طرح ، مديريتوزارت مسكن و شهرسازي ،جمهوري اسالمي ايران مسكن بخش اصالحات و شهري بهسازي

قزوين شهري توسعه راهبرد

چشم انداز نظري تدوينمباني

1388ويرايش اول شهريور ماه

مهندسين مشاور شارستان تهران ايران مهندسين مشاور اوربان سولوشنز روتردام

فهرست مطالب 2 مقدمه -

5 مباني نظري: فصل اول

5 تعاريف و مفاهيم پايه چشم انداز -1-1

6 شم انداز در فرآيند برنامه ريزي راهبردي جايگاه چ -1-2

8 فرآيند چشم انداز سازي -1-3

CDS 8مدل چشم اندازسازي در -1-4

12 اصلي فرايند چشم انداز سازي اركان مراحل و -1-5

14 پارادايمهاي موجود در زمينه برنامه ريزي براي آينده -1-6

17 وين چشم انداز شهر قزوينمقدمات تد: فصل دوم

18 نكاتي كه از ديدگاه مشاور الزم است در تدوين چشم انداز شهر قزوين مد نظر قرار گيرد -2-1

20 منابع اصلي تدوين چشم انداز شهر قزوين -2-2

23 بررسي چشم انداز در طرح هاي باالدست -2-3

29 چشم انداز پيشنهادي قزوينپيشنويس -2-4

35 مونه هايي از چشم انداز شهرين - 2-5

42 جمع بندي -

43 منابع مورد استفاده -

:مقدمهيكي از مهمترين تحوالت بنيادي در نظام برنامه ريزي و مديريت شهري كه در دهه هاي پايـاني قـرن

ه ريزي شهري است به طوري كـه طـرح هـاي دراز بيستم نمود يافت، تضعيف طرحهاي جامع در برناممدت و ثابت براي شهرها و مديريت بروكراتيك محبوبيت و مشروعيت خود را به تدريج از دسـت دادو به جاي آنها مفاهيمي چون جامعه مدني، توسعه پايدار ، مديريت مشاركتي و برنامه ريزي راهبـردي از

در فرايند برنامه ريـزي راهبـردي يكـي از اصـلي ). 1382سعيد نيا ( داهميت بيشتري برخوردار گرديترين بخشها تدوين چشم انداز است به طوري كه در برخي از متون از آن به عنوان قلب فرايند برنامه

اهميت چشم انداز در جهت بخشـي بـه فراينـد توسـعه ). 1384گلكار ( ريزي راهبردي ياد شده استهر در ابعاد ملي، منطقه اي و جهاني ، موجب توجه ويژه به فرايند شهر و دستيابي به جايگاه مناسب ش

ول تئوريكي، قوي و قابـل دفـاع صـورت تدوين چشم انداز گرديده و الزم است تا اين امر مبتني بر اص 20-15منظور از تدوين چشم انداز معموالً نشان دادن وضعيتي است كه شهر طي آينـده اي . پذيرد

طقي و مبتني بر حقايق خاص آن شهر بوده و من ،زم است تا چشم انداز يك شهرال. ساله خواهد داشتهمانگونـه كـه بـا چشـم انـداز يـك شـهر همچنين. موجود شهر، و در عين حال چالش برانگيز باشد

.با جهان خارج نيز ارتباط برقرار كند ،الزم است تاساكنين شهر ارتباط برقرار مي كندو قابل درك بـراي همـه گروههـا باشـد و در عـين ) كلمه 60حداكثر (كوتاه الزم است تا چشم انداز

چشـم انـداز ر تدوين چشم انـداز آن اسـت كـه نكته مهم د. حال منجر به هويت بخشي به شهر گردد، تاكنيك هـاي اجرايـي چشـم تغيير شرايط افق طرح ثابت است اماممكن است بنابردر طول معموال

در واقع چشم انداز مانند يك فانوس دريايي عمل مـي كنـد و مهمتـرين . كند انداز در طول زمان تغير .نقش آن همسو نمودن و جهت بخشي به گروههاي ذيمدخل است

گرچه چشم انداز براي زماني طوالني تدوين مي گردد اما الزم است تا منجر به ايجاد حركـت و انگيـزه به چشم انداز در مدتهاي كوتـاه زمـاني انجـام مـي در كوتاه مدت گردد، كارهايي كه با هدف دستيابي

رت قطعاً الزم است كه تدوين چشم انداز از طريق شركت فعال افراد گروههـاي ذيمـدخل صـو .پذيرند ي در اتاقهاي بستهايزوله و توسط دولت محلي يا از طريق تكنيك هاي پذيرد و نبايد اين امر به گونه اي

ههاي ذيمدخل در فرآيند چشم انداز سـازي از منـابع و امكانـات در الزم است افراد و گرو. تدوين شودبه منظور جلـب مشـاركت گروههـاي ذيمـدخل مـي تـوان از تكنيـك هـاي . دسترس شهر آگاه باشند

.مختلف استفاده نمود كه از آن جمله استفاده از رسانه ها، مطبوعات و سايت هاي اينترنتي استدر تدوين چشم انداز موثر باشند اما قطعاً الزم است كه اين امر با متخصصين بين المللي نيز مي توانند

اعمال نظر كارشناسان داخلي كه در تهيه گزارش و ارزيابي اوليه وضعيت شهر نقش داشته اند، صـورت )Cities alliance 2006.( گيرد

:كه عبارتند از در تدوين چشم انداز ضروري است توجه به چند نكته اساسي آيند چشم انداز سازي بايد در برگيرنده افراد و گروههـاي مختلفـي باشـد امـا نكتـه مهـم يـافتن فر •

.وحدت در عين كثرت آرا است كه گاهي بسيار مشكل استدستيابي به تركيب درستي از افراد براي تدوين چشم انداز چالش برانگيز است اما براي ادامه مسـير •

.است برنامه ريزي شهر بسيار مهم و ضرورينظرات افراد و گروههاي مختلف معموالً موافق يكديگر نيست و جستجو براي محـدوده اي مشـترك •

.از توافقات معموالً زمانبر اما ضروري استچشم انداز سازي در عين حال كه ابعاد وسيع و گسترده اي را در بر مي گيرد الزم است از انسـجام •

.همسو باشندالزم برخوردار بوده و همه عوامل با هم فراواني از نقطـه چشم انداز سازي در كل ممكن است به نظر كم اهميت جلوه كند اما داراي اثرات •

.است و تخصيص بهينه آنها صرفه جويي در زمان و استفاده درست از منابع وامكانات محدود نظرهزينـه هـاي ايـن امـر الزم است تا درممكن است فرآيند چشم اندازسازي بسيار ارزان به نظر رسد اما

. ، مـد نظـر قـرار گيـرد كه همانا صرف وقت و زمان متخصصين براي شركت در جلسات است پنهاني براي توجيه زمان صرف شده الزم است كه چشم انداز به طور واضح و آشـكار منجـر بـه فـراهم آوردن

) . English et al 1999. (مراحل اقدام گردد ايـن هــــ جمل از. منعكس گـردد ه فرد منطقه شهري جنبه هاي منحصر ب در چشم انداز الزم است تا

:مي توان به موارد زير اشاره نمود جنبه ها مزيت هاي رقابتي و جنبه هاي سودآور شهر • ارزشها و ترجيحات ساكنين شهر • ارتباط شهر با اقتصاد جهاني ، منطقه اي و ملي • تاريخ و فرهنگ شهر • و فضاي كالبدي ن موقعيت آب و هواخصوصيات فيزيكي شهر همچو •

چشم انداز توسعه شهر دور نمايي از توسعه است كه دستيابي به آن در شرايط فعلي مقدور نيست، امـا كمك مي كند تا جايگاه آتي شهر را شناخته و به تغييرات روي داده در شهر جهـت و سـمت و سـوي

خ به اين سئوال اسـت كـه ايـن شـهر يـا هدف اصلي تدوين چشم انداز تالش براي پاس. مناسب بخشدمنطقه توان بالقوه چه چيزي شدن را دارد؟ در واقع تدوين چشم انداز به دنبال دستيابي بـه نمـايي از

مهمترين مزيـت بهـره . وضعيت شهر در پايان برنامه توسعه و به تصوير كشيدن آن در زمان حال استر بخشهاي مختلف جامعه به سمت هدفي عيني و از مندي از چشم انداز توسعه، همسو نمودن نيروها د

.پيش تعيين شده است

:الزم است چشم انداز داراي چند ويژگي بارز باشد

.مقصدي روشن و مشخص را به مردم و بخشهاي مختلف شهر نشان دهد • .تصويري از آينده مطلوب شهر را ارائه نمايد • .همه سو نگر و جامع باشد • .عوامل و نيروها باشد محرك و برانگيزاننده •

چشم انداز سازي سومين مرحله از مراحل شش گانه ايـن نـوع برنامـه "راهبرد توسعه شهر "در برنامهريزي است كه طبق تعريف بانك جهاني شامل برنامه ريـزي، سـنجش وضـعيت، چشـم انـداز سـازي،

).2شكل شماره ( تدوين راهبرد، اجرا و پايش استگرديده تا ضمن بيان تعاريفي از چشم انداز شهري و مصاديقي از آن در ايـران در اين نوشتار كوشش

و جهان ، به اهميت آن در برنامه ريزي راهبـردي شـهر اشـاره شـده و چـارچوب مفهـومي الزم بـراي .دستيابي به بيانيه چشم انداز بيان گردد

مباني نظري: فصل اول چشم انداز يه تعاريف و مفاهيم پا -1-1

تعاريفي كه از اين مفهـوم . در متون برنامه ريزي راهبردي تعاريف متعددي از چشم انداز موجود است در حوزه مديريت بازرگاني و برنامه ريزي راهبردي بخش خصوصي و شـركت هـا ارائـه گرديـده اسـت

مـي "بنگاه مزبـور ) Mission(تصوير مقصد نهايي موسسه در راستاي ماموريت ذاتي "همگي ناظر بر .باشد

با سرايت تكنيك ها و مفاهيم برنامه ريزي راهبردي از حوزه مديريت بخش خصوصي به حـوزه برنامـه چشـم "برخي از مفاهيم كليدي همچـون ) از جمله حيطه برنامه ريزي شهري(ريزي دولتي و همگاني

. كاربرد گسترده اي يافتـه اسـت اينك در مورد موجوديت فضايي نظير شهر ، محله و منطقه نيز "اندازدر اين قسمت بر تعاريفي كه از مفهوم چشم انداز در گستره علـوم مـديريت، برنامـه ريـزي و طراحـي

:شهري ارائه شده مروري به عمل مي آيدچشم انداز توصيف روشن و فشرده اي است از سيمايي كه شهر در آينده و پس "برايسون معتقد است ".يه توانهاي بالقوه اش پيدا مي كنداز فعليت درآمدن كل

بـودن، "روشـن و فشـرده "ضرورت : در تعريف برايسون بر سه ويژگي عمده چشم انداز كه عبارتند از . تاكيد گرديده است شهر "به فعليت درآمدن تمامي توانهاي بالقوه"و "آينده بودن"معطوف به

و بانـك جهـاني "ائتالف شهرها"ست سازمان تعريف معتبر ديگري كه از چشم انداز شهر در دسترس اتدوين چشم انداز براي يك شهر در حقيقت به مفهوم ارائه هدفي به سـاكنين ن تعلق دارد و برمبناي آ

چشم . شهر جهت كليه تالشهايشان و توصيف چيزي است كه احتماالً در آينده به آن نائل خواهند شدچشـم انـداز تصـويري . خواهند در آينده در آنجا باشند انداز انگاره موضعي است كه شهر و جامعه مي

