مشارکت عمومی در خط مشی گذاری

استاد:دکتر غالمحسین حیدری تفرشی

دانشجو:سعید قاسمی

910865481شماره دانشجویی:

مداخله٬ مشاوره و نظرخواهی٬ خط مشی گذاری٬مشارکت عمومیدکتر مهدی فراحی – مهدی یاراحمدی خراسانی

٬ مشاوره و نظرخواهی٬ خط مشی گذاری٬واژگان کلیدی :مشارکت عمومی نظرخواهی الکترونیکی٬ مشاوره٬مداخله

چکیده :یکی از موضوعات مهمی که در سال های اخیر در بین کشورهای آزاد و دموکراتیک اهمیت زیادی یافته است، بحث مشارکت عمومی مردم در

فرایند سیاستگذاری می باشد. منظور از مشارکت عمومی در واقع مشاوره و گفتمان بین بخش های مختلف جامعه و نظرخواهی از آنها برای اثرگذاری بر فرایند تدوین خط مشی ها می باشد. در این مقاله

سعی شده است تا با ارائه تعریفی ازمشارکت عمومی روش های مختلفT مشارکت و فرایند آن و رابطه آن با فرایند سیاستگذاری مورد

بحث قرار گیرد.مشارکت عمومی نوعی از رابطه متقابل بین دولت و شهروندان است.

روابط دولت ـ شهروند به اشکال مختلف وجود دارد؛ ولی همه این ۴روابط در حوزه مشارکت عمومی نیستند. اغلب این روابط را به

دسته تقسیم می کنند: اطالع رسانی، تحقیقات، مشاوره و نظرخواهی، و مداخله. که در این بین تنها مشاوره و نظرخواهی، و مداخله اشکالی از

مشارکت عمومی می باشند.در انتها هم یکی از روش های جدید و پراهمیت مشارکت عمومی، یعنی

مشاوره و نظرخواهی الکترونیکی که نوعی از مشاوره و نظرخواهی مبتنی بر فن آوری اطالعات و ارتباطات می باشد،مورد بررسی قرار

گرفته است.

. مقدمه :۱یکی از موضوعات مهمی که در سال های اخیر در بین کشورهای آزاد

و دموکراتیک اهمیت زیادی یافته است، بحث مشارکت عمومی مردم در فرایند سیاستگذاری می باشد. دولت در این کشورها سعی

کرده است به مفهوم مشاوره و نظرخواهی از مردم اهمیت بیشتری بدهد و در واقع راه های استفاده از آن را گسترش دهد. برای مثال

در انگلستان به طور ۲۰۰۰مشاوره مکتوب مردم با دولت در نوامبر قانونی تصویب شد. در آن زمان، نخست وزیر انگلستان، تونی بلر در این باره گفت که مشاوره بهتر با مردم و نظرخواهی از آنها به معنای دستیابی به نتایج بهتر است. منظور از مشارکت عمومی در

واقع مشاوره و گفتمان بین بخش های مختلف جامعه برای اثرگذاری روی سیاست ها می باشد؛ برای مثال کسانی که از خط مشی خاصی

سود می برند و یا آنهایی که به طور غیرمستقیم تحت تأثیر قرار می گیرند و حتی آنهایی که ممکن است مجری آن خط مشی باشند.

ایجاد استانداردهایی برای فرایندهای مشارکتی نظیر مشاوره مکتوب مردم با دولت، هم به سیاستگذاران در مطلع شدن از خواست های مردم کمک زیادی می کند و هم مردم را به مشارکت بیشتر در امور

کشور تشویق می کند. امروز در کشورهای دموکراتیک، دولت ها برای درگیر کردن واقعی و هر چه بیشتر مردم به صورت اثربخش سعی در توسعه دادن روش های بیشتری برای مشارکت عمومی دارند. به

خصوص روش های مشارکت الکترونیکی بسیار مورد توجه قرار گرفته است.

ا این که کشور ما ایران، فاصله زیادی با کشورهای دموکراتیک غربی دارد، ولی قدم های مهمی را برای رسیدن به دموکراسی برداشته

سال تاریخ پادشاهی که در آن مردم ۲۵۰۰است. برای کشوری با حق هیچ گونه اظهار نظری نداشته اند و هیأت حاکمه نیز هرگز

پاسخگوی مردم نبوده است، تشکیل حکومتی جمهوری پیشرفت بزرگی است. به خصوص با برگزاری انتخابات شوراهای شهر و

توسط دولت آقای خاتمی، پیشرفت بزرگی ۱۳۷۸روستا، در سال .برای مشارکت بیشتر مردم در اداره کشورشان حاصل شد

همچنین در کشور ما هر چند به طور ناقص گروه های مختلف به طرق رسمی و غیررسمی در تصریح و تألیف منافع جهت اثرگذاری

با این حال هنوز فاصله زیادی تا رسیدن ٬بر سیاست ها فعالیت دارندبه جایگاه مطلوب احساس می شود. بهبود این امر تا حد زیادی

منوط به ارتقا فرهنگ مدنی مردم می باشد. به عالوه جای تحقیقات کافی و مناسب در زمینه مشارکت عمومی و اداره دموکراتیک کشور

خالی است. با توجه به این خأل، در این مقاله مشارکت عمومی به طور خالصه تعریف شده است. روش های مختلف مشارکت و فرایند آن و رابطه آن با فرایند سیاستگذاری بررسی شده است. به عالوه یکی از روش های جدید و پراهمیت مشارکت عمومی، یعنی مشاوره

.و نظرخواهی الکترونیکی را نیز مورد بررسی قرار داده ایم

در تهیه این نوشته از مقاالت و مطالب منتشر شده توسط تعدادی از مشارکت و ٬سازمانهایی که به مطالعه و پژوهش در زمینه دموکراسی

بیشترین استفاده را برده ایم. سازمانهایی نظیر:٬سیاستگذاری مشغولندCabinet office , www.cabinet-office.gov.uk( )اداره کابینه بریتانیا

OECD , www.oecd.orgScottish Executive Central Research Unit( , واحد مرکزی پژوهشهای

اجرائی اسکاتلند(Local Government Information Unit( , واحد اطالع رسانی محلی دولتی

)بریتانیا( (امید است در مقاالت بعدی جنبه های گوناگون این موضوع گسترده را بیشتر

باز کنیم.

مزایای مشارکت عمومی :۱.1در دولت های دموکراتیک غربی مشارکت مردم و گروه های اجتماعی ـ مدنی

در کار دولت، بخشی جدایی ناپذیر از فرایند سیاستگذاری شده است. این امر تنها به معنی یک دولت بازتر بودن نیست، بلکه اشاره به سیاستگذاری

اثربخش از طریق گوش دادن و مورد توجه قرار دادن دیدگاه های عمومی و منافع ذینفعان می باشد.

همچنین می توان گفت که ایجاد سیاست های سالم برای اثرگذاری مردم در فرایندهای دموکراتیک بخش مهمی بخش مهمی از برنامه های دولتی برای

نوسازی دموکراتیک می باشد. از دیگر مزایای مشارکت عمومی می توان به موارد خالصه شده زیر اشاره کرد:

به دولت ها اجازه می دهد از منابع بیشتری از اطالعات، دیدگاه ها و راه حل های بالقوه استفاده کنند و بتوانند کیفیت تصمیمات اتخاذ شده را افزایش دهند.

به سیاستگذاران کمک می کند درباره موضوعاتی که از طریق شواهد موجود امکان تصمیم گیری برای آنها نیست، دیدگاه های خود را اصالح کنند.

به نظارت بر سیاست های جاری و درک تغییرات مورد نیاز کمک می کند.از طریق توجه به موضوعات و جستجو برای راه حل ها از طریق

مشارکت کنندگان، باعث ایجاد و پرورش همکاری بین مشارکت کنددگان یعنی گروه های ذینفعان و دولت می گردد.

مشارکت عمومی سالم، نمادی از تعهد دولت به گوش کردن به صدای مردم و گروه های ذینفع در هنگام ایجاد سیاست می باشد. در واقع باعث

سمبول سازی تعهد دولت می شوند.به ایجاد اعتماد عمومی به دولت و افزایش مشروعیت تصمیمات اتخاذ شده

کمک می کند.

غلبه بر ریسک های مشارکت عمومی :1.2ممکن است این گونه احساس شود که مشارکت مردم ریسک دارد

و یا سبب مشکالتی ناخواسته در به نتیجه رسیدن یک خط مشی می شود. مثال مشارکت عمومی فرایندی زمان بر است، موضوعات را به تأخیر می اندازد، زحمات اداری فراوانی دارد، انتظارات مردم

از آن چه که به عنوان نتیجه مشارکت شهروندان ممکن است حاصل شود خیلی باالست، در این فعالیت ها مفهوم مشاوره از بین می رود و بر مخالفت ها تمرکز می شود، باعث ایجاد دیدگاه های غیرنمایندگی می گردد و … . با ین حال مزایای مشارکت عمومی خیلی بیشتر از

ریسک های آن است. و با پیروی از توصیه های کارشناسان و برنامه ریزی صحیح می توان این ریسک ها را به حداقل رساند.

