรปราการพบวาการรบรความสามารถของตนเอง มความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองและไพโรจน พวพนธ และเพลนจต คนถรจนาจารย (2551) ไดศกษาความสมพนธของการรบรสมรรถนะแหงตนกบการปฏบตเพอควบคมภาวะน าหนก

25

เกนในหญงวยกลางคน อ าเภอบานดง จงหวดอดรธาน พบวาความสมพนธระหวางการรบรสมรรถนะแหงตนกบการปฏบตเพอควบคมภาวะน าหนกเกนในภาพรวมมระดบปานกลางรวมทงทางดานการปฏบตตนในการควบคมอาหารและดานการมกจกรรมทางกาย แตยงพบวาหญงวยกลางคนสวนมากยงมปญหาในเรองการรบรสมรรถนะแหงตนและการปฏบตในการหลกเลยงการบรโภคอาหารทใหพลงงานสงพบวาหญงวยกลางคนจ านวนมากประสบปญหาทางดานภาวะน าหนกตวเกนแตการควบคมน าหนกตวใหไดผลจ าเปนตองอาศยพฤตกรรมการในการดแลตนเองทด และการรบรความสามารถแหงตนจะชวยใหเกดความเชอมนในความสามารถของตนซงอาจน าไปสการปฏบตตนทเหมาะสมได และดรณ ดลรตนภทร (2545) ไดศกษาปจจยท านายพฤตกรรมการควบคมน าหนกของผใหญวยกลางคน พบวา การรบรอปสรรคตอพฤตกรรมการควบคมน าหนกและการรบรสมรรถนะในตนเองของพฤตกรรมการควบคมน าหนกสามารถรวมกนท านายพฤตกรรมการควบคมน าหนกในกลมผใหญวยกลางคนไดรอยละ 28.4 ทระดบนยส าคญทางสถต .001 และ การศกษาของ แอนนซ และ โกจารา (Annesi & Gorjala, 2010) ไดศกษาความสมพนธของการก ากบตนเองและการรบรความสามารถของตนเองในการออกก าลงกาย การรบประทานอาการและการเปลยนแปลงของดชนมวลกาย โดยมวตถประสงคเพอศกษาความสมพนธของใชทกษะการก ากบตนเองดวยการรบรความสามารถของตนเองในการออกก าลงกาย การรบประทานอาหารทเหมาะสม และการเปลยนแปลงของดชนมวลกายทเกดจากพฤตกรรมการรบประทานอาหารและการออกก าลงกาย พบวา การก ากบตนเองของพฤตกรรมการออกก าลงกายและการรบประทานอาหารมความสมพนธก บการรบรความสามารถของตนเอง

แนวคดกำรก ำกบตนเองกบพฤตกรรมสขภำพ (Self-regulation)

ควำมหมำยของกำรก ำกบตนเอง การก ากบตนเอง หมายถง กระบวนการทบคคลปฏบตและสนบสนนตอพฤตกรรมจากความร

ความเขาใจและอารมณความรสกทมงไปสเปาหมายทตงไวดวยตนเองอยางเปนระบบ และ สารานกรมนานาชาตทางการศกษา (The international encyclopedia of education) เลมท 9 (Husen & Postlethwait, 1994: 5400 อางองใน กนษฐา จนทรฉาย, 2549) ไดนยาม การก ากบตนเอง วาหมายถง ความสามารถในการด าเนนชวตเพอไปสความมงหมายของแตละคนอยางยดหยนดวยตวของตวเอง ชงค (Schunk, 1991: 348 อางองใน กนษฐา จนทรฉาย, 2549) และชงค และซมเมอรแมน (Schunk & Zimmerman, 1997: 195-208 อางองใน กนษฐา จนทรฉาย, 2549) ไดนยามการก ากบตนเองวา หมายถง กระบวนการทกระตนและสนบสนนตอความรความเขาใจพฤตกรรมและความพอใจเพอน าไปสการบรรลเปาหมายทตนเองตงไวในทสด และชนะพฒน ชนแดชม (2542: 15) ไดนยาม การก ากบตนเอง วาหมายถงการใชกลวธซงไดแก การตงเปาหมาย การวางแผน การด าเนนการตดตามผล ทงในดานพฤตกรรม ดานความร ความเขาใจ และดานแรงจงใจของตนเอง เพอใหบรรลถงสงทมงหวงไดดวยตนเอง

สรปไดวา การก ากบตนเอง หมายถง การแสดงออกถงการกระท าโดยการสงเกตพฤตกรรมการออกก าลงกาย การบรโภคอาหาร การจดการความเครยด และการเปลยนแปลงของดชนมวลกาย พรอมทงตงเปาหมายและวางแผนในการกระท าพฤตกรรมสขภาพของตนเองใหมดชนมวลกายตามเปาหมายทตงไว อาจกระท าดวยการจดบนทกการเปลยนแปลงพฤตกรรมสขภาพของตนเอง กระตนเตอนตนเองใหกระท าอยางตอเนองใหบรรลถงการมดชนมวลกายลดลงตามทตนเองไดตงเปาหมายไว

ทฤษฎทเกยวของกำรก ำกบตนเอง สารานกรมนานาชาตทางการศกษา (The international encyclopedia of education)

เลมท 9 (Husen & Postlethwait, 1994: 5400) ไดกลาวถงการก ากบตนเองวามแนวคดเชงทฤษฎทอธบายถงการก ากบตนเองอย 3 กลม คอ

26

1. กลมแนวคดของลเรย (Luria) ไววอตสก (Vygotsky) และ ลออนเทยฟ (Leontief) ซงอธบายวา การก ากบตนเองเปนสวนหนงของการพฒนาการมนษยและไดรบอทธพลมาจากสงคมและวฒนธรรมโดยผานกระบวนการเสรมสรางคณลกษณะของตนเอง (Internalization) อทธพลดงกลาวจะผานกลไกทางจตใจขนพนฐาน (Basic Psychological Mechanisms) แลวเปลยนรปเปนระบบสญลกษณซงจะเปนสวนหนงขององคประกอบขนสงของจตใจตอไป

2. กลมแนวคดของ แคนเฟอร และคณะ (Kanfer and His Associaters) ซงพฒนารปแบบเชงการประมวลสารสนเทศของการก ากบตนเองขนรปแบบนอธบายวาการก ากบตนเองมองคประกอบ 3 ประการ คอ การตดตามตนเอง (Self – monitoring) การประเมนตนเอง (Self – evaluation) และการเสรมแรงตนเอง (Self – reinforce)

3. กลมแนวคดของและคหล (Ach and Kuhl) ซงอธบายวาการก ากบตนเองเกยวของกบความตงใจ (Willpower) และก าลงใจ (Volitional)

แนวคดเชงทฤษฎเกยวกบการก ากบตนเองทง 3 กลมดงกลาว แนวคดของกลมทเชอวาการก ากบตนเอง ไดรบอทธพลจากสงคมเปนกลมทไดรบความสนใจอยางมากมทฤษฎทกลาวถงการก ากบตนเองในกลมนหลายทฤษฎ ไดแก

1) ทฤษฎเชงปญญาสงคม (Social Cognitive Theory) 2) ทฤษฎวฒนธรรมเชงสงคม (Sociocultural Theory) 3) ทฤษฎการตดสนใจดวยตนเอง (Self – determination Theory)

ในการวจยครงนผวจยไดสนใจแนวคดการก ากบตนเองจากทฤษฎเชงปญญาสงคม (Social Cognitive Theory) ของ Bandura (1986 อางใน สมโภชน เอยมสภาษต, 2549: 54) ซงเชอวาพฤตกรรมของมนษยไมไดเปนผลมาจากการเสรมแรงและการลงโทษจากภายนอกแตเพยงอยางเดยว แตมนษยสามารถกระท าบางสงบางอยางเพอควบคมความคด ความรสก และการกระท าของตนเอง กระบวนการดงกลาวนคอการก ากบตนเอง (Self – regulation)

การก ากบตนเอง (Self – regulation) เปนกระบวนการทบคคลตงเปาหมายส าหรบตนเองและคดกลวธ ใหบรรล เป าหมายดวยตนเองบคคลจะเปนผ ควบคมกระบวนการน ด วยตนเอง(Zimmerman,1998: 1)

การก ากบตนเอง (Self – regulation) ประกอบดวย 3 กระบวนการยอยดงน (Schunk and Zimmerman, 1994: 76-79)

1. การสงเกตตนเอง (Self-observation) 2. การตดสนตนเอง (Self-judgment) 3. การแสดงปฏกรยาตอตนเอง (Self-reaction)

ทงน กระบวนการก ากบตนเองแสดงไวในภาพประกอบ 1 ดงตอไปน

27

ภาพประกอบ 1 การก ากบตนเอง (Schunk, 1994: 76 อางองใน กนษฐา จนทรฉาย, 2549) สามารถอธบายรายละเอยด ไดดงน

1. กำรสงเกตตนเอง (Self-observation) หมายถงความสนใจตอลกษณะทจ าเพาะในพฤตกรรมของบคคลอยางพนจพเคราะห (Bandura, 1986 อางใน ดวงเพญ เรอนในมน, 2542: 54) ประกอบดวยองคประกอบ 2 ประการ ไดแก

1.1 การตงเปาหมาย (goal setting) หมายถงการก าหนดพฤตกรรมเปาหมายหรอก าหนดเกณฑในการแสดงพฤตกรรมใดพฤตกรรมหนงทตองการเปลยนแปลง(อรอมา จรธนตกล , 2544: 15) และ แบนดรา เสนอวาการตงเปาหมายในการกระท าพฤตกรรมใหมประสทธภาพและสะดวกตอการตดสนหรอประเมนพฤตกรรมตนเองนนควรตงเปาหมายใหมลกษณะดงน (Bandura, 1997a, 1986, 1988 อางใน ฐตพฒน สงบกาย, 2533) 1) ควรเปนเปาหมายทเฉพาะเจาะจง คอบคคลจะก าหนดเปาหมายในการท าพฤตกรรมทเจาะจงชดเจนลงไปวาเขาจะตองท าพฤตกรรมอยางไร หรอเทาไร 2) ควรเปนเปาหมายทมลกษณะทาทาย การตงเปาหมายทมลกษณะทาทายจะเปนสงกระตนหรอจงใจใหบคคลใชความพยายามในการกระท าพฤตกรรมใหมากขน 3) ควรเปนเปาหมายทระบแนชดและมทศทางในการกระท าแนนอนโดยไมมทางเลอกไดหลายทางเชนควรตงเปาหมายวา “วนนฉนจะออกก าลงกาย 30 นาท” หรอตงวา “สปดาหนฉนจะรบประทานขนมขบเคยวไมเกน 2 ซอง” 4) ควรเปนเปาหมายระยะสน การตงเปาหมายระยะสนในการกระท าพฤตกรรมจะมผลตอแรงจงใจเนองจากบคคลจะพบกบความส าเรจทตงไวงายและเรวและเมอบคคลประสบความส าเรจในเปาหมายทตงไวกจะมความพงพอใจและเปนแรงจงใจใหบคคลพยายามกระท าพฤตกรรมใหบรรลเปาหมายในระยะยาวเพมมากขน 5) ควรเปนเปาหมายทอยในระดบใกลเคยงกบความเปนจรงและสามารถปฏบตไดไมเปนเปาหมายทมลกษณะเพอฝนคอสงหรอต ากวาความเปนจรงและเปาหมายทตองสามารถปฏบตได 1.2 การเตอนตนเอง (Self-monitoring) หมายถง กระบวนการทบคคลสงเกตและบนทกพฤตกรรมเปาหมายทเกดขนดวยตนเองเพอเปนขอมลเกยวกบพฤตกรรมทตนเองกระท า การเตอนตนเองจะท าใหบคคลรวาตนเองกระท าพฤตกรรมในลกษณะใด ซงจะน าไปสการเปลยนแปลงพฤตกรรมของบคคล

การสงเกตตนเอง (Self-observation) การตงเปาหมาย (Goal setting) การเตอนตนเอง (Self-monitoring) การตดสนตนเอง (Self-Judgment) ชนดของมาตรฐาน (Type of standards) องคประกอบของเปาหมาย (Goal properties) ความส าคญของการบรรลเปาหมาย (Importance of goal attainment) การแสดงปฏกรยาตอตนเอง (Self-Reaction) การประเมนพฤตกรรม (Evaluative) ความเปนไปไดทจะประสบความส าเรจ(Tangible)

เปาหมาย

การรบรความสามารตนเอง (Self-efficacy) การอนมานสาเหต (Attributions)

28

ไดเนองจากบคคลไดเหนขอมลยอนกลบแลวกจะท าใหเขารวาควรท าเชนไรตอไปเพอไปสพฤตกรรมเปาหมายทตองการ โคเมอร (Cormier, 1979 อางใน ฐตพฒน สงบกาย, 2533: 10) ไดเสนอขนตอนในการเตอนตนเองใหมประสทธภาพไวดงน

1. จ าแนกเปาหมายใหชดเจนวาจะตองสงเกตพฤตกรรมอะไร 2. ก าหนดเวลาทจะสงเกตและบนทกพฤตกรรม 3. ก าหนดวธการบนทกและเครองมอทใชในการบนทกพฤตกรรม 4. ท าการสงเกตและบนทกพฤตกรรมตนเอง 5. แสดงผลการบนทกพฤตกรรมตนเองเปนกราฟ หรอแผนภาพ 6. วเคราะหขอมลทบนทกเพอเปนขอมลยอนกลบและพจารณาผลการเปลยนแปลงพฤตกรรม

นอกจากกระบวนการสงเกตตนเองทกลาวมาแลว แบนดรา เสนอวา ยงมปจจยอนๆ ทมอทธพลตอการสงเกตตนเองอกดงน 1. เวลาทท าการสงเกตและบนทกพฤตกรรมตนเอง คอ บคคลจะตองท าการสงเกตและบนทกพฤตกรรมตนเองทนททพฤตกรรมเปาหมายเกดขนซงจะท าใหไดขอมลทมความถกตองแมนย าและตอเนอง (Bandura, 1986) 2. การใหขอมลยอนกลบจะท าใหบคคลทราบวาตนกระท าพฤตกรรมเปนอยางไรเปนไปตามเปาหมายทตงไวหรอไม ถาเปนไปตามเปาหมายบคคลกควรจะมความสนใจสงเกตมากขนแตถาหากไมเปนไปตามเปาหมายบคคลกจะไดหาแนวทางแกไขใหดขนตอไป (Agras, Leitenberg; & Barlow, 1968 อางใน ดวงเพญ เรอนใจมน, 2542: 57) 3. ระดบของแรงจงใจการทบคคลมแรงจงใจทจะเปลยนแปลงพฤตกรรมของตนกจะมการตงเปาหมายและพยายามสงเกตและบนทกพฤตกรรมของตนมากกวาบคคลทมแรงจงใจต า (Nelson, 1997 อางใน ดวงเพญ เรอนใจมน, 2542: 57) 4. คณคาของพฤตกรรมทสงเกต พฤตกรรมใดกตามทบคคลเหนวามคณคาตอตนเองเขากจะใหความสนใจในการสงเกตมากกวาพฤตกรรมทเขาไมเหนคณคา(Kanfer,1970 อางใน ดวงเพญ เรอนใจมน, 2542: 57) 5.ความส าเรจและความลมเหลวของพฤตกรรมทสงเกต การทบคคลกระท าพฤตกรรมแลวไดรบความส าเรจบคคลกจะใหความสนใจสงเกตและบนทกพฤตกรรมของตนเองมากกวาพฤตกรรมทเขากระท าแลว มกลมเหลว (Kischenbaum & Karoly, 1977 อางใน ดวงเพญ เรอนใจมน, 2542: 57) 6. ระดบความสามารถในการควบคมพฤตกรรมทสงเกต พฤตกรรมใดกตามทบคคลสามารถควบคมได บคคลกจะสนใจสงเกตและบนทกพฤตกรรมของตนเองมากกวาพฤตกรรมทเขาไมสามารถควบคมได (Johnson & White, 1971 อางใน ดวงเพญ เรอนใจมน, 2542: 57) 2. กำรตดสนตนเอง (Self-Judgment) เปนการเปรยบเทยบผลทไดรบจากการกระท ากบเปาหมายหรอมาตรฐานทตงไว การตดสนตนเอง (Self – judgment) ขนกบชนดของมาตรฐาน (Type of Standards) องคประกอบของเปาหมาย (Goal Properties) และความส าคญของการบรรลเปาหมาย (Importance of Goal Attainment) พฤตกรรมจะประสบความส าเรจหรอลมเหลวขนอยกบมาตรฐานทน ามาประเมน ขอมลทจะน ามาเปนมาตรฐานไดมาจากแหลงตางๆ เชน การแสดงปฏกรยาทางสงคมตอพฤตกร รมของบคคล มาตรฐานของบคคลอน การตงมาตรฐานทดคอการตงพฤตกรรมทเฉพาะเจาะจงระบอยางชดเจนมแนวทางในการกระท าอยางแนนอนเปนมาตรฐานทใกลเคยงกบความเปนจรงและสามารถปฏบตได หลงจากทบคคลน ามาตรฐานมาใชเปนเกณฑในการตดสนมแนวโนมวาพวกเขาจะน ามาตรฐานไปดดแปลงใชในสภาพอนๆ

29

และมาตรฐานนนยงสงผานจากบคคลหนงไปสอกบคคลหนงดวยตวแบบและความส าเรจทางสงคม เชน เดกดดแปลงมาตรฐานของผใหญมาใชแลวน ามาใชกบเพอน (อรอมา จรธนตกล, 2544: 18) เมอเปาหมายหรอมาตรฐานของพฤตกรรมใดไมไดรบการยอมรบหรอไมมความชดเจนบคคลกจะใชมาตรฐานไมสมบรณซงเกดจากวธการเปรยบเทยบทางสงคมซง แบนดรา (Bandura, 1986 อางใน ดวงเพญ เรอนใจมน, 2542: 59-62) กลาวไวดงน 1. การเปรยบเทยบอางองทางสงคม (Social referential comparison) เมอบคคลทราบผลการกระท าตางๆ ของตนเองจากการวดและการประเมนกจะมการเปรยบเทยบการกระท าของตนเองกบผอนดวยเพอจะไดทราบวาการกระท าของตนเองสงหรอต ากวาคนอนเพอหาแนวทางในการพฒนาการกระท าของตนเองใหดขนในการประเมนการท าพฤตกรรมของตนเองโดยการเปรยบเทยบกบผอนนน บคคลสามารถเลอกเกณฑในการเปรยบเทยบได 4 ลกษณะคอ 1.1 การเปรยบเทยบกบบรรทดฐานทเปนมาตรฐานของกลมตางๆ เชน กลมอาย กลมระดบการศกษา กลมเพศหรอกลมสภาพทอยอาศยเปนตน ซงบรรทดฐานของกลมตางๆ เหลานไดมาจากการทมผท าการส ารวจและหาคาเฉลยของกลมนนๆ จนเปนทยอมรบกนโดยทวไปแลวและบรรทดฐานทบคคลน ามาใชในการเปรยบเทยบกบการกระท าของตนจะตองมลกษณะคลายคลงกบตนดวย 1.2 การเปรยบเทยบกบตนเอง คอ การทบคคลเปรยบเทยบผลการกระท าของตนเองกบสงทเขาไดเคยกระท ามาแลวหรอเปรยบเทยบกบเปาหมายทตนตงขน ซงการเปรยบเทยบกบตนเองนจะกอใหเกดความทาทายจะท าใหบคคลพยายามกระท าพฤตกรรมใหดกวาครงทผานมา เพราะถาบคคลกระท าพฤตกรรมไดเทากบครงทผานมา การกระท าระดบนนอาจจะไมกอใหเกดความทาทายอกตอไป 1.3 การเปรยบเทยบกบสงคม คอ การทบคคลใชผลการกระท าของผอนมาใชเปนเกณฑเปรยบเทยบกบผลการกระท าของตนซงผลการกระท าของผอนน ามาใชเปนเกณฑเปรยบเทยบนจะตองเปนบคคลทอยในสภาพการณทเหมอนกนหรอคลายกนกบตน เชน เพอนรวมชน หรอผรวมงาน เปนตน 1.4 การเปรยบเทยบกบกลม คอ การทบคคลเปรยบเทยบผลการกระท าของตนกบคาเฉลยจากการกระท าของกลมโดยบคคลจะเปรยบเทยบผลการกระท าของตนอยล าดบทเทาไรของกลม 2. คณคาของกจกรรม องคประกอบทส าคญอกประกาศหนงในกระบวนการตดสนคอคณคาของกจกรรม บคคลจะสนใจตดสนกจกรรมทตนกระท านอยหากเขาพบวากจกรรมนนมคณคาตอเขานอยหรอไมมคณคาตอเขาเลยและบคคลจะใชความพยายามในการกระท ากจกรรมนนนอย ในทางตรงกนขามบคคลจะใชความพยายามมากในการท ากจกรรมทเขาพจารณาวาเปนกจกรรมทมคณคาตอเขามาก สวนกจกรรมทมคณคาปานกลางจะกอใหเกดการเปลยนแปลงพฤตกรรมนอย เพราะจะไมกระตนใหบคคลกระท าพฤตกรรมมากนก คณคาของกจกรรมนนขนอยกบการตดสนใจของบคคล กจกรรมจะมคณคาถาบคคลเหนคณประโยชนทจะไดรบ 3. การอนมานสาเหตของพฤตกรรม การแสดงปฏกรยาตอตนเองขนอยกบการรบรปจจยทสงผลตอพฤตกรรม บคคลมกจะภมใจเมอตนเองประสบความส าเรจแลวระบสาเหตวาเปนเพราะความสามารถและความพยายามแตจะรสกพงพอใจกบงานไมมากถาระบสาเหตวาเปนปจจยภายนอกเพราะคดวาความส าเรจนนมไดมาจากความสามารถและความพยายาม 3. กำรแสดงปฏกรยำตอตนเอง (Self – reaction) เปนกระบวนการสดทายของกลไกการก ากบตนเอง กระบวนการนท าหนาท 2 ประการคอ 1) ท าหนาทตอบสนองผลการประเมนพฤตกรรมของตนเอง จากกระบวนการตดสน ถาบคคลกระท าพฤตกรรมเปาหมายไดเทากบหรอสงกวาเปาหมายทตงไวบคคลจะแสดงปฏกรยาทางบวกตอตนเองหรอใหรางวลกบตนเองแตถาบคคลกระท าพฤตกรรมต ากวาเปาหมายเขาจะแสดงปฏกรยาทางลบตอตนเองหรอการลงโทษตนเอง หรออาจไมแสดงปฏกรยาตอตนเองกได

30

2) ท าหนาทเปนตวจงใจส าหรบการกระท าพฤตกรรมของตนเอง ถาบคคลกระท าพฤตกรรมไดตามเปาหมายแลวจะใหสงจงใจกบตนเอง 2.1 สงจงใจตนเองจากภายนอก ไดแก วตถสงของทสามารถจบตองไดหรออาจเปนการใหเวลาอสระกบตนเอง การกระท าทชอบหรอการกระท ากจกรรมบนเทงตางๆ 2.2 สงจงใจตนเองจากภายในเปนผลกรรมภายในทบคคลใหกบตนเองหลงจากทประเมนการท าพฤตกรรมของตนเองแลวซงแบงออกเปน 2 ประเภทคอ - การแสดงปฏกรยาตอตนเองทางบวก คอ การทบคคลแสดงปฏกรยาตอตนเองทางบวกเมอกระท าพฤตกรรมไดตามเปาหมายทตงไว เชน การยกยอง ชนชมตนเอง เปนตน - การแสดงปฏกรยาตอตนเองทางลบ คอ การทบคคลแสดงปฏกรยาตอตนเองทางลบเมอกระท าพฤตกรรมไดต ากวาเปาหมายทตงไว เชน การต าหนตนเอง การวพากษวจารณตนเอง ละอายใจ และการเสยใจ เปนตน การทบคคลแสดงปฏกรยาตอตนเองทางบวกนบวาเปนกลไกการสงเสรมพฤตกรรมสวนการแสดงปฏกรยาทางลบตอตนเองนนเปนกลไกปองกนตนเองจากการทถกสงคมหรอบคคลภายนอกลงโทษเพราะเมอบคคลลงโทษตนเองนนสามารถเปนการระบายส งทผ ดพลาดทตนไดกระท าลงไปและจะกระทบกระเทอนจตใจนอยกวาทถกผอนลงโทษ ปจจยตางๆ ทมอทธพลตอกระบวนการก ากบตนเอง แบนดรา (Bandura, 1986: 369-372) กลาววามปจจยตางๆ ทมอทธพลตอกระบวนการก ากบตนเองดงน 1. ประโยชนสวนตว (Personal Benefits) เมอบคคลมพฤตกรรมก ากบตนเองแลวบคคลกจะไดรบประโยชนโดยตรงตอตวเขาเองเขากจะยดมนตอการก ากบตนเองจะท าใหกระบวนการก ากบตนเองคงอยได 2. รางวลทางสงคม (Social Reward) การทบคคลมพฤตกรรมการก ากบตนเองแลวบคคลในสงคมใหการยกยองชมเชย สรรเสรญ ใหเกยรต ใหการยอมรบหรอใหรางวบซงการใหรางวลทางสงคมเหลานกจะมสวนชวยใหกระบวนการก ากบตนเองของบคคลคงอยได 3. การสนบสนนจากตวแบบ (Modeling Supports) บคคลทมมาตรฐานในการก ากบตนเองเชน การพดจาไพเราะ หากไดอยในสภาพแวดลอมทคนอนๆ รอบดานลวนแตมการพดจาไพเราะดวยกนคนทพดจาไพเราะทงหลายเหลานจะมสวนชวยเปนตวแบบทจะสนบสนนซงกนและกน 4. ปฏกรยาทางลบจากผอน (Negative Sanctions) บคคลทพฒนามาตรฐานในการก ากบตนเองขนมาแลวหากภายหลงใหรางวลกบตนเองตอพฤตกรรมทต ากวามาตรฐานกจะท าใหบคคลในสงคมแสดงปฏกรยาทางลบตอตวเขาปฏกรยาเหลานจะสงผลใหบคคลยอนกลบไปใชมาตรฐานของเดมของเขาอก 5. การสนบสนนจากสภาพแวดลอม (Contextual Supports) บคคลทอยในสภาพแวดลอมซงในอดตเคยสงเสรมใหตนก ากบตนเองดวยมาตรฐานระดบหนงยอมมโอกาสก ากบตนเองดวยมาตรฐานนนอก บคคลเชนนมแนวโนมจะหลกเลยงสถานการณทจะมอทธพลใหตนตองลดมาตรฐานลงไป 6. การลงโทษตนเอง (Self – inflicted Punishment) จะเปนหนทางชวยใหบคคลลดความไมสบายใจจากการท าผดมาตรฐานของตนไดและในหลายๆ กรณกเปนการลดปฏกรยาทางลบจากผอนได แทนทจะถกคนเหลานนลงโทษเอาโดยตรงคนสวนมากจะมความรสกวาการลงโทษตนเองมความไมพอใจนอยกวาการถกผอนลงโทษและในบางกรณการลงโทษตนเองกเปนการกระท าทไดรบการชมเชยจากผอน กำรวดกำรก ำกบตนเอง จากการวจยของกนษฐา จนทรฉาย (2548) ไดสรางแบบวดการก ากบตนเองเกยวกบการบรโภคขนมขบเคยวของนกเรยนประถมศกษาโรงเรยนบ ารงวทยาธนบร กรงเทพมหานคร โดยแบบสอบถามประกอบดวยขอค าถาม 36 ขอ และเปนแบบสอบถามประเมนคา 3 ระดบ และมคาความเชอมน 0.66 และวชราภรณ ภมภเขยว (2550) ไดสรางแบบสอบถามการก ากบตนเองในการควบคมน าหนก โดยแบบสอบถามประกอบดวย ขอค าถาม 15 ขอ เปนแบบประเมนคา 5 ระดบ และมคาความเชอมน 0.82 ซง

31

ในการวจยครงนผวจยไดประยกตใชแบบสอบถามของกนษฐา จนทรฉาย (2548) และ วชราภรณ ภมภเขยว (2550) เพอใหเหมาะสมกบการวจยในครงน

ควำมสมพนธของกำรก ำกบตนเองกบพฤตกรรมสขภำพ จากการศกษาของมเชล (Michael, 2003) ไดศกษาการก ากบตนเองเกยวกบการบรโภคอาหารและปองกนโรคอวนซงวถชวตในการรกษาโรคอวนไดรวบรวมมาสนบสนนขอมลเชงประจกษเปนจ านวนมากโดยการปองกนโรคอวนและการบ าบดรกษาทมความหลากหลายวธรวมกน คอ การปรบเปลยนพฤตกรรม การใหความร โภชนาการ การออกก าลงกาย และ เทคนคการสอสารระหวางบคคลซงมความส าคญในการควบคมน าหนก แตคนสวนใหญมกจะปฏบตไมได เนองจากสภาพแวดลอม ดงนนการก ากบตนเองจะเปนสงทคอยควบคมอทธพลทเกดจากสงแวดลอมและพฤตกรรมทท าใหเกดโรคอวนได และกสมา สรยา (2550) ไดศกษาประสทธผลของโปรแกรมลดน าหนก โดยการประยกตใชแนวคดการก ากบตนเองรวมกบแรงสนบสนนทางสงคม ของพยาบาลปฏบตงานในโรงพยาบาลหนองบวล าภ จงหวดหนองบวล าภ พบวากลมทไดรบการใหโปรแกรมการก ากบตนเองมคาเฉลยน าหนกตวและคาเฉลยดชนมวลกายทลดลง มากกวากลมเปรยบเทยบอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 และวชราภรณ ภมภเขยว(2552) ไดศกษาประสทธผลของการประยกตใชทฤษฎการก ากบตนเองรวมกบทฤษฎขนตอนการเปลยนแปลงพฤตกรรมในการพฒนาพฤตกรรมการลดน าหนกของขาราชการอ าเภอนาแหวจงหวดเลย ซงมกจกรรมการใหความร การใชตวแบบจากวดโอ การแจกคมอการลดน าหนก การสงเกตตนเองและประเมนพฤตกรรมตนเอง การฝกปฏบตการออกก าลงกายและการสาธตอาหารเพอลดน าหนก การวางแผนการลดน าหนก ก าหนดการลงโทษและการใหรางวลแกตนเอง การใหรางวล ค าชมเชย และการใหก าลงใจฯลฯ ซงกลมทไดรบการก ากบตนเองมการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ ดชนมวลกายลดลงอยางมนยส าคญ ตอนท 4 เทคนคกำรปรบเปลยนพฤตกรรมสขภำพทเนนผรบบรกำรเปนศนยกลำง

เทคนคกำรเนนผรบบรกำรเปนศนยกลำง คณะวจยไดประยกตใชแนวคดการเนนผเรยนเปนศนยกลาง (วฒนาพร ระงบทกข, 2542) มาใชใน

การสรางโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพ 3 Self คอ การรบรความสามารถของตนเองในการดแลสขภาพ การก ากบตนเอง และการดแลสขภาพตนเอง ในการวจยครงนโดยครเปรยบ เสมอนผใหบรการ และนกเรยนเปรยบเสมอนผรบบรการ

การจดกจกรรมโดยยดผรบบรการเปนศนยกลาง คอ ผใหบรการจะตองใหโอกาสผเขารบบรการไดมสวนรวมในกจกรรมการเรยนรนนมาก ๆ ซงกจกรรมนนจะตองมลกษณะทชวยใหผรบบรการมสวนรวมอยาง active คอ ชวยใหผรบบรการมความกระตอรอรน มควยามจดจอ ผกพนกบสงทท ากจกรรมการเรยนรทมคณภาพส าหรบการจดการเรยนการสอนโดยยดผรบบรการเปนศนยกลาง โดยใหผรบบรการไดมสวนรวมทางดานรางกาย สตปญญา สงคม และอารมณ รวมทงการน าความรไปประยกตใช และการถายโอนการเรยนรทไดเพมขนมา (ทศนา แขมมณ, 2548: 15 – 26) และเปนทยอมรบกนวา การจดการเรยนการสอนทเนนผรบบรการเปนศนยกลาง คอ วธการส าคญทสามารถสรางและพฒนา ผรบบรการใหเกดคณลกษณะตาง ๆ ทตองการในยกตโลกาภวตน เนองจากเปนการจดการเรยนการสอนทใหความส าคญกบผรบบรการ สงเสรมใหผรบบรการรจกเรยนรดวยตนเอง เรยนในเรองทสอดคลองกบความสามารถและความตองการของตนเอง และไดพฒนาศกยภาพของตนเองอยางเตมท ซงแนวคดการจดการศกษานเ ปนแนวคดทมรากฐานจากปรชญาการศกษาและทฤษฎการเรยนรตางๆ ทไดพฒนามาอยางตอเนองยาวนานและเปนแนวทางทไดรบการพสจนวาสามารถพฒนาผรบบรการใหมคณลกษณะทตองการอยางไดผล (วฒนาพร ระงบทกข, 2542 : 4)

การจดการเรยนการสอนเนนผรบบรการเปนศนยกลาง หมายถง การจดกจกรรมทมงจดกจกรรมทสอดคลองกบการด ารงชวต เหมาะสมกบความสามารถาและความสนใจของผรบบรการ โดยใหผรบบรการม

32

สวนรวมและลงมอปฏบตจรงทกขนตอน จนเกดการเรยนรดวยตนเอง (วฒนาพร ระงบทกข , 2542 : 11) และ ณฐวฒ กจรงเรอง และคณะ (2545 : 10) กลาววาการจดการสอนทเนนผรบบรการเปนส าคญ หมายถง การจดการเรยนรทหลากหลายสอดคลองกบความถนด ความสนใจ และความแตกตางระหวางบคคล ผรบบรการมสวนรวมในการก าหนดสาระทจะเรยนร ท ากจกรรม และปฏบตจรง จนคนพบขอควรรและวธการปฏบตดวยตนสเองและจากแหลงเรยนรทหลากหลาย และสามารถน าความรไปประยกตใชในชวตประจ าวน

หลกกำรพนฐำนของแนวคดผเรยนเปนศนยกลำง (วฒนาพร ระงบทกข, 2542 : 7) โดยผวจยไดประยกตแนวคดผเรยนเปนศนยกลางมาใชเปนเทคนคการสรางโปรแกรม

ปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพ 3 Self ทเนนผรบบรการเปนศนยกลางในการวจยในครงน 1) ผรบบรกำรมบทบำทตอกำรเรยนรของตน ผรบบรการเปนผเรยนร บทบาทของผใหบรการ คอ ผสนบสนน (Supporter) และเปน

แหลงความร (Resource Person) ของผรบบรการ ผรบบรการจะรบผดชอบตงแตเลอกวางแผนสงทตนจะเรยน หรอเขาไปมสวนรวมในการเลอก และจะเรมตนการเรยนรดวยตนเอง ดวยการศกษาคนควารบผดชอบการเรยนตลอดจนการประเมนผลการเรยนรดวยตนเอง

2) เนอหำวชำมควำมส ำคญและมควำมหมำยตอกำรเรยนร ในการออกแบบการเรยนร ปจจยส าคญทจะตองน ามาพจารณาประกอบดวย เนอหาวชา

ประสบการณเดม และความตองการของผรบบรการ การเรยนรทส าคญและมความหมายจงขนอยกบ สงทสอน (เนอหาฉ และวธทใชสอน (เทคนคการสอน)

3) กำรเรยนรจะประสบผลส ำเรจหำกผรบบรกำรมสวนรวมในกจกรรมกำรเรยนกำรสอน ผรบบรการจะไดรบความสนกสนานจากกการเรยน หากไดเขาไปมสวนรวมในการเรยนรไดท างานรวมกบเพอน ๆ ไดคนพบขอค าถามและค าตอบใหม ๆ สงใหม ๆ ประเดนททาทายและความสามารถในเรองใหม ๆ ทเกดขน รวมทงการบรรลความส าเรจของงานทพวกเยารเรมดวยตนเอง

