ชนมธยมศกษาป

ท ๓

พระพทธศาสนากลมสาระการเรยนรสงคมศกษา

ศาสนา และวฒนธรรม

คำาแนะนำาในการใช PowerPoint

กดปม Slide Show ทแถบดานบนหรอดานลางกดปม Esc ยกเลกคำาสงหรอออกจาก Slide Show

-

-

กดปมลกศรหรอคลกสวนใดในหนา Slide เพอเลอนไปหนาถดไป

-

PowerPoint น เหมาะสำาหรบคอมพวเตอรทใชโปรแกรม Microsoft Office 2010 การใชเวอรชนอนๆ หรอ เวอรชนทตำากวา คณสมบตบางอยางอาจทำางานไมสมบรณ

กดปมน กลบไปหนาสารบญ (Contents)

กดปมน ฟงคลปเสยง (Audio Clip)[การกดปม ตองกดใหโดนรปลำาโพง เพราะถาคลกไปโดนแถบเลอนชวงการฟง อาจทำาใหเสยงไมไดเรมตนทจดเรมตน]

คำาแนะนำาในการใช PowerPoint

สารบญหนวยการเรยน

รท ๑หนวยการเรยน

รท ๓หนวยการเรยน

รท ๔หนวยการเรยน

รท ๕

หนวยการเรยน

รท ๒

ประวตและความสำาคญของพระพทธศาสนา

หลกธรรมทางพระพทธศาสนา

พทธประวต พทธสาวก ศาสนกชนตวอยาง และชาดก

พระไตรปฎกและพทธศาสนสภาษต

หนาทชาวพทธและมารยาทชาวพทธหนวยการเรยน

รท ๖หนวยการเรยน

รท ๘

วนสำาคญทางพระพทธศาสนาและศาสนพธการบรหารจตและการเจรญปญญาพระพทธศาสนากบการแกปญหาและการพฒนาหนวยการเรยน

รท ๙ศาสนากบการอยรวมกนในประเทศไทย

หนวยการเรยน

รท ๗

นบตงแตสมยพทธกาล พระพทธศาสนาไดเผยแผจากชมพทวปไปสดนแดนตางๆ โดยหลกธรรมคำาสอนของพระพทธศาสนาไดรบการยอมรบวาเปนหลกสากล ไมแบงแยกเชอชาต สผว ถาชนใดมความเชอมนศรทธาและปฏบตตามหลกคำาสอนแลว กยอมจะเขาถงความสขทแทจรงของชวตไดเชนกน หลกธรรมคำาสอนของ

พระพทธศาสนา นอกจากสอนเนนเรองการพฒนาตนแลว ยงสอนใหรจกการสรางประโยชนสขใหแกผอน ขณะเดยวกนกยงมสวนชวยสรางสรรคอารยธรรมและสรางความสขใหแกโลกอกดวย

หนวยการเรยนรท ประวตและความสำาคญของพระพทธศาสนา๑

๑. การเผยแผพระพทธศาสนา

การเผยแผในสมยโบราณ

การเผยแผดวยการแสดงธรรมหรอการเทศน

การเผยแผดวยการศกษาและการปฏบตธรรม

สถาบนพระมหากษตรยเปนศนยกลางในการเผยแผ

การเผยแผในสมยปจจบน

การเผยแผดวยการแสดงธรรมหรอการเทศน

การเผยแผผานองคกรทางพระพทธศาสนา

การเผยแผดวยการปฏบตธรรม

การเผยแผผานสอเทคโนโลย

๒. การเผยแผและการนบถอพระพทธศาสนาในประเทศตางๆ ทวโลก

ในพทธศตวรรษท ๓ ในสมยพระเจาอโศก มหาราช ภายหลงการทำาสงคายนาครงท ๓ พระองคไดสง สมณทต ๙ สาย ออกไปเผยแผพระพทธศาสนายงนานา ประเทศ โดยเฉพาะอยางยงดนแดนใกลเคยงกบ

ชมพทวป จากจดเรมตนนเองทำาใหพระพทธศาสนา แผขยายไปทวทกภมภาคของโลก

การเผยแผและการนบถอพระพทธศาสนาในทวปเอเชย

ประเทศอนเดย • เปนดนแดนแหง

พทธมาตภม ซงเปนสถานทประสตของพระพทธเจา

• มการเสอมถอยของพระพทธศาสนาเมอประมาณพทธศตวรรษ ท ๑๗

• ไดกลบมาเจรญรงเรองอกครงในสมยการกอบกเอกราช ผฟ นฟพระพทธศาสนาคนสำาคญ เชน เซอร อเลกซานเดอร คนนงแฮม เซอร เอดวน อารโนลด ดร.อมเบดการ

พระพทธเมตตาทมหาสถปพทธคยาในอนเดย แสดงถงการฟ นฟพระพทธศาสนาในมาตภมใหรงเรองอกครง

ประเทศศรลงกา • พระพทธศาสนาเรม

เขาส ศรลงกาประมาณ พ.ศ. ๒๓๖-๒๘๗

• สมยพระเจาเทวานมปยตสสะ ทรงประกาศใหพระพทธศาสนาเปนศาสนาประจำาชาตสบมาถงปจจบน

• พระพทธศาสนาในศรลงกามความรงเรองและเสอมถอยโดยเปลยนแปลงไปตามอำานาจการปกครอง มชวงหนงท ศรลงกาสงทตมาขอพระสงฆไทยไปบวช ใหกลบตรชาวศรลงกา

วด Dambulla ประเทศศรลงกา

ประเทศเนปาล • ในอดตเนปาลเปน

ดนแดนสวนหนงของอนเดย และเปนสถานทตงของสวนลมพนวน สถานทประสตของพระพทธเจา

• ในยคแรกพระพทธศาสนา เถรวาทรงเรองมาก ตอมาเสอมถอยลง ทำาใหพระพทธศาสนามหายาน นกายตนตระซงผสมกบความเชอพนเมองเจรญขนมาแทน

• ปจจบนพระพทธศาสนานกายเถรวาทไดรบการฟ นฟ โดยไทยเปนกำาลงสำาคญในการฟ นฟพระพทธศาสนาเถรวาท

วดเจดยโพธนาถ หรอพทธนาถ มรดกโลก ประเทศเนปาล เปนเจดยทใหญทสดในเนปาล บนเจดยมดวงตาเหนธรรมของพระพทธเจาทงสทศ

ประเทศภฏาน • พระพทธศาสนาเขาส

ภฏานราว พ.ศ. ๘๐๐-๑๒๐๐ โดยเปนนกายวชรยาน และไดเปนศาสนาประจำาชาตภฏาน

• ในราว พ.ศ. ๑๗๖๓ ไดมการกอตงนกายดรกปะกคยขน จนถงยคของทาน งาวงนมเยล ไดสรางพนาคาซองเปนสถานทประกอบพธกรรมสำาคญ เชน พธสถาปนาสมเดจพระสงฆราช

• ชาวภฏานนบวามความศรทธาและยดมนในพระพทธศาสนามาก

วดทกซง หรอรงเสอ เปนทเคารพสกการะยงของ ชาวพทธในภฏาน

เขตปกครองตนเองทเบต • พระพทธศาสนาใน

ทเบตเปนมหายานแบบวชรยาน • พระพทธศาสนาจาก

อนเดยเขาสทเบตในพทธศตวรรษท ๑๒ หลงจากนนกษตรยทเบตไดทรงใหการอปถมภเปนอยางด

• กอนจะรวมเขาเปนดนแดนสวนหนงของจน พระพทธศาสนาถกแบงออกเปน ๔ นกาย โดยนกายเคลกปะเปนทนบถอแพรหลายทสด พระสงฆในนกายนเรยกวา ลามะ สวนผนำาสงสดในการปกครอง เรยกวา องคดาไลลามะ

พระราชวงโปตาลา ตงอยบนทราบสงทเบต

ประเทศจน • จนเรมยอมรบ

พระพทธศาสนาในสมยราชวงศฮน

• พระพทธศาสนาเจรญสงสดในสมยราชวงศถงเพราะไดรบการสนบสนนจากจกรพรรด จากนนกเจรญสงสดในบางสมยและเสอมสดในบางชวงเวลา

• ในชวงทจนปกครองดวยระบอบคอมมวนสต พระพทธศาสนาไดรบผลกระทบมาก ภายหลงตอมากไดรบการฟ นฟใหกลบมาดดงทเปนอยในปจจบน

พระถงซำาจง หรอพระเสวยนจง โดยสมยราชวงศถงไดเดนทางไปศกษาพระธรรมทอนเดย และอญเชญพระไตรปฎกกลบมาจน และแปลเปนภาษาจน

ประเทศเกาหล • ชวงแรกชาวเกาหล

นบถอศาสนาชามาน ตอมาภายหลงจงนบถอพระพทธศาสนาโดยจนและอนเดยนำามาเผยแผ

• เมอราชวงศลหรอราชวงศโชซอนเขามามอำานาจไดสนบสนนใหลทธขงจอเปนศาสนาประจำาชาต พระพทธศาสนาจงเสอมโทรมลง

• เมอเกาหลอยใตการปกครองของญปน พระพทธศาสนาไดรบการฟ นฟ จนกระทงเกาหลถกแบงออกเปน ๒ ประเทศ พระพทธศาสนาจงรงเรองเฉพาะในเกาหลใต

พระพทธรปหนแกะสลกในวดถำาชอคกรม เมอง คยองจ ประเทศเกาหลใต

ประเทศญปน • พระพทธศาสนาใน

ญปนเรมตนขนในชวงพทธศตวรรษท ๑๑-๑๓ และเจรญรงเรองขนตามลำาดบ โดยเรมนบถอในหมชนชนสงกอนแลวคอยแพรหลายไปสประชาชน

• ในปลายพทธศตวรรษท ๑๔ พระพทธศาสนาแบงเปน ๓ นกายหลก และเปนทนบถอกนมาจนถงปจจบน ไดแก นกายโจโดหรอสขาวด นกายเซน และนกาย นชเรน

พระพทธรปไดบทซทวดโทได ประเทศญปน แสดงถงแรงศรทธาของชาวญปนทมตอพระพทธศาสนา

การเผยแผและการนบถอพระพทธศาสนาในทวปยโรป

ประเทศองกฤษ • การเผยแผพระพทธ

ศาสนาเรมขนใน พ.ศ. ๒๓๙๓ เมอสเปนเซอร อารด ไดพมพหนงสอชอ ศาสนจกรแหงบรพาทศออกเผยแพร

• ใน พ.ศ. ๒๔๒๒ เซอร เอดวน อารโนลด ไดเขยนประทปแหงเอเชย ทำาใหไดรบความสนใจจากชาวองกฤษมาก

• ตอมาองคกรทางพระพทธศาสนาไดเปนศนยกลางในการเผยแผ จนเกดวดพทธจำานวนมาก

วดพทธปทปในกรงลอนดอน ประเทศองกฤษ

ประเทศเยอรมน • ใน พ.ศ. ๒๔๖๔

ดร.คารล ไซเกนสตคเกอร ไดกอตงพทธสมาคมเยอรมนขน แตตอมาพระพทธศาสนาเสอมลงในยคทนาซเรองอำานาจ

• หลงสงครามโลกครงท ๒ สนสด ไดมการฟ นฟพระพทธศาสนาโดยกลมเอกชนรวมกบพระสงฆจากญปน ไทย ศรลงกา และทเบต มการจดพมพหนงสอเผยแผพระพทธศาสนา และแปลเปนภาษาตางๆ รวมทงภาษาไทย

วดธรรมบารม เมองดอรทมนด ประเทศเยอรมน

ประเทศฝรงเศส • การเผยแผพระพทธ

ศาสนา เรมขนโดยกลมพทธศาสนกชนชาวฝรงเศส นำาโดย น.ส. คอนสแตนต ลอนสเบอรร ไดรวมกนกอตงพทธสมาคมขนภายใตชอ เล ซามด บดดสเม ในนครปารส มการจดกจกรรม ออกวารสาร รวมทงนมนตพระสงฆจากไทย พมา ลาว ไปแสดงธรรมและฝกสมาธวปสสนา

• ปจจบนการเผยแผพระพทธศาสนาไมรงเรองมากนก

วดธรรมปทป ตงอยชานเมองปารส ประเทศฝรงเศส

ประเทศรสเซย • พระพทธศาสนาเขาส

สหภาพโซเวยตในอดต ตงแตเมอครงตกอยใตการปกครองของมองโกลแตไมแพรหลายมากนก

• ภายหลงสงครามโลกครงท ๑ มกลมบคคล เชน มาดามเซอรบาตรสก มร. โอเบอรมลเลอร พยายามนำาพระพทธศาสนาเขาไปเผยแผผานกลมปญญาชนชาวรสเซย

• ปจจบนพทธศาสนกชนไดกระจายไปอยในประเทศตางๆ ทแยกออกมาจากสหภาพโซเวยต

การฝกปฏบตธรรมในวดอภธรรมพทธวหาร นครเซนตปเตอรสเบรก ประเทศรสเซย

ประเทศเนเธอรแลนด • พระพทธศาสนา

เผยแผเขามาผานการคาโดยพอคาชาวดตชและชาวพนเมองจากอนโดนเซยและศรลงกา แตผนบถอมนอย

• ใน พ.ศ. ๒๔๙๘ ชาวพทธในกรงเฮกไดฟ นฟชมรมชาวพทธขน

• ใน พ.ศ. ๒๕๐๘ มการกอตงกลมพทธศาสนศกษาขนในกรงเฮก และ พ.ศ. ๒๕๑๒ มการจดตงพทธสมาคมแหงใหมขน

วดพทธบารมเนเธอรแลนด

การเผยแผและการนบถอพระพทธศาสนาในทวปอเมรกาเหนอ

• ภายหลงสงครามโลกครงท ๒ มชาวเอเชยอพยพเขามาในสหรฐอเมรกาและแคนาดาเพมมากขน และไดเผยแผพระพทธศาสนาดวย

• ใน พ.ศ. ๒๔๔๘ ชาวพทธญปนไดสรางวดนกายสขาวดทซานฟรานซสโก ตอมามการกอตงสมาคมพระพทธศาสนาแหงอเมรกา รวมทงมหาวทยาลยพทธธรรมขน

• ปจจบนมวดไทยในสหรฐอเมรกาและแคนาดาหลายแหง

วดนวยอรกธมมาราม สหรฐอเมรกา

การเผยแผและการนบถอพระพทธศาสนาในทวปอเมรกาใต

• สวนมากเปนการนบถอของ ผอพยพยายถนฐานจากทวปเอเชยเขาไป ทำามาหากนในประเทศตางๆ ในทวปอเมรกาใต โดยเฉพาะชาวจน ญปน โดยมการจดตงองคกรทางพระพทธศาสนาเปนจำานวนมาก

• การนบถอพระพทธศาสนายงคงจำากดในหมชาวเอเชย สวนชาวพนเมองนบถอกนนอย

ชาวญปนทเขาไปตงถนฐานในประเทศบราซลไดสรางวดพทธขน

การเผยแผและการนบถอพระพทธศาสนาในทวปออสเตรเลย

วดพทธรงส (แอนนนเดล) นครซดนย ประเทศออสเตรเลย

ประเทศออสเตรเลย • ใน พ.ศ. ๒๔๕๓ พระ

ศาสนธชะ (มร.อ.สตเวนสน) พระภกษชาวองกฤษไดเดนทางไปเผยแผพระพทธศาสนาในออสเตรเลย

• ใน พ.ศ. ๒๔๙๖ มการจดตงพทธสมาคมขนในรฐควนสแลนด นวเซาทเวลส และวกตอเรย และมการตงองคกรทางพระพทธศาสนาอกหลายแหง

• ปจจบนการเผยแผพระพทธศาสนาในออสเตรเลยเปนไปดวยด

วดพทธสามคค เมองไครสตเชรช ประเทศนวซแลนด

ประเทศนวซแลนด • การเผยแผพระพทธ

ศาสนา สวนใหญเปนการดำาเนนการโดยพระสงฆชาวองกฤษ ทเบต ญปน และไทย โดยการสนบสนนของพทธสมาคมแหงเมองโอกแลนด

• ปจจบนแมวาการนบถอพระพทธศาสนาจำากดเฉพาะในเมองใหญ เชน เวลลงตน ไครสตเชรช เปนตน แตประชาชนกหนมาสนใจศกษาหลกคำาสอนและอปถมภบำารงวดมากขน

การเผยแผและการนบถอพระพทธศาสนาในทวปแอฟรกา

วดไทยโยฮนเนสเบรก ประเทศแอฟรกาใต

• รองรอยการเผยแผพระพทธศาสนาพอมอยบางในประเทศอยปตและเคนยา แตเปนแบบไมเปนทางการ

• ในอยปต พระพทธศาสนา เขาไปพรอมกบชาวญปน เกาหล ไทย ศรลงกา อนเดย ซงเดนทางไปศกษา ทำางาน และทองเทยว

• ในเคนยา ไดมการกอตงชมรมชาวพทธ และมการนมนตพระสงฆจากจน ญปน ไทย เดนทางไปแลกเปลยนและเผยแผพระพทธศาสนาบาง

พระพทธศาสนาในฐานะทชวยสรางสรรคอารยธรรมใหแกโลก

๓. ความสำาคญของพระพทธศาสนา

ดานการปกครอง

• พระพทธศาสนามหลกคำาสอนสำาหรบพระมหากษตรยเพอใหเปนผนำาทด มคณธรรม ไดแก ทศพธราชธรรม จกรวรรดวตร

การปกครอง

ระบอบ ราชาธป

ไตย

• พระพทธศาสนามหลกอปรหานยธรรมเพอประยกตใชในการปกครอง เชน หมนประชมกนเนองนตย พรอมเพรยงกนประชม เปนตน

การปกครอง

ระบอบ สามคคธรร

ม

ดานการจดระเบยบสงคมพระพทธศาสนาสอนหลกธรรมเพอความเจรญมนคงแหงสถาบนทางสงคมตางๆ เชน ทศ ๖

สถาบนครอบครว

ความสมพนธระหวางบดามารดากบบตรธดา

ความสมพนธระหวางสามกบภรรยา

สถาบนสงคมความ

สมพนธระหวาง

นายจางกบลกจางความ

สมพนธระหวางมตร

กบมตร

สถาบนการศกษา

ความสมพนธ

ระหวาง คร

อาจารยกบศษย

สถาบนศาสนา

ความสมพนธระหวางพระสงฆ

กบประชาชน

ดานการสรางสรรคอารยธรรมใหแกโลก

ดานจตใจ แมวาคนเราลวนตองการปจจย ๔ เพอตอบสนองความตองการทางกาย แตกตองการแสวงหาความสขทางจตใจดวย ดงจะเหนไดวาคนพากนสนใจศกษาพระพทธศาสนาเพมขน

ดานวชาการ พระพทธศาสนามลกษณะเปนปรชญา โดยอธบายสรรพสงทงปวงดวยวธการของเหตผล ซงมหาวทยาลยชนนำาของโลกไดเปดสอนวชาพระพทธศาสนากนแพรหลาย

ดานวตถ พระพทธศาสนาไดสรางสรรคสงทเปนวตถใหเปนมรดกแกอารย-ธรรมของโลกดวย เชน พระพทธรป เจดย วด สถป ซงลวนเกดจาก แรงศรทธาในพระพทธศาสนา

