ผลของการใชวธการจดการกบความเครยดโดยการฝกสมาธ การคดแบบอรยสจ และการฝกเกรงและคลายกลามเนอ เพอการจดการกบความเครยด ของนสตมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

ปรญญานพนธ ของ

นยนา เหลองประวต

เสนอตอบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ เพอเปนสวนหนงของการศกษา ตามหลกสตรปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการวจยพฤตกรรมศาสตรประยกต

2547

นยนา เหลองประวต. (2547), ผลของการใชวธการจดการกบความเครยดโดยการฝกสมาธ การคดแบบอรยสจ และการฝกเกรงและคลายกลามเนอ เพอการจดการกบความเครยด ของนสตมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. ปรญญานพนธ วท.ม. (การวจยพฤตกรรมศาสตรประยกต). กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. คณะกรรมการควบคม: รองศาสตราจารยอจฉรา สขารมณ, อาจารย ดร. พรรณ บญประกอบ

การวจยครงนมจดมงหมายเพอศกษาผลของการใชวธการจดการกบความเครยด ของนสตมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ และเพอศกษาปฏสมพนธระหวางบคลกภาพของนสตกบวธการจดการกบความเครยดตอการจดการกบความเครยด ของนสตมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ กลมตวอยาง ไดแก นสตมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ชนปท 1 คณะศกษาศาสตร ทมบคลกภาพแบบเอและแบบบและมคะแนนการจดการกบความเครยดตา จานวน 40 คน และแบงออกเปนกลมทดลองจานวน 20 คน และกลมควบคมจานวน 20 คน ดวยวธการสมอยางงาย เครองมอทใชในการวจยประกอบดวย กจกรรมการฝกวธการจดการกบความเครยด แบบวดบคลกภาพ และแบบวดการจดการกบความเครยด สาหรบวธการดาเนนการทดลองนนใชตามแบบแผน Randomized control group pretest – posttest design วเคราะหขอมลโดยใชสถตในการวเคราะหคอ t – test แบบกลมตวอยาง 2 กลมไมเปนอสระตอกน (t – test dependent sample) t – test แบบกลมตวอยาง 2 กลมเปนอสระตอกน (t – test independent sample) และการวเคราะหความแปรปรวนแบบ 2 ทาง (Two way ANOVA)

ผลการวจยสามารถสรปผลไดดงน พบวา 1. นสตทไดรบการฝกวธการจดการกบความเครยดในกลมทดลอง มการจดการกบ

ความเครยดสงกวานสตทไมไดรบการฝกวธการจดการกบความเครยดในกลมควบคม อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01

2. ไมพบปฏสมพนธระหวางการไดรบการฝกวธการจดการกบความเครยดกบบคลกภาพ ทมตอการจดการกบความเครยดของนสต

Naiyana Luangprawat. (2004). Effects of Stress Management Method by Meditation Practice, the Nobel Truth Thinking and Muscle Relaxtion on Stress Management of Students at Srinakharinwirot University. Master thesis, M.S. (Applied Behavioral Sciecnce Research) . Bangkok : Graduate School, Srinakharinwirot University. Advisor Committee : Assoc. Prof .

Ashara Sucaromana, Dr. Pannee Boonprakob.

The purpose of this experimental research was to study the effects of applying

stress management method on stress management for the undergraduate students at

Srinakharinwirot University and to study interaction between personality and stress

management method. The subjects were 40 freshies from Faculty of Education at

Srinakharinwirot University whose personality type A and type B and their scores were

the lowest on stress management test . The subjects were then divided into two groups

by simple random sampling technique. The first group participated an experimental

group of 20 students and the other 20 students served as the control group. Research

instruments were practicing activities on stress management , personality test and

stress management test. The research design was a randomized control group

pretest – posttest design. Analyzing data by applying statistics : the t – test for

dependent sample , the t – test for independent sample and two - way ANOVA.

The research finding were as follows :

1. The students who participated in the experimental group got their stress

management higher than those students in the control group with statiscal significance

at .01 level.

2. There was no interaction between stress management method and

personality toward stress management of students.

ประกาศคณปการ

ปรญญานพนธฉบบน สาเรจไดดวยความกรณาของ รองศาสตราจารย อจฉรา สขารมณ ประธานทปรกษาปรญญานพนธ อาจารย ดร. พรรณ บญประกอบ กรรมการทปรกษาปรญญานพนธ ทกรณาชวยเหลอใหคาปรกษา ชแนะแนวคด และขอเสนอแนะ ตลอดจนแกไขขอบกพรองตาง ๆ ผวจยรสกซาบซงเปนอยางมาก ขอกราบขอบพระคณเปนอยางสง

ขอขอบพระคณ รองศาสตราจารย ดร. อรพนทร ชชม และรองศาสตราจารย ดร. นวลละออ สภาผล ทกรณาเปนกรรมการแตงตงเพมเตมในการสอบปรญญานพนธ และไดใหขอเสนอแนะ แนวคดทเปนประโยชน เพอใหปรญญานพนธฉบบนมความสมบรณและมคณภาพมากยงขน

ขอขอบพระคณ คณาจารยสถาบนวจยพฤตกรรมศาสตรทกทาน ทกรณาใหความร อบรมสงสอน และใหกาลงใจผวจยเสมอมา

ขอขอบคณนสตคณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ชนปท 1 ทเขารวมกจกรรมการฝกวธการจดการกบความเครยดตามโปรแกรมของผวจย ทไดใหความรวมมออยางดยงในการฝกปฏบตทกครงและทาใหผวจจยประทบใจเปนอยางมาก

ขอขอบคณเพอน ๆ นสตปรญญาโท ภาคพเศษ รนท 2 สาขาการวจยพฤตกรรมศาสตรประยกตทกทานทใหความชวยเหลอผวจยเสมอมา และขอบคณ พ.ต.ต. ประวทย ศรธร ทคอยเปนกาลงใจ รวมทงคอยใหคาแนะนา และเออเฟอผวจยเปนอยางดทกประการ

ทายสดน ผวจยขอกราบขอบพระคณบดา มารดา และทก ๆ คนในครอบครว “เหลองประวต” และ “ชยสทธานนท” ทคอยเปนกาลงใจใหผวจยมาโดยตลอด ผลแหงความดของปรญญานพนธฉบบน ผวจยขอมอบแด บดา มารดา อาจารย และผมพระคณทกทาน

คณคาและประโยชนจากปรญญานพนธฉบบน ผวจยขออทศสวนกศลใหคณพอเลยง เหลองประวต

นยนา เหลองประวต

สารบญ

บทท หนา 1 บทนา................................................................................................................. 1

ภมหลง ........................................................................................................ 1 ความมงหมายของการวจย ............................................................................ 5 ความสาคญของการวจย................................................................................ 5 ขอบเขตของการวจย...................................................................................... 5

ประชากรและกลมตวอยางทใชในการวจย ................................................. 5 ตวแปรทศกษา........................................................................................ 6 นยามศพทปฏบตการ .............................................................................. 6

กรอบแนวคดในการวจย................................................................................. 8 สมมตฐานในการวจย..........................................................................…......... 9

2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ............................................................................. 10

เอกสารและงานวจยทเกยวของกบการจดการกบความเครยด..…..........…........... 10 เอกสารทเกยวของกบการจดการกบความเครยด..................................…...... 10 งานวจยทเกยวของกบการจดการกบความเครยด.................................…...... 18 เอกสารและงานวจยทเกยวของกบวธการจดการกบความเครยด.......................... 19 เอกสารทเกยวของกบการฝกสมาธแบบอานาปานสต..................................... 19 งานวจยทเกยวของกบการฝกสมาธแบบอานาปานสต.................................... 25 เอกสารทเกยวของกบการคดแบบอรยสจ...................................................... 27 งานวจยทเกยวของกบการคดแบบอรยสจ..................................................... 32 เอกสารทเกยวของกบการฝกเกรงและคลายกลามเนอ.................................... 33 งานวจยทเกยวของกบการฝกเกรงและคลายกลามเนอ................................... 39 งานวจยทเกยวของกบวธการจดการกบความเครยด....................................... 40 เอกสารและงานวจยทเกยวของกบบคลกภาพ..................................................... 42 เอกสารทเกยวของกบบคลกภาพ.................................................................. 42 งานวจยทเกยวของกบบคลกภาพ. ............................................................... 45

สารบญ(ตอ)

บทท หนา

3 วธดาเนนการวจย ................................................................................................ 46 การกาหนดประชากรและเลอกกลมตวอยาง .................................................... 46 การสรางเครองมอทใชในการวจย ................................................................... 47 การเกบรวบรวมขอมล ................................................................................... 53 การจดกระทาและการวเคราะหขอมล.............................................................. 55

4 ผลการวเคราะหขอมล.......................................................................................... 56 สญลกษณทในการวเคราะหขอมล.................................................................... 56

ผลการวเคราะหขอมล..................................................................................... 56

5 สรปผล อภปราย และขอเสนอแนะ........................................................................ 61 สงเขปความมงหมาย สมมตฐาน และวธการวจย.............................................. 61 สรปผลการศกษาคนควา ............................................................................... 66 อภปรายผล .................................................................................................. 66 ขอเสนอแนะ ................................................................................................. 70

บรรณานกรม ............................................................................................................ 72 ภาคผนวก ................................................................................................................ 81

ประวตยอผวจย......................................................................................................... 108

บญชตาราง

ตาราง หนา 1 แสดงแบบแผนการทดลองแบบ Randomized Control Group Pretest -

Postest Designs.......................................................................................... 52 2 คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐาน ของตวแปรการจดการกบความเครยด เมอจาแนกตามกลมและบคลกภาพ ................................................................ 57 3 ผลการเปรยบเทยบคะแนนเฉลยการจดการกบความเครยด กอนการทดลองของกลม ทดลองทไดรบการฝกวธการจดการกบความเครยด กบกลมควบคมทไมไดรบการ ฝกวธการจดการกบความเครยด....................................................................... 58 4 ผลการเปรยบเทยบคะแนนเฉลยการจดการกบความเครยดของกลมทดลองทไดรบการฝก วธการจดการกบความเครยด กอนและหลงจากการไดรบการฝกวธการจดการกบ ความเครยด.................................................................................................... 59 5 ผลการวเคราะหความแปรปรวนของคะแนนการจดการกบความเครยด ภายหลงการ ทดลองโดยพจารณาตามกลมและบคลกภาพ.................................................... 61 6 แสดงคาอานาจจาแนกรายขอและคาความเชอมนของแบบสอบถามการจดการกบ ความเครยดโดยรวมทงฉบบ............................................................................ 107

บญชภาพประกอบ

ภาพประกอบ หนา 1 กรอบแนวคดในการศกษาคนควา ......................................................................... 9

บทท 1 บทนา

ภมหลง ปจจบนปญหาความเครยดไดกลายเปนปญหาสาคญของคนไทยทกเพศ ทกวย เนองจากสภาพการดาเนนชวตตองรบเรง มการแขงขนกนอยตลอดเวลา ตองทางานหนก ตองอยทามกลางสภาพแวดลอมทเปนพษ ครอบครวไมคอยมเวลาใหกน รวมทงเศรษฐกจทบบคน และปญหาอน ๆ อกมากมาย ทาใหประชาชนเกดความเครยดในการดาเนนชวต รสกปราศจากความสงบสขในจตใจ มปญหาดานความสมพนธระหวางบคคล ประสทธภาพการทางานลดลง ตลอดจนทาใหเกดปญหาสขภาพกาย อนมสาเหตมาจากจตใจดวย ซงองคการอนามยโลกตระหนกถงความสาคญในการแกปญหาดงกลาวนอยางรบดวน แมกระทงคนรนใหมโดยเฉพาะนสตนกศกษาหรอกลมคนทางานทวไปมกจะพดถงความเครยดกนบอย เปนเรองทกาลงไดรบความสนใจอยางกวางขวาง วยรนจานวนไมนอยในสถานศกษาตาง ๆ โดยเฉพาะระดบอดมศกษาในชนปท 1 จะพบปญหาในการปรบตวตอสภาพแวดลอมใหมทงดานสถานท ครอาจารย รปแบบของการศกษา และเพอน เพราะเปนการเรมระดบการศกษาในชนใหม ซงแตกตางจากการศกษาในระดบมธยมศกษา ถานสตนกศกษาไมสามารถทจะปรบตวใหเขากบสภาพแวดลอมใหมไดกจะกอใหเกดความเครยดทางจตใจ และมผลตอการเกดปญหาสขภาพจต ระยะเวลาในการศกษาในชนปท 1 จงเปนระยะวกฤตทสาคญทมผลตอการเรยนตอไปอก 4 ปของนกศกษา ประสบการณปท 1 ทผดพลาด ลมเหลว อาจเปนผลทาใหนกศกษาไมสามารถจะศกษาตอไปจนสาเรจการศกษาได ( นรดา อดลยพเชณฐ . 2542 : 2 ; อางองจาก วลลภา เทพหสดน ณ อยธยา . 2528 : 10 ) โดยนสตนกศกษาชนปท 1 นยงอยในชวงวยรน ซงวยรนเปนวยทมการเปลยนแปลงอยางมากทงทางดานรางกาย จตใจ อารมณ สงคม และสตปญญา เพอรบกบสภาพใหมของการเปนผใหญ จงเปนชวงหนงทมความสาคญของชวตเปนวยทเรยกไดวาเปนหวเลยวหวตอของชวต เปนวยทมปญหาในเรองของการปรบตว และคณลกษณะดานความมนคงทางอารมณ กลาวคอ มอารมณเปลยนแปลงไดงาย หวนไหว วตกกงวลมอารมณรนแรง เกดความเครยดทางอารมณไดงาย รวมทงวยรนไมสามารถควบคมอารมณไดดมกมความขดแยงกบบคคลตาง ๆ ( ญาดา หลาวเพชร . 2544 : 3 ; อางองจาก ศรธรรม ธนะภม . 2535 : 79 ) ดงงานวจยของ นเคลล ( นลน ธรรมอานวยสข . 2541 : 41 ; อางองจาก Nikelly . 1966 : 122 ) กลาววา จากประสบการณใหบรการดานสขภาพจตในวทยาลย พบวา นกศกษามอาการใหญ ๆ อยสามประการททาใหนกศกษาปรบตวไมไดคอความวตกกงวล ความเศรา และอาการทเนองมาจาก

2

จตใจ ซงความเครยดนเกดจากสงแวดลอมทนกศกษาไมสามารถแกไขได จงทาใหเกดอาการทางจตขนมา ซงสอดคลองกบ รงเนสล ( นลน ธรรมอานวยสข . 2541 : 41 ; อางองจาก Ringness . 1968 : 270 ) กลาววา คนเมอมความคบของใจ ความขดแยง เนองจากบคคลไมสามารถปรบตวเขากบสงแวดลอมได กจะมผลทาใหเกดความเครยดทางอารมณ และในทสดจะทาใหสขภาพจตเสอมได เชนเดยวกบ นราธร ศรประสทธ ( 2529 : 106 ) พบวา ความเครยดของเดกนกเรยนวยรนครอบคลมลกษณะอาการของความเครยดทงความวตกกงวล ความคบของใจ ความกลว ความโกรธ รวมถงอาการตาง ๆ ของรางกายทมสาเหตมาจากอารมณตงเครยด เดกนกเรยนวยรนสวนใหญ จะมลกษณะอาการดงกลาวในระดบปานกลาง มบางสวนทมอาการขนรนแรง ซงอาการทเกดบอย คอ รสกมนงง หรอเวยนศรษะ รวมทงมความรสกโกรธ หงดหงดไดงายโดยไมมเหตผล เชนเดยวกบนสตมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒกมความเครยดเชนกน ดงรายงานการวจยของ อจฉรา สขารมณ และพรรณ บญประกอบ ( 2542 : บทคดยอ ) พบวา นสตทมการรบรสภาวะแวดลอมดานอาคารสถานทในเชงลบ จะมความเครยดในการเรยนสง ความเครยดเปนภาวะของอารมณหรอความรสกทเกดขนเมอเผชญปญหาตาง ๆ ททาใหรสกไมสบายใจ คบของใจ หรอถกบบคนกดดนจนทาใหเกดความทกขใจ สบสน โกรธ หรอเสยใจ เมอเกดความเครยดบคคลจะมการปรบตวเพอกลบไปสสภาวะสมดลอกครง วธการจดการกบสงทมาคกคามนนใหหมดลดลงหรอลดอนตรายลงหรอแกไขสงทมาคกคามนนใหเปนไปทางทดขน หรอเปนการทาใหตนเองสบายใจขนเรยกวา การจดการกบความเครยด การจดการกบความเครยดมหลายรปแบบ การจดการกบความเครยดทเหมาะสมและมประสทธภาพตองเปนพฤตกรรมทสามารถจดการกบสาเหตของความเครยดหรอสงทมาคกคามไดสาเรจ สามารถลดความไมสบายใจจากปญหาทเกดขนได ชวยใหบคคลสามารถดาเนนชวตอยในสงคมรวมกบผอนไดอยางปกตและไมกอใหเกดความเดอดรอนแกสงคม นาไปสการปรบตวเขาสภาวะสมดลได ในทางตรงกนขามบคคลทมการจดการกบความเครยดทไมเหมาะสม จะไมสามารถจดการกบความเครยดใหทเลาเบาบางหรอหมดไปได ( สดารตน หนหอม . 2544 : 5 ) ซงนสตมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ กประสบปญหาในการจดการกบความเครยด โดยมการสารวจพบวานสตบางคนประสบกบความเครยดตองนาสงโรงพยาบาล ซงมอาการตวเกรง ตาเหลอก หนาตาหมองคลา ( จตตมา ทองศร . 2545 : 2 ) แสดงใหเหนวานสตไมสามารถทจะจดการกบความเครยดทเกดขนได ในการศกษาเรองความเครยดนน นกจตวทยาพบวา ลกษณะของบคลกภาพของบคคลมผลตอความเครยด ดงงานวจยของ บลเมนทอลล ( ชมพนท พงษศร . 2535 : 28 ; อางองจาก

3

Blumenthal . 1978 : 634 ) เกยวกบบคลกภาพแบบเอ และแบบบ ของนกเรยนชายและหญง ผลการศกษาพบวา เดกทมบคลกภาพแบบเอจะเปนบคลกภาพทมความเครยดสงกวาเดกทมบคลกภาพแบบบ เชนเดยวกบ เฟรนดแมนนและโรสแมนน ( สมโภชน เอยมสภาษต และคณะ . 2544 : 4 ; อางองจาก Friedman & Rosenman . 1974 ) พบวา บคลกภาพลกษณะพฤตกรรม Type A ซงมลกษณะททกอยางตองเรงรบ ทากจกรรมมากกวา 1 อยางในเวลาเดยวกน ชอบแขงขน เปรยบเทยบกบบคคลอน พดเรว ชอบจดการ กาวราว มกจะมแนวโนมทจะมความเครยดสง และเสยงตอการเปนโรคหลอดเลอดหวใจขาดเลอด จะเหนไดวาบคลกภาพกเปนปจจยหนงทกอใหเกดความเครยดในบคคล ดงนนบคลกภาพนาจะเปนปจจยหนงในการจดการกบความเครยดของบคคลดวยเชนกน สาหรบการจดการกบความเครยดสามารถทาไดหลายวธ เชน การฝกเกรงและคลายกลามเนอ การฝกหายใจ การทาสมาธเบองตน การใชจนตนาการ เปนตน การจดการกบความเครยดทประสบความสาเรจในการบรรเทาความเครยดนนขนอยกบบคลกภาพของแตละบคคลและสถานการณนน ๆ ผทประสบความสาเรจในการจดการกบความเครยดไดดนนตองมความยดหยนในการจดการกบความเครยด สาหรบการวจยในครงนไดใชวธการจดการกบความเครยดทผวจยไดสรางขน ตามแนวคดของลาซารส ( Lazarus ) ( สดารตน หนหอม . 2544 : 39 ) คอเมอบคคลมภาวะเครยดเกดขน บคคลจะมความพยามยามทจะเปลยนแปลงความรสกนกคด และพฤตกรรมเพอจดการกบสงทเปนอนตราย หรอสงทคกคามตอสวสดภาพของตน เรยกพฤตกรรมนวา พฤตกรรมเผชญความเครยด ซงแบงออกเปน 2 ประเภท คอ 1. โดยการเผชญความเครยดแบบมงแกไขปญหาทเกดขนโดยใชการคดแบบอรยสจ เปนการฝกการใชความคดใหรจกคดอยางถกวธ คดอยางมระเบยบ รจกวเคราะห ไมมองเหนสงตาง ๆ อยางผวเผน เปนขนตอนทสาคญในการสรางปญญา ทาใหทกคนชวยตนเองได 2. แบบมงแกไขทอารมณ โดยใชการฝกสมาธแบบอานาปานสต ทาใหมสมาธด มจตใจแนวแน มการไตรตรอง สขมรอบคอบ และมสตสมปชญญะในการกระทาสงตาง ๆ ไดอยางมประสทธภาพ และอกวธหนงทจะนามาใชในการจดการกบความเครยดคอ การฝกเกรงและคลายกลามเนอ เปนวธลดความเครยดดวยการดวยการผอนคลายกลามเนอสวนตาง ๆ ทเกรงตว ความเครยดและกลามเนอทผอนคลายจะไมเกดขนพรอมกน เมอผอนคลายกลามเนอไดแลว ความเครยดจะลดลง ซงวธการทงสามนสอดคลองกบขอเสนอแนะของ ไมคเชนบลม ( Meichenbanum ) ( สมโภชน เอยมสภาษต . 2543 : 320 ) ทกลาววาตองมการสอนทกษะการเอาชนะความเครยดทงทกษะทางพฤตกรรมและทกษะทางปญญา รวมทงการฝกการผอนคลาย การใชการพดกบตนเอง และการเสรมแรงตนเองดวย ความเครยดกอใหเกดอาการทงทางอารมณ ความนกคด และทางสรระ ( วลลภ ปยะมโนธรรม . 2531 : 50 ) ซงวธการจดการกบความเครยดน

4

ประกอบดวยการฝกสมาธแบบอานาปานสต , การคดแบบอรยสจ และการฝกเกรงและคลายกลามเนอ โดยการจดการความเครยดทางดานอารมณใชการฝกสมาธแบบอานาปานสต เปนวธการหนงทจะชวยลดความเครยดได ดงงานวจยของ ฐตวสส สขปอม พบวา นกเรยนชนมธยมศกษาปท 2 มความเครยดในการเรยนลดลง หลงจากไดรบการฝกสมาธแบบอานาปานสต อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 การจดการกบความเครยดทางดานสรระ ใชการฝกเกรงและคลายกลามเนอ ซงเปนอกวธการหนงทจะชวยลดความเครยดได ดงงานวจยของ ชศร เลศรตนเดชากล พบวา ภายหลงการฝกผอนคลายกลามเนอ นกศกษามความเครยดลดลงอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 และภายหลงจากการทดลอง นกศกษาทไดรบการฝกผอนคลายกลามเนอมความเครยดลดลงมากกวานกศกษาทไดรบการใหขอสนเทศอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 และการจดการดานความนกคด ใชการคดแบบอรยสจ เปนการฝกการใชความคด ใหรจกคดอยางถกวธ คดอยางมระเบยบ รจกคดวเคราะหและไมมองเหนสงตาง ๆ อยางตน ๆ ผวเผน วธคดแบบนมหลกการสาคญ คอ การเรมตนจากปญหาหรอทกข โดยกาหนดร ทาความเขาใจปญหาหรอทกขใหชดเจน แลวสบคนหาสาเหตเพอเตรยมแกไขพรอมกนนนกกาหนดเปาหมายของตนใหแนชดวาคออะไร จะเปนไปไดหรอไม จะเปนอยางไดอยางไร แลวคดวางวธปฏบตทจะกาจดสาเหตของปญหาโดยสอดคลองกบการทจะบรรลจดหมายทไดกาหนดไว ซงแบงเปนขนตอนได 4 ขนดงน ขนท 1. กาหนดรทกข ขนท 2. สบสวนเหตแหงทกข ขนท 3. เลงหมายชดซงการดบทกข และสดทายขนท 4. จดวางวธการดบทกข ( หนวยศกษานเทศกกรมสามญศกษา . 2530 : 80 – 83 ) สาหรบการคดแบบอรยสจนยงไมมใครไดนามาใชในการจดการกบความเครยด ดงนนผวจยมความสนใจทจะนามาใชในวธการจดการกบความเครยดครงนดวย

ในการวจยครงนผวจยมความประสงคทจะใชวธการฝกสมาธแบบอานาปานสต , การคดแบบอรยสจ และการฝกเกรงและคลายกลามเนอ เปนวธการจดการกบความเครยดของนสตมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ทมบคลกภาพทแตกตางกนไป และวธการจดการกบความเครยดนยงสามารถทจะจดการกบความเครยดทจะกอใหเกดใน 3 ดาน ซงไดแก ดานอารมณ ความนกคด และสรระ และสามารถทาใหนสตปองกนและขจดความเครยดทอาจเกดขนในชวตได และนสตสามารถเผชญตอความเครยดไดดขน ซงจะสงผลใหนสตสามารถศกษาเลาเรยนและประสบผลสาเรจในชวตมคณภาพชวตทดสบไป

5

ความมงหมายของการวจย ในการวจยครงนผ วจยไดตงความมงหมายไวดงน

1. เพอศกษาผลของการใชวธการจดการกบความเครยดของนสตมหาวทยาลย ศรนครนทรวโรฒ

2. เพอศกษาปฏสมพนธระหวางบคลกภาพของนสตกบวธการจดการกบความ เครยดตอการจดการความเครยดของนสตมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

ความสาคญของการวจย 1. ไดแนวทางในการจดการกบความเครยดสาหรบนสตมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ 2. ไดแนวทางและเปนประโยชนตออาจารยและผบรหารสถาบนอดมศกษาในการจดการกบความเครยดของนสต

ขอบเขตของการวจย ประชากรและกลมตวอยางทใชในการวจย ประชากร คอ นสตมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ระดบปรญญาตร ปการศกษา 2546 ชนปท1 คณะศกษาศาสตร ภาคเรยนท 2 กลมตวอยาง คอ นสตมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ระดบปรญญาตร ปการศกษา 2546 ชนปท 1 คณะศกษาศาสตร ภาคเรยนท 2 ทอาสาสมครเขารวมโปรแกรมการจดการกบความเครยด โดยคดเลอกนสตบคลกภาพแบบเอ 20 นสตบคลกภาพแบบบ 20 และมคะแนนการจดการกบความเครยดตาทสดในกลม มจานวนนสตทงหมด 40 คน จากนนทาการสมอยางงาย ( Simple Random Sampling ) เพอจะไดจานวนนสตในกลมทดลองจานวน 20 คน โดยมนสตบคลกภาพแบบเอ 10 คน และนสตบคลกภาพแบบบ 10 คน และนสตในกลมควบคมจานวน 20 คน โดยมนสตบคลกภาพแบบเอ 10 คน และนสตบคลกภาพแบบบ 10 คน

6

ตวแปรทศกษา 1. ตวแปรอสระ แบงเปนดงน

1.1 การไดรบการฝกวธการจดการกบความเครยด ประกอบดวยการฝกสมาธแบบอานาปานสต ,การคดแบบอรยสจ และการฝกเกรงและคลายกลามเนอ และไมไดรบการฝกวธการจดการกบความเครยด 1.2 บคลกภาพ ประกอบดวยบคลกภาพแบบเอ และบคลกภาพแบบบ

2. ตวแปรตาม ไดแก การจดการกบความเครยด

นยามศพทปฏบตการ การจดการกบความเครยด หมายถง วธการทบคคลพยายามทจะทาใหความเครยดลดลงหรอขจดใหหมดไป เพอปองกนหรอลดความทกขทรมานทเกดจากความเครยด โดยบคคลจะใชสตปญญาในการเลอกวธการจดการกบความเครยดทเคยใชแลวประสบความสาเรจในอดต ถาวธนใชแลวไมประสบความสาเรจบคคลจะเลอกวธอนตอไป โดยวดจากการตอบแบบสอบถามการจดการกบความเครยดทผวจยสรางขน ซงผทไดคะแนนสงแสดงวาเปนผทมการจดการกบความเครยดไดดกวาผทไดคะแนนตา การฝกวธการจดการกบความเครยด หมายถง วธการทใชลดความเครยดทสรางขนโดยผวจย โดยอยบนพนฐานแนวคดของลาซารส ( Lazarus ) พฤตกรรมเผชญความเครยด 2 ประเภท คอ มงแกไขปญหาทเกดขน และแบบมงแกไขทอารมณ ซงเปนการจดการกบความเครยดทางดานอารมณ ความนกคด และสรระ ซงประกอบดวย การฝกสมาธแบบอานาปานสต , การคดแบบโยนโสมนสการ และการฝกเกรงและคลายกลามเนอ สาหรบระยะเวลาในการฝก 8 ครง โดยใชเวลาครงละ 60 นาท โดยมขนตอนดงน ครงท 1 ปฐมนเทศ เปนการสรางความคนเคยระหวางผวจยกบนสตและนสตกบนสต ครงท 2 – 3 การฝกสมาธแบบอานาปานสต เปนการจดการกบความเครยดทางดานอารมณ ครงท 4 – 5 การคดแบบอรยสจ เปนการจดการกบความเครยดทางดานความนกคด ครงท 6 – 7 การฝกเกรงและคลายกลามเนอ เปนการจดการกบความเครยดทางดานสรระ ครงท 8 ปจฉมนเทศ ใหนสตสรปและบอกประโยชนทไดรบจาการเขารวมโปรแกรมครงน

7

การฝกสมาธแบบอานาปานสต หมายถง วธลดความเครยด โดยใหนสตรสกตวโดยการกาหนดลมหายใจเขาออกอยางตอเนองเปนขนตอน 4 ขนดงน ขนท 1 เตรยมทานงฝกสมาธ ควรนงทาขดสมาธ เทาขวาทบบนเทาซาย เอามอซายวางบนหนาหนาตกเทาขวา แลวเอามอขางขวาทบบนมอซาย นงตวตรง ปลอยวาง ความรสกนกคดใหวาง ขนท 2 กาหนดลมหายใจเขาออก พรอมทงภาวนาวา “พท” เมอหายใจเขา และ “โธ” เมอหายใจออก จนจตสงบ ขนท 3 กาหนดลมหายใจแบบการนบ ( คณานบ ) ม 2 ตอน ชวงแรก ใหนบเปนคไปเรอย ๆ ชวงสอง ใหนบแบบเรว โดยเพมทละหนง ขนท 4 การตดตามลมหายใจ ใชสตตามลมอยตรงจดทลมกระทบ

วธคดแบบอรยสจ หมายถง วธคดทมงกาหนดรขอบเขตของปญหาและทาความเขาใจกบปญหาทเกดขนทกแงมม จากนนจงดงปญหาออกมาใหเหนชดเจนเพอจะไดกาหนดเปาหมายทจะคดแกปญหานนตอไป ม 4 ขนตอนดงน

ขนท 1 กาหนดรทกข คอ แจกแจง แถลงปญหาทาความเขาใจปญหา สภาพและขอบเขตของปญหา สภาพทเปนปญหา ใหเขาใจชดเจนวาเปนอะไร

ขนท 2 สบสวนเหตแหงทกข คอ วเคราะหคนหามลเหตหรอตนตอของปญหา ซงจะตองแกไขกาจด หรอทาใหหมดสนไป

ขนท 3 เลงหมายชดซงการดบทกข คอ เลงเหนชดเจนถงภาวะปราศจากปญหา ซงมงหมายวาคออะไร เปนไปไดจรงหรอไม เปนไปไดอยางไร มความชดเจนเกยวกบเปาหมายและหลกการทวไป หรอตวกระบวนการของการแกปญหากอนทจะวางรายละเอยด และกลวธปลกยอยในขนดาเนนการ

ขนท 4 จดวางวธการดบทกข คอ เมอมความชดเจนเกยวกบเปาหมายและหลกการทวไปแลว กกาหนดวธการ แผนการและรายการสงทจะตองทาในการแกไขกาจดสาเหตของปญหาใหสาเรจ โดยสอดคลองกบเปาหมายและหลกการทวไป เพอเตรยมลงมอแกไขปญหาตอไป

การฝกเกรงและคลายกลามเนอ หมายถง วธลดความเครยดดวยการเกรงและคลายกลามเนอสวนตาง ๆ ของรางกาย โดยมขนตอนในการฝกดงน

ขนท 1 เกรงและคลายกลามเนอทละสวนของรางกาย โดยในขนแรกใหนสตเกรงกลามเนอจนเครยด และเกรงไวสกคร เพอใหนสตเรยนรทจะรบรถงความตงเครยดทเกดขนในกลามเนอ ตอมาใหคลายกลามเนอจนถงจดทรสกวากลามเนอผอนคลายไดเตมท สาหรบการเกรงและคลาย

8

กลามเนอ จะเรมตนท เทา นอง หนาขา มอ แขน ตนแขน หนาทอง หนาอก หวไหล คอ หนาผาก คว ตา แกม ปากและลน ตามลาดบ

ขนท 2 ใหนสตเกดการเรยนรแยกแยะความรสกทเกดขนเมอกลามเนอแตละสวนกาลงเกรงและกาลงคลาย ซงจะทาใหนสตรตวมากขนเมอเกดภาวะความเครยดและอาการตาง ๆ ของความเครยดทเกดขน เพอทนสตจะสามารถผอนคลายไดดวยตนเองในภายหลง

บคลกภาพ หมายถง ลกษณะพฤตกรรมการแสดงออกของบคคล ซงแบงออกเปน 2 แบบคอ บคลกภาพแบบเอ ซงเปนบคลกภาพทมพฤตกรรมแบบทะเยอทะยาน ชอบแขงขน มความกาวราว ชอบสรางศตร และบคลกภาพแบบบ ซงเปนบคคลทมพฤตกรรมแบบตรงกนขาม การวดบคลกภาพของนสต จะใชแบบวดทพฒนามาจากแบบวดบคลกภาพ Type A – Type B Self – Test ของ บอรทเนอร ซงเปนแบบวดทใหรายงานดวยตนเอง ผลการวดจะทาใหทราบบคลกภาพของนสต 2 แบบ คอ บคลกภาพแบบเอ หรอบคลกภาพแบบบ ( ยนยง ไทยใจด . 2537 : 12 )

กรอบแนวคดในการวจย กรอบแนวคดในการวจยครงน ผวจยไดศกษาตามแนวคดของลาซารส ( Lazarus ) ทวาการจดการกบความเครยดเปนผลจากกระบวนการเผชญความเครยด เมอบคคลรบรวาสถานการณหนงมผลคกคามตอดลยภาพของตน เมอนนกระบวนการเผชญความเครยดจะเรมขน โดยเรมจากการประเมนสงกระตนความเครยดขนแรก ซงเนนการประเมนอนตรายของสถานการณ แลวตดตามดวยการประเมนสงกระตนความเครยดขนทสอง ซงเนนการประเมนแหลงทรพยากรทจะนาเขามาในกระบวนการและวธการทจะเผชญกบสงทมาคกคามตนเอง การจดการกบความเครยด คอพฤตกรรมทงหมดทเกดขนในกระบวนการนมเปาหมายเพอกาจดสงทมาคกคามโดยตรงหรอมเปาหมายเพอลดความรสกไมสบายใจและอารมณทเปนทกขของบคคล หลงจากแสดงการจดการกบความเครยดไปแลวบคคลจะประเมนสถานการณซาอก การประเมนซานเปนการเรมตนกระบวนการเผชญความเครยดอกครง ถาผลจากการประเมนพบวาสงกระตนนนยงคงคกคามตอดลยภาพของตนอย ขนตอนตาง ๆ ในกระบวนการจะดาเนนตอไปและยอนกลบไปมาไดตลอด ตราบเทาทกระบวนการนนยงไมสามารถบรรลเปาหมาย คอการปรบตวเขาสภาวะสมดลไดอยางแทจรง สาหรบการจดการกบความเครยดแบงออกเปน 2 ประเภท คอ 1. โดยการเผชญความเครยดแบบมงแกไขปญหาทเกดขน 2. แบบมงแกไขทอารมณ และการจดการกบความเครยดทางดานสรระ ซงเปนการจดการกบความเครยดทางดานอารมณ ความนกคด และทางสรระ โดยมตวแปรอสระ ดงน การไดรบการฝกวธการจดการกบความเครยด ประกอบดวยการฝกสมาธแบบอานาปานสต , การคดแบบอรยสจ และ

9

การฝกเกรงและคลายกลามเนอ การไมไดรบการฝกวธการจดการกบความเครยด และบคลกภาพ แบงเปน บคลกภาพแบบเอ และบคลกภาพแบบบ ซงตวแปรอสระนจะสงผลตอตวแปรตาม ไดแก การจดการกบความเครยด สมมตฐานในการวจย 1. นสตทไดรบการฝกวธการจดการกบความเครยดในกลมทดลองมการจดการกบความเครยดสงกวานสตทไมไดรบการฝกวธการจดการกบความเครยดในกลมควบคม 2. นสตบคลกภาพแบบเอทไดรบการฝกวธการจดการกบความเครยดจะมการจดการกบความเครยดสงกวานสตบคลกภาพแบบบทไดรบการฝกวธการจดการกบความเครยด