مثال یک برنامه ریزی پیش نگر مناسب، شما را قادر به طراحی تمرین های مشارکت عمومی می کند؛ طوری که برای دولت زحمت و بار نامناسب اضافی نداشته باشد و به نتیجه رسیدن یک سیاست را به تعویق نیندازد. تعیین پارامترهای روشن برای مشارکت، به دولت

برای مدیریت انتظارات عمومی کمک می کند. تحلیل نظرات عمومی دولت را مطمئن می سازدکه دیدگاه های اعالم شده توسط اقلیت ها

با روشی غیردموکراتیک و غیرنمایندگی حاکم نخواهد بود.

.مشارکت عمومی: تعاریف، اصول و روش ها :2 تعریف مشارکت عمومی :۲.۱

با توجه به مشارکت و درگیری مردم و گروه ها در سیاست، درک معنی واژه مشارکت عمومی مهم است. در واقع مشارکت عمومی

نوع از رابطه متقابل بین دولت و شهروندان است. روابط دولت ـ شهروند به اشکال مختلف وجود دارد؛ ولی همه این روابط در حوزه

دسته تقسیم ۴مشارکت عمومی نیستند. اغلب این روابط را به می کنند:

اطالع رسانی، تحقیقات، مشاوره و نظرخواهی و مداخله. طبق توضیحاتی که در ادامه می آید متوجه می شویم تنها مشاوره و

نظرخواهی و مداخله اشکالی از مشارکت عمومی هستند.الف( اطالع رسانی:

نوعی رابطه یک طرفه که در آن دولت اطالعات را بین شهروندان توزیع می کند. اطالع رسانی ممکن است موقع تبلیغ مقدمات یک خط

مشی جدید و یا در زمان تغییر در رویه ها از طریق اطالع رسانی اینترنتی و یا توزیع اعالمیه های کاغذی تبلیغ فعالیت ها و نمایشگاه ها مورد استفاده قرار گیرد. اطالع رسانی جزء فعالیت های مشارکت

عمومی نیست. با این که اطالع رسانی به تنهایی مشارکت را ایجاد نمی کند؛ ولی اغلب مردم برای مشارکت در سیاستگذاری به آن

نیازمند هستند.

ب( تحقیقات درباره افکار عمومی:فرایندی است که توسط آن سیاستگذاران از افکار گروه های مردم و

بخش های ویژه جامعه از طریق روش های اغلب کمی مطلع می شوند و از آنها برای آگاه کردن مردم استفاده می کنند.

پاسخ دهندگان اغلب به صورت ناشناس شرکت می کنند. تحقیقات ممکن است موقع سنجش افکار عمومی درباره سیاست های مختلف

اجرا شود. از روش های کمی می توان به انجام نظرسنجی و از روش های کیفی می توان به گروه های تمرکز اشاره کرد. این فرایند

جزء فرایندهای مشارکت عمومی نیست.پ( مشاوره و نظرخواهی:

یک رابطه دوطرفه که در آن دولت پرسش می کند و بازخورهای شهروندان درباره پیشنهادات اولیه خط مشی را دریافت می کند. معموال مشاوره وقتی استفاده می شود که دولت برای جمع آوری

دیدگاه های مردم و گروه های اجتماعی ـ مدنی درباره پیشنهاد اولیه یک خط مشی نیازمند پاسخ دهی گسترده مردم است. روش های

مناسب می تواند مشاوره مکتوب، کارگاه ها، نظرسنجی ها، جلسات سازمان دهی شده عمومی و یا گروه های بازنگری باشد. مشاوره

یکی از فرایندهای مشارکت عمومی است.

ت( مداخله:نوعی رابطه مبتنی بر مداخله و مشارکت مردم در دولت که در آن

شهروندان فعاالنه در تعریف فرایندها و ایجاد سیاست ها مشارکت می کنند. مداخله ممکن است شهروندان را مستقیما درگیر توجه به پیشنهادات

سیاست و ایجاد راه حل برای مشکالت کند. آنها می توانند شامل گروه های اجتماعی ـ مدنی باشند که برای کمک به ایجاد چارچوب های عملیاتی جدید،

از طریق همکاری نمایندگان این گروه ها با دولت یا کمیته های ذینفعان، مشارکت می کنند. روش های مداخله و درگیر شدن مردم می تواند شامل

رفراندوم، هیآت های ژوری شهروندی، گروه های بزرگ شهروندی یا تفویض اختیار مستقیم به شهروندان برای تصمیم گیری باشد. در مداخله،

مشارکت و تعامل مردم بیشتر و فعاالنه تر از روش های دیگر است. مداخله از فرایندهای مشارکت عمومی محسوب می شود.

اصول راهنما برای موفقیت در اطالع رسانی، مشاوره و مداخله فعال ۲.۲شهروندان در سیاستگذاری :

برای حداکثر کردن مزایای مشارکت عمومی سیاستگذاران می توانند از اصول توصیه شده زیر استفاده کنند:

الف( تعهددر همه سطوح سیاستگذاری به رهبری و تعهدی قوی برای اطالع رسانی، مشاوره و مداخله فعال نیاز است. همه سیاستگذاران و مدیران ارشد تا

مقامات اداری رسمی دولت باید چنین تعهدی داشته باشند.ب( حقوق

حقوق شهروندان برای دسترسی به اطالعات، فراهم کردن بازخور، مورد مشاوره قرار دادن و مداخله فعاالنه در سیاستگذاری باید خیلی سفت و

سخت در قانون یا خط مشی زمینه سازی شود. در این قانون باید و تعهدات دولت برای پاسخگویی به شهروندان )وقتی موضوع حقوق آنها در میان

است( به روشنی توضیح داده شود.پ( وضوح

از همان ابتدا باید اهداف و محدودیت ها درباره اطالع رسانی، مشاوره و مداخله فعال در سیاستگذاری تعریف شود. نقش های پاسخگو و

مسئولیت های شهروندان )برای فراهم کردن ستاده( و مسئولیت های دولت )در تصمیم گیری درباره مواردی که باید برای آنها پاسخگو باشد(، باید برای

همه روشن باشد.

ت( زمانمشاوره عمومی و مداخله فعال باید در زودترین زمان ممکن انجام

شوند تا اجازه دهند طیف گسترده تری از راه حل ها و سیاست ها برای افزایش شانس بکارگیری موفق آنها ایجاد شود. برای این که مشاوره

و مداخله اثربخش باشد، زمان باید کافی باشد. اطالعات نیز در هر مرحله از چرخه سیاست مورد نیاز است.

ث( عینیتاطالعاتی که طی فرایند سیاستگذاری توسط دولت ارائه می شود، باید

عینی، کامل و قابل دسترسی باشد. براساس برابری حقوق شهروندان، همه باید در دسترسی به اطالعات مساوی باشند.

ج( منابعبرای این که اطالع رسانی عمومی، مشاوره و مداخله فعال در

سیاستگذاری اثربخش باشد باید میزان منابع انسانی، مالی و فنی و کافی باشد. مقامات دولتی باید دارای مهارت های مناسب باشند، کارکنان را رهبری کنند و در کنار یک فرهنگ سازمانی پویا باید در

دوره های آموزشی شرکت کنند.

چ( هماهنگیفعالیت های مقدماتی اطالع رسانی، درخواست بازخور از مردم و مشاوره از مردم باید هماهنگ باشد. این هماهنگی باید براساس

واحدهای دولتی باشد تا مدیریت دانش را افزایش دهد، از جامعیت خط مشی اطمینان یابد. تالش برای هماهنگی نباید ظرفیت واحدهای دولتی را کاهش دهد تا ما بتوانیم از نوآوری و انعطاف پذیری اطمینان

پیدا کنیم.ح( پاسخگویی

دولت ها باید نسبت به این موارد پاسخگو باشند. استفاده از ستاده هایی که مشاوره با مردم و مداخله فعال شهروندان به شکل بازخور بدست

می آید. معیارهای اطمینان از باز بودن فرایند سیاستگذاری، شفاف بودن آن، حساس و پاسخگو بودن آن به بررسی و موشکافی خارجی و

بازبینی برای افزایش پاسخگویی کل دولت، حیاتی است.خ( ارزیابی

دولت ها برای ارزیابی عملکردشان به ابزارها، اطالعات و ظرفیت نیاز دارند تا در فراهم کردن دانش، هدایت مشاوره و درگیر ساختن

شهروندان به منظور تطبیق با الزامات جدید و تغییر شرایط سیاستگذاری موفق باشند.

د( شهروندی فعالفعال بودن شهروندان و وجود یک جامعه مدنی فعال برای دولت ها

مفید است. دولت ها باید به طور جدی دسترسی به اطالعات و تسهیل مشارکت را فراهم کنند و در جهت افزایش آگاهی مردم و

آموزش مدنی آنها و تقویت مهارت های آنان بکوشند. به عالوه دولت ها باید از ظرفیت سازی سازمان های جامعه مدنی حمایت کنند.

تکنیک ها و روش های مشارکت عمومی :۲.۳ روش های بالقوه زیادی برای مشارکت عمومی وجود دارد. در ۲.۳.۱

این جا بعضی از روش ها که اغلب مورد استفاده بوده اند، لیست شده است و در ادامه به طور خالصه آنها را تشریح می کنیم.