فراسوي آينده قابل پيش بيني و فراتر از روندهاي موجود فـراهم مـي سـازد و بازتـاب فهـم مشـترك عموماً چشم انداز تالش دارد تا پاسخ اين سـئوال را . طوالني مدت جامعه از اهداف توسعه خويش است

.چه چيزي شدن را دارد؟ فراهم آوردكه اين شهر يا منطقه توان بالقوه به طور مكرر در قالب كتابچه هـاي راهنمـا توسـط موسسـات و سـازمانهاي همگـاني چشم انداز شهر

چشم انداز سـازي و برنامـه ريـزي "به طور مثال در راهنماي . كشورهاي گوناگون تعريف گرديده استيالت متحده تهيه گرديده ايـن تعريـف كه توسط اتحاديه ملي شهرداري هاي ا "راهبردي جوامع محلي

: پيشنهاد شده است چنـين . بيان و وضعيت ايده آلي است كه جامعه اميد دارد در اينده به آن نايـل آيـد چشم انداز شهر"

از "چشم اندازي بايد در ميان كل جامعه مشترك باشد به گونه اي كه مفهوم واقعي كلمه بتـوان آن را .دانست "آن همه ما

مشـترك و از "و "آرمانگرايانه بودن"ين تعريف دو ويژگي ديگر از مفهوم چشم انداز كه عبارتند از در ا .چشم انداز مورد تاكيد قرار گرفته است "آن همه بودن

اي تصوير ذهني چهره چشم انداز شهر ". بر مبناي تعريف ديگري كه از اين مفهوم در دست مي باشد ."سال بعد داشته باشد 20ان شاست كه ساكنين مي خواهند شهر

ر ذهنـي كنـوني شـهر بلكـه است ليكن نه منظ "تصوير ذهني"بر مبناي اين تعريف چشم انداز معادل .منظر ذهني آينده آن

چشم انداز تصويري است از مقصد نهايي يك برنامه كه مجموعه اهداف برنامـه مشـتركاً بـه شـنونده "ان چشم انداز و اهداف يك برنامـه بـه خـوبي ترسـيم شـده و در اين تعريف رابطه مي. انتقال مي دهند

.چشم انداز همانا تصويري قلمداد شده كه مجموعه اهداف برنامه به طور يكپارچه به فرد القا مي كنندچشـم "در چهـارچوب ايـن تمثيـل . تشبيه شده است "سفر"گاهاً چشم انداز در قالب تمثيلي به يك

قلمـــــرو شناخته هـا بـه مـرز ناشناختـــها صـــورت مـي گيـرد؛ يك سفر ذهني است كه از "اندازآفرينش تصويري از آينده است كه بر پايه واقعيت ها، اميدها ، مخاطرات و فرصت هـاي حـال صـورت

چشم انداز به جامعه و شهر در استفاده از فرصت هاي موجود و خلق فرصتهاي جديد ياري . مي پذيردكند تا برنامه تغيير خـويش و واكـنش بـه تغييـرات محـيط خـارجي را رسانده و به اجتماع كمك مي

بر مبناي تعاريفي كه مرور گرديد اينك مـي تـوان تعريـف چشـم انـداز را در قالـب سـه . تنظيم نمايد : گزارش زير به طور فشرده صورت بندي نمود

.يموصف روشن و فشرده از شهر است كه مي خواهيم در آينده طوالني مدت داشته باش • .بيان ويژگي هايي است كه به شهر تصويري قابل ادراك و متمايز مي بخشد •به طـور خالصـه و در . مجموعه اي از ارزش هاست كه تصميم گيري هاي آتي را هدايت مي نمايد •

مـي شـود ت كه موجـب تفـاوت شـهرها چشم انداز چيزي اس": توان گفت يك جمله مي ).ب1384گلكار ("

نداز در فرآيند برنامه ريزي راهبردي جايگاه چشم ا -1-2

:كه عبارتند از ممكن است"چشم انداز"الح اصطــ از سه نوع تلقيبه طور كلي قبـل از تهيـه برنامـه يـا در برخي از كشورها( که معموًال" برنامه چشم انداز"چشم انداز به مفهوم -1

).شهر تهيه مي گردد طرح جامعكه سلسله فعاليت هايي است كـه بـا اسـتفاده از ( "يند چشم انداز سازيفرآ"چشم انداز به مفهوم -2

.تكنيك هاي گوناگون مشاركتي به تدوين بيانيه چشم انداز منجر مي شود .چشم انداز به مفهوم بيانيه چشم انداز كه محصول فرآيند چشم انداز سازي مي باشد -3

.اين سه مفهوم را نشان مي دهد 1شكل شماره آينده مطلوب خود را خواهنـد آفريـداما ،ه اين نكته ضروري است كه شهرهاي داراي چشم اندازتوجه ب

به عبارت ديگر تنهـا راه بـرون . شهرهاي فاقد چشم انداز توسط روندهاي موجود به آينده خواهند رفت رفت از محيط تصميم سازي هاي روز به روز و سياستهاي سليقه اي كه بـدون شـك آينـده شـهرها را

مورد تهديد قرار مي دهند، هدايت و مديريت راهبردي شهر بر مبناي چشم اندازي است كه بر اسـاس چنين جشم اندازي نمي تواند محصول . ارزشهاي مشترك جامعه و طرف هاي ذينفع شكل گرفته باشد

اليي و دي عقتفكر و ارزشهاي جمع كوچكي از برنامه ريزان شهري باشد بلكه الزم است بر مبناي فرآين شفاف شكل گرفته باشد

بيانيـه چشـم " و "فرآيند چشم انداز سازي" ، "برنامه چشم انداز "تلقي سه گانه از چشم انداز به مفهوم -1شكل ).ب1384گلكار ("انداز

ه است كه اين امر به طور فزاينده ضرورت اتكاء برنامه ريزي راهبردي بر چشم اندازسازي موجب گرديدل در پـي تحـوالت ابـه طـور مثـ . شهري مورد تاكيد قرار گيـرد يزياي در توليد اسناد رسمي برنامه ر

طـرح هـاي "رفتــــ ورت گـــص 2004ان در سال ـــاساسي كه در نظام برنامه ريزي شهري انگلستايـن كشـور حـذف و دو سـند جديـد از نظام برنامـه ريـزي "و طرح هاي توسعه يكپارچه "ساختاري

برنامه چشم انداز

فرايند چشم انداز سازي بيانيه چشم انداز

سنجش وضعيت

چشم انداز سازي

تدوين راهبرد

به طور مكمل و در برگيرنده چشـم "چارچوب توسعه محلي"و سند خوشه اي "راهبرد جامعه محلي"انداز مشترك جامعه محلي از آينده منطقه مزبور به عنوان ابزارهـاي رسـمي برنامـه ريـزي و طراحـي

آفـرينش آن در نظـام جديـد برنامـه به بيان ديگر مفهوم چشم انداز و فرآيند. ندگرديدشهري معرفي .ريزي و طراحي شهري انگلستان مورد تاكيد خاصي واقع شده است

فرآيند چشم انداز سازي 1-3

تدوين چشم انداز آينده براي شـهرها مسـتلزم انجـام مجموعـه اي از فعاليـت هـا اسـت كـه در قالـب در مـورد سـاختار و محتـواي فرآينـد . دسازماندهي شده ان "فرآيند چشم انداز سازي"فرآيندي به نام

چشم انداز سازي ديدگاه هاي متنوعي وجود دارند كـه در انطبـاق بـا شـرايط جغرافيـايي، اقتصـادي، به طور مثال در حاليكـه در جوامـع توسـعه يافتـه . اجتماعي و سياسي جوامع گوناگون شكل يافته اند

رها و نهادهاي مدني با سهولت نسبي صـورت به واسطه وجودساختا "مشترك"دستيابي به چشم انداز مي گيرد، در كشورهاي كم تر توسعه يافته جلب مشاركت سازمان يافته بخش هاي گوناگون جامعـه و

از اين رو شـايد بـي سـبب نيسـت كـه . حصول اجماع با چالش هاي قــــابل مالحظه اي مواجه استا كه عمدتاً در رابطه با كشـورهاي كـم توسـعه برخي نهادها، نظير بانك جهاني و سازمان ائتالف شهره

بـراي فراينـد چشـم انـداز سـازي توصـيه CDS "مدل"فعاليت مي نمايند، الگوي معيني را در قالب .نموده اند كه در ادامه تشريح خواهد شد

CDSمدل چشم اندازسازي در 1-4

سـيله بانـك جهـاني و مركـز مشتركاً به و1999، كه در سال "ائتالف شهرها"اين مدل توسط سازمان اهداف عمده از تاسيس سازمان . سكونتگاههاي انساني سازمان ملل تشكيل گرديده پيشنهاد شده است

ائتالف شهرها ارتقاء توسعه شهرداري پايدار -1 )مشاركتي و شفاف نمودن سيستم(ارتقاء كيفيت اداره و مديريت شهري -2 . گرديده است فقير شهري يب اقشارافزودن سهمي از منابع كه نص -3

راهبـرد "در راستاي نيل به اهداف مزبور، سازمان ائتالف شهرها فرايند تهيه و اجـراي سـندي بـه نـام تـاكنون در زنـدگي CDSرا به عنوان يك ابزار موثر پيشنهاد نموده است سند ) CDS( "توسعه شهر

"جشـم اندازسـازي "هيه اين سـند در ت. شهر از كشورهاي جهان سوم تاثيرگذار بوده است 100حدود قلب فرايند را تشكيل مي دهد و از اين رو مـدل چشـم انـداز سـازي نسـبتاً كـاملي جهـت كـاربرد در

گـونگي ايـن فراينـد را نشـان مـي چ 2شكل شماره . كشورهاي مختلف به همراه آن ارائه گرديده است .دهد

CDSجايگاه فرايند چشم انداز سازي در -2شكل

).الف1384گلكار (

:كه عبارتند از خود از پنج گام تشكيل شده است CDS ي در فرآيند چشم انداز

بررسي چشم انداز سازي هاي گذشته و موجود -1 بازانديشي و نقد -2 شناسايي و تدوين چشم اندازهاي گزينه -3 انتخاب چشم انداز بهينه -4 م انداز دوين بيانيه چشت -5

اين فرايند را نشان مي دهدمراحل 3شكل شماره

برنامه ريزي پروژه

پايش

سنجش وضعيت موجود

چشم انداز سازي

تدوين راهبرد

اجرا

CDSفرايند چشم انداز سازي در -3شكل ).الف1384گلكار (

بررسي چشم انداز سازي هاي گذشته و موجود: گام اول :فته استبررسي فرايند هاي چشم انداز سازي كنوني و گذشته كه در مورد شهر صورت گر

وجود دارد؟) به صورت رسمي يا غير رسمي(آيا چشم اندازهايي براي شهر -بر مبناي فرآيند چشـم انـداز سـازي و يـا بـه مـرور (چشم اندازهاي مزبور چگونه تدوين شده اند -

)زمان؟

باز انديشي و تامل: گام دوم :بازانديشي و تامل در چشم انداز هاي غير رسمي موجود و غير روزآمد

گاهي اوقات چشم اندازهاي پيشين به وضعيت آينده ربط پيدا نمي كند و حتي مـي توانـد حامـل - .پيام هاي مخرب باشند

شناسايي و تدوين چشم انداز : گام سوم

بـراي ) (Competitive Niche "گوشه هـاي قابـل رقابـت "بازشناسي چشم اندازهاي گزينه و - آينده شهر