- การไดรบการฝกวธการจดการกบความเครยด - การไมไดรบการฝกวธการจดการกบความเครยด

บคลกภาพ ไดแก - บคลกภาพแบบเอ - บคลกภาพแบบบ

การจดการกบความเครยด

บทท 2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ

การวจยครงน เปนการศกษาผลของการใชวธการจดการกบความเครยดประกอบดวยการฝกสมาธแบบอานาปานสต , การคดแบบอรยสจ และการฝกเกรงและคลายกลามเนอ ในการจดการกบความเครยดของนสตมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ โดยผวจยไดศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของ เพอกาหนดกรอบแนวคดในการวจยดงหวขอตอไปน

1. เอกสารและงานวจยทเกยวของกบการจดการกบความเครยด 2. เอกสารและงานวจยทเกยวของกบวธการจดการกบความเครยด

2.1 เอกสารและงานวจยทเกยวของกบการฝกสมาธแบบอานาปานสต 2.2 เอกสารและงานวจยทเกยวของกบการคดแบบอรยสจ 2.3 เอกสารและงานวจยทเกยวของกบการฝกเกรงและคลายกลามเนอ 2.4 งานวจยทเกยวของกบวธการจดการกบความเครยด

3. เอกสารและงานวจยทเกยวของกบบคลกภาพ 1. เอกสารและงานวจยทเกยวของกบการจดการกบความเครยด 1.1 ความหมายการจดการกบความเครยด

การจดการกบความเครยด คอพฤตกรรมทจดกระทาเพอควบคมความเครยดเปนการเผชญหรอการจดการตอความเครยด ( Coping ) ( Lazarus. 1976 : 74 ) พฤตกรรมทใชในการจดการกบความเครยดเปนความพยายามทเปนทงการกระทาทเหนชดเจนและการกระทาทซอนอยภายในจตใจ เพอทจะจดการกบความตองการของสงแวดลอมกบความตองการภายในตน และจดการกบความขดแยงของสงเหลานน ซงตองใชพลงและทรพยากรมากมาย หรอเปนกลไกทบคคลใชเพอรกษาภาวะสมดลของจตใจเมอถกรบกวน เพอใหสามารถทาหนาทไดอยางมประสทธภาพ แตละพฤตกรรมจะประกอบดวยการสนองตอสงแวดลอม ทชวยใหบคคลควบคมความเครยดได รวมทงขบวนการทางจตทเสรมสรางความสาเรจในการปรบตวตอภาวะเครยด ( Monet and Lazarus. 1977 : 360 ; Goosen and Bush. 1979 : 54 )

การจดการกบความเครยด หมายถง วธ นสย หรอแนวทางทบคคลใชเผชญกบเหตการณตาง ๆ เปนไปไดทง การปฏเสธ การถอยหน ยอมรบ หรอตอส เพอควบคมเหตการณนน ( Menaghan. 1982 : 220 – 222 ) หรอหมายถงกระบวนการทบคคลพยายามทจะทาให

11

ความเครยดลดลงหรอขจดใหหมดไป ( Garland and Bush. 1982 : 6 ) เปนกระบวนการปฏบตการเพอปองกนหรอลดความทกขทรมานทเกดจากความเครยด ( Clarke. 1984 : 10 ) กระบวนการเหลานจะประกอบดวยพฤตกรรมทเปดเผยและซอนเรนหลายอยางดวยกน และเปนสงทบคคลกระทาภายหลงทไดพยายามใชกลไกในการปองกนตวทางจตแลวไมสามารถกาจดภาวะคกคามได ( Kalkman and Davis. 1980 : 353 ) หรอหมายถงกลมของพฤตกรรมการกระทา ความคด ทงขณะมจตสานกและภายใตจตไรสานกททาใหบคคลจดการกบสถานการณความยงยากทมารบกวนคกคามความสขของชวต ( Stone, Helder and Scheider. 1988 : 183 ) เปนการรวบรวมการควบคมตนเองและสงแวดลอม ( Crider and others 1983 : 497 ) และคนสวนใหญจะใชวธการจดการกบความเครยดเพยง 1 – 2 วธทคนเคย หรอเคยใชแลวประสบความสาเรจ ในการแกไขควบคมภาวะเครยด บางครงกแกไขปญหาไดดโดยใชแบบหนงแตกลบแกปญหาไมไดในการใชแบบเดยวกนแตปญหาตางกน ( Darley and other. 1981 : 432 ) แตอยางไรกตามบคคลทมประสทธผลตองสามารถจดการกบความเครยดไดเปนอยางด ( Schermerhorn. 1988 : 539 )

สาหรบบารออน ( Baron . 1997 ) ไดใหความหมายของการจดการกบความเครยดหมายถง เปนความสามารถในการทางานภายใตความกดดนได มความอดทนตอความเครยดและควบคมอารมณไดด มความสามารถในการตอตานเหตการณราย ๆ หรอสถานการณทมความกดดนโดยไมมความทอถอย แตกลบเพมการจดการกบความเครยดในทางบวก สามารถรบมอกบสงตาง ๆ ดวยเทคนคและวธการตาง ๆ เพอขจดความเครยดทงหลายไดอยางมประสทธภาพทงในททางานและทบาน ตลอดจนมความสามารถในการยดเวลาทจะแสดงความยนดปรดาได อจเนทาวเซยสและเบยน ( สดารตน หนหอม. 2544 ; อางองจาก Ignatavicius and Bayne . 1991 ) ใหความหมายการจดการกบความเครยดวา เปนพฤตกรรมหรอความคดทบคคลใชเพอควบคมสาเหตของความเครยดหรอควบคมความรสกเครยด บคคลจะใชสตปญญาในการเลอกวธการเผชญความเครยดทเคยใชแลวประสบความสาเรจในอดต ถากลวธนใชแลวไมประสบความสาเรจบคคลจะคดเลอกวธอนตอไป อารยา ดานพานช ( 2542 ) กลาววาการจดการกบความเครยด หมายถงกระบวนการทเกดขนอยางตอเนองจากการรบรสถานการณตาง ๆ ทกอใหเกดความเครยดโดยผานกระบวนการทางความคด บคคลจะแสดงพฤตกรรมในรปแบบใดรปแบบหนงหรอหลายรปแบบทมความสมพนธกบความรสกนกคด จตใจ และอารมณในขณะนน ตอสงทมาคกคามหรอเหตการณททาใหตงเครยด เพอขจดหรอบรรเทาเหตการณตงเครยดนน

12

จากความหมายของการจดการกบความเครยดทงหมดทกลาวมา สามารถสรปไดวา การจดการกบความเครยด หมายถงการทบคคลทาใหความเครยดลดลงหรอขจดใหหมดไป เพอปองกนหรอลดความทกขทรมานทเกดจากความเครยด โดยบคคลจะใชสตปญญาในการเลอกวธการจดการกบความเครยดทเคยใชแลวประสบความสาเรจในอดต ถาวธนใชแลวไมประสบความสาเรจบคคลจะเลอกวธอนตอไป 1.2 กระบวนการจดการกบความเครยด กระบวนการจดการกบความเครยดเปนขนตอนของการตอบสนองตอสงกระตนความเครยดโดยมเปาหมายเพอรกษาสมดลระหวางสงกระตนความเครยดกบความสามารถทจะจดการกบสงนนและเปนกระบวนการทตองอาศยระยะเวลาในตอบสนองตอสงกระตนความเครยด โดยลาซารสเสนอวากระบวนการจดการกบความเครยดประกอบดวยขนตอนดงน ( สดารตน หนหอม . 2544 : 33 – 38 ) ขนตอนท 1 การถกคกคามจากสงกระตนความเครยด เมอบคคลแปลความหมายสงกระตน ( stimuli ) วาเปนอนตรายหรอมาคกคามตอดลยภาพทางจตใจ บคคลจะใชความพยายามทจะขจดหรอบรรเทาความรสกกดดนเหลานนใหหมดไป แตโดยธรรมชาตแลวความกดดนทเกดขนจะทาใหความสมดลระหวางความกดดนกบความสามารถของบคคลทจะจดการกบความกดดน ซงเคยมอยเดมเสยไปดวย ดงนนบคคลจงรบรและแปลความหายสงกระตนนนวา ทาใหเกดความรสกกดดน ไมสบายใจ และสญเสยภาวะสมดลของตนในทสด ขนตอนท 2 การประเมนสงกระตน การประเมนสงกระตนทคกคามภาวะสมดลของบคคลเปนกระบวนการทตองใชความรและสตปญญาภายใตทฤษฎการประเมนทางความคด ( cognitive appraisal ) ซงเปนทฤษฎทเนนในเรองของกระบวนการ ( process oriented ) ภายใตสมมตฐานวา 1. บคคลและสงแวดลอมมความสมพนธกนอยตลอดเวลา 2. ความสมพนธดงกลาวเปนไปในลกษณะของการโตตอบซงกนและกน ภายใตทฤษฎการประเมนทางความคดนน ความหมายของเหตการณหรอสงเราความเครยดขนอยกบกระบวนการประเมนทางความคด กลาวโดยงายคอ สงเราจะมความหมายอยางไรนนขนอยกบการรบรหรอการตความของบคคลโดยผานกระบวนการทางความคด ( cognitive process ) ผลของการประเมนจะนาไปสการตอบสนองทแตกตางกน การประเมนสภาพการณหรอสงเราความเครยดม 3 ขนตอนคอ 1. การประเมนขนแรก เมอบคคลเผชญกบเหตการณตาง ๆ บคคลจะประเมนในขนแรกวา เหตการณนนมผลทางบวก ทางลบ หรอไมมผลตอตนเอง ถาเหตการณนนถกประเมนวาเปนผลด

13

หรอไมมผลตอตนเองแลว ผลการประเมนจะแสดงออกในทางทดหรอในเชงบวก ในทางตรงกนขามเมอประเมนเหตการณทเกดขนวามผลในเชงลบตอตนเองหรอการประเมนทกอใหเกดความเครยด ( stressful appraisal ) ผลของการประเมนดงกลาวสามารถกอใหเกดผลในเชงลบตอบคคลได โดยเฉพาะผลกระทบตอสขภาพและความเจบปวย ลกษณะของการประเมนในเชงลบ ม 3 ลกษณะ 1. ลกษณะทเปนอนตรายหรอตองสญเสย ไดแก ความเสยหายทเกดขนแลว เชน การสญเสยอวยวะ การสญเสยความสมพนธกบคนรก การเจบปวยทงชนดเฉยบพลนและเรอรง

2. ลกษณะทคกคามเปนการคาดการณวาเหตการณนนจะกอใหเกดการสญเสยหรอความเสยหายแนนอน

3. ลกษณะททาทายเปนอนตรายทอาจจะเกดขนภายหนา แตบคคลคาดการณวาสามารถจะจดการกบสถานการณนนได

กลาวคอเมอบคคลเผชญตอสงเราหรอเหตการณทกอใหเกดความเครยด การประเมนขนแรกคอ การประเมนวาเหตการณนนเปนการสญเสยหรอทาใหเกดความกลววาจะสญเสย การประเมนทงสองลกษณะนใหผลในเชงลบทางอารมณ ทาใหมอารมณโกรธ ขนเคอง หวาดกลว เชนเดยวกบการประเมนในเชงทาทายทแมจะเตรยมจดการกบปญหานน แตความตนเตนและความหวาดกลวตอเหตการณทเกดขน ทาใหบคคลเกดความเครยดไดเชนกนตรงกนขามกบการประเมนในเชงบวกททาใหบคคลสามารถตอบสนองตอความเครยดไดตรงจดและเลอกใชพฤตกรรมการจดการกบความเครยดทเหมาะสม อนนามาซงการปรบตวไดในทสด

2. การประเมนขนทสอง หมายถงการทบคคลใชสตปญญา ความรประสบการณ ประเมนแหลงประโยชนและทางเลอกของตน เพอจากดอนตรายจากสงทตนรบรวาเปนอนตรายแกตนเอง และเปนการประเมนสถานการณใหมเพอทบทวนดวาการประเมนสถานการณขนแรกนนถกตองเหมาะสมหรอไม รวมทงประเมนวาพฤตกรรมการเผชญความเครยดในการประเมนขนแรกมประสทธภาพหรอไม โดยการประเมนแหลงประโยชนและทางเลอกของตนเองนเปนการนาทรพยากรทงภายในและภายนอกมาเอออานวยใหตนเอง ในการกาจดและสรรหาการกระทาทเปนทางเลอกทดทสดใหตนเอง แตถาบคคลมปจจยดงกลาวไมเพยงพอจะทาใหเกดผลทางลบ เกดความเครยด หมดหวง ทอแท หรอซมเศราขน อารมณดงกลาวมผลตอสขภาพและความเจบปวยทงทางตรงและทางออม จากการวจยของฟอลคแมนและลาซารส พบวาการประเมนสถานการณมอทธพลตอพฤตกรรมการเผชญความเครยดอยางมนยสาคญ คอสถานการณใดทบคคลประเมนวาตนเองไมสามารถเปลยนแปลงแกไขไดแลว บคคลจะใชพฤตกรรมการเผชญความเครยดแบบควบคมอารมณ

14

( affective oriented method ) มากกวาสถานการณทบคคลประเมนวาสามารถแกไขบางอยางได และสถานการณทบคคลประเมนวาตองคนหาขอมลมาเพมเตมเพอนามาแกไขสาถนการณนนบคคลจะใชพฤตกรรมการเผชญความเครยดแบบมงแกไขตามปญหาทเกดขน ( problem oriented method ) มากกวา 3. การประเมนซา หลงจากบคคลไดแสดงความพยายามทจะกาจดอนตรายทงทางรปธรรมและทางความคดออกมาแลว บคคลจะประเมนสถานการณซา เพอพจารณาอนตรายทตนรบรวายงมอยในระดบใดมากขน หรอลดลง หรอไดถกกาจดไปแลว ขนตอนนถอไดวาเปนการเรมวงจรการประเมนสถานการณครงแรกใหมกได เพราะผลจากการประเมนซาน บคคลจะทราบวายงมสงเราความเครยดอยหรอไม และเขาควรเลอกใชวธการเผชญความเครยดแบบใดจงจะเหมาะสมและสามารถกาจดภาวะเครยดใหลลวงไปได

ดงทกลาวมาทาใหเหนไดวาการประเมนสงกระตนความเครยดเปนขนตอนสาคญของกระบวนการประเมนความเครยด เพราะถาผลการประเมนสงกระตนความเครยดออกมาในลกษณะใดกจะสงผลตอพฤตกรรมการเผชญความเครยดในทศทางนนดวย กลาวคอการประเมนสถานการณวารนแรงเกนความสามารถทตนจะแกไขหรอไมสามารถเปลยนแปลงไดจะทาใหบคคลเลอกใชพฤตกรรมการเผชญความเครยดแบบมงควบคมอารมณมากกวาทจะเผชญความเครยดแบบแกไขตามปญหาทเกดขน ซงการประเมนสถานการณในลกษณะดงกลาวจะนาไปสผลลพธของการเผชญความเครยดทไมเหมาะสม นนคอความลมเหลวของการปรบตวเพอรกษาภาวะสมดล

ขนตอนท 3 การทานายหรอคาดการณตอผลทจะไดรบจากสงกระตนความเครยด เมอบคคลประเมนสงกระตนทไดรบและแปลผลวาสงกระตนนนคกคามตอภาวะสมดล การ

ประเมนในลกษณะดงกลาวเปนการประเมนทกอใหเกดภาวะเครยด ( stressful appraisal ) ขณะทบคคลคาดการณหรอทานายตอสถานการณทตองเผชญกบภาวะเครยดนนบคคลจะมปฏกรยาตอบสนองทงดานรางกาย อารมณ และพฤตกรรมเกดขนดวย กลาวคอภายหลงการประเมนขนแรกปฏกรยาโตตอบความเครยดทางอารมณจะเปนแบบทว ๆ ไป ไดแก ความวตกกงวล ความสบสน เมอเวลาผานไปบคคลไดพจารณาสถานการณและไดประเมนสถานการณครงทสอง ปฏกรยาตอบสนองความเครยดทางอารมณจะเปลยนไปเปนแบบทเฉพาะเจาะจงมากขน เชน อารมณเศรา อารมณโกรธ อารมณกลว หรอการยอมรบตอเหตการณทเกดขน ปฏกรยาโตตอบความเครยดทางอารมณนนมความสมพนธกบการประเมนสงกระตนความเครยดอยางมาก กลาวคอารมณทเกดขนของแตละบคคลจะสมพนธกบการใชกลไกทางจตและพฤตกรรมการเผชญความเครยด เชน อารมณเศรามความสมพนธกบการใชกลไกทางจตแบบชดเชย และมความสมพนธกบการใชพฤตกรรมการ

15

เผชญความเครยดแบบการควบคมอารมณทเปนทกข ( affection oriented ) มากกวาทจะเผชญกบสถานการณทกอใหเกดความเครยดดวยเหตผลอยางจรงจง สวนปฏกรยาตอบสนองความเครยดทางรางกายจะเกดขนพรอม ๆ กบปฏกรยาตอบสนองทางอารมณ และมความสมพนธกบปฏกรยาทางอารมณดวย ปฏกรยาทางรางกายทเกดขนม 3 ขนตอน คอ ขนแรกระบบตอมไรทอถกกระตน ตอมาระบบประสาทซมพาเธตคถกกระตน และอวยวะเปาหมายมปฏกรยา

พบวาภายหลงการประเมนสถานการณขนแรก การตอบสนองความเครยดทางรางกายจะเปนแบบทว ๆ ไป คอ ตอมพทยทารและตอมหมวกไตจะทางานมากขน แตภายหลงการประเมนขนทสองและการประเมนซา ปฏกรยาตอบสนองทางรางกายจะเปนผลรวมของฮอรโมนทงหมดทถกกระตน ระบบประสาทถกกระตน และอวยวะเปาหมายจะถกกระตนมากขน และทายทสดบคคลจะแสดง พฤตกรรมออกมาเพอตอบสนองตอความเครยดนน พฤตกรรมทตอบสนองตอความเครยดในการประเมนแตละครงจะตางกน คอการประเมนครงแรกพฤตกรรมของบคคลจะมงเนนทตวกระตนความเครยด แตการประเมนครงทสองและการประเมนซาพฤตกรรมของบคคลจะมงเนนทพฤตกรรมการเผชญความเครยดมากกวา ดงนนจะเหนไดวาพฤตกรรมการเผชญความเครยดของบคคลแตละคนนนเกดขนอยางเปนกระบวนการและตอเนองตลอดเวลา และลกษณะของพฤตกรรมการเผชญความเครยดทบคคลเลอกใชยอมสามารถทานายถงผลลพธวาบคคลจะสามารถปรบตวไดหรอไมเชนกน ขนตอนท 4 พฤตกรรมการเผชญความเครยด พฤตกรรมการเผชญความเครยดเปนตวเชอมระหวางสงกระตนความเครยดกบการปรบตวได พฤตกรรมการเผชญความเครยดเปนกระบวนการทประกอบดวยพฤตกรรมทมอทธพลมาจากการใชสตปญญาไตรตรอง ปฏกรยาตอบสนองความเครยดทางอารมณ และปฏกรยาตอบสนองความเครยดทางรางกาย ทงสามองคประกอบมปฏสมพนธกนจงไดแสดงออกมาเปนพฤตกรรมการเผชญความเครยด พฤตกรรมการเผชญความเครยดเปนผลมาจากการใชสตปญญา การประเมนสถานการณ การใชสตปญญาประเมนแหลงประโยชน และการประเมนวถทางทจะจดการกบสงเราความเครยดนน ๆ พฤตกรรมการเผชญความเครยดจะเกดขนอยางเปนกระบวนการและมเปาหมายในการแสดงพฤตกรรมนน ๆ อยางตอเนอง โดยพฤตกรรมการเผชญความเครยดมเปาหมาย 2 ประการคอ 1. เพอขจดสงเราความเครยดใหหมดสภาพเปนสงกระตนททาใหเกดภาวะเครยด โดยมเปาหมายทสาเหตของการเกดภาวะเครยดเปนหลก

16

2. เพอรกษาความมนคงของตนเองไว ดวยการพยายามควบคมปฏกรยาทางดานรางกายและอารมณไวโดยไมจดการกบสาเหตของความเครยดโดยตรง แตมงเปาหมายไปทอารมณทเปนทกขซงเปนผลมาจากความเครยดเปนหลก ขนตอนท 5 การปรบตวได การปรบตวได คอผลลพธของความพยายามทจะรกษาดลยภาพของตนเองไว บคคลทใชพฤตกรรมการเผชญความเครยดทเหมาะสมจะสามารถสรางความสมดลระหวางแรงกดดนจากสงเราความเครยดกบความสามารถในการจดการกบแรงกดดนนนได และเมอกระบวนการเผชญความเครยดดาเนนวนเวยนไปเรอย ๆ พฤตกรรมการเผชญความเครยดทเหมาะสมจะสามารถขจดสงทคกคามออกไปและนาบคคลกลบเขาสสมดลเดมในทสด ในทางตรงขามพฤตกรรมการเผชญความเครยดทไมเหมาะสมจะทาใหบคคลไมสามารถจดการกบความเครยดนนได มผลทาใหบคคลเขาสภาวะวกฤตในทสด ดงทกลาวมาทาใหเหนไดวาพฤตกรรมการเผชญความเครยดเปนผลจากกระบวนการเผชญความเครยด เมอบคคลรบรวาสถานการณหนงมผลคกคามตอดลยภาพของตน เมอนนกระบวนการเผชญความเครยดจะเรมขน โดยเรมจากการประเมนสงกระตนความเครยดขนแรก ซงเนนการประเมนอนตรายของสถานการณ แลวตดตามดวยการประเมนสงกระตนความเครยดขนทสอง ซงเนนการประเมนแหลงทรพยากรทจะนาเขามาในกระบวนการและวธการทจะเผชญกบสงทมาคกคามตนเอง พฤตกรรมเผชญความเครยด คอพฤตกรรมทงหมดทเกดขนในกระบวนการนมเปาหมายเพอกาจดสงทมาคกคามโดยตรงหรอมเปาหมายเพอลดความรสกไมสบายใจและอารมณทเปนทกขของบคคล หลงจากแสดงพฤตกรรมการเผชญความเครยดไปแลวบคคลจะประเมนสถานการณซาอก การประเมนซานเปนการเรมตนกระบวนการเผชญความเครยดอกครง ถาผลจากการประเมนพบวาสงกระตนนนยงคงคกคามตอดลยภาพของตนอย ขนตอนตาง ๆ ในกระบวนการจะดาเนนตอไปและยอนกลบไปมาไดตลอด ตราบเทาทกระบวนการนนยงไมสามารถบรรลเปาหมาย คอการปรบตวเขาสภาวะสมดลไดอยางแทจรง จากกระบวนการเผชญความเครยด จะเหนไดวาพฤตกรรมการเผชญความเครยดเปนตวเชอมระหวางผลกระทบของสงกระตนความเครยดกบการปรบตวเขาสสมดล โดยพฤตกรรมทเกดขนในระหวางกระบวนการเผชญความเครยดน อาจมเปาหมายเพอทาใหสงทกระตนความเครยดหมดสภาพการเปนสงกระตนความเครยด หรออาจมเปาหมายเพอรกษาความมนคงทางอารมณเอาไว โดยไมกาจดสาเหตของความเครยดกได แตกระบวนการเผชญความเครยดท

17

เลอกใชพฤตกรรมการเผชญความเครยดแบบการควบคมอารมณทเปนทกขบคคลจะตองใชเวลานานกบการจดการกบความเครยดซงอาจทาใหสถานการณเลวรายลงจนเขาสภาวะวกฤตได 1.3 รปแบบการจดการกบความเครยด ลาซารส และโฟลคแมน ( Lazarus & Folkman. 1984 : 187 ) กลาววา เมอบคคลมภาวะเครยดเกดขน บคคลจะมความพยายามทจะเปลยนแปลงความรสกนกคด และพฤตกรรมเพอจดการกบสงทเปนอนตราย หรอสงทคกคามตอสวสดภาพของตน เรยกพฤตกรรมนวาพฤตกรรมเผชญความเครยด ซงแบงออกไดเปน 2 ประเภท ไดแก ( Lazarus & Folkman. 1984 : 141-225 ) 1. พฤตกรรมเผชญความเครยด แบบมงแกไขปญหาทเกดขน ( Problem-Focused behavior ) เปนพฤตกรรมทบคคลพยายามใชกระบวนการแกไขปญหาทเกดขน โดยมงเผชญกบเหตการณทเกดขนตามความเปนจรง และวเคราะหหาหนทางในการแกไข หรอเพมความสามารถของตนในการแกไขทจะเผชญกบปญหานน การยอมรบกบเหตการณทเกดขน การพยามยามคดหาวธแกปญหาในหลาย ๆ ทางการขอความชวยเหลอจากแหลงอนในการแกปญหา เปนตน 2. พฤตกรรมเผชญความเครยดแบบมงแกไขทอารมณ ( Emotional – Focused Behavior ) เปนพฤตกรรมทบคคลนากลไกทางจตเขามาชวยจดการหรอบรรเทาภาวะเครยดทเกดขนเพอรกษาสมดลของจตใจไว พฤตกรรมนนไดแก การปฏเสธ การหลกหน การเพอฝน การนงสมาธ การดมสรา การใชยานอนหลบ การแยกตนเอง การรบฟงแตเรองทด การโยนความผดใหผอน การแสดงอาการโกรธ เปนตน เทเลอย ( สดารตน หนหอม. 2544 : 39 ; อางองจาก Taylor . 1994 ) ไดแบงพฤตกรรม การเผชญความเครยดออกเปน 2 แบบ คอ 1. พฤตกรรมการเผชญความเครยดระยะสน ( short – term method ) เปนพฤตกรรมเผชญความเครยดทมงเปลยนแปลงความไมพอใจหรอความโกรธของตนมากกวาการเปลยนแปลงสาเหตของความเครยด จดประสงคคอการทาใหตนสบายใจขน แมวาการเปลยนแปลงนจะชวยใหลดความวตกกงวลลงไดแตกไมไดชวยใหบคคลปรบตวไดอยางมประสทธภาพ พฤตกรรมการเผชญความเครยดแบบนจะชวยลดความตงเครยดลงชวคราวเทานน ไดแก การใชยากลอมประสาท ยานอนหลบ แอลกอฮอล การฝนกลางวน การรบประทานอาหารมาก เปนตน และหากใชพฤตกรรมการเผชญความเครยดแบบนเปนเวลานานอาจทาลายสขภาพได 2. พฤตกรรมการเผชญความเครยดระยะยาว ( long – term method ) เปนพฤตกรรมการเผชญความเครยดทมงจดการกบสาเหตของความเครยด แมวาความเครยดไมไดถกกาจดไปโดยตรง แตสาเหตของความเครยดจะถกกาจดอยางตอเนอง เปนการเผชญหนากบสาเหตของความเครยด

18

มากกวาถอยหน ไดแก การใชประสบการณในอดต การอภปรายปญหา การคนหาขอมลเพมเตม เปนตน สมจต หนเจรญกล ( 2537 ) ไดแบงพฤตกรรมการเผชญความเครยดไว 5 แบบ คอ

1. การแสวงหาขอมล เปนความพยายามทจะเรยนรและเขาใจปญหาเพอหาทางแกไข 2. การกระทาโดยตรง เปนการกระทาเพอจดการกบเหตการณทประเมนวาเปนสงทกอให

เกดความเครยด 3. การหยดยงการกระทา ตรงขามกบการกระทาโดยตรง คอไมกระทาอะไรเลยหยดกระทา

ในกจกรรมทคดวาเปนอนตราย 4. การแสวงหาความชวยเหลอหรอแรงสนบสนนทางสงคมจากบคคลรอบขาง 5. การใชกลไกทางจต เปนกระบวนการความนกคดทตองการปรบภาวะอารมณใหรสกด

ขน รวมถงการประเมนเหตการณเสยใหม เบยงเบนความสนใจ แสวงหาความพอใจจากสงอน การใชกลไกการปองกนตนเอง เชน ปฏเสธ เกบกด เปนตน

1.4 งานวจยทเกยวของกบการจดการกบความเครยด จากการวจยของ ศรพร โอภาสวตชย ( 2531 : บทคดยอ ) ไดศกษาเรองความสมพนธ

ระหวางภมหลงกบพฤตกรรมเผชญภาวะเครยดของพยาบาลจตเวชในการปฏบตการ ผลการวจยพบวา เหตการณในชวตของพยาบาลจตเวชมความสมพนธเชงบวกกบพฤตกรรมเผชญความเครยดแบบมงแกไขอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 แตไมมความสมพนธกบพฤตกรรมเผชญภาวะเครยดแบบมงแกไขอารมณอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 ซงสอดคลองกบ อษา เชาวลต ( 2540 : บทคดยอ ) ไดศกษาเรองปจจยบางประการทมสวนเกยวของกบการเผชญปญหาของนกศกษาพยาบาล วทยาลยพยาบาลบรมราชชนนศรธญญา ผลการวจยพบวา นกศกษาพยาบาลชนปท 2 มการเผชญปญหาดกวานกศกษาพยาบาลชนปท 4 อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ.05 นกศกษาพยาบาลทมเหตการณในชวตมาก ปานกลาง และนอย มการเผชญปญหาไมแตกตางกน และนกศกษาพยาบาลทมผลสมฤทธทางการเรยนสง ปานกลาง และตา มการเผชญปญหาไมแตกตางกน นกศกษาพยาบาลทมแรงจงใจใฝสมฤทธทางการเรยนสง มการเผชญปญหาดกวานกศกษาพยาบาลทแรงจงใจใผสมฤทธตา อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05

เบล ( Bell. 1977 : 136 – 140 ) พบวา ผปวยจตเวชใชพฤตกรรมเผชญภาวะเครยดระยะสนมากกวาผทมสขภาพจตด และเมอเปรยบเทยบระหวางผปวยจตเวชและผมสภาพจตด ซงประสบเหตการณในชวตมาก พบวาผปวยจตเวชจะใชพฤตกรรมเผชญภาวะเครยดระยะสนมากกวาผม

19

สภาพจตด ซงเปนขอคนพบทสอดคลองกบแนวคดทวาพฤตกรรมเผชญภาวะเครยดทไมเหมาะสม จะเพมโอกาสทจะเจบปวยทางจตได

2. เอกสารและงานวจยทเกยวของกบวธการจดการกบความเครยด การจดการกบความเครยดนนมหลายวธ สาหรบการวจยครงนไดใชแนวคดของลาซารส ( Lazarus ) ดงน 1. การจดการกบความเครยดโดยมงแกปญหา เปนวธการทบคคลพยายามแกไขปญหาหรอสถานการณทกอใหเกดความเครยด โดยการเปลยนแปลงเพอใหสถานการณทตงเครยดนนดขน รจกจดการกบแหลงของความเครยดโดยพยายามแกทตวปญหาตามขนตอนของการแกไขปญหา ไดแก การคนหาสาเหตของปญหาวาเกดจากอะไร การคดหาวธตาง ๆ เพอแกปญหา และการเลอกวธการแกปญหาทคดวาเหมาะสมมากทสด โดยผวจยไดเลอกวธคดแบบอรยสจ เพราะเปนการคดแบบแกปญหา 2. การจดการกบความเครยดทางดานอารมณ เปนการปรบอารมณหรอความรสก เพอไมใหความเครยดนนทาลายขวญกาลงใจหรอลดประสทธภาพในการทาหนาทของบคคลโดยใชกลไกทางจต เพอลดความตงเครยดทางดานจตใจ ไดแก การหลกหนจากเหตการณหรอปญหา การเลนกฬาหรอทากจกรรมททาใหสมองไมหมกมนกบปญหา การนงสมาธ การแสวงหาสงสนบสนนทางจตใจ การโทษตนเอง และการแสดงความโกรธ เปนตน โดยผวจยเลอกวธการฝกสมาธ เพราะเปนการทาใหจตใจสงบ และเปนวธทสามารถปฏบตไดสะดวก การจดการกบความเครยดทางดานสรระใชการฝกเกรงและคลายกลามเนอ เพราะเมอบคคลเกดความเครยดแลวรางกายจะแสดงปฏกรยาบางอยาง เชน เกดการเกรงทางกลามเนอทบรเวณหวไหล และหนาผากได โดยสรปแลววธการจดการกบความเครยดทง 3 วธน เปนการจดการกบความเครยดทางดานอารมณ ความนกคด และทางสรระ

2.1 เอกสารและงานวจยทเกยวของกบการฝกสมาธแบบอานาปานสต การฝกสมาธ เพอมวตถประสงคเพยงเพอทาใหใจสงบ เปนการผอนคลายเทานน ไมกาวลกในแงของการปฏบตธรรม การฝกใหมงความสนใจจดจอสงบนงอยกบสงใดสงหนงเพยงอยางเดยว เชน ลมหายใจเขาออก การยบพองของทอง หรอคาพดสองสามพยางค ทงนเพอใหสตระลกรไปตามอรยาบถปจจบนของรางกาย และการเปลยนแปลงของจตใจ อารมณ การฝกสมาธในลกษณะน ชวยใหรางกายพกผอนเตมท เปนการบรรเทาความกดดนและความตงเครยดไดอยางด 2.1.1 ความหมายของสมาธ พระราชวรมน ( 2529 : 160 ) กลาวถงความหมายของสมาธไวดงน สมาธ หมายถง มความมนของจต หรอสภาวะทจตแนวแนตอสงทกาหนดในสงทใดสงหนง

20

พระมหาบว ญาณสมปนโน ( 2528 : 9 ) กลาวถง สมาธ คอ ความสงบ หรอ ความตงมนของใจ จงเปนขาศกตอความคะนองของใจ มหากฏราชวทยาลย ( 2522 : 3 ) กลาวถงความหมายของสมาธไววา สมาธ หมายถงการมอารมณเดยวของจตทเปนกศล ไมซดสาย เสฐยรพงษ วรรณปก ( 2524 : 40 ) ไดใหความเหนวา สมาธ หมายถงความตงมน หรอหยดนงแหงจต การรวมพลงจต และความไมฟงซาน หรอ จดระเบยบความคดได ฐตวสส สขปอม ( 2545 : 9 ) กลาวถง สมาธ คอ จตตงมนอยในอารมณเดยว เปนสภาวะทจตสงบ มงรวมกาลงความคดใหเปนหนงเดยว ไมกระจายความคด ไมฟงซาน กอใหจตมพลง กลาวโดยสรปไดวา สมาธคอ จตทตงมนอยในอารมณเดยว โดยทมการรสกดวยอยทกขณะทมลมหายใจเขาออก

2.1.2 ลกษณะของจตทเปนสมาธ พระราชวรมน ( 2529 : 830 ) อธบายถงลกษณะของจตทเปนสมาธไววาจะตองมลกษณะแขงแรง มพลงมาก ราบเรยบสงบเหมอนกบนาในสระทนง ในกระจางมองเหนไดชด นมนวลควรแกงาน ไมเครยด ไมกระดาง ไมวน ไมขนมว ไมสบสน ไมเรารอน ไมกระวนกระวาย จตทเปนสมาธวาจะตองประกอบดวย จตทบรสทธปราศจากสงทรบกวนมความมนคงของอารมณ ไมวอกแวก จตทมความวองไวในการทางาน ระดบของจตสามารถแบงไดเปน 3 ระดบ คอ ระดบธรรมดาสามารถเกดความตงใจ ระดบกลาง ทาใหเกดความสงบจตแนวแน สมองโปรง ระดบสงจตเกดความแมนยาเกดปญญา มหากฏราชวทยาลย ( 2522 : 184 ) ไดอธบาย ระดบของสมาธในระดบขณกสมาธวา เปนสมาธทเกดเพยงชวขณะหนงทคนทวไปใชประโยชนในการปฏบตหนาทการงานในชวตประจาวนไดผลด หรอใชเปนจดเรมตนในการเจรญวปสสนา สมาธระดบนสามารถบรรเทาความวาวน ความฟงซานของจตได สมาธระดบขณกสมาธอาจเกดขนโดยทบคคลนนอาจไมรตววากาลงมสมาธ ซงถาบคคลฝกไดอยางสมาเสมอจนจตเปนสมาธจะมผลตอรางกาย สวนระดบอปจารสมาธ หรอทเรยกสมาธจวนจะแนวแน เปนสมาธทสามารถระงบนวรณได สมาธระดบอปจารสมาธนจะตองเกดกอนทจะเกดในระดบอปปนาสมาธ ( ญาณ ) บคคลทมความพยายามในการฝกจตใจใหเปนสมาธน จะมความสามารถในการควบคมอารมณ จตเปนสมาธไมซดสาย ไมสนใจในสรรพสงใด ๆ ทอยรอบขาง กลาวคอ ไดยนกเหมอนไมไดยน เหนกเหมอน ไมเหน ( นงเยาว ชาญณรงค. 2525 : 13 )

21

กลาวโดยสรปไดวา ลกษณะของจตทเปนสมาธ จะมลกษณะสงบราบเรยบ บรสทธ มอารมณเดยว สมองปลอดโปรง ปราศจากกเลสเครองเศราหมองตาง ๆ ทเกดจากความรสกของตนเอง