4) สมพนธภำพทดระหวำงผำรบบรกำร การมปฏสมพนธทดในกลมจะชวยสงเสรมความเจรญงอกงาม การพฒนาความเปนผใหญ

การปรบปรงการท างาน และการจดการกบชวตของแตละบคคล สมพนธภาพทเทาเทยมกนระหวางสมาชกในกลม จงเปนสงส าคญทจะชวยสงเสรมการแลกเปลยนเรยนรซงกนและกนของผรบบรการ

5) ผใหบรกำร คอ ผอ ำนวยควำมสะดวกและเปนแหลงควำมร ในการจดการเรยนการสอนแบบเนนผรบบรการเปนศนยกลาง ผใหบรการจะตองม

ความสามารถทจะคนพบความตองการทแทจรงของผรบบรการ เปนแหลงความรททรงคณคาของผรบบรการและสามารถคนควาหาสอวสดอปกรณทเหมาะสมกบผรบบรการ สงส าคญทสดคอความเตมใจของผใหบรการทจะชวยเหลอโดยไมมเงอนไข ผใหบรการจะใหทกอยางแกผรบบรการ ไมวาจะเปน ความเชยวชาญ ความร เจตคต และการฝกฝน โดยผรบบรการมอสระทจะรบหรอไมรบการใหนนกได

6) ผรบบรกำรมโอกำสเหนตนเองในแงมมทแตกตำงจำกเดม การจดการเรยนการสอนทเนนผรบบรการเปนศนยกลาง มงใหผรบบรการมองเหนตนเองใน

แงมมทแตกตางออกไป ผรบบรการจะมความมนใจในตนเองและควบคมตนเองไดมากขน สามารถเปนในสงทอยากเปน มวฒภาวะสงมากขน ปรบเปลยนพฤตกรรมตนใหสอดคลองกบสงแวดลอม และมสวนรวมกบเหตการณตาง ๆ มากขน

7) กำรศกษำคอกำรพฒนำประสบกำรณกำรเรยนรของผรบบรกำรหลำยๆ ดำนพรอมกน

การเรยนรทเนนผรบบรการเปนศสนยกลาง เปนจดเรมตนของการพฒนาผรบบรการหลายๆ ดาน คณลกษณะ ดานความรความคด ดานการปฏบตและอารมณความรสกจะไดรบการพฒนาไปพรอมกน

33

เทคนคกำรจดกจกรรมทเนนผรบบรกำรเปนศนยกลำง มเทคนคการจดการเรยนการสอนอยมากมายหลายวธทสงเสรม และใหความส าคญกบ

ผรบบรการในฐานะศนยกลาง ซงผใหบรการสามารถน าไปปรบใชใหเหมาะกบลกษณะของผรบบรการ จดประสงคการเรยนร และเนอหาหรอสาระการเรยนรตาง ๆ ซงกรมสขภาพจต กระทรวงสาธารณสข (2543) ไดกลาวไววา การจดกจกรรมทเนนผรบบรการเปนศนยกลาง เปนการจดกจกรรมโดยใหผรบบรการเปนผลงมอปฏบต เปนการเปลยนบทบาทของทงผรบบรการและผใหบรการ โดยผรบบรการจากการเปนผรบการถายทอดกเปนผรบและใหขอมล และผใหบรการกเปลยนเปนผจดประสบการณการเรยนร วธการทเนนผรบบรการเปนศนยกลางทสมบรณทสด คอ การมสวนรวมและกระบวนการกลม ดงนนในการวจยครงนไดใชเทคนคการมสวนรวมและกระบวนการกลมในการจดกจกรรมทเนนผรบบรการเปนศนยกลาง

เทคนคเรยนรแบบมสวนรวม (Participatory Learning) การเรยนรแบบมสวนรวม เปนการเรยนรทเนนผรบบรการเปนศนยกลาง (กรมสขภาพจต

กระทรวงสารณสข, 2543 ; วฒนาพร ระงบทกข. 2542) องคประกอบของกำรเรยนรแบบมสวนรวม มองคประกอบส าคญอย 4 ประการ คอ 1) ประสบกำรณ (Experiential Learning) เปนขนตอนทผใหบรการผสอนพยายาม

กระตนใหผรบบรการน าประสบการณเดมของตนออกมาใชในการเรยนและแบงปนประสบการณของตนกบเพอน ๆ ทอาจมประสบการณคลายหรอแตกตางกน

2) กำรสะทอนควำมคดและอภปรำย (Reflect and Discussion) เปนขนตอนทผรบบรการไดมโอกาสแสดงความคดเหน และความรสกของตนเองแลกเปลยนกบสมาชกในกลม ซงผใหบรการจะเปนผก าหนดประเดนการวเคราะห วจารณ และผรบบรการไดรถงความคด ความรสกของคนอนทแตกตางไปจากตนเอง ซงจะชวยใหเกดการเรยนรทกวางขวางขน และผลของการสะทอนความคดเหนการอภปรายจะท าใหไดขอมลสรปทหลากหลาย และผรบบรการไดเรยนรการท างานเปนทม

3) ควำมเขำใจและเกดควำมคดรวบยอด (Understanding and Conceptualization) เปนขนตอนการสรางความเขาใจและน าไปสการเกดความคดรวบยอด อาจจะเกดขนโดยผรบบรการเปนฝายรเรมและผใหบรการชวยเตมแตงใหสมบรณ หรอผใหบรการอาจน าทางแลว ผรบบรการสานตอจนความคดนนสมบรณเปนความคดรวบยอด

4) กำรทดลองหรอกำรประยกตแนวคด (Experimentation/Application) เปนขนตอนทใหผรบบรการน าเอาการเรยนรทเกดขนใหมไปประยกตใชในลกษณะหรอสถานการณตาง ๆ จนเกดเปนแนวทางปฏบตของผรบบรการเอง

ความสมพนธขององคประกอบทง 4 ประการ จะเปนอยางพลวตร โดยอาจเรมตนจากจดใดจดหนง และความเคลอนยายไปมาระหวางองคประกอบตาง ๆ ดงนน ในแงของการเรยนการสอนจงอาจเรมตนทองคประกอบใดกอนกได แตส าคญทการจดกระบวนการใหครบทกองคประกอบ

34

หลกกำรส ำคญของกำรเรยนรแบบมสวนรวม (Participatory Learning) การเรยนรเชงประสบการณ (Experiential Learning) + กระบวนการกลม (Group Process) เชงประสบการณ (Experience)

การทดลอง/การประยกตแนวคด การสะทอน/การอภปราย การเรยนรสงสด (Experimentation / Application (Reflection and Discussion)

การมสวนรวมสงสด การบรรลงาน การคดรวบยอด (Concept) ภำพประกอบ 2 หลกการส าคญของการเรยนรแบบมสวนรวม (กรมสขภาพจต กระทรววง

สาธารณสข, 2543; วฒนาพร ระงบทกข, 2542 : 42) กำรเรยนรแบบมสวนรวม ประกอบดวยหลกกำรเรยนรพนฐำน 2 อยำงคอ (กรมสขภาพจต

กระทรวงสาธารณสข, 2543 และวฒนาพร ระงบทกข, 2542 : 43) 1) กำรเรยนรเชงประสบกำรณ (Experiential Learning)

เปนการเรยนรทมงเนนใหผรบบรการสรางความรจากประสบการณเดม มลกษณะส าคญ 5 ประการ ดงน

1.1 เปนการเรยนรทอาศยประสบการณของผรบบรการ 1.2 กอใหเกดการเรยนร ใหม ๆ ททาทายและตอเนอง เปนการเรยนร เชงรก (Active

Learning) คอ ผรบบรการตองท ากจกรรมตลอดเวลา ไมไดนงฟงการบรรยายอยางเดยว 1.3 มปฏสมพนธระหวางผรบบรการกบผใหบรการ 1.4 มปฏสมพนธทเกดขนกอเกดการขยายตวของเครอขายความรททกคนมอยออกไปอยาง

กวางขวาง 1.5 เปนการเรยนรทอาศยการสอสารทกรปแบบ การพดหรอ การเขยนการวาดรป การ

แสดงบทบาทสมมต ซงเอออ านวยใหเกดการเปลยนแปลง การวเคราะหและสงเคราะหการเรยนร 2) กำรเรยนรดวยกระบวนกำกรกลม (Group Process)

วธส าคญทท าใหเกดการเรยนรแบบมสวนรวมในทก ๆ องคประกอบ คอ กระบวนการกลม ซงจะเอออ านวยใหผรบบรการไดแลกเปลยนและแบงปนประสบการณไดสะทอนความคดและอภปราย ไดสรปความคดรวบยอด ตลอดจนไดทดลองหรอประยกตแนวคด กระบวนการกลมจะชวยท าใหผรบบรการไดมสวนรวมสงสดและท าใหบรรลผลงานสงสด

35

กระบวนกำรกลม (Group Process) การเรยนรสงสด มสวนรวมสงสด + บรรลงานสงสด (Maximum Participation) (Maximum Performance)

ภำพประกอบ 3 กระบวนการกลม (วฒนาพร ระงบทกข, 2542 : 43)

การมสวนรวมสงสด (Maximum Participation) ของผรบบรการขนอยกบการออกแบบกลม ซงมตงแตกลมเลกทสด คอ 2 คน จนกระทงกลมใหญ กลมแตละประเภทมขอดและขอจ ากดตางกน ผรบบรการทกคนควรมสวนรวมในทกกจกรรมของแตละองคประกอบ ฉะนนผใหบรการจงตองพจารณาจ านวนผรบบรการ

การบรรลงานสงสด (Maximum Performance) ถงแมผสอนจะออกแบบกลมใหผรบบรการทกคนมสวนรวมในการท ากจกรรมแลวกตาม แตสงทส าคญอกอยางหนงทจะท าใหกลมผรบบรการบรรลงานสงสดไดคอ การออกแบบงาน ซงเปนกจกรรมทผสอนจะตองจดท าเปนใบงานทก าหนดใหกลมผรบบรการท ากจกรรมใหบรรลวตถประสงคของการเรยนรในแผนการสอน

กำรออกแบบกลมเพอกำรมสวนรวมสงสด ผใหบรการตองพจารณาออกแบบกลมใหเหมาะสมกบผรบบรการ และกจกรรมในแตละ

องคประกอบของการเรยนร กลมแตละประเภทมขอดและขอจ ากดดงตอไปน กำรออกแบบงำนเพอบรรลงำนสงสด แมวาการออกแบบกจกรรมการเรยนรโดยใชกระบวนการกลมทหลากหลายจะชวยใหเกดการมสวน

รวมไดมาก แตกยงมขอจ ากดอยบาง เชน ในเรองเวลาทใช ความลกซงหรอความหลากหลายในประเดนการอภปราย หวใจส าคญของการงบรรลงานสงสดจงอยทการออกแบบงานซงมองคประกอบทส าคญ คอ

1. ก าหนดกจกรรมทชดเจนวาจะใหผรบบรการแบงกลมอยางไร เพอท าอะไร ใชเวลามากนอยเพยงไร เมอบรรลงานแลวใหท าอะไรตอ เชน เตรยมเสนอผลงานหนาชน

2. ก าหนดบทบาทของกลมหรอสมาชกทชดเจน โดยทวไปการก าหนดบทบาทในกลมยอย ควรใหแตละกลมมบทบาททแตกตางกน เมอมารวมเสนอในกลมใหญจงจะเกดการขยายการเรยนรโดยใชเวลานอยและไมนาเบอ การก าหนดบทบาทใหแตละกลมท างานยงรวมถงการก าหนดบทบาทสมาชกในกลมดวย

งำนวจยทเกยวของกบผรบบรกำรเปนศนยกลำง องศนนท (Ungsinun, 2012) ไดศกษาผลของโปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพตาม

หลกการ PROMISE ทเนนผรบบรการเปนศนยกลางในกลมทมความเสยงของโรคเมตาบอลก โดยมวตถประสงคเพอศกษาผลของโปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพโดยใชหลกการ PROMISE ตามแบบจ าลองชป (CIPP Model) และศกษาพฤตกรรมสขภาพ 3 Self ไดแก การรบรความสามารถของตนในการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพ การก ากบพฤตกรรมสขภาพตนเอง และการดแลสขภาพตนเองของผเขารวมโครงการ และคาดชนชวดทางสขภาพ ไดแก คาดชนมวลกาย คาความาดนโลหต และเสนรอบเอว กลมตวอยางคอ ผบงคบบญชา 30 โครงการ ผลการศกษาพบวาภายหลงการเขารวมโครงการผเขารวมโครงการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพมพฤตกรรมสขภาพ 3 Self สงกวากอนเขารวมโครงการอยางมนยส าคญทางสถต และมคาดชนชขวดดานสสขภาพ ไดแก คาดชนมวลกาย คาความดนโลหต และเสนรอบเอวลดลงกวากอนเขารวมโครงการอยางมนยส าคญทางสถต และบญรวม แกวบญเรอง (2548) ไดศกษาผลของโปรแกรมสงเสรมสขภาพโดยการประยกตใชทฤษฎความสามารถตนเองรวมกบกราบวนการเรยนรอยางมสวนรวมในการออกก าลงกายเพอสขภาพของนกศกษาชนปท 1 วทยาลยการสาธารณสขสรน

36

ธรในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เปนงานวจยกงทดลอง กลมตวอยางประกอบดวยกลมทดลอง 50 คน กลมเปรยบเทยบ 50 คน กลมทดลองไดรบโปรแกรมสงเสรมสขภาพทประยกตทฤษฎความสามารถตนเองรวมกบกระบวนการเรยนรอยางมสวนรวม โดยการประชมกลม อภปรายกลม แจกคมอการออกก าลงกายเพอสขภาพ เสนอตวแบบ สาธตและฝกเตนแอโรบคจากสอวดทศนและตวแบบการกระตนเตอนจากผวจยและผชวยวจย ผลการวจย พบวา หลงทดลองกลมทดลองมคะแนนเฉลยการรบรความสามารถตนเองในการออกก าลงกายเพอสขภาพ มคะแนนเฉลยความคาดหวงในผลลพธของการออกก าลงกายเพอสขภาพ มคะแนนเฉลยการปฏบตการออกก าลงกายเพอสขภาพ และมคาเฉลยชพจรขณะพกดขนกวากอนทดลองและดขนกวากลมเปรยบเทยบอยางมนยส าคญทางสถต

จากการประมวลเอกสารสรปไดวา เทคนคการเนนผรบบรการเปนศนยกลาง หมายถงผรบบรการเปนผลงมอปฏบตเองทกขนตอนจนเกดการเรยนรดวยตนเอง มการวางแผน ก าหนดเปาหมาย และขอตกลงในการรวมกจกรรมดวยกน โดยผรบบรการรวมมอรวมใจในการปฏบต รวมรบผดชอบ รวมทงแลกเปลยนเรยนรประสบการณซงกนและกน รบฟงความเหนของผอน ชวยเหลอซงกนและกน โดยใชกระบวนการมสวนรวมและกระบวนการกลมในการทจะน าไปสเปาหมายเพอใหน าหนกลดลงของสมาชกภายในกลมและภาพรวมของกลม ผใหบรการจะจดกจกรรมใหเหมาะสมกบความสามารถและความสนใจของผใหบรการ

เมอเปรยบเทยบการจดการเรยนรทเนนผรบบรการเปนศนยกลางกบการเนนผใหบรการเปนศนยกลาง เพอใหสามารถพจารณาไดชดเจนขนโดยจ าแนกออกเปน 4 ดาน โดยสรปดงตาราง 2 (สมนฑา พรหมบญ, 2540: 11 – 12) ตำรำง 2 เปรยบเทยบการจดการเรยนรทผรบบรการเปนศนยกลางและผใหบรการเปนส าคญ (สมนฑา

พรหมบญ, 2541) เทคนค ผใหบรกำรเปนศนยกลำง ผใหบรกำรเปนส ำคญ

1. ดานบทบาทผใหบรการ ผถายทอดความร ผจดการใหเกดการเรยนร 2. ดานหนาทผใหบรการ ผใหบรการพดเปนสวนใหญ

ผรบบรการพดเปนสวนนอย ผใหบรการเตรยมสงทจะพด ผใหบรการสอนสงทควรร

ผใหบรการพดเปนสวนนอย ผรบบรการพดเปนสวนใหญ ผใหบรการเตรยมกจกรรมและค าถามทก ร ะต น ให ผ ร บบร ก า ร พดและท ากจกรรม ผใหบรการสอนสงทผใหบรการรหรอไมรกได

3. ดานจดมงหมาย เนนเนอหาความร ตางคนตางรบร

เนนใหผรบบรการคดท าและแสดงออก เพอแกปญหาและเพอการสรางสรรค มงเนนการเรยนแบบมสวนรวมเปนสวนใหญ

4. ดานการวดและประเมนผล สอบความาร ความจ า เปนสวนใหญ

วดและประเมนผลหลายดาน เชน ผลงานทท า การมสวนรวม

37

ตอนท 5 ปจจยทำงจตสงคมทเกยวของกบกำรปรบเปลยนพฤตกรรมสขภำพ ปจจยทำงจต ไดแก เจตคตทดตอพฤตกรรมสขภาพ เจตคตทมตอพฤตกรรมสขภาพ หมายถง ความรสกของบคคลทมตอพฤตกรรมสขภาพทเกดมาจาก

การเรยนร ประสบการณ อาจแสดงพฤตกรรมตอสงตางๆในทางบวก คอ เหนดวย พอใจ ยอมรบหรอสนบสนน หรอในทางลบ คอ ไมเหนดวย ไมพอใจ ไมยอมรบ หรอไมสนบสนน (พนดา พฒนบนเมอง, 2545) สอดคลองกบ พวงรตน ทวรตน (2540) ไดใหความหมายวาเจตคต หมายถง ความรสกของบคคลอนเปนผลเนองมาจากการเรยนร ประสบการณ และเปนตวกระตนใหบคคลแสดงพฤตกรรมสขภาพตอสงตางๆ ไปในทศทางใดทศทางหนง ซงอาจเปนไปในทางสนบสนนหรอตอตานกได เชนเดยวกบไอเซนและฟชไบน กลาววา เจตคตตอพฤตกรรมสขภาพ (Attitude towards behavior) (Ajzen & Fishbein,1980; ธระพร อวรรณโณ, 2535: 255-265; ศรวรรณ โพธวน, 2546: 24-26; อางใน พชร ดวงจนทร, 2550: 36 - 39) หมายถง ความรสกของบคคลตอการกระท าพฤตกรรมสขภาพนนวาเปนทางบวกหรอทางลบ หรอสนบสนน-ตอตานการกระท านนๆ โดยทวไปถาบคคลมเจตคตทางบวกมากเทาใด กควรมเจตนาหนกแนนทจะกระท าพฤตกรรมมากเทานน ในทางตรงขามถาบคคลมเจตคตทางลบมากเทาใด กควรมเจตนาหนกแนนทจะไมกระท าพฤตกรรมมากเทานน ดวงเดอน พนธมนาวน (2524 : 5 - 9 ) กลาววา เจตคต (Attitude) หมายถง การทบคคลประเมนสงหนงสงใดในลกษณะของความชอบหรอไมชอบ เจตคตจะรวมเอาความรสกนกคดหรอความเชอวาสงนนมประโยชนหรอมโทษไวดวย เจตคตของบคคลตอสงใดสงหนงนนจะประกอบดวย 1) ความรเชงประเมนคา (Cognitive Component) หมายถง การทบคคลรบรเกยวกบวตถสงของหรอเหตการณตางๆ รวมทงความเชอของบคคลทมตอสงนนๆ วาดหรอเลว มประโยชนหรอโทษสงต าเพยงใด และความรเชงประเมนคานจะมความสมพนธกบพฤตกรรมหรอการกระท าของบคคลดวย 2) ความรสก (Affective Component) หมายถง ความรสกของบคคลในลกษณะชอบหรอไมชอบ พอใจหรอไมพอใจตอสงนนๆ การทบคคลรวาสงใดมโทษ บคคลนนกจะรสกไมชอบหรอเกลยดสงนน สวนมากแลวความรสกพอใจของบคคลตอสงนนๆ ดวย 3) ความพรอมทจะกระท า (Behavior Intention Component or Action Tendency Component) หมายถงความพรอมทจะแสดงออกมาในรปของความชวยเหลอ ใหการสนบสนนหรอยอมรบในสงทตนพอใจ หรอเหนวามประโยชน แตในทางตรงกนขามถาบคคลมความรสกวาสงนนมโทษเขากจะปฏเสธและไมสนบสนนสงเสรมสงนน

องคประกอบของเจตคต เจตคตเปนตวแปรทการวจยทางสาธารณสขในปจจบนไดใหความสนใจศกษา เนองจากมการศกษา

พบวา เจตคตเปนตวแปรหนงทจะท านายพฤตกรรม ซงน าไปสการพฒนาหรอเปลยนพฤตกรรมสขของบคคลนนได ปจจบนมแนวคดทอธบายองคประกอบเจตคตไว 3 แนวคด ดงน (นออน พณประดษฐ, 2541)

เจตคตม 3 องคประกอบ แนวคดนจะระบวาเจตคตม 3 องคประกอบ ไดแก 1) องคประกอบดานความรคด (Cognitive Component) ประกอบดวย ความเชอ ความร ความคดและความคดเหน 2) องคประกอบดานอารมณ ความรสก (Affective Component) หมายถง ความรสกชอบ - ไมชอบ หรอทาทางทด – ไมด 3) องคประกอบดานพฤตกรรม (Behavioral Component) หมายถง แนวโนมหรอความพรอมทบคคลจะปฏบต เจตคตม 2 องคประกอบ แนวคดนจะระบวา เจตคตม 2 องคประกอบ ไดแก 1) องคประกอบดานความรคด (Cognitive Component) 2) องคประกอบดานอารมณ ความรสก (Affective Component) และเจตคตม 1 องคประกอบ คอ อารมณความรสกในทางชอบหรอไมชอบทบคคลมตอสงหนงสงใด นอกจากนน เจตคตยงมลกษณะอก 2 ประการ คอ 1) มทศทาง (Direction) หมายถง เจตคตของบคคลทมทศทางไปในทางบวกหรอลบ ดหรอเลวพอใจหรอไมพอใจตอสงใดสงหนง หรอสถานการณหนงสถานการณใด 2) เจตคตมปรมาณ (Magnitude) หมายถง ความเขมหรอความรนแรง กลาวคอ บคคลมเจตคตตอสงหนงสงใดรนแรงสงหรอเจตคตตออกสงหนงไมรนแรงหรอบางเบา ปรมาณ

38

เหลานขนอยกบความสมพนธของสงของหรอสถานการณนน จงควรจะวดเจตคตตามองคประกอบ และคะแนนทศทาง ตลอดจนความรนแรงของเจตคตตอสงหนง กำรวดเจตคตตอพฤตกรรมสขภำพ แบบวดเจตคตตอพฤตกรรมสขภาพผวจยไดปรบปรงแบบวดของอบล เลยววารน (2534) ทสรางแบบวดเจต คตตอพฤตกรรมสขภาพประกอบดวยขอค าถามเกยวกบความรเชงประเมนคาเปนมาตราสวนประเมนคา 6 ระดบจากจรงทสด ถงไมจรงเลย ควบคกนไป มขอค าถามทงหมด 20 ขอ มคาความเชอมนเทากบ 0.70 และศศธร ภขยน (2546) ไดสรางแบบวดเจตคตตอพฤตกรรมสขภาพทประกอบดวยขอค าถามจ านวน 30 ขอ เปนมาตราสวนประเมนคา 6 ระดบจากจรงทสด ถงไมจรงเลย มคาความเชอมนเทากบ 0.81 และอดมศกด แสงวานช (2546) ไดสร างแบบวดเจตคตตอพฤตกรรมสขภาพเชนเดยวกน ประกอบดวยขอค าถามจ านวน 40 ขอ เปนมาตราสวนประเมนคา 6 ระดบจากจรงทสด ถงไมจรงเลย มคาความเชอมนเทากบ 0.91 และสพชชา วงคจนทร (2554) ไดสรางแบบสอบถามเจตคตทมตอพฤตกรรมสขภาพของบคคลกรกรมอนามยกระทรวงสาธารณสข มขอค าถาม 9 ขอ เปนมาตราสวนประเมนคา 6 ระดบ จาก จรงทสด ถง ไมจรงเลย มคาความเชอมน 0.82 งำนวจยเกยวกบเจตคตทดตอพฤตกรรมสขภำพกบพฤตกรรมสขภำพ จากการศกษาของอบล เลยววารณ (2534) ทไดศกษาความส าคญของการศกษาทมตอจตลกษณะและพฤตกรรมสขภาพของผปฏบตงานในเขตกรงเทพมหานคร โดยศกษาในกลมผท างานในโรงงานและโรงพยาบาล พบวา ตวท านายทส าคญทสดของพฤตกรรมสขภาพ คอ เจตคตตอพฤตกรรมสขภาพ และ ศศธร ภขยน (2546) ไดท าการศกษาจตลกษณะและปจจยสถานการณทเกยวของกบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของพยาบาล โรงพยาบาลกาฬสนธ พบวา กลมทมเจตคตทดตอการดแลสขภาพตนเองสง จะมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองสงกวากลมทมปจจยดงกลาวต า และวรพล จนธมา (2541) ไดศกษาลกษณะมงอนาคตและควบคมตน เจตคตตอการออกก าลงกาย และพฤตกรรมการออกก าลงกายของบคลากรในมหาวทยาลยเทคโนโลยสรนาร พบวา เจตคตตอการออกก าลงกายเปนตวท านายทดทสดของพฤตกรรมการออกก าลงกาย โดยสามารถท านายได รอยละ 45 และเจตคตตอการออกก าลงกายมความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการออกก าลงกาย อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .001 ซงสอดคลองกบเมอรดกและฮนซอ (Murdaugh ;& Hinshaw, 1986) ทท าการศกษาจตลกษณะทสงผลตอการกระท าพฤตกรรมสขภาพ พบวา เจตคตตอการออกก าลงกายจะสงผลใหบคคลมพฤตกรรมการออกก าลงกายอยางสม าเสมอ

สรปไดวา เจตคตทดตอพฤตกรรมสขภาพ หมายถง การประเมนทางบวก-ลบ ของบคคลตอการกระท าพฤตกรรมสขภาพ และเปนความรสกโดยรวมของบคคลในลกษณะชอบหรอไมชอบ พอใจหรอไมพอใจตอการกระท าพฤตกรรมสขภาพ ของผรบบรการภาวะอวน ซงเจตคตเปนตวแปรส าคญทสามารถท านายพฤตกรรมของบคคลและเมอบคคลมเจตคตทดตอพฤตกรรมแลวจะสงผลตอการการกระท าพฤตกรรมสขภาพทด ดงนนจงอาจกลาวไดวา คนทมเจตคตตอพฤตกรรมสขภาพมากกวาแสดงวามเจตคตตอพฤตกรรมสขภาพดกวา คนทมเจตคตทดตอพฤตกรรมสขภาพต ากวาแสดงวามเจตคตทดตอพฤตกรรมสขภาพต ากวา ในการวจยครงนใชแแบบวดทปรบมาจากศศธร ภขยน (2546) และอดมศกด แสงวานช (2546) และสพชชา วงคจนทร (2554) โดยมการปรบขอค าถามใหเหมาะสมกบการศกษาในครงน ขอค าถามมลกษณะเปนแบบวดมาตราประเมนคา 6 ระดบ ตงแต “จรงทสด” จนถง “ไมจรงเลย” มขอค าถามทมทงทางบวกและทางลบ

กำรไดรบกำรสนบสนนทำงสงคมกบพฤตกรรมสขภำพ การสนบสนนทางสงคมนนถอเปนสาเหตดานสถานการณหรอสาเหตภายนอก เพราะการด ารงอยของมนษยในสงคมจ าเปนตองมการตดตอสอสาร มการแลกเปลยนความคดเหน และความรสกซงกนและกน เพอใหเกดความรสกมนคง รสกวาตนเองเปนทยอมรบของบคคลในสงคม การพงพาอาศยซงกนและกน

39

เปนแรงสนบสนนทางสงคม จากการศกษาวจยของไทเดน (เพชรา อนทรพานช, 2536 อางองจาก Tiden, 1985) พบวา การสนบสนนทางสงคมเปนตวแปรทางจตสงคมทมความสมพนธกบสขภาพและพฤตกรรมสขภาพอนามย และเปนสงทกอใหเกดผลดตอภาวะสขภาพ บคคลทไดรบการสนบสนนทางสงคมอยางเพยงพอจะชวยลดความเครยด สามารถปรบตวไดถกตองเหมาะสมน าไปสการมสขภาพอนามยทด นอกจากนพบวา การสนบสนนทางสงคมสามารถท านายถงชวตความเปนอยทดดวย (William, 2000) สอดคลองกบอสราเอล (Israel, 1985:65-80) กลาววา การสนบสนนทางสงคมจงเปนเสมอนแรงกระตนพฤตกรรมสงเสรมสขภาพซงมความส าคญตอภาวะสขภาพของมนษย และมนกวชาการหลายทานกลาวถงการสนบสนนทางสงคม เปนปจจยทมอทธพลตอการเผชญความเครยด เพราะการสนบสนนทางสงคมทไดรบนน จะท าใหบคคลเกดความรสกมคณคาในตนเอง มอารมณมนคง เกดความรสกมนใจในตวเองและแกปญหาไดตรงจด แรงสนบสนนทางสงคม (Social Support) ไดถกน ามาประยกตใชในการแกปญหาทางพฤตกรรมสขภาพทงสขภาพจตและสขภาพกาย เพราะสาเหตทวาคนเราเกดมาแลวไมไดอยคนเดยวในสงคมตองมการตดตอพบปะกบบคคลอนเสมอ การตดตอกนท าใหรจกกนท าใหเกดความสมพนธกบคนอนหลายคน จนกลายเปนเครอขายทางสงคม (Social Network) ขนซงเครอขายทางสงคมเปนเครอขายโยงใยทแสดงใหเหนวาคนนนมการตดตอสมพนธกบใครบาง เชน กบคนในครอบครวและญาต เปนตน จากคนใกลตวขยายวงกวางออกไปถงเพอนบาน เพอนทเรยนหนงสอดวยกน เพอนรวมงาน ผน าชมชน เจาหนาทสาธารณสขและสมาชกชมรม หรอสมาคมตางๆ เปนตน การไดตดตอกนและการไดสอสารกนท าใหเกดการแลกเปลยนขอมลขาวสาร สรางความสนทสนมคนเคยท าใหมโอกาสเกอหนนซงกนและกนมการชวยเหลอกนบางครงบคคลหนงอาจจะเปนฝายใหความชวยเหลอแกผอน แตบางครงอาจจะเปนผรบการชวยเหลอจากบคคลอนดวยการเกอกลกนท าใหเกดแรงสนบสนนทางสงคม ควำมหมำยของกำรสนบสนนทำงสงคม

การสนบสนนทางสงคม หมายถง ความมนคงปลอดภย ความผกพนทางดานอารมณและความคดความไววางใจ ความใกลชดสนทสนม การไดเลยงดชวยเหลอ การเปนสวนหนงของสงคม การไดรบการยอมรบ และเหนคณคาและความผกพน (Kaplan & et.al., 1977: 50-51) สอดคลองกบอสราเอล (Israel, 1985:65-80) ไดกลาววา การสนบสนนทางสงคมม 2 แนวทาง คอ 1) หมายถง ความพอใจตอความจ าเปนพนฐานของสงคมในแตละคนซงไดรบมาจากสงแวดลอมในสงคมของคนคนนน โดยไดรบจากการตดตอสมพนธกบคนในกลมสงคม 2) หมายถง ความสมพนธทมอยหรอหายไปของแหลงซงใหการสนบสนน คอ บคคลทมความส าคญตอคนคนนน ส าหรบความจ าเปนพนฐานทางสงคมทบคคลไดจากกลม และธอทส (Thoits, 1982: 147-148) ไดใหความหมายแรงสนบสนนทางสงคมวา การทบคคลในเครอขายสงคมไดรบการชวยเหลอดานอารมณและสงคม สงของหรอขอมล ซงการสนบสนนน จะชวยใหบคคลสามารถเผชญและตอบสนองตอความเจบปวยหรอความเครยดไดในระยะเวลาทรวดเรวขน และเหนวาเปนมโนทศนหลายมต ซงจะพจารณามตใดมตหนงไมไดตองพจารณารวมกนทกดาน และเซลเฟอร (Shaefer, Coyne & Lazarus, 1981) กลาววา การสนบสนนทางสงคม หมายถง สงทประคบประคองจตใจของคนในสงคม หมายถง การแลกเปลยนแหลงประโยชนระหวางผรบกบผให โดยมจดมงหมายเพอสงเสรมใหผรบมความผาสก และกอทเทล (Stewart, 1993 อางองจาก Gottlied,1983) กลาววา การสนบสนนทางสงคม หมายถง การใหขอมลขาวสารหรอค าแนะน า การชวยเหลอดานวตถหรอการกระท าทไดรบจากผทมความใกลชด เพอประโยชนดานอารมณและพฤตกรรมตอผรบ

จากการประมวลเอกสารสรปไดวาการสนบสนนทางสงคม หมายถง สงทผรบการสนบสนนทางสงคมไดรบความชวยเหลอทางดานขอมล ขาวสาร วตถสงของ หรอการสนบสนนทางดานจตใจจากผใหการสนบสนน ซงอาจเปนบคคลหรอกลมคน ซงเปนผลท าใหผรบปฏบตไปในทางทผใหตองการ

40

องคประกอบของกำรสนบสนนทำงสงคม มผศกษาเกยวกบแรงสนบสนนทางสงคมและแบงประเภทไวมากมดงน ธอทส (Thoits, 1986: 417) ไดแบงการสนบสนนทางสงคมออกเปน 3 ประเภทคอ 1. การสนบสนนดานเครองมอ (Instrumental Aid) หมายถง การชวยเหลอดานแรงงาน อปกรณ

สงของ เงนทอง ทจะท าใหบคคลไดรบนนสามารถด ารงบทบาทหรอหนาททรบผดชอบไดตามปกต 2. การสนบสนนดานขอมลขาวสาร (Informational Aid) หมายถง การใหการสนบสนนทางดาน

ขอมลขาวสาร รวมทงการแนะน าและขอมลยอนกลบ (Feedback) 3. การใหการสนบสนนดานอารมณและสงคม (Socioemotional Aid) หมายถง การใหความรก

การดแลเอาใจใส การยอมรบ เหนคณคาและการเปนสวนหนงของสงคม ไวส (Weiss, 1969 อางองจาก Diamond & Johes, 1983: 146) ไดกลาวถงชนดของการ

สนบสนนทางสงคมและผลของการขาดการสนบสนนทางสงคมตามชนดตาง ๆ ดงน 1. การไดรบความผกพนใกลชดสนทสนม (Attachment) เปนสมพนธภาพแหงความใกลชดทท าให

รสกวาตนเปนทรกและไดรบการดแลเอาใจใส ซงมกไดรบจากบคคลใกลชด เชน คสมรส สมาชกในครอบครวเดยวกน ถาขาดการสนบสนนชนดนจะรสกเดยวดาย

2. การไดมโอกาสเลยงดผอน (Opportunity of Nurturance) หมายถง การทบคคลมความรบผดชอบ ในการเลยงดหรอชวยเหลอผอนแลวท าใหตนเองเกดความรสกวาเปนทตองการของบคคลอนและพงพาอาศยได ถาขาดการสนบสนนชนดนจะท าใหบคคลรสกวาชวตนไรคา