بررسي چشم اندازهاي گذشته و موجود

گزينه هاي چشم باز انديشي و تامل در پيشيندازان

شناسايي و تدوين گزينه هاي چشم انداز

انتخاب چشم انداز بهينه

تدوين بيانيه چشم انداز

شهر يا منطقه تدوين تصاوير تخيلي از آينده - برگزار نمودن جلسات ذهنكاوي - بررسي چشم اندازهاي تدوين شده براي شهرها و مناطق ديگر - "سنجش وضعيت"استفاده از يافته هاي بدست آمده در مرحله - رايزني و تشريك مساعي با بيشترين تعداد ممكن از طرف هاي ذينفع - تكرار فرآيند در صورت نياز -

شم انداز بهينهانتخاب چ: گام چهارم :و گوشه قابل رقابت براي شهر "چشم انداز "برگزيدن يك - تحليل چشم انداز هاي گزينه - تدوين سناريوهاي تفصيلي براي چشم انداز هاي گزينه -آيا چشم انداز بر اساس فرصت هاي بـالقوه بنـا (در صورت نياز، انجام بررسي هاي محيطي تفصيلي -

)با منابع موجود انطباق دارد ؟ شده است؟ آيا اجراي چشم انداز بحث در مورد سناريوهاي بهترين و بدترين وضع ممكن - گزينش چشم انداز بهينه -

تدوين بيانيه چشم انداز: گام پنجم :آماده كردن بيانيه چشم انداز آينده شهر -يقـي از شامل چند جمله و يا حداكثر يك صفحه، تلف(بيانيه هاي چشم انداز الزم است كوتاه باشد -

)متن و مواد تصويريچرا كه پس از تدوين راهبرد ممكن (شماره ويرايش پيش نويس چشم انداز بايد روي آن ذكر شود -

).است الزم به بازنگري شود .توزيع گردد CDSنسخه اي از بيانيه چشم انداز ميان كليه شركت كنندگان در فرآيند -توزيع گسترده چشم "راهبرد"از انطباق آن با پس از انتخاب چشم انداز و پس از حصول اطمينان -

براي كسب تعهد و الـزام بـه اجـرا از طـرف تمـامي منتخب تالش جهت جلب مقبوليت سند انداز .جامعه ضرورت دارد

از اين رو الزم است چشم انداز شهر به شكل گسترده اي مورد تبليغ قـرار گيـرد تـا همـواره زنـده -تواند از طريق گزارش منظم و مسـتمر نتـــــــايج پـايش هـا بـه به طور مثال اين كار مي. بماند

اگر چه ممكن است در صورت وقوع تغييرات شديد انجام تجديد نظر در چشم . مردم صورت بگيردانداز الزم باشد معهذا بايد توجه داشت كه تجديد نظرهاي مكرر، چشم انداز را بـي اعتبـار خواهـد

. ساخت

لي فرايند چشم انداز سازياص مراحل و اركان 1-5 : :بارتند از عبراي دستيابي به چشم انداز بايد به چهار سوال اساسي پاسخ داد اين چهار سوال • اكنون كجا هستيم؟ -1 به كجا مي رويم؟ -2 كجا مي خواهيم باشيم؟ -3 چگونه به آنجا برسيم؟ -4

:گام اولاين گام به ترسيم نيمرخ وضع موجود شـهر . ممي پردازيسئوال اكنون كجا هستيم؟ در گام اول به توصيف سوابق و ويژگي هاي مهم شـهر، ارزيـابي قـوت هـا و ضـعف هـاي آن، تعريـف : اختصاص دارد

نمودن مباحث و دغدغه هاي جاري، و صـورت بنـدي نمـودن ارزشـهاي مشـترك اجتمـاعي در قالـب اي از داده ها و اطالعاتي است كه پايه ، نتيجه اين مرحله گردآوري و توليد مجموعه "بيانيه ارزش ها"

مجموعـه اي از معيارهـاي كيفـي را "بيانيه ارزشها"همچنين . الزم براي كل فرآيند را فراهم مي آوردبدست مي دهد كه براي ارزيابي ايده ها و مفاهيم جديدي كه در حين فرآيند ظهور مـي كننـد مـورد

.استفاده قرار خواهد گرفت

:گام دوممي پردازيم و مقصد جامعه را با فرض تداوم جهت گيري هاي جاري "به كجا مي رويم؟"ئوال به س

. تعيين مي كنددر اين رابطه روندهاي جمعيت شناسي، اقتصادي، زيست محيطي، اجتماعي و كالبدي بازشناسي شده

.و مباحث نو ظهوري كه ممكن است شهر با آن مواجه شود را صورت بنـــدي مي كنندتدوين مـي گـردد كـه -) (probable scenarioر اساس تحليل هاي مزبور يك سناريوي متحمل ب

سيماي آينده شهر را به صورت تداوم شرايط كنـوني و بــــدون هـيچ تغييـر عمـــــده اي در جهـت .گيري ها نمايش خواهد داد

ه مبناي تـدوين چشـم از آيند) Business-as-usual( "اوضاع بر روال معمول"ترسيم اين تصوير .انداز شهري محله در گام هاي بعد را نيز فراهم مي سازد

:گام سوم

مي پردازيم در واقع اين گام هسته مركـزي فرآينـد چشـم انـداز كجا مي خواهيم باشيم؟به سئوال .سازي است كه هدف آن تدوين چشم انداز چيزي است كه شهر آرزو دارد در آينده به آن بدل شود

تدوين - (Preferred scenario)" سناريوي مرجع"يك "سناريوي متحمل"اين گام بر اساس در .مي شود

سناريوري مزبور سيماي جامعه را در آينده، در صورتي كه مسير پاسـخگويي بـه رونـدهاي بازشناسـي .هد دادشده و مباحث نوظهور را به شيوه اي سازگار با ارزشهاي محوري خود در پيش بگيرد نشان خوا

همان تصويري است كه پس از پااليش و تدقيق و ترجيحـاً بـه "آرماني واقع گرايانه"نهايتاً اين تصوير .همراه مصور سازي هاي الزم در قالب بيانيه رسمي چشم انداز ارائه مي گردد

:گام چهارم

جهت نيل بـه چشـم در اين مرحله شهر . مي پردازيم چگونه به آنجا برسيم؟در گام نهايي به سئوال اين مرحله از كار ماهيتاً يك فرايند مستقر و كامـل برنامـه ريـزي . انداز مورد نظر برنامه ريزي مي كند

كه راهبردهاي كوتاه مـدت و اقـدامات . است) (Action Planningراهبردي يا برنامه ريزي اجرايي .يدالزم جهت هدايت شهر به سمت چشم انداز طوالني مدت تدوين مي نما

گروه هاي مسئول هر يك از اقدامات را تعيـين نمـوده ، جـدول زمـاني بـراي "برنامه اجرايي يا اقدام") مونيتورينـگ (خاتمه هر يك از فعاليت هاي مزبور تنظيم كرده، نقاط ايستگاهي معينـي بـراي پـايش

.پيشرفت كار ارائه مي نمايدنهايي مدل تدوين مي گردد به گونه اي طراحـي كه در گام -) (Action planبرنامه اجرايي يا اقدام

.چندين بار مورد بازنگري قرار گرفته و روزآمد شود "چشم انداز شهر"مي شود كه در طول حيات در ايـن رابطـه اصلي و ضروري ركندو بايد خاطر نشان ساخت كه چشم انداز سازي در رابطه با اركان

. "مشاركتي بـودن "و "وضعيت سنجش جامع"از سازي بر اتكاء چشم اند: دارد كه عبارتند از وجود به بيان ديگر منظور از چشم انداز، چشم انداز مشترك و جمعي است و بـدون مشـاركت ذينفـع و ذي نفوذ چشم انداز به لفظي تهي از معنا تقليل مي يابد جلب مشاركت در فرآيند چشـم انـداز سـازي بـه

هاي اجتماعي، برگزاري نمايشگاه از طرح ها و پـيش نـويس شيوه هاي گوناگون نظير اجراي پيمايشچشم اندازها ، رايزني و بحث با مسئوالن و مديران شـهري؛ ترتيـب دادن بازديـد از شـهرها و محـالت ديگر، برگزاري برنامه هاي آموزشي و آگاهنده و ارائه مثال هاي تصويري و ساده فهم از چشم اندازهاي

.محتمل صورت مي گيردچـرا كـه نـه . اهميت دارد "فرآورده"الاقل به ميزان "فرآيند"د تاكيد نمود كه در چشم انداز سازي باي

ترويجـي موجـب ارتقـاء –تنها كيفيت فرآورده را تعيين مي نمايد بلكه خود به مثابه ابزاري آموزشـي منـدان و سطح گفتمان برنامه ريزي، طراحي و مديريت شهري در اليحه هاي مديريت جامعه ، حرفـه

.)الف 1384گلكار ( مسئولين مي گردد

پارادايمهاي موجود در زمينه برنامه ريزي براي آينده 1-6در يك مفهوم كلي برنامه ريزي به معناي گرايش و خواست انسان در آينده، حـل مشـكالت آينـده و

آينـده دو پـارادايم در خصوص برنامه ريزي بـراي ).Fuludi 1970( آينده نگري و اميد به آينده استمتفاوت شامل پارادايم اكتشافي و پارادايم هنجاري وجود داردكه هر يـك بـا نگـاه خاصـي بـه تـدوين

در پارادايم اكتشافي آينده نتيجه علـي ). Twiss 1992(برنامه هاي آينده و نحوه رسيدن به آن دارندطوري كه در اين پـارادايم برنامـه و معلولي گذشته است و نوعي جبر گرايي پنهان در آن وجود داردبه

ريز فردي است كه قادر به كشف آينده محتوم است و اين كشف بر مبناي تحليل رونـد هـاي پيشـين اما در پارادايم هنجاري فرد برنامه ريز خود در ساختن آينده نقش داشته و بـا ترسـيم . شكل مي گيرد

يت وضع موجـود بـه سـمت آينـده مطلـوب آينده ممكن ، آينده محتمل و آينده مطلوب سعي در هداي در واقع در پارادايم هنجاري برنامه ريز ابتدا با طرح اين سـوال كـه در آينـده چـه رو . خواهد داشت

خواهد داد، پيش بيني الزم را انجام داده و اين پيش بيني را مبناي تصـميم گيـري بـراي سياسـتها و پارادايم برنامه ريز ابتـدا بـه افـق آينـده رفتـه و بـا در اين).Foren 2001( قرار داده و اقدام مي كند

گذشته مسير هاي مشخص براي معماري توسعه از آينده بـه حـال را تعيـين و تـدقيق ديدباني حال وتفاوت برنامه ريزي در دو ديـدگاه اكتشـافي 4و 3هاي شماره شكل) 1387مبيني دهكردي ( مي كند

آورده شده استدر برنامه ريزي مبتني بـر 1ه در نمودار شماره همانگونه ك .و هنجاري را نشان مي دهدپارادايم اكتشافي فرايند برنامه ريزي با شناخت وضع موجود آغاز و در ادامه بـر مبنـاي وضـع موجـود،

در مقابل در برنامه ريزي مبتنـي . اهداف كلي و جزيي و راه حلهاي رسيدن به اهداف تدوين مي گرددپس از شناخت وضع موجود مسايل كليدي شناسايي شده و با آينده نگاري سـعي بر پارادايم هنجاري

مي شود ابعاد مختلف آينده محتمل، ممكن و مطلوب ترسيم گرددو با ترسيم چشـم انـداز مطلـوب در افق طرح اهداف آرماني برنامه ريزي براي شـهر متناسـب بـا ويژگيهـا و توانمنـديهاي ي آن مشـخص