مشاوره مکتوبپرسشنامه

جلسات عمومی و آزادگروه های تمرکز

گروه های بازنگریگروه های بزرگ شهروندی

کارگاه هاهیأت های ژوری شهروندی

نظرسنجی های مشورتیکنفرانس های اجماعگروه های هم اندیشی

گروه های کار

تمرینات چشم اندازسازیبرنامه ریزی برای واقعیت

روش های الکترونیکی :صندوق پستی الکترونیکی

توزیع لیست آدرس های الکترونیکی

جلسات اینترنتیگفتگوی زنده آن الین

نظرسنجی های آن الینبرنامه ریزی سناریوها و

بازی های فعال

- مشاوره۱از مردم دعوت می شود تا درباره خط مشی ها و پیشنهادات، نظرات و

توضیحات خود را روی کاغذی بنویسند. این روش وقتی مناسب است که بخواهیم دیدگاه ها و پیشنهادات پیچیده و بالقوه افراد، احزاب و گروه های

فشار را به طور مشروح و با جزئیات جمع آوری کنیم.- پرسشنامه۲

ممکن است پرسشنامه بین گروهی تصادفی از مردم یا گروهی ویژه و انتخاب شده از شهروندان پخش شود. در آنها تعدادی سؤال پرسیده می شود و پاسخ ها برای تحلیل جمع آوری می شوند. سؤال ها می توانند شامل پرسش های بسته )انتخاب گزینه از بین پاسخ های از قبل تعیین

شده( و پرسش های باز )پاسخ آزادانه شهروندان( باشد. از پرسشنامه ها برای درک افکار عمومی استفاده می شود. این روش وقتی مناسب

است مه دولت بخواهد بداند چه تعدادی از مردم بر مشورت عمومی با دولت درباره موضوع خاصی فکر می کنند و موضوع برایشان مهم است.

- همایش های عمومی3برای درک بیشتر یک موضوع بخصوص یک همایش عمومی با دعوت

از همه به ویژه از طریق تبلیغات تشکیل می گردد. در این جلسه اداره کنندگان، اطالعات الزم را ارائه می کنند و سپس به سؤاالت

مردم پاسخ می گویند. این روش وسیله ای است که رویکرد شفاف و باز دولت درباره سیاستگذاری و جمع آوری ایده های مردم را نشان

می دهد.- گروه های تمرکز۴

نفری دور هم جمع می شوند و توسط یک ۱۰-۸افراد در گروه های راهنمای آموزش دیده حمایت می شوند تا درباره موضوع خاصی

ساعت طول می کشد. این روش اغلب وقتی ۲-۱بحث کنند. جلسه استفاده می شود که می خواهیم دیدگاه های گروه ویژه ای از

شهروندان را بطور عمیق مورد بررسی قرار دهیم. با این که اطالعاتی به دست می آید ولی هدف اصلی جستجوی عقاید در عمق

بیشتر است.

- گروه بازنگری۵برای این جلسات مثل گروه های تمرکز از مردم دعوت می شود برای

بازنگری و بحث دوباره در یک یا چند جلسه شرکت کنند. هدف مطالعه بیشتر روی موضوعات، بحث کردن با افراد خارج از گروه و

ساعت است ۲انعکاس و اصالح دیدگاه ها می باشد. زمان جلسات تا و در این جا نسبت به گروه های تمرکز اجازه بحث عمیق تری داده می شود و هر جلسه براساس جلسات قبلی ادامه می یابد. با این

روش مشارکت کنندگان قادر می شوند که تفکرشان را توسعه دهند و به مباحثه ادامه دهند.

- پانل ها و گروه های بزرگ شهروندی۶برای این گروه ها به طور تصادفی از میان مردم نمونه گیری می شود

نفر تشکیل می شود. افراد دیدگاه های ۵۰۰۰ تا ۵۰۰و گروه هایی بین خود را درباره موضوعات مختلف به طور منظم ارائه می کنند. از

مجموعه ای از روش ها مثل نظرسنجی، مصاحبه و گروه های تمرکز استفاده می شود. در طول زمان اعضای پانل تعویض می شوند. این روش هزینه بر است و می تواند بطور منعطف استفاده شود. مشکل

این روش ترک گروه است، زیرا هر فرد نماینده قشر خاصی از جامعه است.

- هیأت های ژوری شهروندی7 نفره از شهروندان به عنوان تعداد مناسب ۱۶-۱۲شامل گروه های

می باشد. گروه ها به عنوان بخشی ویژه از مردم برای بحث و گفتگو درمورد سیاست خاصی دور هم جمع می شوند. مباحثات و گفتگوها تا

روز ادامه دارد و طی آن اعضای گروه از نظرات کارشناسان و ۴شواهد موجود بهره مند می شوند. و در نهایت نتیجه گیری آنها به

صورت یک گزارش تدوین می شود. این روش برای ایجاد راه حل های خالقانه و نوآور مناسب است و به سیاستگذاران اجازه می دهد تا

فهم عمیقی از ادراک مردم درباره موضوع خاصی کسب کنند.- کارگاه ها۸

این کارگاه ها گفتگوی سیاستگذاران یا گروهی از شهروندان و ذینفعان را درباره موضوع خاصی میسر می کند. شکل برگزاری

کارگاه ها می تواند متفاوت باشد. مثال ممکن است موضوع را دولت تعیین کند. مشارکت کنندگان روی جنبه های مختلفی از موضوع با ترکیبی از گروه های کوچک و بزرگ بحث می کنند. این کارگاه ها

روز طول می کشد و به سیاستگذاران اجازه می دهد تا یک ۲معموال موضوع و مشکالت و اولویت های خط مشی مرتبط را به طور عمیق

ارزیابی کنند.

- نظرسنجی های مشورتی۹از این روش برای سنجش افکار شهروندان هم قبل و هم بعد از این که به آنها فرصت داده شد تا روی موضوع خاصی بحث کنند، استفاده می شود.

نفر تشکیل می شود. ۶۰۰ تا ۲۵۰ روزه است و از ۲-۱شامل کنفرانسی مشارکت کنندگان به گروه های ک.چک تر تقسیم می شوند، روی موضوعات

بحث می کنند، شواهد را بررسی می کنند و از کارشناسان سؤال می کنند. در واقع آنها به نمایندگی از نگرش ها و افکار گروه های وسیع تر جامعه در

جلسات شرکت می کنند. این روش برای ایجاد کردن دیدگاه های مطلع در بین بخش وسیعی از مردم مناسب است.

- کنفرانس های اجماع۱۰ نفر عضو با انتخاب تصادفی دور هم جمع می شوند و ادراک ۲۰-۱۵گروهی با

خود از یک موضوع ویژه را از طریق اطالعات خواسته شده و در گفتگو با کارشناسان توسعه می دهند. در جلسه اول اطالعات ارائه می شود و اعضای

گروه درباره موضوع و سؤاالتی که می خواهند بپرسند، آگاه می شوند و در جلسه دوم اعضاء شروع می کنند به بررسی موضوع و شناسایی شاهدان

برای آزمودن. اعضای گروه از شاهدان درباره موضوعی که در روزهای قبل مطرح شده بود سؤال می کنند و بر اساس پاسخ ها گزارشی تهیه می کنند که

دیدگاه ها نسبت به آن موضوع مشخص می کند. این گزارش در جلسه عمومی کنفرانس ارائه می شود. این روش برای باز کردن موضوع

سیاستگذاری و ژرف نگری برای مردم مناسب است.

- جلسات هم اندیشی روی موضوعات11طی جلساتی منظم روی موضوع خاصی تمرکز می شود. ممکن است جلسات قوانین عضویت داشته باشند. معموال توسط شوراهای محلی

بکارگرفته می شوند. این روش، فرصت هایی برای گفتگوی مستمر مردم ایجاد می کند و به سیاستگذاری محلی کمک می کند.

- گروه های کاری۱۲این گروه ها شامل تعدادی گروه های کوچک تر هستند که در پی ایجاد

یک خط مشی خاص می باشند. مثل: کارشناسان، شهروندان، نمایندگان گروه های جامعه مدنی و مقامات دولتی. در این جلسات

درباره سیاست خاصی با مشارکت افراد و گروه های درگیر سیاست، هم اندیشی صورت می گیرد. در واقع در این روش از تخصص گروهی

از مردم در ایجاد سیاست استفاده می شود.

- تمرین های چشم اندازسازی1۳جستجو برای آینده صورت می گیرد. مثال در یک کنفرانس گروه بزرگی از

نفر( دور هم جمع می شوند. این افراد انتخاب ۶۰ذینفعان )حدود می شوند زیرا آنها اختیار تصمیم گیری دارند. آنها یا به دنبال فهم بیشتر موضوع هستند یا از آن تأثیر می پذیرند. افراد در جلساتی ساختار یافته

روز طول می کشدشرکت می کنند و در آن چشم اندازی ۲.۵که تا مشترک برای آینده ایجاد می کنند و سپس در جهت چشم انداز اقدام به

عمل می کنند. این روش برای ایجاد هم رأیی در بین ذینفعان مختلف مناسب است.

