สารบญ

หนาภาคสอง ธรรมประวต

อตตโนประวต 8 ประวตวธการสรางภทอก 102วดเจตยาครวหารและสถานทควรวเวกโดยรอบ 111กจวตรประจ าวน 117

ภาคสาม ธรรมเทศนา 121ปฎปทาวนตรสร 122ปฐมเทศนา 133ปจฉมโอวาท 137

ภาคส ธรรมสนทนา 144ธรรมสนทนา 146

หมายเหต จากการจดท าครงน ผจดท าไดน าเนอหาตาง ๆ มาจากหนงสอ กลเชฏฐาภวาทซงไมไดน ามาเสนอไดครบทกภาค และ บางภาคทน าเสนอนนกขาดบางตอนไป เชน ภาคสอง ขาดเรอง ประโยชน ๓ อยาง ทมนษยควรบ าเพญ

ส าหรบภาคทขาดหายไป มดงนภาคหนง ธรรมบชา

เจดยพพธภณฑทานพระอาจารยจวน กลเชฎโฐ รปลกษณะและการตกแตง มณฑปพระธาต

หองพพธภณฑ สวนเจตยาครวน

ภาคหา ธรรมอโฆษ พระธาตของทานพระอาจารยจวน กลเชฎโฐ อปปมาโณ ธาตโย มหาการณโกนาโถ ธลทปลวไปแทบบาท

ฉนนบคคลใดสนใจกสามารถหาอานไดจากหนงสอดงกลาวได

---------------------------

2

ภาคสองธรรมประวต

สมณานจ ทสสน การเหนสมณะทงหลายเอตมมงคลมตตม ขอนเปนมงคลอนสงสด

3

ค าน าในการพมพครงท ๒

ประวตของ ทานพระอาจารยจวน กลเชฏโฐ ทน ามาพมพเปนครงท ๒ น ไดเลอกเอาฉบบเตมคอ “อตตโนประวต” อนเปนประวตททานเลาเอง

หลงจากทหนงสอ พระจวน กลเชฏโฐ ไดแพรหลายไปในหมนกหนงสอและนกปฏบต ไดมผอานมากคนเกดความสงสยเขยนมาถามบาง โทรศพทบางวา “อตตโนประวต” นผเรยบเรยงไดเพมเตมขอความเขาไปบางอยางไรหรอเปลา จงใครขอชแจงยนยนในทนวา การณเปนไปตามทแถลงไวในการพมพครงทหนงอยางชดเจนแลว กลาวคอ… ไดเรยบเรยงจากขอความททานเลาใสเทปไวให เพอเขยนประวตโดยตรงบาง จากททานเลาใหฟงและผเรยบเรยงอดเทปไวไดบาง จากขอสงสยซกถาม และเมอไดเขยนรางแลว กไดน าไปอานใหทานฟงแลว….บาง เพยงแตผเรยบเรยงไดแกไขพลความเลกนอยใหถกตองตอเชอมกนหรอเปนแนวเดยวกน เชน บางตอนทานใช “ขาพเจา”บางตอนใช “อาตมา” หรออยางในกรณของปเกด ในเทปเปนป ๒๔๖๒ แตไดยนวาทานเกดปวอกซงตรงกบป ๒๔๖๓ จงเรยนถามทาน ทานกใหถอปวอกเปนเกณฑ ใหแกพ.ศ. เสยดงนเปนตน

…..สรพนธ มณวต๑ กรกฎาคม ๒๕๒๘

4

ค าน าในการพมพครงแรกอตตโนประวตของ ทานพระอาจารยจวน กลเชฏโฐ น เมอทานยงมชวตอย ไดจดท าเทป

บนทกประวตของทานไวโดยละเอยด มอบใหผรวบรวมไวตงแตเมอเดอนกรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๒๑โดยใหเกบรกษาไว “ไมใหเอาไปเขยน ไมใหเอาไปพมพ จนกวาอาตมาจะตายแลว”

ประมาณปลายป ๒๕๒๒ ไดค านงกนวา ทานอาจารยจะมอายครบ ๖๐ พรรษา ในวนท ๑๐กรกฎาคม ๒๕๒๓ น ถาพวกศษยใครจะแสดงความกตญกตเวทตคณถวายทานดวยการจดงานอยางใดอยางหนง ทานกคงจะหามอยางแนนอน เพราะ “พระปา” อยางทาน การมอายครบ ๖๐ คงมความหมายเพยงวาสงขารไดขยบใกลตอความตายไปอกระยะหนงเทานน เราจงเสนอขอจดท าหนงสอประวตและธรรมเทศนาถวายใหทานแจกในโอกาสนนผรวบรวมไดเปนตวตงตวตในการออนวอนขอใหทานอนญาตใหถอดขอความจากเทปประวต ททานสงเปนค าขาดไวแตเมอสองปกอนโนนใหพมพเผยแพรไดตอเมอทานมรณภาพแลว

ส าหรบเทศนนนทานอนญาตทนท แตสวนประวตนน เปนเวลาหลายเดอนทานจงไดอนญาตเราไดเรงถอดเทปกวาจะเสรจเรยบรอยสามารถน าไปใหทานตรวจแกเพมเตมพลความไดกตกถงเดอนมนาคม ขอความตอนใดทสงสยไมแนใจ โดยเฉพาะเรองชอบคคล สถานท เหตการณทไมชดแจง ทานกกรณาเลาเพมเตมใหจดไว รวมทงเรองททานเลาเรองทานอาจารยมนก าหนดจตพจารณาดการปฏบตธรรมของทานดวย ซงเรองนทานไดเลาเมอวนท ๗ เมษายน ๒๕๒๓ นเอง

ปกต ขอความทเพมเตมน ผรวบรวมจดใจความไว แลวกเรยบเรยงอานใหทานฟงวา เขยนเชนนจะใชไดไหม ทานกจะพยกหนาวา “ได” เสมอ แตเฉพาะเรองน เมอฟงแลวผรวบรวมรสกเกดความซาบซง จงกราบเรยนขอใหทานเขยนใหด

เดมเมอทานเลา ทานเลาเฉพาะค าบาล ผรวบรวมเรยนถามวา ทานพระอาจารยมนมไดแปลหรอ ทานกวาทานแปลเหมอนกน แตไมตองจดกได เมอผรวบรวมรบเราถาม ทานกเขยนค าแปลให“ทานจวนเปนผมกายและจตสมควรแก…” ทานหยดนงไปอดใจหนง แลวกตอวา “เอา!..เปนวาสมควรแกขอปฏบตธรรม กแลวกน”

ผรวบรวมมองดค าบาลตวทาย ทานพระอาจารยมนใชค าวา “วสทธยา” เขาใจวาความหมายจรงคงจะลกซงกวาน แตเมอทานเปนผเลาถงการทครบาอาจารยพยากรณตวทานเอง ทานกคงจะตองตดทอนความลงไปบาง จงขอฝากใหทานผรบาลแปลความอนถกตองดวย

กราบเรยนทานวา ถาหากทานอาจารยจะกรณาเลาเหตการณตางๆ ระหวางปฏบตความเพยรเพมเตมมากขน กจะเปนประโยชนอยางมากแกพวกศษยรนหลง ทจะเจรญรอยตาม โดยเฉพาะชวงระหวางททานอยกบหลวงปขาว อนาลโย ทานฟงแลวกมไดรบปากประการใด

เมอทานมรณภาพแลว จงทราบวา หลงจากทเราลาทานกลบมาเมอวนท ๘ เมษายน ๒๕๒๓ทานอาจารยไดกรณาอดเทปประวตเพมใหอกถง ๗ มวน โดยเฉพาะมวนสดทายนน ทานอดเสรจกอนททานจะมรณภาพเพยง ๒-๓ วนเทานน เทปทง ๗ มวนน ทานมไดน าตดองคมากรงเทพฯดวยสงใหทางวดเกบไวใหผรวบรวม เมอพระผปฏบตถามวา เหตใดทานไมน าไปดวย เพราะทานกจะไปพบคณสรพนธอยแลว ทานกกลาวแตเพยงวา เกบไวทวดนแหละ เขาจะมารบเอง

จรงแท……ถาทานน าตดองคไปดวย กคงจะเสยหายหมดจรงๆแตอยางไรกด จะดวยเหตบงเอญ หรอ เพราะวาในเทปททานอดเพมเตมน มขอความท

“เปดเผย” มากกไมทราบ ปรากฏวา คนหนงมพายฝนอยางรนแรง เทปชดนนซงเกบไวในศาลาวหารชนท ๕ ไดถกพายพดหวนเขามากวาด ปลวออกไปตกเหวเสย ๕ มวน คงเหลอตกมาถงมอผ

5

รวบรวมเพยง ๒ มวน คอมวนท ๒ และมวนท ๗ เทานน แมจะใหคนพยายามลงไปตดตามคนหาตามเหวขางลางอยางไร กไมปรากฏวแววของเทปทง ๕ มวนทถกพายพดไปแตประการใด

การจดท าประวตครงน เพอใหสมบรณมากทสด ผรวบรวมจงมไดถอขอความจากเทปชดหนงชดใดโดยเฉพาะ หากไดน าความจากเทปทเคยกราบเรยนซกถามทานในโอกาสตางๆ กน มารวบรวมไวดวย ฉะนน อตตโนประวตของทานน จงมทมาจากแหลงตางๆ คอ

๑. เทปประวตททานมอบใหเมอ ๑๐ กรกฎาคม ๒๕๒๑ ๗ มวนแรก๒. เทปประวตททานบนทกเพมเตมกอนมรณภาพไมกวน ๒ มวน๓. เทปประวตตอนยอยๆ ททานบนทกใหเปนเชงใหรางวลในการภาวนาของศษย ในวาระ

ตนๆ๔. เทปประวตทผเขยนบนทกไว เมอกราบเรยนซกถามทานในโอกาสตางๆ กน๕. ขอความททานเลาเพมเตมหลงจากไดน าตนฉบบครงแรกไปอานถวายใหฟง เมอ ผรวบ

รวมบนทกไว กไดอานทานใหทานฟงแลวในการเรยบเรยงใหขอความตอเนองกน ผรวบรวมไดพยายามรกษาตนฉบบส านวนของทาน

ไวโดยตลอด เพอผอานมความรสกประหนงไดนงฟงทานเลาใหฟงดวยองคทานเองเปนทนาสงเกตวา สมยเปนเดก ทานใชค าวา “เดกชายจวน” ตอเมอเรมออกจากโรงเรยน

จงใชค าแทนตวทานวา “ขาพเจา”ในประวต เมอทานกลาววา ทานจบชนประถมปท ๖ อาจจะมผสงสย เพราะในสมยนน การ

ศกษาทางกรงเทพฯ มชนประถมปท ๓ เปนชนสงสด เพงจะเรงเปลยนเปนมชนประถมปท ๔ ตงแตป พ.ศ.๒๔๗๖ เปนปแรก ผน าประวตของทานไปเขยนบางคน จงใสไปวาทานจบชนมธยมปท ๖ ซงทานยนยนแนนอนวา ทานจบชนประถมปท ๖ ตางหาก เรองนภายหลงทานเจาคณอดมสงวรวสทธเถระ (วน อตตโม) กเลาถงการศกษาของทานเชนกน วาทาน “เรยนจบชนประถมปท ๔ เพราะประถมปท ๕ และ ๖ เพงจะเลก” หมายความวา ทสกลนคร กมระบบประถมปท ๕ และ ๖ อยเหมอนกน และเพงจะเลกไป

ในประวตตอนทกลาวถง “หลวงป” องคทไปพ านกภาวนาอยกบทาน ทถ าจนทร ทานใชค าวา “หลวงป” และ “หลวงพอ” ทงสองประการ ดเผนๆ อาจจะคดวา เปนการสบสนหรอพลงเผลอแตความจรง ทานใชค าวา “หลวงป” เมอกลาวถงเปนบรษทสาม ตามทชาวบานปกตเรยกหลวงปองคนน สวนค าวา “หลวงพอ” นน เปนขอความททานเลาถงการสนทนาระหวางทานกบ “หลวงป”เปนสรรพนามบรษทสอง ตามททานเรยกกนจรงๆ

มความอกประการหนง ทผรวบรวม ขอยกขนมากลาว คอ ในประวตระหวางพรรษา ท ๓ ททานเรงท าความเพยรอยางอกฤษฏ อธษฐานไมนอนตลอดพรรษา ….คอนอกจากจะไมยอมหลบโดยใหหลงแตะพนแลว ยงตองท าความรสก “รตว” อยตลอดเวลา ทงอรยาบถ - นน ยน เดน ทานเลาในเทปวา มน ามนสมองไหลออกมาทางจมก ผรวบรวมไดกราบเรยนถามทานวา เปนไปไดหรอ ทจะมน ามนสมองไหลออกมาเชนนน ผอานจะสงสย จะใชน าเหลองไมดกวาหรอเจาคะ ทานมองหนาผเรยบเรยงนงอย แลวกวา ไมใชน าเหลองหรอก อาตมา “เหน” มนจรงๆ อาตมา “เหน” มนไหลยอยเปนทางตรงมาจากมนสมองจรงๆ แตตามใจถากลวคนเขาไมเชอ จะเปลยนเปนน าเหลองเสยกได

เมอทานมรณภาพแลว ผรวบรวมกมความไมสบายใจ ทไปขอแกขอความของทานเชนนนนาจะคงไวตามตนฉบบเดมของทาน เพอเปนหลกฐานใหมการคนควาทางแพทยกนตอไปเพราะเมอ

6

สองพนหารอยปกอนโนน เมอสมเดจพระบรม ศาสดา ทรงอธบายถงเรองการปฏสนธของทารกทอยในครรภมารดา กเปนทยมหวสงสยกนของมนษยในสมยพทธกาล แตกาลปจจบนเมอโลกวทยาศาสตรรจกการเอกซเรยแลวกไดแตนกอศจรรยใจในการ “ทรงเหน” ของพระพทธองค ผรวบรวมจงไดน าความไปกราบเรยนหารอ สมเดจพระญาณสงวร ทานกแนะวาควรใหคงความไวตามททานอาจารยจวน “เหน”

มประวตหลายตอน ซงถาหากเปนการพมพระหวางททานยงมชวตอย กคงจะตองถกตดทอนออก เพราะทานสงไว เมอขออนญาตพมพส าหรบแจกในวาระครบ ๖๐ พรรษา ใหตดออก“คนเขาจะวา….แตถาอาตมาตายแลวกไมเปนไร ตามใจเรา และความจรงมนเปนเชนนนจรงๆ!”

การพมพครงน ผรวบรวมจงตดสนใจ น าความตอนทถกสงหามมารวมไวดวยมากทสด เทาทจะไมกระทบกระเทอนใคร เพราะเมอทานหาชวตไมแลว ไมเขยนไว พมพไว ตอไป ขอความ เรองราวกมแตจะสญหายท าลายไป จะเปนทนาเสยดายแกทานผประสงคจะศกษาอยางยง

หากการนเปนความผดพลาด เปนความเขลา อนจะท าใหเกดความกระทบกระเทอนตอชอเสยงเกยรตคณของทานอาจารยผทรงศลอนวสทธแตประการใด….แมเพยงเทาภสมธล ผรวบรวมกใครขอกราบประทานอภยไว ณ ทนดวย

….สรพนธ มณวต ๑๘ เมษายน ๒๕๒๔

7

อตตโนประวตชาตก าเนด-ปฐมวย

ตนก าเนด นายจวน นรมาส เชอชาตไทย สญชาตไทย เกดเมอวนท ๑๐ กรกฎาคม พ.ศ.๒๔๖๓ ตรงกบวนเสาร แรม ๑๐ ค า เดอน ๘ ปวอก ณ บานเหลามนแกว บานเลขท ๒๘ หมท ๑๒ต าบลดงมะยาง อ าเภออ านาจเจรญ จงหวดอบลราชธาน

โยมบดาชอ นายสา นรมาส โยมมารดาชอ นางแหวะ สกลเดม วงศจนทร โยมบดาเลาใหฟงวา บรรพบรษของทานอพยพมาจากเวยงจนทร เปนอปฮาดของเวยงจนทร เมอมภยสงครามเกดขนเวยงจนทรแตก อปฮาดผเปนตนตระกลกพาครอบครวอพยพมา ครงแรกตงบานเรอนอยทต าบลหนองววล าภ ตอมากเคลอนยายถนฐานบานชองกระทงทายทสดมาอยทจงหวดอบลราชธานดงกลาว

โยมบดามอาชพท านา และมความรทางดานสมนไพรมาก เพอนบานในละแวกใกลเคยงเวลาเจบไขไดปวยไดอาศยถอเปนหมอประจ าบาน จงรกใครนบถอ เมอทางการใหมการเลอกผใหญบาน กคะยนคะยอจะใหโยมบดาเปน โยมบดาหนไปอยในนาเสย แตกยงไดรบเลอกใหเปนผใหญบานจนได โยมบดาเปนผใหญบานของบานเหลามนแกวอย ๘ ป มาจนกระทงถงแกกรรม ซงเวลานนเดกชายจวนมอายได ๑๖ ปแลว จ าไดวาชาวบานรกและอาลยมาก

เมอบดาถงแกกรรมแลว โยมมารดากปกครองทรพยสมบตและเลยงลกทกคนมาดวยความอตสาหะ ครอบครวของเรามพนองรวมบดามารดา ๗ คนดวยกน เปนหญง ๑ คน ชาย ๖ คน มชอตามล าดบดงน

๑. นายเหย นรมาส ถงแกกรรม ๕. นายออนจนทร นรมาส๒. นายแดง นรมาส ๖. นายจวน คอขาพเจา๓. นายโลน นรมาส ถงแกกรรม ๗. นายนวล นรมาส๔. นางนอยแสง หมายสน (นรมาส)โดยทเดกชายจวนเปนนองเลก เกอบเปนคนสดทอง ผดขาวเหลองคลายมารดา พๆ จงรก

และเอนดมาก โดยเฉพาะพสาวจะดแลนองชายเลกเปนพเศษ ครงหนงถกดวาซนจะไมใหกนขาวเดกชายจวนถอค าดนนเปนจรง กไมกนขาว ออกไปเทยวตอในนาเสย พสาวตองลงทนออนวอน แตออนวอนเทาไรเมอเหนนองชายไมกนขาวจรงๆ คนดเองกลบนงรองไหสงสารนอง

เมออายประมาณ ๙-๑๐ ป เดกชายจวนไดเขาเรยนท โรงเรยนประชาบาลบานดงมะยางต าบลดงมะยาง อ าเภออ านาจเจรญ การศกษาเลาเรยนของชาวชนบทสมยนนกนดารมาก ตามตางจงหวดมโรงเรยนนอยทสดไมเพยงพอกบจ านวนพลเมอง นกเรยนสมยนนจะเขาเกณฑเรยนหนงสอตองใหโตพอประมาณ คออายถง ๙-๑๐ ป เพราะตองเดนทางไกล ล าบากมาก ไมมรถยนตเหมอนสมยน เดกทกคนตองเดนดวยเทา ในต าบลหนงๆ มไดมโรงเรยนครบทกหมบาน ต าบลหนงมโรงเรยนเพยง ๑ หรอ ๒ โรงเรยนเปนอยางมาก หมบานใดไมมโรงเรยน เดกกตองมาเรยนรวมกนในโรงเรยนทหมบานใกลเคยง ซงตองเดนเปนสบกโลเมตร ไมเหมอนสมยน ซงโรงเรยนขยายกวางขวางออกไปและการคมนาคมกสะดวก ทบานเกดของเดกชายจวนสมยนนกเชนกน ต าบลดงมะยางมโรงเรยนเพยงแหงเดยว เฉพาะทบานดงมะยางอนเปนบานต าบลเทานน การไปเรยนหนงสอจงล าบากมาก ตองเดนไปดวยเทาทงไปและกลบ ตอนเชา….กวาจะถงโรงเรยน และตอนเยน….กวาจะกลบถงบานกเหนอยแยเตมท เพราะระยะทางไกลมาก ตอมาโรงเรยนไดขยบขยายเขามาใกลบานประมาณ ๒๐๐ เสน โรงเรยนไดมาตงอยในวดบานกดสน ต าบลดงมะยาง อ าเภออ านาจเจรญ เมอ

8

เรยนขนชนประถมปท ๓ ปท ๔ ปท ๕ และปท ๖ โรงเรยนไดยายมาตงอยทวดเจรญจต บานโคกกลาง ตดกบบานเกด ต าบลดงมะยาง อ าเภออ านาจเจรญ ซงเดกชายจวนไดเรยนอยตลอดมาจนจบออกจากโรงเรยน

เมอเดกชายจวนเขาศกษาเลาเรยนแลว กตงอกตงใจเรยนไมเคยขาดการเลาเรยน เวนแตเจบปวย หรอชวยผปกครองท ากจการงาน เดกชายจวนในขณะทเรยนนบแตประถมปท ๑ ถงประถมปท ๖ ซงเปนประถมบรบรณส าหรบโรงเรยนชนบทในสมยนน เดกชายจวนสอบไลไดท ๑ ทก ๆ ชนไมมไดท ๒ เลยเพราะเปนผขยนในการเลาเรยนดนบแตชนประถมปท ๑ จนถงประถม ปท ๖ สอบไลไดคะแนนเอก คอรางวลท ๑ เปนท ๑ ของเพอนนกเรยนทกๆ ชนครบาอาจารยชมเชยยกยองวาเรยนเกง ความประพฤต กรยามรรยาทเรยบรอยดมาก จนบางครงบางสมยครยงใหชวยสอนนกเรยนดวยกนเองแทนคร เคยสอนแทนครบอยครงตงแตชนประถมปท ๑ ปท ๒ ปท๓ ปท๔ และปท๕ ซงเดกชายจวนเคยสอนเพอนนกเรยนดวยกน นบวาไดท าประโยชนชวยสนองคณครบาอาจารย

เมอออกจากโรงเรยน อายได ๑๖ ป ไปประกอบกจการงายชวยผปกครองตามหนาทของลกชาวนาหมาเตา (ส านวนอสาน แปลวายากจน ผรวบรวมไดคงค านไวเพอรกษาส านวนของทาน) เมอบดามหนาทเปนผใหญบานปกครองหมบาน เดกชายจวนกชวยบดาท างานในหนาทไปดวย เชน งานส ามะโนครว เปนตน บดาเปนผใหญบานอย ๘ ป จงถงแกกรรมดงกลาวแลว หนาทงานส ามะโนครวของเดกชายจวนจงยตไปดวย

พบพระธดงคและไดหนงสอไตรสรณาคมนขณะทเดกชายจวนก าลงเรยนหนงสออยชนประถมปท ๕ อายราว ๑๔-๑๕ ป มพระธดงค

กมมฏฐานองคหนง มาตงกลดพกอยททงนาชายปาใกลบาน เดกชายจวนเหนดงนนกเกดความคดจะตกน าไปถวายทาน เพอใหทานไดอาบน าและฉนน า เพราะขณะนนเขาวากนวาพระธดงคมกจะมของขวญคอตะกรด เครองรางไวแจกเสมอ เผอปะเหมาะเคราะหดกอาจจะไดคาถาดๆ ไวคมครองตวกเปนได เดกชายจวนจงรบไปตกน าบอ หาบไปถวายพระธดงคอยางตงอกตงใจ

ทานรบน าสรงและกรองฉน แลวกถามวา “หน… เขาโรงเรยนเรยนหนงสอชนไหน?”เลยตอบทานวา “เกลาฯ อยชนประถมปท ๕ ครบ”ทานยมแลวชมวา “หนนนารกนะ เออ!..ถาออกจากโรงเรยนแลว เราจะเอาไปบวช จะบวช

ไหม”“บวชครบ ผมคดจะบวชอยครบ” เดกชายจวนตอบทานโดยไมลงเลทานเลยพดวา “ถาไปบวชกบเรา เราจะใหเปนด”อยางน….ยงมใจอยากจะบวช เพราะอยากจะได “เปนด” ความจรงตอนนนกไมรวาทวา

“เปนด” นนคออะไร เปนอยางไร แตกคดวา ตอไปจะบวชละพระธดงคกไดมอบหนงสอ “ไตรสรณาคมน” ของ พระอาจารยสงห ขนตยาคโม แหง วด

ปาสาละวน นครราชสมา มาใหเดกชายจวน ๑ เลม แลวทานไดแนะน าวธใหภาวนาปฏบตตามหนงสอนน

เมอเดกชายจวนไดรบหนงสอจากทานแลว กน ากลบบานไปทองดวยความดใจ ในหนงสอไตรสรณาคมนนน ไดบอกไววากอนภาวนาจะตองท าวตรไหวพระโดยยอเสยกอน แลวใหแผเมตตาตน เมตตาสตว ระลกถงคณพระพทธ พระธรรม พระสงฆ คดถงคณบดามารดา คณครบาอาจารยหรอทานผมคณ แลวตอไปทานใหนงตงกายใหตรง นงขดบลลงกสมาธ คอ เอาขาขวาทบขาซาย มอขวาวางทบมอซาย ตงกายใหตรง ด ารงสตไวเฉพาะหนา คอ ใจ ไมใหกมนก ไมใหเงยนก หลบตา

9

แลวทานใหนกในใจ บรกรรมวา “พทโธ ธมโม สงโฆ” ตอนนตองประนมมอไวเพยงหวใจ เมอนกวา “พทโธ ธมโม สงโฆ” ๓ จบแลวใหเอามอลง เอามอขวาทบมอซายแลวตงกายใหตรง ด ารงสตไวเฉพาะหนา คอใจ ใหระลกถงแต พทโธ เรอยไป ไมมก าหนดกครงกหน ใหมสตก ากบอยดวยพทโธอยางเดยว ไมใหจตแสสายฟงซานไปจากพทโธ

นในหนงสอของทาน อธบายเรองการภาวนาพทโธ ไมใหจตฟงซานไปอนจากพทโธ ใหมแตอารมณเดยว คอ พทโธอยางเดยว มแตพทโธอยกบใจ ใหใจอยกบพทโธ มสตรอย ใหเอาสตเปนผผกจตอยในค าบรกรรมทวา พทโธ- พทโธ ใหพทโธกบจตเปนอนเดยวกน เจอกนเปนอนเดยวกนคอ พทโธอยางไร จตกอยางนน จตอยางไร พทโธกอยางนน เมอภาวนานกพทโธไป เมอจตสงบลงกใหมสตรตลอดถงขณะทบรกรรมนกพทโธ - พทโธ กใหมสตรอยกบค าบรกรรมวา พทโธ - พทโธมใหพลงเผลอ สตนทานมใหพลงเผลอเปนอนขาดทเดยว ตองก ากบอยเสมอ

เดกชายจวนเมอตรวจดหนงสอแลวกไปปฏบตตาม จ าไดวา ในหนงสอไตรสรณาคมน ยงไดอธบายไวยดยาวอก เมอภาวนา พทโธ - พทโธ อย ถาจตมนสงบกนกพทโธ -พทโธอย หรอเมอจตมนรวมลงสภวงค หมายความวา มนวางอารมณทบรกรรมอยเฉพาะจต ทานวาใหมสตร และเมอจตรวมลงแลว กใหรวา จตของเรารวม จตนนจะวางค าบรกรรมวา พทโธ- พทโธ ในเมอจตรวมแลว แตอยาไปรบกวนจต เมอจตรวมอย ปลอยใหจตรวมอยอยางนน เมอเวลาจตถอนจากการรวม พลกขณะขนกใหมสตระลกบรกรรมวา พทโธ-พทโธอย มใหพลงเผลอจากพทโธและเมอจตมนสงบรวมลง วางค าบรกรรมพทโธเสย ใหจตรวมสงบอยอยางนน ใหปฏบตโดยวธนไปเรอยๆ น….ในหนงสอกลาวไว!

อนง ทานยงแสดงย าไวอกวา ในขณะทเราบรกรรมวา พทโธ-พทโธ กอนทจตจะรวม ถาเกดมนมตภาพตางๆ แทรกขน กอยาไปค านงถงนมตภาพเหลานน จะเปนนมตภาพอยางไหนกตาม ไมวาจะเปนนมตนอกหรอนมตในกตาม

นมตนอก แสดงภาพมา มการเหนโนนเหนน ขณะเรานงภาวนาอย เหนเหมอนเหนดวยตาเนอ เชน เหนสตว หรอเหนผภตปศาจ เหนเปนรปเทวบตร เทวดา หรอเหนเปนรปมนษยทคนเคยกน เหนอะไรตางๆ เชนนน กอยาไปค านงถง ใหนกบรกรรมมสตอยเฉพาะพทโธ-พทโธ เทานนหรออาจจะเหนเปนปตเกดขนกตาม หรอเหนแสงสวางอะไรๆ กตามแทรกขนระหวางสตทก าลงจะรวมนน กอยาไปค านงถงนมตภาพทปรากฏขนนน ใหบรกรรมและมสตอยกบค าพทโธเทานน นมตภายนอกนมหลายอยางหลายประการ บางทอาจจะเหนเปนรปนมต บางทจะไดยนเสยงโนนเสยงน นในหนงสอทานมใหค านงถงนมต

สวนนมตใน ทเกดแตใจนน ไดแกธรรมารมณ คออารมณทมนผดขนเมอจตจะรวมลง บางทมอารมณตางๆ มธรรมะตางๆ แทรกขน วานคอมรรค คอผลหรอความรตางๆ แทรกขน กอยาไปมวกงวลกบนมตภายใน ในความรอนแทรกขนนน ใหมสต บรกรรมแตพทโธ-พทโธอยางเดยว

เพราะหตไฉน จงมใหไปยงกบเรองนมตนอก นมตใน?กเพราะเหตวา ในเวลานน จตของเรา ปญญาของเรายงออน อนทรยของเรายงออนเมอจตรวมกน วางอารมณ วางค าบรกรรม กใหมสตร เมอจตรวมเขาสภวงคนน เปนจตท

ขาดจากอารมณทงหมด สงบรวมลงจมมด ไมรสกความเจบปวด เมอยขบแตประการใด ภายในอารมณของใจกไมม เปนจตทบรสทธ สวางไสวอยอยางนน จะหาความสขอะไรมาเปรยบเทยบไมไดเลย

10

เมอจตมนรวมอย กอยาไปรบกวนจต ใหถอนขนเอง เมอจตถอนขนแลวกใหมสตบรกรรมวา พทโธ-พทโธ อยอยางนน เมอมความช านช านาญในการบรกรรมและการรวมของจตตอไปฝกหดใหมสตปญญาแกกลาขนไป ใหนอมจตเขามาพจารณากายของเรานใหเปนของปฏกล พงรงเกยจเปนของสกปรกโสโครก

ทานแสดงการพจารณากายโดยยอๆ วา ใหพจารณา ผม ขน เลบ ฟน หนง ใหเหนเปนของสกปรกโสโครก ใหเหนเปนของปฏกลพงรงเกยจ ใหเหนเปนซากศพ ซากผ ใหเปนของไมเทยง เปนทกข ใหเปนของมใชตน มใชของตน มใชของแหงตน……ดงน และตอไปกจะเกดความเบอหนายคลายเสยซงความรก ความก าหนด ความยนด ในอตภาพรางกายของตน

ระหวางนนเดกชายจวนยงเปนนกเรยนอย ไดรบหนงสอจากพระธดงคกมมฏฐานน าไปตรวจด อานดแลวกเกดความคด ศรทธาอยากจะลองท าด จงไปอานทองท าวตร เมตตาตน เมตตาสตวทดลองทดสอบตามหนงสอนน

วนหนง พอรบประทานอาหารแลว ตอนกลางคนกอนเขานอน เดกชายจวนกไหวพระท าวตรยอ แลวระลกเมตตาตน เมตตาสตว เสรจแลวกนงสมาธ ภาวนาบรกรรม พทโธ พทโธ ในใจ บางครงบางสมยภาวนาพทโธนงหลบตาอย ปรากฏตวใหญและสง….สงขน บางครงปรากฏตวยบ…ยบลงบางครงปรากฏหรลง…หรลง หรเขาไปเหมอนกบไฟจะหมดแสง แลวเขาไปใสบรสทธอยในใจ บางครงปรากฏแสงสวางชด ผานมาคลายๆ มองเหนดวยตา แลวกผานเขาไปทางใจ บางครงปรากฏเหมอนผเขาเจาทรง สนสะเทอนไปทงกาย บางครงปรากฏวา ตวลอยขนบนอากาศกม แตแลวกนงอยปกตภาพตามเดมนนแหละ ไมเหนผดปกต แตจะมปรากฏการณอยางใดกตาม เดกชายจวนยงคงตงสตมน ยดพทโธ พทโธ ไวในใจ เปนหลกเสมอ ไมหวนไหว

ในทสด เมอสงปรากฏการณเหลานสงบลง ปรากฏวา กายเบา ไมมความเจบปวดเสยดแทงใดๆ มสตจดจอตอพทโธ -พทโธ แทบจะไมมอารมณเหลออยเลย ดจตขาว นมนวล ผองใส ปรากฏในขณะนนวา จตกบกายนแยกกน ไมเหมอนกน ไมปะปนคละเคลากนเลย จตอยเฉพาะจต กายอยเฉพาะกาย

มนชางแปลกจรงๆ…….ชอบกลมาก!!!ความเจบปวด อดอดของกายและจตไมมเลย ในขณะเปนเชนนนรสกสบายมาก เหมอนนง

นอนอยบนอากาศอนนมนวล ออนและละเอยด ไมมเวทนาใดๆ มาปรากฏเลย เมอเหตการณเหลานปรากฏขน กไมสามารถจะท าอะไรตอไปไดอกแตอยางใด จงปลอยไวตามเหตการณทปรากฏขนนนเมอจตถอนจากสงทผานมานน กภาวนานกบรการรมพทโธ -พทโธ เรอยๆ ไป จนกวาจะพกผอนนอนหลบตามธาตขนธ

เดกชายจวนไมรจกวธกลไกละเอยดแยบคายอะไรตอไปเลย กท าไดเพยงแตแคนนเรอยๆมา ดวยไมมผรทจะมาสอนสงใหกาวหนาขน แตการทภาวนาเชนนไมใชวาจะเปนไดทกวน เปนไปไดในบางคราวบางสมยเทานน แตกชวนใหจตใจดดดมมาก ชวนใหนกอยากภาวนาเสมอๆ เพราะเหนสบายด ถาวนไหนใจไมสบาย ตองเขาทภาวนา สงบจตใจสบายด ไมกระตอรอรนสาละวนอะไรเลย

ออกจากโรงเรยนและรจกรกผหญงขาพเจาออกจากโรงเรยน อาย ๑๖ ป เมอจบชนประถมบรบรณของโรงเรยน พออายยาง

เขา ๑๘ ป กรบราชการกรมทางหลวงแผนดน สายอบลราชธานและนครพนม ท างานอย ๔ ป จงไดลาออกจากกรมทาง

11

ขณะเปนฆราวาส อายราว ๑๘ ป ก าลง อยในวยคะนอง ขาพเจาไดไปรกหญงสาวคนหนง หญงนนเปนคนอยในหมบานเดยวกน อายรนราวใกลเคยงกนคอ ออนกวา ๒ ป อาย ๑๖ ปความจรงหญงคนนนกไมใชคนทสวยงามอะไรมากนก กเปนหญงสาวธรรมดาๆ นเอง แตมลเหตทท าใหเกดความรก ความพอใจ เนองมาจากหญงวยรนคนนน ทกๆ เชาจะตองเดนผานหนาบานขาพเจาไปถายอจจาระทปาละเมาะทกวน สมยนน (ความจรง แมในสมยนกยงมอยมาก) ตามชนบทบานนอกตางกอาศยชายปา ชายทงเปนทปลดปลอยทกขกนทงนน ตอนเชาเมอขาพเจาตนนอน ลกขนมาลางหนากตองเหนหญงสาวนเดนผานบานไปทกวน หญงสาวผนไมไดใสเสอ หรอมผาผอนทอนสไบอะไรปกปดรางกายสวนบนเลย คงมแตผาซนนงผนเดยวเทานน อวยวะตงแตเอวขนไปถงศรษะ ปลอยโลงไปหมดไมมอะไรปกปด วนแรกๆ ทเหนหญงนนเดนเปลอยอกผานไป กมไดนกรกนกชอบอะไร แตพอเหนทกวนๆ ….หลายวนมากเขา ทเคยเหนเปนธรรมดากชกจะไมใชธรรมดาเรมจะเหนวา หญงคนนมหนาอกงาม

เกดความรกในความงามของหนาอกของเขาตอไป…กเกดเหนเขางามไปหมดทงตว เกดความรกเขาหมดทงตวไปดวย….!ขาพเจากเลยมาคดวา แตกอนนนเรากไมเคยเหนวา เขาสวย เขางาม ไมเคยนกรก แลวตอ

มาเรามานกรกเขาดวยเรองอะไร เพราะอะไรกคดไดวา เพราะไปรกหนาอกของเขา จงไดเหนผวพรรณของเขางามแลว….จงเหนงามและ

รกเขาไปหมดทงตวดวยตรกตรองไปมา อยมาวนหนง ขาพเจากเลยนกขนมาไดวา เมอเราวาเรารกเขาหมดทงตว

เหนเขางามไปหมดทงตว เรากนาจะไปดอจจาระของหญงคนนวาสวยงามไหม นารกไหม รกไดไหมคดอยางนนไดแลว ขาพเจากรอเวลาอย รงเชาหญงคนนกไปถายอจจาระทปาตามเคย พอหญงคนนถายเสรจออกมา ขาพเจากตามเขาไปดทนท แตวนแรกนนปรากฏวา มหมเขาไปกนอจจาระของหญงคนนหมด ไมมเหลอหลอเลย

ขาพเจาหมดหวง เดนกลบบานไมไดเหนอะไรเลย วนหลงตงใจไปใหมโดยคดวา วนนเราตองไปใหถงกอนหม ไปคอยดกหมไว มใหหมมากนกอน รงเชาวนใหมหญงคนนนไดเดนไปถายอจจาระทปาละเมาะเหมอนตามเคยทกวน พอเหนหญงคนนนเดนไป ขาพเจากเขาไปทางใหม ไปสกดหมไวไมใหหมเขาไปกนอจจาระของหญงคนนน ครงนเปนผลส าเรจ พอหญงสาวผนนถายอจจาระเสรจเรยบรอยแลว กออกจากปาเดนกลบบานโดยไมรสกตวเลยวามใครมาแอบดกดอย

ขาพเจากเดนเขาไปด เหนอจจาระของหญงสาวคนนนมลกษณะเหลวๆ มสเหลอง มพยาธตวตดแบนบาง กลมบาง ชนดพยาธเสนดายบาง ยวเยยไปหมด ขาพเจายนเพงดแลวกบอกตนเองวาเอาซ….ทานชอบเขาน วาเขาสวย เขางาม เอาไหม รกไหม ถารกตวเขากตองรกชของเขาดวยซ

ใจกวา - อย…! ไมเอาท าไมไมเอา ทานรกเขาน - ถารกตองรกทงตว ทงขทงขนซ - อยาไปรกเผนๆ ซอย…รกไมไหว!!ใหเอากไมเอา ใหจบเอาไหม รกไหม?อย…..!ใหดม เอาไหม?อย…..ไม! จตขาพเจามนปฏเสธใหใสกระเปากางเกง…..เอาไหม?