3. การมสวนรวมในสงคมหรอเปนสวนหนงของสงคม (Social Integration) หมายถง การมโอกาสไดเขารวมในกจกรรมสงคม ท าใหมการแบงปน แลกเปลยนซงกนและกน รวมทงมความหวงใยซงกนและกน ถาขาดแรงสนบสนนชนดนจะท าใหบคคลรสกวาถกแยกออกจากสงคม

4. การไดรบก าลงใจวาเปนผมคณคา (Reassurance of Worth) หมายถง การทบคคลไดรบการเคารพ ยกยอง และชนชม ทสามารถแสดงบทบาททางสงคมอนเปนทยอมรบของสมาชกในครอบครวและสงคม ถาขาดการสนบสนนชนดนจะท าใหบคคลรสกขาดความเชอมนหรอไรประโยชน

5. ความเชอมนในความเปนมตรทด (Sense of Reliable Alliance) การสนบสนนจะไดมาจากครอบครวหรอเครอญาต ซงมความคาดหวงวาจะไดรบความชวยเหลอ หวงใยซงกนและกนอยางตอเนอง ถาขาดจะท าใหบคคลรสกวาขาดความมนคงและถกทอดทง

6. การไดรบการชแนะ (The Obtaining of Guidance) หมายถง การไดรบความจรงใจชวยเหลอทางดานอารมณ ขอมลขาวสารจากบคคลทตนศรทธา และเชอมนในชวงทบคคลเผชญกบความเครยด หรอภาวะวกฤต ถาขาดการสนบสนนชนดนจะท าใหบคคลรสกทอแทสนหวง

คอบบ (Cobb, 1976: 302) กลาวถงชนดของแรงสนบสนนทางสงคมวา ประกอบดวยการสนบสนน 3 ดาน คอ 1) การสนบสนนดานอารมณ (Emotional Support) คอ การใหความรกและการดแลเอาใจใส 2) การสนบสนนดานการใหการยอมรบและเหนคณคา (Esteem Support) เปนขอมลทย าใหบคคลรวาตนเปนคนมคา เปนทยอมรบของบคคลอน และ3) การสนบสนนดานการไดมสวนรวมและเปนสวนหนงของสงคม (Socially Support) เปนขอมลทท าใหบคคลรบรวาตนเปนสวนหนงของสงคม มการชวยเหลอซงกนและกน

แหลงกำรสนบสนนทำงสงคม โดยปกตกลมสงคมแบงออกเปน 2 ประเภทใหญๆ คอ กลมสงคมปฐมภม ไดแก ครอบครว ญาตพ

นอง และเพอนบาน กลมสงคมทตยภม ไดแก เพอนรวมงาน กลมวชาชพ และกลมสงคมอนๆ (จรยา คมพยคฆ, 2531:99) และอบล นวตชย (2537:285) ไดอางถงแนวคดของแคปแลน (Caplan) เกยวกบการจดกลมบคคล ซงเปนแหลงของการสนบสนนทางสงคมไว 3 กลม คอ

41

1. กลมทมความผกพนกนตามธรรมชาต (Spontaneous or Natural Supportive System) ประกอบดวยบคคล 2 ประเภท คอ

ประเภทท 1 เปนบคคลทอยในครอบครวสายตรง (Kin) ไดแก ป ยา ตา ยาย พอแม ลก หลาน ประเภทท 2 ไดแก ครอบครวใกลชด (Kith) ไดแก เพอนฝง เพอนบาน คนรจกคนเคย คนทท างาน 2. องคกรหรอสมาคมทใหการสนบสนน (Organized Support) หมายถง กลมบคคลทมารวมตว

กนเปนหนวย ชมรม สมาคม ซงไมใชกลมทจดโดยกลมวชาชพทางสขภาพ เชน สมาคม ผสงอาย เปนตน 3. กลมผชวยเหลอทางวชาชพ (Professional Health Care Worker) หมายถง บคคลทอยใน

วงการสงเสรม ปองกน รกษาและฟนฟสขภาพของประชาชนโดยอาชพ บราวน (จรยา คมพยคฆ, 2531:320 - 323 อางองจาก Brown, 1986: 4 – 9 & Mae Elveen,

1978 : 320-323) กลาววา ครอบครวเปนแหลงสนบสนนทางสงคมทมความส าคญ และใกลชดกบบคคลมากทสด รองลงมาจะเปนกลมญาตพนองและกลมเพอน แตอยางไรกตามความตองการสนบสนนจากแหลงตางๆจะมมากนอยตางกนขนอยกบภาวะสขภาพและความตองการของบคคลดวย

กำรวดกำรสนบสนนทำงสงคม การสรางเครองมอวดการสนบสนนทางสงคม สรางบนพนฐานหลายๆ มตของค าจ ากดความของ

การสนบสนนของสงคมตามแนวคดทนกวจยแตละทานยดถอซงแบบวดการสนบสนนของสงคมมดงน 1) Norbeck Social Support Questionnaire (NSSQ) เปนแบบวดการสนบสนนทางสงคมทสรางโดยนอรเบรคและคณะ (Norbeck, Linsey & Carrieri, 1981) ทสรางตามแนวคดของแคท (Kahn, 1979) ซงขอค าถามประกอบดวยการสนบสนนทางสงคม 3 ดาน คอ ดานอารมณ ดานการยนยนรบรองพฤตกรรมของกนและกน และดานการใหความชวยเหลอ ลกษณะค าตอบเปนมาตราสวนประมาณคา 5 ระดบ วดไดทงชนดและปรมาณของการสนบสนนของสงคม 2) The Personal Resource Questionnaire (PRQ) เปนแบบวดการสนบสนนทางสงคมทสรางโดยเบรนและไวรเนอท (Brandt & Weinert, 1981) ทสรางจากแนวคดของไวร (Weiss, 1974) แบงการวดเปน 2 สวน คอ PRQ 1 เปนสวนทวดจ านวนและชนดของแหลงสนบสนนทางสงคมทบคคลไดรบและ PRQ 2 เปนสวนทวดการไดรบการสนบสนนทางสงคม 5 ดาน คอ ดานความใกลชด ดานการดแลเอาใจใส ดานการมสวนรวมในสงคม ดานการไดรบการยอมรบ ดานการไดรบค าแนะน าและชวยเหลอลกษณะค าตอบเปนมาตรสวนประมาณคา 7 ระดบ และ 3) Social Support Questionnaire (SSQ) เปนแบบวดการสนบสนนทางสงคมทสรางโดยเชยรเฟอรและคณะ (Schaefer, Coyne & Lazarus, 1981) ประกอบดวยการไดรบการสนบสนน 3 ดาน คอ ดานอารมณ ดานขาวสาร และดานสงของ และแบงการวดเปน 2 สวน คอ SSQ 1 เปนสวนทวดการสนบสนนดานสงของ สามารถนบจ านวนสงของทไดรบ SSQ 2 เปนสวนทวดการสนบสนนทางสงคมดานอารมณและดานขาวสาร รวมทงแหลงสนบสนนทางสงคม ไดแก คสมรส เพอนสนท เครอญาต เพอนบาน ผรวมงาน และเจาหนาทผดแล ลกษณะค าตอบเปนมาตราสวนประมาณคา 5 ระดบ (Hanucharurnkul, 1988)

โดยแบบวดการสนบสนนทางสงคมของครอบครวทสรางโดยศศธร ภขยน (2546) ไดใชแบบวดการสนบสนนจากครอบครวในการศกษาจตลกษณะและปจจยสถานการณทเกยวของกบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของพยาบาล โรงพยาบาลกาฬสนธ เปนแบบวดทประกอบดวยขอค าถาม 12 ขอ มคาความเชอมนเทากบ 0.86 และปภสสร กมสวรรณ (2546) ไดสรางแบบวดการสนบสนนจากครอบครวเพอศกษาจตลกษณะและการสนบสนนทางสงคมทเกยวของกบพฤตกรรมสขภาพกาย และจตของขาราชการสงอายในมหาวทยาลยขอนแกน ประกอบดวยขอค าถาม 10 ขอ มมาตรประเมน 6 ระดบ ตงแต “จรงทสด” จนถง “ไมจรงเลย”มความเชอมนเทากบ .94 และแบบวดการสนบสนนของครอบครวของฉตรแกว เกษมส าราญ (2549) ทใชในการศกษาความรเรองการดแลสขภาพ บคลกภาพ การสนบสนนทางสงคม กบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของนสตมหาวทยาลยเกษตรศาสตรประกอบดวยขอค าถาม 10 ขอ มคาความเชอมน 0.77 และกสมา สรยา (2550) ไดใชแบบวดการสนบสนนทางสงคมในการศกษาประสทธผลของโปรแกรม

42

ลดน าหนก โดยการประยกตใชแนวคดการก ากบตนเองรวมกบแรงสนบสนนทางสงคม ของพยาบาลปฏบตงานในโรงพยาบาลหนองบวล าภ จงหวดหนองบวล าภ มคาความเชอมน 0.78 เปนตน และสพชชา วงคจนทร (2554) ไดศกษาอทธพลของลกษณะทางจต ลกษณะสถานการณทมตอพฤตกรรมสขภาพและภาวะโภชนาการของบคลากรกรมอนามย กระทรวงสาธารณสข ซงเปนแบบสอบถามประเมนคา 6 ระดบ ประกอบดวยขอค าถาม 30 ขอ มคาความเชอมน 0.89

งำนวจยทเกยวของกบกำรไดรบกำรสนบสนนทำงสงคมกบพฤตกรรมสขภำพ จากการศกษาของคอบบและแคสเซล (Cobb, 1976: 300-313 & Cassel, 1974: 471 – 482

อางองใน องศนนท อนทรก าแหง, 2552:30) ไดศกษาเกยวกบการสนบสนนทางสงคม พบวา ผปวยวณโรค ความดนโลหตสง อบตเหตสวนใหญเปนผทขาด การสนบสนนทางสงคมหรอถกตดขาดจากเครอขายการสนบสนนทางสงคม และการศกษาระบาดวทยายงพบวา คนทขาดการสนบสนนทางสงคม จะเปนผทอยในภาวะของการตดโรคไดงายเนองจากเกดการเปลยนแปลงของระบบตอมไรทอ และมผลท าใหภมคมกนลดลงอกดวย และไดรายงานการศกษาพฤตกรรมการปองกนโรคและการสงเสรมสขภาพ เชน การตรวจรางกายเปนประจ า การออกก าลงกาย การบรโภคอาหาร พบวา ผทได รบการสนบสนนทางสงคมมากจะมพฤตกรรมการปองกนโรคและสงเสรมสขภาพดกวาผทไมไดรบการสนบสนนทางสงคม ดงนน จงเหนไดวามรายงานการศกษามากมายทพบวาการสนบสนนทางสงคมมผลตอสขภาพ ซงแรงสนบสนนทางสงคมมผลทงทางตรงและทางออมตอสขภาพอนามยของบคคลโดยทอทธพลของแรงสนบสนนทางสงคมทผปวยไดรบจากครอบครวเพอนและเพอนบานชวยใหมอาการดขน นอกจากนการไดรบบรการจากแพทยและพยาบาลสม าเสมอจะชวยใหผปวยหายจากโรคไดมากกวาผทไดรบแรงสนบสนนนอย ผลจากการขาดการสนบสนนทางสงคมท าใหสภาวะจตใจของบคคลนนเกดการเปลยนแปลงท าใหมผลกระทบตอการผลตฮอรโมนของรางกายและในทสดท าใหภมตานทานลดลงจงท าใหเกดโรคไดงายและเจบปวยบอยและมอตราตายสงกวาบคคลทไดรบแรงสนบสนนทางสงคม และกสมา สรยา (2550) ไดศกษาประสทธผลของโปรแกรมลดน าหนก โดยการประยกตใชแนวคดการก ากบตนเองรวมกบแรงสนบสนนทางสงคมของพยาบาลปฏบตงานในโรงพยาบาลหนองบวล าภ จงหวดหนองบวล าภ พบวา การไดรบแรงสนบสนนทางสงคมในการลดน าหนกมความสมพนธกบการปฏบตตวในการลดน าหนกคอ การมกจกรรมทางกาย การบรโภคอาหารและอารมณ ของกลมทดลองอยางมนยส าคญทางสถตและสพชชา วงคจนทร (2554) ไดศกษาอทธพลของลกษณะทางจต ลกษณะสถานการณทมตอพฤตกรรมสขภาพและภาวะโภชนาการของบคลากรกรมอนามยกระทรวงสาธารณสข พบวา การสนบสนนทางสงคมสามารถท านายพฤตกรรมสขภาพทเกยวกบภาวะโภชนาการของบคคลากรกรมอนามยกระทรวงสาธารณสข รอยละ 58.0 อยางมนยส าคญ จากประมวลเอกสารสรปไดวา การสนบสนนทางสงคม เปนสงทบคคลไดรบจากบคคลหรอกลมคน แลวมผลท าใหผรบการสนบสนนปฏบตไปในทางทผรบตองการ ในทนหมายถงแรงสนบสนนทางสงคมสามารถชวยใหผรบมพฤตกรรมสงเสรมและปองกนการเกดภาวะอวนอยางเหมาะสมและถกตอง ดงนนผวจยจงไดน าแนวคดและทฤษฎแรงสนบสนนทางสงคมของเฮาว (House,1986) ซงไดแบงประเภทของพฤตกรรมในการสนบสนนทางสงคมเปน 3 ดาน คอ 1) การสนบสนนดานอารมณ 2) การสนบสนนดานขอมลขาวสาร และ 3) การสนบสนนดานสงของ อปกรณ และเงนทอง โดยไดรบการสนบสนนทางสงคมจากครอบครว เพอนรวมงาน และเจาหนาทในโครงการมาใชศกษาอทธพลทางจตและสงคมทสงผลตอพฤตกรรมสขภาพและดชนมวลกายของประชาชนกลมเสยงภาวะอวนในเขตกรงเทพมหานคร ผวจยใชแบบวดทปรบมาจากแบบวดของสพชชา วงคจนทร (2554) โดยมการปรบขอค าถามใหเหมาะสมกบการศกษาในครงน ขอค าถามมลกษณะเปนแบบวดมาตราประเมนคา 6 ระดบ ตงแต “จรงทสด” จนถง “ไมจรงเลย” มขอค าถามทมทงทางบวกและทางลบ ตอนท 6 กรอบแนวคดในกำรวจย

43

กรอบแนวคดในการพฒนาโปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพทเนนผรบบรการเปนศนยกลาง ทมตอการรบรความสามารถของตน การก ากบตนเอง พฤตกรรมการดแลตนเอง และดชนมวลกายในพนกงานนสตมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒทมภาวะอวน ในการวจยน ผวจยไดประยกตใชแนวคดการรบรความสามารถของตนเอง (Bandura, 1989) ไดแก การสรางประสบการณทประสบความส าเรจ การใชตวแบบ และการใชค าพดชกจง แนวคดก ากบตนเอง (Bandura, 1989) ไดแก กระบวนการสงเกตตนเอง กระบวนการตดสนใจ และ การแสดงปฏกรยากบตนเอง และแนวคดการเนนผรบบรการเปนศนยกลาง (Roges, 1977) โดยใชกระบวนการกลมและแนวคดการมสวนรวม โดยทผวจยตองการทดสอบวาการไดรบโปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพทเนนผรบบรการเปนศนยกลาง การไดโปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพ หรอไมไดรบโปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพซงเปนตวแปรอสระ จะสงผลท าใหตวแปรตาม คอ การรบรความสามารถของตนเอง การก ากบตนเอง การดแลตนเอง และน าหนกตว มการเปลยนแปลงทแตกตางกนหรอไม ดงแสดงในภาพประกอบ 4 กลมตวอยำง ตวแปรอสระ ตวแปรตำม

ภาพประกอบ 4 กรอบแนวคดในการวจย

สมมตฐำนกำรวจย 1. นสตทมภาวะอวนในกลมทดลอง มการรบรความสามารถของตน การก ากบตนเอง พฤตกรรม

ดแลสขภาพ ในระยะหลงทดลองเสรจสนทนท และหลงทดลอง 4 สปดาห สงกวากอนทดลอง 2 นสตทมภาวะอวนในกลมทดลอง มน าหนกตว ในระยะหลงทดลองเสรจสนทนท และหลงทดลอง

เสรจสน 4 สปดาห ต ากวากอนทดลอง 3. นสตทมภาวะอวนในกลมทดลองมการรบรความสามารถของตน การก ากบตนเอง พฤตกรรม

ดแลสขภาพ หลงทดลองเสรจสนทนท และหลงทดลองเสรจสน 4 สปดาห สงกวากลมควบคม 4. นสตทมภาวะอวนในกลมทดลองมน าหนกตว ในระยะหลงทดลองเสรจสนทนท และหลงทดลอง

เสรจสน 4 สปดาห ต ากวากลมควบคม 5. นสตทมลกษณะจตสงคมตางกนเมอเขารบโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมจะมการรบร

ความสามารถของตน การก ากบตนเอง พฤตกรรมดแลสขภาพ แตกตางกน

1.การรบรความสามารถของตนเอง 2.การก ากบตนเอง 3. พฤตกรรมการดแลตนเอง

น าหนกตว

ไมไดรบโปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพ

กลมทดลอง

กลมควบคม

โปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรมเนนผรบบรการ

เปนศนยกลาง

ตวแปรจตสงคม -เจตคตทดตอพฤตกรรมสขภาพ -การสนบสนนทางสงคม

44

บทท 3

วธด ำเนนกำรวจย

เปนงานวจยเชงทดลอง (Experimental Research) มวตถประสงคเพอศกษาการเปลยนแปลงทเกดขนของการรบรความสามารถของตน การก ากบตนเอง และพฤตกรรมดแลตนเอง และน าหนกตวของกลมทดลอง และกลมควบคมหลงจากการทดลองเสรจสนทนท และระยะหลงทดลองเสรจสน 4 สปดาห ระหวางกลมทดลองและกลมควบคมและกลมทมลกษณะทางจตสงคมแตกตางกน คณะวจยจงไดก าหนด ขนตอนและวธการด าเนนการวจยไว ดงน

1. กลมประชากร 2. การก าหนดขนาดกลมตวอยาง 3. การออกแบบการวจยและตวแปรทศกษาในการวจย 4. เครองมอทใชในการวจย 5. การเกบรวบรวมขอมล 6. การวเคราะหขอมล

1. กลมประชำกร ประชากรในการศกษาครงน คอ นสตระดบปรญญาตร ในสาขาวทยาศาสตรสขภาพ ซงประกอบดวย คณะพละศกษา คณะพยาบาล คณะแพทยศาสตร คณะทนตแพทยศาสตร คณะเภสชศาสตร และคณะสหเวชศาสตร ทก าลงศกษาอยในชนปท 1 -3 ในมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ องครกษ มดชนมวลกายตงแต 25 กโลกรมตอตารางเมตรขนไป และหรอมรอบเอว 36 นวในเพศชาย และ 32 นวขนไปในเพศหญง รวมจ านวน 362 คน 2. กลมตวอยำง

กลมตวอยางในงานวจยครงน คอ นสตมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒและมดชนมวลกายตงแต 25 กโลกรมตอตารางเมตร จ านวน 60 คน แบงเปนกลมทดลองและกลมควบคม กลมละ 30 คน ไดมาจากการสมแบบสองขนตอน เรมจาก ขนตอนแรก ใชการสมอยางงาย (Sample Random Sampling) โดยการจบฉลาก ไดมา 2 คณะ ไดแก คณะพละศกษา และคณะสหเวชศาสตร และเมอลงพนทจรงเพอท าการตรวจวดคาดชนมวลกายและรอบเอว พบวา มนสตคณะพละศกษา ทมคณลกษณะทไดเปนไปตามเกณฑ จ านวน 36 คน และคณะสหเวชศาสตรจ านวน 32 คน ดงนนในขนตอนทสอง คณะวจยจงใชการสมแบบกลม (Cluster Random Sampling) และจบฉลากไดนสตทมภาวะอวนของคณะพละศกษา เปนกลมทดลอง และคณะสหเวชเปนกลมควบคม โดยท การก าหนดขนาดของกลมตวอยาง ผวจยใชจ านวนตามทเนเมตและคณะ (Nemet, Barkan, Epstein, Friedland, Kowen, & Eliakim, 2005) แนะน า คอ อยางนอย 11 คนตอกลมเพอพบการเปลยนแปลงของน าหนก และ 18 คนตอกลมเพอพบการเปลยนแปลงของดชนมวลกายอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 และทระดบอ านาจของการทดสอบเทากบ 90% แตผวจยใชเลอกจ านวนไมต ากวา 30 คน เพอใหครอบคลมตอการคนพบความแตกตางอยางมนยส าคญทางสถตทงน าหนกตวและดชนมวลกาย ทจ าแนกกลมยอยตามตวแปรจดประเภทไดแกปจจยทางจตสงคม

45

เกณฑในกำรคดเลอกกลมตวอยำง ประกอบดวย 1. กลมตวอยางในงานวจยครงน คอ นสตมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒทมดชนมวลกายตงแต 25

กโลกรมตอตารางเมตร (WHO, IASO; & IOTF, 2000) 2. มความสมครใจและไดรบการยนยอมจากผปกครองใหเขารวมการวจย 3. ไมมโรคประจ าตวทเปนอปสรรคตอการวจย 4. ไมเคยไดรบโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพ เกณฑกำรแยกอำสำสมครออกจำกโครงกำร (Exclusion criteria) 1. ไมสมครใจหรอไมมเวลาเขารวมกจกรรม 2. ผปกครองหรออาจารยทปรกษาไมสามารถใหเขารวมการวจย 3. เปนผบอบบางและออนแอ ทงน ในการพทกษสทธของกลมตวอยาง นอกจากเปนไปตามเกณฑดงกลาว คณะวจยไดรบหนงสอ

รบรองการท าวจยในมนษย จากคณะกรรมการจรยธรรมการวจยในมนษย ของคณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ เลขทรบรอง SWUEC/EX50/2555 เมอวนท 5 พฤศจกายน 2555 รหสโครงการ SWUEC-83/2555

สถำนทศกษำวจย และระยะเวลำศกษำวจย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ องครกษ นครนายก ระยะเวลาในการท ากจกรมการทดลองเปน

เวลาประมาณ 4 เดอน ชวงป พ.ศ. 2555 – 2556

3. กำรออกแบบกำรวจยและตวแปรทศกษำในกำรวจย การวจยครงนเปนแบแผนการวจยเชงทดลอง แบบ Factorial Design ดงตาราง 3

ตำรำง 3 แบบแผนการทดลองแบบแฟคตอเรยล เพอศกษาปฏสมพนธรวมของตวแปรอสระ กลมตวอยำง เจตคตทดตอพฤตกรรมสขภำพ กำรสนบสนนทำงสงคม

1กลมทดลอง สง 15 คน สง 15 คน ต า 14 คน ต า 14 คน

2กลมควบคม สง 15 คน สง 15 คน ต า 15 คน ต า 15 คน

3รวม 59 คน 59 คน

กำรออกแบบแผนกำรทดลองและกำรวด ในการวจยตลอดโครงการ มการวดซ า 3 ระยะคอระยะกอนทดลอง ระยะหลงทดลองทนทในสปดาหท

8 และระยะหลงทดลองเสรจสนการทดลองสปดาหท 12 ดงน Pretest Treatment Posttest 1 Posttest 2 กลมทดลอง O1,A,S,B,BMI X1 O2, B, Weight O3 B, Weight กลมควบคม O1,A,S,B,BMI X0 O2, B, Weight O3 B, Weight O1 = การวดกอนทดลอง O2 = การวดหลงทดลองทนทในสปดาหท 8 O3 = การวดหลงทดลองเสรจสนการทดลองสปดาหท 12 X1 = การใหโปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพทเนนผรบบรการเปนศนยกลาง X0 = การไมไดรบโปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพทเนนผรบบรการเปนศนยกลาง

46

A = การวดทศนคตทดตอพฤตกรรมสขภาพ S = การวดการสนบสนนทางสงคม B = การวดพฤตกรรมสขภาพ 3 Self BMI = การประเมนคาดชนมวลกาย Weight = การชงน าหนกหนวยเปนกโลกรม

ตวแปรในงานวจยนแบงเปน 2 กลม ดงน

ตวแปรอสระ คอ 1. โปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมทเนนผรบบรการเปนศนยกลาง 2. ไมไดรบโปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรมแตไดรบเอกสารความร 3. ตวแปรทางจตสงคม ไดแก เจตคตทดตอพฤตกรรมสขภาพกบการสนบสนนทางสงคม

ตวแปรตาม คอ 1. การรบรความสามารถของตน 2. การก ากบตนเอง 3. พฤตกรรมดแลสขภาพ 4. น าหนกตวเปนกโลกรม

4. เครองมอทใชในกำรวจย ประกอบดวยเครองมอทใชในการวจย 2 แบบ 1. โปรแกรมกำรปรบเปลยนพฤตกรรมสขภำพทเนนผรบบรกำรเปนศนยกลำง

โดยมการสรางและพฒนาจากแนวคดทฤษฎการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพและแนวคดเทคนคการเรยนรดวยการจดกจกรรมทเนนผรบบรการเปนศนยกลางใชกระบวนการมสวนรวมและกระบวนการกลม โดยประยกตใชทฤษฎการรบรความสามารถของตนและการก ากบตนเอง ในการจดกจกรรมแตละครงใชเวลาประมาณ 1-2 ชวโมง ซงประกอบไปดวย การแลกเปลยนประสบการณและความคดเหนระหวางสมาชก การอภปลายกลม การตงเปาหมายรวมกนหรอการตงเปาหมายดวยตนเอง การฝกปฏบตการเลอกรบประทานอาหาร การกะปรมาณอาหารทควรไดรบ การฝกปฏบตการออกก าลงกายตามชนดทสมาชกเลอก การบนทกการรบประทานอาหาร และการออกก าลงกาย ดงรายละเอยดกจกรรม ดงน

กลมทดลอง เขาโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพทเนนผรบบรการเปนศนยกลาง กจกรรมครงท 1 (สปดำหท 1)

วตถประสงค 1) เพอสรางสมพนธภาพทด ความคนเคย และไววางใจระหวางสมาชก 2) สรางความตระหนก และการมสวนรวมในการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพ 3) สรางแรงจงใจและเสรมสรางพลงในการปรบเปลยนพฤตกรรม 4) สรางแนวทางความรบผดชอบตอสขภาพดวยการวางแผนการก ากบพฤตกรรมตนเอง ระยะเวลำ 2 ชวโมง กจกรรม 1) ผวจยกลาวสวสด ทกทาย แนะน าตนเอง 2) ละลายพฤตกรรม ประเมนความคาดหวง และทกษะ เปดใจยอมรบและก าหนดขอตกลงในการ

รวมกจกรรม โดยแทรกกจกรรมสกด คอ สกดสงกระตนทท าใหหว สะกด คอ สะกดใจไมใหกนเกน และสะกด คอ สะกดใหเพอนๆ ในกลมชวยไมใหกนเกน

47

3) กจกรรมกลมสมพนธ แบงกลมละ 5 คน สมาชกกลมยอยคดเลอกตวแทนกลมๆ ละ 1 คน สมาชกแนะน าตนเองเพอใหสมาชกกลมไดรจกคนเคยกน สมาชกกลมเลาประสบการณ แลกเปลยนความคดเหนเกยวกบภาวะอวน 4) สมาชกภายในกลมชวยกนชงน าหนก วดสวนสง ประเมนคาดชนมวลกาย วดเสนรอบเอว และความหนาของไขมนใตผวหนง บนทกภาพถายกอนเขารวมกจกรรมดวยตนเอง

5) สมาชกภายในกลมรวมกนก าหนดเปาหมาย วางแผนในการลดน าหนกของตนเองดวยการก าหนดเมนอาหารเพอใหไดแคลอรทเพยงพอและเหมาะสมกบการลดน าหนก และก าหนดโปรแกรมการออกก าลงกายเพอลดน าหนก

6) สมาชกภายในกลมชวยกนฝกลงบนทกการเปลยนแปลงของน าหนกและพฤตกรรม 3 อ. 7) นดหมายการท ากจกรรมครงตอไป อปกรณ 1) Flip Chat 2) เครองชงน าหนก 3) สายวด 4) แบบสงเกตและบนทกพฤตกรรมสขภาพของตนเอง 5) แบบบนทกน าหนก ดชนมวลกาย เสนรอบเอว และความหนาของไขมนใตผวหนง 6) เอกสารประกอบการวางแผนการลดน าหนก 7) ตวอยางอาหารลดน าหนก 8) คมอลดน าหนก ประเมนผล 1) สงเกตความสนใจและความรวมมอในการเขารวมวจย 2) ผเขารวมกจกรรม 100 % 3) นสตบนทกเปาหมายการลดน าหนกไดถกตอง

กจกรรมครงท 2 (สปดำหท 2) วตถประสงค 1) เพอสรางความตระหนกและการมสวนรวมในกจกรรม 2) เพอสรางเสรมพลงและแรงจงใจในการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพ 3) เพอสรางความรบผดชอบตอสขภาพและการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพ ระยะเวลำ 2 ชวโมง กจกรรม 1) ประชมกลมตดตามความกาวหนาผลการลดน าหนกดวยการชงน าหนก วดรอบเอว และวดความ

หนาของไขมนใตผวหนง ประเมนการดแลสขภาพตนเองจากคมอบนทก 2) แลกเปลยนประสบการณทประสบความส าเรจในการลดน าหนกของตนเองภายในกลม 3) รายงานผลงานกลม และบรณาการความรของกลมยอยโดยการอภปรายกลมใหญ 4) สมาชกภายในกลมชวยกนฝกก ากบตนเองดานอาหาร ออกก าลงกาย และการจดการ

ความเครยด 5) ฝกทกษะการก าหนดเมนอาหารเพอใหไดแคลอรทสมดลในการลดน าหนกทเหมาะสมส าหรบ

ตนเอง และตรวจสอบความถกตองและเสนอแนะภายในกลม 6) ก าหนดโปรแกรมการออกก าลงกาย 7) นดหมายครงตอไป อปกรณ

48

1) Flip Chat 2) เครองชงน าหนก 3) สายวด 4) เอกสารคมอ ในเรองอาหารหลก 5 หม อาหารแลกเปลยน ลกษณะอาหารลดน าหนก อาหารท

ควรบรโภคและอาหารทควรหลกเลยงส าหรบผตองการลดน าหนก เทคนคการรบประทานอาหารเพอลดน าหนก

5) แบบสงเกตและบนทกพฤตกรรมสขภาพตนเอง 6) แบบบนทกน าหนก ดชนมวลกาย เสนรอบเอว 7) เอกสารประกอบการวางแผนการลดน าหนก 8) คมอลดน าหนก 9) ตวอยางอาหารลดน าหนก 10) คมอการออกก าลงกาย ประเมนผล

1) สงเกตความสนใจและความรวมมอในการเขารวมวจย 2) น าหนกตว ดชนมวลกาย เสนรอบเอว 3) นสตบนทกพฤตกรรมสขภาพไดถกตอง

กจกรรมครงท 3 (สปดำหท 3) วตถประสงค 1) เพอแลกเปลยนเรยนรในการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพของตนเอง 2) เพอวเคราะหปญหาอปสรรคและปรบแผนการดแลตนเองไดอยางตอเนอง 3) เพอสรางความเชอมนในความสามารถทจะปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพของตนเอง ระยะเวลำ 2 ชวโมง กจกรรม 1) สมาชกภายในกลมรวมกนชงน าหนก ฝกค านวณดชนมวลกาย วดเสนรอบเอว และความหนา

ของไขมนใตผวหนงเปรยบเทยบกบเกณฑมาตรฐาน และครงทผานมา 2) ฝกการท างานรวมกนโดยมการระดมสมอง คนหาปญหาอปสรรค วธแกไข และวางแผนเพอลด

น าหนกภายในกลม 3) ฝกประเมนผลการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพของตนเองโดยเปรยบเทยบกบผลงานของกลม

อนเพอปรบปรงพฒนา 4) สมาชกรวมกนฝกทกษะการออกก าลงกาย 5) สมาชกรวมกนฝกทกษะการควบคมและการจดการความเครยด 6) นดหมายครงตอไป

อปกรณ 1) Flip Chat 2) เครองชงน าหนก 3) สายวด 4) แบบสงเกตและบนทกพฤตกรรมสขภาพตนเอง 5) แบบบนทกน าหนก ดชนมวลกาย เสนรอบเอว และความหนาของไขมนใตผวหนง 6) เอกสารคมอประกอบการวางแผนการลดน าหนก

ประเมนผล 1) สงเกตความสนใจและความรวมมอในการเขารวมวจย

49

2) น าหนกตว ดชนมวลกาย เสนรอบเอว 3) นสตบนทกพฤตกรรมสขภาพไดถกตอง

กจกรรมครงท 4 (สปดำหท 4) วตถประสงค 1) เพอเสรมแรงโดยการฝกจตพฒนาอารมณ 2) เพอวเคราะหปญหาอปสรรคและปรบแผนการดแลตนเองไดอยางตอเนอง 3) เพอกระตนและสรางแรงจงใจในการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ 4) เพอประเมนผลการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพ ระยะเวลำ 2 ชวโมง กจกรรม 1) สมาชกภายในกลมรวมบนทกและประเมนผล น าหนกตว ดชนมวลกาย เสนรอบเอว และความ

หนาของไขมนใตผวหนงภายในกลม 2) การฝกจตเพมพลงชวต 3) แลกเปลยนเรยนรรวมกนในการดแลตนเองพรอมชวยกนตอบปญหาสขภาพซงกนและกนภายในกลม 4) สมาชกรวมกนประเมนปญหาอปสรรคเพอปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพทไดผลและยงยน 5) สมาชกรวมกนใหก าลงใจ ชนชมแสดงความยนดและและใหรางวลกบคนทประสบผลส าเรจใน

ชวงแรก 6) สมาชกภายในกลมรวมกนสรปผลของกจกรรมทไดท าไปแลวทงหมด เกบรวบรวมขอมลพนฐาน

ตามตวแปรตาม 7) นดหมายวนเกบขอมลหลงทดลอง เพอตดตามผล อปกรณ 1) Flip Chat 2) เครองชงน าหนก 3) สายวด 4) แบบสงเกตและบนทกพฤตกรรมสขภาพตนเอง 5) แบบบนทกน าหนก ดชนมวลกาย และเสนรอบเอว 6) เอกสารคมอประกอบการวางแผนการลดน าหนก ประเมนผล

1) สงเกตความสนใจและความรวมมอในการเขารวมวจย 2) น าหนกตว ดชนมวลกาย เสนรอบเอว 3) นสตทกคนบนทกพฤตกรรมสขภาพไดถกตอง

กจกรรมครงท 5 – 8 (สปดำหท 5 - 8) วตถประสงค 1) เพอกระตนเตอนใหปฏบตพฤตกรรมสขภาพอยางตอเนอง 2) เพอประเมนน าหนกตว เสนรอบเอว ความหนาของไขมนใตผวหนง และพฤตกรรมทน าไปสการ

ลดน าหนกตามเปาหมาย กจกรรม 1) สมาชกภายในกลมรวมกนกระตนเตอนทางโทรศพท สงเมลล และ Facebook แบบเพอนชวย

เพอน สปดาหละอยางนอย 1 ครง 2) การตดตามเยยมเยอน พดคยปญหาอปสรรคกบกลม 3) สมาชกบนทกและประเมนผล น าหนกตว ดชนมวลกาย และเสนรอบเอวภายในกลมทกสปดาห

50

อปกรณ 1) เครองชงน าหนก 2) สายวด 3) แบบสงเกตและบนทกพฤตกรรมสขภาพ 4) แบบบนทกน าหนก ดชนมวลกาย และเสนรอบเอว 5) เอกสารและคมอประกอบการวางแผนการลดน าหนก ประเมนผล 1) สงเกตความสนใจและความรวมมอในการเขารวมวจย 2) น าหนกตว ดชนมวลกาย เสนรอบเอว 3) นสตบนทกพฤตกรรมสขภาพถกตอง