พระพทธศาสนาในฐานะทชวยสรางความสงบสขใหแกโลก

• พระพทธศาสนาสอนไมใหเบยดเบยนทงตนเองและผอน• พระพทธศาสนาสอนใหมเมตตาตอกนทงตอหนาและลบหลง• พระพทธศาสนาสอนใหมความเสยสละ• พระพทธศาสนาสอนใหมความอดทน (ขนต) และไมยดมนใน

ตนเองเกนไป (อนตตา)• พระพทธศาสนาสอนใหเปนคนใจกวาง• พระพทธศาสนาสอนใหเอาชนะความชวดวยความด

หลงจากพระพทธเจาตรสรแลว กทรงมพระกรณาสงสอนสตวโลกใหปฏบตตามจนสามารถละความทกข สรางความสขแกตนเองและสรางสนตสขแกสงคม

การศกษาพทธประวต ประวตพระสาวกและชาดกตางๆ จงสะทอนวาทกอยางสำาเรจไดดวยความเพยรและสตปญญา จรยาวตรอนดงามและคณธรรมของแตละทานเปนผลจากการฝกฝนและพฒนาตนในทางทถกตองดงาม ซงชาวพทธควรดำาเนนตาม เพอประโยชนสขแกตนเองและสงคมตอไป

หนวยการเรยนรท พทธประวต พระสาวก ศาสนกชนตวอยาง และชาดก๒

๑. พทธประวต

การแสดงปฐมเทศนา หลงจากตรสร พระพทธเจา

ทรงม พระมหากรณาสงสารสตวโลก จงทรงม พระประสงคจะไปแสดงธรรมโปรด อาฬารดาบส กาลามโคตร และอททกดาบส ราม

บตร แตทานทงสองสนชพ ไปแลว จงตดสนพระทยจะไปโปรด ปญจวคคย ซงเคยรบใชพระองคขณะทรงบำาเพญ

ทกกรกรยา โดยพระองคทรงแสดงปฐมเทศนาทเรยกวา

ธมมจกกปปวตนสตร

พระพทธเจาทรงแสดงปฐมเทศนาโปรดปญจวคคย

ทรงชทางสดโตง ๒ ทางทบรรพชต

ไมพงปฏบต

ธมมจกกปปวตนสตร

ทรงแสดงทางสายกลาง คอ อรยมรรค

มองคแปดทรงแสดงอรยสจ ๔

ไดแก ทกข สมทย นโรธ

มรรค

หลงการแสดงธรรมจบลง โกณฑญญะไดดวงตาเหนธรรม และทลขอบวชเปนพระสาวกรปแรก

วเคราะหพทธประวต ตอน แสดงปฐมเทศนา• เมอพระพทธเจาทรงมพระดำารจะไมเสดจไปสอนใครชวขณะจตหนง ทาวสหมบดพรหม ไดมาอญเชญใหทรงเสดจไปสอน พระพทธองคจงทรงเปรยบเทยบกบดอกบว ๓ เหลา ทรงเหนวาสตวโลกมระดบสตปญญาจะเขาใจพระธรรม จงทรงรบคำาอาราธนา

ขอความตรงนเปนบคลาธษฐาน ถอดเปนภาษาธรรมไดวา พรหมเปนสญลกษณแทนพรหมวหารธรรมอนมเมตตากรณาเปนหลก การททาวสหมบดพรหมมาเชญ หมายถง

พระพทธองคทรงมพระมหากรณาสงสารสตวโลกทตกอยในหวงทกข จงตดสนพระทยเสดจออกไปโปรด

• การทพระพทธองคทรงมงมนทจะไปสอนปญจวคคยใหได เนองจากเหตผลทวา

• เหตทพระธรรมเทศนานมชอวา ธมมจกกปปวตนสตร

ทรงตองการแกความเขาใจผดของปญจวคคยใหเขาใจแจมแจงวา การทรมานตวเองดวยการอดอาหารมใชทางบรรล

มรรคผล อรยมรรคมองคแปดเทานนทจะทำาใหบรรลนพพานได และทรงตองการสกขพยานแหงการตรสร

เปนการเปรยบเทยบกบทางโลก ทมหาราชผยงใหญจะทำาพธอศวเมธปลอยมาไปยงเมองตางๆ เมอมาผานไปเมองใด ถาเจาเมองเกรงบารมจะยอมสยบเปนเมองขน แตถาไมยอมก

จะฆามานน และมหาราชจะยกทพไปปราบ ลอรถศกของมหาราชผานไปในทศทางใด กยากทใครจะตานทานได เมอพระพทธองคทรงแสดงอรยสจ ๔ เทากบทรงหมนกงลอ

แหงธรรมทไมมใครคดคานได

โอวาทปาฏโมกข

ในวนเพญเดอน ๓ พระสงฆจำานวน ๑,๒๕๐ รป ไดมาเฝาพระพทธเจาทวดพระเวฬวนโดยมไดนดหมายกน ทานเหลานนเปนเอหภกข (พระสงฆทพระพทธเจาประทานอปสมบทให) เปนพระอรหนต พระพทธเจาจงทรงแสดง โอวาทปาฏโมกข

พระพทธเจาทรงแสดงโอวาทปาฏโมกขในวนเพญเดอน ๓

โอวาทปาฏโมกข : หวใจพระพทธศาสนา

• ทรงแสดงอดมการณของพระพทธศาสนา คอ พระนพพาน

• ทรงแสดงหลกการทวไปของพระพทธศาสนา ๓ ประการ ไดแก การไมทำาความชวทงปวง การทำาความดใหพรอม และการทำาจตของตนใหผองแผว

• ทรงแสดงวธการเผยแผพระพทธศาสนาโดยเนน ไมวารายผอน ใชขนตธรรม

• ทรงตรสถงคณสมบตของผเผยแผพระพทธศาสนา

วเคราะหพทธประวต ตอนโอวาทปาฏโมกข• เพราะเหตใดภกษจำานวนมากถง ๑,๒๕๐ รป จงมาประชมกนในวนน และมาโดยมได นดหมายกนมากอนจรงหรอ

พระพทธองคทรงสงภกษเหลานนไปประกาศพระพทธศาสนายงแวนแควนตางๆ เมอทำางานไดผลหรอพบ

อปสรรคใดกประสงคจะมาเฝาพระพทธองค เมอทราบวาพระพทธองคประทบอยทวดพระเวฬวน ประกอบกบตรงกบวนเพญซงมแสงสวางเหมาะสำาหรบการประชมใหญ กเปนเหตผลททำาใหตางรปตางเดนทางมาวดพระเวฬวน

โดยมไดนดหมายมากอน

• ในวนเพญเดอน ๓ พระสารบตรไดบรรลพระอรหนต จากนนไมนานพระพทธองคทรงแตงตงใหพระสารบตรและพระโมคคลลานะเปนพระอครสาวกเบองขวาและเบองซาย ทำาใหบางทานคดวาพระพทธองคทรงลำาเอยง ไมแตงตงพระผใหญรปอน

พระพทธองคทรงเหนวางานเผยแผพระพทธศาสนาเปนงานสำาคญ จงทรงมองหาบคคลทจะชวยทำางาน และทรงเหนวาทงสองทานเหมาะกบงานน เพราะพระสารบตรและพระโมคคลลานะเปนพราหมณมากอน มความเชยวชาญ

ไตรเพทด และรวธการโตเถยงหกลางกนดวยเหตผล หาใชเพราะทรงลำาเอยง

พทธประวตจากพระพทธรปปางตางๆปางมารวชย

ขณะทพระพทธองคทรงนงสมาธ อยใตตนโพธ พญาวสวตตมารไดมา ขบไลพระองค และอางวา

บลลงกเปนของตน พระพทธองคทรงแยงวาบลลงกเปนของพระองค และทรงเรยกนางวสนธราพระแมธรณ มาเปนพยาน ทนใดนนพระแมธรณได

ผดขนมาจากแผนดนและบบมวยผมบนดาลใหเกดกระแสนำาไหลทวมกองทพพญามารจนพายแพ ชาว

พทธจงสรางปางนขน

ปางลลาปางนมความเกยวโยงกบปางเสดจ ลงมาจาก

ดาวดงส กลาวคอ หลงจาก พระพทธองคเสดจขนไปจำาพรรษา ณ สวรรคชนดาวดงส แสดงธรรมโปรดพทธมารดาตลอด ๓ เดอน

แลว กเสดจ ลงมาจากดาวดงส ซงพระพทธลลานอกจากบงบอกถงความงามอนออนชอยแลว ยง

หมายถงการเคลอนไหวดวย พระมหากรณา เพอโปรดเวไนยสตวใหหลดพนจาก

ความทกข

ปางปฐมเทศนาหลงจากตรสรแลว

พระพทธเจาเสดจดำาเนนดวยพระบาทไปยงปาอสป

ตน-มฤคทายวน แขวงเมองพาราณส ทรงแสดงธมมจกกปปวตนสตรวา

ดวยอรยสจ ๔ แกปญจวคคย การแสดง

ปฐมเทศนาน เรยกอกอยางวา ทรงหมนกงลอธรรมชาต ซงเปน

เครองหมายแหงการประกาศพระพทธศาสนา

เปนครงแรก

พระประจำาวนอาทตย ปางถวายเนตรหลงตรสรใหมๆ

พระพทธเจาเสดจออกจากโคนตนพระศรมหาโพธไปทาง ทศตะวนออกเฉยงเหนอ (อสาน) ทรงทอด

พระเนตรตนพระศรมหาโพธโดยไมกระพรบพระเนตรเปนเวลา ๗ วน

เพอรำาลกถงคณประโยชนของตน พระศรมหาโพธทอำานวยชวยพระองคจนได

ตรสรเปนพระพทธเจา

พระประจำาวนจนทร ปางหามสมทร

ขณะทพระพทธเจาประทบทโรงไฟเมอคราวเสดจไป

โปรดชฎลสามพนองแลวเกดฝนตกหนก นำาหลาก

ทวมบรเวณ ทประทบอย พวกชฎลสามพนองหนขนบนทดอน สวนพระพทธเจา

มไดเสดจหน เชามาพวกชฎลสามพนองไดออกตามหาจนพบพระพทธองคทรงยนอยภายในวงลอมของนำา

ททวม

พระประจำาวนองคาร ปางไสยาสนเมอครงพระพทธเจาประทบอย ณ วดเชตวน เมองสาวตถ ครงนนอสรนทราหแสดง ความกระดางกระเดองไมยอม

ออนนอม พระพทธองคทรงมพระประสงคจะลดทฐของจอมอสร จงทรงเนรมตกายจนใหญกวา อสรนทราหจงยอม

ออนนอม

พระประจำาวนพธ (กลางวน) ปางอม

บาตรเมอครงพระพทธเจาเสดจไปโปรดพระประยรญาตกรงกบลพสด รงขนอกวนจากวนเสดจไปถงในเวลาเชา พระพทธองคกทรงบาตรพาภกษสงฆออกไปโปรดสตว เสดจ

พทธดำาเนนไปตามถนนในกรงกบลพสด

พระประจำาวนพธ (กลางคน) ปางปาล

ไลยกเมอครงพระภกษเมองโกสมพทะเลาะกนขนานใหญ

พระพทธองคเสดจไปหามปราม แตไมมใครฟง

พระองคจงเสดจหลกไปประทบอยในปาโดยมพญาชางปาลไลยกะและลงคอย

ปรนนบต

พระประจำาวนพฤหสบด ปางสมาธ

ภายหลงจากทรงกำาราบพญามารลงไดแลว

พระองคจงไดตงพระทยเจรญสมาธจนไดญาณขน

ตางๆ และในทสด กไดบรรลอนตรสมมาสมโพธญาณ

ตรสรเปนพระสมมาสมพทธเจา ในเวลาเชาตรของวน

เพญขน ๑๕ คำา เดอน ๖ (วนวสาขบชา)

พระประจำาวนศกร ปางรำาพง

เมอพระพทธองคทรงรำาพงถงธรรมะทตรสรวามความลกซงคมภรภาพ ยากท คนทวไปจะเขาใจได กทรงรสกออนพระทยในการออกไป

โปรดสตว แตเมอทาวสหมบดพรหมมาทลอญเชญ

จงทรงตดสนพระทยไปเทศนาสงสอนประชาชน

พระประจำาวนเสาร ปางนาคปรก

เมอครงพระพทธเจาประทบใตตนจก (มจลนท) บงเอญ

ในชวงนนมฝนตกพรำาๆ ตลอด ๗ วน พญานาค

มจลนท ไดเลอยมาทำาขนดลอมพระวรกายของ

พระพทธองค ๗ ชนแลวแผพงพานปกไวในเบองบน

เหมอนกนฉตร ดวยประสงคจะกำาบงลมฝนมให

ตอง พระวรกาย

พระอญญาโกณฑญญะ

๒. ประวตพทธสาวก พทธสาวกา

• เดมชอ โกณฑญญะ เกดในสกลพราหมณ

• เปนพราหมณทมาทำานายพระลกษณะของเจาชายสทธตถะหลงประสต ๕ วน โดยทำานายวา เจาชายนอยนตอไปจะ“เสดจ ออกผนวชและไดเปนศาสดาเอกของโลกแนนอน”

• ภายหลงเมอพระพทธเจาตรสรแลว โกณฑญญะไดฟงธรรมจนไดธรรมจกษ และทลขออปสมบทเปนพระสงฆรปแรก ในพระพทธศาสนา

โกณฑญญะทำานายพระลกษณะของเจาชายสทธตถะ

คณธรรมทควรถอเปนแบบอยาง• เปนผมประสบการณมาก• เปนคนสนโดษ• ทำาตนเปนแบบอยางทดในดานความประพฤต• เปนผเหนการณไกล

พระนางมหาปชาบดโคตมเถร

• เปนพระนานางของพระพทธเจา และตอมาไดเปนผเลยงดเจาชายสทธตถะ

• เมอพระพทธเจาเสดจเมองเวสาล พระนางมหาปชาบดโคตมและนางสากยานจำานวนมากไดปลงพระเกศา หมผากาสายะเพอทลขอบวช พระพทธเจาทรงวางครธรรม ๘ ประการสำาหรบสตรผจะเขามาบวช

• ไดผนวชเปนภกษณรปแรกในพระพทธศาสนา

พระนางมหาปชาบดโคตมทรงเลยงดเจาชายสทธตถะ

คณธรรมทควรถอเปนแบบอยาง• เปนผมความตงใจแนวแน• เปนผมความอดทนสง• เปนผมคารวธรรมยง

พระเขมาเถร

• เปนพระราชธดาของพระเจาสาคละแหง สาคลนคร ในมททรฐ ตอมาไดเปนมเหสของพระเจาพมพสาร

• ระยะแรกมไดฝกใฝในพระพทธศาสนาและทรงหลงใหลในพระรปสมบตของตนเอง จงไมยอมเขาเฝาพระพทธเจา

• พระเจาพมพสารทรงหาอบายโดยใหกวแตงชมความงามของพระวหารเวฬวน จนในทสดพระนางไดฟงธรรมจากพระพทธเจา จากนนทลขอบวชและบรรลพระอรหนต

พระนางเขมาทรงมความหลงใหลใน รปโฉมของตนเอง

คณธรรมทควรถอเปนแบบอยาง• เปนผมปญญามาก และไดเปนพระอครสาวกา เบองขวาฝายภกษณ• เปนผมปฏภาณ

พระเจาปเสนทโกศล

• เปนพระราชโอรสของพระเจาโกศล เมองสาวตถ แควนโกศล

• เปนศษยในสำานกทศาปาโมกข เมองตกศลา รวมกบเจาชายมหาลจฉวแหงแควนวชชและพนธละเสนาบดแหงนครกสนารา

• แตกอนนบถอนกบวชนอกพระพทธศาสนา ตอมานบถอพระพทธศาสนา เพราะเหน จรยวตรอนงดงามของพระสงฆ ทรงฝกใฝในพระพทธศาสนา ภายหลงถกอำามาตยกบฏ และตอมากเสดจสวรรคต

พระเจาปเสนทโกศลทรงถวายความเคารพพระพทธเจาอยางนอบนอม

คณธรรมทควรถอเปนแบบอยาง• ทรงมนคงในพระรตนตรย• ทรงรกษาความมนคงของพระพทธศาสนา• ทรงมพระทยกวาง ยอมรบความคดเหนของคนอน• ทรงยอมรบความคดและพรอมจะแกไข

หมอมเจาหญงพนพศมย ดศกล

๓. ศาสนกชนตวอยาง

• เปนพระธดาในสมเดจฯ กรมพระยาดำารง ราชานภาพ และหมอมเฉอย

• ทรงสนพระทยในพระพทธศาสนา และมพระกรณยกจดานพระพทธศาสนา เชน ทรงบรรยายหลกธรรมทางพระพทธศาสนา ทรงเปนกรรมการบรหารพทธสมาคมแหงประเทศไทย ทรงเปนประธานองคการ พทธศาสนกสมพนธแหงโลก ทรงนพนธหนงสอ ศาสนคณ สอนพระพทธศาสนาสำาหรบเยาวชน

หมอมเจาหญงพนพศมย ดศกล

คณธรรมทควรถอเปนแบบอยาง• ทรงเปนอบาสกาทเครงครด• ทรงเปนพหสต• ทรงเปนแบบอยางของพลเมองด

ศาสตราจารยสญญา ธรรมศกด

• เปนบตรของมหาอำามาตยตร พระยาธรรมสารเวทยวเศษภกด ศรสตยาวตตาพรยพาหะ (ทองด ธรรมศกด) กบคณหญงชน ธรรมศกด

• ดานราชการไดเขารบราชการในกระทรวงยตธรรม หลงเกษยณอายราชการ ไดดำารงตำาแหนงองคมนตร และอนๆ

• ดานศาสนา ไดดำารงตำาแหนงนายกพทธสมาคมแหงประเทศไทย และเปนประธานองคการพทธศาสนกสมพนธแหงโลก

ศาสตราจารยสญญา ธรรมศกด

คณธรรมทควรถอเปนแบบอยาง• เปนผใฝรใฝศกษา• เปนผมความกตญญกตเวท• เปนผมความซอสตยสจรต• เปนผใฝธรรม• เปนผจงรกภกดตอสถาบนพระมหากษตรย

นนทวสาลชาดก

๔. ชาดก

• สมยหนง พระพทธเจาประทบอยวดพระเชตวน เมองสาวตถ ทรงปรารภการพดเสยดแทงใหเจบใจของพวกภกษฉพพคคย โดยทรงเลานทานวา...กาลครงหนงนานมาแลวทเมองตกศลา พระโพธสตวเกดเปนโคนามวา นนทวสาล มรปรางสวยงาม มพละกำาลงมาก มพราหมณคนหนงไดเลยงและรกโคนนเหมอนลกชาย โคนนคดจะตอบแทนบญคณ จงใหพราหมณไปทาพนนกบเศรษฐโควนทะวา โคของเราสามารถลากเกวยนทผกตดกนถงหนงรอยเลมได ใหพนนดวยเงนหนงพนกหาปณะ พราหมณจงทำาตามทโคบอก     