12

อย….ไม! ไม! มนสกปรก มนเปอน!ใหกน เอาไหม?บรอว….ไม! ไม! ไม!จตของขาพเจาปฏเสธทกระยะ ขาพเจายนเพงพจารณาดอจจาระของหญงคนนนพกหนง ก

เลยออกมาจากปา แลวกเดนกลบบาน ครงกลบมาถงบานแลวกมาพจารณาไดวา คนเรานถงจะมรปรางสะสวยงดงามนารกนาชมเพยงไรกตาม แตกตองมอจจาระอยางนแหละ

มนตองมอจจาระอยางนแหละ!อยางไรกด เพอพสจนความคดอนน ครงทสอง ตอมาขาพเจาจงคดไปตรวจอจจาระของ

หญงสาวคนอนอก หญงสาวคนใหมนกเชนเดยวกบหญงสาวคนแรก ไปถายในปาละเมาะอนเปนปกตของหญงชนบท ขาพเจาตดตามส ารวจดอจจาระของเขาจนไดเหนในทสด แมอจจาระของเขาจะไมมตวพยาธ ตวตด แตกเหลวๆ มมกตดอย เปนเมอกๆ นารงเกยจ สลดสงเวชเชนกน ขาพเจาเลยมาเลาเรองการตรวจอจจาระหญงสาวใหเพอนๆ หญงในหมบานฟง พวกเขาเหลานนเลยตงชอขาพเจาวา “แพทยตรวจข”

การทไปพจารณาอจจาระของหญงสาวน ท าใหขาพเจาไดคด ความรกทมตอหญงสาวคนนนกคลายลงเปนล าดบๆ จนกระทงสดทายไมมเหลอเลย

อนทจรงขณะนน ขาพเจากไมทราบเหมอนกนวา เปนเหตเผอญอยางไรไมทราบ จงไปไดความคดทจะไปตรวจอจจาระของเขาขนมาและพจารณาดในสมยนสมกบคตททานวาไว

“เหนรปงาน คนทรามปญญารปน มข ไมดเบองหลงอนจจง ทกขง อนตตาเบองหนาปลงปญญาดจะรเหนตามเปนจรง”

ดงน อาจจะเปนจรงดงคตธรรมททานวาไว เมอพวกเราไดฟงแลว โปรดพากนนอมเขาไปพจารณารปรางกายของเราดซ ดวยความมสต ดวยความมปญญา อาจจะตดความเคลอบแคลงสงสยได วามนสวย มนงามอยทไหน เมอมปญญาเกดขน กจะรเหนตามเปนจรง จะละความรก ความก าหนด ความยนดในรางกายอนนได ไมมความสงสยเลย

แสวงธรรมขาพเจาไดท าราชการกรมทาง ตงแตอาย ๑๘ ป จนอาย ๒๑ ปเตม จงลาออก ในระหวาง

เปนฆราวาส นสยไมชอบทางสรางบาปสรางกรรม แมแตเขมเลมเดยวกไมเคยหยบฉวยของใคร การพนนทกประเภทไมเคยเลน ไมเคยชอบ เพอนมาชวนเลนการพนนเทาไร กไมยอมเลนดวย จนกระทงวนจะออกบวช เหนเพอนเลนโบก เลยอยากทดลองเลนดบาง เปนการสงทายชวตฆราวาสวาการพนนเปนอยางไร เกดมาไมเคยเลนกบเขา ลงเงนไป ๕ สตางค แตเสยถง ๑๐ สตางค เลยเหนโทษของการพนน และนกอธษฐานวา ถาขาพเจาจะมาเกดอก ขออยาใหมนสยเลนการพนนทกประเภทเลย

เปนคนหนกในทางศรทธาจรต เชน เมอเปนเดก พสาวไดบอกวา “จวนเอย..ผเฒาโบราณทานวา ถาไปเลนมาแลว เวลาจะขนบานใหกราบบนได ๓ หน แลวใหไปกราบกอนเสาทโรงครวอก๓ หน แลวจงเขาไปทนอน ใหไปกราบพระพทธ พระธรรม พระสงฆ และคณบดา มารดา ๓ หนแลวจงนอน โบราณผเฒาวา ถาท าไดดงนนจะมความสขความเจรญ คดอะไรกสมประสงค ท าอะไรกจะเจรญงอกงาม” ขาพเจาฟงแลวกเชอ และปฏบตตามโดยไมสงสยดอดงอะไร

13

ตอมา พสาวกสอนอกวา “จวนเอย…เงน ไมมพอหมน อยากนแกงหมากแดง เงนไมมพอแสน อยากนแกงหนอไม” กเลยไมกนแกงหนอไม ไมกนแกงหมากแดงเลย เพราะเหนวาตนไมมเงนพอหมน ไมมเงนพอแสน

อยมาพสาวกบอกอก “จวนเอย… อยากนของดบนะ ใหกนของสก เพราะโบราณวา ถากนของดบจะเปนยกษ เปนเปรต เปนผ” ฉะนน ขาพเจากเลยหยดการกนของดบ การกนลาบ กนกอยกนปลาราดบ เพราะกลวเปนยกษ เปนเปรต เปนผ อยางพสาววา

พสาวสอนอก “จวนเอย…อยาไปผดลกผดเมยเขานะ อยาไปผดลกสาวเขานะ เวลาใหญแลวไมดจะเสยหนาเสยตา จะเสยชอเสยเสยง เสยโคตร เสยวงศ ท าใหเขามลกมเตาไมได อบอายขายหนา เสยเงนเสยทองของพอแม” ขาพเจากจ าไว และไมไดประพฤตลวงเกนลกเมยใครเลย

นบวาเปนเดกเชองาย งมงาย ไมมเหตผลในภายหลง ไดรบหนงสอ จตราลกษณ ของ ทานพระอาจารยเสาร กนตสโล ดวยทานได

แตงแสดงวา ใหคนเรารจกระลกถงคณพระพทธเจา คอใหเจรญพทธานสต๑ ใหเจรญเมตตานสต๑ใหเจรญอสภานสต๑ ใหเจรญมรณานสต อก ๑ รวมเปนลกษณะ ๔ ประการดวยกนของมนษยผเจรญ เมออานหนงสอจตราลกษณ และตรวจไปถงมรณานสต จตใจกสลดสงเวชวา เรานตองมตายอยนนเอง พระอาจารยเสารไดย าเรองของกรรมวา คนเรานยอมมกรรมเปนของของตน มกรรมเปนผใหผล มกรรมเปนแดนเกด มกรรมเปนผตดตาม มกรรมเปนทพงอาศย เราท ากรรมอนใดไว เปนบญหรอเปนบาป เมอยงมชวตอย กรรมนนจกเปนทายาท ใหเราไดรบผลของกรรมนนสบ ตอๆไป คอหมายความวา กรรมนแหละยอมจ าแนกแจกสตวใหเปนไปตางๆ นานา ใหเลวใหด ใหชว ใหประเสรฐ กเพราะผลของกรรมทท าไว

เมออานถงตอนนแลว กบงเกดความเบอหนาย สลด สงเวชใจอยางยง นกขนมาวาคนนเกดมา ถาไมประกอบคณงามความด กไมมประโยชนแกชวตของตน และไมมประโยชนอนจะรบความสขตอๆ ไปในชาตหนาอก

เกดความเชอ ความเลอมใสอยางนน แตปญญากยงออนอยระหวางอาย ๒๐ ป เมอไดอานหนงสอของ ทานพระอาจารยเสาร กนตสโล เรอง จตรา

ลกษณ และทานย าเรอง กรรมน กเลยมจตศรทธา เปนเจาภาพสรางมหากฐนคนเดยวเพราะเลอมใสศรทธาวา การท าบญยอมไดบญ การท าบาปยอมไดบาป บญเมอท าแลว ยอมเปนทพงพาอาศยของสตวในโลกหนา ขาพเจาจงมศรทธาสละเงนทไดรบระหวางท างานอยกรมทางหลวงแผนดน ๔ ปเกบหอมรอมรบไวเปนเจาภาพ สรางมหากฐนคนเดยว และสรางพระประธาน สรางสวม ในวดเจรญจต บานโคกกลาง จนหมดเงน

เรยกวา เปนผมศรทธาจรตมาก แตปญญากออนมากเชนเดยวกนเมอขาพเจาอายครบ ๒๑ ปบรบรณ ไดไปบวชฝายมหานกาย ท วดเจรญจต บานโคกกลาง

ต าบลดงมะยาง อ าเภออ านาจเจรญ จงหวดอบลราชธาน พระอปชฌายะชอบ พระกมมวาจาจารยชอ พระมหาแจง ไดฉายาวา “พระจวน กลยาณธมโม” ในพรรษาแรกนน ไดศกษาเลาเรยนพระธรรม และสอบไดนกธรรมตรในพรรษานน

ในขณะทขาพเจายงบวชเปนพระบานอยนน กคดอยากจะออกธดงค จงคดจะญตตเปนธรรมยตเพอออกธดงค จงไปขอลาอปชฌาย เรยนทานวาอยากจะญตตเปนธรรมยต อปชฌายไมใหญตต วาตองสกเสยกอน ตกลงเลยตดสนใจลาสกขาบทออกมาเปนฆราวาสกอนชวคราว เพอรอการไปบวชเปนฝายธรรมยตกมมฏฐาน

14

ระหวางทก าลงแสวงหาวดฝายธรรมยต กมมฏฐานอยนน ขาพเจาไดไปประกอบอาชพคาขายรบจางตดเยบผา ระยะนนเปนเวลาสมยสงครามอนโดจน ซงไทยรบกบฝรงเศส ผาหายากและมราคาแพงโดยเฉพาะผาแพร ขาพเจาตองออกตระเวนเดนทางไปตามหมบาน เพอหาผาไทยทอพนบานมาขาย ทางภาคกลางเวลานนยอมนงผากระสอบปานดวยซ าไป ขาพเจาเดนทางไปถงกลางดงมะอ ซงเปนหมบานชาวภไท มผาไหมพนบานมาก กลบจากซอผาไหมกปวยหนก เปนไขมาลาเรย กนยาอะไรกไมหาย จงไดขออธษฐานวา ถาขาพเจามบญวาสนาจะไดบวชในพระพทธศาสนาแลว ขอใหหายปวยโดยเรว ถาหายปวยเมอไรกจะเดนทางไปบวชเมอนน หลงจากอธษฐานแลว อาการเจบปวยกบงเอญคอยทเลาลงจนหายขาด

เมอหายดแลว จงไดเดนทางไปแสวงหาอาจารยฝายธรรมยตเพอจะบวช ตอนนนกยงไมรเลยวา อาจารยพระกมมฏฐานฝายธรรมยตอยทไหน ไดยนแตชอ พอดไดพบเพอนคนหนงเขาคยวาเขาคนเคยกบวดปา เลยถามเขาวา “พระกมมฏฐานในอ าเภอมไหม” เขาบอกวา “ม” ถามเขาวา“เพอนจะพาเราไปหาทานไดไหม” เขาตอบวา “ได” แลวเขากพาขาพเจาไปหาพระท วดปาส าราญนเวศน อ าเภออ านาจเจรญ

ขาพเจาไดนมสการทาน และเลาเรองใหทานฟงเกยวกบการทสนใจจะขออปสมบท เปนพระฝายธรรมยต ทานกมความยนดตอนรบขาพเจา จงตดสนใจแนนอนวาจะบวชเปนพระธรรมยต ทานกบอกวธฝกหดขานนาคคอ เรยนมคธภาษา และมอบหนงสอวธอปสมบทธรรมยตให พรอมทงสอนวธเปลยนค ามคธ ขาพเจาเรยนอยกบทานพอประมาณ แลวกลาทานเดนทางกลบบาน กอนหนานนเพอนทไปดวยกยงไมทราบความนยเรองทขาพเจาจะขอบวชเลย เพงทราบตอเมอขาพเจาไปพดกบพระทานวาจะบวช ครงแรกเพอนไมเชอ พอพากนออกมาจากวด เพอนทงสองคนนนแหละรมกนหาวาขาพเจาไปปด ไปหลอกลวงอาจารยวาจะบวช ตวทานจะบวชไดอยางไร บวชไมไดหรอก เราไมเคยไดยนเลย ขาพเจาจงบอกเพอนวา เปนความตงใจจรงของเรา เราจะบวชจรงๆ แตเพอนอยาเพงไปบอกใครๆ ขอใหชวยปดความลบของเราไว ถาเพอนปดความลบของเราไวไดจรงๆ ไมไปบอกใครๆได เราจะใหรางวลคอหมวกใบทเราใสอยน ราคา ๑๒ บาท เพอนเหนขาพเจาพดขงขงจรงจงเชนนนจงยอมเชอและรบอาสาวาจะไมปรปากบอกใครเลย

ส าหรบเครองบรขารทจะอปสมบทนน ขาพเจาไดเกบรวบรวมไว แตครงเมอบวชมหานกายทกสงทกอยางมครบ บาตร กลด มดโกน…..ยงขาดอยแตสงฆาฏ ๒ ชนเทานน เพราะไมรวาพระธรรมยตบวชสงฆาฏ ๒ ชน ตอจากนนจงไดนดเพอนดวยกนวา เวลาตอนเยนเมอรบประทานอาหารแลว ใหเพอนไปทหนาบานเรา แลวกรองเรยกเราวา “เพอน…เพอนเอย! ไปเทยวเลนสาวกนเถอะ”ใหเขาวาอยางนน แลวเรากจะตอบเพอนวา “เดยวกอน-รอใหเราแตงตวหวผมทาแปงกอน” แลวใหเพอนแอบเลดลอดเขามาใตถนบาน เรามาคอยอยตรงกบหนาตางของเรา แลวเรากจะสงบรขารเครองบวชออกใหเพอนชวยคอยรบเอา เมอเพอนรบของไปไดหมดแลว กใหเพอนเลดลอดกลบไปยนรออยหนาบานทเดม แลวใหเพอนรองเรยกวา “ไปเถอะเพอน แตงตวเสรจหรอยง” เรากจะบอกวา “เสรจแลว ก าลงจะลงเรอน”

นดกนเชนนพอถงเวลา เพอนกมาและเจรจาตามนดแนะกน ขาพเจากยกสงของออกจากตไปใหเพอน

แลวรบพาเพอนออกเดนทางไปตอนกลางคน ไปซกซอนบรขารไวทกลางปา หางจากบานประมาณ ๑กโลเมตร แลวกบอกฝากไวกบเทวดาวา “เทวดา เจาภม เจาปา จงชวยรกษาบรขารของขาพเจาไว

15

พรงนขาพเจาจะมารบคนไปบวชเปนธรรมยต” ความจรงกไมทราบวา เทวดามหรอไม อยทไหนแตกพดเรอยเปอยไปเชนนน แลวกกลบบาน

พอรงขนนดเพอนน าบรขารไปหาอาจารย ทานตรวจดบรขาร แลวกบอกวาขาดสงฆาฏ ๒ชน ทานตดมาใหแลวสงใหขาพเจาเอาไปเยบเอง โดยสงใหไปเยบทรานในตลาดในอ าเภอ ซงเปนรานลกหลานของทานอาจารยนนเอง ขาพเจาน าไปเยบทบานนนอย ๑ คน จงส าเรจ น ากลบไปใหทานอาจารยตรวจด ทานวาใชได จดซกยอมจนไดสทตองการแลว ทานกเตรยมก าหนดวนทจะอปสมบทให แลวถามวา การทเธอจะมาบวชน ไดขออนญาตบดา-มารดาพนองแลวหรอยง ขาพเจาตอบสนๆ วา ยงครบ ทานใหกลบไปบอกบดามารดาเสยกอนจงจะก าหนดวนอปสมบทแนนอนไดจ าเปนดงนนขาพเจาจงกลบบานไปบอกมารดาและญาตพนอง

กลบไปถงบาน ขาพเจากนดญาตมาชมนมทบานตอนเยน หลงจากรบประทานอาหารแลวญาตพนองกดใจ นกวาขาพเจาจะใหเขาไปหาสาวมาใหแตงงานดวย เพราะขาพเจาอายวยขนาดนแลวกคงคดจะแตงงาน เมอญาตพนองมาชมนมครบถวนแลว ขาพเจาจงไดแจงใหญาตพนองทราบวา ทเชญญาตมาชมนมคราวนมใชอน ขาพเจาจะขอลาแมและญาตพนองไปอปสมบทเปนพระภกษฝายธรรมยตกมมฏฐานในวนพรงนนนเอง ญาตพนองไดฟงกตกใจ โดยเฉพาะมารดาไดทดทานเสยงแขง บอกวา “เจาจะไปบวชอยางไร เราจะแตงงานใหเจาอยนแหละ” ขาพเจาเลยถามมารดาวา“จะใหแตงงานกบใคร” มารดาบอกวา “ใหแตงงานกบนางสาวทา” กถามวา “สาวทาไหน เพราะในหมบานมสองทาดวยกน” มารดาตอบวา “สาวทาหลานก านนเรานแหละ” ขาพเจาจงบอกวา “เอ!..ทาไหนกไมเอาหรอก ผหญงนเหมนขมน” มารดาเลยถามวา “เราเคยเหนขเขาหรอถงรวาเหมน” กพดวา “ถงไมเหน กรวาเหมน ของใครกเหมนเหมอนกนหมด ของแมกเถอะ ไมเชอลองดมดซ”มารดากเลยเอดเอาวา “โฮย!..เดกบา…เวาอะไรบาๆ อยางน

ขาพเจาเลยพดปลอบโยนมารดาวา “ธรรมดาบตรมศรทธาจะบวชนน เปนกศลอยางยงบดามารดาไมควรจะขด คดคานไมใหบวช พระพทธเจาทานบอกวาบาปมาก ถามาขด ตายกจะตกนรก ไมไดพบพระพทธเจา ไมไดไปสวรรค เพราะลกจะไปทางด กลบไปขดเขา” มารดาไดยนดงนนกเลยใจออน ยอมอนโมทนา พรอมทงญาตพนองทงหมด กเลยชวยอนโมทนาดวย

พสาวขาพเจายงไมเชอใจขาพเจา จงซกถามวา “เคยบวชวดบานแลว ท าไมจงมาบวชวดปาอก”

“เพราะอยากบวช”“บวชทนจะไมสกหรอ” พสาวถามจงไดตอบวา “ไม…การบวชครงนตดสนใจแลว พจารณาแลวจงออกบวช ถาจะสกอย-ไม

บวช ถาบวชแลว-ไมสก”ไดยนขาพเจาประกาศกองตอหนาญาตๆ เชนนน พสาวกเลยวา “บกนมนคยหลาย อยาง

เกงจะบวชไดแค ๒-๓ พรรษากหลายแลว จะอยไมไดนะซ”ขาพเจากวา “พคอยดกแลวกน ถาจะสกอย-ไมบวช ถาบวช-ไมสกดอก”

ออกบวชเปนพระฝายธรรมยตขาพเจาไดมาบวชฝายธรรมยตเมอ วนท๒๔มนาคม พ.ศ.๒๔๘๖ เวลา๑๗.๐๐ น. ณ พทธ

สมา วดปาส าราญนเวศน ต าบลบานบง อ าเภออ านาจเจรญ จงหวดอบลราชธาน โดยม ทาน พระครทศนวสทธ (มหาดสต เทวโร) เปนพระอปชฌายะ ทานเปนหลาน ทานเจาคณอบาลคณปมาจารย(จนทร สรจนโท) เจาอาวาสวดบรมนวาส ทานเจาคณอบาลฯ ไดน าหลานคนนไปอปการะตงแตเลก

16

จนบวชเรยนทวดบรมนวาส และเจรญรงเรองตอ มาในพระพทธศาสนา ตอมาไดเปนเจาคณะอ าเภออ านาจเจรญ พอไดรบแตงตงใหเปนอปชฌายไดเพยง ๕ วน กมาอปสมบทขาพเจาเปนนาคแรก นบวาขาพเจาเปนนาคแรกทสดของทาน ทานจงไดตงฉายาใหขาพเจาวา “ ”กลเชฏโฐ”แปลวา พชายคนใหญทสดของหมของพวกในวงศตระกลน องคทสองนองชายคอ ทานอาจารยสงหทอง ธมมวโร แหงวดปาแกว บาน ชมพล ซงขาพเจาไดไปนงหตถบาสอยดวย

พระกมมวาจาจารยของขาพเจาคอ พระอาจารยเกง อธมตโต ทานอาจารยไดสงก าชบใหขาพเจาทองปาฏโมกขใหไดหมดภายใน ๑ เดอน ทงสงใหทองเจดต านานใหไดพรอมกนในเวลาเดยวกนดวย

ขาพเจาไดใชความอตสาหะพยายาม ตะเกยกตะกายอยางเตมทเพอทอง ปาฏโมกข และเจดต านานใหไดทนก าหนดภายใน ๑ เดอน ตามททานอาจารยสง การทองสวนใหญใชเวลาวางจากการปฏบตธรรมในตอนกลางวนและเวลากลางคนอนเปนเวลาสงด โดยใชตะเกยงกระปองนมไสดายจดไฟ มแสงสวางรบหร พออานออกเหน ตวหนงสอเทานน ทานใหน ามนกาด ๑ ขวดแมโขง บอกวาใหใชเทานแหละ ขาพเจากจ ากดใชเพยงแคนนจรงๆ วนททานเรมสงใหทองนน คอวนขน ๑ ค า เดอน ๕ บอกวาครบ ๑ เดอน คอเดอน ๖ ขน ๑ ค า ใหมาสอบนะ ใหมาสวดใหฟงนะ

ขาพเจากรบเรงทองเปนการใหญ ภายในเวลาจ ากด ๑ เดอนนน พอถงขน ๑ ค า เดอน ๖ทานกเรยกขาพเจาใหไปทดสอบ โดยใหทองใหทานฟงทงปาฏโมกขและเจดต านาน ปรากฏวาขาพเจาสามารถสวดใหทานฟงไดอยางคลองแคลว แมเจดต านานกได แม ปาฏโมกขกไดทานจงออกปากชมวา “แหม!..ผมไมนกเลยวา จะทองไดถงเพยงน แตตวผมเอง กยงท าไมไดเรวขนาดนเลย ผมพดไปเชนนน กเพอลองเชงดตางหาก”

ดงนน ภายในเดอนทสองนนเอง ขาพเจากสามารถแสดงปาฏโมกขไดอยางเรยบรอยโดยใชเวลาสวดเพยง ๔๐ หรอ ๔๕ นาทเปนอยางชา การแสดงปาฏโมกขนขาพเจาไดสวดตลอดมาตงแตบวชพรรษาท ๑ จนถงพรรษาท ๒๐ จงไดลดละลงบาง

ทานพระอาจารยเกง อธมตโต ทานเปนพระทเครงครดในทางธดงคปฏบตมาก ทานสอนวาพระบวชใหมนตองเดนจงกรมมากๆ นะ นงมากๆ นะ นอนไมไดนะ ทานก าชบอยางเดดขาดและอยาไปกนใหอมนะ

ขาพเจาจงพยายามปฏบตตามค าสอนของทานอาจารย ตงใจท าความเพยรอยางขะมกเขมนกลาวคอ เดนมาก นงมากฉนนอย บางวนกฉน บางวนกไมฉนสลบกนไป จนกระทงวนหนงทานพระอาจารยคงเหนวาขาพเจาชกจะซบผอมเกนไปทานจงทกวา-พระบวชใหม อยาไปอดขาวมากนกซ…ธาตมนจะเสย ธาตมนจะพการ ใหฉนขาวเสยบาง

ทานสงเชนนน ขาพเจาจงตองผอนฉนอาหารบาง พอใหไดเยยวยาธาตขนธจ าไดวา ปทขาพเจาอปสมบทนน เปนปทมการประชมเพลงทานพระอาจารยเสาร กนตสโล

นนเองพรรษาท ๑ พ.ศ.๒๔๘๖ วดปาบานพอก

หนองคอนทง อ าเภอเลงนกทาเมอจะเรมเขาพรรษา ปรากฏวาทวดพระอาจารยบง ทอ าเภอเลงนกทา ไมมพระสวดปาฏ

โมกขได กเลยมาขอตวจากทานอาจารยพระอปชฌาย ทานอาจารยพระอปชฌายจงใหขาพเจาไปจ าพรรษาอยท วดปาบานพอก หนองคอนทง อ าเภอเลงนกทา

17

ในพรรษาแรกน โยมมารดาไดมาบวช เปนชอยดวย นอกจากกระท าความเพยรอยางหนก โดยเรงเดนจงกรมมาก นงมาก แลวยงอธษฐานฉนเจอกดวย คอไมฉนเนอสตวฉนแตผก เกลอน าตาล สวนอาหารคาวหวานทบณฑบาตไดมา ถาเปนอาหารเนอกสงใหโยมมารดา บางครงบางสมยกอดขาว อดอาหาร ทงอดหลบอดนอนดวย ระยะ ๔ คน ๔ วนบาง ระยะ ๘ คน ๘ วนบาง แตการบณฑบาตคงกระท าตลอดมไดขาด เพอบณฑบาตมาเลยงโยมมารดา เปนการสนองคณทาน ทงยงเพอแจกจายแกเพอนสหพรหมจรรยภกษสามเณรองคอนๆ ดวย สวนตวเองเลอกฉนแตอาหารทเปนของเจ

ในระหวางพรรษานน วนพระคนหนง ขณะนงฟงเทศนทานอาจารยอย ขาพเจาพระจวนบวชใหม ไดก าหนดจตฟงไปตามค าเทศนา จตเกดสงบลง ปรากฏภาพรางกายของตนน เกดขนในจต เนาเปอยเปนอสภะไปหมด เหมอนมองดดวยตาเนอ เหนขาทงสองของตวเองเปอยเนาขาดเหวอะหวะ มบพโพโลหต น าเหลองไหลออก เปนอสภะใหขาพเจาไดยกขนมาพจารณาในเวลาตอมาเรอยๆ ไดเจรญภาวนาราวกบมองเหนดวยตาเปลาๆ

ในพรรษาน นอกจากนมตอสภะดงกลาวแลว ขาพเจาเรงท าความเพยรอยางไมยอหยอน ไดเกดภาพนมตแปลกๆ วนหนงในตอนกลางพรรษา ขณะภาวนาพทโธ- พทโธ อย จตไดรวมลงปรากฏใสบรสทธหมดจด รสกมความสขสบายจนไมมสงใดจะประมาณเปรยบเทยบได แตกอนหนาจตจะรวม ไดเกดภาพนมตขนวา มแมไกสลายตวหนง มาจกกนอจจาระอยทตรงหนา ขาพเจาจงไดก าหนดจตถามวา “จกกนอะไร-?” แมไกตอบวา “จกกนอจจาระ” แลวถามแมไกตอไปวา “ทานเปนใคร” แมไกตอบวา “ดกอนพระผเปนเจา ขาพเจาเปนเทวดา” แลวถามตอไปวา “เทวดาท าไมกนอจจาระเลา” แมไกเลยตอบวา “ดกอนพระผเปนเจา มนษยเราทกชาตทกภาษา ตองกนอจจาระคอกนขกนอยางนแหละ ทกคนในโลกไมพนจากการกนอจจาระไปไดเลย”

ตอบแลวแมไกกหายไป ขาพเจาจงนอมเอานมตค าตอบของแมไกขนมาพจารณาคดเอาวามนษยเรานกตองกนอจจาระกนทงหมดเลย แลวกมาพจารณาวาเรากนอจจาระจรงไหม ทเรากนขาวปลาอาหารนน ….ขาวจะเปนขอยางไร เนอ ปลาจะเปนขอยางไร ผกจะเปนขอยางไร พจารณาไปกเหนวา ออ!..ขาวกเกดจากขดน ทงปลา ทงเนอ พชผกทเราบรโภคขบฉนน ลวนแตเรากนขทงหมดทงหมดเกดจากขดนทงสน ขาพเจากเลยเกดสลดสงเวชอยางยงในพรรษานน วาเรานกนอจจาระคอกนขเหมอนกน

เรองนขาพเจาไดเคยน าค าถามนไปถามทานอาจารยใหญมน เมอไดมโอกาสมาอยกบทานในภายหลง ทานกตอบวา จรง-จรงๆ ไมผดเลย เรากนขกนทงหมดทงนน ทานรบรองเชนนน

ครนรงเชาพอท าภตกจคอฉนเสรจ กอนจะกลบขนไปยงกฏ ขาพเจาก าลงนงเกบเครองบรขารพบซอนใหเรยบรอย มองขนไปบนหนาจวทางทศตะวนออกของกฏ ไดเหนหญงสาวคนหนงยนอยทหนาจว นงหมแตงกายดวยเสอผาสลายเหมอนแมไกทเคยปรากฏในนมตแลว ไวผมยาว ยนถอตะกราหมากอยบนหนาจวกฏมองมาทขาพเจา ขาพเจามองดกเหนวาเปนหญงทมรปรางหนาตาสวยงามมาก และกนกในใจวา ภาพทปรากฏเปนอะไรแน กไดค าตอบวาภาพนนเปนเทวดา ขาพเจากนกวา เอ!..เทวดา ท าไมมายนอยทน แตนกแลวขาพเจากไมสนใจ เกบเครองบรขารเรอยไป

ครงทสอง ตาเหลอบขนไปกยงเหนภาพเทวดาอยทเกา ยงไมหายไปไหน ขาพเจาจงเบอนหนาหนไปทางอน พรอมกบคดวา เอ!..ท าไมเทวดาตนนจงยงปรากฏใหเหนอยอก แลวกตงใจเกบสงของเครองบรขารของตนใหเรยบรอย ตงใจระวงรกษาจตมใหฟงซาน เพราะรอยวา อนความงามนน มกมสงทไมงามซอนอยเบองหลงเสมอ

18

ครงทสาม มองดใหมเพอทดสอบวารปท เหนดวยตานน จะยงเหนอยหรอหายไป กปรากฏวารปนนไดอนตรธานหายไปเสยแลว ในขณะนนจตกระลกขนมาในใจวา ออ!..อยางนหนอพวกภาวนา เหนภาพนมตตางๆ ทปรากฏในขณะทตนภาวนานน คอเหนรปภาพทมาปรากฏนนเอง เขาใจเอาวาตนไดญาณ คอ ไดหทพย ตาทพย และไดลวงรจตใจของบคคลอน พวกน เมอไดเหนภาพนมตอยางน กนอมใจเชอในภาพนมตทปรากฏขนวาตนไดบรรลธรรมวเศษ มมรรคผลเปนตน เลยเกดทฏฐมานะ อวดดบอวดด ผลทสดพวกนกเลยเสอมไป ไมไดรบประโยชนอนแทจรงในธรรมะ เรองนเคยปรากฏแกพวกนกภาวนา นกปฏบตมาเปนหลายรายๆ แลว มความปรากฏเกดขนในใจขณะนน

ในพรรษาท ๑ นน ขาพเจากไดท าความพากเพยรโดยขะมกเขมนอยางเตมก าลง มการอดหลบอดนอน อดอาหาร สลบกนไปตลอดพรรษา สวนดานจตใจกมความฝกใฝในการภาวนา ยงบรกรรม พทโธ-พทโธ อยเปนพน บางครงกมการพจารณารางกายของตนเองทเคยปรากฏวาเปนอสภะใหเหนวาเปนของเปอยเนา ใหเหนแตกสลายกลายลงเปนดนในทสด

ขณะเดยวกน ทางดานสนองคณมารดา นอกจากบณฑบาตหาของขบฉนมาเลยงโยมมารดาซงมาบวชเปนชดวยแลว ขาพเจากจดแตงท าทางจงกรมใหทานโดยจดปกระดานเลย เพอใหทานไมตองเหยยบดนใหล าบากกายหรอเจบเทา จะไดมเวลาภาวนาจงกรมดวยความสะดวกสบาย

ออกเดนธดงคเปนครงแรกออกพรรษาแลว โยมมารดาไดลากลบไปบาน อยกบลกหลานทบานเดม ขาพเจาไมมภาระ

ประการใด จงอยากจะออกวเวก ไปหาทท าความเพยรตามปาตามเขาบาง ตามธรรมเนยมของพระกมมฏฐาน ชกชวนไดเพอนผหนง เปนสามเณรองคหนง เปนเพอนออกเดนธดงคจากส านกทจ าพรรษา สถานทแรกทจะไปเปนจดหมายปลายทางแรก คอไปนมสการพระธาตพนม ซงเปนทบรรจพระบรมสารรกธาตของสมเดจพระสมมาสมพทธเจา ขาพเจาออกเดนทางจากวดดวยเทา เพราะการคมนาคมสมยนนล าบากมาก จากอ าเภอเลงนกทา อบลราชธาน ไปยงจงหวดนครพนมนน ไมมถนนส าหรบรถยนตวงไดเลย มแตทางเกวยนและทางชาวปา จงพากนเดนกบสามเณร เดนธดงคขามดงมะอผานหมบานตางๆไปจากอ าเภอเลงนกทานนกวาจะถงพระธาตพนม ใชเวลาถง ๗ วน ๗ คน จงถง

หยดพกนมสการพระธาตพนมพอสมควรแลว ไดเดนทางตอไปยงเมองเว (หรอเมองเรณนครในปจจบน) พกอยทนนประมาณ ๒ เดอน จงเดนทางกลบอบลราชธาน ขากลบสามเณรไมกลบดวย คงอยเมองเวตอไป ขาพเจาเดนทางกลบองคเดยวจากเรณนครถงอบลราชธาน ผานดงมะอองคเดยวระหวางนนยงเปนปาเปนดงอย

พอพนจากดงมะอมาถงชายดง ระหวางเขตบานไรกบบานหนองยางตอกน กไดกลนเหมนประหลาดทกลางดงนน กเลยคดวา กลนเหมนนเปนกลนอะไร ไมใชของสตว เพราะกลนของสตวไมใชเหมนอยางน จงไดออกเดนส ารวจด พบซากศพคนตายอยขางทาง รางตกอยในรองทาง สงกลนเหมนคลงอย ๑ ศพ ขางศพมถงสงกะส ๑ ใบ พราอโต ๑ เลม และผาขาวมา๑ ผน ปลายผาขาวมาขางหนงมขอดหอของอะไรอยดวย

ขาพเจากนกในใจวา “แหม!..เราไดเดนทางมาพบขมทรพยอนประเสรฐแลว ยากทจะพบจะเหนได เราควรจะเพงศพนเจรญอสภะใหได” เมอคดอยางน จงปลงบรขารไวทใตรมไมแหงหนงแลวมายนเพงซากอสภะทนอนตายน

19

ซากศพนคงจะตายมาหลายวนแล ว ประมาณอยางนอย ๕-๖ วนมาแลว รางนนเนาเปอยไปทงตว สวนตบไตไสพงมแตหนอนเจาะไชกนหมด หรอแรงกาเอาไปกน สวนนยนตากมแตหนอน ในปากกมแตหนอน ตาทงสองกมแตหนอน

เพงแลวกนอมมาดตววา อกหนอยตวเรากตองเปนอยางน ไมลวงความเปนอยางนไปได ในขณะทเพงอยอยางนน ใจหนงกเกดความคดขนมาวา แหม!..ซากอสภะเปนของทนาอจาด เราควรจะเผาเสยใหหายอจาดตา เพราะทานวาการเผาซากศพคนตายแลวจะไดบญไดกศลมาก ใจคดอยากจะไดบญมากจงคดจะเผา โดยลมคดไปวา ยงมสตวตวเลกๆ อยในซากศพนนอยางมากมาย จงไปหากงไมแหงเลกมาเตรยมไวทขางศพ แตพอเกบเอาฟนกงไมมาแลว ใจหนงกฉกคดขนมาวา “เราเปนพระภกษสงฆ เราจะมาเผาซากอสภะนไดอยางไร เพราะดนตอนนยงมหญาเขยวสดอย สวนซากอสภะกยงมตวสตวอยเยอะแยะ ถาเราเผามนกเปนโทษ ตองอาบต ปาจตตย ฆาสตว และท าลายพชสดของเขยวมใชหรอ ท าคณจะไดโทษ ท าบญจะกลบไดบาปนะน”

คดแลวจงตกลงไมเผา กลบมายนพจารณาซากอสภะนนตอไป เหนหมหนอนทงหลายพยายามเวยนบอนเจาะไชกดกนอยตามซากอสภะนน ในปากกเตมไปดวยหนอน ตาทงสองกเตมไปดวยหนอน ในซโครงในอกกเตมไปดวยหนอน ขาทงสองกเตมไปดวยหนอน ทวารหนกทวารเบากเตมไปดวยหนอน มกลนอนเหมน

ตลอดเวลาทขาพเจาเพงอยนน นบแตเรมเดนมาถงซากอสภะเปนเวลาเทยงวน จนกระทงเวลาบายสามโมง นบเปนเวลา ๓ ชวโมงเตม แตกยงไมพอใจอยากจะพกคางคน พจารณาอสภะตอไปจนตลอดคน มความตงใจเดดเดยวอยางยง มไดมความกลวเลย คดแตวาจะตองเจรญอสภะใหถงทสด

ตกบายสามโมง ไดมชาวบาน ๒ คนเดนดอมๆ มองๆ มาดศพ ขาพเจามองเหนจงถามเขาวา “ศพนตายดวยโรคอะไร” ชาวบาน ๒ คนตอบวา “ศพนเปนคนอนาถา ตายเพราะเขาอดอยากจงมาตายทน” จงถามเขาวา “แลวพวกโยมมาท าไม” เขาตอบวา “พวกผมมาเพราะเจานายใชใหมาตรวจดรกษาศพไว เพราะฝายเจาหนาทยงไมไดมการชนสตรพลกศพตามกฎหมาย” ขาพเจากถามเขาตอไปวา “อาตมามาเหนซากอสภะนแลว ถาอยากจะขอคางคนพจารณาศพนจะไดไหม” เขาตอบวา “ไมไดครบ เพราะศพยงไมไดชนสตรถกตองตามกฎหมาย ถาทานมาหยดพจารณาอยทน เดยวเจาหนาทเขาจะสงสย หาวาฆาคน ขอนมนตใหทานหลกออกไปใหพนศพนเสย” ขาพเจามองเหนของทวางอยขางกายศพ ซงคงจะเปนสมบตของผตาย จงถามเขาวา “ถาจะขอชกบงสกลสงของทอยกบศพจะไดไหม เพอจะไดอทศสวนกศลใหกบผตาย” เขากตอบอกวา “ไมไดครบ เพราะยงไมไดชนสตร ถาไปชกผาบงสกล เขาอาจจะหาวาทานฆาคนตาย จะมความผด ขอนมนตทานหลกออกไปเสยเถอะ”

เมอชาวบานยนยนปฏเสธแนนแฟนเชนนน ขาพเจากออกเดนทางตอไปตกเยนเดนทางมาถงบานโพนหนามแทง อ าเภออ านาจเจรญ จงไดหยดพกปกกลดทรมไม

แหงหนง รมปาชา ขาพเจาอาบน าช าระรางกายแลว ถงเวลาพลบค ากเขาทไหวพระสวดมนต แลวกนงภาวนาพจารณาซากอสภะทเหนเมอกลางวน แลวนอมเขามาหาตว เมอพจารณาอย…ขณะนนปรากฏในจตวา มซากอสภะเกดขนรอบตวเตมไปหมด จนกระทงจะกระดกตว กระดกขาไมไดเลย ขยบตวไมไดจะไปกระทบเอาซากอสภะเหลานนเขา พอหลบตาเขากเหนเตมไปหมดเลยจงนอมเขามาสรางกายของเราวา รางกายของเรานกจะตองเปนอยางน ดบขนธเปอยเนาไปเชนน ไมอาจจะลวงความเปนเชนนไปได เกดความสลดสงเวชในชวตของตนทเกดมาวา มนษยเรา

20

จะตองตายกนทงนน ไมมใครหนความตายไป ได รสกวาในคนนน จตใจสงบ เยอกเยนสบายมาก ไมมกระดกกระดกเลย มความสขอยางบอกไมถก

