1

รายงานการวจยเรอง จากระบอบทกษณสรฐประหาร ๑๙ กนยายน ๒๕๔๙:

วกฤตประชาธปไตยไทย 1

โดย รองศาสตราจารย ดร. เกษยร เตชะพระ

คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร มถนายน พ.ศ. ๒๕๕๐

บทคดยอ งานวจยชนนบรรยายและวเคราะหวจารณความเปนมา การบรหารประเทศและการสนอานาจของรฐบาลนายกรฐมนตร พนตารวจโท ดอกเตอร ทกษณ ชนวตรแหงพรรคไทยรกไทย (กมภาพนธ พ.ศ. ๒๕๔๔ - กนยายน พ.ศ. ๒๕๔๙) ในบรบทของประวตศาสตรการเมองไทยสมยใหมโดยเฉพาะอยางยงหลงเหตการณนกศกษาประชาชนลกฮอโคนรฐบาลทหารเมอ ๑๔ ตลาคม พ.ศ. ๒๕๑๖ เปนตนมา โดยใหความสาคญกบความคลคลายเปลยนแปลงทางเศรษฐกจการเมองและการเมองวฒนธรรมทนาไปสการกอตวของระบอบเลอกตงธปไตยและพระราชอานาจนาของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวรชกาลปจจบน รวมทงวกฤตเศรษฐกจและการปฏรปการเมองใน พ.ศ. ๒๕๔๐ อนเปนเงอนปมสาคญทแวดลอมกากบ จากดกดดนและปฏสมพนธตอบโตใหระบอบทกษณกอตวขนและถกโคนไปในทสด

ในสวนทาย งานวจยบรรยายกระบวนการโคนรฐบาลทกษณจากเดอนกนยายน พ.ศ. ๒๕๔๘ – เดอนกนยายน พ.ศ. ๒๕๔๙ ซงประกอบไปดวยขนตอนตาง ๆ ๓ ขนตอน ไดแก ๑) ปรากฏการณสนธ ลมทองกลและพนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตย หรอนยหนงขบวนการมวลชนราชาชาตนยมประชาธปไตย ๒) ตลาการภวตน และ ๓) กองทพภวตนกบรฐประหาร ๑๙ กนยายน พ.ศ. ๒๕๔๙ ของคณะปฏรปการปกครองในระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข (คปค.) จากนนกวเคราะหวจารณลกษณะแนวโนมการเมองไทยหลงรฐประหารภายใตการปกครองของรฐบาลนายกรฐมนตรพลเอกสรยทธ จลานนทและคณะมนตรความมนคงแหงชาต (คมช.) 1 รายงานการวจยเรองนเปนผลสรปจากโครงการวจยเรอง “การขนสอานาจและความเสอมถอยของระบอบทกษณ: การ ปฏรป, ปฏปกษปฏรปและฟนฟพระราชอานาจในระบอบประชาธปไตยไทย” (The Rise and Decline

of the Thaksin Regime: Reform, Counter-Reform and Restoration in Thai Democracy) ของผเขยนซงไดรบทนอดหนนจากศนยวจยคณะรฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ระหวางเดอนมถนายน พ.ศ. ๒๕๔๙ ถง มถนายน พ.ศ. ๒๕๕๐

2

จดเรมของฉากจบ: พนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตย vs. รฐบาลทกษณ + คาราวานคนจน

พนตารวจโท ดอกเตอร ทกษณ ชนวตร อภมหาเศรษฐเจาของธรกจโทรคมนาคมมลคานบหมน

ลานบาทผกลายมาเปนนายกรฐมนตรคนท ๒๓ ของไทย ไดปรากฏตวแพรภาพออกอากาศทาง

โทรทศนทวประเทศเมอคนวนท ๓ เมษายน พ.ศ. ๒๕๔๙ เพอประกาศชยชนะอยางทวมทนในการ

เลอกตงทวไปทมนยทานองการลงประชามตรบรองรฐบาล เบองหนาการควาบาตรของพรรคฝายคาน

ทงสามในสภาผแทนราษฎรอนไดแกพรรคประชาธปตย, พรรคชาตไทยและพรรคมหาชน ทกษณชนะ

เลอกตงดวยคะแนนเสยงราว ๕๖% ของทงหมด ในการเลอกตงครงน พรรคไทยรกไทยของเขาได

คะแนน ๑๖ ลานเสยงจากผออกมาใชสทธเลอกตงทงหมดราว ๒๙ ลานคน นบวาตกตาลงมาจากทเคย

ไดสงเปนประวตการณถง ๑๙ ลานเสยงในการเลอกตงเดอนกมภาพนธ พ.ศ. ๒๕๔๘ บาง แตกระนนก

ยงสงกวาคะแนน ๑๑ ลานเสยงทพดพาตวเขาขนสตาแหนงนายกรฐมนตรเมอเดอนกมภาพนธ พ.ศ.

๒๕๔๔ อกโข นอกจากน ผสมครรบเลอกตงพรรคไทยรกไทยกชนะไดทนงเกอบหมดในสภาผแทน

ราษฎร 2 ดวยอาการแชมชนคกคกกระปรกระเปราทอาณตในอานาจของตนไดรบการตออายใหมโดยผ

ออกคะแนนเสยงเลอกตงซงสวนมากเปนชาวชนบท ทกษณทาทาวาจะดารงตาแหนงนายกรฐมนตร

2 พรรคไทยรกไทยกอตงขนเมอวนท ๑๔ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๔๑โดยมทกษณเปนผนาและผสนบสนนการเงนหลกของพรรค การออกเสยงลงคะแนนในการเลอกตงทวไปเมอวนท ๒ เมษายน พ.ศ. ๒๕๔๙ นนสอดคลองกบแบบแผนประชานยมปกตทวไป กลาวคอชาวชนบทซงเปนผออกเสยงเลอกตงสวนใหญกบคนจนเมองบางสวนลง คะแนนใหพรรคไทยรกไทย ขณะทชนชนกลางและชนชนสงในเมองซงเปนผออกเสยงเลอกตงสวนนอยลงใหพรรคอนหรองดออกเสยง ดงปรากฏวาในเขตเมองศนยกลาง ๓๐ แหงทวประเทศรวมทงกรงเทพมหานคร บตรงดออกเสยงเลอกตงมจานวนมากกวาคะแนนเสยงทเลอกพรรคไทยรกไทย ขอมลการเลอกตงประมวลเรยบเรยงจากหนงสอพมพ Bangkok Post, 6 April 2006, p.4; “๓๐ ศนยกลางจงหวดไมเอาไทยรกไทย”, มตชนรายวน, ๕ เม.ย. ๒๕๔๙, น. ๑๐; มตชนรายวน, ๗ เม.ย. ๒๕๔๙, น. ๑๓; และ มตชนรายวน, ๑๓ เม.ย. ๒๕๔๙, น. ๑๐.

3

ตอไปจนครบวาระแน ๆ แตแลวเพยงชว ๒๔ ชวโมงตอมาหลงจากไดเขาเฝาพระบาทสมเดจพระเจา-

อยหวอยางเรงดวนกวาหมายกาหนดการ ทกษณกกลบมาปรากฏตวเชงบนไดดานหนาทาเนยบรฐบาล

ดวยสหนาซดเซยวทามกลางการแวดลอมของครอบครวบรษทบรวารซงอยในอาการตกตะลงและบางก

ถงแกหลงนาตา แลวเขากประกาศผานโทรทศนรวมการเฉพาะกจวามเหตผลจาเปนอยางยงทจะขอถอย

โดยไมขอรบตาแหนงนายกรฐมนตรหลงการเลอกตงรอบนเพอสรางความสมานฉนทของคนในชาตใน

วโรกาสมหามงคลทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงครองราชยครบ ๖๐ ป 3

ทกษณตองทานรบมรสมการชมนมประทวงตอตานรฐบาลแทบจะรายวนในกรงเทพฯและ

เมองใหญอน ๆ อยางไมเคยปรากฏมากอนเปนเวลานานรวมสองเดอนกอนการเลอกตงครงลาสดน 4

การรณรงคตอตานทกษณเรมขนเมอเดอนกนยายน พ.ศ. ๒๕๔๘ ภายใตการนาของสนธ ลมทองกล

มหาเศรษฐ “ผกอตงและผนาตลอดกาลของเครอหนงสอพมพผจดการ” (ตามคาบรรยายเฉพาะเจาะจง

ของคานณ สทธสมาน)5 แหงบรษทเมเนเจอร มเดย (มหาชน) และหนงในพวกพองของทกษณผหนมา

เปนหวขบวนสรบคดคานรฐบาลเสยเอง เมอรายการสนทนาการเมองยอดนยม “เมองไทยรายสปดาห”

ของเขาถกถอดจากสถานโทรทศนชอง ๙ อสมท. (องคการสอสารมวลชนแหงประเทศไทยซงเปน

บรษทมหาชนใตการกากบของรฐบาล) หลงออกอากาศทกวนศกรตอกนอย ๒ ป ๒ เดอนเนองจากเปด

3 “คาแถลงทกษณไมรบตาแหนงนายกฯ”, มตชนรายวน, ๕ เม.ย. ๒๕๔๙, น. ๑๕. และดรายงานขาวทเปดเผยขอมลนาสนใจเกยวกบลาดบเหตการณการเคลอนไหวของเขาในวนประกาศไมรบตาแหนงจาก “นาท...กอนทกษณประกาศเวนวรรค”, มตชนรายวน, ๖ เม.ย. ๒๕๔๙, น. ๑๑. 4 สนธ ลมทองกลและสโรชา พรอดมศกด, เมองไทยรายสปดาหสญจรฉบบถวายคนพระราชอานาจ (กรงเทพฯ: สานกพมพบานพระอาทตย, ๒๕๔๙); นตราษฎร บญโย, “ยดเยอยาวนาน..ไมชนะ ไมเลก?”, เนชนสดสปดาห, ๑๔: ๗๒๒ (๓๑ ม.ค. ๒๕๔๙), ๑๘; “Chronology”, Bangkok Post, 5 April 2006, p.3.

5 คานณ สทธสมาน, ปรากฏการณสนธ: จากเสอสเหลองถงผาพนคอสฟา (กรงเทพฯ: สานกพมพบานพระอาทตย, ๒๕๔๙), น. ๒๖ และหนาอน ๆ. คาบรรยายทกนใจแตกากวมนนาจะสะทอนเงอนไขการดาเนนธรกจทกวาสนธจะพนภาวะลมละลายสบเนองจากวกฤตเศรษฐกจเมอป พ.ศ. ๒๕๔๐ กในป พ.ศ. ๒๕๔๖

4

โปงโจมตการทจรตและใชอานาจหนาทโดยมชอบของรฐบาลหนกหนวงรนแรงขนทกท สนธพลก

เปลยนรายการของเขาไปเปนการสนทนาสดรายสปดาหออกตระเวนสญจรไปเปดแสดงนอกหองสง

พรอมกบถายทอดสดทางโทรทศนผานดาวเทยม ซงสามารถดงดดผชมทตอตานทกษณไดอยางเอกเกรก

ครกโครม หนงสอพมพในเครอผจดการของเขายงตพมพคาเทศนาของหลวงตามหาบว ญาณสมปนโน

หรอพระธรรมวสทธมงคลผเปนทเคารพนบถออยางกวางขวางโดยเฉพาะทางภาคอสานและมบทบาท

ชวยชาตผาดแผลงโดดเดน ซงกลาวอางวาทกษณจะ “มงใสประธานาธบด”, 6 รวมทงตพมพรายงาน

ขาวกลาวหานายกฯทกษณวาหมนพระบรมเดชานภาพดวยการไปเปนประธานในพธศาสนสมพนธ

สมานฉนทแหงชาตหรอพธทาบญประเทศทพระอโบสถวดพระศรรตนศาสดารามซงเปนพระอาราม

หลวงอนศกดสทธทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวและพระบรมวงศานวงศใชประกอบราชพธ อน

เสมอนหนงเปนการยกตนเสมอเบองสงโดยมบงควร 7 ยทธการโหมรกปลกระดมโฆษณาโจมตรฐบาล

ทกษณอยางหนกหนวงตอเนองนาน ๔ เดอนของสนธโดยผานชองทางสอสารมวลชนทงหมดในเครอ

หนงสอพมพผจดการ – ไมวาจะเปนเคเบลทว, หนงสอพมพ, นตยสาร, หนงสอ, ซดและเวบไซต - ใน

ทสดกชวยใหพลงฝายคานทกระจายกวางแตสวนใหญคอนขางเฉอยเนอยตกเปนฝายถกกระทา สามารถ

ทะลทะลวงดานปดกนทางสอมวลชนของรฐบาลและสรางสมพลงผลกดนทางการเมองขนมาไดสาเรจ

มชานานรายการสนทนาสดสญจรของเขากถกขนานนามวา “ปรากฏการณสนธ ลมทองกล” 8และทา

6 “หลวงตามหาบวเทศนเรอง “เทวทตยงรโทษ” ฉบบเตม”, ผจดการออนไลน, ๒๗ ก.ย. ๒๕๔๘, www. manager.co.th/asp-bin/mgrView.asp?NewsID=9480000132593. 7 “นครบาลดองคดแจงจบทกษณหมนเบองสง”, ผจดการออนไลน, ๑๒ ม.ค. ๒๕๔๙, www.manager. co.th/asp-bin/mgrView.asp?NewsID=9490000004634. 8 ผขนานนามและตความหมายทางวารสารศาสตรของ “ปรากฏการณสนธ ลมทองกล” เปนรายแรกนาจะไดแก รศ. ดร. บญรกษ บญญะเขตมาลาแหงคณะวารสารศาสตรและสอสารมวลชน มหาวทยาลยธรรมศาสตร ใน บญรกษ บญญะเขตมาลา, “ปรากฏการณ ‘สนธ ลมทองกล’ ในฐานะทเปน ‘ขาว’”, ผจดการรายวน, ๑๗ พ.ย. ๒๕๔๘, www.manager.co.th/asp-bin/PrintNews.aspx?NewsID=9480000159551; และ บญรกษ บญญะเขตมาลา,

5

หนาทเสมอนเปนเวทฝกซอมการเคลอนไหวมวลชนขนาดใหญทจะเกดตามมาในเดอนกมภาพนธถง

เมษายน พ.ศ. ๒๕๔๙ ทงในแงการออกแบบรปแบบและเนอหา 9

การชมนมใหญตอตานทกษณครงแรกจดขน ณ ลานพระบรมรปทรงมาในกรงเทพฯเมอวนท

๔ กมภาพนธ พ.ศ. ๒๕๔๙ มผเขารวมเรอนแสนเนองจากกระแสความโกรธเคองทครอบครวทกษณ

และญาตสนทขายหน ๔๙.๖% ของตนในบรษทชนคอรปอเรชน จากด (มหาชน) ใหแกบรษทลงทนเท

มาเสก โฮลดงสของทางการสงคโปรในราคา ๑.๙ พนลานดอลลารสหรฐฯโดยไมเสยภาษ 10 สวนถดมา

องคการแนวรวมหลวม ๆ ในชอ“พนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตย” กถกกอตงขนอยางเปน

ทางการภายใตการนารวมหมของสนธ ลมทองกลกบคณะอก ๔ คนซงเปนตวแทนกลมฝายคานหลก ๆ

ไดแก: -

๑) พลตรจาลอง ศรเมอง อดตผวาราชการกรงเทพมหานคร ผนาการลกฮอโคนรฐบาลทหาร

เมอเดอนพฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๓๕ หวหนาฝายฆราวาสของสานกสนตอโศก ซงเคยเปนท

ปรกษาผใหญและพนธมตรของทกษณ

๒) พภพ ธงไชย นกเคลอนไหวอาวโสองคกรพฒนาเอกชนและนกปฏรปการศกษา

๓) สมศกด โกศยสข ผนาแรงงานรฐวสาหกจทมประสบการณยาวนาน

๔) สมเกยรต พงษไพบลย อาจารยมหาวทยาลยราชภฏนครราชสมาและทปรกษาสมชชาคน

จน

“ปรากฏการณ ‘สนธ ลมทองกล’ (๒) สวารสารศาสตรสายพนธใหม?”, ผจดการรายวน, ๘ ธ.ค. ๒๕๔๘, www.manager.co.th/asp-bin/PrintNews.aspx?NewsID=9480000169054.

9 ดความตอเนองเชอมโยงอยางสานกระหวางการออกแบบรายการทวเมองไทยรายสปดาหไปเปน การออกแบบรายการบนเวทและเนอหาการชมนมไดใน คานณ, ปรากฏการณสนธ, น. ๒๕. 10 ดขอวเคราะหวจารณกรณนไดใน มานอกและเดกนอกกรอบ (นามแฝง), ๒๕ คาถามเบองหลงดลเทค โอเวอรชนคอรป (กรงเทพฯ: สานก-พมพ openbooks, ๒๕๔๙).

6

นอกจากนในการประชมระดมสมองของแกนนาพนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตยทง ๕

ทกคน ยงมผเขารวมสาคญอก ๒ คนในฐานะผประสานงานพนธมตรฯ จากฟากของสนธไดแก คานณ

สทธสมาน บรรณาธการและคอลมนสตคนสนทมากคนหนงของสนธ นกหนงสอพมพอาวโสและ

นกวเคราะหวจารณการเมองมอเกาผยดมนจงรกภกดตอราชบลลงก และจากฟากของแกนนาอก ๔ คน

ไดแกสรยะใส กตะศลา นกเคลอนไหวการเมองภาคประชาชนมออาชพ11 เปาหมายของพนธมตรฯคอ

ขบไลทกษณออกจากตาแหนงนายกรฐมนตรและลมลางระบอบทกษณผานการปฏรปการเมอง/แกไข

รฐธรรมนญรอบใหม โดยถวายฎกาแดพระบาทสมเดจพระเจาอยหวขอ “พงพระบารม” ให

พระราชทานพระบรมราชวนจฉยเกยวกบการ “ถวายคนพระราชอานาจ” เพอทรงใชในการน 12 แกน

นาพนธมตรฯมงสรางเครอขายตอตานทกษณเชอมโยงกนทวประเทศเพอเพมพลงกดดนของประชาชน

และหลกเลยงความรนแรงและการนองเลอด พนธมตรฯไดจดชมนมใหญหลายครงหลายรอบตอเนอง

กนในกรงเทพฯ เรมจากวนท ๔ และ ๑๑ กมภาพนธทลานพระบรมรปทรงมา, ตามมาดวย ๒๖ กมภา-

พนธ และ ๕ มนาคมทสนามหลวง

การระดมมวลชนเคลอนไหวสนบสนนรฐบาลเพอตอบโตขบวนการตอตานทกษณโดยตรงเรม

ขนตนเดอนกมภาพนธ พ.ศ. ๒๕๔๙ แรกทเดยวกออกมาในรปการใชชองทางกลไกราชการขนเจาหนา-

ทราชการ ชาวบานและเดกนกเรยนทออกจะตนเตนสนกเพลดเพลนขนรถเมลมายงทาเนยบรฐบาลเพอ

เขาแถวชปายสนบสนนและมอบดอกกหลาบเปนกาลงใจแกนายกฯผกาลงถกโจมตอยางหนกตอหนา

11 “เจาะวอรรมพนธมตรกชาต”, มตชนรายวน, ๑๓ ม.ค. ๒๕๔๙, น. ๑๕; คานณ, ปรากฏการณสนธ, น. ๓๒. 12 ขอความในตวเอนทง ๒ คอ “ธง ๒ ผน” ทถกชเปนแกนเรองหลกของขอเรยกรองในการชมนม ตามการสรปรวบยอดของ คานณ, ปรากฏการณสนธ, น. ๒๕-๒๖.

7

กลองบนทกภาพโทรทศน ตอมาหลงวนท ๒๔ กมภาพนธเมอนายกฯทกษณประกาศยบสภาผแทน

ราษฎรและจดเลอกตงดวนทามกลางเสยงเรยกรองใหเขาลาออกแลว สมาชกคณะรฐมนตร “สาย

เหยยว” ทเปนอดตคอมมวนสต ผมอทธพลตางจงหวดและนายพลนอกราชการกเขากมการเคลอนไหว

แทนและชกนามนไปประจนกบการชมนมตอตานทกษณในกรงเทพฯ 13 ปรากฏวาตลอดเดอนมนาคม

มการจดชมนมมวลชนตอเนองเปนชดทงในกรงเทพฯและหวเมองใหญอน ๆ โดยเฉพาะในภาคเหนอ

และอสานซงเปนฐานเสยงของพรรคไทยรกไทย เพอแสดงพลงสนบสนนนายกรฐมนตรรกษาการและ

เปดเวทใหเขาปราศรยตอบโตฝายคานอยางเผดรอน ในการจดชมนมใหญเปดฉากรณรงคหาเสยง

เลอกตงทวไปของพรรคไทยรกไทยในกรงเทพฯเมอวนท ๓ มนาคมนน มการกลาวอางวาสมาชกสภา

ผแทนราษฎรพรรคไทยรกไทยและผวาราชการจงหวด กานน ผใหญบานไดกะเกณฑชาวบานกวา ๒

แสนคนโดยสารรถเมลกวา ๓,๐๐๐ คนจากตางจงหวดมารวมชมนมทสนามหลวงเพอฟงทกษณปราศรย

เปนผลใหหองพกราคาถกทวกรงเทพฯถกจองไวรองรบเตมหมด 14

ขณะเดยวกน วนท ๒ มนาคม พ.ศ. ๒๕๔๙ ชาวบานทรวมตวจดตงกน ๒ ขบวน ๆ ละราว

๒,๐๐๐ คนซงเรยกตนเองวา “ขบวนอแตน” และ “คาราวานคนจนเดนเทา” กเรมออกเดนทางจาก

ภาคเหนอและอสานไปยงกรงเทพฯ มการจดหาเสบยงอาหารและสงของจาเปนคอยรองรบและตกเปน 13 ด เสยมเสาหลง (นามแฝง), “จบตาเหยยวไทยรกไทย!”, เนชนสดสปดาห, ๑๔: ๗๑๘ (๓ ม.ค. ๒๕๔๙), ๘; สะพานสายประชา (นามแฝง), คอลมน “ชมนมคลนสงคมใหม”, เนชนสดสปดาห, ๑๔: ๗๒๐ (๑๗ ม.ค. ๒๕๔๙), ๓๒; และ Pradit Ruangdit, “Doves make Thaksin opt for peace”, Bangkok Post, 19 April 2006, p.10. ผทถกพาดพงวาเปน “สายเหยยว” ในคณะรฐมนตรมเชนนายแพทยพรหมนทร เลศสรยเดช เลขาธการนายกรฐมนตร, เนวน ชดชอบ รมว.ประจาสานกนายกรฐมนตร, ยงยทธ ตยะไพรช รมว.ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม, พลเอกธรรมรกษ อศรางกร ณ อยธยา รมว.กลาโหม เปนตน

14 ทงนตามคากลาวอางของนายชวทย กมลวศษฏ รองหวหนาพรรคชาตไทย และสรยะใส กตะศลา ผประสานงานพนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตย ด ณ บางนา (นามแฝง),คอลมน “ถอดรหสขาว”, เนชนสดสปดาห, ๑๔: ๗๑๘ (๓ ม.ค. ๒๕๔๙), ๗; และ “แฉทรท.ขนมอบ ๒ แสนหวงเปดเกมคนรกทกษณ”, เวบไซตมตชนรายวน, ๒ ม.ค. ๒๕๔๙, www.matichon.co.th/matichon/.

8

ขาวแพรหลายครกโครมไปตลอดทาง สองสปดาหใหหลง ขบวนทงสองกมาบรรจบกนชานเมอง

กรงเทพฯและนายกรฐมนตรรกษาการกเขาตอนรบขบสดวยตวเองอยางเรารอน ขบวนเคลอนตอไป

สมทบกบกลมคนขบรถแทกซและจกรยานยนตรบจางทสวนจตจกรแลวปกหลกเปดหมบาน“คาราวาน

คนจน คนรกประชาธปไตย” เพอชมนมยดเยอ การชมนมแสดงพลงตอบโตของคนจนเรอนหมนผได

ประโยชนจากโครงการประชานยมตาง ๆ ของทกษณนประกาศเปาหมายไว ๓ ประการคอ เพอให

กาลงใจแกนายกรฐมนตร, เพอคาจนการปกครองระบอบประชาธปไตยผานการเลอกตง, และเพอเรยก

รองใหรฐบาลชวยแกปญหาอนหลายหลากมากมายของคนจนตอไป 15

วนท ๑๔ มนาคม พ.ศ. ๒๕๔๙ เพอบบบงคบใหนายกฯทกษณลาออกกอนการเลอกตงซงมนย

ทานองการลงประชามตรบรองรฐบาล พนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตยไดนาผชมนมราว ๑ แสน

คนเดนขบวนใหญจากสนามหลวงตามถนนราชดาเนนไปทาเนยบรฐบาลแลวปกหลกชมนมอยรอบ

ทาเนยบฯ 16 พนธมตรฯจดชมนมใหญทนนอกครงในวนท ๒๕ มนาคมเพอบบคนรฐบาล แตทกษณก

สามารถหลบเลยงการเผชญหนากบผชมนมประทวงไปได ทายทสด เพอกดดนกลมธรกจการคาใหญท

สวนมากยงเงยบเฉยตอความขดแยงทางการเมอง พนธมตรฯไดจดชมนมทศนยการคาการทองเทยว

สยามสแควรบนถนนสขมวทในวนท ๒๙ มนาคม แลวยดบรเวณนนอยสองวน 17 นอกจากน

15 ประมวลเรยบเรยงจากรายงานขาวใน ผสอขาวพเศษ, “กองทพประชาชนเดนทพทางไกลเพอใคร?”, เนชนสดสปดาห, ๑๔: ๗๒๐ (๑๗ ม.ค. ๒๕๔๙), ๒๓; สะพานสายประชา, คอลมน “ชมนมคลนสงคมใหม”, เนชนสดสปดาห, ๑๔: ๗๒๐ (๑๗ ม.ค. ๒๕๔๙), ๓๒; ไพศาล สงโวล, “สญญาณอนตราย”, เนชนสดสปดาห, ๑๔: ๗๒๑ (๒๔ ม.ค. ๒๕๔๙), ๑๑; นภาพร แจมทบทม, “เวทประชานยม คาราวานคนรกทกษณ”, เนชนสดสปดาห, ๑๔: ๗๒๑ (๒๔ ม.ค. ๒๕๔๙), ๒๒. 16 นตราษฎร บญโย, “วนประชาชนเดน พ.ศ. ๒๕๔๙”, เนชนสดสปดาห, ๑๔: ๗๒๐ (๑๗ ม.ค. ๒๕๔๙), ๑๔-๑๕. 17 นตราษฎร บญโย, “ยดเยอยาวนาน..ไมชนะ ไมเลก?”, เนชนสดสปดาห, ๑๔: ๗๒๒ (๓๑ ม.ค. ๒๕๔๙), ๑๘.

9

พนธมตรฯยงจดสงขบวนผชมนมขนาดยอมแยกยายกนไปประทวงจรยทธตามสถานทสาคญตาง ๆ

อาทยานธรกจถนนสลม, สถานเอกอครรฐทตสงคโปร, สานกงานคณะกรรมการการเลอกตง เปนตน 18

บรรยากาศโดยทวไปของการชมนมเดนขบวนเหลานทงปลอดภยและผอนคลาย คอนขาง

ครกครน เดดเดยว มเอะอะมะเทงและอกทกครกโครมบางเปนพก ๆ แตไมถงกบเกดความรนแรงหรอ

จะฆาแกงกน คหนมสาว คนแกเฒาและครอบครวพากนจงลกจงหลานเขามาในทชมนมเดนปะปนกบ

หนวยอาสาสมครรกษาความปลอดภยใสเสอยดสดา กลมนกเคลอนไหวองคกรพฒนาเอกชนและ

สหภาพแรงงาน พระภกษสงฆ ราชนกล เจาหนาทตารวจ ผสอขาวและกระทงนกทองเทยวชาวตางชาต

ทแซมอยเปนกระสาย นอกจากการกลาวปราศรยและอานประกาศปลกเราเปนระยะแลว ผจดชมนมยง

สรรหาสารพดรายการทใหความรความบนเทงมาแสดงบนเวท ไมวาจะโดยอาจารยมหาวทยาลย19

วฒสมาชกฝายคาน20 อดตนกการทต21 วงดนตรดารานกรอง22 นกดนตรคลาสสก23 และกระทงคณะ

งวการเมองสมครเลนจากมหาวทยาลยธรรมศาสตร 24

18 นตราษฎร บญโย, “จรยทธสใจกลางทนนยมไทย”, เนชนสดสปดาห, ๑๔: ๗๒๑ (๒๔ ม.ค. ๒๕๔๙), ๑๘. 19 เชน สวนย ภรณวลย, บรรเจด สงคะเนต, สมชย ศรสทธยากร, วรวทย เศรษฐวงศ (มหาวทยาลยธรรม-ศาสตร), ไชยนต ไชยพร, จรส สวรรณมาลา, อนนต เหลาเลศวรกล (จฬาลงกรณมหาวทยาลย), ภวดล ทรงประเสรฐ (มหาวทยาลยเกษตรศาสตร), ทวา เงนยวง, ศาสตรา โตออน (มหาวทยาลยรงสต), เสร วงษมณฑา (มหาวทยาลย ราชภฏสวนดสต), นายแพทยเกรยงศกด หลวจนทรพฒนา (มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตหาดใหญ) เปนตน 20 เชน เจมศกด ปนทอง, ไกรศกด ชณหะวณ, แกวสรร อตโพธ, การณ ใสงาม, จอน องภากรณ, นรนดร พทกษวชระ เปนตน 21 เชน อษฎา ชยนาม, สรพงษ ชยนาม, กษต ภรมย เปนตน 22 เชน วงคาราวาน, วงคตาญชล, วงแฮมเมอร, วงมาลฮวนนา, วงบน บราซล, วงสบลอ, พงษสทธ คาภร, จลจกร จกรพงษ, พงษพฒน วชรบรรจง, ศรญ วงศกระจาง, ด ดอกมะดน, วรรณพร ฉมบรรจง เปนตน

23 ณฐกบพวงเดอน ยนตรรกษ สองสามภรรยานกดนตรคลาสสกมชอถงกบขนเปยโนมาบรรเลงขบรองบนเวทชมนมหนาทาเนยบรฐบาล 24 ภาพรวม ความเปนมาและเบองหลงกระบวนการตดสนใจวงในทลกทสดของการเคลอนไหวชมนมเหลา นโดยเฉพาะในชวง “ปรากฏการณสนธ ลมทองกล” (ตามคานยมจากสนธ ลมทองกลและคานาผเขยน) ไดถกบนทก

10

ขางคาราวานคนจนกพยายามหลกเลยงการเผชญหนากบการชมนมของพนธมตรฯโดยรวมตว

อยทสวนจตจกรเปนสวนใหญ แตกไดจดสงกลมผชมนมเคลอนทไปประทวงยงแหลงทมนสาคญตาง ๆ

ของฝายคานรฐบาลในกรงเทพฯ อาท มหาวทยาลยธรรมศาสตร ทาพระจนทร, สานกงานเครอหนงสอ-

พมพผจดการ, และสานกงานเครอหนงสอพมพเดอะเนชน ทาใหเกดกระทบกระทงกนบางเลกนอย

สาหรบบรรยากาศในทชมนมสวนจตจกรนนกครกครนสนกสนานแบบชาวบาน คอนไปทางงานวด

มากกวาการชมนมทางการเมองอยางเครงขรมจรงจง มการกลาวปราศรยสนบสนนรฐบาลและโจมต

พนธมตรฯสลบกบการแสดงดนตรลกทง ตลกคาเฟและแมแตประกวดตาสมตา ในทสดคาราวานคนจน

กสลายตวกลบบานไปลงคะแนนเสยงในการเลอกตงวนท ๒ เมษายน ซงหนนสงทกษณกบพรรคไทย

รกไทยใหไดชยชนะลนหลามในการแขงขนเลอกตงขางเดยว ทวาชยชนะดงกลาวกกลบตาลปตรเปน

หมนไปในวนรงขน 25

ถาจะวานเปนบทลงเอยทคอนขางผดปกตวสยสาหรบการปกครองในระบอบประชาธปไตย

ภายใตรฐธรรมนญแลว มนกเปนเครองเตอนใจใหราลกดวยวาเอาเขาจรงราชอาณาจกรไทยไมเคย

ปกครองในระบอบประชาธปไตยเฉย ๆ เลย หากเปน “การปกครองระบอบประชาธปไตยอนม

ไวใน คานณ, ปรากฏการณสนธ; สวนในชวงทการเคลอนไหวพฒนาไปเปนพนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตยแลว โปรดด สรยะใส กตะศลา, พนธมตร ประชาชน ประชาธปไตย (กรงเทพฯ: สานกพมพ openbooks, ๒๕๕๐). อนง บนทกรายการปราศรยและการแสดงของบคคลและวงดนตรตาง ๆ บนเวทชมนมพนธมตรฯถกเกบรวบรวมไวทเวบไซต Manager Radio ท <www.managerradio.com/Radio/DetailRadio.asp?program_no=1002&mmsID= 1002%2F1002%2D1863%2Ewma+&program_id=3794>.

25 อาจเพราะดวยอานาจ “เสยงกระซบจากสวรรค” ดงทนายกฯทกษณเคยกลาวผานรายการ "นายกฯทกษณ คยกบประชาชน" ทางวทยกรมประชาสมพนธเมอวนท ๔ ก.พ. ๒๕๔๙ อยางออฉาวตอนหนงวา:- “คนทจะใหผมออกจากตาแหนงนายกฯ ได ไมตองหลายคนเลยครบ คนเดยวใหออกไดเลย นนคอพระเจาอยหว ถาพระเจาอยหวกระซบผม รบสงคาเดยว "ทกษณ ออกเถอะ" รบรองกราบพระบาทออกแนนอนครบ” อางจาก “คาตอคาแมวบงอาจหมน - อางหากในหลวงทรงกระซบ ลาออกแน”, ผจดการออนไลน, ๔ ก.พ. ๒๕๔๙, www.manager.co.th/asp-bin/PrintNews.aspx?NewsID=9490000015661.

11

พระมหากษตรยทรงเปนประมข” (ตามขอความในมาตรา ๒ ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย

พ.ศ. ๒๕๔๐) เรอยมานบแตตนพทธทศวรรษ ๒๔๙๐ แลวเปนอยางชา 26

กลาวไดวารฐบาลทกษณเปนตวแทนการทกลมนายทนใหญเขายดกมอานาจรฐในระบบทน

นยมเปนครงแรกในเมองไทย มนผนวกรวมแนวทางเศรษฐกจเสรนยมใหมทกาวราวเขากบการเลน

พรรคเลนพวกในหมนายทน, และดาเนนการเมองอาญาสทธปฏปกษปฏรปควบคไปกบนโยบายทาง

สงคมแบบประชานยม เพอพลกเปลยนแบบแผนความสมพนธทางอานาจและการจดสรรทรพยากรใน

หมชนชนนาดงทเปนอยอยางขดรากถอนโคน ทวาผลสะเทอนทสนคลอนเสถยรภาพจากโครงการของ

ทกษณไดปลกแรงคดคานอยางกวางไพศาลจากชนชนนาเกาขนมา – ไมวาจะเปนสถาบนกษตรย ระบบ

ราชการและคณะนายทหารชนผใหญ – ไปจนถงขบวนการแยกดนแดนภาคใต ชนชนกลางชาวเมอง

แรงงานจดตงและกลมรากหญา รวมทงอดตพวกพองทหนมาขดเคองกบทกษณเองเชนสนธ ลมทองกล

ผวจยใครเสนอวาเราอาจเขาใจการปกครองนาน ๕ ปของทกษณไดดทสดจากมมมองระยะยาว

เชงประวตศาสตรแหงพฒนาการอนไมสมาเสมอของการเมองและเศรษฐกจไทย การมาประจวบ

บรรจบกนของ ๑) วกฤตเศรษฐกจการเงน พ.ศ. ๒๕๔๐ ซงเปนผลลพธบนปลายจากทศวรรษแหงการ

หลงระเรงเตบโตอยางลมตนในสภาพโลกาภวตนทนนยม กบ ๒) รฐธรรมนญปฏรปการเมอง พ.ศ.

๒๕๔๐ ซงเปนความเพยรพยายามโดยขบวนการเมองหลากสายหลายฝายทจะโละรอระบอบ “เลอก

ตงธปไตย” ไทยเสยใหม - สองปจจยหลกนแหละทเปดทางใหทกษณกบพรรคไทยรกไทยขนสอานาจ

และแมจะเกดรฐประหาร ๑๙ กนยายน พ.ศ. ๒๕๔๙ ของคณะปฏรปการปกครองในระบอบประชาธป-

ไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข (คปค.) รวมทงความพยายามของคณะมนตรความมนคง 26 เกยวกบเรองน โปรดด สมศกด เจยมธรสกล, “ความหมายและความเปนมาของ ‘ระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข’”, เวบไซตมหาวทยาลยเทยงคน, ๒๓ ก.ย. ๒๕๔๙, www.midnightuniv. org/midnight2544/0009999885.html. บทความชดนตพมพครงแรกในหนงสอพมพกรงเทพธรกจเมอป พ.ศ. ๒๕๓๙

12

แหงชาต (คมช.) และรฐบาลพลเอกสรยทธ จลานนทหลงจากนนกตาม กไมงายเลยทจะรลางระบอบ

ทกษณใหหมดไปและยากเยนแสนเขญกวานนอกทจะรอฟนระบอบอานาจเกากอนหนานนกลบขนมา

ใหม 27

ประเทศไทยในระบบทนนยม

การกอตวทางเศรษฐกจของประเทศไทยในระบบทนนยมยคใหมสบสาวยอนรอยไปไดถงตน

พทธทศวรรษท ๒๕๐๐ และสงครามของสหรฐอเมรกาตอเวยดนามในสมยทราชอาณาจกรไทยทา

หนาทเปนรฐแนวหนาในการตอตานคอมมวนสต คอยบรการสงอานวยความสะดวกดาน “พกผอน

หยอนใจและบนเทงเรงรมย” แกฐานทพใหญของอเมรกา ๘ แหงในดนแดนไทย ตอนนนประเทศไทย

มประชากรราว ๒๖ ลานคน, ๘๐ % ทางานภาคเกษตรซงเปนแหลงผลตสนคาออกหลก กรงเทพมหา-

นครมคนอยราว ๓ ลานและสวนใหญเปนเมองทตงหนวยราชการกระทรวงทบวงกรม แนวนโยบายการ

พฒนาซงเนนการผลตสนคาทดแทนการนาเขาตามคาชแนะของธนาคารโลกโดยไดความชวยเหลอ

อยางมหาศาลจากสหรฐอเมรกานนยอมเอนเอยงไปสนองความตองการของสหรฐฯเปนธรรมดา ตว

อยางเดน ๆ ของผลพวงจากนโยบายนไดแกอตสาหกรรมการทองเทยวและบรการทางเพศเปนตน

27 แนวการวเคราะห “ระบอบทกษณ” ขางตนนสรปมาจาก เกษยร เตชะพระ, บชกบทกษณ: ระบอบอานาจนยมขวาใหมไทย-อเมรกน (กรงเทพฯ: โครงการจดพมพคบไฟ, ๒๕๔๗). งานชนอนทมขอสรปไปในทานองเดยวกนมอาท Pasuk Phongpaichit and Chris Baker, Thaksin: The Business of Politics in Thailand (Chiang Mai:

Silkworm Books, 2004); และ Duncan McCargo and Ukrist Pathmanand, The Thaksinization of Thailand (Copenhagen: NIAS Press, 2005). การสมมนาถกเถยงเกยวกบการปรากฏขนและเสอมถอยของ “ระบอบทกษณ” อยางหลากหลายมชวตชวาในหมปญญาชนนกวชาการ นกหนงสอพมพและนกเคลอนไหวการเมองภาคประชาชนหลายสบคนไดบนทกไวใน “ระบอบทกษณ ความเปนมาและความเปนไปในอนาคต”, ฟาเดยวกน, ๒: ๑ (ม.ค. – ม.ค. ๒๕๔๗), ๖๒-๑๘๑; และ

“โครงการเปลยนประเทศไทย”, ฟาเดยวกน, ๔: ๓ (ก.ค. – ก.ย. ๒๕๔๙), ๗๐-๒๔๑.