2.1.3 วธการฝกสมาธ วธการฝกสมาธในหลกคาสอนของศาสนา ม 40 วธ หรอ 40 แบบ แบงเปน 7 หมวด ประกอบดวย 1. หมวดกสณ คอ วตถทนาเอามาเพงเพอใหเกดสมาธม 10 อยาง 2. หมวดอสภะ หมายถง ซากศพอนมลกษณะตาง ๆ กน 10 ลกษณะ 3. หมวดอนสต ไดแก การระลกถงบคคลและคณธรรม 10 ประการ 4. หมวดพรหมวหารส เปนคณธรรมอนประเสรฐ 4 ประการ 5. หมวดอรป หมายถง อรปธรรม หรอสงทมใชวตถนามาเปนเครองมอฝกสมาธ 4 ลกษณะ

6. หมวดปฏกลสญญา หมายถง อาหารปฏกลสญญา หมายถง การพจารณา ความนาเกลยดของอาหาร 7. หมวดตธาตวตถาน หมายถง การกาหนดธาตทง 4 หรอสวนประกอบของรางกาย 4 ชนด คอ สวนทมลกษณะขนแขงหรอกนเนอท เรยกวาปฐวธาต ( ธาตดน ) สวนทมลกษณะเอบอาบ ซมซบ เกาะยด เรยกวา อาโปธาต ( ธาตนา ) สวนทมลกษณะพดไหว สนสะเทอน เรยกวา วาโยธาต ( ธาตลม ) สวนทมลกษณะเผาไหมมความรอน หรออณหภม เรยกวา เตโชธาต ( ธาตไฟ ) วธการฝกสมาธทง 40 วธ หรอ 40 แบบ ทกลาวมาเปนเพยงอปกรณสาหรบบคคลทมลกษณะจรตทตางกน บคคลทประสงคจะฝกสมาธเลอกวธทพจารณาแลวเหนวาเหมาะสมกจะเกดผลด จตเปนสมาธไดโดยงาย ( วทย วศยเวทย และเสถยรพงษ วรรณปก. 2525 : 148 – 151 ) สาหรบการวจยในครงนไดใชวธการฝกสมาธแบบอานาปานสต ซงเปนวธทสามารถปฏบตไดสะดวก เพราะลมหายใจมอยกบบคคลทกคนสามารถใชไดทกเวลา ทกสถานท ไมตองเตรยมอปกรณ ขณะเดยวกนอารมณกเปนรปธรรมสามารถกาหนดไดชดเจน เมอเรมปฏบตกไดรบประโยชนทนทไมตองรอจนเกดสมาธทเปนขนตอนในระดบสง ประการสาคญเมอปฏบตสมาธแบบอานาปานสต แลวจะไมกระทบกระเทอนตอสขภาพ ซงพระพทธองคตรสไวถงประสบการณของพระองคดงน เมอเราอยดวยวหารธรรมอนมอานาปานสต แมทามากตากไมเมอย

22

กายกไมเมอย ตรงกนขามกลบจะเกอกลแกสขภาพใหดขน การใชพลงงานจะนอยลง ( พระราชวรมน. 2529 : 589 )

2.1.4 ขนตอนการฝกสมาธแบบอานาปานสต สาหรบการฝกสมาธแบบอานาปานสตมผใหขนตอนการฝกมากมายหลายคน ซงขนตอนนนกจะคลายคลงกน ดงนนผวจยจงเลอกทจะดาเนนการฝกตามขนตอนดงน พระราชวสทธกว ( 2526 : 7 – 15 ) ไดแบงขนตอนการฝกสมาธแบบอานาปานสต ดงน ขนเตรยมกอนการลงมอปฏบต 1. สมาทานศล หรอตงวรต คอ ตงใจงดเวนดวยตนเอง ในศล 5 2. ระลกถงคณพระรตนตรย เพอความเชอมน และสรางความผองในใหแกใจ 3. แผเมตตา แผความปรารถนาดไปยงมนษยและสตวทกจาพวก 4. ตดกงวล เชน ความกงวลเรองงาน การเรยน ญาตพนอง ใหออกไปจากใจเสยชวคราวไมคดถงเรองในอดตทผานมา ไมคดถงเรองอนาคตทยงไมมาถง แตใหคดถงปจจบน คอ อารมณของกรรมฐานเทานน ซงในทนกคอ ลมหายใจเขา ออก 5. กาหนดเวลาในการฝก ควรมการกาหนดไววาจะฝกคราวละกนาท โดยเรมจาก 10 นาท ถง 20 นาท กได ขนลงมอฝก ก. การนง ผชายนงขดสมาธ ผหญงนงพบเพยบกได หรอจะนงขดสมาธกไดตามความถนด พยายามควบคมใจไมใหฟงซานไปในภายนอก พรอมกบมคาบรกรรมกากบเพอใหใจมเครองยด คอภาวนา ” พธ ” เมอหายใจเขา และภาวนาวา “ โธ “ เมอหายใจออก ข. การกาหนดลมหายใจ ใหทาตามลาดบขนดงน 1. ขนวงตามลม เมอเรมกาหนดลมหายใจ กสดลมหายใจเขาใหแรงจนเตมปอดประมาณ 3 ครง เพอจะกาหนดการเขา – ออกไดสะดวก ตอจากนนกปลอยลมหายใจเขา ออกตามสบาย เขากรวาเขา ออกกรวาออก ยาวกรวายาว สนกรวาสน พรอมทงภาวนาวา พท โธ กากบไปดวย โดยสงใจกาหนดวงตามลมไปตามจดกาหนดทง 3 จด คอ ปลายจมก 1 ทามกลางอก 1 ททอง 1 2. ขนกาหนดอยทจดแหงหนง เมอกาหนดลมหายใจเขา ออก โดยตามลมไปจนจตไมฟงซานไปภายนอกแลว กใหเปลยนมากาหนดจตไวเฉพาะจดใดจะหนง ในจดทง 3 คอ ทปลายจมก ทามกลางอก และททอง ตามทจะกาหนดไดถนด

23

การกาหนดลมหายใจดวยการนบ หากผปฏบตสมาธเบองตนไมไดผลด หรอสามารถทาไดดแลว แตตองการจะหาวธใหมบาง กลองหนมากาหนดลมหายใจดวยการนบ กอาจจะไดผลด หรอไดผลเพมขน เพราะอปนสยของแตละคนถนดไมเหมอนกน การกาหนดลมหายใจดวยการนบน เรยกวา คณนา ( การนบ ) โดยสงใจไปกาหนดนบอยทปลายจมกแหงเดยว หายใจเขากใหรวาเขา หายใจออกกใหรวาออก คณนามอย 2 วธ คอ 1. การนบอยางชา ( คอการนบเปนค เชน 1 , 1 2 , 2 3 , 3 ฯลฯ เปนตน ) 1 , 1 , 2 , 2 , 3 , 3 , 4 , 4 , 5 , 5 1 , 1 , 2 , 2 , 3 , 3 , 4 , 4 , 5 , 5 , 6 , 6 1 , 1 , 2 , 2 , 3 , 3 , 4 , 4 , 5 , 5 , 6 , 6 , 7 , 7 1 , 1 , 2 , 2 , 3 , 3 , 4 , 4 , 5 , 5 , 6 , 6 , 7 , 7 , 8 , 8 1 , 1 , 2 , 2 , 3 , 3 , 4 , 4 , 5 , 5 , 6 , 6 , 7 , 7 , 8 , 8 , 9 , 9 1 , 1 , 2 , 2 , 3 , 3 , 4 , 4 , 5 , 5 , 6 , 6 , 7 , 7 , 8 , 8 , 9 , 9 , 10 , 10 1 , 1 , 2 , 2 , 3 , 3 , 4 , 4 , 5 , 5 ฯลฯ 2. การนบอยางเรว ( คอการนบเพมทละหนง เชน 1 , 2 , 3 , 4 , 5. ) 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 6 1 2 3 4 5 6 7 1 2 3 4 5 6 7 8 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 ฯลฯ

2.1.5 ประโยชนของการฝกสมาธ เสฐยรพงษ วรรณปก ( 2524 : 32 – 33 ) กลาวถงประโยชนของสมาธไว 4 อนดบ ดวยกนคอ 1. ประโยชนของสมาธทเปนจดมงหมายทางศาสนา 1.1 ประโยชนระดบตน สามารถระงบกเลสไดเปนครงคราว

24

1.2 ประโยชนระดบสงสด คอ การเตรยมจตใหพรอมทจะใชปญญาพจารณาสภาวะธรรมตามเปนจรง จะเหนแจงไตรลกษณ กาจดกเลสอาสวะใหหมดไปจากจตสนดานในทสด 2. ประโยชนทางดานอภญญา ผฝกฝนจตจนไดสมาธระดบฌานสมาบตแลว สามารถไดความสามารถพเศษวสยสามญชน ( อภญญา ) คอ ไดฤทธขนโลกยตาง ๆ เชน เจรญปรยญาณ ( ทายใจคนได ) ทพพจกข ( ตาทพย ) ปพเพนวาสานสสต ( ระลกชาตได ) เปนตน 3. ประโยชนในดานพฒนาบคลกภาพ บคคลทฝกจตใหเปนสมาธประจายอมมบคลกภาพทพงปรารถนาหลายประการ เชน 3.1 มบคลกภาพเขมแขง หนกแนน มนคง 3.2 มความสงบเยอกเยน ไมฉนเฉยวเกรยวกราด 3.3 มความสภาพนมนวล ทาทมเมตตา 3.4 สดชนผองใส ยมแยม เบกบาน 3.5 งามสงา องอาจ นาเกรมขาม 3.6 มความมนคงทางอารมณ 3.7 กระฉบกระเฉง กระปรกระเปรา ไมซมเซอง 3.8 มจตใจพรอมทจะเผชญเหตการณตาง ๆ และสามารถแกไขสถานการณคบขนได 3.9 มองอะไรทะลปรโปรง รบรอะไรฉบไว รจกตนเองและผอนตามความเปนจรง 4. ประโยชนในชวตประจาวน 4.1 ทาใหจตใจสบายหายเครยด มความสขผองใส 4.2 หายความวตกหวาดกลว หายกระวนกระวายใจ 4.3 นอนหลบงาย หลบสนท 4.4 มความวองไวกระฉบกระเฉง 4.5 มความเพยรพยามยามแนวแนในจดหมาย 4.6 รเทากนปรากฏการณและยบยงชงใจด 4.7 มประสทธภาพในการทางาน เชน เรยนหนงสอ และการทากจกรรมทกอยาง 4.8 สงเสรมความจาไดด

25

4.9 เกอกลแกสขภาพ เชน ชะลอความแก ดออนกวาวย พระราชวรมน ( 2529 : 834 ) กลาวถงประโยชนของผทฝกสมาธแบบอานาปานสตไววาจะทาใหเปนผมจตใจ และบคลกภาพเขมแขง หนกแนน มนคง สภาพ มเมตตากรณา รจกตนเอง และผอนตามความเปนจรง ( ปราศจากนวรณ ) จตอยในสภาพพรอมตอการรบการปลกฝงคณธรรมตาง ๆ และสงเสรมใหมนสยทด รจกทาใจใหสงบ สามารถยบยงความทกขทเกดขนได มความมนคงทางอารมณชวยใหมสตรเทาทนพฤตกรรมทางวาจา ความรสกนกคด และภาวะจตใจทเกดขนดวย ชานาญ นศารตน ( 2526 : 75 – 76 ) กลาวถงเรองประโยชนของการฝกสมาธ สาหรบนกเรยนไวดงน 1. สามารถเรยนหนงสอไดผลด เพราะทาใหมความจาแมนยาดขนกวาเดม 2. สามารถทาสงตาง ๆ ไดดขน ไมผดพลาด เพราะมสตสมบรณขน 3. สามารถทางานไดรวดเรว ไดงานมาก เพราะสมาธชวยใหเพลดเพลนกบงานไดโดยไมรสกเหนอย และงานททากไดรบผลด 4. ทาใหเปนคนมอารมณเยอกเยน มความสขใจ หนาตาผองใส มบคลกภาพทนาคบ 5. ทาใหโรคบางอยางหายไป โดยเฉพาะโรคทเกยวกบโรคจต โรคประสาท 6. ทาใหตนเองและสงคมอยไดอยางมความสข เชน ถาอยในโรงเรยนกทาใหครและเพอน ไดรบความสข ถาอยทบานกทาใหพอแม มความสขเพราะอารมณด 7. สามารถมองเหนวธการแกไขปญหาความยงยาก และความเดอดรอนวนวายของชวตได โดยวธการทถกตอง จากเอกสารทเกยวของกบการฝกสมาธ ทาใหทราบถงประโยชนทเกดจากการทาจตใจนงไมฟงซานอนยงประโยชนมากมายทเกดขนในชวตประจาวนทงในดานการศกษาเลาเรยน การดารงอยในสงคม ตลอดจนการประกอบอาชพการงาน

2.1.6 งานวจยทเกยวของกบการฝกสมาธแบบอานาปานสต ชมชน สมประเสรฐ ( 2526 : 82 ) ไดศกษาวจยผลของการฝกสมาธตอระดบความวตกกงวลโดยการใชวธฝกสมาธแบบอานาปานสต กลมตวอยางเปนนกศกษาคณะวทยาศาสตรชนปท 1 มหาวทยาลยมหดล ปการศกษา 2523 – 2524 ทมอาย 17 – 21 ป จานวน 64 คน โดยการทดสอบความวตกกงวลกอนและหลงการทดลองทาการฝกสมาธแบบอานาปานสต ดวยแบบทดสอบ STATE – TRAIT ANXITY โดยจดจานวนครงของผทมาฝกสมาธเอาไว ภายหลงจาก

26

ชวง 3 เดอน ไดกลมตวอยาง 3 กลม ดงน กลมนกศกษาทมระยะเวลาฝกมากกวารอยละ 75 ( M 1 ) กลมนกศกษาทมระยะเวลาฝกระหวาง 50 – 75 ( M 2 ) กลมทไดรบการฝกสมาธ ( SCL ) ผลการศกษาพบวา ทง 3 กลมระดบความวตกกงวลแตกตางกนคอ กลม M 1 มความวตกกงวลนอยกวากลม M 2 แตไมแตกตางกบกลม SCL และนกศกษากลม M 1 มระดบความวตกกงวลแบบเทรดลดลงมากกวากอนเรมทาการฝกแตกตางกนอยางมนยสาคญ สอดคลองกบ รตนา ตงชลทพย ( 2530 : 93 – 97 ) ไดศกษาวจยเรองผลการฝกสมาธแบบชาวพทธตอสขภาพจตของเดกนกเรยน โดยมกลมตวอยางเปนนกเรยนระดบชนมธยมศกษาปท 4 ปการศกษา 2529 โรงเรยนบวรมงคล จานวน 37 คน แบงเปนกลมทดลอง 20 คน และกลมควบคม 17 คน โดยใชระยะเวลาฝกสมาธ 8 สปดาห ๆ ละ 4 วน ๆ ละ 1 ครง ยกเวนวนศกร ทาการฝกสมาธระหวาง 12.00 – 12.40 น. โดยกลมทดลองมการฝกสมาธแบบอานาปานสตมากกวารอยละ 50 ( 14 ครงขนไป ) กลมควบคมทไมไดรบการฝกตามเกณฑทกาหนดไว เมอมการทดสอบดวยแบบทดสอบวดสขภาพจต SCL – 90 กอนและหลง การทดลองพบวา กลมทดลองไมมสภาวะสขภาพจตดกวากลมควบคม แตเมอเปรยบเทยบภายในกลมทดลองพบวา ภายหลงการทดลองนกเรยนมสภาวะดกวากอนทาการทดลองฝกสมาธแบบอานาปานสตจานวน 3 ดานคอ ดานความรสกผดปกตของรางกาย ดานความซมเศรา และดานความวตกกงวล แตในกลมควบคมมสภาวะสขภาพจตดกวากอนทาการการทดลอง ดานความรสกผดปกตของรางกาย เชนเดยวกบ ฐตวสส สขปอม ( 2545 : 46 – 48 ) ไดศกษาการเปรยบเทยบผลของการฝกสมาธแบบอานาปานสตกบการฝกการผอนคลายกลามเนอทมตอความเครยดในการเรยนของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 2 โรงเรยนมกกะสนพทยา กรงเทพมหานคร พบวา นกเรยนมธยมศกษาชนปท 2 มความเครยดในการเรยนลดลง หลงจากไดรบการฝกสมาธแบบอานาปานสต อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 และนกเรยนมธยมศกษาชนปท 2 ทไดรบการฝกสมาธแบบอานาปานสต นกเรยนชนมธยมศกษาชนปท 2 ทเขารวมการฝกผอนคลายกลามเนอมความเครยดลดลงไมแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต ซแมน และคนอน ๆ ( Seeman , . et al . 1972 : 417 – 419 ) ไดศกษาถงอทธพลของการฝกสมาธกบการรจกตน ( Self – Actualization ) ศกษากบกลมบคคล 2 กลม คอ กลมทดลอง 15 คน เปนชาย 8 คน หญง 7 คน และกลมควบคม 20 คน เปนชาย 10 คน หญง 10 คน โดยทงหมดเปนนกศกษาระดบปรญญาตร มหาวทยาลยซนเนต โดยใชแบบทดสอบวดบคลกภาพ ชวงกอนและหลงการฝกสมาธ ในชวงระยะเวลาหางกน 2 เดอน โดยกลมทดลองจะมการเรยนการฝกสมาธเปนรายบคคลประมาณ 30 – 60 นาท ในชวงเรมตน และอก 3 วนตอมาเรยนเกยวกบเทคนคการฝกเปนกลม จากนนมการฝกสมาธทกวน ๆ ละ 2 ครง ในชวงเวลาเชาและเยน ครงละ 15

27

– 20 นาท พบวานกศกษาทฝกสมาธในกลมทดลองมความสามารถควบคมความโกรธสงกวากลมควบคม เชนเดยวกบ ทรอล ( Throll. 1982 : 545 ) ไดศกษาผลการฝกสมาธแบบท.เอม และการฝกผอนคลายโดยศกษากบกลมตวอยาง จานวน 39 คน ในมหาวทยาลยวคตอเรย โดยใชแบบสอบถามวดบคลกภาพของไอแซงค ทมชอวา STAI เปนแบบสอบถามทเกยวกบสขภาพและการใชยา ซงมการทดสอบภายหลงการเรยนและการฝกแตละเทคนคเสรจสน เปนระยะเวลาหางกน 5 – 10 สปดาห ผลการศกษาพบวา การทดสอบครงแรกไมพบความแตกตาง แตการทดสอบครงสดทาย พบวากลมทฝกสมาธแบบท.เอม มการลดลงของอาการทางประสาทในดานความมนคง ดานการแสดงออกและดานการเกบตว นอกจากนยงพบวากลมทมการฝกแบบท.เอม มการใชยามากกวากลมทการฝกผอนคลาย และในทง 2 กลม มการลดลงของคะแนนจากทงความวตกและแบบสเตท และแบบเทรท

2.2 เอกสารและงานวจยทเกยวของกบการคดแบบอรยสจ 2.2.1 ความหมายของการคดแบบโยนโสมนสการ

โยนโสมนสการเปนวธคดแนวหนงทพระพทธเจาไดทรงใชในการสงสอนพทธบรษททงหลาย เปนแนวคดทใชประโยชนไดทกเวลาโดยเฉพาะอยางยงในการดาเนนชวตประจาวน เรมตงแตการวางใจ วางทาทตอบคคลและสงทงหลายทเกยวของ การตงแนวความคดเมอตองประสบกบปญหาอยางใดอยางหนงในทางทจะไมเกดทกขไมกอปญหา แตเปนไปเพอประโยชนสขแกตนเองและผอน ซงเปนการสรางนสยและคณลกษณะทดใหเกดแกตนเองตอไป คนทมโยนโสมนสการทาใหเปนคนรจกคดรจกมอง ซงยอมสามารถมองเหนและหาแงทเปนประโยชน มาใชในการพฒนาสงเสรมความเจรญงอกงามของชวตไดทกสถานการณ ( พระเทพเวท . 2533 : 144 ) โยนโสมนสการทาใหทกคนชวยตนเองได คอคดอยางถกวธ คดอยางมระเบยบ รจกวเคราะห ไมมองสงตาง ๆ อยางผวเผน และเปนขนทสาคญในการสรางปญญา คนทวไปมกเคยชนกบการคดเพอสนองตณหาของตน หรอคดโดยมความชอบใจ หรอไมชอบใจเปนพนฐานมาเปนเวลานาน วธคกแบบโยนโสมนสการ จะเปนการสรางนสยใหมใหแกจต เปนการคดทจะทาใหเกดปญญา ทาใหแกปญหาดบความทกขและสรางความสขไดแมจะยงไมสมบรณนกแตวธคดแบบนจะเปนเครองชวยใหเกดความสมดล และมทางออกแกปญหาตาง ๆ ไดอยางถกตอง สาหรบความหมายของโยนโสมนสการไดมหลายทานใหความหมายดงน สมเดจพระญาณสงวร ( 2530 ) กลาววา โยนโสมนสการ คอการทาในใจใหจบถงตนเหต เชน เมอกาหนดเพอรจกอกศลกตองจบใหถงตนเหตวา มมลเหตมาจาก โลภะ โทสะ โมหะ

28

ซงเปนอกศล และเมอกาหนดเพอรจกกศลกใหจบถงตนเหตวาม ตนเหตมาจากศลมล คอ อโลภะ อโทสะ อโมหะ กลาวคอเปนความใสใจ การกาหนดใจพนจพจารณาจบเหตของผลใหได สมน อมรววฒน ( 2530 ) ใหความหมายของโยนโสมนสการวา คอ การใชความคดถกวธ ความรจกคด คดเปน หรอการคดอยางมระเบยบ หมายถง การรจกมอง รจกพจารณาสงทงหลายโดยมองตามสงนน ๆ มนเปนของมน และโดยวธหาเหตผล สบคนถงตนเคาสบสาวใหตลอดสาย แยกยะสงนน ๆ หรอปญหานน ๆ ออกใหเหนตามสภาวะและตามความสมพนธสบทอดแหงปจจย โดยไมเอาความรสกดานตณหาอปทานของตนเขาจบปจจยนเรยกวา ปจจยโยนโสมนสการ ซงเปนปจจยภายใน ไดแก ปจจยในตวบคคลเรยกวา วธการแหงปญญา พระธรรมปฎก ( 2538 ) โยนโสมนสการแปลตามรปศพทแลว หมายถง การทาในใจโดยแยบคาย เมอขยายความแลวหมายถง การใชความคดอยางถกวธ เปนการรจกมอง รจกพจารณาสงตางโดยมองตามทสงนน ๆ ตรงความเปนจรงและโดยวธคดหาเหตผลสบคนถงตนเคา สบสาวใหตลอดสายแยกแยะสงนน ๆ หรอปญหานน ๆ ออกใหเหนตามสภาวะและตามความสมพนธสบทอดแหงเหตปจจยโดยไมเอาความรสกดานตณหาเขาจบ หรอสามารถสรปไดวา คดถกวธ คดมระเบยบ คดมเหตผล คดเรากศล หนาทของโยนโสมนสการ กคอความคดทสกดอวชชาตณหาหรอการคดเพอสกดไมใหอวชชาและตณหาเกด โดยธรรมชาตของปถชนทวไป เมอรบรสงใดกเกดความคดวาชอบใจหรอไมชอบใจทนท โยนโสมนสการจะทาหนาทไมใหเกดขนตอนน แตจะพจารณาตามสภาวะตามเหตปจจย เปนตวนากระบวนความคดบรสทธ คดอยางเปนลาดบ ทาใหเขาใจความจรง ทาใหเกดกศลธรรม วางใจวางทาทและปฏบตตอสงนน ๆ ไดเหมาะสมดทสด โยนโสมนสการทาใหคนเปนผใชความคด นาความคดนนมาแกไขปญหาทาใหเกดความสข ( พระธรรมปฎก . 2542ข ) พระเทพเวท ( 2533 ) ไดอธบายความหมายของโยนโสมนสการโดยแปลตามรปศพทวา โยนโสมนสการประกอบดวยโยนโสกบมนสการ โยนโส มาจาก โยน แปลวา เหต ตนเคา แหลงเกด ปญญา อบาย วธทาง มนสการ แปลวา การทาในใจ การคด คานง นกถง ใสใจ พจารณา เมอรวมเขาเปน โยนโสมนสการ จงแปลสบ ๆ ตอกนมาวา การทาในใจโดยแยบคายในคมภรอรรถกถาและฎกาไดใหความหมายแยกเปนแง ๆ ดงน 1. อบายมนสการ แปลวา คดหรอพจารณาโดยอบาย คอคดอยางมวธหรอคดอยางถกวธ ตรงกบความเปนจรง สอดคลองกบแนวสจจะ ทาใหรสภาวะสามญของสงทงหลาย ตามความเปนจรง

29

2. ปถมนสการ แปลวา การคดถกทาง คอคดไดตอเนองเปนลาดบขนตอนไมยงเหยงสบสนเปนไปตามแนวของเหตผล สามารถทจะชกนาความคดเขาสแนวทางทถกตอง 3. การณมนสการ แปลวา คดตามเหตผล หรอคดอยางมเหตผล หมายถงการสบคนตามแนวความสมพนธสบทอดกนแหงเหตปจจย ใหเขาใจถงความเปนมาหรอแหลงททาใหเกดผลเชนนน 4. อปปาทกมนสการ แปลวา การคดอยางมเปาหมาย หมายถง การคดการพจารณาททาใหเกดความเพยร คดในทางททาใหหายกลว หายโกรธ การพจารณาทาใหมสต ในการคดแตละครงอาจครบหรอไมครบทง 4 ดานกได โยนโสมนสการไมใชตวปญญา แตเปนปจจยใหเกดปญญา คอ เกดสมมาทฏฐ โดยโยนโสมนสการ จะคอบชกกระแสความคดใหเขาสแนวทางทดงามทเรยนรไวกอนแลวหรอคนเคยอยแลว โดยสรปแลว โยนโสมนสการ หมายถง การฝกการใชความคด ใหรจกคดอยางถกวธทจะเขาใจถงความจรง คดอยางเปนระเบยบคดไดอยางตอเนองเปนลาดบตามแนวเหตผล รจกวเคราะหอยางมเหตผลพจารณาสบสาวหาสาเหตใหเขาใจถงตนเคา หรอแหลงทมซงสงผลตอเนองมาตามลาดบเปนการคดทกอใหเกดผล เชนการรจกคดในทางททาใหหายหวาดกลว การโกรธ มสต ทาใหจตใจเขมแขงมนคง รวมถงการไมมองเหนสงตาง ๆ อยางตน ๆ เพยงผวเผน

2.2.2 รปแบบการคดแบบโยนโสมนสการ วธคดแบบโยนโสมนสการ โดยหลกการม 2 ประเภท คอ โยนโสมนสการ ทมงกาจด

อวชชา ทาใหเกดความรแจงตามสภาวะ เรยกวา โยนโสมนสการแบบพฒนาปญญา และโยนโสมนสการแบบสรางเสรมคณภาพจต มงปลกเราคณธรรม สรางเสรมคณภาพจตทาใหความรความเขาใจตามความเปนจรงสามารถพฒนาตนเองไปสอสรภาพไดอยางแทจรง พระราชวรมน ( 2529 : 676 – 727 ) ไดจดหมวดหมของวธคดแบบโยนโสมนสการไว 10 วธ ดงน 1. วธคดแบบสบสาวเหตปจจย คอการพจารณาเหตการณ หรอปรากฏการณทเกดขน ใหรสภาวะทเปนจรง ดวยการคนหาสาเหตและปจจยตาง ๆ ทสมพนธสงผลสบทอดกนมาทาใหเกดผลเชนนน วธการสบคนหรอสบสาวหาสาเหต อาจทาไดโดยการหาความสมพนธหรอการตงคาถามแลวหาคาตอบ 2. วธคดแบบแยกแยะองคประกอบ เปนการแยกแยะสรรพสงออกเปนองคประกอบยอย ๆ และจดประเภทหมวดหมขององคประกอบยอย ๆ นนอยางชดเจน 3. วธคดสามญลกษณหรอวธคดแบบรเทาทนความเปนไปของธรรมชาต วธคดนตองอาศยความร ประสบการณทมากพอ และตองสามารถเขาใจธรรมชาตความเปนไปของสง

30

ทงหลายในฐานะเปนสงทเกดจากเหตปจจยตาง ๆ ปรงแตงขน และตองเปนไปตามเหตปจจย ผทสามารถคดแบบสามญลกษณไดมกเปนผมสตไมววาม 4. วธคดแบบอรยสจหรอคดแบบแกปญหา วธคดนเปนวธแหงการดบทกขและวธทสามารถครอบคลมวธคดแบบอน ๆ ไดทงหมด วธคดแบบนมลกษณะทวไป 2 ประการ คอ 4.1 วธคดตามเหตและผล สบสาวจากผลไปหาเหตแลวแกไขทเหต 4.2 กาหนดรทาความเขาใจปญหาใหชดเจน กาหนดเปาหมายวธปฏบตทจะกาจดสาเหตของปญหาโดยสอดคลองกบเปาหมาย และตองเปนการแกไขทปฏบตไดจรง วธคดแบบแกปญหา มขนตอนจดเปน 2 ค คอ คท 1 1.1 กาหนดตวปญหา 1.2 กาหนดเหตของปญหา คท 2 2.1 จดหมายทเปนภาวะสนปญหา 2.2 วธการปฏบตเพอแกไขสาเหตและเพอบรรลภาวะสนปญหา 5. วธคดแบบอรรถสมพนธหรอคดตามหลกการและความมงหมาย เปนวธคดทมหลกการ ( ธรรม ) มความมงหมาย ( อรรถ ) ซงมทงหลกการใหญ หลกการยอยความมงหมายในอนาคตและปจจบน หลกการและความมงหมายเปนหลกการปฏบตและทศทางของการปฏบตอนจะนาไปสจดมงหมายทวางไว วธคดนจงเปนกระบวนการของเหตและผล สมพนธกนตลอดเวลา 6. วธคดแบบคณโทษ ทางออก เปนการวเคราะหสรรพสงทงหมดตามความเปนจรง โดยมองเหนและยอมรบความจรงวามทงดานด ( เปนคณ ) ดานเสย ( เปนโทษ ) ทาใหเลอกปฏบตไดถกตอง สามารถแกไขสวนบกพรองได 7. วธคดแบบคณคาแทคณคาเทยม เปนวธคดทใชพจารณาเกยวกบการปฏบตตอสงทงหลายใชปญญาไตรตรองประเมนคาสรรพสง และเลอกปฏบตแตสงทเปนประโยชนแกชวตทแทจรง เพอประโยชนสขแกทงตนเองและผอน พระเทพเวท ( 2533 : 694 ) ไดอธบายวา คณคาแท หมายถง คณคาหรอประโยชนของสงทงหลายเพออาศยปญญาเปนเครองวด เปนประโยชนทสนองความตองการของชวตโดยตรง คณคาของสรรพสงจงเปนคณคาทเกดจากบทบาทหนาทและผลของบทบาทหนาทอยางแทจรง สวนคณคาเทยม หมายถง คณคาหรอประโยชนทมนษยปรงแตงพอกพนขนจากประโยชนและหนาทอนแทจรงของมน คณคาเทยมนอาศยตณหาเปนเครองวด และตราคาทาใหเกดความทะยานอยากแกงแยงรษยาจนปราศจากความสงบสข

31

8. วธคดแบบปลกเราคณธรรม เปนวธคดทนาเอาประสบการณทผานมาไปคดปรบปรงชกนาความคดใหเดนไปในทางทดงาม เปนประโยชน เปนกศล ทาใหเกดทศนคตทดตอบคคล เหตการณและสงแวดลอม มจตใจสะอาดผองแผว 9. วธคดแบบเปนอยในปจจบน เปนการคดวเคราะหเหตผล เชอมโยงสมพนธองคประกอบตาง ๆ จนเกดรจกคดทจะทาปจจบนใหดทสด 10. วธคดแบบวภชชวาท ไมใชวธคดโดยตรง แตเปนวธพดหรอแสดงหลกการแหงคาสอน แสดงออกและสอความหมายตามความคดทจาแนกแยกแยะประเดนและแงมมตาง ๆ อยางครบถวนและตรงตามความจรง โดยสรปแลวตามหลกโยนโสมนสการเปนองคประกอบภายในทเกยวของกบการฝกการใชความคด ใหรจกใชความคดอยางถกวธ คดอยางเปนระบบระเบยบ รจกวเคราะหทาใหชวยตนเองไดและนาไปสความสงบ และหากบคคลไดใชโยนโสมนสการบอย ๆ จะทาใหเกดความเขาใจสงตาง ๆ ตามความเปนจรง ปญญากจะงอกงามสามารถนาความรมาใชแกปญหา ซงจะเปนประโยชนในการดาเนนชวตประจาวนตอไป ในการวจยครงน ผวจยใชวธคดแบบโยนโสมนสการมาประยกตใชเพอการจดการกบความเครยดของนสต โดยใชวธคดแบบท 4 วธคดแบบอรยสจ เปนการคดแบบแกปญหา เพราะบคคลเมอเกดความเครยดแลวยอมแกไขทปญหา 2.2.3 ขนตอนการคดแบบอรยสจ วธคดแบบนมหลกสาคญคอ การเรมตนจากปญหาหรอทกข โดยกาหนดร ทาความเขาใจปญหาหรอความทกขใหชดเจน แลวสบคนหาสาเหตเพอเตรยมแกไขพรอมกนนนกกาหนดเปาหมายของตนใหแนชดวาคออะไร จะเปนไปไดหรอไม จะเปนไดอยางไร แลวคดวางปฏบตทจะกาจดสาเหตของปญหาโดยสอดคลองกบการทจะบรรลจดหมายทไดกาหนดไวนน ทงน อาจจดวางเปนขนตอนดงน ( หนวยศกษานเทศกกรมสามญศกษา . 2530 : 80 – 83 ) ขนท 1 กาหนดรทกข คอแจกแจงแถลงปญหาทาความเขาใจปญหา สภาพและขอบเขตของปญหา สภาพสงทเปนปญหา ใหเขาใจชดเจนวาเปนอะไร คออะไร เปนทตรงไหน เหมอนแพทยตรวจดอาการของโรค ดความผดปกตของรางกาย วนจฉยใหรวาเปนอะไร ทตรงไหน รเขาใจโรคและรางกายเฉพาะอยางยงสวนซงเปนทตงของโรคใหชดเจน ( ทกข ) ขนท 2 สบสวนเหตแหงทกข ทจะพงละ คอวเคราะหคนหามลเหตหรอตนตอของปญหา ซงจะตองแกไขกาจด หรอทาใหหมดสนไป เหมอนแพทยคนหาสมมตฐานของโรค รชนดของเชอโรค ความผดปกตของรางกาย ความวปรตทางจตใจ หรอสาเหตภายนอกอยางหนงอยางใดทเปนสาเหตของโรค ซงจะเยยวยาไดถกตองตรงจดโดยมใชรกษาแตเพยงอาการ ( สมทย )

32

ขนท 3 เลงหมายชดซงการดบทกข ทจะทาใหสาเรจ คอเลงเหนชดเจนถงภาวะปราศจากปญหาซงมงหมายวาคออะไร เปนไปไดจรงหรอไม เปนไปไดอยางไร มความชดเจนเกยวกบเปาหมายและหลกการทวไป หรอตวกระบวนการของการแกปญหา กอนทจะวางรายละเอยด และกลวธปลกยอยในขนดาเนนการ เหมอนแพทยรวาโรคนน ๆ รกษาไดมองเหนกระบวนการของโรคชดเจนวาจะหายไปไดอยางนน ๆ ดวยอยางนน ๆ เพอไมตองรกษาสม ๆ ไป ( นโรธ ) ขนท 4 จดวางวธการดบทกข ทจะตองปฏบต คอเมอมความชดเจนเกยวกบเปาหมายและหลกการทวไปแลว กกาหนดวางวธการ แผนการและรายการสงทจะตองทาในการทจะแกไขกาจดสาเหตของปญหาใหสาเรจ โดยสอดคลองกบเปาหมายและหลกการทวไปนน เพอเตรยมลงมอแกไขปญหาตอไปเหมอนแพทย เมอมความชดเจนเกยวกบกระบวนการโรควาจะหายไปอยางไร ๆ เชอโรคหรอสมมตฐานจะถกจากดดวยอะไร ๆ แลว กวางยา วางรายละเอยดขนตอนวธรกษา วธปฏบตตวของคนไข เปนตน เพอบาบดโรคใหสาเรจตอไป ( มรรค )