ไดนงภาวนาตงแตปฐมยามจนถงตสอง พจารณาซากอสภะอยอยางนน เมอถงตสองไดเกดลมพายอยางรนแรง ฝนตกหนก ขณะนนเปนเดอนพฤษภาคม ฟาใหมฝนใหม ก าลงคะนอง ทงกลดและมงทกางไวถกลมและฝนปะทะจนปลววอน กลดหมนควาง ขาพเจากเลยปลดมงออกจากกลดเกบพบผาสงฆาฏกเชนกน ตองพบเกบไวในบาตรปดฝาใหด แลวนงกอดเขาใชมอประคองกลด จบคนกลดใหแนนกนฝนไว นงภาวนาอยอยางนน ทงลมและฝนกตกอยอยางนน นงภาวนาตอไปเรอยๆ จนจตสงบ มความรสกวาฝนกเยน ลมกเยน จตใจกสงบเยอกเยนสบาย ฝนตกอยประมาณชวโมงกวา กเลยหายไป

พอรงเชา ขาพเจาไปบณฑบาตตามบานชาวบาน ฉนอาหารเสรจกออกเดนทางตอไปขาพเจาไดเดนทางกลบมาถงบานเดม ไดไปเยยมโยมมารดาซงลาสกขาบทจากแมช กลบมา

อยบานกบลกหลานแลว ตอนนขาพเจาเกดไมสบายจงตองพกอยทบานเดมชวคราว การเปนไขปาหรอไขมาลาเรยครงนคงไดรบเชอมาจากดงมะอนนเอง

พอจวนจะเขาพรรษา ทานพระอาจารยบ พระครทศนประกาศ ซงเปนเจาคณะอ าเภออ านาจเจรญ ไดสงคนมารบขาพเจาใหไปจ าพรรษาทวดทง บานชาตหนองอนน อ าเภอเลงนกทา ซงเปนบานเดมของทาน ขาพเจากรบนมนต จงไปจ าพรรษาทบานของทานอาจารย

พรรษาท ๒ พ.ศ.๒๔๘๗ วดทงบานหนองอนน อ าเภอเลงนกทา

พรรษาทสองน ขาพเจาจ าพรรษาอยทวดทง บานหนองอนน และบานหนองชาต ซงมทานพระอาจารยเกงเปนเจาอาวาสอย ไดท าความเพยรพอสมควร

ระหวางพรรษามเหตการณแปลกเกดขน ซงจะขอเลาเพอความสมบรณของประวตทผานมาคอ ไดเหนหญงคนหนง ซงขาพเจาเคยพบเหนมาตงแตสมยขาพเจายงรนหนม ท าราชการอย กรมทางหลวง เขาเปนสาวใหญ อายมากกวาขาพเจามาก นสยวากนวาเปนคนเจาช เคยเหนเขาเดนทางไปมาระหวางอ าเภออ านาจเจรญและตวจงหวดอบลราชธานบอยๆ ไมทราบวาเขาเปนคนบานไหนเมอขาพเจาบวชมาจ าพรรษาอยทวดบานหนองอนนน กไดเหนหญงคนนอก แตตอนนรางกายทรดโทรม ผอมมาก ดทาทางแกไปถนดใจ เขามาจากบานหนองอนน ถอหมอยาเรรอนมาอาศยนอนอยในลานวดใตรมไมฉ าฉา หญงคนนเปนคนบานเดยวกน กบทานอาจารยเจาวด มาอาศยวดตมยากนอยไมนาน กนอนตายอยใตรมไมฉ าฉานนเอง โดยวนหนงตอนเชาญาตโยมมาถวายจงหนพระทวดเหนหญงนนนอนนงไมไหวตง โยมทดสรวงซงเปนญาตหญงนนเขาไปปลก พอไปปลกไปด ถงไดรวาหญงคนนนตายเสยแลว นอนตายตวแขงอยอยางไรญาตขาดมตร

เปนเรองเอกเกรกพดกนไปทงวด เพราะญาตโยมมาเลาใหฟงวา พอไปดศพเปดผาหมของหญงคนนนออก กเหนหนอนชอนไชอยตามตวหญงคนนนเตมไปหมด ศพเหมนคลงแลวไมนาเชอวาเพยงเวลาคนเดยว เหตใดจงมหนอนมาขนศพมากมายเชนนน โดยเฉพาะททวารเบามหนอนเจาะไชกดกนจนเปนรใหญ หนอนบางตวมขนกม นาสยดสยองสงเวชมาก ญาตของ

21

หญงคนนนเลาใหขาพเจาฟงวา เขารประวต หญงคนนด เปนคนเจาช ส าสอน จงเปนโรคบรษหรอกามโรค ยงมาตายในวดในวา เวลาตายจงเกดกรรมเหนทนตา มหนอนขนเจาะไชเชนนน

คราวแรกทเหนศพหญงคนนน ขาพเจาคดวาจะไปพจารณาเพงดใกลๆ เพอพจารณาซากอสภะใหถนดตาอกครงหนง แตเมอฟงเรองทงหมดแลวไดเกดความสลดสงเวชเบอหนายมาก จตใจดนรนในความเบอหนายมาก จนคดวาไมจ าเปนตองเขาไปพจารณาโดยใกลอก พวกชาวบานแมแตเดกเลกกไปมงดกนแนนเพอดผลของกรรม เขาตองรบเอาไปเผาทปาชาใหหายอจาดตา

ศพนนบเปนซากอสภะทสองทขาพเจาไดเคยเหนพอออกพรรษา ขาพเจาไดเขาไปปรบปรงวดใหม โดยเหนวาวดเกาทอยกลางทงนนไม

เหมาะไมด เลยเขาไปปรบปรงวดใหมทดอนเมอง ทนนเขาเรยก ดอนเมอง ดอนเจาผ ดอนเจาปตาของเขา เขาถอวาเปนดอนทศกดสทธ เขาย าเกรงมาก ทนนเปนทซงบรบรณไปดวยตนไมใหญๆ เปนดง รมเยน มสตวปาอดมสมบรณ อยางเกง ชาง เตา ตะกวดมาก งกมากเชนกน เหมาะจะเปนทวเวกแสวงธรรม ขาพเจากเลยพาหมพวกไปธดงคในทนน ตนไมใหญรมรนอากาศด เลยตงวดตงวาขน ณทนนชอวา วดบานนาจก ดอนเมอง ยงคงมอยจนถงปจจบนน

เมอไปอยใหม ใหญาตโยมขดในเนนทสง ไดพบเศยรพระพทธรปกม แขน พระพทธรปกม และไดวตถของโบราณ ฝงดนไวลก ณ จากทดอนแหงนนเปนจ านวนมาก เขาใจวาสมยโบราณคงจะเคยเปนวดเกาและรางไปนานแลว

นบเปนวดแรกทสรางพรรษาท ๓ พ.ศ.๒๔๘๘ วดบานนาจก

ดอนเมอง ต าบลหนองปลงในป ๒๔๘๘ ขาพเจาไดจ าพรรษาอย ณ วดบานนาจก ดอนเมอง ต าบลหนองปลง อ าเภอ

อ านาจเจรญ อนเปนวดทไดสรางขนมาใหม ทานพระอาจารยบ เจาคณะอ าเภอกสนบสนน ดวยเปนบานเดมของทาน พรรษานขาพเจาไดอธษฐานท าความเพยรอยางเดดเดยว คอจะฉนเจ จะไมหลบไมนอน และจะตงอกตงใจท าความพากความเพยรตลอดพรรษาในระยะนน ยงใชค าบรกรรม”พทโธ” เปนพน แตกมการพจารณารวมไปดวย

เมอท าไป อดนอนไป พอถงกลางพรรษาไดเกดอาการวปรตทางธาต คอ ธาตขนธไมอ านวยมน ามนสมองไหลออกมาจากทางจมก เปนน าสเหลองไดเอาฝามอรองดปรากฏเปนสเหลอง มนยอยหยดลงมาจากมนสมองมาตามชองจมก เหมนคาวจด เปนอยเชนนมานานวน จงไดกราบเรยนทานอาจารยผเปนเจาอาวาสใหทราบ ทานเลยมาสงเกตด ไดเหนตาของขาพเจาเหลองไปหมด เหมอนตานกเคาหรอตานกเหยยว ทานอาจารยเหนอาการวปรตผดปกตเชนนน กเลยออนวอนขอรองใหขาพเจาหลบนอนพกผอนเสยบาง มใหอดนอนไปตลอดระยะแรกขาพเจากยงไมยอมท าตามค าแนะน าของทาน ยงคงอดนอนอยอยางเดม

การอธษฐานไมนอนน นอกจากจะไมยอมใหหลงลงแตะพนแลว จตตองมความรตวอยตลอดเวลา ไมใหตกภวงคหลบแมแตขณะจตเดยว ไมวาจะอยในอรยาบถ เดน ยน หรอนง

ตอมาตาไดเหลองมากขน ทานเลยมาบงคบขเขญค ารามใหนอนพก บอกวา “ถาไมหลบ ไมนอนไมไดนะ ทานจวน ท าแบบนใชไมได เดยวตาบอด ตาเสยน” ขาพเจาถกบงคบกเลยตองยอมหลบบางเลกนอย แตยงไมเลกละคงท าความเพยรอย แตกมการพกผอนหลบนอนปนกนไป

22

ในพรรษาท ๓ น ไดเกดปฏพทธรกใคร หญงสาวคนหนง ซงเคยเอาจงหนมาถวายบอยๆมความรก ความก าหนด แตกยงท าความเพยรไปตลอดไมหยดหยอน ไมไดปรปากบอกใหใครทราบรกอยแตในใจ ตอมาจงคดอบายขนมาได โดยตงอธษฐานถงทาน พระอาจารยมน ภรทตตเถระ เพราะสมยนนขาพเจาไดยนแตชอทาน แตยงไมเคยพบกราบไหวทานเลย ตงจตอธษฐานวา“ถาขาพเจายงจะมบญวาสนาเจรญอยในเพศพรหมจรรยแลว ถาขาพเจาจะไดบรรลในคณธรรมขอใหไดมนมตเหนทานอาจารยมน ภรทตโต ใหไดไปกราบไหวทาน หรอสนทนากบทาน ไดฟงธรรมเทศนาของทานใหไดเปนทพอใจ แตถาขาพเจาไมมบญวาสนาแลว ขออยาไดบรรลธรรมหรออยาไดนมตเหนทานพระอาจารยมนเลย ใหเหนนมตแตสงทลามก นารงเกยจ ซงไมเปนทนาปรารถนาเถด”

พออธษฐานแลวกท าความพากความเพยรไประยะหาง ๓ วนเทานนจากวนอธษฐาน ขณะทพกผอนกเลยนมตวา ขาพเจาไดเดนทางไปสส านกทานพระอาจารยมน เขาไปสวดของทานพอดเหนทานอยทกลางลานวด ในนมตนนพอเหนทานเขา กรขนมาในใจทนทวา นคอทานพระอาจารยมน รสกผกพนคนเคย คลายๆ กบเคยอยรวมกบทานมาชานานแลว โอ!..นทานเหมอนพอแมครบาอาจารยของเรา พอทานเหลอบตามาเหนขาพเจา ทานกทกอยางดใจวา “ออ!..ทานจวนมาแลว ทานจวนมาแลว.. ทานจวนมาแลว” อยางน คลายๆ กบพอเหนลก ลกเหนพอ ทานก าลงกวาดลานวดอย ขาพเจากตรงเขาไปจะกราบนมสการทาน พอไปถง ทานกโกงหลงเลย บอกวา “เอา!..ทานจวนมาขน เรว…รบๆ มาขน ขนหลงน”

ขาพเจาตกใจ ละลาละลง ทานกคะยนคะยอ “เรว…เรวๆ ซ ขซ”บอกทานวา “โอย!..ผมยน บาปครบ กลวบาปครบ”ปฏเสธอยางไร ทานกไมยอมฟง “เอา!..มา บอกใหมาขหลง ขซ” ทานทงเอดทงบงคบ

พรอมทงโกงตวรอ ขาพเจากจ าเปนตองขนขหลงทานตามททานสงปรากฏในความฝนวา เมอขนขแลว ทานกพาเหาะไปในอากาศ พาเหาะขนไปสงจนลบเมฆ

เลย แลวพาลงมาทกลางภเขาลกหนง แลวกบอกวา “เอาละลงนแหละ พอดพอควรแลว”ขาพเจาตนจากนมต มาพจารณาดกเกดปตยนด การไดนมตเหนทาน พระอาจารยมน

ครงน นบเปนมงคลอนสงสด เปนการไดเหนตามค าอธษฐานขอของเรา คงแสดงวาเรายงพอมวาสนาบารมอยในพรหมจรรยตอไป จงก าหนดเรงท าความเพยรพจารณาอสภะตอไป ในทสดความรกใครหญงสาวผนนกจดจางหายไป

เมอออกพรรษาได ๕ วน ทานเจาคณอรยคณาธาร (มหาเสง ปสโส) ซงเปนผชวยเจาคณะภาคมาตรวจการคณะสงฆภาคอสาน ไดแวะมาเยยมตรวจดทวดปาบานนาจก ดอนเมอง มาพบขาพเจา กเลยบอกวา จะมารบขาพเจาไปอยดวยพระอาจารยมน นยวาทาน พระครทศนวสทธ(มหาดสต เทวโร) อปชฌายของขาพเจา ไดบอกฝากขาพเจาไวกบทานเจาคณอรยคณาธาร มานานแลว วา ใครของฝากทานจวนไปอยกบทานพระอาจารยมนดวย พอไดโอกาสททานผชวยเจาคณะภาคออกมาตรวจงาน ทานระลกถงค าฝากนนไดดอย จงเลยเอารถมารบขาพเจาดวย

นบวาเปนบญของขาพเจายงนกทไดมโอกาสตามทานเจาคณอรยคณาธารไปอยดวย ทานอาจารยใหญฝายวปสสนากมมฏฐาน ทเราเคยไดยนแตชอเสยงของทานมานานแลว และเพงไดโอกาสกราบทานมาหยกๆ ในนมตไดเกดอบายมก าลงใจจนสามารถฆากเลสมารใหดบไปได

23

เปนอนวา ขาพเจาไดกราบนมสการ ทานพระอาจารยมนจรงๆ เปนครงแรกในชวตในครงน ปรากฏวา เมอไดเหนตวจรงของทาน ดลกษณะ กรยาตางๆ รปรางหนาตาของทาน กเหมอนกบทเหนในนมตระหวางพรรษานน ไมมผดแปลกเลย

พอเหนหนาขาพเจา ทานกทกทายอยางอารมณด “เออ!..มาแลวร ลกศษยทานเจาคณอรยะมาจากไหน”

“จากอบลฯ ครบผม”“อ าเภอไหน” ทานซกอก“อ าเภออ านาจเจรญครบผม” ขาพเจาตอบ“อาว!…อยทางเดยวกน”ทานวาอยางเมตตา และเมอเหนขาพเจามผวขาวนก ทานกทกวาคงเปนลกจน ความจรงการ

ทขาพเจามผวขาวน ท าใหหมพวกตางพากนคดทงนนวา ขาพเจาไมใชลาว คงเปนลกจนแนนอนขาพเจาตองอธบายวา ขาพเจาไมใชลกจน ขาพเจาเปนลก ชาวนา และเปนลาวชาวอบลฯเตมตว

พรรษาท ๔ พ.ศ.๒๔๘๙ อยดวยทานพระอาจารยมนณ วดปาบานหนองผอ อ าเภอพรรณานคม

ดงไดกลาวมาแลววา พอออกพรรษาท ๓ ไดเพยง ๕ วน ทานเจาคณอรยคณาธารกมารบขาพเจาน าไปฝากใหอยกบทานอาจารยมน ภรทตโต ทวดปาบานหนองผอ อ าเภอพรรณานคมจงหวดสกลนคร ขาพเจาไดมโอกาสศกษาอบรมอยกบทาน ไดฟงโอวาทของทาน ตลอดฤดแลง จนกระทงถงเวลาเขาพรรษาของปใหม และไดอธษฐานพรรษาอยกบทานจนตลอดพรรษาท ๔

โอวาทของทานสวนใหญ ลวนแตแนะน าใหประพฤตปฏบตทางวนยและธดงคใหเครงครดการภาวนา ทานกใหพจารณากายเปนสวนใหญ คอ กายคตานสต ใหมสตนอมเขามาพจารณาสวนใดสวนหนงตามทถกกบจรตนสยของตน หรอถาหากจตมนไมสงบ มความฟงซาน ทานกใหนอมนกดวยความมสต ระลกค าบรกรรมภาวนาวา พทโธ-พทโธ เมอจตสงบแลว ทานกใหพก พทโธไวใหอยดวยความสงบ แตกตองใหมสต

ท าใหช านช านาญ เมอช านาญดวยการบรกรรม หรอช านาญดวยความสงบแลว ทานกใหสต นอมเขามาพจารณาสวนใดสวนหนงทถกจรตนสยของตนดวยความมสต เมอพจารณาพอสมควรแลวกใหสงบ เมอสงบพอสมควรแลวกใหพจารณาดวยความมสตทกระยะ มใหพลงเผลอ เมอจตมนรวมกใหมสตระลกรวาจตของเรารวม อยเฉพาะจตหรอองอามส คอองกรรมฐาน หรอองอารมณอนใดอนหนงกใหมสตร และอยาบงคบจตใหรวม เปนแตใหมสตรอยวาจตรวม เมอจตรวมอยกใหมสตร และอยาถอนจตทรวมอยใหจตถอนออกเอง

พอจตถอน ใหมสตนอมเขามาพจารณากายสวนใดสวนหนงทตนเคยพจารณาทถกกบจรตนสยของตนนนๆ อยเรอยไปดวยความมสตมใหพลงเผลอ สวนนมตตางๆ ทเกดขนเปนนมตแสดงภาพภายนอกกตาม หรอเปนนมตภายในซงเปนธรรมะผดขน กใหนอมเขามาเปนอบายของกรรมฐาน ของวปสสนาคอ นอมเขามาใหสไตรลกษณ ใหเหนเปนอนจจง ทกขง อนตตา ดวยกนทงหมด คอใหเหนวา สงใดสงหนงมความเกดขนเปนธรรมดา สงทงปวงกยอมมความดบเปนธรรมดา….ดงน ดวยความมสตอยเสมอๆ อยาพลงเผลอหรอเพลดเพลนลมหลงไปตามนมตภายนอกทแสดงภาพมา หรอนมตภายในทปรากฏผดขน เปนอบายเปนธรรมะกด อยาเพลดเพลนไปตาม แลวใหมสตนอมเขามา พจารณากายใหเหนเปนของไมสวยไมงาม ใหเหนเปนไตรลกษณ คอไมเทยง เปนทกข เปนอนตตา มใชตน มใชของตน มใชของแหงตน ดวยความมสตอยอยางนน

24

เมอพจารณาพอสมควรแลวกใหพกสงบ เมอสงบพอสมควรแลว กใหพจารณาดวยความมสต อยอยางน

นเปนโอวาทค าสอนของทานพระอาจารยมน โดยมากทานแนะน าโดยวธน แลวขาพเจากตงอกตงใจท าความพากความเพยรไปตามค าแนะน าของทาน

การอยใกลผใหญ ท าใหมสตระมดระวงตว ไมกลาพลงเผลอ โดยเฉพาะการอยใกลผใหญอยางทานพระอาจารยมน

อนทจรง สมควรจะเลาถงความนาขายหนาของพระผนอยผหนงไวใหเปนอนสรณ ณ ทนดวย จะไดท าใหเขาใจไดงายเขาวา พระทเขารบการอบรมกบทานอาจารยใหญมน นน ควรจะตองยงส ารวมกาย ส ารวมใจ ตงสตระมดระวงมใหพลงเผลอเพมขนเพยงไร

เมอพระนอยองคนนไปอยวดปาบานหนองผอใหมๆ ใจกอดคดตามประสาปถชนไมไดวาเขาเลาลอกนวา ทานอาจารยใหญของเราเปนพระอรหนต เรากไมทราบวาจรงหรอไม ถาเปนอรหนตจรง คนนกใหมปาฏหารยใหเหนปรากฏดวย

ในคนวนนนเอง พอพระนอยผนนภาวนา กปรากฏนมตเหนทานอาจารยใหญเดนจงกรมอยบนอากาศ และแสดงปาฏหารยเหาะขนลงอยตลอดเวลา และเวลานอนหลบกยงฝนเหนทานเดนอยบนอากาศเชนเดยวกน

พระนอยผนนจงยกมอไหวทาน และวาเชอแลว…!อยางไรกด หลงจากวนนน พระนอยกเกดคดขนมาอยางคนโงอกวา เอ!..เขาวาทานอาจารย

ใหญรวาระจตของลกศษยทกคน จรงไหมหนอ…? เรานาจะทดลองด ถาทานอาจารยใหญรวาระจตของเรา ขอใหทานอาจารยใหญมาหาเราทกฏคนวนนเถอะ

พอคดไดประเดยวเดยว กไดยนเสยงไมเทาเคาะใกลเขามา และกระแทกเปรยงเขาทฝากฏของพระนอยองคนน พรอมกบเสยงของทานเอดลนวา “ทาน….ท าไมจงไปคดอยางนน นนไมใชทางพนทกขร าคาญเราน!”

คนนน แมจะตวสน กลวแสนกลว แตตอมาพระนอยองคนนกยงดอไมหาย คนหลงกเกดความคดขนอก

“ถาทานอาจารยใหญ เปนผรวาระจตของเรา เราบณฑบาตไดอาหารมา ขอใหทานรอเราทกวนๆ ขออยาเพงฉนจนกวาเราจะหยอนบาตรทานกอน”

เปนธรรมดาทพระทงหลาย พอบณฑบาตไดกจะเลอกสรรอาหารอยางเลศอยางดทสดทบณฑบาตไดมา ส าหรบไปใสบาตรพอแมครบาอาจารยทเคารพ วนนนพระนอยหวดอองคนนกพยายามประวงเวลากวาจะน าอาหารไปใสบาตรทาน กออกจะลาชากวาเคย จนกระทงหมเพอนใสบาตรกนหมดแลว จงคอยๆ ไปใสบาตรตอภายหลง ทานอาจารยใหญกมกจะมเหตชาไปดวย จนพระนอยองคนนหยอนบาตรแลว ทานจงเรมฉน เปนเชนนหลายวนอย และพระนอยองคนนกชกจะไดใจ มกออยองอยทกวน จนเชาวนหนงทานคงเหลออดเหลอทนเตมท ทานจงออกปาก

“ทานจวน อยาท าอยางนน ผมร าคาญ! ใหผมรอทกวนๆ ทนผมไมรออกแลวนะ!!”เลามาแคน คงจะทราบแลววาพระนอยหวดอผนนคอใคร..!!ในพรรษาทอยรวมกบทานพระอาจารยมนนน คนหนงขาพเจาตงใจภาวนาท าความเพยร

อยางเตมท ตงแตปฐมยามคอยามค าเปนตนไป หลงจากท าวตรสวดมนตแลว กเขาทนงในกลดอธษฐานนงในกลดตงใจจะภาวนาไมนอนตลอดคน พอจตคอยสงบลงๆ กเกดนมตผดขนปรากฏในใจเปนตวอกขระบาลอยางชดแจงวา “ปทททา ปททโท” ขาพเจาไดก าหนดจตแปลอยถง ๓ ครง จง

25

แปลไดวา “อยาทอถอยไปในทางอน” แลว ปรากฏวา กายของตนไหวไปเลย จากนนจตกรวมลงสภวงค ถงจตเดมทเดยว

ความจรงขณะนน ขาพเจากยงไมรวาจตสภวงคและจตเดมเปนอยางไร รแตวาเมอจตรวมลงใสบรสทธหมดจด หาสงทเปรยบไดยาก และแสนทจะสบายมากทสด เพราะจตชนดนนเปนจตทปราศจากอารมณ อยเฉพาะจตลวนๆ ไมมอะไรเจอปน

จตรวมอยอยางนนตลอดคนยนรงจนรงเชา จตจงถอนออก รสกเบกบานทงกายและใจ มความปตเหมอนกบตนลอยอยในอากาศ เวลาเดนไปเดนมา กรสกเบากายเบาใจทสด

ในระยะทจตรวมลงไปพกอยเฉพาะจต ไมมอารมณหนงอารมณใดเจอปนนนเปนจตทใสบรสทธ วางเวทนา ความเจบปวดรวดราว ไมมปรากฏแกจตเลย คอจตแยกออกจากธาต ไมเจอปนอยกบธาต อยเฉพาะจตลวนๆ จงไมมเวทนา จตรวมอยตลอดทงคนจนสวาง จงถอนพอดไดเวลาท ากจวตรในตอนเชา จดเสนาสนะเตรยมเรองการบณฑบาต แมจตจะถอนแลวกตาม แตความรสกเบากาย เบาใจ ปลอดโปรงโลงสบาย ยงมอยเตมเปยม ขาพเจาเดนไปมามความรสกคลายกบเดนอยบนอากาศ เยนกายเยนใจ เปนอยอยางนนหลายวน

ไดโอกาสวนหนงตอนพลบค า พระเณรทงหลายทยอยกนขนไปรบโอวาททาน พระอาจารยมน ขาพเจากเลยขอโอกาสกราบเรยนเลาเรองทเปนมาถวายใหทานฟงทกคนจตมนเปนอยางนน ทานพระอาจารยมนฟงแลวกทดสอบด โดยนงก าหนดจตพจารณาพกหนงพอสมควร คอทานจะตรวจดจตของขาพเจาวาจะเปนจรงหรอไม พอตรวจดพกหนงทานกเปลงอทานขนวา “ออ!..จตทานจวนนรวมทเดยวถงฐตจต คอจตเดมเลยทเดยว” ทานชมเชยวา ดนก ถารวมอยางนจะไดก าลงใหญ แตวาถาสตตวนออน ก าลงกจะไมม ขาพเจากเลยกราบเรยนตอไปวา กอนจตรวมไดเกดนมตคาถาวา “ปทททา ปททโท” ขอนมนตใหทานแปลใหฟง ทานพระอาจารยมนเลยบอกวา “แปลใหกนไมไดหรอก สมบตใคร สมบตมน คนอนแปลใหไมได ตองแปลเอาเอง”

ทานวาอยางนน ความจรงเปนอบายของทานตองการใหเราใชปญญาแปลใหไดเอง นบวาทานใชอบายคมคายหลกแหลมมากทสด

ตอจากนน ทานไดยอนมาพดถงเรองจตรวมวา กอนทจตจะรวม บางคนกปรากฏวา กายของตนหวนไหวสะทกสะทานไป บางคนกจะมภาพนมตตางๆปรากฏขน เปนภาพภายนอกกมแสดงอบายภายในใหปรากฏขนกม แลวแตจรตนสยของแตละบคคล ถาเปนผไมมสตกจะมวเพลดเพลนลมหลงอยในนมตภาพนนๆ จตกจะไมรวม หากถอนออกเลย ท าใหไมไดรบประโยชน ไมมก าลง แตถาเปนผมสตด หากมนมตภายนอก หรอธรรมผดขนภายใน กใหนอมเขามาเปนอบายของวปสสนากมมฏฐาน จตกจะรวมลงถงฐตจต เมอจตรวมลงกใหมสตรวาจตของเรารวม และใหรวาจตของเรารวมลงองอามสคอกมมฏฐานหรอไมหรออยเฉพาะจตลวนๆกใหร อยาไปบงคบใหจตรวม และจตรวมแลว อยาบงคบใหจตถอนขนปลอยใหจตรวมเองปลอยใหจตถอนเอง และเมอจตถอนหรอกอนจะรวม ชอบมนมตแทรกขนทงนมตภายนอกและนมตภายใน กใหมสตรอยวานนเปนเรองของนมตหรอเปนเรองของอบาย อยาไปตามนมตหรออบายนนๆ ใหนอมเขามาเปนวปสสนากมมฏฐาน ยกขนสไตรลกษณ คอ อนจจง ทกขง อนตตาแลวกใหพจารณาก าหนดกมมฏฐานทตนเคยก าหนดไวอยาละเลย ละทงดวยความมสตอย

ทกระยะทจตรวม จตถอน ถาหดท าใหไดอยางน ตอไปจะเปน”สนทฏฐโก” คอเปนผรเองเหนเอง แจงชดขน จะตดความเคลอบแคลงสงสย ไมสงสยลงเลใน พระรตนตรยตอไป

นเปนโอวาทค าแนะน าของทานพระอาจารยมน ภรทตตมหาเถระ

26

เมอขาพเจาไดรบโอวาทจากทานเชนนน กยงทวความตงใจท าความเพยรเดดเดยวยงขน รสกเหมอนกบวา ไดมผวเศษมาชประตสมบตทพยใหเราแลว ทเราจะเปดประตกาวเขาไป หยบเอาสมบตทพยมาไดหรอไมนนอยทความเพยร ความตงใจเอาจรงเอาจงของเราเทานน ตลอดเวลาหนงปเตมทอยรวมกบทาน ตงแตหลงออกพรรษา ๕ วนปหนง ไปบรรจบหลงออกพรรษาของอกปหนง ขาพเจากเรงท าความเพยรอยางเตมสตก าลงของตน เขาใจวาทานพระอาจารยมนกคงจะเฝาดการปฏบตและจตของขาพเจาอยเหมอนกน วนหนงทานกไดกลาววา ทานไดก าหนดจตดทานจวนแลวไดความเปนธรรมวา

“กาเยนะ วาจายะ วะเจตะวสทธยา ทานจวนเปนผมกายและจตสมควรแกขอปฏบตธรรม”

เมอออกพรรษา เสรจกจทกอยาง ขาพเจากกราบลาทานอาจารยออกวเวกธดงค ทานกเลยแนะน าใหไปอยถ ายาง บานลาดกะเฌอ จงหวดสกลนคร ทางสายกาฬสนธ สมยนนบานลาดกะเฌอยงเปนหมบานเลกๆ มเพยงสบกวาหลงคาเรอน ชาวบานเปนพวกชาวปาชาวเขา การคมนาคมตดตอกบโลกภายนอกไมมทางรถ เปนทางเดนดวยเทาเทานน ขาพเจามงหนาไปสถ านน ปรากฏวาตวถ ายางอยหางจากหมบานราว ๒ กโลเมตร เปนทอบชน อากาศเยอกเยนมาก ปากถ าหนหนาไปทางทศตะวนตก

ขาพเจาไดปรารภความเพยรอยในถ านนถง ๗ วน ๗ คน โดยไมไดหลบนอนเลย อาหารทฉนลงไปกลางคนกถายออกหมดเพราะอากาศเยนชนมาก จตมกจะรวมโดยงาย เกดภาพนมตตางๆมากมาย บางครงเดนจงกรมอย จตจะรวม กหยดเดน ยนก าหนดจตปลอยใหรวม เมอจตถอนจากการรวมแลวจงเดนจงกรมตอไป สวนนมตภาพภายนอกและภายในทปรากฏในถ านน กมเกดขนเสมอ เมอก าหนดพจารณาดจตของตนแลว จงรวานมตทเกดขนน กเนองจากพลงของจตทแสสายไปนนเอง แมตอมาออกจากถ ามาพกอยทวดลางวดหนง ขณะทภาวนากปรากฏนมตเหนหญงมาเปลอยกายนงอยทใตกฏ ครงแรกขาพเจาคดวาเปนเปรต กสวดมนตอทศสวนบญกศลให แตภาพนนกยงไมหายไป ยงคงปรากฏอย เลยก าหนดจตพจารณาใหม กรวาเกดจากพลงของจต จงพจารณาเพงดจตของตน ภาพนนกเลยหายไป

จงรและเขาใจวา ภาพตางๆ ทแสดงทงภาพภายนอกและภาพภายในทเปนนมตปรากฏใหเหนในขณะนงหลบตาภาวนานน ลวนแลวแตเปนเรองของจตทแสดงรศมหรอพลงออกไป หลอกลวงตางๆ เทานน ผไมมสตปญญากอาจจะลมหลงไปตามภาพนมตนนๆ เปนเหตใหพลงเผลอและทสดกส าคญตนวาไดญาณ มความรอยางนน อยางน มหทพย ตาทพยเกดขน เกดเปนทฏฐวปลาสไปกได อาจจะเปนเหตใหธรรมะแตกไปกได

จากถ ายาง บานลาดกะเฌอ ขาพเจากออกเดนธดงคไปแถวภพาน จงหวดสกลนคร ไปพบทาน พระอาจารยมหาทองสข สจตโต ซงเปน เจาอาวาสวดปาสทธาวาส สมยนน และไดชวนทานไปฟงเทศน ทานพระอาจารยกงมา จรปโญ ซงก าลงอยทบานหวยหบ พกอยกบทานพระอาจารยมหาทองสข และทานพระอาจารยกงมา ไดฟงเทศนฟงธรรม รบการอบรมจากทานพอประมาณแลวขาพเจากกราบลาทานออกธดงคตอไป โดยเทยวไปตามแถวภพาน พกผอนวเวกไปโดยล าดบ มงหนาไปทางจงหวดบานเกด คออบลราชธาน

ถงอบลราชธานแลว กลบเกดความคดอยากจะไปเทยวรกขมลทางภาคเหนอ คอจงหวดเชยงใหมบาง จงไดเดนทางไปขนรถไฟทสถานรถไฟอ าเภอวารนช าราบ กอนออกเดนทางคนนนไดไปพกทวดปาวารน ไดพบ ทานพระอาจารยล ธมมธโร จงเขากราบนมสการและฟงธรรมะจากทาน

27

พอสมควรแลวกลาทาน รงเชาจงขนรถไฟสาย อบลฯ จากวารนช าราบ มาตอทบานภาชไปถงจงหวดเชยงใหม

พรรษาท ๕-๖ พ.ศ.๒๔๙๐-๒๔๙๑จ าพรรษา ณ จงหวดเชยงใหม

เมอมาถงจงหวดเชยงใหม ขาพเจากเขาไปพกทวดเจดยหลวง ซงทราบวาเปนวดทพอแมครบาอาจารยทานเคยมาพก ทานพระอาจารยมนกเคยเปนเจาอาวาสอยทนนเหมอนกน ระยะแรกไดพกวเวกอยทวดเจดยหลวง ๓ เดอน คนหนงขณะไปนงภาวนาในโบสถมนมตภาพเกดขนวา ปรากฏมพระเถระผใหญรปหนงมาหา ทานไดมาใหโอวาทตกเตอนวา

“ทานจวน ถาทานจะเปนผใหญเขานน ทานอยาวางแผนดน เพราะความประพฤตของทานยงไมสม าเสมอ”

ทานใหโอวาทดงนแลวกหายไป ขาพเจาจงมาก าหนดพจารณาดนมตนน ค าวา “แผนดน”หมายความวา ใหมความหนกแนนเหมอนแผนดนนนเอง เมอถกกระทบกระเทอนจากอารมณตางๆกอยาท าใจใหวอกแวก ใหมสตก าหนดใหใจตงมนเปนสมาธ ไมหวนไหวฟงซาน ใหเปนเหมอนแผนดน แตเพอความกระจางแนใจในปญหาธรรมน ขาพเจาจงไดเขยนจดหมายกราบเรยนถามทานพระอาจารยมน ททานยงอยทวดปาบานหนองผอ อ าเภอพรรณานคม จงหวดสกลนครโดยดวน

“กราบเรยนพอแมครบาอาจารยทเคารพอยางสง เกลากระผมไดนงภาวนาแลวเกดนมต ปรากฏมเถระผใหญมาตกเตอนวา….ทานจวน ถาทานจะเปนผใหญเขานน ทานอยาวางแผนดน เพราะความประพฤตของทานยงไมสม าเสมอ….ดงน เกลากระผมเปนผมสตและปญญานอย ไมสามารถจะรวาอะไรเปนแผนดน ขอนมนตพอแมครบาอาจารยโปรดประทานใหโอวาทตกเตอนดวย”

เมอทานอาจารยมนไดรบจดหมาย กรบตอบมาโดยทนทวา “ถงทานจวนทอาลยยง ทกสงทกอยางทผมไดแนะน าใหทานนน ขอใหทานจงตงอกตงใจประพฤตปฏบตด าเนนไปตามค าทผมแนะน า อยาไดประมาท เพอจะไดเปนเกยรตยศแกพระพทธศาสนาตอไป”

ตอจากนนขาพเจากเลยออกไปวเวกตามแถบรอบๆ นครเชยงใหม ในระยะหนงไดออกธดงคไปอยทอโมงคใกลสนามบน จงหวดเชยงใหม เชงดอยสเทพ ทางดานตะวนตกของสนามบนมเจดยเกาๆ อยองคหนง เขาท าเปนอโมงค มถ าเปนชองๆ ขาพเจาและหมเพอนพากนไปพกวเวกทนน ตกกลางคนไดนมตอก ปรากฏวา ขาพเจากบทานพระอาจารยมนไดพากนท าหบศพอยทบนเจดย และในขณะนนทานเจาคณอบาลคณปมาจารย(จนทร สรจนโท) เจาอาวาสวดบรมนวาส ไดเหาะมากลางอากาศ แลวมาหยดยนทตรงหนาขาพเจา แลวทานกใหโอวาทวา “ทานจวน อเปกขนทรย” แลวทานกหายไป

ขาพเจาไดก าหนดจตแปลดวา อเปกขนทรย แปลวาอะไร กแปลไดความวา ใหวางใจเปนอเบกขา เปนกลางจากอนทรยทง ๖ คอ ตา ห จมก ลน กาย และใจ เมอกระทบรป เสยง กลน รสเครองสมผส และธรรมารมณดกตาม ชวกตาม ใหวางใจเปนอเบกขาเปนกลางๆ ดวยความมสตและปญญา อยาเอาใจไปฟนเฝอหลงใหล ลมหลงในอารมณทมากระทบ

ขาพเจาก าหนดจตคดตามนมตนนวา พรงนอาจมอนตราย หรอเหตการณอะไรอยางหนงเกดขนเปนแน

พอรงขน หลงจากฉนเชาเสรจแลว หมพวกไดออกไปเทยวชมดสถานทตางๆ ในเมองเชยงใหม ยงแตตวขาพเจาอยคนเดยวในถ านน ในกลางวนกมพวกหญงสาวๆ สวยๆ ดาราเชยงใหม

28

มาเทยวบรเวณนน ไดยนเสยงคยกนลนวา แถวน มพระธดงคเรามาคนหาตเจากนดกวา มหญงสาวรปสวยคนหนงแยกจากหมมาเทยงคนหาพระในถ าตามล าพง คนไปคนมากมาเหนขาพเจานงภาวนาอยในชองถ าคนเดยว เวลานนขาพเจาไดภาวนาอยในกลด แตหญงนนกเขามาแหวกมงกลดออกและรองเอะอะเสยงลน “นตเจาน ตเจาอยน…..ตเจาอยน”

หญงสาวผนนยนแหวกกลดเพงขาพเจาอยางไมเกรงใจ และยมอยางชวนเชญ ขาพเจามองดเหนหนาอกของเขาเตมอก พอสายตาลดต าลง กมองเหนผานงบางๆ เปนซนสเกรตสนๆ กเลยเกดความก าหนดขน ขาพเจาจงคดถงค าเทศนของทานเจาคณอบาลคณปมาจารยทวา “อเปกขนทรย” กเลยพจารณาอบายนน จตกคลายความฟงซานและสงบลง หญงคนนนกไปปาวรองเพอนเขามาดขาพเจาวา ตเจาสวย บางเอาของเขามาถวาย ขาพเจาใหพรเขาแลวเขากเลกละไป

ขาพเจาไดท าความเพยรอยทถ านนพอประมาณ แตตอไปความสงบกลดลง ตองรบหนเพราะกตตศพทแพรไป มพวกหญงสาวมาเลนคนหาพระกนมากขน เวลาเสยงคนมา พระรบเอามงกลดลง แตบางทกจะมหญงใจกลาอยางทกลาวแลว มาเปดมงกลดดพระ สงเสยงสรวลเสกน จงตองรบหน แลวกออกวเวกตอไปตามแถบเชยงใหม อ าเภอสนก าแพงบาง อ าเภอแมแตงบาง และแถบจงหวดล าพนบาง โดยพยายามหลกเรนไปตามดอย ตามปาตามเขาทสงดหางจากหมชมชน

ไดจ าพรรษาอยทจงหวดเชยงใหม ๒ พรรษา แลวกเดนไปวเวกทจงหวดเชยงราย อยเชยงรายระยะหนงกคดตอจะเขาไปเขตพมา เพอธดงคไปใหถงเชยงตง ขาพเจาเดนทางจากอ าเภอแมสายในเขตไทย เดนถง ๗ คน ๗ วน จงถงเชยงตง เปนการเดนทางดวยเทาเปลาโดยตลอด ทางเดนธดงคกเปนทางเดนไปตามยอดดอยลวนๆ ไปกบเณรหนงและโยมคนหนง แลวไปพกวเวกอยบนยอดดอยแหงหนง ซงเรยกวา ดอยแตง ซงเขาท าวหารไวบนยอดดอยส าหรบพวกเขนและพวกเงยว อาศยบณฑบาตจากหมบานเชงดอยโดยรอบนนเอง ดอยนสงบสงดดมาก เวลาพลบค ามเสอมารองมาครางใหฟงทกวนๆ ขาพเจาพกอยทดอยแตงนถง ๓ เดอน จงธดงคตอไป

การเดนทางไปวเวกตางแดนน ดอยส าหรบการจะไปเทยวชมภมประเทศปาเขาล าเนาไพรพบผคน บานชอง ขนบธรรมเนยมวฒนธรรมประเพณทแปลกตาไปจากเมองไทยของเรา แตส าหรบการภาวนาภารกจของสงฆนน ถาไดอยวเวกตามล าพงกคงจะพบสถานทอนสปปายะแกเราบาง แตถาหากจะตองอยรวมกบภกษพมาแลว กออกจะมความขดของใจมากในเรองขอวตรปฏบตทแตกตางกน จนบางอยางไมตรงกบธรรมวนยพทธบญญตเลย บางแหงจะพบพระชวนกนตมขาว ท าอาหารในตอนกลางคนฉนกนอยางหนาตาเฉย บางแหงจะเหนพระลกวด หรอแมแตเจาอาวาสเองจะนอนสบฝน กนฝนกนอยางสขารมณ และเขาเหนเปนธรรมดาดวย จงไดเชญให พระอาคนตกะอยางขาพเจารวมฉนดวย รวมสบดวย รวมกนดวย

สงททางไทยถอเปนขอบกพรอง ผดศล ท าใหศลขาด ศลทะล ศลดางพรอย ศลเศราหมอง แตทางโนนจะมความเหนเปนอกอยางหนง

สวนผคนของเขา แมจะมศรทธาด แตส าหรบสกาแลว จะตองระมดระวงส ารวมอนทรยทง ๖ใหมากยง หญงสาวเชยงตงหลายแหงทพอเหนขาพเจา กจะเอะอะกวกาวชกชวนเพอนมาด

“ดเจาศลธรรมองคน…! สวยแท สวยหลาย ผวกงาม หนากงาม ผหญงไหนๆ กสวยสไมได”เขาพดวจารณกนดงๆ อยางไมขวยเขนอะไร และไมนกเกรงวาพระจะเขนดวย รสกวาเขา

เหนพระคลายเปนหนหรอทอนไมอะไรอยางหนงบางแหง ไมแตหญงสาวเอง แมแตพอแมของหญงกจะพยายามเจรจาหวานลอมใหเราละ

เพศพรหมจรรย ไปครองชวตฆราวาสรวมกบลกสาวของเขา

29

“เฮารกตเจากนจรงๆ จกรกเปนของต เจา บานกของตเจา ไรนาสาโทสมบตทงหมดกของตเจา เฮาจะยกใหตเจาหมด ขอแตใหตเจาลาสกขาบทอยกบเฮา ใหเฮาไดฝากผเตอะ..!”