13

ตลอดชวงสทศวรรษถดมา เศรษฐกจไทยเตบโตขนโดยเฉลยปละ ๗%, ผลตภณฑมวลรวมในประเทศ

ตอหว (Per Capita GDP) เพมจาก ๑๐๐ ดอลลารสหรฐฯในป พ.ศ. ๒๕๐๔ เปน ๒,๗๕๐ ดอลลาร

สหรฐฯในป พ.ศ. ๒๕๓๘ ถงประมาณกลางพทธทศวรรษท ๒๕๒๐ การผลตภาคอตสาหกรรมก

กลายเปนองคประกอบหลกของสนคาออกและผลตภณฑมวลรวมในประเทศแทนภาคเกษตรกรรมแต

เดม ระหวางป พ.ศ. ๒๕๒๓ – ๒๕๒๗ นายกรฐมนตรพลเอกเปรม ตณสลานนทไดผลกดนโครงการ

ปรบโครงสรางเศรษฐกจครงใหญตามแนวทางของธนาคารโลกจนลลวง ลดคาเงนบาทและแทนทตว

แบบการพฒนาเศรษฐกจทเนนการผลตเพอทดแทนการนาเขาดวยภาคอตสาหกรรมเพอการสงออกซง

ใชแรงงานมากและมอตสาหกรรมเสอผาและสงทอเปนพนฐาน 28

การเตบโตทางเศรษฐกจทลาเอยงเขาขางเมองดงกลาวนพงถงจดสดยอดในชวงเศรษฐกจเฟองฟ

อยางนาตนตาตนใจนานหนงทศวรรษจากป พ.ศ. ๒๕๒๘ – ๒๕๓๘ ในระยะ ๕ ปแรก เศรษฐกจโตเรว

จนชวนหวหมนตาลายในอตราตวเลขสองหลก และพอถงปลายทศวรรษแหงความเฟองฟ เศรษฐกจ

โดยรวมกพองตวใหญกวาเดมสองเทาครง ชนชนกลางในเมองเพมขนกวาสามเทา และลกจางภาคธรกจ

เอกชนกกลบมจานวนมากกวาขาราชการดวยซาไป เนองจากคาเงนเยนแขงขนดวยอานสงสขอตกลง

พลาซาป พ.ศ. ๒๕๒๘ (the Plaza Accord) ในหมประเทศรารวยของโลกเพอหาทางลดคาเงนดอล-

ลารสหรฐฯและบรรเทาภาวะการคาไมสมดลตอนนน ทาใหญปนกลายเปนแหลงเงนลงทนโดยตรงจาก

ตางชาตใหญทสดของไทยโดยมภาคอตสาหกรรม อสงหารมทรพย การคาและบรการเปนธรกจหลกท

ไดรบเงนทนเหลาน เมอถงป พ.ศ. ๒๕๔๓ ประชากรไทยกขนไปถง ๖๑ ลานคน และในสภาพทการทา 28 ขอมลขอวเคราะหพนฐานเกยวกบการพฒนาเศรษฐกจในยอหนานและถด ๆ ไปประมวลเรยบเรยงจาก Pasuk and Baker, Thaksin: The Business of Politics in Thailand, pp. 9-12; และ Kasian Tejapira, “The Emergence of NGO Movement in Thailand and the Sarit Regime”, in Shinichi Shigetomi, Kasian Tejapira, and Apichart Thongyou, eds., The NGO Way: Perspectives and Experiences from Thailand (Chiba: Institute of Developing Economies, Japan External Trade Organization, 2004), pp. 21-37.

14

ใหเปนเมองเขมขนขน ประชากรของกรงเทพมหานครและเขตปรมณฑลกเพมเปนสเทา อยางไรกตาม

ความเหลอมลาทางชนชนและระหวางภมภาคตาง ๆ ในประเทศกยงปรแยกแตกหางมากขน ในป พ.ศ.

๒๕๓๙ เมอจวนจะเกดวกฤตเศรษฐกจนน คนไทยทรวยทสด ๒๐% มสวนแบงรายไดประชาชาตเพม

เปน ๕๗% จากเดม ๔๙% เมอป พ.ศ. ๒๕๑๙, สวนคนไทยทจนทสด ๒๐% กลบมสวนแบงรายได

ประชาชาตลดลงจาก ๖% เหลอแค ๔% ในชวงเวลาเดยวกน กลาวอกนยหนงคอหลงจากผานการ

พฒนาทนนยมความเรวสงมาสทศวรรษ ประเทศไทยไดบรรลถงซงการกระจายรายไดทไมเสมอภาค

ทสดแหงหนงของโลก ยาแยกวาประเทศบานใกลเรอนเคยงในเอเชยตะวนออกและเอเชยอาคเนย

ดวยกน และเทยบไดกบกรณเลวรายทสดในบรรดาประเทศแถบลาตนอเมรกา

เงนทนตางชาตสวนใหญทสดไหลเทไปลงทกรงเทพฯและบรเวณทราบดนดอนสามเหลยม

ปากแมนาเจาพระยาในภาคกลาง ทงใหภาคเหนอซงสวนใหญเปนปาเขา ภาคอสานซงสวนมากเปนทง

หญาทราบสง และคาบสมทรมลายภาคใตซงมปาทบหนาแนนขาดแคลนเงนทน ความแตกตางเหลอม

ลาระหวางภมภาคยงคงดารงอยในสมยรฐบาลทกษณดงจะเหนไดจากตารางตอไปน: -

๑) ตารางเปรยบเทยบสดสวนประชากรกบสวนแบง GDP ของกรงเทพฯและภมภาคตาง ๆ ในป พ.ศ. ๒๕๔๗ (คดเปนรอยละ) สดสวนประชากร สวนแบง GDP

กรงเทพมหานคร ๑๗.๓๖ ๔๔.๐๘

ภาคกลาง (ไมนบกรงเทพฯ) ๑๗.๐๙ ๒๖.๙๘

ภาคใต ๑๓.๕๐ ๙.๓๓

ภาคเหนอ ๑๘.๑๕ ๘.๙๙

ภาคอสาน ๓๓.๙๐ ๑๐.๖๒

รวม ๑๐๐.๐๐ ๑๐๐.๐๐

15

(สรปจากขอมลใน Thailand Development Research Institute, Thailand Economic

Information Kit November 2005 (Bangkok: Thailand Development Research Institute,

2005), p. 22) นอกจากน ความเหลอมลาดานรายไดระหวางภาคเศรษฐกจตาง ๆ กหนกหนาสาหสพอกน

กลาวคอ: -

๒) ตารางเปรยบเทยบสดสวนการจางงานกบสวนแบง GDP ของภาคเศรษฐกจตาง ๆ ในป พ.ศ. ๒๕๔๗ (คดเปนรอยละ) สดสวนการจางงาน สวนแบง GDP

ภาคเกษตรกรรม ๔๒.๒ ๙.๙๑

ภาคอตสาหกรรม ๒๐.๖ ๔๐.๙๒

ภาคบรการ ๓๗.๒ ๔๙.๑๗

รวม ๑๐๐.๐๐ ๑๐๐.๐๐ (สรปจากขอมลใน Thailand Development Research Institute, Thailand Economic

Information Kit November 2005 (Bangkok: Thailand Development Research Institute,

2005), p. 16, 23)

สาหรบปญหาทดน ปรากฏวากรรมสทธทดนในประเทศไทยภายใตระบบทนนยมยคใหมรวม

ศนยอยในมอชนชนสงและชนชนกลาง อยางไรกตามมนหาไดมลกษณะเยยงระบบเจาทดนแบบดงเดม

ไม กลาวในทางประวตศาสตร ชาวนาไทยสวนใหญเปนเจาของทดนรายยอยจนถงราวพทธทศวรรษท

๒๕๐๐ การเปดฉากพฒนาทนนยมซงรฐสงเสรมสมยนนนาไปสการแปรทดนชนบทเปนสนคาขนาน

ใหญ ทาใหมนไมไดเปนปจจยการผลตราคาถกทมเหลอเฟอในเศรษฐกจชาวนาแบบเดมอกตอไป หาก

กลบกลายเปนสนทรพยสาหรบซอขายเกงกาไรทแพงขนทกทในเศรษฐกจตลาด เมอถงพทธทศวรรษท

๒๕๑๐ การไรทดนทากนกกลายเปนปญหาระดบชาต การประทวงขนานใหญของชาวนาสงผลให

16

รฐบาลพลเรอนหลงเหตการณนกศกษาประชาชนลกขนส ๑๔ ตลาคม พ.ศ. ๒๕๑๖ กอตงโครงการ

ปฏรปทดนขน อยางไรกตาม เพอเอาอกเอาใจพวกเจาทดนใหญ โครงการดงกลาวกไมแตะตองทดน

เอกชน แตหนไปเอาพนทปาเสอมโทรมหรอทสาธารณะซงถกบกรกมานานปมาจดสรรแจกจายให

ชาวนาไรทดนแทน – ซงกเทากบเอาทหลวงมาแจกคนจนนนเอง ในทศวรรษถดมา รฐบาลโดยการ

สนบสนนของธนาคารโลกไดรเรมสารวจกรรมสทธทดนและเรงรดออกโฉนดทวประเทศเพอหวงผล

สงเสรมการลงทนปรบปรงทดนทากนและเพาะปลกพชผล ทวาในสภาพทเจาหนาทขาราชการทองถน

ทจรตกนแพรหลาย เอาเขาจรงการสารวจดงกลาวกลบโอละพอกลายเปนการโมเมเหมาแปรรปทดน

สวนรวมของชมชนใหกลายเปนของเอกชนขนานใหญ เพอเอาไปใชสรางทพกตากอากาศสาหรบ

นกทองเทยวบาง โรงแรมบาง สนามกอลฟบาง หมบานจดสรรบาง หรอเอาทรพยสนทไดมาโดยมชอบ

เหลานไปวางคาประกนกบธนาคารเพอกเงนมาเลนหนเกงกาไรในตลาดหลกทรพย 29

จากระบอบเผดจการสเลอกตงธปไตย

รฐไทยสมยใหมซงสรางขนโดยสมบรณาญาสทธราชเจาแหงราชวงศจกรในตอนตนถงกลาง

พทธศตวรรษท ๒๕ นนจงใจเอาอยางตวแบบระบอบอาณานคมขององกฤษในอนเดยและสงคโปรซง

อยใกลเคยงเปนพน ระบอบรฐธรรมนญทรฐบาลทหารอานาจนยมชดตาง ๆ สรางขนในชนหลงจะปรบ

เปลยนโครงสรางพนฐานของราชอาณาจกรดงกลาวไปบางกเพยงเลกนอย โดยแกนแทแลวมนยงคงเปน

พระมดอตตาณานคมทรวมศนยอานาจสงทวาแบงแยกเปนเสยง ๆ ภายใตการกากบควบคมของระบบ

29 เกษยร, บชกบทกษณ, น. ๑๕๓-๕๔; ดรายละเอยดเพมเตมไดใน ศยามล ไกรยรวงศและคณะ, ขอพพาทและความขดแยงปญหาทดนในประเทศไทย (กรงเทพฯ: สานกงานกองทนสนบสนนการวจย, ๒๕๔๙), บทท ๓ ปญหาทางนโยบายและกฎหมาย.

17

ราชการ 30 เมอนกศกษานามวลชนราวครงลานเดนขบวนลกขนสบนถนนราชดาเนนในเหตการณ ๑๔

ตลาคม พ.ศ. ๒๕๑๖ นน อาจกลาวไดวารฐไทยตองเผชญกบปศาจทตนเองปลกขนมา - ไดแกพลงชน

ชนนายทนและนายทนนอยทกาลงเตบกลาซงถอกาเนดขนจากนโยบายพฒนาเศรษฐกจสงคมแบบไม

เสมอภาคและการขยายแผนการศกษาแหงชาตของรฐนนเอง การลกขนสครงนนในทสดกไดโคนการ

ปกครองระบอบเผดจการทหารนาน ๑๕ ปของจอมพลสฤษด ธนะรชต-ถนอม กตตขจร-ประภาส

จารเสถยรลงและนาไปสระบอบประชาธปไตยภายใตรฐธรรมนญ

แตหากแมนเหตการณ ๑๔ ตลาคม พ.ศ. ๒๕๑๖ เปรยบไดกบการปฏวตกระฎมพ ค.ศ. ๑๗๘๙

ของฝรงเศสทโคนรฐสมบรณาญาสทธลงแลว มนกตามมาตด ๆ ชวสามปใหหลงดวยเหตการณ “เธอร-

มดอร” 31 ๖ ตลาคม พ.ศ. ๒๕๑๙ เมอนกศกษาประชาชนผชมนมประทวงโดยสงบและปราศจากอาวธ

ในมหาวทยาลยธรรมศาสตร ทาพระจนทร เพอตอตานการลอบบวชกลบเขาประเทศของจอมพลถนอม

กตตขจร อดตนายกรฐมนตรสมย ๑๔ ตลาคม พ.ศ. ๒๕๑๖ ถกปายสกลาวหาวาหมนพระบรมเดชา-

นภาพสมเดจพระบรมโอรสาธราช และถกปดลอมยงถลมฆาหมอยางโหดเหยมทารณโดยมอบฝายขวา

และกาลงตารวจตดอาวธสงคราม 32 เหตการณฆาหมนองเลอดนเปนขออางเบกทางใหทารฐประหาร

30 แนวการวเคราะหนผเขยนปรบมาจาก Michael Wright, “Travels of King Chulalongkorn misrepresented,” The Nation, 5 July 1997, p. C1. 31 Thermidor หมายถงกบฏทเกดขนในฝรงเศสระหวางวนท ๙ – ๑๐ เดอนเธอรมดอร ศกราชท ๒ แหงปฏทนปฏวต (หรอวนท ๒๗ – ๒๘ กรกฎาคม ค.ศ. ๑๗๙๔) เมอคณะบรหารฝายปฏวตหวรนแรงแขงกราวใตการนาของแมกซมเลยง โรเบสปแอรทกวาดลางปราบปรามฝายปฏปกษปฏวตอยางโหดเหยมสยดสยองไมไวหนาโดยจบมาขนศาลปฏวตและตดสนประหารชวตดวยเครองกโยตนถง ๑๗,๐๐๐ คน ถกโคนดวยกระแสปฏกรยาโตกลบของบรรดาผแทนในสภาแหงชาต สงผลใหโรเบสปแอรกบพวกถกจบกมและประหารชวตดวยเครองกโยตนนนเองในวนถด ๆ มา เปนอนสนสดยคแหงการเขนฆาอนสยดสยองทสบเนองจากการปฏวตฝรงเศสในป ค.ศ. ๑๗๘๙ ลง ด Georges Lefebvre, The French Revolution Volume II From 1793 To 1799, John Hall Stewart and James Friguglietti, trans., (New York: Columbia University Press, 1964), pp. 131-36. 32 บทวเคราะหรวบยอดทดทสดเกยวกบความเปนมาของการลกขนส ๑๔ ตลาคม พ.ศ. ๒๕๑๖ และการคลคลายขยายตวไปสการฆาหมและรฐประหาร ๖ ตลาคม พ.ศ. ๒๕๑๙ ไดแก เบเนดก แอนเดอรสน, “บานเมองของ

18

เพอราชบลลงกและฟนฟระบอบเผดจการทหารขนใหม นกศกษา กรรมกรและนกเคลอนไหวทาง

การเมองฝายซายประมาณ ๓,๐๐๐ คนจงตอบโตดวยการหนจากเมองเขาเขตปาเขาอนทรกนดารทว

ประเทศเพอจบอาวธรวมตอสปฏวตกบกองกาลงจรยทธใตการนาของพรรคคอมมวนสตแหงประเทศ

ไทยตามแนวคดเหมาเจอตง กอตวเปนพนธมตรเพอการปฏวตระหวางปญญาชนชาวเมองทตองการ

เปลยนแปลงสงคมอยางถงรากกบกบฏชาวนาทมการจดตงในชนบทอยางทไมเคยปรากฏมากอนใน

ประวตศาสตรไทย 33

อยางไรกตาม ในป พ.ศ. ๒๕๒๐ คณะนายพลทมองการณไกลกวากกอรฐประหารซาและรเรม

ใหนรโทษกรรมแกนกศกษาประชาชนทเขาปาพรอมทงปฏรปการเมองอยางจากด ปรากฏวาบรรดา

นกรบจรยทธอดตนกศกษาผไดรบนรโทษกรรมพากนทยอยกลบออกจากปานบแตป พ.ศ. ๒๕๒๓ เปน

ตนมาในสภาพพายแพทางการเมองและบอบชาเหนอยลาทงกายและใจเนองจากความขดแยงกบพรรค

คอมมวนสตและเสอมสนศรทธากบขบวนการปฏวตเปนสาคญ ครนคนสเมอง พวกเขากพบวาระบบ

รฐสภาททจรตฉอฉลเสยจนมนปลอดภยสาหรบชนชนปกครองไดถกตดตงขนแลว มนเปดชองให

เราลงแดง: แงมมทางสงคมและวฒนธรรมของรฐประหาร ๖ ตลาคม,” เกษยร เตชะพระ, ธเนศ อาภรณสวรรณ, และชาญวทย เกษตรศร, แปล, ใน ชาญวทย เกษตรศรและธารงศกด เพชรเลศอนนต, บรรณาธการ, จาก ๑๔ ถง ๖ ตลา (กรงเทพฯ: มลนธโครงการตาราสงคมศาสตรและมนษยศาสตร, ๒๕๔๑), หนา ๙๗ – ๑๖๒. นอกจากน โปรดด ใจ องภากรณ, สธาชย ยมประเสรฐและคณะ, อาชญากรรมรฐในวกฤตการเปลยนแปลง (กรงเทพฯ: คณะกรรมการรบขอมลและสบพยานเหตการณ ๖ ตลาคม ๒๕๑๙, ๒๕๔๔). 33 หนงสอเอกสารทบอกเลาเรองราวและวเคราะหประสบการณ “พนธมตรปฏวตของนกศกษาปญญาชนกบชาวนา” ในเขตปาเขาดงกลาวถกผลตออกมามากขนเรอย ๆ ในหลายปหลงนนบเปนรอยเลม เกอบทงหมดโดยอดตสหายนกศกษาปญญาชนทคนสเหยา ทนาสนใจเชน ชยอนนต สมทวณชและคณะ, จากปาสเมอง: การศกษาการเปลยนแปลงในอดมการของนกศกษาไทยจากป ๒๕๑๙ (กรงเทพฯ: สถาบนศกษาความมนคงและนานาชาต จฬา- ลงกรณมหาวทยาลย, ๒๕๒๙); เสกสรรค ประเสรฐกล, ปากคาประวตศาสตร: รวมบทสมภาษณของเสกสรรค ประเสรฐกล ๒๕๑๗ ถง ๒๕๓๑ (กรงเทพฯ: บรษทสานกพมพธรณธวชจากด, ๒๕๓๑); และ สนตสข โสภณสร, ดษฎ ราชเกษรและคณะ, บรรณาธการ, ปมประวตศาสตรมหดลเพอประชาธปไตยภาคท ๓: ฟนความหวง สรางกาลงใจ มงรบใชสงคม (หลง ๖ ตลาคม ๒๕๑๙ – ๒๕๒๕) (กรงเทพฯ: ม.ป.พ., ๒๕๔๘).

19

พรรคการเมองของนายทนไดแบงปนอานาจกบทหาร, ใหอดต “ผกอการรายคอมมวนสต” อยางพวก

เขาถกดดซมกลบสสงคมการเมองกระแสหลกไดอยางไมเปนพษภยในนาม “ผรวมพฒนาชาตไทย”

ผานการกลมกลนเขารวมกบองคกรพฒนาเอกชน สอมวลชน สถาบนวจย มหาวทยาลยและพรรค

การเมองเปนตน 34 ขณะเดยวกนนน เวทการเมองกลบถกขนครองโดยคนจาพวกใหมทเรยกวา “นก

เลอกตง”

“นกเลอกตง” กคอนกการเมองผลงสมครแขงขนและไดรบเลอกตงเขาดารงตาแหนงในสภา

ผแทนราษฎรและสถาบนตวแทนทางการเมองอน ๆ ทงในระดบชาตและทองถน พวกเขามกมภมหลง

เปนนกธรกจหวเมองตางจงหวดบวกเจาพอผมอทธพลทองถน และฉะนนสวนใหญจงไมสนทดเชยว

ชาญการบรหารรฐกจและเศรษฐกจมหภาค หากพะวงสนใจแสวงหาประโยชนเฉพาะหนาเขาตวหรอ

พวกพองเปนสาคญ 35 สาหรบบรรดานกเลอกตงเหลาน การลกขนสของนกศกษาเมอ ๑๔ ตลาคม พ.ศ.

๒๕๑๖ และการสถาปนาระบอบประชาธปไตยรฐสภาหลงจากนนนบเปนของกานลทสวรรคประทาน

ลงมาโดยไมคาดหมายและเปดโอกาสทองใหพวกเขาผนแปรอทธพลในระดบทองถนและทรพยสนซง

34 งานศกษาชนดเดนวาดวย “ระบอบประชาธปไตยครงใบ” นานรวมทศวรรษภายใตรฐบาลของนายก-รฐมนตรพลเอกเปรม ตณสลานนทนไดแก เอนก เหลาธรรมทศน, มองเศรษฐกจการเมองไทยผานการเคลอนไหวของสมาคมธรกจ, สายทพย สคตพนธ, แปล, (กรงเทพฯ: โครงการจดพมพคบไฟ มลนธเพอการศกษาประชาธปไตยและ การพฒนา, ๒๕๓๙); ซงแปลจากหนงสอภาษาองกฤษทปรบปรงมาจากวทยานพนธปรญญาเอกของผเขยน 35 คาวา “นกเลอกตง” และ “ระบอบเลอกตงธปไตย” คดประดษฐขนเปนครงแรกโดยคานณ สทธสมาน บรรณาธการและคอลมนสตอาวโสเครอหนงสอพมพผจดการ ภายหลงเหตการณลกขนสพฤษภาประชาธรรม พ.ศ. ๒๕๓๕ ทามกลางการเคลอนไหวเรยกรองใหปฏรปการเมองเพอแกไขปญหาการทจรตและใชอานาจโดยมชอบของนกการเมองจากการเลอกตงซงลกลามเรอรงมาตงแตสมยรฐบาลของนายกรฐมนตรพลเอกชาตชาย ชณหะวณ (พ.ศ. ๒๕๓๑ – ๒๕๓๔) การรวบยอดคาทงสองขนเปนแนวคดทฤษฎและวเคราะหขยายความทางวชาการของผเขยนปรากฏใน เกษยร เตชะพระ, “ชาแหละระบอบเลอกตงธปไตย: บทเรยนทางการเมองจากวกฤตเศรษฐกจไทย”, ใน กาญจน ละอองศรและธเนศ อาภรณสวรรณ, บรรณาธการ, กระจกหลายดานฉายประวตศาสตร: รวมบทความเนองในวาระครบรอบ ๖๐ ปชาญวทย เกษตรศร (กรงเทพฯ: สานกพมพมตชน, ๒๕๔๔), น. ๒๙-๕๙.

20

ไดมาโดยคลมเครอชอบกลกอนหนานของตน ไปเปนอานาจโดยชอบดวยกฎหมาย ณ ศนยกลาง

การเมองการปกครองระดบชาต

กลาวโดยทวไปแลว นกเลอกตงแบบฉบบสรางฐานะอนมงคงของตวขนมาในชวงสอง

ทศวรรษหลง พ.ศ. ๒๕๐๔ ภายใตการอปถมภของขาราชการทจรตในทองถน โดยฉกฉวยประโยชน

จากความชวยเหลอทอเมรกาสงมาใหทาสงครามกบขบวนการคอมมวนสตในประเทศเพอนบาน

รวมทงจากโครงการพฒนาตามแนวทางเศรษฐกจตลาดเสรของรฐบาลทหาร ปกตพวกเขาทาธรกจกง

ถกกฎหมายเกยวของกบใบอนญาต โฉนดและสมปทาน ซงเสนสายทางการเมองถอเปนปจจยสาคญ

ทสด อาทเชน การคาทดนเกงกาไร ตดไม สรางสาธารณปโภค ขนสง ปลกพชเศรษฐกจ เปดสถาน

บนเทง บอนการพนน ซองโสเภณ ออกหวยใตดน กลนเหลาเถอน ลกลอบขนสนคาเถอน คาอาวธเถอน

คายาเสพตด เปนตน สวนการพพาทขดแยงทยงยากกบคแขงธรกจและขาราชการทไมใหความรวมมอก

มกจะถกแกตกไปดวยบรการมอปนรบจางเปนนจ 36

ภายใต “ระบอบประชาธปไตย” ทเพงสรางขนใหมหลงเหตการณ ๑๔ ตลาคม พ.ศ. ๒๕๑๖

เครอขายของพวกพองบรวารและชาวบานใตการอปถมภในทองถนทเกยวกบกจการเหลานสามารถ

นามาฟอกลางเพอปรบใชในการเลอกตงไดเปนอยางด ขณะเดยวกนตวพวกนกเลอกตงเองกจาแลง

แปลงกายจากเจาพอบานนอกตาตอยผตองคอยคอมคานบประจบเอาใจหวหนาสวนราชการในทองถน

ไปเปน ฯพณฯ สมาชกสภาผแทนราษฎรและรฐมนตรผทรงเกยรต ณ ศนยอานาจทกรงเทพมหานครซง

กมอานาจบงคบบญชาตามกฎหมายเหนอการแตงตงโยกยายและเลอนลดปลดขน/ตาแหนงบรรดา

ขาราชการอดต “เจานาย” ของตน 36 งานวชาการทชวยปพนภมหลงความเปนมาของ “นกเลอกตง” และเชอมโยงกบ “มอปนรบจาง” ในชนหลงไดเปนอยางด ไดแก แอนเดอรสน, “บานเมองของเราลงแดง,” อางแลว; และ Benedict Anderson, “Chapter 8. Modern and Progress in Modern Siam,” The Spectre of Comparisons: Nationalism, Southeast Asia and the World (London & New York: Verso, 1998), pp. 174-91;

21

เมอไดรบเลอกตงเขามา บรรดานกเลอกตงกทากบการเมองราวมนเปนธรกจอยางหนง ซงใน

ทางเปนจรงกคอคาขายนโยบายสาธารณะ ตาแหนงราชการ สมปทานหรอโฉนดแกผประมลมนดวย

ราคาสงสด ความละโมบโลภมากไรยางอายนถกขบดนดวยความจาเปนตองหา “กระสน” ไวรณรงค

หาเสยงเลอกตงเพอจะไดกมอานาจการเมองตอไปภายหนา ดวยเหตดงกลาวมาน จงอาจเรยกระบบการ

เมองไทยจากตนพทธทศวรรษ ๒๕๓๐ ไปจนถงการประกาศใชรฐธรรมนญปฏรปการเมองป พ.ศ.

๒๕๔๐ ไดวา “ระบอบเลอกตงธปไตยบนฐานรฐรวมศนย” (an electocracy perched on top of a

centralized bureaucratic state) ซงมองคประกอบตาง ๆ ซอนทบกนขนไป ๔ ชนดวยกน ไดแก

๑) บรรดาผมสทธเลอกตงทวประเทศ ๒) หวคะแนนทองถน ๓) มงการเมองในพรรคตาง ๆ และ

๔) คณะรฐมนตร 37 โดยจะขอกลาวถงองคประกอบเหลานตอไปตามลาดบ: -

๓) แผนภาพโครงสรางของระบอบเลอกตงธปไตย (The Structure of Thai Electocracy) ตามหลกเกณฑในบทบญญตของรฐธรรมนญฉบบ พ.ศ. ๒๕๔๐

37 งานวชาการทผวจยใชฉายภาพปะตดปะตอโครงสรางองคประกอบของ “ระบอบเลอกตงธปไตย” เขาดวยกนไดแก James OcKey, “Chapter 2. Leadership, Political Parties, and Patronage,” Making Democracy: Leadership, Class, Gender, and Political Participation in Thailand (Chiang Mai: Silkworm Books, 2005), pp. 22-55. นอกจากนโปรดด Ruth McVey, ed., Money and Power in Provincial Thailand (Chiang Mai: Silkworm Books, 2000).

22

ฐานของระบอบเลอกตงธปไตยไดแกบรรดาผมสทธเลอกตงทวประเทศราว ๔๔.๕ ลานคน ซง

สวนใหญเปนชาวชนบทยากไรขาดการศกษา (สดสวนของผมสทธเลอกตงชาวชนบท : ชาวเมอง =

ประมาณ ๗ : ๓) ในสภาพทสทธตามรฐธรรมนญของผลงคะแนนเสยงเลอกตงชาวชนบทถกละเมด

เหยยบยาเปนนจศลโดยเจาหนาทราชการ เจาพอผมอทธพลและนกการเมองทองถนทชอบวางอานาจ

บาตรใหญ พวกเขาจงหนมาฉวยใชประโยชนเตมทจากสทธอยางเดยวทเหลออยจรงของตน นนคอสทธ

ทจะลง (ขาย) คะแนนเสยงใหแกผอปถมภทางการเมองในทองถนแลกกบเงน ตาแหนงการงาน การคม

ครองหรอประโยชนสวสดการอนไมเปนทางการตาง ๆ กในเมอเทคโนแครตชาวเมองผวางนโยบาย

เศรษฐกจสงคมละเลยผลประโยชนของพวกเขาเรอยมา อกทงทรพยากรทองถนของพวกเขากถกภาครฐ

และภาคเอกชนเขามารวมกนตกตวงฉวยใชจนงวดเหยน, สภาพการณจงบบคนกดดนใหพวกเขาเหลาน

สมครใจสมคบกบนกเลอกตงทาการซอขายเสยงจน “ระบอบประชาธปไตย” จากการเลอกตงถกฉอฉล

อยางเปนระบบ ทงนทงนนกเพราะพวกเขาไดเรยนรบทเรยนอนเจบปวดวาถาหากไมขายเสยงตอนเลอก

ตงแลว กไมมประโยชนโภคผลรปธรรมอนใดทพวกเขาจะไดจากระบบการเมองดงทเปนอยเลย ฉะนน

เองผมสทธเลอกตงเสยงขางมากในชนบทจงกอตวเปนฐานคะแนนเสยงอนแขงแกรงมหมาทคาประกน

ชยชนะและอานาจการเมองใหแกพวกนกเลอกตง ทวากลบตกอยในภาวะพดไมไดไอไมดงไปเสยใน

กระบวนการกาหนดนโยบายระดบชาต

ในทางกลบกน ตวเลขเสยงขางมากบวกกบ “สทธ” อยางไมเปนทางการทจะขายเสยงของชาว

ชนบทกลบถกประสบรสกโดยผมสทธเลอกตงคนชนกลางชาวเมองทงหลายโดยเฉพาะในกรงเทพฯวา

เปนเสมอนเหนง “ทรราชของเสยงชนบทขางมาก” ทเปดชองใหพวกนกเลอกตงเสอหวไรหรโอตตป-

ปะจากชนบทไดแหเขามากนเมองและปยปยาเศรษฐกจ ขณะเดยวกน หลกกรรมสทธในทรพยสน

เอกชนบวกกบอานาจซอทเหนอกวาและเสรภาพทางเศรษฐกจทจะคาขาย ลงทน บรโภค สรยสราย ขด

23

รดและกอมลพษของชาวเมองซงไมสอดคลองกบแกนแทของประชาธปไตย กถกมองจากชาวบาน

ชนบทวาเปน “สงคมเมองอนปาเถอน” ทสงเจาหนาทราชการ นกลงทนและทวรสตขบวนแลวขบวน

เลามาปลนชงทรพยากรชนบทไปใชอยางไมรจกอมจกพอ ภาวะ “สองนคราประชาธปไตย” ระหวาง

ชนบทกบเมองทวานเปนผลใหสงคมไทยตกอยในสภาพทอนกาลงและแบงแยกรวมตวไมตด ซงชวยคา

จนและผลตซาระบอบเลอกตงธปไตยใหยงยนสบไปโดยไมมพลงพอจะไปกากบควบคมมน 38

หวคะแนนกบมงการเมอง

หวคะแนนทองถนประมาณ ๑ ลานคนเปนหวงเชอมทางยทธศาสตรระหวางนกเลอกตงผไม

คอยอยในพนทกบฐานเสยงในเขตเลอกตงชนบท ยามรณรงคหาเสยง พวกเขาจะรวบรวมคะแนนเสยง

ชาวบานเปนกอบเปนกามาใหผสมครรบเลอกตงและแจกจายเงนหรอความชวยเหลออน ๆ แกชาวบาน

ฐานเสยงเปนการตอบแทน ดวยความทหวคะแนนฝงรกรากอยกบองคการปกครองทองถน วดวาอาราม

โรงเรยนหรอธรกจการคาในพนททงแบบเถอนและถกกฎหมาย พวกเขาจงสามารถปลกสรางความ

สมพนธระยะยาวและเปนทไวเนอเชอใจของชาวบานไดโดยคอยชวยเหลอเจอจานชาวบานในยาม

จาเปนหรอออกหนาวงเตนตดตอเจาหนาทรฐหรอตวแทนตลาดการคาภายนอกให ผปฏบตงานทาง

การเมองเหลานเปนหลกประกนชยชนะอนขาดเสยมไดสาหรบผสมครรบเลอกตง มหนาซาจ ๆ จะหา

ใครมาสวมบทแทนพวกเขาอยางปจจบนทนดวนกไมไดในทางปฏบตเสยดวย ไมเหมอนพวกผสมคร

รบเลอกตงหรอนายทนหนนหลงซงมตวเลอกทดแทนมากหนาหลายตา แตทแยสาหรบหวคะแนนกคอ

38 ขอวเคราะหสวนนไดมาจาก เอนก เหลาธรรมทศน, สองนคราประชาธปไตย : แนวทางการปฏรปการเมอง เศรษฐกจ เพอประชาธปไตย (กรงเทพฯ: สานกพมพมตชน, ๒๕๓๘). ตอนหนงของนยายสองนคราประชาธปไตยนถกบรรยายและวเคราะหเจาะลกไวใน Chang Noi (Pasuk Phongpaichit and Chris Baker),

"Bangkok Takes on the Northeast," The Nation, 20 November 1996, p. A4.

24

พอถงหนาเลอกตง พวกเขามกตกเปนเปาลอบสงหารโดยมอปนทผสมครรบเลอกตงคแขงจางวานมา

กอนใครเพอนและกลายเปนมรณสกข (martyr) คนแรก ๆ ทตองพลชพเพอ “ประชาธปไตย” อยางไม

สมครใจ

นกเลอกตงทวประเทศมประมาณ ๓,๐๐๐ – ๕,๐๐๐ คนหากดจากยอดจานวนผสมครรบเลอก

ตงเปนสมาชกสภาผแทนราษฎรหรอ ส.ส. หลายครงทผานมา โดยแบบแผนแลว พวกเขายอมสงกด

พรรคการเมอง อยางไรกตาม ในทางเปนจรง พวกเขาจดตงกนเปน “มง” ตางหาก เปาหมายสงสดของ

มงการเมองทกหลงคอเขารวมรฐบาลผสมใหจงไดแลวใชคะแนนเสยง ส.ส. ในสงกดตอรองเอา

ตาแหนงรฐมนตรมาใหหวหนามงตามหลกคณตศาสตรการเมอง (สตรคานวณตามเกณฑบทบญญตใน

รฐธรรมนญ พ.ศ. ๒๕๔๐ คอประมาณ ๙ – ๑๐ ส.ส.: ๑ รมว.) ฉะนน ภายใตระบอบเลอกตงธปไตย

พรรคการเมองจงหาความมนคงยงยนอะไรไมใครไดและสวนใหญอายสน มกตงแลวกยบตามอาเภอใจ

ขณะทโดยทวไปมงการเมองตางหากทเหนยวแนนเปนปกแผนกวามากและมกเกาะกลมตดกนตอให

ยายพรรคบอยกตาม ดงนนจงกลาวไดวามงแทบจะเปนทกสงทกอยางในการเมองระบอบเลอกตงธป-

ไตยไทย สวนพรรคนนแทบไมมความหมายอะไรเลย

ในมงเหลานนแหละทกระบวนการรวมผลประโยชนใหเปนกลมกอน (interest aggregation)

ซงสาคญทางการเมองบงเกดขน ทวามแตผลประโยชนของเครอขายผอปถมภเสนสายดเทานนทไดการ

ยอมรบนบรวมและกไมมความพยายามจรงจงอนใดทจะวางนโยบายทางเลอกโดยรวมตางหากขนมา

มงกบพรรคทงหลายเพยงแตไปคดลอกกรอบนโยบายทเทคโนแครตของรฐจดวางเอาไวมาเปนแนว

นโยบายของพรรคเทานน ซงกรอบนโยบายดงกลาวกเกบตกมาจากแถว ๆ นวยอรคหรอชคาโกอกท

หนงนเอง

25

ในฐานะคณะกรรมการบรหารผลประโยชนของบรรดาหวหนามงในทางเปนจรง คณะ

รฐมนตร (ครม.) กคอสถาบนสดยอดของระบอบเลอกตงธปไตยไทย อกทงเปนองคกรสงสดในการ

แจกจายการอปถมภ ภายใตคากลาวอางทฟงดดวาทาหนาทปกครองบานเมองและจดการเศรษฐกจ

หนาทแทจรงของคณะรฐมนตรในระบอบนกคอฉวยยดทรพยากรและงบประมาณสวนรวมไปโดยม

ชอบ รดไถคาเชาเศรษฐกจ แลวผองถายมนผานชองทางสวนตวและสวนมงไปยงองคประกอบชนถด ๆ

ลงไปของระบบเลอกตงธปไตย ดวยฐานะเพยงแคหวหนามงอนดบหนงในคณะรฐมนตร เอาเขาจรง

นายกรฐมนตรไมคอยมอานาจเหนอเพอนหวหนามงรวมครม.เทาใดนก ตรงกนขาม เขามกถกฝายหลง

ขมขจะถอนตวและถอนเสยงสนบสนนของ ส.ส. ลกมงจากฝายรฐบาลทงยวง อานาจยบยงอนชะงดของ

พวกเขาบนทอนกระบวนการตดสนใจของรฐบาลลงไปอยางสาหสสากรรจ ผลลพธโดยรวมของการนก

คอระบบการเมองท “เปดทจรต ปดประสทธภาพและบนทอนภาวะผนา” ตามทนายแพทยประเวศ

วะส ผนาหลกคนหนงของขบวนการปฏรปการเมอง พ.ศ. ๒๕๓๗ – ๒๕๔๐ ไดสรปฟนธงไวอยาง

กระชบจบใจ39 ระบบดงกลาวยงสกดขดขวางกลมสงคมและชนชนตาง ๆ ไมใหมชองทางไดแสดงผล

ประโยชนของตนใหชดแจง (interest articulation) โดยอสระ ใครกตามไมเวนแมแตนายทนถาลงไม

มสายสมพนธอปถมภกบนกเลอกตงเสยแลว กมอาจเขาถงระบบการเมองและนาขอเรยกรองตองการ

ของตนเขาสกระบวนการนตบญญตได กลาวโดยสรปกคอระบอบเลอกตงธปไตยกลายเปนการปก-

ครองของ, โดยและเพอนกเลอกตงกบเครอขายอปถมภของพวกเขาเทานนเอง 40

39 ประเวศ วะส, “ปฏรปการเมอง-ปฏรปการจดการ: ทางออกจากสภาวะวกฤต,” ผจดการรายวน, ๑๑ เม.ย. ๒๕๓๘, น.๙. 40 เสกสรรค ประเสรฐกล, รฐไทยในศตวรรษท ๒๑: ปาฐกถาพเศษเนองในโอกาสครบรอบ ๔๖ ปสยามรฐสปดาหวจารณ (กรงเทพฯ: กลมประชาธปไตยเพอประชาชน, ๒๕๔๓).