2.2.4 งานวจยทเกยวของกบการคดแบบอรยสจ จากการประมวลเอกสารและงานวจยทเกยวของกบการคดแบบโยนโสมนสการ ไดพบวางานวจยทเกยวของระหวางการคดแบบโยนโสมนสการกบการจดการกบความเครยดยงไมมผใดไดทาการศกษาไว มเพยงแตการคดแบบโยนโสมนสการในการเรยน ดงงานวจยตอไปน สมาน สาครจตร ( 2532 : บทคดยอ ) ไดศกษาผลสมฤทธทางการเรยนคณตศาสตรเจตคตของนกเรยนทมตอครและการเรยนคณตศาสตรของนกเรยนชนระถมศกษาปท 3 ทเรยนดวยวธสอนแบบสรางศรทธาและโยนโสมนสการ ผลการวจยพบวา นกเรยนทเรยนคณตศาสตรดวยวธสอนแบบสรางศรทธาและโยนโสมนสการ มการเรยนรและมการพฒนาดานผลสมฤทธทางการเรยนสงขนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 ซงสอดคลองกบ พจนารถ บวเขยว ( 2535 : บทคดยอ ) ไดทาการศกษาผลสมฤทธทางการเรยนและความสามารถในการวเคราะหตนเองของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 2 ทสอนโดยการสอนแบบแกปญหาทใชวธคดแบบโยนโสมนสการ ผลการวจยพบวา ผลสมฤทธทางการเรยนวชาจรยธรรมกบบคคลของกลมทดลองและกลมควบคมแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 เชนเดยวกบ ปราณ สมสกล ( 2538 : บทคดยอ ) ไดเปรยบเทยบผลสมฤทธทางการเรยนวชาพทธศาสนา การใชเหตผลเชงจรยธรรมในการตดสนใจของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 4 ทเรยนโดยการสอนคดแบบโยนโสมนสการ กบการสอนตามคมอคร พบวาผลสมฤทธทางการเรยนวชาพระพทธศาสนาของกลมทดลองกบกลมควบคมแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 จากงานวจยทงหมดนจะเหนไดวาการคดแบบโยนโสมนสการม

33

ประโยชนทางดานการเรยนของนกเรยนทาใหนกเรยนมผลสมฤทธทางการเรยนทสงขน ดงนนผวจยจงคดวาการคดแบบโยนโสมนสการจะสามารถชวยจดการกบความเครยดทางดานความนกคดของนสตไดเชนกน

2.3 เอกสารและงานวจยทเกยวของกบการฝกเกรงและคลายกลามเนอ 2.3.1 ความหมายของการฝกเกรงและคลายกลามเนอ เจคอบสน ( Jacobson . 1962 : 84 ) ไดใหความหมายฝกผอนคลายกลามเนอ ( Muscle Relaxation ) วา หมายถง การปราศจากความเครยดภายในกลามเนออยางแทจรง กลามเนอคลายไมแสดงอาการตานแรงเหยยดหรอแรงดงใด ๆ และเมอกลามเนอไดผอนคลายอยางแทจรงแลว เสนประสาททอยตามกลามเนอไดผอนคลายอยางแทจรงแลว เสนประสาททอยตามกลามเนอกจะอยในภาวะหยดนงดวย การฝกผอนคลายกลามเนอนเปนวธการทเนนผอนคลายกลามเนอ โดยไมมจนตนาการของบคคลนนรวมดวย นอกจากนการฝกผอนคลายกลามเนอจะมผล ทาใหระดบความวตกกงวลของบคคลลดลง และรสกสบายขน มการผอนคลายและสามารถเผชญปญหาไดอยางเหมาะสม ชทตย ปานปรชา ( 2529 : 525 ) ไดกลาวถง การฝกผอนคลายกลามเนอวา เปนวธการลดความเครยดดวยการผอนคลายกลามเนอตาง ๆ ของรางกาย โดยมหลกการวา เมอบคคลเกดความเครยดกลามเนอสวนตาง ๆ จะเกรงตว ความเครยดและกลามเนอทผอนคลายจะไมเกดขนพรอมกน นอกจากน วลลภ ปยะมโนธรรม ( 2536 : 82 –83 ) ไดกลาวถง การฝกผอนคลายกลามเนอวา เปนการกาจดความเครยดตามกลามเนอชดตาง ๆ ทงน เนองจากเมอบคคลตองเผชญกบเหตการณทเปนอนตรายอยางใดอยางหนงแลว กลามเนอตาง ๆ จะเกดการเกรงหดตว และเมอพนภยจากการถกกระตนหรอคกคามแลว กลามเนอกจะปลอยความเครยดออกมาคนสสภาพปกต ดงนนถายงมเหตการณบางอยางทสามารถกระตนใหเกดความวตกกงวลขนไดแลว กลามเนอสวนทเคยเกรงเครยดบอย ๆ กจะถกกระทบกระเทอนไดงายยงขนไปอก บคคลใดกตามทตองเผชญสภาพแวดลอมทมความกดดนทางจตใจสง จงเปนบคคลทตองเกรงเครยดกลามเนอสวนใดสวนหนงหรอชดใดชดหนงบอย ๆ จนในทสดการเกรงกลามเนอกจะกลายเปนพฤตกรรมตดตามตวเปนนสยไป ถาถกกระตนบอย ๆ กอาจกลายเปนโรคจตสรระแปรปรวนได ดงนนการบาบดจงตองผานการเรยนรวธการกาจดความเครยด ตามกลามเนอตาง ๆ ใหไดเสยกอน

34

2.3.2 หลกของการฝกเกรงและคลายกลามเนอ การฝกเกรงและคลายกลามเนอ มหลกอย 2 ประการคอ ( ผองพรรณ เกดพทกษ . 2534 : 489 ) 1. การเกรงและคลายกลามเนอทละสวนของรางกาย โดยในขนแรกใหผฝกเกรงกลามเนอจนเครยด และเกรงไวสกครเพอใหเรยนรทจะรบรถงความตงเครยดทเกดขนในกลามเนอ และในขนตอมาใหผฝกคลายกลามเนอจนถงจดทรสกวากลามเนอผอนคลายไดอยางเตมท ซงการเกรงและคลายกลามเนอนจะทาใหกลามเนอลายของรางกายไดผอนคลายอยางเตมท 2. การพยายามแยกแยะความรสกหรอผลทเกดขนเมอเกรงและคลายกลามเนอ ซงจะทาใหผฝกรตวมากขนเมอเกดความเครยด ทงนเนองจากขณะทการเกรงเครยดเกดขนนน บคคลจะไมรตววามการทาใหรางกายตวเองเครยดอยางไร กระบวนการเกรงของกลามเนอตามสวนตาง ๆ ของรางกายนน มกกระทาไปโดยจตใตสานก ดงนนการพยายามแยกแยะความรสกหรอผลทเกดขนเมอเกรงและคลายกลามเนอนน จงเปนการทาใหกระบวนการเกรงเองอยางไมรสกตว เปนการเกรงทรตวหรออยในระดบจตสานก ในชวงการฝกนนใหปดตานงหรอนอนกไดใหอยในทาทสบาย ใชเวลาทงหมดประมาณ 10 – 30 นาท เทคนคนผฝกสามารถนาไปฝกเองทบาน และฝกทาดวยตนเอง รวมทงตองใหรสกเครยดทสดจงไดผลด 2.3.3 องคประกอบพนฐานทจาเปนในการตอบสนองการฝกเกรงและคลายกลามเนอ องคประกอบพนฐานทจาเปนในการตอบสนองการฝกเกรงและคลายกลามเนอมดงน ( Benson . 1975 : 78 – 79 , 112 – 113 ) 1. สถานทเงยบ ( A Quiet Enviroment ) ควรเลอกสถานททเงยบหรอมสงรบกวนนอยทสด 2. เครองมอ สงเราหรอสงทกระตนทางใจ ( A Mental Device or An Object to Dwell Upon ) ควรมระดบคงท เชน การใชเสยง ถอยคา ทงนเพอใหจตใจวาง ไมวอกแวก 3. ทศนคตทยอมตาม ( A Passive Attitude ) ทศนคตทยอมตามหรอจตวางน เปนองคประกอบสาคญในการตอบสนองตอการผอนคลาย เพราะจะทาใหการรสกตอความเครยดและการผอนคลายดขน 4. ทาทสบาย ( A Comfortable Position ) มกนยมใชทานง ซงไมทาใหเกดความตงเครยดแกกลามเนอ เชน การนงพงพนกเกาอในทาทสบาย นอกจากทาทสบายแลว ควรอยในชดเสอผาทสบาย ไมสวมรองเทาดวย

35

นอกจากนผองพรรณ เกดพทกษ ( 2534 : 491 ) ไดกลาวถง ขอควรคานงบางประการในการฝกเกรงและคลายกลามเนอไวดงน 1. ในการฝกเกรงและคลายกลามเนอ ไมควรฝกขณะอนหรอหวจนเกนไป ควรฝกภายหลงรบประทานอาหารอยางนอยไมตากวา 30 นาท ควรฝกเมอทองวาง แตไมใชหวและไมควรฝกในขณะทรางกายไมพรอม เชน เหนอยจากการทางาน เหนอยลาจากการออกกาลงกาย หรอดมสราภายใน 1 ชวโมงทผานมา รสกงวงหรองวเงยจากการตนนอนหรอมความเจบปวยทางรางกาย 2. เสอผาทใสขณะฝกควรจะหลวม และควรถอดรองเทาขณะฝก 3. ควรเรมฝกกบผทมประสบการณกอนทจะฝกดวยตนเอง 4. ภายหลงทฝกกบผมประสบการณแลว เมอไปฝกดวยตนเอง ควรฝกปฏบตตามขนตอน 5. เมอเรมเกรงกลามเนอ ตองคอย ๆ เกรงกลามเนอโดยคอย ๆ เพมความเครยดทละนอย ๆ อยาเกรงอยางรนแรงทนท และอยารบเรงหรอเกรงเรว ๆ 6. ในการคลายกลามเนอนน เมอเกรงจนเครยดทสดแลว ตองคอย ๆ ผอนคลายกลามเนอทเกรงนนอยางชา ๆ อยารบคลาย เพราะจะเปนอนตรายแกกลามเนอ 7. เมอสนสดการฝกแตละครงจะตองหายใจลก ๆ 2 – 3 ครง จนรสกผอนคลาย จากนนจงคอย ๆ ลมตามขน อยาลมตาทนท เพราะจะเกดอนตรายเนองจากประสาทตาปรบไมทน 8. การฝกดวยตนเองในแตละครง ไมควรหกโหม ควรใชเวลาประมาณ 10 – 30 นาท ไมควรใชเวลามากกวา 45 นาท 9. ควรฝกอยางสมาเสมอ โดยฝกทกวนหรออยางนอยสปดาหละ 2 ครง และปฏบตตามขนตอนทครฝกแนะนาจนกวาจะชานาญ 10. เมอฝกจนชานาญแลว หากเครยดหรอปวดเมอยทกลามเนอใด กสามารถเกรงและคลายกลามเนอเฉพาะสวนนน ๆ และกลามเนอสวนทเกยวของ เชน หากปวดเมอยขาและเทาเพราะเดนมาก กตองเกรงและผอนคลายกลามเนอโดยเรมทเทา นอง และหนาขากเพยงพอ

2.3.4 ประโยชนของการฝกเกรงและคลายกลามเนอ เจคอบสน ( Jacobson . 1962 : 16 – 17 ) ไดกลาวถง ประโยชนของการฝกผอนคลายกลามเนอวา สามารถขจดความเครยดได โดยจะชวยใหกรดแลคตค ซงเปนตวกอใหเกดความเหนอยลาจากกระบวนการปลอยกระแสประสาทถกขบออกจากกระแสเลอด วลลภ ปยะมโนธรรม ( 2536 : 83 ) การฝกผอนคลายกลามเนอจะใหประโยชนกบบคคลทมกมอาการวงเวยน ปวดมนศรษะ จกแนนหนาอก หายใจไมทวทอง ถอนหายใจบอย ม

36

อาการหดหอบ ปวดทองบอย ๆ ปวดเมอยบรเวณตนคอ บรเวณหวไหล แถวใบหนา ตามแขนขาจนมอาการออนเพลย บคคลทมความรสกออนไหว ประหมางาย มอเทาสน เสยงสนพดไมคอยออกหรอพดเรวจนเกนไปจนตวเองคดตามไมทน มเหงอออกตามฝามอ ฝาเทาหรอตามลาตว และบคคลทมปญหานอนไมหลบ เปนความดนโลหตสง เปนแผลในกระเพาะอาหาร ตดอางและโรคกลวตาง ๆ 2.3.5 ขนตอนการฝกเกรงและคลายกลามเนอ ในการฝกเกรงและคลายกลามเนอนนมทงหมด 16 จด โดยเรมตงแตเทาไปจนถงศรษะ การฝกนจะฝกทละจดจนครบทกจด ดงน เทา นอง หนาขา มอ แขน ตนแขน หนาทอง หนาอก หวไหล คอ หนาผาก คว ตา แกม ปาก และลน ตามลาดบ ( จตตมา ทองศร . 2545 : 50 – 52 ) 1. ชวงเกรง ใหคอย ๆ เกรงกลามเนอจนเครยดทสด แตไมใหถงกบเคลดแลวเกรงไวสกคร เพอใหรบรความรสกเครยดทเกดขนในกลามเนอ 2. ชวงคลาย เมอเกรงจนเครยดทสดแลว คอย ๆ คลายออกมาอยางชา ๆ จนถงจดทรสกวากลามเนอผอนคลายอยางแทจรง เพอใหรบรถงความรสกสบายจากการผอนคลายกลามเนอ เทา ทาใหเครยดโดยการใหสนเทาอยกบพน ยกหนาเทาขน แลวงอนวเทาทงสบใหแนน จนรสกเกรงและเครยด ถงระดบทรสกวามากแลว จงคอย ๆ คลายกลามเนอทเทาอยางชา ๆ โดยปลอยนวเทาคนสสภาพปกต แลววางหนาเทาลงจนกระทงรสกวาไดปลอยวางกลามเนอทเทา รวมทงกลามเนอสวนอน ๆ ทพลอยเกรงไปดวยใหคลายออกอยางสนเชง

นอง เลอนความคดความรสกมาอยทนอง ทาใหกลามเนอทนองเครยดโดยยกสน เทาขน กดหนาเทาไวกบพนใหแนน แลวจงพยายามเกรงใหเครยด ถงชวงนใหรความรสกทเครยดบรเวณกลามเนอทนอง และการผอนคลายขยายความเครยดไปบรเวณอน ๆ เกรงไวจนรสกวามากแลวจงคอย ๆ คลายอยางชา ๆ ปลอยเทาวางบนพนอยางสบายตามเดม ขณะเดยวกนใหกลามเนอสวนอน ๆ ไดผอนคลายไปดวย เรยนรความรสกขณะทผอนคลายสกคร หนาขา เลอนความคดความรสกมาอยทหนาขาทงสองขาง เกรงกลามเนอทหนาขา โดยยกขาทงสองขางขนเหยยดตรงไปขางหนา ใหแยกขาทงสองขางหางกนพอสมควร พรอมกบเกรงใหเกดความเครยดทหนาขาใหมากทสด เมอรสกเครยดมากพอแลว จงคอย ๆ คลายอยางชา พรอมกบวางขาและเทาทงสองลงทพนในสภาพทสบาย ใหเปรยบเทยบความรสกระหวางขณะทเกรงกบขณะทคลายกลามเนอ เรยนรถงความรสกขณะผอนคลายทหนาขาสกคร มอ เลอนความคดความรสกมาอยทมอทงสองขาง ทาใหกลามเนอ และนวมอ เครยดโดยการกามอทงสองขางใหแนนทสดเทาทจะทาได ใหเกดความรสกเครยดไปทวบรเวณนวมอ

37

เมอรสกเครยดมากพอแลว จงคอย ๆ คลายกลามเนออยางชา ๆ พรอมกบปลอยมอไปตามโครงสรางทเปนธรรมชาตของมน ไมงอนวมอหรอแบนวจนเกนไป ใหเรยนรความรสกขณะทผอนคลายสกคร แขน เลอนความคดความรสกมาอยทแขนทงสองขาง ทาใหกลามเนอทแขนเครยด โดยการยกแขนขนมาอยขางลาตว ใหตงฉากกบลาตว หงายมอขนแลวใชแรงจากฝามอดนเขาหาลาตว จนหนาแขนเกรงเปนมด เมอรสกวาเครยดมากแลว จงคอย ๆ คลายกลามเนอทแขนโดยวางแขนขางลาตว ใหแขนทงสองขางอยในสภาพทสบาย พรอมทงใหกลามเนอสวนอน ๆ ไดผอนคลายดวย เรยนรความรสกขณะทกลามเนอแขนผอนคลายสกคร ตนแขน เลอนความคดความรสกมาอยทตนแขนทงสองขาง ทาใหกลามเนอทตนแขนเครยดโดยการยกแขนทงสองขางขนเหยยดตรงอยเหนอศรษะ ใหแขนทงสองขางขนานกน หนฝามอเขาหาลาตวเกรงโดยใชแรงจากฝามอดนเขามาหาลาตว จนกลามเนอทบรเวณตนแขนตงเปนมด เมอรสกเครยดมากแลว จงคอย ๆ คลายอยางชา ๆ หนาทอง เลอนความคดความรสกมาอยทบรเวณหนาทอง ทาใหหนาทองเครยด โดยการหายใจลก ๆ พรอมกบเกรงหนาทองใหแนน คลายกบกาลงปองกนตนเองเมอมคนจะมาตอยทอง กลนลมหายใจใหกลามเนอบรเวณหนาทองและบรเวณอนไดผอนคลายดวยอยางชา ๆ หายใจลก ๆ สก 2 – 3 ครง เรยนรความรสกขณะผอนคลายนสกคร หนาอก เลอนความคดความรสกมาอยทบรเวณหนาอก เกรงหนาอกใหแนนโดยการสดลมหายใจใหเตมท พรอมกบใชตนแขนทงสองขางหนบสขาง เพอชวยใหหนาอกแนนยงขน จนรสกเครยดมากแลวจงคอย ๆ ผอนลมหายใจออกชา ๆ ใหกลามเนอบรเวณหนาอกและกลามเนอทก ๆ สวนของรางกายไดผอนคลายอยางชา ๆ หายใจลก ๆ สก 2 – 3 ครง เรยนรความรสกขณะทผอนคลายสกคร หวไหล เลอนความคดความรสกมาอยทหวไหล ทาใหหวไหลทงสองขางเครยด โดยการยกไหลหรอหอไหลทงสองขางขนใหสงทสด พยายามตงคอใหอยในลกษณะตรง จนรสกเครยดมากทสดทเสนเอนบรเวณไหลกบตนคอ เรยนรถงความรสกเครยดทแผขยายไปสบรเวณกลามเนออน ๆ เชน หนาทอง หนาอก คอ เปนตน เนองจากกลามเนอบรเวณหวไหลเปนกลามเนอใหญ เวลาผอนคลายใหพยายามคลายอยางชา ๆ ทสด พรอมกบเรยนรความรสกขณะทกาลงผอนคลายกลามเนออยางชา ๆ ทก ๆ ขณะ จนสามารถเรยนรถงการผอนคลายอยางแทจรงดวยตนเอง คอ เลอนความคดความรสกมาอยทคอ การเกรงกลามเนอคอ ตองคอย ๆ กระทาเปนพเศษ เพราะเปนกลามเนอทออน ถาเกรงแรงและเรวเกนไป อาจมผลเสยทาใหเคลดได จงตองระวงโดยการคอย ๆ เพมความเครยดไปทละขน อยาทาอยางหนกหนวงเกนไป วธเกรงและคลาย

38

กลามเนอสวนน แบงออกเปนกลามเนอคอดานหลง ทาใหคอดานหลงเกรง โดยการใหคอยในลกษณะตงตรง ใชฝามอทงสองรองไวใตคาง จากนนเกรงโดยการกดคางลงทฝามอ ในขณะเดยวกบทฝามอดนขนตานนาหนกใหสมดลกนโดยใหนาหนกของแรงกดและแรงตานพอ ๆ กน ออกแรงกดบรเวณคอดานหลงจนรสกเครยดทบรเวณนน เมอรสกเครยดมากแลว จงคอย ๆ ผอนคลายอยางชา ๆ พรอมกบวางมอลงอยในสภาพทผอนคลาย ใหความรสกผอนคลายกลามเนออยบรเวณคอสกคร แลวจงเรมเกรงและคลายกลามเนอบรเวณคอดานหนา โดยการประสานมอทงสองไวททายทอย ใชมอออกแรงดนทศรษะออกมา และออกแรงทศรษะดนกลบไปเปนแรงตานกน จนรสกเครยดทบรเวณคอดานหนา เมอรสกเครยดมากแลว จงคอย ๆ ผอนคลายอยางชา ๆ พรอมกบวางมอลงอยในสภาพทผอนคลาย หนาผาก เลอนความคดความรสกมาทหนาผาก ทาใหบรเวณหนาผากเครยด โดยการเลกควทงสองขางขนไป จนหนาผากยนเปนรว เกรงจนเกดความรสกเครยดขยายไปทวบรเวณเบาตาและบรเวณขมบทงสอง เมอรสกเครยดมากจงคอย ๆ ผอนคลายอยางชา ๆ จากนนใหเรยนรความรสกขณะทเลอนความคดความรสก คว เลอนความคดความรสกมาอยทควทงสองขาง ทาใหควเครยด โดยการขมวดควเขาหากนจนรสกเครยดบรเวณควและขมบทงสองขาง ตลอดจนบรเวณใบหนากเครยดไปดวย เมอรสกเครยดมากพอแลวใหคอย ๆ ผอนคลายอยางชา ๆ เรยนรความรสกขณะผอนคลาย และใหความรสกอยกบกลามเนอทผอนคลายสกคร ตา เลอนความคดความรสกมาอยทตาทงสองขาง เนองจากตาเปนบรเวณทมกลามเนอเปราะบางมาก การฝกเกรงและคลายจงตองระมดระวงเปนพเศษ จะตองไมเกรงอยางรวดเรว และหนกหนวงเปนอนขาด ตองคอย ๆ กระทาทละขนตอน คอย ๆ เพมความเครยดเทาทจะรบไดเทานน โดยการหลบตาทงสองขางใหแนนสนทพอสมควรกอนแลวจงเพมใหแนน หากรสกวารบไดจงคอย ๆ เพมขน ใหแนนและแรงขนอยางรตว เมอรสกวามากพอแลวจงคอย ๆ คลายอยางชา ๆ เรยนรสกขณะทผอนคลายและใหอยกบความรสกนสกคร แกม เลอนความคดความรสกมาอยทแกมทงสองขาง ทาใหแกมเครยดโดยการบมแกม หรออมแกมเขาไปใหลก และนานจนรสกเครยดทสดแลวจงคอย ๆ คลายอยางชา ๆ หรอทาอกครงโดยการยม และเปดปากใหกวางทสด จนแกมปรทงสองขาง และรสกตงไปทวบรเวณใบหนา และบรเวณขมบทงสองขาง เมอรสกวาเครยดมากพอแลว จงคอย ๆ ผอนคลายอยางชา ๆ เรยนรความรสกขณะทผอนคลาย และใหอยกบความรสกนสกคร

39

ปาก เลอนความคดความรสกมาอยทปาก ทาใหปากเครยดโดยการเมมทรมฝปากทงสองใหแนนสนท จนรสกเครยดทสดแลวคอย ๆ ผอนคลายอยางชา ๆ ปลอยใหรมฝปากเผยอเลกนอยตามโครงสรางของปาก เรยนรความรสกขณะทผอนคลาย หายใจลก ๆ สก 2 – 3 ครง แลวอยกบความรสกทผอนคลายนสกคร ลน เลอนความคดความรสกมาอยทลน เกรงลนใหเครยดดวยการดนปลายลนขนไปตดอยบนเพดานปากใหแนนทสด จนเครยดมากแลว จงปลอยวางลงอยางชา ๆ ใหอยในสภาพทออนตวทสดเทาทจะปลอยได จากเอกสารทเกยวของกบการฝกเกรงและคลายกลามเนอ พอสรปไดวา การฝกเกรงและคลายกลามเนอเปนการขจดความเครยดของกลามเนอชดตาง ๆ ของรางกาย โดยมหลกการฝกคอ เกรงกลามเนอทละสวนของรางกาย เรยนรความรสกตงเครยดทเกดขนในกลามเนอและผอนคลายกลามเนอ เรยนรขณะกลามเนอผอนคลาย และการแยกแยะความรสกทเกดขนเมอเกรงและคลายกลามเนอ ซงการฝกเกรงและคลายกลามเนอน ผฝกจะตองในสถานทปราศจากการรบกวน นงในทาทสบาย สวมใสเสอผาทหลวม ไมฝกในขณะหวหรออมหรอเหนอยลา และตองฝกตามขนตอนการฝกและฝกอยางสมาเสมอจงจะชวยลดความวตกกงวล ความเครยด และอาการอน ๆ ทเกดขนเนองจากการเกรงหดของกลามเนอได

2.3.6 งานวจยทเกยวของกบการฝกเกรงและคลายกลามเนอ ชศร เลศรตนเดชากล ( 2532 : 49 – 52 ) ศกษาผลของการฝกผอนคลายกลามเนอเพอลดความเครยดของนกศกษาชนปท 1 วทยาลยเทคโนโลยอตสาหกรรม สถาบนเทคโนโลยพระเจาจอมเกลา พระนครเหนอ กลมตวอยางเปนนกศกษาชนปท 1 ทมคะแนนความเครยดสงกวาเปอรเซนตไทลท 75 ขนไป จานวน 16 คน แบงเปนกลมทดลองและกลมควบคม กลมละ 8 คน กลมทดลองไดรบการฝกผอนคลายกลามเนอ 12 ครง ครงละ 45 นาท เปนเวลา 6 สปดาห สวนกลมควบคมไดรบขอสนเทศเกยวกบความเครยด ผลการวจยพบวา นกศกษาทไดรบการฝกผอนคลายกลามเนอมความเครยดลดดลงมากกวานกศกษาทไดรบการใหขอสนเทศ เชนเดยวกบ นตไทย นมคนสรณ ( 2537 : 85 – 87 ) ไดศกษาเปรยบเทยบผลของการฝกผอนคลายกลามเนอ และการใชสถานการณจาลองทมตอความวตกกงวลกอนการแสดง ของนกเรยนชนปท 3 วทยาลยนาฎศลป จนทบร จงหวดจนทบร ปการศกษา 2536 พบวา นกเรยนมความวตกกงวลกอนการแสดงลดลงอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 หลงไดรบการฝกผอนคลายกลามเนอ และนกเรยนทไดรบการฝกผอนคลายกลามเนอ มความวตกกงวลกอนการแสดงลดลงมากกวานกเรยนทไดรบการใชสถานการณจาลองอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 สอดคลองกบ ศศลกษณ เจรญ

40

สมประสงค ( 2537 : 75 – 77 ) ไดศกษาผลของการฝกผอนคลายกลามเนอ ทมตอความวตกกงวลในการฝกปฏบตงานบนหอผปวย ของนสตพยาบาลชนปท 3 มหาวทยาลยบรพา จงหวดชลบร ปการศกษา 2536 พบวา นสตมความวตกกงวลในการฝกปฏบตงานหอผปวย หลงจากไดรบการฝกผอนคลายกลามเนอ อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 และนสตทไดรบการฝกการผอนคลายกลามเนอทมความวตกกงวลในการฝกปฏบตงานบนหอผปวยลดลงมากกวานสตทไดรบขอสนเทศ อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 สอดคลองกบ ฐตวสส สขปอม ( 2545 : 46 – 48 ) ไดศกษาการเปรยบเทยบผลของการฝกสมาธแบบอานาปานสตกบการฝกการผอนคลายกลามเนอทมตอความเครยดในการเรยนของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 2 โรงเรยนมกกะสนพทยา กรงเทพมหานคร พบวา นกเรยนมธยมศกษาชนปท 2 มความเครยดในการเรยนลดลง หลงจากไดรบการฝกการผอนคลายกลามเนอ อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 และนกเรยนมธยมศกษาชนปท 2 ทไดรบการฝกสมาธแบบอานาปานสต นกเรยนชนมธยมศกษาชนปท 2 ทเขารวมการฝกผอนคลายกลามเนอมความเครยดลดลงไมแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต ลานซ ( Lance . 1982 : 112 ) ไดศกษาวธการฝกการผอนคลายกลามเนอควบคกบการฝกสมาธแบบท เอม ในการรกษาคนไขทมอาการปวดศรษะ เนองจากความเครยดเรอรง จานวน 17 คน ทาการตดตามผลหลง 6 เดอน ปรากฏวาหายปวดศรษะ 4 คน มอาการปวดศรษะลดลงจากทเคยปวดเดอนละ 12 – 30 ครง เวนมาเปนเดอนละ 1 ครง จานวน 7 คน มอาการไมดขน 6 คน มเพยง 3 คน ทตองการยาแกปวดหรอยากลอมประสาท ในขณะทอก 14 คน นยมใชการฝกการผอนคลายเปนนสย เชนเดยวกบ คเซลกา ( Kiselica . 1988 : 137 ) ไดศกษาผลของการลดความวตกโดยใชโปรแกรมการฝกการผอนคลายกลามเนอในเดกวยรน กลมตวอยางเปนนกเรยนชนมธยมศกษาตอนปลายจานวน 24 คน ผลการศกษาพบวา การใชการฝกผอนคลายกลามเนอแบบพฒนาสามารถลดความวตกกงวลในเดกวยรนไดอยางมนยสาคญทางสถต สอดคลองกบ โคลแมน ( Coleman . 1990 : 179 ) ศกษาเปรยบเทยบผลของการฝกผอนคลายกลามเนอแบบพฒนากบการฝกสมาธทมตอความวตกกงวลของเดกและวยรน ผลการศกษาพบวา เดกและวยรนทไดรบการฝกผอนคลายกลามเนอแบบพฒนาและการสะกดจต มความวตกกงวลกอนและหลงการทดลองไมแตกตางกน และไมพบความแตกตางกน ของการฝกผอนคลายกลามเนอแบบพฒนาและการสะกดจตในการลดความวตกกงวล 2.4 งานวจยทเกยวของกบวธการจดการกบความเครยด จากการศกษาคนควาเอกสารและงานวจยทเกยวของกบการจดการกบความเครยด ทาใหไดทราบวายงไมมผใดไดศกษาถงการจดการกบความเครยดทางดานอารมณ ความนกคด

41

และสรระ เปนวธการสาหรบจดการกบความเครยด แตมงานวจยของ สวรรณา อนสนต ( 2541 ) ไดศกษาเรองรปแบบการพฒนานสตนกศกษาพยาบาลเพอลดความเครยด โดยมการแบงระดบความเครยดในนกศกษาพยาบาลเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบเลกนอย , ระดบปานกลาง และระดบรนแรง โดยใหนกศกษาพยาบาลทมความเครยดในระดบเลกนอยอานคมอลดความเครยด , นกศกษาพยาบาลทมความเครยดในระดบปานกลางอานคมอลดความเครยดและการฝกเทคนคลดความเครยดประกอบดวยการฝกสมาธและการหายใจ และนกศกษาพยาบาลทมความเครยดในระดบรนแรงอานคมอลดความเครยด , การฝกเทคนคลดความเครยด และการใหคาปรกษากลม ซงผลการวจยพบวาหลงจากการเขาโปรแกรมเพอลดความเครยดคะแนนความเครยดของนกศกษากลมทดลองและกลมควบคมแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 สาหรบงานวจยททาการเปรยบเทยบเทคนควธการลดความเครยดของ ฐตวสส สขปอม ( 2545 ) ไดทาการเปรยบเทยบผลของการฝกสมาธแบบอานาปานสตกบการฝกผอนคลายกลามเนอทมตอความเครยดในการเรยน ของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 2 ผลการวจยพบวา นกเรยนชนมธยมศกษาปท 2 มความเครยดในการเรยนลดลง หลงจากไดรบการฝกสมาธแบบอานาปานสต อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 นกเรยนชนมธยมศกษาปท2 มความเครยดในการเรยนลดลง หลงจากไดรบการฝกการผอนคลายกลามเนออยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 และนกเรยนชนมธยมศกษาปท 2 ทไดรบการฝกสมาธแบบอานาปานสต กบนกเรยนทไดรบการฝกการผอนคลายกลามเนอ มความเครยดในการเรยนลดลงไมแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต งานวจยททาการลดความเครยดทใชเทคนควธเดยวในการศกษาวจยไดแก ชศร เลศรตนเดชากล ( 2532 ) ไดทาการศกษาผลของการฝกผอนคลายกลามเนอเพอลดความเครยดของนกศกษาชนปท 1 พบวา ภายหลงจากการฝกผอนคลายกลามเนอ นกศกษามความเครยดลดลงอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 ภายหลงจากการใหขอสนเทศ นกศกษามความเครยดลดลงอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 และภายหลงจากการทดลอง นกศกษาทไดรบการฝกผอนคลายกลามเนอมความเครยดลดลงมากกวานกศกษาทไดรบการใหขอสนเทศอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 สาหรบการวจยในครงนเปนการฝกวธการจดการกบความเครยด ประกอบดวยการฝกสมาธแบบอานาปานสตเปนการจดการกบความเครยดทางดานอารมณ , การคดแบบอรยสจเปนการจดการกบความเครยดทางดานความนกคด และการฝกเกรงและคลายกลามเนอเปนการจดการกบความเครยดทางดานสรระ ซงผวจยคดวาวธการจดการกบความเครยดนนาจะใชไดผลดกบนสตเพอการจดการกบความเครยด และเปนการสงเสรมทาใหนสตมสขาภพจตทแขงแรง

42

3. เอกสารและงานวจยทเกยวของกบบคลกภาพ 3.1 ความหมายของบคลกภาพ

ศภรตน รตนมขย ( 2529 : 4 ) บคลกภาพ หมายถง ลกษณะการผสมผสานของรางกาย อารมณ สงคม และศลธรรมประจาใจ ทาใหพฤตกรรมทแสดงออกเปนลกษณะเฉพาะของคนคนนน มนส นอยชน ( 2534 : 48 ) บคลกภาพ หมายถง กระบวนการสราง หรอจดสวนประกอบของแตละคนทงระบบภายในและภายนอก คอทงจตใจและรางกาย ซงจะทาหนาทกาหนดตดสนพจารณาลกษณะพฤตกรรมและความนกคดของคน ๆ หนง จากความหมายของบคลกภาพดงกลาวขางตน สรปไดวา บคลกภาพ คอลกษณะของบคคลทแสดงออกดานการกระทา และความคดเหนทงทเปดเผยและซอนเรนอยภายใน ซงเปนผลจากพนธกรรม การเรยนร และสภาพแวดลอม นกจตวทยาหลายคนมความเหนวาการศกษาเรองบคลกภาพจะชวยใหเขาใจ และสามารถคาดคะเนพฤตกรรมในอนาคตของบคคลได บคลกภาพเปนสวนหนงของความแตกตางระหวางบคคลและเปนองคประกอบอนสาคญยงอยางหนงทสงผลตอการดาเนนชวตในสงคม เพราะบคลกภาพเปนตวกอใหเกดพฤตกรรมตาง ๆ และจะเปนพฤตกรรมทเหมาะสมหรอไมขนอยกบบคคลนนวามบคลกภาพแบบใด บคลกภาพสามารถแบงออกไดเปนหลายแบบ เชน ทฤษฎบคลกภาพของ คารล จ จง ( Carl G. Jung ) ไดแบงบคลกภาพออกเปน 3 แบบ คอ พวกเกบตว ( Introversion ) พวกแสดงตว ( Extraversion ) และพวกเปนกลาง ๆ ( Ambivert ) สาหรบงานวจยครงนไดใชการแบงบคลกภาพตามพฤตกรรมทแสดงออกเปน 2 ประเภท คอ บคลกภาพแบบเอ และบคลกภาพแบบบ 3.2 ปจจยทมอทธพลตอบคลกภาพ ผองพรรณ เกดพทกษ ( 2530 : 44 ) กลาววา ปจจยทมอทธพลตอบคลกภาพประกอบดวย พนธกรรม สงแวดลอม และชวงเวลาในชวตของบคคล กลาวคอ 1. พนธกรรม สงทถายทอดทางพนธกรรม สวนมาเปนลกษณะทางกาย เชน ความสงตา ลกษณะเสนผม สของผว ชนดของโลหต โรคภยไขเจบบางชนด และขอบกพรองทางรางกายบางชนด เชน ตาบอดส ศรษะลาน นวเกน มอตดกน ฯลฯ ซงลกษณะทางเหลาน เปนอทธพลของพนธกรรมทมตอบคลกภาพของแตละบคคลทงสน 2. สงแวดลอม มอทธพลตอพฒนาการของมนษยทงพฒนาการทางกาย ทางจตใจ และบคลกภาพ คอ บคคลอน ๆ รอบตวเรา ครอบครว กลมคนและวฒนธรรม สงแวดลอมทเปนมนษยคนอน ๆ นจะมอทธพลอยางมากมายตอการพฒนาบคลกภาพ ทศนคต และพฤตกรรมทางสงคมของมนษย