ทขาพเจาเลามาน มใชจะเปนการอวดตว ยกตวอะไร แตกเลาใหเปนคตเพอเพอนสหพรหมจรรยพรรษานอยอยางขาพเจาในสมยนนจะไดพยายามสงวรระมดระวงกายใจ มใหตกเปนเหยอแกกเลสมารตางๆ เทานน

การผจญกเลสมารจากมาตคามอนนากลวน แมระหวางธดงคอยในจงหวดภาคเหนอกไดประสบอกหลายครงอยเหมอนกน อาทเชน….วนหนงขาพเจาไปบณฑบาตในหมบานทเคยไปบณฑบาต เหนหญงสาวคนหนงมายนรอใสบาตรอยขางทางหางจากหมเพอน เมอหญงนนเหนขาพเจากรองนมนต ขาพเจาจงตรงเขาไปรบบาตร พอเปดฝาบาตรเตรยมจะรอรบอาหาร หญงสาวคนนนกชะงกกรยาทจะถวายอาหาร กลบวางถาดและขนขาวลงเสย แลวขยบผานงคลออกเปนวงกวางอยตอหนาขาพเจา เขาไมไดมเครองนงหมชนในชนใดปกปดรางกายเลย จงเทากบมาเปลอยกายสวนลางอยตอหนาพระนนเอง ขาพเจายงเปนปถชนอย จงเกดความรสกในทางใครขนมาบางแตกมสตทน จงรบปดฝาบาตรเดนหนไปในทนท และในวนนนกไดออกเดนทางจากหมบานนนไปเลย

อกครงหนง ระหวางทองเทยวอยในจงหวดภาคเหนอเชนเดยวกน ในบรรดาญาตโยมทคอยอปฏฐากอยนน มหญงสาวรปสวยคนหนงคอยถวายจงหนขาพเจาอยเปนประจ า หญงนนเปนนองสาวนายอ าเภอและเปนผมกรยามารยาทแชมชอย แตกมกจะสงสายตามาใหขาพเจาเสมอ ประกอบทงผปกครองของเขา กไดพดจาเปนเชงสนบสนนใหขาพเจาสกหาลาเพศออกมาอยชวยท ามาหากนดวย ขาพเจาพยายามเจรญอสภะเทาใดกไมคอยเปนผล ออกจะมใจเขวไปบาง จนถงกบคดวา นเราจะหมดบญในทางเพศพรหมจรรยหรออยางไร คนวนนนก าลงอยในระยะตดสนใจ เรยกวา “จะอยหรอจะไป” กนนแหละ จงนกอธษฐานวา ถาหากขาพเจาจะไดมวาสนาไดเหนธรรมเจรญตอไปในทางพระพทธศาสนา กขอใหมเหตใดเหตหนงมาชวยคลคลายเรองทก าลงประสบนดวยเถด

เชาวนตอมา เมอออกบณฑบาต หญงสาวผนนกมายนรอใสบาตรตามเคย ขาพเจาพยายามไมมองหนาหญงนนเลย พอเปดฝาบาตรจะรบบาตร กใหบงเอญวา ผาประจ าเดอนของหญงนนไดหลดลงทพนดน แมหญงนนจะตกใจ พยายามใชเทาเหยยบใหจมโคลน ปกปดภาพของจรงไว แตขาพเจากทนเหนเลอดสแดงเตมตา ในใจเกดความรสกสลดสงเวชขนมาทนท ดวยเหนถนดเปนของปฏกลพงรงเกยจ ระลกขนมาไดวา เราไดอตสาหสละชวตจากเพศฆราวาส มาสเพศบรรพชต หนจากของต ามาหาของสงแลว เรายงจะยอนกลบไปหาชวตทเราสละแลวอกหรอ

ไดคดเชนน ขาพเจาจงปดฝาบาตร กลบหลงสทพกโดยไมยอมบณฑบาตหรอรอฉนจงหนเรงแตงของ และหนออกไปจากทนนทนท

ประสบการณเหลานในภายหลงเมอไดมโอกาสกลบมากราบนมสการทาน พระอาจารยใหญมน ขาพเจากไดเลาถวายใหทานฟง โดยเฉพาะความรสกทระยะแรกยงตดไมขาดจากอารมณปถชน ทานฟงแลวกวาเปนธรรมดาของพระหนม จะตองพบเหตการณเชนน ความส าคญอยทวาจะตองเจรญกรรมฐานตอสเอาชนะกเลสมารตวรายนนอยางไรตางหาก

ขณะทอยเชยงตงนน ขาพเจาตงใจวาจะเดนทางไปอนเดย เพอจะไดมโอกาสไปนมสการสงเวชนยสถานทง ๔ แหง ใหสมกบทเปนพทธบตรพระสงฆสาวกของพระบรมศาสดา จงไดไปพดกบเจาสทธเชยงตง ซงเปนสงฆราช หรออาจจะเทยบไดกบเจาคณะจงหวดของเชยงตง เรยนทานวาอยากจะไปอนเดย ถาหากจะเดนทางออกไปรางกง ผานไปอนเดยจะไดไหม ทานกมความยนด ตอบ

30

วาไปได แตตองขอใหโอนเขาเปนพระเมองเชยง ตงกอน โดยตวทานยนดจะรบโอนขาพเจาเขาเปนพระเมอง เพอใหขาพเจาไดรบความสะดวกในดานการขอหนงสอเดนทางตางๆ

แตกอนจะเตรยมด าเนนการทงปวงเพอเดนทางไปอนเดย ขาพเจากไดลองอธษฐานจตดวาถาเราสมควรจะเดนทางไปอนเดย คอเปนการด กขอใหมนมตภาพปรากฏเปนทพอใจ ถาไมควรไปคอไปแลวจะมเหตอนตราย กขอใหไดมนมตราย

อยมากเลยเกดนมตขนวา ปรากฏเหนพระพทธเจา พระอานนท และพระมหากสสปะ และชาง เปนนมตปรากฏในจตขณะทภาวนา เหนพระพทธเจาเสดจไปกอนพระอานนท ขาวบรสทธหมดจด งามมาก พระวรกายมรศมเปนแสงโอภาสจบตา พระอานนทกเสดจตามหลงหางกนระยะประมาณสก ๑๐ เมตร องคสดทายเปน พระมหากสสปะเดนตามหลง สดทายตามหลงพระมหากสสปะมาเปนชางตวใหญ พระพทธเจาเสดจผานขาพเจาไปกอน โดยไมรบสงอะไรเลย พระอานนทและ พระมหากสสปะตางองคกไมพดเชนกน พอพระมหากสสปะเดนผานขาพเจาไปไกลชางตวนนซงทอดระยะหางจากทานราว ๑ เสน กมาถงขาพเจา และวงเขาใส หวงจะท ารายขยขาพเจาใหแหลกเหลวตาย ขาพเจามองเหนตนโพธตนหนงอยใกล จงวงกระโดดหนขนตนโพธ เมอชางวงมาถงขาพเจากหนขนไปอยบนคาคบตนโพธไดแลว ชางจะเอางาแทง เลยแทงไมถง มนรรออยระยะหนง เหนวาท าอะไรขาพเจาไมได กเลยเดนตามหลงพระมหากสสปะไป

เมอชางไปแลว ขาพเจาจงลงจากตนโพธ มองเหนทใตตนโพธมอาสนะปลาดไวอยางเรยบรอย พรอมทงมหมอนองใบหนง วางพงอยทโคนตนดวย ขาพเจาจงลงมานงบนอาสนะทปลาดและพงหมอนองนน เหนใกลๆ นนมหนงสอเลมใหญเลมหนง ปกแขงขนาดหนาประมาณ ๓ นว วางทงอย ขาพเจาจงหยบหนงสอนนมาเปดอาน หนหนาไปทางทศตะวนออก อานหนงสอนน ปรากฏวาเปนหนงสออภธรรม ขาพเจานงอานไประยะหนง เลยจตถอนจากนมตนน

ขาพเจาจงมาพจารณานมตนน เหนวาแมวาการมนมตเหนพระพทธเจา อกทง พระอานนท และพระมหากสสปะ จะเปนมงคลอนสงสดกตาม และนมตตอนทายกเปนเรองทด แตอยางไรกด ตอนกลางนนแสดงถงอปสรรค จงคดวา ไมควรไปประเทศอนเดยเพราะไมสะดวก ควรกลบดกวา ขาพเจาจงไดตดสนใจเดนทางกลบจากเชยงตง

ขากลบขาพเจานงรถออกจากเชยงตงเวลา ๖ โมงเชา มาถงแมสายเชยงรายจนค าสามทม ขนรถจากแมสายถงบานภาช แวะนมสการพระพทธบาทสระบร จากนนกนงรถกลบมาจงหวดอบลราชธาน พกอยพอประมาณกเดนทางตอไปวดปาบานหนองผอ จงหวดสกลนคร เพอกราบนมสการทานพระอาจารยใหญมน

พอไปถง กเขาไปกราบเทาทานดวยความเคารพอยางสงสด ทานไดถามทกขสขวา “เปนอยางไรบางจากไปถง ๒ ป การภาวนาเปนอยางไรบาง และไปเทยวทไหน”

ขาพเจาไดกราบเรยนทานวา “ไปถงเชยงตงขอรบกระผม การภาวนาไมสด เหมอนอยกบพอแมครบาอาจารย” หมายถงอยใกลกบทานพระอาจารยมน

ทานจงวา “ใชแลว ขณะทผมอยภาคเหนอ หมไดอาศยผม พอผมจากมาแลว ภาคเหนอไมมใครอาศยกไมคอยด เพราะไมมผอาศย ตอไปนทานจวนอยาไปอก ใหภาวนาอยแถวอสานนแหละดแลว อยาไปอกเลย”

เปนค าททานแนะน า และขาพเจากนอมรบไวปฏบตตามดวยความเคารพ โดยตอมากไดทองเทยวภาวนาอยแตภาคอสานตลอดมา

31

เพอใหประวตนบรบรณตามจรง ขอยอน กลบไปกลาวถงเหตการณในระหวางทขาพเจาจ าพรรษาอยรวมกบทานพระอาจารยมน กลาวคอ ในกลางพรรษา ไดนมตปรากฏขนวาขาพเจามตะเกยงโคมรวอยดวงหนง เอาไมขดมาจดตะเกยงโคมรวนน จดไมขดกกานๆ กไมตด ไฟไมตดสกทการจดตะเกยงนขาพเจาไดกระท าตอหนาทาน พระอาจารยมน ดงนนเมอเหนขาพเจาจดไมขดไมตดทานพระอาจารยมนเลยเอาตะเกยงขาพเจาไปจดให เมอทานจดให ไมขดเพยงกานเดยวกตดทนททานจดใหแลวกหมนไสตะเกยงขนใหแสงสวางขน แลวทานกวา “…เอาละ ขนาดนสวางแลว.! แลวทานกยนตะเกยงโคมรวคนใหขาพเจา

นเปนนมตครงหนงอกครงหนง เปนนมตทเกดขนระหวางกลางพรรษาทอยรวมกบทานเชนเดยวกนนมตครงหลงน มวา ขาพเจาเหนทานพระอาจารยมน ภรทตตะเถระ ก าลงอานหนงสออย

เลมหนง ดานปกหลงของหนงสอนนมลายวจตรพสดารมาก ปกหนามสลกตวอกษรขนาดใหญวา“หนงสอสงเคราะหตางๆ” เปนหนงสอเลมใหญหนาประมาณ ๓ นว ขณะททานก าลงอานนน มพระลกศษยทงหลายนงหอมลอมทานอยหลายองค ขาพเจามองดแลวกนกในใจวาหนงสอททานอานน ถาทานอานแลว ทานจะมอบใหองคไหนหนอ….พอทานอานจบทานกยนหนงสอใหขาพเจา แลวบอกวา “เอา!..หนงสอน ทานจวนเอาไป…! เพราะทานจวนดแลวเขาใจด คนอนดแลวไมเขาใจดเทาไร แตทานดแลวเขาใจด” ทานเลยมอบใหขาพเจา

จะเปนเพราะเหตไรกไมทราบ ขาพเจาไมไดพจารณานมตเหลานเลยพรรษาท ๗ - พ.ศ.๒๔๙๒ วดปาบานเหลามนแกว

สงเคราะหโยมมารดาเมอกลบจากภาคเหนอ เดนทางกลบอบลราชธาน บานเกดคราวนน ขาพเจาไดไปรบมารดา

มาบวชเปนชทวดปาบานเหลามนแกว ดงนนพอถงเวลาใกลจะเขาพรรษา ทานพระอาจารยมนจงไดจดใหขาพเจาไปจ าพรรษาอยทบานเดมเพอสงเคราะหโยมมารดา และแตงพระเถระองคหนงก ากบไปดวย ชอ หลวงพอค าอาย คนจงหวดเชยงใหม เปนลกศษยทานพระอาจารยมนนนเอง กอนลาทานไป ทานพระอาจารยมนไดก าชบขาพเจา ใหค าเตอนลวงหนาไววา “เมอออกพรรษาแลวใหรบกลบมาหาผมนะ เดยวจะไมทนผม”

เรองนทานไดประกาศใหพระลกศษยทงหลายทราบเปนการลวงหนามาหลายปแลว วาทานไดก าหนดอายของทานไว… “ผมอายเพยง ๘๐ ปเทานน กจะมรณภาพแลว” ดงนในปนนกพอดทานอายได ๘๐ ปพอด พวกศษยจงระมดระวงกนเตมท ขาพเจากไมอยากจะจากทานไปเลย แตกตดขดดวยเปนการไปอนเคราะหโปรดมารดาอนเปนหนาทของบตร ขาพเจาจงกราบลาทานไปดวยความอาลยยง

ขณะทจ าพรรษาทวดปาบานเหลามนแกว นอกจากการปรารภความเพยรของตนเองแลว กไดชวยอบรมโยมมารดาทบวชเปนชทวดบานเกด โยมไดตงอกตงใจภาวนาเปนอยางด และตอมาไดเลาเรองภาวนาใหฟงวา

“โยมไดภาวนา บรกรรมวา พทโธ - พทโธ อยแตในใจ บางวนจตจะรวมลงไปใสบรสทธอยเฉพาะแตจตลวนๆ ไมมทกขเวทนาเลย แสนทจะสบายยงนก เมอเปนเชนนมนเปนอยางไร”….โยมมารดาถาม

ขาพเจากตอบวา “จตมนรวม มนวางธาต มนอยเฉพาะจต มนกสบายนะซ ใหมนรวมอยเสมอ แตใหมสตรวาจตของเรารวม อยาไปรบกวนจต อยาไปบงคบจตใหรวม ใหรวมเอง เมอจต

32

รวมกใหมสต เมอจตถอนกใหมสตมาพจารณา กายของตน และอยาบงคบจตใหถอน จะถอนใหถอนเอง”

ไดแนะน าโยมมารดาแตเพยงแคน ตามแนวอบายค าสอนของทานพระอาจารยมน ทเคยใหแกขาพเจานนเอง และโยมมารดากไปภาวนาปฏบตตามแนวน

วนตอมาโยมกมาเลาใหฟงวา จตมนรวมบอย สามชวโมงกม ตงแตย าค าจนถงย ารงกม และโยมพดวา

“ไมมใครตาย มแตผร…รอย ไมมผตาย ทวาตาย….ตายนน เพราะคนไมรสมมต! เพราะรางกายธาตขนธอนนเปนแตสมมต…..มนไมตาย มนตายไมเปน ธาตทงหลาย ดน น า ลม ไฟ เปนของมอยอยางนนเปนธรรมดา เปนประจ าอยอยางนน ไมมอะไรตายเลย สวนผรกไมตาย” โยมเลาความรเหนตามภาวนาใหฟง และกลบสงสยวา “จะใหเอาอะไร จะใหเอาผรนหรอ”

เมอโยมมารดาถามเชนนน ขาพเจากเลยตอบวา“พระพทธเจาทานสอน เบองตนใหก าหนดใหรตามเปนจรง เมอรแลวละวาง ปลอยสละ

สลดตดขาด ถาเราร…. ไปเอาความร กชอวา เราละไมได พระพทธเจาทานวา เมอเปนผก าหนดรเหนตามเปนจรงดวยปญญาแลว ยาวะ เทวะ ญาณมตตายะ ญาณคอความร กสกแตวาร ปตสสตมตตายะ สตความอาศยระลกร กสกแตวาอาศยระลกร เมอเธอเปนผก าหนดรเหนดวยปญญาตามความเปนจรงแลว อนสสโต จะ วหระต เธอยอมไมตดอยดวย นะจะ กญจ โลเก อปาทยต ยอมไมยดถออะไรๆ แมแตนดหนงนอยหนงมไดมอยในโลก….ดงน คอโอวาทค าสงสอนตกเตอนของพระสมมาสมพทธเจา ค าวา “ไมตดอยดวย” คอ ความรกไมตด ค าวา “ไมยดถออะไรๆ ในโลก” คอความรตามเปนจรง - รโลกนนเอง คอ โลกวท…รแจงโลก เมอรแจงโลกแลวกละวาง สละ สลด ตดขาดกนเทานน

เปนการเตอนใหโยมมารดาไปพจารณาเอง พระพทธเจาทานตรสไวอยางน เมอโยมมารดาไดรบการตกเตอนอยางน กไปภาวนาตอไป ภายหลงจงมาเลาใหขาพเจาฟงวา

“บดน โยมรแลว คณลกจะไปทไหนกไปเถอะ อยาเปนหวงโยมเลย…”นเปนพรรษาท ๗ เปนพรรษาทไดอยรวมและสงเคราะหโยมมารดาในระหวางนน โยมนา คอแมใหญ ซงเปนนองสาวของโยมมารดา เกดความสงสารขาพเจา

เลยบอกพวกลกหลาน ใหไปนมนตขาพเจาใหลาสกขาบทเสย ทานอางวากสงสารหลานก หลานกมนทกข มนยาก ไปนอนอยปาอยดง มนหวขาวหวน า ไมมเงนใชสอย ทกขระก าล าบากมาก ไมมลกไมมเมย เสยหนอเสยแนว(เสยวงศเสยตระกล) ลกหลานกเลยเหนพองดวย จงพากนแตงขนมานมนตขาพเจาใหลาสกขาในพรรษาท ๗ นน

ขาพเจาเหนพวกนพากนถอขนมาเปนกลมใหญ ไมทราบเรองจงถามวา จะมานมนตไปไหนเขาตอบวา แมใหญ บอกใหพวกผมมานมนตอาจารยสกสกเพราะเหตใด….ขาพเจาถามสกเพราะแมใหญสงสาร ลกหลานมนทกขยากนอนปานอนดง ไมไดลกไมไดเมย ไมไดเงน

ไมไดทอง ฯลฯ จงขอนมนตอาจารยสกไป พวกผมมาตามค าสงของแมใหญขาพเจาจงบอกวา “เออ!…ดละ แมใหญสงสารอยางนนกดแลว…แลวพวกลกหลานละ สงสาร

ไหม?”เขากบอกวา “สงสารครบ”

33

ขาพเจากวา “ด…งนอาตมาจะพดใหฟง ตอนบวชอาตมามศรทธา กองบวชหามาเอง สะสมมาเอง ไมมใครร พวกญาตพนองไมไดเกยวของ สวนการสกพวกญาตพนองอยากใหสก จงควรตองแตงกองสกมาใหครบ กองสกถาไมครบ สกออกไปจะเปนบา จะรบรองหาไดไหม” เขากวา “รบรองได ใหบอกมาวา จะเอาอะไรเปนกองสกบาง”

ขาพเจาวา กอนจะพดตอไปอกถงกองสก ขอถามมตดกอนวา ในบรรดาผทมาน ฝายทอยากใหสก หรอฝายทอยากใหอย ฝายใดจะมเสยงขางมาก ฝายใดจะมเสยงขางนอย ใหลองออกเสยงดกอน รผลมตแลวจงคอยพจารณากนตอไป แลวกประกาศดงๆ วา ใครอยากใหสก…ปรากฏพวกอยากใหสกมมาก ใครอยากใหอย….มนอย มเพยง ๕ คนเทานน

เมอเปนเชนนน จงแตงเครองสกใหเขา บอกวาถาตองการใหสก กตองหาเครองสกดงน คอ๑. เครองแตงตวครบชด เสอนอก…เสอใน กางเกงนอก-กางเกงใน หมวก สรอย แหวน

นาฬกา รองเทา…เขากวาได เครองนงหมชดท างาน…เขากวาได๒. การซกรดเสอผา ใครจะรบอาสาท าให….เขากวาตกลงท าได๓. รถจกรยานยนต ๑ คน เขาตอบวาได๔. เมอสกแลว ตามวสยฆราวาสกตองมลกเมย จะหาใหไดไหม? นาคนหนงตอบวา ได

เรองนผมรบรอง ผมมลกสาวคนหนงอาย ๑๖ ปพอด ยนดจะยกใหเลย ไมตองเสยสนสอดทองหมนอยางใดทงสน

๕. รถยนตฟอรด ๑ คน เขาถามวาราคาเทาไร ตอบวาอยางต ากราคา ๖๐,๐๐๐ บาท อยางสง ๑๐๐,๐๐๐ บาท (ซงเปนราคาขณะนน) เขากชกพดไมออก กระออมกระแอมเสยแลว

๖. ใหปลกบานเปนปราสาท ลอยอยในอากาศไมมเสา นกอยากจะไปไหนมาไหนกใหลอยไปไดตามใจนก อยางน…หาใหไดไหม? เขากตอบวา ไมไดหรอก หาใหไมได

๗. หายาปองกน การเจบ การแก การตาย ไดไหม เพอวาสกแลวจะไดไมตองมการแก ไมมการเจบ ไมมการตาย มอายยนยงคงทน รางกายหนมแนนเปนหนมอยเสมอ…ไดไหม? เขาวาไมไดหรอก

ขาพเจาจงวา เมอหาเครองสกตามทประกาศไปนไมไดครบทกขอกสกไมได เครองสกไมครบ ขนสกออกไป จะเปนบาตาย

การนมนตลาสกขาบทของขาพเจา กเปนอนยตเลกกนไปเพยงแคนเมอออกพรรษาแลว ขาพเจากรบเดนทางจะมานมสการทานพระอาจารยใหญมน เพราะจ า

ค าททานก าชบไวไดด วาใหเรงกลบไปหาทาน ประเดยวจะไมทนทาน ทานไดประกาศปลงอายไวแลวในปอาย ๘๐ ซงกเปนปนพอด พอเดนทางมาถงดงมะอ หยดวเวกชวคราว เพราะทนนเปนสถานทซงสปปายะในการวเวก พอดญาตพนองมาสงขาวจากทางบานวา โยมมารดาและพชายเจบหนก พองกนทงสองคน ใหลงไปเยยม ขาพเจาจงตองเดนทางกลบไปพยาบาลโยมมารดาและพชาย ซงเผอญมาปวยหนกลงในขณะนน พยาบาลอยได ๑ เดอน พชายกถงแกกรรม และตอมาโยมมารดากเสยชวตไปอกคนหนง รวมเปน ๒ ศพ ขาพเจากเลยตองท าฌาปนกจทานทงสองตอไป

ส าหรบเรองโยมมารดาของขาพเจาน คดวาควรจะเลาใหละเอยดสกหนอย เพอเปนเกยรตประวตของหญงชนบทคนหนง โยมมารดาขาพเจาเปนหญงชาวบาน ไมไดรบการศกษาไมรหนงสอ เพราะคนโบราณสมยนนในจงหวดชนบทหางไกล ไมไดเขาโรงเรยนแตอยางใด แต

34

กอนทานเปนคนถอผไทผฟาดวยซ า เพราะ ปวยเปนโรคตา เจบตา กเอาหมอผมารกษาในบานมศาลบชาผอยดวย มารดาตกแตงดอกไมมาบชาเปนประจ าทกวนดวยความเลอมใส

เวลานนขาพเจายงเปนเดก จ าไดวาก าลงเรยนอยชนประถมปท ๕ มความคดวาผหรอเทวดานแหละเปนตวท าใหมารดาเจบ อยากระนนเลย เราตองปราบผนเสย วธปราบผของเดกชายจวนสมยนนกคอ กลบจากโรงเรยนวนหนง กเอาคอนมาทบศาลผหรอเทวดา-ทมารดาเรยก-แตกกระจายมารดากลบมาบานตอนเยน เหนเขากตกใจวาลกมาท าอยางนน ท าผดตอผ ตอเทวดาเชนนน นยนตาคงจะแตกตายแน ขาพเจากวาไมเปนไรหรอก ไมแตกดอก ลกปราบผใหแลว มารดาจะแตงศาลทบชาขนใหม ขาพเจากไมยอมวาแตงไมได บานนนเขามไวใหคนอย ไมใชใหผอย มารดาวา ถางนจะเอาไปไวทไหน ขาพเจากวา ไวทไหนกได แตไมใชบนบานน…ทปาไผกได

สดทายมารดากเอาศาลไปแขวนไวทปาไผ นอกบานขาพเจาจงคดหาอบายทจะทรมานมารดาใหเลกนบถอผ จงไปหาซอหนงสอ “หลานสอนป”

มาอานใหมารดาฟง หนงสอ “หลานสอนป” นเปนหนงสอทคนโบราณแตงไวเปนคตสอนใจ ทางอสานรจกกนด เปนหนงสอคกนกบหนงสอ “ปสอนหลาน” มเนอความทเปนสาระโดยยอเทาทขาพเจาจ าไดกคอ

หลานซงเปนเดกเลก พยายามจะสอนใหปรจกเขาวดเขาวา ใหรจกบาปบญคณโทษ ใหรจกสรางสมทางกศล ตกบาตร ท าบญ ใหรจกการภาวนา บอกวาถาปไมรจกเขาวดฟงธรรม เดกนอยกจะไมนบถอย าเกรง

ขาพเจาแกลงอานไปเรอยๆ ระยะแรกมารดากไมฟง เอดตะโรวาหนวกห แตขาพเจากท าไมรไมช อานไป…อานไป โดยเฉพาะเวลามารดาอยบาน จะฟงหรอไมฟงกตามใจมารดา เรามหนาทอาน กอานเสยงแจวๆ ไป กระทงภายหลงวนไหนไมอาน มารดากจะถามหา แสดงวาธรรมะของ“หลานสอนป” ไดซมซาบเขาไปสจตใจของมารดาแลวเปนล าดบ และตอมาหลงจากนนมารดากเลยเลกนบถอผไท ผฟา กลบเขาวดเขาวาฟงเทศนถอศลเปนอนด

นบวาอบาย “หลานสอนป” ของเดกชายจวนในครงกระโนนไดผลเปนอยางดยง!!เมอโยมมารดาบวชเปนชครงน อายได ๗๕-๗๖ ปแลว ทานพระอาจารยมนทานคงจะ

พจารณารการณขางหนา ทานจงแตงใหขาพเจาไปจ าพรรษากบมารดา ทานวา “ทานจวนเอามารดามาบวชแลว…ไมได-ตองไปอบรมสงสอนผเฒานะ” แลวทานกแนะวธใหวา “อบรมผเฒานน อยาไปอบรมมากๆ ลกซงอะไร ผเฒาจ าไมไดหรอก เอาแตสนๆ พอใหท าไดแลว จงคอยแนะขนตอไปเปนล าดบ” ทานบอกอบายใหแลว กเตอนขาพเจาวา ออกพรรษาแลว ใหรบไปหาทาน เพราะประเดยวจะไมทนทาน ดงทขาพเจาเคยเลาไวแลว

เมอมาจ าพรรษากบโยมมารดา ขาพเจาพยายามปฏบตแนะน าทานตามททานพระอาจารยมนทานแนะวธมา โดยเรมสอนใหทองเพยง “พทโธ” ใหมสตก ากบใจอยกบพทโธ อยกบอารมณพทโธ ใหพทโธอยกบใจ อยาพลงเผลอ อยาขาดจากกน

บอกเพยงแคนน โยมกไปปฏบต และมาบอกผลของการภาวนาเปนล าดบๆ และขาพเจากแนะน าตอไปเปนล าดบๆ เชนกน โดยเฉพาะเรองการพจารณากาย….กระทงวนหนง โยมมารดากเลาวา ทานพจารณากายจนเหนชดและมนเปอย ผพงลงไป แมนแลว มนไมใชของเราจรงๆ เหนหมดเลยทกสวน ยงเหลอแตล าไสอยสวนเดยวในกาย ยงมดตออย เหนไมชด ละลายยงไมได

ขาพเจากวา ใหละลายมนใหได ท าใหได ภาวนาใหมนไดซโยม

35

โยมมารดากภาวนาตอไป สดทายพอจะ ออกพรรษาทานกออกอทานวา “โอย!..คณลกโยมรแลว รจกทางแลว คณลกจะไปไหนกไปเถอะ อยาเปนหวงโยมเลย…มนบม ผตายหรอก จตมนกตายไมเปนหรอก มนละใสบรสทธ มแตผร ไมมผตาย รางกายนกไมใขของเรานะ เปนดนน า ลม ไฟ นะคณลก”

เมอขาพเจากลบมาพยาบาลทาน ตอนโยมมารดาเจบหนกน ทานกบอกวา ทานจะอยไมไดนาน อกสามวนกจะไปละ เพราะมารดาเกดวนพฤหสบด จะตายวนนน โยมมารดาบอกวนตายดวยแลวกบอกเวลาอก….วาเวลาตหนง จะลาละ อยารบไปไหน

พอถงวนพฤหสบด ลกหลานทกคนกมาเฝากนหมดพรอมหนา ขาพเจากนงอยใกลๆ คอยเฝาดผเฒาอย ถามโยมมารดาวา มหวง มอะไรสงสยไหม

ทานกวา มอยอยางหนง ทานสงสยเรองกรรม คอทานเอาหมากถว(ถวฝกยาว)ทไรของหลาน ไรนนเขาทงรางแลว โยมเกบเอามาประกอบเปนอาหารถวายพระ กลววาการกระท านจะเปนบาปเปนกรรม เพราะไมไดบอกหลานเขา ขาพเจากเลยบอกโยมมารดาวา ไมเปนไรหรอก เปนไรของหลานเราเอง และไรนนเขากทงรางแลว

ทานบอกวา ทานมสงสยเพยงแคน พอถงเวลาตหนง ทานกดบไปจรงๆ โดยหลบตา สนลมไปอยางสบาย สงบทสด

เมอมโอกาสทจ าพรรษากบ หลวงปขาว อนาลโย ในภายหลง ขาพเจาไดกราบเรยนเลาเรองการภาวนาของโยมมารดา ถวายใหหลวงปขาวฟง ทานพจารณาอย ๓ วน แลวกเลาใหขาพเจาฟง

โอ!…โยมมารดาของทานไปสงเลย ไปถงสทธาวาส พรหมโลก ไดส าเรจอนาคามทเดยวหลวงปขาววาอยางนน ขาพเจากสาธ อนโมทนาดวยโยม สวนเรองผร - ตายไมตายนน ฟง

แลว โปรดพจารณากนเอาเองขอยอนกลบมาเลาเรองประวตตอไปเมอเสรจงานศพโยมมารดาและพชายแลว ขาพเจากรบเดนทางไปวดปาบานหนองผอ เพอ

กราบนมสการทานพระอาจารยมน ดวยความหวงใยทาน และขณะเดยวกนกมความรสกเตมตนไปดวยความขอบพระคณทาน ถาทานไมจดใหขาพเจากลบไปจ าพรรษาอยโปรดโยมมารดาในปน กคงไมมโอกาสท าหนาทบตรทด สนองคณทาน

โบราณทานวาไว ถาบคคลใดไดชวยบดามารดาใหเลกละมจฉาทฏฐ คอความคดเหนอนไมถกตอง นบถอผเจาเขาทรง กลบมามสมมาทฏฐ รจกการอนเปนบาปบญคณโทษ รจกเขาวดเขาวารกษาศลภาวนา กนบวาไดท าหนาทบตรทดตอบแทนคณบดามารดาอยแลว ถายงไดอนเคราะหแนะน าชชองทางดวยความเตมสตปญญาความสามารถของบตร ใหทานบ าเพญเพยรภาวนา จนละกเลสเหนแจงในสจธรรมค าสอนของพระพทธองค สามารถละกเลส อาสวะ ทหมกดองอยในจตใจไดตามชนตามภมแหงจต และนสยวาสนาของทานแลว กยงนบวา ไดแสดงความกตญกตเวทตคณตอบแทนทานตามควรแกหนาทบตรธดาแลว

บคคลนนสมควรภมใจในความเปนบตรทดของตนไดเมอเสรจงานฌาปนกจมารดาและพชายแลว ขาพเจากรบเดนทางไปวดปาบานหนองผอ แต

กไมทนเหนใจทานพระอาจารยมน ปรากฏวาทานไดมรณภาพเสยกอนแลว ไดทนแตไปชวยงานถวายพระเพลงศพของทานทวดปาสทธาวาส จงหวดสกลนครเทานน เพราะเมอทานเจบหนก ทานไดใหคณะลกศษยพาทานเคลอนยายจากวดปาบานหนองผอ มาวดปาสทธาวาส โดยทานเกรงวาถาทานมรณภาพทบานหนองผอ อนเปนต าบลเลกแลว ศษยและประชาชนเปนจ านวนมากกจะหลงไหล

36

กนไปคารวะศพทาน อาหารการกนคงจะล าบาก อาจจะตองมการฆาสตวตดชวต เอามาเปนอาหารเลยง ผคนท าใหชวตสตวจะตองล าบากเนองดวยทานอกมากมายมหาศาล สวนวดปาสทธาวาสนนอยใกลตวจงหวด (ขณะนนยงถอวาเปนบรเวณชายเมองอย) พอมตลาดรานคาหาเนอหมเนอไกทเขาขายมาท าอาหารบรโภคได

ขาพเจาไดชวยงานศพทานพระอาจารยใหญอยเปนเวลาเดอนเศษจงเสรจงาน หลงจากการถวายพระเพลงแลว ไดปรกษากบ ทานอาจารยวน อตตโม หรอ ทานเจาคณอดมสงวรวสทธเถระแหงวดถ าอภยด ารงธรรม ในสมยปจจบน ปรกษากนวา เราหมดพอแมครบาอาจารยอนเปนหลกชยแลว ตอไปเราควรจะไปเทยววเวกทไหนด ในทสดกตกลงกนวาจะไปเทยวภาคใต หรอปกษใตดวยกน เพราะขณะนน ทานอาจารยเทศก เทสรงส หรอทานเจาคณนโรธรงสคมภรปญญาจารย แหงวดหนหมากเปง ในเวลาตอมา ทานจะไปประกาศศาสนาทแถวจงหวดภเกต พงงา จงคดวาจะตามทานไป และขอรบการอบรมจากทาน ดวยทานเปนพระผใหญทไดรบการยกยองจากทานพระอาจารยใหญมนมาก ระหวางขาพเจาเปนพระนอย พรรษา ๓ พรรษา ๔ ไดยนทานพระอาจารยใหญกลาวถงทานพระอาจารยเทสกดวยความนยมยกยอง และบางโอกาสกประกาศพยากรณภมจตของทานไวอยางสงมากดวย

ขาพเจาแตงของเสรจเรยบรอยแลว เตรยมจะไปกบทานอาจารยวนอยแลว กมเหตการณทมาหกเหท าใหขาพเจาตองเปลยนความตงใจ