- برنامه ریزی برای واقعیت۱۴اغلب در جوامع محلی صورت می گیرد و هدف آن برنامه زیری روی

موضوعات است. یک مدل درختی چند بعدی درباره موضوعات عمومی ایجاد می شود و از مردم دعوت می شود که برای شناسایی مشکل و ارائه راه حل مشارکت کنند. این تکنیک ها روی موضوعات به صورت

تصویری تمرکز دارند و با همین روش قصد دارند مردم را به مشارکت بیشتر تشویق کنند.

روش های الکترونیکی :۲.۳.۲- صندوق های پست الکترونیکی :۱

آدرس های پست الکترونیکی به شهروندان فرصت ارائه بازخور به دولت را می دهد.

- لیست توزیعی پست الکترونیکی :2شهروندان در این لیست ها ثبت نام می کنند و از این طریق در

مشاوره ها بین احزاب ذینفع و بازخور به دولت مشارکت می کنند.- گروه های هم اندیشی اینترنتی :۳

شرکت در این گروه ها می تواند بین افراد خاصی محدود شود )مثال گروهی از ذینفعان کلیدی( یا برای همه آزاد باشد. از این طریق

شهروندان می توانند به پیشنهادات دولت به طور آن الین یا غیر آن الین پاسخ دهند، توضیحات سایرین را بخوانند و با دیگران وارد بحث

و تبادل نظر شوند. این هم اندیشی به دو صورت انجام می گیرد: هم اندیشی روی موضوعات، هم اندیشی روی سیاست ها. در قسمت

مشاوره و نظرخواهی الکترونیک این مسأله بیشتر توضیح داده خواهد شد.

- گفتگوهای زنده آن الین :4مشارکت کنندگان دیدگاه های خود را در دوره های زمانی معین

ساعت( با وزراء و سایر مقامات مطرح می کنند. این ۲)معموال گفتگوها مکن است در طی یک دوره مباحثه و هم اندیشی اینترنتی

سازماندهی شوند.- نظرسنجی های آن الین :۵

این نطرسنجی ها از طریق پست الکترونیکی یا سایر وب سایت های ویژه صورت می گیرد.

- برنامه ریزی سناریوها و بازی های فعال :۶برای مشارکت مردم در ایجاد پیشنهادات و گزینه های خط مشی

استفاده می شود.

. برنامه ریزی مشارکت عمومی :3تجارب نشان می دهد که سیاستگذاران می توانند با یک برنامه ریزی درست، در اجرای برنامه های مشارکت عمومی موفق باشند. سه

مرحله مختلف دربرنامه ریزی مشارکت عمومی عبارتند از:- مرحله پیش از مشارکت۱- مرحله شناسایی روش ها و منابع۲- مرحله پس از مشارکت۳

مرحله پیش از مشارکت :۳.۱ چه اهدافی مورد نظر است ؟۳.۱.۱

مشارکت عمومی می تواند با ایجاد یک خط مشی در مراحل مختلف حمایت شود. قبل از شروع هر گونه فعالیت جلب مشارکت مردم

دالیل سیاستگذاران باید مشخص باشد. بخصوص باید بدانند آن فعالیت چه تناسبی با چرخه سیاستگذاری دارد و چه مزایایی دارد.

مدیریت انتظارات :مشخص بودن میزان سهم افراد در فرایند مهم است. منافع افراد از

مشارکت و میزان تأثیر داده های آنها روی تصمیم گیری باید روشن باشد. مشارکت کنندگان نیاز دارند تا دقیقا و به طور واقع گرایانه

بدانند از آنها چه انتظاری می رود و آن چه که آنها با مشارکت خود می توانند تغییر دهند چیست.

تعیین اهداف :یک گفتگوی مقدماتی با ذینفعان می تواند به دولت برای تعیین اهداف

و ایجاد حمایت از فرایند کمک کند. اهداف می توانند در زمینه ای سیاست در آن ایجاد می شود، شکل گیرند. اهداف واضح به

سیاستگذاران کمک می کند تا مخاطبان مورد نظر را شناسایی کند، روش های مناسب مشارکت عمومی را انتخاب کنند و در ارزیابی نیز

مفید هستند. چه موقع دولت مردم را مشارکت می دهد ؟۳.۱.۲

چرخه سیاستگذاری :یکی از معروف ترین مدل های سیاستگذاری است که شامل پنج مرحله دستورگزاری و مشکل یابی، تحلیل و تنظیم خط مشی،

سیاستگذاری و تصمیم گیری، اجرای خط مشی و نظارت و ارزیابی خط مشی می باشد.

سیاستگذاران باید فعالیت هایی را انجام دهند تا مطمئن شوند که در تنظیم سیاست ها، دیدگاه ها و تجربیات افرادی که افرادی که از این سیاست ها اثر می پذیرند را به حساب می آورد. در ادامه روش های

مناسب هر مرحله سیاستگذاری با توجه به اهداف توافق شده ذکر می شود.

- مرحله دستورگزاری :۱هدف این مرحله شناسایی مسائل و مشخص کردن نیاز به سیاست یا تغییر در سیاست می باشد. روش های مناسب برای آن روش هایی

هستند که برای شهروندان فرصت هایی را ایجاد می کنند تا دیدگاه های خود را توضیح دهند تا دولت پاسخگو باشد. روش های

مناسب آن گروه های تمرکز، تمرین های چشم اندازسازی، گروه های هم اندیش اینترنتی و نظرسنجی ها می باشد.

- مرحله تحلیل و تنظیم خط مشی ها :2هدف این مرحله تعریف چالش ها و فرصت های مربوط به موضوعی

خاص به طور روشن است و سعی می شود خط مشی هایی مقدماتی و اولیه در این مرحله شکل گیرد. تکنیک های مناسب، آنهایی هستند

که سبب می شوند افراد مرتبط و ذینفعان و تصمیم گیرندگان دور هم جمع شوند و چالش ها و فرصت های موضوعی خاص را شناسایی

کنند و راه حل های موردنظر را ایجاد کنند. روش های مناسب شامل گروه های تمرکز، کارگاه ها، هیأت های ژوری شهروندی و تمرین های

چشم اندازسازی می باشد.- مرحله تصمیم گیری :۳

هدف اطمینان یافتن از یک سیاست خوب و کاربردی از بین سایر سیاست ها و تصمیم گیری درباره اجرای آن می باشد. تکنیک های

مناسب باید امکان یادگیری و بحث روی مجموعه ای از گزینه های خط مشی فراهم کنند. روش های مناسب آن عبارتند از هیأت های ژوری شهروندی، نظرسنجی های مشورتی و جلسات هم اندیشی

اینترنتی است. اوراق مباحثات رسمی دولت، فرصت هایی را برای مردم ایجاد می کند تا در این فرایند مشارکت کنند.

- مرحله اجرا :4هدف این مرحله ایجاد یک برنامه اجرا، مشروعیت بخشیدن، ایجاد

مقررات و راهنما برای اجرای خط مشی است.در این مرحله، مشارکت عمومی کمتر تکراری است. روش گروه های تمرکز

می تواند برای بهبود سیاست انتخاب شده استفاده شود.- مرحله نظارت و ارزیابی :۵

هدف این مرحله ارزیابی و بازنگری سیاست اجرا شده است. مشاوره و نظرسنجی از استفاده کننده ها، سنجش افکار و مطالعات

هم اندیشی اینترنتی ابزارهایی هستند که می توانند برای نظارت و ارزیابی اجرای یک سیاست بکارگرفته شوند. به عالوه استفاده از گروه های تمرکز برای کسب بصیرتی عمیق تر می تواند فرایند را

کامل کند.

چه کسانی مشارکت می کنند ؟۳.۱.۳سیاستگذاران باید از گروه های متفاوت جامعه که تحت تأثیر موضوع خاصی قرار می گیرند ادراک و فهمی شفاف داشته باشند. بخصوص

قبل از تصمیم گیری آنها باید بدانند که چه گروه هایی را مشارکت دهند و از چه روش هایی بهره ببرند. دولت باید درباره همه مخاطبان

و فراتر از استفاده کنندگان مستقیم خط مشی تأمل داشته باشد؛ زیرا هر خط مشی ممکن است بر دیگران نیز اثرگذار باشد.

طبقه بندی مردم :برای طبقه بندی مردم چندین راه ارائه شده است:

مردم به عنوان مصرف کنندگان و شهروندانمردم معموال براساس این که آیا مطابق ظرفیت شان به عنوان

مصرف کنندگان یا شهروندان مشارکت داده می شوند، دیدگاه های مختلفی را درباره سیاست و موضوعات گوناگون بیان می کنند.

مشارکت دادن مردم تحت عنوان شهروند، دید وسیع تری را درباره موضوعی خاص ایجاد می کند؛ نسبت به حالتی که تنها به

مصرف کنندگان نتایج یک سیاست خاص توجه می کنیم.

گروه های خاصی از مردممثل مردم معلول، سیاهپوستان، اقلیت های قومی و مذهبی، جوانان،

پیران و ….گروه های جامعه مدنی

این واژه کلیه ذینفعان رسمی و غیر رسمی را دربر می گیرد که شامل سازمان های نمایندگی مختلف نیز می شود.

کارکناناز کارکنان عملیاتی و خطوط اول تا مدیران ارشد.