43

3. ชวงเวลาในชวตของบคคล แสดงถงระดบพฒนาการทางรางกาย และจตใจอนเกดจากอทธพลรวมระหวางพนธกรรมและสงแวดลอม ตงแตอดตจนถงปจจบน และแมวาระยะสาคญของพฒนาการของมนษยสวนมากจะอยในชวงชวตวยเดกเปนสวนมาก กาญจนา คาสวรรณ ( 2524 : 194 – 195 ) กลาววา ประสบการณทเกดขนจากการเรยนรทางสงคมนนแบงออกเปน 2 ลกษณะ คอ 1. ประสบการณรวมทางวฒนธรรม เปนประสบการณทบคคลไดรบเหมอนกนหรอแตกตางกน มผลใหบคคลมบคลกภาพทแตกตางกนตามความเชอ ทศนคต คานยม ประเพณและคาสอนของสงคมนน 2. ประการณเฉพาะตว เปนอทธพลทไดรบจากการอบรมเลยงดของพอแมผปกครองทแตกตางกน มผลใหบคคลแตละคนไดรบการหลอหลอมบคลกภาพไมเหมอนกน ผทไดรบการเลยงดทเหมาะสม ไดรบความรก เอาใจใสดแล ใหกาลงใจ กจะพฒนาบคลกภาพไปในทศทางทเหมาะสม มความเชอมนในตนเอง มเหตผลและมองโลกในแงด ในขณะทผทไดรบการอบรมเลยงดแบบปลอยปะละเลยหรอเขมงวด จะมบคลกภาพไปในทศทางตรงกนขาม มความกาวราว ไมไวคน หวาดระแวง และมทศนคตไมดตอสงคม กลาวโดยสรปแลว ทงอทธพลของพนธกรรม สงแวดลอม และชวงเวลาในชวตของบคคล เปนปจจยทมอทธพลสาคญในการพฒนาบคลกภาพของบคคลใหมลกษณะทแตกตางกน

3.3 ประวตความเปนมาของบคลกภาพแบบเอและบคลกภาพแบบบ บคลกภาพแบบเอ เปนบคลกภาพทคนพบในราวป ค.ศ. 1960 อนเนองจากนายแพทยไฟดแมน ( Friedman ) และนายแพทยโรสสแมน ( Roseman ) ไดเรมสงเกตผปวยโรคหวใจวามบคลกภาพบางอยางทแปลกไปจากผปวยโรคอน ๆ จากการสงเกตเหตการณบางอยางในคลนกโรคหวใจของเขาพบวา เกาอทผปวยโรคหวใจมานงตรวจนนจะมรอยลกเฉพาะตรงขอบเกาอเทานน แสดงวาคนไขสวนใหญของเขานงแตตรงขอบเกาอ ซงทาใหเขาคดวาคนเชนนจะตองเปนคนทรบรอน เพราะคนททาอะไรรบรอน รบเรง มกนงเกาอแตตรงขอบเพอจะไดลกขนไดรวดเรว คลายกบเปนลกษณะของความพรอมทจะเคลอนไหวทนท จากความคดนทาใหเขาคดวา นาจะมบคลกภาพบางอยางทเปนปจจยเสยงตอการเกดโรคหวใจ ซงสอดคลองกบการสงเกตของเขาอกวา ผปวยโรคหวใจบางคนนนไมมปจจยเสยง ( Risk Factor ) ทเคยเชอกนวาเปนสาเหตสาคญของโรคหวใจเลย แตเดมนนพบวา การมโคเลสเตอรอลสง ความดนโลหตสง การสบบหร การเปนเบาหวาน และความอวน เปนปจจยเสยงตอการเกดโรคหวใจ ถาบคคลใดมปจจยเสยงเหลานจะมโอกาสเกดโรคหวใจมากกวาบคคลทวไป ดงนนเขาจงใชเวลาถง 8 ป ในการรวมกนศกษาและวจยบคลกภาพ

44

ของผปวยโรคหวใจ และในทสดกพบวามบคลกภาพชนดหนง ซงตอมาเขาใหชอวา บคลกภาพแบบเอ และบคคลทมบคลกภาพตรงกนขามเขาเรยกวา เปนบคลกภาพแบบบ การคนพบบคลกภาพแบบเอนน ถอวาเปนการคนพบทสาคญ เพราะบคลกภาพแบบเอ เปนปจจยเสยงทสาคญกวาปจจยเสยงทางกายภาพทกตว ถาเปรยบเทยบระหวางผทเปนโรคเบาหวาน โรคความดนโลหตสง หรอโรคไขมนในหลอดเลอดสงกบคนทมบคลกภาพแบเอแลว คนทมบคลกภาพแบบเอ จะถอวาเปนปจจยเสยงทสงทสดของการเกดโรคหวใจ ( ชมพนท พงษศร . 2535 : 10 )

3.4 บคลกภาพแบบเอ และบคลกภาพแบบบ บคลกภาพแบบเอ ( Type A Behavior pattern Personality ) หมายถง บคคลทมบคลกภาพเรงรอน ชอบแขงขนและกาวราว ชอบทางานใหไดมาก ๆ ในเวลานอย ๆ มความรสกวาเวลาผานไปอยางรวดเรว มความมานะพยายามมากในการทางานอยางใดอยางหนงใหประสบความสาเรจ ชอบฝาฟนอปสรรคตาง ๆ เพอใหเกดสมฤทธผล ชอบทางานดวยความรวดเรว ทนไมไดกบการทางานทลาชา มความตองการพกผอนนอยกวาคนอน และถกกระตนใหเกดความรสกโกรธและกาวราวไดงาย ( Friedman and Roseman . 1974 : 164 ) บคลกภาพแบบบ ( Type B Behavior pattern Personality ) หมายถงบคคลทมบคลกภาพทมความผอนคลาย ไมรบรอนและไมกาวราว มลกษณะเรอย ๆ เฉอย ๆ ชอบการพกผอนและดาเนนชวตแบบงาย ๆ ไมชอบฝาฟนอปสรรคตางๆ ในการทางาน และไมคอยชอบการทตองทางานในเวลาอนรบดวน โดยสรปแลวบคลกภาพแบบเอ จะเปนบคลกภาพทแสดงออกถงพฤตกรรมบางอยาง เชน มงปรารถนาความสาเรจมากกวาความลมเหลว มพฤตกรรมการศกษาตอ มความเพยรพยายามในการทางาน มนสยชอบการแขงขน และเปนคนโกรธงายกาวราว นอกจากนยงพบวา ผทมบคลกภาพแบบเอนน สามารถเราใหเกดความเครยดและความวตกกงวลไดงายอกดวย ซงตรงขามกบผทมบคลกภาพแบบบ เพราะบคคลทมบคลกภาพแบบบ จะเปนบคลกภาพทมความผอนคลาย ไมเกดความเครยด และความวตกกงวลงาย 3.5 เครองมอวดบคลกภาพ บอรทเนอร ( ยนยง ไทยใจด . 2537 : 63 ; อางองจาก Bortner . 1966 : 87 – 91 ) ไดสรางเครองมอวดบคลกภาพ 2 อยางคอ

1. Short Rating Scale for Pattern A Behavior 2. Type A – Type B Self - Test

สาหรบแบบวดบคลกภาพทเรยกวา Type A – Type B Self – Test ซงเปนแบบวดแบบใหรายงานดวยตนเองเพอหาวาบคคลนนมบคลกภาพแบบเอ หรอแบบบ แบบวดนมจานวน 7 ขอ ซง

45

เปนแบบสอบถามความคดเหนทจาแนกความหมายของคาทแตกตางกน ( Semantic Differential ) โดยมเนอหาเกยวกบ การนดหมาย การแขงขน การรบเรง การทางานหลายอยางในเวลาเดยวกน ความอดทนตอแรงกดดน การเกบความรสก และความสนใจในการทางาน ในการวดบคลกภาพของนสตมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒของการวจยครงนจะพฒนาจากแบบวด Type A – Type B Self – Test ของบอรทเนอร ซงมจานวน 7 ขอ 3.6 งานวจยทเกยวของกบบคลกภาพ

บลเมนทอลล ( Blumenthal . 1978 : 634 ) เกยวกบบคลกภาพแบบเอและแบบบ ของเดกนกเรยนชายและหญง ผลการศกษาพบวา เดกทมบคลกภาพแบบเอ จะเปนบคลกภาพทมความเครยดสงกวาเดกทมบคลกภาพแบบบ เชนเดยวกบ เคลล และเฮาสตน ( Kelly and Houston . 1985 : 1067 ) ไดศกษาบคลกภาพแบบเอ และแบบบ โดยใชกลมตวอยางเปนหญงททางานนอกบาน จานวน 220 คน ผลการวจยพบวา หญงททางานนอกบานมบคลกภาพแบบเอ มระดบการศกษาและระดบสถานภาพทางอาชพสงกวาผทมบคลกภาพแบบบ และยงพบวาผทมบคลกภาพแบบเอ มความตงเครยด สบสน และวตกกงวลในการทางานมากกวาผทมบคลกภาพแบบบ เชนเดยวกบ จรรยา เกษศรสงข ( 2537 : บทคดยอ ) ไดศกษาเปรยบเทยบวธการเผชญปญหาของนกเรยนนายรอยตารวจ ตามตวแปรดานระดบชนป บคลกภาพ ทศนคตตออาชพตารวจ บรรยากาศในครอบครว และผลสมฤทธทางการเรยน ผลการวจยทเกยวของกบบคลกภาพ พบวา นกเรยนนายรอยตารวจทมบคลกภาพแบบเอ มการเผชญปญหาแบบสปญหา แตผมบคลกภาพแบบบจะมการเผชญปญหาแบบรอมชอม

จากการประมวลเอกสารทงหมดพบวา การจดการกบความเครยดกบบคลกภาพแบบเอและบคลกภาพแบบบ มความแตกตางกนคอผทมบคลกภาพแบบเอมความวตกกงวล มความตงเครยด มชวโมงการทางานและปรมาณงานททามาก มการจดการกบความเครยดแบบสปญหา สวนบคลกภาพแบบบมการจดการกบความเครยดแบบรอมชอม ซงสามารถสรปไดวาบคลกภาพแบบเอมความเครยดสงกวาบคลกภาพแบบบ และการจดการกบความเครยดของบคลกภาพทงสองแบบยอมแตกตางกน นสตทมบคลกภาพแบบเอมการจดการกบความเครยดไดดกวานสตทมบคลกภาพแบบบ

บทท 3 วธดาเนนการวจย

ในการวจยครงน เปนการวจยเชงทดลอง โดยมรายละเอยดในการดาเนนการวจยดงน 1. การกาหนดประชากรและการเลอกกลมตวอยาง

2. การสรางเครองมอทใชในการวจย 3. วธการดาเนนการวจย 4. การเกบรวบรวมขอมล 5. การวเคราะหขอมล การกาหนดประชากรและการเลอกกลมตวอยาง ประชากร

การวจยครงน ประชากร คอ นสตมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ระดบปรญญาตร ปการศกษา 2546 ชนปท 1 คณะศกษาศาสตร ภาคเรยนท 2 กลมตวอยาง กลมตวอยางทใชในการศกษาครงน เปนนสตมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ระดบปรญญาตร ปการศกษา 2546 ชนปท 1 คณะศกษาศาสตร ภาคเรยนท 2 ทอาสาสมครเขารวมกจกรรมของผวจย โดยมวธการคดเลอกกลมตวอยาง ดงน 1. ใหนสตคณะศกษาศาสตร ชนปท 1 ภาคเรยนท 2 ทอาสาสมครเขารวมกจกรรมทาแบบทดสอบการจดการกบความเครยดและแบบทดสอบบคลกภาพ 2. คดเลอกจากนสตบคลกภาพแบบเอทมคะแนนการจดการกบความเครยดตาทสดในกลม จานวน 20 คน และนสตบคลกภาพแบบบทมคะแนนการจดการกบความเครยดตาทสดในกลม จานวน 20 คน รวมนสตทงหมดมจานวน 40 คน 3. จากนนทาการสมนสตทงบคลกภาพแบบเอและบคลกภาพแบบบ เพอเขากลมทดลองและกลมควบคม ดวยวธการสมอยางงาย ( Simple Random Sampling ) 4. สมนสตบคลกภาพแบบเอ เพอเขากลมทดลอง จานวน 10 คน และกลมควบคม จานวน 10 คน 5. สมนสตบคลกภาพแบบบ เพอเขากลมทดลอง จานวน 10 คน และกลมควบคม จานวน 10 คน

47

ดงนนในกลมทดลองทงหมดจานวน 20 คน ประกอบดวยนสตบคลกภาพแบบเอ จานวน 10 คน และบคลกภาพแบบบ จานวน 10 คน สวนกลมควบคมทงหมดจานวน 20 คน ประกอบดวยนสตบคลกภาพแบบเอ จานวน 10 คน และบคลกภาพแบบบ จานวน 10 คน ดวยเชนกน ระยะเวลาในการทดลอง การทดลองครงนใชระยะเวลาในการทดลอง 8 ครง โดยใชเวลาครงละ 60 นาท โดยผวจยจะใชเวลาในการใหการทดลอง ( Treatment ) ในชวงเวลาหลงเลกเรยนเพอมใหเปนการกระทบกระเทอนเวลาเรยนของกลมตวอยางทเปนกลมทดลองและกลมควบคม โดยผวจยจะฝกตามโปรแกรมทกาหนดในภาคปลายของปการศกษา 2546 การสรางเครองมอทใชในการวจย 1. โปรแกรมการฝกอบรม แบงไดเปน สาหรบกลมทดลอง ไดรบการฝกวธการจดการกบความเครยด สาหรบกลมควบคม ไมไดรบการฝกวธการจดการกบความเครยด 2. แบบสอบถามการจดการกบความเครยด 3. แบบสอบถามบคลกภาพ มวธในการดาเนนการสรางเครองมอ ดงน 1. โปรแกรมการฝกวธการจดการกบความเครยด 1.1 ผวจยดาเนนการศกษาทฤษฎ เอกสาร ตารา บทความ และงานวจยทเกยวของกบวธการจดการกบความเครยดทงในและตางประเทศ เพอเปนแนวทางในการสรางโปรแกรมการฝกวธการจดการกบความเครยดของนสตใหสอดคลองกบจดมงหมายของการวจย

1.2 สรางโปรแกรมการฝกวธการจดการกบความเครยด นาโปรแกรมการฝกวธการ จดการกบความเครยดทสรางขนใหผทรงคณวฒ 3 ทาน ไดแก รศ. ดร. ผจงจต อนทสวรรณ ดร.วลาสลกษณ ชววลล และอ.จรยา วฒนะโสภณ (อาจารยประจาสถาบนสขภาพจตเดกและวยรน) พจารณาความเหมาะสมความสอดคลองดานเนอหา วตถประสงค วธการดาเนนการ และรปแบบ จากนนผวจยนามาปรบปรงแกไขใหมความสมบรณมากยงขน 1.3 นาโปรแกรมการฝกวธการจดการกบความเครยดไปทดลองใชกบนสตทไมใชกลมตวอยาง (Tryout) ซงเปนนสตมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ชนปท 1 ทอาสาสมครเขารบการ

48

ฝกอบรมจานวน 12 คน จากนนนามาปรบปรงแกไขการฝก ภาษา และเวลาในการทดลอง กอนนาไปใชจรง เพอตรวจสอบประสทธภาพของโปรแกรมการฝกวธการจดการกบความเครยดวามประสทธภาพเพยงพอทจะนาไปใชกบนสตคณะศกษาศาสตร ชนปท 1 มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ทเปนกลมตวอยางจรง โปรแกรมการฝกวธการจดการกบความเครยดทใชในการศกษาวจยในครงน ผวจยจะใชกจกรรม 1) การฝกสมาธแบบอานาปานสต 2) การคดแบบอรยสจ 3) การฝกเกรงและคลายกลามเนอ ซงมจดประสงคทจะทาใหนสตทเปนกลมตวอยางไดเขาในวธการจดการกบความเครยด ตวอยางการฝกวธการจดการกบความเครยด

การฝกสมาธแบบอานาปานสต

ครงท 2 เวลา 60 นาท เรอง ความเครยดดานอารมณรสกหงดหงด ไมสดชน วตถประสงค เพอใหนสตรขนตอนและการปฏบตสมาธแบบอานาปานสตอยางถกตอง วธดาเนนการ 1. นสตตงใจและกาหนดระยะเวลาการฝกในครงน โดยกาหนดเปนระยะเวลา 60 นาท 2. ขนลงมอปฏบต โดยปฏบตดงน 2.1 เตรยมทานงขดสมาธ ควรนงทาขดสมาธ เทาขวาทบบนเทาซาย เอามอซายวางบนหนาตกบนเทาขวา แลวเอามอขางขวาทบบนมอซาย นงตวตรง ปลอยวางความรสกนกคดใหวาง 2.2 เรมการฝกสมาธโดยกาหนดลมหายใจดงน 2.2.1 กาหนดลมหายใจเขาออก พรอมทงภาวนา “ พท ” เมอหายใจเขา และ “ โธ ” เมอหายใจออก จนจตใจสงบ ในขนนใชเวลาประมาณ 15 นาท 2.2.2 จากนนใหนกเรยนเปลยนการกาหนดลมหายใจเปนแบบการนบ ( คณนา ) ม 2 ตอน ในขนนใชเวลา 30 นาท ตอนท 1 ใหนบเปนคไปเรอย ๆ ดงรายละเอยดดงน ใหนบเปนคไปเรอย ๆ นบชา ๆ การนบมเคลดลบหรอกลวธวา อยานบตากวา 5 แตอยาใหเกน 10 และใหเลขเรยงลาดบ อยาโจนขามไป ( ถาตากวา 5 จตจะดนรนในโอกาสอนแคบ ถาเกน 10 จตจะพะวงอยทการนบ แทนทจะนบอยทกรรมฐานคอลมหายใจ ถานบขาด ๆ ขาม ๆ จตจะหวนไหวจะวนไป )

49

ใหนบทการหายใจเขาออกอยางสบาย ๆ เปนค ๆ คอลมออกวา 1 ลมเขาวา 1 ลมออกวา 2 ลมเขาวา 2 อยางนไปเรอย ๆ จนถง 5,5 แลวตงตนใหม 1,1 จนถง 6,6 แลวตงตนใหม เพมทละคไปจนครบ 10 ค แลวกลบไปยอนท 5 คใหม จนถง 10 ค อยางนไปเรอย ๆ ดงตวอยาง 1,1 2,2 3,3 4,4 5,5 1,1 2,2 3,3 4,4 5,5 6,6 1,1 2,2 3,3 4,4 5,5 6,6 7,7 1,1 2,2 3,3 4,4 5,5 6,6 7,7 8,8 1,1 2,2 3,3 4,4 5,5 6,6 7,7 8,8 9,9 1,1 2,2 3,3 4,4 5,5 6,6 7,7 8,8 9,9 10,10 1,1 2,2 3,3 4,4 5,5 ตอนท 2 ใหนบแบบเรว โดยเพมขนทละหนง ทานใหนบอยางเรว กลาวคอ เมอหายใจเขาออกปรากฏแกใจชดเจนดแลว กใหเลกนบอยางชา ใหนบอยางเรว กาหนดแตลมทมาถงชองจมก จาก 1 ถง 5 แลวขนตนนบใหม 1 ถง 6 แลวเพมขนไปทละหนงจนถง 10 แลวเรม 1 ถง 5 ใหมอกครง จนจตใจแนวแน ดงตวอยาง 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 6 1 2 3 4 5 6 7 1 2 3 4 5 6 7 8 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 1 2 3 4 5 2.2.3 จากนนใหนสตเปลยนการกาหนดลมหายใจและการตดตามลมหายใจ โดยใชสตตามลมอยตรงจดทลมกระทบจนจตใจสงบ ในขนนใชเวลา 10 นาท 2.2.4 ผวจยรวมกบนกเรยนสรปผลการฝกในครงน โดยใหนกเรยนนาวธการกาหนดลมหายใจตามทไดรบการฝกใน ขอ 2.2 ไปใชเมอเกดความเครยดเพอลดอาการความเครยดทเกยวกบอาการปวดศรษะ ไมกระปรกระเปรา อดอดโดยการสงความคดความรสกไปยงจดทเกดอาการของความเครยดเพอใหรบรถงความสงบ การประเมนผล 1. สงเกตจากการใหความรวมมอ การมสวนรวม ความตงใจของนสตทเขารวมโปรแกรมการฝกสมาธแบบอานาปานสต

50

2. สงเกตจากการแสดงความคดเหน และการสรป การซกถาม ของนสตทเขารวมการฝกสมาธแบบอานาปานสต 2. แบบสอบถามการจดการกบความเครยด 2.1 ผวจยทาการศกษาทฤษฎ เอกสาร ตารา บทความ และงานวจยทเกยวของกบการจดการกบความเครยดทงในและตางประเทศเพอเปนแนวทางในการสรางแบบสอบถามการจดการกบความเครยด

2.2 แบบวดการจดการกบความเครยด เปนแบบสอบถามทผวจยสรางขนเอง โดยอาศยแนวคดการจดการกบความเครยด 2.3 นาแบบสอบถามการจดการกบความเครยดทผวจยสรางขนใหผทรงคณวฒ จานวน 3 ทาน ไดแก ผศ. ดร. อรพนทร ชชม ผศ. ดร. ฉนทนา ภาคบงกช และดร. วลาสลกษณ ชววลล พจารณาความเหมาะสมความสอดคลองดานเนอหา วตถประสงค นยามศพทเฉพาะ จากนนผวจยนามาปรบปรงแกไขใหมความสมบรณมากยงขน เพอใหแบบสอบถามมความเทยงตรง (Validity) เชงเนอหามากทสด 2.4 ผวจยนาแบบสอบถามทปรบปรงแลวไปทดลองใชกบนสตทไมใชกลมตวอยาง 2.5 นาขอมลทไดมาวเคราะหหาคาอานาจจาแนกรายขอ (Discrimination) โดยการคานวณคาสมประสทธสหสมพนธของเพยรสน (Item Total Correlation Coefficient) และคดเลอกขอทมคาอานาจจาแนกมากกวา .30 มาใช โดยคาอานาจจาแนกรายขอทไดมคาอยระหวาง 0.31 – 0.75 2.6 หาคาความเชอมน ( Reliability ) ของแบบสอบถามการจดการกบความเครยด โดยใชวธการหาคาสมประสทธแอลฟาของคอรนบาค ( – Coefficient ) ซงเปนคาความเชอมนชนดความสอดคลองภายในโดยคาความเชอมนของแบบสอบถามการจดการกบความเครยดเทากบ 0.94

51

ตวอยางแบบสอบถามการจดการกบความเครยด ตอนท 3 แบบสอบถามการจดการกบความเครยด คาชแจง ใหทานอานขอความทละขอแลวพจารณาวาขอความนนสอดคลองกบการกระทาหรอพฤตกรรมของทานในระดบในแลวขดเครองหมาย a ในชองทตรงกบการกระทาหรอพฤตกรรมของทาน

ขอความ ไมเคยเลย

เปน ครงคราว

บอย ๆ

เปนประจา

การเรยนในมหาวทยาลยทาใหฉนยงยากและรสกเครยด ฉนจะแกไขดวย 1. ทาจตใจใหนงสงบเพอจะไดเกดสมาธและคดวาการ เรยนเปนเรองทงาย 2. ทาใหรางกายรสกผอนคลายไมตงเครยด เมอตองเขาประชมเชยรฉนรสกเครยด ฉนจะ แกไขโดย 3. คอย ๆ ผอนลมหายใจเขา – ออกอยาง ๆ ชา เพอให รสกผอนคลาย 4. หาสาเหตของการทาใหรสกเครยดและแกไขปญหา 5. คลายกลามเนอใหรสกผอนคลาย

แบบสอบถามการจดการกบความเครยดน ประกอบดวยขอความทงหมด 43 ขอ เปน

ขอความทเกยวของกบการจดการกบความเครยด โดยมเกณฑสาหรบผตอบดงน ไมเคยเลย ให 1 คะแนน เปนครงคราว ให 2 คะแนน เปนบอย ๆ ให 3 คะแนน เปนประจา ให 4 คะแนน

52

3. แบบสอบถามบคลกภาพ แบบสอบถามบคลกภาพ เปนแบบสอบถามความคดเหนเกยวกบลกษณะพฤตกรรมการแสดงออก อนจะนาไปสแบบของบคลกภาพ ผวจยนามาจาก ยนยง ไทยใจด แบบสอบถามนพฒนามาจากแบบวด Type A – Type B Self Test ของ บอรทเนอร ซงเปนแบบสอบถามความคดเหนทจาแนกตามความหมายของคาทแตกตางกน ( Semantic Differential ) จานวน 7 ขอ แตละขอแบงคะแนนออกเปน 8 ระดบ มคาสมประสทธแอลฟาเทากบ 0.82 การแปลความหมายของคะแนน เมอรวมคะแนนไดเทาไรใหคณดวย 3 แลวแปลความหมายดงน ไดคาตงแต 100 ขนไป มบคลกภาพแบบเอ ไดคาตากวา 100 มบคลกภาพแบบบ ตวอยางแบบสอบถามบคลกภาพ ตอนท 2 แบบสอบถามเกยวกบบคลกภาพ คาชแจง แบบสอบถามนตองการทราบลกษณะพฤตกรรมของทาน ขอใหพจารณาความหมายของคาคตอไปนทงเจดค แลวขด X ทบตวเลขทตรงกบพฤตกรรมของทาน กรณาทาทกขอ 1. ไมคอยตรงเวลา 1 2 3 4 5 6 7 8 ไมเคยผดนด 2. ไมชอบแขงขนกบใคร 1 2 3 4 5 6 7 8 ชอบแขงขนกบคนอน 3. ไมเรงรอน 1 2 3 4 5 6 7 8 เรงรอนเสมอ วธดาเนนการวจย

แบบแผนการทดลอง การวจยครงนเปนการวจยเชงทดลอง โดยใชแบบแผนการทดลองแบบสมและทดสอบกอน – หลง การทดลอง ( Randomized Control Group Pretest – Posttest Design ) ( พวงรตน ทวรตน . 2540 : 62 )

53

ตารางแบบแผนการทดลองแบบ Randomized Control Group Pretest – Posttest Design

กลม ทดสอบกอน ทดลอง ทดสอบหลง RE T1 X T2

RC T1 ~X T2

เมอ RE แทน กลมตวอยางทไดจากการสม กาหนดใหเปนกลมทดลอง

RC แทน กลมตวอยางทไดจากการสม กาหนดใหเปนกลมควบคม T1 แทน การทดสอบกอนการทดลอง T2 แทน การทดสอบหลงการทดลอง X แทน ไดรบการฝกวธการจดการกบความเครยด

~X แทน ไมไดรบการฝกวธการจดการกบความเครยด การเกบรวบรวมขอมล ในการดาเนนการเกบรวบรวมขอมล ผวจยแบงการดาเนนการเปน 3 ระยะ คอ 1. ระยะเตรยมการทดลอง 1.1 ผวจยตดตอบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ เพอขออนญาตเกบรวบรวมขอมล 1.2 ผวจยเตรยมอปกรณทจะใชในการฝกวธการจดการกบความเครยด 1.3 ผวจยใหนสตคณะศกษาศาสตร ชนปท 1 ทงหมดทาแบบสอบถามบคลกภาพและแบบสอบถามการจดการกบความเครยดกอนจดกจกรรม (Pretest)

1.4 คดเลอกจากนสตบคลกภาพแบบเอทมคะแนนการจดการกบความเครยดตาท สดในกลม จานวน 20 คน และนสตบคลกภาพแบบบทมคะแนนการจดการกบความเครยดตาทสดในกลม จานวน 20 คน รวมนสตทงหมดมจานวน 40 คน 1.5 จากนนทาการสมนสตทงบคลกภาพแบบเอและบคลกภาพแบบบ เพอเขากลมทดลองและกลมควบคม โดยมขนตอนของการสมดงน 1.5.1 สมนสตบคลกภาพแบบเอทมคะแนนการจดการกบความเครยดตาทสดโดยเรยงลาดบจากนสตทมคะแนนการจดการกบความเครยดตาทสดไปหานสตทมคะแนนการ

54

จดการกบความเครยดสงทสดจานวน 20 คน โดยวธการสมอยางงาย ( Simple Random Sampling ) เพอเขากลมทดลอง จานวน 10 คน และกลมควบคม จานวน 10 คน 1.5.1 สมนสตบคลกภาพแบบบทมคะแนนการจดการกบความเครยดตาทสดโดยเรยงลาดบจากนสตทมคะแนนการจดการกบความเครยดตาทสดไปหานสตทมคะแนนการจดการกบความเครยดสงทสดจานวน 20 คน โดยวธการสมอยางงาย ( Simple Random Sampling ) เพอเขากลมทดลอง จานวน 10 คน และกลมควบคม จานวน 10 คน

ดงนนในกลมทดลองทงหมดจานวน 20 คน ประกอบดวยนสตบคลกภาพแบบเอ จานวน 10 คน และบคลกภาพแบบบ จานวน 10 คน สวนกลมควบคมทงหมดจานวน 20 คน ประกอบดวยนสตบคลกภาพแบบเอ จานวน 10 คน และบคลกภาพแบบบ จานวน 10 คน ดวยเชนกน

2. ระยะเวลาในการทดลอง การทดลองครงนใชระยะเวลาในการทดลอง 8 ครง โดยใชเวลาครงละ 60 นาท โดยผวจยจะใชเวลาในการใหการทดลอง (Treatment) ในชวงเวลาหลงเลกเรยนเพอมใหเปนการกระทบกระเทอนเวลาเรยนของกลมตวอยาง โดยผวจยจะฝกตามโปรแกรมทกาหนดซงแตละโปรแกรมทใชฝกนนมจดประสงคดงน ครงท 1 ปฐมนเทศ 1. เพอสรางความคนเคยระหวางผวจยกบนสต และนสตกบนสต 2. เพอใหนสตทราบและเขาใจวตถประสงค และวธการจดการกบความเครยด ตลอดจนระยะเวลาและสถานท ครงท 2 –3 การฝกสมาธแบบอานาปานสต เพอใหนสตรขนตอนและการปฏบตสมาธแบบอานาปานสตอยางถกตอง ครงท 4 –5 การคดแบบอรยสจ เพอใหนสตรจกและคดแกปญหาดวยการคดแบบอรยสจได ครงท 6 – 7 การฝกเกรงและคลายกลามเนอ เพอใหนสตรวธการและขนตอนการปฏบตการฝกเกรงและคลายกลามเนออยางถกวธ ครงท 8 ปจฉมนเทศ เพอเปนการสรปการฝกวธการจดการกบความเครยดและใหนสตกลาวถงผลทเกดขนแกตนเอง สวนกลมตวอยางทเปนกลมควบคมผวจยจะไมใหวธการฝกใด ๆ แกนสตกลมควบคม

55

3. ระยะหลงการทดลอง หลงจากสนสดการทดลอง ผวจยทาการวดการจดการกบความเครยด กบกลมทไดรบการฝกวธการจดการกบความเครยด และกลมทไมไดรบการฝกวธการจดการกบความเครยด เมอไดคะแนนทงหมดแลวนาคะแนนทไดมาวเคราะหทางสถตเพอทดสอบสมมตฐาน การวเคราะหขอมล เมอเกบรวบรวมขอมลไดตามความตองการแลว นาขอมลทงหมดมาตรวจสอบความถกตองสมบรณ แลวทาการวเคราะหดวยโปรแกรมสาเรจรป เพอพสจนสมมตฐานและนามาเสนอผลการวเคราะหขอมล โดยมสถตทใชในการวเคราะหขอมลดงน

1. สถตทใชในการหาคณภาพเครองมอ ประกอบดวย 1.1 สถตหาคาความเชอมนแบบแอลฟา ( – Coefficient ) 1.2 สถตหาคาอานาจจาแนกรายขอ (Item Total Correlation Coefficient)

2. สถตทใชในการทดสอบสมมตฐาน ประกอบดวย 2.1 คาเฉลย (Mean) 2.2 คาเบยงเบนมาตรฐาน (S) 2.3 t – test แบบกลมตวอยาง 2 กลมไมเปนอสระตอกน ( t – test dependent

sample) 2.4 t – test แบบกลมตวอยาง 2 กลมเปนอสระตอกน ( t – test independent

sample) 2.5 การวเคราะหความแปรปรวนแบบ 2 ทาง ( Two – way ANOVA )

บทท 4 ผลการวเคราะหขอมล

สญลกษณทใชในการวเคราะหขอมล ในการนาเสนอผลการวเคราะหขอมลและแปลผลของการศกษาในครงน ผวจยไดกาหนดสญลกษณตาง ๆ ทใชแทนความหมายดงตอไปน N แทน จานวนนสตทเปนกลมตวอยาง X แทน คาคะแนนเฉลยของกลมตวอยาง D แทน ผลตางของคะแนนการจดการกบความเครยดของนสตกอนและหลงการทดลอง

S แทน คาความเบยงเบนมาตรฐาน Sd แทน คาความเบยงเบนมาตรฐานของผลตางของคะแนนของกลมตวอยาง t แทน คาอตราสวนวกฤตของการแจกแจงแบบท P แทน ระดบนยสาคญทางสถต df แทน ระดบของความเปนอสระ SS แทน ผลรวมของกาลงสอง MS แทน คาเฉลยของกาลงสอง F แทน คาสถต F ทไดจากการคานวณ ผลการวเคราะหขอมล ในการศกษาคนควา ผวจยดาเนนการวเคราะหขอมลดงน 1. เปรยบเทยบการจดการกบความเครยดของนสตกลมทดลองและกลมควบคม กอนทาการทดลอง 2. เปรยบเทยบการจดการกบความเครยดของนสตกลมทดลอง กอนและหลงจากการทดลอง 3. เปรยบเทยบการจดการกบความเครยดของนสตกลมทดลองและกลมควบคม หลงจากทาการทดลอง

57

4. การวเคราะหความแปรปรวนของคะแนนการจดการกบความเครยด หลงการทดลองของนสตบคลกภาพแบบเอและบคลกภาพแบบบ ทไดรบการฝกวธการจดการกบความเครยด ดงแสดงผลการวเคราะหขอมลในตาราง 2 , 3 , 4 , 5 และ 6 ตามลาดบ ตาราง 2 คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน ของตวแปรการจดการกบความเครยด เมอจาแนก ตามกลมและบคลกภาพ กลม จานวน กอนการทดลอง หลงการทดลอง X S X S กลมทดลอง 20 94.90 13.73 119.40 19.15 Type A 10 94.00 15.28 117.90 21.77 Type B 10 95.80 12.74 120.90 17.15 กลมควบคม 20 97.50 20.37 95.40 22.34 Type A 10 100.80 21.16 99.70 23.68 Type B 10 95.10 20.26 91.10 21.25

จากตาราง 2 พบวา กอนการทดลองคะแนนการจดการกบความเครยดเฉลยรวมของกลมทดลองตากวากลมควบคม หลงการทดลองคะแนนการจดการกบความเครยดเฉลยรวมของกลมทดลองสงกวากลมควบคม และในกลมทดลองนสต Type B มคะแนนการจดการกบความเครยดสงกวานสต Type A ทงกอนการทดลองและหลงการทดลอง สวนในกลมควบคมนสต Type A มคะแนนการจดการกบความเครยดสงกวานสต Type B ทงกอนการทดลองและหลงการทดลอง

58

ตาราง 3 ผลการเปรยบเทยบคะแนนเฉลยการจดการกบความเครยด กอนการทดลองของกลม ทดลองทไดรบการฝกวธการจดการกบความเครยด กบกลมควบคมทไมไดรบการฝกวธการจด การกบความเครยด

กลม N X S t P

กลมทดลอง 20 94.90 13.73 -.56 .58 กลมควบคม 20 97.95 20.37

จากตาราง 2 พบวา กอนการทดลองนสตในกลมทดลองทไดรบการฝกวธการจดการกบความเครยด กบนสตในกลมควบคมทไมไดรบการฝกวธการจดการกบความเครยด มการจดการกบความเครยดไมแตกตางกน

59

ตาราง 4 ผลการเปรยบเทยบคะแนนเฉลยการจดการกบความเครยดของกลมทดลองทไดรบการฝก วธการจดการกบความเครยด กอนและหลงจากการไดรบการฝกวธการจดการกบความเครยด

การจดการกบความเครยด N X D Sd t P

กอนการทดลอง 20 94.90 24.50 16.48 6.48 .00 หลงการทดลอง 20 119.40 จากตาราง 3 พบวา นสตในกลมทดลองทไดรบการฝกวธการจดการกบความเครยด มการจดการกบความเครยดสงขนหลงจากไดรบการฝกวธการจดการกบความเครยด อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01

60

ตาราง 5 ผลการวเคราะหความแปรปรวนของคะแนนการจดการกบความเครยด ภายหลงการ ทดลองโดยพจารณาตาม กลมและบคลกภาพ

