trajectum 14/15 #10

TRAJECTUM#10 | 02 06 2015 | www.trajectum.hu.nl | magazine voor Hogeschool Utrecht

Foto

spec

ial

+ DRIE GASTFOTOGRAFEN + EEN ODE AAN HET FOTOALBUM+ HEEFT DE FOTOJOURNALISTIEK NOG TOEKOMST + DE BESTE FOTOAPPS + DRIE ZILVEREN CAMERAPRIJSWINNAARS UIT EIGEN STAL

+FOTOCURSUSVoor fantastische

vakantiefoto’s

2 TRAJECTUM#10 02062015

Foto

: M

artin

Par

r

02062015 TRAJECTUM#10 3

Trajectum Fotospecial

Ga je voor de coverfoto van Tadao Cern, die met zijn strandserie ‘Comfort Zone’ mensen vastlegde met al hun onvolkomenheden? Of toch maar voor deze strandfoto in Torremolinos van de beroemde Engelse fotograaf Martin Parr? Eén ding is duidelijk: beeld en fotografie worden steeds belangrijker. Vandaar deze zomer-Trajectum Fotospecial, het resultaat van onze samenwerking met drie gasthoofdredacteuren. Een resultaat dat zich uitstrekt van jong HU-talent en oud-HU’ers met Zilveren Camera’s in de prijzenkast tot internationaal vermaarde topfotografen. Plus onze eigen MINIFOTOCURSUS. Want fotograferen doen we allemaal en overal.

4 TRAJECTUM#10 02062015

Ben KrewinkelDit is gasthoofdredacteur Ben Krewinkel. Docent fotogra-fie aan de HU, documentair fotograaf en curator die sa-menwerkte met o.a. Geert van Kesteren, Cynthia Boll en Dana Lixenberg. Foto-historicus met de nadruk op Afrika. Maakt nooit zomaar een foto, maar zoekt naar het verhaal van individuen en hun verbondenheid met heden, verleden en toekomst. Klinkt abstract? Kijk naar zijn favoriete foto op bladzijde 29 en je snapt het. Of bekijk de serie foto’s uit zijn fotoboek Looking for M. (bladzijde 26). Oh ja, hij kwam ook nog met het idee voor de Nederlandse fotograaf Rob Hornstra op de cover.

Gert-Jan PeddemorsDit is gasthoofdredacteur Gert-Jan Peddemors. Sinds 1986 docent aan de School voor Journalistiek, man achter de minor fotografie en zelf fotograaf. Trotse maker van het fotoboek Op Eigen Benen, (2014) het resultaat van zijn trip met voormalig journalistiekstudenten door de voormalige Sovjet Unie. Reist daar al sinds 2001 met plezier doorheen. Houdt van journalistieke documentaire fotografie. Maar ook van ‘gewoon’ heel mooie, bijzondere fotoproducties. Had het liefst de Engelse fotograaf Martin Parr op de cover vanwege het absurde van het alledaagse.


Gastfotografen Ben Krewinkel, Gert-Jan Peddemors en Kees Rutten over hun eigen werk en over andere fotografen Fotospecial+ EEN ODE AAN HET FOTOALBUM + 10 TIPS VOOR EEN GOEDE FOTO MET JE MOBIEL + HEEFT DE FOTOJOURNALISTIEK NOG TOEKOMST + DE BESTE FOTOAPPS + DRIE ZILVEREN CAMERAPRIJSWINNAARS UIT EIGEN STAL

02062015 TRAJECTUM#10 5

Kees RuttenDit is gasthoofdredacteur Kees Rutten. Al jarenlang trouw top-Trajectumfotograaf. Vooral befaamd om zijn vlijm-scherpe en uiterst sfeervolle interviewportretten. Maar ook om zijn speelse tabletop-foto’s bij de rubriek Check. Ver-bindt herkenbaarheid met originaliteit. Zijn voorkeuren en specialismes zie je terug in dit blad: bij zijn favoriete foto (bladzijde 20) laat hij de lol van tabletops zien, in zijn eigen fotoserie speelt hij met herkenbare filmstills. Maakte zelf coverfoto’s in het Stedelijk voor dit nummer, maar is ook een groot Martin Parr fan.

6

12

17

18

20

22

24

26

29

30

33

34

40

42

43

44

IEDERE DAG VERS trajectum.hu.nl

twitter.com/trajectum facebook.com/trajectum

Van HU naar Zilveren Camera

Ode aan het Fotoalbum

Column: Reint Jan Renes

Kees Rutten:

- Uit eigen werk: Chicago

- Favoriet: Bethany de Forest

Gert-Jan Peddemors:

- Uit eigen werk: niet-bestaande landen

- Favoriet: Liu Bolin

Ben Krewinkel

- Uit eigen werk: Mozambique

- Favoriet: Paul Babeliowsky

Essay: Krewinkel & Peddemors

zoeken nieuwe beelden

Column: Nina’s Selfie

MINIFOTOCURSUS

De foto-apps Top 11

Uittips

Column: Chris van der Heijden

SvJ-prijs: Gino Kleisen

INHOUD


Gastfotografen Ben Krewinkel, Gert-Jan Peddemors en Kees Rutten over hun eigen werk en over andere fotografen Fotospecial+ EEN ODE AAN HET FOTOALBUM + 10 TIPS VOOR EEN GOEDE FOTO MET JE MOBIEL + HEEFT DE FOTOJOURNALISTIEK NOG TOEKOMST + DE BESTE FOTOAPPS + DRIE ZILVEREN CAMERAPRIJSWINNAARS UIT EIGEN STAL

6 TRAJECTUM#10 02062015

ILVY NJIOKIKTJIEN (30)Drie oud-studenten van de School voor Journalistiek wonnen in 2014 een Zilveren Camera. Hoe zijn ze zo ver gekomen? De Trajectum Fotospecial portretteert ze met hun winnende foto. | GERARD RUTTEN

Foto

: Kee

s Rut

ten

02062015 TRAJECTUM#10 7

ZILVEREN CAMERA WINNAAR

• Freelancefotograaf voor onder meer NRC Handelsblad, Nieuwe Revu,

New York Times, National Geographic • Student aan de School voor Jour-

nalistiek 2002-2006 • Winnaar Zilveren Camera 2014 in de categorie Cul-

tuur & Entertainment met een fotoserie over Hollandse verjaardagen

Wat is het meest idiote wat je voor een foto hebt gedaan?‘Een reportage in IJsland, met een journalist voor de New York Times. We maakten een artikel over een Chinese oliemagnaat die helemaal afgelegen woont. Alleen maar sneeuw, sneeuw, sneeuw en een klein boer-derijtje. Hij bemant een weerstation en geeft drie keer per dag de sneeuwval door. We reden ernaartoe met een gehuurde Land Cruiser. De journalist had geen rijbewijs dus ik zat de hele tijd achter het stuur. Spannend hoor, rijden over ijs.’Hoe ben je aan het fotograferen geslagen? ‘Ik zat op een highschool in Amerika waar we veel vrije vakken kregen. Dans. Zang. En bij fotografie dacht ik: dat is leuk. Later in Ne-derland ben ik journalistiek gaan studeren omdat ik fotograaf wilde worden.’Heb je iets aan de opleiding journalistiek gehad?‘Ik heb geleerd om research te doen. Dat is ook voor fotograferen heel belangrijk. Maar wat betreft fotografie heb ik er niets aan ge-had. Ik zwoegde drie jaar op schrijven en keek uit naar het vak fotografie in het vierde jaar. Toen werd de leraar ziek en verviel het vak. Schandalig. Ik heb flink geprotesteerd. Het was mijn grote droom om fotograaf te worden. In 2006 ging ik bij het ANP op foto-stage terwijl ik niet eens wist hoe sluitertijd en diafragma werken. Toen heb ik een foto-grafiecursus voor huisvrouwen gevolgd.’ Is het terecht dat je de prijs hebt gewon-nen?‘Ja. Het project over de verjaardagen heb ik serieus en grondig uitgevoerd. Daar ben ik

trots op. Maar de categorieën van de Zilve-ren Camera zijn tegenwoordig zo onlogisch ingericht. Ik won in de categorie Cultuur & Entertainment maar eigenlijk is het Binnen-land Documentair. De indeling in categorieën is een beetje een zootje.’ Welke foto wil je altijd nog maken?‘Ik wil heel graag een groot nieuwsverhaal fotograferen. Dus zoiets als een ebola-uit-braak, tsunami of aardbeving. Het zou fantas-

tisch zijn als een internationale krant of NRC zegt: pak je tas en ga er naartoe. Bij de be-grafenis van Mandela heb ik een voorproefje kunnen nemen. Dat was groot nieuws en er waren zo veel fotografen. Lange tijd heb ik gedacht: ik kan het niet omdat ik geen oplei-ding heb gehad. Maar ik heb goede beelden gemaakt. Met één ervan heb ik in 2013 de hoofdprijs van de Zilveren Camera gewon-nen. Ik weet nu dat ik het goed kan.’ |

ILVY NJIOKIKTJIEN (30)

‘Op fotostage wist ik niet hoe sluitertijd en diafragma werken’

Foto uit de serie over Hollandse verjaardagen, waarmee Ilvy Njiokiktjien een Zilveren Camera won

8 TRAJECTUM#10 02062015

ROBERT OOSTERBROEK (27)