กจกรรมสปดำหท 12 วดและประเมนผลหลงเสรจสนกำรทดลองแลว 1 เดอน วตถประสงค 1) เพอประเมนผลการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพ 2) เพอส ารวจความพงพอใจตอการเขารวมโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพ ระยะเวลำ 2 ชวโมง กจกรรม 1) สมาชกบนทกและประเมนผล น าหนกตว ดชนมวลกาย เสนรอบเอว และความหนาของไขมนใต

ผวหนง ภายในกลม 2) เกบรวบรวมขอมลพนฐานตามตวแปรตาม 3) ท าแบบประเมนความพงพอใจภาพรวมของโปรแกรม สมภาษณเกยวกบผลของโปรแกรมเพอ

ตดตามการปฏบตดวยตนเองของกลมตวอยางในชวตประจ าวนเพมเตม 4) รวมสงสรรค และแจกรางวลสมาชกกลมตามล าดบทสามารถปฏบตไดส าเรจทงระดบปจเจค

บคคลและระดบกลม 5) ผวจยกลาวขอบคณสมาชกทกคนทเสยสละเวลามาเขารวมกจกรรม ปดกจกรรมกลม อปกรณ 1) เครองชงน าหนก 2) สายวด 3) แบบสงเกตพฤตกรรมสขภาพ 4) แบบบนทกน าหนก ดชนมวลกาย เสนรอบเอว และความหนาของไขมนใตผวหนง 5) เอกสารประกอบการวางแผนการลดน าหนก ประเมนผล

1) นสตทกคนเขารวมกจกรรม 2) น าหนกตว ดชนมวลกาย เสนรอบเอว 3) แบบบนทกพฤตกรรมสขภาพ

2. เครองมทใชในกำรเกบรวบรวมขอมล การตรวจสอบคณภาพเครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล เรมจาก การศกษาต ารา เอกสารและ

งานวจยทเกยวของกบการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพโดยใชทฤษฎการรบรความสามารถของตนเอง การก ากบตนเอง และพฤตกรรมสขภาพ เจตคต และการสนบสนนทางสงคม มาสรางขอบเขตโครงสรางเนอหา และมาสรางขอค าถามโดยปรบปรงจากแบบสอบถามทมผพฒนาไวแลว จากนนน าแบบสอบถามนนไปเสนอผเชยวชาญ 3 ทานเพอตรวจสอบความเทยงตรงตามเนอหา และน าแบบสอบถามทไดปรบปรงแลวจากความคดเหนของผเชยวชาญไปทดลองใชกบนสตทม าหนกเกนเกนซงมลกษณะคลายคลงกลมตวอยางของ

51

การศกษา จ านวน 50 คน มาทดสอบหาคาความเชอมนโดยการหาคาสมประสทธอลฟาของครอนบค (Cronbach’s alpha coefficient) (พวงรตน ทวรตน, 2540) ไดแบบสอบถามทงหมด 6 ฉบบ ดงน

2.1 แบบสอบถามขอมลทวไป ไดแก น าหนกตว เปนกโลกรม และสวนสงเปน เซนตเมตร 2.2 แบบสอบถามการดแลสขภาพตนเอง ปรบปรงมาจากแบบสอบถามของ สพชชา วงศจนทร

(2554) และจ าป ประสทธชย (2548) รวมจ านวน 28 ขอมคาสมประสทธความเชอมนแอลฟาของครอนบาคทงฉบบ เทากบ .81 โดยใหคะแนนจาก ระดบความเปนจรงในการกระท าพฤตกรรมตนเอง จากปฏบตมากทสดให 6 คะแนน ถง ไมไดปฏบตเลย ให 1 คะแนน และผทไดคะแนนสงกวา แสดงวามการดแลสขภาพตนเองสงกวาผทไดคะแนนนอยกวา

2.3 แบบสอบถาม การก ากบพฤตกรรมสขภาพตนเอง ปรบปรงจากแบบสอบถามของ องศนนท อนทรก าแหง (2552) และของ สพชชา วงศจนทร (2554) มจ านวน 31 ขอ มคาสมประสทธความเชอมนแอลฟาของครอนบาค เทากบ .81 โดยใหคะแนนจาก ระดบความเปนจรงในการกระท าพฤตกรรมตนเอง จากปฏบตมากทสดให 6 คะแนน ถง ไมไดปฏบตเลย ให 1 คะแนน และผทไดคะแนนสงกวาแสดงวามการก ากบพฤตกรรมสขภาพตนเอง สงกวาผทไดคะแนนนอยกวา

2.4 แบบสอบถามการรบรความสามารถในการดแลสขภาพตนเอง ปรบปรงจากแบบสอบถามของ องศนนท อนทรก าแหง (2552)และของ สพชชา วงศจนทร (2554) มจ านวน 12 ขอ มคาสมประสทธความเชอมนแอลฟาของครอนบาค เทากบ .89 โดยใหคะแนนจาก ระดบความเปนจรงทปรากฏของความเชอมนในตนเอง จากจรงทสดให 6 คะแนน ถง ไมจรงเลย ให 1 คะแนน และผทไดคะแนนสงกวา แสดงวามการรบรความสามารถในการดแลสขภาพตนเอง สงกวาผทไดคะแนนนอยกวา

2.5 แบบสอบถามเจตคตทดตอพฤตกรรมสขภาพ ปรบปรงมาจากแบบแบบสอบถามของ องศนนท อนทรก าแหง (2555) ทผวจยพฒนาขน มจ านวน 18 ขอมคาสมประสทธความเชอมนแอลฟาของครอนบาค เทากบ .93 โดยใหคะแนนจาก จากจรงมากทสด ให 6 ถง ระดบไมจรงเลย ให 1 โดยผตอบทใหคะแนนสง แสดงวา มเจตคตทดตอพฤตกรรมสขภาพสงกวาผทตอบใหคะแนนต ากวา

2.6 แบบสอบถามการไดรบการสนบสนนทางสงคมพฒนาจากแนวคดของ เฮาสและคานท (House & Kahn, 1985: 201) และแบบวดของ ศราภรณ สขศลล าเลศ (2550: 94) มจ านวน 23 ขอ มคาสมประสทธความเชอมนแอลฟาของครอนบาค เทากบ .94 โดยใหคะแนนจาก จากจรงมากทสดให 6 ถง ระดบไมจรงเลย ให 1 โดยผตอบทใหคะแนนสง แสดงวาไดรบการสนบสนนทางสงคม สงกวาผทตอบใหคะแนนต ากวา 5. กำรเกบรวบรวมขอมล ในงานวจยครงนผวจยไดด าเนนการเกบรวบรวมขอมลตามขนตอน โดยแบงเปน 3 ระยะ ดงน

1. ระยะเตรยมกำรกอนทดลอง ใชระยะเวลา 4 สปดาห 1.1 ผวจยท าหนงสอขออนญาตจากสถาบนวจยพฤตกรรมศาสตร ตดตอประสานงานและขอความรวมมอจากกบหนวยงานทอยในมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ เพอขอความอนเคราะหในการท าวจยและขอใชสถานทในการประชาสมพนธโครงการ 1.2 ตดตอประสานงานกบผประสานงานของหนวยงานในมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ เพอชแจงวตถประสงค ขนตอนการท าวจย และขอความความรวมมอด าเนนการทดลองและเกบขอมล

1.3 ผวจยรวมกบมหาวทยาลย ท าการคดเลอกนสตตามเกณฑทก าหนดไว เพอเปนกลมตวอยางตามทกลาวมาแลวขางตน โดยผวจยเขาแนะน าตวพรอมชแจงใหทราบถงวตถประสงคของการวจย ประโยชนทจะไดรบ และขนตอนในการเกบรวบรวมขอมล โดยผเขารวมโครงการจะไดรบโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมทผวจยสรางขน เปนเวลา 12 สปดาห สวนกลมควบคมจะปฏบตตวตามปกต จากนนจะอธบายใหกลมตวอยางทราบวาการเขารวมในการศกษาครงนเปนไปดวยความสมครใจ จะไมมผลกระทบ

52

ตอการศกษาทไดรบจากคณะ ขอมลทกอยางทไดรบจากการศกษาจะถกเกบเปนความลบ โดยผวจยจะน าเสนอเปนภาพรวมและน ามาใชประโยชนทางการศกษาเทานน ขอมลทงหมดจะถกท าลายทนทหลงจากผวจยเสรจสนการศกษาอยางสมบรณ และนสตสามารถแจงออกจากการศกษาไดกอนทการด าเนนการวจยจะสนสด

1.4 เมออธบายถงการพทกษสทธของกลมตวอยางแลว สอบถามความยนยอมในการเขารวมงานวจยตามความสมครใจ เปดโอกาสใหซกถามขอสงสยในการเขารวมการวจย เมอนสตตอบตกลงเขารวมงานวจยใหนสตลงนามในเอกสารยนยอมเขารวมโครงการวจยโดยไดรบการบอกกลาวและเตมใจ

1.5 จดเตรยมสถานทและอปกรณตางๆ 2. ระยะด ำเนนกำรทดลอง ใชระยะเวลา 12 สปดาห โดยแบงออกเปน 3 ระยะ ดงน

1.1 ระยะเกบขอมลพนฐำน เปนระยะทผวจยเกบรวบรวมขอมลตวแปรตามของกลมตวอยาง ซงจะด าเนนการกอนการใชโปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพเปนเวลา 1 สปดาห ตวแปรตามทตองเกบขอมลในระยะน ประกอบดวย การรบรความสามารถของตน การก ากบตนเอง พฤตกรรมดแลสขภาพ และน าหนก ซงใหกลมตวอยางชงน าหนกและวดสวนสง ระยะนกบขอมลทงในกลมทดลองและกลมควบคม

2.2 ระยะด ำเนนกำรปรบเปลยนพฤตกรรม เปนระยะทผวจยใหนกเรยนในกลมทดลองใชโปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพ ใชระยะเวลา 12 สปดาห โดยการท ากจกรรมสปดาหละ 1 ครง

2.3 ระยะตดตำมผล แบงออกเปน 2 ระยะ คอ 1) เปนระยะทใหกลมตวอยางยตการใชโปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพ ท าการวดขอมลตวแปรตามหลงเสรจสนโปรแกรมทนท 2) ท าการวดขอมลตวแปรตามหลงจากเสรจสนโปรแกรม 4 สปดาห ตวแปรตามทตองเกบขอมลในระยะน ประกอบดวย การรบรความสามารถของตน การก ากบตนเอง พฤตกรรมดแลสขภาพ เจตคตทดตอการดแลสขภาพ การสนบสนนทางสงคมและน าหนกตว ซงใหกลมตวอยางชงน าหนกและวดสวนสง ในระยะนผวจยเกบขอมลทงในกลมทดลอง และกลมควบคม 3. ขนวเครำะหและสรปผลกำรวจย 4 เดอน

6. การวเคราะหขอมล ผวจยด าเนนการวเคราะหขอมลโดยใชสถต ดงน

1. ขอมลทวไปและลกษณะพนฐานของตวแปร วเคราะหดวยสถตเชงพรรณนา ไดแก รอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน พสย และคาสหสมพนธระหวางตวแปร

2. ทดสอบความแตกตางของคาเฉลยการรบรความสามารถของตน การก ากบตนเอง พฤตกรรมการดแลสขภาพ และน าหนกตวในลมทดลองและกลมควบคมโดยใชการวเคราะหความแปรปรวนหลายตวแปร (MANCOVA) โดยก าหนดคะแนนกอนทดลองเปนตวแปรรวม

3. ทดสอบความแตกตางของคาเฉลยการรบรความสามารถของตน การก ากบตนเอง พฤตกรรมการดแลสขภาพ และน าหนกตวภายในลมทดลองทมลกษณะจตสงคมทตางกนโดยใชการวเคราะหความแปรปรวนหลายตวแปร (MANOVA)

53

บทท 4

ผลกำรวเครำะหขอมล การวจยครงนมวตถประสงคเพอศกษาการเปลยนแปลงทเกดขนของการรบรความสามารถของตน การก ากบตนเอง พฤตกรรมดแลตนเองและน าหนกตวของนสตในกลมทดลอง และกลมควบคมหลงจากการทดลองเสรจสนทนท และระยะหลงทดลองเสรจสน 4 สปดาห ระหวางกลมทดลองและกลมควบคมและกลมทมลกษณะทางจตสงคมแตกตางกน ซงมการน าเสนอผลการวเคราะหขอมลดงน ตอนท 1 คาสถตพนฐานของตวแปร - ผลการวเคราะหสถตพนฐานของตวแปร ตอนท 2 ผลการวเคราะหขอมลเพอทดสอบสมมตฐาน ดงน

2.1 นสตทมภาวะอวนในกลมทดลอง มการรบรความสามารถของตน การก ากบตนเอง พฤตกรรมดแลสขภาพ ในระยะหลงทดลองเสรจสนทนท และหลงทดลอง 4 สปดาห สงกวากอนทดลอง

2.2 นสตทมภาวะอวนในกลมทดลอง มน าหนกตว ในระยะหลงทดลองเสรจสนทนท และหลงทดลองเสรจสน 4 สปดาห ต ากวากอนทดลอง

2.3 นสต ทมภาวะอวนในกลมทดลองมการรบรความสามารถ ของตน การก ากบตนเอง และพฤตกรรมดแลสขภาพ หลงทดลองเสรจสนทนท และหลงทดลองเสรจสน 4 สปดาห สงกวากลมควบคม

2.4 นสตทมภาวะอวนในกลมทดลองมน าหนกตว ในระยะหลงทดลองเสรจสนทนท และหลงทดลองเสรจสน 4 สปดาห ต ากวากลมควบคม

2.5 นสตทมลกษณะเจตคตทดตอพฤตกรรมสขภาพและมการสนบสนนทางสงคม ตางกนเมอเขารบโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรม จะมการรบรความสามารถของตน การก ากบตนเอง พฤตกรรมดแลสขภาพ แตกตางกน

สญลกษณทใชในกำรวเครำะหขอมล หมายถง คาเฉลย

SD หมายถง คาเบยงเบนมาตรฐาน n หมายถง จ านวนคนในกลม df หมายถง ระดบของความเปนอสระ (Degree of freedom) SS หมายถง ผลรวมของก าลงสอง (Sum of Square) MS หมายถง คาเฉลยของก าลงสอง (Mean of Square)

p หมายถง ระดบนยส าคญทางสถต Λ หมายถง คาสถตในการทดสอบความแปรปรวนหลายตวแปร

Partial η2 หมายถง คาขนาดอทธพล (Effect Size) F หมายถง คาสถตทไดจากการค านวณความแปรปรวน Multivariate F test หมายถง คาสถตทไดจากการค านวณความแปรปรวนหลายตวแปร

ตอนท 1 คำสถตพนฐำนของตวแปร

1.1 ผลการวเคราะหสถตพนฐานของตวแปร ซงกลมตวอยางในการศกษาครงน เปนนสตมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ทมดชนมวลกายตงแต 25 กโลกรมตอตารางเมตร จ านวน 59 คน แบงเปนกลมทดลอง 29 คน และกลมควบคม 30 คน ซงมรายละเอยดเกยวกบตวแปรทศกษาดงน

54

ตำรำง 4 คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน ของตวแปรการรบรความสามารถของตน การก ากบตนเอง พฤตกรรมดแลสขภาพ และน าหนก จ าแนกตามกลมการทดลอง (กลมทดลอง-กลมควบคม) และระยะการทดลอง (ระยะกอนทดลอง ระยะหลงทดลองเสรจสนทนท และหลงทดลอง 4 สปดาห)

ตวแปร กลมทดลอง (n=29) กลมควบคม (n=30) รวม (n= 30)

SD SD SD

1. กำรรบรควำมสำมำรถของตนเอง - ระยะกอนทดลอง 55.93 1.08 50.77 1.47 53.31 7.47 - ระยะหลงทดลองเสรจสน

ทนท 53.90 1.44 51.40 1.56 52.63 8.21

- ระยะหลงทดลอง 4 สปดาห 55.69 1.62 51.47 1.72 53.54 9.24 2. กำรก ำกบตนเอง

- ระยะกอนทดลอง 136.03 3.66 126.73 3.68 131.34 20.31 - ระยะหลงทดลองเสรจสน

ทนท 138.34 3.39 130.63 4.15 134.42 20.84

- ระยะหลงทดลอง 4 สปดาห 146.62 4.67 130.53 4.38 138.44 25.67 3. พฤตกรรมดแลสขภำพ

- ระยะกอนทดลอง 103.72 1.18 103.00 2.09 103.36 9.25 - ระยะหลงทดลองเสรจสน

ทนท 110.55 2.05 101.20 1.76 105.80 11.29

- ระยะหลงทดลอง 4 สปดาห 116.90 2.57 103.00 1.63 109.83 13.48 4. น ำหนกตว

- ระยะกอนทดลอง 75.89 14.24 68.01 10.28 71.88 72.90 - ระยะหลงทดลองเสรจสน

ทนท 71.18 12.74 67.93 10.61 69.52 11.72

- ระยะหลงทดลอง 4 สปดาห 71.74 13.28 67.41 9.17 69.03 11.60 จากตาราง 4 พบวาคาเฉลยของคะแนน การรบรความสามารถของตนเอง การก ากบตนเอง พฤตกรรมดแลสขภาพ และหน าหนก ของกลมทดลองและกลมควบคม โดยตวแปรการรบรความสามารถของตนเอง ในกลมทดลองมแนวโนมเพมขนตามระยะการทดลอง ถงแมวาในระระยะหลงทดลองเสรจสนทนท (คาเฉลยเทากบ 53.90) จะลดลงจากระยะกอนทดลอง (คาเฉลยเทากบ 55.93) เลกนอย แตกเพมขนมากกวาระยะกอนทดลอง ในระยะของการทดลองเสรจสน 4 สปดาห (คาเฉลยเทากบ 55.69) สวนในกลมควบคม การรบรความสามารถของตนเองมแนวโนมคงมตามระยะการทดลอง และเมอเปรยบเทยบความตางระหวางกลมควบคมกบกลมทดลอง พบวา คาคาเฉลยของคะแนนการรบรความสามารถของตนเอง ของกลมทดลองมคาเฉลยคะแนนมากกวากลมควบคมในทกระยะการทดลอง ดานตวแปรการก ากบตนเอง และตวแปรพฤตกรรมดแลสขภาพ คาคะแนนเฉลยมแนวโนมเพมขนตามระยะการทดลองทงในกลมทดลอง และกลมควบคม โดยในระยะกอนทดลอง ระยะหลงทดลองเสจสนทนท ระยะหลงทดลองเสรจสน 4 สปดาห ในกลมทดลอง ตวแปรการก ากบตนเอง มคาเฉลยเทากบ 136.03, 138.34 และ146.42 ตามล าดบ และตวแปรพฤตกรรมดแลตนเอง มคาเฉลยเทากบ 103.72, 110.55 และ 116.90 ตามล าดบ และเมอเปรยบเทยบความตางระหวางกลมควบคมกบกลมทดลอง คาเฉลยของคะแนนการก ากบตนเอง และคะแนนเฉลยพฤตกรรมดแลสขภาพ ทงสองตวแปร พบวาในกลมทดลองมคาเฉลยคะแนนมากกวากลมควบคมในทกระยะการทดลอง

55

สวนของตวแปรน าหนก พบวาคาเฉลยมแนวโนมลดลงตามระยะการทดลอง โดยในระยะหลงทดลองเสรจสน 4 สปดาห ระยะหลงทดลองเสจสนทนท และระยะกอนทดลอง มคาเฉลยเทากบ 71.74, 71.18 และ 75.89 ตามล าดบ ตอนท 2 ผลกำรวเครำะหขอมลเชงปรมำณเพอกำรทดสอบสมมตฐำน การวจยครงน ผวจยใชเทคนคการวเคราะหขอมล ไดแก Repeated Measures, Repeated Measures ANCOVA, k-way MANOVA with Repeated Measures และ 3-way MANOVA ทงนกอนท าการทดสอบสมมตฐานของการวจยครง ผวจยไดท าการทดสอบขอตกลงเบองตนทเกยวของกบเทคนคการวเคราะหดงกลาวขางตน โดยท าการตรวจสอบความเปนอสระของคะแนนจากการทกลมตวอยางในการวจยนไดรบคดเลอกเขามาอยางเปนอสระโดยการสมกลมตวอยางเขารบการทดลองตามรปแบบการรปแบบการทดลองทก าหนดไวในแตละกลมจงไมละเมดขอตกลงเบองตนในขอน ดานการแจกแจงของตวแปรวามลกษณะเปนการแจกแจงเปนปกตหรอไม (Normal distribution) โดยพจารณาความเบ (Skewness) ความโดง (Kurtosis) ควบคกบการทดสอบโดยใชสถต Shapiro-Wilk พบวา ตวแปรมการแจกแจงแบบปกตทระดบนยส าคญทระดบ .05 ดานความเปนเอกพนธของเมทรกซความแปรปรวนรวม (Homogeneity of variance-covariance matrices) ดวย Box’s M test ผลการวเคราะหพบวาไมมนยส าคญทางสถต แสดงวาไมมความแตกตางของเมทรกซความแปรปรวน-ความแปรปรวนรวมของตวแปรตามในแตละกลม ดานความสมพนธระหวางตวแปรตาม ดวย Bartlett’s Test of Sphericity พบวาตวแปรตาม ทง 3 ตว ซงไดแกการรบรความสามารถของตนเอง การก ากบตนเอง และพฤตกรรมการดแลสขภาพ มความสมพนธกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 (ผลการตรวจสอบขอตกลงเบองตนไดแสดงในภาคผนวก) นอกจากนยงไดวเคราะหความแตกตางระหวางกลมของตวแปรตาม ซงไดแกการรบรความสามารถของตนเอง การก ากบตนเอง และพฤตกรรมการดแลสขภาพ ในระยะกอนเรมโปรแกรมการทดลอง เพอศกษาความเทาเทยมกนของกลมตวอยางระยะกอนทดลอง ซงพบวาคาเฉลยของตวแปรทง 3 ของกลมทดลอง-กลมควบคม ไมแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 แสดงวา ตวแปรการรบรความสามารถของตนเอง การก ากบตนเอง และพฤตกรรมการดแลสขภาพ ของกลมของกลมทดลอง -กลมควบคม มความเทาเทยมกนกอนเรมโปรแกรมการทดลอง จากผลการทดสอบขอตกลงเบองตนของเทคนคการวเคราะหขอมลขางตน จะเหนไดวาในการวจยครงนเปนไปตามขอมลลงเบองตนของสถตทดสอบ ดงนนผวจยจงไดท าการทดสอบสมมตฐานการวจยตอไป ผลการวเคราะหขอมลเพอทดสอบสมมตฐานท 1 นสตทมภาวะอวนในกลมทดลอง มการรบรความสามารถของตน การก ากบตนเอง พฤตกรรมดแลสขภาพ ในระยะหลงทดลองเสรจสนทนท และหลงทดลองเสรจสน 4 สปดาห สงกวากอนทดลอง

ตำรำง5 ผลการวเคราะหความแปรปรวนหลายตวแปรทางเดยวแบบวดซ า (One-way MANOVA with Repeated Measures) ของตวแปรการรบรความสามารถของตนเอง การก ากบตนเอง และพฤตกรรมการดแลตนเอง โดยพจารณาตามระยะการทดลอง (ระยะกอนทดลอง ระยะหลงทดลองเสรจสนทนท และหลงทดลองเสรจสน 4 สปดาห)

แหลงควำมแปรปรวน คำสถต Wilks’s Lambda (Λ)

Multivariate F test

df p Partial η2

ระหวางระยะการทดลอง 0.478 5.758 6 0.00* 0.239

* มนยส าคญทางสถตทระดบ .01

56

จากตาราง 5 แสดงผลการวเคราะหความแตกตางระหวางระยะการทดลอง (ระยะกอนทดลอง ระยะหลงทดลองเสรจสนทนท และหลงทดลอง 4 สปดาห) พบวาอทธพลหลกของระยะการทดลองมนยส าคญทางสถตทระดบ .01 (Multivariate F test = 0.478, F = 5.758, p< 0.00) และขนาดอทธพล (Effect size) มคาเทากบ 0.239 แสดงวาผลของโปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรมเนนผรบบรการเปนศนยกลาง ทมตอตวแปรการรบรความสามารถของตนเอง การก ากบตนเอง และพฤตกรรมการดแลตนเอง เปลยนไปตามระยะเวลาการทดลอง

ตำรำง6 ผลการวเคราะหความแปรปรวนหลายตวแปรของการวดซ าจ าแนกรายตวแปร (MANOVA with Repeated Measures) (การรบรความสามารถของตนเอง การก ากบตนเอง และพฤตกรรมการดแลตนเอง) โดยพจารณาตามระยะการทดลอง (ระยะกอนทดลอง ระยะหลงทดลองเสรจสนทนท และหลงทดลอง 4 สปดาห)

แหลงควำมแปรปรวน SS df MS F p Partial η2

กำรรบรควำมสำมำรถของตนเอง ระหวางกลม 3060.414 28 109.300 ภายในกลม 1772.000 58 30.552 กอนทดลอง-หลงทดลองทนท-หลงทดลอง 4 สปดาห 71.655 2 35.828 1.180 .315 .040 ความคาดเคลอน 1700.345 56 30.363 กำรก ำกบตนเอง ระหวางกลม 15495.287 28 553.403 ภายในกลม 24224.667 58 417.667 กอนทดลอง-หลงทดลองทนท-หลงทดลอง 4 สปดาห 1779.885 2 889.943 2.220 .118 .073 ความคาดเคลอน 22444.782 56 400.800 พฤตกรรมดแลสขภำพ ระหวางกลม 6077.379 28 217.049 ภายในกลม 6377.333 58 109.954 กอนทดลอง-หลงทดลองทนท-หลงทดลอง 4 สปดาห 2517.057 2 1258.529 18.257 .000* .395 ความคาดเคลอน 3860.276 56 68.933

* มนยส าคญทางสถตทระดบ .05 จากตาราง6 ผลการวเคราะหความแตกตางของคาเฉลยระหวางระยะการทดลอง รายตวแปร พบวาตวแปรพฤตกรรมการดแลสขภาพ มคาเฉลยแตกตางกนตามระยะการทดลอง อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 (F=18.257, df=2, p=0.00) และขนาดอทธพล (Effect size) มคาเทากบ 0.395 แสดงวาผลของโปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรมเนนผรบบรการเปนศนยกลาง ทมตอตวแปรการพฤตกรรมการดแลตนเอง เปลยนไปตามระยะเวลาการทดลอง สวนตวแปรทคาเฉลยแตกตางกนตามระยะเวลาทดลอง อยางไมมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 คอตวแปรรบรความสามารถของตนเอง (F=1.180, df=2, p=0.315) และขนาดอทธพล (Effect size) มคาเทากบ 0.040 ตวแปรการการก ากบตนเอง (F=2.220, df=2, p=0.118) และขนาดอทธพล (Effect size) มคาเทากบ 0.073 แสดงวาผลของโปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรมเนนผรบบรการเปนศนยกลาง ทมตอตวแปรการรบรความสามารถของตนเอง การก ากบตนเอง ไมเปลยนแปลงไปตามระยะเวลาการทดลอง

57

ตาราง 7 แสดงผลการเปรยบเทยบรายคของคะแนนเฉลยพฤตกรรมดแลสขภาพตามระยะการทดลอง

ระยะกำรทดลอง mean (A) (B) (C)

103.72 110.55 116.90 กอนทดลอง (A) 103.72 - 6.828* 13.172* หลงทดลองทนท (B) 110.55 - 6.348* หลงทดลอง 4 สปดาห (C) 116.90 -

* มนยส าคญทางสถตทระดบ .05

จากตาราง 7 ผลการเปรยบเทยบรายคของคะแนนเฉลยพฤตกรรมดแลสขภาพ ตามระยะเวลาการทดลอง พบวา นสตทมภาวะอวน และไดรบโปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรมทเนนผรบบรการเปนศนยกลาง มคาเฉลยพฤตกรรมดแลสขภาพ ระหวางหลงทดลอง 4 สปดาห กบกอนทดลอง ระหวางหลงทดลอง 4 สปดาห กบหลงทดลองทนท และระหวางหลงทดลองทนท กบกอนทดลอง แตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 สรปผลการวเคราะหขอมลเพอทดสอบสมมตฐานการวจยขอ 1 ผลลพธของการทดลองโปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรมทเนนผรบบรการเปนศนยกลาง ไดแก การรบรความสามารถของตนเอง การก ากบตนเอง และพฤตกรรมการดแลตนเอง ใหคาเฉลยรวมแตกตางกนไปตามระยะการทดลอง อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 ดงนน จงสรปไดวำยอมรบสมมตฐำนกำรวจยขอ 1

2.1 ผลการวเคราะหขอมลเพอทดสอบสมมตฐานท 2 นสตทมภาวะอวนในกลมทดลอง มน าหนกในระยะหลงทดลองเสรจสนทนท และหลงทดลองเสรจสน 4 สปดาห ต ากวากอนทดลอง ตำรำง 8 ผลการวเคราะหความแปรปรวนของการวดซ า (ANOVA with Repeated Measures) ของ

น าหนกนสตทมภาวะอวนในกลมทดลอง โดยพจาณาตามระยะเวลาการทดลอง (ระยะกอนทดลอง, ระยะหลงทดลองเสรจสนทนท, ระยะหลงทดลองเสรจสน 4 สปดาห)

แหลงควำมแปรปรวน SS df MS F p Partial η2 ระหวางกลม 13662.020 28 487.929 ภายในกลม 1887.140 58 32.537 ระยะการทดลอง 383.278 2 191.644 7.136 .002* 0.203 ความคลาดเคลอน 1503.854 56 26.855 รวม 15549.452 86 * มนยส าคญทางสถตทระดบ .05 จากตาราง 8 ผลการวเคราะหความแตกตางของคาเฉลยการวดซ าของน าหนก ตามระยะเวลาของการทดลอง พบวา น าหนกของนสต มคาเฉลยแตกตางกนตามระยะการทดลอง (ระยะกอนทดลอง, ระยะหลงทดลองเสรจสนทนท, ระยะหลงทดลองเสรจสน 4 สปดาห) อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 (F=7.136, df=2, p=0.02) และขนาดอทธพล (Effect size) มคาเทากบ 0.203 แสดงวาผลของโปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรมทเนนผรบบรการเปนศนยกลาง ทมตอน าหนกของนสต เปลยนไปตามระยะเวลาการทดลอง

58

ตำรำง 9 แสดงผลการเปรยบเทยบรายคของคะแนนเฉลยน าหนกของนสตตามระยะเวลาการทดลอง

ระยะกำรทดลอง mean (A) (B) (C)

75.886 71.179 71.741 กอนทดลอง (A) 75.886 - 4.707* 4.145* หลงทดลองทนท (B) 71.179 - .562 หลงทดลอง 4 สปดาห (C) 71.741 -

* มนยส าคญทางสถตทระดบ .05

จากตาราง 9 ผลการเปรยบเทยบรายคของคะแนนเฉลยน าหนกของนกศกษา ตามระยะเวลาการทดลอง พบวานสตทมภาวะอวน และไดรบโปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรมทเนนผรบบรการเปนศนยกลาง มคาเฉลยน าหนก ระหวางระยะหลงทดลอง 4 สปดาห กบระยะกอนทดลอง และระหวางระยะหลงทดลองทนท กบระยะกอนทดลอง แตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 โดยมคาเฉลยน าหนก ระยะกอนทดลอง เทากบ 75.886 กโลกรม ระยะหลงทดลองทนท เทากบ 71.179 กโลกรม และระยะหลงทดลอง 4 สปดาห เทากบ 71.741 กโลกรม สรปผลการวเคราะหขอมลเพอทดสอบสมมตฐานการวจยขอ 2 น าหนกของนสต ภายหลงเขารวมโปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรมทเนนผรบบรการเปนศนยกลาง ภายหลงทดลองทนท และหลงทดลอง 4 สปดาห ใหคาเฉลยน าหนกนอยกวาระยะกอนเขารวมการทดลอง อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 ดงนน จงสรปไดวำยอมรบสมมตฐำนกำรวจยขอ 2

2.2 ผลการวเคราะหขอมลเพอทดสอบสมมตฐานท 3 นสตทมภาวะอวนในกลมทดลองมการรบรความสามารถของตน การก ากบตนเอง และพฤตกรรมดแลสขภาพ หลงทดลองเสรจสนทนท และหลงทดลองเสรจสน 4 สปดาห สงกวากลมควบคม

ตำรำง 10 ผลการวเคราะหความแปรปรวนหลายตวแปรสองทางแบบวดซ า(Two-way MANOVA with

Repeated Measures) ของตวแปรตาม (การรบรความสามารถของตนเอง การก ากบตนเอง และพฤตกรรมการดแลตนเอง) โดยพจารณาตามกลมการทดลอง (กลมทดลอง, กลมควบคม) และระยะทดลอง (กอนทดลอง หลงทดลองทนท หลงทดลอง 4 สปดาห)

แหลงควำมแปรปรวน คำสถต Wilks’s Lambda (Λ)

Multivariate F test

df p Partial η2

ระหวำงกลม กลมการทดลอง (A) .812 4.250 3 .009* .188 ภำยในกลม ระยะการทดลอง (B) .644 4.793 6 .001* .356 ปฏสมพนธ (A*B) .621 5.282 6 .000* .379

* มนยส าคญทางสถตทระดบ .05 จากตาราง 10 ผลการวเคราะหความแตกตางระหวางกลม พบวา อทธพลหลกของกลมการทดลอง (กลมทดลอง, กลมควบคม) มนยส าคญทางสถตทระดบ .05 (Multivariate F test =4.250, df=3, p=.009) และขนาดอทธพล (Effect size) มคาเทากบ 0.188 แสดงวานสตทอยกลมการทดลองทแตกตางกน (กลมทดลอง, กลมควบคม) มคาคะแนนเฉลยรวมตวแปรตาม (การรบรความสามารถของตนเอง การ

59

ก ากบตนเอง และพฤตกรรมการดแลตนเอง) แตกตางกน ดานผลการวเคราะหความแตกตางภายในกลม พบวา อทธพลหลกของระยะเวลาการทดลอง (กอนทดลอง, หลงทดลองทนท, หลงทดลอง 4 สปดาห) พบวามนยส าคญทางสถตทระดบ .05 Multivariate F test =4.793, df=6, p=0.001) และขนาดอทธพล (Effect size) มคาเทากบ 0.356 แสดงวาในระยะเวลาทแตกตางกน (กอนทดลอง, หลงทดลองทนท, หลงทดลอง 4 สปดาห) สงผลใหมคาคะแนนเฉลยรวมตวแปรตาม (การรบรความสามารถของตนเอง การก ากบตนเอง และพฤตกรรมการดแลตนเอง) แตกตางกน ถงแมวาอทธพลหลกจะมนยส าคญทางสถต แตไมสามารถแปรความหมายของอทธพลดงกลาวได เนองจากพบวาปฏสมพนธระหวางกลมการทดลอง และระยะเวลาทดลอง มนยส าคญทางสถต ทระดบ .05 Multivariate F test =5.282, df=6, p=.000 และขนาดอทธพล (Effect size) มคาเทากบ .379 แสดงวาผลของกลมการทดลองทมผลตอตวแปรตาม เปลยนไปตามระยะการทดลอง ซงผลดงกลาวท าใหไมสามารถสรปผลของกลมการทดลองและระยะการทดลองในการวเคราะหได ดงนนผวจยจงท าการวเคราะหตอ โดยการวเคราะหความแปรปรวนตวแปรเดยวสองทางแบบวดซ า (two-way ANOVA with repeated measures) ของตวแปรตามทละตวแปร เพอพจารณาอทธพลของกลมการทดลองกบระยะการทดลอง ทมตอตวแปรตาม แตละตวแปร มรายละเอยดการวเคราะห ดงน