26

สถาบนกษตรย

พระมหากษตรยทรงดารงตาแหนงประมขรฐและองคประธานของระบบการเมองไทย

ศาสตราจารย ดร. ธงชย วนจจะกล ผเชยวชาญประวตศาสตรไทยแหงมหาวทยาลยวสคอนซน สหรฐ-

อเมรกาไดเสนอแนะไวเมอเรว ๆ นวาในระบบ “ประชาธปไตย” แบบหลงเหตการณ ๑๔ ตลาคม พ.ศ.

๒๕๑๖ นน มปรมณฑล “การเมอง” ของนกการเมองอยขางลางซงถกมองวาสาธารณและขาดความ

ชอบธรรมเรอรง ดงนนมนจงตองพงพาอาศยการใหความชอบธรรมจากปรมณฑล “เหนอการเมอง”

ของสถาบนกษตรยซงอยขางบนในระบบเดยวกน41 ปรมณฑลหลงนเปนทยอมรบนบถอของมหาชน

วาสงสง ปลอดการเมอง ปราศจากการทะเลาะเบาะแวงแบงฝกแบงฝายเรองผลประโยชน พระมหา

กษตรยรชกาลปจจบนทรงไดรบยกยองวามพระราชหฤทยยดถอผลประโยชนแหงชาตเหนอสงอนใด

และทรงอทศทมเทพระองคเองเพอความอยดมสขของพสกนกรดวยพระปรชาญาณเยยงบดารกดแล

บตรหลาน พระองคทรงเสยสละตรากตรางานเพอประกนใหบานเมองสามคคเปนปกแผนและเจรญ

รงเรอง พระองคจะเสดจลงจากปรมณฑลสงสงขางบนพรอมทงบรรดาองคมนตรทไดรบความไววาง

พระราชหฤทยมายงเกยวปรมณฑล “การเมอง” กตอเมอจาเปนอยางทสดแลวเทานน เนองจาก

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงไดรบยกยองเปนธรรมราชาผทรงปลอดการเมองเพยงลาพงพระองค

เดยวในจกรวาลแหงระบอบเลอกตงธปไตยไทย พระราชกรณยกจทเกยวแกปรมณฑล “การเมอง” จง

เปนทตอนรบแซซองสดดของพสกนกรแทบถวนหนาวาหาใช “การแทรกแซง” หรอ “การเมอง” แต

อยางใดไม และฉะนนจงเปนไปไดทจะมเสยงรองขอใหทรงใชพระราชอานาจนอกเหนอรฐธรรมนญ

อยางใสซอบรสทธในนามของ “ประชาธปไตย” 41 ธงชย วนจจะกล, ขามใหพนประชาธปไตยแบบหลง ๑๔ ตลา: ปาฐกถา ๑๔ ตลาประจาป ๒๕๔๘ (กรงเทพฯ: มลนธ ๑๔ ตลา, ๒๕๔๘), น. ๔๐-๔๑.

27

พระบรมฉายาลกษณและพระบรมสาทสลกษณของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวปรากฏอยทก

หนทกแหงในเมองไทย ไมวาจะเปนกระตอบผโทรมของชาวชนบทยากไรหรอสานกงานหรหราตด

แอรของบรรษทขามชาต วดวาอารามของผทรงศลหรอสถานบรการในหลบตรอกซอกซอย บนปาย

โฆษณายกษรมถนนกลางกรงหรอบนธนบตรและเหรยญเงนในกระเปาของทกคน ภาพขาวในพระราช

สานกเกยวกบพระราชกรณยกจลาสดของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวและพระบรมวงศานวงศออก

อากาศตอนสองทมทกคนทางสถานโทรทศนฟรทวทง ๖ ชอง พระราชดารสของพระองคในวโรกาส

ตาง ๆ ไดรบการบนทกภาพและเสยงไว ตรวจตราดแลอยางระมดระวงโดยเจาหนาทผรบผดชอบและ

นาออกอากาศพรอมกนทางโทรทศนและวทยทกสถานตามพระบรมราชวนจฉย จากนนหนงสอพมพ

และนตยสารฉบบตาง ๆ กจะนาขอความในพระราชดารสไปตพมพเผยแพรอกทอดหนง กลาวไดวา

ในชวงชวตสมาชกชนชนนาของประเทศทกคนยอมตพมพตราตรงไวดวยภาพประทบใจทไดเขาเฝา

พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ณ วาระโอกาสสาคญตาง ๆ โดยทวกน เปนเวลาตอเนองนานกวา ๔๐ ปท

บณฑตมหาวทยาลยทกคนไดรบพระราชทานปรญญาบตรและนายตารวจกบนายทหารชนนายพลทก

เหลาทกนายไดรบพระราชทานยศโดยพระองคเองในพระราชพธอนเครงขรมศกดสทธ ภาพถายเหต-

การณตอนเขารบพระราชทานปรญญาบตรจากพระหตถและรบพระราชทานยศโดยทรงใชคทาแตะบา

อนนาปลมปตภาคภมใจจะประดบเดนหราอยในหองรบแขกหรอหองทางานของทกคนกวาได พระ

บรมฉายาสาทสลกษณของพระองคผทรงเมตตาอาทรประดจบดาปกปกษรกษาบตรซงเหนไดทวทกหว

ระแหงนนในอกแงหนงกเปนสญลกษณตวแทนของความเปนรฐไทยและศลธรรมสวนรวมอยางรวม

ศนยเบดเสรจทครอบคลมผชมทงปวงอยในคลองพระเนตรดวยตลอดเวลา

แมการปฏวตเพอสรางระบอบรฐธรรมนญขนในป พ.ศ. ๒๔๗๕ โดยนายทหารและขาราชการ

ระดบกลางแหงคณะราษฎรจะพรากอานาจสมบรณาญาสทธไปจากสถาบนกษตรย ทวาการปฏปกษ

28

ปฏวตทางวฒนธรรมจากฐานะทเปนฝายถกกระทา (a cultural passive counter-revolution)42 ใน

ชวเวลากวา ๕ ทศวรรษทผานมากไดทาใหพระบาทสมเดจพระเจาอยหวรชกาลปจจบน (ประสต พ.ศ.

๒๔๗๐) ทรงกลายเปนพระมหากษตรยผทรงมพระราชอานาจนา (royal hegemony) สงสดใน

ประวตศาสตรไทยสมยใหม กลาวไดวาในทางเปนจรงแลวพระบรมเดชานภาพของพระองคยงเหนอลา

กวาบรพสมบรณาญาสทธราชเจารชกาลกอน ๆ ดวยซาไป เมอพระองคเสดจขนครองราชยขณะทรง

เจรญพระชนมพรรษาได ๑๙ ป สบตอจากพระเชษฐาธราชเจาพระบาทสมเดจพระเจาอยหวอานนท-

มหดลผทรงตองพระแสงปนถงแกสวรรคตอยางลกลบในพระบรมมหาราชวงเมอวนท ๙ มถนายน พ.ศ.

๒๔๘๙ นน พระบาทสมเดจพระเจาอยหวรชกาลปจจบนยงหาไดทรงมประสบการณทางการเมองหรอ

ฐานอานาจในเมองไทยไม ความททรงประทบอยตางประเทศในสหรฐอเมรกาหรอยโรปเปนสวนใหญ

ขณะยงทรงพระเยาว ครนเสดจนวตประเทศหลงทรงศกษาวชาความรทจาเปนแกพระราชภารกจเสรจ

ตามพระราชประสงคในป พ.ศ. ๒๔๙๔ นน พระองคจงไดทรงคอย ๆ สรางสมพระเดชาบารมทาง 42 ปรบประยกตใชจากแนวคด Passive Revolution หรอ “การปฏวตโดยไมมการปฏวต” ซงเปนศพทของ Antonio Gramsci นกปฏวตคอมมวนสตและนกทฤษฎการเมองวฒนธรรมชาวอตาล หมายถงการปฏรปทางสงคมและการเมองทชนชนนากอตงดาเนนการ มนมกเกดขนเมอระบอบปกครองหนง ๆ มอานาจครอบงาดวยกาลง (domination) แตขาดอานาจนา (hegemony) และจาตองระงบยบยงพลงฝายกาวหนาไวโดยไมใชความรนแรงหากเปนไปไดหรออยางนอยกไมตองตอสกนยดเยอ ซงทาไดโดยยทธวธรเรมการรณรงคทางการเมองทกาวหนาในระดบตาสดเสยเองเพอเตะสกดปดขาชนชนทกาวหนาแทจรงไปเสย ในทางกลบกน สถานการณดงกลาวกอาจเปดโอกาสใหพลงฝายกาวหนาฉกฉวยความดอยอานาจนาของระบอบปกครองใหเปนประโยชนดวยการอาศยฐานกาลงอสระของตนเปดพนทขยบเขยอนเคลอนไหวคบหนาอยางแนบเนยนราว “โมเลกล” เพอกมอานาจนา อาท ครสตศาสนาภายใตจกรวรรดโรมน, กระฎมพฝรงเศสภายใตระบอบกษตรยทฟนฟขนใหม (ค.ศ. ๑๘๑๕ – ๓๐) และขบวนการคานธในอนเดยใตระบอบอาณานคมขององกฤษ เปนตน จะเหนไดวาขบวนการเหลานกมอานาจนาไวไดแตปราศจากสมรรถนะทจะเขาครอบงาดวยกาลง ซงกลบตาลปตรกบสถานะทสามารถครอบงาดวยกาลงแตปราศจากอานาจนาของระบอบปกครองอนเปนนยทวไปทเกด Passive Revolution ขน ด Walter L.Adamson, Hegemony and

Revolution: A Study of Antonio Gramsci’s Political and Cultural Theory (Berkeley: University of

California Press, 1980), p. 186. หากกลบตาลปตรขวฝายทางการเมองทเกยวของในขอความทขดเสนใตขางตนกจะเหนนยความหมายของการใชคาวา “a cultural passive counter-revolution” ของผเขยน

29

การเมองวฒนธรรมขนมาภายใตการปกครองของจอมเผดจการทหารคนตาง ๆ ททงตงทาคอยพทกษ

ปกปองและเฝาระวงหวงแหนราชบลลงกสบตอกนมา

การสถาปนาพระราชอานาจนา

ในสภาพทเอาเขาจรงไมมประเพณการปกครองในระบอบราชาธปไตยภายใตรฐธรรมนญใด ๆ

ดารงอยมากอนหนานนเลย จงจาเปนอยเองทสถาบนกษตรยจกตองประดษฐคดสรางมนขนมา หลงจาก

ผานชวงเวลายาวนานหลายปในรชสมยของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวรชกาลปจจบน ไดบงเกด

สงประดษฐใหมเกยวกบประเพณดงกลาวขน ๓ ประการซงโดดเดนเปนเสาเอกคอยคาจนพระราช

อานาจนาทสถาปนาขนใหมไว ไดแก ๑) โครงการอนเนองมาจากพระราชดาร ๒) เครอขายขาราช

บรพาร และ ๓) อดมการณราชาชาตนยมประชาธปไตย

๑) โครงการอนเนองมาจากพระราชดาร

นบแตราวกลางพทธทศวรรษท ๒๔๙๐ เปนตนมา พระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดเสดจพระ

ราชดาเนนไปทรงเยยมหมบานชนบททหางไกลทรกนดารทวทกภาคของประเทศและทรงรเรมโครง

การพฒนาตาง ๆ รวมแลวกวา ๓,๗๐๐ โครงการทมเปาหมายเพอบรรเทาความยากไรของชาวบานอนจะ

ชวยตอสการแทรกซมบอนทาลายของคอมมวนสตอกโสดหนง ดวยการสรางฐานชาวนาปฏปกษปฏวต

อนเขมแขงขนในชนบท 43 ถงกลางพทธทศวรรษท ๒๕๒๐ โครงการอนเนองมาจากพระราชดารกแผ

ขยายออกไปอยางกวางขวางจนตองจดตงหนวยราชการใหมขนมาประสานงาน โดยแรกทเดยวสงกด

43 ดงานวจยบกเบกทไดรบรางวลวทยานพนธดเดนของ ชนดา ชตบณฑตย, “โครงการอนเนองมาจากพระราชดาร: การสถาปนาพระราชอานาจนา (พ.ศ. ๒๔๙๔ – ๒๕๔๖)” (วทยานพนธมหาบณฑต, คณะสงคมวทยาและมานษยวทยา มหาวทยาลยธรรมศาสตร, ๒๕๔๗).

30

สานกนายกรฐมนตร และตอมากไดพฒนาปรบเปลยนองคกรมาเปนลาดบ จนกลายมาเปนสานกงาน

คณะกรรมการพเศษเพอประสานงานโครงการอนเนองมาจากพระราชดาร (สานกงาน กปร.) ใน

ปจจบน สานกงาน กปร.มฐานะเปนสวนราชการไมสงกดสานกนายกรฐมนตร กระทรวงหรอทบวงใด

หากขนตรงตอนายกรฐมนตร และไดรบจดสรรงบประมาณเฉลยราว ๒ พนลานบาทตอป 44 ในทาง

เปนจรง โครงการเหลานเสมอนหวงเชอมอนสมผสจบตองไดทยดโยงพระบาทสมเดจพระเจาอยหวผ

ทรงเสยสละตรากตรางานหนกเขากบพสกนกรผยากจนไรทพงของพระองคโดยตรง ภาพพระราช

กรณยกจเกยวเนองกบโครงการดงกลาวไดแพรหลายกระจายออกไปสการรบรซมซบของประชาชน

ผานทางสอสงพมพและโทรทศนอยางตอเนองไมขาดสาย อาจกลาวไดวาบรรดาโครงการอนเนองมา

จากพระราชดารประกอบกนขนเปนทมนในระบบรฐของสถาบนกษตรยแมจะมไดทรงไวซงอานาจ

อธปไตยโดยเดดขาดสมบรณดงในอดต

๒) เครอขายขาราชบรพาร

หมอมราชวงศคกฤทธ ปราโมช อดตนายกรฐมนตร (พ.ศ. ๒๕๑๘ – ๒๕๑๙) เคยใหสมภาษณ

วาพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงมรายชอบคคลทเปนขาราชการทหาร ตารวจ พลเรอนและประชา-

ชนทเปนเครอขายของพระองค ขณะเสดจตางจงหวด พระองคจะมเจาหนาทแผนกหนงคอยจดชอวาแต

ละคนทาอะไร และคนทจดกแบงออกเปนแผนก ๆ เชน แผนกกลาโหม แผนกมหาดไทย แผนกราช-

เลขาฯ และอน ๆ อกมาก โดยทาเปนดชนบตรเอาไว คะเนวาในป พ.ศ. ๒๕๑๘ นน พระองคมรายชอใน

เครอขายแลวกวา ๖,๐๐๐ คน 45 ศาสตราจารย ดอกเตอร ดนแคน แมคคาโค ผเชยวชาญการเมองไทย

44 ขอมลจาก เฉลมเกยรต แสนวเศษ, รองเลขาธการ กปร., “การดาเนนงานเพอสนองพระราชดาร”, ๒๕๔๙,www.rdpb.go.th. 45 อางใน ชนดา, “โครงการอนเนองมาจากพระราชดาร”, น. ๑๗๙; และดตวอยางภมหลงและบทบาทโดย สงเขปของบคคลสาคญบางรายในสงทชนดาเรยกวา “เครอขายของโครงการพระราชดาร” ท หนา ๑๙๖-๒๑๘.

31

แหงมหาวทยาลยลดส สหราชอาณาจกร ยงไดตงขอสงเกตทนาสนใจไวในบทวจารณของเขาเมอเรว ๆ

นวาพลเอกเปรม ตณสลานนท รฐบรษและประธานองคมนตรนนครอบครอง “บญชรายการหมายเลข

โทรศพทเคลอนทซงไมมใครทดเทยมได” 46 เขาไดวเคราะหไวในบทความสาคญชนหนงกอนนวา

เครอขายดงกลาวซงแผขยายออกไปจากพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ผานคณะองคมนตรและบรรดา

องคกรพฒนาเอกชนในพระบรมราชปถมภ (หรอเอนจโอหลวง)47 ลงไปถงขาราชบรพารทงปวงน

แหละทสามารถใชขบเคลอนสงผลสะเทอนทางการเมองอยางใหญหลวงในยามคบขนจาเปน48

นอกเหนอจากเคาโครงการจดตงในรปเครอขายดงกลาว กยงมกฎหมายเกยวกบขอหาทมกเรยก

กนวา “หมนพระบรมเดชานภาพ” คอยบงคบปกปกรกษาสถานะอนลวงละเมดมไดของพระมหา-

กษตรยอกชนหนง ตามทมาตรา ๑๑๒ ของประมวลกฎหมายอาญาระบวา “ผใดหมนประมาท ดหมน

หรอแสดงความอาฆาตมาดรายพระมหากษตรย พระราชน รชทายาท หรอผสาเรจราชการแทนพระองค

ตองระวางโทษจาคกตงแตสามปถงสบหาป” ทวาบอยครงทขอหาดงกลาวถกกลมฝายตาง ๆ ใชใสราย

ปายสศตรทางการเมอง เนองจากในวฒนธรรมการเมองไทย ขอหาทานองนมนยอกฉกรรจถงขนเปน

ตราสงหารได ดงปรากฏใหเหนประจกษในการฆาหมผชมนมประทวงในมหาวทยาลยธรรมศาสตร ทา

พระจนทรเมอวนท ๖ ตลาคม พ.ศ. ๒๕๑๙ 49

46 Duncan McCargo, “A Hollow Crown”, New Left Review, II/43 (January-February 2007), p.141. 47 เกยวกบเอนจโอหลวง ดงานวจยเรองนของชนดา ชตบณฑตยกบคณะใน Chanida Chitbundid, Chaitahwat Thulathon, and Thanapol Eawsakul, “The Thai Monarchy and Non-governmental Organizations”, in Shinichi Shigetomi, Kasian Tejapira, and Apichart Thongyou, eds., The NGO Way: Perspectives and Experiences from Thailand (Chiba: Institute of Developing Economies, Japan External Trade Organization, 2004), pp. 99-145. 48 Duncan McCargo, “Network monarchy and legitimacy crises in Thailand”, Pacific Review, 18:4 (December 2005), 499-519. 49 ดคาอธบายเนอหากฎหมายและบทวจารณการใชขอหานทางการเมองใน ปยบตร แสงกนกกล, “ ‘หมนพระบรมเดชานภาพ’ อาวธทรงพลงในหม ‘ลกแกะ’”, พระราชอานาจ องคมนตรและผมบารมนอกรฐธรรมนญ

32

๓) อดมการณราชาชาตนยมประชาธปไตย

ปจจยสาคญหนงทรวมประกอบสวนสรางพระราชอานาจนาในรชกาลปจจบนไดแกการพฒนา

อดมการณราชาชาตนยมประชาธปไตย ตามทปญญาชนและนกอดมการณแหงสถาบนกษตรย อาท

พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว, สมเดจกรมพระยาดารงราชานภาพ, พระวรวงศเธอกรมหมน

พทยลาภพฤฒยากร, ม.ร.ว. เสนย ปราโมช, ม.ร.ว. คกฤทธ ปราโมช เปนตน 50 ไดอรรถาธบายไวนน

อดมการณนมแกนเรองหลก ๒ ประการ กลาวคอ: -

๓.๑) แกนเรองราชาชาตนยม เปนตานานประวตศาสตรทเพงสรางแหงยคอาณานคมตะวนตก

แผอานาจมาถงสยามประเทศ ซงบรรยายวาบรพกษตรยาธราชเจาผทรงพระปรชาญาณแหงราชจกรวงศ

โดยเฉพาะอยางยงพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว รชกาลท ๕ (ครองราชยระหวาง พ.ศ.

๒๔๑๑ – ๒๔๕๓) สมเดจพระอยกาเจาในรชกาลปจจบน ไดทรงกอบกสยามใหพนการยดครองของ

ฝรงยโรปนานาชาตดวยการทาประเทศใหทนสมยและปฏรปการปกครองแผนดนอยางทนกาล 51

(กรงเทพฯ: openbooks, ๒๕๕๐), หนา ๓๖-๔๔. เกยวกบกรณ ๖ ตลาคม พ.ศ. ๒๕๑๙ ด ใจ องภากรณ, สธาชย ยมประเสรฐ และคณะ, อาชญากรรมรฐในวกฤตการเปลยนแปลง. 50 บทบาทของปญญาชนอนรกษนยมคนสาคญ ๆ ทรวมกนสราง “ความเปนไทย” กระแสหลกขนไดถกคนควาเรยบเรยงไวอยางกวางขวางลกซงเปนระบบในโครงการวจยใหญของ รองศาสตราจารย ดร. สายชล สตยาน-รกษ แหงภาควชาประวตศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม บทสรปขอคนพบหลก ๆ ของโครงการวจยนปรากฏในสายชล สตยานรกษ, “การสราง ‘ความเปนไทย’ กระแสหลกและ ‘ความจรง’ ท ‘ความเปนไทย’ สราง”, ฟาเดยวกน, ๓: ๔ (ต.ค. – ธ.ค. ๒๕๔๘), ๔๐ – ๖๗. 51 แนวคดขอวเคราะหเกยวกบ “ราชาชาตนยม” ไดมาจาก ธงชย วนจจะกล, “ประวตศาสตรไทยแบบราชาชาตนยมจากยคอาณานคมอาพรางสราชาชาตนยมใหมหรอลทธเสดจพอของกระฎมพไทยในปจจบน”, ศลปวฒน-ธรรม, ๒๓: ๑ (พ.ย. ๒๕๔๔), ๕๖-๖๕. และ เบเนดคท อาร. โอ จ. แอนเดอรสน, ดารน อนทรเหมอน, แปล, “ศกษารฐไทย: วพากษไทยศกษา,” ฟาเดยวกน, ๑: ๓ (ก.ค. – ก.ย. ๒๕๔๖), ๙๘ – ๑๔๗.

33

เพราะฉะนน [ราชา + ชาต] จงเปนอนหนงอนเดยว มสามารถแยกออกจากกนได ดงทพระ-

บาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหวไดทรงใชนามปากกา“อศวพาห” พระราชนพนธเรอง “ความเปน

ชาตโดยแทจรง” ไวในหนงสอพมพ พมพไทย ฉบบวนท ๒๙ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๕๘ ตอนหนงวา: -

“นอกจากนกมหลกวางเกณฑไดอกสถานหนง คอการทจะตดสนวาผใดเปนชาตใดโดยแทจรงนน ตองพจารณาวาผนนมความจงรกภกดตอใคร? ถาเขาจงรกภกดตอพระบาทสมเดจพระเจาแผนดนสยาม เขาจงจะเปนไทยแท แตถาใครแสดงตนวาเปนอสระแกตน ไมมความจงรกภกดตอผใดดงน ตองจดวาผนนเปนคนไมมชาต เพราะคน ๆ เดยวหรอหมเดยว จะตงตนขนเปนชาตตางหากหาไดไม” 52 ๓.๒) แกนเรองกษตรยประชาธปไตย ฉายภาพสถาบนกษตรยวาเปนหลกคาประกนระบอบ

ประชาธปไตย เรองเลาการเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ. ๒๔๗๕ ตารบกษตรยประชาธปไตยจะ

ลดทอน ปฏเสธและวพากษบทบาทของผกอการคณะราษฎร และหนไปเชดชพระบาทสมเดจพระ-

ปกเกลาเจาอยหว รชกาลท ๗ (ครองราชยระหวาง พ.ศ. ๒๔๖๘- ๒๔๗๗) สมเดจพระปตลาเจาใน

รชกาลปจจบน วาทรงสละพระราชอานาจสมบรณาญาสทธโดยไมเหนแกพระองคเองเพอชกนาการ

เปลยนผานอยางสนตไปสระบอบราชาธปไตยภายใตรฐธรรมนญแบบประชาธปไตย

เพราะฉะนน [กษตรย + ประชาธปไตย] จงเปนอนหนงอนเดยว มสามารถแยกออกจากกนได

ดงท ม.ร.ว. เสนย ปราโมช ภายใตนามปากกา “แมลงหว” ไดเขยนไวในหนงสอ “เบองหลงประวต-

ศาสตร เลม ๑” เมอป พ.ศ. ๒๔๙๑ วา: -

“พระปกเกลาทรงเปนกษตรยทมหวใจเปนนกประชาธปไตย...เปนผทดารรเรมทจะใหสยามไดกาวสระบอบประชาธปไตยอยางแทจรง...ทรงมพระราชดารทพระราชทานรฐธรรมนญแกปวงชนชาวไทยมากอน...ดวยหลกฐานเหลาน จงพอจะกลาวยนยนไดวา พระมหากษตรยไทย

52 พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว, “ความเปนชาตโดยแทจรง”, ปกณกคด (กรงเทพฯ: สานกพมพคลงวทยา, ๒๕๑๘), น. ๒๔๔.

34

เปนประชาธปไตยมากอนทสยามจะไดเปลยนแปลงการปกครองเปนประชาธปไตยดวย ซา” 53 ในกระบวนการกอตวทางการเมองวฒนธรรมของขบวนการนกศกษาปญญาชนตงแตราวกลาง

พทธทศวรรษท ๒๕๐๐ จนนาไปสการลกฮอโคนเผดจการทหารในเหตการณ ๑๔ ตลาคม พ.ศ. ๒๕๑๖

ในทสดนน แกนเรองราชาชาตนยมกบกษตรยประชาธปไตยกมาสมทบหลอมรวมเขาดวยกนในองค

พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงกลายเปนบคลาทษฐานแหงอดมการณราชาชาตนยมประชาธปไตย

ในความหมายทวาพระราชกรณยกจของพระองคสมยนนทาใหทรงไดรบยกยองในหมนกศกษา

ปญญาชนและกระฎมพไทยวาทรงกอบกชาตบานเมอง (เหมอนสมเดจพระอยกาเจา) และระบอบ

ประชาธปไตย (เหมอนสมเดจพระปตลาเจา) ไวจากทงเผดจการทหารและภยคอมมวนสต ซงเราอาจ

สรปเปนสตรสญลกษณทกระชบชดเจนงายแกการจดจาเขาใจวา:

[ราชาชาตนยม + กษตรยประชาธปไตย = ราชาชาตนยมประชาธปไตย] หรอ

[ร.๕ + ร.๗ = ร.๙] นนเอง 54

ในบรบทของการชมนมเดนขบวนแสดงพลงตอตานรฐบาลขนานใหญและวกฤตความชอบ

ธรรมของชนชนปกครองสมยนน การแทรกแซงของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวดวยพระองคเองเปน

ปจจยชขาดทชวยระงบเหตการณปราบปรามตอสอยางดเดอดรนแรงนองเลอดระหวางเจาหนาททหาร

ตารวจกบประชาชนตามทองถนนในกรงเทพฯ ฟนฟความสงบเรยบรอยของบานเมองและผลกดน

53 อางใน ณฐพล ใจจรง, “การรอสราง ๒๔๗๕: ฝนจรงของนกอดมคตนาเงนแท”, ศลปวฒนธรรม, ๒๗: ๒ (ธ.ค. ๒๕๔๘), ๙๖-๙๗. บทความของณฐพลไดสบสาวความเปนมาของวาทกรรม “กษตรยประชาธปไตย” หลงการเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ. ๒๔๗๕ มาจนถงพทธทศวรรษ ๒๔๙๐ ไวอยางละเอยดพสดาร 54 แนวคดขอวเคราะหเกยวกบ “ราชาชาตนยมประชาธปไตย” ไดมาจาก ประจกษ กองกรต, และแลวความเคลอนไหวกปรากฏ: การเมองวฒนธรรมของนกศกษาและปญญาชนกอน ๑๔ ตลาฯ (กรงเทพฯ: สานกพมพมหา-วทยาลยธรรมศาสตร, ๒๕๔๘), น. ๔๖๔ – ๕๑๙, ๕๓๒ – ๓๕.

35

รฐบาลทหารซงเปนทเคยดแคนเกลยดชงของประชาชนออกไปแลวตงรฐบาลพระราชทานเขาแทนท55

ทงนยงผลใหภยทคกคามสถาบนชาต-ศาสนา-พระมหากษตรยในสายตาสาธารณชนถกขจด พระเกยรต

คณบญญาบารมขององคพระบาทสมเดจพระเจาอยหวยงเพมพนสงสงจนประชาชนทวไปถอวา

พระองคเปนแหลงทมาของความชอบธรรมทางการเมอง

แมกระทงเมอเกดวกฤตการเงนป พ.ศ. ๒๕๔๐ ซงสานกงานทรพยสนสวนพระมหากษตรย

พลอยไดรบผลกระทบขาดทนเสยหายอยางหนก รายไดและผลกาไรลดลงมหาศาล 56 แตกระนน

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวกทรงสามารถแปรวกฤตเศรษฐกจครงนนเปนโอกาสสรางภมคมกนระวง

หลงทางอดมการณได อดมการณราชาชาตนยมประชาธปไตยจงไดรบการหนนเสรมดวยแนวพระราช-

ดาร “เศรษฐกจพอเพยง” ซงเนนความสาคญและเชดชสงเสรมวถชวตทเรยบงาย ไมบรโภคนยมและ

วตถนยม จนในทสด “ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง” กถกปลกปนเปนแนวทางเลอกในการพฒนา

ประเทศทเปนตวเปรยบเอกเทศจากระบบทนนยมโลกาภวตนสดโตง 57

55 นครนทร เมฆไตรรตนและคณะ, พระผทรงปกเกลาฯประชาธปไตย: ๖๐ ปสรราชสมบตกบการเมองการปกครองไทย (กรงเทพฯ: สานกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร, ๒๕๔๙), น. ๑๒๐ – ๒๑. และ วมลพรรณ ปตธวชชย, สญญา ธรรมศกด คนของแผนดน (กรงเทพฯ : กองทนศาสตราจารยสญญา ธรรมศกด, ๒๕๔๖), บทท ๑๘ วกฤต ๑๔ ตลาคม ๒๕๑๖ และบทท ๑๙ นายกรฐมนตรพระราชทาน. 56 มผประเมนวาในครงนนธรกจการลงทนตาง ๆ ของสานกงานทรพยสนสวนพระมหากษตรยเสยหายหลายพนลานบาท รายไดลดลงถง ๗๕% ด พอพนธ อยยานนท, “สานกงานทรพยสนสวนพระมหากษตรยกบบทบาทการลงทนทางธรกจ”, ใน ผาสก พงษไพจตร, บก., การตอสของทนไทย ๒ การเมอง วฒนธรรม เพอความอยรอด (กรงเทพฯ: สานกพมพมตชน, ๒๕๔๙), น. ๑๐๒-๐๕. สาหรบสถานะทางกฎหมายอนกากวมเปนพเศษของสานกงานทรพยสนฯ ด สมศกด เจยมธรสกล, “สานกงานทรพยสนสวนพระมหากษตรยคออะไร?”, ฟาเดยวกน, ๔: ๑ (ม.ค. – ม.ค. ๒๕๔๙), ๖๗ – ๙๓. 57 โปรดด เกษยร เตชะพระ, ประจกษ กองกรต, แปล, “จดอบทางเศรษฐกจกบการฟนตวทางการเมองหลงวกฤตในประเทศไทย: การเฟองฟใหมของชาตนยมทางเศรษฐกจ,” จลสารไทยคดศกษา, ๑๙: ๑ (สงหาคม-ตลาคม ๒๕๔๕), ๓-๒๙; Pasuk Phongpaichit and Chris Baker, “Chapter 8 Walking Backwards into a Khlong:

Thinking Social Alternatives,” Thailand’s Crisis (Chiang Mai: Silkworm Books, 2000), pp. 193-216; ลาสด

36

อยางไรกตาม ธรกจในเศรษฐกจตลาดทนนยมของสานกงานทรพยสนสวนพระมหากษตรยก

ประสบความสาเรจไมนอย ประมาณการณวากอนเกดวกฤตเศรษฐกจป พ.ศ. ๒๕๔๐ สานกงานทรพย-

สนฯมทรพยสนและยอดเงนลงทนในกจการตาง ๆ ราว ๒๐,๐๐๐ ลานดอลลารสหรฐฯ สานกงาน

ทรพยสนฯยงรบผดชอบดแลจดการทรพยสนสวนพระองคมลคาราว ๒ – ๘ พนลานดอลลารสหรฐฯ

ซงรวมหนในบรษทชนนาของประเทศเชนเครอซเมนตไทยและธนาคารไทยพาณชยดวย นอกจากน

สานกงานทรพยสนฯยงเปนเจาของอสงหารมทรพยใหเชามากมายโดยเฉพาะทดนและอาคารในทาเลด

ทสดของกรงเทพฯ เชน บรเวณถนนราชดาเนน สยามสแควร สวนลมไนทบาซารและคลองถม เปนตน

โดยมโครงการจะลงทนพฒนาทดนเหลานทางธรกจเปนมลคาหลายหมนลานบาท 58

ทวาดงทไดชไวแลวตอนตน ขบวนการ ๑๔ ตลาคม พ.ศ. ๒๕๑๖ รวมทงผลสะเทอนสบเนอง

ตอมากลบนาไปสระบอบเลอกตงธปไตยซงเลนพรรคเลนพวกและวสยทศนคบแคบเฉพาะถน มองใน

แงน รฐประหารและระบอบเผดจการอายสนของคณะรกษาความสงบเรยบรอยแหงชาต (รสช.) ในป

พ.ศ. ๒๕๓๔ – ๒๕๓๕ อาจถอไดวาเปนความพยายามผดยคผดสมยในอนทจะแกไขปญหาอนถมทบ

ซบซอนของระบบเลอกตงธปไตยดวยอาญาสทธของทหารแบบเดม ไมวาจะเปนการสงยดทรพยสนซง

ไดมาอยางไมโปรงใสของพวกนกการเมองท “รารวยผดปกต” โดยพลการ หรอประกาศใชรฐธรรม-

นญฉบบใหมเพอรอฟนระบอบ “ประชาธปไตยครงใบ” ภายใตการครอบงากากบของระบบราชการ

เหมอนสมยรฐบาลพลเอกเปรม ตณสลานนท (พ.ศ. ๒๕๒๓ – ๒๕๓๑) กลบคนมากตาม ปรชญาเศรษฐกจพอเพยงของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดแพรหลายสวงการนกพฒนาทวโลกผานสงพมพของโครงการ United Nations Development Programme ใน Thailand Human Development Report 2007: Sufficiency Economy and Human Development (Bangkok: United Nations Development Programme, 2007). 58 พอพนธ, “สานกงานทรพยสนฯ”, น. ๑๐๕; และ “Thailand’s Royal Wealth,” Asia Sentinel, 1

March 2007, www.asiasentinel.com/index.php?option=com_content&task=view&id=402&Itemid=32; and “Royal Wealth (continued),” Asia Sentinel, 1 March 2007, www.asiasentinel.com/index.php?option=com _content&task=view&id=403&Itemid=32.

37

แตในบรบทของการเมองโลกยคหลงสงครามเยน (สงครามเยนเกดระหวาง พ.ศ. ๒๔๘๙ -

๒๕๓๒) สงทคณะรสช.ทานบเปนการ “ยอนศร” หรอ “ทวนเขมนาฬกา” ตามสานวนนกวจารณ

การเมองรวมสมย เชน ศาสตราจารย ดร. ชยอนนต สมทวณชและคานณ สทธสมาน เปนตน เนองจาก

ในชวงเศรษฐกจเฟองฟสบปนบแตปลายพทธทศวรรษท ๒๕๒๐ เปนตนมา ชนชนนายทนไทยไดเตบ

ใหญขยายตวทงในแงขนาด ความมงคงและความมนใจ เศรษฐกจไทยไดเปดกวางและโลกานวตรยงขน

และคนชนกลางกไดพฒนาถงขนไมยอมรบ “ประชาธปไตยครงใบ” อกตอไป การทประชาชนลกฮอ

โคนรฐบาลของนายกรฐมนตรพลเอกสจนดา คราประยรเมอเดอนพฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๓๕ แมจะด

เหมอนทาซาการลกฮอ ๑๔ ตลาคม พ.ศ. ๒๕๑๖ แตกระนนกแตกตางออกไปอยางมนยสาคญ กลาวคอ

สาหรบอดตคอมมวนสตและฝายซายแตเดมทเขารวม “ขบวนการพฤษภาประชาธรรม” นน บดน

นอกจากแกชราลงและอาจมงคงมนคงขนแลว พวกเขาสวนใหญและขบวนการพฤษภาประชาธรรม

โดยรวมกหาไดมอดมการณโนมเอยงไปทางชาตนยมแบบขดรากถอนโคนหรอสงคมนยมดงขบวนการ

นกศกษาประชาชนสมยเหตการณ ๑๔ ตลาคม พ.ศ. ๒๕๑๖ ไม ฉะนนจงไมเกดความขดแยงแยกขวทาง

อดมการณและการสงหารหมตามมาเหมอนเหตการณ ๖ ตลาคม พ.ศ. ๒๕๑๙ แตอยางใด59

อยางไรกตาม การแทรกแซงของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวยงคงเปนปจจยพลกเปลยน

เหตการณพฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๓๕ อกเชนกนเมอพระองคตรสเตอนสตทกฝายใหหยดตอสดงดนเอา

59 นธ เอยวศรวงศ, “ชาตนยมในขบวนการประชาธปไตย”, ชาตไทย, เมองไทย, แบบเรยนและอนสาวรย: วาดวยวฒนธรรม, รฐ และรปการจตสานก (กรงเทพฯ: สานกพมพมตชน, ๒๕๓๘), น. ๑๗๒ – ๙๔; เกษยร เตชะพระ, “๑๐ ปพฤษภาประชาธรรม: ความทรงจากบการปฏรป” (๑), มตชนสดสปดาห, ๒๒: ๑๑๓๖ (๒๗ พ.ค. – ๒ ม.ย. ๒๕๔๕), ๓๔ – ๓๕; เกษยร เตชะพระ, “๑๐ ปพฤษภาประชาธรรม: ความทรงจากบการปฏรป” (จบ), มตชนสดสปดาห, ๒๒: ๑๑๓๗ (๓ – ๙ ม.ย. ๒๕๔๕), ๔๑ – ๔๒; สาหรบบทวเคราะหทมาของเหตการณลกขนสพฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๓๕ ทคมชดครอบคลมไดแก เอนก เหลาธรรมทศน, “ฤาเปนยกษทเพงตน: ชนชนกลางกบการเมองไทย,”

วารสารธรรมศาสตร, ๑๙: ๑ (๒๕๓๖), ๔๓–๖๘.