Foto

: Kee

s Rut

ten

02062015 TRAJECTUM#10 9


• Redacteur en fotograaf bij De Utrechtse Internet Courant (DUIC.nl) en

freelancejournalist/-fotograaf • Student aan de School voor Journalistiek

2011-2014 • Winnaar Zilveren Camera categorie Buitenland met een foto

van de gevechten in Kiev (Oekraïne) tussen opstandelingen en oproerpolitie

Wat is het meest idiote wat je voor een foto hebt gedaan?‘Toen ik in Kiev op pad was, stuitte ik op een aantal politiebussen die gebruikt werden als barricade. Ik wilde naar de andere kant en klom door het raam van de bus waarna ik door de vloer zakte en vastzat. Mijn collega Bart Thiesen, met wie ik daar was, moest mij helpen eruit te komen. Mijn broek was ge-scheurd maar ik had zelf gelukkig geen ver-wondingen.’ Hoe ben je aan het fotograferen geslagen?‘Heel klassiek. Ik vond fotografie leuk en ben na de middelbare school een studie fotonica (lichtkunde) gaan volgen aan een ROC in Ede, een technische foto-opleiding waarbij we ook natuurkunde, scheikunde en wiskun-de kregen. Dat gaf mij vier jaar de tijd om met fotografie bezig te zijn. Ik liep enkele mooie stages, bijvoorbeeld bij het Algemeen Dagblad en het Ministerie van Defensie. Als freelancer ben ik blijven fotograferen. Om-dat ik me verder wilde verdiepen in de jour-nalistiek ben ik gestart met de studie journa-listiek.’Heb je iets aan de opleiding journalistiek gehad?‘Qua fotografie niet. Ik heb er geen techni-sche vaardigheden gehad. Maar ik kon naast de studie freelance werk blijven doen. Met deze studie heb je daar tijd voor en ik heb dan ook geen studievertraging opgelopen. Ik ben wel tijdelijk gestopt om aan de slag te gaan bij DUIC.nl. Daarmee bouw ik mijn cv op en doe ik praktijkervaring op. Of ik mijn studie nog ga afmaken? Ja natuurlijk. Geen enkele twijfel daarover.’

Is het terecht dat je de prijs hebt gewon-nen?‘Het onderwerp an sich is van een groot maatschappelijk belang. Rusland is zich gaan mengen in Oekraïne en dat heeft invloed op de wereldpolitiek. Dus het onderwerp was een goede kanshebber voor de prijs. Maar ik had de prijs voor deze foto minder snel ver-wacht. Ik had andere foto’s ingestuurd met meer branden en molotovcocktails.’Welke foto wil je altijd nog maken?‘Ik zou graag documentaires maken over een maatschappelijk onderwerp, waar je lang

mee bezig kan zijn en waarbij je ook mag reizen. Fotograaf Kadir van Lohuizen heeft een tocht gemaakt van 40.000 kilometer door Zuid- en Noord-Amerika met als thema: immigratie. Daar is een app voor de iPad van uitgegeven met filmpjes, foto’s, teksten en audio. In het klein doe ik zoiets al. Ik ben met collega Bart bezig met een crossmediaal pro-ject in Wellerlooi, een klein dorp in Noord-Limburg. We willen de hiërarchische structu-ren blootleggen door de mensen te volgen bij de verkiezing van Prins Carnaval. We zijn er al 35 keer geweest.’ |

ROBERT OOSTERBROEK (27)

‘Of ik mijn studie nog ga afmaken? Ja natuurlijk’

Foto van gevechten in Kiev, waarmee Robert Oosterbroek een Zilveren Camera won

10 TRAJECTUM#10 02062015

SHODY CAREMAN (29)

Foto

: Kee

s Rut

ten

02062015 TRAJECTUM#10 11


• Freelancejournalist voor Algemeen Dagblad, Het Parool, Kidsweek, LOF

(magazine voor ambitieuze vrouwen) • Student aan de School voor Journa-

listiek 2003-2007 • Winnaar categorie Binnenland Documentair met een foto

over de laatste nacht van haar ongeneeslijk zieke schoonmoeder die met het

gezin in de woonkamer sliep

Wat is het meest idiote wat je voor een foto hebt gedaan?‘Vanwege de start van de Tour de France waren een aantal bobo’s in Utrecht, zoals oud-burgemeester Wolfsen, wielercoryfeeën Jan Janssen en Joop Zoetemelk en hoogste Tour-baas Prudhomme. Ik wilde hen fotogra-feren maar struikelde en viel voor hun neu-zen op de grond. Zij lachten mij keihard uit. Maar ik had wel hun aandacht en toen maak-te ik een foto waarbij ze in de camera keken. Het was gênant maar ik had wel een goede foto.’Hoe ben je aan het fotograferen geslagen?‘De vader van een vriendinnetje van mij had als enige in het dorp een spiegelreflex- camera. Wij mochten ermee spelen en hiel-den hele fotoshoots. Toen was ik een jaar of dertien, op mijn zeventiende ging ik journa-listiek studeren om fotojournalist te worden. Ik probeerde zoveel mogelijk onder het schrijven uit te komen en mijn verhalen met foto’s te vertellen. Vanaf het derde jaar schreef ik niet meer. Zo heb ik me door de studie geworsteld.’ Heb je iets aan de opleiding journalistiek gehad?‘Ik zou het iemand niet aanraden. Er was maar één fotografiedocent en die was altijd ziek. Het waren vier gezellige jaren, maar fotograferen heb ik geleerd op stage bij het Algemeen Dagblad. Ik werd op alle onder-werpen afgestuurd. Ze zeiden: “Ga het maar proberen. Je leert het beste van je eigen fou-ten.” ’

Is het terecht dat je de prijs hebt gewon-nen?‘Dat is moeilijk om te zeggen. Ik vind het een goede foto, maar er zijn veel meer goede foto’s ingestuurd. Sommige mensen vinden het te dichtbij komen omdat het over mijn eigen schoonmoeder gaat. Maar ik heb de foto ingestuurd op aanraden van mijn schoonvader. Hij vond het een monument voor haar als ik er een prijs mee zou winnen.’

Welke foto wil je altijd nog maken?‘Ik zou Geert Wilders een week lang 24 uur per dag willen volgen. Bij deze vraag ik dat aan hem. Hij lijkt bezeten van de politiek en ik wil weten hoe het er thuis aan toegaat. Of hij daar altijd documenten zit te lezen. Of dat hij romantisch met zijn vrouw kletst of een biertje drinkt met vrienden. Kortom: hoe is het om Geert Wilders te zijn?’ |

SHODY CAREMAN (29)

‘Ik zou Geert Wilders een week lang willen volgen’

Foto van Shody Careman uit de serie over de laatste nacht van haar schoonmoeder, waarmee ze een Zilveren Camera won

12 TRAJECTUM#10 02062015

ODE AAN HET FOTOALBUM

Waar je ook komt, overal staan

mensen met hun telefoons foto’s

te maken. Deze belanden bijna

nooit meer in een album, maar

blijven rondzwerven op social

media of een harde schijf.

Redacteur Tosca Sel zwemt

in de beeldbestanden en wil

er fraaie fotoalbums van

maken. Of is dat

ouderwetsch?

02062015 TRAJECTUM#10 13

ACHTERGROND

ODE AAN HET FOTOALBUM

14 TRAJECTUM#10 02062015

Op een grijze zondagmiddag blader ik door de foto-

boeken van m’n ouders. Achter semi-transparante

bladen liggen vergeelde foto’s van vroeger: m’n

moeder en haar beste vriendin hoogzwanger in een

veel te krappe strandstoel, heel veel babyfoto’s van

mij en m’n broertje, een reportage van de nieuw

aangelegde achtertuin, de aankomst van onze on-

dertussen overleden hond, (weg)en het pronkstuk:

hun in leer gebonden trouwalbum. Vijfendertig jaar geleden beloofden m’n ouders el-

kaar eeuwige trouw. Ik was er niet bij, maar kan nu

toch zien hoe het was. Het gespannen gezicht van

m’n vader tijdens de statige fotoserie, de opluchting

bij het ja-woord en de rode koontjes op het feest.

De kleren lijken rechtstreeks uit Mad Men te komen

en iedereen heeft een volle bos haar. Mooie momen-

ten die niet verloren zijn gegaan omdat iemand de

moeite heeft genomen ze vast te leggen en in te

plakken.

Erik Kessels is oprichter van reclamebureau Kessels-

Kramer, maar ook foto-albumverzamelaar, fotoboe-

kenmaker en samensteller van fototentoonstellin-

gen. Hij vertelt dat de gemiddelde Nederlander

vroeger in een heel leven ongeveer tien fotoalbums

maakte. ‘Het eerste album bestaat uit vakantiefoto’s

met een eerste liefde. Het tweede is een trouw-

album, daarna komen een tot twee boekwerken met

baby- en kinderfoto’s en dan volgen er nog vier met

gemengde familieperikelen zoals schoolmusicals en

familievakanties. De albums aan het einde lijken op

de eerste: het zijn foto’s van het echtpaar dat weer

zonder de kinderen op vakantie gaat.’O P G E D R O O G D E F O T O S T R O O M &

D I G I T A L E C A M E R AThuis kijk ik naar mijn eigen verzameling fotoalbums.