ตำรำง 11 ผลการวเคราะหความแปรปรวนตวแปรเดยวของการวดซ า จ าแนกรายตวแปร โดยพจารณาตามระยะการทดลอง (กอนทดลอง - หลงทดลองทนท - หลงทดลอง 4 สปดาห)

แหลงควำมแปรปรวน SS df MS F p Partial η2

กำรรบรควำมสำมำรถของตนเอง ระหวำงกลม

กลมทดลอง-กลมควบคม (A) 694.168 1 694.168 4.699 .034* .076 ความคาดเคลอน 8420.069 57 147.721 ภำยในกลม กอนทดลอง-หลงทดลองทนท-หลงทดลอง 4 สปดาห (B) 27.684 2 13.842 .538 .585 .009 ปฏสมพนธ (A*B) 53.989 2 26.995 1.050 .353 .018 ความคาดเคลอน 2930.723 114 25.708 กำรก ำกบตนเอง ระหวำงกลม

กลมทดลอง-กลมควบคม (A) 540.666 1 540.666 56.14 .021* .090 ความคาดเคลอน 54906.187 57 963.266 ภำยในกลม กอนทดลอง-หลงทดลองทนท-หลงทดลอง 4 สปดาห (B) 1521.491 1.784 852.770 3.281 .047* .054 ปฏสมพนธ (A*B) 580.135 2 290.067 1.251 .290 .021 ความคาดเคลอน 26436.182 114 499.54 พฤตกรรมดแลสขภำพ ระหวำงกลม

กลมทดลอง-กลมควบคม (A) 2824.682 1 2824.682 12.336 .001* .178 ความคาดเคลอน 13051.646 57 228.976 ภำยในกลม กอนทดลอง-หลงทดลองทนท-หลงทดลอง 4 สปดาห (B) 1303.168 1.9 685.988 13.044 .000* .186 ปฏสมพนธ (A*B) 1320.253 1.9 694.982 13.215 .000* .188 ความคาดเคลอน 5694.809 114 49.954

* มนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05

60

จากตาราง 11 ผลการวเคราะหความแปรปรวนตวแปรเดยวของการวดซ าจ าแนกรายตวแปร โดยพจารณาตามระยะการทดลอง สามารถสรปและแปลผลไดดงน การรบรความสามารถของตนเอง ผลการวเคราะห พบวา มเพยงอทธพลหลกของกลมการทดลอง (กลมทดลอง -กลมควบคม) เทานนทมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 (F=56.1, df=1, p=.021) และขนาดอทธพล (Effect size) มคาเทากบ .76 ซงแสดงวานสตทอยกลมการทดลองตางกน มการรบรความสามารถของตนเองแตกตางกน สวนอทธพลหลกของระยะการทดลอง และปฏสมพนธของกลมการทดลองและระยะการทดลอง พบวาไมมนยส าคญทางสถต แสดงวาในระยะเวลาการทดลองทตางกน นสตมการรบรความสามารถของตนเองไมแตกตาง

ตวแปร การก ากบตนเอง ผลการวเคราะหพบวา อทธพลปฏสมพนธของกลมการทดลองและระยะการทดลอง ไมมนยส าคญทางสถต สวนอทธพลหลกของกลมการทดลอง (กลมทดลอง-กลมควบคม) มนยส าคญทางสถตทระดบ .05 (F=4.699, df=1, p=.34) และขนาดอทธพล (Effect size) มคาเทากบ .090 ซงแสดงวานสตทอยกลมการทดลองตางกน มการก ากบตนเองแตกตางกน และอทธพลหลกของระยะเวลาการทดลอง (กอนทดลอง - หลงทดลองทนท - หลงทดลอง 4 สปดาห) มนยส าคญทางสถตทระดบ .05 (F=3.281, df=1, p=.047) และขนาดอทธพล (Effect size) มคาเทากบ .054 ซงแสดงวาระยะเวลาการทดลองทตางกน สงผลใหนสต มการก ากบตนเองแตกตางกน

พฤตกรรมดแลสขภาพ ผลการวเคราะหพบวา อทธพลหลกของกลมการทดลอง (กลมทดลอง-กลมควบคม) และอทธพลหลกของระยะเวลาการทดลอง มนยส าคญทางสถตทระดบ 0.01 (F=12.336, df=1, p=0.01 และ F=13.044, df=2, p=.00) และขนาดอทธพล (Effect size) มคาเทากบ .178 และ .186 ตามล าดบ แตไมสามารถแปลความหมายอทธพลหลกดงกลาวได เนองจากพบอทธพลปฏสมพนธของกลมการทดลองและระยะการทดลอง (F=12.215, df=2, p=.00) และขนาดอทธพล (Effect size) มคาเทากบ .188 แสดงวาผลของกลมทดลองทมตอพฤตกรรมการดแลสขภาพ เปลยนไปตามระยะเวลาการทดลอง

จากปฏสมพนธดงกลาว ผวจยจงน าเสนอกราฟเสนแสดงระดบคะแนนเฉลยของพฤตกรรมดแลสขภาพ ตามภาพประกอบ 5

ภาพประกอบ 5 กราฟแสดงคาเฉลยพฤตกรรมดแลสขภาพ ของนสตทมภาวะอวน เปรยบเทยบระหวาง กลมควบคมกบกลมทดลอง และระยะเวลาการทดลองระหวางหลงทดลองเสรจสนทนทกบ หลงทดลองเสรจสน 4 สปดาห จากกราฟ แสดงอทธพลปฏสมพนธระหวางกลมการทดลอง กบระยะการทดลอง ทมตอพฤตกรรมดแลสขภาพของนสตทมภาวะอวน พบวาลกษณะของปฏสมพนธ แบบ ordinal Interaction Effect ซงผลปฏสมพนธทเกดขน จะท าใหเฉพาะขนาดของความสมพนธระหวางตวแปรอสระ (กลมการทดลอง/ระยะการทดลอง) กบตวแปรตาม (พฤตกรรมดแลสขภาพ) เปลยนไปตามแตละคาของตวแปรอสระอน (กลมการทดลอง/ระยะการทดลอง) แตการเปลยนแปลงนน ไมมากพอทจะเปลยนทศทางของความสมพนธใหเปนไป

61

ในทางตรงขามกนอยางสนเชง การแปรผลจงดทผลนยสาคญท Main Effect (น าชย ศภฤกษชยสกล, มปป) ในการวจยครงนพบวา กลมการทดลองทตางกน สงผลใหพฤตกรรมดแลสขภาพ ตางกนอยางมนยส าคญทางสถตท .05 จากกราฟแสดงใหเหนวากลมทดลองมคาเฉลยคะแนนพฤตกรรมดแลสขภาพ สงกวากลมควบคม ทงหลงทดลองเสรจสนทนท และหลงทดลองเสรจสน 4 สปดาห สวนระยะการทดลองพบวาระยะหลงทดลองเสรจสน 4 สปดาห มคาเฉลยคะแนนพฤตกรรมดแลสขภาพ สงกวาระยะหลงทดลองเสรจสนทนททงในกลมทดลองและกลมควบคม สรปผลการวเคราะหขอมลเพอทดสอบสมมตฐานการวจยขอ 3 ผลลพธของการทดลองโปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรมทเนนผรบบรการเปนศนยกลาง ไดแก การรบรความสามารถของตนเอง การก ากบตนเอง และพฤตกรรมการดแลตนเอง ใหคาเฉลยรวมแตกตางกนไปตามกลมการทดลอง (กลมทดลอง-กลมควบคม) อยางมนยส าคญทางสถตท .05 ดงนน จงสรปไดวำยอมรบสมมตฐำนกำรวจยขอ 3

2.3 ผลการวเคราะหขอมลเพอทดสอบสมมตฐานท 4 นสตทมภาวะอวนในกลมทดลองมน าหนกตว ในระยะหลงทดลองเสรจสนทนท และหลงทดลองเสรจสน 4 สปดาห ต ากวากลมควบคม

ตำรำง12 คาเฉลยน าหนกนสตหลงทดลองโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมกอนปรบแกและหลงการปรบแก

ทมการควบคมน าหนกกอนทดลอง ดวยสถต ANCOVA

ตวแปรตำม คำเฉลยกลมทดลอง คำเฉลยกลมควบคม

กอนปรบ หลงปรบ กอนปรบ หลงปรบ หลงทดลองทนท 71.179 67.918 67.933 71.086 หลงทดลอง 4 สปดาห 71.741 68.293 66.407 69.740 จากตาราง 12 คาเฉลยน าหนกทปรบแลวโดยใชคาของตวแปรรวม (น าหนกกอนเขารวมโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรม) พบวากลมทดลองมน าหนกหลงทดลองทนทนอยกวากลมควบคม (67.918-71.086 = -3.168) และ พบวากลมทดลองมน าหนกหลงทดลอง 4 สปดาหนอยกวากลมควบคม (68.293-69.740 = -1.447) ตำรำง 13 ผลการวเคราะหความแปรปรวนรวมของการวดซ า ของน าหนกนสตทมภาวะอวนในกลมทดลอง

โดยพจาณาตามระยะเวลาการทดลอง (ระยะหลงทดลองเสรจสนทนท ระยะหลงทดลองเสรจสน 4 สปดาห)เมอควบคมน าหนกของนสตกอนทดลองดวยสถต Repeated Measures ANCOVA แหลงควำมแปรปรวน SS df MS F p Partial η2

ระหวำงกลม ตวแปรรวม (น าหนกกอนทดลอง) 12269.985 1 12269.985 451.309 .000* .890 กลมทดลอง-กลมควบคม 142.190 1 142.190 5.230 .026* .085 ความคลาดเคลอน 1522.504 56 27.188

ภำยในกลม ระยะเวลาการทดลอง 12.099 1 12.099 .486 .488 .009 ความคลาดเคลอน 1393.418 56 24.882 * มนยส าคญทางสถตทระดบ .05 จากตาราง 13 ผลการวเคราะหความแปรปรวนรวมของการวดซ า ของน าหนกนสต สามารถสรปและแปลผลไดดงน ผลการวเคราะห พบวานสตในกลมทดลอง และกลมควบคม มน าหนกเฉลยรวมหลงทดลอง แตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 (F=142.190, df=1, p=.026 และขนาดอทธพล (Effect size) มคาเทากบ .085 แสดงวานสตทอยในกลมการทดลอง และในกลมควบคม ภายหลงทดลอง

62

โปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมทเนนผรบบรการมน าหนกเฉลยรวมแตกตางกน เมอพจารณาแยกตามระยะการทดลอง พบวาน าหนกเฉลยของนสต หลงทดลองเสรจสนทนท และหลงทดลองเสรจสน 4 สปดาห ในกลมทดลองนอยกวากลมควบคม สรปผลการวเคราะหขอมลเพอทดสอบสมมตฐานการวจยขอ 4 ผลลพธของการทดลองโปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรมเนนผรบบรการเปนศนยกลาง ไดแก น าหนกตวภายหลงทดลองโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมทเนนผรบบรการเปนศนยกลางทนท และน าหนกตวภายหลงทดลองโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมเนนผรบบรการเปนศนยกลาง 4 สปดาห ใหคาเฉลยรวมแตกตางกนในกลมการทดลอง (กลมทดลอง-กลมควบคม) อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 จงสรปไดวำยอมรบสมมตฐำนกำรวจยขอ 4

2.4 ผลการวเคราะหขอมลเพอทดสอบสมมตฐานท 5 นสตทมลกษณะเจตคตทดตอพฤตกรรมสขภาพและมการสนบสนนทางสงคม ตางกนเมอเขารบโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมจะมการรบรความสามารถของตน การก ากบตนเอง พฤตกรรมดแลสขภาพ หลงทดลองเสรจสนทนทแตกตางกน

ตำรำง 14 แสดงคาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐานของคะแนนการรบรความสามารถของตนเอง การก ากบ

ตนเอง และพฤตกรรมการดแลสขภาพ หลงทดลองเสรจสนทนท จ าแนกตามกลมตวอยางทมเจตคตทดตอพฤตกรรมสขภาพและการสนบสนนทางสงคมแตกตางกน

ตวแปรตำม เจตคตทดตอพฤตกรรมสขภำพ

กำรสนบสนนทำงสงคม

กลมทดลอง (n=29) กลมควบคม (n=30)

SD n SD n

1. การรบรความ สามารถของตนเอง

ต า ต า 52.43 4.23 7 47.40 5.30 15 ต า สง 54.75 3.09 4 45.75 6.85 4 สง ต า 55.67 5.86 3 53.00 5.10 4 สง สง 57.93 6.46 15 59.57 8.62 7

2. การก ากบตนเอง ต า ต า 125.00 15.62 7 119.00 15.01 15 ต า สง 123.50 18.91 4 118.75 19.07 4 สง ต า 149.33 29.02 3 130.50 24.83 4 สง สง 142.00 17.13 15 145.71 17.88 7

3. พฤตกรรมดแลสขภาพ

ต า ต า 103.43 5.13 7 100.33 10.95 15 ต า สง 101.50 1.29 4 101.00 14.65 4 สง ต า 96.33 8.62 3 97.25 6.60 4 สง สง 105.93 6.37 15 112.71 8.81 7

จากตาราง 14 พบวา ทงในกลมทดลองและกลมควบคม ทมเจตคตทดตอพฤตกรรมสขภาพสงและไดรบการสนบสนนทางสงคมสง จะมคะแนนการรบรความสามารถในตนเองสง โดยมคาเฉลยในกลมทดลองเทากบ 57.93 กลมควบคมเทากบ 59.57 และยงมคะแนนพฤตกรรมดแลสขภาพสงดวย โดยมคาเฉลยในกลมทดลองเทากบ 105.93 กลมควบคมเทากบ 112.71 ตามล าดบ แตส าหรบตวแปรการก ากบตนเอง ในกลมทดลองจะมคาเฉลยสงสดในกลมทมเจตคตทดตอพฤตกรรมสขภาพสง และไดรบการสนบสนนทางสงคมต า โดยมคาเฉลยเทากบ 149.33 และในกลมควบคมจะมคาเฉลยสงในกลมทมเจตคตทดตอพฤตกรรมสขภาพสง และไดรบการสนบสนนทางสงคมสง โดยมคาเฉลยเทากบ 145.71

63

ตำรำง 15 ผลการวเคราะหความแปรปรวนหลายตวแปรแบบสามทาง (three-way MANOVA) ของคะแนนเฉลยรวมของ 3 ตวแปร คอ การรบรความสามารถของตนเอง การก ากบตนเอง และพฤตกรรมการดแลสขภาพ ในการทดสอบปฏสมพนธรวมระหวางกลมทดลอง -ควบคม เจตคตทดตอพฤตกรรมสขภาพ และการสนบสนนทางสงคม

แหลงควำมแปรปรวน คำสถต

Wilks’s Lambda

Multivariate

F test

p Partial

η2

โปรแกรมกำรปรบเปลยนพฤตกรรมภำยในกลม

- กลมทดลอง – กลมควบคม .897 1.882 .145 .103

- เจตคตทดตอพฤตกรรมสขภาพสง – ต า .172 6.107 .001* .272

- การสนบสนนทางสงคมสง – ต า .904 1.725 .174 .096

ปฏสมพนธแบบสองทำง

- โปรแกรม*เจตคตทดตอพฤตกรรมสขภาพ .920 1.420 .248 .080

- โปรแกรม*การสนบสนนทางสงคม .963 .630 .599 .037

- เจตคตทดตอพฤตกรรมสขภาพ*การ

สนบสนนทางสงคม .889 2.034 .121 .111

ปฏสมพนธแบบสำมทำง

- โปรแกรม*เจตคตทดตอพฤตกรรมสขภาพ*

การสนบสนนทางสงคม

.970 .500 .684 .030

* มนยส าคญทางสถตทระดบ .05 จากตาราง 15 เมอพจารณาเฉพาะตวแปรพบวา โปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรม และการสนบสนนทางสงคมทแตกตางกน สงผลใหมการรบรความสามารถของตนเอง การก ากบตนเอง และพฤตกรรมดแลสขภาพไมแตกตางกน สวนการมเจตคตทดตอพฤตกรรมสขภาพทตางกน สงผลใหมการรบรความสามารถของตนเอง การก ากบตนเอง และพฤตกรรมดแลสขภาพ แตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตท .05 (Multivariate F test=6.107, p=.001) และขนาดอทธพล (Effect size) มคาเทากบ .272 เมอพจารณาความแปรปรวนแบบ 2 ทาง และ 3 ทาง พบวา ไมมปฏสมพนธรวมระหวางโปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรม การสนบสนนทางสงคม และเจตคตทดตอพฤตกรรมสขภาพ แสดงวากลมตวอยางทมการสนบสนนทางสงคมแตกตางกน เจตคตทดตอพฤตกรรมสขภาพตางกน เมอไดรบโปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรม จะมการรบรความสามารถของตนเอง การก ากบตนเองและพฤตกรรมดแลสขภาพ แตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถต

64

ตำรำง 16 ผลการวเคราะหความแปรปรวนหลายตวแปรแบบสามทาง (three-way MANOVA) ของคะแนนเฉลยของการรบรความสามารถของตนเอง การก ากบตนเอง และพฤตกรรมการดแลสขภาพ ในการทดสอบปฏสมพนธรวมระหวางกลมทดลอง-ควบคม เจตคตทดตอพฤตกรรมสขภาพ และการสนบสนนทางสงคม

แหลงควำมแปรปรวน SS df MS F p Partial η2 โปรแกรมกำรปรบเปลยนพฤตกรรมกลมทดลอง – กลมควบคม

- การรบรความสามารถของตนเอง 150.906 1 150.906 4.142 .047* .075 - การก ากบตนเอง 445.431 1 445.431 1.389 .244 .027 - พฤตกรรมดแลสขภาพ 12.321 1 12.321 .165 .686 .003

เจตคตทดตอพฤตกรรมสขภำพ - การรบรความสามารถของตนเอง 444.530 1 444.530 12.201 .001* .193 - การก ากบตนเอง 4399.219 1 4399.219 13.722 .001* .212 - พฤตกรรมดแลสขภาพ 22.153 1 22.153 .297 .588 .006

กำรสนบสนนทำงสงคม - การรบรความสามารถของตนเอง 60.192 1 60.192 1.652 .204 .031 - การก ากบตนเอง 25.019 1 25.019 .078 .781 .002 - พฤตกรรมดแลสขภาพ 370.793 1 370.793 4.979 .030* .089

ปฏสมพนธแบบสองทำง โปรแกรม*เจตคตทดตอพฤตกรรมสขภำพ - การรบรความสามารถของตนเอง 112.488 1 112.488 3.087 .085 .057 - การก ากบตนเอง 12.706 1 12.706 .040 .843 .001 - พฤตกรรมดแลสขภาพ 81.904 1 81.904 1.100 .299 .021

โปรแกรม*กำรสนบสนนทำงสงคม - การรบรความสามารถของตนเอง .074 1 .074 .002 .964 .000 - การก ากบตนเอง 376.953 1 376.953 1.176 .283 .023 - พฤตกรรมดแลสขภาพ 45.408 1 45.408 .610 .439 .012

เจตคตทดตอพฤตกรรมสขภำพ*กำรสนบสนนทำงสงคม - การรบรความสามารถของตนเอง 44.392 1 44.392 1.218 .275 .023 - การก ากบตนเอง 61.739 1 61.739 .193 .663 .004 - พฤตกรรมดแลสขภาพ 468.349 1 468.349 6.289 .015* .110

ปฏสมพนธแบบสำมทำง โปรแกรม*เจตคตทดตอพฤตกรรมสขภำพ*กำรสนบสนนทำงสงคม - การรบรความสามารถของตนเอง 45.591 1 45.591 1.251 .269 .024 - การก ากบตนเอง 301.913 1 301.913 .942 .336 .018 - พฤตกรรมดแลสขภาพ 8.010 1 8.010 .108 .744 .002

* มนยส าคญทางสถตทระดบ .05 จากตาราง 16 ไมพบปฏสมพนธรวมแบบสามทาง ระหวางโปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรม การสนบสนนทางสงคม และเจตคตทดตอพฤตกรรมสขภาพ แสดงวากลมตวอยางทมการสนบสนนทางสงคมแตกตางกน เจตคตทดตอพฤตกรรมสขภาพตางกน เมอไดรบโปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรม จะมการรบรความสามารถของตนเอง การก ากบตนเองและพฤตกรรมดแลสขภาพ แตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 สวนผลการศกษาปฏสมพนธแบบสองทาง พบวา ไมพบปฏสมพนธระหวาง

65

โปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรมและการสนบสนนทางสงคม, โปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรมและเจตคตทดตอพฤตกรรมสขภาพและปฏสมพนธระหวางการสนบสนนทางสงคมและเจตคตทดตอพฤตกรรมสขภาพ ทมตอการรบรความสามารถของตนเอง การก ากบตนเอง และพฤตกรรมดแลสขภาพ แตเมอพจารณารายตวแปร พบวาตวแปรกลมการทดลอง (กลมทดลอง-กลมควบคม) มอทธพลตอการรบรความสามารถของตนเอง อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 (F=4.142, df=1, p=.047) และขนาดอทธพล (Effect size) มคาเทากบ .075 ซงแสดงวานสตทอยในกลมการทดลองทแตกตางกน จะมการรบรความสามารถของตนเองแตกตางกน สวนตวแปรการก ากบตนเอง พฤตกรรมการดแลสขภาพ พบวากลมการทดลองไมมอทธพลตอตวแปรดงกลาวอยางมนยส าคญทางสถต

ตวแปรเจตคตทดตอพฤตกรรมสขภาพ พบวา มอทธพลตอการรบรความสามารถของตนเอง และการก ากบตนเอง อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 (F=12.201, df=1, p=.001 และ F=13.722, df=1, p=.001 ตามล าดบ) และขนาดอทธพล (Effect size) มคาเทากบ .193, .212 ตามล าดบ ซงแสดงวานสตทมเจตคตทดตอพฤตกรรมสขภาพทแตกตางกน (กลมสง-กลมต า) จะมรบรความสามารถของตนเอง และการก ากบตนเอง แตกตางกน สวนพฤตกรรมดแลสขภาพ พบวาเจตคตทดตอพฤตกรรมสขภาพ ไมมอทธพลตอตวแปรดงกลาวอยางมนยส าคญทางสถต

ตแปรการไดรบการสนบสนนทางสงคม พบวา มอทธพลตอการพฤตกรรมดแลสขภาพ อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 (F=4.979, df=1, p=.030) และขนาดอทธพล (Effect size) มคาเทากบ .089 ซงแสดงวา นสตทไดรบการสนบสนนทางสงคมตางกน (กลมสง-กลมต า) จะมพฤตกรรมดแลสขภาพแตกตางกน สวนตวแปรการรบรความสามารถของตนเอง และการก ากบตนเอง พบวาการไดรบการสนบสนนทางสงคม ไมมอทธพลตอตวแปรดงกลาวอยางมนยส าคญทางสถต

สรปผลการวเคราะหขอมลเพอทดสอบสมมตฐานการวจยขอ ผลลพธของการทดลองโปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรมเนนผรบบรการเปนศนยกลาง ควบคม เจตคตทดตอพฤตกรรมสขภาพ และการสนบสนนทางสงคม ไดแก การรบรความสามารถของตนเอง การก ากบตนเอง และพฤตกรรมการดแลสขภาพ ใหคาเฉลยรวมแตกตางกนไปตามเจตคตทดตอพฤตกรรมสขภาพ อยางมนยส าคญทางสถต สวนตวแปรกลมการทดลอง และการสนบสนนทางสงคม พบวามคาเฉลยรวมไมแตกตางกน จงสรปไดวำยอมรบสมมตฐำนกำรวจยขอ 5 บำงสวน เฉพำะตวแปรเจตคตทดตอพฤตกรรมสขภำพเทำนนทมปฏสมพนธรวมกบโปรแกรม

66

บทท 5

สรป อภปรำยผลและขอเสนอแนะ

การวจยวจยเชงทดลอง (Experimental Research) ครงนมวตถประสงคเพอศกษาการเปลยนแปลงทเกดขนของการรบรความสามารถของตน การก ากบตนเอง และพฤตกรรมดแลตนเอง และน าหนกตวของกลมทดลอง และกลมควบคมหลงจากการทดลองเสรจสนทนท และระยะหลงทดลองเสรจสน 4 สปดาห ระหวางกลมทดลองและกลมควบคมและกลมทมลกษณะทางจตสงคมแตกตางกน โดยท าการศกษาในประชากร นสตมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒทมดชนมวลกายตงแต 25 กโลกรมตอตารางเมตร หรอมรอบเอวมากกวา 32 นวในนสตหญง และ 36 นวในนสตชาย โดยมกลมตวอยางเปนนสตมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒและมดชนมวลกายตงแต 25 กโลกรมตอตารางเมตร โดยก าหนดขนาดกลมตวอยาง ตามท เนเมตและคณะ (Nemet, Barkan, Epstein, Friedland, Kowen, & Eliakim, 2005) แนะน า คอ อยางนอย 11 คนตอกลม เพอพบการเปลยนแปลงของน าหนก และ 18 คนตอกลมเพอพบการเปลยนแปลงของน าหนกตวอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 และทระดบอ านาจของการทดสอบเทากบ 90% แตผวจยใชเลอกจ านวน 30 คน เพอใหครอบคลมตอการคนพบความแตกตางอยางมนยส าคญทางสถตทงน าหนกตว ใชวธการสมแบบกลม (Cluster random Sampling) พรอมจบฉลากทงกลมเพอเขากลมทดลองไดนสตจากคณะพละศกษา และกลมควบคมไดนสตคณะสหเวชศาสตร และเปนไปตามเกณฑในการคดเลอกกลมตวอยาง ประกอบดวย 1) กลมตวอยางในงานวจยครงน คอ นสตมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒทมดชนมวลกายตงแต 25 กโลกรมตอตารางเมตร (WHO, IASO; & IOTF, 2000) 2) มความสมครใจและไดรบการยนยอมจากผปกครองใหเขารวมการวจย 3) ไมมโรคประจ าตวทเปนอปสรรคตอการวจย และ 4) ไมเคยไดรบโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพ เมอด าเนนโปรแกรมเสรจสน มนสตทเขารวมโปรแกรมไดตลอดโครงการ จ านวน 59 คนแบงเปนกลมทดลอง 29 คน และกลมควบคม 30 คน ทงน ผวจยไดประยกตใชแนวคดการรบรความสามารถของตนเอง (Bandura, 1989) ไดแก การสรางประสบการณทประสบความส าเรจ การใชตวแบบ และการใชค าพดชกจง แนวคดก ากบตนเอง (Bandura, 1989) ไดแก กระบวนการสงเกตตนเอง กระบวนการตดสนใจ และ การแสดงปฏกรยากบตนเอง และแนวคดการเนนผรบบรการเปนศนยกลาง (Roges, 1977) โดยใชกระบวนการกลมและแนวคดการมสวนรวม พฒนาเปนโปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพทเนนผรบบรการเปนศนยกลาง โดย มตวแปรทศกษาแบงเปน 2 กลม ดงน

1. ตวแปรอสระ เปนตวแปรจดกระท า ไดแก 1.1) โปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมทเนนผรบบรการเปนศนยกลาง 1.2) ไมไดรบโปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรม 1.3) ตวแปรจดประเภท เปนตวแปรทางจตสงคม ไดแก เจตคตทดตอพฤตกรรมสขภาพและการสนบสนนทางสงคม

2. ตวแปรตาม คอ 2.1) การรบรความสามารถของตน 2.2) การก ากบตนเอง 2.3) พฤตกรรมดแลสขภาพ และ 2.4) น าหนกตวเปนกโลกรม สมมตฐำนกำรวจย

1. นสตทมภาวะอวนในกลมทดลอง มการรบรความสามารถของตน การก ากบตนเอง พฤตกรรมดแลสขภาพ ในระยะหลงทดลองเสรจสนทนท และหลงทดลอง 4 สปดาห สงกวากอนทดลอง

2 นสตทมภาวะอวนในกลมทดลอง มน าหนกตว ในระยะหลงทดลองเสรจสนทนท และหลงทดลองเสรจสน 4 สปดาห ต ากวากอนทดลอง

3. นสตทมภาวะอวนในกลมทดลองมการรบรความสามารถของตน การก ากบตนเอง พฤตกรรมดแลสขภาพ หลงทดลองเสรจสนทนท และหลงทดลองเสรจสน 4 สปดาห สงกวากลมควบคม

67

4. นสตทมภาวะอวนในกลมทดลองมน าหนกตว ในระยะหลงทดลองเสรจสนทนท และหลงทดลองเสรจสน 4 สปดาห ต ากวากลมควบคม

5. นสตทมลกษณะจตสงคมตางกนเมอเขารบโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมจะมการรบรความสามารถของตน การก ากบตนเอง พฤตกรรมดแลสขภาพ แตกตางกน สรปผลกำรวจย

1. ขอมลเชงพรรณนาของตวแปร พบวา 1.1 มนสตทมดชนมวลกายตงแต 25 กโลกรมตอตารางเมตร ทเขารวมโครงการไดตลอดม

จ านวน 59 คน แบงเปนกลมทดลอง 29 คน และกลมควบคม 30 คน 1.2 การเปลยนแปลงคาเฉลยของคะแนน การรบรความสามารถของตนเอง การก ากบตนเอง พฤตกรรมดแลสขภาพ และน าหนกตวของกลมทดลองและกลมควบคม ดงน - การรบรความสามารถของตนเอง ในกลมทดลอง พบวา มแนวโนมเพมขนตามระยะการทดลอง กอนทดลอง หลงทดลองเสรจสนทนท และระยะของทดลองเสรจสน 4 สปดาหทลดลงเลกนอย (คาเฉลยเทากบ 53.90, 55.93 และ 55.69) ในขณะท กลมควบคม มการรบรความสามารถของตนเองมแนวโนมเพมขนเลกนอย (คาเฉลยเทากบ 50.77, 51.40 และ 51.47) - การก ากบตนเอง ในกลมทดลอง พบวา ในระยะกอนทดลอง ระยะหลงทดลองเสจสนทนท ระยะหลงทดลองเสรจสน 4 สปดาห เพมขนตามล าดบ (คาเฉลยเทากบ 136.03, 138.34 และ146.42 ) ในขณะท กลมควบคม มการก ากบตนเอง เพมขนบางระยะ (คาเฉลยเทากบ 126.73, 130.63 และ 130.53) - พฤตกรรมดแลตนเอง ในกลมทดลอง พบวา ในระยะกอนทดลอง ระยะหลงทดลองเสจสนทนท ระยะหลงทดลองเสรจสน 4 สปดาห เพมขนตามล าดบ (คาเฉลยเทากบ 103.72, 110.55 และ 116.90) ในขณะท กลมควบคม มพฤตกรรมดแลตนเองคงท (คาเฉลยเทากบ 103.00, 101.20 และ 103.00)

- น าหนกตว ในกลมทดลองม พบวา คาเฉลยมแนวโนมลดลงตามระยะการทดลอง โดยในระยะหลงทดลองเสรจสน 4 สปดาห ระยะหลงทดลองเสจสนทนท และระยะกอนทดลอง (คาเฉลยเทากบ 71.74, 71.18 และ 75.89) ในขณะท กลมควบคม มน าหนกตวแนวโนมคงท (คาเฉลยเทากบ 68.01, 67.93 และ 67.41)

2. ผลการทดสอบตามสมมตฐาน ดวยสถตการวเคราะหขอมล ไดแก Repeated Measures ANOVA, Repeated Measures ANCOVA, k-way MANOVA with Repeated Measures และ three-way MANOVA ทงนกอนทดสอบสมมตฐาน ผวจยไดท าการทดสอบขอตกลงเบองตนในการวเคราะหขอมล โดยท าการตรวจสอบความเปนอสระของคะแนนจากการทกลมตวอยางในการวจยนไดรบคดเลอกเขามาอยางเปนอสระโดยการสมเขากลมรบการทดลองตามรปแบบการทดลองทก าหนดไวในแตละกลมจงไมละเมดขอตกลงเบองตนในขอน ดานการแจกแจงของตวแปรวามลกษณะเปนการแจกแจงเปนปกตหรอไม (Normal distribution) โดยพจารณาความเบ (Skewness) ความโดง (Kurtosis) ควบคกบการทดสอบโดยใชสถต Shapiro-Wilk พบวา ตวแปรมการแจกแจงแบบปกตทระดบนยส าคญทระดบ .05 ดานความเปนเอกพนธของเมทรกซความแปรปรวนรวม (Homogeneity of variance-covariance matrices) ดวย Box’s M test ผลการวเคราะหพบวาไมมนยส าคญทางสถต แสดงวาไมมความแตกตางของเมทรกซความแปรปรวน-ความแปรปรวนรวมของตวแปรตามในแตละกลม ดานความสมพนธระหวางตวแปรตาม ดวย Bartlett’s Test of Sphericity พบวาตวแปรตามทง 3 ตว ไดแก การรบรความสามารถของตนเอง การก ากบตนเอง และพฤตกรรมการดแลสขภาพ มความสมพนธกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 นอกจากนยงไดวเคราะหความแตกตางระหวางกลมของตวแปรตามไดแก การรบรความสามารถของตนเอง

68

การก ากบตนเอง และพฤตกรรมการดแลสขภาพ ในระยะกอนเรมโปรแกรมการทดลอง เพอศกษาความเทาเทยมกนของกลมตวอยางระยะกอนทดลอง ซงพบวาคาเฉลยของตวแปรทง 3 ของกลมทดลอง-กลมควบคม ไมแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 แสดงวา ตวแปรการรบรความสามารถของตนเอง การก ากบตนเอง และพฤตกรรมการดแลสขภาพ ของกลมของกลมทดลอง -กลมควบคม มความเทาเทยมกนกอนเรมโปรแกรมการทดลอง จงสรปไดวา ผลการทดสอบขอตกลงเบองตนของเทคนคการวเคราะหขอมลขางตน เปนไปตามขอมลลงเบองตนของสถตทดสอบ จงท าการทดสอบ ไดผลเปนไปตามสมมตฐานดงตอไปน

2.1 นสตทมภาวะอวนในกลมทดลอง มการรบรความสามารถของตน การก ากบตนเอง พฤตกรรมดแลสขภาพ ในระยะหลงทดลองเสรจสนทนท และหลงทดลองเสรจสน 4 สปดาห สงกวากอนทดลอง อยางมนยส าคญทางสถตท .05 (Multivariate F test = 0.478, F = 5.758, p < 0.00) และระยะการทดลองมขนาดอทธพล (Effect size) มคาเทากบ 0.239 แสดงวาผลของโปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรมเนนผรบบรการเปนศนยกลาง ทมตอ พฤตกรรมสขภาพโดยรวมทง 3 ตวแปรเปลยนไปตามระยะเวลาการทดลอง ซงเปนไปตำมสมมตฐำนท 1 และเมอพจารณาพฤตกรรมสขภาพรายตวแปร พบวา1)พฤตกรรมการดแลสขภาพ มคาเฉลยแตกตางกนตามระยะการทดลองมากทสด อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 (F=18.257, df=2, p=0.00) และขนาดอทธพล (Effect size) มคาเทากบ 0.395 2) การรบรความสามารถของตนเอง (F=1.180, df=2, p=0.315) และขนาดอทธพล (Effect size) มคาเทากบ 0.040 และ 3) การการก ากบตนเอง (F=2.220, df=2, p=0.118) และขนาดอทธพล (Effect size) มคาเทากบ 0.073 แสดงวาผลของโปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรมเนนผรบบรการเปนศนยกลาง ทมตอ พฤตกรรมการดแลสขภาพ อยางมนยส าคญท .05 แตส าหรบ การรบรความสามารถของตนเองและการก ากบตนเอง ไมเปลยนแปลงไปตามระยะเวลาการทดลองอยางมนยส าคญ