سیاست ارتباطات و مشاوره :اجرا و اداره هر روش مشارکت عمومی بر خود خط مشی نیز منعکس می شود. در مشارکت عمومی ما نیاز داریم تا به طور

یکپارچه درباره استراتژی های ارتباطی بخش های مختلف در رابطه با خط مشی ها بیندیشیم. بخصوص برای آگاه کردن مردم از فرایندهای

مشارکتی برای ایجاد یک سیاست باید از ابزارهای ارتباطی مناسب بهره ببریم. باید نتایج مشارکت و این که چگونه مشارکت مردم روی

تصمیم گیری اثر می گذارد به شهروندان و گروه های جامعه مدنی طی یک استراتژی ارتباطی گزارش شود.

شناسایی مشارکت مردم :در هر مرحله باید به خاطر داشته باشیم که سازمان ها و افراد از اوقات

گرانبهای خود می گذرند و مهارت ها و منابع باارزش خود را ارائه می کنند تا مشارکت کنند؛ و این باید همواره توسط سیاستگذاران و دولت درک شود و

از آن قدردانی شود. سیاستگذاران دقیقا باید بدانند که چگونه مشارکت کنندگان در عمل از مشارکت خود نفع می برند؟ و چه پارامترهایی

وجود دارد؟ بنابراین دولت باید به طور مؤثر با مردم ارتباط برقرار کند. مرحله شناسایی روش ها و منابع :۳.۲

دولت چگونه مردم را مشارکت می دهد؟۳.۲.۱هدف دولت از مشارکت عمومی کمک می کند تا روش مناسب را با توجه

به عواملی مثل نیازهای مخاطبین منابع و محدودیت های زمانی یک سیاست خاص برگزیند.

ترکیبی از روش ها :بهترین کار این است که با در نظر گرفتن موضوع، به ترکیبی از روش ها ضمن توجه به مخاطبان مختلف و اهداف بپردازیم. استفاده از ابزارهای

مشاوره و نظرخواهی الکترونیکی )مثل جلسات مباحثه اینترنتی و یا هیأت های ژوری الکترونیکی( در کنار سایر روش ها )مانند کارگاه ها و

مشاوره مکتوب( می تواند اثربخش باشد. در بخش های بعدی مشاوره الکترونیکی مورد بحث قرار خواهد گرفت.

طراحی روش ها برای برآورده کرده اهداف :مالحظات زیر به سیاستگذاران کمک می کند تا رویکردها و روش های طراحی مشارکت عمومی را طوری انتخاب کنند که برای رسیدن به

اهداف مناسب باشند.مقصود

آیا شما تنها برای این که مردم احساس کنند که آنها هم در ایجاد یک سیاست نقش دارند، با آنها مشورت می کنید؟ یا ایجاد گزینه هایی خالقانه

و نوآور در توسعه خط مشی مورد نظرتان است؟دوره

هدف شما انجام مشورت در یک دوره زمانی است )مثل هم اندیشی روی موضوع در چند روز( یا می خواهید سریع باشد )مثل یک کارگاه نیم

روزه(؟استفاده از اطالعات

آیا شما قصد دارید برای مشارکت کنندگان اطالعات فراهم کنید؟ یا می خواهید پاسخ های فوری آنها را درباره موضوع خاصی بدانید؟

زمانآیا شما زمان کافی برای این که مشارکت کنندگان بتوانند داده های کافی

ارائه کنند، فراهم کرده اید؟

کنکاش گروهیآیا شما می خواهید مشارکت کنندگان با هم روی موضوع بحث کنند؟

انواع پاسخ هاپاسخ های مورد نظر شما کیفی هستند یا کمی؟ اگر به دنبال پاسخ های کمی هستید بهتر است پژوهش هایی انجام شود و

سیاستگذاران برای تحلیل آنها از توصیه های تحلیل گران تحقیقات اجتماعی استفاده کنند.

پاسخ به سؤاالت باال کمک می کند تا روش مناسب را انتخاب کنید. مثال در شرایطی که موضوع خط مشی نیاز به مشارکت پیچیده دارد

و فهم مخاطبان از موضوع کم است، واضح است که مشارکت کنندگان به زمان احتیاج دارند، فرصت هایی برای مباحثه و

ارائه اطالعات نیز الزم است. چه منابعی مورد نیاز است؟ چه منابعی در دسترس است ؟۳.۲.۲

مالحظات درباره منابع :دولت نیاز دارد تا منابع مورد نیاز را لحاظ کند. مثال فعالیت های زیر

نیاز به هزینه های مرتبط دارد:برنامه ریزی و اجرا )مثل بکار گرفتن مشارکت کنندگان، پرداخت

هزینه ها، مشوق ها و پرداخت هزینه های اجاره(زمانی که بر فعالیت های مدیریتی/ برنامه ریزی صرف می شود.

تحلیل نتایجتوزیع و انتشار تابع

ارزیابی هابعالوه دولت باید درباره واگذاری بعضی فعالیت های ذکر شده و

پیمانکاران تأمل کند. تخصیص منابع باید متناسب با مقیاس پروژه باشد.

پول و زمان: استفاده از روش های مختلف :در انتخاب روش ها هزینه باید مورد توجه قرار گیرد. به هر حال انجام

اثربخش مشارکت عمومی امکان پذیر است و باید با توجه به محدودیت های بودجه ای در ارتباط با اهداف، روش های مناسب

انتخاب شوند. بعضی از روش ها به زمان و هزینه بیشتری نیاز دارند. مثال توصیه می شود دولت به برنامه ریزی برای هیأت های ژوری

شهروندی تا سه ماه فرصت دهد که شامل ترتیب دادن مقدمات روز ۴حضور شاهدان و متخصصان می باشد و بکارگیری و اجرای آن

طول می کشد. در حالی که شروع به کار گروه های تمرکز، پس از توافق بر روی موضوع در یک یا دو هفته امکان پذیر است.

استفاده از پیمانکاران خارجی :موضوع دیگری که دولت باید مشخص کند این است که آیا خود،

اجرای فعالیت های مشارکت عمومی را بر عهده می گیرد یا بعضی از آنها را به سازمان های خارجی مثل آژانس های تحقیقاتی، مراکز

مشاوره و مؤسسات آکادمیک می سپارد. مرحله پس از مشارکت :۳.۳

پاسخ ها چگونه تحلیل می شوند ؟۳.۳.۱

مسلما نحوه تحلیل پاسخ ها به روش بکار گرفته شده بستگی دارد. گام های زیر می تواند سیاستگذاران مفید باشد:

گام اول: مطمئن شوید که اطالعات ثبت شده همه پاسخ ها، به طور دقیق و کامل جمع آوری و نگهداری شده اند )چه از طریق مشاوره ای رسمی مکتوب

و چه از طریق گفتگوهای مختلف(گام دوم: پاسخ ها به انواع مشخص تقسیم کنید. مثال دیدگاه های گروه های

کسب و کار را در یک طبقه، نمایندگان کارکنان در یک طبقه دیگر و دیدگاه های سایر افراد در طبقات بعدی. این کار به شناخت تنوع دیدگاه ها

حول یک موضوع خاص کمک می کند.گام سوم: یک چارچوب ماتریسی شکل برای تحلیل ایجاد کنید تا بتوانید

موضوعات را شناسایی کنید و مضامین، پیشنهادات و طرح های کلیدی را ایجاد کنید. سپس دیدگاه های اولیه هر جنبه را خالصه کنید.

گام چهارم: دیدگاه های اولیه را امتحان کنید و به کاربر آنها در خط مشی توجه کنید. آیا دیدگاه های جدیدی وجود دارند که ارزش توجه بیشتر و تأملی

عمیق تر را داشته باشند؟ راه حل های عملی / واقع گرایانه را از بقیه راه حل ها که امکان اجرا ندارند، جدا کنید.

گام پنجم: سه جنبه تحلیل مشاوره ای یعنی اجزای مختلف دیدگاه ها، ارزیابی کاربرد آنها در سیاستگذاری و استخراج اولیه پاسخ های دولت را با یکدیگر در

یک صفحه پیامدها رسم کنید.

گام ششم: با ذینفعان مرتبط به دولت برای ایجاد یک تقسیم بندی روشن و نتیجه گیری از تحلیل مشارکت عمومی بر اساس صفحه

پیامدهایی که استخراج کرده اید، تعمق کنید.جنبه دیگری که در تحلیل باید به آن توجه کنید این است که

سیاستگذاران در زمان انتخاب روش ها باید انواع نتایجی را که انتظار می رود در پایان فرایند به دست آید، پیش بینی کنند. در مرحله بعد باید مشخص کنند این نتایج قرار است چگونه تحلیل شوند و چگونه از آنها در تصمیم گیری استفاده خواهد شد. در غیر این صورت این خطر وجود دارد که تصمیم گیرندگان، نسبت به مکانیسمی که برای

مشارکت مردم استفاده می شود و با این هزینه که آنها چگونه واقعا از نتایج نهایی برای حمایت از ایجاد یک خط مشی خاص استفاده

می کنند، سهل انگارانه و با حواس پرتی برخورد کنند. استفاده از یک جدول زمانی که تاریخ انجام هر وظیفه کلیدی را در رابطه با فرایند مشارکت مشخص می کند، می تواند روشی مناسب و کاربردی باشد.