Het is een iel stapeltje in vergelijking met de volle

plank van m’n ouders. Tien albums haal ik bij lange

na niet. Ik heb boeken uit m’n baby-, kinderen mid-

delbareschooltijd en drie vakantieboeken van m’n

eerste vakanties zonder ouders, compleet met vlieg-

tickets, bonnetjes en andere aandenkens. Halver-

wege de School voor Journalistiek droogt de foto-

stroom op. Er zijn nog wat mapjes met foto’s en

02062015 TRAJECTUM#10 15

negatieven, maar ze worden steeds dunner. Van m’n internationale studiejaar in Denemarken heb ik af-gezien van een envelopje met vier foto’s en een lief kaartje van een oud-klasgenoot helemaal geen kiek-jes, terwijl ik zeker weet dat ik foto’s heb gemaakt. Waar zijn ze?

M’n vader heeft de verklaring: je hebt toen toch een digitale camera gekocht, zodat je foto’s naar huis kon mailen en op Facebook kon zetten? Dat is ook zo! Uit een stoffige doos trek ik de harde schijf van m’n oude MacBook. Ik koppel hem aan m’n nieuwe laptop en na wat rondklikken vind ik tiental-len megabytes aan oude foto’s terug. Het is best leuk om door die plaatjes heen te scrollen, maar het koude gevoel van m’n touchpad haalt het niet bij het gevoel van een papieren fotoboek.

Volgens klinisch psycholoog Ad Vingerhoets is het iets persoonlijks, deze voorkeur voor papieren foto-boeken boven foto’s op een scherm. Ik vind hand-geplakte albums fijn omdat ik ermee ben opge-groeid, maar waarschijnlijk groeit er nu een generatie jongeren op die er niets mee heeft. Vin-gerhoets: ‘Er zijn ook ouderen die niets moeten hebben van e-books, die houden liever papier vast. Terwijl zo’n computertje superhandig is op vakan-tie.’ Oef, ik word oud.

B I T T E R S W E E T G E V O E L & L I E F D E -L O Z E M E G A B Y T E S Maar dat ik het fijn vind om oude fotoalbums van

mij en m’n familie te bekijken, dat heeft niets met mijn stijgende leeftijd te maken. Het is iets univer-seels. Vingerhoets: ‘Fotoalbums en plakboeken roe-pen een nostalgisch gevoel op. Dat is een gemengd gevoel, bittersweet noemen we het ook wel, maar het goede gevoel overheerst. Het bestrijdt een-zaamheid, geeft een boost aan je zelfvertrouwen en zorgt voor een gevoel van continuïteit, omdat je op de foto’s ziet dat je nog steeds dezelfde bent. Want mensen vinden het eng als ze te veel veranderen. Niets enger dan te denken dat je jezelf door de ja-ren heen bent kwijtgeraakt.’

Tijd om die liefdeloze megabytes om te zetten in een album dat ik later door kan bladeren als m’n gemoed een oppepper kan gebruiken. Ik sleep de oude bestanden naar m’n nieuwe laptop en zie dat ik ondertussen een kleine tien gigabyte aan beeld heb verzameld. Het is een ongeorganiseerde ben-de. Vakanties en gebeurtenissen lopen door elkaar

heen en er zijn veel dubbele plaatjes: wat moet ik nu weer met veertig semi-identieke foto’s van een zwerm ringbandparkieten in San Francisco? Eén foto per gebeurtenis is al teveel.

Terwijl ik een album-waardige selectie probeer te maken, schudt Erik Kessels me wakker. Het is vol-gens hem gedaan met de handgeplakte fotoal-bums. Heel misschien maken ze ooit - net als muziek op vinyl - een comeback, maar dan is het voor een klein publiek. Kessels: ‘Het is in onze natuur geslo-pen dat digitaal beeld niet is gemaakt om te bewa-ren. Laatst zat ik in het vliegtuig naast een vrouw die in anderhalf uur haar vakantiefoto’s selecteerde. Van de drieduizend foto’s van haar kleinkinderen flikkerde ze de helft weg. Dat was ondenkbaar toen foto’s nog werden afgedrukt, dat kostte geld. De foto’s die overblijven, worden gedeeld op Insta-gram, Facebook, Flickr. Misschien maakt die me-vrouw uit het vliegtuig er nog een digitaal fotoal-bum van, maar dat was het.’

N O S T A L G I S C H E T R U T T E B O L & W A L G E L I J K E L E T T E R T Y P E SVroeger had je 24 of 36 foto’s per rolletje en als ie

vol was, moest je het naar de fotobalie brengen om ‘m te laten ontwikkelen. Een week later wist je pas of ze gelukt waren. Soms werd je verrast door een onverwacht pareltje, maar meestal stond je te ba-len. Portretten met halfopen ogen, groepsfoto’s waarop niet iedereen in de lens kijkt, een onscherpe foto van dat mooie kerkje en een bewogen foto van dat bord paella: ze zaten er altijd tussen en haalden het album nog ook. Dat vind ik dus prachtig, maar het is verleden tijd. Als digitale fotograaf hoef je je hier – zeker met de tips en apps van onze fotogra-fen in dit nummer - geen zorgen meer over te ma-ken. Doordat je gelijk kan zien wat je schiet, zijn alle vakantie-albums perfect. Wat niet zo mooi is (rode ogen, scheve horizon), bewerk je en wat mislukt, gooi je weg.

Misschien ben ik met mijn liefde voor papier en boekjes een nostalgische truttebol en moet ik het idee van zo’n goed gevulde boekenplank met ge-bonden en hand geplakte albums laten gaan. De 2300 foto’s die ik na rigoureuze selectie over heb, zijn er nog steeds veel te veel om af te drukken. Kessels raadt me aan m’n weggegooide foto’s in een mapje te stoppen en te kijken wat de overeen-komsten zijn. Hij heeft hier een serie fotoboeken van gemaakt met de titel ‘In almost every picture’.

➤

16 TRAJECTUM#10 02062015

Een deel hiervan is gevuld met foto’s waar-

op je een vinger voor de lens ziet. Los zijn

die foto’s niet interessant, maar als serie

zijn ze ineens de moeite waard.

Mijn mooiste kiekjes op een online plat-

form naar keuze slingeren en de rest netjes

archiveren op een harde schijf, dat lijkt de

meest logische optie. Maar dan komen er

dus geen nieuwe fotoalbums meer bij. Het

plakken na een vakantie wordt een uitster-

vend ambacht. Is dat erg? Kessels vindt van

niet. ‘Een oud fotoboek heeft iets roman-

tisch, zeker als er met potlood wat bij de

foto’s geschreven is, maar digitale albums

kunnen ook interessant zijn. Als je er lang

genoeg naar kijkt, zie je slechte digitale

bewerkingen, walgelijke lettertypes en le-

lijke achtergrondkleuren. Die maken het

toch weer eigen.’ |

Foto’s afkomstig uit het foto-album van de

familie Sel

02062015 TRAJECTUM#10 17

REINT JAN RENES, LECTOR CROSSMEDIALE COMMUNICATIE IN HET PUBLIEKE DOMEIN

COLUMN

Sch(e)urende beeldenDat beeld allesbepalend kan zijn, weten we sinds de jurk van Trijntje maar al te goed. Wanneer beeld een sterke emotie oproept of een duidelijke boodschap uitdraagt, vervaagt de rest. Al zing je nog zo mooi, als het beeld de kwaliteit van je liedje overstemt zal vooral dat wat men ziet (een scheurjurk met diep de-colleté) indruk maken.

Opvallende beelden worden vaak gebruikt om aan-dacht te genereren. Zo hangen er sinds kort op de HU campagneposters met seksueel geladen foto’s, onder andere van twee naakte mensen achter een douchescherm en van een stel dat op het punt staat seks te hebben. De posters vragen aandacht voor energiebesparing. Het aardige is dat hier nog een moedige poging is gedaan om de boodschap - be-spaar energie - te synchroniseren met het beeld. Ge-suggereerd wordt dat je energie bespaart door sa-men te douchen en dat het duurzamer is om seks te hebben met het licht uit.

Vaak loopt een gekozen beeld niet synchroon met een expliciet uitgedragen boodschap. Zo verscheen een paar maanden geleden in Volkskrant Magazine een interview met modeontwerpster Olcay Gulcen, eigenaar van het kledingmerk Supertrash. In het ma-gazine werd een quote van Gulcen uitgelicht waarin ze stelde haar uiterlijk niet belangrijk te vinden. De quote ging vergezeld met een prikkelende foto waar-op ze zorgvuldig was opgemaakt en uitdagend po-seerde. Het beeld dissoneerde sterk met de door haar uitgesproken tekst. Binnen de sociale psycholo-gie kennen we het fenomeen negation bias: in de ontkenning zit de bevestiging. Door iets te ontken-nen wat overduidelijk wel het geval is (‘Nee hoor, ik vind uiterlijk helemaal niet belangrijk’) bekrachtigt Gulcen juist het bestaande beeld (‘Zij is écht wel van het uiterlijk!’).

Zodra de verbeelding schuurt met wat je wil uitdra-gen, heb je eigenlijk al verloren. Iets wat Trijntje in-middels helaas maar al te goed weet. Daar waar The Common Linnets vorig jaar via slim geregisseerde beelden een extra dimensie aan de kwaliteit van hun liedje wisten te geven (‘best een goed liedje’), zorg-den de beeldenmakers er dit jaar voor dat werd be-vestigd wat we massaal al vermoedden (‘rare jurk, vreemd gezichtsnetje en eigenlijk best een stom lied-je’).

18 TRAJECTUM#10 02062015

DE GASTHOOFDREDACTEUREN VAN DE TRAJECTUM FOTOSPECIAL PRESENTEREN EEN KLEINE SELECTIE UIT EIGEN WERK

KEES RUTTEN

CHICAGOMOVIE SHOTS

Opmerkelijke stad voor filmmakersSinds 1980 zijn er meer dan 1100 speelfilms gemaakt in Chicago. Dat gegeven boeide me. Waarom wordt daar zoveel gefilmd? Ik besloot het verder te onderzoeken.