2.2 นสตทมภาวะอวนในกลมทดลอง มน าหนกตว ในระยะหลงทดลองเสรจสนทนท และหลงทดลองเสรจสน 4 สปดาห ต ากวากอนทดลอง อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 (F=7.136, df=2, p=0.02) และขนาดอทธพล (Effect size) มคาเทากบ 0.203 แสดงวา ผลของโปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรมเนนผรบบรการเปนศนยกลาง ทมตอน าหนกของนสตเปลยนไปตามระยะเวลาการทดลอง (น าหนกตว หลงสนสดทดลองและหลงทดลอง 4 สปดาห เทากบ 75.886, 71.179 และ 71.741 กโลกรม ตามล าดบ) และเมอเปรยบเทยบรายคของคะแนนเฉลยน าหนกของนสต ตามระยะเวลาการทดลอง พบวานสตทมภาวะอวน และไดรบโปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรมเนนผรบบรการเปนศนยกลาง มคาเฉลยน าหนก ระหวางระยะหลงทดลอง 4 สปดาห กบระยะกอนทดลอง และระหวางระยะหลงทดลองทนท กบระยะกอนทดลอง แตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 โดยมคาเฉลยน าหนก ระยะกอนทดลอง เทากบ 75.886 กโลกรม ระยะหลงทดลองทนท เทากบ 71.179 กโลกรม และระยะหลงทดลอง 4 สปดาห เทากบ 71.741 กโลกรม จงสรปไดวำเปนไปตำมสมมตฐำนกำรวจยขอ 2

2.3 นสตทมภาวะอวนในกลมทดลองมการรบรความสามารถของตน การก ากบตนเอง และพฤตกรรมดแลสขภาพ หลงทดลองเสรจสนทนท และหลงทดลองเสรจสน 4 สปดาห สงกวากลมควบคม พบวา อทธพลหลกของกลมการทดลอง (กลมทดลอง, กลมควบคม) มนยส าคญทางสถตทระดบ .05 (Multivariate F test =4.250, df=3, p=.009) และขนาดอทธพล (Effect size) มคาเทากบ 0.188 แสดงวานสตทอยกลมการทดลองทแตกตางกน (กลมทดลอง, กลมควบคม) มคาคะแนนเฉลยตวแปรตาม แตกตางกน และผลการวเคราะหความแปรปรวนตวแปรเดยวสองทางแบบวดซ า (two-way ANOVA with repeated measures) ของตวแปรตามทละตวแปร พบวา

- การรบรความสามารถของตนเอง มเพยงอทธพลหลกของกลมการทดลอง (กลมทดลอง -กลมควบคม) เทานนทมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 (F=56.1, df=1, p=.021) และขนาดอทธพล (Effect

69

size) มคาเทากบ .76 ซงแสดงวานสตทอยกลมการทดลองตางกน มการรบรความสามารถของตนเองแตกตางกน

- การก ากบตนเอง มอทธพลปฏสมพนธของกลมการทดลองและระยะการทดลองอยางไมมนยส าคญทางสถต สวนอทธพลหลกของกลมการทดลอง (กลมทดลอง-กลมควบคม) มนยส าคญทางสถตทระดบ .05 (F=4.699, df=1, p=.34) และขนาดอทธพล (Effect size) มคาเทากบ .090 ซงแสดงวานสตทอยกลมการทดลองตางกน มการก ากบตนเองแตกตางกน และอทธพลหลกของระยะเวลาการทดลอง (กอนทดลอง - หลงทดลองทนท - หลงทดลอง 4 สปดาห) มนยส าคญทางสถตทระดบ .05 (F=3.281, df=1, p=.047) และขนาดอทธพล (Effect size) มคาเทากบ .054 ซงแสดงวาระยะเวลาการทดลองทตางกน สงผลใหนสต มการก ากบตนเองแตกตางกน

- พฤตกรรมดแลสขภาพ ผลการวเคราะหพบวา อทธพลหลกของกลมการทดลอง (กลมทดลอง -กลมควบคม) และอทธพลหลกของระยะเวลาการทดลอง มนยส าคญทางสถตทระดบ 0.01 (F=12.336, df=1, p=0.01 และ F=13.044, df=2, p=.00) และขนาดอทธพล (Effect size) มคาเทากบ .178 และ .186 ตามล าดบ พบอทธพลปฏสมพนธอทธพลปฏสมพนธของกลมการทดลองและระยะการทดลอง (F=12.215, df=2, p=.00) และขนาดอทธพล (Effect size) มคาเทากบ .188 แสดงวาผลของกลมทดลองทมตอพฤตกรรมการดแลสขภาพ เปลยนไปตามระยะเวลาการทดลอง จงสรปไดวำเปนไปตำมสมมตฐำนกำรวจยขอ 3

2.4 นสตทมภาวะอวนในกลมทดลองมน าหนกตว ในระยะหลงทดลองเสรจสนทนท และหลงทดลองเสรจสน 4 สปดาห ต ากวากลมควบคม พบวา กลมทดลองมน าหนกหลงทดลองทนทนอยกวากลมควบคม (67.918-71.086 = -3.168) และ พบวากลมทดลองมน าหนกหลงทดลอง 4 สปดาหนอยกวากลมควบคม (68.293-69.740 = -1.447) และผลการวเคราะหความแปรปรวนรวมของการวดซ า ของน าหนกนสต สรปไดวา นสตในกลมทดลอง และกลมควบคม มน าหนกเฉลยรวมหลงทดลอง แตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 (F=142.190, df=1, p=.026 และขนาดอทธพล (Effect size) มคาเทากบ .085 แสดงวานสตทอย ในกลมการทดลอง และในกลมควบคม ภายหลงทดลองโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมทเนนผรบบรการมน าหนกเฉลยรวมแตกตางกน เมอพจารณาแยกตามระยะการทดลอง พบวาน าหนกเฉลยของนสต หลงทดลองเสรจสนทนท และหลงทดลองเสรจสน 4 สปดาห ในกลมทดลองนอยกวากลมควบคม จงสรปไดวำเปนไปตำมสมมตฐำนกำรวจยขอ 4

- นสตทมลกษณะเจตคตทดตอพฤตกรรมสขภาพและมการสนบสนนทางสงคม ตางกนเมอเขารบโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมจะ มพฤตกรรมสขภาพโดยรวมทง 3 ตวแปรภายหลงทดลองเสรจสนทนทแตกตางกนอยางมไมนยส าคญทางสถต เมอพจารณาเฉพาะรายตวแปรพบวา โปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรม และการสนบสนนทางสงคมทแตกตางกน สงผลใหมการรบรความสามารถของตนเอง การก ากบตนเอง และพฤตกรรมดแลสขภาพไมแตกตางกน สวนการมเจตคตทดตอพฤตกรรมสขภาพทตางกน สงผลใหมการรบรความสามารถของตนเอง การก ากบตนเอง และพฤตกรรมดแลสขภาพ แตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตท .05 (Multivariate F test=6.107, p=.001) และขนาดอทธพล (Effect size) มคาเทากบ .272 จงสรปไดวา

- ไมพบปฏสมพนธรวมแบบสามทาง ระหวางโปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรม การสนบสนนทางสงคม และเจตคตทดตอพฤตกรรมสขภาพ แสดงวากลมตวอยางทมการสนบสนนทางสงคมแตกตางกน เจตคตทดตอพฤตกรรมสขภาพตางกน เมอไดรบโปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรม จะมการรบรความสามารถของตนเอง การก ากบตนเองและพฤตกรรมดแลสขภาพ แตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถต

70

- ผลการศกษาปฏสมพนธแบบสองทาง ไมพบปฏสมพนธระหวางโปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรมและการสนบสนนทางสงคม, โปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรมและเจตคตทดตอพฤตกรรมสขภาพและปฏสมพนธระหวางการสนบสนนทางสงคมและเจตคตทดตอพฤตกรรมสขภาพ ทมตอการรบรความสามารถของตนเอง การก ากบตนเอง และพฤตกรรมดแลสขภาพ

- พบวาตวแปรกลมการทดลอง (กลมทดลอง-กลมควบคม) มอทธพลตอการรบรความสามารถของตนเอง อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 (F=4.142, df=1, p=.047) และขนาดอทธพล (Effect size) มคาเทากบ .075 ซงแสดงวานสตทอยในกลมการทดลองทแตกตางกน จะมการรบรความสามารถของตนเองแตกตางกน สวนตวแปรการก ากบตนเอง พฤตกรรมการดแลสขภาพ พบวากลมการทดลองมอทธพลตอตวแปรดงกลาวอยางไมมนยส าคญทางสถต

- พบผลมปฎสมพนธแบบสองทาง ส าหรบปจจยดานเจตคตทดตอพฤตกรรมสขภาพ พบวา มอทธพลตอการรบรความสามารถของตนเอง และการก ากบตนเอง อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 (F=12.201, df=1, p=.001 และ F=13.722, df=1, p=.001 ตามล าดบ) และขนาดอทธพล (Effect size) มคาเทากบ .193, .212 ตามล าดบ ซงแสดงวานสตทมเจตคตทดตอพฤตกรรมสขภาพทแตกตางกน (กลมสง-กลมต า) จะมรบรความสามารถของตนเอง และการก ากบตนเอง แตกตางกน สวนพฤตกรรมดแลสขภาพ พบวาเจตคตทดตอพฤตกรรมสขภาพ มอทธพลตอตวแปรดงกลาวอยางไมมนยส าคญทางสถต

- พบผลเฉพาะรายตวแปรปจจยดานการไดรบการสนบสนนทางสงคม พบวา มอทธพลตอการพฤตกรรมดแลสขภาพ อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 (F=4.979, df=1, p=.030) และขนาดอทธพล (Effect size) มคาเทากบ .089 ซงแสดงวา นสตทไดรบการสนบสนนทางสงคมตางกน (กลมสง-กลมต า) จะมพฤตกรรมดแลสขภาพแตกตางกน สวนตวแปรการรบรความสามารถของตนเอง และการก ากบตนเอง พบวาการไดรบการสนบสนนทางสงคม ไมมอทธพลตอตวแปรดงกลาวอยางมนยส าคญทางสถต จงสรปไดวำเปนไปตำมสมมตฐำนกำรวจยขอ 5 บำงสวน เฉพาะตวแปร เจตคตทดตอพฤตกรรมสขภาพเทานนทมปฏสมพนธรวมกบโปรแกรม อภปรำยผล จากผลการทดสอบสมมตฐานการวจยขอ 1 – 4 ซงมาจากวตถประสงคการวจยทตองการศกษาเพอศกษาการเปลยนแปลงทเกดขนของการรบรความสามารถของตน การก ากบตน เอง และพฤตกรรมดแลตนเอง และน าหนกตวของกลมทดลอง และกลมควบคมหลงจากการทดลองเสรจสนทนท เปนการทดสอบวา โปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพทเนนผรบบรการเปนศนยกลางนน มประสทธผลทท าให พฤตกรรมสขภาพ 3ดานไดแก การรบรความสามารถของตน การก ากบตนเอง พฤตกรรมดแลสขภาพ มการเปลยนแปลงของคะแนนทสงขนไปตามระยะการทดลองตงแตกอนทดลอง หลงทดลองเสรจสนทนท และหลงทดลอง 4 สปดาห ตามล าดบ ในกลมทดลอง และสงกวากลมควบคมทไมไดเขาโปรแกรม และพบผลการทดสอบดวยการวเคราะหความแปรปรวนหลายตวแปรแบบวดซ า (MANOVA with Repeated Measures) การวเคราหความแปรปรวนรวมหลายตวแปรแบบวดซ า(MANCOVA with Repeated Measures) เปนไปตามสมมตฐานทง 4 ขอ ไดแก 1) นสตทมภาวะอวนในกลมทดลอง มการรบรความสามารถของตน การก ากบตนเอง พฤตกรรมดแลสขภาพ ในระยะหลงทดลองเสรจสนทนท และหลงทดลอง 4 สปดาห สงกวากอนทดลอง 2) นสตทมภาวะอวนในกลมทดลอง มน าหนกตว ในระยะหลงทดลองเสรจสนทนท และหลงทดลองเสรจสน 4 สปดาห ต ากวากอนทดลอง 3) นสตทมภาวะอวนในกลมทดลองมการรบรความสามารถของตน การก ากบตนเอง พฤตกรรมดแลสขภาพ หลงทดลองเสรจสนทนท และหลงทดลองเสรจสน 4 สปดาห สงกวากลมควบคม และ4) นสตทมภาวะอวนในกลมทดลองมน าหนกตว ในระยะหลงทดลองเสรจสนทนท และหลงทดลองเสรจสน 4 สปดาหต ากวากลมควบคม

71

แสดงวา โปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพทเนนผรบบรการเปนศนยกลาง สงผลตอพฤตกรรมสขภาพและน าหนกตวของนสตทเขาโปรแกรมลดลงได (p<.05) ไดผลเชนเดยวกบผลวจยของ รชดาวรรณ ลมาชาน (2549) ทพบวา พยาบาลกลมตวอยางทมกจกรรมทางกายแตกตางกนจะมดชนมวลกายทแตกตางกน(p<.05) และ อารรตน สขโข (2546) ทพบผลของโปรแกรมสงเสรมสขภาพตอการปรบพฤตกรรมการบรโภคอาหารโดยใชกระบวนการกลมรวมกบการควบคมตนเอง ท าใหสตรทมภาวะน าหนกเกนมาตรฐานสามารถปรบเปลยนพฤตกรรมการบรโภคอาหารและกจกรรมทางกายไดดขนจงชวยลดความเสยงตอการเปนโรคไมตดตอทเปนผลตามมาจากภาวะน าหนกเกนมาตรฐาน นอกจากน เมอพฤตกรรมสขภาพดขนสงผลใหน าหนกตวมการเปลยนแปลงลดลงเชนกน ดงผลวจยของ สพชชา วงคจนทร (2554) ไดศกษาอทธพลของลกษณะทางจต ลกษณะสถานการณทมตอพฤตกรรมสขภาพและภาวะโภชนาการของบคลากร กระทรวงสาธารณสขพบวา พฤตกรรมสขภาพมความสมพนธทางลบกบดชนมวลกาย (p<.05)

นอกจากน เมอพจารณากจกรรมในโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพทเนนผรบบรการเปนศนยกลางในงานวจยครงน จะเนนกจกรรมการเรยนรแบบมสวนรวมของผเขารวมโปรแกรม และกจกรรมกลมแบบเพอนชวยเพอน ดวยการย าดวยการใชค า สะกด สะกด และสกด ทแสดงถง การรบรความสามารถตนเองหรอเชอมนวาตนเองปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพไดดวยตนเอง มการก ากบพฤตกรรมตนเองและใหเพอชวยก ากบรวมดวย พรอมการใชทกษะในการท ากจกรรม 3 อ คอควบคมอาหาร การออกก าลงกายสม าเสมอและการจดการความเครยด ซงตรงกบแนวคดของแบนดรา (Bandura, 1986) ทกลาววา การรบรความสามารถของตนเองของบคคลนน เปนตวก าหนดใหเขาตองใชความพยายามมากเทาไร และตองใชความมมานะทจะเผชญหนากบอปสรรคตางๆ และการทบคคลใชความพยายามและความมมานะในการท างานอยางเตมทตลอดเวลา เขากมแนวโนมทจะท างานไดประสบความส าเรจสง (Bandura & Cervone, 1983) โดยผานกระบวนการรคด (Cognitive Process) จะมองภาพความส าเรจและใหเปนสงทน าทางการกระท าของเขา จงพบผลในงานวจยครงนวามการเปลยนแปลงของพฤตกรรมทงในระยะหลงสนสดการทดลองทนท และยงคงพฤตกรรมสขภาพทง 3 ดานอยภายหลงทดลองเสรจสน 4 สปดาหทงทนกวจยไมมกจกรรมใดนอกจากกระตน ใหการเสรมแรงผานทางเครอขายสงคมออนไลน facebook การก ากบเพอนชวยเพอน และการตงรางวลเพอเปนการจงใจใหกระท าพฤตกรรม เหตทพบผลเชนนแสดงวา กจกรรมการเรยนรทเนนผรบบรการเปนส าคญนน ท าใหนสตนนไดตระหนกเหนความส าคญและท าพฤตกรรมสขภาพตอเนองจาก นสตไดเหนแบบอยางเพอนในกลมทท าส าเรจ และประสบการณตนเองทผานมาทงทเปนอปสรรคตอการปรบเปลยนพฤตกรรมในระยะทเขารวมโปรแกรมนนมผลใหน าหนกตวลดลงเรอย ๆ จงกระท าพฤตกรรมสขภาพเพอลดน าหนกได โดยการชกจงกนนดกนไปออกก าลงกาย และมการเตอนกนในการเลอกรบประทานอาหารทถกตอง เปนตน เชนเดยวกบผลวจยของ ดรณ ดลรตนภทร (2545) ทศกษาปจจยท านายพฤตกรรมการควบคมน าหนกของผใหญ พบวา การรบรอปสรรคตอพฤตกรรมการควบคมน าหนกและการรบรสมรรถนะในตนเองของพฤตกรรมการควบคมน าหนกสามารถรวมกนท านายพฤตกรรมการควบคมน าหนกในกลมผใหญไดรอยละ 28.4 (p<.05) และตรงกบผลวจยของ องศนนท (Ungsinun, 2012) ทไดศกษาผลของโปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพตามหลกการ PROMISE ทเนนผรบบรการเปนศนยกลางในกลมทมความเสยงของโรคเมตาบอลก โดยมวตถประสงคเพอศกษาผลของโปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพโดยใชหลกการ PROMISE ตามแบบจ าลองชป (CIPP Model) และศกษาพฤตกรรมสขภาพ 3 Self ไดแก การรบรความสามารถของตนในการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพ การก ากบพฤตกรรมสขภาพตนเอง และการดแลสขภาพตนเองของผเขารวมโครงการ และคาดชนชวดทางสขภาพ ไดแก คาดชนมวลกาย คาความาดนโลหต และเสนรอบเอว กลมตวอยางคอ ผบงคบบญชา 30 โครงการ ผลการศกษาพบวาภายหลงการเขารวมโครงการผเขารวมโครงการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพมพฤตกรรมสขภาพ 3 Self สงกวากอนเขารวมโครงการอยางมนยส าคญทางสถต และมคาดชนชขวดดานสสขภาพ ไดแก คาดชนมวลกาย คาความดนโลหต และเสนรอบเอวลดลงกวากอนเขา

72

รวมโครงการอยางมนยส าคญทางสถต และบญรวม แกวบญเรอง (2548) ไดศกษาผลของโปรแกรมสงเสรมสขภาพโดยการประยกตใชทฤษฎความสามารถตนเองรวมกบกระบวนการเรยนรอยางมสวนรวมในการออกก าล งกายเ พอสขภาพของนกศกษาชนปท 1 วทยาลยการสาธารณสขสรนธรในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เปนงานวจยกงทดลอง กลมตวอยางประกอบดวยกลมทดลอง 50 คน กลมเปรยบเทยบ 50 คน กลมทดลองไดรบโปรแกรมสงเสรมสขภาพทประยกตทฤษฎความสามารถตนเองรวมกบกระบวนการเรยนรอยางมสวนรวม โดยการประชมกลม อภปรายกลม แจกคมอการออกก าลงกายเพอสขภาพ เสนอตวแบบ สาธตและฝกเตนแอโรบคจากสอวดทศนและตวแบบการกระตนเตอนจากผวจยและผชวยวจย ผลการวจย พบวา หลงทดลองกลมทดลองมคะแนนเฉลยการรบรความสามารถตนเองในการออกก าลงกายเพอสขภาพ มคะแนนเฉลยความคาดหวงในผลลพธของการออกก าลงกายเพอสขภาพ มคะแนนเฉลยการปฏบตการออกก าลงกายเพอสขภาพ และมคาเฉลยชพจรขณะพกดขนกวากอนทดลองและดขนกวากลมเปรยบเทยบอยางมนยส าคญทางสถต สวนตวแปร การก ากบตนเอง พบวามการเปลยนแปลงไปตามโปรแกรมและระยะเวลาการทดลอง แสดงวาโปรแกรมทเนนผรบบรการเปนส าคญทจดใหมกจกรรม สะกด โดยใหเพอนชวยเพอนในการสงเกตและกระตนเตอนเพอนสมาชในกลม จงสงผลใหโปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพนมประสทธผลตอการก ากบตนเองและมผลตอการเปลยนแปลงน าหนกตวทลดลงเปนไปตามเปาหมายของกลมตวอยางทเขาโปรแกรม ซงเปนไปตามแนวคดของ ชงค และซมเมอรแมน (Schunk & Zimmerman, 1997: 195-208 อางองใน กนษฐา จนทรฉาย, 2549) ทกลาววา การก ากบตนเองวา เปน กระบวนการทกระตนและสนบสนนตอความรความเขาใจพฤตกรรมและความพอใจเพอน าไปสการบรรลเปาหมายทตนเองตงไวในทสด และชนะพฒน ชนแดชม (2542: 15) ไดกลาววาในการใชกลวธดวยการตงเปาหมาย การวางแผน การด าเนนการตดตามผล ทงในดานพฤตกรรม ดานความร ความเขาใจ และดานแรงจงใจของตนเอง จะสงผลใหบรรลถงสงทมงหวงไดดวยตนเอง เปนไปตามแนวคด การก ากบตนเอง (Schunk, 1994: 76 อางองใน กนษฐา จนทรฉาย, 2549) ทมการตงเปาหมาย (Goal setting) ดวยการก าหนดพฤตกรรมเปาหมายหรอก าหนดเกณฑในการแสดงพฤตกรรมใดพฤตกรรมหนงทตองการเปลยนแปลง การเตอนตนเอง (Self-monitoring) ดวยการใหเพอนสมาชกในกลมและใหตนเองคอยสงเกตและบนทกพฤตกรรมเปาหมายทเกดขนดวยตนเอง และเมอกระท าพฤตกรรมเปาหมยไดแลว จะใหเพอสมาชกกลาวชนชม ยกยอง พรอมใหรางวล ไดผลการวจยสอดคลองกบการศกษาของมเชล (Michael, 2003) ไดศกษาการก ากบตนเองเกยวกบการบรโภคอาหารและปองกนโรคจะชวยปองกนโรคอวนและบ าบดรกษาดวยการปรบเปลยนพฤตกรรมได ประกอบกบใชเทคนคการสอสารระหวางบคคลซงมความส าคญในการควบคมน าหนกของ ดงนนการก ากบตนเองจะเปนสงทคอยควบคมอทธพลทเกดจากสงแวดลอมและพฤตกรรมทท าใหเกดโรคอวนได ซงไดผลเชนเดยวกบการวจยของ จาคก (Jakici, 2003) ทไดท าการศกษาเรองการออกกงกายเพอศกษาโรคอวน ผลการศกษาพบวา การออกก าลงกายเปนสงส าคญทสดในการควบคมน าหนกซงอาจจะมากกวาการเลอกรบประทานอาหาร เพราะวาการออกก าลงกายจะมประสทธภาพในการควบคมน าหนก เมอควบคมพลงงานจากสารอาหารทรบประทานเขาไปดวย ในการวจยดงกลาว ไดศกษาถงผลของโปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพทประยกตมาจากแนวคดการก ากบตนเอง โดยใหแพทยท าการกระตนใหผปวยทมโรคอวนใหเรมออกก าลงกายอยางนอย 150 นาทตอสปดาห (วนละ 30 นาท ใน 5 วน ตอสปดาห) โดยทแพทยจะเปนสวนหนงในการก ากบพฤตกรรมดวยการโทรศพทไปสอบถามถงการออกก าลงกายของกลมตวอยาง ประกอบกบการใหท าบนทกสขภาพเพอเปนการเตอนตนเอง มการเยยมบานกลมตวอยาเพอประเมนตามสภาพจรง ทงนเปนเพราะวาการออกก าลงกายในระดบนจะท าใหเกดการเปลยนแปลงของรางกายไดจากภายนอก ผลการทดลองพบวา กลมตวอยางสามารถควบคมน าหนกได และสามารถควบคมน าหนกในระยะยาวตอไปดวยการออกก าลงกาย 300 นาทตอสปดาห (วนละ 60 นาท ใน 5 วนตอสปดาห) ผลการทดลองดงกลาวแสดงใหเหนวาการการควบคมตนเองทงจากภายในและ

73

ภายนอกสามารถทจะท าใหบคคลเกดการเปลยนแปลงพฤตกรรมได และความส าเรจทไดรบทราบนนจะเปนแรงจงใจส าคญทท าใหเกดการเพมพฤตกรรม และงานวจยของ กสมา สรยา (2550) ทไดศกษาประสทธผลของโปรแกรมลดน าหนก โดยการประยกตใชแนวคดการก ากบตนเองรวมกบแรงสนบสนนทางสงคม ของพยาบาลปฏบตงานในโรงพยาบาลหนองบวล าภ จงหวดหนองบวล าภ พบวา กลมทเขาโปรแกรมการก ากบตนเองมคาเฉลยน าหนกตวและคาเฉลยดชนมวลกายทลดลง มากกวากลมเปรยบเทยบ (P< 0.05) และสอดคลองกบผลวจยของ วชราภรณ ภมภเขยว (2552) ดวยเชนกน ทไดศกษาประสทธผลของการประยกตใชทฤษฎการก ากบตนเองรวมกบทฤษฎขนตอนการเปลยนแปลงพฤตกรรมในการพฒนาพฤตกรรมการลดน าหนกของขาราชการอ าเภอนาแหวจงหวดเลย ซงมกจกรรมการใหความร การใชตวแบบจากวดโอ การแจกคมอการลดน าหนก การสงเกตตนเองและประเมนพฤตกรรมตนเอง การฝกปฏบตการออกก าลงกายดวยตนเอง มการวางแผนการลดน าหนก ก าหนดการลงโทษและการใหรางวลแกตนเอง การใหรางวล ค าชมเชย และการใหก าลงใจฯลฯ ซงกลมทไดรบการก ากบตนเองจะมการปฏบตพฤตกรรมสขภาพดขนและดชนมวลกายลดลง (P< 0.05)

จากทคณะวจยไดประยกตใชแนวคดการเนนผเรยนเปนศนยกลาง (วฒนาพร ระงบทกข, 2542) มาใชในการสรางโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพ 3 ดานไดแก การรบรความสามารถของตนเองในการดแลสขภาพ การก ากบตนเอง และการดแลสขภาพตนเอง ดวยการใหโอกาสผเขารบบรการไดมสวนรวมในกจกรรมการเรยนรนนมากทสด ซ งกจกรรมนนจะตองมลกษณะทชวยใหนสตมสวนรวม (Participatory Learning) อยาง active คอ กระตนใหนสตมความกระตอรอรน มความจดจอ ผกพนกบสงทท ากจกรรมการเรยนรทมคณภาพ ทงดานรางกาย สตปญญา สงคม และอารมณ พรอมมการถายโอนการเรยนรซงกนและกนไดเพมขนจากประสบการณ (Experiential Learning) ททกคนไปปฏตในการท าพฤตกรรม 3 อ ควบคมอาหาร ออกก าลงกายและจดการอารมณ พรอมมการสะทอนความคดและอภปรายรวมกน (Reflect and Discussion) เมอมาประชมรวมกนและสอสารผาน facebook (ทศนา แขมมณ, 2548: 15 – 26) ซงจากแนวคดรากฐานจากปรชญาการศกษาและทฤษฎการเรยนร ทท าใหผเรยนไดพฒนาตนเองมความตอเนองยงยนกวและเปนแนวทางทไดรบการพสจนวาสามารถพฒนาผรบบรการใหมคณลกษณะทตองการอยางไดผล (วฒนาพร ระงบทกข, 2542 : 4) และในงานวจยครงนไดมการจดการเรยนการสอนเนนผรบบรการเปนศนยกลาง ทสอดคลองกบการด ารงชวต เหมาะสมกบความสามารถและความสนใจของนสตผรบบรการ โดยใหผรบบรการมสวนรวมและลงมอปฏบตจรงทกขนตอน จนเกดการเรยนรดวยตนเอง ไดปฏบตจรง (วฒนาพร ระงบทกข, 2542 : 11) และ ณฐวฒ กจรงเรอง และคณะ (2545 : 10) จนคนพบขอควรรและวธการปฏบตดวยตนเองและจากแหลงเรยนรทหลากหลายทแสวงหาและประสบเอง จงสามารถน าความรไปประยกตใชในชวตประจ าวนไดตอเนองไมเฉพาะชวงเวลาทมาพบปะกนในวนประชมเทานน จงท าใหผลการตดตามพฤตกรรม 3 วยงคงมการเปลยนแปลงในทางทดขนทงระยะสนสดการทดลองทนทและระยะหลงทดลอง 4 สปดาห เมอเทยบกบคะแนนพฤตกรรมและน าหนกตวกอนทดลอง

จากผลการทดสอบสมมตฐานการวจยขอ 5 ทวา นสตทมลกษณะจตสงคมตางกนเมอเขารบโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมจะมการรบรความสามารถของตน การก ากบตนเอง พฤตกรรมดแลสขภาพ แตกตางกน ซงมาจากวตถประสงคทวา กลมนสตทมลกษณะทางจตสงคม (เจตตทดตอพฤตกรรมสขภาพ และการไดรบการสนบสนนทางสงคม) แตกตางกนเมอเขารวมโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมจะมสงผลให การรบรความสามารถของตน การก ากบตนเอง พฤตกรรมดแลสขภาพ และน าหนกตวตางกน พบผลวาสนบสนนสมมตฐานบางสวน นนคอไมพบปฏสมพนธรวมสามทางของปจจยทางจตและสงคมกบโปรแกรมฯทมตอการรบรความสามารถของตน การก ากบตนเองและพฤตกรรมดแลสขภาพ แตพบผลปฏสมพนธสองทางเฉพาะปจจยทางจต ไดแก เจตคตทดตอพฤตกรรมสขภาพ รวมกบโปรแกรมฯทมตอ การรบรความสามารถของตน การก ากบตนเอง และพฤตกรรมดแลสขภาพ แสดงวา นสตทมเจตคตทดตอ

74

พฤตกรรมสขภาพสงเมอเขารวมโปรแกรมแลวจะสงผลใหการรบรความสามารถของตน การก ากบตนเอง และพฤตกรรมดแลสขภาพ มการเปลยนแปลงทดขนกวานสตทมเจตคตทดตอพฤตกรรมสขภาพต าและเขาโปรแกรมฯ เปนไปตามทฤษฎเชงปญญาสงคม (Social Cognitive Theory)ของแบนดรา (Bandura, 1986 อางใน สมโภชน เอยมสภาษต, 2549: 54) ซงเชอวาพฤตกรรมของมนษยไมไดเปนผลมาจากการเสรมแรงและการลงโทษจากภายนอกแตเพยงอยางเดยวหรอปจจยทางสงคมเทานน แตมนษยสามารถกระท าพฤตกรรมบางสงบางอยางดวยการควบคมความคด ความรสก ของตนเองหรอปจจยทางจต เชนเดยวกบแนวคดของลเรย (Luria) ไววอตสก (Vygotsky) และ ลออนเทยฟ (Leontief) ซงอธบายวา ในการพฒนาการมนษยไดรบอทธพลมาจากสงคมและวฒนธรรมโดยผานกระบวนการเสรมสรางคณลกษณะของตนเอง (Internalization) อทธพลดงกลาวจะผานกลไกทางจตใจขนพนฐาน (Basic Psychological Mechanisms) แลวเปลยนรปเปนระบบสญลกษณซงจะเปนสวนหนงขององคประกอบขนสงของจตใจตอไป และในงานวจยครงนไดศกษาปฏสมพนธรวมของคณลกษณะทางจตรวมดวยไดแก เจตคตทดตอพฤตกรรมสขภาพ ซงหมายถง ความรสกของบคคลทมตอพฤตกรรมสขภาพทเกดมาจากการเรยนร ประสบการณ อาจแสดงพฤตกรรมตอสงตางๆในทางบวก คอ เหนดวย พอใจ ยอมรบหรอสนบสนน หรอในทางลบ คอ ไมเหนดวย ไมพอใจ ไมยอมรบ หรอไมสนบสนน (พนดา พฒนบนเมอง, 2545) เปนความรสกของบคคลอนเปนผลเนองมาจากการเรยนร ประสบการณ และเปนตวกระตนใหบคคลแสดงพฤตกรรมสขภาพตอสงตางๆ ไปในทศทางใดทศทางหนง ซงอาจเปนไปในทางสนบสนนหรอตอตานกได เชนเดยวกบไอเซนและฟชไบน กลาววา เจตคตตอพฤตกรรมสขภาพ (Attitude towards behavior) (Ajzen & Fishbein, 1980; ธระพร อวรรณโณ, 2535: 255-265; ศรวรรณ โพธวน, 2546: 24-26; อางใน พชร ดวงจนทร, 2550: 36 - 39) เปนความรสกของบคคลตอการกระท าพฤตกรรมสขภาพนนวาเปนทางบวกหรอทางลบ หรอสนบสนน-ตอตานการกระท านนๆ โดยทวไปถาบคคลมเจตคตทางบวกมากเทาใด กควรมเจตนาหนกแนนทจะกระท าพฤตกรรมมากเทานน ในทางตรงขามถาบคคลมเจตคตทางลบมากเทาใด กมเจตนาทหนกแนนทจะไมกระท าพฤตกรรมมากเทานน ดวงเดอน พนธมนาวน (2524 : 5 - 9 ) สอดคลองกบการศกษาของ อบล เลยววารณ (2534) ทไดเหนความส าคญของการศกษาทมตอจตลกษณะและพฤตกรรมสขภาพของผปฏบตงานในเขตกรงเทพมหานคร โดยศกษาในกลมผท างานในโรงงานและโรงพยาบาล พบวา ตวท านายทส าคญทสดของพฤตกรรมสขภาพ คอ เจตคตตอพฤตกรรมสขภาพ และ ศศธร ภขยน (2546) ไดท าการศกษาจตลกษณะและปจจยสถานการณทเกยวของกบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของพยาบาล โรงพยาบาลกาฬสนธ พบวา กลมทมเจตคตทดตอการดแลสขภาพตนเองสง จะมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองสงกวากลมทมปจจยดงกลาวต า และวรพล จนธมา (2541) ไดศกษาลกษณะมงอนาคตและควบคมตน เจตคตตอการออกก าลงกาย และพฤตกรรมการออกก าลงกายของบคลากรในมหาวทยาลยเทคโนโลยสรนาร พบวา เจตคตตอการออกก าลงกายเปนตวท านายทดทส ดของพฤตกรรมการออกก าลงกาย โดยสามารถท านายได รอยละ 45 และเจตคตตอการออกก าลงกายมความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการออกก าลงกาย อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .001 ซงสอดคลองกบเมอรดกและฮนซอ (Murdaugh ;& Hinshaw, 1986) ทท าการศกษาจตลกษณะทสงผลตอการกระท าพฤตกรรมสขภาพ พบวา เจตคตตอการออกก าลงกายจะสงผลใหบคคลมพฤตกรรมสขภาพอยางสม าเสมอ

กำรไดรบกำรสนบสนนทำงสงคมกบพฤตกรรมสขภำพ การสนบสนนทางสงคมนนถอเปนสาเหตดานสถานการณหรอสาเหตภายนอก เพราะการ