กลาวคอ ทานพระอาจารยขาว หรอ หลวงปขาว อนาลโย แหงวดถ ากลองเพล ในปจจบนซงมาในงานฌาปนกจศพของทานพระอาจารยใหญมน ทราบจากเพอนภกษอนๆ วา พระครบาจวนหรอขาพเจากมาในงานนเชนเดยวกน ทานกเลยใหคนไปเรยกขาพเจาใหไปหา ความจรงกอนหนานนขาพเจายงไมเคยไดพบไดเหน ไดกราบนมสการทานเลย และทานหลวงปกไมเคยเหนหรอรจกตวขาพเจามากอนเหมอนกน แตทานกไดใหความเมตตาขาพเจาเปนอยางยง

หลงจากทสนทนาปราศรยกนพอสมควรแลว ทานกไตถามขาพเจาวา“เมอเสรจงานศพแลว จะไปไหนตอไป”ขาพเจาเรยนทานวา “กระผมจะไปเทยวปกษใต จงหวดภเกต ตามทานอาจารยเทสกไปขอ

รบ”ทานหามวา “อยาไปเลย ใหไปอยกบผมทถ าเปดเถอะ”ขาพเจาคานทานวา “ผมจะไปปกษใตครบ ผมนดกบทานวนไวแลว”ทานกยนยนไมใหไป ไมวาขาพเจาจะกราบเรยนบายเบยงเชนไร ทานกไมใหไปทาเดยว

ผลทสดทานคงเหนวาขาพเจาหวดอตองการจะไปปกษใตกบทาอาจารยวนตามไปอย ด วย ทานอาจารยเทสกจรงๆ พดเทาไรคงไมฟง ทานจงตองยอมขยายความนย

ทานกรณาเลาใหฟงวา“เวลาผมมาจากจงหวดเชยงใหม แลวเขาไปนมสการทานพระอาจารยมน ทานพระอาจารย

มนถามผมวา ทานขาวรจกทานจวนไหม ผมกเรยนทานวาไมรจก ทานกวา ทานจวนคนอ าเภออ านาจเจรญ จงหวดอบลฯ อ าเภอเดยวกบทานขาวนะ ทานจวนมาอยกบผมน ตอไปขอฝากทานจวนดวย ขอใหทานชวยก ากบดแลรกษาทานจวนดวย รกษาทานจวนเนอ อยาปลอยไป ใหรกษากน….”หลวงปบอก “ทานอาจารยมนสงก าชบผมไวแลว ไมใหทานไปไหน ใหทานอยกบผม เมอผมมาพบทานแลว จงไมอยากใหทานไปทอน ใหทานอยกบผม เพราะทานอาจารยมนสงอยางนน”

37

ระหวางทขาพเจานงงง ดวยไมทราบวา ทานผใหญฝากฝงกนไวเสรจแลว หลวงปขาวกอธบายตอไป

ผมรบค าทานอาจารยมนแลว ถาปลอยใหทานไปไหน กเหมอนผมไมเคารพทานอาจารยมน และทานจวนเอง กเหมอนไมเคารพทานอาจารยใหญอก

เมอทานบอกกลาวถงอยางน ขาพเจากใจออนยวบลง เลยรบค าทานวา จะไมไปไหนแตจะอยกบหลวงปขาว ดวยความเคารพในโอวาทของทานพระอาจารยมนทสงการไว

หลวงปขาวกเลยรบรองทกสงทกอยาง คารถ คาเรอ ทานออกใหขาพเจาหมด แลวขาพเจากตามทานไปอยทถ าเปด อ.สองดาว จงหวดสกลนคร

พรรษาท ๘ พ.ศ.๒๔๙๓จ าพรรษาทถ าพวง อ.สองดาว จ.สกลนคร

พอถงเวลาจะปวารณาเขาพรรษา หลวงปขาว อนาลโย กยายจากถ าเปดมาจ าพรรษาทเชงเขาภเหลก บรเวณทเรยกวา หวายสะนอย(หวายสะนอยเปนหวายชนดหนง เปนเครอมใบเลกๆ ทมแพรหลายในปาบรเวณนน) สวนขาพเจา หลวงปทานใหไปจ าพรรษาทถ าพวง(ค าวาถ าพวงมาจากค าพวงเกวยนหรอพรงเกวยน ซงแปลวาคานเกวยน เปนถ าซงดานหลงโปรง หลงคาถ าเปนหนรปโคงเหมอนคานเกวยน ปจจบนทานพระอาจารยวน อตตโม สรางพระใหญปางนาคปรก ชอวา พระมงคลมจลนทรไว ณ ทนน ทานพระอาจารยหลอ นาถกโร รกษาการเจาอาวาสวดถ าอภยด ารงธรรมเลาวา แมเมอมาอยใหมๆ จะมผเหนแสงสวางลอยออกมาจากตรงบรเวณททานพระอาจารยจวนเคยพ านกเปนประจ า) หรอวดบนของวดถ าอภยด ารงธรรม ททานพระอาจารยวนสรางอยเดยวน ถ าพวงนแตกอนเปนถ าทศกดสทธและส าคญมาก ทานแตงใหขาพเจาไปอยองคเดยวในฤดแลง ตงแตเดอนมกราคม เดอนอาย จนถงเดอนเจด อยคนเดยวตลอด ตอนเชาไปบณฑบาตทบานหนองบว ซงอยหางจากถ าลงไปททงขางลางถง ๑๓๐ เสน(ประมาณ ๕ กโลเมตรเศษ) การบณฑบาตตองเดนลงจากเขา แหวกทงหญาเพก ซงสงทวมหวไปโดยตลอด การจะไปการจะมากนเวลามาก ดงนนบางวนจงฉนขาวทตนเขา แลวถงกลบขนไปอยบนถ าพวง

ทถ าพวงน ตามประวตทเลากนมาวา ทานพระอาจารยมนเลาใหฟงวา ทถ าเลกๆ แหงหนงอยทางทศตะวนออก หางจากถ าพวงไมเกน ๑๐ เมตร เคยมพระอรหนตองคหนงชอ พระนรสห มานพพานทนน ตามประวตวาทานพระอาจารยมนเคยมาวเวกทน เมอจะเขาใกลถ านน หางประมาณ๑๒ ศอก ทานจะตองใหทกคนถอดรองเทา เพอแสดงความคารวะสถานท และแมองคทานเองกปฏบตเชนนนอยางเครงครดเชนเดยวกน ทานสอนศษยทกคนใหกราบไหว เพราะเปนถ าทส าคญพระอรหนตมานพพาน

และบรเวณถ าพวงน แตกอนมชองหนงลกลงไปใตเขาเปนชองทใหญและลกมาก อยไมไกลจากถ าพวง ทานพระอาจารยสงห ขนตยาคโม ไดไปวเวกและไปพบวา ขางลางนนเปนถ าทพญานาคอาศยอย ทานวา มนมาพนพษใสทาน ทานจงเอากอนหนมาปดทางชองนนไวแนน แตตอนหลงน ไมทราบวาอยตรงจดไหน เพราะราบเรยบกนไปหมด ขณะทขาพเจาอยทถ าพวงน ปรากฏวาทสงบสงดด การภาวนาดนก จตสงบ เวลาภาวนาจตรวมด บางคนจตรวมถงคนละ ๓ ครงกม

ขาพเจาอยคนเดยวทถ าพวง จนกระทงจวนจะเขาพรรษา กม สามเณรชลต…ซงเดยวนเปนมหาชลตอยทางวดฝงธนบรไปอยดวย สามเณรชลต เปนคนภไท บานโพนสวาง หนองบว ซงอยใกลกบถ าพวง สามเณรไปอยรวมดวย และชวยปฏบตขาพเจา และตอมาหลวงปขาวไดแตง ทานพระ

38

อาจารยเพง เตชะพโล ซงตอมาทานไปอยภลงกา และมรณภาพทนนเมอป ๒๕๒๑ นเอง ใหไปอยดวยอกองคหนงเปนเพอนกนและรกษากน

การภาวนาทถ าพวงน มปรากฏการณแปลกนาบนทกไวคอ เวลาบายสามสโมง เมอขาพเจาออกเดนจงกรม ทกวนจะมกระตายนอยตวหนงมานงหลบตานงอยทรมทางจงกรม หางจากทางจงกรมเพยง ๑ ศอก กระตายนอยตวนนมานงเชนนทกวน…ทกวน นงหลบตาพรม…นารกนาสงสารมาก ท ากรยาเหมอนกบขอมานงภาวนากบพระดวย ความจรงมนจะภาวนาหรอเปลาขาพเจากไมทราบ แตการทมนมานงนง หลบตาอยรมทางจงกรม ใกลชดราวสก ๑ ศอกเทานน โดยไมตกอกตกใจหวนเกรงมนษยเชนน กดราวกบวา มนเคยม “นสยวาสนา” ทางนมาแลว พอขาพเจาเลกเดนจงกรม เขาไปนงพกทในรานทยกแครไว กระตายนอยกจะพกจากทางจงกรมเขาไปนงอยใตรานแครดวย แตถาไดยนเสยงคนมา เสยง พอออก เดนมา กระตายกจะวงหนเขาปาไปทนท

เปนเชนนตลอดมา ขาพเจาไดเหนกระตายนอยตวนมานงภาวนาดวยตาตวเองทกวนเอากระดกชางมาเปนยาแกโงอยตอมา ไดมพวกญาตโยม พอออก แมออก สกาสาว ขนไปเทยวชมถ าพวงมากขน บางคน

กไปสงเสบยงอาหาร ญาตของสามเณรคนหนงเปนหญงสาวไปสงอาหารถวายพระทกวน เขาไมไดสงแตอาหาร หากแตสงสายตามาใหดวย ท าตาหวานหยาดเยม สายตาของเขา ลด…ลด…ลด แรกๆ กไมรสกอะไร แตมองตาหวานทกวนๆ กเกดความรกความยนดในหญงนน เหนนยนตาของเขาวางามวาสวย ความจรงเขาอาจจะมกรยาออนหวาน ท าตาหวานเชนนนเองตามประสาหญงสาว แตตวเราไปหมายนยนตาของเขาเอง หลายวนเขา จตกเกดยนดในสายตาของเขา

เวลาภาวนา เคยพจารณากระดกอกของขาพเจาเอง มองเหนแจมชด ก าหนดลงไปทไรกเหนกระดกของเราชดแจงอยดงนน แตคราวนภาวนาไป พจารณากรรมฐานไป กลบมองไมเหนกระดกอกของเรา เหนแตสายตาของสกา มาซบซาบอยในจต เหนแตความงามของรปรางหนาตาของเขาลอยวนเวยนแทนหมด จตไมสงบ พยายามแกไขอยางไรกไมเปนผล ภาวนาทไรกเหนแตตาหวานของเขาทกท จตไปจดจออยแตสายตา ลด-ลดๆ ของเขา

เผอญมโยมผชาย ๒ คน ขนมาสนทนาดวย คอพอออกเลก และพอออกนลมาเลาวา มคนมาฆาชางตายอยไมไกลนก และเวลานเขาก าลงเผาซากชางนน ขาพเจาจงถามวา มกระดกชางเหลอบางไหม เขาตอบวา ม จงบอกเขาวา จะขอกระดกขาชางสกทอนหนง จะเอามาท ายาแกโง เขากรบค าและลาไปเอากระดกชางมาให ทซงชางตายนนอยไมไกลจากถ าทขาพเจาอย หางกนเพยง ๓ เสน ดงนนประเดยวเดยวโยมกแบกกระดกขาชางกลบมาทอนหนง ยาวสกศอกหนงได ขาพเจาจงเอาฝายมาฟนท าเปนเชอกรอยกระดกขาชางทอนนน แลวกเอาขนมาแขวนคอตนเองไวแขวนไวตลอดเวลา เดนจงกรมกแขวนไวทคอ นงภาวนากแขวนไวทคอ แขวนมนอยเชนนน ไมยอมถอดออก แลวกสอนตวเองวา “เนอไมไดกน หนงไมไดนง เอากระดกมาแขวนคออยางนแหละ ถาเธอภาวนาไมเหนรางกระดก ไมเหนกระดกในตนของตนแลว เราจะไมปลด ไมเปลอง ไมแกออกให แขวนมนอยอยางน! รจกไหมกองกระดก? กระดกภายนอกกระดกภายในมนกเหมอนกน เรากเปนสตวตวหนง”

ขาพเจาเทศนใหมนฟง มนอยากจตไมสงบ มวแตไปหมายสายตาของเขาอยอยางนน

39

และกเกดอบายวา “ธรรมดาถาควาย ตวไหนมนดอ มนดาน ไปบกรวเขา ไปเขากนพชผกในสวนของเขา ไมเชอฟงเจาของ เขากจะตองแขวนไมไวทรมานมน…อยางนแหละ เธอกเหมอนกน จตมนดอ มนดาน ไปหมายสายตาของเขาวาด วาสวยอยางนนอยางน เราจงตองเอากระดกชางมาแขวนคอ แกจตดอดานของตวเองบาง เดนจงกรมกแขวน นงภาวนากแขวนแขวนมนอยอยางนน เวนเสยแตนอน ถาเธอไมแกไขตวเอง

“ถาจตเธอไมสงบ ไมถอนจากสายตาของเขา เราเปนไมแกให!”ขาพเจาใหโอวาท ทรมานมน บางทเวลาฉนหมาก บวนน าหมากไปถกกระดกชาง กระดกก

แดงเหมอนเลอด ขาพเจาแขวนกระดกชางไวเชนนน จนกระทงจตสงบไมมความรสกในสกาคนนนอกแลว จงยอมถอดกระดกนนออกจากคอ

ระหวางทยงคงเอากระดกชางแขวนคอ เดนจงกรม นงภาวนานนแหละ วนหนงทานอาจารยเพง เตชะพโล มาเหนขาพเจาเอากระดกชางแขวนคอเดนจงกรมภาวนา ทานกหวเราะกากใหญเลยคงคดวา ขาพเจามสตวปลาสไปแลว พอรงเชาลงไปบณฑบาต ทานอาจารยเพงจงไปกราบเรยนหลวงปขาว ทจ าพรรษาอยตนเขาภเหลก คอทหวายสะนอยนนเอง วา “ครบาจวนเอากระดกชางมาแขวนคอ เดนจงกรมและนงภาวนา และกเคยวหมากบวนน าหมากลงรดกระดกชางเปนสแดงจา ครบาจวนท าอยางนน เหนจะเปนบาไปแลว วปรตไปเสยแลว”

หลวงปขาวไดฟงดงนน จงไดนงพจารณาและตอบวา “ฮาย..! ไมใชเปนคนบา ไมใชคนวปรตหรอก อนนเปนอบายของทานตางหาก ทานคงมเหตจ าเปน จงตองใชอบายน คนบาคงจะไมท าอยางน นเปนอบายส าหรบทรมานของทานตางหาก คงจะเพราะเหตใดเหตหนง เราควรคอยรอฟงกนไปกอน อยาเพงเขาใจวา ทานเปนบาเลย”

ครนขาพเจาจตสงบเปนปกต จตจดจางจากสายตาหวานของหญงสาวผนน การภวานากดจงเอากระดกชางออกจากคอ แลววนหนงกไปกราบนมสการหลวงปขาว อนาลโย ทานกทกและถามวา “ทานจวน ท าไมจงเอากระดกชางไปแขวนคอ เดนจงกรม และนงภาวนา?”

ขาพเจากเลยเรยนถวายทานวา “ขณะนนสกาสาวทบานโพนสวาง เขามาสงอาหารแทบทกวน เขามาสงสายตาใหท าตาหวานใส หลายวนเขากไปหมายสายตาของเขา ท าใหจตใจไมสงบ ฉะนนกระผมจงหาอบาย เอากระดกชางมาแขวคอ เดนจงกรมและภาวนา เพอทรมานมน ตอนกอนนนกระผมพจารณากระดกอกตวเองเหนไดชดเจน พอมาคดถงสายตาของสกาสาวเขา ท าใหไมสามารถพจารณากระดกอกของตวเองได จงเอากระดกชางซงเปนกระดกสตวเหมอนกน มาเปนสกขพยานแขวนคอภายนอก เพอนอมเอากระดกทแขวนคอนน เขาไปสกระดกอกทแขวนคอภายในของตน วากระดกทแขวนคออยภายนอกและกระดกทแขวนคออยภายใน กเปนกระดกสตวเหมอนกน ท าไมทานจงไมเหน ถาทานไมเหน เรากไมแกออกให นแหละทานไปหมายเอาสายตาของเขา โบราณทานวา….เนอไมไดกน หนงไมไดนง กระดกแขวนคอ ตองแตง-ตองแตง…อยางน และกระผมกไดอบายสอนตนอกวา ธรรมดาควายตวไหนมนหาว มนคะนอง มนดอ มนดาน มนไปบกรก ท าลายเรอกสวนของคนอนเขา เขาตองทรมานมนเอาไมยาวๆ มาแขวนคอมน เพอใหมนละพยศอนรายเมอมนละพยศอนรายแลว เขาจงเอาไมออกจากคอมน”

หลวงปขาวทานกเลยยอนถามวา“เมอทานท าเชนนแลว เปนอยางไร ไดผลไหม สงบไหม”ขาพเจาจงเรยนทานวา “ไดผลครบ ไดผลด หายเลย จตสงบดแลว ผมจงปลดออก แกออก

จากคอตนเอง”

40

ทานหวเราะใหญ และชมวา “แหม!.. อบายอยางนชอบกลนก ดมาก ผมยงคดไมไดเลย เมอทานเพงมาบอกผมวา ทานจวนเปนบา จตวปรต เอากระดกชางแขวนคอ เดนจงกรมและนงภาวนา ผมกยงไมเชออบายอยางน แปลกประหลาดจรงๆ ดนก ไดผลด!”

ในขณะทจ าพรรษาอยทถ าพวงน ชอบมนมตแปลกๆ เกดขน ขาพเจาจะเลาไวเพอใหผฟงถอเปนคตตอไปคอ ขณะทท าความเพยรภาวนา บางวนจตสงบลง บางครงเหนรปนมตภาพโยมมารดาทมรณภาพไปแลวกม บางครงเมอจตมนสงบ คอมนจะรวม แตกอนมนจะรวม ขาดจากอารมณ อยในขณะทจะรวมแหลมรวมแหล บางทไดยนเสยงเขาร า เขารอง ซงพอจะจ าเสยงเพลงทรองเออนอยางไพเราได…. “โอ!…ละหนอ…หวายสะนอย กแมนหนองดบก..!” อนทจรงทหวายสะนอย เปนแรดบกอยนนเอง

และบางครงไดยนเสยงแตร เสยงสงขทเปนเสยงทพย ในขณะจตจะรวมแหลมรวมแหลหรอในขณะกงกลางการรวมหรอการไมรวม ขาพเจาไดก าหนดจตฟงตามเสยงนน และเพลดเพลนตามเสยงนน เพราะเสยงนนเพราะเสนาะจรงๆ แลวจตกถอนจากการรวม เมอจตถอนจากการรวมกมสตตามเสยงนนอย วาเปนเสยงอะไรแน พอจตถอนมาอยโดยธรรมดาแลวปรากฏวา…ทไหนได มนเปนเสยงน าทตกจากหน และเสยงลมพดใบไมทมนกระทบกนตางหาก!จงมาไดอบายมาพจารณาวา ออ!..เมอจตมนละเอยดลงไป ถาเราไมมสต กระทบเสยงอะไรเสยงนนกกลายเปนเสยงทวจตรพสดารขนไป กลายเปนเสยงทพยไป

ตอมาไดเกดนมตอก ปรากฏวาขาพเจานงภาวนาอยในกฏเลกๆ หลงหนงและมอฐ คอกระดกอยในหมอตงวางอย ขณะขาพเจาก าลงนงเพงภาวนาดอฐนน กมเดกคนหนงถอดาบกลมเลอม คมดาบมสนมกนไปทว เดกคนนนจะเอาดาบเขามาแทง แยงขนมาตามชองกฏ หวงจะท ารายขาพเจา แตแทงเทาไรกไมถกสกท เดกจงประกาศวา-ถาเชนนนจะไปบอกพชายของเขาใหมาฆาขาพเจา พชายของเดกคนนนกถอดาบเลมนน เงอดเงอเขามาในกฏ จะแทงขาพเจาใหตาย โดยจะตดคอเลย ขาพเจาจงถามวา ขาพเจามความผดอะไรจงจะมาฆาใหตาย เขากไมฟง ตรงเขามาดงผมขาพเจา(ขาพเจาในรปฆราวาส) และจะเอาดาบมาแลคอขาพเจาใหขาด ขาพเจากเลยประกาศวาเอา!..ถาเรามความผดกเชญฆาเลย แตถาเราไมมความผด ฆาอยางไรกไมตาย! นจะเอาดาบมาแลคอเรา อยางไรกแลไมเขา ผถอยดมนในคณพระรตนตรย ถงพระรตนตรยแลว ฆาอยางไรกไมตาย!

เขาจบผมขาพเจา แลวเอาดาบมาแลคออก แลไปเทาไรๆ คมดาบกไมเขาไประคายผวคอแมแตนอย ท าเทาไรๆ กไมเขา เมอหมดความสามารถ เขาจงวางดาบลง ยกมอไหวแลวประกาศวา“ตอแตนไป ขอเปนเพอน เปนมตรกน ไมอจฉาพยาบาทกนเลย”

เปนนมตทปรากฏขน จะเปนเหตบงเอญประการใดกไมทราบตอมาขาพเจานงภาวนาอยในกฏ กอนสวางไดเหนสนขตวหนงมานงเฝา ขาพเจาไดพจารณา

ไป พอสวางกออกไปบณฑบาต เจาสนขตวทนงเฝาอยกตรงเขามากดขาพเจา แตไมเขา อก ๓ วนตอมา สนขตวนนกเลยตาย ชาวบานกพดกนทวไปวา สนขตวทกดครบาจวน ตายแลว… จะเปนเพราะเหตใดกไมทราบ เราไมไดเจตนาใหเขาตาย เขาตายเอง

ระหวางพรรษาท ๘ ทจ าพรรษาอยทถ าพวงน มนมตอกอยางหนงทขาพเจาจะขอน ามาเลาเพอใหประวตบรบรณ และเพอผฟงจะไดนอมน าไปพจารณาเอาเอง

กลาวคอ วนหนงเมอฉนจงหนแลว และท าความเพยรโดยเดนจงกรมพอประมาณแลว ถงเวลาพกผอน กเขาพกผอนตามปกต พอนอนไป ระหวางหลบบาง ไมหลบบาง อยในระหวางครงกลาง ระหวางหลบและไมหลบ ปรากฏวายงลมตาอย แตจตสงบนงไมฟงซานอะไร นยนตากลมอย

41

อยางชดแจง แตกปรากฏภาพนมตมยกษใหญตว หนง เขามาจะขอกนดของขาพเจา แกวา แกอยากจะกนดของขาพเจา ขาพเจานอนอย ยกษกเขามากดมอ กดขาของขาพเจาไว ขาพเจากเลยประกาศใหยกษทราบวา ดของขาพเจาไมม ยกษเอดตะโรวา ตองมซ…คนไมมด มนไมมหรอก ตองมดกนทกคน คอทกคนตองมดทงนน

พอวาอยางนน ยกษกเอามดควานทองแหวะอกของขาพเจาออก คนควาหาอยางไรๆ กไมพบดของขาพเจา นเปนการปรากฏในจต

เมอยกษคนควาหาดไมเหน แกกเลยออกปากวา แหม!..พระองคนไมมดเลย ดพระองคนไมมแลว แลวกประกบแผลใหดดงเดม จากนนขาพเจากตนจากนมตนน จงมาพจารณาเรองราวทเหนวา ยกษมาหาดของขาพเจา ไดเอามดแหวะและควกทองออก ควกอกออก ชอบคนหาด แตกหาดไมพบ ตกลงเลยหน ไมไดกนดของขาพเจา…พจารณาตามนมตน อาจคดได ๒ ประการ ประการแรก คดวา คนเรามด ๒ ชนด คอ ดมฝกอยางหนง และดไมมฝกอกอยางหนง ดไมมฝกเปนดทซาบซานอยทวไป สวนดมฝกน อาจจะอยในจดใดจดหนงของระหวางตบ ตามต าราทานกลาววาพวกดทมฝกนชอบจะเปนโรคนว โรคเบาหวานกนโดยมาก สวนพวกดทไมมฝก ทซาบซานอยทวสรรพางครางกายนน ไมใครเปนโรคนว….อาจจะเปนอยางประการนกได

หรออกประการหนง นมตการทยกษจะพยายามคนควากนดน อาจจะมความหมายวายกษพยายามคนควาหาดวงจตดวงวญญาณของขาพเจา แตดวงจตดวงวญญาณของเราในขณะนนมนสงบเยอกเยน ยกษจงคนควาหาไมเหน เพราะยกษมดวงจตดวงวญญาณอนหยาบชา ไมละเอยด จงไมเหนกน….อยางนกอาจเปนได

อยางไร ขอใหทานผฟงและผอานทงหลาย โปรดน าไปพจารณาเอาเอง ขาพเจาไมใชหมอไมใชแพทย

เมอออกพรรษาแลว เสรจกจการงานทางส านก กไดพากนไปนมสการร าลาหลวงปขาวอนาลโย ออกวเวกไปตามสถานทตางๆ โดยขาพเจากบพรรคพวกอก ๒ องค ไดเดนทางจากอ าเภอสวางแดนดนไปในเขตจงหวดอดรฯ หนองคาย และจงหวดเลย ไดไปในอ าเภอหนองบว อ าเภอผออ าเภอเชยงคาน และ ปากชม ตอมาไดเขาไปพกวเวกอาศยอยกบ ทานพระอาจารยหลา

ทานพระอาจารยหลาองคนเปนพระกมมฏฐานทส าคญมากรปหนง ทานอยวเวกองคเดยวอาศยพวกชาวปา ชาวดอยชาวไร ๓ ครอบครว ทอยบนหลงภพาน ระหวางอ าเภอผอกบอ าเภอเชยงคานตอกน แตคอนมาทางเขตของอ าเภอผอมากกวา ทานจ าพรรษาวเวกอยทนนหลายปแลว ประวตทานพระอาจารยหลา ตามททานเลาใหขาพเจาฟง บอกวาก าเนดของทานเกดอยทเวยงจนทรประเทศลาว เปนคนลาว เดมทานมครอบครวมลกเมย แตตอมาลกเมยของทานเสยชวต ทานจงคดอยากจะละบานเรอนออกบวช ทานขามาบวชธรรมยตในประเทศไทย ครนบวชแลว กไดตดตามานพระอาจารยเสาร กนตสโล เมองอบลฯไปเปนพระผอปฏฐากใกลชดทาน พระอาจารยเสาร โดยประจ าอปฏฐากทานพระอาจารยเสารอยถง ๙ พรรษา จนกระทงทานพระอาจารยเสารมรณภาพ ขณะยงมชวตอย ทานพระอาจารยเสารไดใหโอวาททานพระอาจารยหลาไววา

“ทานหลา ทานตองไปอยองคเดยว อยาอยปะปนกบหมนะ ใหไปหาวเวกภาวนาอยองคเดยว นสยของทานตองอยองคเดยว ชอบอยองคเดยว”

ทานพระอาจารยหลาเลาใหฟงวา เมอทานพระอาจารยเสาร กนตสโลมรณภาพแลว ทานจงหาทางหลบหลกปลกตวจากหมคณะ มาอยเฉพาะองคเดยวในสถานทตางๆ แถวอ าเภอผอบางอ าเภอหนองบวบาง และอ าเภอทาบอบาง

42

ระยะทขาพเจาไปอาศยอยในส านกของ ทานนน ทานอยหลงภพาน อาศยบณฑบาตจากชาวไร ๓ ครอบครว ขาพเจาไดศกษาธรรมะของทาน ฟงเทศนของทานอยประมาณ ๑ เดอน จงกราบลาจากทานไป ระหวางทอยดวยกน ทานเลาประวตชวงหนงของทานใหฟงวา ทานเปนคนลาวเวยงจนทร อยในประเทศลาว เกดมาไมเคยเรยนหนงสอไทยเลย ขาพเจาเลยถามวา ทานอาจารยไมไดเรยนหนงสอไทยเลย ท าไมอานได เขยนได ทานกเลยบอกวา ทผมอานหนงสอไทยได เขยนหนงสอไทยไดนน เพราะเวลาผมนงภาวนาไปจตมนสงบ ปรากฏภาพนมตหนงสอไทยเขยนอยในกระดานด าทกครงๆ ผมกเลยเรยนหนงสอไทยในภาวนานนเอง เรยนจากกระดานด าในขณะนงภาวนานนเอง เรยนทกวนๆ กเลยอานได เขยนได เวลานผมอานหนงสอไทยคลอง เขยนไดอานไดสบาย ไมมตดขดเลย

นเปนประวตททานพระอาจารยหลาไดเลาใหฟง ผฟงจะเชอหรอไมเชอ กสดวสย แตกเปนเรองททานผภาวนามาแลวไดประสบดวยตวของทานเอง

เมอพกผอนวเวกอยกบทานพระอาจารยหลา ไดประมาณ ๑ เดอน จงไดกราบนมสการลาทานออกไปหาทวเวกตอไป เดนทางออกไปทางอ าเภอทาบอ จงหวดหนองคาย ลงเรอลองตามแมน าโขงทอ าเภอโพนสย มาขนทอ าเภอบงกาฬ มากบหมอก ๓ องค รวมเปนพระ ๔ องค รวมทงขาพเจามงหนาจะเดนทางมาภสงห และภวว แตเมอมาถงหมบานแหงหนงกหมดเวลาพอด รงเชาจงไมไดไปวเวกทภสงหภวว ตามทตงใจไว กลบเลยผานไปทางอ าเภอเซกา อ าเภอบานแพน อ าเภอทาบอ ศรสงคราม ไปขนรถทอ าเภอกสมาลย จงหวดสกลนคร ผานนครพนม ลงไปเขตจงหวดอบลราชธาน

พกอยอบลราชธานระยะหนง กขนรถไปลงทบานนาผอ อ าเภออ านาจเจรญ เดนทางมงตรงเขาไปวเวกทภเขาแหงนน ขณะนนเปนเดอนกรกฎาคม ใกลจะเขาพรรษาแลว ไปพกวเวกทถ าพบานเชยงเครอ พกทถ าพ ๗ วน ไดเกดปวยหนก เมอหายปวยแลวไดพากนออกจากทนน มงหนาตอไปบานดงมะอ กงอ าเภอชานมาน สมยนนยงไมเปนกงอ าเภอ ยงเปนต าบลชานมานอย ขนกบอ าเภอมกดาหาร ใกลจะถงวนเขาพรรษา จงไปถงภสะโกฏ บานหนองเมกนามน

พรรษาท ๙ พ.ศ.๒๔๙๔ภสะโกฏ บานหนองเมกนามน

ขาพเจาเหนวาทภสะโกฏน เปนชยภมด เปนปาอดมสมบรณ รมไมสงบเยอกเยนบรบรณดวยถ าและเงอมหน อากาศด สงบสงด น าทากบรบรณ จงคดจะจ าพรรษาทน ไดขอใหญาตดโยมชวยปรบปรงเสนาสนะ เพอจะอยจ าพรรษา ญาตโยมเขาท าให ๒ หลง เพราะมพระ ๒ องคเทานนถ าทพ านกอยหางจากหมบานประมาณ ๑ กโลเมตร การบณฑบาตจงไมล าบากเหมอนเมออยถ าพวง

ระหวางพรรษาไดปรารภความเพยรอยางหนก การภาวนาดมาก จตรวมเปนประจ า มนมตแปลกวาพวกเจาภม เจาฐานเขามาบอกในนมต ใหขาพเจาไปเอา พระพทธรปทอยในถ าสะโกฏ๗ องค เขายกใหขาพเจา คนแรกมาบอก ขาพเจาไมเชอ ไมสนใจจงไมไป คนท ๒ เขากมาบอกอกขาพเจากยงไมไป คนท ๓ เขามาบอกซ า และออนวอนใหไปเอา ตนเชาขาพเจาเลยถามพวกญาตโยมและพระเณรในวดบานดวา มไหม เคยไดยนไหม เณรวดบานบอกวา ผมรจกถ าสะโกฏครบขาพเจาถามเณรวา พาไปไดไหม เณรบอกวา ไดครบ แตเมอถงแลวทานอาจารยไปเอาเองนะ ผมไมเขาไปดวย ผมกลวผ

เณรเลยพาไป พอถงถ านน เณรกชใหดวา ถ านแหละทเขาวามพระโบราณ ขาพเจาเหนกอนหนใหญปดปากถ าอย จงงดเอากอนหนนนออก มองเขาไปเหน พระพทธรปนอนเรยงอย ๗ องคเปนพระพทธรปทองค าทงนน องคขนาดนวหวแมมอทกองค ขาพเจาจงเชญออกมาสกการะบชา พอ

43

ออกพรรษาแลวขาพเจากใหญาตโยมเอาพระ พทธรปไวคนทเดม ไมไดถอเอาตดตวไปดวยแตปจจบนจะอยหรอไมกไมทราบ

ขณะจ าพรรษาท ๙ ทภสะโกฏน เกดนมตวา พวกเจาภมเจาฐานทางเชยงตง(ผทางเชยงตง)ลงมาเยยมขาพเจา มากนเปนขบวน ผเชยงตงสงผดงมะอวา ใหรกษา พระองคนใหดอยาราว อยาเบยดเบยนพระองคนนะ ผเชยงตงสงก าชบผดงมะอใหดแลรกษาขาพเจา ผดงมะอกรบค าและวาจะระวงรกษาขาพเจาไมใหมอนตรายเลย นเปนปรากฏการณในนมต จะเปนจรงหรอไมอยางไรขอทานผฟงโปรดพจารณาเอาเอง แตทวานบตงแตนนมา การอยท ภสะโกฏนนกสขสบายด ขาพเจาไมมเจบไขไดปวยอะไรเลย

ครนออกพรรษาแลว กพากนแยกยายออกเทยววเวก ตามสมณวสยของ พระธดงคกมมฏฐาน มงหนาไปสจงหวดสกลนคร เมอไปถงอ าเภอสวางแดนดน ไดขาววาหลวงปขาวมาอยจ าพรรษาทถ าคอ ดงหลบหวายหลบเทยน เลยพากนเดนขนไปกราบนมสการทาน ทานจ าพรรษาอยทนน ๑ พรรษาแลว ถ าคออยไกลหมบานมาก ประมาณถง ๓๐๐ เสน หรอ ๑๒ กโลเมตร การขบฉนทานไดอาศยแมชท าอาหารถวาย โดยใหชาวบานชวยกนทยอยสงเสบยงอาหารขนไปถวายไวใหทานขาพเจาไปพ านกอยทถ าคอกบทานเปนเวลาถง ๒ เดอน เพราะเปนทวเวกด มถ า ชะเงอมเขามาก

ทานพระอาจารยหลวงปขาวเลาใหฟงวา เมอมาอยครงแรกทถ าคอน เปนถ างใหญ เหนเปนรลกลงไปในพนเขา มดจนมองไมเหนวาลกสกปานใด ทานไปนงภาวนาอยปากถ า วนหนงมงเลอยออกมาจากปากถ า เลอยมาใกลชดกบขาของทานทเดยว ทานลมตาด เหนงใหญขนาดเทากบขาคนตวด าเปนมนละเลอม ทานวา ทแรกทานกลวจนตวแขง งนนเมอเลอยมาถงทานแลวกนงเฉยเหยยดตวอยอยางนน ไมไปไมมา คลายกบจะมาเพงพนจดอาคนตกะใหมแปลกปลอมเขามาในถนของเขาใหเตมตา เมอทานไดสตกพจารณาก าหนดความตาย และแผเมตตาให ไมนานงนนกเลอยจากไปตามประสาของสตว

ในบรเวณลอมรอบถ าคอนน เปนปาใหญดงทบ มสตวปา เชนเสอ ชาง หม กวาง เกง ทองเทยวกนเปนแดน สมยปจจบนนเขาใจวาปาอาจจะเตยนกนไปหมด และสตวปากคงจะลดนอยถอยลงจนแทบไมเหลอหลอ

ขาพเจาอยกบหลวงปขาวเปนเวลาประมาณ ๒ เดอน จงไดกราบนมสการลาทานออกวเวกเพราะเหนวาทนนถาอยกนหลายองคล าบากเรออาหารขบฉน เพราะอยหางไกลหมบานมาก ไมมทบณฑบาต ขาพเจาไดลาจากทานไปกบ ทานอาจารยค าบ ธมมธโร ไปหาทวเวกตอไป

เรามงหนาไปออกอ าเภอวานรนวาส ตงใจจะไปดปาบรเวณทเรยกกนวา ดงหมอทองต าบลบานมวง ซงไดขาววายงเปนบรเวณทมสภาพเปนปาอยางอดมสมบรณ มแมกไมสงใหญ มสตวปานานาชนด มถ า มพลาญหนเหมาะเปนทภาวนา

เมอไปถงชายดงหมอทองแลว กพากนไปอาศยหมบานแหงหนง ซงมกนอยเพยง ๓ หลงคาเรอน ชาวบาน ๓ ครอบครวนกเพงอพยพเขาไปอยใหมเหมอนกน เปนคนจงหวดยโสธร ญาตโยม๓ หลงคาเรอนนเปนผมศรทธาดมาก เขาชวยกนปลกกระตอบเปนเสนาสนะใหทานอาจารยค าบและขาพเจาอยกนคนละหลง

ตอนนนเปนเดอนมถนายน เดอนเจดคนหนง เวลาประมาณตสาม ขาพเจายงนอนหลบอยอยางสนท ปกตโดยทดงหมอทอง

เปนดงหนาปาทบ มสตวปาอดมทงฝงชาง เสอ หม เดนทองเทยวกนอยางเปนเจาของปา เรากมกจะสวนทางกบเจาสตวพวกนเปนประจ า แตกเปนการผานกนแตโดยหางๆ อยางไรกด คน

44

นนปรากฏวามชางใหญฝงหนงออกมาหากน ใกลกบกฏพระมาก เสยงดงสวบสาบใกลเขามา พรอมกบเสยงกงไมหกระเนระนาด ขาพเจาตกใจตนขนดวยเสยงนน

เหนชางฝงใหญตะคมอย แตแลวเจาตวหวหนากสงเสยง คงจะสงบงคบบรวารใหหลกหางออกไปจากกฏพระเขาไปในดง แตเฉพาะตวมนเอง….คอเจาตวหวหนาใหญ แทนทจะเดนตามบรวารเขาไปในดง มนกลบเดนตรงเขามาทหนากระทอมขาพเจา ชางใหญตวนนมาหยดยนอยเบองหนาขาพเจา หางประมาณ ๖-๗ เมตรเทานน แตความทมนทงสงทงใหญ มองดเหมอนกบก าแพงแผนศลาทบ จงดเหมอนมนมายนค ากระทอมอยฉะนน มนหยดยนนงแลวกรองแปรนๆ สงเสยงโกญจนาทค ารามลนไปทงปา แลวกแสดงอาละวาดมการตพมไมบาง เอาเทาตะกยดนบาง ตางๆนานา

เมอเหนแตตว กแทบไมไดสต กลวอยแลว ยงไดยนสงเสยงขค ารามในเวลากลางดกสงดเชนนนซ ามาอก ขาพเจากตกใจแทบสนสตขนพองสยองเกลา ใจหด ใจหวว ใจกลว เหงอไหลไคลยอยตวสนงนงกเหมอนผเขา ลกขนจดโคมไฟมอไมสน

ไมขดกเปนใจดวย ดไมคอยจะตดไดเสยเลย พอจดโคมได ขาพเจากถอออกมานอกกระทอมทงๆ ทมอยงสนระรว เขาวากนวา ชางกลวแสงสวาง แตมนจะจรงหรอ ถาเผอมนเหนแสงสวาง แลวกลบวงสวนเขามาเลา….?