Het blijkt dat de stad goed meewerkt, ze heeft zelfs een eigen Chicago Film Office. En natuurlijk is de stad erg fotogeniek.

Voor deze foto’s heb ik een aantal films be-keken. Ik lette op de scènes die kenmerkend zijn voor de betreffende film, maar ook op de locaties die iets van de stad prijs geven. Door zelf geënsceneerde situaties te creë-ren, verwijs ik naar deze films. Maar wel met beelden die iets te raden overlaten. Dat probeer ik te bereiken door weinig kleur te gebruiken en zelf kunstlicht op de locatie toe te passen. Ook de personages die ik heb gebruikt, moeten de raadselachtigheid versterken. Het zijn mijn eigen verwijzingen naar de films. |

The Blues Brothers (1980)

The Untouchables (1987)

Home Alone (1990)

02062015 TRAJECTUM#10 19

Ocean’s Eleven (2001)

Batman Begins (2005)

The Fugitive (1993)

The Blues Brothers (1980)

The Untouchables (1987)

Home Alone (1990)

20 TRAJECTUM#10 02062015Stonehenge

DE KEUZE VAN KEES RUTTEN

DE GASTHOOFDREDACTEUREN VAN DE TRAJECTUM FOTOSPECIAL OVER HET VERHAAL ACHTER HUN FAVORIETE FOTO

Een paar kilometer van Amesbury (GB) ligt Stonehenge, het enorme bouwwerk dat rond 2300 v.C. is aangelegd. Het werd gebruikt als gezondheidscentrum. Hier zijn uit die tijd veel skeletten gevonden met lichamelijke aandoe-ningen. Blijkbaar werkte het niet zo goed. Ar-cheologen zien Stonehenge als het Lourdes van de oudheid. Tegenwoordig komen er veel mensen bijeen om samen de zonnewende te ervaren, de zon komt dan achter de ‘stone’ op.

Je zou verwachten dat je eerst een eind moet lopen door de bossen en de heuvels om dan verwachtingsvol dit mythische bouwwerk te

mogen aanschouwen. Nee helaas. Bethany de Forest (pinhole-fotografe uit Amsterdam) geeft heel mooi weer dat het een ‘uitspanning’ is geworden langs de snelweg. Een groot Heras-hekwerk, fish-and-chips-tentjes en een enorme parkeerplaats zorgen voor een grote teleurstelling.

Deze foto is gemaakt op een tafel, met een pinhole camera. Zo’n camera is niet meer dan een doosje met een piepklein gaatje waardoor het licht komt. Het beeld is overal even (on)scherp en aan de randen krijg je vertekening. Het lijkt eigenlijk op een camera obscura. |

Bethany de Forest

Bethany de Forest bouwt aan ‘haar’ Stonehenge, voor opname met de pinhole camera

22 TRAJECTUM#10 02062015

NIET-BESTAANDE LANDENIn 2005 zond de BBC de documentaireserie Holidays in the Dan-ger Zone: Places That Don’t Exist uit. Over fascinerende plek-ken die zich onafhankelijk van het moederland hebben ver-klaard. Landen zonder uitzicht op een normale ontwikkeling, simpelweg omdat ze door bijna niemand worden erkend. Geen economische banden met de rest van de wereld, geen McDo-nalds, geen Starbucks, geen voor ons bruikbaar mobiel net-werk, geen pinautomaten voor onze bankpassen, geen consu-

laire ondersteuning als je er naartoe reist. En toch heeft ook daar het dagelijkse leven zijn gang. In 2013 heb ik een aantal niet-erkende landen bezocht die voor-al ontstaan zijn door het uiteenvallen van de Sovjet-Unie. De landen zijn in hun voortbestaan vaak afhankelijk van Rusland. De patstelling waar deze gebieden in terecht zijn gekomen, maakt een diplomatieke oplossing praktisch onmogelijk. Het risico op een gewapend conflict ligt altijd weer op de loer. |

1

4

02062015 TRAJECTUM#10 23


GERT-JAN PEDDEMORS

Foto’s 1 en 2: De Krim heeft de afgelopen jaren een turbulente tijd door-gemaakt. Ten tijde van deze foto’s hoorde de Krim nog bij Oekraïne. Inmiddels is het onder-deel van de Russische Federatie. Buiten Rus-land is Wit-Rusland het enige land dat deze an-nexatie heeft erkend.

Foto 3: Het conflict in Transnistrië is al sinds 1990 bevroren, de steun van Rusland zorgt voor een status quo. Het land heeft vooral een dubi-euze reputatie als door-voerland van grote hoeveelheden wapens.

Foto 4: De zelfverklaarde republiek Nagorno-Kara-bach leeft met de perma-nente dreiging van een Azerbeidzjaanse aanval. In de jaren negentig van de vorige eeuw is er fel ge-vochten om de Armeense enclave die formeel in Azerbeidzjan ligt. In 1994, na een staakt-het-vuren, kwam het gebied in handen van etnische Armeniërs.

Foto 5: De werkloosheid is enorm sinds Abchazië zich onafhankelijk heeft verklaard van Georgië. Internationale handel is nauwelijks mogelijk, om-dat alleen Rusland, Vene-zuela, Nicaragua en Nauru Abchazië als soe-verein land erkennen.

Foto 6: Abchazische stu-denten zijn net afgestu-deerd aan de Universiteit van Soechoemi. Veel af-gestudeerden vertrekken naar Rusland waar de economische vooruitzich-ten beter zijn.

2 3

65

24 TRAJECTUM#10 02062015Courtesy Liu Bolin and Klein Sun Gallery © Liu Bolin

02062015 TRAJECTUM#10 25

DE KEUZE VAN GERT-JAN

DE GASTHOOFDREDACTEUREN VAN DE TRAJECTUM FOTOSPECIAL OVER HET

VERHAAL ACHTER HUN FAVORIETE FOTO

Liu Bolin is een Chinese kunstenaar die foto’s maakt waarin mensen in de achtergrond ver-dwijnen. Hij staat bekend als ‘de onzichtbare man’, om-dat hij meestal zelf het onderwerp in zijn foto’s is. Hij probeert zichzelf onzichtbaar te maken, terwijl fotografie juist gaat over het zichtbaar maken van wat je wilt laten zien. Alhoewel: je kan juist ook dingen buiten beeld houden om je verhaal te vertellen. Soms is wat je niet ziet belangrijker dan wat je wel ziet. Maar hier zie je het dus eigenlijk wel, als je maar even zoekt. Verwarrend. Het lijkt een soort familiespelletje: wie ziet Liu het eerst?

Zijn eerste grote serie was Hiding in the City, waarbij hij zichzelf in de kleuren van het land-schap schilderde en zo onzichtbaar werd voor de omgeving. Sindsdien heeft hij deze truc verder verfijnd en zichzelf onder andere voor gondels in Venetië, op het Plein van de He-melse Vrede en in een bioscoopstoel onzicht-baar gemaakt.

Dit werk heet ‘Instant noodels’ en is gemaakt in 2012. Het is een protest tegen kankerver-wekkend fosfor dat toen in noedels in China werd aangetroffen. Los van de intrigerende foto die het oplevert, zie ik het protest niet helemaal. Maar de fascinatie voor het beeld is voor mij genoeg.

Dit soort fotografie is behoorlijk tijdrovend: drie tot vier uur voor de beschildering, drie tot vier dagen voorbereiding. Geen Photoshop gebruikt. Toch even goed kijken of ik niet stie-kem de liquify-tool tegenkom om een bepaal-de bolling net even lekkerder aan te zetten.

Dit werk doet me denken aan 99 cents van Andreas Gursky (tot voor kort de duurste foto aller tijden: 3,34 miljoen dollar). Er zit een zelf-de soort ritme in. De esthetiek van een goed ingericht winkelschap.

Raar eigenlijk dat het makkelijkste stuk het slechtst is gelukt: de plint. Daar verraadt hij zich. |

Liu Bolin

26 TRAJECTUM#10 02062015


BEN KREWINKEL

Mozambique viert dit jaar haar veertigjarig bestaan. Vrijwel direct na de bevrijdings-strijd tegen Portugal (1960-1974) volgde een lange burgeroorlog die pas in 1992 werd beëindigd. Het land herstelde opval-lend snel en ondanks de enorme armoede beleefde het een sterke economische groei.

In 2013 besloot ik door Mozambique te rei-zen om te zien en te horen hoe het zich vol-gens haar bewoners heeft ontwikkeld sinds de onafhankelijkheid. Het resulteerde in het boek Looking for M. Naast mijn eigen werk zijn er foto’s opgenomen van Frits Eisen-loeffel, journalist van de Groene Amster-dammer, uit 1974 en 1975.

Het boek beschrijft de complexe geschiede-nis van Mozambique aan de hand van the-ma’s zoals kolonialisme, oorlog, marxisme, kapitalisme, macht, illusie, identiteit en mi-gratie. Het zijn allemaal ontwikkelingen waar Mozambique, maar ook veel andere Afrikaanse landen mee te maken kregen.

Looking for M. bevat veel meer dan alleen portretten, maar voor Trajectum zijn enkele portretten geselecteerd die voortkwamen uit de vele ontmoetingen die ik had in Mo-zambique. |

KORTE ONTMOETINGENSchoolmeisje op Mozambique-eiland. Op het moment van de opname was ze nogal afgeleid door haar schoolgenoten.