ในวนเดมพน พราหมณไดขนไปนงบนเกวยน เงอปะฏกขนพรอมกบตวาดโคดวย คำาหยาบ เมอโคนนทวสาลไดยนกคดนอยใจ จงยนนงไมเคลอนไหว ทำาใหพราหมณตองเสยพนน แลวกเขาไปนอนเศราโศกเสยใจอยในบาน สวนโคนนทวสาลเหนพราหมณเศราโศกเสยใจจงเขาไปปลอบและบอกใหพราหมณกลาวดวยถอยคำาไพเราะ และใหไปทาพนนใหม พราหมณจงทำาตามคำาแนะนำา โคนนทวสาลไดยนคำาไพเราะจงทำาตาม ทำาใหพราหมณชนะพนน

คตธรรมของชาดกเรองน• คนพดคำาหยาบยอมทำาใหตนเดอดรอน ดงนนไมควร พดคำาหยาบ เพราะคำาหยาบไมเปนทพอใจของใครๆ• คนทพดจาไพเราะออนหวานยอมยงประโยชนใหสำาเรจ ดงนน คนเราควรเปลงวาจาทไพเราะออนหวาน เพราะ วาจาทไพเราะออนหวานเปนทพอใจของใครๆ

สวณณหงสชาดก

• ครงหนง พระพทธเจาประทบอยวดพระเชตวน เมองสาวตถ ทรงปรารภเรองภกษณชอ ถลนนทา ผไมรจกประมาณในการบรโภคกระเทยม สรางความเดอดรอนใหชาวบาน จงทรงนำานทานมาเลาเปนสาธก วา...กาลครงหนงนานมาแลว พระโพธสตวเกดในตระกล

พราหมณ มภรรยา และบตร ๓ คน ตอมาพราหมณสนชวตลงไปเกดเปนหงสทอง สวนภรรยาและลกยากจนลง ดวยความสงสาร พญาหงสทองจงบนไปทบานนางพราหมณและสลดขนทองคำาใหวนละขน เพอนำาไปขาย ครอบครวจงมความเปนอยดขน แตดวยความโลภ นางพราหมณไดจบพญาหงสทองถอนขนจนหมด ขนทองคำาจงกลายเปนขนนกธรรมดา เพราะพญาหงสทองไมไดเตมใจให นางพราหมณเลยงพญาหงสทองจนขนงอกขนเตมตว พญาหงสทองกหนไป

คตธรรมของชาดกเรองน• โลภนกมกลาภหาย ดงทพระพทธองคไดตรสพระ คาถาวา "บคคลควรยนดเทาทไดทม เพราะความโลภ เกนประมาณเปนความชวแท นางพราหมณจบพญา หงสทองถอนขน จงเสอมจากทองคำา “

พระพทธศาสนามองคประกอบสำาคญ ๓ ประการ คอ พระพทธ พระธรรม และพระสงฆ พระพทธเจาทรงคนพบหลกธรรมซงเปนความจรงอนประเสรฐ โดยมพระสงฆเปนผสบทอดและเผยแผหลกธรรมคำาสอน จงกลาวไดวาพระธรรมเปนองคประกอบสำาคญของพระพทธศาสนา นนคอ พระธรรมเปนตวแทนของพระพทธเจานนเอง ดงนน พทธศาสนกชนจงควรศกษาหลกธรรมคำาสอนของพระพทธศาสนาใหเขาใจอยางถองแท เพอใหสามารถนำาไปเปนแนวทางในการประพฤตปฏบตไดอยางถกตอง อนจะเปนประโยชนตอตนเองและสงคมสวนรวม

หนวยการเรยนรท หลกธรรมทางพระพทธศาสนา๓

๑. พระรตนตรย

สงฆคณ ๙• สปฏปนโน : เปนผปฏบตด• อชปฏปนโน : เปนผปฏบต

ตรง• ญายปฏปนโน : เปนผปฏบต

เปนธรรม• สามจปฏปนโน : เปนผปฏบต

สมควร• อาหเนยโย : เปนผควรแก

ของคำานบ• ปาหเนยโย : เปนผควรแก

ของตอนรบ• ทกขเณยโย : เปนผควรแก

ของทำาบญ• อญชลกรณโย : เปนผควร

กราบไหว• อนตตรง ปญญกเขตตง

โลกสสะ : เปน เนอนาบญอนยอดเยยมของชาวโลก

พระสงฆเปนผปฏบตตามคำาสอนของพระพทธเจาและเผยแผพระพทธศาสนา

๒. อรยสจ ๔

ความจรงอนประเสรฐ ๔ ประการ อนเปนหลกคำาสอนสำาคญของพระพทธศาสนา มดงน อรย

สจ ๔

๑. ทกข

๒. สมท

ย

๓. นโรธ

๔. มรรค

ทกข (ธรรมทควรร)

ขนธ ๕

๑. รป

๒. เวทนา

๓. สญญ

า

๔. สงขา

ร

๕.วญญาณ

ขนธ ๕ องคประกอบของชวต

ไตรลกษณ ลกษณะ ๓ ประการของสงมชวต

อนจจตา : ภาวะทไมคงทนหรอภาวะไมเทยง

ทกขตา : ภาวะททนไมไดหรอภาวะทขดแยงไมสมบรณ

อนตตตา : ภาวะทไมมตวตน

สมทย (ธรรมทควรละ)

หลกกรรม (วฏฏะ ๓)

กเลสวฏฏะ

กรรมวฏฏะ

วบากวฏฏะ

ตวอยางนาย ก ชอบเลนการพนนเปนหนและถก

เจาหนขทำาราย จงคดทำาการทจรต ทเรยกวา กเลส ในทสดกลงมอทำา เรยกวา

กรรม แตถกจบไดและไลออกจากงาน น

คอ วบาก เมอไมมงานกคดทจรตอก

เกดกเลสอกวนเวยนไปเรอยๆ

ปปญจธรรม ๓ เครองทำาใหเนนชา

ปปญจธรรม

๓

๑. ตณหา

๒. มานะ

๓. ทฏฐ

นโรธ (ธรรมทควรบรรล)

อตถะ คณประโยชนของการปฏบตตามคำาสอนของพระพทธเจา

มรรค (ธรรมทควรเจรญ)

มรรคมองค ๘ ทางแหงความดบทกข

ปญญา ๓ ความรแจมแจง

ปญญา ๓

๑. สตมย

ปญญา

๒. จนตามย

ปญญา

๓. ภาวนามย

ปญญา

การศกษาเลาเรยนดวยความตงใจ จะทำาใหผเรยนเกดปญญา

บญกรยาวตถ ๑๐ • ทำาบญดวยการให (ทานมย)• ทำาบญดวยการรกษาศล (สลมย)• ทำาบญดวยการอบรมจตใจ (ภาวนามย)• ทำาบญดวยการประพฤตออนนอม (อปจายนมย)• ทำาบญดวยการรบใช (เวยยาวจจมย)• ทำาบญดวยการเฉลยสวนความดใหผอน (ปตตทานมย)• ทำาบญดวยการยนดในความดของผอน (ปตตานโมทนามย)• ทำาบญดวยการฟงธรรม (ธมมสสวนมย)• ทำาบญดวยการสงสอนธรรม (ธมมเทสนามย)• ทำาบญดวยการทำาความเหนใหตรง (ทฏฐชกมม)

อบาสกธรรม ๗ หลกธรรมสำาหรบผครองเรอน• หมนไปวด• หมนฟงธรรม• ฝกตนเองใหมระเบยบวนย มศล• สรางความรสกทดงาม มความเลอมใสตอพระสงฆ ทวไป• ฟงธรรมหรอเลาเรยนคำาสอนดวยจตทเปนกศล• ไมแสวงหาเขตบญนอกหลกพระพทธศาสนา• เอาใจใสทำานบำารงพระพทธศาสนา

การไปวดฟงธรรม ยอมทำาใหเกดปญญาและจตใจสงบ

มงคล ๓๘ ธรรมอนนำามาซงความสขความเจรญ

มศลปวทยา หมายถง ความรหรอวชาทชวยในการทำางาน ประกอบอาชพเลยงตนและครอบครวใหมความสข ในการฝกฝนตนเองใหเกดความชำานาญในวชาชพนน มขอแนะนำา ดงน• ตองชอบ• ตองถนด• ตองรทฤษฎ• ตองฝกปฏบต• ตองมวนยและฟงมาก

พบสมณะ สามารถเหนไดทางตาและทางปญญา เหนทางตา คอ การเหนบคคลทปลงผม นงเหลองหมเหลอง สวนการเหนทางปญญา เปนการเหนความดทมอยในตวบคคลทเปนสมณะ การเหนสมณะทำาใหเราเหนชวตทบรสทธ สงบ สามารถซมซบความดเขาสตวเราได ดงนน พทธศาสนกชนควรหมนไปพบปะสนทนากบพระสงฆ เพอถวายอาหารและของใชจำาเปน รวมทงสนทนาธรรมกบทานเพอใหเกดปญญา

ฟงธรรมตามกาล เวลาทควรฟงธรรม ไดแก วนธรรมสวนะ วนสำาคญทางพระพทธศาสนา รวมทงฟงธรรมทกครงทมผแสดงธรรม และม ขอควรปฏบตในการฟงธรรม ดงน• ควรมศรทธาในตวผแสดงธรรม• ไมดหมนธรรมททานแสดง• ฟงดวยความตงใจ• นำาเอาหลกธรรมไปปฏบต

การสนทนาธรรมตามกาล การทบคคล ๒ คนขนไปพดถงปญหาเกยวกบความดความชว ความควรไมควร ซงระหวางสนทนา ควรรกษามารยาทในการสนทนาและไมควรดหมนคสนทนา ควรตงใจฟงแลวพจารณาไตรตรอง การสนทนาธรรมกอใหเกดประโยชน โดยทำาใหเกดความแตกฉานในเรองทสนทนา ทำาใหรจกตนเองมากขน และทำาใหกเลสในใจเบาบาง

๓. การปฏบตตนตามหลกธรรมในการพฒนาตนสำาหรบการทำางานและการมครอบครว

หลกสรางปญญา (วฑฒธรรม ๔)

๑. คบหาสตบรษและบณฑต (สปปรสสงเส

วะ)

๒. เอาใจใสเลาเรยน

หาความจรง (สทธมมส

สวนะ)

๓. ใชเหตผล

ไตรตรอง (โยนโส

มนสการ)

๔. ปฏบตตามทำานองคลองธรรม (ธมมาน

ธมมปฏบต)

หลกการสรางความสำาเรจในการทำางาน (อทธบาท ๔)

๑. ฉนทะ (ความพอใจ)

๒. วรยะ (ความเพยร)

๓. จตตะ (การตงจตใหแนวแน)อทธ

บาท ๔๔. วมงสา (การ

พจารณาสอบสวน)

หลกสรางตนเปนคนด (สปปรสธรรม ๗)

• รจกเหต• รจกผล• รจกตน• รจกประมาณ• รจกกาล• รจกชมชน• รจกบคคล

นกเรยนทศกษาเลาเรยนดวยความตงใจ นบวาเปนผทรจกหนาทของตน

พระไตรปฎกเปนคมภรของพระพทธศาสนา ทบนทกคำาสงสอนของพระพทธเจา ซงเดมถายทอดกนตอมาดวยการทองจำา ตอมาจงไดมการจารกเปนลายลกษณอกษร ทำาใหหลกธรรมมความชดเจนและถกตองมากขน พระไตรปฎกจงมความสำาคญในการสบตอพระพทธศาสนา ในพระไตรปฎกมพทธศาสนสภาษตสอนใจจำานวนมาก การหมนศกษาใหเขาใจอยาง ถองแท จะชวยเตอนสตเรามใหหลงไปในทางทผดและชวยชแนะแนวทางทดงามในการ ดำาเนนชวตใหแกเราได

หนวยการเรยนรท พระไตรปฎกและพทธศาสนสภาษต๔

โครงสราง ชอคมภร และสาระสงเขปของพระอภธรรมปฎก

พระไตรปฎก คมภรทบนทกคำาสอนทางพระพทธศาสนา

ม ๓ หมวดใหญ ไดแก• พระวนยปฎก• พระสตตนตปฎก• พระอภธรรมปฎก ซงจะกลาวในทน

๑. พระไตรปฎก

พระอภธรรมปฎก พระสตรหรอเทศนาตางๆ ทพระพทธเจาทรงแสดงแกบคคลตางๆ

ตางกรรม ตางวาระ ซงรวบรวมไวในพระสตตนตปฎกนนเอง แตนำาเอามาเรยบเรยงใหมใน

รปวชาการและอธบายใหละเอยด เปนขนเปนตอน

พระอภธรรมปฎกมอยทงสน ๔๒,๐๐๐ พระธรรมขนธ แบงออกเปน ๗ คมภร เรยกโดยยอวา สง ว ธา ป กะ ยะ ปะ

(หวใจพระอภธรรม)

พระอภธรรมปฎกธมมสงคณ

วภงค

ธาตกถา

ปคคลบญญต

กถาวตถ

ยมก

ปฏฐาน

รวมกลมธรรมะเปนหวขอสนๆแยกธรรมะในขอธมมสงคณ

เพอใหชดเจนจดขอธรรมตางๆ มารวมในขนธ อายตนะและธาตบญญตเรยกบคคลตางๆ ตามคณธรรมทมถาม-ตอบหลกธรรม

๒๑๙ ขอวาดวยธรรมะเปนคๆ

ธรรมะทเปนปจจยเกอกลกน ๒๔ อยาง

เรองนารจากพระไตรปฎก (พทธปณธาน ๔ ในมหาปรนพพานสตร)

พทธปณธาน ความตงพระทยของพระพทธเจาวา ตราบใดทพระพทธศาสนายงไมแพรหลาย คอ พทธบรษททง ๔ (ภกษ ภกษณ อบาสก อบาสกา) ยงไมมคณสมบตครบถวน พระองคจะไมเสดจดบขนธปรนพพาน

พทธปณธาน ๔

พทธบรษทควรไดศกษาพระสทธรรมอยางเขาใจแจมแจง

พทธบรษทควรไดประพฤตปฏบตตามพระสทธรรมททรงแสดง ไดอยางประจกษในผล

ของการประพฤตปฏบตพทธบรษทควรชวยกนเผยแผพระสทธรรมทได

ศกษาปฏบตมาแลว ไดอยางลมลกและกวางขวาง

พทธบรษทควรสามารถแกไขตอบโตการกลาววจารณจวงจาบบดเบอนหลกพระสทธรรมใหยต

ลงดวยความเรยบรอย

ศกษา

ปฏบต

ชแจง

ปกปอง

อตตา หเว ชตำ เสยโย : ชนะตนนนแลดกวา

การชนะตน การทสามารถควบคมตนเองใหทำาในสงทควรทำาและไมทำาในสงทไมควรทำา

กลาวอกอยางหนงไดวา สามารถบงคบตนใหทำาความด ละเวนความชวได

การเอาชนะตนทางโลก จะทำาใหประสบความสำาเรจในการดำาเนนชวต

พระพทธศาสนามหลกธรรม ๓ ขอ ทจะชวย

ใหเอาชนะตนได ดงน• สต ตองฝกตนเองใหมสตอย

เสมอ• ทมะ การขมจตขมใจของตน• ขนต การอดกลน

๒. พทธศาสนสภาษต

ธมมจาร สขำ เสต : ผประพฤตธรรมยอมอยเปนสข

ผประพฤตธรรม ผปฏบตตามคำาสงสอนของพระพทธเจา ซงพระธรรมเบองตนทควร

ประพฤตปฏบต ไดแก ศล ๕ และธรรม ๕

ปมาโท มจจโน ปทำ : ความประมาทเปนทางแหงความตาย

ความประมาท การขาดสต ปลอยใจใหลองลอยไป ไมรสกตววากำาลงทำาอะไร กำาลงพดอะไร

ความประมาทมไดทงทางโลกและทางธรรม ในทางธรรม การไมระวงตวทำาใหจตใจฟงซาน

กอาจเปนทางใหเดนไปสความชวได

ความประมาทในการขบขยานพาหนะ ยอมนำาไปสการสญเสยชวตและทรพยสนได

สสสสำ ลภเต ปญญำ : ฟงดวยดยอมไดปญญา

ปญญา ความร อาจแยกได ๒ ประเภทใหญๆ คอ รหลกวชาและร หลกความประพฤต มนษย

เปนสตวโลกทมปญญา มความรทงสองอยางได ปญญานนเกดไดหลายทาง และทางทเกดได

มากทสดทางหนง คอ การฟงในการฟงควรปฏบต ดงน• ตองเลอกคนทเราจะฟง• ไมควรมอคตตอผพด• ตองมสมาธ• รจกแยกแยะ

การฟงอยางมสตยอมกอใหเกดปญญา

หนวยการเรยนรท หนาทชาวพทธและมารยาทชาวพทธ๕

พระพทธศาสนามสวนชวยจรรโลงสงคมไทยมาจนถงกระทงปจจบน แสดงใหเหนวาพระพทธศาสนาไดหยงรากลกลงในวถชวตของคนไทย

ดงนน ในฐานะชาวพทธทดจงควรชวยกนทำานบำารงพระพทธศาสนาใหเจรญมนคงยงขนไป หมนศกษาหาความร ปฏบตตามหลกธรรม และประเพณพธกรรมทางศาสนา เผยแผและปกปองพระศาสนา ตลอดจนเรยนรมารยาททดงามของชาวพทธ เพอสบทอดพระพทธศาสนาตอไป

๑. หนาทของพระภกษในการปฏบตตามหลกพระธรรมวนย และจรยาวตรอยางเหมาะสม

การศกษา การศกษา หมายถง การเรยนพระพทธวจนะ สมยกอนใชวธทองจำา เรยกวา มขปาฐะ ถายทอดสบตอกนมา ตอมามการ“ ”เรยกประชม สงคายนา “ ” (รอยกรองหรอสวดสอบทานกน) เพอความถกตองสมบรณยงขน พระพทธวจนะเปนจำานวนมากจงถกถายทอดผานระบบทองจำา ทำาใหคำาสอนของพระพทธเจาสบทอดมากวา ๒,๐๐๐ ป

การศกษาเลาเรยนพระพทธวจนะนตอมา เรยกวา คนถธระ “ ” (หนาทดานการเรยนพระ

คมภร) เปนการเรยนรวชาเพอเกอกลและสนบสนนการปฏบตธรรมใหเกดผลด

การปฏบต

ภาระหนาทนเรยกตามศพทศาสนาวา วปสสนาธระ “ ” (หนาทปฏบตเพอความเหน

แจง) หมายถง การฝกฝนอบรมจตใหเปนสมาธและใหมพลง เพอนำาไปใชในการขมหรอกำาจดกเลส คอ ความเศราหมองแหงจตและใหเกดความรแจงเหนจรง

การปฏบตตามทฤษฎทไดศกษามาขางตนน กเพอการดบทกขเปนขนๆ จนถงความดบทกขโดยสนเชง

สามารถควบคมกาย วาจา ใหเรยบรอย งดเวนจากขอหามทพระพทธเจาทรงบญญตไวได

สามารถฝกฝนจตใจของตนเองใหมสมาธอนแนวแนจนจตสงบ สามารถขจดสงมวหมองออกจากใจได

กอใหเกดปญญาทเกดจากการฝกปฏบตนน ทงยงเขาใจโลกและชวตอยางแจมแจง จนสามารถปลอยวางจากความโลภ ความโกรธ ความหลง ใหลดลงจนกระทงหมดไปโดยสนเชง