38

ชนะกนดวยความรนแรงจนประชาชนตกเปนผพายแพเสยหายและฟนฟความสงบกลบคนมา จากนนก

โปรดเกลาฯ แตงตงรฐบาลใหมทมนายอานนท ปนยารชนเปนนายกรฐมนตรวาระท ๒ อยางพลกความ

คาดหมาย เขาแทนทรฐบาลพลเอกสจนดาซงลาออกไป ทรพยสนของบรรดานกการเมองทถกยดไปโดย

มชอบดวยรฐธรรมนญกถกสงคนเจาของผตองสงสย และกองทพกถอนตวจากเวทการเมองกลบกรม

กองนานกวาทศวรรษ

หลงจากนนมา ความขดแยงระหวางนายทหารอดตนกเรยนโรงเรยนนายรอยพระจลจอมเกลา

รนตาง ๆ ทเคยเปนมลเหตของความขดแยงแบงฝายทางการเมองในกองทพ (เชน ระหวางจปร.รน ๕

ของพลเอกสจนดา คราประยร กบ จปร.รน ๗ ของพลตรจาลอง ศรเมองในกรณพฤษภาประชาธรรม

พ.ศ. ๒๕๓๕ เปนตน) กบรรเทาเบาบางลง และนายทหารอาชพทถอตนเปน “ทหารของพระบาท-

สมเดจพระเจาอยหว” กอนอนและเหนอสงอนใดกเขากากบควบคมกองทพ ผโดดเดนทสดในบรรดา

นายทหารเหลานไดแกพลเอกสรยทธ จลานนท ผรบตาแหนงผบญชาการทหารบกระหวางป พ.ศ.

๒๕๔๑ – ๒๕๔๕ จากนนกเลอนขนเปนผบญชาการทหารสงสดจนเกษยณอายราชการในป พ.ศ.

๒๕๔๖ แลวไดรบแตงตงเปนองคมนตรในเวลาตอมา ในอดต พลเอกสรยทธเคยทาหนาทเปน

นายทหารฝายเสนาธการคนสนทคอยตดตามนายกรฐมนตรพลเอกเปรม ตณสลานนท อดตผบญชาการ

ทหารบก ซงปจจบนเปนประธานองคมนตรและหนงในสองของผทไดรบโปรดเกลาฯ แตงตงเปน

“รฐบรษ” ในประวตการเมองไทย จนกระทงสมยรฐบาลของนายกรฐมนตร พ.ต.ท. ดร. ทกษณ

ชนวตร (พ.ศ. ๒๕๔๔ – ๒๕๔๙) นเองทกองทพถกดงกลบมาพวพนใกลชดการเมองอกครงโดยผาน

39

เสนสายเครอญาตและบรรดานายทหารทเปนเพอนนกเรยนโรงเรยนเตรยมทหารรน ๑๐ ของนายกฯ

ทกษณซงไดรบการผลกดนสงเสรมจากฝายการเมองใหขนดารงตาแหนงสาคญในกองทพ60

ปฏรปการเมอง

อยางไรกตาม การเมองไทยกโผลพนการลกฮอพฤษภาประชาธรรม พ.ศ. ๒๕๓๕ กลบมาเผชญ

กบปญหาระบอบเลอกตงธปไตยอนเดมนนเอง มนจงกลายเปนจดเรมของขบวนการปฏรปการเมองท

มงขบแกปญหาระบอบเลอกตงธปไตยโดยไมหนไปใชวธการผดรฐธรรมนญ ซงในทสดกนาไปสการ

ยกรางรฐธรรมนญฉบบปฏรปการเมอง พ.ศ. ๒๕๔๐ ขนมา

ขบวนการปฏรปการเมองประกอบไปดวยกระแส ๒ กระแสทแตกตางและบางทกขดแยงกน

ซงควรจาแนกแยกแยะใหชดเจน ไดแก โครงการปฏรปเสรนยมกบโครงการปฏรปประชาธปไตย 61

๑) โครงการปฏรปเสรนยม สะทอนนาหนกทางสงคมและความมนใจทเพมทวขนของชนชน

พอคาวาณชยใหม ๆ ซงมกเปนเจกจน พวกเขาเหนวาซอโอมออาชพหรอนกบรหารการเงน

ชอบธรรมทจะครองตาแหนงการเมองมากกวานายพลหรอนกเลอกตงซงไมประสประสา

วธจดการโลกาภวตน พวกเขาแหกนสนบสนนฉนทามตเสรนยมของบรรดาสถาบนโลกา-

60 วาสนา นานวม, เสนทางเหลก พล.อ. สรยทธ จลานนท จากลกคอมมวนสตส ผบ.ทบ. (กรงเทพฯ:

สานกพมพมตชน, ๒๕๔๖). 61 เนอหาสวนนนาเสนอครงแรกใน เกษยร, “๑๐ ปพฤษภาประชาธรรม: ความทรงจากบการปฏรป” (๑) และ (จบ), อางแลว; และ เกษยร เตชะพระ, สมภาษณ “การเมองภาคประชาชน: ผาซบนาตาโลกาภวตนภายใตรมพระบรมโพธสมภาร,” ฟาเดยวกน, ๑: ๑ (ม.ค. – เม.ย. ๒๕๔๖), ๓๖ – ๕๑. สาหรบบทความวชาการภาษาองกฤษทใหภาพรวมการปฏรปการเมองจากมมมองวเคราะหวจารณไดอยางรอบดานกระชบชดเจน โปรดด Michael Kelly Connors, “Political Reform and the State in Thailand”, Journal of Contemporary Asia, 29: 2 (1999), 202-26.

40

ภบาลทงหลาย ทถอวาระบบการเมองทพงปรารถนาจะตองยดหลกสทธมนษยชน จากด

การแทรกแซงของรฐ และประกนการพฒนาเศรษฐกจตลาดเสรทปลอดการกากบควบคม

ตนเสยงปาวรองสนบสนนโครงการปฏรปเสรนยมมทงนกบรหารธรกจใหญ นกการเมอง

ชาวกรง นกเศรษฐศาสตรกระแสหลก เทคโนแครตภาครฐและนกเคลอนไหวรณรงคสทธ

มนษยชน

๒) โครงการปฏรปประชาธปไตย กลบหนไปเนน “การเมองภาคประชาชน” และมงหวงจะ

เชอมโยงองคการจดตงและการเคลอนไหวรณรงคระดบทองถนตาง ๆ, บรรดาองคกร

พฒนาเอกชนและปญญาชนสาธารณะเขาดวยกนเพอสรางเปนเครอขายพนธมตรระดบ

ชาตภายใตแนวทาง “เศรษฐกจพอเพยง” ทยดหลกเสมอภาคนยมบนพนฐานชมชน

ชนบท ในบรรยากาศการเมองทเปดกวางขนภายหลงการโคนรฐบาลทหารในป พ.ศ.

๒๕๓๕ การตอสประทวงของมวลชนรากหญาเพอคดคานความไมเปนธรรมทางสงคม

เศรษฐกจและนเวศวทยาอนเปนผลพวงจากเศรษฐกจบมในแนวทางเสรนยมใหมไดขนส

กระแสสง ปรากฏวามการชมนมประทวงของมวลชน ๗๓๙ ครงในป พ.ศ. ๒๕๓๗, เพม

เปน ๗๕๔ ครงในป พ.ศ. ๒๕๓๘ และพงสงถง ๑,๒๐๐ ครงในป พ.ศ. ๒๕๔๐ 62 ใน

ฐานะ “คนเดอนตลาฯ” ผผานการเคลอนไหวตอสสมยเหตการณ ๑๔ ถง ๖ ตลาฯ และ

หลงจากนนมาดวยกน บรรดานกเคลอนไหว “การเมองภาคประชาชน” ทคลกคลกบการ

62 ด ประภาส ปนตบแตง, การเมองบนทองถนน: ๙๙ วนสมชชาคนจนและประวตศาสตรการเดนขบวนชมนมประทวงในสงคมไทย (กรงเทพฯ: ศนยวจยและผลตตารา มหาวทยาลยเกรก, ๒๕๔๑), น. ๑๒๑. งานศกษาอนเกยวกบขบวนการ “การเมองภาคประชาชน” หลงเหตการณพฤษภาประชาธรรม ๒๕๓๕ ไดแก ผาสก พงษไพจตรและคณะ, วถชวต วธส: ขบวนการประชาชนรวมสมย (กรงเทพฯ: สานกพมพตรสวน, ๒๕๔๕); และ เสกสรรค ประเสรฐกล, การเมองภาคประชาชนในระบอบประชาธปไตยไทย (กรงเทพฯ: สานกพมพอมรนทร, ๒๕๔๘).

41

ประทวงเหลานมากทสดตางกมภมหลง วธคดและทวงทานองคลายกน กลาวคอนยม

ชมชอบการเคลอนไหวมวลชนโดยละเลยมองขามรฐสภาและสถาบนทางการอน ๆ สนาม

การเมองทพวกเขาโปรดปรานคอทองถนนและอดมคตของพวกเขาไดแกระบอบประชา-

ธปไตยโดยตรงแบบมสวนรวม ขณะเดยวกนพวกเขากมงเปลยนระบบราชการใหกลาย

เปนเวทสาธารณะสาหรบการตอรองระหวางกลมผลประโยชนตาง ๆ อนหลากหลาย

โดยทวไปขบวนการ “การเมองภาคประชาชน” เนนความสาคญของชาวนากบชนบท

กอนอน เหนอชาวเมองกบกรรมกร วาทกรรมของพวกเขามกไมเนนยาชนชนและความ

ขดแยงทางชนชน หากชอบพดถง “คนจน” หรอ “คนชายขอบ” มากกวา ขบวนการ

“การเมองภาคประชาชน”ยงยอมรบนบถอวาทกรรมราชาชาตนยมประชาธปไตยใน

ระบอบราชาธปไตยภายใตรฐธรรมนญ ตางจากฝายซายถงรากสมยพทธทศวรรษท ๒๕๑๐

กลาวใหถงทสด มนประกอบขนเปนฝายคานนอกสภาทจงรกภกดภายใตสตร “ระบอบ

ประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข” ของทางการไทย

วกฤตเศรษฐกจกบรฐธรรมนญ ๒๕๔๐

นบแตราวป พ.ศ. ๒๕๓๘ เปนตนมา กระแสปฏรปการเมองทง ๒ กมาบรรจบสมทบกนภายใต

การนาของนายแพทยประเวศ วะส, อดตนายกรฐมนตรนายอานนท ปนยารชน และศาสตราจารย ดร.

ชยอนนต สมทวณช กอรปเปนขบวนการปฏรประดบชาตทกดดนสถาบนอานาจทางการเมองใหยอม

42

รางรฐธรรมนญฉบบใหมไดสาเรจ63 แนนอนวารฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช

๒๕๔๐ ทเปนผลจากการปฏรปการเมองยอมยนกรานวา “ประเทศไทยมการปกครองระบอบ

ประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข” (มาตรา ๒) และยนยนกรรมสทธทรพยสน

เอกชนและเสรภาพพลเมองดงเคย สภานตบญญตถกปรบรอใหมเปนสภาผแทนราษฎร ๕๐๐ คน

(แบงเปน ส.ส. จากการเลอกตงแบบแบงเขต ๔๐๐ คนและจากการเลอกตงระบบบญชรายชอของพรรค

๑๐๐ คน) และวฒสภา ๒๐๐ คนซงตางมาจากการเลอกตง โดยกาหนดเกณฑสดสวนคะแนนเสยงขนตา

ทพรรคการเมองจะตองไดเพอรบสวนแบง ส.ส. ในการเลอกตงระบบบญชรายชอพรรคไวทรอยละ ๕

อนเปนการกดกนพรรคเลก ๆ รฐธรรมนญ ๒๕๔๐ ยงกาหนดใหสถาปนาองคกรของรฐทเปนอสระขน

๑๑ องคกร อาทเชน คณะกรรมการการเลอกตง, ศาลรฐธรรมนญ, คณะกรรมการปองกนและ

ปราบปรามการทจรตแหงชาต เปนตน โดยมงประกนใหกระบวนการเลอกตงและนตบญญตสจรต

โปรงใส นายกรฐมนตรและรฐมนตรตองยนแสดงบญชรายการทรพยสนและหนสนของตนเอง คสมรส

และบตรทยงไมบรรลนตภาวะตอคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาตเมอเขารบ

และพนจากตาแหนง64

ทวาทสาคญทสดคอรฐธรรมนญฉบบปฏรปการเมองพยายามแกไขความไรประสทธภาพของ

ระบอบเลอกตงธปไตย โดยรวมศนยอานาจบรหารไวทนายกรฐมนตรเหนอคณะรฐมนตร ระบบ

ราชการและรฐสภาอยางไมเคยปรากฏมากอน มนใหอานาจนายกรฐมนตรอยางกวางขวางทจะแตงตง

63 ดหนงสอรวมบทความเชงบนทกความนกคดควบคกบกจกรรมขบเคลอนผลกดนเรองนใน ประเวศ วะส, การเดนทางแหงความคดปฏรปการเมอง (กรงเทพฯ: สานกพมพหมอชาวบาน, ๒๕๔๐). 64 ดตวบทรฐธรรมนญ ๒๕๔๐ ไดใน รศ. ดร. วจตรา (ฟงลดดา) วเชยรชม, รวบรวม, รวมรฐธรรมนญและกฎหมายประกอบ (กรงเทพฯ: สานกพมพวญชน, ๒๕๔๑); และคาอธบายสาระสาคญทแบงหมวดหมสนกระชบชดเจนโดย ชาต ชยเดชสรยะและมานตย จมปา, รฐธรรมนญของเรา (กรงเทพฯ: มลนธสถาบนกฎหมายอาญา, ๒๕๔๑).

43

และปลดรฐมนตรและขาราชการชนผใหญ รวมทงจดโครงสรางหนวยราชการใหมโดยออกพระราช

กฤษฎการวมหรอโอนหรอยบกระทรวง ทบวง กรม มนยงทาใหฝายคานยนเสนอญตตไมไววางใจ

รฐบาลตอสภาผแทนราษฎรยากขน กลาวโดยรวมแลว ระเบยบวาระเงอนงาประการท ๓ ซงมลกษณะ

อานาจนยมนแหละททาใหรฐธรรมนญ ๒๕๔๐ เปนเอกสารทกากวมยง เบองหลงหนาฉากเสรนยม-

ประชาธปไตยทกลาวถงแลวขางตน รฐธรรมนญฉบบนยงบรรจบทบญญตทนยมชนชนนาลวน ๆ อย

ดวย อาทหามผไมสาเรจการศกษาระดบปรญญาตรหรอเทยบเทาขนไปเปนสมาชกรฐสภา บทบญญต

ซงสอดใสเขาไปโดยนกวชาการ “ชาวเมองสวนขางนอย” ผระแวงแคลงใจ “ทรราชของเสยงชนบท

ขางมาก” ดงกลาวนเอาเขาจรงกไมไดชวยยกระดบการศกษาของสมาชกรฐสภาแตอยางใด โดยท

นกการเมองฉอฉลตางสามารถหาซอวฒปรญญาตรราคาถกจากโรงงานผลตปรญญาบตรทมอยเกลอน

กลนไดงาย ๆ แตมนกลบเปนการสบประมาทคนไทยผยากไรสวนใหญหลายสบลานวา: “รฐธรรมนญ

ฉบบนมไวสาหรบพวกขา ไมใชพวกเอง!”

กระนนกตาม รฐธรรมนญฉบบปฏรปการเมองกอาจคางเตงคาสภาฯอยกไดหากมใชเปนเพราะ

วกฤตทางการเงนปะทขนเมอเดอนกรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๔๐ และนาไปสความลมจมทางเศรษฐกจทเลว

รายทสดในประวตศาสตรไทยสมยใหม ตลอดชวงหลงสงครามโลกครงทสอง ประเทศไทยไดเดน

ตอย ๆ ตามหลกลทธเศรษฐกจอเมรกนทผนเวยนเปลยนแปรไปอยางเชอง ๆ จากโครงการอตสาห-

กรรมการผลตทดแทนการนาเขาในชวงพทธทศวรรษท ๒๔๙๐ และ ๒๕๐๐ มาจนถงการปรบโครง

สรางเศรษฐกจในพทธทศวรรษท ๒๕๒๐ ในพทธทศวรรษท ๒๕๓๐ การตรงคาเงนบาทกบดอลลาร

สหรฐฯทกาลงแขงคาขนอยางรวดเรวกลายเปนอดมการณทใครตอใครพากนยดมนสมาทาน ซงไมชา

มนกสงผลกรอนเซาะสมรรถนะในการแขงขนของภาคอตสาหกรรมเพอการสงออก (เชนเสอผา, สง

ทอ) และเพมความยากลาบากใหแกภาคอตสาหกรรมประกอบผลตภณฑไฮเทคทพงพาการนาเขา (เชน

44

อปกรณคอมพวเตอร, อะไหลรถยนต) นบแตป พ.ศ. ๒๕๓๘ เปนตนมา ภาวะขาดดลบญชเดนสะพดท

หนกหนาขนกไดแตอาศยเงนทนไหลเขาระยะสนมาชดเชย สวนสภาพเศรษฐกจบมทหลอเลยงดวย

สนเชอกดาเนนไปบนพนฐานการลงทนทไรการกากบควบคมและมกจะสมเสยง พอถงหนารอนป พ.ศ.

๒๕๔๐ ทงปญหาผลตภาพลนเกน, สนคาสงออกตกตาและหนไมกอใหเกดรายไดกประเดประดงสม

รมเรากนเขามา ทนตางชาตไหลทะลกออก อารามตนกลว เจาหนาทธนาคารแหงประเทศไทยกทม

เงนตราตางประเทศสารองออกไปเพอดนรนหาทางคายนคาเงนบาทเอาไว แตไรผล ในทสด วนท ๒

กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๔๐ ธนาคารแหงประเทศไทยกถกบบคนจนตองเลกตรงคาเงนบาทกบดอลลาร

สหรฐฯ สงผลใหคาเงนบาทรวงดงลง ปถดมา ผลตภณฑมวลรวมในประเทศหดตวอยางแรงถง ๑๐.๕%

วกฤตเศรษฐกจทคลคลายขยายตวไปสงผลใหกลมธรกจใหญไทยลมละลายราว ๑ ใน ๔, บรษทใหญ

ประมาณ ๑๐๐ แหงตองถอนตวจากตลาดหลกทรพยแหงประเทศไทย, และบรรดาธนาคารพาณชย

เอกชนกอนวกฤตพากนลมจมและเปลยนมอถง ๒ ใน ๓ คนงานราวหนงลานคนตกงานและอกสามลาน

คนตกไปอยใตเสนแบงระดบความยากจน65

การทรฐบาลในระบอบเลอกตงธปไตยชดตาง ๆ บรหารจดการเศรษฐกจมหภาคผดพลาด

ตอเนองกนนน แมจะมใชตวการเดยวทกอใหเกดวกฤตเศรษฐกจขนมา แตกทาใหวกฤตดงกลาวหนก

หนวงรนแรงขน ฉะนน วกฤตครงนจงสงผลไปเสรมเจตจานงปฏรปการเมองใหแขงแกรงและนาไปส

65 ดรายงานการวเคราะหประเมนขอเทจจรงเบองหลงวกฤตเศรษฐกจครงนโดยคณะกรรมการของทางราชการทมคณนกล ประจวบเหมาะเปนประธานใน คณะกรรมการศกษาและเสนอแนะมาตรการเพมประสทธภาพการบรหารจดการระบบการเงนของประเทศ (ศ.ป.ร.), ศ.ป.ร. รายงานผลการวเคราะหและวนจฉยขอเทจจรงเกยวกบสถานการณวกฤตทางเศรษฐกจ (กรงเทพฯ: [ม.ป.พ.], ๒๕๔๑); นอกจากนโปรดด Pasuk and Baker, Thailand’s

Crisis. และ Chang Noi (Pasuk Phongpaichit and Chris Baker), “10 Years after the 1997 Crisis”, The

Nation, 12 June 2007. สาหรบมมมองเปรยบเทยบวกฤตเศรษฐกจในระดบภมภาคเอเชยอาคเนย โปรดดบทวเคราะหของ Benedict Anderson, “Chapter 14. Sauve Qui Peut”, The Spectre of Comparisons, pp. 299–317.

45

การประกาศใชรฐธรรมนญฉบบใหมในเดอนตลาคม พ.ศ. ๒๕๔๐ ในทสด นอกจากนมนยงกระตน

ผคนใหเกดระแวงแคลงใจโครงการโลกาภวตนเสรนยมใหมกวางขวางออกไป อตสาหกรรมการผลต

ไทยโดยเฉพาะบรรดาบรษทขนาดใหญทผลตเพอสงออกตางหวดหวดจะลมละลายเพราะวกฤตครงน

และสวนใหญรอดมาไดโดยหนสวนตางชาตอดฉดเงนทนเขามาครอบงากจการ ดวยเหตนเองกระแส

ชาตนยมทางเศรษฐกจจงกลบมาเฟองฟใหมอยางกวางขวางในกลมทนอตสาหกรรมเหลานรวมทงใน

หมคนงานจานวนมากทถกเลกจางดวย โดยเปนปฏกรยาตอบกลบตอวกฤตเศรษฐกจและดวยการนยาม

“ชาตไทย” ใหเปนคตรงขามของโลกาภวตน ทงหลายทงปวงนทาใหคนชนกลางไทยพะวาพะวงลงเล

อยางยง เพราะพวกเขาไตเตาเลอนชนทางสงคมขนมาไดกโดยอาศยเศรษฐกจทคอนขางเปดเสร ทวา

ขณะเดยวกนพวกเขากคนพบวาตวเองอาจสญสนทกสงทกอยางไปกไดในเศรษฐกจแบบนดงทคนชน

กลางจานวนมากพากนหมดเนอหมดตวไปจรง ๆ 66 บาดแผลทางใจจากการตระหนกรถงความไม

มนคงแหงฐานะของตนเองในคราวนไดไปเสรมสรางวฒนธรรมใหมแบบตวใครตวมนตางคนตางเมน

เฉยไมแยแสใสใจกนและกนขนมาในหมพวกเขาควบคไปกบกระแสสงของชาตนยมทางเศรษฐกจ

ทามกลางการดนรนตอสปากกดตนถบของแตละคนเพอปรบตวรบมอวกฤตเศรษฐกจนน พวกเขาไดแต

เบอนหนาหนแสรงเปนไมรไมเหนความทกขยากของคนอนดวยเหตผลงาย ๆ ทวาตวเองกเอาตวแทบ

ไมรอดอยแลว สภาพเชนนสงผลใหปฏบตการรวมหมเพอปกปองซงกนและกนลดฮวบลงและประชา

สงคมออนเปลยเพลยแรง67

66 เกษยร, “จดอบทางเศรษฐกจ”, น. ๙. 67 นธ เอยวศรวงศไดตงขอสงเกตอนแหลมคมนไวระหวางการอภปรายรางรายงานประเมนสถานการณสทธมนษยชนในประเทศไทยของคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาตป พ.ศ. ๒๕๔๔ – ๒๕๔๖ ดรายงานขาวใน “นธ-ไกรศกดชทศทาง-อนาคตกสม.”, มตชนรายวน, ๘ ส.ค. ๒๕๔๗, น. ๘. ขอถกเถยงทานองเดยวกนยงปรากฏใน เกษยร, บชกบทกษณ, น. ๒๑๙ – ๒๑. ดวย

46

แตใชวาทกคนจะยาแยเพราะวกฤตเศรษฐกจกหามได พวกทรอดตวมกจะเปนมหาเศรษฐพน

ลานหมนลานทรารวยขนมาจากสมปทานผกขาดตลาดโทรคมนาคมในประเทศ พวกเขายงมเงนลน

เหลอเฟอฟายขณะทกลมทนในประเทศกลมอนพากนลมจมหรอถกครอบงากจการ พวกเขาสามารถ

กวานซอสมาชกสภาผแทนราษฎรหรอผสมครตวเกงไดในยามทมงนกเลอกตงทงหลายกาลงขาดสภาพ

คลอง มองจากมมของชนชนนานกธรกจใหญแลว เหตผลทพวกเขาตองการจดระเบยบการเมองใหมก

เปนทเหนไดชด กลาวคอ ในสภาพทตองเผชญคลนพายระบบทนนยมโลกาภวตนอนผนผวนปรวนแปร

และสมเสยงซดกระหนาทางสากล สวนในประเทศกตองเจอกบขบวนการประทวงของมวลชนทฮกหาว

เหมหาญและปนปวนวนวายกระหนาบซาอกดวยนน การมรฐบาลททางานเพอพวกเขาแตบรหารโดย

คนอนไมวาจะเปนทหาร เทคโนแครตหรอนกเลอกตง มนไมเพยงพออกตอไป เพราะชนชนปกครอง

เกา ๆ เหลานตางลมเหลวในอนทจะปกปองผลประโยชนของธรกจใหญ นนคอเหตผลททาไมทกษณ

กบนายทนใหญอน ๆ เหนความจาเปนทจะตองกอตงพรรคของตนเองขนมาเพอเขาไปยดกมรฐเอามา

บรหารจดการความเสยงและโอกาสตาง ๆ ของโลกาภวตนทางเศรษฐกจเสยใหมใหเปนประโยชนแก

ตนเองและพวกพองดวยตวของตวเอง 68 กลมธรกจและครอบครวเหลานแหละทกอตวเปนแกนกลาง

ของพรรคไทยรกไทยและรฐบาลทกษณในเวลาตอมา

เสนทางสอานาจของทกษณ ชนวตร

ทกษณ ชนวตรเกดป พ.ศ. ๒๔๙๒ ทจงหวดเชยงใหม เปนลกหลานรนท ๓ ของตระกลจน

อพยพแซคทผสมกลมกลนเปนไทยทางวฒนธรรมและทามาคาขายผาไหมจนมฐานะมงคงมนคงอยใน

68 Pasuk Phongpaichit, “A country is a company, a pm is a CEO”, Bangkok Post, 21 April 2004.

47

แวดวงชนชนนาทางธรกจและการเมองทองถน เลศ ชนวตร ผเปนบดาเลนการเมองดวยและไดรบเลอก

เปนสมาชกสภาผแทนราษฎรเชยงใหม ๒ ครง ตวทกษณเองเขาโรงเรยนเตรยมทหาร จบแลวเลอกไป

เรยนตอทโรงเรยนนายรอยตารวจ (สามพราน นครปฐม) จนสาเรจการศกษาเปนทหนงของรนเมอป

พ.ศ. ๒๕๑๖ ทกษณฝกฝนเรยนรงานการเมองจากปรดา พฒนถาบตร เพอนของบดาซงเปน ส.ส.

เชยงใหมและรฐมนตรประจาสานกนายกรฐมนตรในรฐบาลของนายกฯ ม.ร.ว. คกฤทธ ปราโมช (พ.ศ.

ม.ค. ๒๕๑๘ – ม.ค. ๒๕๑๙) ในฐานะนายตารวจตดตามรฐมนตรปรดาททาหนาทเหมอนเลขานการ

สวนตว เขาไดหดทางานการเมองตาง ๆ รวมทงการเมอง “แบบพเศษ” “ทไมสะอาดนก” เชนเกบ

รวบรวมเงนจากนายทหารใหญ ยมเงนจากรฐมนตรบางคน แลวเอาเงนนนไปแจกจาย ส.ส. กบรฐมนตร

ทรฐบาลตองการใหชวยยกมอลงคะแนนสนบสนนในสภาฯ 69 ตอมาเขาแตงงานกบพจมาน ดามาพงศ

ธดาคนเดยวของ พล.ต.ท. เสมอ ดามาพงศ รองผบงคบการตารวจนครบาลเหนอสมยนน แลวเดนทาง

กบภรรยาไปเรยนตอตางประเทศจนจบดษฎบณฑตสาขาอาชญาวทยา (criminal justice) จาก Sam

Houston University มลรฐเทกซส สหรฐอเมรกา (พ.ศ. ๒๕๑๗ – ๒๑) หลงกลบมารบราชการตารวจ

ในงานดานวชาการ ทกษณกเรมทาธรกจสวนตวตอกนหลายอยางโดยใหภรรยารบผดชอบดแล แต

กจการสวนใหญลมเหลว ตดหนสนรงรง จนกระทงมาประสบความสาเรจครงแรกเมอตงบรษทเขา

ประมลงานใหเชาเครองคอมพวเตอรไอบเอมแกศนยประมวลขาวสาร สานกงานเลขานการ กรมตารวจ

ได

ชวงพทธทศวรรษท ๒๕๓๐ ระบอบเลอกตงธปไตยทรงเรอง เศรษฐกจฟองสบทเฟองฟ และ

หลกเศรษฐกจเสรนยมใหมทแพรหลาย เปดโอกาสทองใหทกษณสรางอาณาจกรโทรคมนาคมของตว 69 Pasuk and Baker, Thaksin, p. 38. วลยา (นามแฝง), ทกษณ ชนวตร: ตาดดาว เทาตดดน (กรงเทพฯ:

สานกพมพมตชน, ๒๕๔๘), น. ๘๕ – ๘๖. ขอมลภมหลงชวประวตของทกษณสวนนประมวลเรยบเรยงมาจากแหลงอางองทงสองเลม

48

ขนมาและเรมกาวไปบนวถการเมองของตนเอง โดยผสมผสานความรไฮเทคและเสนสายการเมองเขา

กบการทมเทหลอลนกลไกราชการและการเมองอยางใจกวาง เขากสามารถปลกฝงสายสมพนธกบ

ขาราชการชนผใหญและรฐมนตรทานตาง ๆ ไดอยางชาชองจนชนะการประมลสมปทานและขอใบ

อนญาตโครงการโทรคมนาคมใหญ ๆ กาไรมหาศาลมาหลายครงตอกนเชนบรการวทยตดตามตว,

โทรศพทเคลอนท, เคเบลทว, ดาวเทยม ฯลฯ ทกษณวงเตนกระทรวงการคลงจนนาบรษทสมปทาน

ตาง ๆ ของตวเขาจดทะเบยนในตลาดหลกทรพยซงกาลงบมสาเรจทามกลางเงนทนตางชาตทไหลทะลก

เขามาทวมทนตลาดหลงการลดกฎเกณฑทางการเงน ถงป พ.ศ. ๒๕๓๗ ยอดมลคาสนทรพยของบรษท

ในเครอชนวตรกรวมกนสงถง ๒.๔ พนลานดอลลารสหรฐฯหรอราว ๖ หมนลานบาท นบวาทกษณได

แปลงตนจากเถาแกดนรนปากกดตนถบกลายเปนเจาสวโทรคมนาคมหมนลานไดในเวลาเพยง ๔ ป70

ในสภาพทธรกจโทรคมนาคมกบกระทรวงทบวงกรมซงรบผดชอบอนมตสมปทานพวพนกน

ใกลชด กเปนทเขาใจไดวาเหตใดทกษณจงจาตองเขาสวงการเมอง ดวยเงนหลายหมนลานในมอ เขาเขา

รวมพรรคพลงธรรมและในไมชากรบชวงการนาพรรคตอจากพลตรจาลอง ศรเมอง อยางไรกตาม

ภาพลกษณนกลาสมปทานของทกษณกตามมารงควานสนคลอนเกาอรฐมนตรของเขาและทาลายพรรค

พลงธรรมจนแตกแยกยอยยบลงในทสด ทกษณตดสนใจทงพรรคพลงธรรมแลวกอตงพรรคไทยรกไทย

ของตวเองขนมาในเดอนกรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๔๑ จงหวะนนเขาอยในฐานะทฉวยใชประโยชนไดเตมท

จากการมาบรรจบกนของวกฤตเศรษฐกจอนหนกหนาสาหสกบระเบยบวาระการปฏรปการเมองทเรง

รอนทวาคลมเครอ ในการเลอกตงสภาผแทนราษฎรทวไปเมอเดอนมกราคม พ.ศ. ๒๕๔๔ อนเปนครง

70 เรองเลาเกยวกบเสนทางฟนฝาไตเตาทางธรกจการเมองของทกษณชวงนทนาสนใจรบฟงดวยวจารณญาณมาเปนมมมองประกอบไดแก สนธ ลมทองกล, “ยามเฝาแผนดน : “สนธ”ปลกพลงเงยบส”แมว”ถลกกาพดนกวงเตน-ผกขาด”, ผจดการออนไลน, ๑๖ ม.ย. ๒๕๕๐ www.manager.co.th/asp-bin/PrintNews.aspx?NewsID=b 9500000069801.

49

แรกทจดขนภายใตรฐธรรมนญ พ.ศ. ๒๕๔๐ นน ทกษณไดอาศยอดตนกกจกรรม ๑๔ – ๖ ตลาฯ มาชวย

รณรงคหาเสยงแบบไฮเทคใหบนพนฐานนโยบายประชานยมนานปการทมงเอาใจผเลอกตงชาวชนบท

ดวยอานสงสของระบบกฎเกณฑการเลอกตงใหม พรรคไทยรกไทยไดคะแนนเสยงของผมสทธเลอกตง

สงอยางไมเคยปรากฏมากอนถง ๑๑ ลานเสยงและครองทนงในสภาผแทนราษฎรถง ๒๔๘ จาก ๕๐๐

ทาใหพรรคอน ๆ ทเหลอตกอบไปโดยมพรรคประชาธปตยซงมจดยนขวากลางเปนพรรคฝายคานใหญ

ทสด

สนธ ลมทองกลกเปนผหนงทหนนหลงทกษณดวย โดยตอนแรก ๆ เครอหนงสอพมพผจดการ

ของเขาถงแกยกยองทกษณวาเปนนายกรฐมนตรดทสดเทาทเมองไทยเคยมมาเลยทเดยว ขอทนาสงเกต

ยงคอเสนทางอาชพของทงสองละมายเหมอนกนราวกบแกะ71 สนธหรอชอจนวาหลนหมงตา (林 明

達 ) เกดในครอบครวจนไหหลาทสโขทยในป พ.ศ. ๒๔๙๐ เปนบตรของนายวเชยร ลมทองกลซงเปน

ลกครงจนไทยเกดในเมองไทย กบนางไชยง ซงเปนจนอพยพ บดาเคยกลบไปเมองจน เรยนจบโรงเรยน

นายรอยหวางผและไดเปนนายทหารกกมนตง เมอกลบเมองไทย วเชยรเปดกจการโรงพมพออกหนง-

สอพมพจนขายจนอพยพดวยกนในกรงเทพฯและตอมาไดทาสมปทานคาไมจนรารวย ทวากจการคาไม

ของเขาไดรบผลกระทบจากการเปลยนแปลงทางการเมองสมยนายกรฐมนตรจอมพลสฤษด ธนะรชต

จนลมละลาย ทาใหนางไชยงตองหนมาดนรนตมกาแฟขายเลยงครอบครว

สนธไดเรยนทโรงเรยนอสสมชญศรราชาจนจบมธยมศกษา จากนนไปเรยนภาษาจนและ

วศวกรรมเครองกลทมหาวทยาลยแหงชาตไตหวน (ไถตา) ปเศษ แลวไปเรยนตอทางประวตศาสตรท

71 ขอมลเกยวกบชวประวตสงเขปของสนธ ลมทองกลตอไปนรวบรวมเรยบเรยงจาก “สนธ ลมทองกล”, วกพเดย, ๒๐ ม.ย. ๒๕๕๐, th.wikipedia.org/wiki/; “Sondhi Limthongkul”, Wikipedia, 12 June 2007,

en.wikipedia.org/wiki/Sondhi_Limthongkul. และ เทดธรรม ทรงไทย (นามแฝง), คนโคนทกษณ (สานกพมพรวมดวยชวยกน, ๒๕๔๙), หนา ๖ – ๔๙.

50

University of California, Los Angeles และ Utah State University ในสหรฐอเมรกาจนจบ

ปรญญาโท เมอกลบเมองไทยป พ.ศ. ๒๕๑๖ เขาไดเปนบรรณาธการบรหารของหนงสอพมพ

ประชาธปไตยซงมแนวทางเอยงซายดวยอายเพยง ๒๗ ปและเรมกาวหนาไปในวงการธรกจสงพมพ

เรอยมา ถงป พ.ศ. ๒๕๒๖ สนธกออกหนงสอพมพนตยสารตอกนหลายฉบบและสามารถนาเครอ

บรษทหนงสอพมพผจดการเขาจดทะเบยนในตลาดหลกทรพยซงกาลงบมสาเรจในป พ.ศ. ๒๕๓๓

สนธตองลภยการเมองไปอยองกฤษชวงสน ๆ ในเดอนพฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๓๕ เนองจากนาพา

เครอหนงสอพมพผจดการคดคานรฐประหารของคณะรกษาความสงบเรยบรอยแหงชาต (รสช.) นบแต

เดอนกมภาพนธ พ.ศ. ๒๕๓๔ และตอตานรฐบาลทหารของนายกรฐมนตรพลเอกสจนดา คราประยร

(เมษายน – พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๓๕) อยางเปดเผยเตมตว ตอมาเขากจดวางตาแหนงเครอหนงสอพมพ

ผจดการอยแถวหนาสดในขบวนเฉลมฉลอง “เศรษฐกจใหม” หลงเหตการณพฤษภาทมฬ พ.ศ.

๒๕๓๕ ปาวรองโฆษณาวาทกรรมแฟชนยอดนยมเรอง “โลกานวตร-โลกาภวตน”, “การปฏวต

เทคโนโลยสารสนเทศ”, “สงคมความร” ฯลฯ ตวสนธเองไมเพยงเกงแตปาก หากยงทาตามทพดอยาง

สมเสยงบาระหาทางธรกจดวย อาศยเงนกธนาคารกอนมหมาทไดจากการเอาหนราคาสงเกนจรงของตว

ไปวางคาประกน เขาเทยวไลซอบรษท, สานกพมพและนตยสารตาง ๆ ทงในและตางประเทศ ทมทน

มหาศาลลงไปในโครงการดาวเทยมรวมกบรฐบาลลาวเพอถายทอดคลนโทรทศนดจตอลใหครอบคลม

ผชมราว ๒ พนลานคนในภมภาคเอเชย-แปซฟค และวางแผนจะโดดเขาตลาดโทรศพทเคลอนทซง

แขงขนกนดเดอดรนแรง กอนวกฤตการเงนป พ.ศ. ๒๕๔๐ จะปะทขนนน นตยสารฟอรจนของอเมรกา

รายงานวามหาเศรษฐขเครองบนเจต ชอบตบทปหนก ๆ และมกใหญใฝเปน “เจาพอสอแหงเอเชย”

คนนมสนทรพยมลคาสงถง ๖๐๐ ลานดอลลารสหรฐฯ

51

แตแลวเมอเกดวกฤตเดอนกรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๔๐ อาณาจกรธรกจทขยายใหญเกนตวของสนธ

กตดคางหนสนถง ๒ หมนลานบาทขณะทตวเขาเองกเปนหนธนาคารกรงไทย ๑,๕๐๐ ลานบาทและถก

ศาลประกาศใหเปนบคคลลมละลายอย ๓ ป สนธโทษวาเขาเคราะหรายครงนสวนหนงเพราะนโยบาย

การเงนการคลงของรฐบาลนายกรฐมนตรชวน หลกภยกบรฐมนตรคลงธารนทร นมมานเหมนทร (พ.ย.