02062015 TRAJECTUM#10 27

Overal zijn politieke schilderingen te vinden van de marxistische leiders, maar de jeugd lijkt haar eigen helden te kiezen.

Dulia Mangile, veteraan uit de onafhankelijk-heidsoorlog. Zij was lid van het vrouwen- detachement van Frelimo, dat meevocht tegen Portugal.

Faith Dzekedzeke en Praise Saiwala, twee reisgenoten uit Malawi die op zoek zijn naar werk in het economisch meer welvarende Mozambique.

Twee meisjes die graag poseerden op Ave-nue Eduardo Mondlane, vernoemd naar de oprichter van de onafhankelijkheids-beweging Frelimo.

Antonio Sozinho Curasse vocht samen met de Portugese bezetter tegen Frelimo. Antonio ver-loor een been toen hij op een oude landmijn stapte.

28 TRAJECTUM#10 02062015


WINACTIES

BOEK: MENTAAL KAPITAALIn de zomer iets meer doen dan alleen luieren? Lees dan Mentaal Kapitaal van Elke Geraerts, versterk je mentale veer-kracht en vermijd burn-out. Trajectum mag drie boeken weggeven. Mail naar [email protected] o.v.v. Kapitaal en wie weet ben jij de winnaar.

BOEKENPAKKET: STONER & DE CIRKEL!Twee bestsellers in één boekenpakket: Stoner van John Edward Williams & De Cirkel van Dave Eggers. Trajectum mag er vijf van weggeven! Mail Boekenpak-ket naar [email protected].

BOEK: LOOKING FOR M. Heb je de foto’s gezien van gasthoofdre-dacteur Ben Krewinkel op bladzijdes 26 en 27? En wil je meer van zijn werk zien? We geven één exemplaar weg van zijn bijzondere boek Looking for M. Mail naar [email protected] o.v.v. Loo-king for M. Bestellen kan ook via www.benkrewinkel.nl (vanaf €24,50)

BOEK: OP EIGEN BENENHeb je de foto’s gezien van gasthoofdre-dacteur Gert-Jan Peddemors op bladzij-des 22 en 23? En wil je meer van zijn werk zien? We geven één exemplaar weg van zijn bijzondere boek Op Eigen Be-nen. Mail naar [email protected] o.v.v. Op Eigen Benen. Bestellen kan ook via www.menjatj.nl (€39,95)

02062015 TRAJECTUM#10 29

DE KEUZE VAN BEN KREWINKEL


Paul BabeliowskyHoeveel clichés passen er in een foto?Paul Babeliowsky, hogeschooldocent aan de HU en al heel lang bekend freelance-fotograaf maakte deze opname in 1991. Plaats van handeling; het ontnuchte-ringscentrum van het politiebureau van Novokuznetsk in Siberië. De man op de houten vloer werd laveloos aangetroffen in een park. In het ontnuchteringscen-trum ontdekte de dienstdoende arts dat de man ook was aangerand.De verpleegster in beeld voldoet in elk geval aan een van de twee meest voorko-mende stereotypen van deze beroeps-groep. Vooral de spuit met tegengif bij een overdosis alcohol boezemt angst in. Dat een man die out is, kennelijk door twee mannen in bedwang moet worden gehouden, doet ook het ergste vermoe-den. Een van deze twee mannen draagt een politie uniform, de ander lijkt een burger. Zou die de man hebben aange-troffen en de autoriteiten hebben inge-licht?De laveloze man is naar het politiebureau gebracht. Daar hebben medewerkers hem ontdaan van zijn sportschoenen, alvorens zijn broek uit te kunnen trekken. Zodoende kan de betreffende verpleeg-ster, wellicht een arts, de spuit in de bil van de man zetten.Achter het bureau staat een vrouw op wat vermoedelijk haar werkplek is. Ze staat, maar wordt grotendeels aan het zicht onttrokken door de man in onder-broek. Komt die ook uit het park? Waar-om zou hij dan in een onderbroek rond-gelopen hebben terwijl de andere man gekleed was? Misschien is het een van de patiënten op het ontnuchteringscentrum. Zijn ontspannen houding suggereert dat hij al met de vrouw achter het bureau in gesprek was, voordat de dronken man werd binnengesleept. Echt geschrokken of onder de indruk lijkt hij niet; hij maakt in elk geval geen aanstalten hulp te bie-den. Als de clichés kloppen zal hij be-kend zijn met dit soort taferelen. Of mis-schien heeft hij vlak voor deze scène zelf een spuit in zijn bil gehad. |

De spuit

30 TRAJECTUM#10 02062015

Fotograaf: het is een prachtige baan. Maar net als veel andere beroepen

verandert het werk, mede door de digitale revolutie. Wat kan het onderwijs

doen met die nieuwe situatie? Gasthoofdredacteuren Gert-Jan Peddemors

en Ben Krewinkel, beiden docenten fotografie, buigen zich over een ver-

stoorde relatie. | DOOR BEN KREWINKEL EN GERT-JAN PEDDEMORS

De nieuwe beeldmaker

ESSAY

Al jaren wordt er gesproken over een crisis in de journalistiek. In het kritische essay The rules of photojournalism are keeping us from the truth schrijft de Canadese fotojour-nalist Donald Weber vooral over een relatie-crisis tussen de fotografie en nieuwsmedia. Lange tijd hadden deze twee een warme verhouding, zo meent Weber. De journalis-tieke media boden het voornaamste plat-form én inkomstenbron aan de fotojourna-list. Redacties gaven opdrachten en fotografen voerden deze uit.Daarmee realiseerden de fotografen zich echter nauwelijks dat hun invloed op het beeldverhaal langzaamaan afnam. De foto-graaf was niet zozeer de maker van het ver-haal, maar slechts een middel voor de schrij-vende media om verhalen te ondersteunen.Door teruglopende inkomsten bij kranten en tijdschriften en verzadiging van de markt bleek de fotograaf als leverancier van enkel

illustraties, hoe sterk ook, steeds makkelij-ker te vervangen door goedkopere alterna-tieven. De groei van de concurrentie en de opkomst van civic journalism, mede voortko-mend uit de digitale revolutie, droegen hier-aan bij.

Z O E K E N N A A R I N N O V A T I EGoede fotografie onderscheidt zich vooral door de manier waarop het gebruikt wordt om over onderwerpen te berichten. Terecht is er vaak kritiek geuit op het oneindig her-halen van journalistieke foto’s die niet tot nadenken stemmen, maar vooral onvolle-dige of zelfs onjuiste aannames ten aanzien van een onderwerp bevestigen. Maar de verantwoordelijkheid hiervoor ligt niet alleen bij de fotograaf. Ook behouden-de fotoredacties en schrijvende collega’s dragen schuld. Ze onderkennen de verha-lende kracht van het beeld niet en dat resul-

02062015 TRAJECTUM#10 31

➤

teert in het eindeloos bewandelen van tel-kens weer dezelfde gebaande paden. Tijd en risico voor alternatieve visies op beeld wor-den niet geboden.

Stephen Mayes, voormalig juryvoorzitter van World Press Photo, vindt dat de nieuws-, reportage- en documentairefotografie toe zijn aan een herdefinitie. Het is tijd om op-nieuw te kijken naar de waarde van fotogra-

fie, een nieuw publiek te vinden, interesses te begrijpen en te zoeken naar nieuwe ma-nieren om hiermee te communiceren. Vol-gens Mayes hebben we de bevoorrechte kans om de vastgeroeste regels voor beeld-gebruik te veranderen en nieuwe modellen voor visual storytelling te creëren.

Al in de jaren negentig ontwikkelden foto-grafen vernieuwende initiatieven voor inhou-

Radicaal andersDe fotojournalistiek is de laatste decennia veranderd. En dat valt goed te zien aan twee projecten van fotograaf Ad van Den-deren. Go No Go (2003) en So Blue So Blue (2008) gaan allebei over de grenzen van Europa. Opvallendste verschil: de fotografi-sche stijl.Bij Go No Go doet de stijl sterk denken aan de klassieke zwart-wit reportage. Om hier-van los te breken, gebruikt Van Denderen in zijn boek ansichtkaarten - afkomstig uit de landen van waaruit de migranten vertrok-ken. Deze keuze dwingt de lezer na te den-ken over zijn eigen positie ten opzichte van die landen; voor de Europeaan een paradijs, voor veel bewoners een hel. De fotograaf ontwikkelde naast het boek een zeer uitge-breide, ietwat verouderde, website, ten-toonstelling én een educatief programma.