زالـي ,Twiss 1992,Porter 1991( ف در افـق آينـده تبيـين گـردد گرديـده و حـوزه هـاي هـد در تدوين سناريو براي دستيابي به چشم انداز تركيبي از آينده ممكن، باور كردنـي و محتمـل ).1388

.چگونگي اين امر را نشان مي دهد 5شماره شكل. به عنوان آينده مطلوب ترسيم مي گردد

)1388زالي ( ريزي سنتي بر مبناي پارادايم اكتشافي فرايند برنامه: 3نمودار شماره

بازخور

فرايند برنامه ريزي نوين بر مبناي پارادايم هنجاري : 4نمودار شماره ب

بازخور

شناخت وضع موجود

اجرا

تعيين اهداف كلي

جزييتعيين اهداف

رائه راه حلهاا ابي و گزينشارزي

راه حل بهينه

شناخت وضع موجود

هدف گذاري كمي و

كيفي

مسايل كليديتعيين

آينده نگاري

ترسيم چشم اندازو تدوين حوزه هاي

هدف

تهيه سناريو ها

تدوين برنامه هاي سياست گذاري

اجرايي

اجرا و پايش

)1388زالي ( دامنه آينده در افق برنامه -5شماره شكل

در جمع بندي مي توان گفت تدوين چشم انداز توسعه بر مبناي پـارادايم هنجـاري مـي توانـد مـا را در دستيابي به آينده اي مطلوب كه مبتني بر شناخت دقيق وضع موجود، بررسي روند هاي پيشين و آينده

مه جبرآميز روند كنـوني بـه آينـده كـه و مانع از ادا كل گرفته است، رهنمون گرددنگاري هوشمندانه ش .عاري از دخالتهاي آينده نگرانه است گردد

آينده ممكن

كردني باورآينده

آينده مطلوب آينده محتمل

حال

مدت ميان

: فصل دوم

مقدمات تدوين چشم انداز شهر قزوين

مد نظر قرار گيردشهر قزوين نكاتي كه از ديدگاه مشاور الزم است در تدوين چشم انداز 2-1

اين اسـت كـه آيـا مسـائل و آرمانهـاي اندازها ديده مي شـود چشم ي كه در بسياري از بحث انگيزنكته يـا ايـن كـه الزم و دارند؟ در چشم انداز ذكر كردن ي برايجاي ،همه شهرهاي ديگر) تقريباًيا ( تركمش

باشد؟) و شايد تعدادي از همانندهاي آن(ويژه همان شهر هر شهر شده در چشم انداز آوردهاست نكات اي مورد توافق همگان نرسيده است و مي توان گفت سرشتي بنيادي و بينشـي اين بحث هنوز به نتيجه

دارد و دشوار بتوان از راه استدالل به نتيجه رسيد زيرا در جائي كه چشم انداز پيش نياز رشـته فعاليـت به شمار مي آيد، اگـر بـديهياتي ماننـد آمـوزش، ) اجرا –برنامه –راهكار -راهبرد –هدف (هاي توسعه

وشـي يـا فرام (نمداري، رفاه سكونتي و مانند آنها در آن ذكر نشوند، بيم آن مي رود كه به فراموشي قانواسـت نواجب و حياتي بودنشان ممكـ و يبه علت بسيار ،اگر ذكر شوند سپرده شوند و از آن سو) نسبيو ) يـده مـي شـود آنچنان كه بسيار د(نگذارند شهر ويژه نكات و مسائل سياهه چشم انداز براي در جائي

با نگاهي اوليه به چشم اندازهائي كه به عنوان نمونـه .همه شهرها بسوي همساني و بيهويتي رانده شوندنكاتي همچون . مي بينيم در اغلب آنها بسياري از نكات بديهي تكرار شده اند. و سرمشق ارائه مي گردند

. ن شـهر، عـدالت، قانونمـداري و ماننـد آنهـا مديريت كارا و هماهنگ، توسعه پايدار، فعال و سر زنده بودممكن است چنين به نظر برسد كه اينها به گونه اي براي رفع تكليف و به اصطالح خالي نبودن عريضـه

زيرا چگونه ممكن است خالف اينها در چشم انداز ). كه در برخي موارد مصداق هم دارد. (آورده شده انداكارا و متشطت را دارد؟ چه اجتماعي ممكـن اسـت بخواهنـد بـي راه بايند؟ كدام شهر آرزوي مديريت ن

عدالتي را در آن حكمفرما باشد؟ و پرسشهائي از اين دست كه راه به بديهي بـودن ايـن نكـات ميبـرد و اما بايد توجه داشت كه خود بديهي بودن، اهميت آنهـا را . اظهار آنها را توضيح واضحات قلمداد مي كند

.از بديهياتند -اصول نيز بنابر سرنوشت) تقريباً همگي(در پي دارد چنانكه نيز حل تعارض هائي از اين دسـت ) جاري و عمراني(مير سد انگيزه اصلي داشتن دو گونه بودجه به نظر

از (در اين راستا پيشنهاد اين مهندسان مشاور چنين است كه با اسـتفاده از اصـول باالدسـت . بوده استانون اساسي تا قوانين كشـوري تـا معاهـدات بـين المللـي تـا اسـناد برنامـه اي سطح بنيادين ديني تا ق

سندي در زمينه حقوق سكونتي و سكونتگاهي اجتماع ها و افـراد شهرنشـين تـدوين شـود كـه ) مصوبمگر هنگـامي كـه كاسـتي -الزامي و بديهي به شمار آيد و نيازي به يادآوري در چشم انداز نداشته باشد

از موارد، در حدي فراتـر –يا برخي –ميل به اعتالي يكي )ً احياناً(آن چشم گير باشد يا ويژه اي نسبت .از حق ياد شده وجود داشته باشد

در آن ذكـر شـده ) و ضـمناً بـديهي (به همين ترتيب الزم است سندي تدوين شود كه اين اصول الزامي بود، ميتوان به توصيف نكات مطلوب ويژه هـر باشد آنگاه با قبول اين اصل كه آنها ناگفته مدعي خواهند

منشـور حقـوق "بنـابراين پيشـنهاد مـي شـود سـندي بـه نـام .شهر به عنوان چشم انداز آن پرداختيا نامي ديگر از اين دست حاوي اصول پايه اي ياد شـده تـدوين و "حقوق كيفي شهر"يا "شهرنشيني .نشر گردد

در (نشور باشد و با موقعيتي كه از ديدگاه فرهنگي و رفاه و نسـبي قزوين مي تواند پايه گذار اصلي اين م، باال است و به آساني ممكن اسـت در به اين منشور احتمال گرويدن شهرهاي ديگر. دارد ) مقياس ملي

.يكي دو دهه اين سند به صورت منشوري ملي و در آينده منشوري جهاني درآيد :مي تواندحاوي نكات زير باشداين منشور

فرسودگي ) يا قلّت (آباداني و عدم -1 )نسل انساني است 3براي شهرهائي كه قدمت آنها بيش از (داشتن و بارز بودن ميراث فرهنگي -2 .مديريت هماهنگ و كارا و رفتار مديريتي پيش انديشيده -3 سالمت كامل با معيارهاي متعارف هر زمان -4 رف زمان محيط زيست سالم با معيارهاي متعا -5 وجود زيرساختهاي الزم اعم از كالبدي يا كاركردي -6 پائين بودن فقراز ديدگاه كمي و نبود مراكز جغرافيايي فقر -7 امنيت و ايمني -8 قانونمداري همه نهادهاي شهري اعم از خصوصي و بخش عمومي -9

خصوصي و خلـوت زنـدگي از تعادل و آشتي كامل بين سر زندگي و نشاط از سوئي و رعايت حريم -10 سوي ديگر

.وفور پديده هاي فرهنگي كه بستري مناسب براي فرهيختگي ساكنان باشد -11 .اقتصاد پويا و متناسب با توان طبيعي شهر -12 رفاه اقتصادي ساكنان و منابع مالي پايدار براي مديريت به عنوان عناصر الزم ملزوم هم -13اعـم از –بيني و برنامـه ريـزي مسـتمر آبـاداني و توسـعه شـهري وجود نهادهاي موظف به پيش -14

بخشهاي عمومي و خصوصيرا نبايد محدود به اينها نمود و مطمئناً در هنگام تـدوين اصـول "حقوق شهرنشيني"بديهي است اصول

ديگري نيز به عنوان الزم به ذكر نمايان خواهند شد و نيز در دهه هاي پـيش رو مـوارد ديگـري بـه آن .افزوده خواهد گشت

منابع اصلي تدوين چشم انداز شهر قزوين 2-2

:شامل موارد زير استمنشاء اصلي چشم اندازهاي شهري معموالً i. بطور اخص دست اندركاران و شهروندان آرمانهاي ii. در مورد شهرهاي ايران تصـميمات ) و مجموعه شهري(انتظارها و توصيه هاي اجتماع محيط بر شهر

.ت نماينده اين نظر به شمار مي آيددولiii. توانها و استعداد شهر و مجموعه شهري كه از بررسي هاي بخشي بدست مي آيد. iv. هاي پيشينارائه شده در طرح هاي چشم انداز يو يافته ها بررسي ها

شـتر بايد توجه داشت كه هر چه نقش ملي شهر بي -و گاه تقابل آنها –در مورد تعامل رديف دوم و سوم بـه طـوري كـه چشـم انـداز .بيشتر خواهد بـود ) مشخصاً يا تلويحاً(باشد ميزان تاثير نظر دولت مركزي كامل بر مبناي خواسته هاي اهالي تعيين شود در حـالي كـه ) تقريباً(شهري خوابگاهي مي تواند به طور

.ر مقياس ملي هستندسياسي كشورها به ميزان فوق العاده زيادي تابع الزام هائي د –مراكز اداري و حتي در ابتداي بازسـازي (در مورد قزوين ، با توجه به اين كه در طول سده ها نقشي ملي داشته است

) خواه به خواسته و خواه ناخودآگـاه (و در نيم سده گذشته هم ) اتحاد ملي، مركز اين سياست بوده استلزوماً اين دو با اندركنشي بسـيار پيچيـده نقش جذب بخشي چشم گير از سرريز تهران را به عهده دارد،

.در برابر هم قرار دارند و بجا خواهد بود اگر نظر دولت مركزي را به دقت مورد توجه قرار دهيم .خواهد بود 6كه روند كلي كار برابر با شكل شماره در حد كليات مي تواند اظهار داشت

ازروند كلي تدوين چشم اند :6شكل شماره

بايد توجه داشت هر يك از شاخه هاي نمودار باال خود رونـدي جداگانـه دارنـد كـه در ايـن جـا نمـودار نتـايج حاصـل از 2همچنين جدول شـماره .ارائه شده است 7در شكل شماره بررسي طرح هاي قبلي

.ن نشان مي دهدبررسي چشم اندازهاي پيشين و طرحهاي باالدست را در فرايند تدوين چشم انداز قزوي

فعاليتهاي مربوط به استفاده از طرحهاي باال دست در چشم انداز سازي: 7شكل شماره

نتايج حاصل از بررسي چشم اندازهاي پيشين و طرحهاي باالدست را در فرايند تدوين چشم انداز قزوين 1جدول شماره  نحوه ي تاثير  چشم انداز تلويحي  ز شدهچشم انداز ابرا

/سال شروع  سال تصويب

 مقياس  نام طرح رديف

تبديل شدن به قطب علمي و فن  اقتصادي-آوري

- ايران كشوري است توسعه يافته با جايگاه

علمي فن آوري در سطح ,اول اقتصادي .منطقه

_ /1382   مليچشم انداز كالن توسعه ي

 كشور1 

حفظ باغات _ايجاد مجموعه شهري از حداكثر ظرفيت استفاده _سنتي

 ها توانهاي زمين

–قابليت اجراي الگوي رتبه -1 اندازه شهر ها

توزيع يكنواخت جمعيت -2جلوگيري از تجاوز بي رويه -3

به اراضي حاصل خيز و باغات سنتي

 