وقتی از تعدادی از روش ها مثل روش های الکترونیکی و سایر روش ها در ترکیب با هم استفاده شده است، باید پاسخ های مختلف

یکپارچه و منسجم شوند، تا بتوان آنها را تحلیل کرد.

بازخور به مردم چگونه باید باشد ؟۳.۳.۲مردم از وقت خود می گذرند تا مشارکت کنند؛ بنابراین برای آنها مهم است

که بدانند چگونه به دیدگاه هایشان توجه می شود. بدون بازخور، مردم می پندارند دولت به آنها توجهی نمی کند. بازخور باید شامل دو عنصر باشد:

پیامدهای مشارکتنتایج و تصمیمات

بازخور دادن به مشارکت کنندگان و دیگران با عالقه به یک خط مشی )مثل دیگر بخش های دولتی، سازمان ها و اغلب مردم( می تواند مشروعیت کلی سیاست نهایی را افزایش دهد. در واقع بازخور دادن سبب می شود مردم درک کنند که آن خط مشی موضوع فرایند مشارکت عمومی بوده است؛

همچنین به بازخور باید به عنوان جزئی مهم از استراتژی داخلی و خارجی ارتباطات برای خط مشی توجه شود.

ارزیابی چگونه باید باشد ؟۳.۳.۳در مرحله ارزیابی مشارکت عمومی باید روش های ارزیابی پیش بینی شده باشد. از جمله زمان مناسب، اثربخشی هزینه، تناسب با مقیاس پروژه و

پولی که بر منابع سرمایه گذاری شده برای انجام روش باید لحاظ شده باشد.

چرا ارزیابی ؟ارزیابی اقدامات در جهت مشارکت عمومی به دولت کمک می کند

تا:بداند چه چیزهایی کاربرد دارند و چه چیزهایی کاربرد ندارند.

پیامدهای غیرمنتظره را نشان می دهد.باعث یادگیری در جهت بهبود اقدامات مشارکت عمومی در آینده

می شود.دولت می فهمد که آیا مشارکت عمومی واقعا منجر به بهبود

تصمیم گیری شده است یا نه.دولت متوجه می شود که آیا مشارکت عمومی بر اساس زمان و

منابع، اثربخشی هزینه داشته است یا نه.ارزشیابی نباید کامل محسوب شود؛ بعالوه باید کمی سعی شود

بیش از حد هزینه بر و زمان بر نباشد. در نظر گرفتن برخی سؤاالت کلیدی درباره این که آیا مشارکت عمومی با توجه به فرایندها و پیامدها به اهداف خود رسیده است یا نه کافی است. اگر عمل

ارزیابی خوب صورت گرفته باشد این وظیفه ساده است. در ارزیابی، دولت باید از خود مشرکت کنندگان مثل مردم، ذینفعان

کلیدی و سیاستگذاران استفاده کند. در ارزیابی باید به سؤاالت زیر توجه شود.

فرایند ارزیابی :آیا برنامه ها و تمرین های انفرادی مشارکت به اهداف خود

رسیده اند؟آیا مشارکت کنندگان اهداف را درک کرده بودند؟

چه موقع مشارکت کنندگان احساس کردند که به اهداف خود رسیده اند؟

نظر مشارکت کنندگان درباره اثربخشی مشارکت چه بود )براساس اطالعات فراهم شده، دوره های آموزشی، روش های مورد استفاده و

… (؟آیا برنامه ها و تمرین های انفرادی مشارکت، فرصتی برابر برای

مشارکت همه فراهم می کرد؟آیا ماطبان به اهداف خود رسیده اند؟

آیا جدول زمانی واضح بود و رعایت شد؟ اگر نه، چرا؟آیا روش های انتخاب شده، برای اهداف دولت مناسب بود؟

آیا بازخور مناسب به مردم ارائه شد؟از چه منابعی )برنامه ریزی شده و برنامه ریزی نشده( استفاده شد؟

ارزیابی پیامدها :اگر یکی از اهداف برنامه مشارکت عمومی بر فرایند سیاستگذاری مؤثر باشد، مردمی که در آن مشارکت داشته اند دوست دارند بدانند که آیا آن هدف برآورده می شود یا نه؛ و این امر باید سنجیده شود، ولی با توجه به

تعداد زیاد عوامل و تأثیراتی که یک وزیر موقع تصمیم گیری درباره یک خط مشی باید آنها را لحاظ کند، این کار ساده نخواهد بود. با وجود این برای سازمان ها مهم است که به بهترین نحوی که می توانند، اثرات مشارکت

عمومی را روی اعمال و خط مشی ها بسنجند. به هر حال ارزیابی تأثیر کلی مشارکت عمومی بر خط مشی های سازمانی امکان پذیر است. یکی از

راه های درک این موضوع توجه به دو حوزه اصلی زیر است:( آنها که مشارکت می کنند: مثال کدام یک از مشارکت کنندگان احساس ۱

می کنند از فرایند چیزی بدست آورده اند؟ آنها در پیامدهای مشارکت چه می بینند؟ آیا آنها احساس می کنند که مشارکت شان روی سیاستگذاری مؤثر

بوده است؟( سیاستگذاری: مثال کدام پیشنهادات و طرح ها براساس مشارکت تغییر ۲

کرده اند؟ آیا فعالیت های مشارکت به بازبینی جنبه های مختلف یک سیاست منجر می شود؟ آیا وزیر و یا ذینفعان کلیدی به وسیله دیدگاه های ارائه شده

تحت تأثیر قرار می گیرند؟ اگر این طور است چگونه و پاسخ هایشان چیست؟

روش ها :همانند سایر اقدامات مشارکت عمومی، روش ها نیز باید با اهداف تناسب داشته باشند. سؤاالتی که پرسیده می شوند، نوع روش های جمع آوری اطالعات را تعیین می کنند. روش هایی که اغلب استفاده

می شوند شامل پرسشنامه ها، مصاحبه های آزاد / برنامه دار، گروه های تمرکز، مشاهده و نظرسنجی است. سیاستگذاران باید از روش هایی استفاده کنند که با اندازه پروژه و منابع مستقر شده در تناسب باشد.

ارزیابی مستقل :دولت باید مشخص کند که آیا با کارشناسان مستقل ارزیابی، برای طراحی و اجرای سیستم ارزیابی قرارداد امضاء کند یا نه. ارزیابی خارجی مشروعیت یافته ها را افزایش می دهد. به عالوه در بعضی

شرایط اجرای ارزیابی مستقل بهتر است )مانند محلی که انتقادات خارجی درباره پروژه خاصی وجود دارد(. می توان از کتاب ها و

راهنماهای ارزیابی در کنار مشورت با ارزیابان باتجربه نیز بهره برد.

توزیع :یافته های ارزیابی می تواند به سایر سیاستگذاران کمک کند تا از تجارب

بیاموزد و آنها را در گزارش های مکتوب خود مستندسازی کنند. دولت همچنین باید انتشار آنها را از طریق رسانه ها، ارائه های حضوری،

کارگاه ها، سمینارها یا در وب سایت ها مورد نظر داشته باشند. در این جا نیز باید فعالیت ها با اندازه اقدامی که ارزیابی شده، متناسب باشند.

مشاوره و نظرخواهی الکترونیکی :۴تعریف مشاوره و نظرخواهی :۴.۱

فن آوری های جدید، راه ها و کانال های جدیدی را برای درگیری و مشارکت عمومی در فرایند خط مشی گذاری گشوده اند. فن آوری های

خط مشی گذاران را از طریق تسهیل فرایند ( ICTاطالعاتی و ارتباطی )مشورت و تبادل نظر در سیاستگذاری پشتیبانی می کنند؛ در واقع

می توان شور و تبادل نظر الکترونیکی را مشورت و تبادل نظر مبتنی بر اینترنت و شبکه معرفی کرد. به عبارت دیگر در نظرخواهی

به منظور پشتیبانی و حمایت ارتباط متقابل و ICTالکترونیکی از دوجانبه ای استفاده می شود که از طریق آن شهروندان دیدگاه ها و

عقاید خویش را با دولتمردان در میان می گذارند.

فن آوری های ارتباطی که می تواند مورد استفاده مشاوره و نظرخواهی تلفن و موبایل، ویدئو ، e-mailالکترونیکی قرار بگیرد شامل اینترنت،

کنفرانس و ابزاری نظیر اینها است. مشاوره و نظرخواهی الکترونیکی به ویژه زمانی که همراه سایر ابزار مشارکت عمومی بکار برده می شود،

ابزاری ارزشمند است. فوائد مشاوره و نظرخواهی الکترونیکی :۴.۲

نظرخواهی و تبادل نظر الکترونیکی مزایای بالقوه چندی دارد، از جمله:دسترسی به عقاید و نظرات جمعیتی گسترده تر. استفاده از طیف

گسترده تری از ابزارها و مهارت های ارتباطی به منظور دسترسی به نظرات جمعیت هدف

ایجاد نوعی مشاوره و نظرخواهی غیررسمی از طریق در دسترس قرار دادن اطالعات برای مشارکت کنندگان؛ برای مثال از طریق ارتباط با منابع ان الین مرتبط. فراهم آوردن امکان مباحثات و تبادل نظرهای آن الین، از

طریق ایجاد فرصت هایی برای جمعیت و گروه هدف. سیاستگذاران نیز می توانند با موارد مبهم موجود در بحث ها و نظرات آشنا شوند.