แหลงความแปรปรวน df SS MS F P กลม 1 5760.00 5760.00 12.93 .00 บคลกภาพ 1 78.40 78.40 .18 .68 กลม X บคลกภาพ 1 336.40 336.40 .74 .39 ภายในเซล 36 16032.80 445.36 รวม 39 22207.60 จากตาราง 5 พบวา นสตในกลมทดลองทไดรบการฝกวธการจดการกบความเครยดมการจดการกบความเครยดสงกวานสตในกลมควบคมทไมไดรบการฝกวธการจดการกบความเครยด อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 ซงเปนไปตามสมมตฐานขอ 1 สาหรบนสตทมบคลกภาพตางกนคอบคลกภาพแบบเอและบคลกภาพแบบบมการจดการกบความเครยดไมแตกตางกน นนคอนสตบคลกภาพแบบเอและนสตบคลกภาพแบบบมการจดการกบความเครยดใกลเคยงกน และไมพบปฏสมพนธระหวางการไดรบการฝกวธการจดการกบความเครยดกบบคลกภาพแบบเอและบคลกภาพแบบบทมตอการจดการกบความเครยดของนสต ซงไมเปนไปตามสมมตฐานขอ 2

บทท 5 สรปผล อภปราย และขอเสนอแนะ

งานวจยเรอง ผลของการใชวธการจดการกบความเครยดโดยการฝกสมาธ การคดแบบ

อรยสจ และการฝกเกรงและคลายกลามเนอ เพอการจดการกบความเครยด ของนสตมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ในครงนเปนงานวจยเชงทดลองทเกบรวบรวมขอมลจากนสตชนปท 1 คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ผวจยจะไดทาการประมวลผลการวเคราะหขอมล สรปและอภปรายผลตาม สมมตฐานทตงไวเปนอนดบแรก เพอใหทราบวาขอมลทรวบรวมมาสนบสนนการคาดหมายหรอเปนไปตามจดประสงค ทตงไวมากนอยเพยงใด ตอจากนนจะเปนการอภปรายผลในประเดนทเชอมโยงการพฒนาลกษณะตาง ๆ ของนสตมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒทเขารวมกจกรรมการฝกวธการจดการกบความเครยด โดยสามารถสรปขนตอนการวจยและผลของการวจยไดดงน คอ ความมงหมายของการวจย ในการวจยครงนผวจยไดตงความมงหมายไวดงน

1. เพอศกษาผลของการใชวธการจดการกบความเครยดของนสตมหาวทยาลย ศรนครนทรวโรฒ 2. เพอศกษาปฏสมพนธระหวางบคลกภาพของนสตกบวธการจดการกบความเครยดตอการจดการความเครยดของนสตมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

สมมตฐานในการวจย 1. นสตทไดรบการฝกวธการจดการกบความเครยดในกลมทดลองมการจดการกบความเครยดสงกวานสตทไมไดรบการฝกวธการจดการกบความเครยดในกลมควบคม 2. นสตบคลกภาพแบบเอทไดรบการฝกวธการจดการกบความเครยดมการจดการกบ ความเครยดสงกวานสตบคลกภาพแบบบทไดรบการฝกวธการจดการกบความเครยด

62

วธการดาเนนการวจย การกาหนดประชากรและกลมตวอยาง

ประชากร การวจยครงน ประชากร คอ นสตมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ระดบปรญญาตร ปการศกษา 2546 ชนปท 1 คณะศกษาศาสตร ภาคเรยนท 2 กลมตวอยาง กลมตวอยางทใชในการศกษาครงน เปนนสตมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ระดบปรญญาตร ปการศกษา 2546 ชนปท 1 คณะศกษาศาสตร ภาคเรยนท 2 ทอาสาสมครเขารวมกจกรรมของผวจย โดยมวธการคดเลอกกลมตวอยาง ดงน 1. ใหนสตคณะศกษาศาสตร ชนปท 1 ภาคเรยนท 2 ทอาสาสมครเขารวมกจกรรมทาแบบทดสอบการจดการกบความเครยดและแบบทดสอบบคลกภาพ 2. คดเลอกจากนสตบคลกภาพแบบเอทมคะแนนการจดการกบความเครยดตาทสดในกลม จานวน 20 คน และนสตบคลกภาพแบบบทมคะแนนการจดการกบความเครยดตาทสดในกลม จานวน 20 คน รวมนสตทงหมดมจานวน 40 คน 3. จากนนทาการสมนสตทงบคลกภาพแบบเอและบคลกภาพแบบบ เพอเขากลมทดลองและกลมควบคม ดวยวธการสมอยางงาย ( Simple Random Sampling ) 4. สมนสตบคลกภาพแบบเอ เพอเขากลมทดลอง จานวน 10 คน และกลมควบคม จานวน 10 คน 5. สมนสตบคลกภาพแบบบ เพอเขากลมทดลอง จานวน 10 คน และกลมควบคม จานวน 10 คน ดงนนในกลมทดลองทงหมดจานวน 20 คน ประกอบดวยนสตบคลกภาพแบบเอ จานวน 10 คน และบคลกภาพแบบบ จานวน 10 คน สวนกลมควบคมทงหมดจานวน 20 คน ประกอบดวยนสตบคลกภาพแบบเอ จานวน 10 คน และบคลกภาพแบบบ จานวน 10 คน ดวยเชนกน ระยะเวลาในการทดลอง การทดลองครงนใชระยะเวลาในการทดลอง 8 ครง โดยใชเวลาครงละ 60 นาท โดยผวจยจะใชเวลาในการใหการทดลอง ( Treatment ) ในชวงเวลาหลงเลกเรยนเพอมใหเปนการ

63

กระทบกระเทอนเวลาเรยนของกลมตวอยางทเปนกลมทดลองและกลมควบคม โดยผวจยจะฝกตามโปรแกรมทกาหนดในภาคปลายของปการศกษา 2546 เครองมอทใชในการวจย 1. โปรแกรมการไดรบการฝกวธการจดการกบความเครยด 2. แบบสอบถามการจดการกบความเครยด 3. แบบสอบถามบคลกภาพ วธดาเนนการทดลอง การวจยครงนเปนการวจยเชงทดลอง ( Experiment research ) โดยใชแบบแผนการทดลองแบบสมและทดสอบกอน – หลง การทดลอง ( Randomized Control Group Pretest – Posttest Design ) ตารางแบบแผนการทดลองแบบ Randomized Control Group Pretest – Posttest Design

กลม ทดสอบกอน ทดลอง ทดสอบหลง RE T1 X T2

RC T1 ~X T2 เมอ RE แทน กลมตวอยางทไดจากการสมกาหนดใหเปนกลมทดลอง

RC แทน กลมตวอยางทไดจากการสมกาหนดใหเปนกลมควบคม T1 แทน การทดสอบกอนการทดลอง T2 แทน การทดสอบหลงการทดลอง X แทน การไดรบการฝกวธการจดการกบความเครยด

~X แทน การไมไดรบการฝกวธการจดการกบความเครยด การวจยในครงนมการดาเนนการแบงเปน 3 ระยะ ดงน

1. ระยะเตรยมการทดลอง

64

1.1 ผวจยตดตอบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ เพอขออนญาตเกบรวบรวมขอมล 1.2 ผวจยเตรยมอปกรณทจะใชในการฝกวธการจดการกบความเครยด 1.3 ผวจยใหนสตคณะศกษาศาสตร ชนปท 1 ภาคเรยนท 2 ทอาสาสมครเขารวมกจกรรมทาแบบสอบถามการจดการกบความเครยดกอนการจดกจกรรม ( Pretest ) และแบบสอบถามบคลกภาพ 1.4 คดเลอกนสตทมบคลกภาพแบบเอ จานวน 20 คน และนสตบคลกภาพแบบบ จานวน 20 คน รวมเปนจานวน 40 คน 1.5จากนนทาการสมนสตทงบคลกภาพแบบเอและบคลกภาพแบบบเพอเขากลมทดลองและกลมควบคม โดยมขนตอนของการสมดงน 1.5.1 สมนสตบคลกภาพแบบเอ จานวน 20 คน โดยวธการสมอยางงาย ( Simple Random Sampling ) เพอเขากลมทดลอง จานวน 10 คน และกลมควบคม จานวน 10 คน 1.5.2 สมนสตบคลกภาพแบบบ จานวน 20 คน โดยวธการสมอยางงาย ( Simple Random Sampling ) เพอเขากลมทดลอง จานวน 10 คน และกลมควบคม จานวน 10 คน ดงนนในกลมทดลองทงหมดจานวน 20 คน ประกอบดวยนสตบคลกภาพแบบเอ จานวน 10 คน และบคลกภาพแบบบ จานวน 10 คน สวนกลมควบคมทงหมดจานวน 20 คน ประกอบดวยนสตบคลกภาพแบบเอ จานวน 10 คน และบคลกภาพแบบบ จานวน 10 คน ดวยเชนกน 2. ระยะดาเนนการทดลอง การทดลองครงนใชระยะเวลาในการทดลอง 8 ครง โดยใชเวลาครงละ 60 นาท โดยผวจยจะใชเวลาในการใหการทดลอง ( Treatment ) ในชวงเวลาหลงเลกเรยนเพอมใหเปนการกระทบกระเทอนเวลาเรยนของกลมตวอยางทเปนกลมทดลองและกลมควบคม โดยผวจยจะฝกตามโปรแกรมทกาหนด ดงน ครงท 1 ปฐมนเทศ ครงท 2 – 3 การฝกสมาธแบบอานาปานสต เปนการจดการกบความเครยดทางดานอารมณ ครงท 4 – 5 การคดแบบอรยสจ เปนการจดการกบความเครยดทางดานการนกคด

65

ครงท 6 – 7 การฝกเกรงและคลายกลามเนอ เปนการจดการกบความเครยดทางดานสรระ ครงท 8 ปจฉมนเทศ สวนกลมตวอยางทเปนกลมควบคมผวจยจะไมใหวธการฝกใด ๆ แกนสตกลมควบคม 3. ระยะหลงการทดลอง หลงจากสนสดการทดลอง ผวจยทาการวดการจดการกบความเครยด ( Posttest ) กลบกลมทไดรบการฝกวธการจดการกบความเครยด และกลมทไมไดรบการฝกวธการจดการกบความเครยด เมอไดคะแนนทงหมดแลวนาคะแนนทไดมาวเคราะหทางสถตเพอทดสอบสมมตฐาน การวเคราะหขอมล เมอเกบรวบรวมขอมลไดครบถวนตามความตองการแลว นาขอมลทงหมดมาตรวจสอบความถกตองสมบรณ แลวทาการวเคราะหดวยโปรแกรมสาเรจรป เพอพสจนสมมตฐานและนามาเสนอผลการวเคราะหขอมล โดยมสถตทใชในการวเคราะหขอมล ดงน 1. t – test แบบกลมตวอยาง 2 กลม ไมเปนอสระตอกน ( t – test dependent sample ) เพอเปรยบเทยบคะแนนการจดการกบความเครยดของนสตมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ กอนและหลงไดรบการฝกวธการจดการกบความเครยด 2. t – test แบบกลมตวอยาง 2 กลม เปนอสระตอกน ( t – test independent sample ) เพอเปรยบเทยบคะแนนการจดการกบความเครยดของนสตมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ กอนการไดรบการฝกวธการจดการกบความเครยด ของกลมทดลองและกลมควบคม 3. การวเคราะหความแปรปรวนแบบ 2 ทาง ( Two way ANOVA ) เพอเปรยบเทยบความแปรปรวนของคะแนนการจดการกบความเครยดหลงการทดลอง พจารณาตามตวแปรบคลก ภาพและกลม ( การไดรบการฝกวธการจดการกบความเครยด )

66

สรปผลการวจย จากการวจยสามารถสรปผลการทดลองไดดงน 1. นสตทไดรบการฝกวธการจดการกบความเครยดในกลมทดลอง มการจดการกบความเครยดสงกวานสตทไมไดรบการฝกวธการจดการกบความเครยดในกลมควบคม อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 2. ไมพบปฏสมพนธระหวางการไดรบการฝกวธการจดการกบความเครยดกบบคลกภาพทมตอการจดการกบความเครยดของนสต อภปรายผล 1. จากสมมตฐาน 1 กลาววา “ นสตทไดรบการฝกวธการจดการกบความเครยดในกลมทดลองจะมการจดการกบความเครยดสงกวานสตทไมไดรบการฝกวธการจดการกบความเครยดในกลมควบคม เมอสนสดการทดลอง ” สมมตฐานนไดคาดหมายวาการจดการกบความเครยดของกลมทดลองสงกวากลมควบคม เมอสนสดการทดลอง ในการวเคราะหขอมลเพอสารวจสมมตฐานน ผวจยไดทาการวเคราะหขอมลโดยใชวธการ t – test แบบกลมตวอยาง 2 กลมเปนอสระตอกน ( t – test independent sample ) และพบวา กลมทดลองทไดรบการฝกวธการจดการกบความเครยด มคะแนนการจดการกบความเครยดสงกวากลมควบคมทไมไดรบการฝกวธการจดการกบความเครยด อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 ทงนอาจเปนเพราะ กจกรรมการฝกวธการจดการกบความเครยดมประสทธภาพ สามารถนามาใชพฒนาการจดการกบความเครยดของนสตมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒใหมากกวาเดมได ทงนเพราะในระหวางการทดลองผวจยไดจดกจกรรมเกยวกบการจดการกบความเครยดโดยใหนสตทดลองทากจกรรมทกอยางทงการฝกสมาธ การคดแบบอรยสจ และการฝกเกรงและคลายกลามเนอทาใหกลมทดลองไดรบประสบการณ ไดรบความเขาใจ และตอบสนองไดตรงกบจดมงหมายของการฝกไดอยางถกตอง ซงสงผลใหกลมทดลองมพฒนาการดานการจดการกบความเครยดใหสงขน ดวยเหตผลดงกลาวขางตนแสดงใหเหนวา กจกรรมการฝกวธการจดการกบความเครยดสามารถพฒนาการจดการกบความเครยดของนสตมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒได ซงเปนการจดการกบความเครยดทางดานอารมณ ความนกคด และทางสรระ โดยมงานวจยทสอดคลองกบการวจยขางตนไดแก งานวจยของ ฐตวสส สขปอม ( 2545 : บทคดยอ ) ทไดทาการเปรยบเทยบผลของการฝกสมาธแบบอานาปานสตกบการฝกผอนคลายกลามเนอ ทมตอความเครยดในการเรยน

67

ของนกเรยน ชนมธยมศกษาปท 2 จานวน 40 คน เปนกลมทดลอง 2 กลม กลมละ 20 คน โดยกลมทดลองท 1 ไดรบการฝกสมาธแบบอานาปานสต และกลมทดลองท 2 ไดรบการฝกผอนคลายกลามเนอ ผลการศกษาพบวา นกเรยนชนมธยมศกษาปท 2 มความเครยดในการเรยนลดลง หลงจากไดรบการฝกสมาธแบบอานาปานสต อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 นกเรยนชนมธยมศกษาปท2 มความเครยดในการเรยนลดลง หลงจากไดรบการฝกการผอนคลายกลามเนออยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 และนกเรยนชนมธยมศกษาปท 2 ทไดรบการฝกสมาธแบบอานาปานสต กบนกเรยนทไดรบการฝกการผอนคลายกลามเนอ มความเครยดในการเรยนลดลงไมแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต ซงสามารถทจะสรปผลไดวาการฝกสมาธแบบอานาปานสตและกาฝกผอนคลายกลามเนอ สามารถทจะจดการกบความเครยดได ซงสอดคลองกบผลการวจยของ สรศกด จนพลา ( 2533 : 139 ) ทศกษาเรอง ผลการฝกสมาธแบบอานาปานสตทมตอบคลกภาพของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 4 โรงเรยนอานาจเจรญ จงหวดอบลราชธาน ซงพบวา นกเรยนทไดรบการฝกสมาธแบบอานาปานสตมบคลกภาพดกวานกเรยนทไดรบการสอนสมาธแบบปกต 3 ดานดงกลาว คอ มบคลกภาพดานความตองการแสดงออก และดานความตองการเขาใจตนเอง ผอน และดานความตองการมอานาจเหนอผอน อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 และสอดคลองกบผลการวจยของ คาเบท ซนน ( สรอยสดา อมอรณรกษ. 2543 : 11; อางองมาจาก Kabat – Zinn , J. 1982. General Hospital Psychiatry ) ทศกษาเรองโปรแกรมการฝกสมาธในการรกษาอาการของผปวยนอกทเปนโรคเรอรง ซงพบวา การฝกสมาธจะชวยลดความรสกในดานลบตอรางกาย ความผดปกตทางอารมณ ความวตกกงวล และอาการซมเศรา เชนเดยวกบการศกษาของ ดวงใจ กสานตกล และคณะ ( 2529 : 176 –190 ) ททาการวจยเรองผลของการฝกสมาธตอสขภาพจต โดยวดเปรยบเทยบระดบอารมณซมเศราในเยาวชนอาย 15 – 25 ป จานวน 136 คน โดยใชแบบทดสอบวดอารมณเศรา ซอเอส – ด ( Center for Epideology studies – Depression Scale : CES – D ) พบวาคาเฉลยซอเอส – ด ลดลงอยางมนยสาคญทางสถต สาหรบการจดการกบความเครยดทางดานสรระ โดยวธการฝกเกรงและคลายกลามเนอ สามารถทาใหความเครยดลดลงได ซงสอดคลองกบงานวจยของ ชศร เลศรตนเดชากล ( 2532 : 49 – 52 ) ศกษาผลของการฝกผอนคลายกลามเนอเพอลดความเครยดของนกศกษาชนปท 1 วทยาลยเทคโนโลยอตสาหกรรม สถาบนเทคโนโลยพระเจาจอมเกลา พระนครเหนอ กลมตวอยางเปนนกศกษาชนปท 1 ทมคะแนนความเครยดสงกวาเปอรเซนตไทลท 75 ขนไป จานวน 16 คน แบงเปนกลมทดลองและกลมควบคม กลมละ 8 คน กลมทดลองไดรบการฝกผอนคลายกลามเนอ 12 ครง ครงละ 45 นาท เปนเวลา 6 สปดาห สวนกลมควบคมไดรบขอสนเทศเกยวกบความเครยด ผลการวจยพบวา

68

นกศกษาทไดรบการฝกผอนคลายกลามเนอมความเครยดลดดลงมากกวานกศกษาทไดรบการใหขอสนเทศ อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 เชนเดยวกบผลการวจยของ ทองแท ศลาขาว ( 2536 : 53 ) ศกษาเรอง ผลการฝกผอนคลายกลามเนอทมตอความวตกกงวลดานการเรยน ของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 6 โรงเรยนปทมวไล จงหวดปทมธาน พบวา การฝกผอนคลายกลามเนอชวยลดความวตกกงวลดานการเรยนของนกเรยนลดลงมากทสดตามลาดบคอ อาการทเกดขนทางดานอารมณ ดานรางกาย และดานพฤตกรรมการแสดงออก อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 ในการจดการกบความเครยดทางดานความนกคด โดยใชวธการจดการกบความเครยดแบบการคดแบบอรยสจนน มงานวจยทสอดคลองดงน สมาน สาครจตร ( 2532 : บทคดยอ ) ไดศกษาผลสมฤทธทางการเรยนคณตศาสตรเจตคตของนกเรยนทมตอครและการเรยนคณตศาสตรของนกเรยนชนระถมศกษาปท 3 ทเรยนดวยวธสอนแบบสรางศรทธาและโยนโสมนสการ ผลการวจยพบวา นกเรยนทเรยนคณตศาสตรดวยวธสอนแบบสรางศรทธาและโยนโสมนสการ มการเรยนรและมการพฒนาดานผลสมฤทธทางการเรยนสงขนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 ซงสอดคลองกบ พจนารถ บวเขยว ( 2535 : บทคดยอ ) ไดทาการศกษาผลสมฤทธทางการเรยนและความสามารถในการวเคราะหตนเองของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 2 ทสอนโดยการสอนแบบแกปญหาทใชวธคดแบบโยนโสมนสการ ผลการวจยพบวา ผลสมฤทธทางการเรยนวชาจรยธรรมกบบคคลของกลมทดลองและกลมควบคมแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 เชนเดยวกบ ปราณ สมสกล ( 2538 : บทคดยอ ) ไดเปรยบเทยบผลสมฤทธทางการเรยนวชาพทธศาสนา การใชเหตผลเชงจรยธรรมในการตดสนใจของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 4 ทเรยนโดยการสอนคดแบบโยนโสมนสการ กบการสอนตามคมอคร พบวาผลสมฤทธทางการเรยนวชาพระพทธศาสนาของกลมทดลองกบกลมควบคมแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 จากงานวจยทงหมดนจะเหนไดวาการคดแบบโยนโสมนสการมประโยชนทางดานการเรยนของนกเรยนทาใหนกเรยนมผลสมฤทธทางการเรยนทสงขน ดงนนผวจยจงคดวาการคดแบบโยนโสมนสการจะสามารถชวยจดการกบความเครยดทางดานความนกคดของนสตได จากเหตผลดงกลาวขางตนนเองจงทาใหนสตในกลมทดลองทไดรบการฝกวธการจดการกบความเครยด ประกอบดวย การฝกสมาธ เปนการจดการกบความเครยดดานอารมณ การคดแบบอรยสจ เปนการจดการกบความเครยดทางดานการนกคด และการฝกเกรงและคลายกลามเนอ เปนการจดการกบความเครยดทางดานสรระ มการจดการกบความเครยดสงกวานสตในกลมควบคม

69

2. จากสมมตฐาน 2 กลาววา “ นสตบคลกภาพแบบเอทไดรบการฝกวธการจดการกบความเครยดจะมการจดการกบความเครยดสงกวานสตบคลกภาพแบบบทไดรบการฝกวธการจดการกบความเครยด เมอสนสดการทดลอง ” สมมตฐานนไดคาดหมายวาบคลกภาพและกลม ( การไดรบการฝกวธการจดการกบความเครยด ) จะมผลตอการจดการกบความเครยด โดยกลมทดลองบคลกภาพแบบเอจะมการจดการกบความเครยดสงกวากลมทดลองบคลกภาพแบบบ กลมควบคมบคลกภาพแบบเอ และกลมควบคมบคลกภาพแบบบ ในการวเคราะหขอมลเพอตรวจสอบสมมตฐานน ผวจยไดทาการวเคราะหขอมลโดยวธการวเคราะหความแปรปรวนแบบ 2 ทาง ( Two way ANOVA ) และพบวาผลการทดลองไมพบปฏสมพนธ ระหวางการไดรบการฝกวธการจดการกบความเครยดกบบคลกภาพทมตอการจดการกบความเครยดของนสต อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 ทงนเนองมาจากการไดรบวธการจดการกบความเครยด ประกอบดวยการฝกสมาธ การคดแบบอรยสจ และการฝกเกรงและคลายกลามเนอ มลกษณะเหมาะสมกบทกบคลกภาพ คอไมวาจะมบคลกภพแบบใดกสามารถใชวธการจดการกบความเครยดไดไมแตกตางกนทงบคลกภาพแบบเอและบคลกภาพแบบบ ซงสอดคลองกบงานวจยของ อษา เชาวลต ( 2540 : 185 –186 ) ทไดศกษาปจจยบางประการทมสวนเกยวของกบการเผชญปญหาของนกศกษาพยาบาล จานวน 172 คนผลการศกษาพบวา นกศกษาพยาบาลบคลกภาพแบบเอ และนกศกษาพยาบาลบคลกภาพแบบบ มการเผชญความปญหาไมแตกตางกน ทงนอาจเปนเพราะวากลมตวอยางเปนนกศกษาพยาบาล ซงเปนลกษณะของกลมทตองทางานรวมกน อยในชวงวยรนเหมอนกน พกอยในหอพกของวทยาลยเดยวกน ทาใหลกษณะพฤตกรรมทแสดงออกมาจะมลกษณะใกลเคยงกน เชนเดยวกบการวจยในครงน กลมทดลองและกลมควบคม ทเปนนสตบคลกภาพแบบเอและนสตบคลกภาพแบบบ มการจดการกบความเครยดทไมแตกตางกน เปนเพราะนสตในคณะเดยวกน การเรยนในวชาตาง ๆ ในชนปท 1 มลกษณะของวชาพนฐานทจะตองเรยนเหมอน และตองทากจกรรมอยรวมกนเสมอ มนสตเอกประถมศกษา คณะศกษาศาสตร ตองอยหอพกเดยวกน และตองเปนนสตทอยตางจงหวด จงทาใหนสตบคลกภาพแบบเอและบคลกภาพแบบบมการจดการกบความเครยดทไมแตกตางกน เชนเดยวกบ สนวล จาคา ( 2544 : 78 – 79 ) ทไดศกษาความสมพนธระหวางบคลกภาพหาองคประกอบกบวธเผชญความเครยด ของขาราชการตารวจ จานวน 219 คน ผลการศกษาพบวา บคลกภาพแสดงตว , บคลกภาพเปดกวาง , บคลกภาพออนโยน และบคลกภาพมสต มความสมพนธทางบวกกบวธเผชญความเครยดแบบมงแกไขปญหา และบคลกภาพหวนไหว มความสมพนธทางบวกกบวธ

70

เผชญความเครยดแบบมงแกไขอารมณ นนหมายถงบคลกภาพหาองคประกอบมความสมพนธทางบวกกบวธเผชญความเครยดทงแบบมงแกไขปญหา และแบบมงแกไขอารมณ

สาหรบในกาวจยในครงนเปนการทดลองมกจกรรมของกลมทดลอง จะเปนการไดรบการฝกวธการจดการกบความเครยด ซงประกอบดวยการฝกสมาธ การคดแบบอรยสจ และการฝกเกรงและคลายกลามเนอ ซงเปนการจดการกบความเครยดทางดานอารมณ ความนกคด และทางสรระ ซงนสตทเขารวมกจกรรมสาหรบในกลมทดลอง เปนนสตทมาจากการอาสาสมครเขารวมกจกรรม ซงนสตทกคนมความตงใจทจะปฏบตกจกรรม เพราะกจกรรมทผวจยไดดาเนนการฝกนนมประโยชนในการจดการกบความเครยด ทาใหนสตในกลมทดลองสามารถทจะนาเอาไปปฏบตในชวตประจาได จากการทผวจยไดสอบถามถงความรสกของนสตในกลมทดลองหลงจากการเขารวมกจกรรมในครงน พบวา นสตในกลมทดลองทงบคลกภาพแบบเอและบคลกภาพแบบบ จะมความรสกคลาย ๆ กน คอ รสกวาตนเองไดรบประโยชนจากการเขารวมกจกรรมในครงน มความสนกสนานและผวจยมความเปนกนเอง สามารถวธการจดการกบความเครยดไปใชประโยชนในชวตประจาวนได ซงแสดงใหเหนวาการไดรบการฝกวธการจดการกบความเครยดมความเหมาะสมกบทกบคลกภาพ

ขอเสนอแนะเพอการปฏบต 1. จากการศกษาครงนแสดงใหเหนวา การไดรบการฝกวธการจดการกบความเครยดสามารถทาใหนสตชนปท 1 คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ มการจดการกบความเครยดไดดขน ดงนน อาจารย ผทเกยวของ และผทสนใจสามารถนากจกรรมดงกลาวไปปรบใชกบนสตคณะตาง ๆ ได โดยสามารถนาไปอยในกจกรรมของกองกจการนสตได 2. สาหรบในการฝกวธการจดการกบความเครยดนนควรหาสถานทเงยบ ไมมผคนพลกพลานเพอจะไดไมเปนการทาลายสมาธของผทเขารบการฝก และในขณะทดาเนนการฝกนนควรมการปลอยผทเขารบการฝกนนไดพก เพอทจะทาใหกจกรรมนนไมเครงเครยดจนเกนไป สาหรบผทจะนาการฝกวธการจดการกบความเครยด ควรมการศกษาจดมงหมาย ลาดบขนตอนใหเขาใจและควรมประสบการณในการฝก หรอทกษะความชานาญกอนทจะนาวธการจดการกบความเครยดไปปรบใช เพอทจะสามารถใหคาอธบายและสามารถดาเนนการฝกวธการจดการกบความเครยดไดอยางถกตองและเหมาะสม

71

3. ในการฝกวธการจดการกบความเครยดในเรองการฝกสมาธแบบอานาปานสต กอนทจะทาการฝกนนควรทจะมการสวดมนตกอน เพอเปนการเตรยมความสงบทางจตใจ กอนเรมทาการฝก และเมอทาการฝกสมาธแบบอานาปานสตเสรจเรยบรอยแลว ควรมการแผสวนกศลดวย ขอเสนอแนะเพอการวจยตอไป 1. ในการดาเนนการฝกวธการจดการกบความเครยด ควรมการตดตามและประเมนผลการจดการกบความเครยด โดยใหมการทาแบบวดการจดการกบความเครยดเปนระยะ เชน หลงจากการฝกวธการจดการกบความเครยดเปนเวลา 3 เดอน หลงการฝกวธการจดการกบความเครยดเปนเวลา 6 เดอน เพอศกษาความคงอยของการจดการกบความเครยด ภายหลงจากการไดรบการฝกวธการจดการกบความเครยดไปแลว 2. ควรมการใชการฝกวธการจดการกบความเครยดทมตอการจดการกบความเครยด กบนสตคณะตาง ๆ ในมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ เพอเปนการพฒนาใหนสตมการจดการกบความเครยดทสงขน หรอเพอเปรยบเทยบการจดการกบความเครยดของนสตมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒในคณะทตางกน หรอทาการเปรยบเทยบการจดการกบความเครยดกบเพศวาเพศใดจะมการจดการกบความเครยดสงกวากน 3. ควรมการศกษาการจดการกบความเครยดในแงมมตาง ๆ ใหมมากขน ทงในแงของการหาความสมพนธ ในแงของการเปรยบเทยบการจดการกบความเครยดในกลมตวอยาง กลมตาง ๆ ในแงของการคนหาตวแปรทสามารถทานายการจดการกบความเครยดไดอยางมประสทธภาพ รวมทงศกษาถงตวแปรทสามารถสงผลตอการจดการกบความเครยด 4. ในการทจะนาเครองมอหรอแบบวด , แบบสอบถามของ ผ ใดมาใชนน ควรทจะพจารณาใหเหมาะสมกบงานวจยนน ควรทจะหาตนตอหรอตนฉบบของเครองมอนนมาใช และตองเปนเครองมอทมประสทธภาพและมมาตรฐานเปนทยอมรบของการทาวจย เพราะเมอนามาใชแลวจะไดความหมายตรงกบตวแปรทตองการศกษาอยางแทจรง และผลของการวจยทไดกจะไมผดเพยนจากการศกษาคนควา

บรรณานกรม

บรรณานกรม กาญจนา คาสวรรณ. (2542). จตวทยาเบองตน. กรงเทพฯ : ทวการพมพ. จรรยา เกษศรสงข. (2537). วธการเผชญปญหาของนกเรยนนายรอยตารวจ. ปรญญานพนธ กศ.ม. (จตวทยาการแนะแนว). กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. ถายเอกสาร. จตตมา ทองศร. (2545). ผลของการฝกผอนคลายกลามเนอเพอลดความเครยด ของนสตโครง การเพชรในตม มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. ปรญญานพนธ กศ.ม. (จตวทยาการศกษา). กรงเทพ ฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. ถายเอกสาร ชมชน สมประเสรฐ. (2526). ผลของการฝกสมาธตอระดบความวตกกงวล. วทยานพนธ วท.ม. (จตวทยาคลนก). กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล. ถายเอกสาร. ชมพนท พงษศร. (2535). ตวแปรทเกยวของกบความวตกกงวลในการฝกปฏบตงานบนหอผปวย ของนกศกษาพยาบาล วทยาลยพยาบาลสภากาชาดไทย กรงเทพมหานคร. ปรญญา นพนธ กศ.ม. (จตวทยาการแนะแนว). กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลย ศรนครนทรวโรฒ. ถายเอกสาร. ชานาญ นศารตน. (2526). แบบเรยนสงคมศกษา มธยมศกษาปท 4. กรงเทพฯ : ไทยวฒนาพานช. ชศร เลศรตนเดชากล. (2532). การฝกผอนคลายกลามเนอเพอลดความเครยดของนกศกษา วทยาลยเทคโนโลยอตสาหกรรม สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาพระนครเหนอ. ปรญญา นพนธ กศ.ม. (จตวทยาการแนะแนว). กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลย ศรนครนทรวโรฒ. ถายเอกสาร. ญาดา หลาวเพชร. (2544). บทบาทของบดา บทบาทของมารดากบความเฉลยวฉลาดทาง อารมณ ของนกเรยนวยรนในกรงเทพมหานคร. ปรญญานพนธ กศ.ม. (จตวทยาพฒนาการ). กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. ถายเอกสาร. ฐตวสส สขปอม. (2545). การเปรยบเทยบผลของการฝกสมาธแบบอานาปานสตกบการฝกผอน คลายกลามเนอทมตอความเครยดในการเรยนของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 2 โรงเรยน มกกะสนพทยา กรงเทพมหานคร. ปรญญานพนธ กศ.ม. (จตวทยาการศกษา). กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. ถายเอกสาร. ดวงใจ กสานตกล และคณะ. (2529). ผลของการฝกสมาธตอสขภาพจตโดยวดการเปรยบเทยบ ระดบอารมณเศรา : วารสารสมาคมจตแพทย. กรงเทพฯ : สมาคมจตแพทย.

74

ทองแท ศลาขาว. (2526). ผลของการฝกผอนคลายกลามเนอทมตอความวตกกงวลดานการเรยน ของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 6 โรงเรยนปทมวไล จงหวดปทมธาน. ปรญญานพนธ กศ.ม. (จตวทยาการแนะแนว). กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. ถายเอกสาร. นงเยาว ชาญณรงค. (2525). การเปรยบเทยบการทาสมาธของพทธศาสนาและทเอม,ศกษา เปรยบเทยบคาสอนวชาปฏบตและผลทไดรบตามทปรากฏในคมภร และทปฏบตสมาธ วปสสนากรรมฐานทมชอเสยงตาง ๆ และทศนยฝกทเอม. วทยานพนธ วท.ม. (ศาสนา เปรยบเทยบ). กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล. ถายเอกสาร. นราธร ศรประสทธ. (2529). ปจจยทางสงคม และจตวทยาทมความสมพนธกบความเครยดของ เดกวยรน. วทยานพนธ สค.ม. (สงคมศาสตรการแพทยและสาธารณสข). กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล. ถายเอกสาร. นลน ธรรมอานวยสข. (2541). ตวแปรทเกยวของกบความเครยดในการเรยนของนกเรยนชน มธยมศกษาโรงเรยนกฬาจงหวดสพรรณบร สงกดกรมพลศกษา จงหวดสพรรณบร. ปรญญานพนธ กศ.ม. (จตวทยาการศกษา). กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลย ศรนครนทรวโรฒ. ถายเอกสาร. นตไทย นมคณสรณ. (2537). การศกษาเปรยบเทยบผลของการฝกผอนคลายกลามเนอและการ ใชสถานการณจาลองทมตอความวตกกงวลกอนการแสดงของนกเรยนชนปท 3 วทยาลย นาฏศลป จนทบร จงหวดจนทบร. ปรญญานพนธ กศ.ม. (จตวทยาการแนะแนว). กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. ถายเอกสาร. นรดา อดลยพเชฏฐ. (2542 ). ผลการใชโปรแกรมพฒนาเชาวอารมณทมตอระดบเชาวอารมณ ของนกศกษาพยาบาล ชนปท 1 วทยาลยพยาบาล กองทพเรอ. วทยานพนธ ค.ม. (จตวทยาแนะแนว). กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย. ถายเอกสาร. ปราณ สมสกล. (2536). เปรยบเทยบผลสมฤทธทางการเรยนรายวชาพระพทธศาสนา การใชเหตผล เชงจรยธรรมในการตดสนใจของนกเรยนชนมธยมศกษาปท4ทเรยนโดยการสอนคดแบบ โยนโสมนสการกบการสอนตามคมอคร. ปรญญานพนธ กศ.ม. (การมธยมศกษา). กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. ถายเอกสาร.