๒๕๔๐ – ก.พ. ๒๕๔๔) ภายใตการชนาของกองทนการเงนระหวางประเทศ (ไอเอมเอฟ) ดงนนเขาจง

หนเหเครอหนงสอพมพผจดการไปสนบสนนทกษณในการเลอกตงสภาผแทนราษฎรป พ.ศ. ๒๕๔๔

ทาใหหลงเลอกตงและทกษณไดเปนนายกฯ ธรกจของเขากพลกฟนทนตาเหน ดวยอานสงสของมตร

สหายและเพอนรวมงานเกาแกทเขาไปรวมงานวงในของรฐบาลทกษณหลายคน อาท: -

-ดร. สมคด จาตศรพทกษ รฐมนตรพาณชยและการคลงคนใหมในรฐบาลทกษณ เคยเปนผรวม

กอตงเครอหนงสอพมพผจดการและคอลมนสตในหนงสอพมพผจดการรายวน

-พนศกด วญญรตน ประธานทปรกษาดานนโยบายของนายกฯ ทกษณ เคยเปนบรรณาธการ

หนงสอพมพ Asia Times ของสนธทลมเลกไปและแปลงสภาพเปนเวบไซตขาว www.atimes.com

-ศาสตราจารย ดร. ชยอนนต สมทวณช ประธานกรรมการ การไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทย

เคยเปนมนสมองและแกนหลกทางวชาการของเครอหนงสอพมพผจดการ รวมทงประธานมลนธหลาย

แหงทสนธตงขน

-กนก อภรด กรรมการผอานวยการใหญบรษทการบนไทยจากด (มหาชน) เคยรบผดชอบดแล

บรษทไออซ ในเครอหนงสอพมพผจดการของสนธ

-วโรจน นวลแข กรรมการผจดการใหญธนาคารกรงไทยของรฐ เคยเปนนายธนาคารทดาเนน

งานทางการเงนใหสนธมากอน เปนตน

52

ปรากฏวาเงนคาโฆษณากอนใหญจากรฐวสาหกจตาง ๆ เรมหลงไหลเขาสเครอหนงสอพมพ

ผจดการ หนสน ๑,๘๐๐ ลานบาททเครอหนงสอพมพผจดการตดคางธนาคารกรงไทยอยถกยกใหเสย

เปนสวนใหญ เครอหนงสอพมพผจดการยงเปดบรการโทรทศนดาวเทยม ASTV ในไตหวนทแพร

สญญาณครอบคลมยานเอเชย-แปซฟก และสถานโทรทศนชอง ๙ ขององคการสอสารมวลชนแหง

ประเทศไทยกเปดชวงเวลาใหสนธจดรายการสนทนายอดนยม “เมองไทยรายสปดาห” ทสนบสนน

รฐบาล 72

ใชเงนหลวงสรางฐานเสยง

กรณความสมพนธอนผกผนยอกยอนระหวางสนธ ลมทองกลกบทกษณ ซงละมายใกลเคยงกบ

กรณอน ๆ อกหลายตอหลายกรณในระดบทแตกตางกนไปนน เปนตวอยางรปธรรมทแสดงใหเหนถง

ยทธศาสตร “โลกาภวตนเพอกลมทนพวกพอง” (crony capitalist-oriented globalization) ท

รฐบาลทกษณดาเนนอยางแขงขนทามกลางเสยงปรบมอรองเชยรดงอกทกของสอสงพมพการเงน

ตะวนตก ยทธศาสตรดงกลาวผสมผสาน: -

๑) โครงการอนทะเยอทะยานทจะแปรกจการตาง ๆ ของรฐใหกลายเปนของเอกชนครง

มโหฬาร (เชน พลงงาน, นาประปา, ขนสง, โทรคมนาคม) ซงจะเปดชองใหสมครพรรคพวกของผกม

อานาจแสวงประโยชนเขาพกเขาหอไดนบพน ๆ ลานบาท, เขากบ

72 บรษทไทยเดยดอท คอมของสนธเขามารบจดรายการสนทนา “เมองไทยรายวน” ทกวนจนทรถงศกรใหทางชอง ๙ อสมท. ตงแต ๑ ตลาคม พ.ศ. ๒๕๔๔ ตอมาในเดอนเมษายน พ.ศ. ๒๕๔๖ รายการถกปรบลดเวลาลงเหลอสปดาหละครงและเปลยนชอรายการเปน “เมองไทยรายสปดาห” ในทสดนบแตเดอนกรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๔๖ สนธไดเขามาเปนพธกรเองจนรายการถกรฐบาลทกษณปดไปในเดอนกนยายน พ.ศ. ๒๕๔๘ ด คานณ, ปรากฏการณสนธ, น. ๓๖.

53

๒) เศษทานทหวานโปรยจนเจอฐานเสยงในหมบานชนบท อาท โครงการตาง ๆ ทจดหา

สนเชอใหคนยากไรแบบไมโครเครดต, พกชาระหนเกษตรกร, ๓๐ บาทรกษาทกโรค เปนตน

โครงการกองทนหมบานและชมชนเมองแหงชาตจดสรรเงนสาหรบปลอยกแกหมบานชนบท

๗๐,๐๐๐ กวาหมบานและชมชนเมอง ๔,๐๐๐ กวาชมชนแหงละ ๑ ลานบาท โดยใหชาวบานจดตงกน

ขนมาเปนคณะกรรมการบรหารจดการเอง โครงการ ๓๐ บาทรกษาทกโรคนบเปนหนงในความพยายาม

รเรมปรบปรงกจการสาธารณสขในชนบทใหดขนทนาชนชมยนด ทวามนรบทากนลวก ๆ บรหาร

จดการแยและขดสนงบประมาณ สงผลใหเจาหนาทบคลากรทางการแพทยและพยาบาลตองทางาน

เหลอบากวาแรงและเสยขวญกาลงใจ อกทงโรงพยาบาลชนบทหลายแหงกชกหนาไมถงหลงใกลลม

ละลาย สาหรบโครงการไมโครเครดตตาง ๆ ไมวากองทนหมบานและชมชนเมองแหงชาต, ธนาคาร

ประชาชนหรอกองทนเอสเอมแอล (Small, Medium & Large Villages) นอกจากชวยขยายตลาด

โทรศพทมอถอและรถมอเตอรไซคแลว กยงสงผลใหปรมาณหนครวเรอนโดยเฉลยเพมขน จากครว

เรอนละ ๗๐,๕๘๖ บาทหรอ ๕.๗ เทาของรายไดครวเรอนโดยเฉลยตอเดอนในป พ.ศ. ๒๕๔๓ ไปเปน

ครวเรอนละ ๘๔,๖๐๓ บาทหรอ ๖.๑ เทาของรายไดตอเดอนในป พ.ศ. ๒๕๔๕ สาหรบครวเรอนท

ยากจนมาก ปรมาณหนโดยเฉลยเพมขนจากครวเรอนละ ๒๐,๐๘๓ บาทหรอ ๑๑.๕ เทาของรายได

ครวเรอนโดยเฉลยตอเดอนไปเปน ครวเรอนละ ๒๔,๑๘๘ บาทหรอ ๑๕.๒ เทาของรายไดตอเดอน

ในระยะเวลาเดยวกน 73

73 อางจาก อนสรณ อณโณ, “นโยบายประชานยมรฐบาลพรรคไทยรกไทย: ขอพจารณาเบองตน”, ฟาเดยวกน, ๓: ๑ (ม.ค. – ม.ค. ๒๕๔๘), ๕๒ – ๙๖. โดยเฉพาะตารางท ๑๐ หนา ๗๖; สาหรบตวเลขหนสนเฉลยตอครวเรอนลาสดจากการสารวจของสานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาตเพมขนเปน ๑๑๖,๕๘๘ บาท/ครวเรอนในป พ.ศ. ๒๕๔๙ ด “ช ๖ ปคนไทยอยดมสขเพม”, มตชนรายวน, ๓ ก.ค. ๒๕๕๐, น. ๑, ๑๖.

54

การสารวจวจยเมอป พ.ศ. ๒๕๔๕ พบวาการเกงกาไรทดนในเศรษฐกจฟองสบทาใหทดน

๗๐% ของประเทศใชประโยชนไมเตมท ทดนเกษตรกรรมถกปลอยทงรกรางถง ๓๐ ลานไร ขณะท

เกษตรกรไมตากวา ๕๐๐,๐๐๐ ครอบครวกลบไรททากน สถานการณวปรตทเกษตรกรกบทดนทากนถก

แยกพรากจากกนนทาใหประเทศสญเสยโอกาสทางเศรษฐกจทจะนาทดนทงรางเหลานนมาพฒนาการ

เกษตรคดเปนมลคาไมตากวา ๑๒๗,๓๘๔.๐๓ ลานบาทตอป 74 เหนชดวาโครงการปรบการกระจาย

ทดนใหมครงใหญคอคาตอบทสมเหตสมผลเพยงอยางเดยวเทานน ทวาเนองจากไมมโครงการดงกลาว

ชาวนาไทยจงถกบบใหตองดนรนปรบตวเอาตวรอดไปตามเวรตามกรรม แมวาประชากรประมาณ

๗๐% ยงอยในชนบท 75 แตกระนนทกวนนรายไดราว ๖๐% ของพวกเขากมาจากงานนอกภาคเกษตร-

กรรม 76 งานดงกลาวรวมทงการจางงานในเศรษฐกจนอกระบบทองถนและงานรบจางในตวเมองทม

74 วารนทร วงศหาญเชาวและคณะ, บทคดยอการวจย “การถอครองและใชประโยชนทดนและมาตรการทางเศรษฐศาสตรและกฎหมายเพอใหการใชประโยชนทดนเกดประโยชนสงสด (๒๕๔๒ – ๒๕๔๔)”, เวบไซตสานกงานกองทนสนบสนนการวจย, ๒๕๔๕, www.trf.or.th/research/abstract/Thai/RDG4240020.txt. นอกจาก นดเพมเตมใน Prasong Charasdamrong, “Hard Times, Withering Rural Roots”, Bangkok Post, 30 October 2005, Perspective Section, p. 1, 6. 75 อยางไรกตาม ผลการศกษาวจยลาสดของสถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดลชวาสงคมไทยกาลงเปลยนไปสสภาพทประชากรครงหนงราว ๓๒ ลานคนหรอ ๕๑% จากทงสน ๖๒.๘ ลานคน อาศยอยในเขตเมอง ด “มหดลเตอนภาครฐรบมอเบบบม”, ผจดการรายวน, ๒๒ ม.ย. ๒๕๕๐, www.manager.co.th/asp-

bin/mgrView.asp?NewsID=9500000072720.

76 แนวคดขอวเคราะหเกยวกบการเปลยนแปลงของชาวนาไทยทเชอมโยงกบเศรษฐกจนอกระบบตอไปนประมวลเรยบเรยงจากรายงานการเสวนา ๒ ชนโดย กตญ ประยกตศลป, “มวลชนคนรากหญาคอฐานรากระบอบทกษณ”, เนชนสดสปดาห, ๑๔: ๗๑๙ (๑๐ ม.ค. ๒๕๔๙), ๑๔ – ๑๕; และ กตญ ประยกตศลป, “ประชานยม:

สงครามชนชนครงใหม”, เนชนสดสปดาห, ๑๔: ๗๒๐ (๑๗ ม.ค. ๒๕๔๙), ๒๔ – ๒๕; รวมทงการตความตอยอดของ นธ เอยวศรวงศ, “บานนอกคอกนาและประชานยม”, มตชนรายวน, ๓ เม.ย. ๒๕๔๙, น.๖. อนง ในการแสดงปาฐกถาสภา ศรมานนทอนสรณประจาป พ.ศ. ๒๕๕๐ ณ ศนยศกษาเศรษฐศาสตรการ-เมอง จฬาลงกรณมหาวทยาลย เมอวนท ๒๗ กรกฎาคม ศกน ศาสตราจารย ดร. ผาสก พงษไพจตร ไดจาแนกสดสวนกาลงแรงงานไทยปจจบนไวคราว ๆ วา: ภาคเกษตร ๔๑%, ภาคนอกระบบในเมอง ๒๖%, ภาคปกคอขาวหรอคนชนกลาง ๑๕%, ภาคอตสาหกรรมในระบบ ๘%, และอน ๆ ๑๐% เธอชใหเหนวากาลงแรงงานภาคเกษตรกบภาคนอก

55

นายหนาคนกลางคอยจดหาตดตอ งานประเภทนไมประจาและไมมนคง อกทงไมอยในขายทมประกน

สงคมรองรบ พอคนงานหนมสาวเหลานเกยวพนกบเศรษฐกจเงนตราและวถชวตบรโภคนยมลกซงขน

สายสมพนธเงนตรากเขาแทนทความกลมเกลยวเปนปกแผนของชมชน และวฒนธรรมการกยมกเขา

สวมบทรบหนาทแทนตาขายรองรบความปลอดภยของชมชนซงนบวนเลอนหายไป ในแงเศรษฐกจ

พวกเขาตองพงพาอาศยนายหนาคนกลางทเปนหวงเชอมเมองเขากบชนบทยงขนทกท คนเหลานไดแก

พอคาพชคา, นายหนาหาคนงาน, ตวแทนนายทนเงนกทอยในเมอง, หวหนากลมคนงานสญญาจางภาค

เกษตร, ผรบจางชวงทองถน เปนตน สวนในแงการเมอง นายหนาคนกลางเหลานยงเลนบทเปนหว-

คะแนนทองถนคอยระดมผคนในเครอขายของตวใหแกนกเลอกตงดวย กลาวในแงนแลว นโยบาย

ประชานยมของทกษณจงเทากบเปนการใชเงนหลวงซอเหมาหวคะแนนเหลานใหแกพรรคไทยรกไทย

ของตน

ในองมอของทกษณ ปรากฏวารฐธรรมนญ ๒๕๔๐ ถกนาไปปรบใหรบใชรฐบาลอานาจนยม-

ประชานยมเพอและโดยกลมธรกจใหญอยางสมบรณแบบ ราวกบความใฝฝนของบรรดานกปฏรป

การเมองหลง พ.ศ. ๒๕๓๕ ถกปรบแตงยนสใหกลายสภาพเปนปศาจกมปาน ดวยทรพยากรทางการเงน

สวนตว อานาจบรหารทเพมพนขนและเสยงขางมากอยางทวมทนในรฐสภา ทกษณใชมนอยางเตมทไม

รรอเพอสงพวกพองเขาไปครอบงาหรอโนมนาวจงใจองคกรตรวจสอบถวงดลอสระตาง ๆ ทตงขนตาม

รฐธรรมนญ จดการบอนทาลายหรอสกดจดอานาจขององคกรเหลานนเสย 77 รฐบาลทกษณไดแทรก

ระบบในเมองจะแลกเปลยนหมนเวยนกนไปมา พลงคนงานในทงสองภาครวมราว ๖๗% นแหละทเปนฐานเสยงอนกวางใหญแขงแกรงแกนโยบายประชานยมของรฐบาลนายกฯทกษณแหงพรรคไทยรกไทย ด Pasuk Phongpaichit, “Thai politics beyond 2006 coup”, Bangkok Post, 31 July 2007, p. 8. 77 รงสรรค ธนะพรพนธ, “๕ ปปฏรปการเมองไทยในมมมองเศรษฐศาสตร”, ฟาเดยวกน, ๑: ๓ (ก.ค. – ก.ย. ๒๕๔๖), ๔๐ – ๕๖; เสนห จามรก, “วกฤตรฐธรรมนญ ๒๕๔๐ คอวบากกรรมของแผนดน”, ขาวสด, ๑๓ ม.ค. ๒๕๔๖, น. ๑๐.

56

แซงการคดเลอกผสมครเขาสองคกรเหลาน ไมยอมรวมมอดวย ขดขวางการทางานหรอกระทงเสนอให

สนบน 78 กรณตวอยางทเปนบททดสอบเรองนแตแรกไดแกคดทคณะกรรมการปองกนและปราบ

ปรามการทจรตแหงชาตกลาวหา พ.ต.ท. ทกษณวาจงใจปกปดทรพยสนเปนหนมลคาราว ๔,๕๐๐ ลาน

บาทระหวางดารงตาแหนงรองนายกรฐมนตรเมอป พ.ศ. ๒๕๔๐ โดยจดทะเบยนหนเหลานนไวในชอ

ของคนใช, คนขบรถ, ยามรกษาความปลอดภย เปนตน คดขนสการพจารณาของศาลรฐธรรมนญในป

พ.ศ. ๒๕๔๔ และหากทกษณถกตดสนวาผดจรงกจะถกหามมใหดารงตาแหนงทางการเมองใด ๆ เปน

เวลา ๕ ปนบแตวนทพนจากตาแหนงซงจะทาใหเขาตองลาออกจากตาแหนงนายกรฐมนตรทนท ใน

เดอนสงหาคม พ.ศ. ๒๕๔๔ ภายใตแรงกดดนทางการเมองอยางหนกหนวงจากฝายสนบสนนนายกฯ

ทกษณ ตลาการศาลรฐธรรมนญกวนจฉยใหเขาพนผดดวยคะแนนเสยงขางมาก ๘ ตอ ๗ อยางออ

ฉาว 79 หลงจากนน นายกฯทกษณกเรมพลกสถานการณเปนฝายกระทาดวยการประกาศ “สงคราม”

ตอปญหา ตาง ๆ ตอเนองกนเปนชดไดแกผคายาเสพตด, ผมอทธพล, องคกรพฒนาเอกชนและสทธ

มนษยชน, ขบวนการประทวงของมวลชนรากหญา, และผกอความไมสงบแยกดนแดนมลายมสลมใน

ชายแดนภาคใต โดยบอยครงวดผลสาเรจของสงครามเปนจานวนศพ 80

78 ตวอยางเชน Anucha Charoenpo, “Warning on ‘secret killings’,” Bangkok Post, 3 February 2003, p.1; Supawadee Susanpoolthong, “Groups lament govt meddling in media,” Bangkok Post, 3 February 2003, p.3; Pradit Ruangdit, “A terribly important short-cut?,” Bangkok Post, 23 August 2003; Mongkol Bangprapa, “Govt rejects rights panel's probe report; Commission finds police in the wrong,” Bangkok Post, 27 August 2003; Post Reporters, “Judge 'lobbied' in PM's assets case; Court told of judge's reluctance to face fact,” Bangkok Post, 14 October 2004, p.1. 79 Pasuk and Baker, Thaksin: The Business of Politics in Thailand, pp. 1-7. 80 สงครามตอสเพอเอาชนะยาเสพตดรอบแรกจาก ๑ ก.พ. – ๓๐ เม.ย. ๒๕๔๖ ปรากฏวามผถกสงหาร ๒,๖๒๕ คน (“เหยอ...สงครามยาบา เหยอ...รฐบาลทกษณ”, มตชนรายวน, ๒๔ พ.ย. ๒๕๔๙, น. ๒); จรญ ภกดธนากล ปลดกระทรวงยตธรรมกลาววากรณปราบปรามผกอความไมสงบชายแดนภาคใตในสมยรฐบาลทกษณ มการสงการใหอมฆาตวการ ๒๐๐ คน (“จรญอดฆาตดตอนไรสตปญญา แฉขอมลอมฆาภาคใต ๒๐๐ คน”, มตชนรายวน, ๓๐ พ.ย. ๒๕๔๙, น. ๑๒); ไกรศกด ชณหะวณ อดตวฒสมาชกจงหวดนครราชสมาอางวาตนรวบรวมจานวนผตกเปนเหยอ

57

ปญหาชายแดนภาคใต 81

การกอการกาเรบเพอแยกดนแดนในเขตจงหวดชายแดนภาคใตตดประเทศมาเลเซยอนไดแก

จงหวดปตตาน ยะลา นราธวาส สตลและสงขลานน เรมตนขนภายหลงสงครามโลกครงทสองสนสดลง

ไมนาน เพอตอบโตการผนวกดนแดน ปราบปรามและเลอกปฏบตโดยรฐไทยของชนชาวพทธสวน

ใหญทมกรงเทพฯเปนศนยกลางซงมประวตการณมาชานาน การตอสของขบวนการแยกดนแดนมขนม

ลง ขนอยกบนโยบายรฐบาลและความขดแยงภายในขบวนการเอง ในป พ.ศ. ๒๕๒๔ รฐบาล

นายกรฐมนตรพลเอกเปรม ตณสลานนท (พ.ศ. ๒๕๒๓ – ๒๕๓๑) ไดกอตงศนยอานวยการบรหาร

จงหวดชายแดนภาคใต (ศอ.บต.) และกองบญชาการผสมพลเรอนตารวจทหารท ๔๓ (พตท. ๔๓) ขน

ตามคาสงสานกนายกรฐมนตรท ๘/๒๕๒๔ ลงวนท ๒๐ มกราคม พ.ศ. ๒๕๒๔ เพอ “ทาหนาทคลาย

กบเปนรฐบาลสวนหนา มาตงหนวยอานวยการอยในพนทจงหวดชายแดนภาคใต โดยจาลองหนวยงาน

อานวยการดานแผนงาน แผนเงน และแผนคนของรฐบาลกลางมาอยดวยกน” อนเปนการปรบระบบ

สายการบงคบบญชาราชการใหคลองตวขนและเปดชองใหผนาศาสนาและชมชนทองถนสามารถเขาถง

อานาจฝายปกครองไดโดยตรง82 จากนน การกอการกาเรบแยกดนแดนกซาลง ผกอการจานวนมากพา

“สงคราม” ตาง ๆ ในสมยรฐบาลทกษณไดกวา ๗,๐๐๐ คน (“โตงจเอาผดรบ.แมวฆาตดตอน”, มตชนรายวน, ๒๔ พ.ย. ๒๕๔๙, น. ๑๕ กรอบบาย) 81 เนอหาสวนนทสาคญประมวลเรยบเรยงจาก สภลกษณ กาญจนขนด, ดอน ปาทานและทมขาวภาคสนามเครอเนชน, สนตภาพในเปลวเพลง (กรงเทพฯ: บรษทเนชนบคส อนเตอรเนชนแนล จากด, ๒๕๔๗); คณะกรรมการอสระเพอความสมานฉนทแหงชาต, รายงานคณะกรรมการอสระเพอความสมานฉนทแหงชาต (กอส.): เอาชนะความรนแรงดวยพลงสมานฉนท (กรงเทพฯ: คณะกรรมการอสระเพอความสมานฉนทแหงชาต, ๒๕๔๙); และ นธ เอยวศรวงศ, บรรณาธการ, มลายศกษา: ความรพนฐานเกยวกบประชาชนมลายมสลมในภาคใต (กรงเทพฯ; สานกพมพอมรนทร, ๒๕๕๐). 82 อางจาก “ศนยอานวยการบรหารจงหวดชายแดนภาคใต: บทบาทและภารกจ”, โฮมเพจเพอการพฒนาจงหวดชายแดนภาคใต, www.sbpac.moi.go.th/sbpacor1.html .

58

กนมอบตวกบทางราชการเพอกลบไปดาเนนชวตตามปกต และบางกหนไปทามาหากนดวยการขนของ

เถอนขามชายแดนและคาขายในตลาดมดภายใตการคมครองของเจาหนาททองถน ดวยเหตนในระยะ

สองทศวรรษตอมา เขตชายแดนภาคใตจงคอนขางสงบสนต ถงแมจะเจอดวยความทจรตฉอฉล แต

กระนนกนบวาเปนสนตภาพ ซงม ศอ.บต. และ พตท. ๔๓ คอยคาจน โดยทาหนาทเหมอนสานกหก

บญช ไกลเกลยรอมชอมประสานบรรดากลมผลประโยชนและชมชนทองถนทงหลายเขาดวยกน

ภายใตการครอบงาดแลของกองทพภาคท ๔, เครอขายขาราชบรพารและนกการเมองทองถนสงกด

พรรคประชาธปตย

เปาหมายของนายกฯทกษณในพนทเขตชายแดนภาคใตคอถอดรอระเบยบเดมดงกลาวขางตน

ทงแลวแทนทดวยระเบยบใหมภายใตการควบคมของตารวจ เนองจากนายกฯทกษณไดรบฟงขอมล

จากนายตารวจระดบผบงคบบญชาวาปญหาทหลงเหลออยในพนทเปนแคอาชญากรรมทกอโดย “โจร

กระจอก” ไมกรอยคน กอปรกบภมหลงทเคยเปนนายตารวจมากอนบวกทวงทานองการนาแบบซอโอ

อตตาธปไตยทาใหเขาโนมเอยงทจะมองปญหาสงคมแกยากเรอรงเปนเรองอาชญากรรมทตองจดการ

อยางเดดขาดดวยกาลง ปจจยเหลานสงผลใหทกษณตดสนใจออกคาสงสานกนายกรฐมนตรท ๑๒๓/

๒๕๔๕ ลงวนท ๓๐ เมษายน พ.ศ. ๒๕๔๕ ยกเลกโครงสราง ศอ.บต. – พตท. ๔๓ ทใชมานานทงเสย

ถอนทหารกลบกรมกอง ใหตารวจเขารบผดชอบดแลความสงบเรยบรอยแทน โดยไมฟงเสยงทดทาน

ของผบญชาการทหารทองถน ปรากฏวาโครงสรางการบรหารใหมซงขนตรงตอศนยอานาจทกรงเทพฯ

มากกวาจะตอบสนองขอเรยกรองและเสยงรองทกขในพนท ไมเปดชองใหชาวบานชายแดนภาคใต

เขาถงไดโดยตรงดงกอน ยงกวานนตารวจซงเขาพนทมาใหมยงพยายามหาขาวดวยการจบกมลกพา

เครอขายสายขาวทองถนของทหารแตเดมไปรดเคนปากคา บางกถกฆาทงในภายหลง มหนาซา

สงครามตอสเพอเอาชนะยาเสพตดของรฐบาลทกษณเมอป พ.ศ. ๒๕๔๖ ซงมผตองสงสยถกฆาตดตอน

59

ลมตายเปนใบไมรวงกสรางผลงานคนตายและรอยแคนไวเชนกนในเขตชายแดนภาคใตซงยาเสพตด

แพรระบาด83 ถงตอนนน ตารวจในพนทกตกเปนเปาโจมตดวยอาวธปนอยางลกลบหลายครง ทาให

เจาหนาทตารวจลมตายนบสบนาย 84

จะเหนไดวาทการกอการกาเรบแยกดนแดนชายแดนภาคใตปะทขนใหมในครงนเปนผลลพธ

โดยตรงจากนโยบายของรฐบาลทกษณทพยายามปรบการบรหารพนทชายแดนภาคใตใหกลบสภาวะ

ปกต (normalization policy) คลนการกอความไมสงบและการกอการรายระลอกนเรมขนเมอคนวนท

๔ มกราคม พ.ศ. ๒๕๔๗ โดยผกอความไมสงบประมาณ ๕๐ คนบกโจมตกองพนพฒนาท ๔ คายกรม

หลวงนราธวาสราชนครนทร ทบานปเหลง ตาบลมะรอโบออก อาเภอเจาะไอรอง จงหวดนราธวาส

สงหารทหารไป ๔ นายและปลนปนไป ๔๐๓ กระบอก ประสานกบการลอบวางเพลงอาคารโรงเรยน

และทพกสายตรวจทวจงหวดนราธวาส ๒๒ จด หลงจากนนกเกดเหตวางระเบด ลอบยง สงหารและทา

รายเจาหนาทและชาวบานทงไทยพทธและมลายมสลม กอวนาศกรรมและวางเพลงททาการ เสนทาง

คมนาคมและทรพยสนของทางราชการและเอกชนตอเนองรายวนไมขาดสายเรอยมาจนปจจบน 85

เหตการณรนแรงครงสาคญไดแกการลกฮอโจมตเจาหนาททหาร-ตารวจแบบพลชพประสาน

กน ๑๑ จดในจงหวดปตตาน, ยะลา, และสงขลาเมอวนท ๒๘ เมษายน พ.ศ. ๒๕๔๗ ทาใหเจาหนาท

เสยชวต ๕ คน ผกอความไมสงบเสยชวต ๑๐๖ คน ในนรวมทงเหตการณมสยดกรอเซะทจงหวด

83 พล.ต.ท.จงรก จฑานนท ผชวย ผบ.ตร.ในฐานะหวหนาชดตรวจสอบตดตามคดฆาตกรรมอนเนองมาจากนโยบายสงครามปราบปรามยาเสพตด ป ๒๕๔๖ ระบวาในชวงวนท ๑ ก.พ.- ๓๐ เม.ย. ๒๕๔๖ มคดฆาตกรรมอนเนองมาจากนโยบายปราบปรามยาเสพตดทวประเทศ ๑,๒๗๓ คด ในจานวนน เกดเหตในพนทตารวจภธรภาค ๙ (ตรง พทลงและ ๕ จงหวดชายแดนภาคใต) รวม ๖๗ คด (“‘จงรก’ สางคดฆาตดตอน! ยงไมคบ”, ผจดการออนไลน, ๓๐ เม.ย. ๒๕๕๐, www.manager.co.th/asp-bin/mgrView.asp?NewsID=9500000049233 ) 84 สภลกษณและคณะ, สนตภาพในเปลวเพลง, น. ๓๐๒ – ๐๕. 85 คณะกรรมการอสระเพอความสมานฉนทแหงชาต, เอาชนะความรนแรงดวยพลงสมานฉนท, น. ๔๑ – ๕๐.

60

ปตตานซงกาลงทหารตดอาวธสงครามหนกใตการบงคบบญชาในเหตการณของพลเอกพลลภ ปนมณ

ทปรกษานายกรฐมนตรและรองผอานวยการรกษาความมนคงภายใน ปดลอม ยงถลมและบกยด

มสยดกรอเซะเนอง จากผกอความไมสงบมลายมสลมตดอาวธสงครามจานวนหนงทแยงชงมาได ๓๒

คนหนเขาไปหลบซอนและยงตอสอยภายใน ปรากฏวาไมมผกอความไมสงบคนใดรอดชวตจากเหต

นองเลอดในมสยดครงน 86 ตอมา วนท ๒๕ ตลาคม พ.ศ. ๒๕๔๗ เจาหนาททหารตารวจไดใชความ

รนแรงและอาวธปนสลายการชมนมของชาวบานมลายมสลมประมาณ ๓,๐๐๐ คนหนาสถานตารวจ

ภธรอาเภอตากใบ จงหวดนราธวาสเพอเรยกรองทางราชการใหประกนตวชาวบานมลายมสลมทเปนชด

รกษาความปลอดภยในหมบาน ๖ คน ปรากฏวาผชมนมเพศชายทเปนผใหญและเดกเสยชวตในทชมนม

๗ คนและเสยชวตจากการขาดอากาศหายใจถง ๗๘ คนเพราะถกบงคบใหนอนควาหนาซอนทบกน

หลายชนเปนเวลานานถง ๕ ชวโมงขณะถกจบกมลาเลยงไปคายองคยทธบรหารจงหวดปตตาน 87 ผล

86 “รายงานคณะกรรมการอสระไตสวนขอเทจจรงกรณเหตการณมสยดกรอเซะ”, ประชาไทออนไลน, ๒๖ ก.ค. ๒๕๔๗, www.prachatai.com/report_gresae.pdf. เสยงขางมากของคณะกรรมการฯทแตงตงโดยรฐบาลทกษณตามคาสงสานกนายกรฐมนตรท ๑๐๔/๒๕๔๗ ลงวนท ๔ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๔๗ ชดนสรปความเหนวาการยตเหตการณมสยดกรอเซะดวยสนตวธเหมาะสมกวาวธรนแรง, ทวาเจาหนาทขาดความพรอมและอปกรณในการเผชญเหตและยตเหตการณดวยสนตวธ, การเลอกใชอาวธหนกของฝายเจาหนาทรฐไมสอดคลองกบความจาเปนและไมไดสดสวนกบการใชกาลงของผกอความไมสงบ

87 “รายงานของคณะกรรมการอสระสอบขอเทจจรงกรณมผเสยชวตในเหตการณอาเภอตากใบ

จงหวดนราธวาสเมอวนท ๒๕ ตลาคม ๒๕๔๗”, ประชาไทออนไลน, ๑๗ ธ.ค. ๒๕๔๗, www.prachatai.com/ takbai.pdf. คณะกรรมการฯทแตงตงโดยรฐบาลทกษณชดนสรปความเหนบางประเดนทนาสนใจวาการชมนมหนาสถานตารวจภธรอาเภอตากใบมการจดตงและวางแผนยวย, ผชมนมทพกอาวธมามไมกคนและจานวนอาวธไมมาก, มาตรการทเจาหนาทใชกอนสลายการชมนมเชนการสกดกนและเจรจากบผชมนมเหมาะสมแลวแตไมสาเรจ, การสลายการชมนมของฝายเจาหนาทมเหตผลอนสมควรแตวธการไมเหมาะสม, การควบคมตวผชมนมทงหมดเปนการปรบแผนตามสถานการณทเปลยนไป ทาใหการเตรยมการและปฏบตการบกพรองหลายประการ แตการควบคมตวนนแมทพภาค ๔ มอานาจทาไดตามกฎอยการศก, การตดสนใจเลอกใชคายองคยทธบรหาร จงหวดปตตานเปนสถานทควบคมตวเหมาะสมแลว, การเคลอนยายผถกควบคมจากตากใบไปยงคายองคยทธบรหารเปนไปอยางฉกละหกสบสน

61

สะเทอนจากกรณตากใบทาใหนานาชาต องคการระหวางประเทศและองคกรดานสทธมนษยชนพากน

รมประณามทางการไทย รฐบาลทกษณสนองตอบดวยการรเรมปฏบตการทสอมวลชนตางชาตเรยกวา

“ระเบดสนตภาพ” โดยใหขาราชการ ประชาชน นกเรยนนสตนกศกษาทวประเทศรวมกนพบกระดาษ

เปนรปนกโอรกาม สญลกษณแหงสนตภาพของญปนราว ๑๐๐ ลานตว ขนขนเครองบนทหารนาไป

โปรยลงในพนทเกดเหตการณไมสงบในภาคใตเพอแสดงความปรารถนาด 88

การตอบโตของนายกฯทกษณตอการกอการกาเรบชายแดนภาคใตทปะทขนใหมนบวาตองตรง

กบความประสงคของกลมผกอการกาเรบทกอยางทกประการ กลาวคอ ปากพลอยไมยงคด, ปากรายฉน

เฉยว, ปากมากอวดร89 ทวากลาวในแงทจรงจงกวานน ปฏกรยาของรฐบาลทกษณตอสถานการณ

ชายแดนภาคใตมองคประกอบหลก ๓ ประการไดแก: -

การเตรยมรถและทาของผถกควบคมบนรถบรรทกบกพรอง กอความเสยหายรายแรง ผบงคบบญชาทเกยวของขาดการใชวจารณญาณมาก ละเลยไมดแลการลาเลยงและเคลอนยายผถกควบคมใหแลวเสรจ ปลอยใหเจาหนาททหารชนผนอยทมประสบการณจากดและมงแตเพยงปฏบตภารกจใหลลวงไปโดยไมคานงถงปจจยอนประกอบ จงคาดไมถงวาจะเกดการตายขน, การใชเวลาถง ๕ ชวโมงในการเคลอนยายผถกควบคมแมจะลาชาแตกเหมาะสมกบขอจากดของสถานการณ อยางไรกตาม เมอพบวามผเสยชวตในรถบรรทก เจาหนาททควบคมดแลการลาเลยงกลบละเลยไมคานงถงการบรรเทาความเสยหายนบวาไมนาจะเกดขนและเปนการไมรบผดชอบ, การดแลผถกควบคม ณ คายองค-ยทธบรหารเปนไปอยางด, มผสญหายในเหตการณวนนน ๗ คน, เจาหนาทผรบผดชอบเหตการณครงนทสาคญไดแก พล.ท.พศาล วฒนวงษคร แมทพภาค ๔ และ พล.ต.เฉลมชย วรฬหเพชรผบญชาการกองพลทหารราบท ๕ 88 Kylie Morris, “Thais drop origami 'peace bombs'”, BBC News, Bangkok, 5 December 2004, www.news.bbc.co.uk/go/pr/fr/-/2/hi/asia-pacific/4069471.stm . 89 ถอยคาวพากษวจารณนแมคอนขางรนแรงแตกตงอยบนพนฐานขอมลขอเทจจรงมากมาย อาทเชน: นายกฯทกษณวจารณกรณกองพนพฒนาท ๔ จงหวดนราธวาสถกผกอความไมสงบบกปลนปนและสงหารทหารยามไป ๔ นายเมอตนป พ.ศ. ๒๕๔๗ วา: - “บางคนทมอาวธอยตองรอยแลววา เขาลาหาอาวธกยงประมาท มคลงอาวธอย แลวประมาท และมทหารอยทงกองพนยงประมาทอย กถอวา สมควร สมควร สมควรตาย” (“ทกษณลนจบโจรไมไดไมตองกลบ”, ผจดการออนไลน, ๗ ม.ค. ๒๕๔๗, www.manager.co.th/asp-bin/PrintNews.aspx? NewsID=4741030164956) นายกฯทกษณตอบคาถามของผสอขาวทภาคใตวาไมกลวคนบาวางระเบดเอาบางหรอ? วา: - "ไมกลว ผมกบาเปนเหมอนกน บามากบาไป" (มตชนรายวน, ๒๘ ส.ค. ๒๕๔๗, น. ๑๔)

62

๑) การกอการรายโดยรฐ เชน ขนบญชดา, กวาดจบ, ทรมาน, ควบคมตวและอบรมใหม

ทางการเมอง, บงคบอมหายคนในพนทอยางนอย ๑๘ ราย,90 วสามญฆาตกรรมผกอการ

กาเรบทถกจบกม 91 เปนตน ยงปรากฏหลกฐานแวดลอมทชวนใหสงสยวาเจาหนาทรฐม

สวนเกยวของกบฆาตกรรมผนาศาสนาอสลาม ครสอนศาสนาอสลามและกระทง

ครอบครวผตองสงสยกอการกาเรบอกหลายราย จนชาวบานทวไปปกใจเชอเชนนน

๒) ใชกฎหมายอานาจนยม เรมตนดวยการประกาศกฎอยการศกและตอดวยการประกาศ

สถานการณฉกเฉนตอเนองกนในเขตจงหวดชายแดนภาคใตตามพระราชบญญตการ

บรหารราชการในสถานการณฉกเฉน ซงสงผลเปนการระงบสทธตามรฐธรรมนญของ

พลเมองในพนทโดยไมประจกษชดวาทาใหสถานการณมนคงขนอยางจรงจง

นายกฯทกษณตอบขอเสนอของนกวชาการใหนายกฯทกษณกลาวคาขอโทษคนใตในกรณตากใบวา: - “ไอนนมนเรองขหมา” (มตชนรายวน, ๑๗ พ.ย. ๒๕๔๗, น. ๑) นายกฯทกษณกลาวถงผกอความไมสงบภาคใตวา: - “คนททามนไมใชไทยมสลมพนธแท” และ “ปลอยใหพวกทคดมกใหญใฝสงเพยงไมกคน เดยวเราจดการเอง ไมตองหวงผมจดการแน ผมไมเอาไวทาพอสกคนหนง” (แนวหนา, ๑๘ พ.ย. ๒๕๔๗) นายกฯทกษณยงไดตอบโตผวจารณแนวทางนโยบายรฐบาลตอการกอการกาเรบชายแดนภาคใตในรายการ “นายกฯทกษณคยกบประชาชน” ทางวทยกระจายเสยงแหงประเทศไทยเมอวนท ๓๐ เม.ย. ๒๕๔๘ ตอนหนงวา: - “.....ตอนนพนองคนไทย โดยเฉพาะอยางยงนกวชาการบางทาน หรอวฒสมาชกบางทาน ซงไมเขาใจหลกศาสนาทถกตอง จะไปคดวาเปนเรองทเราไมเขาใจหลกศาสนาเขา เราไมทาอะไรเขา ความจรงแลวเราเขาใจ.....” (นายกรฐมนตร พนตารวจโททกษณ ชนวตร, รายการ “นายกฯ ทกษณคยกบประชาชน”, สถานวทยกระจายเสยงประเทศไทย คลนเอฟ.เอม. ๙๒.๕, ๓๐ เมษายน ๒๕๔๘, เวบไซตสานกวทยบรการและเทคโนโลยสารสนเทศ มหาวทยาลยราชภฏอตรดตถ, library.uru.ac.th/webdb/ images/sp30apr48.htm) เปนตน 90 The Asian Human Rights Commission, “Relatives of disappeared reject UN's findings, demand proper investigations and answers”, Prachataien, 22 June 2007,http://www.prachatai.com/english/ print

version.php?id=51 . 91 เชนกรณทอาเภอสะบายอย จงหวดสงขลา เมอ ๒๘ เมษายน พ.ศ. ๒๕๔๗ เปนตน ด Pradit Ruangdit, “PM reviving culture of fear, warn critics; Kraisak: 19 youths 'executed' in South”, Bangkok Post, 9 December 2004.