ด ารงอยของมนษยในสงคมจ าเปนตองมการตดตอสอสาร มการแลกเปลยนความคดเหน และความรสกซงกนและกน เพอใหเกดความรสกมนคง รสกวาตนเองเปนทยอมรบของบคคลในสงคม การพงพาอาศยซงกนและกนเปนแรงสนบสนนทางสงคม จากการศกษาวจยของไทเดน (เพชรา อนทรพานช, 2536 อางองจาก Tiden, 1985) พบวา การสนบสนนทางสงคมเปนตวแปรทางสงคมทมความสมพนธกบสขภาพและพฤตกรรมสขภาพอนามย และเปนสงทกอใหเกดผลดตอภาวะสขภาพ บคคลทไดรบการสนบสนนทางสงคม

75

อยางเพยงพอจะชวยลดความเครยด สามารถปรบตวไดถกตองเหมาะสมน าไปสการมสขภาพอนามยทด นอกจากนพบวา การสนบสนนทางสงคมสามารถท านายถงชวตความเปนอยทดดวย (William, 2000) สอดคลองกบอสราเอล (Israel, 1985:65-80) กลาววา การสนบสนนทางสงคมจงเปนเสมอนแรงกระตนพฤตกรรมสงเสรมสขภาพซงมความส าคญตอภาวะสขภาพของมนษย และมนกวชาการหลายทานกลาวถงการสนบสนนทางสงคม เปนปจจยทมอทธพลตอการเผชญความเครยด เพราะการสนบสนนทางสงคมทไดรบนน จะท าใหบคคลเกดความรสกมคณคาในตนเอง มอารมณมนคง เกดความรสกมนใจในตวเองและแกปญหาไดตรงจด และกสมา สรยา (2550) ไดศกษาประสทธผลของโปรแกรมลดน าหนก โดยการประยกตใชแนวคดการก ากบตนเองรวมกบแรงสนบสนนทางสงคมของพยาบาลปฏบตงานในโรงพยาบาลหนองบวล าภ จงหวดหนองบวล าภ พบวา การไดรบแรงสนบสนนทางสงคมในการลดน าหนกมความสมพนธกบการปฏบตตวในการลดน าหนกคอ การมกจกรรมทางกาย การบรโภคอาหารและอารมณ ของกลมทดลองอยางมนยส าคญทางสถตและสพชชา วงคจนทร (2554) ไดศกษาอทธพลของลกษณะทางจต ลกษณะสถานการณทมตอพฤตกรรมสขภาพและภาวะโภชนาการของบคลากรกรมอนามยกระทรวงสาธารณสข พบวา การสนบสนนทางสงคมสามารถท านายพฤตกรรมสขภาพทเกยวกบภาวะโภชนาการของบคคลากรกรมอนามยกระทรวงสาธารณสข รอยละ 58.0 อยางมนยส าคญ

จากผลวจยทเกยวของดงกลาว พบวา การสนบสนนทางสงคมมผลโดยตรงกบพฤตกรรมสขภาพ ซงไดผลเชนเดยวกบงานวจยครงน เมอพจารณาเฉพาะรายตวแปร (Main Effect) พบวา การไดรบการสนบสนนทางสงคม มผลตอพฤตกรรมการดแลสขภาพอยางมนยส าคญทางสถตท.05 (F-test = 4.979, p =.03) แตเมอพจารณาการปฏสมพนธรวมระหวางตวแปรทงแบบสองทางและสามทาง พบวา ไมพบผลปฏสมพนธรวมของการไดรบการสนบสนนทางสงคมกบโปรแกรมฯ ทมตอการรบรความสามารถของตน การก ากบตนเอง และพฤตกรรมดแลสขภาพ นนแสดงวา นสตทงทไดรบการสนบสนนทางสงคมกบนสตทไมไดรบการสนบสนนทางสงคมเมอเขารวมโปรแกรม กจะมผลใหเกดการเปลยนแปลงพฤตกรรมสขภาพและน าหนกตวไมแตกตางกน ดงนนโปรแกรมนจงไมจ ากดเฉพาะกลมทไดรบการสนบสนนทางสงคมเทานน จงจะชวยสงผลใหพฤตกรรมสขภาพดขน อาจเปนเพราะโปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพครงนเนนผรบบรการเปนศนยกลางและเนนใหผเขาโปรแกรมด าเนนกจกรรมดวยตนเองเปนหลกดงนน นสตทสามารถกระท าพฤตกรรมลดน าหนกไดอยางตอเนองตองเปนผลมาจากปจจยภายในหรอคณลกษณะทางจตทเปนแรงขบเคลอนใหนสตกระท าพฤตกรรมสขภาพอยางตอเนอง

ขอเสนอแนะในกำรวจย ขอเสนอแนะในเชงปฏบต

1. หนวยงานก ากบการท างานดานสขภาพ ควรใหความส าคญในการพฒนาศกยภาพดาน การปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพ ของบคลากรทางสขภาพหรอผสนใจ เชน หนวยงานสงเสรมสขภาพตามโรงพยาบาลตางๆ เปนตน ดวยกระบวนการฝกอบรมเกยวกบเทคนคการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพอยางเขมขนทเนนการจดกระบวนการเรยนรทเนนผรบบรการเปนศนยกลางแทจรง และสงเสรมใหใชเครอขายทางสงคม กจกรรมเพอนชวยเพอน หรอกระบวนการกลมชวยในการก ากบพฤตกรรมสขภาพของตนเองและสมาชกกลมใหมความตอเนอง พรอมใหการเสรมแรง สรางแรงจงใจจากบคลากรทางสขภาพ เพอยนยนผลวจยทเปนเทคนคส าคญทจะสามารถปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพไดทงในกลมประชากรกลมเลกและกลมใหญในพนทตาง ๆ ในหนวยงาน โรงรยนหรอแมแตมหาวทยาลย

2. หวใจส าคญทท าใหโครงการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพประสบความส าเรจอกประการหนงนอกเหนอจากศกยภาพของผใหบรการ กคอ การใหความรวมมอในการท ากจกรรมของผรบบรการ ดงนนกอนทจะด าเนนการจดกจกรรม หรอ จดโครงการ จะตองมการส ารวจถงสภาพปญหาบรบททเปนจรงของกลมตวอยาง เพอทผใหบรการจะไดรและเขาใจวถชวตของผรบบรการ ใหมากทสด เพอการเปนพวก

76

เดยวกนอยางกลมกลน และไดรบความไววางใจมาสการก าหนดแผน กจกรรม ด าเนการและก ากบตดตามใหบรรลผลส าเรจรวมกน ทงของผใหบรการและผรบบรการ ถงจะสงผลท าใหผเขารวมโครงการเหนความส าคญของการเขารวมกจกรรม และท าใหโครงการประสบความส าเรจได

3. ในการจดกจกรรมปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพเปนเรองของหนวยงานทเหนความส าคญในการเสรมสรางคณภาพชวตของบคคลในสวนทอยในก ากบดแลของหนวยงาน ซงในการวจยครงน มหาวทยาลย ผบรหารคณะและอาจารยผสอนเหนความส าคญ จงท าใหโครงการประสบความส าเรจได ซงมความสอดคลองกบนโยบายหลกของคณะทางดานสขภาพทนสตควรเปนแบบอยางทางดานสขภาพทดใหกบนสตคณะอนได จงไดรบความเหนชอบ ความรวมมอจากผบรหารคณะและอาจารยผสอนเปนอยางด

4. จากผลวจยพบวา การสนบสนนทางสงคมไมมปฏสมพนธรวมกบการไดรบโปรแกรมฯ แต เจตคตทดตอสขภาพมปฏสมพนธรวมกบการไดรบโปรแกรมฯ ดงนน กอนการทดลองผจดโปรแกรมควรเปดรบสมครผเขารวมโปรแกรมเฉพาะกลมทสมครใจและมความรสก เหนคณคาและพรอมทจะกระท าพฤตกรรมสขภาพตนเอง ใหบรรลความส าเรจ ในการลดน าหนกได มาเขาโปรแกรมฯ จะชวยใหโปรแกรมนส าเรจไดมากขน หรอ ในการจดกจกรรมควรเนนกจกรรมการสรางเจตคตทดตอการดแลสขภาพกอนในชวงแรก โดยใชกจกรรมการเรยนรดวยตนเอง หรอกระบวนการกลมได โดยอาจไมจ าเปนตองเสรมดวยกจกรรมการสนบสนนทางสงคม ใชวธปลอยใหเปนธรรมชาตใชเพยงการเสรมแรงจากผจดโครงการหรอเพอนสมาชกในกลมกเพยงพอส าหรบกลมตวอยางวยผใหญ

5. มหาวทยาลยซงเปนมหาวทยาลยสขภาพ ควรหนมาใหความส าคญกบกจกรรมเสรมหลกสตรดวยการเสรมสรางสขภาพของนสตอยางจรงจงและตอเนองอยางนอย 8 สปดาห เพอบรรลความส าเรจส าหรบนสตทมภาวะโภชนาการเกน และเสรมแรงดวยการสรางโมเดลแบบอยางนสตทท าไดส าเรจ ไดดวยพลงจงใจของตนเอง เมอจบจากสถาบนฯ มความภาคภมใจมบคลกภาพหรอมภาพลกษณทางสขภาพทด ซงมหาวทยาลยนอกจากจะผลตคนเกง ผลตแรงงานทมคณภาพทงทางสตปญญาเทานน แตเปนการผลตนสตทมความสมบรณครบถวนทงดานสงคม อารมณ คณธรรมและสขภาพทด ใหกบสงคมไทยตอไป

ขอเสนอแนะในกำรวจยครงตอไป 1. ในการออกแบบกจกรรมครงตอไป ควรเสรมดวยกจกรรมการสรางเจตคตทดตอการดแล

สขภาพในกจกรรมแรก ๆ และควรวดการเปลยนแปลงของเจตคตทดตอการดแลสขภาพรวมดวย 2. ในการวจยครงนศกษาในกลมตวอยาง ทเปนนสตเฉพาะสาขาดานวทยาศาสตรสขภาพ เพอได

ตระหนกและเหนความส าคญทเปนผลจากความคาดหวงของสงคมทตอนสตกลมนทตองเปนแบบอยางทดดานสขภาพ ดงนน ในการวจยครงตอไป อาจศกษาเปรยบเทยบกบนสตในกลมสาขาอนทไมเกยวของดานสขภาพ เพอพจารณาวา โปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพทเนนผรบบรการเปนศนยกลางจะมประสทธผลกบกลมนสตทไมเคยมความรดานสขภาพมากอน ไดผลดเชนกนหรอไม

3. ในการวจยครงนศกษาประสทธผลเฉพาะโปรแกรมเดยวคอทเนนผรบบรการเปนศนยกลาง ดงนนในการวจยครงตอไป อาจจะออกแบบงานวจยทศกษาเปรยบเทยบกบโปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพดวยเทคนคการเรยนรอน ๆ ทหลากหลายได เชน กจกรรมรายบคคล กจกรรมทเนนการสอนการใหความร กจกรรมทางออนไลนอยางเดยว เปนตนดงนนจงควรศกษาในกลมทดลองหลายกลม

4. ในการวจยเชงทดลอง สามารถศกษารวมกบการวจยเชงสหสมพนธรวมดวย ดงนน ในการวจยครงตอไป อาจศกษาสาเหตปจจยอน ๆ ทผวจยไมไดจดกระท า รวมกบปจจยทเปนโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพทผวจยจดกระท าขนวา มผลตอ พฤตกรรมสขภาพดานตาง ๆ ทเกยวของกบปญหาสขภาพ ไปพรอมกนได เพอตอบโจทยการวจยไดกวางขน และใกลเคยงกบสภาพทเปนจรงในบรบท

77

เอกสำรอำงอง กมลพรรธน เมฆวรวฒ และอมพร ชยศรรตน.(2544).คลนกคนอวน.กรงเทพฯ: อลฟาพบลชชง. กนษฐา จนทรฉาย.(2549).การก ากบตนเองเพอการบรโภคขนมขบเคยวของนกเรยนประถมศกษา โรงเรยน

บ ารงวทยาธนบร กรงเทพมหานคร.วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต (สาธารณสขศาสตร) สาขาวชาสขศกษาและพฤตกรรมศาสตร บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล.

กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข.(2548). คมอแนวทางการดแลรกษาโรคอวน.กรงเทพฯ:ชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย.

กรมสขภาพจต. (2546). ความเครยดของคนไทย : การศกษาระดบชาตป 2546.นนทบร: บยอนดพบลสซง. กองสถตสาธารณสข กระทรวงสาธารณสข.(2550).สถตสาธารณสขประจ าป 2550. กรงเทพฯ: องคการ

สงเคราะหทหารผานศก. กองโภชนาการ.(2550). โรคอวนลงพง.กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข กรงเทพฯ: องคการสงเคราะห

ทหารผานศก. กสมา สรยา. (2550). ประสทธผลของโปรแกรมลดน าหนกโดยประยกตใชแนวคดการก ากบตนเองรวมกบ

แรงสนบสนนทางสงคมของพยาบาลปฏบตงานในโรงพยาบาลหนองบวล าภจงหวดหนองบวล าภ.สาธารณสขศาสตรมหาบณฑตสาขาวชาสขศกษาและการสงเสรมสขภาพ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยขอนแกน.

คณะท างานจดท าภาระโรคและปจจยเสยงของประเทศไทย. (2549). ส านกพฒนานโยบายสขภาพระหวางประเทศ. กระทรวงสาธารณสข.

จฬาภรณ รงพสทธพงษ, อรสา พนธภกด, อฉรา บญทว,ไสวรนทร กลพงษ. (2537). การรกษาโรคอวนโดยการแกไขพฤตกรรม. ว.โภชนบ าบด. 5(2): 38-44.

จนตนา บลมาศ.(2529). คณลกษณะของขาราชการพลเรอน. กรงเทพฯ : ส านกงานคณะกรรมการขาราชการพลเรอน.

จารพรรณ ลละยทธโยธน.(2544). ความสมพนธระหวางกจกรรมพฒนาบคลากร ความไววางใจในหวหนาหอผปวย การท างานในทมการพยาบาลกบประสทธพลของหวหนาหอผปวย การท างานในทมการพยาบาลกบประสทธพลของหวหนาหอผปวย โรงพยาบาลสงกดกรงเทพมหานคร.วทยานพนธปรญญามหาบณฑต. สาขาการบรหารการพยาบาล บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

จ าป ประสทธชย. (2548) .ปจจนทมความสมพนธกบภาวะน าหนกเกนมาตรฐานของบคลากรทางการพยาบาลโรงพยาบาลรามาธบด. วทยาศาสตรมหาบณฑตสาขาสขศกษา บณฑตวทยาลย.มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

เฉลมพล ตนสกล. (2542). พฤตกรรมศาสตรสาธารณสข. พมพครงท 3. กรงเทพฯ : หางหนสวน สามญนตบคคลสหประชาพานชย.

ฐตพฒน สงบกาย. (2533). ผลของการก ากบตนเองตอความคาดหวงเกยวกบความสามารถของตนเองและผลสมฤทธทางการเรยนวชาคณตศาสตรของนกเรยนชนประถมศกษาท 5. วทยานพนธปรญญาครศาสตรมหาบณฑต สาขาจตวทยา บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ณฏฐกานต ทองสนธ. (2549). การศกษาปจจยเชงสาเหตบางลกษณะทมตอยทธวธการเผชญปญหา ของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 4 จงหวดชลบร.วทยาศาสตรมหาบณฑตสาขาการวจยและสถตการศกษา.กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย.มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

ณชาพฒน ชระพลเศรษฐ.(2552). ความร ทศนคตเกยวกบโรคอวน และพฤตกรรมในการควบคมและลดน าหนกของนกศกษาหญงระดบอดมศกษา มหาวทยาลยขอนแกน.การศกษาอสระปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวทยาศาสตรความงามและสขภาพ คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน.

78

ดรณ ดลรตนภทร. (2545). ปจจยท านายพฤตกรรมการควบคมน าหนกของผใหญวยกลางคน. ปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลอายรศาสตรและศลยศาสตร. บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม.

ดวงเพญ เรอนใจมน. (2542). ผลของการใชโปรแกรมฝกการก ากบตนเองตอการรบรความสามารถของตนเองในการใชกระบวนการพยาบาลของนกศกษาพยาบาลชนปท 1. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลศกษา บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ธนวรรธน อมสมบรณ. (2549). แนวคดการเฝาระวงพฤตกรรมสขภาพ. เอกสารประกอบการสอน นสตปรญญาโท. สาขาสขศกษา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

นตยา พนธเวทย และนชร อาบสวรรณ. (2552). ประเดนรณรงคโรคไมตดตอเรอรง ป 2552. ส านกงานโรคไมตดตอ กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

น าฝน ทองตนไตรย.(2541). การรบรความสามารถของตนเองและการปฏบตเพอปองกนภาวะอวนในวยรนหญง.วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาการพยายาลแมและเดก.บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม.

บณยนช เกษมสนต ดลยจนดา.(2544). อวน โรคทรกษาและควบคมได (ม.ป.ท.: ม.ป.พ.). บศรนทร ประกอบธรรม. (2548). ปจจยทเปนตวท านายพฤตกรรมสขภาพของขาราชการเกษยณชายใน

จงหวดชลบร. พยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาพยาบาลผสงอาย.มหาวทยาลยบรพา. ปภสสร กมสวรรณวงศ. (2546). จตลกษณะและการสนบสนนทางสงคมทเกยวของกบพฤตกรรมสขภาพ

กาย และพฤตกรรมสขภาพจตของขาราชการสงอาย ในมหาวทยาลยขอนแกน. ศกษาศาสตรมหาบณฑต. สาขาวชาจตวทยาการศกษา บณฑตวทยาลย. มหาวทยาลยขอนแกน.

ประภาเพญ สวรรณ. (2536). พฤตกรรมศาสตร พฤตกรรมสขภาพและสขศกษา. คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล. กรงเทพฯ

ปราณต ผองแผว. (2539). โภชนศาสตรชมชน : ในสงคมทมการเปลยนแปลงภาวะเศรษฐกจอยาง รวดเรว. กรงเทพฯ: ลฟวง ทรานส มเดย.

ประภาเพญ สวรรณ. (2536). พฤตกรรมศาสตร พฤตกรรมสขภาพและสขศกษา. คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล. กรงเทพฯ

พจมาน มสกะสาร.(2547). การบรโภคอาหาร การออกก าลงกายและภาวะโภชนการของผชายวยทองใน ชมชนหนองแวงตาช 5 เขตเทศบาลนครขอนแกน จงหวดขอนแกน. สาธารณสขศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยขอนแกน.

พรหมนทร เมธากาญจนศกด.(2548,กรกฎาคม – กนยายน). แนวทางการลดน าหนกเพอการมสขภาพด.วารสารศนยบรการวชาการ. 13(3) ; 10 - 16

พรรณราย พทกเจรญ.(2543). จตลกษณะและสถานการณทเกยวของกบพฤตกรรมสขภาพและจตของ ขาราชการสงอาย. ปรญญานพนธ ศศ.ป. (พฒนาสงคม). กรงเทพฯ: สถาบนพฒนาบรหารศาสตร.

พวงรตน ทวรตน. (2540). วธการวจยทางพฤตกรรมศาสตรและสงคมศาสตร. ส านกทดสอบการศกษาและ จตวทยา. มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. พชร ดวงจนทร (2550).ปจจยเชงสาเหตของพฤตกรรมการปองกนโรคอวนและดชนมวลกายในเดกนกเรยน

ชนประถมศกษาปท 4 โรงเรยนสาธตกรงเทพมหานคร.ปรญญาวทยาศาสตรดษฎบณฑตสาขาวจยพฤตกรรมศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

พสธกรณ เปลยนสงค. (2550). ปจจยทางชวสงคมและจตลกษณะบางประการทมผลตอพฤตกรรมการดแลสขภาพของพนกงานตอนรบบนเครองบน บรษทการบนไทย จ ากด (มหาชน).บณฑตวทยาลย สาขาวชาจตวทยาพฒนาการ.มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

79

ไพโรจน พวพนธ และเพลนจต คนถรจนาจารย. (2551,เม.ย. – ม.ย.). ความสมพนธของการรบรสมรรถนะแหงตนกบการปฏบตเพอควบคมภาวะน าหนกเกนในหญงวยกลางคน อ าเภอบานดง จงหวดอดรธาน.วารสารวจยระบบสาธารณสข.สถาบนวจยระบบสาธารณสข. 2( 2 ). (ฉบบเสรม 5) .

ยงยง เทาประเสรฐ. (2536). การสอสารทางโภชนาการเพอการปรบเปลยนพฤตกรรม:การปรบเปลยน พฤตกรรมการกนในอาหารและโภชนาการเพอสขภาพ. กรงเทพฯ: ท.พ.พรนท. รวชา หงสโรจนภาคย. (2545) .การรบรสมรรถภาพแหงตนและการปฏบตเพอควบคมภาวะน าหนกเกนใน

สตรวยกลางคน. วทยานพนธ พย.ม. มหาวทยาลยเชยงใหม. รจเรข พชตานนท. (2546). ปจจยทางจตสงคมทเกยวของกบพฤตกรรมฉลาดเลอกกนของนกเรยนวยรน

ตอนปลาย. ศลปศาสตรมหาบณฑตสาขาพฒนาสงคม.สถาบนบณฑตพฒนาบรหารศาสตร. กรมควบคมโรค.(2548). รายงานผลการส ารวจพฤตกรรมเสยงโรคไมตดตอและการบาดเจบพ.ศ. 2548.

ส านกโรคไมตดตอ กระทรวงสาธารณสข. กรมควบคมโรค(2550). รายงานผลการส ารวจพฤตกรรมเสยงโรคไมตดตอและการบาดเจบ พ.ศ. 2550.

ส านกโรคไมตดตอ กระทรวงสาธารณสข. รชดาวรรณ ลมาชาน. (2549). กจกรรมทางกายและภาวะสขภาพของพยาบาลวชาชพวทยาลย

แพทยศาสตรกรงเทพมหานครและวชรพยาบาล วทยาศาสตรบณฑตสาขาสขศกษา. บณฑตวทยาลย กรงเทพฯ: มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

วรรตน สขคม. (2551). ผลของโปรแกรมสงเสรมการรบรสมรรถนะแหงตนในการควบคมน าหนกตอพฤตกรรมการบรโภคขนาดของรอบเอว และคาดชนมวลกายของผสงอายทมภาวะอวน. วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

วณะ วระไวทยะ และสงา ดามาพงษ. (2541).พฤตกรรมการบรโภคอาหาร.กรงเทพฯ : โรงพมพองคการทหารผานศก.

วนชา กจวรพฒน .(2550). โรคอวนลงพงภยเงยบทคณคาดไมถง. กองโภชนาการ กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข.

วารนทร ปยทอง. (2547). ปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพของประชาชนในเขตองคการบรหารสวนต าบลวงดง อ าเภอเมอง จงหวดกาญจนบร.บณฑตวทยาลย วทยาศาสตรมหาบณฑตสาขาสขศกษา. มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

วชราภรณ ภมภเขยว. (2552).ประสทธผลของการประยกตใชทฤษฎการก ากบตนเองรวมกบทฤษฎขนตอนการเปลยนแปลงพฤตกรรมในการพฒนาพฤตกรรมการลดน าหนกของขาราขการ อ าเภอนาแหว จงหวดเลย.สาธารณสขศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาสขศกษาและการสงเสรมสขภาพ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยขอนแกน.

วลาสลกษณ ชววลล (2542). ผลของรางวลภายนอกและการรบรความสามารถของตนทมตอแรงจงใจภายในของนกเรยน.รายงานการวจยฉบบท 81 สถาบนวจยพฤตกรรมศาสตร มหาวทยาลยศร นครนทรวโรฒ.

ศศธร ภขยน. (2546). จตลกษณะและปจจยสถานการณทเกยวของกบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของพยาบาลโรงพยาบาลกาฬสนธ. วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาจตวทยาการศกษา. บณฑตวทยาลย. มหาวทยาลยขอนแกน.

ศศธร อตสาหกจ.(2550). ผลของการใชโปรแกรมการสรางเสรมสมรรถนะแหงตนตอพฤตกรรมการควบคมน าหนกและคาดชนมวลกายในสตรวยกลางคนทมภาวะน าหนกเกน. วทยานพนธพยาบาลมหาบณฑต สาขาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน.มหาวทยาลยนเรศวร.

ศภวรรณ มโนสนทร. (2548). ผลกระทบของภาวะอวนตอภาระโรคในประเทศไทย.วารสารวชาการสาธารณสข. 14 (2) : 337 – 334.

80

ศรลกษณ สนธวาลย. (2533). การพฒนาผลตภณฑทางโภชนาการ. คณะอตสาหกรรมเกษตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. กรงเทพฯ.

ศรมา วงศแหลมทอง.(2542). ปจจยสวนบคคล การรบรประโยชนของพฤตกรรมสงเสรมสขภาพและ พฤตกรรมสงเสรมสขภาพของผสงอาย.วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาการพยาบาลผสงอาย บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม.

ศลยา คงสมบรณเวช.(2551). กนอยางไรไมอวนไมมโรค. (พมพครงท 5).กรงเทพฯ : อมรนทรสขภาพ. สมชาย ลทองอน. (2545). ขยบกายสบายชว. กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข. กรงเทพฯ:องคการ สงเคราะหทหารผานศก. สมโภชน เอยมสภาษต. (2549). ทฤษฎและเทคนคการปรบพฤตกรรม. พมพครงท 5. กรงเทพฯ:

ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.หนา 59-60. สมลกษม นมสกล และคณะ. (2543). ผลกระทบของการบรโภคอาหารตอภาวะโภชนาการของหญงวย

เจรญพนธมรชนบทจงหวดเชยงใหม.สถาบนวจยวทยาศาตรสขภาพ.มหาวทยาลยเชยงใหม. สถาบนวจยระบบสาธารณสข. (2547). ผลการส ารวจสภาวะสขภาพของประชาชนโดยการตรวจรางกาย ครงท 3 พ.ศ. 2546 - 2547. รายงานการวจย. กรงเทพฯ. สถาบนวจยระบบสาธารณสข. (2552). ผลการส ารวจสภาวะสขภาพของประชาชนโดยการตรวจรางกาย ครงท 4 พ.ศ. 2551 - 2552. รายงานการวจย. กรงเทพฯ. สถาบนวจยระบบสาธารณสข. (2539). ผลการส ารวจสภาวะสขภาพของประชาชนโดยการตรวจรางกาย ครงท 2 พ.ศ. 2538 - 2539. รายงานการวจย. กรงเทพฯ. สาคร ธนมตต. (2545). ผลกระทบของภาวะโภชนาการตลอดวงจรชวตของมนษย.เอกสารประกอบการ

ประชมวชาการโภชนาการ.2544.เรองอาหารและโภชนาการเพอการเสรมสรางสขภาพ ในโอกาส ครบรอบ 25 ป แหงการกอตงสถาบนวจยโภชนาการ ระหวางวนท 21 – 23 มกราคม 2545 ณ โรงแรมมราเคลแกรนดคอนเวนชน กรงเทพฯ:สถาบนวจยโภชนาการและคณะแพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบด มหาวทยาลยมหดล :155 – 156.

สรภรณ หนพงศกตตกล. (2542). แหลงความเครยดในงานของพยาบาลประจ าการโรงพยาบาลมหาราชนครเชยงใหม . เชยงใหม : พยาบาลศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยเชยงใหม.

สกญญา กฤษณะเศรณ. (2542). ผลของการเขารวมกจกรรมพฒนาความจ าตอความเชอในความสามารถของตนเองและความสามารในการระลกตามล าดบของนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 ทมระดบสตปญญาแตกตางกน.ปรญญานพนธ กศ.ม.(จตวทยาพฒนาการ). บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.กรงเทพฯ

สดารตน หนหอม. (2544). อทธพลของเชาวนอารมณทมตอความเครยดและพฤตกรรมการเผชญ ความเครยดของพยาบาล:ศกษาเฉพาะกรณโรงพยาบาลศรราช. วทยานพนธ ศศ.ม. (จตวทยาอตสาหกรรมและองคการ). กรงเทพฯ : มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

สทธลกษณ สมตะสร.(2533, เมษายน-กนยายน).พฤตกรรมการกนของคนไทย. วารสารสขศกษา. สพชชา วงคจนทร.(2554).อทธพลของลกษณะทางจต ลกษณะสถานการณทมตอพฤตกรรมสขภาพและ

ภาวะโภชนาการของบคลากรกรมอนามย กระทรวงสาธารณสข.สภาบนวจยพฤตกรรมศาสตร. มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

สภามตร นามวชา. (2549). ปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของบคลากรในโรงงานอตสาหกรรมในเขตจงหวดสมทรปราการ. วทยาศาสตรมหาบณฑตสขศกษา บณฑตวทยาลย. มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

สภค เพชรนล. (2550). พฤตกรรมสขภาพและภาวะโภชนาการของคนวยท างาน ต าบลเชงกลด อ าเภอบางระจนจงหวดสงหบร.สารนพนธ.สาธารณสขศาสตรมหาบณฑต.หาวทยาลยเชยงใหม.

81

สรจต สนทรธรรม. (2544). แนวทางเวชปฏบตองหลกฐาน การตรวจและการสรางเสรมสขภาพใน ประเทศไทย. กรงเทพฯ: หมอชาวบาน.

สชาดา มะโนทย.(2541). โรคอวน. ว.วจยวทยาศาสตรการแพทย. 12 (1): 55-61. สชาต โสมประยร ;& เอมอชฌา วฒนบรานนท. (2542). การบรหารงานสขศกษาโรงเรยน. กรงเทพฯ : เอ

บ เทรดดง. ส านกโรคไมตดตอ.(2550). รายงานผลการส ารวจพฤตกรรมเสยงโรคไมตดตอและการบาดเจบ พ.ศ. 2550.

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข. อรพรรณ พรหมเชยธระ. (2549). ปจจยทมผลตอพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพของนกเรยนพยาบาล:

กรณศกษาวทยาลยพยาบาลกองทพบก. วทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาสขศกษา.บณฑตวทยาลย.มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

อรอมา จรธนตกล. (2544). ผลของการฝกการก ากบตนเองทมตอผลสมฤทธทางการเรยนวชาภาษาไทยของนกเรยนทมบคลกภาพตางกน. วทยานพนธปรญญาครศาสตรมหาบณฑต สาขาจตวทยาการศกษา จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

องศนนท อนทรก าแหง. (2552). การปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพ 3 Self ดวยหลก Promise Model.สถาบนวจยพฤตกรรมศาสตร.มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. สขขมวทการพมพ.

อบล นวตชย.(2537).หลกการพยาบาลจตเวช.คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม. อบล เลยววารณ.(2534). การศกษาและอาชพทเกยวของกบจตลกษณะและพฤตกรรมสขภาพของชาว

กรงเทพ. ปรญญานพนธการศกษาดษฏบณฑต.สาขาพฒนศกษาศาสตร : มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒประสานมตร

อดมศกด แสงวานช.(2546). ปจจยเชงสาเหตทมผลตอพฤตกรรมการดแลสขภาพของบคลากรโรงพยาบาลประจวบครขนธ. ปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑตสาขาสขศกษา ภาควชาพลศกษา.มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

อนชต สนจตรส.(2545). การศกษาเปรยบเทยบพฤตกรรมการจดการความเครยดของสตรวยกลางคนในครวเรอนเขตเมองและเขตชนบท จงหวดขอนแกน.วทยานพนธปรญญาสาธารณสขศาสตรมหาบณฑต. สาขาวชาสขศกษาและการสงเสรมสขภาพ. บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยขอนแกน.

อารยรตน สขโข. (2546). ผลของโปรแกรมสงเสรมสขภาพตอการปรบพฤตกรรมการบรโภคอาหารและการเคลอนไหวออกก าลงกายของสตรวยกลางคนทมภาวะน าหนกเกนมาตรฐานทอยใกลเขตเทศบาลนครขอนแกน จงหวดขอนแกน. วทยานพนธปรญญาสาธารณสขศาสตรมหาบณฑต บณฑตวทยาลยมหาวทยาลยขอนแกน.

เอมอร โพธประสทธ. (2548).ปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลสขภาพของบคลากรโรงพยาบาลบางแพ.วทยาศาสตรมหาบณฑตสขศกษา.บณฑตวทยาลย.มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

Annesi and Gorjala. (2010), Relations of self-regulation and self-efficacy for exercise and eating and BMI change:A field investigation BioPsychoSocial Medicine. Atlanta, Georgia, USA.

America College of Sports Medicine. (2006). ACSM Guidelines for Exercise Testing and Prescription.7thed. Lippincott Williams & Wilkins.American College of Sports Medicine. Arthur,H. Rubenstein.MBBCH.(2005).Obesity : A Modern Epidermic.The American Clinical

And Climatological Association. Retrieved May 15,2011, From http:// Pubmedcentral. gov/article – render.fcgi?tool=pmcentrez&rendertype.

Bandura, A. (1977). Social Learning Theory.Englewood Cliffs,N.J.: Prentice Hall.

82

Bandura, A. (1986). Social Foundation of Thought and Action. : A Social cognitive theory. New Jersey : Prentice – Hall.

Bandura, A. (1997). Self- Efficacy : The exercise of control. New York. W.H. Freeman. Bandura, A. ;& Cervone, D. (1983,May). Self – Evaluation and Self- Efficacy Mechanisms

Goverming the Motivational Effects of Goal System.Journal of Personality and Social Psychology. 45 : 1017 – 1028.

Bandura, A. (1989). Social cognitive theory. Annals of Child Development. 6: 1 – 60. Bloom S. Benjamine. (1975). Toxomomy of Education Objective Handbook l, Cognitive

Domain. New York : David Mckay. Burns. (1996, September). New Recommendation for Physical Activity as A Mean of Health

Promotion. Nurse Practition. 21 :18 – 19. Center for Disease Control and Prevention.(1996). Physical Activity for Everyone.

Department of Health and Human Services. Available from http://www.cdc.gov. Clarke, Margaret.A. (1984, September). Stress and Coping : Constructs for Nursing.

Journal of Advance Nursing. 24(9) : 3 – 13. Como, N.D. (1990). Mosby ’s Dictionary : Medical Nursing and Allied Health. St. Louis ; The

C.V. Mosby. Crider, Andrew B.; et.al. (1983). Phychology. London : Scott – Foresman. Darley, John M.; et.al.(1983). Stress and Coping” Psychology. Englewood Cliffs.New Jersey : Prentice – Hall. Devison, R.;& S.Grant. (1993). Is Walking Sufficient Exercise for Health. Sports Medicine.

16 (6): 369-373. Dipietro,L.; Carporson,C.J.; Ostfeld,A.D.;& Nadel,E.R. (1993). Survey for assessing physical

Activity among older adults. Medicine and Science in Sports & Exercise. 25(5). Goosen,G.M. ;&Bush,H.A. (1979). Adaptation: A Feedback Process. Advances in Nursing

Science. 1(8):27 – 32. Husen,Torsten and Postlethwaite,T. Neville. Editors-in-Chief. (1994). The International

Encyclopedia of Education. Volome 6,Second Edition, Oxford:Program. Jakici, J.M. (2003). Exercise in the treatment of obesity. Endocrinol Metabolin North Am.

32(4), 967 – 980. Katherine, M ;& et.al. (Jan, 2010). Prevalence and Trends in Obesity Among US Adult, 1999

– 2008. The Journal of American Medical Association. National Center for Health Statistics, Centers for Disease Control and Prevention. Hyattsville, Maryland.

Kelleberg,M.E.;& Davis A. (1980). New Dimension in Mental Health Psyciatric Nursing.New York . McGraw – Hill.