فراهم آوردن امکان تحلیل مشارکت های آن الین.فراهم کردن بازخور آن الین مناسب و مرتبط برای شهروندان در پاسخ به

نظرات و عقاید و نکات مورد توجه آنها.

چالش های نظرخواهی و تبادل نظر الکترونیکی :۴.۳تعدادی از چالش های بالقوه عبارتند از:

ضرورت دیگری و مداخله تعداد زیادی از افراد در طراحی مشاوره و نظرخواهی الکترونیکی ـ نظیر متخصصان و تسهیل گران

نیاز به اشکال جدید و بهبود شیوه و روش مشاوره و نظرخواهی به علت تغییر و تحوالت فن آوری

متناسب با این که جمعیت هدف چه افراد یا گروهی باشند، ضرورت مدیریت مناسب برای انبوهی از پاسخ ها وجود دارد

فراگیر نبودن این روش در میان توده مردم ممکن است موجب عدم بکارگیری آن و استفاده از روش های سنتی مشاوره و نظرخواهی شود.فن آوری به عنوان ابزاری برای تسریع فرایندها، شناخته شده است. لذا ممکن است از این شیوه مشاوره و نظرخواهی، انتظار ارائه بازخور و

پاسخ های سریع باشد. ارزیابی جنبه ها و ابعاد فنی مشاوره و نظرخواهی به منظور ایجاد و طراحی بهترین و امن ترین شیوه ضرورت دارد.

نکات قابل توجه در ارتباط با مشاوره و نظرخواهی ۴.۴الکترونیکی :

در راستای چالش هایی که در قسمت قبل مطرح شد، در ادامه به موارد اساسی و کلیدی اشاره خواهیم کرد که برای طراحی و

مدیریت مؤثر فرایند مشاوره و نظرخواهی الکترونیکی ضروری است.

مشخص نمودن و شفاف سازی اهداف و پارامترهای مربوط به دورن دادهای شهروندان؛

استفاده از مشاوره و نظرخواهی الکترونیکی در مراحل مختلف چرخه خط مشی گذاری:

نیازمندی به درو ن داد متخصصان؛قوانین واضح و مشخص برای مشارکت؛

قابلیت کاربرد و دسترسی؛ offاستفاده از ترکیبی از ابزارهای مشاوره و نظرخواهی آن الین و

lineبهبود و ارتقاء مستمر شیوه عمل مشاوره و نظرخواهی الکترونیکی

دادن بازخورتحلیل پاسخ های آن الین

ارزیابی فعالیت ها و ابزارهای این نوع مشاوره و نظرخواهیطراحی و ایجاد فضا و شرایطی برای مشارکت و مداخله الکترونیکی

در ادامه به توضیح مختصر هر کدام از این موارد خاص خواهیم پرداخت.

شفاف سازی اهداف و پارامترهای مربوط به درون داد شهروندان :۴.۵استفاده از فن آوری های جدید ممکن است موجب باال رفتن و افزایش

توقعات و انتظارات شهروندان گردد. لذا شفاف سازی و مشخص کردن اهداف مشاوره نظرخواهی الکترونیکی شامل تأثیر و ارتباطی

که می تواند با تصمیم گیری و خط مشی گذاری داشته باشد، از اهمیت خاصی برخوردار است.

وجود دارد تا فعالیت ها ICTنوعا این انتظارات از فن آوری و بخصوص و انجام کارها را سرعت ببخشد و تسهیل نماید. کاربرد این فن آوری در فرایند مشارکت شهروندان ممکن است این انتظارات را در آنها ایجاد

کند که دولتمردان می توانند خیلی سریع و سهل تر تصمیم بگیرند و سیاستگذاری نمایند. بنابراین ضروری است این آگاهی به شهروندان داده شود تا درک مناسبی از چارچوب زمانی و میزان تأثیرشان را بر

فرایند مشاوره و نظرخواهی داشته باشند. متناسب با اهداف مداخله، مشاوره و نظرخواهی الکترونیک می بایست شهروندان را به تعامالت

غیررسمی و صرف زمان کافی برای هم توجه کافی و هم پاسخ به موارد مطرح شده برانگیزند.

کاربرد مشاوره و نظرخواهی الکترونیکی در مراحل مختلف خط ۴.۶مشی گذاری :

فنون مشاوره و نظرخواهی الکترونیکی می تواند فرایند خط مشی گذاری و تصمیم گیرندگان را در مراحل مختلف این چرخه

پشتیبانی کند.در حالت کلی، مشاوره مبتنی بر اینترنت شامل یکی از دو حالت زیر

است که منطبق با مراحل عمومی تصمیم گیری عمومی است.

. دستورگذاری، تجزیه و تحلیل و ارزشیابی: هم اندیشی مبتنی بر ۱موضوع :

که عموما حول یک موضوع مربوط به سیاست و یا سؤاالت مرتبط با این موضوعات، شکل می گیرند. به منظور اطالع رسانی و مطلع

نمودن بهتر جمعیت هدف، بیانیه های موقعیت، ارتباط با وب سایت های مرتبط با موضوع و سایر اطالعات زمینه ای ممکن است

در وب سایت طراحی شده برای انجام این هم اندیشی ها، به کار گرفته شود. همچنین ممکن است از گروه های ذینفع و افراد کلیدی هم به منظور ایجاد این گونه جلسات آن الین دعوت به عمل می آید.

.تدوین سیاست: هم اندیشی مبتنی بر خط مشی و سیاستگذاری :۲هم اندیشی های مبتنی بر خط مشی می تواند حول موضوعات و یا

سؤاالت یک سند مشاوره و نظرخواهی، زمانی که بازخور مطلوب و مناسب از مردن گرفته می شود شکل بگیرد. مشارکت کنندگان کمی و کیفی به صورت آن الین به مسائل پاسخ می دهند و نظر خویش را مطرح می سازند. همچنین مشارکت کنندگان ممکن است برای بحث

درمورد ایده ها و پیشنهادات مطرح شده تشویق شوند. اما شکل کار به گونه ای است که موافقت یا عدم موفقیت میزان و چرایی آن با

پیشنهاد اولیه مطرح شده در نظر گرفته شده و مورد بحث قرار می گیرد.

درون دادهای مربوط به متخصصان :۴.۷اقدامات و فعالیت های مربوط به مشاوره و نظرخواهی الکترونیکی

نیازمند اشخاص با تخصص فنی در زمینه این فن آوری باشد. برای مثال طراحان وب قادرند بر جنبه های خاصی از این نوع مشاوره

تأثیر بگذارند )نظیر چیدمان صفحه وب سایت برای هم اندیشی های الکترونیکی که ممکن است بر انگیزش افراد مؤثر باشد(.

توصیه می شود که از این افراد در گروه هایی که توسط خط مشی گذاران تشکیل شده است شرکت داده شوند تا از تخصص آنها

به منظور کمک و تسهیل فرایند مداخله و مشارکت شهروندان استفاده شود. همچنین وجود یک تخصص تسهیل گر و یا میانجی به

منظور پشتیبانی و راهبری هم اندیشی های الکترونیکی گروه برنامه ریزی ضروری است.

قوانین مداخله :۴.۸ضروری است که در فرایندهای مشاوره و نظرخواهی آن الین،

قوانین روشن و واضحی از طرف دولت وجود داشته باشد؛ که هم شامل اظهارنظرهای خصوصی و هم شرایط استفاده از این عقاید و

ایده ها می شود. این شرایط همچنین در انواع دیگر مشاوره و نظرخواهی مطرح است.

اظهارنظرهای خصوصی و شخصی :اطمینان از درک و آگاهی کاربران در مورد نحوه استفاده از

اطالعاتی که از آنها وارد نموده اند و چگونگی دسترسی به این اطالعات، حائز اهمیت است. پاسخ های مربوط به مشاوره و

نظرخواهی که از طرف مردم مطرح می شود به صورت بالقوه اطالعات حساسی هستند و می بایست تضمینی برای حفاظت از این

داده ها وجود داشته باشد.شرایط استفاده :

وجود یک بیانیه واضح و روشن و قواعدی شفاف در مورد این که چه چیزی می تواند و چه چیزی نمی تواند به عنوان پاسخ در مورد یک

مشاوره و نظرخواهی الکترونیکی محسوب شود، ضروری است. هر بیانیه ای در مورد »شرایط استفاده« می بایست برای میانجی ها و

مشارکت کنددگان به صورت واضح قابل درک باشد. و تصویر روشنی از چگونگی مشارکت به دست دهد.