-  در حال / 1370 تهيه

 ملي  طرح كالبدي ملي ايران 2 

بالندگي بر اثر تمركز زدايي جمعيتي  و فعاليتي

 عيتي كاهش تراكم جم -1

تجهيز محور هاي ارتباطي -2تقويت زير ساخت هاي -3

 شهري

انتخاب راهبرد توسعه درون زا و برون -نگر در جهت گيري هاي بلند مدت توسعه

 ي كشور

 در حال تهيه/ 76  مليطرح پايه آمايش سرزمين  جمهوري اسالمي ايران

3 

هماهنگي درون استاني در زمينه -هاي تصميم گيري و استفاده از منابع

 رشد سريع اقتصادي -

خودكفايي در زمينه ي -1 كشاورزي

تثبيت نقش پژوهشي -2 محوري

 تعامل با اقتصاد جهاني -3

 

تدوين برنامه مبتني بر چشم انداز كالن توسعه ي كشور كه جهت گيري هاي عمده و خطوط

دت نظام را در عرصه هاي اساسي تحول بلند ممختلف و در مسير حركت به طرف جامعه ي

 .آرماني مشخص و ترسيم ميكند

1381 /1384   مليبرنامه ي چهارم توسعه

 اقتصادي كشور –اجتماعي 4 

 نحوه ي تاثير  چشم انداز تلويحي  چشم انداز ابراز شده /سال شروع

 سال تصويب مقياس  نام طرح رديف

جمعيتي و عملكردي قبول بار اضافي  شهر تهران به منظور برقراري تعادل

رفع محروميت ها به خصوص -1 در مناطق روستايي كشور

افزايش كارايي و بازدهي -2 اقتصادي

زمينه سازي الزم براي استفاده -3از حداكثر ظرفيت ها و توانهاي

 مراكز جمعيتي

تبيين فضايي سند چشم انداز جمهوري زامات تحقق ان در اسالمي ايران و ترسيم ال

 توسعه ي بلند مدت

كارايي و –مالحظات امنيتي و دفاعي و بازدهي اقتصادي و حفاظت محيط زيست

 ...احياي منابع طبيعي و

- /1383    ملي  ضوابط ملي آمايش سرزمين 5 

 

 ارتقا بخش صنعتي استان -1

توسعه ي فعاليت هاي استان -2 ارتقا توان خدماتي منطقه

پايه ي توسعه ي صنعت و توسعه استان بر كشاورزي و استفاده ي حداكثر از قابليت

 هاي بازرگاني و گردشگري

- /1383   استانيسند ملي توسعه ي استان

 قزوين6 

 رشد پايدار و متوازن شهر -1

بهبود فضاي كالبدي شهر -2 بهبود اقتصاد شهر -3

رسيدن به جايگاه جهاني در -1 اقتصاد

 

پايدار متوازن و,برخوردار از رشد سريع اقنصادي مبتني بر علم و فن آوري و داراي

نهاد هاي مناسب اجتماعي و فرهنگي  متكي

1383 /1385   استانيطرح بلند مدت توسعه ي

 )1404افق (استان قزوين 7 

انعكاس هر سه بخش اقتصادي در  شهر و مجموعه شهري

 توسعه ي موزون و هماهنگ شهر

ت هاي توسعه ي استان بر محوريت فعاليبا تاكيد بر (كشاورزي و خدمات ,صنعتي

)آموزش عالي و گردشگري ,بازرگاني

 

1381 /1382   استانيطرح جامع توسعه ي استان

 قزوين 8 

 نحوه ي تاثير  چشم انداز تلويحي  چشم انداز ابراز شدهسال / سال شروع  تصويب

 مقياس  نام طرح رديفحفظ باغات سنتي قزوين -1

 شهر بهبود اقتصاد -2

 

- 

–تالش در جهت تحقق عدالت اجتماعي رشد و توسعه پايدار با , افزايش بهره وري

تقويت ,محوريت بخش كشاورزي و صنعتي   ..مشاركت مردم و

1377 /1383   استانيطرح جامع توسعه ي ناحيه

 ي قزوين9 

رشد و توسعه ي موزون و هماهنگ -1شهر به سمت شمالبرقراري تعادل بين

 و حوزه ي نفوذ شهر

 ايجاد سيماي مطلوب شهري

 تقويت بخش اقتصادي شهر -1

اصالح بافت موجود در قالب -2 بهسازي و نوسازي

برآورد نياز هاي فضايي شهر -3

-  1366 /1369   شهريطرح جامع شهر قزوين

)1369(  10 

_تقويت نقش آموزشي در سطح منطقه نقش دوگانه _حفاظت از باغات سنتي

 اجرايي وستادي

 

استان قزوين استاني است توسعه يافته و نمونه و با فرهنگ اسالمي و ايراني پيشرو

 در خدمات برتر ملي 

جامعه اي سالم امن پويا منسجم با هويت ايراني -اسالمي  

 پيشرو در خدمات برتر ملي  ....توسعه ي علمي و صنعتي و

-   استاني  برنامه راهبردي استان قزوين 11 

مناسب فضايي و رشد و توسعه ي كالبدي شهر

   

تĤمين مسكن امن و سالم در استطاعت مالي - 1 خانوار

تعادل بخشي به بازار مسكن - 2 بهبود شرايط محيط زيست خانوار - 3

رفع نابرابري هاي منطقه اي - 4  

واكاوي و نظام مندسازي مسائل و مشكالت - 1 بخش استان

برد ها تدوين برنامه مسكن استان شامل راه - 2مقايسهي تطبيقي سياست ها و برنامه هاي اجرايي

 برنامه ي هر استان

1386 / -   استاني  طرح جامع مسكن استان قزوين 12 

 چشم انداز تلويحي نحوه ي تاثير  چشم انداز ابراز شدهسال/سال شروع

 تصويب مقياس  نام طرح رديف

تمركز خدمات حمل و نقل و ارتباطي اي صتعتي كشور و استقرار فعاليت ه

 و قبول بار جمعيتي اضافي تهران

جذب مهاجرين پايتخت -1  

رشد مناطق مرتبط با قزوين -2  -     منطقه اي

طرح جامع هادي رشد و  بهسازي منطقه قزوين

13 

تغيير نقش قزوين به شهر -1 خدماتي

 حفظ باغات سنتي -2

ارائه ي خدمات تخصصي در سطح -1 منطقه

ي رشد و تامين اراضي جديد برا- 2 توسعه ي كالبدي شهر با اعمال

 محدوديت توسعه شهر در ميان باغات

-     شهري  طرح جامع وتفصيلي قزوين 14 

–اقتصادي –بهبود عملكرد خدماتي  رآموزشي شه

 تعادل بخشي به حركت هاي جمعيتي  توسعه ي بيروني و دروني شهر

 

 

شهر سبز در قالب حفظ و احيا باغات مركز گردشگري

ورزي پايدار مدرن و رقابتي كشا شهري مبتني بر خدمات

شهري امن سالم با ظرفيت هاي متناسب در راستاي دستيابي به توسعه ي پايدار

شهري صنعتي مراكز علمي پژوهشي و دانشگاهي

 

1385|1386   شهريمطالعات طرح جامع شهر

 قزوين15 

 چشم انداز تلويحي نحوه ي تاثير  دهچشم انداز ابراز شسال / سال شروع  تصويب

 مقياس  نام طرح رديف

بهود كيفيت هاي محيطي وارتقا سطح خدمات و زير ساخت هاي

 شهري

-  -  -   شهري

تفصيلي ويژه - طرح راهبرديو طراحي شهري بافت

 فرسوده16 

اجتماعي و (اهميت ميراث فرهنگي  )كالبدي -  -     شهري

طرح راهبرد توسعه  قزوين

17 

اجتماعي و (راث فرهنگي اهميت مي )كالبدي -  -  -   شهري

طرح توسعه پايدار و  21دستور كار

18 

ارتقا ارزش زيست و سكونت در بافت  شهري

تشريح ابعاد فقر شهريو شناسايي  محالت فقير نشين

-  1378   شهري

طرح توانمند سازي سكونتگاه هاي فرودست و

 حاشيه نشين19 

هاي سنتي حفظ عملكرد وكالبد باغ  شهر قزوين

 - گردشگري–ايجاد كانون هاي خدماتي 1386   شهري  طرح احيا باغات سنتي 20 

 

انداز چشم در مهم نكات سرشت نحوه تاثير

ياقتصاد- يآور فن وي علم قطب به شدن ليتبد .است يافته انجامي حد تا و شدهي نيب شيپ .شود تكرار انداز چشم در "نايع ديبا

يشهر مجموعه جاديا .است شدهي نيب شيپ .شود تكرار انداز چشم در "نايع ديبا

يتيفعال وي تيجمعيي زدا تمركز اثر بري بالندگ . است شدهي نيب شيپ -

يشنهاديپ .استي هيبد از استفاده وي ريگ ميتصمي ها نهيزم دري استان دروني هماهنگ -

منابع

.است يافته انجامي حد تا و شدهي نيب شيپ .باشد تهراني فرهنگ وي علم نقش ازي بخش دار عهده توانديمي برقرار منظور به تهران شهري عملكرد وي تيجمعي اضاف بار قبول

تعادل

 شهر متوازن و داريپا رشد .است شدهي نيب شيپ .استي الزام وي هيبد

يشهر مجموعه و شهر دري اقتصاد بخش سه هر كاسانع .است يافته انجامي حد تا وي شنهاديپ .شود منعكس انداز چشم در رشيتاث ديبا

 نفوذ ي حوزه و شهر نيب تعادلي برقرار .فيتعري ب وي شنهاديپ -

شمال سمت به شهر هماهنگ و موزون ي توسعه و رشد- .است گرفته انجام سرعت به و شده شنهاديپ .شود متوقف امكان حد تا ديبا

منطقه سطح دري آموزش نقش تيتقو .است يافته انجامي حد تا و شدهي نيب شيپ .است كشور در نيباالتر تيجمع بهي آموزش موسسات نسبت

 شهري كالبدي فضا بهبود يشنهاديپ .استي الزام وي هيبد

.است شده انجامي صنعت واستقرار شده شنهاديپ .است متنافري امروزي ها سرعت و تمركز عدم استيس باي صتعتي ها تيفعال استقرار وي طارتبا و نقل و حمل خدمات تمركز

كشور

 يتخصصي خدمات شهر به نيقزو نقش رييتغ يشنهاديپ .است تري تخصص خدماتي معنا به خدمات شرح شهري آموزش–ي اقتصاد–ي خدمات عملكرد بهبود يشنهاديپ .باشديمي زير برنامه ازمندين و استي هيبد

متعارف -ي هيبد –ي شنهاديپ .باشد صادق نقاط ي همه در ديباي ها ساخت ريز و خدمات سطح وارتقاي طيمحي ها تيفيك بهود

يشهر

قبلي بر تدوين چشم انداز CDSنحوه تاثير 8شكل شماره

:چشم انداز پيشنهادي قزويننويس پيش 2-4

:قزوين در سه بخش قابل بررسي است از پيشنهادي مشاور براي مجموعه شهريچشم اند منشور محوري - توصيف هدفها -

هدفهاي مشخص -

منشور محوري - 2-4-1 :ست با ويژگي هاي زير ا شهري و شهرهاي اطراف آن مجموعه ي در چشم انداز افق، شهر قزوين •به معنـاي حاكميـت و اراده ي خـرد جمعـي بـا بيشـترين حـد عـدالت بالندگي اجتماعيداراي •