Lazarus,RS. (1971).Phycological Stress and Coping Process. New York :McMraw. Hill Book. Lazarus, R. ;& S. Folkman. (1984). Stress Appraisal and Coping. New York: Spring Publishing. Larzelere, R.; & Huston, T. (1980). The Dyadic Trust Scale: Toward Understanding

Interpersonal Trust in Close Relationships. Journal of Marriage and the Family. 42: 595-604.

83

Lee,c;& P.Bobko. (1994,March). Self – Efficacy Beliefs Comparison of Five Measures. Journal of Applied Psychology.79: 364 – 369.

Lewicki, R.F.;& Bunker, B.B.(1996). Developing and Maintaining Trust in Work Relationship.In R.M. Kramer, and T.Tyler (eds). Trust in Organizations. Thousand Oaks,CA: Sage. Pp.119-124.

Menghan, Elizabeth. (1982,July). Measuring Coping Effectiveness Panel Analysis of Material Problem and Coping Effort, Journal of Health and Social Behavior. 4(3) : 21 – 23.

Michael R. Lowe.(2003, October). Self-Regulation of Energy Intake in the Prevention and Treatment of Obesity : Is It Feasible?. Obesity Research. Vol. 11 : 44S – 59s

Michale, J. Gibney.;& et.al. (2002). Human Nutrition. Great Britain: Ashford Colour Press. Mischel, W. ;& Mischel, H., (1976). A cognitive social-learning approach to morality and

self-regulation. In: Lekona, T., Editor, 1976 : 5 Monet; Alan;& Richard,S. Lazarus. (1977). Stress and Coping. New York : Columbia

University Press. Murdaugh,C, & Hinshaw.(1986, January-February). A.S.Theoretical model testing to identify personalityVariables effecting preventive behaviors. Nursing Research,35. Mayer, R. C.; Davis, J. H.; & Schoorman, F. D. (1995). An integrative model of organizational trust. Academy of Management Review, 20 (3), 709-734. Narrow, B.W.;& Buschle, K.B.(1987). Fundamental of Nursing Practice 2nd edition. New York

: John Wiley. National Institutes of Health. (1998, September). Clinical Guidelines of the Identification

and Treatment of Overweight and Obesity in Adult. NIH_Publication. No98 - 4083 Nemet, Barkan, Epstein, Friedland, Kowen, & Eliakim. (2005). Short-and Long-Term

Beneficial Effects of a Combined Dietary-Behavioral-Physical Activity Intervention for the Treatment of Childhood Obesity. Pediatrics. 115: e443-e449.

Palank, C.L. (1991,December). Determinants of Health – Promoting Behavior : A Review of Current Research. Nursing Clinics of North America. 26: 815-832.

Pender,N.J.;& et.al. (2002). Health Promotion in Nursing Practice. 4th (ed).USA: Peason Education.

Richad P. Bagozzi. (Jun., 1992). The Self-Regulation of Attitude Intentions and Behavior. University of Michigan .Social Psychology Quarterly. 55(2), 178 – 204.

Robert, M.K.; James, F.; Sallis,J.;& et.al. (1993). Health and Human Behavior. 6 :349 – 369. Rogers,C.R. (1951). Client – centered therapy. Boston:Houghton Miffin Roger,C.R. (1951). On Becoming a Person. Boston:Houghton Miffi Sanjur, D.(1982). Social and Culture Perspectives in Nutrition. United State: Prentice – Hall. Seefedth; MAlina;& Clark. (2002). Factor Affecting Levels of Physical Activity in Adult. Spots

Medicine. 32(30) : 143 – 168. Schermerhon,J. R.; J. G. Hunt;& R. N. Osborn. (1988). Managing Organizational Behavior.

New York : John Wiley.

84

Spiegal, A. (1998). Clinical Guidelines on The Identification, Education and Treatment of Overweight and Obesity in Adults. The Evidence Report.National Institutes of Health. Department of Health & Human Service.

Schunk,D.H. (1981,Februry). Modeling and Attributional Effects on Children’s Achievement : A Self- Efficacy Analysis.Journal of Educational Psychology. 73 : 548 – 556.

Suitor, CJ. Crowley, MF. (1984). Nutrition : Principle and Application in Health Promotion. 2nd ed. Philadephia : J.B.,Lipponcott.

Thompson.;&et.al. (2003).American Heart Association Council on Clinical Cardiology Subcommittee on Exercise, Rehabilitation and Prevention. American Heart A Association Council on Nutrition physical Activity and Metabolism Subcommittee on Physical Activity. Exercise and physical activity in the prevention and treatment of Atherosclerotic Cardiovascula Disease.Circulation.107 : 3109 – 3116.

World Health Organization. (2000). Obesity : Prevention and Managing the Global Epidemic. Report of WHO Consultation on Obesity.

World Health Organization; International Association for the Study of Obesity & Interagency Oncology Task Force. (2000). The Asia-Pacific perspective: redefining obesity and its treatment. Health Communications Australia.

World Health Organization. (2003). Obesity and Overwieght. Global Strategy on Diet,Geneva. WHO.

World Health Organization. (2004).Expert Consultation Appropriate Body Mass Index for Asian Populations and Its Implication for Policy and Intervention Strategies. Lancet, (363),157 – 163.

World Health Organization. (2005). Global Report. Preventing Chronic Diseases. A Vital Investment. Geneva: WHO.

World Health Organization. (1995). Physical Status The Use and Interpretation of Anthropometry. The World Health Report. 1(1) : 1 – 45.

85

ภำคผนวก ตำรำง 17 ผลการตรวจสอบขอตกลงเบองตนเกยวกบการแจกแจง (Normal distribution) ของตวแปร

ตวแปรทศกษำ

กลมทดลอง กลมควบคม ควำมเบ ควำมโดง Shapiro

Wilk (Sig) ควำมเบ ควำมโดง Shapiro

Wilk (Sig) กอนทดลอง

- การรบรความสามารถของตนเอง .659 -.413 .051 .729 .709 .359 - การก ากบตนเอง -.078 -.637 .766 .309 -.265 .843 - พฤตกรรมดแลสขภาพ -.521 2.117 .039 .187 -.554 .247 - น าหนก .571 -.068 .069 1.047 .656 .012

หลงทดลอง - การรบรความสามารถของตนเอง .368 -.418 .690 .326 .367 .393 - การก ากบตนเอง .749 .601 .037 -.061 -.408 .882 - พฤตกรรมดแลสขภาพ .613 -.489 .057 -.017 .432 .492 - น าหนก .376 -.965 .084 1.150 1.086 .010

หลงทดลอง 4 สปดำห - การรบรความสามารถของตนเอง -.189 -.620 .614 .516 -.128 .177 - การก ากบตนเอง 1.067 2.539 .079 .305 -.682 .473 - พฤตกรรมดแลสขภาพ .511 -.821 .063 -.065 -.825 .543 - น าหนก .513 -.578 .199 1.216 1.427 .100

ตำรำง 18 ผลการทดสอบความเปนเอกพนธของเมทรกซความแปรปรวน-แปรปรวนรวมดวยวธ Box’s M test ส าหรบการวเคราะหความแปรปรวนหลายตวแปร กำรวเครำะห MANOVA Box’s M F Sig. 65.413 1.268 .136 ตำรำง19 ผลการทดสอบความความสมพนธระหวางตวแปรตาม ดวยวธ Bartlett’s Test of Sphericity ส าหรบการวเคราะหความแปรปรวนหลายตวแปร

Bartlett's Test of Sphericity

ระยะกอนทดลอง ระยะหลงทดลอง

เสรจสนทนท ระยะหลงทดลอง

เสรจสน 4 สปดำห Approx. Chi-Square 39.038 57.889 75.189 df 3 3 3 Sig. .000 .000 .000

86

ตำรำง 20 ผลการทดสอบ Compound Symmetry

ตวแปร Mauchly's W

Approx. Chi-Square df Sig.

Epsilon

Greenhouse-Geisser

Greenhouse-Geisser

Greenhouse-

Geisser พฤตกรรมดแลสขภาพ .896 6.177 2 .046 .905 .950 .500 การก ากบตนเอง .828 10.592 2 .005 .853 .892 .500 การรบรความสามารถของตนเอง

.957 2.477 2 .290 .959 1.000 .500

ตำรำง 21 ผลการทดสอบความเปนเอกพนธของความแปรปรวนของการรบรความสามารถของตนเอง การก ากบตนเอง และพฤตกรรมสขภาพ ในแตละชวงเวลาทกตวดวยวธ Levene’s test ของ กลมทดลองและกลมควบคม

ตวแปรทศกษำ F

(Levene statistic) df 1 df 2 Sig.

กอนทดลอง - การรบรความสามารถของตนเอง 1.465 1 57 .231 - การก ากบตนเอง .084 1 57 .773 - พฤตกรรมดแลสขภาพ 10.261 1 57 .020

หลงทดลอง - การรบรความสามารถของตนเอง .199 1 57 .657 - การก ากบตนเอง 2.160 1 57 .147 - พฤตกรรมดแลสขภาพ 2.719 1 57 .105

หลงทดลอง 4 สปดำห - การรบรความสามารถของตนเอง .135 1 57 .715 - การก ากบตนเอง .184 1 57 .669 - พฤตกรรมดแลสขภาพ 7.954 1 57 .070

87

ตำรำง 22 คาความสมพนธรายคและผลการทดสอบความสมพนธระหวางตวแปร การรบรความสามารถ ของตนเอง การก ากบตนเอง และพฤตกรรมสขภาพ ในแตละชวงเวลา

ระยะกำรทดลอง

ตวแปร A1 B1 C1 A2 B2 C2 A3 B3 C3

กอนทดลอง การรบรความสามารถของตนเอง (A1) 1 การก ากบตนเอง (B1) .605** 1 พฤตกรรมดแลสขภาพ (C1) .406** .304* 1

หลงทดลองทนท

การรบรความสามารถของตนเอง(A2) .574** .411** .308* 1 การก ากบตนเอง(B2) .516** .571** .372* .755** 1 พฤตกรรมดแลสขภาพ(C2) .328* .258* .498** .389* .382** 1

หลงทดลอง 4 สปดาห

การรบรความสามารถของตนเอง(A3) .591** .399** .446** .730** .567** .340* 1 การก ากบตนเอง(B3) .514** .398** .347* .609** .669** .262* .753** 1 พฤตกรรมดแลสขภาพ(C3) .313* .160 .378** .454** .433** .750** .543** .616** 1

** มนยส าคญทระดบ 0.01, * มนยส าคญทระดบ 0.05

88

แบบสอบถำม ปจจยลกษณะทำงจต ลกษณะทำงสถำนกำรณทมตอพฤตกรรมสขภำพ

ค ำชแจง แบบสอบถามฉบบนม 4 ชด 6 ตอน ประกอบดวย ชดท 1 ขอมลเบองตน ตอนท 1 ขอมลเบองตนของผตอบ ชดท 2 ขอมลพฤตกรรมสขภำพ ตอนท 2 แบบวดพฤตกรรมการสขภาพ ชดท 3 กำรก ำกบตนเองกบพฤตกรรมสขภำพ ตอนท 3 การก ากบตนเอง ชดท 4 ขอมลลกษณะทำงจตเกยวกบพฤตกรรมสขภำพ

ตอนท 4 แบบวดการรบรความสามารถของตนเอง ตอนท 5 แบบวดเจตคตตอพฤตกรรมสขภาพ

ชดท 3 ขอมลลกษณะทำงสถำนกำรณเกยวกบพฤตกรรมสขภำพ ตอนท 6 แบบวดการสนบสนนทางสงคม

ตอนท 1 ขอมลเบองตนของผตอบ ค ำชแจง โปรดเตมขอมลในชองวำงและเลอกใสเครองหมำย √ ลงใน � หนำขอควำมทตรงกบควำมเปนจรงของทำนมำก

1. น าหนก.........................................กโลกรม 2. สวนสง.........................................เซนตเมตร

3. อาย..............................................ป ขอค าถามตอไปน จะใหทานตอบค าถามทเกยวกบลกษณะทางจต และลกษณะทางสถานการณ

ทเกยวกบพฤตกรรมสขภาพ ดฉนขออธบายวา พฤตกรรมสขภำพ คอ กำรกระท ำทสงเสรมใหมน ำหนกตวลดลง ประกอบดวยในการตอบค าถามในการศกษาครงนจงใหทานนกถงพฤตกรรมสขภำพ ดงตอไปน กำรมกจกรรมทำงกำย กำรบรโภคอำหำร และกำรจดกำรควำมเครยด

89

ชดท 2 พฤตกรรมสขภำพ ตอนท 2 แบบสอบถำมพฤตกรรมดแลสขภำพ

ค ำชแจง ขอใหพจารณาขอความตอไปนวาตรงความเปนจรงของทานมากทสด โปรดท าเครองหมาย √ เหนอวล “ปฏบตมากทสด” “ปฏบตมาก” “ปฏบตคอนขางมาก” “ปฏบตคอนขางนอย” “ปฏบตนอย” “ไมไดปฏบตเลย” เพยงแหงเดยวในแตละประโยค กรณาตอบใหครบทกขอ 1. ฉนนงท ำงำนทงวน ไมคอยไดลกเดนไปไหน …………….. .…………….. …………….. ……………….. …....………….. …………….. ปฏบตมากทสด ปฏบตมาก ปฏบตคอนขางมาก ปฏบตคอนขางนอย ปฏบตนอย ไมไดปฏบตเลย 2. เมอมปญหำเกดขนฉนพยำยำมแกไขปญหำใหดขน …………….. .…………….. …………….. ……………….. …....………….. …………….. ปฏบตมากทสด ปฏบตมาก ปฏบตคอนขางมาก ปฏบตคอนขางนอย ปฏบตนอย ไมไดปฏบตเลย 3. ฉนออกก ำลงกำยจนรสกเหนอย มเหงอซม อยำงนอยสปดำหละ 3 วน …………….. .…………….. …………….. ……………….. …....………….. …………….. ปฏบตมากทสด ปฏบตมาก ปฏบตคอนขางมาก ปฏบตคอนขางนอย ปฏบตนอย ไมไดปฏบตเลย 4. ฉนรบประทำนขนมหวำนบอยๆ เชน ทองหยอด ขนมชน ลอดชอง รวมมตร บวลอย เปนตน …………….. .…………….. …………….. ……………….. …....………….. …………….. ปฏบตมากทสด ปฏบตมาก ปฏบตคอนขางมาก ปฏบตคอนขางนอย ปฏบตนอย ไมไดปฏบตเลย 5. เมอมปญหำเกดขนฉนจะหำแนวทำงแกไขไวหลำยๆ ทำง …………….. .…………….. …………….. ……………….. …....………….. …………….. ปฏบตมากทสด ปฏบตมาก ปฏบตคอนขางมาก ปฏบตคอนขางนอย ปฏบตนอย ไมไดปฏบตเลย 6. ฉนออกก ำลงกำยตอเนองครงละประมำณ 30 นำท …………….. .…………….. …………….. ……………….. …....………….. …………….. ปฏบตมากทสด ปฏบตมาก ปฏบตคอนขางมาก ปฏบตคอนขางนอย ปฏบตนอย ไมไดปฏบตเลย 7. ถงแมจะอมแลวแตฉนจะพยำยำมรบประทำนอำหำรใหหมดเพรำะเสยดำย …………….. .…………….. …………….. ……………….. …....………….. …………….. ปฏบตมากทสด ปฏบตมาก ปฏบตคอนขางมาก ปฏบตคอนขางนอย ปฏบตนอย ไมไดปฏบตเลย 8. เมอมปญหำเกดขนฉนพยำยำมทบทวนวำมสำเหตมำจำกอะไรกอนทจะลงมอแกไข …………….. .…………….. …………….. ……………….. …....………….. …………….. ปฏบตมากทสด ปฏบตมาก ปฏบตคอนขางมาก ปฏบตคอนขางนอย ปฏบตนอย ไมไดปฏบตเลย 9. ในวนทฉนไมไดท ำงำน ฉนมกใชเวลำสวนใหญนงๆ นอนๆ มำกกวำกำรเคลอนไหวรำงกำย …………….. .…………….. …………….. ……………….. …....………….. …………….. ปฏบตมากทสด ปฏบตมาก ปฏบตคอนขางมาก ปฏบตคอนขางนอย ปฏบตนอย ไมไดปฏบตเลย 10. ฉนรบประทำนขนมกรบกรอบหรอของวำงประเภทแปงเสมอๆ …………….. .…………….. …………….. ……………….. …....………….. …………….. ปฏบตมากทสด ปฏบตมาก ปฏบตคอนขางมาก ปฏบตคอนขางนอย ปฏบตนอย ไมไดปฏบตเลย 11. เมอจะจดกำรแกไขปญหำฉนจะคดวำงแผนและตงเปำหมำยเอำไวกอนทจะลงมอแกไข …………….. .…………….. …………….. ……………….. …....………….. …………….. ปฏบตมากทสด ปฏบตมาก ปฏบตคอนขางมาก ปฏบตคอนขางนอย ปฏบตนอย ไมไดปฏบตเลย

90

12. ฉนท ำงำนบำน เชน ซกผำดวยมอ ถบำน ลำงรถ อยำงนอยสปดำหละ 3 ครง …………….. .…………….. …………….. ……………….. …....………….. …………….. ปฏบตมากทสด ปฏบตมาก ปฏบตคอนขางมาก ปฏบตคอนขางนอย ปฏบตนอย ไมไดปฏบตเลย 13. ฉนเลอกรบประทำนเฉพำะอำหำรทปรงดวยกำรนง อบ ยำง ตน และตม …………….. .…………….. …………….. ……………….. …....………….. …………….. ปฏบตมากทสด ปฏบตมาก ปฏบตคอนขางมาก ปฏบตคอนขางนอย ปฏบตนอย ไมไดปฏบตเลย 14. ฉนออกแรงท ำงำนบำนจนรสกเหนอย เหงอซม ครงละอยำงนอย 30 นำท …………….. .…………….. …………….. ……………….. …....………….. …………….. ปฏบตมากทสด ปฏบตมาก ปฏบตคอนขางมาก ปฏบตคอนขางนอย ปฏบตนอย ไมไดปฏบตเลย 15. เมอมปญหำฉนจะหำสงอนๆ ท ำเพอใหลมปญหำทเกดขน …………….. .…………….. …………….. ……………….. …....………….. …………….. ปฏบตมากทสด ปฏบตมาก ปฏบตคอนขางมาก ปฏบตคอนขางนอย ปฏบตนอย ไมไดปฏบตเลย 16. ฉนเดนแทนกำรนงรถ ในระยะทำงสนๆ …………….. .…………….. …………….. ……………….. …....………….. …………….. ปฏบตมากทสด ปฏบตมาก ปฏบตคอนขางมาก ปฏบตคอนขางนอย ปฏบตนอย ไมไดปฏบตเลย 17.ฉนเลอกรบประทำนอำหำรโดยค ำนงถงคณคำอำหำรทมตอสขภำพ …………….. …………….. …………….. .…………….. …………….. ……………….. ปฏบตมากทสด ปฏบตมาก ปฏบตคอนขางมาก ปฏบตคอนขางนอย ปฏบตนอย ไมไดปฏบตเลย 18. ฉนรบประทำนอำหำรประเภทไขมน เชน ขำวมนไก ขำวขำหม เปนประจ ำ …………….. …………….. …………….. .…………….. …………….. ……………….. ปฏบตมากทสด ปฏบตมาก ปฏบตคอนขางมาก ปฏบตคอนขางนอย ปฏบตนอย ไมไดปฏบตเลย 19. ฉนท ำกจวตรประจ ำวนอยำงกระฉบกระเฉงจนรสกเหนอย เหงอซม อยำงนอยสปดำหละ 3 วน …………….. …………….. …………….. .…………….. …………….. ……………….. ปฏบตมากทสด ปฏบตมาก ปฏบตคอนขางมาก ปฏบตคอนขางนอย ปฏบตนอย ไมไดปฏบตเลย 20. เมอฉนมปญหำเกดขน ฉนจะมองวำปญหำเปนโอกำสใหตวฉนไดแสดงควำมสำมำรถ …………….. …………….. …………….. .…………….. …………….. ……………….. ปฏบตมากทสด ปฏบตมาก ปฏบตคอนขางมาก ปฏบตคอนขางนอย ปฏบตนอย ไมไดปฏบตเลย 21. ฉนรบประทำนอำหำรเพอใหอมทองโดยไมไดนกถงประโยชนเทำไหร …………….. …………….. …………….. .…………….. …………….. ……………….. ปฏบตมากทสด ปฏบตมาก ปฏบตคอนขางมาก ปฏบตคอนขางนอย ปฏบตนอย ไมไดปฏบตเลย 22. ฉนไดออกแรงท ำกจวตรประจ ำวนอยำงนอยวนละ 30 นำท …………….. …………….. …………….. .…………….. …………….. ……………….. ปฏบตมากทสด ปฏบตมาก ปฏบตคอนขางมาก ปฏบตคอนขางนอย ปฏบตนอย ไมไดปฏบตเลย 23. ฉนเตมน ำตำลในอำหำรทกครงทรบประทำนอำหำร เชน กวยเตยว รำดหนำ เปนตน …………….. …………….. …………….. .…………….. …………….. ……………….. ปฏบตมากทสด ปฏบตมาก ปฏบตคอนขางมาก ปฏบตคอนขางนอย ปฏบตนอย ไมไดปฏบตเลย 24. ฉนปลอบใจตวเองวำจะสำมำรถผำนพนควำมยงยำกตำงๆไปไดดวยด …………….. …………….. …………….. .…………….. …………….. ……………….. ปฏบตมากทสด ปฏบตมาก ปฏบตคอนขางมาก ปฏบตคอนขางนอย ปฏบตนอย ไมไดปฏบตเลย

91

25. ฉนใชเวลำในกำรรบประทำนอำหำรอยำงรวดเรวทกมอ …………….. …………….. …………….. .…………….. …………….. ……………….. ปฏบตมากทสด ปฏบตมาก ปฏบตคอนขางมาก ปฏบตคอนขางนอย ปฏบตนอย ไมไดปฏบตเลย 26. ฉนผอนคลำยควำมเครยดดวยกำรหำงำนอดเรกท ำ เชน ปลกตนไม ฟงเพลง ดทว เตนร ำ ฯลฯ …………….. .…………….. …………….. ……………….. …....………….. …………….. ปฏบตมากทสด ปฏบตมาก ปฏบตคอนขางมาก ปฏบตคอนขางนอย ปฏบตนอย ไมไดปฏบตเลย 27. ฉนรบประทำนผกและผลไมทมกำกใยสง ทไมหวำนเปนประจ ำ …………….. .…………….. …………….. ……………….. …....………….. …………….. ปฏบตมากทสด ปฏบตมาก ปฏบตคอนขางมาก ปฏบตคอนขางนอย ปฏบตนอย ไมไดปฏบตเลย 28. ฉนพยำยำมตดปญหำนนออกไปจำกจตใจและหนไปสนใจเรองอนแทน …………….. .…………….. …………….. ……………….. …....………….. …………….. ปฏบตมากทสด ปฏบตมาก ปฏบตคอนขางมาก ปฏบตคอนขางนอย ปฏบตนอย ไมไดปฏบตเลย

ชดท 3 กำรก ำกบตนเองกบพฤตกรรมสขภำพ

ค ำชแจง ขอใหพจารณาขอความตอไปนวาตรงความเปนจรงของทานมากทสด โปรดท าเครองหมาย √ เหนอวล จรงทสด” “จรง” “คอนขางจรง” “คอนขางไมจรง” “ไมจรง” “ไมจรงเลย” เพยงแหงเดยวในแตละประโยค กรณาตอบใหครบทกขอ ตอนท 3 แบบสอบถำมกำรก ำกบตนเองกบพฤตกรรมสขภำพ 1. ฉนตงใจทจะออกก ำลงกำยในแตละครงใหไดตอเนองอยำงนอย 30 นำท …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด 2. กำรก ำหนดเปำหมำยในกำรลดน ำหนกชวยใหฉนบงคบตนเองได …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด 3. ฉนใหก ำลงใจตนเองทเมอออกก ำลงกำยไดตอเนองนำนอยำงนอย 30 นำทตอครง …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด 4. ฉนเตอนตนเองใหออกก ำลงกำยใหไดอยำงนอย 3 วนตอสปดำห …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด 5. กำรควบคมปรมำณอำหำรทรบประทำนในแตละมอสำมำรถท ำใหฉนลดน ำหนกไดจรง …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด 6. ฉนใหรำงวลตนเองเมอสำมำรถควบคมอำหำรไดตำมเปำหมำย …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด 7. ฉนหมนจดบนทกอำหำรทรบประทำนในแตละวน …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด

92

8. ฉนหมนเปรยบเทยบปรมำณกำรรบประทำนอำหำรกบเพอนกอนตดสนใจทจะทำนนอยลง …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด 9. กำรทฉนถกเตอนจำกเจำหนำทในโครงกำรท ำใหฉนตองควบคมอำหำรและออกก ำลงกำยใหได …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด 10. ฉนตงใจงดเครองดมน ำอดลม น ำหวำน ชำนม กำแฟนมเพอลดน ำหนก …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด 11. ฉนคดจะเลกรบประทำนอำหำรทไมมประโยชนอกตอไป …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด 12. ฉนต ำหนตนเองทกครงทรบประทำนอำหำรทไมมประโยชน …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด 13. ฉนตงใจควบคมอำรมณตนเองไมใหหงดหงดอยนำน …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด 14. ถำฉนออกก ำลงกำยใหไดอยำงนอยครงละ 30 นำทจะชวยใหฉนลดน ำหนกไดจรง …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด 15. ฉนเสยใจทกครงทไมสำมำรถควบคมอำรมณฉนเฉยวได …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด 16. ฉนคอยเตอนตวเองไมใหเครยด …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด 17. ฉนออกก ำลงกำยไดตำมเปำหมำยทก ำหนด …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด 18. กำรออกก ำลงกำยทผำนมำของฉนท ำใหฉนสำมำรถผอนคลำยควำมเครยดได …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด 19. ฉนตงใจจะนงสมำธเพอผอนคลำยควำมเครยด …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด 20. กำรทฉนหลกเลยงกำรดมเครองดมทมรสหวำน เชน น ำอดลม น ำหวำน ท ำใหน ำหนกตวลดลงไดจรง …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด

93

21. ฉนภมใจเมอสำมำรถลดน ำหนกได …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด 22. ฉนหมนสงเกตถงอำรมณ ควำมอยำก และสงผดปกตทเกดขนกบสขภำพของฉน …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด 23.กำรทฉนบงคบตนเองใหออกก ำลงกำยอยำงนอย3วนตอสปดำหเพรำะท ำใหฉนลดน ำหนกไดจรง …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด 24. ฉนวำงเปำหมำยใหตนเองมน ำหนกทลดลงและหมนออกก ำลงกำยเพอไปสเปำหมำยนนใหได …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด 25. กำรงดรบประทำนของจบจบระหวำงมออำหำร ชวยใหลดน ำหนกไดจรง …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด 26. ฉนคดวำตวฉนสำมำรถควบคมอำรมณใหดขนได …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด 27. ฉนเหนคนทรบประทำนอำหำรตำมธงโภชนำกำรทกวนชวยท ำใหลดน ำหนกไดฉนจงเลอกท ำตำม …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด 28. ฉนเสยใจทกครงทฉนออกก ำลงกำยไมไดตำมเปำหมำยทก ำหนด …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด 29. ฉนดใจทกครงทฉนสำมำรถควบคมควำมเครยดทเกดขนได …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด 30.กำรเดนเรวขณะปฏบตงำนทผำนมำของฉน ชวยใหกำรลดน ำหนกได ฉนจงเลอกปฏบต …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด 31. ฉนมงมนและมก ำลงใจทจะออกก ำลงกำยมำขนเมอไดรบก ำลงใจจำกเพอน …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด

ชดท 4 แบบวดลกษณะทำงจตทเกยวกบพฤตกรรมสขภำพ

ตอนท 4 แบบสอบถำมเจตคตตอพฤตกรรมสขภำพ 1. กำรดทว ฟงเพลง ปลกตนไม หรอท ำกจกรรมตำงๆทชอบท ำใหผอนคลำยควำมเครยดไดมำก …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด

94

2. ฉนชอบออกก ำลงกำยเพรำะท ำใหฉนมน ำหนกลดลง …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด 3. เมอฉนรสกเครยดฉนจะเลอกทจะออกก ำลงกำยเพอผอนคลำยควำมเครยด …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด 4. กำรรบประทำนอำหำรทมประโยชนเปนเรองทดชวยใหลดน ำหนกได …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด 5. ฉนชอบรบประทำนผกและผลไมมำกกวำขนมหวำน …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด 6. กำรควบคมน ำหนกตวใหไมอวนหรอผอมเกนจะชวยลดภำวะเสยงตอกำรเจบปวยลง …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด 7. ฉนชอบรบประทำนอำหำรทมประโยชนมำกกวำควำมอรอย …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด 8. ฉนเลอกทจะออกก ำลงกำยใหตอเนองใหไดอยำงนอยวนละ 30 นำทไมต ำกวำ 3 ครงตอสปดำห …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด 9. กำรท ำสมำธ สวดมนตเปนวธกำรผอนคลำยควำมเครยดทฉนชอบท ำ …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด 10. เมอรสกเครยดฉนจะเลอกรบประทำนอำหำรทชอบ ถงแมมนจะไมมประโยชนกตำม …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด 11. กำรฝกผอนคลำยควำมเครยดดวยตนเอง ถอเปนเรองดทควรหมนฝกฝน …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด 12. กำรออกก ำลงกำยเปนเรองนำเบอ …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด 13. ฉนเลอกทจะรบประทำนอำหำรทมรสชำตอรอยมำกกวำทจะพจำรณำถงประโยชนของอำหำร …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด 14. กำรลดน ำหนกใหไดผลไมจ ำเปนตองออกก ำลงกำยกได …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด

95

15. ฉนชอบดมน ำอดลมรสหวำนเพรำะรสหวำนท ำใหรสกรำงกำยสดชนกระปรกระเปำ …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด 16. ฉนเลอกทจะรบประทำนผลไมแทนขนมหวำนทกวน …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด 17. ฉนชอบรบประทำนอำหำรทถกหลกโภชนำกำรเพรำะฉนจะรสกปลอดภยตอสขภำพ …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด 18. ฉนพยำยำมลดน ำหนกดวยกำรออกก ำลงกำย …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด

ตอนท 5 แบบวดกำรรบรควำมสำมำรถของตนเอง

1. ฉนมนใจวำสำมำรถออกก ำลงกำยตำมค ำแนะน ำของเจำหนำทโครงกำรไดอยำงเครงครด …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด 2. ฉนมนใจวำสำมำรถแบงตำรำงเวลำแตละวนในกำรออกก ำลงกำยเพอลดน ำหนกได …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด 3. ฉนมนใจวำสำมำรถหำวธผอนคลำยควำมเครยดไดอยำงเหมำะสม …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด 4. ฉนมนใจวำสำมำรถเปลยนแปลงกำรรบประทำนอำหำรของตนเองใหเปนไปในทำงทดขนกวำเดม …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด 5. ฉนมนใจวำสำมำรถควบคมปรมำณอำหำรทรบประทำนในแตละมอไดพอด …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด 6. ฉนมนใจวำสำมำรถงดกำรรบประทำนของจบจบระหวำงมออำหำรได …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด 7. ฉนมนใจวำสำมำรถจดกำรกบอำรมณ ขณะเผชญหนำกบเหตกำรณทยงยำกได …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด 8. ฉนมนใจวำสำมำรถออกก ำลงกำยใหไดอยำงนอยสปดำหละ 3 วนๆ ละ 30 นำท …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด 9. ฉนมนใจวำสำมำรถหำวธลดควำมเครยดไดดวยตนเอง …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด

96

10. ฉนมนใจวำสำมำรถออกก ำลงกำยได แมวำฉนจะมอปสรรคขดของกตำม …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด 11. ฉนมนใจวำสำมำรถผอนคลำยควำมเครยดดวยกำรนงสมำธได …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด 12. ฉนมนใจวำสำมำรถควบคมกำรกนเพอใหน ำหนกลดลงไดสปดำหละอยำงนอยครงกโลกรม …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด

ตอนท 6 กำรสนบสนนทำงสงคม

1. คนในครอบครวท ำใหฉนรสกอบอน มนใจและมควำมมงมนในกำรลดน ำหนก …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด 2. เจำหนำทใหควำมรตำงๆ ดำนพฤตกรรมสขภำพทถกตองแกฉน …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด 3. เพอนมกจะชวนฉนไปออกก ำลงกำยเสมอ …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด 4. เจำหนำทใหก ำลงใจ เมอฉนเกดควำมทอแทจำกกำรพยำยำมลดน ำหนก …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด 5. คนในครอบครวเสนอแนะแนวทำงทเปนประโยชนตอกำรลดน ำหนกของฉน …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด 6. เจำหนำทสนบสนนเอกสำรทเกยวกบสขภำพและกำรปรบเปลยนพฤตกรรมสขภำพเพยงพอ …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด 7. เพอนชวยใหฉนรสกสบำยใจขนเมอฉนอยในภำวะเครยดจำกกำรเขำรวมโครงกำร …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด 8. เมอมปญหำหรอขอสงสยเกยวกบกำรปฏบตเกยวกบสขภำพทถกตองเจำหนำทสำมำรถชวย แกปญหำหรอขอสงสยใหแกฉนได …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด 9. เจำหนำทพรอมสละเวลำใหค ำปรกษำในกำรปรบเปลยนพฤตกรรมสขภำพทถกตองกบฉนเมอตองกำร …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด 10. เจำหนำทท ำใหฉนไววำงใจและสำมำรถพดคยปญหำตำงๆ ได …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. ……………..

97

จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด 11. คนในครอบครวคนหำควำมรเกยวกบกำรปฏบตพฤตกรรมสขภำพทถกตองจำกสอมำบอกฉน …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด 12. คนในครอบครวจดท ำอำหำรทมประโยชนมำใหฉนสม ำเสมอ …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด 13. คนในครอบครวท ำใหฉนมนใจวำสำมำรถลดน ำหนกได …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด 14. ฉนมโอกำสแลกเปลยนขอมลขำวสำรและประสบกำรณเกยวกบกำรลดน ำหนกกบเพอนเสมอ …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด 15. เพอนพรอมทจะออกก ำลงกำยกบฉนเมอฉนตองกำร …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด 16. เพอนมกจะชวยใหก ำลงใจในกำรลดน ำหนกของฉน …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด 17. เจำหนำทเปดโอกำสใหฉนแลกเปลยนควำมคดเหน ขอมลขำวสำร และประสบกำรณเกยวกบลด น ำหนกตวกบผรบบรกำรอนๆ เสมอ …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด 18. ฉนไดรบกำรชวยเหลออนๆ ทจ ำเปนตอกำรลดน ำหนกของฉนจำกเพอน …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด 19. เพอนแนะน ำวธกำรทเปนประโยชนตอกำรลดน ำหนก …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด 20. ฉนไดรบควำมสะดวกสบำยในกำรปฏบตพฤตกรรมสขภำพทดจำกเจำหนำทในโครงกำร …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด 21. เจำหนำทชนชมเมอเหนฉนมพฤตกรรมสขภำพถกตอง …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด 22. คนในครอบครวสนบสนนคำใชจำยทตองใชในกำรลดน ำหนกของฉน …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด 23. ฉนมเพอนทไววำงใจและสำมำรถพดคยปญหำตำงๆ ทเกดขนจำกกำรเขำรวมโครงกำรได …………….. …………….. …………….. …………….. ..………….. …………….. จรงทสด จรง คอนขางจรง คอนขางไมจรง ไมจรง ไมจรงทสด