63

๓) การใชกาลงทหารเขาจดการ ทหารกวา ๒ หมนนายไดถกสงเขาไปปฏบตการรกษาความ

สงบในพนทชายแดนภาคใต โดยสวนใหญเปนชาวไทยหรอลาวพทธซงพดภาษามลายพน

ถนไมเปนและไมรวฒนธรรมขนบธรรมเนยมประเพณอสลามหรอมลาย แตกระนนพวก

เขากมสทธอานาจตามกฎหมายอยางกวางขวางเหนอชาวบานทองถน จะเหนภาพรถถง รถ

เกราะและทหารในชดลายพรางสะพายปนเอม ๑๖ ยนเดนสะดดตาอยทวไป คอยเฝารกษา-

การณตามดานตรวจ สถานทราชการ โรงเรยน มหาวทยาลย สถานรถไฟ สนามบนและ

ตลาดรมถนน ตางพรอมใชอาวธปองกนตว จบกมผตองสงสยและตรวจคนไดโดยไมตองม

หมายคนไมวาจะเปนโรงเรยนสอนศาสนา หอพกนกศกษาและบานเรอน โดยมสนขดม

กลนทศาสนาอสลามถอวาเปนสตว “ไมสะอาด” ตามเขานอกออกในดวย 92 สภาพท

ทหารกระจายกาลงอยทวทกหวระแหงทาใหสถานการณชายแดนภาคใตปานประหนงอรก

ภายใตการยดครองของกองกาลงอเมรกนและพนธมตรทไมใชชาวมสลมนนเทยว 92 ดรายงานสถานการณชนตนเกยวกบเหตการณความไมสงบชายแดนภาคใตโดยคณศภรา จนทรชดฟา ผสอขาวหญงหนงสอพมพ Bangkok Post ทฝงตวอยในชมชนมลายมสลมในพนทตอเนองยาวนานและไดรบรางวลสหประชาชาตจากผลงานของเธอใน Supara Janchitfah, Violence in the Mist: Reporting on the Presence of Pain in Southern Thailand (Bangkok: Kobfai Publishing Project, 2005). อนงรายงานการศกษาลาสดของผชวยศาสตราจารย ดร. ศรสมภพ จตรภรมยศรแหงคณะรฐศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน (มอ.ปตตาน) ซงตามเกาะตดวจยเรองนมาแตตนป ๒๕๔๗ พบวาในระยะเวลา ๓๘ เดอนตงแต ม.ค. ๒๕๔๗ – ก.พ. ๒๕๕๐ ไดเกดเหตการณรนแรงทเกยวของกบสถานการณกอความไมสงบในพนทจงหวดปตตาน ยะลา นราธวาสและบางสวนของจงหวดสงขลารวมทงสน ๖,๒๑๔ ครง มผเสยชวต ๒,๐๘๘ คนและบาดเจบ ๓,๒๙๐ คน โดยอาจารยศรสมภพตงขอสงเกตวาชาวบานตกเปนเหยอของการโจมตมากทสด รองลงมาคอตารวจและทหาร นอกจากนในแงกลมศาสนก ปรากฏวาคนมสลมและคนพทธตางกมโอกาสตกเปนเหยอของความรนแรงมากพอ ๆ กน (คนมสลมตาย ๑,๐๖๑ ราย, คนพทธตาย ๙๑๘ ราย, ไมระบศาสนา ๑๐๙ ราย) แตคนพทธจะไดรบบาดเจบมากกวา (คนพทธบาดเจบ ๑,๙๘๘ ราย, คนมสลมบาดเจบ ๘๙๓ ราย, ไมระบศาสนา ๔๐๙ ราย) ด ผชวยศาสตราจารย ดร. ศรสมภพ จตรภรมยศร, “๓๘ เดอนสถานการณชายแดนใต: ความรนแรงกอนและหลงรฐประหาร ๑๙ กนยายน”, ประชาไทออนไลน, ๗ ม.ค. ๒๕๕๐, www.prachatai.com/05web/th/home/

page2_print.php?mod=mod_ptcms&ContentID=7208&SystemModuleKey=HilightNews&System_Session_Language=Thai.

64

ความตระหนกทสถานการณชายแดนภาคใตเลวรายยาแยลงอยางเหนไดชดทาใหฝายตาง ๆ

โดยเฉพาะอยางยงกองทพ ราชสานกและองคมนตร รวมทงผนาศาสนาอสลามทองถนและกลมสทธ

มนษยชนพากนทดทานคดคานแนวนโยบายของรฐบาล เหลานเปนผลใหรฐบาลทกษณยนยอมกอตง

คณะกรรมการอสระเพอความสมานฉนทแหงชาตขนโดยมอดตนายกรฐมนตรนายอานนท ปนยารชน

เปนประธานเมอเดอนมนาคม พ.ศ. ๒๕๔๘ เบองหนาการแทรกแซงของกลมพลงทเขมแขงทงในและ

ตางประเทศ นายกฯทกษณจาตองประนประนอมดวย ทวามนกกอใหเกดสภาพการบรหารทไรหางเสอ

ขนมาในเขตชายแดนภาคใต โดยหนวยราชการและกองกาลงความมนคงทงหลายตางเดนแนวทางใคร

แนวทางมนทปนเกลยวขดแยงกน ผลกคอเขตพนทใตอานาจกอการรายทงของผกอความไมสงบและ

เจาหนาทรฐแผกวางลกลามออกไป 93

หลากฝายคานรวมพลง

ขณะเปนทคาดหมายไดวาพรรคไทยรกไทยจะแพแทบราบคาบในพนทภาคใตในการเลอกตง

สมาชกสภาผแทนราษฎรเดอนกมภาพนธ พ.ศ. ๒๕๔๘ กลาวคอได ส.ส. เพยง ๑ คนจากจานวน ส.ส.

ภาคใตทงสน ๕๔ คน ทวาในทอน ๆ ของประเทศพรรคไทยรกไทยยงไดคะแนนเสยงสนบสนนเพมขน

จนรวมแลวสงเปนประวตการณถง ๑๙ ลานเสยง อกทงสามารถครองเสยงขางมากเดดขาดในสภา

93 ดรายงานลาสด ๒ ชนของศภรา จนทรชดฟา ไดแก ๑) Supara Janchitfah, “Living in the Crossfire”,

Bangkok Post, 29 July 2007, p. 12, 8. ซงเนนความหวาดกลวของชาวบานเนองจากปฏบตการฝายเจาหนาทรฐ และ ๒) Supara Janchitfah, “A Tale of Towns in Fear”, Bangkok Post, 29 July 2007, p. 8. ซงเนนความหวาดกลวของชาวบานเนองจากปฏบตการฝายผกอการแยกดนแดน

65

ผแทนราษฎรชนดไมเคยปรากฏมากอนถง ๓๗๗ จากทงสน ๕๐๐ ทนง แตกระนนกตาม ในรอบป พ.ศ.

๒๕๔๘ เหตปจจยตาง ๆ กมาบรรจบกนซงจะนาไปสการสนอานาจของนายกฯทกษณ กลาวคอ:

๑) ราคานามนถบตวสงเนองจากสถานการณเศรษฐกจการเมองโลกทตงเครยดยงขน เมอ

ประจวบกบผลกระทบของขอตกลงการคาเสรทรฐบาลทกษณทากบจนและประเทศอน ๆ กทาให

ดลการคาไทยยาแยลงจนเรมตดลบ เศรษฐกจแบบเปดไรเกราะคมกนของไทยยงลอแหลมเปราะบางตอ

ภยพบตทางธรรมชาตหรอทมนษยกอขนอาทเชนโรคระบาดทวโลก (ไขหวดนก, โรคทางเดนหายใจ

เฉยบพลนรนแรง ฯลฯ), คลนสนาม, พายเฮอรรเคน, สงครามและการโจมตกอการราย เปนตน ซงตาง

สงผลเสยหายรายแรงตออตสาหกรรมอาหาร, การเกษตรและทองเทยวทองถน ภาวะเศรษฐกจฟบบาง

ฟนบางหลงป พ.ศ. ๒๕๔๐ เปนตนทาทาจะซวดเซอก การใชจายภาครฐและโครงการสนเชอตาง ๆ ทา

เอาเงนคงคลงงวดลงและซมซบสภาพคลองสวนเกนในระบบธนาคารพาณชยจนแหงเหอด เมอเงนฝด

พลกกลบเปนเงนเฟอ อตราดอกเบยกเรมไตสงขนและรฐบาลทกษณกมอาจรกษาคามนสญญาสองตอท

ใหไวกบ “สองนคราประชาธปไตย” อกตอไป นนคอ สญญาทใหกบคนชนกลางชาวเมองวาจะทาให

เศรษฐกจเตบโตในระดบราคาทมเสถยรภาพ, และสญญาทใหกบมวลชนรากหญาชนบทวาจะจดหา

สนเชอดอกเบยตาใหเพอจะไดเขารวมวถชวตบรโภคนยมบาง ในภาวะเชนน เลยงไมไดทฝายใดฝาย

หนงตองบอกเลก และปรากฏวาคนชนกลางชาวเมองนนแหละทตจากไปกอน

๒) แรกเรมเดมท ทาททเปนปฏปกษกบทกษณของบรรดาชนชนนาเกานนดานหลกแลวเปน

เรองทางวฒนธรรม ทวานโยบายตอภาคใตของทกษณยงทาใหทาทดงกลาวแขงกราวขน โดยเฉพาะใน

หมทหาร ราชสานกและองคมนตร

ในทางเปนจรง กลาวไดวาชวงกอนรฐบาลทกษณจะขนสอานาจในป พ.ศ. ๒๕๔๔ พระเดชา

บารมของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวรชกาลปจจบนขนสจดสงสด ดงจะเหนไดวากลมพลงทางสงคม

66

และการเมองทงหลายซงแสดงบทบาทโคนสถาบนกษตรยในประเทศเพอนบาน - อนไดแกทหารใน

กรณกมพชา คอมมวนสตในกรณลาว และกระฎมพในกรณจนนน ในกรณไทย ลวนแตจงรกภกดอย

ภายใตพระราชอานาจนาของพระองคทงสน แมวาในทางรฐธรรมนญ พระองคจะมไดทรงเปนองค

อธปตยดงในระบอบสมบรณาญาสทธราชยแตกาลกอน แตกระนนบทบาทการนาของพระองคกทรง

นาหนกทวมทนในสงคมไทย

ขณะเดยวกนพนตารวจโท ดอกเตอรทกษณ ชนวตร ซงขนดารงตาแหนงนายกรฐมนตรใน

เดอนกมภาพนธ พ.ศ. ๒๕๔๔ กมภมหลงฐานะบคลกอปนสยพเศษเฉพาะตวโดดเดนตางจาก

นายกรฐมนตรคนอน ๆ ทผานมา กลาวคอ เปนเศรษฐหมนลานจากธรกจสอสารคมนาคมใหม ปาก

เปราะเราะราย ชอบนาเดยว เดดขาดและไมฟงใคร อกทงมคะแนนเสยงเลอกตงของประชาชนหนนหลง

มหาศาล ในสภาพเชนน จงเรมปรากฏสญญาณไมราบรนขนในความสมพนธขององคพระประมขกบ

นายกฯทกษณตงแตกลางป พ.ศ. ๒๕๔๔ เมอศาสตราจารยนายแพทยเกษม วฒนชย รฐมนตรวาการ

กระทรวงศกษาธการ กบนายพลากร สวรรณรฐ รองปลดกระทรวงมหาดไทยฝายกจการพเศษและ

ผอานวยการศนยอานวยการบรหารจงหวดชายแดนภาคใต ตางทยอยลาออกจากรฐบาล/ราชการ

เนองจากความขดแยงดานนโยบายกบนายกฯทกษณ ในวนท ๑๑ มถนายนและ ๑๘ กรกฎาคมตามลาดบ

นน ทงสองกไดรบแตงตงเปนองคมนตรพรอมกนทนทในวนท ๑๘ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๔๔ นนเอง ถง

ปลายป พ.ศ. ๒๕๔๔ คาแนะนาเตอนสตวพากษวจารณผมหนาทรบผดชอบบรหารบานเมองจากราช

สานกและองคมนตรกเรมไดยนไดฟงกนเปนระยะ และในพระราชดารสและพระบรมราโชวาทองค

ตาง ๆ กไดทรงแนะนาตกเตอนขาราชการและผนารฐบาลทงโดยออมและตอหนาเกยวกบทาทไมชอบ

และไมฟงการวจารณ การนาแบบซอโอ นโยบายแกไขความยากจน การปราบปรามยาเสพตด การทจรต

67

ทมากขนและการฟองรองขอหาละเมดพระมหากษตรย เปนตน ซงมเนอหาเขมขนหนกหนวงแตกตาง

จากพระราชดารสทเคยทรงแนะนาตกเตอนรฐบาลจากการเลอกตงกอนหนาน 94

ในพระบรมราโชวาททพระบาทสมเดจพระเจาอยหวพระราชทานแกผวาราชการจงหวดทผาน

การอบรมหลกสตรผวาราชการจงหวดระบบบรณาการ (ผวาฯซอโอ) เมอวนท ๓ ตลาคม พ.ศ. ๒๕๔๖

ณ วงไกลกงวล หวหน จงหวดประจวบครขนธ ทรงตรสตอนหนงวา: -

“.....ผวาฯซอโอตองเปนคนทสจรต ทจรตไมได ถาทจรตแมแตนดเดยวกขอแชงใหมอนเปน พดอยางนหยาบคาย แตวาขอใหมอนเปน ถาไมทจรต ถาสจรตและมความตงใจในธรรม ขอใหตออายไดถง ๑๐๐ ป ถาอายมากแลวกแขงแรง แลวสจรต ประเทศไทยจะรอดพนอนตรายอยางมาก.....”95

พระบรมราโชวาททอนน ซง ดร. สเมธ ตนตเวชกล เลขาธการมลนธชยพฒนาและขาราช-

บรพารผรบใชใกลชดเบองพระยคลบาท ไดตงขอสงเกตวา: - “ในฐานะทไดถวายงานมากวา ๒๐ ป ไม

เคยไดยนพระราชกระแสรบสงครงใดทรนแรงเทากบครงนเลย” 96 ไดกลายเปนพนฐานบนดาลใจให

เกดการเคลอนไหวรณรงคตอตานการทจรตคอรรปชนทวประเทศโดยมสมาชกคณะองคมนตรเปนหว

หอกภายใตการดาเนนการของมลนธประเทศไทยใสสะอาดทม ดร. สเมธ ตนตเวชกล เปนประธาน และ

94 อาทเชน “พระบรมราโชวาท"ในหลวง" พระราชทานแกผวาฯซอโอ (ฉบบเตม)”, มตชนรายวน, ๒พฤศจกายน พ.ศ. ๒๕๔๖, น. ๒; “พระราชดารสพระราชทานแกคณะบคคลตาง ๆ ทเขาเฝาฯ ถวายชยมงคลในโอกาสวนเฉลมพระชนมพรรษา ณ ศาลาดสดาลย สวนจตรลดา พระราชวงดสตฯ วนพฤหสบดท ๔ ธนวาคม พ.ศ. ๒๕๔๖

(ฉบบไมเปนทางการ)”, เวบไซตเครอขายกาญจนาภเษก, ๔ ธ.ค. ๒๕๔๖,kanchanapisek.or.th/speeches/2003/ 1204.th.html; “พระราชดารสพระราชทานแกคณะบคคลตาง ๆ ทเขาเฝาฯ ถวายชยมงคล ในโอกาสวนเฉลมพระชนมพรรษา ณ ศาลาดสดาลย สวนจตรลดา พระราชวงดสตฯ วนอาทตยท ๔ ธนวาคม พ.ศ. ๒๕๔๘ (ฉบบไมเปน ทางการ)”, เวบไซตเครอขายกาญจนาภเษก, ๔ ธ.ค. ๒๕๔๘, kanchanapisek.or.th/speeches/2005/1204.th.html. 95 “พระบรมราโชวาท"ในหลวง" พระราชทานแกผวาฯซอโอ (ฉบบเตม)”, มตชนรายวน, ๒พฤศจกายน พ.ศ. ๒๕๔๖, น. ๒. 96 สเมธ ตนตเวชกล, คาบรรยายเรอง “ภาครฐและเอกชนรวมตานทจรต”, ไทยโพสต, ๑๗ ม.ค. ๒๕๔๗.

68

พลเอกเปรม ตณสลานนท ประธานองคมนตรและรฐบรษ เปนประธานกตตมศกด การรณรงคนไดหยบ

แนวคด Good Governance ของกองทนการเงนระหวางประเทศและธนาคารโลกทแปลเปนไทยวา

“ธรรมรฐ”หรอ “ธรรมาภบาล” มาแปรเปนไทยอกชนหนงวาตรงกบพระปฐมบรมราชโองการของ

พระบาท-สมเดจพระเจาอยหวเมอทรงขนครองราชยวา “เราจะครองแผนดนโดยธรรม” ซงครอบคลม

หลกทศพธราชธรรม อนเปน“ธรรมาภบาล ทสมบรณ ลกซง ครบถวน ครบทกมตยงกวา Good

Governance เสยอก” ตามความเหนของ ดร. สเมธ ภายใตแนวคดนาแหง “ธรรมราชา” ดงกลาว การ

รณรงคไดเขาขบเคลอนระดมพลงชาวบานทองทตาง ๆ นบหมน ๆ คนในเครอขายขาราชบรพารใหลก

ขนมาประณามการทจรตคอรรปชนและเปดโปงผปกครองทเลว มลนธประเทศไทยใสสะอาดไดจด

ประชมใหญกลมมวลชนในเครอขายตอตานคอรรปชนถายทอดสดทางโทรทศนไปทวประเทศท

จงหวดนครราชสมาเมอวนท ๙ ธนวาคม พ.ศ. ๒๕๔๘ โดยพลเอกเปรมกลาวปาฐกถานา พรอมทง

ประกาศแผนทจะจดการประชมทานองเดยวกนนอกหลายครงตอเนองกนในทก ๆ ภาคของประเทศ 97

กจกรรมการเคลอนไหวเหลานดาเนนไปทามกลางขาวคราวออฉาวและเสยงครหาวพากษวจารณกรณ

ทจรตคอรรปชนทเกยวพนกบรฐบาลทกษณและพวกพองซงปะทขนไมขาดสายหลายกรณ เชน

-ปลายเดอนเมษายน พ.ศ. ๒๕๔๘ มการเปดโปงความไมชอบมาพากลกรณจดซอเครอง

เอกซเรยตรวจวตถระเบด CTX 9000 ๒๖ เครอง รวมทงระบบสายพาน อปกรณอน ๆ และบรการ

มลคา ๔,๓๐๐ ลานบาทเพอตดตงททาอากาศยานสวรรณภมแหงใหม ซงปรากฏวาบรษทอเมรกน

คสญญาปลายทาง INVISION (GE INVISION) ยอมรบสารภาพผดและเสยคาปรบใหกระทรวง

ยตธรรมสหรฐฯวาไดใชสวนตางของราคาไมตากวา ๖๐๐ ลานบาทไปจายเปนสนบนใหแกเจาหนาท

97 สาหรบลาดบเคาโครงการเคลอนไหว “ธรรมราชา” และการรบประเดนตอเนองของแกนนาตอตานทจรตในเครอขายขาราชบรพาร โปรดด เกษยร เตชะพระ, “ธรรมราชยาตรา”, มตชนรายวน, ๒๗ ม.ค. ๒๕๔๙, น. ๖.

69

รฐบาลและพรรคการเมองไทยผานบรษทตวแทน เปนผลใหพรรคประชาธปตยฝายคานเปดอภปรายไม

ไววางใจนายสรยะ จงรงเรองกจ รฐมนตรวาการกระทรวงคมนาคมและเลขาธการพรรคไทยรกไทยใน

สภาผแทนราษฎร แมสภาฯซงพรรคไทยรกไทยกมเสยงขางมากเดดขาดจะลงมตไววางใจ รมว. สรยะ

แตแรงครหากทาใหนายกฯทกษณตดสนใจเปลยนยายเขาไปดารงตาแหนงรองนายกรฐมนตรและ

รฐมนตรวาการกระทรวงอตสาหกรรมแทนในเวลาตอมา นาย อลงกรณ พลบตร อดตสมาชกสภา

ผแทนราษฎรจงหวดเพชรบรและกรรมการบรหารพรรคประชาธปตย ไดประเมนความสาคญของกรณ

CTX 9000 วา: - “...เปนการเรมตนของจดจบของระบอบทกษณ เมอศรทธาทประชาชนมตอนายก-

รฐมนตร พ.ต.ท. ทกษณ ชนวตรและรฐบาลลดลงอยางรวดเรว” 98

-สบเนองจากนางสาวสภญญา กลางณรงค เลขาธการคณะกรรมการรณรงคเพอการปฏรปสอ

ใหสมภาษณหนงสอพมพไทยโพสตฉบบวนท ๑๖ ก.ค. พ.ศ. ๒๕๔๖ กลาวหารฐบาลทกษณวาม

พฤตการณผลประโยชนทบซอนโดยตดสนใจเชงนโยบายตาง ๆ เออประโยชนแกบรษทชนคอรปอ-

เรชน จากด (มหาชน) จนทากาไรพงสง บรษทชนคอรปอเรชนจงฟองหมนประมาทนางสาวสภญญา

รวมทงเจาของและกองบรรณาธการหนงสอพมพไทยโพสตเปนคดอาญาเมอวนท ๒ ต.ค. พ.ศ. ๒๕๔๖

และฟองทางแพงเมอวนท ๑๒ ก.ค. พ.ศ. ๒๕๔๗ โดยเรยกคาเสยหายถง ๔๐๐ ลานบาท ปรากฏวาใน

ทสดศาลอาญาตดสนยกฟองเมอวนท ๑๕ มนาคม พ.ศ. ๒๕๔๙ โดยใหเหตผลวาคาใหสมภาษณดง

98 ศรโชค โสภา, “เมนท ๓ คดคอรรปชนอปยศ CTX 9000”, และ อลงกรณ พลบตร, “เบองหลงเบองลกคดทจรต CTX”, ใน อลงกรณ พลบตรและคณะ, สมดปกดาเมนคอรรปชนระบอบทกษณ (กรงเทพฯ: สานกพมพธรรมรฐไทย, ๒๕๕๐), หนา ๑๗ – ๒๓, ๒๔ – ๓๗.

70

กลาวเปนไปเพอประโยชนสาธารณะและตชมดวยความเปนธรรม เปนผลใหบรษทชนคอรปอเรชนยอม

ถอนฟองคดแพงในเวลาตอมา 99

การทสนธ ลมทองกลหนมาตอตานผทเครอหนงสอพมพผจดการของเขาเคยยกยองวาเปน

นายกรฐมนตรดทสดเทาทเมองไทยเคยมมานนเปนไปไดวาอาจเกยวพนกบกรณธนาคารแหงประเทศ

ไทยโดยความเหนชอบของนายกฯทกษณไดคดคานมตของคณะกรรมการธนาคารกรงไทยทแตงตงนาย

วโรจน นวลแขกลบเขามารบตาแหนงกรรมการผจดการใหญรอบ ๒ หลงเขาหมดวาระรอบแรกไปเมอ

เดอนกรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๔๗ เนองจากธนาคารแหงประเทศไทยไดตรวจพบหนทไมกอใหเกดรายได

ในบญชของธนาคารกรงไทยเพมขน ๔.๖ หมนลานบาทตามนยามการจดชนหนใหมทนามาใชเปน

เกณฑ 100, และกเปนไปไดวานาจะเกยวพนกบการทรฐบาลทกษณตดสนใจเลกลมแผนพฒนาสถาน

โทรทศนใหม ๒ ชอง (ชอง ๑๑/๑ และ ๑๑/๒) โดยแตกหนอมาจากสถานโทรทศนชอง ๑๑ ของกรม

ประชาสมพนธและเปดใหบรษทเอกชน ๒ แหงทมสายสมพนธเชอมโยงกบสนธเขามาบรหารโดย

บรษททงสองไดลงทนสรางสตดโอและจางทมขาวไปลวงหนาแลวหลายรอยลานบาท 101 ทวาสาหรบ

ความแขงกราวดดนเปนพเศษของ “ปรากฏการณสนธ ลมทองกล” หลงจากรายการเมองไทยราย 99 “ภาคผนวก: การฟองคดหมนประมาท น.ส. สภญญา กลางณรงค โดย บรษท ชนคอรปอเรชน จากด (มหาชน)”, ใน อบลรตน ศรยวศกด, บรรณาธการ, ปดห ปดตา ปดปาก: สทธเสรภาพในมอธรกจการเมองสอ (กรงเทพฯ: โครงการ UNESCO Chair in Freedom of Expression, คณะนเทศศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย และโครงการจดพมพคบไฟ, ๒๕๔๘), หนา ๓๐๘ – ๒๘. และ “ยกฟองสภญญาไมหมนชน”, มตชนรายวน, ๑๖ ม.ค. ๒๕๔๙, น. ๑. 100 “๓ เดอนแหงความคลมเครอ”, นตยสารผจดการ, พ.ย. ๒๕๔๗, www.gotomanager.com/news/ details.aspx?id=26400; และ “ละเลย?”, นตยสารผจดการ, พ.ย. ๒๕๔๗, www.gotomanager.com/news/ details.aspx?id=26399 101 “Newcomer”, นตยสารผจดการ, ก.ค. ๒๕๔๗,www.gotomanager.com/news/details.aspx?id =23069; สนนท ศรจนทรา, “ไอทว-ชอง ๑๑-ททบ. ๕ บทสรปททานายไดลวงหนา”, กรงเทพธรกจ, ๒๘ ม.ย. ๒๕๔๗; เทดธรรม, คนโคนทกษณ, หนา ๓๙ – ๔๑.

71

สปดาหของเขาถกถอดจากสถานโทรทศนชอง ๙ อสมท. แลวนน อาจอธบายไดดวยเหตปจจยทาง

จตวทยา-วฒนธรรม กลาวคอเอาเขาจรงบคคลทงสองทกลายมาเปนศตรคอาฆาตกนมสวนคลายคลงกน

อยางนาประหลาด ทงคตางรารวยขนมาจากการเกงกาไรในตลาดหนชวงบมพทธทศวรรษท ๒๕๓๐,

ตางพดจาดวยศพทแสงถอยคาใหญโตเของโขตามประสาผอางตนเปนซอโอระดบโลก, ตางชอบคบหา

สมาคมปญญาชนและนกวชาชพชนนาวงแคบ ๆ, ตางเปนคนขโมและกลาเสยงทชอบคยโอเรองวสย-

ทศนของตน จดหลกทแตกตางกนกคอขณะทคนหนงสแลวรวยลนฟา อกคนทสมเสยงบาเลอดกวากลบ

ลมกอนถงดวงดาว ความทแตละฝายตางเหนแจงแทงตลอดถงดานมดของอกฝายรงแตทาใหยงยากท

สองฝายจะประนประนอมกนได 102

๓) ปจจยอกประการหนงททาใหเกดความแปลกแยกเปนปฏปกษกบรฐบาลทกษณไดแกการ

ประกาศ “กรอบการดาเนนการเพอประเทศไทยททนสมย” (The Kingdom of Thailand

Modernization Framework) ซงจะเปดกวางสนทรพยและภาระหนาทตาง ๆ นานาของรฐ - ไมวา

สาธารณปโภค, การขนสงคมนาคม, ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม, เทคโนโลยและการสอสาร,

ความมนคงแหงชาตและการขาวกรอง, เกษตรกรรม, การศกษาและวฒนธรรม, บรการทางการแพทย

และสาธารณสข - ใหนกลงทนเอกชนตางชาตเขามาประมลดาเนนโครงการเปนหนสวนกบรฐเพอการ

พฒนา 103 การรเรมนโยบายทวานยงทาใหคนชนกลางรสกโกรธแคนและไมมนคงยงขนดวยเกรงวา

ราชอาณาจกรไทยอนเปนทรกยงของพวกเขาซงคาจนดวยแรงงานราคาถกและบรการทถกกดคาแรง

ภายใตการคาประกนของรฐบาลพอขนอปถมภทเขาอกเขาใจจะถกทกษณกบพวกพองกงแปรรปไปเปน

102 เทดธรรม, คนโคนทกษณ, หนา ๓๕ – ๓๗. โดยเฉพาะคาสมภาษณของสนธทบรรยายบคลกอปนสยของทกษณและความสมพนธระหวางทงสอง 103 ทกษณ ชนวตร, “ทกษณเปดทาเนยบดงตางชาตปนเมกะโปรเจคตปลกฝนอนาคตไทย”, มตชนรายวน, ๒๗ ม.ค. ๒๕๔๙, น. ๒.

72

ของเอกชนแลวขายเลหลงใหหนสวนชาวตางชาตในอนาคตอนไมไกลนก แมตอนแรกบรรดาสมาชก

คนชนกลางในเมองโดยเฉพาะกรงเทพฯจะประทบใจการนาทเขมแขง คดใหมทาใหมและมงสมฤทธ

ผลเปนทตงของรฐบาลซงดเหมอนจะชวยใหเศรษฐกจฟนตวเรวและอาชญากรรมทเกยวเนองกบ

ยาเสพตดลดลงทนตาเหน แตยงนานวนพวกเขากยงตาสวางเหนธาตแทของรฐบาลทกษณมากขนทกท

จากกรณทจรตออฉาว ผลประโยชนขดกน เงนทชกไวจากโครงการจดซอจดจางของรฐบาล การปน

ราคาหน การซอขายหลกทรพยโดยใชขอมลภายใน ฯลฯ ทแผขยายเพมจานวนขนเรอย ๆ เหตทงหลาย

แหลนทาใหภาพลกษณผรกชาตทซอสตยเสยสละของทกษณแตกสลาย และคนชนกลางกลบมองเขา

ใหมเปนคนทจรตเหนแกไดซงทงทรวยขนาดนนกยงคดจะควาเอาพงปลามน ๆ ไปโดยฉวยใชฐานะ

อภสทธของตน เหลอแตเศษเดนของเหลอใหคนทไมใชพวกพองเสนสาย “อยางเรา” 104 มพกตอง

กลาวถงคาพดอวดโออหงการ ไมฟงเสยงใครและหยาบคายทใชตอบโตคาวจารณในทางลบใด ๆ เปน

ปกตวสยซงยงผลกไสผคนใหแปลกแยกไกลออกไปอก 105 การทครอบครวตระกลชนวตรและ

104 ตวอยางสะทอนภาพลกษณทเปลยนไปในทางลบอยางรายแรงอยางนอยกในสายตาของสาธารณชนบางสวนนไดแกเพลง “คนหนาเหลยม” ซงไมทราบผแตงทเผยแพรไปอยางกวางขวางในชวงการประทวงรฐบาลทกษณของพนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตยตนป พ.ศ. ๒๕๔๙ โปรดดเนอรองไดท “มาแลว “คนหนาเหลยม”

เพลงสดฮอตของคนยคน”, ผจดการออนไลน, ๒๗ ม.ค. ๒๕๔๙, www.manager.co.th/Home/ViewNews.aspx? NewsID=9490000040970. 105 ตวอยาง “วาทะทกษณ” ทานองนมเยอะแยกมากมาย เชน: -

“ไอนเปดมากดาอยางเดยว แลวจะมากนเงนเดอนหลวงทาไมวะ อยากดากโนนเลยไปเปนฝายคาน” (“ทกษณไลสงธรยทธ ใหไปเปนฝายคาน!”, ไทยรฐ, ๑๕ ก.ย. ๒๕๔๖, น. ๑) “ยงไมทราบรายละเอยดแนชด แตเบองตนทราบวายงหลบหนอยในกรงเทพมหานคร เนองมาจากนายสมชายมปญหากบครอบครว ไมนาจะเกยวของกบการทาคดใหกลมเจไอ.” (“เจาหนาทตารวจพบรถของ นายสมชาย นละไพจตร ประธานชมรมทนายมสลม ทหายตวไปอยางลกลบ จอดอย รมถนนกาแพงเพชรในสภาพถกเฉยวชนดานทาย แตไมพบตวนายสมชาย”, BECNEWS Online, ๑๖ ม.ค. ๒๕๔๗, www.becnews.com/backissue/hot-news/2004_03_16_news.html.) “..โอย ตาย! คดกนไปเอง ใชแตสมองขางซาย คมเหลอเกน สมองขางขวาทอ..ผมตวเบอเรอเทาน ผมทา

73

ดามาพงษของนายกฯทกษณทากาไรมหาศาลจากการขายหนในบรษทชนคอรปอเรชน จากด (มหาชน)

ใหแกบรษทลงทนเทมาเสก โฮลดงสของทางการสงคโปรโดยปลอดภาษ อนเปนการจาหนายถายโอน

อานาจควบคมเหนอสนทรพยสาคญยงของชาต อาทเชนใบอนญาตและสมปทานประกอบกจการ

โทรศพทเคลอนท ดาวเทยม สถานโทรทศนและสายการบนพลเรอนในประเทศไปพรอมกนดวยนน จง

ประหนงฟางเสนสดทายนนเอง

สาหรบชนชนนาเดมอนไดแกทหาร ขาราชการ เทคโนแครตและนกเลอกตง ทางเลอกเทาทม

ภายใตการปกครองของทกษณไมใครนาอภรมยนก กลาวคอ พวกเขาอาจฝนกลากลนความอปยศ สยบ

ยอมตอทกษณกบพรรคไทยรกไทย แลวกมหนากมตารบสวนแบงไป หรอมฉะนนพวกเขากอาจสงวน

รกษาศกดศรและความเปนอสระไว กระทงลกขนยนขวางทานผนาและประกาศโพลงความในใจ แลว

จากนนกอาจประสบกบการรงควาน กดกน เบยดขบและสญเสยฐานะกบโอกาสตาง ๆ ไปเพราะเหตนน

จงไมนาแปลกใจทบรรดาอดตรฐมนตร วฒสมาชก สมาชกสภาผแทนราษฎร ผบรหารพรรคไทยรก

ไทยทถกปลด นายพลเกษยณอาย เอกอครราชทต ซอโอบรรษทเอกชนหรอแมกระทงราชนกลผเลอก

ไมตรงไปตรงมาไดอยางไร..อจฉาละซ แคนนแหละ..กคนทตดใจมนเหนเงนเยอะ มนอยากได เขาใจมย" (“รายงานพเศษ : แกะรอยวาทะ'ทกษณ'จวก'กขาว-คนขอจฉา'”, กรงเทพธรกจออนไลน, ๒๕ ม.ค. ๒๕๔๙,www. bangkokbiznews.com/2006/special/shincorp/news.php?news=news5.html.) “ผมเปนนายกฯททามาหากนสจรต เอะอะอะไรกบอกวาไมเสยภาษ ผมเสยภาษเยอะกวาพวกมนรวมกนทงประเทศอก” (“วาทะ “ทกษณ” เสยภาษเยอะกวาพวกมนทงปท.”, มตชนรายวน, ๑๐ ม.ค. ๒๕๔๙, น. ๑) “ไอนใครกไมร รแคไหนกไมร เดนขบวน ไมเคารพกตกามาเรยกรองใหผมลาออก ชาตหนาสาย ๆ นะครบ ถาไอกลมพวกนเรยกรอง ผมมาโดยประชาชนเกอบ ๑๙ ลานคน อย ๆ คนไมกพนคนมาบอกใหผมลาออก คณเปนใคร แลวออกมาบาบออยางน ผมไมเขาใจไอพวกน อย ๆ มาถงกเยว ๆ เองเปนใคร บกพงประตทาเนยบฯ บกเขามายามวกาล แนจรงทาไมไมทากลางวน ทาทาไมกลางคน” (“เกาะตด'มวลชน'เดนเทาไล'ทกษณ' เคลอนทพ-รวมพล'ยดทาเนยบ' แนวรวมสะทาน'เกนกวาจะรบไหว'”, ไทยโพสต, ๑๕ ม.ค. ๒๕๔๙, www.thaipost.net/index.asp?bk= sunday&post_date=15/Jan/2549&news_id=118686&cat_id=110200.)

74

ทางหลงแลวตองประสบเคราะหกรรมตาง ๆ จากการนน ตางพากนตอแถวยาวเหยยดตามทชมนม

ตอตานรฐบาลทกษณเพอผลดกนขนเวทไปรองตะโกนสดเสยงดงกมปนาทวา “ทกษณออกไป!” 106

กระนนกตาม กลมตาง ๆ ขางตนกแตกตางหลากหลายกนทางอดมการณและการเมองเกนกวา

จะหลอหลอมเขาดวยกนเปนฝายคานรฐบาลทกษณทเปนปกแผนได ในทสด จดรวมเดยวทสามารถรวม

ใจพลงการเมองนานาสารพดประเภทเหลานกคอพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ดงปรากฏวาขอเรยกรอง

ใจกลางแหงยทธการสอมวลชนนานตอเนองกน ๔ เดอนของสนธ ลมทองกลจากพฤศจกายน พ.ศ.