ใจหนงคดวา ถาชางเขามา เรากจะกระโดดขนตนไม แตอกใจหนงกเอดวา เอ!..เธอเปนกมมฏฐานจะไปกลวชางท าไม ชางมนยงไมกลวเราเลย เธอเปนพระธดงคกมมฏฐาน เปนผเสยสละในชวตแลวไมใชหรอ จงออกธดงคกมมฏฐาน ชางไมกลวเรา แลวเราจะไปกลวชางท าไม เราเปนมนษยเปนสตวอนประเสรฐ แลวยงเปนพระทถอกนวาเปนเพศอนสงสด ชางมนเปนสตว ชางยงไมกลวเราเลยเราจะชวกวาชางอกหรอ…?แลวกคดถงค าทพระพทธเจาทานสอนไววา ภกษทเกดความกลว ไปอยปากด เรอนวางกด ปาชากด ปาชฏกด เมอเกดความกลว ขนพองสยองเกลา พวกทานทงหลายพงระลกถงเราคอ พระพทธคณ พระธรรมคณ พระสงฆคณ เมอระลกถงเราอยางนระลกถงพระพทธคณ พระธรรมคณ พระสงฆคณอยางน ความกลวขนพองสยองเกลากจกหายไป…พระพทธเจาทานวาไวอยางน เธอลมหรอยง?

พอขาพเจานกเตอนสตตวเอง ระลกถงพระพทธคณ พระธรรมคณ และพระสงฆคณแลวความกลวนนกพลนหายไป ขาพเจากกลบเขามานงในกลด กลบมาก าหนดพจารณาถงความตายวากลวกตาย ไมกลวกตาย ผกลวมนตาย ผไมกลวมนไมตาย….พจารณาไปอยางน อยทไหนมนกตองตาย ความตายไมมใครหลกเวนผานพนไปได ไมวาจะตายดวยประการใดกแลวแต ทานจงปลงเสยซงความตาย อยาไปหวงชวตเลย

เมอก าหนดพจารณาความตายอยางนนแลว จตกคอยคลายความกลวลงเรอยๆ จนสดทายกหายไปหมด ไมมความกลวตายเหลออยในจตเลย ชางกไมกลว ตายกไมกลว จตคอยสงบเยอกเยนเปนจตทสนกลว มแตความอาจหาญ เรงรา กลาผจญกบความตาย เปนจตทกลาหาญ ไมสะทกสะทาน สงบเยน กลบนกถงชางทมาเปนครใหเรารจกสกบความกลว กลาพจารณาความตาย มนคงยงยนสงบนงอยขางนอกกระมง ใจระลกถงมนดวยความรก สงสาร

ขาพเจาเพงจตทสงบเยนนนแหละไปดชางบาง เหนชางยนอยทเดม กระแสจตทสงบ ขณะนนคงจะรนแรงมาก ชางจงตกใจรองแปรนกองไปทงปา เหมอนคนตมน ฆามน แลวกวงหนเตลดเขาปาไป รงเชายงเหนตนไมหกราบเปนทางไป ตงแตวนนนมากไมเหนฝงชางหรอชางตวใด เขามาทหมบานนนอกเลย

45

เมอเวลาใกลจะเขาพรรษา ทานอาจารย ค าบ ธมมธโร กลาขาพเจากลบคนไปจ าพรรษาอยกบหลวงปขาว อนาลโย คงเหลอขาพเจาอยทดอนกระพง ชายปาดงหมอทอง ตอไปตามล าพง

พรรษาท ๑๐ พ.ศ.๒๔๙๕ จ าพรรษาทดอนกระพงชายปาดงหมอทอง อ.วานรนวาส

พรรษาท ๑๐ น ขาพเจาจ าพรรษาองคเดยวอยทดอนกระพง ชายดงหมอทอง บานมวงอ าเภอวานรนวาส อาศยชาวบาน ๓ หลงคาเรอนบณฑบาตเลยงชวต พวกเขาเปนคนจน เพราะเพงอพยพเขาไปหกรางถางพงอยใหมๆ แมจะจนยากหาเชากนค า แตกอดทนมาก มศรทธามาก

ทบรเวณนนเชอกนวา เปนทเขดขวาง คอ เปนทไมดมผมาก เปนทงรางวางเวน ไมมคนกลาไปท ามาหากน เพราะวาไมวาปลกอะไรกไมขน แหงแลง ทงๆ ทอยรม แมน าสงคราม เขาเรยกกนวา ทงหนองอดอนและทงโซง ทงโซงนเคยเปนทอยของพวกคนปากลมหนง เรยกกนวา พวกโซงแตตอนหลงกรางไปหมด เปนทงวาง แตกมลกษณะใหสงเกตคอยงมตนไมผล เชนตนมะมวงหลงเหลออย แสดงวาคงมบานเรอน ผคนอยมาแตโบราณ หากขณะนนเปนทย าเกรงวาอยไมได ผจะขดขวางไมใหอย ปลกอะไรกจะไมงอกงาม

เมอขาพเจาบอกวา จะจ าพรรษาทน ชาวบานกตกใจกนมา บอกวา อยไมไดเพราะผด ถาอยผมนจะโกรธ มาแกลงท าใหเจบปวยถงตาย ททงนกลายเปนทรางไปกเพราะเหตนแหละ พวกเขามาตงบานเรอนกน กตงกนอยบรเวณรอบนอกหรอก

ขาพเจาไมฟงเสยงของเขา คงจ าพรรษาอย ณ ทนน เพราะไดตงใจไวแลวพอถงกลางพรรษา เกดนมตภาพขนวา พวกผโซงพากนยกพรรคพวกมาเปนฝงๆ พากนถอ

หอก ถอดาบ ถอปน อาวธนานาชนด จะมาฆามาฟนขาพเจาใหตาย เมอมาถงตวขาพเจากพากนรมใชทงดาบฟน หอกแทงและปนยง ยงเทาไรกไมออก เอาหอกมาทมแทงใสกไมเขา เอามดเอาพรามาฆาฟนกไมเขา ท าอยางไรๆ จนสดความสามารถของเขา แตกไมสามารถท าอนตรายขาพเจาได หวหนาผกเลยประกาศกบพวกบรวารผวา เมอเราท าอะไรทานไมไดแลว พวกเรามายอมทานเสยเถอะ เลยพากนแตงขน มดอกไมธปเทยนมาคารวะบชาขาพเจา ยอมออนนอมตอขาพเจา

แมจะเปนเรองปรากฏในนมต แตกประหลาดอยางยง ทตอมาแถบบรเวณนนกลบปลกบานเรอนได ปลกขาวท านากนไดผลด ไมเจบไขไดปวยเปนอนตรายใดๆ และพวกประชาชนคนอดๆ อยากๆ ไมมไรไมมนา จงไดพากนหลงไหลเขาไปจบจองทวางเหลานนเปนทท ากน ตอมากกลายเปนไรนาสาโท ท าขาวกลาบรบรณ กลายเปนคนพอมพอใช มงคงพอสมควร

เมอออกพรรษาแลว ขาพเจาไดปรารภกบญาตโยมแถวนนวา อยากจะเขาไปอยในดงหมอทอง เพราะ บรเวณดอนกระพงน ไดมผอพยพเขามามากแลว จงควรหลกเรนหนไปหาความสงดตอไป นอกจากนนไดขาววาดงหมอทองมถ าใหญๆ อยมาก มภผาโขดหน และพลาญหนสวยงามมากดวย ซกถามโยมถงความขอน ญาตโยมกรบวาจรง พวกผมเคยเหน

ขาพเจาจงขอใหโยมเขาพอไป โดยเดนทางจากทจ าพรรษาตงแตฉนเสรจในตอนเชา เดนตลอดวน สภาพภมประเทศเปนปาทบรกชฏ พวกโยมเดนหนากตองใชมดพราถางทางน าหนา พอเปนชองทางใหมดลอดเดนไปได จนค าจงถงถ าทตงใจไป ขาพเจาตรวจดบรเวณ กเหนวาชยภมนาอยจรง จงขอใหญาตโยมถากถางรอหลงถ าทมตนไมเครอเขาเถาวลยรกเลยวปกคลมอย เลยพกนอน

46

ทนน ตอนค าไดยนเสยงสตวปารองระงมในดง ม เสอมาก มชางมาก คนนนเสอมารองครางค ารามอยโดยใกล เปนครงแรกทไดยนเสยงเสอรอง ท าเสยงเลยนสตวตางๆ ไดทดงหมอทองนเอง

ขาพเจาไดยนเสยงรอง “อด…ออ…อด…ออ!” เหมอนเสยงวว ไดยนครงแรกกเขาใจวาเปนววจงถามโยมวา แถวนมบานคนหรอจงมเสยงววรอง…ญาตโยมบอกวา ไมใชววหรอกครบ…เลยถามวางนอะไร…ตอบวาเปนเสยงเสอใหญครบ….แลวเสอท าไมรองเสยงเหมอนววละ….ญาตโยมบอกวา มนรองอยางนแหละครบ ธรรมดาเสอจะจบสตวอะไร กจะตองรองเหมอนเสยงสตวนน หากตองการจบวว กรองเสยงเหมอนววเพอลอวว ถาจะจบหมากเหาเหมอนหมา ถาจะหลอกกวางกรองเหมอนกวาง…ปบ..ปบ เชนนน จะหลอกไกกขนเหมอนไก แมแตมนษย เมอมนจะหลอก มนกจะท าเสยงเหมอนคนพดกนพมพ า ท าใหคนหลงเชอนกวาเปนมนษยเหมอนกน เดนเขาไปใกลโดยไมระวง กจะถกจบเปนเหยอไดโดยงาย

ขาพเจาจงไดรอบายอนชาญฉลาดของเสอ ตอนดกเสยงรองเหมอนววกหายไป และไดยนเสยงรองเปลยนใหมเปน “หมาว…อ..อ! หมาว…อ..อ!” ฟงชดๆ กเปน “อาว….ออ!…อาว…ออ!”ตลอดคนยงรง เสยงไมมตกหรอเบาลงเลย ขาพเจาเดนจงกรมอยทนน ฟงไปฟงมากชกคนกบเสยงเสอ ไมไดนกกลวเลย อยากใหมนมารองใหฟงทกคนทกวน เพราะมนไพเราะดและท าใหจตสงบเรวด ฤดแลงแรกทเขาไปอยดงหมอทองนน พวกญาตโยมทตามเขาไปดวยเขาอยากจะไปตงบานเรอนอาศยอยในดงหมอทองบาง ขาพเจาจงไปชวยเลอกทก าหนดทใหเขาตงบาน เขากเลยถากถางปาสรางบาน และ…กบอกกลาวตอๆ กนไปวา ขาพเจาเจาะดงเขาไปแลว และจะอยจ าพรรษาทนนดวยความทเขาเคยกลวผ กลวปาดงพงพ กลวสตวปากคลายลง กลบมความอนใจขนมาแทนท ประชาชนจากถนตางๆ จงทยอยกนตามมาตงถนฐานบานชอง เพราะเหนวาทดงหมอทองดนอดมสมบรณ ทท าเลท ามาหากนสะดวก พวกประชาชนกเลยอพยพตามเขาไปตงบานเปนปกแผนแนนหนา เดมทดงแหงน ไมมหมบาน ขาพเจาจงเรมตงหมบานขนใหชอวา “บานดงหมอทอง”

ไปอยทแรก พวกเขากตองกอรางสรางตว อดมอกนมอกนทงนน แตภายหลงเมอตงบานเปนปกแผนแนนหนาแลว เดยวนเขากเปนผมหลกฐาน มทรพยสมบตพอสมควร มไรนาสาโท มโรงส โรงเรอน ไมยากจนขนแคนกนอก พวกชาวดงหมอทองน แมขาพเจามาอยภทอกแลว เขาจะพาลกหลานจดผาปามาเยยมขาพเจาทภทอกเปนประจ าทกป เดกเลกๆ ในสมยนน มาปจจบนน จบปรญญา ท างานการกนเปนหลกฐาน หลายสบคน

พรรษาท ๑๑-๑๓ พ.ศ.๒๔๙๖ - ๒๔๙๘จ าพรรษาทดงหมอทอง อ าเภอวานรนวาส

ตงแตพรรษาท ๑๑ จนถงพรรษาท ๑๓ ขาพเจาจ าพรรษาอยทดงหมอทองโดยตลอด เพราะเปนทสงบสงดด สภาพของปาดงดบหนาทบทเตมไปดวยไมใหญ มถ า มเงอมหนผาและพลาญหนพรอมทงสตวปาอนดรายทจะชวยก าราบกเลสใหออนราบลง…..เหลานลวนเปนเครองชวยในการภาวนาทงนน การภาวนาด จตสงบ รวมเรว

เฉพาะพรรษาท ๑๑ มพระ ๒ องครวมทงขาพเจา และเณร ๑ องคจ าพรรษาอยดวยกน โดยทการคมนาคมล าบาก เพราะเปนดงปาหนาทบจรงๆ ขาพเจาจงชกชวนญาตโยมชวยกนตดถนน จากดงหมอทอง มาออก บานมาย บานด ใชเวลา ๓ เดอนจงส าเรจ ท าใหรถและเกวยนสามารถเดนไดตลอดมาจนถงปจจบนน

พอออกพรรษาแลว หลวงปขาวซงจ าพรรษาอยทวดอรณรงษ จงหวดหนองคาย แตงคนใหมาหาขาพเจา ใหไปรบทานออกมาวเวก ใหหาสถานททเหมาะสมกอน แลวคอยไปรบทาน

47

ระหวางนนขาพเจามเพอนพระภกษอกองค หนง แตทานเปนไข ระยะแรกดงหมอทองกนดารมากจะมพระอยมากกไมได เพราะมบานบณฑบาตเพยง ๓ หลงคาเรอนเทานน พอดทานพระอาจารยสอน อตตรปญโญ ธดงคมาถง ขาพเจาจงชวนใหอยเปนเพอนเพอชวยปรนนบต หลวงปขาว และชวยท าเสนาสนะถวายใหหลวงปและหมพวกทจะตดตามทานมา

ขาพเจาและทานพระอาจารยสอน จดเสนาสนะพรอมแลวกไปรบหลวงปขาวออกมาวเวกทานพอใจความสงดเงยบ เงอมถ าและพลาญหนทดงหมอทองมาก จงอยตอไปกระทงถงเวลาเขาพรรษา หลวงปและพระตดตามอก ๗-๘ องค ผาขาว ๒ คน และแมชอก ๔-๕ คน จงตกลงอธษฐานพรรษาอยทดงหมอทองดวยกนทงหมด อาหารขบฉนกไดชาวบานน ามาสงเปนเสบยงและอาศยแมชชวยท าถวายเปนหลกมากกวาการบณฑบาต เพราะระยะนนจ านวนญาตโยมนอยกวาพระมากนก

พรรษาท ๑๒ พ.ศ.๒๔๙๗ ซงหลวงปขาวมาจ าพรรษาดวยน ตางพากนปรารภความพากเพยรอยางเตมความสามารถของตน ฉนเสรจ ตางองคตางกแยกกนไปท าความเพยร ประมาณบาย ๓ โมงกวาดตาด(กวาดลานวด) แลวกไปรวมกนสรงน า หลวงป เสรจแลวตางสรงน า และฉนน ารอน แลวกลบไปเดนจงกรม ตางองคตาง สวดมนต ตอนเยนไปรวมกนทศาลา ถาใครมปญหากเรยนถามหลวงป บางวนทานกเทศน บางวนกไมเทศน เพยงแตสนทนาธรรม แตส าหรบวนพระนนพระเณรชมารวมกนฟงธรรมหลวงปหมดทกองค

ระหวางอยดงหมอทองกบหลวงปขาวน กลางคนวนหนงไดลงอโบสถปรากฏมพวกเสอเขามากดกนขางกอนหน ขางกฏทพระก าลงลงอโบสถ ฟงจากเสยงทกดหยอกลอกนนนคงจะมเสอหลายตวอย มนกดกน เลนกนตงแตพระเรมสวดปาฏโมกข จนกระทงสวดปาฏโมกขจบ มนกยงไมเลกกดกน รองหยอกลอตอกน ตอเมอภายหลงหลวงปทานคงจะร าคาญ จงตวาดเอดตะโรออกไป มนจงคอยสงบลง แตกครางออตอไปอกพกใหญ

อกวนหนง ตอนบายเวลาประมาณบายโมง ขาพเจาก าลงนงพกผอนอยบนกฏ เหนชางปาโขลงใหญพากนยกขบวนเขามาหากนในเขตวด บางกหกกงไมดงสนน บางกลงกนน าในหวย ซงอยเบองลางกฏของขาพเจา เนองจากขาพเจาและทานพระอาจารยสอนไดเลอกชยภมสรางกฏกนเปนอยางด โดยตางสรางกฏบนหลงพลาญหนกอนสงใหญ ซงตางมขนาดสงใหญไลเลยกน คอแตละกอนตางกวางประมาณกวาหาเมตร ยาวเกอบยสบเมตร และสงถงกวาสบหาเมตร พลาญหนทงสองกอนทขาพเจาและทานพระอาจารยสอนตงกฏอย จงเปนเหมอนก าแพงแทนศลาทบยาวเหยยดตงขนานกน โดยตรงระหวางกลางมหวยหนองน าคนอย ซงมสตวปานานาชนดชอบลดเลาะเขามาหาอาหารและกนน าเปนประจ า เวลานงบนกฏหรอเดนจงกรมอยบนพลาญหน จงสามารถเหน เกงกวาง ชาง เสอ หมปา หรอหม เขามาเดนทองไพรอยขางลางไดอยางถนดตา ส าหรบบายวนนนชางฝงนนคงจะส าราญใจเตมท มนจงเขามาเดนเทยวกนอยางเสร เทาทเหนดวยตามนมาอยทเชงหนรมหวย กสบกวาตวแลว แตทยงอยในปาใกลๆ กคงจะมอกเปนจ านวนไมนอย เพราะฟงจากเสยงทมนหกกงไผกงยาง ทงถอนตนไมเลก กดงสนนไปทงปา

อยางไรกด เสนาสนะในดงหมอทองน ใชวากฏทกหลงจะปลอดภยจากสตวปาเสมอไปกหาไม บางหลงอาจจะอยในชยภมทปลอดภยจากชาง แตกอาจจะมเสอเขามาเยยมกรายได อยางเชนกฏของพระบญทน ทานก าลงจะออกจากกฏ มองออกไปเหนเสอใหญตวหนงเขามานงจงโครงอยตรงบนไดทางขนกฏของทาน ทานตองรออยพกใหญ จนเสอจากไปแลว จงสามารถออกจากกฏได

48

คนหนง พระเณรฉนอาหาร ธาตขนธไม ถกกน กจะตองรบเขาสวม ทานพระอาจารยสอนไปไมทนเณร ซงวงถลนเขาไปจบจองกอน ธาตขนธไมยอมรอเวลา ทานจงตองเลยงเขาปาไป ปรากฏมเสอกระโดดขามศรษะทานสอนไปเลย ทานวาทานรสกเยนวาบไปทงตว เสอมนกระโจนเขาไปทางสวมทเณรก าลงอย พอรวาเสอ เณรกกระโจนแผลววงออกมาปาราบ เคราะหดทเจาเสอตวนนมนคงผานเขาปาไปแลว เณรจงไมตองประจญหนากบมน

กฏของหลวงปขาว อยหางจากกฏของขาพเจาและของทานพระอาจารยสอน เขาไปในแนวปาอกดานหนง ตงอยบนพลาญหนเชนเดยวกน แตมไดเปนหนกอนโดดๆ เหมอนเปน ภเขาลกยอมๆ เชนของเรา ดานหนงของพลาญหนของหลวงป อยตดกบราวปา ผาขาวทตดตามทานมา ปลกกระตอบอยลกเขาไปในปาทางดานนน ฉะนนวนหนงชางจงเดนเลนเลยขนมาบนพลาญหน และตอไปถงกระตอบของผาขาวผนน มนเอางวงหยบรองเทาออกมาเลนและโยนเขาปาไป ถอนบนไดกฏออกมาและโยนเขาปาไปดวย มนเอางวงควานหาของเลนอยพกใหญ เหนหมดเครองกดหนาขวางตาแลว กเตรยมลาจากไป แตกยงอดนกสนกไมได มนจงเอางวงมาดน-ดนฝาจนกฏแทบโยก ปกตผาขาวเจาของกระตอบนนเปนคนหหนก อาจจะไมไดยนเสยงผดปกต ระหวางชางมนยนงวงเขามาหยบรองเทา โยกบนได แตเมอถงคราวฝากระตอบของแกโยก ผาขาวกอดทจะรสกไมได พอเหนวาเปนชางปา แกกกระโจนหนไปหาหลวงปทกฏทนท ตวสนงนงก พดไมออกไปพกใหญ เสยเวลาซกไซไลเลยงกนนานกวาจะรเรองและตงสตได

การทมสตวปาเขามาเยยมกรายเราบอยๆ น ท าใหบรรดาพระเณรพากนระมดระวงตวตงอกตงใจบ าเพญความเพยรอยางขะมกเขมน มไดประมาทเลย

ออกพรรษา ขาพเจาไดลาหลวงปออกเดนวเวกมาทางภวว พอกลบจากภววมาถงดงหมอทอง กไมไดพบทาน เพราะหลวงปขาวทานไดกลบไปวดปาแกว บานชมพลแลว

พรรษาท ๑๓ ขาพเจาคงจ าพรรษาทดงหมอทองอกวาระหนง พรรษานม หลวงปค าอาย ผเปนชาวเชยงใหม และเปนลกศษยทานพระอาจารยมน มาจ าพรรษาอยดวย ทาน พระอาจารยมนเคยแตงใหทานมาก ากบขาพเจาครงหนงแลว ระหวางทานสงใหขาพเจาไปจ าพรรษาทวดปาบานเหลามนแกว บานเดมของขาพเจาเมอพรรษาท ๗

ระหวางพรรษาน คนหนงไดมนมตวา มภกษณองคหนงมาเทศนใหฟง กอนจะเทศนเมอทานมาปรากฏองค รสกวา งามมาก ขาพเจาจงถามวา ทานเปนใคร ทานกตอบวา เปนภกษณอรหนต และบอกชอใหขาพเจาทราบดวย เมอทานบอกชอแลว ทานกกมลงกราบขาพเจาขาพเจาตกใจ จะรบกราบตอบเพราะทราบวาทานเปนพระอรหนต แตทานกยกมอหามทนท ท าใหขาพเจาระลกไดถง พระธรรมวนย ทสมเดจพระผม พระภาคเจาทรงบญญตไววาภกษณแมจะเปนอรหนต จะตองกราบภกษเสมอ แมภกษนนจะเพงบวชในวนนนกตาม

โอวาทททานเมตตาเทศนใหขาพเจาฟงนน มอรรถรส ดมด านาฟงอยางยงพอออกพรรษา ไดร าลากน ไปหาทวเวก โดยขาพเจาไดเดนทางไปทางภววอก ในระยะน

หลวงปขาวทานไดจ าพรรษาอยทบานเลอมทางทศตะวนตกของจงหวดอดรฯ เพราะทาน เจาคณธรรมเจดย(จม พนธโล) ไดอาราธนาทานใหไปฉลองศรทธาชาวบานเลอม ทานจงไปจ าพรรษาทนนเมอออกพรรษาแลวทานทราบวา ขาพเจาธดงคไปทภวว ทานกแตงญาตโยมใหมาหาขาพเจาทภววใหขาพเจาไปรบทานเพอจะไปจ าพรรษาทภววดวยกน ขาพเจาจงไปรบทานจากทอดรฯมาเพอไปจ าพรรษาทภวว

49

พรรษาท ๑๔ พ.ศ.๒๔๙๙จ าพรรษาท ถ าแกว ตาดปอ บานทงทรายจก ภวว

ภววเปนเทอกเขาสลบซบซอน แผยาวในทศทขนานไปกบแมน าโขง ยาวนบเปนสบๆกโลเมตร ตดตอกนเปนอาณาบรเวณอนกวางใหญ หลายสบตารางกโลเมตร บนหลงเขาหลายตอนเปนพนทราบมบรเวณกวาง มโขดเขาและพลาญหนกวางใหญไพศาล มน าตกและแองน าอยางงดงาม ตอนทเปนปาดงดบ กเตมไปดวยสงหสาราสตว เชน เสอ ชาง กวาง เกง ววกระทง ลง หมเปนทซงพอแมครบาอาจารยแตกอนเคยไปวเวกบ าเพญความเพยรกนมามากแลว เชน พระอาจารยเสาร กนตสโล พระอาจารยออน ญาณศร พระอาจารยฝน อาจาโร พระอาจารยวง ฐตสาโร ทานพระครอดมธรรมคณ(ทองสข สจตโต) เปนอาท ตางลวนแตเคยขนไปธดงคบ าเพญภาวนาบนภววกนมาแลวทงสน

ในพรรษาท ๑๔ น ขาพเจาไดจดสรางเสนาสนะถวายหลวงปทบนหลงถ าแกวตาดปอ เขตบานทงทรายจก ดวยเหนเปนทสงบสงดและมพลาญหนอนกวางใหญ ดานใตของถ าแกว มล าหวยซงมน าตลอดป เฉพาะบนหลงถ ามแองน าซบเลกๆ ซงแมจะเลกขนาดเสนผาศนยกลางเพยงเมตรเดยวแตกมน าซบไหลรนมาตลอดไมเคยอด ไมเคยหมด พระเณรอยจ าพรรษารวมกนถง ๑๔ องค แตกสามารถอาศยใชน าจากแองน าซบเลกนนไดตลอดเวลา

สมยนนภววยงบรบรณดวยสตวปานานาชนด ดงนนจ าพวกชาง หม เสอ จงเดนกรายเขามาในเขตวดบอยๆ พวกงจงอางและงอนๆ กมมากเชนกน วนหนงหลวงปขาวไปภาวนาทถ ายาว บนหลงถ าฝน ลมตาเหนงใหญตวหนงเลอยออกมา ชคอแผพงพานตงทาจะฉก จะกดทาน หลวงปกภาวนาเฉยอยและแผเมตตาใหมน ทานเลาวา งนนแลบลนแผลบๆ ตงทาจะฉกซ าๆ อย สดทายกกลบนงเหมอนตกอยในภวงค อาการทชคอแผพงพานของมนกคอยลดต าลง และสดทายมนกลดหวต าลงจนจรดพนนงเหมอนยอมคารวะอยพกหนง แลวจงเลอยหนเขาโพรงถ าหายไป หลวงปเลาวางตวนเปนนาค ไมถกจรตนสยกบทาน จงมาหลอกลอตงทาจะกด แตทายทสดกยอมออนใหกบอ านาจการแผเมตตาของทาน

บนตาดปอ นอกจากจะอดมดวยสตวปาแลว ยงมพวกภตผปศาจ มารบกวน พระเณรดวยพระเณรจะนอนกมาปลกบาง ดงแขนดงขาบาง ใหตนท าความเพยร มพระเณรเจบปวยกนมาก ซงอาจจะเปนเพราะผดอากาศกเปนได ทางชาง เสอ สตวปากมาก เมอเปนเชนน หลวงปขาวจงใหขาพเจาน าเรองนไปพจารณาด

ขาพเจาพจารณาแลว ไดความวา “เยสนตา” แปลวา ผสงบไมเดอดรอน ไมมความทกขใดๆ ภยอนตรายไมมแกผมความสงบ

วนตอมาเมอขาพเจาเขาไปกราบนมสการหลวงป ทานจงถามวา ไดความไหม จงกราบเรยนทานวา “ไดความ” ทานวา “ไดความอยางไร” กเรยนทานวา “เยสนตา แปลวา ความเปนผสงบจะไมมความเดอนรอน ความทกขใดๆ ความเดอดรอน ความทกขภยใดๆ จะไมมแกผสงบ”

ทานจงวา “จรง…จรง ถกทเดยว” และทานไดกลาวบาลตอไปอกวา “นตถ สนต ปรสข -ความสขใดยงกวาความสงบไมม ผมความสงบแลว ไมมความทกข ความเดอดรอนอะไร ความทกขความเดอดรอนไมมแกผสงบ จงวาสขอนยงกวาสงบไมม…จรงทเดยว!”

50

ในพรรษาท ๑๔ น มแมชซงเปนลก หลานหลวงปขาวมาจ าพรรษาอยดวย ไดเปนก าลงชวยในการประกอบอาหารถวายพระเณรมาก เพราะตาดปออยไกลหมบานมาก อาหารทบณฑบาตไดไมคอยพอขบฉน ตองอาศยศรทธาญาตโยมมาสงเสบยงใหแมชชวยท าอาหารถวายจงหนเพมเตม

พรรษาน มแมชคนหนง ชอ ชหลอด ไดมาตายทภววขณะจ าพรรษา กลางคนกพากนไปกางกลดหาทวเวกภาวนาตามพลาญหนทหลงตาดปอ

นน เปนทเวงวาง อากาศสงดสงบดมาก มทวเวกดมาก กลางคนเดอนหงายกแยกยายกนไปหาทวเวกตามชายปาบาง ตามหนาผาบาง หลงพลาญหนบาง ตอรงสวางจงพากนกลบมาวด แลวไปบณฑบาต หลวงปทานเปนผน าหมคณะลกศษยไปบณฑบาตเปนประจ ามไดขาด

ระหวางอยทถ าแกวน ขาพเจาเกดปวยเปนโรคชนดหนงเรยกวา โรคฝหวด า เปนฝทรายแรงมาก เปนทนวหวแมมอ มนปวดจบใจและตามตวกรสกรอนเหมอนจบไขเพราะพษฝดวย กลางคนนงพงหมอนภาวนาอย มอนวางไมได ตองยกไวตลอดเพราะมนปวดไมไดนอนมาสามวนสามคนแลวเพราะนอนไมหลบ ปวดฝตบๆ อยตลอดเวลา พอนงภาวนาจตก าลงจะสงบ คลายๆ กบเราก าลงจะนอน แตไมหลบสนท ไดเกดนมตวามโยมแกคนหนงขนไปหา แลวถามวา “โอะ…อาจารยเปนอะไรน” บอกเขาวา “อาตมาเปนฝหวด า”

เขากวา “ขอเบงหนอย” แลวเขากมาดทนวหวแมมอของขาพเจา บอกวา “แมนแลว!..มา -จะเปาให”

แกวาแลวกเปาลงทนวหวแมมอ แหม…เยนวาบเลย แลวแกกบอก “พรงนจะเอายามาใสใหใสเสยกหาย” แกวาอยางนน

พอตนเชา พระไปบณฑบาตกน มโยมคนหนงนยวาเปนหมอผประจ าบานแถวนน ขนมาถวายจงหนพระ มาหาขาพเจาแลวมาดฝทหวแมมอขาพเจาเงยบๆ โดยไมพดอะไรเลยสกค า แลวแกกเขาปาไปหายามาให ไปไดยามาฝนใสให เปนยาแกฝมพษ หลงจากนนขาพเจากหาย ถามแกวา ยาแกฝมพษนนคออะไร แกวา คอ รากล าดวน รากล าดวนตนกได รากล าดวนเครอกได

ขาพเจาจ าไดสนทใจ รากล าดวนทแกฝทปวดบาดจตบาดใจใหหายไดนน มรากเดยวเทานนขาพเจาไมทราบวา ยานคนอนใชจะหายไหม แตกนาจะลองด นาคดวายาสมนไพรของเรานน มทกหยอมหญา แตเราคนไทยมกจะมองขามของดในชาตของเราไปเสยหมด

ในระหวางทจ าพรรษา รบการอบรมจากหลวงปขาวทภววน ขาพเจาไดมนมตทควรบนทกไวเพอใหประวตสมบรณ ๒ คราว คอ

คราวแรกเมอมาอยถ าแกวใหมๆ ไดเกดนมตวา มแมช ๓ องค มาปรากฏกายขน เมอก าหนดจตถามวา เปนอะไร กไดรบค าตอบวา เปนพรหม แมชทงสามบอกใหขาพเจาทราบถงชาตก าเนดทขาพเจาเกยวพนกบทานพระอาจารยมนในชาตกอน และเสรมวา “ทานอาจารยองคน เวลาทานไปหาทานอาจารยมน ทานเหาะไป ทานอาจารยมนแหงนหนาดแลวพาเหาะดวยกน”ขาพเจากไมทราบวา ท าไมชทถ าแกวจงไดทราบนมตครงโนนของขาพเจาทเกดขนกอนไปพบทานพระอาจารยมน

แลวชกพดกนอกวา “ทานอาจารยองคนนารกเหมอนอาจารยของเราคอ ทานอาจารยสย”คงเปนอาจารยของแมชมาแตกอน “นารกจรงๆ พวกเราตองปรนนบตทาน อารกขาทาน ทานมาแลว!”

51

อกครงหนง ระหวางภาวนา จตถอนก เหนเปนนมตปรากฏขนวา ขาพเจา ก าลงเดนทางอยในทแหงหนง พอพนจากหมบานกเหนแมน าใหญกวางสายหนงขวางหนาอย น าในแมน าไหลเชยวมาก เปยมฝง คะเนดคงเปนแมน าทลกมาก ขาพเจาตงใจคดจะขามแมน าใหไปถงฝงขางโนนแตกยงไมเหนวธทจะขามอยางไร

ฝงแมน านนลาดเหมอนฝงทะเล คอยๆ เทลงและชนเขา ทฝงเปนโคลนตมและขาพเจามองดโคลนตมนนแลวกคดวา ถาเราลงไปทนนกคงจะจมลงมดตวเลย ตองตกลงมดศรษะเลยบรเวณฝงระยะทเปนโคลนตมนนไมใชใกล กวาจะไปถงน าทไหลเชยว ขาพเจามองไปอกท เหนรอยเทาคนทเพงเดนขามไปไดใหมๆ กม จงคดวา เอ!..เราจะท าอยางไรดจงจะขามแมน าไดโคลนตมนมนเหลว ถาเราเดนขามโคลนตมกคงจะจมลงไปเลย จะจมดงลงไปอยทไหนกไมทราบ คงไมมวนจะโผลขนมาไดเลย

ร าพงแลวกเลยหยดพจารณา และนกอธษฐานขน อธษฐานทงๆ ยนเชนนนวา “เออ!..นถาเราจะขามน าไปถงฝงโนนได กขอใหเราเดนขามโคลนตมนไปใหได อยาใหจมลงเลย อยางลกมากทสด กใหจมลงในโคลนตมนถงเพยงแคเขาเทานน ถาเราจะขามแมน านใหได”

อธษฐานแลว ขาพเจากเรมหยงเทา คอยๆ เดนไป ปรากฏวาโคลนคอยๆ ลกเขาทละนอยพอถงเพยงแคเขาพอด กพนจากโคลนตม และมสะพานขามน าถงฝงโนน ขาพเจาจงขนเดนบนสะพาน ไดขามถงฝงโนน

พอขนฝงไดแลว กเหนมากนหญาอยบนรมฝงตวหนง สขาวบรสทธทงตว รปรางพวงพ ตวสงใหญสวยมาก มานนสวยมากจรงๆ ทาทางนาข ขาพเจาคดวาจะขนขมา อดมคนมาบอกวา พระพทธเจาก าลงเสดจไปใหรบตาม ขาพเจาไดยนพระนาม พระพทธเจากเลยไมสนใจกบมา รบออกเดนทางตามรอยพระพทธเจาไปทนท….แลว….จตกถอนจากนมต

เมอปวารณาออกพรรษาแลว ตางกเตรยมแยกยายจากกน พวกญาตโยมลกหลานไดมานมนตหลวงปขาวใหกลบส านกเดม คอวดปาแกว บานชมพล สวนขาพเจาไดรบนมนตจากญาตโยมทางนครเวยงจนทร ประเทศลาว ใหไปชวยงานฌาปนกจศพ ทานพระอาจารยออนศร ขาพเจาจงเดนทางไปโดยลงจากภววไปตามฝงแมน าโขง ผานบงกาฬโพนพสย และไปขามแมน าโขงททาเดอจงหวดหนองคาย

เมอเสรจงานศพ ทานพระอาจารยออนศร แลว กพากนเดนวเวกขนไปบน ยอดภเขาควายของประเทศลาว พกอยพอประมาณแลว กเดนทางกลบมาประเทศไทย มาพกวเวกบ าเพญภาวนาตอทภวว พกอยจนใกลจะเขาพรรษา จงกลบไปจ าพรรษาทดงหมอทองเชนเดม

พรรษาท ๑๕ - ๑๖ พ.ศ.๒๕๐๐-๒๕๐๑กลบไปจ าพรรษาท ดงหมอทอง

พรรษาท ๑๕ ขาพเจาไดกลบมาจ าพรรษาทดงหมอทองอก รวมกบ พระอาจารยสอน อตตรปโญ ไดพากนตงอธษฐานไมนอนอย ๒ เดอน ท าความเพยรกนอยางเดดเดยว บางวนกพากนเอาปบคว ากลางหลงพลาญหน ซงอยสงกวาพนดนประมาณ ๑๕ เมตร แลวกเอาอาสนะปทบบนกนปบ ภาวนาตากฝนตลอดวนตลอดคนกมภาวนาจตสงบด ปบไมลม ไมงวง

บางทกไปนงรมหนาผาชน ตลอดคนโดยไมงวง ไมสปหงก แตประการใด ถาหากงวงสปหงกเพยงเลกนอย กคงจะตกจากหนาผาลงขางลางแลว เปนการพยายามสประยทธ ชงชยเอาชนะกเลสกนอยางเตมท

52

ในพรรษา ๑๕ นขาพเจาเกดอาพาธหนก เปนไขปา เอาหมอมารกษาฉดยา ยากบโรคปะทะกน ท าใหเกดอาเจยนขนานใหญอาหารออกหมด หมดแรงแทบประดาตาย แลวกเกดธาตวปรต ตามด ตามว เวยนศรษะ คอนศรษะแทบไมขน พดจาไมรเรองรภาษา เปนอย ๙ วนจงสงบขาพเจาแกโดยวธเอาปบมา ๒ ใบ ตงบนหลงพลาญหน แลวใชกระดานป ๒ แผน วางบนปากปบ นงพจารณาความตาย ทานพระอาจารยสอนและเณรหลานเกรงวาอาจจะพลาดพลง ตกหนาผาไปไดทานกผลดเวรกบเณรหลาน มาคอยเฝาอยหลายคน โรคขาพเจาจงหายขาด

ออกพรรษาแลว ตางกทยอยกนหาทวเวกไปในทตางๆ เฉพาะขาพเจากกลบไปนมสการหลวงปขาว ฟงเทศนรบการอบรมจากทานตอไปตามเคย

เมอใกลเขาพรรษาท ๑๖ ขาพเจากชวนทานพระอาจารยบญเพง เขมาภรโต เจาอาวาสวดถ ากลองเพลปจจบน กลบมาจ าพรรษาทดงหมอทองอก มพระเณรจ าพรรษาอย ๔ องค พากนปรารภความเพยรห าหนกเลสกนอยางเตมความสามารถ แตละองคตางกพยายามสรรหาอบายทถกกบจรตนสยของตนมาพฆาตฆาฟนกเลสในใจใหสงบราบคาบลง