نام نویسی مشارکت کنندگان برای مشاوره و نظرخواهی :۴.۹در هنگام طراحی فرایند نام نویسی برای یک فعالیت مشاوره و

نظرخواهی یک داد و ستد و مبادله دو طرفه وجود دارد. البته باید متوجه بود که این فرایند به قدر کافی ساده است که مردم و افراد را

از مشارکت باز نمی دارد. بعالوه، آگاهی از این موضوع نیز حائز اهمیت است که فعالیت مشاوره الکترونیکی نوعا دارای هدف دست یابی به

جمعیتی گسترده تر می باشد و بیشتر در پی توجه به طیف گسترده تری از آراء و تجارب است تا نمونه ای از پاسخ ها.

نام نویسی از مشاوره الکترونیکی فرایندی است که طی آن از کاربر خواسته می شود تا به طور واضح اهداف خویش را از این مشارکت

بشناسد؛ که این مسأله برای ارائه بازخور و سایر فعالیت های مربوط به بهبود و ارتقاء فرایند مهم است.

همچنین روشن نمودن هدف می تواند در تحلیل و ارزیابی فرایند مؤثر باشد. همچنین نام نویسی می تواند کاربران را قادر سازد تا هرگاه که

تمایل دارند از سایت استفاده نمایند و ایجاد یک بایگانی از فعالیت هایی که در این فرایند انجام داده اند را امکان پذیر می سازد. می بایست

متوجه بود که زمان متناسبی به امر نام نویس اختصاص داده شود تا زمان اختصاص داده شده به خود فرایند مشاوره و نظرخواهی را تحت

تأثیر قرار ندهد.

اما نام نویسی حداقل شامل مواردی مانند نام کاربر، نشانی و نشانی پست الکترونیکی و هر نوع اطالعات مفید برای تجزیه و تحلیل

پاسخ ها و مشارکت کنندگان باشد. به طور خالصه مشاوره و نظرخواهی الکترونیکی از طریق اینترنت نیازمند تصمیم گیری در

مورد موارد ذیل است:آیا مشاوره و نظرخواهی ضرورتا برای جمعیت خاصی طراحی شده

است؟آیا پاسخ ها برای همگان قابل مشاهده باشد؟آیا فرایند نام نویسی و ورود مورد نیاز است؟

پیچیدگی سؤاالت موجود در فرایند نام نویسی چگونه باید باشد؟چه سطحی از میانجی ها و تسهیل کننده ها مورد نیاز است؟

قابلیت استفاده و کاربرد :۴.۱۰عدم دسترسی یکسان و فن آوری اطالعات و ارتباطات توسط شهروندان و نیز عدم وجود مهارت های فنی باال در همه افراد،

طراحی آسان و قابلیت استفاده سهل از این سیستم را ضروری می سازد. ضروری است که این فرایند به گونه ای طراحی شود که

هر کسی به اینترنت دسترسی دارد ولو با سیستم های ابتدایی و کم سرعت نیز بتواند در این فرایند تبادل نظر مشارکت کند. به

منظور دستیابی به بیشترین نظردهندگان، استفاده از محیط های گرافیکی، ویدئویی، انیمیشن و … به منظور جذب هر چه بیشتر

افراد به این فرایند ضروری است. :off line استفاده از ابزارهای مشاوره آن الین و ۴.۱۱

درگیر ساختن عموم افراد از طریق فن آوری اطالعات و ارتباطات می تواند مشاوره و نظرخواهی را برای مشارکت کنندگان جذاب تر و

قابل دسترس تر سازد. حتی برای تعدادی از افراد، ممکن است سریع تر و آسان تر باشد که از این طریق در فرایند مشارکت کنند.

اگر چه فن آوری مرتبط به صورت فزاینده ای قابل دسترس می شوند و جایگزین عدم وجود مهارت ها در افراد می شوند؛ اما این حقیقت همچنان

وجود دارد که عده ای از افراد و گروه ها نظیر افراد مسن یا اقشار کم درآمد، احتمال کمتری دارد که از اینترنت در مقایسه با سایر گروه ها

استفاده نمایند. فقدان مهارت ها، فقدان اعتماد و عدم اعتماد به امنیت شبکه از جمله موانع استفاده از اینترنت می باشند.

در واقع همه افراد نمی توانند و یا تمایل ندارند تا از اینترنت یا سایر ابزارهای فن آوری اطالعات و ارتباطات برای مشارکت در فرایندهای دموکراتیک استفاده نمایند. لذا ضروری است تا ابزارهای مشاوره و

نظرخواهی با سایر ابزارها و رویکردها آمیخته و ترکیب شوند تا بتوان طیف وسیع تری از افراد را در فرایند خط مشی گذاری دخالت داد. به طور

به صورت هم off lineمثال می توان از ابزارها و مکانیسم های آن الین و زمان برای این کار استفاده نمود.

بهبود و ارتقاء فعالیت های مشاوره و نظرخواهی الکترونیک :۴.۱۲مشاوره و نظرخواهی الکترونیک نیز به روش ها و فن آوری های جدید برای ارتقاء و بهبود این فرایند نیازمند است. استفاده از سبک و شیوه های جدید

متعامل آن الین ضروری است. نظردهندگان آن الین نیز نیازمند بهبود فرایند پشتیبانی و اطالع رسانی و حتی دسترسی به سنجش های چندگانه

مردن از این طریق می باشند.

بازخور :۴.۱۳ارائه بازخور مناسب آن الین به داده های کاربران می تواند موجب افزایش سطح محاسبه پذیری، پاسخ گویی و صراحت و شفافیت خط مشی ها شود.

هر چند همان طور که قبال مطرح شد، مشارکت کنندگان در فرایند مشاوره و نظرخواهی الکترونیکی ممکن است تمایل بیشتری به شنیدن جواب خود به

صورت سریع و آنی داشته باشند تا سایر روش های مداخله و مشارکت.در صورتی که ارائه پاسخی سریع به نظردهندگان امکان پذیر نباشد

می بایست این آگاهی و اطمینان به آنها داده شود که بازخور مناسب پس از اتمام زمان نظرخواهی در اختیار آنها قرار خواهد گرفت. همچنین چگونگی

دسترسی به این بازخور نیز می بایست به اطالع آنان برسد. تحلیل پاسخ های آن الین :۴.۱۴

روش هایی که برای تحلیل پاسخ ها در فرایند مشاوره و نظرخواهی الکترونیکی استفاده می شود شبیه همان هایی است که در سایر شیوه های

نظرخواهی صورت می گیرد. جایی که مشاوره و نظرخواهی الکترونیکی شامل جلسات هم اندیشی آن الین می باشد، رشته ای از مباحثات و مکالمات

میان افراد، برای تجزیه و تحلیل در دسترس قرار می گیرد.

یک فایده روشن و واضح برای این ابزار و این شیوه عدم ضرورت وجود مباحثات و جلسات رودررو یا مواردی است که به صورت

دست نوشته مطرح می شود. این مباحثات و مکالمات رشته ای قابل رویت هستند و نیز همان چیزی که کاربران و مشارکت کنندگان

می نوبسند در دسترس قرار می گیرد. نیاز به وجود میانجی ها نیز کاهش می یابد و این موارد انواع گوناگون تحلیل های کمی و کیفی را

ساده تر می سازد که می تواند واجد اهداف ذیل باشد:تلخیص موارد مطرح شده از طرف پاسخ دهندگان، از طریق شناخت

نکات قابل توجه و پراهمیت برای کاربران و یا پیشنهادات و عقاید آنها در مورد فعالیت هایی که به منظور رفع مشکالت می بایست

صورت گیرد؛تجزیه و تحلیل کیفیت هم اندیشی ها بر حسب این که کاربران چگونه

عقاید، نظرات و ادعاهای و حقوق خویش را مطرح می سازند.

Cabinet Office )2002( In the Service of Democracy, A consultation policy for electronic democracy. )www.edemocracy.gov.uk(.2.Cabinet Office )2001( Better Policy-Making, Centre for Management and Policy Studies, )www.policyhub.gov.uk(3.Cabinet Office )2003( Code of Practice on Written Consultation,)www.cabinetoffice.gov.uk/servicefirst/2000/consult/code/consultationcode.htm(.4.Cabinet Office )2003( Good Policy-Making: A Guide to Regulatory Impact Assessment, )www.cabinet-office.gov.uk/regulation(.5.Cabinet Office )1998( How to consult your users? ,www.cabinetoffice.gov.uk/servicefirst/1998/guidance/users/index.htm.6.Coleman, S. and Grøtze, J. )2001( Bowling Together: Online public engagement in policy deliberation, Hansard Society and BT.7.Local Government Information Unit )1998( Community involvement. Use of focus groups in local government

8.Local Government Information Unit )2000( Citizens Panels. A new approach to community consultation.9.OECD )2004( Citizens as partners: OECD Handbook on Information, Consultation and Public Participation in Policy-Making )www.oecd.org(.10.OECD )2002( Citizens as Partners. Information, Consultation and Public Participation in Policy-Making, Governance )www.oecd.org(.11.OECD)2004(.12.Scottish Executive )2004( Good Practice Guidance: Consultation with Equalities Groups.13.Scottish Executive Central Research Unit )2003( Using People’s Juries in Social Inclusion Partnerships: Guidance for SIPs.14.Scottish Executive Central Research Unit )2000( Assessment of innovative approaches to testing community opinion.15.Whyte, A. and Macintosh, A )2003( ‘Analysis and Evaluation of E-consultations’, Eservice Bulletin, Indiana University Press