So Blue So Blue (2008) kent een radicaal andere stijl. De directe reportage werd ver-ruild voor een afstandelijkere en meer retro-spectieve stijl: niet zozeer de gebeurtenis zelf wordt vastgelegd, maar juist de na-sleep. Deze vorm van fotojournalistiek heeft de laatste jaren aan terrein gewonnen. Tot genoegen van de een, tot afschuw van de ander. Oordeel zelf door de websites te bekijken: www.go-no-go.nl & www.sobluesoblue.nl

Voor een uitgebreid overzicht van recentere multimediale producties: www.photo-stories.org

Fotograaf Ad van Denderen in klassieke stijl: Immigranten worden door Marokkaanse smokkelaars aan land gezet bij Punta Paloma, Spanje

Ad van Denderen met radicaal andere stijl: Dit strand in Albanië was in 2000 het vertrekpunt voor veel immigranten. De dure villa’s aan het strand waren het bezit van mensenhandelaren

32 TRAJECTUM#10 02062015

delijke verdieping. Mooi voorbeeld: door het gebruik van een groter formaat camera ontstond een overgang van de klassieke, directe en betrokken nieuwsfotografie naar een ogenschijnlijk afstandelijker, meer on-bevangen perspectief. Er werd daarbij meer tijd genomen om beeld te produceren en vooral om uitgebreidere research te doen naar het te fotograferen onderwerp. Vaak ging de voorkeur uit naar foto’s die na de gebeurtenis werden gemaakt; liever nog dan foto’s van de gebeurtenissen zelf. Deze ‘nieuwe’ documentaire fotografie, kreeg namen als post-reportage en slow-journa lism toebedeeld. Het verlaten van de ‘traditionele’ fotojournalistiek leidde tot een opleving van de tegenstelling tussen de op feitelijke waarneming gestoelde reportage en de meer associatieve ‘kunstfotografie’. V E R B R E D E N N A A R V I S U A L J O U R N A L I S MHet huidige debat over de fotografie is dus niet nieuw. Toch hebben nog veel mensen de naïeve mening dat fotografie altijd heel concreet moet zijn en vanuit een absolute waarheid opereert. Zelfreflectie of kritische afstandelijkheid vinden zij vooral postmo-dernistisch geneuzel. Dat mag zo lijken, maar met deze nieuwe aanpak van fotogra-fie krijgt de fotojournalist zelf het auteur-schap op het (beeld)verhaal.

Internet biedt mogelijkheden om werk in eigen beheer uit te geven. Juist hierin kan het auteurschap van de fotograaf perfect tot uiting komen; de fotograaf maakt de selec-ties, brengt gebeurtenissen over het voet-licht en voorziet beelden van commentaar, nieuwe vormen of andere kaders. Ook door gebruik te maken van bestaand materiaal, zoals gevonden foto’s en originele docu-menten, kan de fotograaf zelfs de rol van redacteur op zich nemen. De fotocriticus Fred Ritchin schrijft hierover in Bending the Frame (2013) dat de foto-journalistiek zich kan verbreden tot ‘visual journalism’, een vorm van journalistiek waar-in op innovatieve en aantrekkelijke wijze de formele conventies van de fotografie wor-den aangevuld met andere vormen van digi-tale en multimediale inhoud. Dat hier vraag naar is, blijkt wel: bij Zilveren Camera en

World Press Photo zijn al aparte categorieën voor vernieuwende fotoproducties ontwik-keld.

K R A C H T E N B U N D E L E N I N O P L E I D I N G E NHet is echter een illusie te denken dat één persoon zo’n productie op zich kan nemen. In praktijk zal het auteurschap daarom vaker overgaan in een co-auteurschap. Naast het werk van de fotograaf zal steeds vaker een cruciale en inhoudelijke rol zijn weggelegd voor vormgevers, producenten, webdevelo-pers, curatoren en schrijvende journalisten.Technologische ontwikkelingen hebben wel-iswaar geleid tot een groei van visueel en inhoudelijk sterke multimediale-, crossmedi-ale- en transmediale producties, maar zel-den tot nooit werd een winnende multime-diale productie door een individu gemaakt.

Juist hier ligt een kans voor de Faculteit Communicatie en Journalistiek (FCJ). Do-centen van opleidingen zoals communica-tion and media design en journalistiek, maar ook bedrijfscommunicatie en communicatie-management, zouden de handen ineen moeten slaan om studenten te leren om nieuwe, kritische en uitdagende manieren te ontwikkelen om inhoudelijke verhalen over-tuigend te brengen. Studenten dienen vol-doende bagage mee te krijgen, zodat zij zich kunnen blijven ontwikkelen. Daarbij is het inzetten van multimedia niet het doel, maar slechts een middel.

Wellicht heeft de relatie tussen de geves-tigde media en de (foto)journalisten inder-daad zijn beste tijd gehad en is het tijd dat professionals uit verschillende vakgebieden hun krachten bundelen en werken aan op zichzelf staande producties. Of zoals John Stanmeyer, winnaar van World Press Photo opmerkte: ‘We’ve got to stop thinking of ourselves as photographers. We’re publis-hers.’ |

ESSAY

02062015 TRAJECTUM#10 33

Kijk eens blij!Iets naar links. Kin een tikje naar beneden. Telefoon iets omhoog. Kaken strak op elkaar en de lippen net iets van elkaar af. Geen lachje, nee dat is duidelijk voor amateurs. Even wachten op de zon die achter de wolken vandaan komt en... klik. De selfie is gemaakt. Een glimlach naar het scherm van de iPhone. Tevreden met het eindresultaat.

Vol verbazing kijk ik naar het meisje tegenover me in de trein. Het gaat haar zo makkelijk af. Zonder schaamte, gewoon in de trein. Iedereen mag zien hoe zij de perfecte selfie maakte. Terwijl ze door de filters swipet, denk ik na over haar selfie. Het zal me niks verbazen als de mooiste man-nen der aarde haar een like gaan geven. Verdomme.

Verdomme? Ja, verdomme. Ik kan zelf namelijk absoluut geen selfies ma-ken. Ik probeer het echt wel eens, absoluut. Ik raap mezelf weleens bij el-kaar om weer een poging te wagen. Het resultaat mag er eigenlijk nooit zijn. Als ik ze op social media zou gooien zouden er absoluut geen mooie mannen reageren. Nee, eerder mijn moeder en oma die vragen of ik wel genoeg vitaminen eet en voldoende slaap. Als ik voor een blije lach ga, zie ik mezelf terug met verkrampte, bijna angstige grijns. Een blik die me doet terugdenken aan de tijd dat ik op de basisschool één keer per jaar bij de schoolfotograaf moest komen. ‘Kijk eens blij!’, zei hij altijd, waarna ik altijd met hetzelfde teleurstellende resultaat thuiskwam.

De andere optie: de mysterieuze-sexy-diepzinnige-blik. Bij deze soort is het heel belangrijk vooral niet te lachen, want dan is het mysterie weg. Als ik dat doe, zie ik eruit alsof ik zojuist uit een inrichting ben ontsnapt en een schuilplaats zoek. Ook niet het gewenste resultaat. Maar goed, ik heb voor jullie maar weer een poging gewaagd. Als je erover schrijft, moet je het ook laten zien natuurlijk. Tja, wat zal ik ervan zeggen. Weet je wat, ik zeg wel niks. Sorry. En ja: ik eet genoeg vitaminen en slaap voldoende. En nee: ik ben ook niet net ontsnapt uit een inrichting. Kan je nagaan.

NINA JUFFERMANS, VIERDEJAARS JOURNALISTIEK

COLUMN

34 TRAJECTUM#10 02062015

Fotograferen doen we allemaal. Maar hoe maken we

goede foto’s? Gasthoofdredacteur Kees Rutten

geeft in deze Trajectum Fotospecial tien tips om met

je mobiel mooie foto’s te maken.

MINIFOTOCURSUS

1 K I E S J E F O C U SZet slechts één onderwerp centraal op je foto. Oftewel: kies één focus. Dit zorgt voor interessantere foto’s. Dus probeer niet een com-

pleet gebouw te fotograferen, maar zet alleen een lamp centraal en isoleer die in je beeld.

TIEN TIPS

02062015 TRAJECTUM#10 35

2 S T A D I C H T B I J J E O N D E R W E R PBelangrijk verschil tussen de camera op je mobiel en een gewone digitale ca-mera: de laatste heeft wel een echte zoomlens. Dat nadeel van je mobieltje

kun je ondervangen: neem je foto van zo dichtbij mo-gelijk. Zo voorkom je dat foto’s wazig en ‘pixelig’ worden. Want inzoomen met je mobiel betekent meestal verlies van pixels.Ervaring leert dat je met een iPhone-camera ook weer niet te dichtbij moet fotograferen. Ideaal is een afstand van zo’n 50 centimeter. Wil je toch op kortere afstand fotograferen? Gebruik een vergrootglas (die zit in een zakmes of ligt in de keukenla van je grootouders). Hou het vergrootglas tussen lens en het voorwerp en je zult zien dat de foto opeens superscherp wordt.

3 L I C H T / T E G E N L I C H TZie je zonnestralen, pak dan snel je fototoestel! Zorg er eerst voor dat de zonnestralen in het gebied van je on-derwerp vallen. Zoek de invalshoek waarbij de zonnestralen het best te

zien zijn. Raak het scherm van je mobieltje aan om in te zoomen en maak de foto. Je hebt zonnestra-len gevangen in je foto.Zo kun je nog verder spelen met het licht van de zon. Sla toe als het door de bomen schijnt, op het water weerkaatst of aan het eind van de dag nog net in een steegje valt. Creëer silhouetten bij een ondergaande zon. Of maak een portret met te-genlicht, maar vergeet dan niet de flits te gebrui-ken. Zo wordt het gezicht belicht en leg je ook het schitterende zonlicht vast.Overigens wordt het fotograferen bij tegenlicht vaak afgeraden. Je onderwerp wordt heel donker en de meeste camera’s hebben moeite met deze omstandigheden. Toch kan je veel leuke dingen doen met tegenlicht. ➤

36 TRAJECTUM#10 02062015

4 Z O M A A K J E S T R A N D F O T O ’ S I N T E R E S S A N T E R : C R E Ë E R D I E P T EPlaats voorwerpen op de voorgrond van je beeld (bijvoorbeeld strandspullen of parasols). Dit maakt je strandfoto spannender, doordat je meer ziet dan alleen een zee met een horizon.