ي يكي از قطب هاي هم چنين در بردارنده. اجتماعي شهري در گستره اي از امور شهر و شهروندياساسي و مهم فعاليت هاي آموزشي و پژوهشي پيشرفته و فن آوري رايانه اي و اطالعاتي در صنعت

.، كشاورزي و روابط اجتماعي و در كنار آن، ميراث غني فرهنگي در پهنه هاي ملي و فراملي

نايع دانش محـور و مصـرفي سـبك و به مفهوم تجمع مناسب ص رشد صنعتي سازگاربرخوردار از •نيمه سبك ناآلوده كننده كه مكان هاي توليد آن در شهرك ها و مجتمع هاي ويژه صنعتي و محـل

.هاي مصرف آن در سطح ملّي و نيز داراي صادارت جهاني استبه محوريت فضاهاي سـبز اطـراف شـهر قـزوين در داخـل مجموعـه سر زندگي طبيعي سرشار از •

بهره ور، حفاظت جدي از محيط زيست طبيعي و مصنوع كه تداوم حيات شـهري را شهري، باغهاي .در تمام شب و روز در همه نقاط مجموعه ميسر مي كند

به معناي تامين درآمد از محل هاي مـوارد قابـل تجديـد و پايـدار و ماليه شهري پايدارمتكي بر •صرف منـابع عمـومي در چـارچوب داراي سمت و سوي مردم پايه كه در آن اصل صرفه جويي در م

.رفاه و عدالت و رضايت اولويت داردبه اين معنا كه مجموعه اي از شـهرها و شـهركهاي اقمـاري در ارتبـاط تعادل سكونتگاهيداراي •

پويا و چند جانبه با شهر قزوين هم پيوند مي شوند و خدمات شهري براي بيشترين بهر ه مندي ها . بهينه توزيع مي شوند و شهر قزوين نقش محوري خود را ايفا مي كنـد در اين مجموعه به گونه اي

اين مجموعه به ويژه به مركزيت قزوين نقش انتظام بخشي در تمـامي اسـتان و منـاطق بالفصـل را .برعهده دارد

توصيف هدفها - 2-4-2ي برخرد ساختار مديريتي و تصميم گيري مبتن بايد به معناي آن است كه شهر بالندگي اجتماعي •

جمعي و اراده مردمي داشته باشد و برنامه ريزي و مديريت جامع شهري مبتني بر رفـاه و امنيـت و شهر بايد تبلور بر عدالت اجتماعي به ويژه در خدمات شهري، رفاه، ايمنـي و . مشاركت عمومي باشد

و ميراثـي بيشترين خدمات پژوهشي و آموزشي در كنار ارزش هاي تـاريخي شهر بايد. مسكن باشدزوين مي تواند به يك شهر دانشگاهي، پژوهشـي ، فرهنگـي و محـل ـــــشهر ق. در خود جمع آورد

يكي از قطـب هـاي فرهنگـي و آموزشـي و پژوهشـي آن تبديل و كنفرانس هاي بين المللي و ملي .باشدعلمي و شهرك هاي پژوهشي ي جهان و محل ايجاد فضاها

الينـده آ سبك و نيمه سنگين و نا ش بهره وري صنايع مصرفيدر محور افزاي رشد صنعتي سازگار •ايـن صـنايع در . پديد مي آيـد كننده و صنايعي كه با ساير هدفهاي پنج گانه سازگاري داشته باشد

. شـكل مـي گيرنـد براي مصرف ملي و فرا ملـي شهرك هاي صنعتي شهر قزوين و شهرهاي استان ارزش افزوده ي صنعتي در صنايع خاص اسـت كـه مـي خالقيت توليدي به معناي افزايش توليد و

.تواند حاصل آن كيفيت شهر شودمحيط زيست، حفظ و حراست باغهـاي شـهر و محـيط باالي كيفيت به معناي سر زندگي طبيعي •

و بار خدماتي در داخـل شـهر و بـاال بـردن معيتج ، كم فشار كردن بارطبيعي شهرستان و استان ر همين راستاي حفاظت از محيط زيست شهري و فرا شهري مجموعـه دخدمات رفاهي و اجتماعي

به جز آن هيچ مكاني از مجموعه ي شهري در تمام . ي شهري به نوعي مجموعه اي باغشهري است .ساعات شب و روز متروك و خفته نمي ماند ضمن آن كه سكونتگاهها هميشه امن و آرام مي مانند

عمـومي مـديريت داراي كه شـهرداري و مـديريت شـهري به معناي آن استماليه شهري پايدار •بـر بر نظام بازار زمين و موازنه باشد و از حيث اقتصادي مبتنـي و مبتني هماهنگ و همساز شهري

شهر هر چه بيشتر متكي به آراي مردم و تشكل هاي مردممالي مديريت ؛ اثر بخشي هزينه ها باشدكه قابل بازسازي مجـدد و از تكيـه بـر منـابع تكي شودمدر آمدهايي به مديريت شهري پايه باشد؛

مـديريت شـهري صـرفه جـويي و دگرگـوني در الگـوي و شهري بپرهيزدفضاهاي حاصل از فروش گـذاريهاي تعميـر و نگهـداري، قيمـت بهبـود روش هـا مصرف را از طريق بهسازي زير ساخت هـا،

از مـي بايـد وظايف شهرداري هـا حتمـاً سرمايه گذاري هاي عمراني و .ب و عادالنه پي بگيردسنامصندوق ياري هـاي ضـروري در . ياريهاي مستمر و با برنامه و قابل پيش بيني دولتي برخوردار شوند

شهرداريها در شهرهاي استان از يك سو بين استان و ساير استانها از ديگر سو به نحوي كـه بتوانـد .ري استدر عين حال باز توليد و بهره وري داشته باشد ضرو

ژه ــــــ به اين فعاليت كه فشار و تمركز جمعيتي بر نقاط خـاص شـهر بـه وي سكونتگاهي تعادل •پـايين تراكم هاي جمعيتي در مناطق فقيرنشين و بافت هاي فرسوده و فضاهاي ميراثي بـه شـدت

و البته مبتني بر شهركهاي اقماري موجـود كه (در اطراف شهر قزوين شهرها و مجموعه اي از باشدرشد شهري و اقتصادي و جمعيتي بايـد در تمـام مجموعـه .)بهسازي و ساماندهي آنان شكل بگيرد

.هماهنگ و متوازن باشد هدف هاي مشخص - 2-4-3

بالندگي اجتماعي دفاع از ارزشها و سنت هاي اجتماعي و مطلوب شهر قـزوين و اقـدام بـه حقـوق اجتمـاعي در •

حدباالترين اث فرهنگي و تاريخي مير از حفاظت جدي •در يارتقاي مقام دانشگاهي قزوين و احداث بناهاي آموزشي و پژوهشي و فرهنگي و همايشـ •

در قزوين ممنـوع توليدي اين ارتباط در تمامي رشته ها به جز رشته هايي كه از حيث فعاليت .شده اند

متعادل كردن و عادالنه كردن مصرف خدمات عمومي و رفاهي •مـديريت ي و پيونـد زنـده پايه به ويژه زنان و جوانـان مردم فعاليت تشكل هاي مارشافزايش •

دولتي با اين تشكل ها جوان اده هايي خانوراايجاد سهولت و تعادل و عادالنه كردن دستيابي به مسكن به ويژه ب • .دورزشي كشور باش 2سابقه ها به نحوي كه قزوين شهر درجه ي مايجاد فضاهاي ورزشي و •

بـا معيارهـاي اقتصـادي و براي شهر قزوين نه به عنوان يك شهر جهـاني جهانيايجاد اعتبار •دوست داشـتني بـراي مـردم فرهنگي، ايمن، ميراثي و بلكه به عنوان شهر مياني و كاركردي ،

وجهان بـا كـاركرد غالـب گردشـگري ) موسوم به درجـه يـك (پر ازدحام شهر توريستي لزوماً قزوين •

اسـت ) 2درجه (نسبتاً قوي شهر توريستي عمدتاً از حيث پذيرايي كل گردشگران ت بلكه نيسدر اين راسـتا بايـد در كنـار امنيـت عمـومي، ) كنيمبندي پنج درجه تقسيم به اگر شهرها را(

و رضـايت مـردم را حـول فرهنـگ بـا فضاهاي اقامتي و فراغتي و پذيرايي كه بـه طـور كامـل مقصـدهاي فضاهاي طبيعي ، فرهنگ و آمـوزش و ميـراث . د ايجاد شودسازگار باش دموكراسي

.توريستي انداصلي صـرفه جـويي، موجـب عرصه هاي فعاليت و خدمات اجتمـاعي كـه اين حضور زنان در بيشتر •

.ارزش زايي و بالندگي اجتماعي مي شودتـر از اسـتان فرادر گستره ي اقتصادي را –عمومي اجتماعي انتظام بخشي شهر قزوين نقش •

فراملـي جنبـه ي ملـي و و فعاليت هاي علمي و آموزشـي چه از حيث توليد صنعتي ندارد گر .خواهدداشت

رشـت، اردبيـل، كماكان داراي گذرگاههاي كمربندي به مقصـد از حيث ارتباطي شهر قزوين •ي وهاي بردسترسي با وجود به هر حال . ، خواهد بودتبريز، اروميه، همدان، كرمانشاه و سنندج

بـه جـز اضافي و در اين باره نبايد بار استبرون شهري الزامي خدماتاحداث ،شهري مناسب .شهر قرار گيرد ي درون گردشگري بر عهده

شهر قزوين گرچه شهر جهاني به معناي خاص آن نيست اما مي تواند نقش فراملي فرهنگـي • .و گردشگري و ورزشي ايفا كند

پيشرو در برخورداري از اسـتانداردهاي جهـاني رفـاه و امنيـت و عضـو شهر قزوين بايد عضو • .سازمانهاي جهاني ايمني، گردشگري، رفاهي و فرهنگي باشد

رشد توليد صنعتي سازگار

شهركهاي صنعتي ي و برنامه ريزيحابه طر جدي توجه • همكاري مقامات شهري براي جلوگيري از صنايع ممنوعه •در ايـن مـورد .جهت رشد صنايع مطلوب و ايجاد فضاهاي پشتيباني الزمطراحي شهري در •

.دسترسي ها و انبارها ها اهميت دارنداز حيث مكانگيري، به ويـژه كارگاههـاي محورهـاي ورودي بـه شهري گاههايساماندهي كار •

.ضروري استشهر بايـد از ) يو عمـوم ، كارمنـدي كـارگري (سـكونتگاهي منـد ن و پـاكيزه و صـرفه مشهرهاي ا •

.باشندفاصله ي امن و ايمن شهرهاي توليدي و صنعتي

مكـان صنايع مستقر در قزوين از نوع صنايع مصرفي سبك و غير سنگين، دانش بر و فن بر و •صنايع كامپيوتري ، فن آوري اطالعاتي و نرم افزاري مهـم و .مناطق صنعتي اندگيري شده در

.يا نزديك به آن خواهند داشتي يك نقش بسيار باالي در حد درجهو در شهر قزوين از حيث توليد صنعتي در سطح تـامين نيازهـاي ملـي در صـنايع مصـرفي •

.كار مي كندمواردي براي صادرات ت نـا ـــــشكل ها، مسكن، رفاه و بهداشتي نيروي كار از حيث بنيه تقويت صنايع قزوين بي •