พระเณรตางแยกยายกนท าความเพยรอยางไมเหนแกชวต ใหกายวเวก ใหวาจาวเวก ใหจตวเวก ไมเกยวแกกน ไมของแวะกน ไมกอสรางใดๆ ทงหมด อากาศด แมสตวปากคนเคยสนทชดเชอกบพระดมาก ไมเปนขาศกแกกนและกน เสอ ชาง เดนเขามาเยยมกรายตามซอกภผา แนวทางจงกรมของพระบอยๆ พระเณรกถอวานเปนเขตวด สตวทงหลายเขากคดวานเปนเขตปา ตางฝายตางอย ตางฝายตางท าหนาทของตนไป

บางวน พระเณรกจะภาวนาของทานไป งกจะเลอยผานไปหากนตามทางของเขา ไมกดกนขดขวางกน วนหนงขณะทพระออกไปบณฑบาต เหนไกปา ๓ ตวทขางทาง ปกตวสยของไกปานน จะมความปราดเปรยวเกรงกลวมนษย พอพบหนามนษยมนจะบนปรอหนไปทนท แตคราวนแมไกทงสามตว พอเหนหนาพระ มนกพากนหยดยนนง เจาตวหวหนาสงเสยงเปนสญญาณใหแกกน แลวทกตวตางกคอมหว ยอบตวลงต าพรอมๆ กน เหมอนกบจะแสดงอาการคารวะพระภกษสงฆฉะนน ดแลวชางนารก นาสงสารมนจรงๆ มนนงท าความคารวะอยเชนนน จนพระเดนผานไป ชายจวรขาพเจาแทบจะเชดหวมน แมไกทง ๓ ตวกกมหวนงอยรอจนพระผานไปหมดแลว มนจงออกคยเขยหาอาหารตอไป

ครงออกพรรษา ขาพเจาและ ทานพระอาจารยบญเพง เขมาภรโต กกลบไปหาหลวงปขาวมาฟงเทศน ฟงโอวาทจากทานระยะหนง ขาพเจากกราบนมสการลาทานออกไปวเวกทางดงศรชมพองคเดยว โดยไปลงเรอทจงหวดหนองคาย ลองแมน าโขงมาขนเรอทอ าเภอบงกาฬ แลวเดนทางตอมาไปถงหมบานหนง ชอบานใหมหนองดนด า กขอใหญาตโยมพาไปส ารวจทกลางดงศรชมพ เขตอ าเภอโพนพสย

พบสถานทแหงหนง มลกษณะคลายๆ กบซากเมองเกา มลานหนยาวคลายกบถนนคอนกรตเปนระยะนบเปนสบกโลเมตร บางแหงกเปนทรงกลมคลายกบสนามมาในกรงเทพฯ บางแหงกเปนคลายๆ กบปราสาทราชวงสงหลายชนหกพงลงมากองทบถมกนอยเปนโขดหน เปนหนผาและพลาญหนอนกวางใหญ มโตรกถ า เหวลกมากมาย ชาวบานเรยกกนวา ถ าจนทร เพราะบรเวณแหงนเตมไปดวยตนจนทรนานาพนธ ขนาดตางๆ แนนไปหมด เปนดนแดนสงบ ไมมผคนอาศยอยขาพเจาเหนเปนสถานทเหมาะควรแกการบ าเพญภาวนา จงขอใหญาตโยมชวยยกแครปลกเปนรานเลกๆ

53

ญาตโยมบอกวา จากถ าจนทรนถาจะม บานเรอนผคนทใกลทสด กจะตองเดนไปไมต ากวา ๑๐๐ เสน โดยเปนบานพวกขา ๒ หลงคาเรอนทอพยพมาท ากนแถวนน ทางไปบณฑบาตจะตองเดนไปตามทางดานหนซงเปนทางชางเดน และกวาจะไปถงทางเกวยนกจะตองตอไปไกลอก ๒๐เสน

เขาปลกรานเสรจแลว โยมคนหนงออกส ารวจบรเวณโดยใกลกกลบมาตามขาพเจาไปดและบอกวา หางจากรานทปลกเสรจประมาณไมถงครงเสนนน เปนถ าเสอแมลกออน มนมานอนทนทกวน ขาพเจากบอกวาไมเปนไรหรอก เสอกเปนสตว เรากเปนสตวเหมอนกน อยรวมกนไมเปนไร ตกเยนญาตโยมเขากกลบกนหมดเหลอแตขาพเจาคนเดยว พอพลบค า เสอมนกกลบมาจากหากนจรงๆ ไดยนเสยงมนมารองครางใสอยใกลๆ บางทกไดยนเสยงเดนแทบจะเขามาชดกลดแตกไมเหนตวมน มนกหากนไปตามภาษาของสตวปา มนษยกบ าเพญภาวนาไปตามภาษาของเพศบรรพชตขาพเจาไปตงรานแครอยใกลมนมากเกนไป วนรงขนมนกคาบลกพาหลบไปอยตรงซอกเขาอกแหงหนง หางออกไปจากเดมหนอยหนง แตกยงไดยนเสยงมนหยอกลอกบลกของมนอยด

ระยะแรกมาปกกลดอย ไมไดฉนอาหารถง ๔ วน เพราะไมทราบจะไปบณฑบาตทไหนจะไปบณฑบาตกบพวกขากพดกนไมรเรอง และเขากคงไมทราบวาคนทนงเหลอง โกนผมนคออะไร เมอถงวนท ๕ ตอนย ารง ขาพเจานงสมาธพจารณาดวาใครทไหนทพอจะไดท าบญในโอกาสเชนนบาง กทราบไดวาเปนขา ๒ ครอบครวนแหละ จงมงหนาไปบณฑบาตทบานขา ๒ครอบครวนน แมบานของครอบครวดงกลาว ก าลงนงหลามขาวดวยกระบอกไมไผอยหนาบานเขามองขาพเจาอยางงงๆ แตเมอขาพเจาชตรงขาวหลามแลวชทบาตร เขากเขาใจ จากนนเขากใสบาตรใหเปนประจ า ไดอาศยบณฑบาตของเขาประทงชวตตลอดมา

พรรษาท ๑๗ พ.ศ.๒๕๐๒จ าพรรษาทถ าจนทน ดงศรชมพ อ.โพนพสย

พรรษาท ๑๗ น ขาพเจาจ าพรรษาอยทถ าจนทนแตเพยงองคเดยว ระยะมาอยแรกๆ ในขณะเดนจงกรมเวลาพลบค าหรอย ารง จะไดยนเสยงเหมอนคนพากนเดนพดคยอยบนพลาญหนกนเปนหม เสยงเดกกม เสยงผใหญกม เสยงผหญงกมากมาย คลายๆ กบไมไดอยกลางปากลางดงเชนนนแหละ พอดกขนหรอสายเขาเสยงนนกหายไป บางทกไดยนเสยงคลายๆ กบมาวงมาเปนฝง มเสยงคนพดจาถกเถยงกน เอะอะผานหนาทขาพเจานงอย บางวนใกลสวางไดยนเสยงเหมอนคนสวดมนตไหวพระท าวตร เพราะทถ าจนทนนมวตถโบราณเชน พระโบราณฝงอยในดนมาก เวลาขดรอถ าใหราบเรยบพอจะอยอาศยได จะพบแขนพระ เศยรพระและองคพระกม สวนใหญแตกเปนพระเกสรโดยมาก เปนสถานทส าคญมาก รอบบรเวณอดมไปดวยสตวปานานาชนด เชน หมปา เกงกวาง นก สวนสตวใหญ เชน เสอ ชาง หม กยงอดมสมบรณ เพราะเปนปาเปนดงจรงๆ งใหญ เชนงจงอางกมากอย พวกชางพวกเสอจะมาเยยมกรายเขามาบอยๆ มาจนใกลทเดยว หาอาหารอยในบรเวณเดยวกบมนษย ตางฝายตางอย ตางฝายตางหากนอยดวยกนดวยความสงบสนตดงน

ความจรงทนนเปนทอยของพวกสตวปาเขาตางหาก เปนบานของเขา เรามนษยตางหากทเปนผลวงล าก าเกนเขาไปในแดนของเขา จงตองเคารพสทธของเขา ถ าจนทนอยหางจากหมบานมากครงแรกทขาพเจาไปอยตองอาศยบณฑบาตจากพวกชาวขาดงกลาวแลว ซงเขาอพยพไปท านาอยหางจากถ าจนทนประมาณ ๑๐๐ เสน เดนทางไปตามทางพลาญหน ทางชาง กวาจะถงทางเกวยนกตงหลายเสนทเดยว บางวนระหวางทางไปบณฑบาต กเจอหมชาง บางวนกเจอพวกหมอยกลางทาง…ดง

54

นแล ชวตของพระธดงคกมมฏฐานนเสยงตอ ความเปนความตายไมเหนแกความตาย ไมเหนแกชวต เหนธรรมเปนของมคณคามากกวาชวต เหนชวตเปนของทต ากวาธรรม

การไปบณฑบาตทบานขานน โดยมากขาพเจากฉนทบานขานนเอง เพราะหนทางไกลมากกวาจะกลบมาไดกจะตองสายมากทเดยว ถ าจนทนเปนสถานทซงสปปายะในการภาวนาอยางยงอากาศดมาก จตรวมเรว คดคนด คนในกายของเราอยางไมลดละ สามารถภาวนา บ าเพญความเพยรไดอยางเตมทเพราะไดอยคนเดยวโดยตลอด นเปนเวลาพรรษาท ๑๗

หลงจากออกพรรษาแลว ในระหวางฤดแลง ทอยล าพงองคเดยวทถ าจนทนน ไดเกดอาพาธหนกเปนไขปา ไมมยาฉนเลยปลอยใหธาตขนธมนเยยวยาตวเองไปตามธรรมชาต ตอนบายเปนไขจบสน ตอนเยนพอพลบค าไขกหยดจบ สามารถลงไปกรองเอาน าทเชงเขาได กวาจะกลบถงทพกกมดสนท เปนอยเชนนทกวนถง ๑ เดอน ไขกเปนอยไมหาย เพราะไมมยาและอยองคเดยว

ระหวางทยงเปนไขอยน วนหนงขาพเจาไดนอนภาวนา ก าหนดจตอย ขณะจะเคลมหลบแหลมหลบแหล อยระหวางกงกลางความหลบและความไมหลบนน ไดนมตภาพวาโยมบดาซงสนชวตไปแลว ตงแตขาพเจายงอาย ๑๖ ป ไดมาหา โยมบดานทานเปนหมอพนบาน ชวยรกษาไขใหเพอนบานใกลเคยง ชาวบานเขานยมทานมาก ปรากฏในนมตวาโยมบดาไดสะพายรวมยามาหาขาพเจาและถามวา

“คณลกเปนอะไร”ขาพเจาไดบอกทานวา”ปวยเปนไขปา ปวยมาแลว ๑ เดอน ยงไมหาย ไมมยาฉน”โยมบดาเลยวา “เออ!..งนจะฝนยาใหกน เดยวกหาย”วาอยางนนแลว โยมกแกรวมยาออกเอาน าใสขน แลวกฝนยาใสขนน า ในขณะทโยม

บดาฝนยาอยนน กลนของยา…หอมนาฉน นาดมจรงๆ ทเดยว รสกวาสดแตกลนกพอแลวคลายๆ กบวาจะมก าลงเพมขนเลย เมอโยมฝนยาเสรจแลว กยกมาถวายใหดม ขาพเจาฉนจนหมดยาในขนนน

พอฉนเสรจกรสกตวตนขนพอด นกวาตวไดฉนยาจรงๆ เมอไดพจารณาแลวจงรวาเปนเรองของนมต หรอความฝนตางหาก ตอจากนนมาวนใหม อาการของไขกลดลงไปจนหายขาด ไมมไขอกตอไป และรางกายกมก าลงขนฉนอาหารกไดเปนปกต ตงแตนนมายงไมเคยปรากฏการเจบปวยแบบนนอก จะไปอยทไหนๆ รสกวาอาการไขไมม จะเปนเพราะเหตอะไรขาพเจากไมทราบ ถาจะวาเปนเพราะไดฉนยานนของโยมบดา แตกไมไดฉนจรงๆ ฉนดวยนมตในความฝนตางหาก

เมอการเจบปวยไดหายสนทแลว กระลกถงคณบดามารดา วาพระคณของทานนมมากมายมหาศาลหาประมาณมได เลยแผอทศสวนบญกศลทเคยบ าเพญมาตงแตเลกแตนอยมาตลอดชวต ขออทศใหแกโยมทงสอง คอบดามารดาทลวงลบไปแลว ถาหากดวงวญญาณของทานจะสงสถตอย ณ ทแหงหนต าบลใด คตใด ก าเนดใด ภพใด และชนใด ขอใหบญกศลทขาพเจาอทศใหน จงไปถงโยมทงสองและใหทานไดรบสวนบญกศลน เมอไดรบแลว ขอใหโยมทงสองไดพนจากทกขภยอนตรายใดๆ

นกอทศบญกศลดงนแลว ตอจากนนอาการไขกสงบลงโดยเดดขาดพรรษาท ๑๘-๒๐ พ.ศ.๒๕๐๓-๒๕๐๕

จ าพรรษาท ถ าจนทน(ตอ)ตอมาเมอใกลจะเขาพรรษา มเณรองคหนง และพอขาวเฒาคนหนงซงเปนญาตของขาพเจา

และแมชแกคนหนงมาอยดวยกอนจะเขาพรรษา ๗ วน โยมอปฏฐากซงมทงหมดดวยกน ๒ ครอบ

55

ครว ไดมานมนตขาพเจาไมใหจ าพรรษาอยทถ า จนทน เพราะเขาเหนวา พวกเขาเปนคนจน ไมมขาวกน กลวจะเลยงพระเลยงเณรไมไหว กลวพระเณรจะอดขาวตาย เขาด ารอยางนจงมาพรอมกนทง๒ ครอบครว โดยแตงหวหนาครอบครวมาพดนมนตใหไปจ าพรรษาทอนไมใหจ าพรรษาทถ าจนทน

ขาพเจาเลยบอกโยมทงสองนนวา เดยว!..วนนกจวนจะหมดเวลาแลว พรงนจงคอยพจารณากน ขอปรกษาเณรและผาขาวกอน

แลวชาวบานทง ๒ คนเขากลากลบบาน ตกพลบค า เวลากลางคน ขาพเจากประชมเณร ผาขาว และแมชวา ศรทธาทเขาอปฏฐากพวกเราเขานมนตใหพวกเราหนไปจ าพรรษาทอน เพราะเขาไมมขาวใหพวกเราฉน เขากลวพวกเราจะอดตาย เขาอยากใหไปอยทอน ซงคงจะอดมสมบรณกวาพวกเราจะวาอยางไร

แมชแกไดยนดงนน กพดขนวา “เออ!..ด เขานมนตใหหน กหนซ เขาไมมขาวใหกน เราจะอยท าไม” แมชแกวา “ตงแตเขาไมนมนตกวาจะหนอยแลว ทนอดอยากแทๆ!”

เมอขาพเจาถามเณร เณรกวาจะไปถามผาขาวเฒา ผาขาวเฒากวาจะไปทงนน ขาพเจาเลยถามวา จะไปวนไหน เขากวา จะไปวนพรงน

- จะไปจ าพรรษาทไหน- จะไปจ าพรรษาทบานขเหลก ดงหมอทอง…เขาวาขาพเจาจงวา “เออ!..พากนไปเสย”ยายชแกจงยอนถามขาพเจาวา….”อาว!..อาจารยไมไปหรอขาพเจาตอบวา “ส าหรบอาตมาไมไปแลว เพราะอาตมาตงใจวาจะจ าพรรษาอยทถ าจนทน

น” ยายชแกวา “จ าพรรษาอยางไร เขาไมมขาวใหกน จะกนอะไร”ขาพเจาตอบแมชวา “ไมมขาวกไมกน กนแตน ากได เพราะวาขาวกไดเคยกนมาแลว ตงแต

วนเกดจนถงวนน เมอกนขาวอย มนภาวนาไมเปน ทน มนไมมขาวกน กไมกนมน อดอยอยางนนกนน าแทนเอากได กนใบเมากได”

แมชถามวา “ใครจะเอาใบเมามาถวาย”ขาพเจาบอกวา “ถาไมมใบเมา กกนน า จะขอจ าพรรษาทน ไมไปไหนแลว ถงจะอดขาวไม

กนกยอมตาย ในพรรษานจะไมถอยหลง จะประกอบแตความพากความเพยรคณงามความดเทานนจะขอตายอยในคณงามความด ไมไปเปนเดดขาด พวกเณร แมขาว พอขาว จะไปกไปเถอะ ไมตองหวงอาตมา อาตมาไมไป จะตายกตายเถอะ ตายในขณะท าความพากความเพยร จะไดเปนเกยรตประวตสบตอไปวา พระธดงคกมมฏฐาน เปนผมใจเดดเดยว ไมมขาว ไมมอาหารกน กยอมอดขาวอดอาหาร อตสาหจ าพรรษาทถ าจนทน ท าความพากความเพยรจนตายเพอใหเปนตวอยางแกวงศปฏบตตอไป เราไมไปแลว!”

เมอขาพเจาประกาศเดดขาดเชนนน เณร ผาขาว แมช กเลยวา “ถาอาจารยไมไป พวกผมกไมไป อาจารยตาย กตายดวย”

รงขนตอนเชาขาสองคนนนไดรองไหมาถวายจงหน กถามวา โยม รองไหท าไม ตอบวา รองไหเพราะเสยใจ เมอคนนผมนอนไมหลบตลอดคนเลย ทนมนตอาจารยหนไมใหจ าพรรษา ผมไมสบายใจเลยไดรบความเดอดรอนตลอดคน พวกผมขอนมนตอาจารยใหม ขออภยจากอาจารยดวยอยาใหเปนบาปเปนกรรมตอไป พวกผมขอนมนตอาจารยใหจ าพรรษาอยทน โปรดพวกผมดวยถาหากไมมขาวกน พวกผมจะยอมตายกอนอาจารย ไมใหอาจารยตายเลย ควายของผมมอย ๒ ตว ผมจะขายควายนแหละ ซอขาวเลยงอาจารยใหตลอดพรรษา

56

ขาพเจาไดฟงกอนโมทนาในศรทธาของ เขา แมเขาจะเปนคนจนยากล าบากยากแคนแสนสาหสเพยงใด แตจตใจกฝกใฝใครตอการท าบญ ยอมสละแทบจะสมบตเครองมอท ากนทงหมดทมเพอบ าเพญทาน นาสรรเสรญในจตใจของเขายงนก จงบอกปลอบใจเขาวา ไมเปนไรหรอกโยม อยาล าบากถงกนตองขายควายเลย ทกสงทกอยางกคงจะเปนไปเอง ดไปเอง ไมตองกงวล

อนโมทนา และใหก าลงใจเขาแลว โยมสองคนกมสหนาชนขนทนทดวยความอมอกอมใจและลากลบบานไป

ตกลงเลยอยจ าพรรษาทถ าจนทน ท าความพากความเพยรดวยกนทงหมดไมไดหนไปไหนท าความเพยรกนดวยความสะดวกสบายทเดยว เพราะเปนทสงบวเวกดมาก สตวปากมาก ภาวนาจตรวมลงอยางรวดเรวถงฐาน

ตอมาขาวทวา มพระมาอดขาวอดน า ชาวบานมานมนตใหหนไมใหอยจ าพรรษาดวยอดอยากไมมขาวจะใสบาตรใหกน กไมยอมไปนไดแพรไปถงชาวบานรอบๆ นอกดวย ชาวบานเหลานนเขากมาสบดเหนวาถ าจนทนกนดารมากจรง พวกหมบานไกลๆ โดยรอบนอก เชน ทบานมาย กเลยแตงกนใหสงอาหาร ๗ วนตอครง….๗ วนตอครง และขาวนไดแพรตอไปถง อ าเถอบงกาฬ เวลานนคณหมอประพกตร โสฬสจนดา เปนหวหนาหมออนามยประจ าอยบงกาฬทราบเรอง กสงคนไปสบดบาง เหนวาถ าจนทนอยลกถงกลางปา และกนดารมาก จงรวบรวมกนชวยสงอาหารมาใหฉนทถ าจนทนทก ๗ วนตอครงดวย การเดนทางแมจะล าบากมาก ดวยไมมรถ ตองหาบหามบกปากนมาเปนวนๆ จงถง แตกเพยรพยายามกนมานบวามศรทธาอนแรงกลา นาอนโมทนายง

ในพรรษานน จงแทนทจะอดอยากการขบฉน กลบคอนขางอดมสมบรณด ไมอด ไมอยาก ไมขาด ไมหว สะดวกสบาย ใหโอกาสพระ เณร ช และผาขาว ไดบ าเพญภาวนากนอยางเตมท ความสะดวกสบายและอดมสมบรณนน คงจะเปนอานสงสของขนตความอดทนกเปนได

เมอออกพรรษาแลว พวกเณร ผาขาว และแมขาว ไดพากนกลบบานกนหมดเหลอขาพเจาองคเดยว ตอมาหลวงปเจาอาวาสวดมชอแหงหนง ทานไดมาอยรวมดวย เพราะทานไดขาววาทถ าจนทนนภาวนาด ทานจงมงมาขออยดวย โดยบอกวา ทานจะมาท าความเพยรอยางอกฤษฎ

ระหวางฤดแลง ขณะทอยรวมกนกบหลวงปองคนทถ าจนทน ตงแตเดอนธนวาคมจนถงเดอนกรกฎาคมนน ไดปฏบตรวมกนและไดสนทนาปราศรยฝายปฏบตธรรมทงดานภายนอกและภายใน เพอเปนการแลกเปลยนความรความเหนของกนและกน หลวงปทานไดเลาประวตความเปนมาในการภาวนาปฏบตธรรมของทานใหฟงวา

ในสมยททานยงอยทวดบานของทานนน ทานไดเขานโรธสมาบต ก าหนดสามวนบาง เจดวนบาง จงออกจากทภาวนา

ขาพเจายอนถามทานวา วธเขานโรธนน เขาอยางไรทานวา “เมอพจารณาไป หรอบรกรรมไป จตวางอารมณ มนรวมอยเฉพาะจตใสบรสทธ

หมดจดอยอยางนน มนวางเวทนา ไมมเวทนา ไมปรากฏเวทนาทางกายหรอทางธาตขนธเลย จตออกจากธาต อยเฉพาะจตลวนๆ บรสทธ ใสสะอาด อยอยางนนมความสขมาก”

ขาพเจาถามวา “เวลาจตถอนจากขณะเปนอยางไร”ทานตอบวา “เวลาจตถอนจากขณะกเบากาย เบาใจ ท าใหกายและใจสบายด มความเบก

บานกายและใจ ชมชนอยตลอดเวลา”ขาพเจาไดเรยนถามทานวา “เวลาปกตอยดวยอะไร”

57

ทานบอกวา “เวลาปกต กอยดวยความ สงบ และมความปตยนดตอจตของตนทรวมลงสภวงค หรอฐตจตนนๆ”

เมอทานวาอยางนน ขาพเจากเลยถามวา “นโรธะแปลวาดบทกข ตวนหรอคอ ตวดบทกข”ทานกรบวา “ใช - ตวนแหละตวดบทกข เพราะเวลาเขาไปไมมทกขเวทนาอะไร ความเจบ

ปวดรวดราวแมแตนดหนอยกไมปรากฏในขณะนน”ทานอธบายเรองนโรธเชนนน ขาพเจาเลยยอนถามอกวา “เมอเปนเชนน นโรธะ ทานแปลวา

ผดบทกข คอไมมทกข กแปลวาดบหมด กเปนพระนพพานเทานน ตวนหรอคอ ตวพระนพพาน…?นโรธนหรอ?”

ทานกตอบวา “ใช เปนนพพาน”ขาพเจากเลยยตเรองนไวกอน ตอจากนนกชวนทานสนทนาแลกเปลยนความรในทางภาวนา

ดานอนตอไปขาพเจาไมเคยเขานโรธชนดนสกครงเดยว ในสมบตของขาพเจากไมมอะไร เมอสนทนากน

แลวกเลกกนไป และขาพเจากเลยลองน าการเขานโรธของหลวงปไปพอพจารณาด วนหนง พอพจารณาไป จตกคอยสงบลง…สงบลง จตหนงเลยพดขนวา…นโรธนยงเปนสงขารอย ท าไมจงเปนสงขาร-ขาพเจาซกดเพราะเหตวา นโรธนยงมการเกดและการดบ คอมการเขาและการออก ไมขาดจากเหตและปจจยอนเปนเหตใหเกดทกข คอตวสงโยชน ตวสมทย ตวตณหา ตวอาสวะ และตวกเลส เพราะจตชนดน ถาเขาไปรวมแลวกเหมอนกบวาไมมกเลส แตเมอถอนออกมากเปนจตธรรมดา เปนนโรธทไวใจไมได

ขาพเจาจงมาค านงถงโอวาทททานพระอาจารยใหญมน ภรทตตะมหาเถระ ไดเคยเลาเรองการเขานโรธของพระอาจารยลกศษยทานองคหนงใหฟง ขณะทขาพเจาอยจ าพรรษารวมกบทานทานไดประกาศใหบรรดาสานศษยทงหลายทราบทกๆ องควา ในสมยหนง ทานอาจารยองคนนไดเขาไปนมสการทานพระอาจารยมน ทานไดถามทานอาจารยองคนนวา

“ทาน… จากกนไปนาน การภาวนาเปนอยางไรบาง ดหรอไม”ทานอาจารยองคนนตอบถวายทานพระอาจารยมนวา “กระผมเขานโรธอยเสมอๆ”“เขาอยางไร?”“นอมจต เขาสนโรธ”ทานพระอาจารยมน ยอนถามวา “นอมจตเขานโรธ นอมจตอยางไร”กตอบวา “นอมจตเขานโรธ กคอท าจตใหสงบแลวนงอยโดยไมใหจตนนนกคดไปอยางไร

ใหสงบและทรงอยอยางนน”“แลวเปนอยางไร เขาไปแลวเปนยงไง” ทานพระอาจารยมนซกถาม“มนสบาย ไมมทกขเวทนา”ทานพระอาจารยมนถามวา “เวลาถอน เปนอยางไร”ทานอาจารยองคนนตอบวา “เวลาถอน กสบายท าใหกายและจตเบา”“กเลสเปนอยางไร”“กเลสกสงบอยเปนธรรมดา แตบางครงกมก าเรบขน”พอถงตอนน ทานพระอาจารยมนจงไดประกาศเรองนโรธใหบรรดาสานศษยทราบทวกนวา“นโรธแบบน นโรธสมมต นโรธบญญต เพราะเปนนโรธทนอมเขาเอง ไมมตวอยางวา

พระอรยเจานอมจตเขานโรธได ใครจะไปนอมจตเขาได เมอจตยงหยาบอย จะไปนอมจตเขาไป

58

สนโรธทละเอยดไมได เหมอนกบบคคลทไล ชางเขารป ใครเลาจะไลเขาได รปมนรเลกๆหรอเหมอนกบบคคลทเอาเชอกเสนใหญจะไปแหยรอยเขารเขม มนจะรอยเขาไปไดไหม…?เพราะนโรธเปนของทละเอยด จตทยงหยาบอยจะไปนอมเขาสนโรธไมได เปนแตนโรธนอมนโรธสมมต นโรธบญญต นโรธสงขาร นโรธหลง…!”

แลวทานกเลยอธบาย เรองนโรธตอไปวา“นโรธะ แปลวา ความดบ คอดบทกข ดบเหต ดบปจจย ซงเปนเหตเปนปจจยใหเกดทกข

ทงหลาย ดบอวชชา ดบตณหานนเอง จงเรยกวา เปนนโรธ อยาไปถอเอาวาจตทไปรวมลงสภวงคหรอฐตจต จตเดม เปนนโรธ มนใชไมได-ทานวา-จตชนดนนถาขาดสตปญญาพจารณาทางวปสสนาแลว กยงไมขาดจากสงโยชน ยงมสงโยชนครอบคลมอย เมอถอนออกมากเปนจตธรรมดา เมอกระทบกบอารมณตางๆ นานเขา กเปนจตทฟงซานและเสอมจากความสงบหรอความรวมชนดนนทานพระอาจารยมนไดประกาศใหทราบวา

“ผมกเลยไปพจารณาดนโรธของพระอรยเจาดแลวไดความวา นโรธะ แปลวา ความดบดบเหต ดบปจจย ทท าใหเกดทกขทงหลาย คอ ท าตณหาใหสนไป ดบตณหาโดยไมใหเหลอความละตณหา ความวางตณหา ความปลอยตณหา ความสละ สลด ตด ขาด จากตณหา น จงเรยกวา นโรธ”

นเปนนโรธ ของพระอรยเจา….ทานวานโรธของพระอรยเจานนเปน “อกาลโก” ความเปนนโรธ การดบทกขอยตลอดเวลา ไมอาง

กาล ไมอางเวลา ไมเหมอน “นโรธ” ของพวกฤๅษชไพรภายนอกศาสนา สวนนโรธของพวกฤษ ชไพรภายนอกศาสนานน มความมงหมายเฉพาะ อยากแตจะใหจตของตนรวมอยางเดยว สงบอยอยางเดยว วางอารมณอยางเดยว เมอจตถอนจากอารมณแลว กไมนกนอมเขามาพจารณาใหรเหนสจธรรม คอใหรทกข รเหตใหเกดทกข ธรรมเปนทดบทกข ขอปฏบตใหถงธรรมเปนทดบทกข ยนดเฉพาะแตจตทสงบหรอรวมอยเทานน วาเปนทสดของทกขเมอจตถอนกยนด เออเฟอ อาลย ในจตทรวมแลวกเลยสงจตของตนใหยดในเรองอดตบาง อนาคตบาง ปจจบนบาง สวนกเลส ตณหานนยงมอย ยงเปนอาสวะนอนนงอยภายในหวใจ

ทานเลยอธบายถงนโรธของพระพทธเจาและพระอรยเจาตอไปวานโรธ คอ ความดบทกข ของพระอรยเจานน ตองเดนตามมชฌมาปฏปทา ทางสายกลาง คอ

ความเหนชอบ ด ารชอบ วาจาชอบ การงานชอบ เลยงชพชอบ เพยรชอบ ระลกชอบ ตงใจไวชอบ….นจงจะถงนโรธคอความดบทกข ดบเหตใหเกดทกข นโรธของพระอรยเจานนเปนนโรธอยตลอดกาลเวลา ไมอางกาล ไมอางเวลา ไมอางกาลนนจงจะเขานโรธ กาลนจงจะออกนโรธ ไมเหมอนนโรธของพวกฤๅษชไพรภายนอกพระพทธศาสนา

นเปนค าสอนของทานพระอาจารยใหญมน ภรทตตะมหาเถระ ทไดแสดงไว ขาพเจาจ าความนนได

เมออยรวมกบหลวงปองคนน ไดสนทนาธรรมะแลกเปลยนความรความเหนซงกนและกนอยางเปนทพอใจ อยมาวนหนงหลวงปทานกเขานโรธอก ทานเขาอย ๓ วนแลวจงออกบณฑบาตขาพเจาเรยนถามทานวา เขานโรธเปนอยางไรบาง

ทานกตอบวา สบายด จตมนรวมด ไมมความเจบปวดใดๆ รางกายจตใจสบายด ขาพเจาถามตอวาเวลาถอนจากนโรธ เปนอยางไร ทานตอบวา จตกสบาย ใจกสบาย กายกสบาย จตเบา กายเบา สบายด

59

อยมาขาพเจาไดนมตเกยวกบทานวา ใน นมตของขาพเจานน ปรากฏเหนหลวงปทานนงอยในกลด ในมง นงภาวนาหลบตานงอย ขาพเจากเลยเขาไปหาทานเปดมงออก แลวทกทานวาหลวงพอดแตนงสงบอยอยางเดยว ไมเปลยนอรยาบถ เดยวเปนงอย เปนโรคเหนบชา หรออมพาตตาย ตองออกไปเดนจงกรมเปลยนอรยาบถและพจารณาบางซครบ…. ในนมตนน พอทานไดยนขาพเจาทก ทานกลกจากท เปลยนไปเดนจงกรมทนท

ขาพเจาจงมาพจารณานมตน ไดความเปน ๒ นย คอนยหนง ถาหลวงปเกดปวยไขไมสบายกจะปวยหนกจนแทบประดาตาย แตไมถงตาย นยทสอง ถาภาวนากจะไดบรรลคณธรรมเปนทพอใจหายสงสยทเดยว

รงเชาพอออกไปบณฑบาตดวยกน ขาพเจากเลาใหทานฟงวา เมอคนนขาพเจาไดนมตถงหลวงพอ ทานกถามวา นมตอะไร ขาพเจากเลาวา….นมตไดเหนหลวงพอนงภาวนาอยในกลด หลบตานงนงอยอยางเดยว ผมไดไปหาทานและบอกทานวา หลวงพออยานงมาก สงบมาก ใหออกเดนจงกรมบาง เดยวจะเปนโรคเหนบชา อมพาต ใหออกเดนจงกรมเสยบาง ใหพจารณาบาง พอหลวงพอไดยนผมทกดงนน หลวงพอกออกไปเดนจงกรมกบผม

หลวงปไดถามวา “ทานพจารณานมตแลว ไดความวาอยางไร”ขาพเจาเลยเรยนทานวา “พจารณาไดความเปน ๒ นย นยแรก ถาหลวงพอปวยกจะปวย

มาก แทบประดาตาย แตไมตาย นยทสอง ถาหลวงพอภาวนาตอไป จะไดบรรลธรรมจนเปนทพอใจ อาจจะถงทสดหายสงสย”

หลงจากทสนทนากนนนสามวน หลวงปกมอาการเจบปวยขน เมอทานไมสบาย ทานกเขานโรธอก เพอระงบอาการปวยนนใหหายไป ทานเขาอย ๓ วน จงออกจากนโรธ เมอออกจากนโรธอาการเจบปวยกยงไมหาย ขาพเจาเลยเขาไปเรยนถามทานวา

“เปนอยางไรบางครบ หลวงพอ อาการปวยไข”ทานกตอบวา “เวลาจตมนรวม อาการปวยไขกไมม อยสบาย แตเวลาจตมนถอนออกมาจาก

การรวม โรคภยไขเจบกยงอยอยางเกา ไมลดละจากธาตขนธเลย”ขาพเจาเรยนถามวา “เมอเปนเชนน แลวจะท าอยางไรละครบ”ทานตอบวา “ถาเปนเชนน กตองเขานโรธบอยๆ เพอดบเวทนา”ขาพเจากเลยยอนเตอนสตทาน “นโรธอยางน กเปนนโรธหลบหลกเวทนา ไมใชนโรธท

พจารณาดบเวทนาเลยนะซครบ”ไดแลกเปลยนความคดเหนซงกนและกนในขณะนนอยมาวนหลง ทานวา “เมอคนนผมไดนมต พจารณาแลวเหนวาอายรางกายเจบปวยคราวน

เหนทจะดบเสยแลว ชวตของผมคงมาถงเพยงแคน ผมอาจจะตายในคราวน”ขาพเจาเลยยอนถามทานวา จรงหรอทานกวา - จรงขาพเจาจงอธบายเรองความตายถวายทานวา ความตายม ๒ ชนด คอ หนง ธาตขนธมน

ตายขาดจากลมหายใจ สอง กเลสมนตาย ถามทานวา ทานหมายเอาความตายแบบไหนทานกบอกวา “ตายแบบทหนง ธาตขนธมนตายขาดจากลมหายใจ”ถามทานวา “เหตไฉนหลวงพอจงทราบ”“ทราบซ เวลาผมเขานโรธสมาบต จตถอนออกมาพจารณาชวตสงขารของตน เหนวาจะดบน

นา” ทานตอบตามความเหนของทาน

60

“แลวหลวงพอ เคยเชอไหม..?”“เคยเชอ” ทานวา “ผมเคยพจารณาอยางน ไดผลและรเหนตามเปนจรงมาทกราย”เลยยอนถามทานอก “เวลาหลวงพอเขานโรธครงนเปนอยางไร”“มนสบาย….สบาย” ทานวา “ไมมทกขเวทนา เวลาออกมามแตทกขมแตรอน ผมไมอยาก

ออกเลย อยากเขานโรธอยอยางนนตลอดไป”ขาพเจาทวงทานวา “นโรธทหลวงพอเขานน เปนนโรธทดบเวทนาไมได ดบไดแตเวลามน

เขาไป แตเวลาทมนไปรวมอยนน ถาพจารณาโดยละเอยด มใชเปนการดบ แตเปนการหลบหลกไปไมสเวทนาตางหาก นโรธแบบนเปนนโรธทขาดสต ขาดปญญา” ขาพเจาอธบายใหทานฟง แลวกยกนมตทเคยเรยนใหทานฟงสมยไปบณฑบาตดวยกนวา “ส าหรบผมนยงไมเหนดวยวา หลวงพอจะตายในครงน ผมไดกราบเรยนนมตใหหลวงพอฟงแลว และไดกราบเรยนการพจารณานมตใหทานฟงแลวเปน ๒ นย นยหนง หลวงพอปวยหนก แตไมถงแกความตาย นยทสองทางดานภาวนา หลวงพอจะไดบรรลคณธรรมสง อาจจะสงสดดวย…นเคยเรยนถวายเมอตอนบณฑบาตดวยกน หลวงพอจ าไดไหมครบ….?”