G A O P D E G R O N D L I G G E N ( K I K K E R -P E R S P E C T I E F )Maak je foto vanuit het standpunt van een kikker. Alles lijkt hierdoor groot en

monumentaal. Probeer je camera tege-lijkertijd naar boven te kantelen. Je fo-tografeert dan van beneden naar bo-ven.Doordat de camera laag bij de grond is én naar boven is gekanteld, lijkt dit jon-getje nu een indrukwekkende held. Dit standpunt wordt geregeld gebruikt door modefotografen. Fotografeer maar eens een paar benen van beneden naar boven. Die lijken nu heel lang!

5

02062015 TRAJECTUM#10 37

6 V I N D D E S Y M M E T R I E I N J E O M G E V I N GDe wereld zit vol symmetrie en vooral in steden – met al z’n ar-chitectuur – zie je het overal. Maak gebruik van al die symme-

trie, dat zorgt voor een sterke compositie en geeft een gaaf effect.

7 F O T O G R A F E E R J E E I G E N A C H T E R G R O N D E NKlassieke amateurfout: je probeert je vriend/vriendin te fotograferen, maar op de achtergrond loopt net op het verkeerde moment iemand door het beeld. ‘Wie is

dat?’ vraagt iedereen die de foto van je vriend/vrien-din ziet. En ze bedoelen het onbekende personage.Oplossing? Neem de regie zelf in handen. Zet hem/haar voor een zelf uitgekozen achtergrond. Denk aan een oud muurtje, tegels of zich herhalende patronen. ➤

38 TRAJECTUM#10 02062015(advertentie)

stonerjohn williams

‘Als u een boek wilt lezen dat uw leven gaat veranderen, lees dan Stoner’ Arnon Grunberg, de Volkskrant

jubileum-editie50 jaar stoner – 300.000 verkocht

www.lebowskipublishers.nl

DAVEEGGERS

DE

CIRKEL

INTERNATIONALE BESTSELLER

‘EEN VERONTRUSTEND

BOEK’ de Volkskrant

‘EEN VAN DE MEEST RELEVANTE SCHRIJVERS VAN

ONZE TIJD’Humo

‘EEN ORWELLIAANSE

SATIRE’ Het Parool

‘RELEVANT EN ANGSTAANJAGEND’

De Morgen

Dave Eggers – De cirkel120.000 exemplaren verkocht

‘Relevant enangstaanjagend.’

– De Morgen

John Williams – Stoner300.000 exemplaren verkocht

NU € 12,50

‘Een spectaculair onspectaculaire roman.’

– NRC Handelsblad

02062015 TRAJECTUM#10 39

8 P L A A T S J E O N D E R W E R P N I E T I N H E T M I D D E NHet mooiste resultaat krijg je door je onderwerp niet in het midden van je foto te plaatsen, maar door het een beetje naar de zijkanten te positioneren. Deze techniek is beter bekend als de ‘gulden snede’.

Ter toelichting: op de foto hierboven is het onderwerp bewust naar links verplaatst. Hierdoor wordt de foto spannender voor de kijker en tegelijkertijd straalt het meer rust uit. En om nog preciezer te zijn: bij ‘de gulden snede’ wordt het beeld horizontaal en verticaal in drieën gedeeld (zoals bij het spel boter, kaas en eieren). Het onderwerp van je foto bevindt zich op één van de vier snijpunten.

9 H E B O O G V O O R D E T A I LVan dichtbij zien onderwerpen er vaak zo veel mooier uit! Besteed aandacht aan de details van je vakantie. Vraag je af wat je wil laten zien. Close-ups zijn bovendien prachtig voor

in je fotoboek, vooral als je ze combineert met overzichtsfoto’s.

10 E X P E R I M E N T E E R

Ga gewoon je eigen gang, lap alle regels aan je laars en experimen-teer. Daarmee krijg je soms verras-sende foto’s. Maar een foto wordt

pas echt interessant wanneer het geen kiekje is, maar als het beeld een verhaal vertelt, iets te raden overlaat of nieuwsgierig maakt. |

40 TRAJECTUM#10 02062015

FOTO-APPS

De MINIFOTOCURSUS op de vorige pagina’s gedaan? Dan is het nu tijd om je mobiel uit te breiden. Van Selfie-swap tot Hipsta-filters en negen andere zinvolle foto-apps. Plus de tips van onze drie gasthoofdredacteuren | TOSCA SEL

FOTO-APPS: TOP 11

Camera+ Deze app werkt bijna als een gewone camera. Je kunt alles instellen: scherp-te bepalen, lichter, donker-der, uitsnijden en filters mooi toepassen. Goed opslaan en dan heb je een niet te groot bestand.

Adobe Photo-shop ExpressHandig om foto’s te croppen en kleine oneffenheden weg te werken.

Flickr

Dit is volgens mij de handig-ste app voor professionele fotografen. Ik gebruik hem al tien jaar om m’n foto’s online te zetten, al lang voordat iedereen op Instagram ging.

Kees Rutten tipt: Ben Krewinkel tipt: Gert-Jan Peddemors tipt:

€ 2,99

GRATIS

Verkrijgbaar voor: iPhone en Android

Verkrijgbaar voor: iPhone en Android. Aanvullende pakket-ten kosten geld, maar zijn niet per se nodig.

Verkrijgbaar voor: iPhone en Android.

GRATIS

3 TIPS VAN DE 3 GASTHOOFDREDACTEUREN

02062015 TRAJECTUM#10 41

EFFECTEN

BrushstrokeVerandert je foto’s met een druk op de knop in water-verfschilderijtjes.

HipstamaticOpen de app en er verschijnt een oude camera in beeld. Een eindeloze rij filters geven je foto’s een ouderwetse, verweerde of verlopen look.

€ 2,99

Verkrijgbaar voor: iPhone Verkrijgbaar voor: iPhone / Retro Camera voor Android

GRATIS

COLLAGES

Photo Grid Meerdere foto’s, een ach-tergrondje en een tekstje combineren in een foto? Het kan met deze app.

Pic Collage Met deze app kan je niet al-leen meerdere foto’s naast/onder/boven elkaar zetten maar ook achtergronden, tekstjes, ballonnetjes en feest-hoedjes toevoegen. Hyste-risch!

GRATIS



GRATIS

ZWART-WIT

Noir Photo Wie meer van zwart-wit of sepia houdt dan van kleur, gebruikt deze app die daar speciaal voor is ingericht. Je kan gemakkelijk drama-tisch licht of een korrelig effectje toevoegen.

Colour Splash Zwart-wit kan mooi zijn, maar soms heb je toch iets van kleur nodig om die ene bloem in het boeket of die ene appel op de fruitschaal net even uit te lichten.

Verkrijgbaar voor: € 2,99 voor iPhone / Camera Noir, gratis voor Android

Verkrijgbaar voor: € 0,99 voor iPhone, € 2,25 voor Android

SELFIES

FacetuneMooi portret geschoten maar niet op je beste dag? Met Facetune geef je jezelf met een paar klikken een porseleinen poppenhuidje en sprekende ogen.

Face Swap Hoe zou jij eruit zien met het gezicht van je beste vriend/vriendin/hond/oma? En an-dersom? Je vindt het uit met deze app. De resultaten zijn hilarisch.

€ 3,99


Verkrijgbaar voor: €1,59 An-droid, € 1,99 iPhone

42 TRAJECTUM#10 02062015

beel

d: J

eroe

n H

ofm

anbe

eld:

Mar

tin_W

icke

nhae

user

WINACTIE!

2x2 vrijkaarten Je Maintiendrai - Samba Schutte

Samba Schutte won in 2006 alle prijzen tijdens het Leids Cabaret Festival en maakte met ‘Hakili Jambar’ een prima debuut. Daarna ging hij naar Los Angeles, zijn droom achterna. In Hollywood deed hij ervaring op bij de wereldberoemde Comedy Store. Met ‘Je Maintiendrai’ meldt Schutte zich weer aan het Nederlandse caba-retfront met een show over zijn levenservaringen op drie continen-ten en over hoe hij zich staande houdt tussen alle culturen. Op maandag 15 juni is hij te zien in RASA en jij kan er heen. Voor meer informatie: ssbu.nlWinnen? Check www.trajectum.hu.nl/cultuur of www.uitagendautrecht.nl

i.s.m.

www.uitagendautrecht.nl

UITTIPS

19 EN 20 JUNIATALANTAParnassosElk seizoen presenteert Parnassos een aantal producties, uitgevoerd door hun getalenteerde cursisten. Deze keer Ata-lanta, een voorstelling gebaseerd op de Griekse mythe van Atalanta over een prinses die als baby wordt verstoten door haar vader. Het contact wordt her-steld. Om de troon veilig te stellen moet Atalanta wel trouwen en daar heeft ze niet zoveel zin in. Een voorstelling over vriendschap, verraad en liefde. Soms ontroerend en soms juist heel grappig. www.uu.nl/parnassos

27 JUNIDE BESCHAVING - FESTIVAL UNIVERSALISBotanische TuinenMet het thema ‘Le Grand Day of Art’ geeft deBeschaving dit jaar een crea-tieve draai aan Le Grand Départ, de feestelijke start van de Tour de France. De Botanische Tuinen staat op zaterdag 27 juni in het teken van het ultieme par-cours, waarin je in verschillende etappes afdaalt in het unieke festivalgevoel van deBeschaving. Op de drie muziekpodia o.a. Kensington, Typhoon, internationale ontdekkingen en een 3FM Serious Talent Stage. www.debeschaving.nl