75

ผองพรรณ เกดพทกษ. (2534). “ ทกษะการใหคาปรกษา ” : การผอนคลายและการลดความ วตกกงวลอยางเปนระบบ,“ เทคนคการปรกษาเบองตน ”. นนทบร : มหาวทยาลย สโขทยธรรมาธราช. พจนารถ บวเขยว. (2535). การศกษาผลสมฤทธทางการเรยนและความสามารถในการวเคราะห ตนเอง ของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 2 ทสอนโดยการสอนแบบแกปญหาทใชวธคด แบบโยนโสมนสการ. ปรญญานพนธ กศ.ม. (การมธยมศกษา). กรงเทพฯ : บณฑต วทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. ถายเอกสาร. พวงรตน ทวรตน.(2540). วธการวจยทางพฤตกรรมศาสตรและสงคมศาสตร. พมพครงท 7. กรงเทพฯ : จฬาลงกรณมหาวทยาลย. พระเทพเวท. (2533). วธคดตามหลกพทธธรรม. กรงเทพฯ : สานกพมพปญญา. พระธรรมปฎก. (2538). พทธธรรม. กรงเทพฯ : มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. ________. (2542ข). วธคดตามหลกพทธธรรม. พมพครงท 6. กรงเทพฯ : สานกพมพศยาม. พระมหาบวญาณสมปนโน. (2528). ปญญาอบรมสมาธ. กรงเทพฯ : มหามกฏราชวทยาลย. พระราชวรมน. (2529). พทธธรรม. กรงเทพฯ : มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. พระราชวสทธกว. (2526). คมอบาเพญกรรมฐาน. กรงเทพฯ : มหามกฏราชวทยาลย. มนส นอยชน. ( 2534 ). การศกษาเปรยบเทยบผลการเรยนรของนกเรยนในกลมทมบคลกภาพ ตางกนจากการเรยนดวยคอมพวเตอรชวยสอน. ปรญญานพนธ กศ.ม. (เทคโนโลยทางการ ศกษา). กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. ถายเอกสาร. มหามกฏราชวทยาลย. (2522). วสทธมรรคแปล. กรงเทพฯ : มหามกฏราชวทยาลย. ยนยง ไทยใจด. (2537). ปจจยทสมพนธกบความเครยดและวธจดการกบความเครยดในการ ปฏบตงานของผบรหาโรงเรยนมธยมศกษา ในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ. ปรญญานพนธ กศ.ด. (การบรหารการศกษา). กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทร วโรฒ. ถายเอกสาร. รตนา ตงชลทพย. (2530). ผลของการฝกสมาธแบบชาวพทธตอสขภาพจตของเดกวยเรยน. วทยานพนธ วท.ม. (จตวทยาคลนก). กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล. ถายเอกสาร. วลลภ ปยะมโนธรรม. (2531). คยกบนกจตวทยา. กรงเทพฯ : สยามรฐ.

76

___________. (2536). เทคนคการรกษาโรคประสาทดวยตนเอง. พมพครงท 4. กรงเทพฯ : บพธ การพมพ. วลลภา เทพหสดน ณ อยธยา. (2530). งานบคลากรนสตนกศกษา. กรงเทพฯ : โครงการตารา และเอกสารทางวชาการ คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย. วทย วศยเวทย และเสฐยรพงศ วรรณปก. (2525). หนงสอเรยนสงคมศกษารายวชา ส.402 ชน มธยมศกษาปท 4. พมพครงท 2. กรงเทพฯ : อกษรเจรญทศน. ศรธรรม ธนะภม. (2535). พฒนาการทางอารมณและบคลกภาพ. กรงเทพฯ : ชวนการพมพ. ศศลกษณ เจรญสมประสงค. (2537). ผลของการฝกผอนคลายกลามเนอทมตอความวตกกงวล ในการฝกปฏบตบนหอผปวย ของนสตพยาบาลชนปท 3 มหาวทยาลยบรพา จงหวด ชลบร. ปรญญานพนธ กศ.ม. (จตวทยาการศกษา). กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. ถายเอกสาร. ศรพร โอภาสวตชย. (2531). ความสมพนธระหวางภมหลงกบพฤตกรรมเผชญภาวะเครยดของ พยาบาลจตเวช ในการปฏบตการพยาบาล.วทยานพนธ ค.ม. (จตวทยาแนะแนว). กรงเทพฯ บณฑตวทยาลย : จฬาลงกรณมหาวทยาลย. ถายเอกสาร. ศภรตน รตนมขย. (2529). บคลกภาพและทศนคตในการใหบรการประชาชนของขาราชการ : ศกษากรณเจาหนาทสาธารณสขของศนยบรการสาธารณสข สานกอนามย กทม. วทยานพนธ สส.ม. (จตวทยาการปรกษา). กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยธรรมศาสตร. ถายเอกสาร. สมจต หนเจรญกล. (2537). “ ความเครยดกบการดแลตนเอง ”. การดแลตนเอง : ศาสตรและ ศลปทางการพยาบาล. พมพครงท 3. กรงเทพฯ : ว.เจ.พรนตง. สมชาย จกรพนธ และคณะ. (2542). รายงานวจยการพฒนาแบบประเมนและวเคราะหความเครยด ดวยตนเองสาหรบประชาชนไทยดวยคอมพวเตอร. กองแผนงาน กรมสขภาพจต. สมาน สาครจตร. (2532). ผลสมฤทธในการเรยนคณตศาสตรเกยวกบจรยธรรมในหนงสอพมพ รายวนและการนาไปใชในการเรยนสอนสงคมศกษา ระดบมธยมศกษาในเขตการศกษา. วทยานพนธ ศศ.ม. (จตวทยาแนะแนว). กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย. ถายเอกสาร. สมโภชน เอยมสภาษต. (2543). ทฤษฎและเทคนคการปรบพฤตกรรม. พมพครงท 4. กรงเทพฯ : จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

77

สมโภชน เอยมสภาษต และคณะ. (2544). การศกษาเรองความเครยดและการจดการกบความ เครยดของนสตนกศกษามหาวทยาลย. กรงเทพมฯ : จฬาลงกรณมหาวทยาลย. สดารตน หนหอม. (2544). อทธพลของเชาวนอารมณทมตอความเครยดและพฤตกรรมการเผชญ ความเครยดของพยาบาล : ศกษาเฉพาะกรณโรงพยาบาลศรราช. วทยานพนธ ศศ.ม. (จต วทยาอตสาหกรรมและองคการ). กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยธรรมศาสตร. ถายเอกสาร. สรศกด จนพลา. (2533). ผลของการฝกสมาธแบบอานาปานสต ทมตอบคลกภาพของนกเรยน ชนมธยมศกษาปท 4 โรงเรยนอานาจเจรญ จงหวดอบลราชธาน. ปรญญานพนธ กศ.ม. (จตวทยาการศกษา). กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. ถายเอกสาร สรอยสดา อมอรณรกษ. (2543, กรกฎาคม – ธนวาคม). “ผลของการฝกอานาปานสตภาวนาทม ตอภาวะสขภาพจต”วารสารจตวทยาคลนก. กรงเทพฯ : สานกงานวารสาร คณะแพทย ศาสตร ศรราชพยาบาล. 31( 2 ) : 1 – 13. สมน อมรววฒน. (2530). การสอนโดยสรางศรทธาและโยนโสมนสการ. พมพครงท 2. กรงเทพฯ : โอเดยนสโตร. สวรรณา อนสนต. (2541). รปแบบการพฒนานสตนกศกษาพยาบาลเพอลดความเครยด. วทยา นพนธ ค.ด. (อดมศกษา). กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย. ถายเอกสาร. สนวล จาคา. (2544). ความสมพนธระหวางบคลกภาพหาองคประกอบกบวธเผชญความเครยด. ปรญญานพนธ กศ.ม. (จตวทยาพฒนาการ). กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลย ศรนครนทรวโรฒ. ถายเอกสาร. เสถยรพงษ วรรณปก. (2524,มกราคม). “ สมาธและประโยชนของสมาธ ”, วารสารการศกษาเอก ชน. 8(1) : 1 – 18. หนวยศกษานเทศกกรมสามญศกษา. (2530). การพฒนาความคด ทฤษฎ : กระบวนการสอน คดเปน : โยนโสมนสการ. ราชบร : วศวการพมพ. อจฉรา สขารมณ และพรรณ บญประกอบ. (2542). รายงานการวจย ฉบบท 68 “ สภาวะแวด ลอมของมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒทสมพนธกบภาวะเครยดในการเรยนของนสต ”. กรงเทพฯ : สถาบนวจยพฤตกรรมศาสตร.

78

อารยา ดานพานช. (2542). การศกษาเปรยบเทยบความสมพนธระหวางการเหนคณคาในตนเอง กบพฤตกรรมการเผชญปญหาของเยาวชนผกระทาผดชายและหญงในสถานพนจและ คมครองเดกและเยาวชนกลาง. วทยานพนธ ศศ.ม. (จตวทยาอตสาหกรรมและองคการ). กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยธรรมศาสตร. ถายเอกสาร. อษา เชาวลต. (2540). ปจจยบางประการทมสวนเกยวของกบการเผชญปญหาของนกศกษา พยาบาล วทยาลยพยาบาลบรมราชชนนศรธญญา. ปรญญานพนธ กศ.ม. (จตวทยา พฒนาการ). กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. ถายเอกสาร.

Bar – on. Reuven. (1997). EQ – i BarOn Emotional Quotient Inventory : User’s Manual. Toronto : Multi – Health System Inc. Bell ,J.M. (1977, March – April). “Stressfull life Events and Coping Method in Mental Illness and Wellness Behavior, ” nursing Research. 26 (3) : 136 –140. Benson,H. (1975). The Relaxation Response. Avene,New Jersey : William Morrow and Company,Inc. Blumenthal,J.A. (1978). “ Type A Behavior Pattern and Coronary Atherosclerosis ” Circulation. Bortner,R.W. (1966, June). “ A Short Rating Scale as a Potential Measure of Pattern A Behavior” Journal of Chronic Diseases. 16(1) : 39 – 42. Clarke,Margaret.A. (1984, September ). “ Stress and Coping : Constructs for Nursing ” Journal of Advance Nursing. 24( 9 ) : 3 – 13. Coleman,Steven Robert. (1990, December). “ Effect of Progressive Muscle Relaxation and Meditation on State Anxiety in Disurbed Children and Adolescent ”, Dissertation Abstracts International. 9(3) : 10 - 13. Crider,Andrew B. and others. (1983). Phychology. London : Scott – Foresman. Darley,John M. and others. (1983). “ Stress and Coping ”, Psychology. Englewood Cliffs, New Jersey : Prentice – Hall. Friedman, M. & Rosenman, R.H. (1974). Type A behavior and your heart. New York : Knopf. Garland, Laretta M. and Carol T. Bush. Coping Behaviors and Nursing. Verinia : Reston Publishing Co.

79

Goosen,Geraldine M. and Helen A. Bush. (1979,June). “ Adaptation : A Feedback Process ” Advances in Nursing Science. 1(8) : 27. Ignatavicius,D.D and Bayne,V.M. (1991). Medical – Surgical Nursing. Philadelphia : W.B. Saunder Company. Jacobson,Edmund. (1962). You Must Relax. New York : McGraw – Hill. Kabat – Zinn,J. (1982). An out patient program in behavioral medicane for chronic pain Patients Based on the practicce of mindfulness meditation : Theoretical considerations and prelimenarey results.General Hospital Psychiatry. Kalleberg,Marion E. and Anne Davis. (1980). New Dimension in Mental Health Psychiatric Nursing. New York : McGraw – Hill. Kelly,Karen E. and Kent B. Houston. (1985, May). “ Type A Behavior in Employed Women : Relation to work , Marital and Social Support , Stre , Tension And Health “, Journal of Personality and Social Psychology. 8(5) : 39 – 42. Kiselica,Mark Smyth. (1988). “ Anxiety Management Primary Prevention Program For Adolescent ”, Dissertation Abstracts International. Lance,James W. (1982). Mechanism and Management of Headach. London : Butterworth Scienttific. Lazarus,Richard S. (1976). Pattern of Adjustment. Tokyo : McGraw – Hill. Lazarus, R. and S. Folkman. (1984). Stress Appraisal and Coping. New York : Spring Publishing. Menghan,Elizabeth. (1982, July). “ Measuring Coping Effectivene Panel Analysis of Material Problem and Coping Effort ”, Journal of Health and Social Behavior. 4(3) : 21 – 23. Monet,Alan and Richard S. Lazarus. (1977). Stress and Coping. New York : Columbia University Press. Nikelly,Arthur G. (1966). Mental Health for Students. Illinois : Spring Flield. Ringness,Thomas A. (1986). Mental Health in The School. New York : Random House.

80

Schermerhon, J. R. , J. G. Hunt and R. N. Osborn. (1988). Managing Organizational Behavior. New York : John Wiley. Seeman. W. Nidich. S. and Banta,T. (1982). “ Infuence of Transcendental Meditation on a Masure of Self – Aetuailization ”, Scientific Research onThe Transcendental Meditaltion Program Colleted Paper. Stone,A.A,L.Y.Helder and M.S. Scheider. (1988). ”Coping with Stressful Events : Coping Dimensions and Issues”, Life Event and Psychological Function. Edited by Lawrence H. Cohen.London : SAGE Publication. Taylor,M.C. (1994). Essentials of Psychiatric Nursing. St.Louis : R.R. Donnelley and Sons Company. Throll. DA. (1982, October). “ Trancendental Meditaltion and Progressive Relaxation Their Psychological Effect ”,Excerpta Medies. 1(5) : 6 – 8.

ภาคผนวก

ภาคผนวก ก

82

กลมทดลอง โปรแกรมการฝกวธการจดการกบความเครยด

ครงท ชอเรอง วตถประสงค กจกรรม

1 ปฐมนเทศ 1. เพอสรางความคนเคยระหวางผวจยกบนสตและนสตกบนสต 2. เพอใหนสตทราบและเขาใจวตถประสงคและโปรแกรมการจดกบความเครยดตลอดจนระยะเวลา สถานททใชในการฝก

1. ทากจกรรมสรางความคนเคยระหวางผวจยกบนสตและนสตกบนสต 2. อธบายโปรแกรมการจดการกบความเครยดใหนสตเขาใจอยางถกตองและระยะเวลา สถานททใชในการฝก

2 – 3

การฝกสมาธแบบ อานาปานสต

เพอใหนสตรขนตอนและการปฏบตสมาธแบบอานาปานสตอยางถกตอง

ผวจยอธบายขนตอนการฝกสมาธ แบบอานาปานสตและใหนสตปฏบต ดงน ขนท 1 เตรยมทานงฝกสมาธ ควรนงทาขดสมาธ เทาขวาทบบนเทาซาย เอามอซายวางบนหนาหนาตกเทาขวา แลวเอามอขางขวาทบบนมอซาย นงตวตรง ปลอยวาง ความรสกนกคดใหวาง ขนท 2 กาหนดลมหายใจเขาออก พรอมทงภาวนาวา “พท” เมอหายใจเขา และ “โธ” เมอหายใจออก จนจตสงบ ขนท 3 กาหนดลมหายใจแบบการนบ (คณานบ) ม 2 ตอน ชวงแรก ใหนบเปนคไปเรอย ๆ ชวงสอง ใหนบแบบเรว โดยเพมทละหนง

83

ครงท

ชอเรอง

วตถประสงค

กจกรรม

ขนท 4 การตดตามลมหายใจ ใชสตตามลมอยตรงจดทลมกระทบ

4 – 5 การคดแบบอรยสจ เพอใหนสตรจกและคดแกปญหาดวยการคดแบบอรยสจได

1. ผวจยอธบายความหมายของการคดแบบโยนโสมนสการและวธคดแบบอรยสจใหนสตทราบและเขาใจ 2. ผวจยนาเนอเรองใหนสตอานแลว ใหนสตคดแกปญหาตามวธคดแบบ อรยสจตามขนตอนทง 4 ดงน ขนท 1 กาหนดรทกข ขนท 2 สบสวนเหตแหงทกข ขนท 3 เลงหมายชดซงการดบทกข ขนท 4 จดวางวธการดบทกข

6 – 7 การฝกเกรงและคลาย กลามเนอ

เพอใหนสตรวธการและขนตอนการปฏบตการฝกเกรงและคลายกลามเนออยางถกวธ

ผวจยอธบายถงขนตอนตาง ๆ ในการฝกเกรงและคลายกลามเนอ ในการฝกเกรงและคลายกลามเนอนนจะเรมตงแตการฝกทละจดจนครบ 16 จด โดยเรมจากสวนลางของรางกายคอ เทา นอง หนาขา มอ แขน ตนแขน หนาทอง หนาอก หวไหล คอ หนาผาก คว ตา แกม ปาก และลน ตามลาดบ

8 ปจฉมนเทศ เพอเปนการสรปวธการจดการกบ เครยด และใหนสตกลาวถงผลทเกดขนแกตนเอง

1. ใหนสตสรปวธการจดการกบความเครยดและบอกประโยชนทไดจากการฝกวธการจดการกบความเครยด 2. ผวจยกลาวขอบคณนสตทให ความรวมมอในการทดลองและกลาวปดการทดลอง

84

ปฐมนเทศ

ครงท 1 เวลา 60 นาท เรอง ปฐมนเทศ วตถประสงค 1. เพอสรางความคนเคยระหวางผวจยกบนสต และนสตกบนสต 2. เพอใหนสตทราบและเขาใจวตถประสงค และโปรแกรมการจดการกบความเครยด ตลอดจนระยะเวลาและสถานท วธดาเนนการ 1. ผวจยแนะนาตวและใหนสตแนะนาตนเองใหทกคนไดรจกกน เพอเปนการสรางความคนเคยระหวางผวจยกบนสต และนสตกบนสต 2. ผวจยแจกเอกสารวธการจดการกบความเครยดและชแจงวตถประสงค ตลอดจนอธบายวธการจดการกบความเครยดใหนสตไดเขาใจอยางถกตอง รวมทงระยะเวลาและสถานททใชในการฝก การประเมนผล สงเกตจาการใหความรวมมอ ความกระตอรอรน และการมสวนรวมของนสตทเขารวมโปรแกรมการจดการกบความเครยด

85

เอกสารการจดการกบความเครยด การจดการกบความเครยด

หมายถง วธการทบคคลพยายามทจะทาใหความเครยดลดลงหรอขจดใหหมดไป เพอปองกนหรอลดความทกขทรมานทเกดจากความเครยด โดยบคคลจะใชสตปญญาในการเลอกวธการจดการกบความเครยดทเคยใชแลวประสบความสาเรจในอดต ถาวธนใชแลวไมประสบความสาเรจบคคลจะเลอกวธอนตอไป โปรแกรมการฝกวธการกบความเครยด

หมายถง วธการทใชลดความเครยดทสรางขนโดยผวจย โดยอยบนพนฐานแนวคดของลาซารส ( Lazarus ) พฤตกรรมเผชญความเครยด 2 ประเภท คอ มงแกไขปญหาทเกดขน และแบบมงแกไขทอารมณ ซงเปนการจดการกบความเครยดทางดานอารมณ ความนกคด และสรระ ซงประกอบดวย การฝกสมาธแบบอานาปานสต , การคดแบบโยนโสมนสการ และการฝกเกรงและคลายกลามเนอ ระยะเวลาทใชในการฝก

โปรแกรมนใชระยะเวลาฝกทงหมด 8 ครง ครงละ 60 นาท โดยมขนตอนดงน ครงท 1 ปฐมนเทศ เปนการสรางความคนเคยระหวางผวจยกบนสตและนสตกบนสต และใหนสตทราบความหมายของการจดการกบความเครยดและวธการจดการกบความเครยด ครงท 2 – 3 การฝกสมาธแบบอานาปานสต เปนการจดการกบความเครยดทางดานอารมณ ครงท 4 – 5 การคดแบบอรยสจ เปนการจดการกบความเครยดทางดานความนกคด ครงท 6 – 7 การฝกเกรงและคลายกลามเนอ เปนการจดการกบความเครยดทางดานสรระ ครงท 8 ปจฉมนเทศ ใหนสตสรปและบอกประโยชนทไดรบจาการเขารวมโปรแกรมครงน การฝกสมาธแบบอานาปานสต

หมายถง วธลดความเครยด โดยใหนสตรสกตวโดยการกาหนดลมหายใจเขาออกอยางตอเนองเปนขนตอน 4 ขนดงน ขนท 1 เตรยมทานงฝกสมาธ ควรนงทาขดสมาธ เทาขวาทบบนเทาซาย เอามอซายวางบนหนาหนาตกเทาขวา แลวเอามอขางขวาทบบนมอซาย นงตวตรง ปลอยวาง ความรสกนกคดใหวาง ขนท 2 กาหนดลมหายใจเขาออก พรอมทงภาวนาวา “พท” เมอหายใจเขา และ “โธ” เมอหายใจออก จนจตสงบ

86

ขนท 3 กาหนดลมหายใจแบบการนบ (คณานบ) ม 2 ตอน ชวงแรก ใหนบเปนคไปเรอย ๆ ชวงสอง ใหนบแบบเรว โดยเพมทละหนง ขนท 4 การตดตามลมหายใจ ใชสตตามลมอยตรงจดทลมกระทบ วธคดแบบอรยสจ

หมายถง วธคดทมงกาหนดรขอบเขตของปญหาและทาความเขาใจกบปญหาทเกดขนทกแงมม จากนนจงดงปญหาออกมาใหเหนชดเจนเพอจะไดกาหนดเปาหมายทจะคดแกปญหานนตอไป ม 4 ขนตอนดงน

ขนท 1 กาหนดรทกข คอ แจกแจง แถลงปญหาทาความเขาใจปญหา สภาพและขอบเขตของปญหา สภาพทเปนปญหา ใหเขาใจชดเจนวาเปนอะไร

ขนท 2 สบสวนเหตแหงทกข คอ วเคราะหคนหามลเหตหรอตนตอของปญหา ซงจะตองแกไขกาจด หรอทาใหหมดสนไป

ขนท 3 เลงหมายชดซงการดบทกข คอ เลงเหนชดเจนถงภาวะปราศจากปญหา ซงมงหมายวาคออะไร เปนไปไดจรงหรอไม เปนไปไดอยางไร มความชดเจนเกยวกบเปาหมายและหลกการทวไป หรอตวกระบวนการของการแกปญหากอนทจะวางรายละเอยด และกลวธปลกยอยในขนดาเนนการ

ขนท 4 จดวางวธการดบทกข คอ เมอมความชดเจนเกยวกบเปาหมายและหลกการทวไปแลว กกาหนดวธการ แผนการและรายการสงทจะตองทาในการแกไขกาจดสาเหตของปญหาใหสาเรจ โดยสอดคลองกบเปาหมายและหลกการทวไป เพอเตรยมลงมอแกไขปญหาตอไป การฝกเกรงและคลายกลามเนอ

หมายถง วธลดความเครยดดวยการเกรงและคลายกลามเนอสวนตาง ๆ ของรางกาย โดยมขนตอนในการฝกดงน

ขนท 1 เกรงและคลายกลามเนอทละสวนของรางกาย โดยในขนแรกใหนสตเกรงกลามเนอจนเครยด และเกรงไวสกคร เพอใหนสตเรยนรทจะรบรถงความตงเครยดทเกดขนในกลามเนอ ตอมาใหคลายกลามเนอจนถงจดทรสกวากลามเนอผอนคลายไดเตมท สาหรบการเกรงและคลายกลามเนอ จะเรมตนท เทา นอง หนาขา มอ แขน ตนแขน หนาทอง หนาอก หวไหล คอ หนาผาก คว ตา แกม ปากและลน ตามลาดบ

ขนท 2 ใหนสตเกดการเรยนรแยกแยะความรสกทเกดขนเมอกลามเนอแตละสวนกาลงเกรงและกาลงคลาย ซงจะทาใหนสตรตวมากขนเมอเกดภาวะความเครยดและอาการตาง ๆ ของความเครยดทเกดขน เพอทนสตจะสามารถผอนคลายไดดวยตนเองในภายหลง

87

การฝกสมาธแบบอานาปานสต ครงท 2 เวลา 60 นาท เรอง ความเครยดดานอารมณรสกหงดหงด ไมสดชน วตถประสงค เพอใหนสตรขนตอนและการปฎบตสมาธแบบอานาปานสตอยางถกตอง วธดาเนนการ 1. นสตตงใจและกาหนดระยะเวลาการฝกในครงน โดยกาหนดเปนระยะเวลา 60 นาท 2. ขนลงมอปฏบต โดยปฏบตดงน 2.1 เตรยมทานงขดสมาธ ควรนงทาขดสมาธ เทาขวาทบบนเทาซาย เอามอซายวางบนหนาตกบนเทาขวา แลวเอามอขางขวาทบบนมอซาย นงตวตรง ปลอยวางความรสกนกคดใหวาง 2.2 เรมการฝกสมาธโดยกาหนดลมหายใจดงน 2.2.1 กาหนดลมหายใจเขาออก พรอมทงภาวนา “ พท ” เมอหายใจเขา และ “ โธ ” เมอหายใจออก จนจตใจสงบ โดยใชเวลา 10 นาท 2.2.2 จากนนใหนกเรยนเปลยนการกาหนดลมหายใจเปนแบบการนบ ( คณนา ) ม 2 ตอน โดยใชเวลา 20 นาท ตอนท 1 ใหนบเปนคไปเรอย ๆ ดงรายละเอยดดงน ใหนบเปนคไปเรอย ๆ นบชา ๆ การนบมเคลดลบหรอกลวธวา อยานบตากวา 5 แตอยาใหเกน 10 และใหเลขเรยงลาดบ อยาโจนขามไป ( ถาตากวา 5 จตจะดนรนในโอกาสอนแคบ ถาเกน 10 จตจะพะวงอยทการนบ แทนทจะนบอยทกรรมฐานคอลมหายใจ ถานบขาด ๆ ขาม ๆ จตจะหวนไหวจะวนไป ) ใหนบทการหายใจเขาออกอยางสบาย ๆ เปนค ๆ คอลมออกวา 1 ลมเขาวา 1 ลมออกวา 2 ลมเขาวา 2 อยางนไปเรอย ๆ จนถง 5,5 แลวตงตนใหม 1,1 จนถง 6,6 แลวตงตนใหม เพมทละคไปจนครบ 10 ค แลวกลบไปยอนท 5 คใหม จนถง 10 ค อยางนไปเรอย ๆ ดงตวอยาง 1,1 2,2 3,3 4,4 5,5 1,1 2,2 3,3 4,4 5,5 6,6 1,1 2,2 3,3 4,4 5,5 6,6 7,7 1,1 2,2 3,3 4,4 5,5 6,6 7,7 8,8 1,1 2,2 3,3 4,4 5,5 6,6 7,7 8,8 9,9 1,1 2,2 3,3 4,4 5,5 6,6 7,7 8,8 9,9 10,10 1,1 2,2 3,3 4,4 5,5

88

ตอนท 2 ใหนบแบบเรว โดยเพมขนทละหนง ทานใหนบอยางเรว กลาวคอ เมอหายใจเขาออกปรากฏแกใจชดเจนดแลว กใหเลกนบอยางชา ใหนบอยางเรว กาหนดแตลมทมาถงชองจมก จาก 1 ถง 5 แลวขนตนนบใหม 1 ถง 6 แลวเพมขนไปทละหนงจนถง 10 แลวเรม 1 ถง 5 ใหมอกครง จนจตใจแนวแน ดงตวอยาง 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 6 1 2 3 4 5 6 7 1 2 3 4 5 6 7 8 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 1 2 3 4 5 2.2.3 จากนนใหนสตเปลยนการกาหนดลมหายใจและการตดตามลมหายใจ โดยใชสตตามลมอยตรงจดทลมกระทบจนจตใจสงบ โดยใชเวลา 15 นาท 2.2.4 ผวจยรวมกบนกเรยนสรปผลการฝกในครงน โดยใหนกเรยนนาวธการกาหนดลมหายใจตามทไดรบการฝกใน ขอ 2.2 ไปใชเมอเกดความเครยดเพอลดอาการความเครยดทเกยวกบอาการปวดศรษะ ไมกระปรกระเปรา อดอดโดยการสงความคดความรสกไปยงจดทเกดอาการของความเครยดเพอใหรบรถงความสงบ การประเมนผล 1. สงเกตจากการใหความรวมมอ การมสวนรวม ความตงใจของนสตทเขารวมโปรแกรมการฝกสมาธแบบอานาปานสต 2. สงเกตจากการแสดงความคดเหน และการสรป การซกถาม ของนสตทเขารวมการฝกสมาธแบบ อานาปานสต

89

การฝกสมาธแบบอานาปานสต ครงท 3 เวลา 60 นาท เรอง ความเครยดดานอารมณรสกหงดหงด ไมสดชน วตถประสงค เพอใหนสตรขนตอนและการปฏบตสมาธแบบอานาปานสตอยางถกตอง วธดาเนนการ 1. นสตตงใจและกาหนดระยะเวลาการฝกในครงน โดยกาหนดเปนระยะเวลา 60 นาท 2. ขนลงมอปฏบต โดยปฏบตดงน 2.1 เตรยมทานงขดสมาธ ควรนงทาขดสมาธ เทาขวาทบบนเทาซาย เอามอซายวางบนหนาตกบนเทาขวา แลวเอามอขางขวาทบบนมอซาย นงตวตรง ปลอยวางความรสกนกคดใหวาง 2.2 เรมการฝกสมาธโดยกาหนดลมหายใจดงน 2.2.1 กาหนดลมหายใจเขาออก พรอมทงภาวนา “ พท ” เมอหายใจเขา และ “ โธ ” เมอหายใจออก จนจตใจสงบ โดยใชเวลา 10 นาท 2.2.2 จากนนใหนกเรยนเปลยนการกาหนดลมหายใจเปนแบบการนบ ( คณนา ) ม 2 ตอน โดยใชเวลา 20 นาท ตอนท 1 ใหนบเปนคไปเรอย ๆ ดงรายละเอยดดงน ใหนบเปนคไปเรอย ๆ นบชา ๆ การนบมเคลดลบหรอกลวธวา อยานบตากวา 5 แตอยาใหเกน 10 และใหเลขเรยงลาดบ อยาโจนขามไป ( ถาตากวา 5 จตจะดนรนในโอกาสอนแคบ ถาเกน 10 จตจะพะวงอยทการนบ แทนทจะนบอยทกรรมฐานคอลมหายใจ ถานบขาด ๆ ขาม ๆ จตจะหวนไหวจะวนไป ) ใหนบทการหายใจเขาออกอยางสบาย ๆ เปนค ๆ คอลมออกวา 1 ลมเขาวา 1 ลมออกวา 2 ลมเขาวา 2 อยางนไปเรอย ๆ จนถง 5,5 แลวตงตนใหม 1,1 จนถง 6,6 แลวตงตนใหม เพมทละคไปจนครบ 10 ค แลวกลบไปยอนท 5 คใหม จนถง 10 ค อยางนไปเรอย ๆ ดงตวอยาง 1,1 2,2 3,3 4,4 5,5 1,1 2,2 3,3 4,4 5,5 6,6 1,1 2,2 3,3 4,4 5,5 6,6 7,7 1,1 2,2 3,3 4,4 5,5 6,6 7,7 8,8 1,1 2,2 3,3 4,4 5,5 6,6 7,7 8,8 9,9 1,1 2,2 3,3 4,4 5,5 6,6 7,7 8,8 9,9 10,10 1,1 2,2 3,3 4,4 5,5

90

ตอนท 2 ใหนบแบบเรว โดยเพมขนทละหนง ทานใหนบอยางเรว กลาวคอ เมอหายใจเขาออกปรากฏแกใจชดเจนดแลว กใหเลกนบอยางชา ใหนบอยางเรว กาหนดแตลมทมาถงชองจมก จาก 1 ถง 5 แลวขนตนนบใหม 1 ถง 6 แลวเพมขนไปทละหนงจนถง 10 แลวเรม 1 ถง 5 ใหมอกครง จนจตใจแนวแน ดงตวอยาง 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 6 1 2 3 4 5 6 7 1 2 3 4 5 6 7 8 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 1 2 3 4 5 2.2.3 จากนนใหนสตเปลยนการกาหนดลมหายใจและการตดตามลมหายใจ โดยใชสตตามลมอยตรงจดทลมกระทบจนจตใจสงบ โดยใชเวลา 15 นาท 2.2.4 ผวจยรวมกบนกเรยนสรปผลการฝกในครงน โดยใหนกเรยนนาวธการกาหนดลมหายใจตามทไดรบการฝกใน ขอ 2.2 ไปใชเมอเกดความเครยดเพอลดอาการความเครยดทเกยวกบอาการปวดศรษะ ไมกระปรกระเปรา อดอดโดยการสงความคดความรสกไปยงจดทเกดอาการของความเครยดเพอใหรบรถงความสงบ การประเมนผล 1. สงเกตจากการใหความรวมมอ การมสวนรวม ความตงใจของนสตทเขารวมโปรแกรมการฝกสมาธแบบอานาปานสต 2. สงเกตจากการแสดงความคดเหน และการสรป การซกถาม ของนสตทเขารวมการฝกสมาธแบบอานาปานสต

91

การคดแบบอรยสจ ครงท 4 เวลา 60 นาท เรอง ความเครยดดานความนกคด คดหาทางแกไขไมได วตถประสงค เพอใหนสตรจกและคดแกปญหาดวยการคดแบบอรยสจได วธดาเนนการ 1. ผวจยอธบายความหมายของการคดแบบโยนโสมนสการและวธคดแบบอรยสจใหนสตทราบและเขาใจ 2. ผวจยยกตวอยางการคดแกปญหาแบบอรยสจตามขนตอนทง 4 ดงน ขนท 1 กาหนดรทกข ขนท 2 สบสวนเหตแหงทกข ขนท 3 เลงหมายชดซงการดบทกข ขนท 4 จดวางวธการดบทกข 3. ผวจยใหนสตแบงกลม ๆ ละ 5 คน เปนจานวน 4 กลม แลวใหแตละกลมคดแกปญหาแบบอรยสจในตวอยางทผวจยแจกให นอกเหนอจากการคดในตวอยาง แลวใหตวแทนของกลมออกมารายงานหนาชน ผวจยและนสตชวยกนสรปและแสดงความคดเหนและขอเสนอแนะ การประเมนผล 1. สงเกตจากการใหความรวมมอ การมสวนรวม ความตงใจของนสตทเขารวมโปรแกรมการคดแบบอรยสจ 2. สงเกตจากการแสดงความคดเหน และการสรป การซกถาม ของนสตทเขารวมการฝกคดแบบอรยสจ

92

เอกสารการคดแบบอรยสจ

โยนโสมนสการ หมายถง การฝกการใชความคด ใหรจกคดอยางถกวธทจะเขาใจถงความจรง คดอยางเปนระเบยบคดไดอยางตอเนองเปนลาดบตามแนวเหตผล รจกวเคราะหอยางมเหตผลพจารณาสบสาวหาสาเหตใหเขาใจถงตนเคา หรอแหลงทมซงสงผลตอเนองมาตามลาดบเปนการคดทกอใหเกดผล เชนการรจกคดในทางททาใหหายหวาดกลว การโกรธ มสต ทาใหจตใจเขมแขงมนคง รวมถงการไมมองเหนสงตาง ๆ อยางตน ๆ เพยงผวเผน วธคดแบบโยนโสมนสการม ถง 10 วธ แตในทนจะใชวธคดแบบอรยสจเพยงวธเดยวเทานน ขนตอนการคดแบบอรยสจ วธคดแบบนมหลกสาคญคอ การเรมตนจากปญหาหรอทกข โดยกาหนดร ทาความเขาใจปญหาหรอความทกขใหชดเจน แลวสบคนหาสาเหตเพอเตรยมแกไขพรอมกนนนกกาหนดเปาหมายของตนใหแนชดวาคออะไร จะเปนไปไดหรอไม จะเปนไดอยางไร แลวคดวางปฏบตทจะกาจดสาเหตของปญหาโดยสอดคลองกบการทจะบรรลจดหมายทไดกาหนดไวนน ทงน อาจจดวางเปนขนตอนดงน ขนท 1 กาหนดรทกข คอแจกแจงแถลงปญหาทาความเขาใจปญหา สภาพและขอบเขตของปญหา สภาพสงทเปนปญหา ใหเขาใจชดเจนวาเปนอะไร คออะไร เปนทตรงไหน เหมอนแพทยตรวจดอาการของโรค ดความผดปกตของรางกาย วนจฉยใหรวาเปนอะไร ทตรงไหน รเขาใจโรคและรางกายเฉพาะอยางยงสวนซงเปนทตงของโรคใหชดเจน ( ทกข ) ขนท 2 สบสวนเหตแหงทกข ทจะพงละ คอวเคราะหคนหามลเหตหรอตนตอของปญหา ซงจะตองแกไขกาจด หรอทาใหหมดสนไป เหมอนแพทยคนหาสมมตฐานของโรค รชนดของเชอโรค ความผดปกตของรางกาย ความวปรตทางจตใจ หรอสาเหตภายนอกอยางหนงอยางใดทเปนสาเหตของโรค ซงจะเยยวยาไดถกตองตรงจดโดยมใชรกษาแตเพยงอาการ ( สมทย ) ขนท 3 เลงหมายชดซงการดบทกข ทจะทาใหสาเรจ คอเลงเหนชดเจนถงภาวะปราศจากปญหาซงมงหมายวาคออะไร เปนไปไดจรงหรอไม เปนไปไดอยางไร มความชดเจนเกยวกบเปาหมายและหลกการทวไป หรอตวกระบวนการของการแกปญหา กอนทจะวางรายละเอยด และกลวธปลกยอยในขนดาเนนการ เหมอนแพทยรวาโรคนน ๆ รกษาไดมองเหนกระบวนการของโรคชดเจนวาจะหายไปไดอยางนน ๆ ดวยอยางนน ๆ เพอไมตองรกษาสม ๆ ไป ( นโรธ ) ขนท 4 จดวางวธการดบทกข ทจะตองปฏบต คอเมอมความชดเจนเกยวกบเปาหมายและหลกการทวไปแลว กกาหนดวางวธการ แผนการและรายการสงทจะตองทาในการทจะแกไขกาจดสาเหตของปญหาใหสาเรจ โดยสอดคลองกบเปาหมายและหลกการทวไปนน เพอเตรยมลงมอแกไขปญหาตอไปเหมอนแพทย เมอมความชดเจนเกยวกบกระบวนการโรควาจะหายไปอยางไร ๆ