คณคาและประโยชนทไดจากการปฏบตตามหลกธรรม

การสงสอนและเผยแผพระธรรม

การสงสอนและเผยแผพระธรรมเปนการทำาประโยชนแกสงคม หมายถง การทำาประโยชนแกชาวบานผไดอนเคราะหชวยเหลอพระสงฆดวยปจจย ๔

หรออกนยหนง คอ การทำาประโยชนแกชาวโลกทงมวล

พระสงฆมหนาทสงสอนและเผยแผพระธรรมใหแกประชาชน

ในพระไตรปฎกเลมท ๑๑ พระพทธเจาไดตรสถงหนาทของพระสงฆในดานการสงสอนและการเผยแผธรรมแกประชาชนไว ๖ ประการ

หนาทของพระสงฆในดานการสงสอนและการเผยแผธรรมแกประชาชน

ความสำาคญของการเผยแผคำาสอนของพระพทธเจา

๒. มารยาทชาวพทธ

• เมอพระมาถงควรรบรองทานดวยอธยาศยไมตร

• นมนตพระสงฆใหนงทสมควรทจดไว

• ถวายของรบรอง เชน นำาดมหรอนำาผลไม ไมควรถวายหมากพล บหรอนเปนสงเสพตด

• ถายงไมถงเวลาประกอบพธ เจาภาพควรอยรวมสนทนากบทานตามสมควร

• เมอเสรจพธ ควรเดนตามไปสงทานจนพนบรเวณงานหรอไปสงถงวด

การอาราธนาพระสงฆมาเจรญพระพทธมนต งานมงคลนยมนมนตพระจำานวน ๕ รป ๗ รป หรอ ๙ รป

การปฏบตตนตอพระภกษในงานศาสนพธทบาน

ชาวพทธพงปฏบตตอพระสงฆในงานศาสนพธดวยความเคารพ

การสนทนากบพระภกษตามฐานะ

• ควรพดจาอยางไพเราะ ไมกระโชกโฮกฮาก เสยดส แดกดน

• ใชคำาพดใหถกตองเหมาะสมแกสถานภาพของตนเองและพระสงฆ

• ไมลอเลนกบพระสงฆ หรอพดตลกโปกฮา

• เมอพดกบพระผใหญควรพนมมอพดกบทานทกครง

• ไมชวนพระสงฆพดคยเรองทไมเหมาะสม

• เวลาพดถงพระสงฆลบหลงพงพดดวยความปรารถนาด

• เวลาพดกบพระสงฆจะตองใชสรรพนามใหเหมาะสม

บคคลพงสนทนากบพระสงฆดวยความสำารวม

การใชคำาพดกบพระภกษตามฐานะ

การแตงกายในพธตางๆการแตงกายเมอไป

พบพระทวดหรอนมนตพระมาทบาน

• ควรแตงกายใหสะอาดซงไมเกยวกบความเกา ความใหม เสอผาควรซกรดใหเรยบรอย รองเทากขดใหดเงางาม

• แตงกายใหสภาพเรยบรอย สภาพสตรควรแตงกายใหรดกม เชน ไมนงกระโปรงสนจนเกนไป ไมใสเสอผารดรปจนเกนไป

การแตงกายในพธตางๆ ตองคำานงถงความสะอาด สภาพเรยบรอย และถกกาลเทศะ

การปฏบตตนเปนชาวพทธทดตามหลกทศ ๖ เปนการปฏบตตนตอบคคลประเภทตางๆ ทเราตองเกยวของสมพนธทางสงคมดจทศทอยรอบทศ ซงมอย ๖ ทศ เรยกวา ทศ ๖“ ”

๓. หนาทชาวพทธ

การปฏบตตนตอคร อาจารย

การปฏบตตนเปนชาวพทธทดตามหลกทศ ๖ (ทศเบองขวา)

การปฏบตตนตอศษย

พทธปณธาน คอ ความตงพระทยของพระพทธเจา โดยเมอพระองคบรรลพระสมมาสมโพธญาณใหมๆ มพญามารนามวา วสวตต ไดมาทลอาราธนาใหเสดจดบขนธปรนพพาน “ ”

พระพทธองคตรสวา ตราบใดทพระพทธศาสนายงไมมนคงแพรหลาย พระองคจะไมเสดจดบขนธปรนพพาน พระองคจะดบขนธปรนพพานเมอพทธบรษททง ๔ (ภกษ ภกษณ อบาสก อบาสกา) มคณสมบต ดงน

การปฏบตตนตามพทธปณธาน ๔

การปฏบตตนตามพทธปณธาน ๔

พทธมามกะ แปลวา ผนบถอพระพทธเจาเปนของตน คอ นบถอพระพทธศาสนาอยางแทจรง ไมละทงนนเอง

สถานททำาพธควรเปนพระอโบสถ ถามใชพระอโบสถ สถานททำาพธควรมสงตางๆ ดงน

การแสดงตนเปนพทธมามกะ

วธแสดงตนเปนพทธมามกะ

คำากลาวแสดงตนเปนพทธมามกะ

การเขารวมพธกรรมทางพระพทธศาสนาองคประกอบในการจดพธกรรมทางพระพทธศาสนาทถก

ตอง

๑. ถกตองตามหลกศาสนา

๒. ประหยด

๓. คำานงถงประโยชน

๔. ไมขดกบประเพณนยม

องคประกอบ ๓ ประการของพระพทธศาสนา

การศกษาเรยนรองคประกอบของพระพทธศาสนาเพอปฏบตและเผยแผ

พระพทธเจา

พระธรรม

พระสงฆ

พระพทธเจา

อาจแนะนำาผอนใหรจกความจรงเบองตนเกยวกบพระพทธเจาวา

“พระองคประสตเปนคนธรรมดามเนอหนงมงสาเหมอนคนทวไป แตกเหนอกวาคนธรรมดาทพระปญญายอดเยยม สามารถตรสรความจรงดวยพระองคเอง แลวนำามา สงสอนแกมวลมนษย พระองคเปนผสถาปนาพระพทธศาสนาเมอประมาณ ๒,๕๐๐ป”

พระธรรมอาจแนะนำาหลกคำาสอนพนฐานของพระศาสนาวา

“เบญจศลและเบญจธรรม ทสงขนไปกเชนหลกอรยสจ ๔ หรออธบายหลกธรรมตางๆ ทสามารถนำาไปประยกตใชในชวตประจำาวนไดงาย เชน

อทธบาท ๔ เปนหลกธรรมแหงความสำาเรจ พรหมวหาร ๔ เปนหลกธรรมทสอนใหมความเมตตากรณาตอคนอน เปนตน”

พระสงฆ

อาจเขาไปในวดและแนะนำาใหรจกเกยวกบพระสงฆวา

“พระสงฆผสละโลก ออกบวชเพอศกษาและ

ปฏบตตามหลกธรรม แลวนำาหลกธรรมมาเผยแผแก

ชาวบาน พระสงฆเปนผปฏบตชอบเพอเปนตวอยาง

ทดแกคนทวไป”

ขอควรระวงในการแนะนำาใหคนทไมรจกพระพทธศาสนา

• ไมควรใชคำาหรอแสดงกรยาทจะเปนเชงดหมนศาสนาของผอน

• เราพดไดวาศาสนาของเราดอยางไร แตอยาไปกาวราววาของเขาไมดอยางไร

• ไมควรพดในลกษณะทชวนใหเขามานบถอศาสนาเรา นอกจากวาเขาจะแสดงความสนใจและพดเองวาอยากจะร และอยากจะเหนมากขน เรากอาจชวยอธบายเขาได

การรวมตวขององคกรชาวพทธ นอกจากการรวมตวในรปสถาบน คอ เปนพทธบรษท ๔ แลว ผนบถอพระพทธศาสนาในประเทศตางๆ ยงมการรวมตวกนเปนองคกรตางๆ เพอสบทอดและเผยแผพระพทธศาสนา ไดแก

การศกษาการรวมตวขององคกรชาวพทธ

ชมรม สมาคม องคการ

ชมรม

ชมรมเกดจากการรวบรวมสมาชกทมความสนใจในแนวเดยวกนตงชมรมขนเพอศกษาและปฏบตธรรม ไมมการจดทะเบยน เชน ชมรมพทธศาสตรธรรมศาสตร ชมรมพทธศาสตรจฬาฯ เปนตน ชมรมพทธศาสตร เปนองคกรชาว

พทธทตงขนเพอ สบทอดและเผยแผพระพทธศาสนา

สมาคม

สมาคมเปนองคกรชาวพทธท จดทะเบยนเปนสมาคม มวตถประสงคเพอศกษาและเผยแผพระพทธศาสนา เชน พทธสมาคม สมาคมบาลปกรณ เปนตน

พทธสมาคมจดตงขนเพอศกษาและเผยแผพระพทธศาสนา

องคการองคกรชาวพทธอกรปแบบหนง เชน องคการ

พทธศาสนกสมพนธแหงโลก เปนองคการทางศาสนาพทธระหวางประเทศ เพอใหตวแทนพระพทธศาสนาจากนกายและประเทศตางๆ ไดมโอกาสมาประชมปรกษาหารอการพระศาสนารวมกน เปนตน

การปลกจตสำานกในดานการบำารงรกษาวดและพทธสถานใหเกดประโยชน

วด เปนศนยกลางของชมชนในดานตางๆ สมยกอนวดเปนศนยกลางทางการศกษา เปนแหลงกำาเนด รกษา สบทอด พฒนา หรอสนบสนนศลปะและดนตร และเปนศนยกลางของกจกรรมทงหลายในชมชน

สถาปตยกรรม จตรกรรม และประตมากรรม ไดรบการสรางสรรคขนดวยแรงบนดาลใจ เพอแสดงถงความศรทธาในพระพทธศาสนา และเปนสอถายทอดหลกธรรม ทำาใหเกดศาสนสถานและศลปะแขนงตางๆ จากวสดและฝมอชางทดทสด

วดและพทธสถานมคณคาทางศลปวฒนธรรม มคณคาทางเศรษฐกจ และเปนศนยรวมนำาใจของชาวพทธ ทำาใหเกดความหวงแหนในพระพทธศาสนา

เราจงควรบำารงวดและพทธสถาน แตตองไมเกนกำาลง ไมหลงกบเปลอกจนลมแกนแทของพระพทธศาสนา คอ ศาสนธรรม

คณคาของวดและพทธสถาน

ชาวพทธทดควรทำานบำารงวดซงเปนศนยกลางของชมชน

หนวยการเรยนรท วนสำาคญทางพระพทธศาสนาและศาสนพธ๖

วนสำาคญทางพระพทธศาสนาและศาสนพธ มหลกปฏบตทเปนเอกลกษณและมวฒนธรรมไทยเขาไปผสมอยดวย แมวฒนธรรมทางพระพทธศาสนาจะมใชแกนแทของศาสนาเหมอนศาสนธรรม แตกมสวนโอบอมใหศาสนธรรมเปนทประจกษแกสายตาของคนทวไป อนเปนสวนสำาคญยงททำาใหผทพบเหนนอมนำาไปใชในการประพฤตปฏบต

เราจงควรศกษาเกยวกบการปฏบตตนในวนสำาคญและศาสนพธทางพระพทธศาสนา เพอนำาไปปฏบตใหถกตองและเหมาะสม ซงถอเปนมรดกทมคายงของชาตใหดำารงอยตลอดไป

๑. ประวตและการปฏบตตนในวนสำาคญทางพระพทธศาสนา

วนวสาขบชา

• วนวสาขบชา เปนวนคลายวนประสต วนตรสร และวนปรนพพานของพระพทธเจา

• วนวสาขบชา ตรงกบวนเพญเดอน ๖ ของทกป

• พทธศาสนกชนทวโลกมการประกอบพธกรรมเพอนอมระลกถงสมเดจพระสมมาสมพทธเจา

A

สมยสโขทย มหลกฐานในตำานานกลาวไววา “อนพระนครสโขทยราชธาน ถงวนวสาขะนกขต

ฤกษครงใด กสวางไสวดวยแสงประทปเทยน ดวยไมเพลง และสลางสลอนไปดวยธงชายและธงผา ไสวไปดวยพพวงดวงดอกไมกรองรอยหอยแขวน หอมตลบไปดวยกลนสคนธรส รวยรน เสนาะสำาเนยงเสยงพณพาทยฆองกลองทงทวาราตร มหาชนชายหญงพากนมากระทำากองกศล เหมอนจะเผยซงทวารพมานฟาทกชอชน”

คำากลาวนแสดงใหเหนวาในสมยสโขทยมการเฉลมฉลองวนวสาขบชากนอยางสนกสนานเอกเกรก

การเฉลมฉลองวนวสาขบชาในประเทศไทย

A

สมยอยธยาไมมหลกฐานวาในสมยอยธยาไดมการเฉลม

ฉลองวนวสาขบชากนอยางไร

การเฉลมฉลองวนวสาขบชาในสมยรตนโกสนทร

รชกาลท ๑ ไมปรากฏชดเจนวาพธวสาขบชาไดทำากนเปนแบบแผนอยางไร

รชกาลท ๒ ทรงพระราชประสงคทจะฟ นฟประเพณวสาขบชา จงทรงโปรดใหจดเปนพระราชประเพณใหญตดตอกนเปนเวลา ๓ วน

รชกาลท ๓ ทรงจดใหมเทศนปฐมสมโพธกถาในวนวสาขบชา ซงปจจบนนยงคงใชเทศนกนอย เนอความกลาวถงเรองราวของพระพทธเจาตงแตประสต ตรสร และปรนพพาน

รชกาลท ๔ ทรงเกณฑใหพระบรมวงศานวงศและขาราชการตงโตะเครองบชารอบระเบยงพระอโบสถวดพระแกว จนเกดการเลนเครองโตะลายครามขนมา

รชกาลท ๕ ทรงโปรดใหพระบรมวงศานวงศและขาราชการฝายในเดนเวยนเทยนและสวดมนตทพระพทธรตนสถาน

ในรชกาลตอๆ มากไดมการพระราชพธเนองในวนวสาขบชาเชนเดยวกบ ในรชกาลกอนๆ

วนวสาขบชา : วนสำาคญสากลนานาชาต• ในการประชม International Buddhist

Conference ณ กรงโคลมโบ พ.ศ. ๒๕๔๑ ผแทนจากประเทศทนบถอพระพทธศาสนา ไดตกลงกนทจะเสนอใหสมชชาสหประชาชาตรบรองขอมตประกาศใหวนวสาขบชาเปนวนหยดของสหประชาชาต

• วนวสาขบชาไดรบการยอมรบจากสหประชาชาตใหเปนวนสำาคญสากลนานาชาต (International Day) เนองจากตระหนกวา พระพทธศาสนาเปนศาสนาทเกาแกทสดศาสนาหนงของโลก ซงไดหลอหลอมจตวญญาณของมวลมนษยชาตมาเปนเวลานานกวา ๒,๕๐๐ ป ตามแนวทางสนตภาพ จงสมควรไดรบยกยองกนทวโลก

• ประเทศไทยไดทำาหนาทเปนผจดงานเฉลมฉลองวนวสาขบชา เมอ พ.ศ. ๒๕๔๗ ณ สำานกงานใหญสหประชาชาต นครนวยอรก สหรฐอเมรกา โดยใชชองานวา วนวสาขบชาวนสำาคญสากลของสหประชาชาต“ ”

การปฏบตตนในวนสำาคญทางศาสนา

เวลาเชา• พทธศาสนกชนจะไปทำาบญตกบาตรทวดและ

ฟงธรรม

เวลากลางวน• รวมกนบำาเพญสาธารณประโยชน เชน บรจาค

โลหต พฒนาวด หรอบรจาคทรพยเพอการกศล เปนตน

เวลาคำา• นำาดอกไมธปเทยนไปทวด เพอรวมประกอบ

พธเวยนเทยนรอบพระอโบสถ เสรจแลวทำาวตรสวดมนตฟงเทศน

Vesak Day• คำาวา วสาขะ เปนภาษาบาล แปลวา เดอน ๖ “ ” “ ”

ภาษาสนสกฤตเรยกวา ไวศาขะ“ ”• วสาขบชา คอ การบชาในเดอนหก ชาวศรลงกา เรยก

วา เวสค หรอ วสค “ ” “ ” (Vesak) สหประชาชาตใชคำาวา “Vesak” ตามชาวศรลงกา ซงไดมการเฉลมฉลองวนวสาขบชามานานแลวกอนประเทศไทย

• สำาหรบประเทศในเอเชยตะวนออกเฉยงใต จะเฉลมฉลองวนวสาขบชาในวนเพญกลางเดอนหก แตในประเทศทนบถอพระพทธศาสนาฝายมหายาน เชน ญปน ไดกำาหนดใหวนวสาขบชาตรงกบวนท ๘ เมษายนของทกป และพระพทธศาสนาบางนกายในบางประเทศกไมไดกำาหนดวนประสต ตรสร และปรนพพาน ของพระพทธเจาเปนวนเดยวกนดวย

การปฏบตตนในวนวสาขบชา

• นำาดอกไม ธปเทยนไปบชาตามวด และรวมกนกลาวคำาบชาพระตามผนำา เมอจบคำาบชาพระแลวกเดนเวยนขวาประทกษณพระสถป หรอพระปฏมา ๓ รอบ เรยกวา เดน“เวยนเทยน”• ฟงพระสวดมนตและฟงเทศนในพระอโบสถ เรองทพระเทศนจะเปนเรองเกยวกบประวตของพระพทธเจา

รอบแรก นกถง พระพทธ

คณรอบสอง นกถง พระธรรม

คณรอบสาม นกถง พระสงฆคณ

ประเพณทนยมปฏบตในวนวสาขบชา

วนธรรมสวนะและเทศกาลสำาคญ

วนธรรมสวนะ

วนธรรมสวนะ หมายถง วนกำาหนดประชมฟงธรรม หรอเรยกวา วนพระ ซง“ ”กำาหนดไวเดอนละ ๔ วน ไดแก• วนขน ๘ คำา• วนขน ๑๕ คำา• วนแรม ๘ คำา• วนแรม ๑๔ คำา หรอ ๑๕ คำา

บางครงเรยกวนพระเปน ๒ อยาง คอ• วนพระเลก ไดแก วนขน

และ วนแรม ๘ คำา• วนพระใหญ ไดแก วน

ขน ๑๕ คำา และวนแรม ๑๔ คำา (ในเดอนขาด) หรอ ๑๕ คำา (ในเดอนเตม)

การปฏบตในวนธรรมสวนะ

หลกทควรปฏบตในการฟงธรรม

ผลของการฟงธรรม

วนเขาพรรษา• วนเขาพรรษา คอ วนทพระสงฆอธษฐานวา จะอยประจำาใน

อาวาสตลอด ๓ เดอน โดยไมไปแรมคนในทอน ตรงกบวนแรม ๑ คำา เดอน ๘ คอ วนถดจากวนอาสาฬหบชา ถาปใดมอธกมาสกเลอนเปนวนแรม ๑ คำา เดอน ๘ หลง