8 T/M 10 JULIDE URBAN DANSWEEKHet HuisStudenten van de dansopleiding van het Creative College nodigen dans-, hiphop en cultuurliefhebbers, studenten, buurt-bewoners en andere nieuwsgierigen uit voor de eerste urban Dansweek in Het Huis. Onder leiding van de gerenom-meerde experimentele hiphop choreo-grafen Andre ‘Drosha’ Grekhov en Senna Amarnis presenteren studenten hun in-novatieve urban theatershows ‘Thuison-derweg’ en ‘Lucid Dreams’ en andere examenwerken. www.dedansopleiding.nl

beeld: Michael de Louw

02062015 TRAJECTUM#10 43

Kijkles Eergisteren, toen ik nog studeerde, was mijn wereld er een van woorden. Louter woorden. De boeken die ik las, bestonden uit pagina’s vol onophoudelijke lettercombinaties. Ook mijn hoofd zat vol woorden. Grote woorden. Abstracte woorden. Tegenwoordig zou ik zeggen: ongrijpbare woorden. Maar dat voelde niet zo. De betekenis van mijn woorden was glashelder. Maatschappij. Bewustzijnsindustrie. Sociale klasse. Liefde. Je hoefde het maar te noemen en ik ‘zag’ het, voelde het, wist het. Wat een mens met ruim twee dozijn letters al niet kon doen. Volledige werelden werden daaruit geschapen.

Ook in de wereld van mijn werk maakten woorden de dienst uit. Als je een artikel schreef, leverde je alleen tekst in. Iemand van de beeldredactie zocht daar vervolgens een plaatje bij. Dat plaatje was een extraatje, gewoon omdat de pagina er anders te saai uitzag. In zoverre was er sinds plaatjes hun intrede deden in de gedrukte media, midden negentiende eeuw, niet veel veranderd.

Maar in de afgelopen, zeg, twintig jaar is het snel gegaan en heeft de cultuur van het woord in razend tempo plaatsgemaakt voor een cultuur van het beeld. Plaatjes, plaatjes, plaatjes, alles is plaatjes. Het is nog niet zover dat de verhoudingen omgedraaid zijn – dat een beeldredacteur plaatjes instuurt waar een woordredacteur vervolgens wat bij brabbelt -, maar veel scheelt het niet. Zelfs sjieke kranten als NRC Handelsblad worden steeds meer door beeld beheerst. Tv is beeld. Internet, zeker bekeken op mobiele apparaatjes, is overwegend beeld. Zelfs de radio kan niet meer zonder: velen ‘kijken radio’, via de webcam.

Waar dit op wijst? De klassieke gymnasiumcultuur waarin ook ik ben opgevoed, heeft zijn tijd gehad. Die cultuur was van het oude Europa, van wijsgeren, klassieken en Gods woord. We leven tegenwoordig in een andere cultuur: Amerikaans of internationaal, een cultuur van celebrities, hype, mode en digitale bestanden. Dat is een re-volutie, letterlijk: een beweging terug. Want beelden zijn ouder dan woorden. Beelden lijken ook eenvoudiger. Ze zijn internationaler. Sneller. Modern! Onze cultuur is een beeldcultuur. Dat is een feit. Nu nog leren daarmee om te gaan. Laten we maar ’s beginnen met kijkles op de lagere school.

CHRIS VAN DER HEIJDEN, HISTORICUS EN SCHRIJVER, DOCEERT AAN DE SCHOOL VOOR JOURNALISTIEK

COLUMN

44 TRAJECTUM#10 02062015

02062015 TRAJECTUM#10 45

WINNAAR SVJ-PRIJS

Gino Kleisen (24) in IranElk jaar reikt de School voor Journalistiek een prijs uit voor de beste studentenproductie. Vierdejaarsstudent Gino Kleisen won in mei met de fotoserie ‘Afghaanse vluchtelingen in Iran’.

Kleisen reisde in juni 2014 naar Iran, waar naar schatting drie miljoen Afghaanse migranten verblijven - een groot deel il-legaal, en allemaal op zoek naar veiligheid en werkgelegen-heid. Deze Afghanen vinden – ook illegaal - werk in de ste-den, maar leiden een leven als tweederangsburger in dit land dat sinds 2003 bijna geen asiel verleent.

De journalist-in-opleiding zocht deze Afghanen op in Iran. Hij trof een jongen van veertien die werkdagen van twaalf uur maakte op onveilige bouwplaatsen in Teheran. Hij sprak een man die geen geld had om zijn flauwvallende vrouw naar het ziekenhuis te sturen. Ondanks de barre omstandigheden zag Kleisen dat deze Afghanen blij waren dat ze aan het werk konden om geld te verdienen.

Zijn zoektocht resulteerde in een fotoreportage, die ‘kaal maar indringend’ is. ‘Treffende foto’s van een kwetsbare groep waarover hier in het Westen nauwelijks iets bekend is. De foto’s behoeven bijna geen begeleidende tekst’, oordeel-de de jury.

De jury vindt de fotoreportage verder een goede afwisseling van detail- en portretfoto’s. Jurylid Robert Oosterbroek: ‘Het gaat niet alleen om de foto’s. Het is ook de weg ernaar-toe. Het kan lastig zijn om mensen aan te spreken en bij men-sen in huis te komen. Je ziet ook emotie terug, dus dat heeft hij goed uitgevoerd.’ | SANDY JANSSEN

Twee Afghaanse jongens leggen een riolering aan

46 TRAJECTUM#10 02062015

advertenties

Trajectum, het redactioneel onafhan-kelijke magazine van Hogeschool Utrecht, verschijnt elke tweede dinsdag van de maand, behalve in de vakanties.

Redactieadres Bezoekadres: Padualaan 99, kamer 3S.140, UtrechtPostadres: Postbus 8611,3503 RP UtrechtTel: (088) 481 66 90E-mail: [email protected] www.trajectum.hu.nl twitter.com/trajectumfacebook.com/trajectum

RedactieJanny Ruardy (hoofdredacteur, (088) 481 66 92, [email protected])Marc Janssen (eindredacteur, (088) 481 66 93, [email protected])Gerard Rutten (redacteur, (088) 481 66 94, [email protected])Tosca Sel (redacteur, (088) 481 66 95, [email protected])Maarten Nauw (webredacteur, (088) 481 66 96, [email protected])Nettie Peters (redactie-assistent, (088) 481 66 90, [email protected]) Sandy Janssen, Alexandra Dijkstra (stagiaire, (088) 481 67 30)Met medewerking van Ben Krewinkel Gert-Jan Peddemors, Kees RuttenColumnistenChris van der Heijden, Reint Jan Renes, Nina JuffermansFotografiePaul Babeliowsky, Liu Bolin, Shody Careman, Ad van Denderen, Bethany de Forest, Gino Kiesen, Ben Krewinkel, Ilvy Njiokiktjien, Robert Oosterbroek, Martin Parr, Gert-Jan Peddemors, Kees RuttenCoverbeeld en achterpaginaTadao CernVormgevingJoyce VanhommerigAdvertentiesBureau van [email protected], tel: 023 - 571 47 45Abonnementene 35,– per jaargang Druk BDU, Barneveld Redactieraad Sebastiaan Hameleers, Stef Verhoeven, Hendrien van de Weert

© TrajectumAuteursrecht voorbehouden. Het is verboden om zonder schriftelijke toestemming van de hoofdredacteur artikelen of illustraties geheel of gedeeltelijk over te nemen.

HET NATIONAAL OUDEREN-FONDSHet Nationaal Ouderenfonds zoekt jou als bezoekvrijwilliger voor ouderen. Als bezoekvrijwil-liger ga je wekelijks op bezoek bij een oudere bij jou in de buurt. Je kunt samen leuke dingen doen, bijvoorbeeld wandelen, een bood-schap doen, of gewoon gezellig praten met een kopje koffie. Je hebt een positieve invloed op het welzijn van een ander. Interesse? Mail naar [email protected]

KLINIEK CONTACTLENZENHeb of wil je contactlenzen? Bij de HU-kliniek contactlenzen krijg je een deskundige aanmeting en controle voor alle soorten en korting op de aanschaf. Bel naar: 088 – 4815 777

SNEL HEES OF EEN SCHORRE STEM?Moeilijk verstaanbaar of alles twee keer moeten zeggen? Meld je dan aan voor een gratis logopedieonderzoek, -advies of -behandeling in de opleidings-kliniek logopedie. Bel naar: 088 – 4815 777

KLINIEK OOGZORGVermoeide ogen bij beeldscherm-werk? Maak gebruik van de HU regeling & HU faciliteiten: GRATIS oogonderzoek & beeldschermbril via de kliniek van Oogzorg op De Uithof. Voor een afspraak, bel: tel. 088 – 4815 777

BEGELEIDING BIJ AFSTUDERENMoeite met het afstuderen? Blijf niet zwemmen! Vraag extra hulp en maatwerk bij de laatste stap-pen in je studie. begeleidingbijaf-studeren.nl | [email protected]

02062015 TRAJECTUM#10 47

vanaf 10 augustus

VOLGENDE EDITIE

Kijk jij ook zo uit naar het nieuwe collegejaar?

- Levenslessen voor eerstejaars

- Hoe ga je om met studiestress

- Toch niet de goede studie gekozen? Zo stop je met stijl.


Foto

spec

ial

trajectum 14/15 #10

Documents