93

เชอโรคหรอสมมตฐานจะถกจากดดวยอะไร ๆ แลว กวางยา วางรายละเอยดขนตอนวธรกษา วธปฏบตตวของคนไข เปนตน เพอบาบดโรคใหสาเรจตอไป ( มรรค ) ตวอยางการคดแบบอรยสจ ทศพร เปนนสตคณะวศวกรรมศาสตร ชนปท 1 ของมหาวทยาลยแหงหนง ซงการเรยนในคณะน เนนหนกทงภาคทฤษฎและภาคปฏบต สาหรบภาคทฤษฎเนอหาของหลกสตรมความเขมแขงทงวชาสามญ เชน วชาคณตศาสตร วทยาศาสตร ภาษาองกฤษ ภาษาไทย เปนตน ในสวนของภาคปฏบตนนจะตองเรยนวชาทฤษฎชาง และฝกปฏบตในโรงงานฝกฝมอเบองตน ทาใหทศพรตองเรยนและปฏบตงานหนกมาก ทศพรเปนคนคดมาก กงวลเรองเรยนและการฝกงานของตนอยบอย ๆ ผลการเรยนในภาคตน ไมเปนทนาพอใจสาหรบทศพรนก ทาใหเขาคดหนกขน กลววาในภาคเรยนตอไปจะทาคะแนนไดไมดอก จะมผลตอการพจารณาใหไดศกษาในสถาบนนตอไปอกหรอไม อกประหนงงานชนทอาจารยมอบหมายใหทาใหในภาคเรยนนตองอาศยความระมดระวง มความละเอยดออน และการมสมาธทดดวย จงจะชวยใหผลงานออกมาสาเรจ แตปรากฏวา ทศพรมกทางานผดพลาดบอย ๆ บางครงตองเรมตนทาใหม ทาใหทศพรรสกหงดหงด และกงวลใจเกรงวาจะทางานชนนนไมทนตามกาหนด ซงจะเปนผลตอคะแนนรวมของวชานน เมอทศพรตกอยในสภาพนยงรสกไมสบายใจมาก นอกจากนยงมรายงานอก 3 ชน ทยงไมเสรจเรยบรอยทงนเนองจากทศพรไมเขาใจวธการเขยนรายงานทถกตอง ทศพรไมทราบวาจะเขยนวจารณเชงเปรยบเทยบกบทฤษฎไดอยางไร เขาสรปไมเปนยงคดทศพรกยงเครยด ตองนอนดกทกคน ทาใหรสกออนเพลย งวงในขณะเรยนหนงสอ บางครงขาดสมาธในขณะฟงอาจารยสอน เมอถาวรเหนเพอนคนอน ๆ ทาชนงานเกอบเสรจ ยงทาใหทศพรรสกหงดหงดตวเอง มอาการมอสน หวใจเตนแรง บางครงรสกฉนเฉยวเพอน ๆ ทมาหยอกลอตนเอง จนเพอน ๆ หลายคนไมอยากเขาใกลทศพร ทศพรรสกโดดเดยว มลกษณะทาทางเปนทกข อกทงเวลาดหนงสอหรอทารายงานทบานกรสกหงดหงด เบอหนายเนองจากสภาพแวดลอมภายในบานไมเอออานวย ทางานไดไมเตมท ขนท 1 กาหนดรทกข ความกงวลในเรองของการเรยน การทางานผดพลาดบอย ๆ และความไมเขาใจในเรองของการทารายงาน

ขนท 2 สบสวนเหตแหงทกข การทยงไมสามารถทจะปรบตวในเรองของการเรยนทแตกตางจากในระดบมธยมศกษา

ขนท 3 เลงหมายชดซงการดบทกข ขอคาปรกษาจากอาจารย ในเรองของการปรบตวเกยวกบการเรยนและการใชชวตในมหาวทยาลย ขนท 4 จดวางวธการดบทกข สาหรบหนทางแกไขหลงจากไดรบคาชแนะจากอาจารยควรปฏบตดงน

94

1. ในกรณททางานผดพลาดบอย ๆ นน อาจจะแกไขดวยการลองสารวจดตวเองวามขอบกพรองตรงไหน เชน อาจเปนเพราะใชเครองมอไมถกตอง ทางานผดวธ เปนตน ซงสามารถขอคาปรกษาจากอาจารยผควบคมการฝกภาคปฏบตได เพอใหชแจงและชวยอธบายในสวนทผดพลาด หรอหากไมกลาเรยนถามอาจารย กอาจจะถามเพอน ๆ ททางานถกตอง เพอใหเพอนชวยชแนะ 2. สวนเรองการทารายงานไมเปน อาจเปนเพราะทศพรฟงคาอธบายของอาจารยไมทน หรอไมละเอยดรอบคอบ เมอกลบไปถงบานทาใหสบสน ไมทราบวาจะทาอยางไร เปนตน สงเหลานอาจแกไขดวยการไปขอพบอาจารยเพอใหอธบายซาหรอเพมเตม ถาหากไมกลาไปพบอาจารยอาจจะลองถามเพอน ๆ ดกอน จากนนคอยชวนเพอน ๆ ไปดวยกนกได และทสาคญควรมการแลกเปลยนความคดเหนกบเพอน ๆ บาง เพอใหเกดแนวความคดสรางสรรค 3. ขณะทางาน ถารสกมนศรษะ ไมมสมาธ สมองไมรบร หรอคดอะไรไมออก ใหหยดทางานทนท ลกขนยดเสนยดสาย สดอากาศบรสทธ เขาหองนาลางหนาลางตา หรอนงพกสกคร จงคอยกลบไปทางานตอ 4. นอนหลบใหเพยงพอ การนอนมความจาเปนสาหรบวยเรยน เพอใหรางกายไดพกผอน หลงจากตรากตราทางานมาหลายชวโมง คนเรานนถาทางานหนกหรอทางานตดตอกนเปนเวลานาน กยงตองการนอนหลบมากกวาปกต ถานอนไมหลบ บคคลนนกจะเกดความเครยด หงดหงด สมองมนงง คดอะไรไมออก รางกายออนเพลย ดงนนจงควรนอนใหเพยงพอทกวน

95

การคดแบบอรยสจ ครงท 5 เวลา 60 นาท เรอง ความเครยดดานความนกคด คดหาทางแกไขไมได วตถประสงค เพอใหนสตรจกและคดแกปญหาดวยการคดแบบอรยสจได วธดาเนนการ 1. ผวจยใหนสตแบงกลม ๆ ละ 5 คน เปนจานวน 4 กลม 2. ผวจยแจกเอกสารกรณตาง ๆ ใหแตละกลมอานและชวยกนคดแกปญหาแบบอรยสจตามขนตอนทง 4 ดงน ขนท 1 กาหนดรทกข ขนท 2 สบสวนเหตแหงทกข ขนท 3 เลงหมายชดซงการดบทกข ขนท 4 จดวางวธการดบทกข 3. ผวจยใหแตละกลมสงตวแทนออกมารายงานหนาชน ผวจยและนสตชวยกนสรปและแสดงความคดเหนรวมกน 4. ผวจยใหนสตทกคนคดทบทวนกบปญหาทผานมาในอดตของแตละคนและกอใหเกดความเครยด และหาทางแกไขโดยใชวธการคดแบบอรยสจ หลงจากนนผวจยสมเลอกนสตออกมาเลาประสบการณทเกดขนหนาชน ผวจยและนสตชวยกนแสดงความคดเหนและขอเสนอแนะ การประเมนผล 1. สงเกตจากการใหความรวมมอ การมสวนรวม ความตงใจของนสตทเขารวมโปรแกรมการคดแบบอรยสจ 2. สงเกตจากการแสดงความคดเหน และการสรป การซกถาม ของนสตทเขารวมการฝกคดแบบอรยสจ

96

เอกสารการคดแบบอรยสจ กรณท 1 ศกดศร เปนนกศกษาชนปท 1 เปนบคคลทมบคลกภาพทหลาย ๆ คนมกพดเปนเสยงเดยวกนวา “ ทาอะไรตองใหเลศ ” เชน เวลาฝกตะไปชนงานนดๆ หนอย ๆ ไมพอใจกทงขวาง เขยนรายงานไปไดหนอยไมพอใจกโยนทง เขยนแลวทง เขยนไมเสรจสกท เปนเชนนอยเสมอ ๆ จนเพอน ๆ และศกดศรเองตางหงดหงด ราคาญ และเครยดบอย ๆ กรณท 2 ปรดา เปนนกศกษาของมหาวทยาลยแหงหนง ผลการเรยนในระดบมธยมศกษาของเขาอยในระดบปานกลาง แตเนองจากเขาเปนคนทมความคาดหวงสง เมอเขามโอกาสสอบเขาศกษาตอในระดบอดมศกษา ได เขาจงคดไวในใจวา เขาจะตองทาคะแนนใหไดดเยยม จะตองไดเกรด เอ เขาเคยคยกบคณพอคณแมอยเสมอ ๆ วา เขาจะตองสอบเขาศกษาตอในระดบสง ๆ ใหได แตเนองจากสขภาพของปรดาในระยะหลงไมคอยด ทาใหตองขาดเรยนอยหลายครง จงเรยนไดไมเตมท เมอประกาศผลการสอบประจาภาคตนออกมา ปรากฏวาปรดาไดเกรด บ และเกรด ซ เปนสวนใหญ ทาใหเขารสกผดหวง หนาตาไมสดชน มลกษณะหมกมน คดมาก และเครยดมากขน กรณท 3 เดชา เปนนกศกษาชนปท 1 ของวทยาลยแหงหนง ผลการเรยนคอนขางออน มลกษณะเงยบเฉย ชอบอยคนเดยว ไมคบคาสมาคมกบใคร แตละวนเขาไมคอยสนใจอะไร ไดแตนงเหมอลอย เวลาพดคยกบเพอน ๆ เดชามกจะเปนฝายนงเงยบไมโตตอบใด ๆ พดนอยมาก สวนใหญมกจะตอบวา “ ไมทราบ ” หรอ “ ไมไดขาวเลย ” จนเพอนตงฉายาวา “ นายเงยบสนท ” ทาใหไมมใครอยากจะคบหาสมาคมดวย เดชาจงรสกอางวางโดดเดยว กรณท 4 ภสสร เปนนกศกษาทมรปรางคอนขางอวน ชอบมองโลกในแงราย คอนขางคดมากและชอบคดซา ๆ ซาก ๆ วนหนง นกศกษาทงหองมการประชมเพอเตรยมวางแผนจดงานสงสรรคประจารน ทประชมไดมอบหมายหนาทกนไปตามความถนดและความสามารถของแตละคน ภสสรไดรบมอบหมายใหทาหนาทดแลเรองอาหาร ซงสรางความไมพอใจใหแกเธออยางมาก เพราะตงแตวนประชมวางแผนเรอยมาจนกระทงงานเสรจสนลงไปแลว เธอกยงครนคดอยตลอดเวลาวา เพอน ๆ คงมองเธอวาเปนคนชอบแตเรองรบประทาน คงไมมความสามารถอยางอน ทาใหภสสรมอาการเครยดขนทก ๆ วน และเมอยงเครยดเธอกหาทางออกดวยการรบประทานมากขน จงทาใหนาหนกตวเพมขน

97

การฝกเกรงและคลายกลามเนอ ครงท 6 เวลา 60 นาท เรอง ความเครยดดานสรระ ทาใหรสกเมอยลาตามกลามเนอสวนตาง ๆ ของรางกาย วตถประสงค เพอใหนสตรวธการและขนตอนการปฏบตการฝกเกรงและคลายกลามเนออยางถกวธ วธดาเนนการ 1. ผวจยอธบายถงขนตอนการฝกดงน ในการฝกเกรงและคลายกลามเนอนนมทงหมด 16 จด โดยเรมตงแตเทาไปจนถงศรษะ การฝกนจะฝกทละจดจนครบทกจด ดงน เทา นอง หนาขา มอ แขน ตนแขน หนาทอง หนาอก หวไหล คอ หนาผาก คว ตา แกม ปาก และลน ตามลาดบ โดยในครงนจะทาการเกรงและคลายกลามเนอ 8 จด ดงน 1.1 ชวงเกรง ใหคอย ๆ เกรงกลามเนอจนเครยดทสด แตไมใหถงกบเคลดแลวเกรงไวสกคร เพอใหรบรความรสกเครยดทเกดขนในกลามเนอ 1.2 ชวงคลาย เมอเกรงจนเครยดทสดแลว คอย ๆ คลายออกมาอยางชา ๆ จนถงจดทรสกวากลามเนอผอนคลายอยางแทจรง เพอใหรบรถงความรสกสบายจากการผอนคลายกลามเนอ 2. ขนลงมอการปฏบตผวจยใหนสตนงอยในทาทสบายและทาการปฏบตดงน เทา ทาใหเครยดโดยการใหสนเทาอยกบพน ยกหนาเทาขน แลวงอนวเทาทงสบใหแนน จนรสกเกรงและเครยด ถงระดบทรสกวามากแลว จงคอย ๆ คลายกลามเนอทเทาอยางชา ๆ โดยปลอยนวเทาคนสสภาพปกต แลววางหนาเทาลงจนกระทงรสกวาไดปลอยวางกลามเนอทเทา รวมทงกลามเนอสวนอน ๆ ทพลอยเกรงไปดวยใหคลายออกอยางสนเชง

นอง เลอนความคดความรสกมาอยทนอง ทาใหกลามเนอทนองเครยดโดยยกสนเทาขน หนา เทาไวกบพนใหแนน แลวจงพยายามเกรงใหเครยด ถงชวงนใหรความรสกทเครยดบรเวณกลามเนอทนอง และการผอนคลายขยายความเครยดไปบรเวณอน ๆ เกรงไวจนรสกวามากแลวจงคอย ๆ คลายอยางชา ๆ ปลอยเทาวางบนพนอยางสบายตามเดม ขณะเดยวกนใหกลามเนอสวนอน ๆ ไดผอนคลายไปดวย เรยนรความรสกขณะทผอนคลายสกคร หนาขา เลอนความคดความรสกมาอยทหนาขาทงสองขาง เกรงกลามเนอทหนาขา โดยยกขาทงสองขางขนเหยยดตรงไปขางหนา ใหแยกขาทงสองขางหางกนพอสมควร พรอมกบเกรงใหเกดความเครยดทหนาขาใหมากทสด เมอรสกเครยดมากพอแลว จงคอย ๆ คลายอยางชา พรอมกบวางขาและเทาทงสองลงทพนในสภาพทสบาย ใหเปรยบเทยบความรสกระหวางขณะทเกรงกบขณะทคลายกลามเนอ เรยนรถงความรสกขณะผอนคลายทหนาขาสกคร

98

มอ เลอนความคดความรสกมาอยทมอทงสองขาง ทาใหกลามเนอ และนวมอ เครยดโดยการกามอทงสองขางใหแนนทสดเทาทจะทาได ใหเกดความรสกเครยดไปทวบรเวณนวมอ เมอรสกเครยดมากพอแลว จงคอย ๆ คลายกลามเนออยางชา ๆ พรอมกบปลอยมอไปตามโครงสรางทเปนธรรมชาตของมน ไมงอนวมอหรอแบนวจนเกนไป ใหเรยนรความรสกขณะทผอนคลายสกคร แขน เลอนความคดความรสกมาอยทแขนทงสองขาง ทาใหกลามเนอทแขนเครยด โดยการยกแขนขนมาอยขางลาตว ใหตงฉากกบลาตว หงายมอขนแลวใชแรงจากฝามอดนเขาหาลาตว จนหนาแขนเกรงเปนมด เมอรสกวาเครยดมากแลว จงคอย ๆ คลายกลามเนอทแขนโดยวางแขนขางลาตว ใหแขนทงสองขางอยในสภาพทสบาย พรอมทงใหกลามเนอสวนอน ๆ ไดผอนคลายดวย เรยนรความรสกขณะทกลามเนอแขนผอนคลายสกคร ตนแขน เลอนความคดความรสกมาอยทตนแขนทงสองขาง ทาใหกลามเนอทตนแขนเครยดโดยการยกแขนทงสองขางขนเหยยดตรงอยเหนอศรษะ ใหแขนทงสองขางขนานกน หนฝามอเขาหาลาตวเกรงโดยใชแรงจากฝามอดนเขามาหาลาตว จนกลามเนอทบรเวณตนแขนตงเปนมด เมอรสกเครยดมากแลว จงคอย ๆ คลายอยางชา ๆ หนาทอง เลอนความคดความรสกมาอยทบรเวณหนาทอง ทาใหหนาทองเครยด โดยการหายใจลก ๆ พรอมกบเกรงหนาทองใหแนน คลายกบกาลงปองกนตนเองเมอมคนจะมาตอยทอง กลนลมหายใจใหกลามเนอบรเวณหนาทองและบรเวณอนไดผอนคลายดวยอยางชา ๆ หายใจลก ๆ สก 2 – 3 ครง เรยนรความรสกขณะผอนคลายนสกคร หนาอก เลอนความคดความรสกมาอยทบรเวณหนาอก เกรงหนาอกใหแนนโดยการสดลมหายใจใหเตมท พรอมกบใชตนแขนทงสองขางหนบสขาง เพอชวยใหหนาอกแนนยงขน จนรสกเครยดมากแลวจงคอย ๆ ผอนลมหายใจออกชา ๆ ใหกลามเนอบรเวณหนาอกและกลามเนอทก ๆ สวนของรางกายไดผอนคลายอยางชา ๆ หายใจลก ๆ สก 2 – 3 ครง เรยนรความรสกขณะทผอนคลายสกคร การประเมนผล 1. สงเกตจากการใหความรวมมอ การมสวนรวม ความตงใจของนสตทเขารวมโปรแกรมการฝกเกรงและคลายกลามเนอ 2. สงเกตจากการแสดงความคดเหน และการสรป การซกถาม ของนสตทเขารวมการฝกเกรงและคลายกลามเนอ

99

การฝกเกรงและคลายกลามเนอ ครงท 7 เวลา 60 นาท เรอง ความเครยดดานสรระ ทาใหรสกเมอยลาตามกลามเนอสวนตาง ๆ ของรางกาย วตถประสงค เพอใหนสตรวธการและขนตอนการปฏบตการฝกเกรงและคลายกลามเนออยางถกวธ วธดาเนนการ 1. ผวจยทบทวนการเกรงและคลายกลามเนอในครงทแลว หลงจากนนใหนสตปฏบตใน 8 จดทเหลอ ตามขนตอนดงน 1.1 ชวงเกรง ใหคอย ๆ เกรงกลามเนอจนเครยดทสด แตไมใหถงกบเคลดแลวเกรงไวสกคร เพอใหรบรความรสกเครยดทเกดขนในกลามเนอ 1.2 ชวงคลาย เมอเกรงจนเครยดทสดแลว คอย ๆ คลายออกมาอยางชา ๆ จนถงจดทรสกวากลามเนอผอนคลายอยางแทจรง เพอใหรบรถงความรสกสบายจากการผอนคลายกลามเนอ 2. ขนลงมอการปฏบตผวจยใหนสตนงอยในทาทสบายและทาการปฏบตดงน

หวไหล เลอนความคดความรสกมาอยทหวไหล ทาใหหวไหลทงสองขางเครยด โดยการยกไหลหรอหอไหลทงสองขางขนใหสงทสด พยายามตงคอใหอยในลกษณะตรง จนรสกเครยดมากทสดทเสนเอนบรเวณไหลกบตนคอ เรยนรถงความรสกเครยดทแผขยายไปสบรเวณกลามเนออน ๆ เชน หนาทอง หนาอก คอ เปนตน เนองจากกลามเนอบรเวณหวไหลเปนกลามเนอใหญ เวลาผอนคลายใหพยายามคลายอยางชา ๆ ทสด พรอมกบเรยนรความรสกขณะทกาลงผอนคลายกลามเนออยางชา ๆ ทก ๆ ขณะ จนสามารถเรยนรถงการผอนคลายอยางแทจรงดวยตนเอง คอ เลอนความคดความรสกมาอยทคอ การเกรงกลามเนอคอ ตองคอย ๆ กระทาเปนพเศษ เพราะเปนกลามเนอทออน ถาเกรงแรงและเรวเกนไป อาจมผลเสยทาใหเคลดได จงตองระวงโดยการคอย ๆ เพมความเครยดไปทละขน อยาทาอยางหนกหนวงเกนไป วธเกรงและคลายกลามเนอสวนน แบงออกเปนกลามเนอคอดานหลง ทาใหคอดานหลงเกรง โดยการใหคอยในลกษณะตงตรง ใชฝามอทงสองรองไวใตคาง จากนนเกรงโดยการกดคางลงทฝามอ ในขณะเดยวกบทฝามอดนขนตานนาหนกใหสมดลกนโดยใหนาหนกของแรงกดและแรงตานพอ ๆ กน ออกแรงกดบรเวณคอดานหลงจนรสกเครยดทบรเวณนน เมอรสกเครยดมากแลว จงคอย ๆ ผอนคลายอยางชา ๆ พรอมกบวางมอลงอยในสภาพทผอนคลาย ใหความรสกผอนคลายกลามเนออยบรเวณคอสกคร แลวจงเรมเกรงและคลายกลามเนอบรเวณคอดานหนา โดยการประสานมอทงสองไวททายทอย ใชมอออกแรงดนทศรษะออกมา และออกแรงทศรษะดนกลบไปเปนแรงตานกน จนรสกเครยดทบรเวณคอดานหนา เมอรสกเครยดมากแลว จงคอย ๆ ผอนคลายอยางชา ๆ พรอมกบวางมอลงอยในสภาพทผอนคลาย

100

หนาผาก เลอนความคดความรสกมาทหนาผาก ทาใหบรเวณหนาผากเครยด โดยการเลกควทงสองขางขนไป จนหนาผากยนเปนรว เกรงจนเกดความรสกเครยดขยายไปทวบรเวณเบาตาและบรเวณขมบทงสอง เมอรสกเครยดมากจงคอย ๆ ผอนคลายอยางชา ๆ จากนนใหเรยนรความรสกขณะทเลอนความคดความรสก คว เลอนความคดความรสกมาอยทควทงสองขาง ทาใหควเครยด โดยการขมวดควเขาหากนจนรสกเครยดบรเวณควและขมบทงสองขาง ตลอดจนบรเวณใบหนากเครยดไปดวย เมอรสกเครยดมากพอแลวใหคอย ๆ ผอนคลายอยางชา ๆ เรยนรความรสกขณะผอนคลาย และใหความรสกอยกบกลามเนอทผอนคลายสกคร ตา เลอนความคดความรสกมาอยทตาทงสองขาง เนองจากตาเปนบรเวณทมกลามเนอเปราะบางมาก การฝกเกรงและคลายจงตองระมดระวงเปนพเศษ จะตองไมเกรงอยางรวดเรว และหนกหนวงเปนอนขาด ตองคอย ๆ กระทาทละขนตอน คอย ๆ เพมความเครยดเทาทจะรบไดเทานน โดยการหลบตาทงสองขางใหแนนสนทพอสมควรกอนแลวจงเพมใหแนน หากรสกวารบไดจงคอย ๆ เพมขน ใหแนนและแรงขนอยางรตว เมอรสกวามากพอแลวจงคอย ๆ คลายอยางชา ๆ เรยนรสกขณะทผอนคลายและใหอยกบความรสกนสกคร แกม เลอนความคดความรสกมาอยทแกมทงสองขาง ทาใหแกมเครยดโดยการบมแกม หรออมแกมเขาไปใหลก และนานจนรสกเครยดทสดแลวจงคอย ๆ คลายอยางชา ๆ หรอทาอกครงโดยการยม และเปดปากใหกวางทสด จนแกมปรทงสองขาง และรสกตงไปทวบรเวณใบหนา และบรเวณขมบทงสองขาง เมอรสกวาเครยดมากพอแลว จงคอย ๆ ผอนคลายอยางชา ๆ เรยนรความรสกขณะทผอนคลาย และใหอยกบความรสกนสกคร ปาก เลอนความคดความรสกมาอยทปาก ทาใหปากเครยดโดยการเมมทรมฝปากทงสองใหแนนสนท จนรสกเครยดทสดแลวคอย ๆ ผอนคลายอยางชา ๆ ปลอยใหรมฝปากเผยอเลกนอยตามโครงสรางของปาก เรยนรความรสกขณะทผอนคลาย หายใจลก ๆ สก 2 – 3 ครง แลวอยกบความรสกทผอนคลายนสกคร ลน เลอนความคดความรสกมาอยทลน เกรงลนใหเครยดดวยการดนปลายลนขนไปตดอยบนเพดานปากใหแนนทสด จนเครยดมากแลว จงปลอยวางลงอยางชา ๆ ใหอยในสภาพทออนตวทสดเทาทจะปลอยได การประเมนผล 1. สงเกตจากการใหความรวมมอ การมสวนรวม ความตงใจของนสตทเขารวมโปรแกรมการฝกเกรงและคลายกลามเนอ 2. สงเกตจากการแสดงความคดเหน และการสรป การซกถาม ของนสตทเขารวมการฝกเกรงและคลายกลามเนอ

101

ปจฉมนเทศ ครงท 8 เวลา 60 นาท เรอง ปจฉมนเทศ วตถประสงค เพอเปนการสรปโปรแกรมการจดการกบความเครยด วธดาเนนการ 1. ใหนสตชวยกนสรปถงโปรแกรมการจดการกบความเครยดประกอบดวยการจดการกบความเครยดในดานใดและใชวธการใดในการจดการกบความเครยด 2.ใหนสตบอกประโยชนทไดรบจากการเขารวมโปรแกรมการจดการกบความเครยด 3. เปดโอกาสใหมการอภปรายและซกถาม ผวจยกลาวขอบคณนสตทใหความรวมมอในการเขารวมกจกรรมในครงนและกลาวปดการทดลอง การประเมนผล สงเกตจาการใหความรวมมอ ความกระตอรอรน และการมสวนรวมของนสตทเขารวมโปรแกรมการจดการกบความเครยด

102

แบบสอบถาม ผลของการใชวธการจดการกบความเครยดโดยการฝกสมาธ การคดแบบอรยสจ และการฝก

เกรงและคลายกลามเนอ เพอการจดการกบความเครยดของนสตมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

เรยน ทานผตอบแบบสอบถาม ดฉนนางสาวนยนา เหลองประวต เปนนสตปรญญาโท วชาเอกการวจยพฤตกรรมศาสตรประยกต สถาบนวจยพฤตกรรมศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ซงกาลงอยในระหวางการทาปรญญานพนธเรอง “ ผลของการใชวธการจดการกบความเครยดโดยการฝกสมาธ การคดแบบอรยสจ และการฝกเกรงและคลายกลามเนอ เพอการจดการกบความเครยด ของนสตมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ”

ทานเปนผหนงทไดรบการคดเลอกใหเปนตวแทนของนสตมหาวทยาลยศรนครนทร วโรฒทจะไดรวมกนใหขอมลทเกยวกบการจดการกบความเครยด ขอมลทไดจากทานอยางครบถวนตามความเปนจรงมากทสด จะชวยใหผลการวจยทไดรบมความถกตองและสามารถนาไปใชประโยชนในการศกษาเกยวกบการจดการกบความเครยด ดงนน ดฉนจงใครขอความรวมมอจากทานในการตอบแบบสอบถาม โดยคาตอบของทานจะไมมการเปดเผยใหเกดผลเสยตอทานในทก ๆ ดาน การเสนอขอมลจะเสนอโดยภาพรวมเพอประโยชนในเชงวชาการเทานน ดฉนหวงเปนอยางยงวาจะไดรบความรวมมอในการตอบแบบสอบถามเปนอยางด และขอขอบพระคณมา ณ โอกาสนดวย รายละเอยดของแบบสอบถาม แบบสอบถามฉบบนม 3 ตอน ดงน ตอนท 1 ขอมลสวนตวของผตอบแบบสอบถาม ตอนท 2 แบบสอบถามเกยวกบบคลกภาพ ตอนท 3 แบบสอบถามการจดการกบความเครยด ขอแสดงความนบถอ นยนา เหลองประวต นสตปรญญาโท มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

103

ตอนท 1 ขอมลสวนตว 1. ชอ – สกล................................................................................................................................. 2. คณะ/วชาเอก............................................................................................................................. 3. เบอรโทรศพทบาน/มอถอ............................................................................................................ ตอนท 2 แบบสอบถามเกยวกบบคลกภาพ คาชแจง แบบสอบถามนตองการทราบลกษณะพฤตกรรมของทาน ขอใหพจารณาความหมายของคาคตอไปนทงเจดค แลวขด X ทบตวเลขทตรงกบพฤตกรรมของทาน กรณาทาทกขอ 1. ไมคอยตรงเวลา 1 2 3 4 5 6 7 8 ไมเคยผดนด 2. ไมชอบแขงขนกบใคร 1 2 3 4 5 6 7 8 ชอบแขงขนกบคนอน 3. ไมเรงรอน 1 2 3 4 5 6 7 8 เรงรอนเสมอ 4. ทางานทละอยาง 1 2 3 4 5 6 7 8 ทางานหลาย ๆ อยางใน เวลาเดยวกน 5. ทางานชา ๆ 1 2 3 4 5 6 7 8 ทางานอยางรวดเรว 6. แสดงออกทนทเมอม 1 2 3 4 5 6 7 8 เกบความรสกไว ความรสก 7. มความสนใจหลากหลาย 1 2 3 4 5 6 7 8 มความสนใจบางอยาง นอกเหนอจากงานททา นอกเหนอจากงานททา

104

ตอนท 3 แบบสอบถามการจดการกบความเครยด คาชแจง ใหทานอานขอความทละขอแลวพจารณาวาขอความนนสอดคลองกบการกระทาหรอพฤตกรรมของทานในระดบในแลวขดเครองหมาย √ ในชองทตรงกบการกระทาหรอพฤตกรรมของทาน

ขอ ขอความ ไม เคยใช

เปน ครงคราว

บอย ๆ เปน ประจา

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

การเรยนในมหาวทยาลยทาใหฉนยงยากและรสก เครยด ฉนจะแกไขดวย ทาจตใจใหนงสงบเพอจะไดเกดสมาธและคดวาการเรยน เปนเรองทงาย ทาใหรางกายรสกผอนคลายไมตงเครยด เมอตองเขาประชมเชยรฉนรสกเครยด ฉนจะแกไข โดย คอย ๆ ผอนลมหายใจเขา – ออกอยาง ๆ ชา เพอใหรสก ผอนคลาย หาสาเหตของการทาใหรสกเครยดและแกไขปญหา คลายกลามเนอใหรสกผอนคลาย เมอฉนเรยนหนงสอไมเขาใจ ฉนรสกเครยด ฉนจะ แกไขโดย ทาใจใหเกดสมาธเพอจะไดตงใจเรยนมากขน หาทางแกไขในการเรยนหนงสอไมเขาใจโดยการหาหนงสออานเพมเตม ทาการผอนคลายกลามเนอใหรสกสบาย เมอถงเวลาใกลกาหนดตองสงรายงานแลว ฉนยงทา ไมเสรจ ฉนรสกเครยด ฉนจะแกไขโดย ตงสตใหเกดสมาธในการทารายงานใหเสรจทนเวลา ทาการผอนคลายกลามเนอไมใหเกดมอาการตงเครยด เมอใกลถงเวลาสอบ ฉนรสกเครยด ฉนจะแกไขโดย ลดความเครยดโดยการผอนลมหายใจเขา–ออก อยางชาๆ หาสาเหตของความเครยดและแกไขโดยการเตรยมตวให พรอมกบการสอบ คอย ๆ คลายกลามเนอใหผอนคลาย

105

ขอ ขอความ ไม เคยใช

เปน ครงคราว บอย ๆ

เปน ประจา

14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28

เมอฉนถกตาหนจากพอแม ฉนรสกเครยด ฉนจะ แกไขโดย ผอนคลายความเครยดโดยการคอย ๆ ผอนลมหายใจเขา - ออก อยางชา ๆ คดหาทางแกไขปญหาจากสงทถกพอแมตาหน ทาการคลายกลามเนอไมใหเกดอาการตงเครยด เมอฉนทะเลาะกบพนอง ฉนรสกเครยด ฉนจะแกไข โดย หาทเงยบ ๆ และทาการคลายเครยดโดยการหายใจเขา – ออก คดหาทางแกไขปญหาทเกดขน ผอนคลายกลามเนอทมอาการตงใหรสกสบาย ตะโกนเสยงดงใสพนอง ฉนรสกเครยด เมอพอแมไมเขาใจฉนในเรองการเทยวพกผอน ฉนจะแกไขโดย คลายเครยดโดยการหายใจเขา – ออก อยางชา ๆ หาทางแกไขโดยอธบายในเรองการเทยวพกผอนใหพอแม เขาใจ คลายกลามเนอใหผอนคลายลดความเครยด ฉนรสกเครยดเมอพไมอนญาตใหฉนใชคอมพวเตอร เลนเกมส ฉนจะแกไขโดย สดลมหายใจเขา – ออก เพอคลายความเครยด แกไขกบปญหาทเกดขน โดยอธบายใหพเขาใจในเหตผล ของการใชคอมพวเตอร ลดการตงของกลามเนอ โดยการคอย ๆ คลายกลามเนอ ฉนรสกเครยดเมอพอแมไมอนญาตใหซอโทรศพทมอ ถอรนใหมลาสด ฉนจะแกไขโดย ทาจตใจใหสงบและไมคดฟงซานในการอยากไดโทรศพท มอถอรนใหมลาสด คอย ๆ คลายกลามเนอทรสกมอาการตง

106

ขอ ขอความ ไม เคยใช

เปน ครงคราว บอย ๆ

เปน ประจา

29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43

เมอฉนถกตาหนจากอาจารยเรองการเขาเรยนสาย ฉนรสกเครยด ฉนจะแกไขโดย ลดความเครยดโดยการสดลมหายใจเขา – ออก หาทางแกไขปญหาโดยการออกจากบานใหเรวขน ลดความเครยดโดยการคลายกลามเนอ ฉนรสกเครยดเมอถกอาจารยเรยกเขาพบ ฉนจะแกไข โดย สดลมหายใจเขา – ออก อยางชา ๆ หาทางแกไขปญหาโดยการคดวาอาจารยสามารถใหคา แนะนาไดเปนอยางดในทกเรอง คอย ๆ คลายกลามเนอใหผอนคลาย เมอฉนถกอาจารยตกเตอนเรองการแตงตว ฉนรสก เครยด ฉนจะแกไขโดย ผอนคลายความเครยดโดยการหายใจ แกไขโดยแตงกายใหถกตองตามกฎระเบยบของมหา วทยาลย ลดความตงเครยดของกลามเนอโดยการคอย ๆ คลาย กลามเนอ คอยหลบเลยงจากอาจารย เมอแตงตวไมเรยบรอย ฉนรสกเครยดเมอฉนทะเลาะกบเพอนฉนจะแกไขโดย คลายเครยดโดยการหายใจเขา – ออก อยางชา ๆ หาสาเหตททาใหตองทะเลาะกบเพอนและพยายามปรบ ความเขาใจ ทากลามเนอใหผอนคลายไมใหเกดความเครยด ฉนรสกเครยด เมอตองอยรวมกบเพอนทยงไมคนเคย ฉนจะแกไขโดย ผอนคลายความเครยด โดยการฝกการหายใจ คอย ๆ คลายกลามเนอใหผอนคลาย

ขอขอบคณสาหรบความรวมมอในครงน

107

ตาราง 6 แสดงคาอานาจจาแนกรายขอและคาความเชอมนของแบบสอบถามการจดการกบความ เครยดโดยรวมทงฉบบ คาความเชอมนของแบบสอบถามการจดการกบความเครยดทงฉบบเทากบ .9381 ขอท Item total ขอท Item total correlation correlation

1 .34 26 .66 2 .41 27 .36

3 .65 28 .56 4 .58 29 .68 5 .56 30 .43 6 .59 31 .63 7 .33 32 .66 8 .47 33 .53 9 .63 34 .61 10 .55 35 .75 11 .69 36 .45 12 .50 37 .67 13 .66 38 .32 14 .68 39 .74 15 .36 40 .48 16 .50 41 .73 17 .73 42 .72 18 .58 43 .71 19 .60 20 .31 21 .67 22 .53 23 .51 24 .71 25 .53

ประวตยอผวจย

109

ประวตยอผวจย

ชอสกล นางสาวนยนา เหลองประวต วนเดอนปเกด 8 พฤษภาคม 2518 สถานทเกด จงหวดกรงเทพมหานคร สถานทอยปจจบน 48/10 ถนนเสรไทย แขวงคลองกม เขตบงกม กรงเทพมหานคร 10240 ประวตการศกษา

พ.ศ. 2547 วทยาศาสตรมหาบณฑต ( การวจยพฤตกรรมศาสตรประยกต ) มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

พ.ศ. 2540 การศกษาบณฑต ( วชาเอกภาษาไทย ) คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ พ.ศ. 2536 มธยมศกษาตอนปลาย

โรงเรยนมธยมวดบงทองหลาง