• พทธศาสนกชนชาวไทยไดเรมบำาเพญกศลเนองในเทศกาลเขาพรรษามาตงแต สมยสโขทย ดงขอความในศลาจารกพอขนรามคำาแหงมหาราชวา

“พอขนรามคำาแหงเจาเมองสโขทยน ทงชาวแมชาวเจา ทงทวยปวทวยนาง ลกเจาลกขนทงสนทงหลายทงหญงทงชาย ฝงทวยมศรทธาในพทธศาสน มกทรงศลเมอพรรษาทกคน”

กจสำาคญทพทธศาสนกชนบำาเพญในวนเขาพรรษา

ประเพณแหเทยนพรรษา

• ประเพณแหเทยนพรรษาเกดจากความจำาเปนทในสมยกอนยงไมมไฟฟาใช เมอพระสงฆมาจำาพรรษารวมกนมากๆ กจำาเปนตองปฏบตสมณกจ เชน ทำาวตรสวดมนตตอนเชามดและตอนพลบคำา ศกษาพระปรยตธรรม ซงเปนกจกรรมทตองการแสงสวาง โดยเฉพาะเทยนทพระสงฆจดบชาพระรตนตรยตองสวาง

• พทธศาสนกชนจงนยมหลอเทยนตนใหญไปถวายพระภกษในวดใกลๆ บานเปนพทธบชา เพอใหสามารถจดอยไดตลอดเวลา ๓ เดอน เทยนดงกลาวเรยกวา เทยนจำานำาพรรษา โดยม“ ”ขบวนแหกนอยางสนกสนาน เรยกวา ประเพณแหเทยนจำานำาพรรษา “ ”

ประเพณแหเทยนจำานำาพรรษาในปจจบน ปจจบนยงคงถอปฏบตกนอยทวไปในบางจงหวด

เชน อบลราชธาน ถอวาการแหเทยนจำานำาพรรษาเปนประเพณเดนของจงหวด มการจดประกวดแขงขนการประดบตกแตงตนเทยนใหญๆ แลวแหแหนไปถวายตามวดตางๆ

ผาอาบนำาฝน คอ ผาอาบนำาทถวายแดพระภกษสงฆกอนเขาพรรษา ผาอาบนำาฝนเทยบไดกบผาขาวมาของชาวบาน ซงการถวายผาอาบนำาฝนนเปนประเพณทมมาตงแตครงสมยพทธกาล

ประเพณถวายผาอาบนำาฝน

การถวายผาอาบนำาฝนไมมกำาหนดแนนอนวาตองถวายวนไหน เพยงแตใหอยในระยะ ๑ เดอน กอนเขาพรรษา การถวายผาอาบนำาฝนของวดตางๆ จงไมตรงกน

การประกอบพธถวายผาอาบนำาฝน

คำาถวายผาอาบนำาฝน

• อมาน มยำ ภนเต, วสสกสาฏกาน, ภกขสงฆสส โอโณชยาม, สาธ โน ภนเต ภกข สงโฆ, อมาน, วสสกสาฏกาน, ปฏคคณหาต, อมหากำ, ทฆรตตำ หตาย สขาย

คำาอาน

• ขาแตพระสงฆผเจรญ ขาพเจาทงหลายขอนอมถวาย ผาอาบนำาฝนเหลานแดพระสงฆ ขอพระสงฆจงรบผาอาบนำาฝนเหลานของขาพเจาทงหลาย เพอประโยชนและความสขแกขาพเจาทงหลายตลอดกาลนานเทอญ

คำาแปล

วนออกพรรษา

• วนออกพรรษา คอ วนขน ๑๕ คำา เดอน ๑๑ พทธศาสนกชนจะรวมกนทำาบญ ตกบาตรและฟงเทศน เรยกวา ทำาบญออกพรรษา หรอเรยกวา วน“ ” “ปวารณา ”

• วนนพระพทธเจาทรงอนญาตใหพระสงฆทำาปวารณาแทน ไมตองสวดปาฏโมกข

• ในวนนถอกนวาเปนวนคลายวนทพระพทธเจาไดเสดจลงจากเทวโลก พทธศาสนกชนจะเตรยมอาหารไปตกบาตร เรยกวา ตกบาตรเทโว “ ” (ยอมาจากคำาวา เท“โวโรหณะ”)

• เสรจจากการตกบาตรพทธศาสนกชนกจะไปฟงธรรมและรกษาศลอโบสถ

• ประเพณอนเนองมาจากการออกพรรษา คอ การทอดกฐน การถวายผาจำานำาพรรษา และการเทศนมหาชาต

การทอดกฐน• คำาวา กฐน แปลวา สะดง สะดง คอ กรอบไม“ ” “ ”

สำาหรบขงผา ผากฐน กคอ ผาททำาสำาเรจขนไดเพราะอาศยสะดง เมอสำาเรจแลวกนำาไปทอด คอ วางแดภกษผอยจำาพรรษาตลอด ๓ เดอน เรยกวา ทอดกฐน “ ”

• ดงนน การทอดกฐน คอ การนำาผากฐนไปวางตอหนาพระสงฆอยางนอย ๕ รป โดยไมไดตงใจถวายแกรปใดรปหนง แลวแตพระทานจะมอบหมายใหกนเอง

• ตามความหมายของพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน คำาวา กฐน หมายถง ผาทถวาย“ ”พระซงจำานำาพรรษาแลว

• ผาทนำาไปทอดกฐนตองมขนาดพอสำาหรบการตดเยบเปนจวร สบง หรอสงฆาฏ อยางใดอยางหนง แตปจจบนนยมตดเยบสำาเรจรปเพอความสะดวก

คำาถวายผากฐน

• อมำ ภนเต สปรวารำ กฐนทสสำ สงฆสส โอโณชยาม, สาธ โน ภนเต สงโฆ, อมำ สปรวารำ กฐนทสสำ, ปฏคคณหาต, ปฏคคเหตวา จ, อมนา ทสเสน กฐนำ อตถรต, อมหากำ ทฆรตตำ หตาย สขาย

คำาอาน

• ขาแตพระสงฆผเจรญ ขาพเจาทงหลายขอนอมถวาย ผากฐนกบผาบรวารนแดพระสงฆ ขอพระสงฆจงรบ ผากฐน กบทงบรวารน ของขาพเจาทงหลาย ครนรบแลว จงกรานกฐน ดวยผานเพอประโยชนเกอกล เพอความสขแกขาพเจาทงหลาย ตลอดกาลนาน เทอญ

คำาแปล

การถวายผาจำานำาพรรษา

• ผาจำานำาพรรษา คอ ผาทพระภกษจะไดรบตอเมอจำาพรรษาแลว กำาหนดเวลาถวาย ผาจำานำาพรรษาตงแต แรม ๑ คำา เดอน ๑๑ จนถงกลางเดอน ๔ เปนเวลา ๕ เดอน

• ผาทจะนำาไปถวายไมจำากดวาจะเปนสบง จวร หรอผาขาวอยางใดอยางหนงแลวแตศรทธา บางทกถวายไทยทานอยางอนดวย

• เมอถงกำาหนดนดหมายแลว ผถวายกนำา ผาและไทยทานตางๆ ไปพรอมกน ณ ท ทจดไว ผเปนหวหนากกลาวคำาถวาย

คำาถวายผาจำานำาพรรษา

• อมาน มยำ ภนเต, วสสาวาสกจวราน, สปรวาราน ภกขสงฆสส โอโณชยาม, สาธ โน ภนเต ภกขสงโฆ, อมาน วสสาวาสกจวราน, สปรวาราน ปฏคคณหาต, อมหากำ ทฆรตตำ หตาย สขาย

คำาอาน

• ขาแตพระสงฆผเจรญ ขาพเจาทงหลาย ขอนอมถวาย ผาจำานำาพรรษาเหลานแดพระภกษสงฆ ขอพระสงฆ จงรบผาจำานำาพรรษาเหลาน เพอประโยชนและความสขแกขาพเจาทงหลาย ตลอดกาลนานเทอญ

คำาแปล

การทอดผาปา

• ผาปา แตเดมหมายถง ผาททงอยในปาไมมเจาของ แตปจจบน หมายถง ผาทสมมตวาตกหรอทงอยในปาหรอปาชา

• ในสมยพทธกาลพระภกษตองเกบผาทเขาทงแลว เชน ผาบงสกล (ผาเป อนฝน) ผาหอศพ เปนตน แลวนำามาตดเยบ ยอม ทำาเปนจวร สบง หรอสงฆาฏ อยางใดอยางหนง

• เมอชาวบานเหนความลำาบากของพระสงฆ จงไดนำาผาไปทอดหรอวางทงไวตามทตางๆ เชน ในปา ปาชา หรอขางทางเดน เพอใหพระภกษมาพบ จงเปนทมาของพธการทอดผาปา

• การทอดผาปานยมทำาคกบการทอดกฐน คอ ทอดตอจากฤดทอดกฐน ในเดอน ๑๒ ขางแรม การทอดผาปาจดเปนสงฆทาน ไมเจาะจงภกษรปใดรปหนง จะทอดเปนสวนตวหรอรวมกนเปนผาปาสามคคกได

คำาถวายผาปา

• อมาน มยำ ภนเต ปสสกลจวราน สปรวาราน ภกขสงฆสส โอโณชยาม สาธ โน ภนเต ภกขสงโฆ เอตาน ปสกลจวราน สปรวาราน ปฏคคณหาต อมหากำทฆรตตำ หตาย สขาย

คำาอาน

• ขาแตพระสงฆผเจรญ ขาพเจาทงหลายขอนอมถวาย ผาบงสกลจวรพรอมดวยของบรวารเหลานแดพระสงฆ ขอพระสงฆจงรบผาบงสกล จวร พรอมดวยของบรวารเหลานของขาพเจาทงหลาย เพอประโยชนและความสขแกขาพเจาทงหลาย ตลอดกาลนานเทอญ

คำาแปล

ประเพณงานเทศนมหาชาตเทศนมหาชาต คอ การเทศนาเวสสนดรชาดก เปนบญพธ

ทนยมจดใหมหลงฤดทอดกฐนผานไปแลวจนตลอดฤดหนาว (ประมาณเดอน ๕ ตอเดอน ๖) โดยจะจดวนใดกได ปกตนยมจดเปน ๒ วน คอ วนเทศนเวสสนดรชาดกทง ๑๓ กณฑวนหนง และวนเทศนจตรารยสจจกถาทายเวสสนดรชาดกอกวนหนง

ตวอยางประเพณเทศนมหาชาต

• ภาคอสาน ประเพณเทศนมหาชาตมความยงใหญและสำาคญ จดขนประมาณเดอน ๔ เรยกวา บญผะเหวด“ ”

• ภาคเหนอ มประเพณสรางหลาบเงนหรอแผนเงนแกะลาย แขวนหอยรอบฉตร ถวายเปนเครองขนธตงธรรมหลวงในงาน

• ภาคใต เปนประเพณสวดดาน ซงคลายกบการสวดโอเอวหารรายทวดพระศรรตนศาสดารามในกรงเทพฯ

ระเบยบพธในการเทศนมหาชาต

• ตกแตงบรเวณพธใหมบรรยากาศคลายอยในปาตามทองเรองเวสสนดรชาดก แลวนำา ตนกลวย ออย และกงไมมาผกตามเสา และรอบๆ ธรรมาสนใหดครม มการประดบธง ฉตร และราชวต ตามสมควร

• ตงขนสาครใหญหรออางใหญใสนำาสะอาดสำาหรบปกเทยนบชาประจำากณฑในระหวางพระเทศน นำาในภาชนะนเมอเสรจพธแลวถอวาเปนนำามนตทศกดสทธ ภาชนะนใหตงไวหนาธรรมาสนกลางบรเวณพธ

• เตรยมเทยนเลกๆ จำานวน ๑,๐๐๐ เลม ตามจำานวนคาถา แยกเปนมดๆ มดหนงใหมจำานวนเทาคาถาของกณฑหนงๆ ซงไมเทากนทกกณฑ แลวทำาเครองหมายใหรวามดไหนจำานวนเทาใด สำาหรบบชากณฑใด เมอเทศนกณฑใดจะไดหยบมดนนออกจดบชาตดไวรอบๆ ภาชนะนำาตอกนไปจนจบกณฑกใหหมดมดพอด ครบ ๑๓ กณฑก ๑,๐๐๐ เลม การจดเทยนหรอปกธงบชากณฑนเปนหนาทของเจาภาพผรบกณฑนนๆ

วนเทโวโรหณะ

วนเทโวโรหณะ หมายถง วนทำาบญตกบาตรในเทศกาลออกพรรษา

เทโวโรหณะ แปลวา ลงมาจากสวรรค หรอลงมาจากเทวโลกมประวตเลาวา พระพทธเจาเสดจขนไปจำา“

พรรษาบนสวรรคชนดาวดงส ในวนแรม 1 คำา เดอนอาสาฬหะ หรอเดอน 8 เพอเทศนาพระอภธรรมโปรดพระพทธมารดาหนงพรรษา ครนถงวนแรม 1 คำา เดอน 11 หรอหลงวนออกพรรษา 1 วน จงไดเสดจลงมายงโลกมนษย”

พทธบรษทตางพากนไปเฝาพระพทธองคเพอใสบาตรกน ดงนน เมอถงวนแรม 1 คำา เดอน 11 พทธศาสนกชนจงทำาบญตกบาตรใหเหมอนในครงนน เรยกวา ตกบาตรเทโวโรหณะ หรอ ตกบาตรเทโว“ ” “ ”

๒.ศาสนพธ

ศาสนพธ คอ พธทำาบญ หรอแบบแผนการทำาบญทเปนประเพณในชวตของคนทวไปทเปนพทธศาสนกชน แบงไดเปน ๒ ประเภท คอ

ทำาบญงานมงคล ทำาบญงานอวมงคล

การทำาบญงานมงคลและงานอวมงคล

พธทำาบญงานมงคลและงานอวมงคล

• งานหลกของการทำาบญ คอ การเลยงพระ เรยกวา การ“ทำาบญเลยงพระ นยมทำากน ”ทงงานมงคลและงานอวมงคล

• เจาภาพมกนมนตพระมาเจรญหรอสวด พระพทธมนตในตอนเยน เรยกวา สวดมนต“เยน ”

• เชาวนรงขนหรอเวลาเพลกถวายภตตาหารแดพระสงฆทเจรญหรอสวดพระพทธมนตเมอเยนวาน เรยกวา เลยง“พระเชา หรอ เลยงพระเพล ”หรอบางทเรยก ฉนเชา หรอ“ฉนเพล ”

ในงานทำาบญงานมงคลและงานอวมงคล เจาภาพตองเตรยมสงของ สถานท กจการ และรระเบยบพธปฏบตตางๆ ไวลวงหนา ขนตอนและพธการเหลานแตละทองถนจะมความเหมอนและแตกตางกนบางประการ

การเตรยมศาสนพธ

การนมนตพระภกษงานมงคลการนมนตพระสงฆมาเจรญพระพทธมนตนยมกำาหนดจำานวน คอ ไมตำากวา ๕ รป อาจเปน ๗ รป หรอ ๙ รป ไมนยมนมนตเปนจำานวนค เวนแตงานมงคลสมรส มกนยมนมนตจำานวนค ในการอาราธนาใชคำาวา ขอ“อาราธนาเจรญพระพทธมนต”งานอวมงคลนยมอาราธนาพระสงฆจำานวน ๘ รป หรอ ๑๐ รป หรอมากกวานนแลวแตกรณ แตตองเปนจำานวนค ในการอาราธนาใชคำาวา ขอ“อาราธนาสวดพระพทธมนต”

• ทตงพระพทธรปพรอมทงเครองบชา เรยกวา โตะ“บชา ปจจบนนยมใชเปน” โตะหมบชา “ ”

• โตะหมบชาประกอบดวย โตะ ๕ ตว หรอ ๗ ตว หรอ ๙ ตว เรยกชอตามจำานวนโตะวา โตะหม ๕ หม ๗ หรอหม ๙

• เครองบชาควรมแจกนประดบดอกไม ๑ ค วาง ๒ ขางพระพทธรป ตงกระถางธปตรงหนาพระพทธรปกบเชงเทยน ๑ ค ตงตรงกบแจกน

การเตรยมทตงพระพทธรปและเครองบชา

สายสญจน แปลวา สายรดนำา ไดแก สายททำาดวยดายดบ โดยจบเสนดายในเขดชกสาวออกมาเปนหวงๆ ใหยาวตอกนเปนสายเดยว จากดายในเขดเสนเดยวจบออกมาครงแรกเปน 3 เสน มวนเปนกลมไว ในงานมงคลทกประเภท นยมใชสายสญจน 9 เสน

การวงดายดวยสายสญจน

• การวงสายสญจนใหวงรอบรวบาน ถาไมมร วหรอมแตกวางเกน หรอมสงปลกสรางอนทไมเกยวของกบพธอยภายในรวเดยวกน กใหวงรอบเฉพาะอาคารทประกอบพธ

• ในงานอวมงคลไมมการวงดายสายสญจน แตมสายโยงหรอภษาโยงตอจากศพเพอใชบงสกลในงานทำาบญหนาศพ สายโยงน กใชดายสายสญจนนนเอง

การปลาดอาสนะ

ยกพนอาสนะใหสงขน โดยใชเตยงหรอมาวางตอกนใหยาวพอกบจำานวนพระสงฆ และนยมปผาขาวลาดอาสนสงฆ

ปลาดอาสนะบนพนธรรมดา จะใชเสอหรอพรมกได แตอยาใหอาสนะของพระสงฆกบอาสนะของผรวมพธเปนอนเดยวกน ตองปแยกกน

สำาหรบพระสงฆนยมทำากน ๒ วธ คอ

• เครองรบรองทควรจดเตรยมสำาหรบพระสงฆ ไดแก นำาเยน กระโถน (ไมควรจดหมากพล บหร รบรองพระสงฆ)

• การวางเครองรบรองใหวางทางขวาของพระรปนน การวางกระโถนใหวางขางในสด เพราะเปนสงทไมตองประเคน

การเตรยมเครองรบรอง

เจาภาพจดเทยนเลมทอยดานซายของเรา (ดานขวาของพระพทธรป) แลวจดเทยนอกดาน จากนนใชธป ๓ ดอก จดตอจากเทยน แลวปกในกระถางธปทละดอก ขณะทเจาภาพจดธปทกคนควรประนมมอขน

การจดธปเทยน

ขอปฏบตในวนทำาบญเลยงพระ

การถวายขาวพระพทธ

• จดธป ๓ ดอก ปกหนากระถางธปหนาโตะบชา • นงคกเขาประนมมอหนาทตงขาวพระพทธ กลาวนะโม ๓

จบ • วาคำาถวาย อมำ สปพยญชนสมปนนำ สาลนำ โอทนำ สอทกำ “

วรำ พทธสส ปเชม จบแลวกราบ ๓ ครง”• ถวายภตตาหารแดพระสงฆ เมอพระสงฆฉนเสรจและ

อนโมทนาเสรจจนกลบแลว กใหลาขาวพระพทธมารบประทาน โดยคกเขาหนาสำารบทโตะบชา กราบ ๓ ครง

• กลาวคำาวา เสสำ มงคลำ ยาจาม หรอ เสสำ มงคลา ยาจา“ ” “ม แลวไหว และยกขาวพระพทธออกไปได”

การถวายขาวพระพทธ เปนการถวายขาวพระพทธเจา โดยการถวายพระพทธรป มขนตอน ดงน

การถวายไทยธรรม

เครองไทยธรรม คอ วตถสงของตางๆ ทสมควรถวายแดพระสงฆ ซงไดแกปจจย ๔ คอ เครองนงหม อาหารคาวหวาน เครองอปกรณ ทอยอาศย และยารกษาโรค ซงสามารถถวายไดตามกำาหนดเวลา ดงน

ขนตอนการถวายเครองไทยธรรม

ถวายหลงจากพระสงฆฉนเสรจแลว ของทจะถวาย กใหยกเรยงไวตรงหนาพระสงฆทกรป

เมอเจาภาพประเคนไปหนงหรอสององคแลว อาจมอบใหญาตหรอแขกทรวมงานประเคนตอกได

ในงานอวมงคล หลงจากพระฉนเสรจนยมใหมการบงสกลกอนแลวจงถวาย เมอพระสงฆอนโมทนาแลวกใหกรวดนำาอทศสวนกศลตอไป

การกรวดนำา

• การกรวดนำาเปนการอทศสวนกศลใหแกผทลวงลบไปแลว โดยเปนการแสดงความกตญญกตเวทของผทยง มชวตอยตอผมพระคณทลวงลบ และเปนการแสดงความเมตตาแกผลวงลบ โดยผทยงมชวตอยอทศสวนกศลไปให

• วธกรวดนำาจะกรวดนำาลงบนพนดน ทสะอาด หรอกรวดนำาลงในภาชนะอน แลวไปเทลงบนพนดนกได

ขนตอนการกรวดนำา

เมอพระสงฆเรมกลาวอนโมทนาวา ยถา วาร วหา“ ...”