.به اين امر مهم توجه كندي و سياست گذاري از حيث فضاسازشهرسازي بايد . ميسر استو نمايندگان گروههاي مردمي كاري است بلنـد ند پويا و زنده و كامل بين صنعت، دانشگاه پيو •

به ويـژه تبلـور . قزوين بايد شروع كننده ي جدي اين پيوندها باشد به هر حال. مدت و دشوار .توسعه شهري به روشني ديده شود فضاي رابطه ي مشخص صنعت و دانشگاه بايد در راهبرد

سر زندگي طبيعي

حفظ باغهاي قزوين مهمترين وظيفه ي توسعه ي شهر است • بـه دسترسي قزوين بـه ويـژه راههاياطراف و كوهپايه ها و ارتفاعات اوليه و مناطق شمالي •

.رشت و تهران بايد ميراث طبيعي شهر تلقي شود ن،همدا. مي بايد مطلقاً در چـارچوب ضـوابط مصـوب مربـوط بـه آنهـا باشـد ساخت و ساز در باغها •

ساماندهي ساخت و سازها در محورهاي قزوين به تهران، رشت و همدان اولويت درجه ي يـك .دارد

شهرك هـاي اطـراف نقاط مختلف مجموعه ي شهري به يكديگر و به سايرراههاي دسترسي •سـبز باشـد و در واقـع مجموعـه ي بـاغ دشگري گرعناصر زندگي طبيعي و سربايد سرشار از

.شهري را بنا كنندكـه نوع فعاليتي هيچ. فعالً شهر قزوين و شهرهاي اطراف از نعمت هواي سالم برخوردار است •

.مجاز نيستهوا را آلوده كند و بار فشار ترافيكي در مركز شهر ايجاد كند قرار مي گيرند و نوعي باغشهر بزرگ را مجموعه شهري به نوعي در ارتباط سبز با هم ديگر 6 •

.مي سازند به ويژه شهرسازي اقماري بايد سر سبز شوند ماليه ي شهري پايدار

عوارض تراكم پائين سهم •و پيش بيني هاي قانوني توان و دارايي ساكنان واقعيت، عوارض نوسازي متناسب با سهم باالي •

ه و سرسبزبه اعتبار حمايت از شهر پاكيزه، بالندنـوبتي و مـوقتي خـدمات و واگـذاري فـروش اتكاي بيشتر به فعاليت هاي صنعتي و صـنفي و •

)مانند پاركينگ ها(فضاها

دريافت از محل بودجه دولتي و استاني به ويژه براي هدفهاي سـر زنـدگي طبيعـي و بالنـدگي • اجتماعي

به گردشگران پاكيزه و مناسب فعاليت هاي گردشگري در آمدزا به ازاي ارائه ي خدمات امن و • صرفه جويي در هزينه هاي شهري از طريق نوسازي و تعمير شبكه هاي زير ساختي • . هماهنگ، همساز شهري كه يگانگي غير بوروكراتيك را پديد مي آوردايجاد مديريت •و ) زمين و ساختمان(ضابطه هاي ويژه براي ماليات بر ثروت هاي شهري و تدوين اعمال روش •

عامالت مستغالتم 10تـا 5مالي براي شهرداري با هدف تغيير كامل الگـوي فعلـي در –تدوين الگوي اقتصادي •

سالو بـين اسـتان و سـاير (تشكيل صندوق احتياطي و ياريهاي ضروري بين شـهرداريهاي اسـتان •

يه با سرمايه گذاري اول) استانها در صورت پذيرفته شدن چنين طرحي در سطح ملي و استانها .دولت و با داشتن برنامه ي اقتصادي باز توليد بهر ه وري و بازگشت سرمايه

سرمايه گذاريهاي دولت از محل بودجه ي عمومي براي زيرساختهاي شهري •

تعادل سكونتگاهي جمعيت شـهر . و فضاي سكونتي شهر قزوين نبايد رشد و گسترش زيادي داشته باشد معيتج •

تا حداكثر 5نه با كمتر از نيم درصد رشد و در مجموع با حدود السا 1400را مي توان تا سال مساحت شهر محـدود بـه مسـاحت فعلـي خواهـد بـود و تثبيـت . درصد رشد در نظر گرفت 8

هزار نفر هم اما، تثبيت نسبي تراكم جمعيتي 370جمعيت در حدود بط طـرح جـامع در آن و ضـوا .بلند مرتبه سازي در شهر قزوين بايد كامالً تحت كنترل در آيد •

.رعايت شودسازي هـا خـارج از ضـابطه ميراثـي در بافـت فشار تراكم جمعيت و ساختمان افزايش هر نوع •

.تاريخي بايد ممنوع شودبافت هاي فرسوده ي شهر بايد در چارچوب حفـظ و حراسـت از ارزشـهاي شـهري و معمـاري •

.هدف فوري بازسازي و نوسازي قرار گيرندراف شهر قزوين شامل اقباليه، محمديه، شريف آباد، بيدسـتان، محمـود آبـاد سكونتگاههاي اط •

نمونه، ناصرآباد و نظام آباد مي توانند شهرهاي كمكي و وابسته به مجموعـه ي شـهري قـزوين راكم مـي تـوان تـ ،اقباليـه و محموديـه ، مانند محمديـه، و در برخي از اين شهرها. تلقي شوند

بـاال بـرد و خانـه ،خدمات و فضاي سـبز را، به شرط تامين كامل ساختمان و بلند مرتبه سازي .هاي ارزانتر را در اختيار جمعيت مهاجر به مقصد شهر يا ساكنان پيشين شهر قزوين قرار داد

بر مبتنيانتخاب شهرهاي مجموعه ي شهري بايد از سوي متقاضيان حتي االمكان داوطلبانه و • .دم باشدسليقه و پس انداز درآمد مرضرورت،

مجموعه ي شهري بايد از حيث خدمات پايه اي كامل و غني باشـد امـا بخشـهايي از خـدمات •را مي توان در شـهر قـزوين يـا شـهر و نظاير آن تخصصي مانند مركز خريد، آموزش، بهداشت

ماننـد (در نظـر گرفـت و شـماري از خـدمات زيرسـاختي ) تاكسـتان و آق بابـا والبته(محديه .مي توانند مشترك باشند) نشاني، درمانگاهها و نظاير آنهافوريتها، آتش

به حفظ محيط زيست به ويـژه بـاغ هـاي قـزوين يتيعمده ترين انگيزه ي تعادل بخشي جمع • .مربوط مي شود

مناطق سرسبز شمالي و دو سوي جاده قزوين رشت بايد حفاظت شده و در خدمت سر سـبزي • .و سر زندگي شهري قرار گيرند

مونه هايي از چشم انداز شهري ن - 2-5

از سـوي ديگـر . "چشم انداز شهر چيزي است كه موجب تفاوت شهرها مي گردد"پيشتر گفته شد كه وجود ندارد مـي تـوان اينگونـه . از آنجا كه شهرها و محالتي كه با يكديگر كامالً مشابه و يكسان باشند

به عبـارت ديگـر، الاقـل از بعـد . اوت وجود داردادعا نمود كه عمالً به تعداد شهرها چشم اندازهاي متفبسـيار "ژانرهـاي "نيستند ليكن شايد بتوان برخـي از "الگوبندي"نظري، چشم اندازهاي شهري قابل

، خالص و ) Platonic Image( "افالطوني"بايد تاكيد نمود كه وجود چشم اندازهاي . كلي را بشمردهيچ وجه همپوشاني نداشته باشد محتمـل نيسـت و معمـوالً يكپارچه كه با ديگرانواع چشم اندازها به

) 2(در جدول شـماره ). 1384گلكار (شهرها تركيبي نسبي از چند چشم انداز خالص را دارا مي باشند .تعدادي از انواع چشم انداز شهري با ذكر مصاديق ارائه گرديده است

زمينه به چند نمونه از چشم انـداز هـا در همچنين در ادامه به منظور آشنايي با تجارب جهاني در اين .شهرهاي مختلف ايران و جهان اشاره گرديده است

:نمونه هاي جهاني

آمريكا) (Seattleشهر سياتل - شهري با امنيت اقتصادي - شهري با امكان اموزشي و يادگيري در تمام طول عمر - شهري با دسترسي برابر به فرصت ها - زيستشهري با كيفيت باالي محيط -

).ب1384گلكار (انواع مختلف چشم انداز در شهرهاي مختلف -2جدول شماره

مثال محله/ گونه عام چشم انداز شهر رديف

)امريكا(بوستون ماسا چوست –) انگلستان(آكسفورد دانشگاهي -شهر آموزشي 1

)آمريكا(واشنگتن –) استراليا(كانبرا دولتي -شهر حكومتي 2

)ايتاليا(ونيز –) تركيه(استانبول –) ايران(اصفهان گردشگري –تاريخي شهر 3

)ايران(رامسر –) ايران(الهيجان گردشگري -شهر سبز 4

)آمريكا(الس و گاس گردشگري -شهر تفريحي 5

)هندوستان(بالي وود ) آمريكا(هاليوود شهر سينمايي 6

)ايتاليا(واتيكان –) فلسطين(بيت المقدس –) عربستان( مكه –) ايران(مشهد زيارتي –شهر مذهبي 7

)ايران(آبادان شهر صنعتي 8

)دوبي(اينترنت سيتي ) آمريكا(ردموند –) ژاپن(تسوكوبا دانايي محور –شهر هوشمند 9

)سنگاپور(سنگاپور شهر حمل و نقل 10

)انگلستان( نلند) آمريكا(نيويورك مالي –شهر تجاري 11

...و) ايران(تهران تركيبي شهر با چشم انداز 12

(Christchurch) شهر كرايست چرچ نيوزلند - .شهري كه شهروندان آن بدان افتخار كنند - .از همه توريست ها به اين شهر به گرمي استقبال گردد - .ودكودكان به خوبي پرورش يابند، جوانان تشويق شوند وبه سالمندان احترام گذاشته ش - .همسايگان به هم ياري رسانند و در اهداف مشترك به هم كمك كنند - .افراد از جرم وجنايت در امان بمانند -همه افراد به مسكن مناسب ، سالمت، اموزش و منابع كـافي بـراي خـوب زيسـتن دسترسـي -

.يابند .هر كس امكان تفرج، ورزش و پرداختن به فرهنگ و هنر را داشته باشد - .وا و خاك و كوه و دشت و رودخانه هاي اطراف شهر بهبود يابدكيفيت آب و ه - .دسترسي به سيستم حمل و نقل مناسب و كارآمد - .بيكاري در شهر به صفر برسد و داراي اقتصادي رقابتي باشد -

)(Leicesterشهر لستر انگلستان - شهري سرآمد در اروپا - بهره مند از زندگي موفق، شاد و آراسته - سالم اقتصاد قوي و - جامعه اي آموزش ديده - محيط زيستي ايمن و جذاب - كيفيت باالي زندگي -

) (Vancouverشهر ونكور كانادا -

شهري با اقتصاد سالم - شهري با رعايت حقوق همسايگان - شهري با رعايت حقوق همه افراد جامعه - شهري با يكپارچگي در همه اقوام و فرهنگ ها -

)Hamilton( شهر هميلتون انگلستان - دستيابي همه مردم به منابع مناسب از آب، هـوا، غـذا، پوشـاك ، آمـوزش و اشـتغال مفيـد و -

راضي كننده حفظ يكپارچگي محيط زيست شهري از طريق نظارت دقيق با بازسازي محيط، كـاهش زبالـه -

حفظ تنوع زيستي و گونه ها و سيستم هاي با ارزش طبيعي مردم در حل مسائل توسعه و محيط زيست شهري استفاده از ظرفيت ها و نظرات - تحقق عدالت در بهترين حالت آن با تقسيم منابع محدود بين شهروندان و نسلهاي آتي -