๒๕๔๘ ถงมนาคม พ.ศ. ๒๕๔๙ ไดแกการถวายคนพระราชอานาจและขอพระราชทานนายกรฐมนตร

คนใหมแทนททกษณ 107 แมวากลาวอยางเครงครดแลว นเทากบเรยกรองใหพระมหากษตรยใชอานาจ

สมบรณาญาสทธเฉพาะกจ (ad hoc absolutism) เพอปลดนายกรฐมนตรผไดอานาจมาจากการเลอก

ตงออกจากตาแหนง อนนบไดวาเปนรฐประหารทขดรฐธรรมนญกตาม 108 ในแงน “ปรากฏการณ

106 บญชรายชอผขนปราศรยบนเวทชมนมตอตานรฐบาลทกษณมอยทเวบไซตวทยผจดการ www. managerradio.com การทสนธ ลมทองกลทมสอมวลชนทกแขนงทมในมอไปบนทกเหตการณชมนมเหลานไวอยางตงอกตงใจทาใหการเคลอนไหวรณรงคตอตานทกษณเทยวนนาจะเปนขบวนการประทวงทไดรบการบนทกหลกฐานไวดทสดเทาทเคยมมาในประวตศาสตรไทย 107 เหนไดจากคาสตยปฏญาณถวายคนพระราชอานาจแดในหลวงทสนธ ลมทองกลกลาวนาใหผชมกลาวตามในรายการเมองไทยรายสปดาหสญจรครงท ๘ เมอวนท ๑๑ พ.ย. ๒๕๔๘ ณ สวนลมพน (สนธและสโรชา, เมองไทยรายสปดาหสญจรฉบบถวายคนพระราชอานาจ, หนา ๓๓๔ – ๔๓) และ แถลงการณพนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตยฉบบท ๖/๒๕๔๙ นดหมายชมนมใหญแสดงตนขอพงพระบารมขอพระราชทานนายกรฐมนตรตามรฐธรรมนญมาตรา ๗ ปลดชนวนวกฤตของแผนดนเรมตนการปฏรปการเมองครงท ๒ เมอวนท ๒๓ ม.ค. ๒๕๔๙ (คนขาวอสระ (นามแฝง), รวบรวม, ถอดรหสเลอกตง ๒๕๔๙ ตลาการภวฒน หยด! ระบอบทกษณ (กรงเทพฯ: นาง สนสา อนทรนรกษ, ๒๕๔๙), หนา ๑๖๑ – ๖๓) 108 พนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตยอางองมาตรา ๗ แหงรฐธรรมนญ พ.ศ. ๒๕๔๐ มารองรบขอเรยกรองดงกลาวของตน ขอความในมาตรานมวา: “มาตรา ๗ ในเมอไมมบทบญญตแหงรฐธรรมนญนบงคบแกกรณใด ใหวนจฉยกรณนนไปตามประเพณการ ปกครองในระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข”

75

สนธ ลมทองกล” จงนอมนาและองอาศยความชอบธรรมจากการรณรงคตอตานทจรตคอรรปชนทม

สมาชกคณะองคมนตรเปนแกนนาภายใตรมธง “ธรรมราชา” ประเดนดงกลาวนบวกกบแนวพระราช

ดาร “เศรษฐกจพอเพยง” ไดกลายมาเปนฐานคตรองรบใหแนวรวมอนกวางขวางไมวาจะเปนนก

เคลอนไหวสอมวลชนตอตานการเซนเซอร, องคกรพฒนาเอกชนตอตานรฐ, สหภาพแรงงานตอตาน

การแปรรปรฐวสาหกจเปนของเอกชน, กลมสนบสนนการพฒนาทางเลอกตอตานทนนยม ฯลฯ มา

ปฏบตภารกจรวมกนทางการเมองได ถงแมขอเรยกรองถวายคนพระราชอานาจทรเรมโดยสนธ

ลมทองกลกบเครอหนงสอพมพผจดการจะเปนชนวนใหเกดขอโตแยงถกเถยงกนในสาธารณชนอออง

เพยงใด แตพนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตยซงเขาสวมบทแกนนาทางการของขบวนการตอตาน

ทกษณทกาลงเตบใหญขยายตวอยางกาวกระโดดสบตอ กหนมาเหนชอบและเกบรบมนไปเปนขอเสนอ

ของตนเองในเวลาอนรวดเรวราวเดอนครงหลงกอตง ฉะนนเองขบวนการตอตานทกษณจงเขาสวมรบ

เอาเอกลกษณรวมหมทางการเมองแบบราชาชาตนยม โดยนยามทกษณกบระบอบของเขาเปนศตรของ

ชาต พทธศาสนา และพระมหากษตรย ความแตกตางเปรยบตดระหวางขบวนการตอตานทกษณในไทย

กบขบวนการตอตานรฐบาลของกษตรยคยาเนนทราในเนปาลทรวมพลงลกฮอขนในระยะเวลาใกลเคยง

กนนบวาเดนถนดชดยงทเดยว 109

เหนไดชดวามาตรานมอาจประยกตใชกบกรณแตงตงนายกรฐมนตรได เพราะมมาตราอนแหงรฐธรรมนญ ๒๕๔๐ บงคบกากบอย โดยเฉพาะมาตรา ๒๐๑ โปรดดขอถกเถยงเพมเตมใน เกษยร เตชะพระ, “อานาจสมบรณาญาสทธเฉพาะกจ”, มตชนรายวน, ๓๑ ม.ค. ๒๕๔๙, น. ๖. 109 International Crisis Group, Nepal: From People Power to Peace?, Asia Report N°115, 10 May 2006, www.crisisgroup.org/library/documents/asia/south_asia/115_nepal_from_people_power_to_ peace.pdf.

76

สรฐประหาร ๑๙ กนยาฯ

หาก “ทกษโณมคส” หรอแนวทางนโยบายเศรษฐกจของรฐบาลทกษณหมายถง: -

๑) การแปรกจการภาคสาธารณะของรฐชาตใหกลายเปนของเอกชนไมถอชาตตามแนวทาง

เสรนยมใหมสาหรบคนรวยผมเสนสายทางการเมอง; ควบคกบ

๒) ประชาบรโภคนยมสาหรบคนจนผออกเสยงเลอกตง แลว

“ระบอบทกษณ” กอาจหมายถง ระบอบประชาธปไตยอานาจนยมภายใตอานาจนาของกลม

ทนใหญ

ความขดแยงหลกของการเมองไทยกอนรฐประหาร ๑๙ กนยายน พ.ศ. ๒๕๔๙ กคอความ

ขดแยงระหวาง [ระบอบทกษณ + ทกษโณมคส] กบ “ระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรง

เปนประมข” หรอนยหนง ระบอบเลอกตงธปไตยภายใตพระราชอานาจนา นนเอง

พลงใหมฝายแรกไดเตบใหญแผขยายรกคบเขากระแทกโยกคลอนกรอบโครงอานาจเกาฝาย

หลงอยางแขงกราวรวดเรวจนกอเกดปฏกรยาตอตานคดคานกวางขวางออกไปในทสด

ขณะสงทกลาวอางเรยกขานกนวา “ปฏญญาฟนแลนด” จะจรงเทจอยางไรยงไมพสจนทราบ

ชดนน110 แตทแน ๆ กคอ [ทวงทานองการนาเดยวแบบซอโอบรรษทประเทศไทยของนายกฯทกษณ,

นโยบายทกษโณมคส, และระบอบพรรคเดนพรรคเดยวทกาลงเตบกลาขนมา] สวนทวนกระแส

[อดมการณราชาชาตนยม, ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง, และเครอขายขาราชบรพาร] อยางแจงชด

110 ดบนทกคาอภปรายและรายงานขาวใน “ชาแหละ"ปฏญญาฟนแลนด" ช"ปฏญญาธรรม-ศาสตร" ปกปองสถาบนกษตรย”, มตชนรายวน, ๒๕ พ.ค. ๒๕๔๙, น. ๒; "ชยอนนต"ชเหต กค. "ทกษณ" ไป มวลชนปะทะ ปกใจ "บางอานาจ" เขาแทรกแซง "เกรยงกมล" โตฟนแลนดไรสาระ”, มตชนรายวน, ๒๕ พ.ค. ๒๕๔๙, น. ๑.

77

กระแสคลนการรณรงคทางการเมองเพอโคนรฐบาลทกษณทยอยเคลอนตวซดสาดเขามาเปน

๓ ระลอกดวยกนไดแก: -

๑) ปรากฏการณสนธ ลมทองกลกบพนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตยหรอขบวนการ

มวลชนราชาชาตนยม (ก.ย. ๒๕๔๘ – เม.ย. ๒๕๔๙)

๒) ตลาการภวตน (เม.ย. – ก.ค. ๒๕๔๙)

๓) กองทพภวตนกบรฐประหาร (ก.ค. – ก.ย. ๒๕๔๙)

ปรากฏการณสนธ ลมทองกลกบพนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตย

ขบวนการมวลชนราชาชาตนยมถกจดปะทขบเคลอนเขาปะทะรฐบาลทกษณโดยสนธ ลมทอง-

กลกบสอมวลชนในเครอผจดการ เมอเครองตดและเรมเรงแรงขนแลว ขบวนดงกลาวกผสานเขาอยใต

การนาของพนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตยอนเปนเครอขายแนวรวมหลวม ๆ ของกลมและบคคล

ฝายคานสารพดพวกคละเคลากน พนธมตรไดขยายตวจากกรงเทพฯไปสเมองศนยกลางอน ๆ ทว

ประเทศแมวาผลสะเทอนของมนจะถกหกกลบลบลางไปบางจากการเคลอนไหวคขนานของคาราวาน

คนจนผสนบสนนทกษณทชมนมสาแดงพลงตอบโตอยทสวนจตจกร

กลาวโดยรวมแลว นบวาขบวนการมวลชนราชาชาตนยมประสบความสาเรจในการกดดนให

นายกฯทกษณประกาศพระราชกฤษฎกายบสภาผแทนราษฎร จดเลอกตงใหม (๒๔ ก.พ. ๒๕๔๙) ,

ประกาศเวนวรรคตาแหนงนายกรฐมนตรทงทชนะเลอกตง (๔ เม.ย. ๒๕๔๙) และลาพกราชการระยะ

ยาวจากตาแหนงรกษาการนายกรฐมนตร (๕ เม.ย. – ๒๓ พ.ค. ๒๕๔๙)

กระนนกตาม พรรคไทยรกไทยกชนะเลอกตงเมอวนท ๒ เม.ย. ๒๕๔๙ อยดและสอทาทแนชด

วาจะครองอานาจรฐตอไปโดยยดกมสภาผแทนราษฎรไวเบดเสรจและยงมทกษณเปนหวหนาพรรค

78

ตลาการภวตน

ในระหวางประธานศาลปกครองสงสดนาตลาการศาลปกครองสงสดและตอมาประธานศาล

ฎกานาผพพากษาประจาศาลสานกงานศาลยตธรรมทยอยกนเขาเฝาฯถวายสตยปฏญาณตนกอนเขารบ

หนาท ณ พระตาหนกเปยมสข วงไกลกงวล อาเภอหวหน จงหวดประจวบครขนธ เมอวนท ๒๕

เมษายน พ.ศ. ๒๕๔๙ นน

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดพระราชทานพระราชดารสขอรองใหคณะตลาการศาลตาง ๆ

พจารณาปรกษาชวยกนหาทางแกไขวกฤตทสดในโลกทกาลงเกดขนเนองจากการเลอกตงทไมเปน

ประชาธปไตยและอาจเปนโมฆะ เพอปองกนไมใหชาตบานเมองลมจมไป พระองคยงทรงชแจงดวยวา

คาขอใหทรงใชพระราชอานาจพระราชทานนายกรฐมนตรคนใหมแทนโดยอางมาตรา ๗ ของ

รฐธรรมนญ พ.ศ. ๒๕๔๐ นนทาใหพระองคเดอดรอนมากเพราะผดรฐธรรมนญ ไมใชการปกครอง

แบบประชาธปไตย เปนการปกครองแบบมว ไมมเหตมผล เปนการใหพระมหากษตรยทาเกนหนาท ทา

ตามใจชอบ111

สบเนองจากพระราชดารสองคนน คณะตลาการแหงศาลฎกา ศาลปกครองสงสดและศาล

รฐธรรมนญกเรมเคลอนไหวปรกษาหารอประสานกนอยางพรอมเพรยงเปดเผยโดดเดนตอสาธารณะ

อยางไมเคยปรากฏมากอนในประวตศาสตรไทยสมยใหม112 นาไปสการพจารณาไตสวนดาเนนคด

ตาง ๆ ทเกยวของกบการเลอกตงอยางเรงดวนฉบไวเปนพเศษ โดยเฉพาะอยางยงคอ: -

111 พระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดช, “พระราชดารส ๒๕ เม.ย. ๒๕๔๙”, ใน คนขาวอสระ (นาม แฝง), รวบรวม, ถอดรหสเลอกตง ๒๕๔๙, หนา ๗ – ๑๔. 112 คนขาวอสระ (นามแฝง), รวบรวม, “บนทกแหงตลาการภวตน: ๓ ศาล...๓ ประสานผดงความยตธรรม”, ถอดรหสเลอกตง ๒๕๔๙, หนา ๖๗ – ๗๒.

79

-๒๗ เม.ย. ๒๕๔๙ ศาลปกครองไตสวนฉกเฉนกรณพรรคประชาธปตยยนคารองขอใหเพก

ถอนการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรเมอวนท ๒ และ ๒๓ เม.ย. ทผานมา รวมถงการเลอกตงทจะม

ขนในวนท ๒๙ เม.ย. ศกน เนองจากเปนการเลอกตงทมชอบดวยกฎหมาย ศาลปกครองไดออกมาตร-

การคมครองชวคราวโดยสงใหคณะกรรมการการเลอกตง (กกต.) ระงบการจดการเลอกตงในวนท ๒๙

เม.ย.นไวกอนจนกวาศาลจะมคาพพากษา

-๘ พ.ค. ๒๕๔๙ ศาลรฐธรรมนญวนจฉยวาการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรเปนการทวไป

เมอวนท ๒ เม.ย. พ.ศ. ๒๕๔๙ ไมชอบดวยรฐธรรมนญใหเพกถอนเสยและจดเลอกตงใหม

-๒๓ พ.ค. ๒๕๔๙ ศาลแขวงสงขลายกฟองคดประชาชนฉกบตรเลอกตงประทวงโดยถอเปน

การใชสทธตอตานการเลอกตงทไมชอบดวยรฐธรรมนญโดยสนตวธ

-๒๙ ม.ย. ๒๕๔๙ ศาลปกครองเพกถอนคาสง กกต. ทใหใชตรายางประทบแทนกากบาทบตร

เลอกตง

-๑๓ ก.ค. ๒๕๔๙ ศาลรฐธรรมนญรบคารองอยการสงสดใหยบ ๕ พรรคการเมองรวมทงพรรค

ไทยรกไทยและพรรคประชาธปตยในขอหากระทาความผดตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวา

ดวยพรรคการเมอง

-๒๕ ก.ค. ๒๕๔๙ ศาลอาญาพพากษาจาคก พล.ต.อ.วาสนา เพมลาภ นายปรญญา นาคฉตรย

และนายวระชย แนวบญเนยร คณะกรรมการการเลอกตง ๔ ปโดยไมรอลงอาญาและเพกถอนสทธ

เลอกตง ๑๐ ปฐานปลอยใหมการเวยนเทยนรบสมครเลอกตงในวนท ๒๓ เม.ย. ๒๕๔๙ อกทงสงไมให

ปลอยตวชวคราวจนในทสดทงสามยอมลาออกจากตาแหนง กกต.

-๑๐ ส.ค. ๒๕๔๙ ทประชมใหญศาลฎกาประชมสรรหาผสมควรไดรบเสนอชอเปน

คณะกรรมการการเลอกตง๑๐ คนเพอสงใหวฒสภาคดเหลอ ๕ คนทาหนาท กกต. ชดใหม

80

ฯลฯ

ระหวางกระบวนการขางตนทถกขนานนามในภาษาไทยวา “ตลาการภวตน” (judicial

review) กาลงดาเนนอยนนเอง113 ดเหมอนรกษาการนายกฯทกษณจะเปลยนใจและไมยอมวางมอ

ทางการเมอง โดยกลบเขามาปฏบตหนาทรกษาการนายกฯอกเมอวนท ๒๓ พ.ค. ๒๕๔๙ และประกาศ

จะนาพรรคไทยรกไทยลงตอสชงชยในการเลอกตงครงใหม แตไมยอมเปดเผยวาตวเองจะรบบทบาท

การเมองใดหลงเลอกตง

ขณะเดยวกนรกษาการนายกฯทกษณกเรมโจมตตอบโตเครอขายขาราชบรพารดวยตนเองอยาง

เปดเผย นอกจากเขยนจดหมาย “สวนตว” ลงวนท ๒๓ ม.ย. ๒๕๔๙ กลาวโทษฟองรองไปถง

ประธานาธบดจอรจ บชผลกแหงสหรฐอเมรกาแลว114 เขากกลาวหาโดยไมระบนาม - ตอหนาท

ประชมหวหนาสวนราชการระดบสงทกกระทรวงทบวงกรมกวา ๕๐๐ คนททาเนยบรฐบาลเมอวนท

๒๙ มถนายน พ.ศ. ๒๕๔๙ - ถง “บคคลซงดเหมอนมบารมนอกรฐธรรมนญ” วาเขามาสงการวนวาย

การบรหารราชการแผนดนทงทไมมอานาจหนาทเพอบอนทาลายรฐบาล 115

คากลาวหานนาไปสการวพากษวจารณอยางกวางขวางในสอมวลชนวา “บคคลฯ” ดงกลาว

หมายถงใคร? พระบาทสมเดจพระเจาอยหว หรอพลเอกเปรม ตณสลานนท ประธานองคมนตร? และม

แรงกดดนจากบคคลชนนาใหรกษาการนายกฯทกษณระบออกมาใหแจมแจง116

113 ธรยทธ บญม, ตลาการภวตน (Judicial review) (กรงเทพฯ: สานกพมพวญชน, ๒๕๔๙). 114 “เปด จ.ม. โตตอบ ‘ทกษณ-บช’”, มตชนรายวน, ๑๒ ก.ค. ๒๕๔๙, น. ๒. 115 “ทกษณประกาศส ไมถอยใหอานาจนอกรธน.”, มตชนรายวน, ๓๐ ม.ย. ๒๕๔๙, น. ๒. 116 มชย ฤชพนธ, “ความรบผดชอบของนายกรฐมนตร”, ๔ ก.ค. ๒๕๔๙, www.meechaithailand.com/ index1.html.

81

ปรากฏรายงานขาวในชนหลงวา ประมาณหนงเดอนถดมา รกษาการนายกฯทกษณไดขอนด

รบประทานดนเนอรหฉลามสองตอสองกบอดตนายกฯบรรหาร ศลปอาชา หวหนาพรรคชาตไทยทราน

ซงหฉลาม ยานสะพานพระปนเกลาฯ เพอหาลทางสมานฉนททางการเมอง ในโอกาสนนนายบรรหาร

ไดซกถามทกษณเกยวกบ “บคคลซงดเหมอนมบารมนอกรฐธรรมนญ” ทเขากลาวถงวา: -

“.....จากวนท ๑๐ เมษายนมาเนย คณสรางเรอง ผมบารม มาแลว แลวผมบารม คณบอกเปนบคคล แลวบคคลคอใคร พระบาทสมเดจพระเจาอยหวนะส เขากบอกวา “เปลา พผมไมไดหมายความวาอยางนน” ผมถามวา ปาเปรม หรอเปลา เขาเงยบ ผมบอกวา “คณทาอยางนไมไดนะ ตายนะเนย ปากพดตองระมดระวงดวย”117

กองทพภวตนกบรฐประหาร

หลงจากรกษาการนายกฯทกษณประกาศ “ไมยอมเดดขาด” แก “บคคลซงดเหมอนมบารม

นอกรฐธรรมนญ” ตอทประชมหวหนาสวนราชการ ณ ทาเนยบรฐบาลเมอวนท ๒๙ มถนายน พ.ศ.

๒๕๔๙ แลว

ครงเดอนตอมา ในวนท ๑๔ กรกฎาคม ศกเดยวกน พลเอกเปรม ตณสลานนท ประธาน

องคมนตรและรฐบรษ ในเครองแบบนายพลทหารมาสวมหมวกเบเรตดา กไดนาคณะอดตนายทหารชน

ผใหญคนสนทใตบงคบบญชา อาท พลเอกชวลต ยงใจยทธ, พลเอกสรยทธ จลานนท เปนตน ไป

บรรยายพเศษแกนกเรยนนายรอยชนปท ๑ - ๔ และขาราชการโรงเรยนนายรอยพระจลจอมเกลา ณ

117 อางจาก ชาลน จงจตร, สมภาษณพเศษ “มงกรเตงเปดอนไซดดนเนอรหฉลาม,” มตชนรายวน, ๒๑ ส.ค. ๒๕๔๙, น. ๑๑.

82

หอประชม รร.จปร. ต.พรหมณ อ.เมอง จ.นครนายก ในโอกาสนน พลเอกเปรมไดเปรยบเทยบทหาร

อาชพกบมาแขงไวอยางเฉยบคมจนเปนทโจษขานกนกวางขวางวา: -

“.....จะเลาใหฟงอยางนกแลวกน เปรยบเทยบคนทเปนทหารมาถงจะรเรองมาดและเรองการแขงมา การแขงมา มาจะมคอก มเจาของคอก คอกหนงมมาหลายตว ๕ ตว ๑๐ ตว ๒๐ ตวกได เจาของคอกกเปนเจาของมา เวลาจะไปแขง เขากไปเอาเดกทเราเรยกวาจอกกหรอเดกขมา ไปจางใหเขามาขมา เขาจะขมา พอเสรจจากการขมา เขากกลบไปทางานอยางอน วนนเขาขมาคอกน พรงนเขาขมาอกคอกหนง เขาไมไดเปนเจาของมาหรอก เขาเปนคนข..... “รฐบาลกเหมอนกบจอกก คอเขามาดแลทหาร แตไมใชเจาของทหาร เจาของทหารคอชาต และพระบาทสมเดจพระเจาอยหว รฐบาลเขามาดแลกาหนดใชพวกเราตามทประกาศนโยบายไวตอรฐสภา เดกขมาบางคนกขดขเกง บางคนกขไมดขไมเกง รฐบาลกเหมอนกน รฐบาลบางรฐบาลกทางานดทางานเกง บางรฐบาลกทางานไมดหรอไมเกงกม นเปนเรองจรง” 118

ตอมาวนท ๒๘ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๔๙ พลเรอเอกเปรม ตณสลานนท ในเครองแบบนายพล

ทหารเรอกไดไปบรรยายพเศษหวขอ "การเสรมสรางการเปนผนา ดวยหลกคณธรรม ความพอเพยง

และความเสยสละ" ใหแกนกเรยนนายเรอ ณ โรงเรยนนายเรอ จ.สมทรปราการ โดยกลาวสรปเรอง

คนด/คนไมดในแงคณธรรมจรยธรรมวา:

“คนดนนตองมคณธรรมและจรยธรรม คนไมดไมม และจะทาใหคนด จะตองทาใหเขามคณธรรมและจรยธรรม คนทมหนาทเกยวของกบคนอน ๆ ไมวาจะโดยเปนขาราชการ เปนอะไรกตาม และกเปนผบงคบบญชา คนเปนผกาหนดแนวทางใหกบหนวยนนองคกรนน ถาไมมคณธรรมและจรยธรรม ทกอยางกล มเหลวหมด จะมการโกง การกน การเหนแกพรรคพวก การเหนแกญาตพนอง การเหนแกทกสงทกอยาง เพราะวาเขาไมมคณธรรมและไมมจรย-ธรรม” 119

118 อางจาก “พล.อ. เปรมปลกจตสานกนายรอยจปร. เปนทหารของชาต ทหารของพระเจาอยหว”, มตชนรายวน, ๑๕ ก.ค. ๒๕๔๙, น. ๒. 119 พลเอกเปรม ตณสลานนท, “บทบรรยายพเศษในหวขอการเสรมสรางการเปนผนาดวยหลกคณธรรม ความพอเพยงและความเสยสละของ พลเรอเอก เปรม ตณสลานนท ประธานองคมนตรและรฐบรษ ณ โรงเรยนนาย

83

สดทายวนท ๓๑ สงหาคม ศกเดยวกน พลอากาศเอกเปรม ตณสลานนทในเครองแบบนายพล

ทหารอากาศไดไปบรรยายพเศษเรอง “ตามรอยพระยคลบาทกบการมสวนรวมในการพฒนาประเทศ

ของทหารอาชพ” ทอาคารรณนภากาศ โรงเรยนนายเรออากาศ เขตสายไหม กรงเทพฯ โดยเกรนวา

จากการบรรยายตามสถานศกษาของทหารหลายสถาบน บางคนชอบ บางคนไมชอบ วนนจะพดอยาง

ตรงไปตรงมาในฐานะทเปนครอบครวและเปนญาตกน จะชอบหรอไมชอบกได จากนนไดกลาวบาง

ตอนเกยวกบคนไมดแตมเงนซงจะถกพระสยามเทวาธราชสาปแชงวา: -

“ผมยกพระบรมราโชวาทใหฟง เพอใหเขาใจวาเราตองสงเสรมคนด และรงเกยจคนไมด การสงเสรมคนดอาจทาไดงายกวาการรงเกยจคนไมด เพราะวฒนธรรมไทยอาจเปนอปสรรคตอการรงเกยจคนไมด เรามกจะนบถอผหลกผใหญ คนมเงน ในสวนของผหลกผใหญนาจะพอยอมรบไดวาเปนผใหญกยกมอไหว แตคนมเงนจะตองดใหดวาเขามเงนมาไดอยางไร มาดวยความซอสตยสจรตหรอไม หรอวามาดวยการฉอราษฎรบงหลวง เราควรจะตองแยกแยะใหไดวาใครทเราควรจะเคารพนบถอ ใครคอคนทเราควรจะตองถอยหางออกไป หากเราไมทาอยางนน ถาเรายงเคารพนบถอคนทไมด แตเขามสตางค มเงน เรากกลายเปนคนมสวนรวมโดยทางออม ในการทไปยกยองนบถอคนไมด..... “ชาตบานเมองเปนสงศกดสทธ ใครกตามแมเพยงแตคดจะยดถอเปนของตนเอง หรอของพรรคพวกของตนเอง เพอประโยชนอนไมชอบธรรมตอตนเอง หรอตอพรรคพวกของตนเอง จะพบกบความหายนะในทสด พระสยามเทวาธราชจะปกปองคมครองคนดของชาตบานเมองเสมอ และจะสาปแชงคนไมดใหมอนตองตกทกขไดยากแสนสาหสตลอดชวต ผมเชอในสงเหลาน ผมเชอวาชาตบานเมองเปนสงศกดสทธ ผมเชอวาพระสยามเทวาธราชมความศกดสทธ มบารมจรง ๆ ทจะคมครองคนดและสาปแชงคนไมด.....”120

เรอ เมอวนท ๒๘ กรกฎาคม ๒๕๔๙”, นาวกศาสตร, ๙๐: ๒ (ก.พ. ๒๕๕๐), www.navy.mi.th/navic/document/ 900202a.html. 120 อางจาก “‘เปรม’ ยาสานกทหารอาชพ ใหถอยหาง ‘คนไมดแตมเงน’”, มตชนรายวน, ๑ ก.ย. ๒๕๔๙, น. ๒.

84

ดวยอทธพลผลสะเทอนแหงเสยงปลกเราเรยกรองในชดคาบรรยายพเศษขางตนของอดต

ผบงคบบญชา - ผไดรบการเสนอใหเปน “เสาหลกจรยธรรมของสงคม ประสานภาคประชาชนเพอ

ปองกนคอรรปชน” โดยอาจารยธรยทธ บญม121 - ซงชวยดลบนดาลมโนธรรมสานกและกระตนจต

วญญาณทหารอาชพ ปรากฏวาเหลา “ทหารหาญของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว” ไดทยอยกนลก

ขนมาขานรบตอบแทนบญคณแผนดนโดยตอแถวตบเทาถอยหางออกจาก “คนทไมด แตเขามสตางค

มเงน” อยางคกคกพรอมเพรยง ไมวาจะเปนพลโทสพรง กลยาณมตร แมทพกองทพภาคทสาม,122

พลเรอเอกบรรณวทย เกงเรยน รองปลดกระทรวงกลาโหม,123 ๔ นายพลจาก ๓ เหลาทพสงกดสานก-

งานรองปลดกระทรวงกลาโหม,124 และพลเอกมนตร สภาพร จเรทหารทวไป125 – ตางพากน

ประณามการเมองทเขากาวกายแทรกแซงกองทพ, ปฏญาณจะปกปองชาตและราชบลลงกดวยชวต, และ

เขาชอกนสงหนงสอรองเรยนการแตงตงโยกยายนายทหารอยางไมเปนธรรมถงประธานองคมนตร เปน

ตน

แลวจ ๆ เมอวนท ๑๙ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๔๙ กมคาสง “ฟาผา” แตงตงโยกยายนายทหาร

ระดบผบงคบกองพนของกองทพภาคทหนงระลอกใหญนอกฤดกาล ลงนามโดยพลโทอนพงษ

เผาจนดา แมทพกองทพภาคทหนง ดวยความเหนชอบของพลเอกสนธ บญยรตกลน ผบญชาการ

121 "ธรยทธ บญม" ชชะตา"ทกษณ"บนเวทการเมอง หนนแก รธน. ถวงดล พลงทน”, มตชนรายวน, ๒๓ ม.ค. ๒๕๔๙, น. ๒. 122 “แมทพภาคท ๓ อด ‘ทหารเลว’ สอพลอนายกฯ ปลอยขาวใสราย”, มตชนรายวน, ๒๑ ก.ค. ๒๕๔๙, น. ๒. 123 "บรรณวทย"ของใจ การเมองจนตงปลดกห. โวยอาวโสสดโดนแซง อางตท. ๗ ขวาง"เสธ.อ", มตชน รายวน, ๑๗ ส.ค. ๒๕๔๙, น. ๑. 124 “๔ นายพลยนจม.ปธ.องคมนตร รองยายทหาร คาสงมชอบ-สนองนกการเมอง "ไอซ"ชไรวนย-แฉเดก"บรรณวทย", มตชนรายวน, ๓๑ ส.ค. ๒๕๔๙, น. ๑. 125 "มนตร"ยากลางวงสภากห. "ทหารเบยลางนกการเมอง", มตชนรายวน, ๓๑ ส.ค. ๒๕๔๙, น. ๑๑.

85

กองทพบก โดยสงพลเอกวชต ยาทพย รองผบญชาการกองทพบกมาเปนประธานการคดเลอกผถก

โยกยาย ปรากฏวาบรรดาผบงคบกองพนทเปนผใตบงคบบญชาใกลชดของเหลานายพลอดตนกเรยน

โรงเรยนเตรยมทหารรน ๑๐ เพอนรวมรนเดยวกนกบรกษาการนายกฯทกษณซงคมกาลงอยในเขต

กรงเทพมหานครฯ ตางถกโยกยายสบเปลยนแทนทโดยนายทหารระดบนายพนซงเปนผใตบงคบบญชา

ทไดรบความไววางใจจาก“ทหารของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว” นนเอง 126

ขณะเดยวกนทหลงฉาก นายทหารชนผใหญทยงรบราชการอยและปลดประจาการแลว ๕ นาย

กกาลงวางแผนรฐประหารรฐบาลรกษาการทกษณตงแตเดอนกรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๔๙ จากคาให

สมภาษณของนาวาอากาศตรประสงค สนศร – อดตเลขาธการสภาความมนคงแหงชาต สมาชกสภา

ผแทนราษฎรและรฐมนตร และผอานวยการกบคอลมนสตนกวจารณนายกฯทกษณ “ขาประจา” แหง

หนงสอพมพแนวหนา ซงหลงรฐประหารไดดารงตาแหนงสมาชกสภานตบญญตแหงชาตและประธาน

คณะกรรมาธการยกรางรฐธรรมนญ – ทบอกเลาแกนาย Rodney Tasker ผสอขาว Asia Times

Online เมอเดอนธนวาคม พ.ศ. ๒๕๔๙ นน เขาระบวาสในหานายทหารผรเรมกอการรฐประหารไดแก

๑) พลเอกสนธ บญยรตกลน ผบญชาการกองทพบก

๒) พลโทอนพงษ เผาจนดา แมทพกองทพภาคทหนง (ตาแหนงขณะนน)

๓) พลโทสพรง กลยาณมตร แมทพกองทพภาคทสาม (ตาแหนงขณะนน) และ

๔) นาวาอากาศตรประสงค สนศร เอง

126 “ยายฟาผา ‘ยงเตรก’ ตท.๑๐ สกดขมกาลง ‘ทกษณ’ ลอ...หวาดระแวง ‘ปฏวต’”, มตชนรายวน, ๒๑ ก.ค. ๒๕๔๙, น. ๑๑.

86

แมนาวาอากาศตรประสงคจะมไดแจงตอวานายทหารคนท ๕ คอใคร? แตเขากยนยนวาพลเอก

เปรม ตณสลานนทและพลเอกสรยทธ จลานนทไมไดรวมอยในคณะผรเรมกอรฐประหาร ๕ คนน 127

วนท ๒๔ สงหาคม พ.ศ. ๒๕๔๙ เจาหนาทตารวจอางวาไดเปดเผยและขดขวางแผน “คาร-

บอมบ” ทพยายามลอบสงหารนายกฯทกษณไวกอนจะดาเนนการสาเรจ จากนนกจบกมนายทหารสงกด

กองอานวยการรกษาความมนคงภายในจานวนหนงเปนผตองหา บายวนเดยวกนนน รกษาการนายกฯ

ทกษณกสงปลด พล.อ.พลลภ ปนมณ รองผอานวยการรกษาความมนคงภายใน จากตาแหนง128

ทามกลางสถานการณทเขมงเกลยวรอนแรงพลกผนขนทกทถงขนเกดเหตมวลชนฝายคดคาน

นายกฯทกษณถกอนธพาลและเจาหนาทตารวจฝายสนบสนนนายกฯรมกลนแกลงทารายจบกมจน

บาดเจบบอบชาเลอดอาบตอหนาสาธารณชน ณ ศนยการคากลางกรงตด ๆ กน129 เพอนมตรของ

นายกฯทกษณทถดถอยลดนอยลงทกทในกองทพกไดรวมตวแสดงพลงใหกาลงใจนายกฯทกษณและ

หารอเตรยมการหากเกดกรณ “ไมคาดฝน” ขนในกองพลทหารมาท ๒ รกษาพระองคเมอเชาวนท ๘

กนยายน พ.ศ. ๒๕๔๙ กอนเขาออกเดนทางไปรวมประชมอาเซมทประเทศฟนแลนดและประชมกลม

ประเทศไมฝกใฝฝายใดทประเทศควบาตบทายดวยการรวมประชมสหประชาชาตทกรงนวยอรค

สหรฐอเมรกานานกวาสบวน130

127 Rodney Tasker, “Grumbles, revelations of a Thai coup maker,” Asia Times Online, 22 December 2006 www.atimes.com/atimes/Southeast_Asia/HL22Ae01.html. 128 Songpol Kaopatumtip and Surath Jinakul, “The Fall Guy?”, Bangkok Post, 3 September 2006, Perspective Section, p. 1. 129 “สถล!รกทกษณไลทบในหางยวะถกดา'โกงชาต'เหลยมทาอยาเลอก”, ไทยโพสต, ๒๐ ส.ค. ๒๕๔๙, www.thaipost.net/index.asp?bk=sunday&post_date=20/Aug/2549&news_id=128916&cat_id=110100; “มอบ’หนน-ไล’ทกษณปะทะเดอดหนาหางเซนทรลเวลด”, เดลนวส, ๒๒ ส.ค. ๒๕๔๙, www.parliament.go.th/ news/news_detail.php?prid=25657. 130 “เหต ‘ดเดย’ ๑๙ กนยาเพราะ ‘ขาวปฏวตรว’”, มตชนรายวน, ๒๓ ก.ย. ๒๕๔๙, น. ๑๑.

87

อยางไรกตาม คนวนท ๑๙ กนยายน พ.ศ. ๒๕๔๙ ไมกชวโมงกอนทนายกฯทกษณจะขนกลาว

ปราศรยตอทประชมสมชชาใหญสหประชาชาต ณ กรงนวยอรค พลเอกสนธกบคณะกไดชวงชงกอการ

รฐประหารตดหนาเปนผลสาเรจโดยไมเสยเลอดเนอและสยบความพยายามอนออนแอระสาระสายของ

ฝายรฐบาลทจะตอตานการรฐประหารลงได เปนอนวาการปกครองโดยรฐบาลพลเรอนตอเนองกนนาน

๑๕ ปของประเทศไทยไดสนสดลง

แตนอกเหนอจากคณะผกอการแลว ใชวารฐประหารครงนจะเปนทแปลกใจและคาดไมถงของ

ทกคนกหามได เพราะสวนกอนหนานน สมเกยรต พงษไพบลย อาจารยประจาสถาบนราชภฏนครราช-

สมา ทปรกษาสมชชาคนจน และหนงในหาแกนนาพนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตย ไดเขยนลง

คอลมน “คลนสงคม” ประจาของเขาในนตยสาร เนชนสดสปดาห โดยอางองขอเขยนของเปลว สเงน

(โรจน งามแมน) แหงหนงสอพมพไทยโพสตและอดตเอกอครราชทตสรพงษ ชยนามในหนงสอพมพ

ผจดการรายวนเมอเรว ๆ นมาประกอบวา: -

“หากตลาการภวตนเอาไมอย คงเหลอเพยงสงเดยวเทานนทจะจดการไดคอกองทพภวตน..... (หรอนยหนง) การอภวฒนสงคมโดยกองทพ....ใหทหารโคนลมระบอบเผดจการพลเรอนเพอคนประชาธปไตยใหกบประชาชนโดยปราศจากการนองเลอด.....” 131

สรป: แนวโนมการเมองไทยหลงรฐประหาร

แมจะยงฟนธงใหคาตอบสดทายเกยวกบรฐประหาร ๑๙ กนยาฯกบประชาธปไตยไทยไมได

หมดจดถถวน แตผมคดวากพอจะตงขอสงเกตวเคราะหวจารณขนตนไดดงตอไปน: -

131 สมเกยรต พงษไพบลย, “ลงจากอานาจรอวนชาระโทษ”, เนชนสดสปดาห, ๑๕: ๗๔๖ (๑๕ ก.ย. ๒๕๔๙), ๒๖ – ๒๗.