ใหเจาภาพเรมกรวดนำา

เมอพระเรมสวดบทอนโมทนาทเรมดวยคำาวา “สพพตโย...” ควรรนนำาทกรวดใหหมด และประนมมอรบอนโมทนา

เมอพระสวดจบแลว ใหนำานำาทกรวดไปเทนอกอาคาร เทลงบนพนดนทสะอาดหรอทโคนตนไมใหญ

คำากรวดนำาคำากรวดนำามอย ๓ แบบ คอ แบบสน แบบยอ และแบบ

ยาว แตคำากรวดนำาทนยมกนทวไป คอ คำากรวดนำาแบบสน ซงมดงน

• อทำ เม ญาตนำ โหต, สขตา โหนต ญาตโย

คำาอาน

• บญนจงสำาเรจแกญาตทงหลายของขาพเจาเถด ขอญาตทงหลายจงเปนสขๆ เถด

คำาแปล

หนวยการเรยนรท การบรหารจตและการเจรญปญญา๗

การบรหารจตเปนการฝกจตใหมสมาธ สามารถนำาไปใชในการดำาเนนชวต ใหเปนคนดมคณธรรม จรยธรรม มประสทธภาพในการทำางาน และมจตทปลอดโปรง

สวนการเจรญปญญานนเปนการฝกจตใหมสตสมปชญญะรตวทวพรอม สามารถ รเทา และ รทน“ ” “ ความเปนไปของสงทงหลาย ชวยใหเขาใจอะไรไดงาย”

และแจมแจง มสต มวสยทศนกวางไกลในดานการดำาเนนชวต

๑. การสวดมนตแปลและแผเมตตา

การสวดมนตแปลพทธศาสนกชนควรไหวพระสวดมนตเปนประจำาทกวน

อยางนอยวนละ ๑ ครงกอนนอน เพอความเปนสรมงคลแกชวต และชวยใหจตใจสงบ นอนหลบสบาย บทสวด ทสำาคญ มดงน

คำาบชาพระรตนตรย

คำานมสการพระสมมาสมพทธเจา

บทสรรเสรญคณพระรตนตรย

(นำา) องคใดพระสมพทธ (รบ) สวสทธสนดานตดมลเกลศมาร บ มหมนมหมองมว

หนงในพระทยทาน กเบกบานคอดอกบวราค บ พนพว สวคนธกำาจร

องคใดประกอบดวย พระกรณาดงสาครโปรดหมประชากร มละโอฆกนดาร

ชทางบรรเทาทกข และชสขเกษมสานตชทางพระนฤพาน อนพนโศกวโยคภย

พรอมเบญจพธจก- ษจรสวมลใสเหนเหตทใกลไกล กเจนจบประจกษจรง

กำาจดนำาใจหยาบ สนดานบาปแหงชายหญงสตวโลกไดพงพง มละบาปบำาเพญบญ

ขาฯ ขอประณตนอม ศรเกลาบงคมคณสมพทธการญ ญภาพนนนรนดรฯ (กราบ)

บทสรรเสรญพระพทธคณ (ทำานองสรภญญะ)

(นำา) อตป โส ภะคะวา (รบ) อะระหง สมมาสมพทโธ วชชาจะระณะสมปนโน สคะโต โลกะวท อะนตตะโร ปรสะทมมะสาระถ สตถา เทวะมะนสสานง พทโธ ภะคะวาต

บทสรรเสรญพระธรรมคณ

(นำา) ธรรมะคอคณากร (รบ) สวนชอบสาธรดจดวงประทปชชวาล

แหงองคพระศาสดาจารย สองสตวสนดานสวางกระจางใจมล

ธรรมใดนบโดยมรรคผล เปนแปดพงยลและเกากบทงนฤพาน

สมญาโลกอดรพสดาร อนลกโอฬารพสทธพเศษสกใส

อกธรรมตนทางครรไล นามขนานขานไขปฏบตปรยตเปนสอง

คอทางดำาเนนดจคลอง ใหลวงลปองยงโลกอดรโดยตรง

ขาฯ ขอโอนออนอตมงค นบธรรมจำานงดวยจตและกายวาจา (กราบ)

(นำา) สะวากขาโต (รบ) ภะคะวะตา ธมโม สนทฏฐโก อะกาลโก เอหปสสโก โอปะนะยโก ปจจตตง เวทตพโพ วญญหต

บทสรรเสรญพระสงฆคณ(นำา) สปะฏปนโน (รบ) ภะคะวะโต สาวะกะสงโฆ อชปะฏปนโน ภะคะวะโต

สาวะกะสงโฆ ญายะปะฏปนโน ภะคะวะโต สาวะกะสงโฆ สามจปะฏปนโน ภะคะวะโต สาวะกะสงโฆ ยะททง จตตาร ปรสะยคาน อฏฐะ ปรสะปคคะลา เอสะ ภะคะวะโต สาวะกะสงโฆ อาหเนยโย ปาหเนยโย ทกขเณยโย อญชะล กะระณโย อนตตะรง ปญญกเขตตง โลกสสาต(นำา) สงฆใดสาวกศาสดา (รบ) รบปฏบต

มาแตองคสมเดจภควนต

เหนแจงจตสจเสรจบรร- ลทางทอนระงบและดบทกขภย

โดยเสดจพระผตรสไตร ปญญาผองใสสะอาดและปราศมวหมอง

เหนหางทางขาศกปอง บ มลำาพองดวยกายและวาจาใจ

เปนเนอนาบญอนไพ- ศาลแดโลกยและเกดพบลยพนผล

สมญาเอารสทศพล มคณอนนตอเนกจะนบเหลอตรา

ขาฯ ขอนบหมพระศรา- พกทรงคณานคณประดจรำาพน

ดวยเดชบญขาอภวนท พระไตรรตนอนอดมดเรกนรตสย

จงชวยขจดโพยภย อนตรายใดใดจงดบและกลบเสอมสญ (กราบ 3 ครง)

คำาแผเมตตาการแผเมตตา คอ การสงความปรารถนาดไปยง

เพอนมนษยและสรรพสตวทงหลายใหมแตความสข เปนการคดดกบคนอน ไมโกรธไมเกลยดใคร

การแผเมตตาโดยปกตจะเรมจากตนเอง เพราะทกคนมความรกตนเองเปนพนฐานอยแลว เมอแผใหตนเองแลวกแผไปใหบคคลอนๆ โดยเรมจากคนในครอบครว เพอน และเจากรรมนายเวรของเรา

ประโยชนของการแผเมตตา

บทแผเมตตาแกตนเอง

บทแผเมตตาแกสรรพสตว

๒. การบรหารจต

สมาธ จะเกดขนดวยจตของเรา เปนการบรหารจตททำาใหเราสามารถทำากจการตางๆ ในชวตประจำาวนใหสำาเรจลลวงไปได

สมาธ ชวยในการไตรตรองสงตางๆ ไดอยางมประสทธภาพ เนองจากทำาใหเรา มสตมากขน จตใจมนคง แนวแน ทำาใหการคดเรองตางๆ มความรอบคอบ

สมาธ อาจเกดไดเพยงชวคราว หากเราตองการใหจตของเราแนวแนมสมาธ จำาเปนตองมการฝกสมาธสมำาเสมอ เพอเปนการบรหารจตใหมประสทธภาพยงขน

ขอควรปฏบตในการฝกการบรหารจต

ประโยชนของการบรหารจต

๑. ทำาใหจตใจสบาย โปรงเบา ไมเครยด ไมโกรธ ไมทกข ผองใส คณธรรมงอกงามงาย

๒. หายหวาดกลว หายกระวนกระวาย หายประหมาตนเตน๓. หลบงาย ไมฝนราย และสงตวเองได เชน สงใหหลบ ใหตน

ตามเวลาทกำาหนดได๔. กระฉบกระเฉง วองไว รจกเลอกและตดสนใจไดเหมาะสมแก

สถานการณ๕. มความอดทน เพยรพยายามแนวแนในจดหมาย มความใฝ

สมฤทธสง๖. มสตสมปชญญะด รเทา รทนปรากฏการณ และรจกยบยงใจ

ไดด๗. มประสทธภาพในการทำางาน ทำากจกรรมตางๆ สำาเรจดวยด

รอบคอบ ไมผดพลาด๘. สงเสรมสมรรถภาพของสมอง ความคดปลอดโปรง ความจำา

ด เรยนหนงสอเกง๙. ชวยเหลอเกอกลสขภาพทางกาย ชะลอความแก ทำาใหดออน

กวาวย๑๐. รกษาโรคบางอยางได เชน โรคเครยด โรคกระเพาะ โรค

ทองผก โรคความดนโลหต โรคหด หรอโรคชอบคดเองวาตวเปนโนนเปนนทงทไมไดเปน

การบรหารจตตามหลกอานาปานสต

๑. ไมตองหาอปกรณอนใดมาฝก เพราะทกคนมลมหายใจ คอ การหายใจเขาการหายใจออกทกเวลาอยแลว

๒. ไมซบซอน เขาใจงาย ทำาไดงาย พอลงมอทำากไดรบผลทนท ตงแตตนเรอยไป

๓. เปนหลกฝกจตอยางหนงในจำานวนไมกอยางทสามารถปฏบตตอเนองตงแตตนไปจนสำาเรจขนสงสด ไมตองพะวงทจะหาวธอนมาสบเปลยนในระหวางปฏบต

๔. ไมกระทบตอสขภาพ กายกไมเหนอย ตากไมเมอย เพราะไมตองเพงหรอเดนกลบไปกลบมาเหมอนวธอน ชวยใหรางกายพกผอนไดด

๕. พระพทธเจาทรงใชเวลาในการปฏบตวธนเปนสวนใหญ และทรงแนะนำาใหสาวกปฏบตมากกวาวธอน

วธฝกสมาธมหลายวธ แตวธทเหนวาเหมาะสมและสะดวกทจะฝกไดทกเพศ ทกวย และทกโอกาส กคอ แบบอานาปานสตหรอวธกำาหนดลมหายใจ โดยมเหตผล ทควรฝก ดงน

ทานงการฝกสมาธตามหลกอานาปานสตใหนงบนพนในทา สมาธ เสมอนพระพทธรปปางสมาธ อาจทำาได ๒ “ ”ลกษณะ คอ

ขนตอนการฝกสมาธตามหลกอานาปานสต

นงขดบลลงก ทเรยกวา ขดสมาธราบ “ ”โดยเอาขาขวาทบ ขาซาย มอขวาทบมอซาย ตวตงตรง

นงขดสมาธเพชร คอ นงเอาขาซายทบขาขวา ขาขวาทบ ขาซาย มอขวาทบมอซาย ตวตงตรง

วธกำาหนดลมหายใจตามหลกอานาปานสต

.ก ใหนบลมหายใจเขาออก การนบอาจทำาเปนขนตอนตามลำาดบ คอ นบเปนคๆ ไป เชน หายใจเขานบ ๑ หายใจออกนบ ๑ โดยกำาหนดเปนชดๆ

11 22 33 44 55 11 22 33 44 55 6611 22 33 44 55 66 7711 22 33 44 55 66 77 8811 22 33 44 55 66 77 88 9911 22 33 44 55 66 77 88 99 10 10

๒. ใหกำาหนดเฉยๆ ไมตองนบ เชน เวลาหายใจเขา หายใจออก ไมวายาวหรอสน ใหกำาหนดรวาหายใจเขาหายใจออกยาวหรอสน

๓. ใหสงเกตอาการพองและยบของทอง ขณะหายใจเขา หายใจออก และภาวนาในใจวา ยบหนอพองหนอ“ ”

๔. ใหภาวนาในใจวา พท“ -โธ ขณะหายใจเขาออก คอ ขณะ”หายใจเขาภาวนาวา พท ขณะหายใจออกภาวนาวา โธ “ ” “ ”หรอหายใจเขาวา พทโธ หายใจออกวา พทโธ“ ” “ ”

๓. การเจรญปญญาโดยการคดแบบโยนโสมนสการ

โยนโสมนสการ คอ การศกษาทเกดจากมนษยรจกคดวเคราะห วจารณอยางรอบคอบรอบดาน ทำาใหเกดปญญาแตกฉาน การคดแบบโยนโสมนสการม ๑๐ วธ คอ

คดแบบสบสาวเหตปจจย

พระพทธองคสอนใหมองวาปรากฏการณบางอยางทเกดขนมใชเกดเพราะเหตเพยงอยางเดยว ดใหดแลวจะเหนวาปจจยหรอเงอนไขอนๆ กมสวนดวย เชน

“ถาถามวาตนไมเจรญเตบโตเพราะอะไร ถาตอบวาตนไมตนนเจรญเตบโตกเพราะเมลด ตนไมตนนมาจากเมลด เพราะฉะนน เมลดจงเปนสาเหตทำาใหมตนไมตนน ตอบแบบนกถก แตถกสวนเดยว ถาจะใหถกครบถวนตองตอบวาเมลดเปนเพยงเงอนไขหนง แตยงมปจจยอนอกทชวยใหตนไมตนนเจรญงอกงามได เชน ดน ปย นำา อณหภม การดแลเอาใจใสของคน เปนตน”

นทานชาดก

คนเลยงลงสงใหหวหนาลงพาลงบรวารรดนำาตนไมทตนพงปลกใหมใหดวยขณะทตนไมอย หวหนาลงจงพาบรวารรดนำาตนไมทกวน โดยสงใหถอนตนไมนนขนมาดหลงจากรดนำาลงไปวารากชมนำาหรอยง ถายงกใหใสลงในดนใหมแลวรดนำาซำา ลงทงหลายกถอน-ใส ถอน-ใส อยางนทกครงทรดนำาตนไม เมอเจาของกลบมา หวหนาลงไปรายงานวา ไดทำาตามทนายสงทกประการ เจาของเดนไปดสวนเหนแลวแทบเปนลม เพราะตนไมทพงปลกใหมๆ เฉาตายหมด

หวหนาลงและบรวารลงนนคดตนๆ โดยไมคดวายงมวธอนทจะมนใจไดโดยไมตองถอนตนไม เชน ประมาณเอาจากปรมาณนำาทเทรดลงไปแตละครง เปนตน

คดแบบอรยสจหรอแบบแกปญหา

อรยสจ คอ หลกคำาสอนทสอนใหรวาสภาพปญหาคออะไร สาเหตของปญหาอยทไหน อะไรบาง ปญหานมทางแกหรอไม ถามมกวธ และวธไหนดทสด การแกปญหาจะตองรสภาพปญหา รสาเหตของปญหา รวาปญหาตางๆ นนหมดไปได และตองลงมอทำาหรอแกปญหานนอยางตอเนอง เชน

การนำาวธการบรหารจตมาใชในชวตประจำาวน การฝกจตใจใหมสมาธเปนสงจำาเปนทตองมในการ

ทำากจการทกอยางของชวต ไมวาจะเปนการเลาเรยนหรอการทำางาน เชน

• นกเรยนจะอานหนงสอกตองมสมาธในการอาน ไมเชนนนกอานหนงสอไมรเร อง ตาอยทตวหนงสอแตใจไปอยทอน

• นกเรยนจะฟงครสอนกตองมสมาธในการฟงไมเชนนนกจะไดยนแตเสยงครกระทบหแลวกผานไป ใจไมรบร วาครพดวาอะไร กไมเขาใจสงทครสอน

ดงนน เมอจะอานหนงสอใจกตองอานไปดวย เมอจะฟงครสอนใจกตองฟงไปดวย หรอเมอจะทำางานใดทไดรบมอบหมายใจกตองทำาไปดวย นนกคอ ใจตองมสมาธ

๔. การนำาวธการบรหารจตและเจรญปญญาไปใชในชวตประจำาวน

การนำาวธการเจรญปญญาไปใชในชวตประจำาวนจตทมความสงบมสต มสมาธ จะรจกพจารณาสง

ตางๆ ตามความเปนจรงอยาง มเหตผล รเทาทนโลกและชวต สามารถใชปญญาแกไขปญหาได เชน

ในการฝกสรางสมาธในการอานหนงสอ จะเหนวาจตของผฝกจะสงบแลวกไมสงบ แลวกกลบมาสงบอกสลบกนไป จงเปนโอกาสทจะฝกเจรญปญญาได คอ ปญญาจะทำาใหเราเรมมองเหนความจรงเกยวกบความเปนไปของจตหรอของสงทงหลายในโลก

ถาเรารจกนำามาใชในชวตประจำาวน จะชวยใหเราเขาใจโลกและชวต เขาใจความรสก อารมณ และการกระทำาทงของตนเองและผอนได

การนงสมาธตามแนววปสสนากรรมฐาน

การเจรญวปสสนากรรมฐาน เปนการเพยรใน

การใชสตสมปชญญะกำาหนดสงทเกดขนทาง

กายและใจ เพอใหเกดการหยงรอยางแจมแจง

การนงสมาธแบบวปสสนา ควรนงในทาทเหมาะสมกบ

ตนเอง คอ นงทาใดทาหนงทสบาย

แกตน

ผปฏบตจะตองพยายามทำาจตของตนใหสงบนง โดยมสตเปนตวกำาหนด ร ถงสงทเกดขนทางกายและใจ “ ”ตามหลกสตปฏฐาน ๔ ดงน

หลกในการปฏบตวปสสนา

หนวยการเรยนรท พระพทธศาสนากบการแกปญหาและการพฒนา๘

พระพทธศาสนามหลกธรรมคำาสอนทสามารถนำามาประยกตใชในการแกปญหาและพฒนาตนเอง สงคมและประเทศชาต ซงในบทเรยนนจะกลาวถงพระพทธศาสนากบปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงและการพฒนาอยางยงยน โดยปฏบตตามทางสายกลาง