)Melborn(شهر ملبورن استراليا - شهري با توسعه پايدار - شهري بر پايه برابري و عدالت - شهري با امكان مشاركت براي همه - شهري با رهبري قوي -

شهر مونيخ آلمان - بهبود وضعيت حمل و نقل به منظور ارتقاء كيفيت زندگي -

حفظ و تقويت شرايط اقتصادي و اشتغال درمونيخ - بهبود همكاري هاي منطقه اي براي تقويت قدرت رقابتي منطقه - .اتخاذ سياست هاي اجتماعي كه تضمين كننده هماهنگي اجتماعي باشد -

ز طريق توسعه محليتقويت هويت هاي محلي ا - شهري با توسعه اسكان پايدار - حفظ چهره تاريخي شهر به همراه تشويق معماري نوين -

كامبوج –شهر پنوم پن - مـردم قـوانين را در ك . پنوم پن شهري است با قانون كاربري زمين دقيق و كارا و مديريت مناسب -

شات موجود در رابطه با زمين كاهش مي يابـد و در اين راستا مناق. مي كنند وبه آن احترام مي گذارند .شهروندان به مسكن مناسب دسترسي خواهند داشت

پنوم پن شهري است پايدار با مردمي كه در محيطي بهره مند از آب، خاك، و هوا با كيفيت مناسب - .و مديريت مناسبي بر ضايعات جامد و مايع اعمال مي گردد. ساكنند

مدرن كه ميراث خمر را حفظ نموده و بهره منـد از زيـر سـاختهايي مناسـب، پنوم پن شهري است - حمل و نقل كارا، كالبدي با استانداردهاي معين است و مناطق حاشيه شهري در آن به خـوبي توسـعه

.يافته اندپنوم پن شهري بهره مند از حكمراني خوب، مديريت موثر، خدمات اجتماعي مناسب، برابـري نسـلي،

.جتماعي، مهارت، سالمت و شرايط خوب زندگي استامنيت ا .پنوم پن مركز سياسي، اقتصادي، اجتماعي و توسعه صنعت توريسم است

مردم در محيطي توسعه يافته زندگي مي كنند و درك مي كنند كه همه بخشها در جهت كاهش فقر، .پايداري و مديريت خوب كار مي كند

kathmanduشهر كاتماندو نپال -

تميزترين و سالمترين شهر نپال ־قدرت مالي ،مديريت كارا و موثر ، كالن شهري كه فراهم كننـده خـدمات شـهري بـا كيفيـت، ־

.تاثيرگذار، كارا و پايداري براي شهروندانش است راهبردي آشكار، برنامه ريزي خوب و شهري داراي خانه براي همه ساكنينش ־ .ت شوند و حمل و نقل ايمن داشته باشدشهري كه زير ساختهايش به خوبي مديري ־

Oradeaشهر اورادآ روماني -

اورادآ شهري است توسعه يافته با ماهيت مركز منطقه اي، برخـوردار از كيفيـت بـاالي زنـدگي - .شهري از طريق توسعه اقتصادي پايدار و بازيابي هويت فرهنگي شهر

Caloocanشهر كالوكان فيليپس - حترام متقابل و حفظ يكپارچگي در عين تنوع اقوام مختلف برخوردار از ا ־ احترام و حفاظت از ميراث فرهنگي و تاريخي ־ استفاده مسئوالنه از محيط زيست و منابع محدود ־ داراي ساكنين برخوردار از سالمت و تحصيل كرده ־ برخوردار از دسترسي برابر به فرصتهاي اقتصادي، اجتماعي و منابع عمومي ־

Xiamenزيامن چين شهر -شهري با ارتباطي در سطح جهاني مبتني بر نقش بين المللي و تاريخي شـهر و توانـايي هـاي ־

لجستيكي آن يك شهر جزيره اي منحصر به فرد كه مقصد مناسبي براي تجارت، سفرهاي اوقـات فراغـت و ־

.آرامش بخشي به مسافران به شمار مي آيد يت زمان و مشتري مدار حمايت از كارخانجات مقيد به رعا ־ .فراهم كننده محيطي دوستانه و آرام با محيط زيست برتر شهري براي ساكنين ־

Ulaanbatann شهر اوالنباتار مغولستان -پايتختي توسعه يافته در سطح بين المللي با اقتصادي پر جنب و جوش و يـك مركـز تجـاري ־

العات، علوم و تكنولوژي جهاني داراي جايگاهي رقابتي در زمينه آموزش، اطشهري داراي خط مشي در خور و مناسب در زمينه مديريت زمين و توسعه شهري داراي زيـر ־

.ساختهاي مناسب و امكان دسترسي همه شهروندان به مسكن با كيفيت مطلوبشهري سالم با محيط زيستي ايمن همراه با شبكه قانوني پيشرفته و زندگي در بافـت مناسـب ־

. راي همه شهرونداناجتماعي بشهري با ساختار اداري كارا و پاسخگو مبتني بر رهيافت مشاركتي كه در آن بخش خصوصـي ־

.وهمه جامعه در ارائه خدمات مدني دخالت دارند .شهري برخوردار از موقعيت يك مقصد توريستي جذاب در منطقه آسيا ־

نمونه هاي ايراني - : چشم انداز اصفهان ־

كالن شهري در منطقه ايران مركزي نقش درجه يك - مركز گردشگري و سياحتي ممتاز در سطح ملي و فرا ملي - نماينده سبك اصفهان به عنوان يك مكتب ويژه در حوزه توسعه شهري -

:چشم انداز شيراز ־ پايتخت فرهنگي ايران - شهر خدمات و فن آوري برتر در كرانه خليج فارس - منطقه اي جهاني مركز گردشگري برتر در سطح ملي، - شهر سبز -

)1400(چشم انداز كرمان ־

مركز خدمات بازرگاني منطقه - شهر زندگي و توسعه پايدار براي يك ميليون نفر - شهر دانشگاهي و قطب علمي ايران - شهري زيبا براي گردشگران -

چشم انداز مشهد ־

سياحتي –شهري زيارتي - شهري آرامش دهنده - شهري فرح بخش - تصاد خدماتي شهري با اق - شهري مبتني بر فن آوري -

چشم انداز تهران-

تهران؛ شهري دانش پايه، هوشمند و جهاني - تهران؛ شهري سرسبز و زيبا، شاداب و سرزنده با فضاهاي عمومي متنوع و گسترده - ها و مقاوم در برابر مخاطرات و سوانحتهران؛ شهري امن و مقاوم در برابر انواع آسيب - هران؛ شهري پايدار و منسجم با ساختاري مناسب براي سكونت، فعاليت و فراغتت -هـا و تـأمين هاي مناسب، همراه بـا تعـديل نـابرابري تهران؛ شهري روان با رفاه عمومي و زيرساخت -

عادالنه كليه حقوق شهروندي -امـور فرهنگـي هاي ملي و جهـاني و بـا اقتصـادي مـدرن و مركزيـت تهران؛ كالنشهري با عملكرد -

.غربيپژوهشي و سياسي در سطح كشور، و حداقل يكي از سه شهر مهم و برتر منطقه آسياي جنوبشهري كه بـراي رشـد و تعـالي انسـان و حيـات (اسالمي -تهران؛ شهري با اصالت و هويت ايراني -

)يابدطيبه، سامان مي

)پيشين CDSپيشنهادي (قزوين چشم انداز -

ا نظام مديريت شهري يكپارچه، هماهنگ، برنامه محدود، توانمند و شهروند مدار شهري ب - شهري پايدار، سالم، امن و با نشاط - شهري با اقتصاد پويا، دانش محدود و رقابتي - مركز توليد و ارائه كاالها، خدمات، اطالعات و دانش برتر در سطح منطقه اي و ملي - براي گردشگران داخلي و خارجي شهري تاريخي با هويت زيبا وجذاب - شهري سبز با باغ هاي سنتي و هماهنگ با طبيعت - پايگاه ومركز هنر خوشنويسي جهان اسالم - قطب علمي، پژوهشي و دانشگاهي در سطح ملي و فراملي - شهر عدالت محور با امكانات و فرصتهاي برابر براي ساكنين - .شهري كه ساكنين آن بدان افتخار كنند - شهروندان با فرهنگ، آگاه، مسئول و مشاركت جو شهري با - صنعتي با صنايع متنوع و دوستدار محيط زيست –شهري ترانزيتي -

جمع بندي

:قزوين داراي ويژگي هاي زير خواهد بود) مجموعه شهري(با توجه به آنچه گذشت، چشم انداز .دآنرا بيان كند خواهد بو نقش عمده سرلوحه چشم انداز به صورت يك شعار كه • .هفت بند هر يك شامل يك يا دو جمله تدوين مي گردد) حدود(منشور محوري چشم انداز در •افـق (در اين منشور بخشهاي الزامي و بديهي در يك بند با ذكر اين كه در حد متعارف زمان خـود •

.بايد باشند گنجانده خواهد شد) طرحو (مجموعه؛ نقش اصلي مجموعه در اسـتان و كشـور ) اغشهريب(نكات ذكر شدني شامل ساختاري •

؛ نحوه توزيع نقش در شهرهاي گوناگون؛ كليـات سـاختار مـديريتي؛ ويژگـي هـاي )احتماالً جهان ؛ نحوه عمومي فعاليـت هـاي معيشـتي؛ شـكل و )اعم از صنعتي و خدماتي(اقتصادي و فرآورده ها

و جهاني؛ ويژگي هاي فرهنگي و رفتاري؛ سياستها و ميزان ارتباطات داخلي، مجموعه اي ، كشوري .روشهاي مالي مورد عمل و سيما و ساختار كالبدي مجموعه خواهند بود

ادامه اين فرآيند در . بدنبال ارائه منشور ياد شده، شرحي نسبتاً تفصيلي از اجزاي آن ارائه مي گردد • .مراحل بعد به تدوين هدفها و راهبردها خواهد انجاميد

:مورد استفاده منابع نشريه مديريت شهري شماره -سرشت استراتژيك برنامه ريزي و مديريت شهري 1382سعيد نيا ا

13-6صفحات 14

برنامه ريزي براي آينده با نگرش آينده نگاري شهري خبرنامه الكترونيكي كشف آينده 1388 زالي ن www.futurediscovery.com 14-4شماره دهم

79-59صفحات 30راهبرد توسعه شهر چيست؟ شهرنگار شماره - .الف1384 گلكار ك

پيشنهاد يك چارچوب مفهومي براي صـورت بنـدي -محله -چشم انداز شهر-ب .1384 گلكار ك

36-25 صفحات 24بيانيه چشم انداز نشريه هنرهاي زيبا شماره

موسسه مطالعات بين المللی -مگادایم ها الزام راهبردی سازمانها 1387مبينی دهکردی ع انرژی تهران

Cities Alliance 2006 Guide to city development strategies, improving urban performance Washington D.C. 92 PP English M.R, Peref Z J.H, Manders Chirred MJ 1999 - Smart growth for Tennessee towns and Counties . a process guide. University of Tennessee, Knoxville. Foren, 2001, “A Practical Guide to Regional Foresight”,- The Potential of Regional Foresight , Final Report of the STRATA-ETAN Expert Group: “Mobilizing the regional Faludi, Andres, 1970, "the planning environment and the meaning of planning ", regional studies, Vol 4. Poter , A.L., et , 1991 , " forecasting and management of technology " , John Wiley and sons , New York Twiss , B.c , 1992 , " Forecasting for Technologist and engineers , a practical guide for better dictions " , peter peregrines , London . United Kingdom