88

๑) โดยแกนแทแลว รฐประหาร ๑๙ กนยายน พ.ศ. ๒๕๔๙ เปนรฐประหารเพอราชบลลงก

ดงทแถลงการณของคณะผกอการฯไดใหเหตผลการยดอานาจไวประการหนงวา: - “การ

บรหารราชการแผนดนโดยรฐบาลรกษาการปจจบน.....หมนเหมตอการหมนพระบรมเดชานภาพแหง

องคพระมหากษตรยผทรงเปนทเคารพเทดทนของปวงชนชาวไทยอยบอยครง” 132

ยงไปกวานนชอของคณะผกอการฯ ซงปรากฏรายงานขาววาพลเอกสนธ บญยรตกลน ผเปน

หวหนาใครครวญไตรตรองอยนานกอนจะตงใหวา “คณะปฏรปการปกครองในระบอบประชาธปไตย

อนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข” (คปค.) 133กบงชชดวารฐประหารครงนกอขนเพอปฏรปการ

ปกครองภายในกรอบ – ไมใชลวงเลยออกไปขางนอกกรอบ - ของ “ระบอบประชาธปไตยอนม

พระมหากษตรยทรงเปนประมข”

132 อางจาก พลเอกสนธ บณยรตกลน, “แถลงการณคณะปฏรปการปกครองในระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยเปนประมข”, กองบรรณาธการมตชน, รฐประหาร ๑๙ กนยา’ ๔๙ เรยบแตลก คณะปฏรปการปกครองในระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข (กรงเทพฯ: สานกพมพมตชน, ๒๕๔๙), น. ๙๓. 133 พนเอกอคร ทพโรจน โฆษกกองทพบกและผชวยโฆษก คปค. ผใหขอมลนยงเลาดวยวาพลเอกสนธตงชอคณะรฐประหารและคาแปลภาษาองกฤษของชอนน (Council for Democratic Reform under Constitutional

Monarchy – CDRM) ดวยตวเองตงแตกอนกอรฐประหารวนท ๑๙ ก.ย. ๒๕๔๙ เพอใหชอดงกลาวบงบอกความตงใจของตนทกอรฐประหารดวยกศลเจตนาทจะปกปองประเทศชาต (“Royal endorsement for Sonthi”, Bangkok Post, 23 September 2006, p. 3) ตอมา ทางราชการไดแกไขคาแปลภาษาองกฤษของชอ คปค. จากเดมไปเปน Council for Democratic

Reform เฉย ๆ โดยตดวลสวนทายวา under Constitutional Monarchy ทงเสย ทงนเพอปองกนความเขาใจผดในประชาคมโลกวารฐประหารครงนพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงเหนชอบ (Achara Ashayagachat, “Council shortens its name to prevent misunderstanding”, Bangkok Post, 27 September 2006, p.3)

89

กลาวอกนยหนงคอกอรฐประหารขนกเพอปฏรปประชาธปไตยไทยไปในลกษณะวถทางทจะ

ทาใหมนปลอดภยสาหรบสถาบนกษตรยจากการทาทายดวยอานาจนาทางการเมองของกลมทนใหญ

หรอทพลเอกสนธเรยกในเวลาตอมาวา “เผดจการทนนยม” นนเอง 134

๒) ฉะนน รฐประหารครงนจงเปนรฐประหารเชงตงรบ ทกอขนโดย “ทหารของพระบาท-

สมเดจพระเจาอยหว” ซงสวนใหญเปนทหารอาชพมากกวาทหารการเมอง

ในความหมายน จงจดไดวามนเขาขายเปนการแทรกแซงทางการเมองในแบบฉบบของกองทพ

ผพทกษ/แกไข (the Guardian/Corrective Army) และ/หรอกองทพกรรมการเลอกขางลาเอยง (the

Partial Moderator Type Army) มากกวากองทพนกปกครอง (the Ruler Type Army) หากยด

ตามการจดแบงประเภทของศาสตราจารย Talukder Maniruzzaman นกรฐศาสตรชาวบงคลาเทศผ

ศกษาเปรยบเทยบทหารกบการเมองทวโลก 135

มนจงไมนาจะนาไปสการปกครองโดยทหารแบบวางแผนไวตอเนองยาวนานอยางในสมย

นายกฯ จอมพล ป. พบลสงคราม (พ.ศ. ๒๔๘๑ – ๒๔๘๗, ๒๔๙๑ – ๒๕๐๐) หรอจอมพลสฤษด-

ถนอม-ประภาส (พ.ศ. ๒๕๐๑ – ๒๕๑๖) แตนาจะเปนการแทรกแซงเฉพาะกจเฉพาะการณทคอนขาง

สน จากนนกฟนฟการปกครองโดยพลเรอนคนมาพรอมกบทหารพากนยกพลกลบสกรมกองบางสวน

134 ในการใหสมภาษณรายการ “สภาทาพระอาทตย” ทางเอเอสทวของเครอหนงสอพมพผจดการเมอเชาวนท ๑๘ มกราคม พ.ศ. ๒๕๕๐ พลเอกสนธ บณยรตกลนไดเปดเผยเปนครงแรกวาสาเหตทแทจรงในการยดอานาจครงนมวตถประสงคหลกเพอตองการเปลยนแปลงจาก "ระบอบเผดจการทนนยม" ไปเปน ระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยเปนประมข อยางแทจรง สวนเรองเหตผลหลก ๔ ขอทระบกอนหนานยงถอเปนเรองรองลงไป ด “ปธ.คมช.ลนลาง"เผดจการทนนยม"ทาสสงคโปรใหสนซาก”, ผจดการออนไลน, ๑๘ ม.ค. ๒๕๕๐, www.manager. co.th/asp-bin/mgrView.asp?NewsID=9500000006469. 135 Talukder Maniruzzaman, Military Withdrawal from Politics: A Comparative Study (Cambridge, Massachusetts: Ballinger Publishing Company, 1987), pp. 63 - 82.

90

ทกลาววาทหารจะพากนยกพลกลบสกรมกองบางสวนนน กเปนไปในความหมายเชงอปมา

อปไมยทวาเมอบรรดาผกอรฐประหารขน “ขเสอ” (หมายถงใชกาลงอาวธกอกบฏเขายดอานาจรฐอยาง

ผดกฎหมาย) แลว พวกเขากจาตองหาทาง “ลงจากหลงเสอ” (วางมอจากอานาจรฐโดยตรง) อยางปลอด

ภยไมให “เสอ” (อานาจรฐในอนาคต) หนมา “ขมา” (เลนงานดวยขอหาตาง ๆ ยอนหลง) เอาไดใน

ภายหลง ดวยการพยายามธารงรกษาอานาจของตนและพวกพองใหตกทอดหลงเหลอไวในระบอบ

การเมองหลงเลอกตงบางอยางนอยกในดานกจการกองทพ ทงนอาจดวยวธสงอทธพลตอผลการเลอก

ตงอยางไมประเจดประเจอ, ชวยสงเสรมใหผทเหนอกเหนใจทหารไดครองตาแหนงนายกรฐมนตรและ

รฐมนตรกลาโหม, และรอฟนโครงสรางการจดตงเคลอนไหวปลกระดมมวลชนรากหญาเพอความ

มนคงทควบคมโดยฝายทหารอยางในสมยสงครามเยนตอตานคอมมวนสตขนมาเผอไวเรยกใชในกรณ

ตองจดแสดงพลงมวลชนหรอมตมหาชนไดตามตองการ 136

ดงจะเหนไดจากคากลาวของ พลเอก สพรง กลยาณมตร - อดตแมทพภาคท ๓ และ ๑ ใน ๕ ผ

รเรมกอรฐประหาร ๑๙ ก.ย. ๒๕๔๙ ซงตอมาเลอนตาแหนงขนเปนผชวยผบญชาการทหารบกและ

ผชวยเลขาธการคณะมนตรความมนคงแหงชาต (คมช.) อกทงถกคาดหมายวาอาจไดขนเปนผบญชาการ

ทหารบกตอจากพลเอกสนธ ประธาน คมช. ในปลายป พ.ศ. ๒๕๕๐ นดวย - ในวงสมมนาวาดภาพ

136 เจตนารมณดงกลาวของคณะรฐประหารปรากฏชดในรางพระราชบญญตการรกษาความมนคงในราช-อาณาจกร พ.ศ..... ทผลกดนโดยคณะมนตรความมนคงแหงชาต (คมช.) และผานความเหนชอบของคณะรฐมนตรเมอวนท ๑๙ ม.ย. ๒๕๕๐ ซงรฐบาลนายกฯพลเอกสรยทธ จลานนทถอเปนวาระเรงดวนทจะยนเสนอสภานตบญญตแหง ชาตพจารณาออกเปนกฎหมายใหทนในรฐบาลชดน ทามกลางการประสานเสยงคดคานเซงแซองมจากประชาสงคม องคกรพฒนาเอกชน สอมวลชนและวงวชาการ รางพระราชบญญตดงกลาวจะจดวางโครงขายกลไกรกษาความมนคงภายในตงแตระดบชาต-ภาค-จงหวดและกรงเทพมหานครขนภายใตการกากบบรหารของกองอานวยการรกษาความมนคงภายใน (กอ.รมน.) ทมผบญชาการทหารบกเปนผอานวยการ โปรดด “เปดราง พ.ร.บ.รกษาความมนคงฯ เขยวเลบ"กอ.รมน."!”, มตชนรายวน, ๒๑ ม.ย. ๒๕๕๐, น. ๒.

91

อนาคตประเทศไทย หวขอ “ทหารกบการเมอง” จดโดยสถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร (นดา) เมอ

วนท ๒๗ พ.ค. ๒๕๕๐ ความบางตอนวา: -

“ตนไมปฏเสธความผดพลาดของทหารในอดตจากเหตการณพฤษภา ความผดพลาดครงนนทาใหทหารกลบมาปรบบทบาท ตองกอบกภาพลกษณกลบมา การทเรากลบมาแทรกแซงในครงนเพราะพฤตกรรมนกการเมองทเขามาอยในอานาจ ทง ๆ ทจรง ๆ เราไมมสทธ ไมใชพวกเราจองหรอฉวยโอกาส เราหวงใยสถานการณในหลาย ๆ ดาน นกการเมองทซอสตยควรจะไดเขามาเปนผนา และเหตการณทนามาสการรฐประหารเปนสงทมาจากการเปดโปงโดยประชาชนโดยนกการเมองดวยกน ไมใชทหารเปนคนเปดโปง ทหารไมไดขดคยขนมา เราอยากมความสขบนปลายชวต เราไมอยากเปนโอลดโซเยอร เนเวอรดาย “เราทาสญญาประชาคมวา ๑ ปแลวจะถอยออกไป เราทาทกอยางดวยความจาเปนเพราะทกอยางเดนตอไป ไมได สงททหารควรทาคอชดเชยในอดตทผบงคบบญชาเคยทาผดพลาดสมยพฤษภา และจากทเขามาอย ๘ เดอนเราอยากเหนการเขามาจดระเบยบในอานาจทมอย..... เราขอยนยนวาหลงจากน คมช.จะไมเปนเหมอนป ๓๕ จะไมเบยงเบน ไมหลงตดกบอานาจ เราเปนหหารยคใหมมองเหนอานาจเปนสงทนากลว..... “วนน คมช. มกรอบการทางานชดเจนวาจะสงมอบการทางานใหรฐบาลใหม ตองรวาสงมอบใหกบใคร ไมใชใครทไหนกมารบ ไมอยางนนททามากสญเปลา จดทเราพดวาประชาธปไตยอยทการเลอกตง การเลอกตงสาคญกจรง แตไมใชสาระสาคญทสด ทงหมดอยทจะใหใครมาใชอานาจแทนเรา ตองทาใหกลไกนนคดเปนอยางอนไมได..... “...อยากบอกวาอยากลบมาเชคบลพวกเรา หากเชคบลเรากจะเชคบลกลบ และหากมนกการ-เมองทตองการทาใหกองทพออนแอเพราะตงขอรงเกยจ หากทาขอใหชวยออกมาตอตาน และหากตองการใหกองทพออนแอเพราะระแวง คนอยางนนไมควรเลนการเมอง แมแต อบต.กไมควรใหเปน” 137

137 อางจาก “'สพรง'ขหลง ๓๐ พ.ค.วนวาย 'ทหารไมยอมแน'”, กรงเทพธรกจออนไลน, ๒๗ พ.ค. ๒๕๕๐, www.bangkokbiznews.com/2007/05/27/printnews.php?newsid=74139.

92

ทงหลายทงปวงทกลาวมานกาลงดาเนนการอย ฉะนนจงคาดหมายไดวาหนทางททหารจะเดน

ทพตบเทาออกจากการเมองการปกครองกลบสกรมกองอกครงหนงนนคงจะวกวนเปนเขาวงกต ยดเยอ

ออมคอม ซกแซกไปมา สลบซบซอนและกนเวลาพอสมควร 138

๓) ในสภาพทประเทศไทยปกครองในระบอบประชาธปไตยจากการเลอกตงตอเนองกนมา

นาน ๑๕ ป จาก พ.ศ. ๒๕๓๕ – ๒๕๔๙ ประชาสงคมไทย องคกรพฒนาเอกชนและขบวนการ

ประชาชนไดเตบใหญเขมแขงหลากหลายซบซอนขนกวากอนมาก จนถงขนาดททหารจะกอรฐประหาร

ยดอานาจสาเรจไดในครงนกแตโดยไดความรวมมอจากประชาสงคมเทานน และดงนนเผดจการทหาร

ชนดเดยวทเปนไปไดในทกวนนจงไดแกเผดจการหนอมแนมหรอเผดจการครงใบ (softie or semi-

dictatorship)

ความขอนจะเหนไดจากลกษณะการใชอานาจของคณะรฐประหารกบรฐบาลสรยทธทสวน

ใหญคอนขางระมดระวง ละลาละลง อหลกอเหลอ ชกเขาชกออกและไมคอยกลาลวงละเมดสทธ

138 เกยวกบเรองน ศาสตราจารย ดร. ชยอนนต สมทวณช นกรฐศาสตรอาวโส สมาชกสภานตบญญตแหงชาตและผบงคบการวชราวธวทยาลย ไดคาดหมายไวในการอภปรายเรอง "ประเทศไทยบนเสนทางสอนาคต" ทสถาบนบณฑตบรหารธรกจศศนทร เมอวนท ๑๕ ก.พ. ๒๕๕๐ วาทหารจะยงคงเปนตวแปรทางการเมองอกตวแปรหนงไปอก ๔ – ๕ ปในลกษณะกลมพลงเหนยวรงทางการเมองทแฝงตวอยในระบบราชการ (“"สนธ"ยาความมนคงไมเลกประกาศ "ชยอนนต"ชทหารตวแปรการเมอง”, มตชนรายวน, ๑๖ ก.พ. ๒๕๕๐, น. ๑) ในทางกลบกน กมขอเสนอจากพล.อ.ภาษต สนธขนธ รองผ.อ.สานกงานเลขาธการ คณะมนตรความมนคงแหงชาต(คมช.) ในปาฐกถาพเศษเรอง “ทหารกบการพฒนาประชาธปไตย” ในงานมหกรรมประชาธปไตย ปฎญญา พฒนาการเมองไทย ๒๕๕๐ ทเมองทองธาน เมอวนท ๔ สงหาคม ๒๕๕๐ วา ทางแกรฐประหารคอตองกาหนดบทบาททางการเมองของทหารไวอยางชดเจนในรฐธรรมนญ ตวอยางเชนพมาและบางประเทศอฟรกน แมไมพฒนากยงระบชดใหทหารเปน ส.ส., ส.ว.กเปอรเซนต เปนตน (“คมช.สอนแกรฐประหาร ตองใหบทบาททหารไวในรธน.”, กรงเทพธรกจออนไลน, ๔ ส.ค. ๒๕๕๐, www.bangkokbiznews.com/2007/08/04/WW03_0301_news.php? newsid= 87732)

93

เสรภาพของประชาชนมากนก ถงแมในทางทฤษฎแลวพวกเขาจะมอานาจเดดขาดสมบรณกตาม139 จน

อาจกลาวไดวาอานาจทไดมาจากปนของคณะรฐประหาร เอาเขาจรงกลบไมสามารถยงปนนนได เพราะ

เกรงจะสญเสยความยอมรบจากประชาชน140

นอกจากน บรรณาธการและผบรหารสอสงพมพและสออเลกทรอนกส, นกเคลอนไหวองคกร

พฒนาเอกชนและองคกรประชาชน, นกวชาการ, เทคโนแครต, นายธนาคาร, สมาชกเครอขายขาราช

บรพาร, และตวแทนประชาสงคมอน ๆ มากหนาหลายตายงไดรบแตงตงโดยคณะรฐประหารกบรฐบาล

สรยทธใหเขาไปแบงปนกนใชอานาจทไดมาจากการรฐประหารในสถาบนตาง ๆ ทตงขนภายใต

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย (ฉบบชวคราว) พ.ศ. ๒๕๔๙ รวมทงประกาศและคาสงของ คปค.

ฉบบตาง ๆ ไมวาจะเปนคณะรฐมนตร,141 สภานตบญญตแหงชาต,142 สมชชาแหงชาต,143 สภาราง

รฐธรรมนญ,144 คณะกรรมาธการยกรางรฐธรรมนญ,145 คณะกรรมการตรวจสอบการกระทาท

139 ยกตวอยางเชน กรณพลเอกวนย ภททยกล เลขาธการ คมช. หยบยกประกาศ คปค. ฉบบท ๑๐, มาตรา ๑๑ ของกฎอยการศก, และอานาจของคมช. ตามรฐธรรมนญ (ชวคราว) ๒๕๔๙ มาขมขสอมวลชนไมใหลงขาวทเปนผลเสยตอสถานการณบานเมองเมอวนท ๑๐ ม.ค. ๒๕๕๐ แตแลววนรงขน พลเอกสนธ บณยรตกลน ประธาน คมช. กกลบกลาววาเปนเพยงการขอความรวมมอจากสอมวลชนโดยความสมครใจ ถาไมให เรากไมไดรบอะไรเทานนเอง อางใน เกษยร เตชะพระ, “เผดจการหนอมแนม/เผดจการครงใบ”, มตชนรายวน, ๒๖ ม.ค. ๒๕๕๐, น. ๖. 140 ดคาพดทสอความคดความเขาใจดงกลาวของนายทหารระดบสงใน คมช. และนายกฯพลเอกสรยทธ จลานนท อางใน เกษยร เตชะพระ, “อานาจอหลกอเหลอ”, มตชนรายวน, ๑๗ พ.ย. ๒๕๔๙, น. ๖. 141 ดรายชอและประวตยอสมาชกคณะรฐมนตร ๒๖ คน (ไมนบนายกฯสรยทธ) ใน กองบรรณาธการมตชน, “โฉมหนา ครม.พอเพยง ‘สรยทธ ๑/๑’”, รฐประหาร ๑๙ กนยา’ ๔๙, น. ๘๐ – ๘๕. 142 ดรายชอสมาชกสภานตบญญตชดแรกเรม ๒๔๒ คนไดใน กองบรรณาธการมตชน, “๒๔๒ สมาชกสภานตบญญตแหงชาต”, รฐประหาร ๑๙ กนยา’ ๔๙, น. ๑๒๓. 143 ดรายชอสมาชกสมชชาแหงชาต ๑,๙๘๒ คนไดท “ประกาศแตงตงสมาชกสมชชาแหงชาต”, เวบไซตรฐสภา, ๑๑ ธ.ค. ๒๕๔๙, www.parliament.go.th/parcy/sapa_db/sapa24-upload/24-20061211130143_p_ member.pdf. 144 ดรายชอสมาชกสภารางรฐธรรมนญ ๑๐๐ คนไดท “สมาชกสภารางรฐธรรมนญ”, เวบไซตรฐสภา, ๑ ม.ค. ๒๕๔๙, www.parliament.go.th/parcy/sapa_db/member_c/member_c.php.

94

กอใหเกดความเสยหายตอรฐ,146 และคณะทปรกษาอน ๆ 147 จนมเสยงวพากษวจารณโจมตวาอานาจ

รฐของคณะรฐประหารชดนม “ขนนางเอนจโอ” เขาไปรวมสวนดวยมาก เปนตน148

กลาวใหถงทสดแลว หนสวนทางการเมองระหวางทหารกบภาคสวนสาคญของประชาสงคม

ภายใตพระราชอานาจนานแหละทเปนฐานอานาจทแทจรงของรฐบาลสรยทธ

๔) เผดจการหนอมแนมยงเกดจากบคลกลกษณะของกลไกรฐไทยทเปลยนไปดวย

นบแตยครงเรองของรฐราชการไทยในพทธทศวรรษท ๒๔๙๐ – กลางพทธทศวรรษ ๒๕๑๐

เปนตนมา ระบบราชการทเคยกมอานาจใหญโตและรวมศนยปกครองประเทศดจอาณานคมของตนกม

ปานนน149 ไดผานพบความเปลยนแปลงทสาคญมากมาย รฐบาลในระบอบเลอกตงธปไตยชดตาง ๆ

ไดดงเอาระบบราชการมาขนตอและรบใชภาคการเมอง, เลนการเมอง, แทรกแซงระบบบรหารจดการ

เศรษฐกจมหภาคดานการเงนการคลงของพวกเทคโนแครตอนประกอบไปดวยกระทรวงการคลง,

ธนาคารแหงประเทศไทย, สานกงบประมาณ, และสานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและ

145 ดรายชอคณะกรรมาธการยกรางรฐธรรมนญ ๓๕ คนไดท “คณะกรรมาธการยกรางรฐธรรมนญ”, วกพเดย, ๒๙ ก.ค. ๒๐๐๗, th.wikipedia.org/. 146 ดรายชอสมาชกคณะกรรมการตรวจสอบการกระทาทกอใหเกดความเสยหายตอรฐ ๑๒ คนไดท “คณะกรรมการตรวจสอบการกระทาทกอใหเกดความเสยหายตอรฐ”, วกพเดย, ๘ ส.ค. ๒๐๐๗, th.wikipedia.org/. 147 ดรายชอคณะทปรกษาฝายตาง ๆ รวม ๖๕ คนของคปค. ไดท กองบรรณาธการมตชน, “คาสงหวหนาคณะปฏรปการปกครองในระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมขท ๑๗/๒๕๔๙”, รฐประหาร ๑๙ กนยา’ ๔๙, น. ๑๒๐. 148 สร มงวรรณลกษณ, “บทความ ๑๕ ปพฤษภาฯ: องคกรประชาชนตองเปนอสระจาก ‘รฐ’ ‘ทน’ และ ‘ขนนางเอนจโอ’”, ประชาไทออนไลน, ๑๖ พ.ค. ๒๕๕๐, www.prachatai.com/05web/th/home/page2.php?mod =mod_ptcms&ContentID=8079&SystemModuleKey=HilightNews&SystemLanguage=Thai. 149 แรงบนดาลใจเรมแรกอนเปนแหลงทมาของแนวคดขอมลวาดวยระบอบอตตาณานคม (auto-colony) และความสบเนองทางประวตศาสตรระหวาง [รฐอาณานคมตะวนตกในอษาคเนยและชมพทวป รฐสมบรณาญา สทธราชยสยาม รฐราชการหลงเปลยนแปลงการปกครอง ๒๔๗๕] แกผเขยนคอบทความของ Michael Wright,

“Travels of King Chulalongkorn misrepresented” (1997) ทอางถงแลวขางตน

95

สงคมแหงชาต จนมนเสอมถอยพงพาบลงและไมอาจทาหนาทได เปนผลใหเกดวกฤตเศรษฐกจการเงน

ครงใหญเมอป พ.ศ. ๒๕๔๐150

ในระยะหลงมาน ภายใตการนารวบอานาจแบบอตตาธปไตยเยยงเถาแกซอโอของนายกฯ

ทกษณ ความเปนอสระทางการเมอง, ความเปนปกแผนภายในและจรรยาบรรณวชาชพของระบบ

ราชการกยงถกพลงการเมองนอกระบบราชการในรฐบาลกดกรอนบอนเบยนไปอก151 ถงขนาดทกลาว

กนวาในสมยรฐบาลทกษณนน จะตามหาหรอเขาพบผวาฯซอโอจงหวดตาง ๆ ตอนเชาวนเสารไดยากยง

เนองจากพวกทานตางตองพากนเอาหแนบวทยจดจอรอฟงแนวนโยบายคาชแนะประจาสปดาหลาสด

จากนายกฯซเปอรซอโอในรายการนายกฯทกษณพบประชาชนทางวทยแหงประเทศไทยของกรม

ประชาสมพนธ

150 นเปนขอวเคราะหสรปมลเหตทางการเมองและการบรหารเศรษฐกจมหภาคของวกฤตการเงนไทยในป พ.ศ. ๒๕๔๐ ทสอดคลองตองกนระหวางนกเศรษฐศาสตรกระแสหลกอยางอมมาร สยามวาลา กบคอลมนสตเศรษฐศาสตรการเมองเอยงซายผใชนามปากกาวา Chang Noi โปรดด เกษยร, “ชาแหละระบอบเลอกตงธปไตย”, หนา ๕๕ – ๕๙. 151 การสอบสวน ปลดยาย ลงโทษทางวนยและดาเนนคดทางแพง ทางอาญาและทางการเมองกบขาราชการประจาฝายตาง ๆ ในขอหาทจรตและฉวยใชอานาจในทางมชอบภายใตรฐบาลทกษณ เชน ตารวจ (กรณซอมผชมนมตอตานนายกฯทกษณทหนาหางเซนทรลเวลด, คดวสามญฆาตกรรมผตองสงสยคายาเสพตด), สรรพากร (กรณไมเรยกเกบภาษซอขายและโอนหนของตระกลชนวตร-ดามาพงษครงตาง ๆ), ทหาร (คดพรรคไทยรกไทยจางผสมครพรรคเลกลงเลอกตง), ตลาการ (กรณพยายามตดสนบนตลาการรฐธรรมนญในคดยบพรรคไทยรกไทย) ฯลฯ ซงเกดขนเปนระลอกภายหลงรฐประหาร ๑๙ กนยายน ๒๕๔๙ โดยหนวยราชการและองคกรตรวจสอบอานาจรฐตาง ๆ โดยเฉพาะคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต (ปปช.), คณะกรรมการตรวจสอบการกระทาทกอใหเกดความเสยหายตอรฐ (คตส.) และคณะตลาการรฐธรรมนญ เปนตน ลวนสะทอนความขอน นอกจากน โปรดด นายกรฐมนตรพลเอกสรยทธ จลานนท, “คากลาวการเปดประชมเชงปฏบตการและประกาศ“วาระแหงชาตดานจรยธรรม ธรรมาภบาล และการปองกนการทจรตและประพฤตมชอบในภาคราชการ””, Royal Thai Government, ๘ ธ.ค. ๒๐๐๖, www.thaigov.go.th/TH/News/New_Argument.aspx?Nid= A49000000115.

96

จนกระทงทสดแลวในบรรดาขาราชการ กเหลอเพยงทหาร, ตลาการและองคมนตรเทานนทยง

มอสระพอจะทดทานรฐบาลจากการเลอกตงได152

ดงนน แมนายกฯทกษณจะพนจากอานาจไปแลวกตาม ขาราชการจานวนมากกยงคงเสอมเสย

ขวญกาลงใจ, คนชนการขนตอนกการเมองและหวนวตกเรองความไมแนนอนทางการเมองเสยจน

กระทงพวกเขาเลอก “ใสเกยรวาง” และรอดสถานการณ มากกวาจะรวมมอกบรฐบาลใหมททหาร

แตงตงเขามาอยางขนแขงจรงจงในการตรวจสอบการทจรตประพฤตมชอบของรฐบาลเกา153 โดย

คาดการณวามชานานบรรดานกการเมองอดตผนารฐบาลกอาจจะไดหวนคนสอานาจผานการเลอกตง

อก และไมแนวาสงทตนทาสนองนโยบายรฐบาลสรยทธและคณะมนตรความมนคงแหงชาตในวนน

อาจสงผลใหตวเองถกผเสยหายฟองรองตอศาลกลบในวนขางหนากเปนได 154

152 ขอวเคราะหนพฒนาปรบแปลงมาจากขอสงเกตอนแหลมคมของผชวยศาสตราจารยสมชาย ปรชาศลป-กล คณบดนตศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม เกยวกบแนวโนมทองคกรทง ๓ นจะมบทบาทสาคญทางการเมองใน ๒ – ๓ ปขางหนา ด “สมชาย ปรชาศลปกล: เมอชนชนนากาลงแยงชงอานาจกน โดยใชประชาชนเปนเบย”, ประชาไทออนไลน, ๑๗ ม.ค. ๒๕๕๐, www.prachatai.com/05web/th/home/page2.php?mod=mod_ptcms&ContentID= 6645&SystemModuleKey=HilightNews&System_Session_Language=Thai. 153 ถงแกพลเอกสพรง กลยาณมตร ผชวย ผบ.ทบ. และผชวยเลขาธการ คมช. ตองออกมาโวยวายวา:

“และผมอยากฝากทกกระทรวง อยาใสเกยรวาง และคดวาเหตการณระเบดในปมหามงคลคงไมเกดขน อยากจะบอกวาเลวบดซบ ผมอยากบอกวาขาราชการทกกระทรวงใสเกยรวางอย ไมใหความรวมมอ” (มตชนรายวน, ๕ ม.ค. ๒๕๕๐, น. ๒)

154 นเปนขอสงเกตทเฉยบแหลมตรงจดของอดตนายกรฐมนตรพลเอกสจนดา คราประยร นายทหารทเคยรวมกอรฐประหารในนาม “คณะรกษาความสงบเรยบรอยแหงชาต” (รสช.) เมอป พ.ศ. ๒๕๓๔ วา:

“ถาม: รฐบาลชดนบรหารงานมาถกทางหรอไม “สจนดา: คนกมองวาผลงานไมออก ไมรวาไปตดขดอะไร อาจเปนเพราะกฎหมายไมใหอานาจ เจาหนาทกกลววาทาไปแลวจะกลบมาถกฟองภายหลง สมมตวาบอกวาเรองนทจรต แตเมอฟองไปสรปไมเปนจรง เขากกลบมาฟองกลบ อธบดกโดนไป สเขาไมทาดกวา (หวเราะ)”

ใน อครพงษ นครแกว, สมภาษณพเศษ “๑๕ ปในความทรงจาพล.อ.สจนดา คราประยร มองคมช.จากประสบการณตรง”, มตชนรายวน, ๑๒ ม.ค. ๒๕๕๐, น. ๑๑.

97

๕) เพอตอตานระบอบทกษณ คณะทหารผยดอานาจการปกครองกบรฐบาลสรยทธไดเลอกใช

ยทธศาสตรสองดานอนประกอบไปดวย [การเมองอานาจนยมแบบไทย ๆ + เศรษฐกจพอเพยง]

กลาวคอ ในดานหนง พวกเขาพยายามรอฟนโครงสรางอานาจทเหลอมลาลดหลนเปนลาดบชน

กลบมาใหมในการเมองไทย อนเปนความไมเสมอภาคทางอานาจทตงอยบนอดมการณชาตพนธไทย

โสดหนง กบคตทถอวาชนชนนาเปนคนดมศลธรรมอกโสดหนง 155 โดยมระบบราชการกบเครอขาย

ขาราชบรพารเปนฐานรองรบคาจนโครงสรางดงกลาวในเชงสถาบน

พดงาย ๆ กคอ: - คนไทยไมควรมอานาจเทากน คนไทยบางคนควรมอานาจมากกวาคนไทยคน

อน เพราะพวกเขามความเปนไทยมากกวาและเปนคนดมศลธรรมยงกวาคนไทยคนอน และเมองไทยน

ดแลวทเปนเชนน!

สาหรบปญหาวาอะไรจะเปนมาตรฐานบงบอกความเปนไทยและคนดมศลธรรม? และใครจะ

เปนผกาหนดมาตรฐานดงกลาวรวมทงชวดตดสนตรวจสอบรบรองความเปนไทยและคนดมศลธรรม

ของบคคลตาง ๆ? นน ในทางปฏบต กจะไดแก “ผหลกผใหญ” ของบานเมองนนเอง อาทเชน: -

-พลเอกเปรม ตณสลานนท รฐบรษอาวโสและประธานองคมนตร รบประกนยนยนซาแลวซา

อกวานายกรฐมนตรพลเอกสรยทธ จลานนท “เปนคนทดมาก ๆ และเหนแกสวนรวมจรง ๆ” 156

155 แกนความคดเรองความเปนไทยดงกลาว รองศาสตราจารยสายชล สตยานรกษ แหงภาควชาประวต-ศาสตร คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม สรปรวบยอดขนมาจากโครงการวจยใหญของเธอเรอง “ประวต-ศาสตรวธคดเกยวกบสงคมและวฒนธรรมไทยของปญญาชน พ.ศ. ๒๔๓๕ – ๒๕๓๕” ซงไดรบทนสนบสนนจากสานกงานกองทนสนบสนนการวจย โปรดดบทสงเคราะหผลการคนพบจากโครงการวจยดงกลาวของเธอใน สายชล สตยานรกษ, “การสราง “ความเปนไทย” กระแสหลกและ “ความจรง” ท “ความเปนไทย” สราง”, ฟาเดยวกน, ๓: ๔ (ต.ค. – ธ.ค. ๒๕๔๘), ๔๐ – ๖๗. โดยเฉพาะหนา ๔๙ – ๖๑. 156 อางจาก "พล.อ.เปรม" การนต "สรยทธ" คนด ช รฐบาลนเปนรฐบาลอาสาเขามาทางานเพอชาต”, เวบไซตคมชดลก, ๗ ม.ค. ๒๕๕๐, www.komchadluek.net/2007/03/07/k001_96570.php?news_id=96570.

98

-ในทางกลบกน นายกฯ สรยทธกแสดงความเหนเรองการใหสมภาษณของอดตนายกฯทกษณ

แกสอตางชาตเกยวกบเมองไทยวา “คาพดดงกลาวไมใชเปนคนไทย” 157

ฐานคตการเมองอานาจนยมแบบไทย ๆ ดงกลาวยงหมายรวมดวยวา เพอเหนแกความสมาน-

ฉนทสามคคของคนในชาต คนไทยไมควรขดแยงกนทางการเมอง, หากควรครองตนเปนขาแผนดนทม

วนย เชอถอไววางใจผหลกผใหญผนา แลวปลอยใหการเมองเปนเรองของทานในทางปฏบตนนเอง

๖) ในอกดานหนง เพอตานทานแนวโนมครอบงาเบดเสรจของทนนยมโลกาภวตน คณะทหาร

ผยดอานาจการปกครองกบรฐบาลสรยทธไดรณรงคสงเสรมปรชญาเศรษฐกจพอเพยงในพระบาท-

สมเดจพระเจาอยหวอยางเอาจรงเอาจง โดยประกาศเปนนโยบายรฐบาลและเผยแพรตอนานาประเทศ

ผานโครงการพฒนาแหงสหประชาชาต158 รองนายกรฐมนตรและรฐมนตรวาการกระทรวงอตสาห-

กรรม นายโฆษต ปนเปยมรษฎไดตความ “เศรษฐกจพอเพยง” วา: -

“ความจรง เศรษฐกจพอเพยงกคอ การเอาคณธรรมมาใสทนนยม ซงกคอหลก ๔ ป.ของทาน

นายกรฐมนตร ประกอบดวย ๑.โปรงใส ๒.เปนธรรม ๓.ประหยด และ ๔.ประสทธภาพ” 159

ปรากฏวาคาแถลงของรฐบาลเกยวกบแนวทางปรชญาในอดมคตดงกลาวสงผลโดยไมตงใจให

นกลงทนตางชาตพากนวตกกงวลสบสนเรองแนวนโยบายเศรษฐกจของไทยชนดทรฐบาลตองสง

ผแทนตามไปชแจงหลายตอหลายครง160

157 อางจาก "สรยทธ" ยา 4 ปฏรปเพอความยงยน ช"แมว"ไมใชคนไทย”, ผจดการออนไลน, ๕ ม.ค. ๒๕๕๐, www.manager.co.th/asp-bin/mgrView.asp?NewsID=9500000026083. 158 Chris Baker, Thailand Human Development Report 2007: Sufficiency Economy and Human Development (Bangkok: United Nations Development Programme, 2007). 159 อางจาก วรนทร ตรโน, สมภาษณพเศษ “โฆสต ปนเปยมรษฎ วถ"ทนนยม"ในกรอบ "พอเพยง"”, มตชนรายวน, ๑๖ ต.ค. ๒๕๔๙, น. ๑๑. 160 สรวศ ชมศร, สมภาษณพเศษ “เศรษฐกจพอเพยงเปน ‘ปรชญา’ ไมใช ‘ทฤษฎ’”, มตชนรายวน, ๒๖ ก.พ. ๒๕๕๐, น. ๑๑.

99

อยางไรกตาม การสรางเศรษฐกจทางเลอกตามหลกปรชญาทวานใหอยรอดยงยนนอกเหนอไป

จากวถทางทนนยมตลาดไรคณธรรมกยงไมบงเกดผลจรง

๗) จากขอสงเกตประการตาง ๆ ขางตน อนาคตการเมองไทยจะออกมาเปนเชนใดบาง?

อาจพอสรปไดวา ในทสด ประเทศไทยคงจะลงเอยโดยมรฐบาลจากการเลอกตง

-แตดวยนายกรฐมนตรทออนแอกวาเดม

-วฒสภาทกงหนงมาจากการสรรหา

-สภาผแทนราษฎรจากการเลอกตงแบบรวมเขตเรยงเบอรทแตกแยกเปนมงเลกมงนอย

-และระบบพรรคการเมองแบบหลายพรรคทออนแอ 161

กลาวโดยสรปกคอมนจะเปนระบอบเลอกตงธปไตยภายใตพระราชอานาจนา ทซงทหาร,

ตลาการ, และเครอขายขาราชบรพาร – หรอนยหนงชนชนนาผเปยมลนดวยความเปนไทยและคณธรรม

ทไมไดมาจากการเลอกตง –รบบทเปนผพทกษ/แกไขหรอตลาการ/กรรมการคอยกากบชกใยอยหลง

ฉาก

หากถามวาระบอบดงกลาวนใชประชาธปไตยหรอไม? คาตอบยอมขนอยกบคานยาม กลาวคอ

หากเรานยาม “ประชาธปไตย” วาหมายถงเพยงแครฐบาลจากการเลอกตง มนกยอมใช

161 ดคาอภปรายและใหสมภาษณของรองประธานคณะกรรมาธการยกรางรฐธรรมนญ ๒ ทานทสอแนวโนมดงกลาวและสะทอนเจตคตอนแรงกลาทอยเบองหลงไดใน สรวศ ชมศร และอรน เจยจนทรพงษ, สมภาษณพเศษ “ถอดรหสใจ "จรญ ภกดธนากล" ถอดความ "ประธานาธบดแบบลบๆ"”, มตชนรายวน, ๕ ก.พ. ๒๕๕๐, น. ๑๑; ภมรศร ไพบลยรวมศลป, “"จรญ ภกดธนากล" แจงสเบยปมรอน"รธน."”, มตชนรายวน, ๓๐ เม.ย. ๒๕๕๐, น. ๑๑; “‘วชา’ ยกดารสพระมหากษตรยไวใจศาล ทานจะประณามหรอ”, ประชาไทออนไลน, ๒๗ เม.ย. ๒๕๕๐, www. prachatai.com/05web/th/home/page2.php?mod=mod_ptcms&ContentID=7866&SystemModuleKey=HilightNews&SystemLanguage=Thai.

100

แตถาหากเรายดถอนยาม “ประชาธปไตย” ตามจตวญญาณของมนในตนตารบปรชญา

การเมองกรกสมยคลาสสก ซงศาสตราจารยกตตคณ Jacques Rancière (จาค รองซแอร, ค.ศ. ๑๙๔๐

– ปจจบน) แหงคณะปรชญา มหาวทยาลยปารสท ๘ ชาวฝรงเศส สรปไววาหมายถง: -

“การปกครอง...ของผไมมคณสมบตจะปกครอง” (“le gouvernement…de ceux qui n’ont

pas de titres à gouverner”) 162 หรอนยหนง การปกครองของใครกได - ไมวาจะมชาตตระกล เพศ ศาสนา เชอชาต ภาษา

วฒนธรรม ฐานะชนชน คณวฒทางการศกษา คณธรรมจรยธรรม ลทธความเชอ ฯลฯ อนใดกได - ก

ลวนสามารถจะเปนใหญและรวมสวนใชอานาจปกครองไดทงสน

อนเปนนยาม“ประชาธปไตย” ทยดความเสมอภาคเปนรากฐานทแทและถอการมองตางมม

เปนบคลกลกษณะประจาระบอบแลวไซร,

ประเทศไทยแหงความสมานฉนทและการวาอะไรวาตามกน - ทซงคนไทยบางคนมความเปน

ไทยมากกวา, เปนคนดมศลธรรมยงกวาและดงนนจงมความเสมอภาคเทาเทยมกนนอยกวาคนไทยคน

อน – กคงไมใช “ประชาธปไตย” มไยวาจะเรยกขานตนเองวากระไรกตาม

และเบองหนากระแสคลนทนนยมโลกาภวตนทเชยวกรากกระหนาซด เหนจะมแตระบอบ

ประชาธปไตยอนเสมอภาคเทาเทยมกนเทานนทพอมโอกาสจะรบมอ จดการและเอาตวรอดจากมนได

บาง

162 อางจาก Jacques Rancière, “La Haine de la démocratie – Chroniques des temps consensuels II”, Multitudes, 8 January 2006, multitudes.samizdat.net/article2255.html.