เนองจากในปจจบนสภาพสงคมและเศรษฐกจไดเปลยนแปลงไปอยางรวดเรว มการพฒนาในหลายๆ ดาน ซงมผลตอการดำารงชวตของคนไทย พระพทธศาสนาจงมสวนในการชวยแกปญหาและเกดการพฒนาตามหลกธรรมทสอดคลองกบการดำารงชวตของทกคนในปจจบน

๑. พระพทธศาสนากบเศรษฐกจพอเพยง

ความหมายของเศรษฐกจพอเพยง

เศรษฐกจพอเพยง คอ เศรษฐกจทเลยงตวเองไดพงพาตนเองได ในสมยโบราณเราอยแบบพอเพยง ในแตละครอครวปลกขาวกนเอง จบปลาและเลยงสตวกนเอง ทอผาเอง สานตะกราและภาชนะอนๆ เอง ถงแมจะไมตดตอแลกเปลยนสงของกบคนภายนอกกยงพออยได

แตปจจบนเราอยในโลกทามกลางกระแส โลกาภวตน “ ”คอ เราผลตของเพอขาย เมอไดเงนมากนำาเงนนนไปซอสงของทคนอนผลต การทจะไดสงจำาเปน รวมทงสงฟมเฟอย มากนมาใชตองพงพาผอน แตเศรษฐกจพอเพยงมการพงตนเองมากทสดเทาทจะเปนไปได หากผลตมากจนเหลอกนเหลอใชกนำาไปขาย

A

ลกษณะของเศรษฐกจพอเพยง

เศรษฐกจพอเพยง หมายถง รจก“พอ คอ รวาแคไหนพอด พอเหมาะ และพอ”เพยงสำาหรบตนเอง ปญหาทางเศรษฐกจนนเกดขนเมอเราไมไดกน ไมไดอยตามทเราอยาก การรจกพอ รจกยบยงความอยาก เปนทางหนงททำาใหปญหาทางเศรษฐกจเบาบางลง

ทางแกทางหนง คอ ไมตองลดความอยาก แตพยายามดนรนหาสงของมาสนองความอยาก อยางนเรยกวา อยอยางไมรจกพอหรอไมรจกพอเพยง

ลกษณะพงตนเอง

เศรษฐกจพอเพยง คอ เศรษฐกจทเลยงตวเองไดหรอพงตวเองได โดยผลตเพอพอกนพอใชในครวเรอนหรอในชมชน ทเหลอ กเอาออกขายหรอแลกเปลยนกบสนคาอยางอนทตนผลตไมได

ลกษณะการเดนสายกลาง

เศรษฐกจพอเพยงนนเดนสายกลาง คอ ความพอประมาณเปนสำาคญ ความเปนอยทางเศรษฐกจนนเปนสงสำาคญและเปนความจำาเปนพนฐาน แตชวตจะตองมสมดล มสงตางๆ อกหลายอยางทมคาไมนอยกวาการบรโภค เชน ความสงบสข ศลปะ กฬา เปนตน

ไมเนนการแขงขน

เศรษฐศาสตรกระแสหลกเปนการผลตและการบรโภคทางวตถ แตเศรษฐกจพอเพยงจะเนนการแขงขนกบตนเอง เพอใหชวตเกดความมนคง โดยการใชทรพยากรทมอยใหเกดประโยชน ไมฟมเฟอย พงพาตนเองมากกวาทจะพงพาวตถอยางอน รวมถงการเดนสายกลางดวย ดงนน การรวมมอกนจะชวยใหคนในชมชนสามารถพงตนเองและเดนสายกลางได

๒. พระพทธศาสนากบการพฒนาทยงยน

การพฒนาทยงยน หมายถง การตอบสนองความตองการของคนรนปจจบน โดยไมมผลกระทบในทางลบตอความตองการของคนรนตอไปในอนาคต เปนการพฒนาทดำาเนนไปไดโดยตลอด

การพฒนานนตองใชหรอทำาลายทรพยากรทมอย ถาเราซงเปนคนรนปจจบนไมดแลทรพยากรทมอยกจะรอยหรอหมดไป ทรพยากรทใชไปแลวอาจเสอมโทรมลงจนฟ นฟไมได การพฒนากตองยตลง แตถาเราดแลรกษาทรพยากรใหเหมาะสม การพฒนากสามารถดำาเนนไปไดตลอด การพฒนาอยางนเราเรยกวา การพฒนาทยงยน“ ”

ความหมายของการพฒนาทยงยน

หลกธรรมทสอดคลองกบการพฒนาทยงยน

การพฒนาทยงยนตามแนวทางของพระพทธศาสนา เปนการพฒนามนษย เปนหลกททำาใหมนษยรจกสงตางๆ และสามารถปฏบตตอสงนนไดอยางไร โดยหลกธรรมทมความสอดคลองกบการพฒนาทยงยน ไดแก

ไตรสกขา อรยสจ ๔ ทฏฐธมม

กตถประโยชน ๔

ไตรสกขา ไตรสกขาเปนหลกในการพฒนาชวตโดยพฒนาใน

ดานศล สมาธ ปญญา ซงไตรสกขาเปนขอปฏบตทควรศกษา ๓ ประการ

ศล เปนการพฒนาดานพฤตกรรมหรอวธการใชชวต เพอพฒนาใหคนมวนยในตนเอง มระเบยบ ปฏบตตนตามศล เปนการจดระเบยบของชวต

สมาธ เปนการพฒนาดานจตใจ เพอใหเรามจตใจทมนคง เขมแขง และมความสข เพราะเมอสมาธเกด ปญญากจะเกดขน ทำาใหเรามสตในการคดพจารณาสงตางๆ

ปญญา เปนการพฒนาดานปญญา เพอใหเกดความรความเขาใจตางๆ รวมทงการฝกฝนหรอพฒนาดานความร ความเขาใจ โดยมการวนจฉยไตรตรองโดยใชเหตผล

อรยสจ ๔อรยสจ ๔ คอ ความจรงอนประเสรฐ ๔ ประการ

ทกข คอ ความจรงวาดวยความทกข

สมทย คอ ความจรงทวาดวยเหตแหงความทกขนโรธ คอ ความจรงทวาดวยการดบทกข

มรรค คอ ความจรงทวาดวยวถทางแหงการดบทกข

ทางทจะดบทกข

มรรค ๘

สมมาทฏฐ คอ การเหนชอบสมมาสงกปปะ คอ การดำารชอบสมมาวาจา คอ การเจรจาชอบสมมากมมนตะ คอ การกระทำาชอบสมมาอาชวะ คอ การเลยงชพชอบสมมาวายามะ คอ การพยายามชอบสมมาสต คอ การระลกชอบสมมาสมาธ คอ การตงจตมนชอบ

อทธบาท ๔ อทธบาท ๔ เปนหลกธรรมเพอใหเกดความสำาเรจ

ตามทตนประสงคไว ม ๔ ประการ ดงน

ฉนทะ

• ความพงพอใจ

วรยะ

• ความพากเพยร

จตตะ

• ความมใจฝกใฝ

วมงสา

• ความมเหตผล

ทฏฐธมมกตถประโยชน ๔ทฏฐธมมกตถประโยชน ๔ คอ ประโยชนอนพงไดรบจาก

การประกอบกจการ หรอมอาชพทสจรต ถกตองตามกฎหมายและศลธรรม การทบคคลใดบคคลหนงจะสามารถไดมาซงประโยชนนน จะตองแสวงหาอยางมหลกการและมแผนการ เรยกวา ธรรมทเปนไปเพอใหไดมาซงประโยชนในปจจบน ซงมอย ๔ ประการ ดงน

ทฏฐธมมกตถประโยชน ๔

อฏฐานสมปทา คอ ความขยนหมนเพยร

อารกขสมปทา คอ การรจกรกษาทรพยและประหยดกลยาณมตตตา คอ การคบคนดเปนมตร

สมชวตา คอ การเลยงชพตามสมควรแกกำาลงทรพยทหาได

แนวความคดของเศรษฐกจพอเพยงสอดคลองกบหลกคำาสอนของพระพทธศาสนา ดงน

• พทธธรรมสอนใหพงตวเองใหมากทสด ไมพงสงศกดสทธใดๆ • พระพทธศาสนาสอนใหเราเดนทางสายกลาง และเรยกหลกนวา

มชฌมาปฏปทา“ ”• พระพทธศาสนามไดปฏเสธความมงคง หากไดมาจากการไม

เบยดเบยนตนเองและผอน• พระพทธศาสนาไมไดเชดชความยากจน แตการทจะพนจาก

ความจนตองเปนไปโดยชอบ• พระพทธศาสนาสอนเรองสนโดษ คอ ยนดในสงทตนหาไดและ

เปนคนอยางชอบธรรม• พระพทธศาสนาสอนใหคนแขงขนกนในเรองของการทำาความด

มความเออเฟ อตอผอน• พระพทธศาสนาสอนใหระงบและลดความโลภเพอความเปนศตร

ในหมมนษยจะไดนอยลง

๓. พทธธรรมกบเศรษฐกจพอเพยง

ความสำาคญของพทธธรรมกบเศรษฐกจพอเพยง

ความสนโดษ คอ การรจกยบยงความปรารถนาของตนใหอยในขอบเขต ทเหมาะสม

พระราชวรมน (ประยทธ ปยตโต) ไดใหคำาจำากดความของสนโดษไววา ความเอบอมพงพอใจในผลสำาเรจทไดสราง“ขน หรอในปจจยลาภทแสวงหามาไดดวยเรยวแรงความเพยรพยายามของตนเองโดยทางชอบธรรม ”

ความสนโดษมไดหมายถงการอยเฉย ไมขวนขวาย ไมกระตอรอรนทจะสรางชวตใหกาวหนาขนไปเรอยๆ แตหมายถงความยนดในสงทตนมอยและไมดนรนเกนไป เพอแสวงหาสงตางๆ โดยถกตองตามทำานองคลองธรรม

หลกธรรมทสอดคลองกบเศรษฐกจพอเพยง

สนโดษ ๓

ยถาลาภสนโดษ

ยถาพลสนโดษ

ยถาสารปปสนโดษ

• ความยนดตามทไดมาโดยชอบธรรม

• ความยนดตามกำาลง ทตนมอย

• ความยนดตามสมควรแกภาวะความเปนอยของตน

คณคาของความสนโดษ

ความสนโดษ • เปนจดเรมตน

ใหคนเราทำาประโยชนใหแกเพอนมนษย

คนสนโดษ• เปนคนทรจก

ยบยงความอยากและแสวงหาสงตางๆ มาใหตนเองในขอบเขตทเหมาะสม

คนสนโดษ• มกจะเออเฟ อ

เหนฃอกเหนใจเพอนมนษย ความสนโดษจงเปนคณธรรมทมคณคาทงแกตวเองและสงคม

การพฒนาความสนโดษ

เรมจากการใชเหตผลพจารณาความเปนจรงของชวตวา มนษยไมสามารถสนองความอยากของตนไดเสมอไป

พยายามหาความสขประเภททไมขนอยกบวตถสงของ เชน การอานหนงสอ การสนทนา การฟงดนตร เปนตน

พยายามฝกฝนใหมความพอใจกบตนเอง มากกวาทจะพอใจกบสงทอยนอกกาย เชน เลนกฬา วาดรป เลนดนตร เปนตน

ความมกนอย มศพททางพระพทธศาสนาคำาหนง คอ อปปจฉตา “ ” แปลวา ความตองการนอยหรอความมกนอย

ธรรมขอนพระพทธเจาทรงบญญตใหพระภกษสงฆยดถอ พระสงฆจำาตอง มกนอย มฉะนนจะไมมเวลาศกษา“ ”พระธรรมคำาสอนและเผยแผพระพทธศาสนา

คฤหสถไมจำาเปนตองมกนอย คนทวไปสามารถแสวงหาเงน แสวงหาเกยรตได หากไดมาโดยวธการทชอบ

พระพทธศาสนามไดสอนใหคนทวไป มกนอย และก“ ”มไดสอนให มกมาก จนตองทจรต หรอทำาเกนวสยของตน “ ”แตสอนใหอยากไดในสงทควรได คอ สนโดษนนเอง

ความมกนอย

หนวยการเรยนรท ศาสนากบการอยรวมกนในประเทศไทย๙

ศาสนาทกศาสนาลวนมความสำาคญตอการอยรวมกนในสงคม ซงแมจะตางศาสนากน แตกไมไดทำาใหเกดปญหาในการอยรวมกน ตางคนตางมวถการดำาเนนชวตทแตกตางกนออกไปตามแตละศาสนา

การเรยนรศาสนาอนทำาใหเราเขาใจและสามารถปฏบตตนไดอยางเหมาะสมตอศาสนกชนอน ถงแมวาคนไทยจะนบถอศาสนาทแตกตางกน แตกสามารถอยรวมกนในสงคมไดอยางสนตสข เพราะตางกยดมนในหลกธรรมคำาสอนของศาสนาทตนนบถอ

พระพทธเจาไดตรสไววา บคคลผใฝประโยชน ควร“ศกษาบญ เพราะบญจะเอออำานวยใหเกดความสขขนในโลก ทำาใหโลกปราศจากการเบยดเบยน การศกษาบญจงเปนหลกทพทธศาสนกชนยดถอเปนวถการดำาเนนชวต”

การศกษาบญ หรอ ปญญสกขา หมายถง การ“ ”ฝกฝน ฝกหด การหมนทำาความดใหเจรญงอกงามในจตใจ ม ๓ ประการ คอ ทาน ศล และภาวนา ซงเปนเรองของการปฏบต เรยกวา บญกรยาวตถ ๓ “ ”

บญ แปลวา ความด

กรยา แปลวา การกระทำา

วตถ แปลวา ทตงหรอ

หลก

๑. วถการดำาเนนชวตของพทธศาสนกชน

การทำาบญดวยการใหทาน

ทาน หมายถง การเออเฟ อเผอแผแบงปนกน ความตงใจทจะสละหรอบรจาค การมเจตนาทจะไมเบยดเบยน การตงใจจะบรจาคสงของใหผอนเพอชวยเหลอเผอแผกน แบงเปน ๒ ประเภท คอ

อามสทาน เปนการใหสงของ คอ ปจจย ๔ ไดแก เครองนงหม อาหาร ทอยอาศย และยารกษาโรค การใหทานนอาจใหเจาะจงตวบคคลใดบคคลหนง หรอไมเจาะจงกได

ธรรมทาน เปนการใหความร ใหคำาสงสอนแนะนำาเกยวกบธรรมะ หรอการตกเตอนใหประพฤตดประพฤตชอบ ใหรจกบาปบญคณโทษ การใหธรรมถอวาเปนทานทสงกวาการใหสงของ

การตงมนและรกษาศล

ศล หมายถง การประพฤตแตสงทดงาม ไมเบยดเบยนหรอทำาใหผอนเดอดรอน ศลเปนความดทสงกวาทานขนมาขนหนง

ศล ถอวาเปนพนฐานหรอหลกการในการอยรวมกนกบผอนในสงคมดวยความสงบสข เพราะศลคอการตงใจละเวนจากการทำาชว และไมเบยดเบยนกน คนทจะมศลตองเปนคนทมหรโอตปปะ คอ ความละอายและความเกรงกลวตอบาป

พทธศาสนกชนตองพยายามรกษาศล ๕ ใหไดเปนอยางนอย

ศล ๕ คกบ เบญจธรรม

การเจรญสตภาวนาภาวนา หมายถง การฝกอบรมจตบรสทธจากกเลส และปฏบต

ขางใน แบงเปน 2 อยาง คอ

๑. การฝกอบรมจตใหตงมน ทำาใหเกดความ

สงบ เรยกวา จตภาวนา “

หรอสมาธ ”

๒. การฝกอบรมจตใหใชปญญาพจารณาสงตางๆ ตามความเปนจรง เพอใหเกดความรความเหนทถกตอง ไมหลงตดตกเปนทาสอยในอำานาจของความเปลยนแปลงจนกระทงหลดพนจากกเลสและความทกข

เรยกวา ปญญาภาวนาหรอ“วปสสนา”

การภาวนาในชวตประจำาวน

การไหวพระสวดมนต เปนการภาวนาขนพนฐาน เปนการฝกจตใหสงบ กเลสเบาบางลง ชวยใหจตใจปลอดโปรง นอนหลบสบาย

การแผเมตตา เปนการคดปรารถนาใหผอนเปนสข ใหอภยไมถอโทษกน เปนอภยทาน

ประโยชนของการภาวนา

สงเสรมสขภาพจต ทำาใหจตใจผองใส มนคง รจกจตใจของตวเองดขน

ชวยในการทำางานใหดขน เพราะมสมาธ ทำาใหงานสำาเรจไปไดดวยดชวยใหหลดพนจากกเลสตณหา ซงหมายถงความอยากเกนพอด ความทะเยอทะยาน อนไมรจบ

การทำาบญในวนพระหรอวนสำาคญทางประเพณ

เมอถงวนพระ วนสำาคญทางศาสนา หรอวนสำาคญทางประเพณ ชาวพทธนยมทำาบญพรอมกน ๓ ดาน คอ

ทาน ศล ภาวนา

ดวยการตกบาตรถวายอาหาร รกษาศล ฟงเทศนฟงธรรม นงสมาธ เวยนเทยน หรอปฏบตธรรมเปนโอกาสพเศษในชวงเวลาสนๆ เชน ๓-๗ วน เปนตน

โอวาทปาฏโมกขวธการดำาเนนชวตของพทธศาสนกชนสอดคลองกบ

หลกการทเปนหวใจของพระพทธศาสนา คอ โอวาทปาฏโมกข ทพระพทธเจาตรสสอนไว ๓ ประการ คอ

ไมทำาความชว ทงปวง

ทำาความดให ถงพรอม

ทำาจตใจใหบรสทธ

ผองแผว

๒. วถการดำาเนนชวตของครสตศาสนกชน

ครสตศาสนา มหลกความเชอประการแรก คอ ความเชอในพระเปนเจา ผทรงเปนพระเปนเจาสงสด เปนผสรางสรรพสง พระองคไดทรงเผยแสดงพระองคใหมนษยไดรจกในฐานะ พระบดา พระบตร และพระจต ซงเรยกวา พระตรเอกภาพ“ ”

ทงยงทรงประทานพระบญญต 10 ประการ และทรงสญญาวาจะสงพระผไถมากอบกมนษยใหพนจากบาป

ครสตศาสนกชน ดำาเนนชวตโดยอาศยพระคมภรเปนแนวทาง มความเชอความศรทธาในพระเปนเจา โดยการรวมพธบชามสซาเพอนมสการ โมทนาคณ ขอบพระคณ พระเปนเจาในทกๆ วน โดยเฉพาะวนอาทตย

พระเยซ

พระเยซ เปนพระบตรทพระเปนเจาทรงสงมาเพอไถบาปมนษย โดยการเสยสละพระองคเองรบทกขทรมานและสนพระชนมบนไมกางเขน อนแสดงใหเหนถงความรกอนบรสทธ

