Veprimtaria gjeologjike e erës• Studimi i veprimtarise gjeologjike të Eres ka rëndësi

të madhe, pasi era me fuqin e vet luan një rolë të

madhe në formimin e formave të larmishme

relievore në siperfqen e Tokes.

• Era si faktor i jashtëm (ekzogjen) vepron në

vazhdimësi që nga periudhat e hershme gjeologjike e

deri më tani duke krijuar forma të ndryshme në

sipërfaqen e tokës ,shkatërron shkëmbnje ,I bart ato

,i bartë nga vendi origjinës i depoziton etj .

• Te gjitha proceset e erës I quajmë Procese EOLIKE

Puna shkatërruse e erës Puna kryesore e erës varet nga shpejtësia e saj sa më e madhe shpejtësia aq më e madhe është forca shkatërruse .

Veprimi eolik më së shumti vepron në viset e zhveshura (shkretirat, gjysm shkretira) pastaj ne faqet e maleve të larta, në brigjet e lumejve ,detrave apo edhe në vendet qe janë të ekspozuara ndaj erërave

Era shfaqet në dy forma:Deflacioni dhe KorazionDeflacioni-kuptojmë punën fryerëse që bën era me forcën e saj nëshkëmbinjët duke i a larguar materialin e imët që i mbulon(zhveshjene shkëmbinjëve)Korazioni- kuptojmë punën goditëse që bën era mbi shkëmbit krahasforces goditëse te saj dhe matrialet grimcor

• Si rrjedhim I procesit të deflanacionit dhekorazionit lindin forma karakteristikeskulpturore të relievit ku kemi dy forma tetilla: Pozitive dhe Negative.

K.eulike

Form eulike ne trajtë sfere

Puna transportuese dhe depozituese e erës

• Era bën një punë të madhe transportuese dhedepozituese.Kjo veprimtari varet kryesishtë nga shpejtësiae saj dhe nga sasia e materialit të shkrift qëngrihet dhe transportohet nga era .Materiali që më së shpeshti transportohet ngaera është kokrrizat e rërës.

• Materiali i përfituar nga veprimtaria e erëskryesishtë është rëra, duke u grumbulluarformon forma të relievit pozitive në trajtëkodrash asimetrike siq janë:1.Dunat2.Barhanat3.Valëzimet

Dunat

• Dunat – janë kodra simetrike prej rërës me kulm pak a shum të rrumbullakosur.Dunat janë karakteristike për shkëretirat dheplazhet.

Barhana

• Barhana-janë grumbullime rëre nga era nëtrajtë korash me lartësi prej disa metra dej 200 metra . Barhanet janë karakteristike përshkretirat dhe zakonisht formohen në form vargjesh.

Valëzimet

• Valëzimet –vërehen në vende të rrafështa prejrëre nuk kanë ngritje të mëdha. Ato formohen zakonishtë në plazhe dhe nëshkretira kur fryn era të lehta

Veprimtaria gjeologjike e akullnajave

• Akullnajat janë masa të mëdha akulli lëvizës, qëformohen në zonat me klimë të ftohët e mjaft tëlagët dhe konkretisht në malet e larta e në vendetpolare, ajo zenë 10% te siperfaqes së Tokës.Shkenca që merret me studimine akullnajavequhet “Glaciologji”(latin.-glacis-akull). ˚ . Ajostudjon kushtet e formimit ,regjimit,përhapjendhe veprimtarinë e akullnajave .Akullnajat formohen kur temperatura mesatarevjetore ëshët shumë e ulët rreth -0 ˚

Akullnajat ndahen:

1.Malore (tipi alpin) 2.Rrafshlarteve (tipi skandinav)3.Kontinentale (tipi polar)

Akullnajat Malore(tipi alpin)

• Akullnajat malore zën sipërfaqe relativishtë tëvogla. Në to dallohet :Zona e ushqimit (zona e akumullimit )Zona e rrjedhjes (zona e shkarkimit)

Akullnajat Rrafshëlarte(tipi skandinav)

• Akullnajat rrashëlarte janë karakteristike përmalet me maja të sheshta. Në këto male formojnë pellgje masive me siperfaqe qindrakm katror.

Akullnajat kontinentale(tipi polar)

• Akullnajat kontinentale ndodhen në zonat polare dhe përbëjn rreth 99% tësiperfaqës të zënë me akullnaja . Trashësia e akullnajave varion deri ne 4000 metra.Akullnajat kontinentale kryesore janë:Groenlandes me sip.1.9milion km katror(trashësi 3.5 km)Antarktidës me sip.13milion km katror (trashësia 4 km)

Puna gjeologjike e akullnajave

• Puna gjeologjike e akullnajave është :1.Puna shkatërruese2.Puna transportuese3.Depozitimet akullnajore

• Puna shkatërruese e akullnajave - ka të bëjë me lëvizjen e akullnajave mbi shkëmbi duke shkatrruarshtratin e tyre me anë te peshës se vetë.Puna transportuese e akullnajave – mundësohet me anë të erës dhe të ortekëve , gjatë këtyre procesevendodhin gërvishje në shkëmbi, transportime të rërësdhe materialit argjilorë.Depozitimet akullnajore – nga shkrirja e akullitmateriali copëzor I futur në të bie në shtratinakullnajor dhe jep morenat e depozituara ku dallojmdy lloje kryesore: “Morenat bazale” dhe “Morenat ballore”

• Puna shkatërruse e akullnajave qon në krijimine formave karakteristike të relievit siq janë: Luginat Akullnajore dhe Cirqet Akullnajore.

Ciklet dhe Epokat akullnajore

• Në bazë të disa studimeve në vendetendryshme kanë ndodhur disa dyndje dhetërheqje akullnajore .Ndër to në historin e Tokës njihen 4 të tilla.

1.Cikli i parë akullnajor ka ndodhur rreth 600 milionë vjetë me parë në epoken e proteozoikun .Ajo ka lënë gjurmë në Kinë nëNorvegji dhe në Groenlandës Lindore.

2.Cikli i dytë akullnajor ka ndodhur mbi 400 milion vite më parë. Gjurmët e tij dallojnë qartë në Amerikën Veriore dhe atë Jugoredhe në ish BRSS.

3.Cikli i tretë akullnajor ka ndodhur në paleozioikun e vonëshëm(240 milon vjetë me parë) . Gjurmët e kësaj epoke i vrejmë nëAustrali.

4.Cikli i katërt akullnajor ka ndodhur në preiudhen antropogjen . Fillet e kësaj epoke janë rreth 2 milion vjetë ndërsa përfundimi isaj ka ndodhur para 10 mijë vjetë. Gjurmët e saj i vrejmë nëEvropën Veriore dhe Lindore .

Puna shkatërruese e detit

• Puna shkatërruese e detit quhet Abrazion(lat.abrasio-gërvishje).Ajo lidhet kryesisht me valët e shkaktuara nga era Era shkakton dallgë të mëdha dhe ato lëvizin me shpejtësi dhelargësi të ndryshme që zakonishtë kur arrin në bregdetpërplasen dhe shkatrrojnë shkëmbi me masë deri disa dhjetratonë.Gjatë këtyre proceseve krijohen kepa , shpella,harqe.

HarkShpellë

Veprimtaria gjeologjike e liqeneve

• Liqene quhen pellgje ujore me siperëfaqe e sterës që nuk ka lidhje të drejtëperdrejt me dete dhe oqeane.Shkenca qe merret me studimin e liqeneve quhetLimnologji.(grek.- limne- liqen).Liqenet vendosen në lartësi të ndryshme mbi nivelin e detit, nga 5465 metra deri në-392 metra

Puna gjeologjike e liqeneve

• Veprimtaria gjeologjike e liqeneve nuk ështëshumë e gjerë për arësyje të lëvizjeve të paktatë masave të ujitë, andaj procesi i shkatërrimit,transportimit dhe i depozitimit ka roldytësorë në liqene.Këto procese varen nga mineralizimi i ujitë , relievit ,kushteve klimatike etj.