ครสตศาสนาจงเปนศาสนาทเนนความรกทงตอพระเปนเจาและตอมนษยทกคน ซงหลกความรกนมปรากฏในหลกคำาสอนและพระคมภรทเผยแผชวประวตและเรองราวการทำาอศจรรยชวยเหลอเพอนมนษยของพระเยซ จนกระทงพระองคสนพระชนมบนไมกางเขนและทรงกลบคนพระชนมชพ

รปป นพระเยซครสตตงอยทยอดเขากอรโกวาด ประเทศบราซล

หนาทของครสตศาสนกชนครสตศาสนาในประเทศไทยม ๒ นกายหลก ไดแก

ทงสองนกายมหลกปฏบตทแตกตางกนออกไปบางในดานพธกรรมและนกบวช แตกยดถอปฏบตตามหนาทของครสตศาสนกชน

• เปนนกายเกาแกทสดในศาสนาครสต ประมขสงสด คอ พระสนตะปาปา มศนยกลางอำานาจอยทสำานกวาตกน ใชภาษาละตนเปนภาษากลางทางศาสนา

นกายโรมนคาทอลก

• เปนนกายทแยกตวออกมาจากครสตจกรโรมนคาทอลก โดยมารตน ลเทอรและผสนบสนน ในชวงทครสตจกรคาทอลกเกดปญหาขนมากมาย

นกายโปรเตสแตนต

ชาวครสตทงนกายโรมนคาทอลกและนกายโปรเตสแตนตจะแสดงความเชอความศรทธานโดยการประกอบพธกรรม

การแสดงออกถงความเชอความศรทธาในพระเปนเจา

• เรยกพธกรรมนวา พธมสซาบชา“ขอบพระคณ ซงมเปนประจำาทกวน ”แตจะเนนการรวมบชามสซาในวนอาทตย เนองจากเปนวนหยดทครสตศาสนกชนสวนใหญจะวางจากการประกอบกจการงาน

นกายโรมนคาทอลก

• มพธทเรยกวา พธนมสการ และ“ ”ยดมนใน พระวจนะจากคมภรไบเบลเปนแนวทางในการดำาเนนชวต

นกายโปรเตสแตนต

พระศาสนจกรนกายโรมนคาทอลกกำาหนดศลศกดสทธไว ๗ ประการ ดงน

การรบศลศกดสทธ

การบำารงศาสนจกร คอ การชวยเหลอกจการของครสตจกร โดยการบรจาคทรพยตามกำาลงความสามารถของครสตศาสนกชนเพอบำารงและเผยแผศาสนา

การบำารงศาสนจกร

ครสตศาสนาทกนกายมวนสำาคญทางศาสนาทเหมอนกนและแตกตางกนบาง บางครงอาจเรยกชอตางกนเทานน แตแกนแทความสำาคญนนมความคลายคลงกน

วนสำาคญทางครสตศาสนาโดยทวไป เชน การไปประกอบศาสนา ทโบสถทกวนอาทตย วนอสเตอร วนครสตมาส เปนตน

วนสำาคญของครสตศาสนา

วนสำาคญทางครสตศาสนา ชาวครสตจะไปประกอบพธกรรมกนทโบสถ

วนอาทตยของทกสปดาห เปนวนสำาคญทสบทอดความเชอมาจากศาสนายดาย เรยกวา วนสะบาโต ถอเปน“ ”วนบรสทธ เนองจากชาวครสตเชอวาวนอาทตยเปนวนหยดพกผอนทควรงดทำากจการงาน และตองไปประกอบกจทางศาสนารวมกนทโบสถ

วนอาทตยของทกสปดาห

วนอาทตยเปนวนทครสตศาสนกชนตองไปประกอบกจทางศาสนาทโบสถ

วนอสเตอร และวนสมโภชปสกา อยในชวงวนท ๒๑ มนาคม ๒๕ เมษายน ของทก–ป เปนวนสำาคญทสบเนองมาจากการสนพระชนมของพระเยซ และเมอพระเยซทรงกลบเปนขนมา ชาวครสตจงฉลองการคนพระชนมชพของพระเยซ

วนอสเตอรยงเปนวนแหงการระลกถงเหตการณทพระเจาทรงนำาชาวอสราเอลออกจากการเปนทาสในอยปต

วนอสเตอร

วนอสเตอรเปนวนระลกถงวนเปนขนมาจากความตาย ขององคพระเยซ

วนครสตมาส เปนวนสมโภช การประสตของพระเยซ ตรงกบวนท ๒๕ ธนวาคม ของทกป ชาวครสตถอเปนชวงเวลาแหงความชนชมยนด และจะมการจดงานเฉลมฉลองกนอยางยงใหญ

วนครสตมาส

วนครสตมาสเปนวนแหงการเฉลมฉลองวนประสตของพระเยซ

ศาสนาอสลามไมไดเปนเพยงแคศาสนา แตเปนระบอบการดำาเนนชวตตงแตเกดจนตาย เปนระเบยบวนยทครอบคลมทกอยางของชวต ทงในดานความคดและความประพฤต ซงแสดงออกดวยการปฏบตทเครงครด สะทอนใหเหนความศรทธาอนยงใหญ ทมตอองคอลลอฮเพยงองคเดยวเทานน ซงจะดำาเนนชวตโดยยดหลกปฏบต ๕ ประการ คอ

๓. วถการดำาเนนชวตของผนบถอศาสนาอสลาม

การปฏบตตน

การละหมาด

การถอศลอด

การบรจาคซะ

กาต

การเดนทางไปประกอบพธฮจญ

การทจะเขาสความเปนมสลมทสมบรณ ตองมการปฏญาณตนตามขอความในคมภรอลกรอานทเปนหวใจของชาวมสลมทกคน คอ

“ไมมพระเจาอนใดนอกจากอลลอฮองคเดยว และแทจรง ทานศาสดา มฮมมดเปนเราะซล (ศาสนทต

ผนำาโองการ) ของอลลอฮ”

การปฏบตตน

ความมงหมายของการละหมาด

การละหมาดการละหมาด หรอ นมาซ มา“ ”

จากภาษาอาหรบ แปลวา การขอพร “ ”การละหมาด คอ การนมสการ การแสดงความเคารพตอพระเจาทงรางกาย และจตใจ

ศาสนาอสลามสงเสรมความสะอาด เพราะถอวาความสะอาดเปนสวนหนงของศรทธา มสลมทกคนจะตองสะอาดตงแตภายนอกคอรางกาย จนถงภายในคอจตใจ จงตองชำาระรางกายและสงสกปรกตามศาสนบญญตกอน หรอลางมอกอน

นำาทใชชำาระตองสะอาด เสอผาทสวมใสเขาเฝาพระเจากตองสะอาดเรยบรอย ผหญงตองแตงตวมดชด เปดไดเฉพาะใบหนาและฝามอ สวนผชายตองไมใหผมปรกหนาผาก โดยมการใสหมวกลกษณะตางๆ เชน กะปเยาะ ซอเกาะก ตะกยะห เปนตน

ศาสนาอสลามสงเสรมความสะอาด

การละหมาด

การละหมาด เปนการปฏบตทมรปแบบกฎเกณฑตามทศาสดาไดกำาหนดไว มสลมทกคนจะตองปฏบตตามจนกระทงวนสดทายของชวต โดยตองปฏบตวนละ ๕ เวลา

ผทบรรลศาสนภาวะ คอ อาย ๑๕ ป ทกคนมหนาทตองปฏบต แตมขอยกเวนสำาหรบบคคลบางประเภท ไดแก คนชรา คนปวย หญงมครรภหรอหญงทใหนมแกทารก หญงขณะมประจำาเดอนหรอหลงคลอด บคคลทใชแรงกายทำางานหนก และบคคลทอยในระหวางเดนทาง

การถอศลอด

การถอศลอด หมายถง การงดเวนจากการบรโภคอาหาร เครองดม การรวมสงวาส การละจากการทำาชวทงทางกาย วาจา และใจ ตงแตเวลารงอรณจนถงดวงอาทตยตก

การถอศลอดทำาใหรจกสภาพอนแทจรงของผทอตคดขดสน และเกดความเหนอกเหนใจกน

เดอนรอมฎอนในรอบปหนง มสลมทก

คนจะตองถอศลอดคนละ ๑ เดอน คอ ในเดอนท ๙ นบตามฮจเราะหศกราช ทเรยกวา เดอนเราะ“มะฎอน ”

ชาวมสลมจะตองตนขนรบประทานอาหารเชาตงแตกอนดวงอาทตยขน เมอดวงอาทตยขนแลวตองงดรบประทานอาหารและนำา กระทงดวงอาทตยตก

การถอศลอดเปนการฝกฝนรางกายและจตใจใหมความอดทน ใหรจกความ หวโหย ไดเขาใจเหนใจคนยากจน รจกการชวยเหลอเผอแผ ทงนการถอศลอดยงถอเปนการทดสอบความศรทธาและความยำาเกรงทมสลมมตอพระเปนเจา และยงทดสอบและฝกฝนความซอสตยของบคคลทถอศลอดดวย

ซะกาต แปลวา การทำาใหบรสทธ การทำาใหหมดมลทน

ซะกาต หมายถง ทานทบงคบให ผมรายไดในรอบ ๑ ป ซงมรายไดถงจำานวนทกำาหนดไว ตองจายหรอบรจาคทรพยสนใหแกคนทมสทธรบบรจาคตามอตราทกำาหนด โดยทวไป คอ ตงแต รอยละ ๒.๕ - ๒๐ ตอป

การบรจาคซะกาต

การบรจาคซะกาตเปนการขดเกลาจตใจของผบรจาคใหบรสทธ ใหลดความตระหนเหนแกตว ไมใหละโมบ ใหมความเออเฟ อเผอแผ และถอไดวาการบรจาค ซะกาตเปนการชวยลดปญหาสงคม

การจายซะกาตเปนอกหนาทหนงทสำาคญของบรรดามสลมในการรบผดชอบสงคม

บคคลทมสทธรบบรจาคซะกาตม ๘ ประเภท

พธฮจญกระทำาในเดอนท 2 ของทกป นบตามปฏทนอสลาม มสลมทวโลก จะเดนทางไปประกอบพธรวมกนทสถานทแหงนแหงเดยว ซงใชเวลาประมาณ ๒ อาทตย

โดยบงคบเฉพาะบคคลทมความ สามารถเทานน คอ ความสามารถทางกาย ทรพยสน และความปลอดภยในการเดนทาง และตองไดรบการยนยอมจากบคคลในครอบครวกอน

การเดนทางไปประกอบพธฮจญฮจญ แปลวา การมงไปสหรอการไปเยอน ซง“ ”

หมายถง การเดนทางไปประกอบศาสนกจ ณ วหารกะอบะฮหรอบยตลลอฮ ทนครมกกะฮ ประเทศซาอดอาระเบย

สถานทประกอบพธฮจญวหารกะอบะฮตงอย

ใจกลางเมองมกกะฮ ชาวอาหรบถอวาทแหงนเปนใจกลางของโลก เปนจดศนยกลางของทกทวป สะดวกแกการเดนทางมาของมสลมทวโลก

อลลอฮทรงบญชาใหทานศาสดาและอสมาอลบตรชายรวมกนสราง บยตลลอฮ แปล“ ”วา บานของอลลอฮขนมา เพอใชเปนสถานทแสดงความเคารพจงรกภกดตอพระองค

คณสมบตของมสลมทสามารถประกอบพธฮจญได คอ มศรทธาอยางแทจรง มสขภาพและสตปญญาสมบรณ มทรพยสนเพยงพอสำาหรบการเดนทาง ไดประกอบพธละหมาด ถอศลอด และบรจาคซะกาตครบถวนแลว

วหารกะอบะฮ ตงอยใจกลางเมองมกกะฮ ประเทศซาอดอาระเบย

ความมงหมายของการประกอบพธฮจญ

เพอแสดงความศรทธา ทมตอ

อลลอฮ

เพอสรางสมพนธภาพและ

ภราดรภาพระหวางชาวมสลม

ทวโลก

เพอฝกฝนและทดสอบความ

อดทน

เพอฝกการสำารวมตนและ

ทดสอบคณธรรม ในการเสยสละ

เพอแสดงวามสลมทกคนเทา

เทยมกนในสายตาของอลลอฮ

ขอหามอนๆ ของมสลม

นอกจากหลกปฏบต ๕ ประการแลว มสลมยงมขอหามอนๆ ในการดำาเนนชวต ขอหามทสำาคญ เชน

ขอปฏบตในศาสนาพราหมณ-ฮนด มทงทเปนขอปฏบตเฉพาะสำาหรบวรรณะและขอปฏบตรวม ขอปฏบตทตองประพฤตปฏบตทสำาคญ คอ

ขอปฏบตสำาหรบวรรณะ

พธสงสการ หรอพธ

ประจำาบาน การบชาเทวะ

๔. วถการดำาเนนชวตของผทนบถอศาสนาพราหมณ-ฮนด

ขอปฏบตสำาหรบวรรณะ

ขอปฏบต การแตงงาน จะแตงงานกบคนนอกวรรณะไมได แตชายทอยในวรรณะพราหมณแตงงานกบหญงวรรณะอนได สวนหญงทเปนพราหมณจะแตงงานกบชายวรรณะอนไมได ใครฝาฝนกฎจะตองถกประณามหรอตดขาดจากวรรณะอาหารการกน มขอกำาหนด เชน คนในวรรณะตำาจะปรงอาหารใหคนวรรณะสงรบประทานไมได พราหมณไมกนเนอสตว คนตางวรรณะจะรบประทานอาหารรวมกนไมได เปนตน

อาชพ การประกอบอาชพถกกำาหนดไวสำาหรบคนวรรณะตางๆ ใครอยวรรณะใดตองทำาอาชพนน

สถานทอย ในกฎเดมจะหามมถนฐานอยนอกเขตประเทศอนเดย และหามเดนเรอในทะเล แตปจจบนไมคอยถอกน

พธสงสการหรอพธประจำาบาน

พธสงสการหรอพธประจำาบานเปนพธทผทประสงคจะเปนฮนดตองทำา และคนในวรรณะพราหมณ กษตรย แพศย ยกเวนศทร ตองผานพธสงสการกอน จงจะนบวาเปนผบรสทธ

พธประจำาบานในปจจบนนยมทำากนเพยง ๔ พธ คอ

พธยชโญปวตพธยชโญปวต คอ พธ

คลองดายศกดสทธ เปนพธสำาหรบเดกชายทกคนทเกดใน ๓ วรรณะ ไดแก พราหมณเมออายครบ ๕ ป กษตรยเมออายครบ ๘ ป และแพศยเมออายครบ ๑๖ ป

สำาหรบผชายในวรรณะพราหมณจะตองเขาพธน เพอการเปนพราหมณโดยสมบรณ หนาทของพราหมณ คอ การสงสอนศลปวทยาการ ผทไมใชพราหมณ จะสอนไมได พธนเรยกวา อปนยน “ ”แปลวา การเขาสทศนะใหม เปนการมอบตนเปนศษย โดยจะคลองดายศกดสทธเรยกวา ยชโญปวต พธนเปนการ“ ”ประกาศตนเปนพรหมจาร (ผศกษาศาสนา) หรอเปนพราหมณโดยสมบรณ

การบชาเทวะแตเดมศาสนาพราหมณมเทพเจาผสรางโลกเปนผยงใหญองคเดยว คอ พระพรหม ตอมาหลงพทธกาล เมอศาสนาพราหมณไดกลายเปนศาสนาฮนด กไดมลทธทเรยกวา ตรมรต ซงเปนการขยายจากเทพผสรางองค“ ”เดยวเปน ๓ องค คอ

พระพรหม คอ ผสรางโลกและ

จกรวาล

พระวษณ หรอพระนารายณ คอ ผ

เปนเทพผรกษา และคมครองโลก

พระศวะ คอ เทพผทำาลาย ไดทำาลาย

โลกเมอเกดปญหาจากนนกสรางโลก

ขนมาใหม

จากมลเหตททำาใหเกดศาสนา เราอาจแบงประเภทของศาสนาไดเปน ๒ ประเภท คอ

๕. ความแตกตางของการดำาเนนชวตของศาสนกชนศาสนาตางๆ

มลเหตของการเกดศาสนา

ศาสนาทนบถอพระเจา

ศาสนาทไมนบถอพระเจา

ศาสนาทนบถอพระเจา เรยกรวมๆ วา เทวนยม เปนศาสนาทเชอวา พระเจาเปนผสรางโลก สรางสรรพสงในจกรวาล และสรางกฎเกณฑใหแกธรรมชาต แบงเปน

ศาสนาทนบถอพระเจา

• เปนศาสนาทนบถอพระเจาองคเดยว เชน ครสตศาสนา ศาสนาอสลาม ศาสนาสข เปนตน

เอกเทวนยม

• เปนศาสนาทนบถอพระเจาหรอเทพเจา หลายองค เชน ศาสนาพราหมณ-ฮนด เปนตน

พหเทวนยม

ศาสนาทไมนบถอพระเจา เรยกรวมๆ วา อเทวนยม เชน พระพทธศาสนา เปนศาสนาทไมเชอวามพระเจาสรางโลกและบนดาลคณและโทษใหแกมนษย แตเชอวา สงทงหลายเปนผลจากการกระทำาของตนเอง

ศาสนาทไมนบถอพระเจา

มนษยทกคนไมตองการความทกข และปรารถนาทจะไดความสข แตมนษยไมรวาอะไรคอความสขทแทจรง จงทำาใหเกดพระศาสดาของแตละศาสนาขน เพอประกาศความสขทแทจรงแกมวลมนษย พรอมทงเสนอแนวทางปฏบตเพอจะนำาไปสเปาหมายอนเปนความสขทแทจรง

จดหมายปลายทางของชวต

สญลกษณของความสขทแทจรงของแตละศาสนา

ศาสนาพราหมณ-ฮนด การไดอยเปนอนหนงอนเดยวกลมกลนกบพรหม

พระพทธศาสนา ถอวาพระนพพานเปนทสดของการประพฤตปฏบตธรรม

ครสตศาสนา การมชวตนรนดรอยในอาณาจกรของพระเจาบนสวรรค

ศาสนาอสลาม การอยกบอลลอฮในสวรรค

คำาสอนเกยวกบชวตในโลกในแตละศาสนา

ศาสนาพราหมณ-ฮนด เชอวามการเวยนวายตายเกด ชวตในโลกมหลายครง

พระพทธศาสนา เชอเรองการเวยนวายตายเกด

ครสตศาสนา ไมเชอเรองการเวยนวายตายเกด เชอวาชวตในโลกนมครงเดยว

ศาสนาอสลาม เชอวาชวตในโลกนมเพยงครงเดยว ไมมการเวยนวายตายเกด

๖. วธการยอมรบวถการดำาเนนชวตของคนในแตละศาสนาในประเทศ

พระพทธศาสนามหลกคำาสอนทชอวา ฆราวาสธรรม ๔ “ ”หลกนสามารถนำามาใชเปนแนวทางปฏบตสำาหรบการอยรวมกบผทนบถอศาสนาอน และชวยใหยอมรบ วถการดำาเนนชวตของคนในศาสนาอนทแตกตางไปจากตนเองไดอยางเหมาะสมทำาใหอยรวมกนไดอยางสนตสข มดงน