ทานกวา จ าไดครบขาพเจาจงวา “ผมวา ไมเปนไรครบ ไมตาย แตหลวงพอจะปวยหนกเทานน ไมตาย

กเลสมนจะตายตางหาก อยาวตกวจารณเลยครบ”อยางไรกตาม เหนหลวงปยงลงเลอย ขาพเจากขอใหทานพจารณาของทานเองอกครงในคน

วนน สนทนากนแลว ขาพเจากลาจากมา วนหลงเมอขาพเจาเขาไปเยยมทานอก ทานกวา-พจารณาซ าแลวปรากฏผลอยางเกาทบอกไว คอถงทสดสงขารแลวแนนอนทเดยวตองตายแนๆ

เมอทานตดสนใจวาจะตองตายแนนอน กไดขอใหขาพเจาและชาวบานชวยกนท าหบศพมาใหทาน และทานขอใหแจงขาวไปถงทานอาจารยและญาตโยมของทานทจงหวดของทาน ใหทราบดวยวา ทานไดปลงชนมายสงขารแลว ขาพเจาจ าตองสงขาวไปตามททานขอรอง เรองหบศพกเชนกน ขาพเจาไมอยากจะท าเลย แตทานกเคยวเขญขอรองอยนนแลว เกรงใจกนวา ทานเปนผมอายและเจบไข กจ าตองยอมท าตามค าของทาน เมอท าเสรจแลว เอามาไวขางเคยงทาน ใหทานด…ตามใจทาน ทานกพจารณาความตายไป อาการปวยของทานกคอยทเลาลงเรอยๆ จนหายขาด

ครนเมอขาดแลว ทานกมาพจารณาเรองนมตททานปลงสงขารรางกายแลว บนพมพ าวาสงขารมนวาจะตาย ท าไมไมตาย มนเปนอยางไร ท าไมมนหลอกลวง ญาณเปนอยางไร เสอมไปแลวไวใจไมไดแลว ขาพเจาไดโอกาสจงเขาไปสนทนากบทานและใหอบายทานวา …อยางนละ โบราณทานวา ฟานหรอเกง มนตนขของมน คอเกงมนขแลว พอขมนหลดออกจากตว มนกตนขของมนเขาใจวา มนษยขวางดนใสมน มนจงตกใจรอง กระโดดโลดเตนวงหนไป

“หลวงพอตนนมตของหลวงพอ ผมไดเรยนใหทราบแลววา ถาปวย กปวยหนกแตกไมตาย… นเปนฝายปวย ถาเปนฝายภาวนา ทางดานธรรมะกจะบรรลธรรมอยางเปนทพอใจ หายสงสยเพราะในขณะผมนมตเหนหลวงพอนงในกลด มแตภาวนาอยางเดยวน หมายความวา หลวงพอมแตพกความสงบอยางเดยว ใชแตความสงบอยางเดยว อยดวยความสงบอยางเดยว ชมแตความสงบอยางเดยว แลวบงคบหรอบรกรรมใหแตจตรวมอยางเดยว เมอจตรวมกมวชมเชยยนดในจตรวมเมอจตถอน กไปยดถอเอาจตทรวมนนเปนอารมณ…อยอยางนน ไปยดถอเรองอดต อนาคต ไมเหนปรากฏวา จตของหลวงพอตดสงโยชนตอนไหน แลวถอวาจตรวมนนแลเปนนโรธ…ถาหลวงพอท า

61

อยางน มนกตกอยในสงขารนนเอง มนไมพนไป จากทกข เวลาจตถอนขนมากโดนทกขอยนนแหละ เพราะละไมไดแลว จะมาปลงสงขาร ปลงชวตวาจะตายเทานนเอง”

“สวนนโรธของพระอรยเจานน หาเปนเชนนนไม เมอจตของทานลงสฐตจต ถอนจากฐตจตแลว ทานกพจารณาสาวหาเหตหาปจจยของธรรมทงหลาย พจารณาทกข พจารณาเหตใหเกดทกข แลวมนกรเรองกนเทานน ทานกดบทกข ดบเหตใหเกดทกขไดเทานน นเปนนโรธของพระอรยเจา…นแหละครบ ผมไดฟงโอวาทของทานพระอาจารยมน ภรทตตะเถระ ขณะทไดจ าพรรษารวมกบทาน ทานไดเลาเรองนโรธสมาบตใหฟง โดยเหตทมศษยของทานองคหนง เลาเรองเขานโรธถวายใหทานฟง”

แลวขาพเจากเลาเรองนโรธททานพระอาจารยมนสงสอนสานศษยใหหลวงปทราบโดยละเอยด และเสรมวา

“ทานย าวา นโรธของพระอรยเจานน เปนนโรธอยตลอดกาลเวลา ไมอางกาลอางเวลาไมใชกาลนน จงจะเขานโรธ กาลนจงจะออกนโรธ เปนความดบ ทกขอยตลอดกาล ตลอดเวลาเปนนโรธทดบสงขาร ไมมสงขารแลวพนจากทกข ทานพระอาจารยมนทานวาจะเรยกนพพานกได วสทธธรรมกได อมตธรรมกได เปนธรรมทไมมวยมรณ คอไมตาย เปนธรรมทอยเหนอโลกพนโลก หมดสมมต หมดบญญต หมดกรยา เปน อกรยา ไมมการไปการมา นเรยกวานโรธ…สมกบทวา พราหมณผมเพยรเพงอย เหนอย ปรากฏอย ซงธรรมทงหลายแกพราหมณทงหลายผมความเพยรเพงอย ดวยสตปญญาอนละเอยดเชนน รวาธรรมทงหลายเกดแตเหต ยอมรเหตและปจจยของธรรมทงหลาย และรความสนไปแหงเหตและปจจยของธรรมทงหลายนน พราหมณทงหลายนนยอมหายจากความสงสย ยอมเปนผมสตปญญาสวางโรอยอยางนน ยอมก าจดมารและเสนามาร คอ มาร และ เสนามาร ไดแก กเลสมาร ยอมด ารงอยไมได ดจพระอาทตยทอทยขน ยอมก าจดมดใหอากาศสวางฉะนน ไมมความสงสยเลย”

นโรธะ คอเปนผดบเหต ดบปจจยทเปนเหตใหเกดทกข ท าเหตท าปจจยทเปนเหตใหเกดทกขทงหลายใหสนไป ดบเหต ดบปจจย ละเหต ละปจจย วางเหต วางปจจย ปลอยเหต ปลอยปจจย สละเหต สละปจจย แหงธรรมทงหลายทเปนเหตใหเกดทกข คอตณหานน พราหมณนนเปนผมความเพยรเพงอยอยางนดวยความมสต ดวยความมปญญามาก าหนดรชดวาธรรมทงหลายเกดแตเหตและปจจย แลวกท าเหตและปจจยของธรรมทงหลายทเปนตวสงขาร เปนตววฏฏะ เปนตวสงขารจกร ใหเสอมไป ใหสนไป ใหหมดไป โดยไมเหลอนนเทยว ดบเหตดบปจจยโดยไมใหเหลอละเหตละปจจย โดยไมใหเหลอ วางเหตวางปจจย โดยไมใหเหลอ ปลอยเหต ปลอยปจจย โดยไมใหเหลอ สละเหตสละปจจยแหงธรรมทงหลายทเปนเหตใหเกดทกขนนโดยไมใหเหลอนน-นนเทยว

นเรยกวา นโรธจะไปนอมจตเขาสนโรธนน…ทานอาจารยใหญมนทานวา-จะท าไดอยางไรเมอไมมปญญาร

ชด เหตและปจจยของธรรมทงหลายแลว มนกเปนนโรธทเดาทสมมตบญญตเทานน ผดจากหลกสจธรรม

เมอไดสนทนาปราศรยกนไป เปนการแลกเปลยนอบายและความร หตาปญญาของกนและกนแลว ตอแตนน ทานหลวงปกน าไปพจารณา ภายหลงไดทราบขาววาทานกไดรด เหนด และมความหายสงสยในเรองธรรมทงหลาย

ระหวางทจ าพรรษาอยทถ าจนทน มเรองประหลาดเกดขน ซงเปนสงทไมนาจะเปนไปไดกลาวคอ มพวกขาราชการและพระ ฝายตรงกนขามพยายายแหยตฉนนนทาและใสรายปายสวา

62

ขาพเจาเปนคอมมวนสต หรอเปนหวหนา คอมมวนสต เปนพระกอการราย เมอทราบขาวเชนนน ประชาชนกตนเตนกนไป

วนหนงขาพเจาออกเดนทางจากถ าจนทน จะไปวเวกทภวว ไดมการสงการจากอดรธาน วทยสงใหพวกเจาหนาทฝายรกษาชายแดนประจ าอ าเภอบงกาฬใหสกดตดตามขาพเจา โดยหวงจะฆาขาพเจาใหตาย

มเจาหนาทคนหนงตดตามไปดวย แตตามไมทนขาพเจา เขากเลยกลบ ตอมาเมอเขากลบใจแลว ภายหลงเขาไดมาเลาใหขาพเจาฟงวา “ผมนเองเปนคนตดตามทานอาจารยไป หวงจะฆาทานอาจารยใหตายทกลางทาง แตตดตามไปไมทน”

ขาพเจากถามวา “จะฆาเพราะอะไร?”เขาตอบวา “จะฆา เพราะผก ากบสงทางวทยใหผมตดตามฆาทานอาจารย”เมอขาพเจาไดลงมาจากภวว มาพกทภกระแต อ าเภอบงกาฬ โดยมากบพระครทอง พล ใน

ตอนกลางคน มเจาหนาท ๔ คนเปนทงต ารวจและทหาร ไดลงมาหาขาพเจาและบอกวา ทพวกเขามาน เพราะไดรบค าสงจากผก ากบ ใหมาสบขาวเรองขาพเจาเปนหวหนาคอมมวนสต พวกเขามความสงสยวาขาพเจาเปนคอมมวนสตจรงไหม

ขาพเจาจงถามเขาวา “คอมมวนสตเปนอยางไร”เขากบอกวา “พวกคอมมวนสต เปนพวกไมมศาสนา ไมนบถอทกศาสนา ไมใหมคนทกข

ไมใหมคนม ใหมเสมอกน สวนสมบตไมใหมกรรมสทธของตน ใหมแตของสวนกลาง”แลวขาพเจากยอนถามเขาวา “คอมมวนสตเขานงอยางไร เขากนอยางไร ลกเมยมไหม”เขาตอบวา “ลกเมยมครบ กนอาหารธรรมดา เขาใสเสอ นงกางเกงเหมอนชาวบาน

ธรรมดา”“เขากนอาหารวนหนงกมอ”“สามมอ วนหนงสามหน”“เขามโกนหวไหม”“ไมม”“ออ!..” ขาพเจาเลยตอบเขาวา “เมอคอมมวนสตมลกมเมยได นงเสอนงกางเกง กนอาหาร

๓ มอ ศรษะไมโลน มศาสตราอาวธประจ ามออยางน และอาตมาลกเมยไมม กนขาวหนเดยว โกนศรษะโลน หมผากาสาวพสตร ไมมศาสตราอาวธ…จะหาวาเปนคอมมวนสตไดอยางไร” ขาพเจาพดกบเจาหนาทในขณะนน “ถาคอมมวนสตไมมศาสนา ไมนบถอทกศาสนาแลว แตอาตมากเปนพระบวชในพระพทธศาสนาปฏบตตามค าสอนของพระพทธเจาน ถาจะสงสยวาพระธดงคกมมฏฐาน ผปฏบตอยตามปาตามเขาเปนคอมมวนสตแลว จะหาพระทไหนในเมองไทย จะเอาพระทกนขาวเยนมลกมเมยนหรอ…จงจะถอวาเปนพระทไมใชคอมมวนสต หากยงสงสยวา พวกอาตมานเปนคอมมวนสตแลว สมเดจพระสงฆราชยงเปนคอมมวนสตใหญ เปนคอมมวนสตตวใหญ และพระพทธเจากเปนปคอมมวนสตเทานน ค าสอนของพระพทธเจากแตละลวนกลายเปนค าสอนของลทธคอมมวนสตทงนนนะซ! ไมมความหมายเลยในพระพทธศาสนา”

เขานงเงยบกนไปหมด แลวขาพเจากเสรมตอไปวา “เมอเปนเชนนแลวกพวกคณนเอง พวกรฐบาลนเองเปนตวคอมมวนสตใหญ หาอบายมาลมลางศาสนา โคนศาสนาทง ไมตองสงสยเลย”

พอฟงขาพเจาพดมาถงเพยงน เจาหนาทคนหนงกรองอทานขนวา “โธ!..ถาทานอาจารยพดเชนน พวกผมตายหมดไมมทพง”

63

ขาพเจาเลยวา “ตองพดตามความจรง เพราะความจรงเปนอยางน ตายหรอไมตายกไมรแหละ แตอยาไปวาพระธดงคกมมฏฐานทานเลย”

ขอยอนกลาวถงสมยอยรวมกบหลวงปทานนนทถ าจนทนอกครงหนง เพอใหประวตนบรบรณตามเปนจรง ปรากฏวาหลงจากทไดสนทนาธรรมเพอเปนการแลกเปลยนความรซงกนและกนแลว พอใกลเขาพรรษา หลวงปทานกไดลากลบไปจ าพรรษาทวดปาส านกเดมของทาน ภายหลงทานไดพจารณาธรรมสากจฉาตามทไดสนทนากน พระลกศษยของทานไดกลบมาเลาใหขาพเจาฟงวา ทานไดชมวา สมยอยทถ าจนทนนนดนก ทานภาวนาไดก าลงมากทสด ถาไมไดทานจวนอยรวมดวย จะเสยเลย และทานกชมเชยในธรรมสากจฉาซงกนและกน ทานวา ทานหายสงสยในธรรมะของพระพทธเจาแลว

ขาพเจาฟงแลว กพลอยอนโมทนาสาธ การยนดกบทานดวย แตขาพเจากไมมคณธรรมอะไรไมมภมธรรมอะไร ขาพเจาเปนเพยงปถชนคนมกเลสหนาปญญาหยาบธรรมดาๆ หนชาต หนชนของคนเราไมมอะไร แตหากวาไดจ าค าสอนของ ครบาอาจารยทไดศกษาไว และสดบตรบฟงมาตามต ารบต าราและตามครบาอาจารยเทานน จงสามารถสนทนากบหลวงปได ไมใชสมบตของขาพเจาเลย

ขาพเจาจ าพรรษาอยทถ าจนทนนถง ๔ พรรษาเตม แตโดยทปแรกทออกมาอย ถ าจนทนนน เปนเวลาหลงจากออกพรรษาท ๑๖ใหมๆ ในป ๒๕๐๑ หลงออกพรรษากมาอยถ าจนทนแลว และออกไปจากถ าจนทนกเมอปลายป ๒๕๐๕ นบจ านวนปทอยทถ าจนทนจงเปนเวลาเกอบ ๕ป ไดเหนความเจรญรงเรองของถ าจนทนมาก ระยะหลงไดมประชาชนชาวบานพากนแตกตนเขาไปตงบานเรอนเปนจ านวนมาก เพราะเหนวาถ าจนทนเปนทท าเลท ามาหากนสะดวกด ท าเลดเหมาะส าหรบจะท าการเพาะปลกเปนอยางด น าด ดนด ทเคยกลวเจาปา เจาเขา ท านาท าสวนไมไดผล วาผหาม ผหวง กไมไดกลวกนอก กลบเลาลอกนวา เวลานไมวาจะเพาะปลกอะไร กอดมสมบรณไดผลดผคนจงหลงไหลกนเขามาจบจองทดน หกรางถางพงเปนนา เปนไร ตงบานเรอนเปนปกแผนแนนหนา

จากทเดม เมอขาพเจาบกเขาไปครงแรก กลางดงมบานชาวขา ๒ ครอบครว สดทายกมประชาชนจากทใกลเคยงและจงหวดอนๆ อยางเชน รอยเอด นครพนม อบลราชธาน อพยพมาอยดวยนบเปนพนๆ คน ขาพเจาไดใหตงหมบานกนขนทง ๔ ทศ ของถ าทขาพเจาอย เชน บานค าไผ บานหนองหม บานคลองเคม และบานโปงเปอย เปนตน เมอมผคนมากขน แมวาการบณฑบาตขบฉนจะสะดวก แตขาพเจากเหนวา บานเรอนลนหลาม มคนอพยพมาอยอาศยมาก มนจะเปนการคลกคล ไมคอยสงบ รบกวนตอการท าสมาธภาวนา จงคดจะโยกยายหาทสงดวเวกท าความเพยรตอไป

ระยะแรกพอชาวบานรขาว กจะไมยอม รองไหอาลย ทงเกรงวาตอไปการเพาะปลกจะไมไดผล ขาพเจาไดชแจงใหเขาเขาใจความจ าเปนของพระธดงคกมมฏฐานทตองการความสงดเงยบแสวงหาถ า หาพลาญหน หาซอกเขา เงอมเขาอนสงบสงด เปนทท าความเพยร สวนทเกรงวา การท าไรนาเพาะปลกจะไมไดผลสมบรณ ขาดแคลนน าเพราะฝนฟาอาจไมตกตองตามฤดกาล ไมบรบรณอยางระยะหลงทขาพเจาอยดวยนน ขาพเจากขอใหผทคงอย ชวยกนตกเตอนซงกนและกน ใหยดมนอยในไตรสรณาคมน ตอคณพระพทธ พระธรรม พระสงฆ อยาฆาสตวตดชวต อยาลกขโมยกน อยาประพฤตผดลกเมยเขา อยาพดเทจ อยาดมเครองดองของเมาอนจะท าใหเกดความประมาทใหขาด

64

สตสมปชญญะ ถาชาวบานชวยกนระมดระวงให มศลกนเปนปกตวสยแลว ไมวาจะอยแถบใด ถนใด เมองใด ประเทศใด กจะพากนมแตความรมเยน ไมตองหวง ไมตองสงสย

เมอพดจากนเขาใจแลว ขาพเจากไดออกมาจากถ าจนทน

พรรษาท ๒๑ พ.ศ.๒๕๐๖จ าพรรษาทภสงหนอย (ภกว)

ขาพเจาไดออกมาจากถ าจนทน แตในป ๒๕๐๕ มงหนามายง เขาภสงห ในเขตอ าเภอบงกาฬ เมอมาถงภสงหแลว ไดขอใหญาตโยมพาไปตรวจสถานทแหงหนง ซงเปนเขาลกยอมๆ อยระหวางเขาภสงหใหญและภทอกใหญ เรยกกนวา ภสงหนอย หรอ ภกว ซงเปนการเรยกตามลกษณะของเขา เพราะอยระหวางแนวเขาใหญ ๒ ลก ซงคอดกวมาตอเชอมกน ภสงหนอยนอยตรงกลาง อนมลกษณะคอดกวจงกลายเปนภกวอกชอหนง

ขาพเจาไดตรวจดสถานทแลวกเหนวาเปนทพอจะหลบหลกปลกตวซกซอนวเวกอยได มน าซบตามธรรมชาต มน าไหลตลอดป จงตกลงเลอกเปนทวเวกตอไป โดยมาตงตนปกกลดอยใตตนไม

เมอแรกมาถงภสงหนอยนน ปรากฏวายงเปนปารกชฎ ตองปายปนตดเถาวลยขนไปบนเขาแตโดยทพอมถ ามเงอมหนอนสงด มน าซบตามธรรมชาต น าด น าสะอาด และน ามรสอรอยด กเลยพากนปลกเสนาสนะหลงยอมๆ อยชวคราว โดยอาศยญาตโยมจากบานนาสะแบงบาง บานนาค าภบาง มายกกระตอบอยปลกเสนาสนะเปนหยอมๆ พากนอาศยท าความพากเพยรอยทนน ปรากฏวาท าความเพยรดมาก เพราะเปนทสงบสงด และอากาศปลอดโปรงด รมไมกด ตนไมยงยางยงอดมสมบรณ สตวปากมมาก การบณฑบาตกไมใกลไมไกลพอไปพอมา อาหารขบฉนกพอเปนไป ไมใชขาดแคลน แตกไมใชร ารวย พอเยยวยาชวตใหยนไปวนหนงๆ เทานน เมอถงเวลาจะเขาพรรษาป๒๕๐๖ ขาพเจาจงตกลงใจจ าพรรษาทภสงหนอย

ในพรรษามพระจ าพรรษาดวยกน ๒ องค คอขาพเจาหนง และ พระอาจารยสอน อตตรปโญ อกหนง มเณร ๑ องค และผาขาวเฒา ๑ คน ซงบดนกไดสนชวตแลว ไปบณฑบาตทบานนาค าภ ต าบลโคกกอง อ าเภอบงกาฬ ระยะทางไมนบจากทพกบนเขาลงมายงทราบลาง…กวาจะถงหมบานกประมาณ ๓ กโลเมตร

ขาพเจาไดเพอนสหธรรมกด ตางองคตางแยกกนอย ขะมกเขมนพากนปรารภความเพยรอยางยงยวด มไดมความนอนใจเลย ตางคนควาพจารณากมมฏฐานของตน พจารณากายาคตานสตไมใหพลงเผลอ ตลอดกาลพรรษา

ในภสงหนอยนมเหตการณแปลกทควรบนทกไว คอ วนหนงเวลาใกลพลบค า ขาพเจาไดเดนจงกรมอย โดยก าหนดจตภาวนาบรกรรมไปโดยตลอด เวลานนเปนเวลาใกลมดแลว จมกรสกไดกลนเหมนอยางหนง ไมใชกลนเหมนสตวหรอซากสตว เปนกลนเหมนชอบกลอย เดนจงกรมกลบไปกลบมา กไดกลนเหมนอยอยางนน กเลยตงวตกถามจตขนดวา….เหมนอะไรน

จตตอบวา….นเปนกลนเปรต เหมนเปรตขาพเจากเลยนกอทศสวนบญสวนกศลใหกบเขา ขณะทเดนจงกรมตอไปกลนนนกเลยหาย

ไป ตอนเชาลงสโรงฉน พบหนาทานอาจารยสอน ซกกนคยกนกเลยไดทราบวา ทานอาจารยสอนกไดกลนเหมนระหวางเดนจงกรมเหมอนกน และเมอก าหนดจตถามกไดความอยางเดยวกน อทศสวน

65

กศลใหแลวกหายกลนเหมนเหมอนกน คนนน ขาพเจากไดนมตประหลาด เหนเปรต ๒ ตน อยบนหนาผาภสงหนอยน เปนเปรตผหญง นงอยดวยกน ๒ ตน มแตผานง ไมมเสอ ไมมผาปกกายขางบนเลย เปลอยตลอด ผมยาว มผวสด าคล า เศราหมอง ขาพเจากเลยถามดวา

“ทานเปนอะไร ท าไมมาอยทน”เปรตหญง ๒ ตนนน กตอบวา “พวกขาพเจาเปนเปรต อยทภสงหน”“เปนเปรตอยในสภาพนตงแตเมอไร”“เปนเปรตมานานแลว”“เอ!..ท ากรรมอะไรไว จงตองมาตกเปนเปรต” ขาพเจาถามในนมตเขากตอบวา “เมอครงพวกขาพเจาเปนมนษย พวกขาพเจาไดเอาตวไหม ตวหมอน ซงมฝก

รกใหมอยขางใน โดยมตวออนอยขางใน เอามาตมในน ารอนเพอจะสาวเอาใยไหมมาทอผา พวกขาพเจาท ากนอยางน ดวยบพกรรมอนน คอบาปอนนน พอตายจากชาตมนษย จงกลายเปนเปรต มแตผานง ผาหมปกกายไมมดงน”

ขาพเจาเลยถามเขาวา “พวกทานเมอเปนมนษยชอวาอะไรละ?”“พวกขาพเจา เมอเปนมนษย เปนพเปนนองกน ลกพอเดยวแมเดยวกน ผพชอนางสาวทา

ผนองชอนางสาวส…..”ตอจากนนขาพเจากตนจากนมต ขาพเจามาพจารณาวา การท าลายสตวมนเปนบาปจรงๆทภสงหนอยน ถาใครประมาท ขเกยจกจะท าความเพยรไมได บางทเหนผหวขาด มแตตว

กบคอไมมหว เณร ผาขาว เดนจงกรมกลางคน บางครงบางวนกจะเหนเงาคนเดนจงกรมเคยงไปดวย แตไมมหว เปนเงาของผหวขาด บางคราวถาเกยจคราน ไมลกขนบ าเพญความเพยร กจะมผมาดงขาบาง ทบกฏบาง เปนการเรงเตอนมใหประมาท เณรและผาขาวจะโดนกนอยเปนประจ า

ครงหนง ขาพเจาก าลงนงท าสมาธอยทถ าแหงหนง ไดยนเสยงปนดงเปรยงๆ ๒ นด อยหางๆ ไมนานกเหนกวาง ๒ ตววงกระหดกระหอบมาหยดยนท าตาออนละหอยอยขางหนาถ าเบองหนาขาพเจา คลายๆ จะมาขอฝากเนอฝากตวหลบภยใหชวยเหลอ ตอจากนนสกประเดยวกไดยนเสยงปนระเบดดงลน ไมหางจากทขาพเจานงอยนก และสกอดใจตอมากไดยนเสยงรองครวญครางขอความชวยเหลอ “โอย!..ชวยดวย ชวยดวย” ขาพเจาจงลกขนไปด กเหนชายคนหนง ถกปนนอนรองอย มเพอนอกสามคนชวยประคองอยขางๆ ในมอ เนอตวและเสอผามเลอดอาบแดงฉาน ถามไดความวา พวกเขามาลาสตว เขามาในเขตวด เหนกวาง ๒ ตวผวเมย กเอาปนยงทงค แตปรากฏวาพลาดทงสองนด เขาไลตามมา เหนกวางทงสองมาหยดอยตรงหนาถ า เขาตามมาทน จงยกปนยงมนอกแตปนยงไมออก สบถง ๒ ครง ครงทสามยงได แตกลบปนแตก กระทอนมาถกผยงเอง ตามมอและเนอตวเปนแผลเหวอะหวะหมด

ขาพเจาไปดใกลๆ ปรากฏวา นวมอของชายนนขาดไปสามนว ฝามอทะลเปนแผลเหวอะหวะ เลอดโชก พรอมทงแกมขางขวากมแผลทะลใหญมาก จงชวยเชดแผลใหจนเลอดหยดและกเตอนใหเขานกถงบาปบญคณโทษในการทตงใจจะท าลายชวตผอน โดยเฉพาะในเขตวด ซงถอวาเปนเขตรมเยนอาศยได สตวยอมเขามาพงพงดวยคดวามความปลอดภย ชวตทกชวตยอมกลวตาย พวกเขาท าอะไรลงไป ยอมเปนกงเกวยนกรรมเกวยน สกวนหนงกอาจจะตองมาสนอง….อยางทเขาก าลงประสบดวยตนเองน เขาคดจะฆากวาง แตเขาเองกลบถกกรรมอนนนตอบสนองใหเจบปวดอยน ตอจากนไปอยาคดฆาสตวตดชวตอกเลย

66

ขาพเจาใหเขาปฏญาณรบศล ๕ แลวกให เขากลบบาน และเขากพดเลาลอกนตอไป ไมใหไปลวงเกนสตวในเขตวด อาจจะมอนตราย….ความจรงขาพเจากไมไดท าอะไร อาจจะเปนเหตบงเอญแตกเปนการดอยางหนงคอ ท าใหสตวทงหมดอยดวยความสงบสขขน

เมอพดถงเรองปนแตกน มอยอกครงหนงทถ าจนทร วนนนขาพเจาออกไปบณฑบาตและไดยนเสยง โอย!..เรยกใหชวย กปรากฏวามชายคนหนงถกปนของตวเองลนใสตวปากกระบอกแตกขาพเจาชวยเหลอเยยวยาเขาและตอมาเขากมาขอขมาขาพเจา ไดความวา เขามองเหนสเหลองของจวรขาพเจาร าไรในหมไม เขานกวาเปนกวางเปนเกง กกดปนยงเปรยงเขาให บงเอญปนกลบแตกลนถกตวเอง บาดเจบดงกลาว เขาวาเขาผดพลาด ๒ กระทง กระทงแรก คอมายงสตวในเขตวด กระทงสอง มาลวงเกนยงขาพเจาผเปนพระภกษ เขาจงไดรบผลของกรรมนน

คราวนนกเชนเดยวกบครงน ขาพเจากไดสอนใหเขารจกบาปบญคณโทษของการฆาสตวตดชวต ใหนกถงกรรม ผลของกรรม ซงจะตดตามตวเราเหมอนรอยเกวยน ทตดตามเทาโคฉะนน

ระหวางปนน กลางพรรษา ฝนตกชกมาก น าทวมทางบณฑบาตหมด ไปบณฑบาตไมได ชาวบานกมาสงอาหารไมได เหมอนถกปลอยเกาะ น าทวมเจงไปหมด เณรตองตมขาวสาลทปลกในวดตมขาวสาลและผกปาอาศยฉนไปวนหนงๆ จนกวาน าจะแหงกเปนเดอนๆ ทเดยว นบเปนการผจญภยอยางหนง

ในพรรษาทอยภสงหนอยน ไดพากนเรงบ าเพญภาวนากมมฏฐานอยางเตมเมดเตมหนวยตามความสามารถของตนๆ ไมเปนผทยอทอตอการท าความพากความเพยร พจารณารงกายของตนกายาคตาคต ไมใหจตรวม ไมใหจตลงพก พจารณาไปพอสมควรกสงบ สงบพอสมควรกพจารณาคนดในรางกาย พจารณาทวนขนและตามลง เปนปฏโลมและอนโลม อทธ ปาทตลา อโธ เกสมตถกา เบองบนแตพนเทาขนมา เบองต าแตปลายผมลงไป และดานกลางสถานโดยรอบคนดในรางกายใหรเหนตามเปนจรง ใหจตมนออนมนนอมยอมหนมาเชอตอค าสอนของพระพทธเจา พระสจธรรมในรางกายของเรามทกขมขนทกสงทกอยาง เพราะสจจะ แปลวา ของจรง รางกายนจะนอมไปสสจธรรมของจรงของรางกาย …เหนสจจะ…จรงไปหมด

เชน เราจะนอมพจารณาเปนของไมสวยไมงาม เปนของสกปรกโสโครก เปนของปฏกลพงรงเกยจ….มนกเปนจรงเหนจรง เหนสจจะของจรง เหนในรางกายของเรานเปนของไมสวย ไมงามจรง

หรอจะนอมพจารณาใหเหน เปนธาตทง ๔ คอ ธาตดน ธาตน า ธาตไฟ ธาตลม มนกเปนสจจะจรง เปนดน เปนน า เปนไฟ เปนลม จรงทเดยว!

หรอจะนอมพจารณาใหเหนเปนซากศพ ซากผ…อยางนมนกเปนจรง เพราะมนเหมนมนเนา มนสกปรก ตายแลวกผพง ละเอยดลงสสภาพเดม คอ ดนน าลมไฟตางหาก

หรอจะนอมพจารณาใหเหนวามนไมใชสตว ไมใชบคคล ไมใชตวตนเราเขา ใหนอม ใหร ใหเหนสจจะตามความเปนจรง นอมพจารณาดสงขารตามนใหเหนเปนทกข…ความเกดเปนทกขจรงความแกเปนทกขจรง ความเจบเปนทกขจรง ความตายเปนทกขจรง ความโศก ความเศรา ความรองไหร าไรร าพนเปนทกขจรง ความไมสบายกาย ไมสบายใจเปนทกขจรง นอมไปตามน….นอมไปตามค าสอนของพระพทธเจา ใหรเหนตามความเปนจรงในค าสอนของพระพทธเจานน ทานรทานเหนตามความเปนจรง ตามสจธรรมทพระพทธเจาเหน ทพระอรยเจาเหนนน….ไมยอมทจะหยดการพจารณา พจารณาจนจตนน ยอมร ยอมเหน….นน! เชอมนวาสจธรรมของจรง มจรง

67

จตยอมเชอและเหนชดวา ความเกด เปนทกขจรง ความแกเปนทกขจรง ความเจบเปนทกขจรง ความตายเปนทกขจรง ความโศกความเศราเปนทกขจรง ความรองไห ร าไรร าพนเปนทกขจรง ความไมสบายกายไมสบายใจเปนทกขจรง ความเสยใจคบแคนใจเปนทกขจรง

นอมเขาจนมนร มนเหน….อยางนสจธรรมประสบสงทไมชอบใจเปนทกขจรง พลดพรากจากสงทรกใคร ชอบพอเปนทกขจรง ไมสมความรกความปรารถนา ไมสมประสงคกเปนทกขจรง

นอมเขามาพจารณาขนธ ๕ ทประกอบดวยอปาทาน คอ ความยดมน ถอมน วาขนธเปนเราเราเปนขนธ ขนธเปนตนของเรา กพจารณาเราเปนทกขจรง..!

ตลอดพรรษาทอยภสงหนอย ไดท าประโยค พยายามพากเพยรโดยไมทอถอย พจารณาแผนดนภายใน อชฌตตกา กลาวคออตภาพรางกายนอยางไมลดละ มใหจตรวมลง เพราะถาจตรวมลงถงอปปนาสมาธ หรอฐตจตแลว มนพจารณาอะไรไมได มนไมรไมเหนอะไร เพราะเปนจตทละเอยดวางอารมณ วางธาต วางขนธ เดนวปสสนาไมได ขาพเจาจงไมใหจตรวม ใหจตสงบพอดพองาม พอเปนพนฐานของวปสสนา ใหเปนเอกคตารมณมอารมณอนเดยว เจาะจงบงเฉพาะสจธรรมของจรงอนเดยวเทานน

ในพรรษาน การท าความพากเพยรสะดวกมากนก เพราะไมมการงานอะไร มแตตงหนาท าความพากเพยรพจารณากมมฏฐานเทานน เพราะเปนสถานททสงบสงด หลกเรนจากผคน วเวกดมาก ถาจะเปรยบกบสถานทตางๆ ทผานมาแลว ท ภสงหนอย นกนบเปนทสปปายะทสดแกการบ าเพญเพยรภาวนาของขาพเจา คอท ดงหมอทอง จตรวมงายแตปญญาไมแกกลา ท ถ าจนทน จตรวมดเชนกน ไดคดคนในกายเรอยมา กระจางมาเปนล าดบๆ พอมาถงภสงหนอย ปญญาก าลงทสะสมมากไดใชเตมท ในครงนขาพเจาเรงท าความเพยรอยางอกฤษฎ เพราะคดวาจตพกมาเพยงพอแลว คอยระวงรกษามใหจตพกใชอบายปญญาทกอยางเหมอนนกมวยไทย ตองใชอาวธในกายทกอยางทม…ทงศอก ทงเขา ทงเทา ทงก าปน อาศยแยบคาย อบายปญญาทกประการทเกดขน เพอจะพยายามนอคเอาทคตอส คอกเลสใหลมคว าลงใหได

เมอออกพรรษา ปวารณาแลว ทานพระอาจารยสอนกออกไปแสวงหาทวเวกแหงอน ตามสมณวสยของฝายกมมฏฐาน สวนขาพเจา ญาตโยมทางบานดอนเสยด ถ าพระ ถ าบชา ภวว ไดมาอาราธนานมนตใหไปโปรดพวกเขา จ าพรรษาตอไปกบเขา โดยใหไปเลอกสถานทซงเหมาะควรจะตงเปนส านกสงฆโปรดญาตโยมในถนนน ขาพเจาและเณรกเลยไปตรวจดถ าพระและถ าบชา ตามค านมนต แลวกตกลงยบยงพกอยทถ าบชา ทงๆ ทถ าบชาเองกอยหางจากหมบานถง ๑๐ กโลเมตร ไมมทางจะไปบณฑบาตเลย

สมยนนถ าพระอยหางจากหมบานมากยงกวาถ าบชา ไมสะดวกในการบณฑบาต หมบานอยไกลมแตปาดงพงทบ เพราะสมยททานพระอาจารยฝน อาจาโร อยบ าเพญภาวนาและสรางพระกบทานพระอาจารยทองสข สจตโต นน ทานไมไดลงบณฑบาต ทานอาศยญาตโยมทางบานนาตะไกบาง บานโสกกามบาง บานดอนเสยดบาง ล าเลยงอาหาร ขาวสกขาวสาร อาหารผกเนอ ขาวปลาอาหารไปสะสมไวใหเณร หรอผาขาว หรอญาตโยมไปท ากปปยะ จงหน ถวายทาน เพราะลงบณฑบาตไมได ไมมทบณฑบาต ขาพเจาไปตรวจดแลวเหนวาไมมบาน ไมมทบณฑบาต ล าบาก กเลยตกลงเลอกถ าบชา เพราะอยางไร ถ าบชากยงเปนสถานทพอทจะอาศยไดบาง เนองจากใกลหมบานมากกวาถ าพระ

แตถงกระนน ทางบณฑบาตกล าบากมากเหมอนกน ดวยตองไปบณฑบาตถง ๑๐ กโลเมตรทหมบานดอนเสยด ซงเปนหมบานทใกลทสด ส าหรบทางเดน แมจะเปนเพยงทางเดนปาอนเปน

68

ปกตธรรมดาของชาวปากไมม ตองบกปาฝาดง ดอนไปตามทางสตวนนเอง โดยทหนทางไกลมากถง ๑๐ กโลเมตร และตองบกปาฝาเขา กวาจะถงหมบานกกนเวลา ๒ ชวโมงกวา หรอ ๓ ชวโมงทเดยว ดงนนระยะแรกๆ ทอยบนหลงถ าบชากบเณรรวม ๒ องคนน ยงลงบณฑบาตไมได พวกชาวบานเขาตองน าเสบยงอาหารล าเลยงมาสง ๗ วนครงหนง เชน ขาว กะป พรก ปลารา เกลอ แลวกอาศยเณรหงตม มพรกมปลาราคลกเขากนแลวกเกบ ผกปาตามธรรมชาต มพวก หวขา หวขงผกหนาม เหด ยอดผกยอดหวาย ในปา…เหลาน ตามแตจะหาไดมาตม มาแกง พอเยยวยาอตภประทงชวตไปชววนหนงๆ เทานน

เมอญาตโยมเขาเสรจกจในการงานของเขา คอ เกบเกยวเรยบรอยแลว ขาพเจากเลยพาญาตโยมตดทางจากบานดอนเสยดขนภววไปถ าบชา ชวยกนบกเบกท าทางอย ๓ เดอนจงส าเรจ มความสะดวกในการเดนทางไปมา รถและเกวยนพอเดนได และเปนเสนทางคมนาคมตลอดมาตราบเทาทกวนน แตกระนนส าหรบการบณฑบาต กยงตองแบงกนคนละครงทางกบชาวบาน คอ ชาวบานครงหนง พระครงหนง โดยจดสรางแครมทมงเลกๆ ส าหรบเปนทบณฑบาต ชาวบานเดนทางขนมาจากบานครงทางมารอใสบาตร และใหพระลงจากเขามาอกครงทางมารบบาตรทนน

เรยกวา เปนการพบกนครงทาง ตามส านวนสมยใหมกพอจะไดพรรษาท ๒๒-๒๕ พ.ศ.๒๕๐๗-๒๕๑๐จ าพรรษาทถ าบชา ตาดสะอาม ภวว

แมระยะทมาอยถ าบชา บนหลงตาดสะอามตอนตนๆ จะรสกล าบากมาก เพราะเสนาสนะทอยทอาศยไมม ตองอาศยถ า อาศยรมไมโดยตลอด….เวลาอยรกขมลหรอรมไม ฝนตกหนก พายแรงเพราะเปนทแจงเวงวาง กลดมงจะถกพดกระเจง ถาเกบอฐบรขารไมทนกเปยกหมด ตวเราเองกโชกไปทงตว เวลาอยถ า อาศยกนลมได แตบางครงฝนกระหน ากสาดเขาไปในถ าเปยกหมดเชนกน แตความล าบากทางกายเรานกมไดท าใหยอทอ การบ าเพญภาวนาสะดวกสบาย เปนทสปปายะมากอกแหงหนง และพวกชาวบาน ญาตโยม กมศรทธาด ถงวนพระจะขนมาฟงธรรมกนอยางไมเหนแกความล าบาก นาเหนใจและอนโมทนาในความเสยสละตงใจจรงของเขา ดงนนขาพเจาจงตกลงใจอยจ าพรรษาโปรดพวกเขาและไดจ าพรรษาอยถง ๔ พรรษาดวยกน ตงแตพ.ศ.๒๕๐๗ ตลอดไปจนถงพ.ศ.๒๕๑๐

พรรษาแรกมพระ ๕ องค เณร ๒ องคเทานน ตางองคตางแยกยายกนหาทวเวกตามถ า ตามรมไมตามทถกจรตนสยของตน ไมของแวะกน มาพบกนเฉพาะเวลาฉนเทานน ปรารภความเพยรกนอยางไมประมาท ไดสรางโรงครว ศาลาโรงฉนขางลาง และชวน พระเณรท าบนไดขนหนาผาขนบนหลงตาดสะอาม เพราะขางบนนนเปนชยภมทดเหมาะแกเปนทวเวกรกขมล

ถ าบชาน แตกอนมวตถโบราณ มพระพทธรปโบราณ ชาวบานไปคนพบกจะน าไปออกขายบอยๆ มขาวเลาลอกนวาแมพระพทธรปทองค ากยงหลงเหลออยในถ าในเขตภววน เพราะพวกพรานพวกชาวบานปา สมยโบราณไดเคยหลงทางเขาไปพบเหนกนมาแลว แตไมมใครกลาน าออกมา ดวยเกรงตออ านาจเทพารกษทบ ารงรกษาสถานทเหลานน จงเพยงโจษขานเลาใหลกหลานฟงตอๆ กนมา พวกญาตโยมสมยนกอยากจะไดเหน ไดกราบบชา จงมารบเราขาพเจา พวกเขาเองชวยกนคนหากนเทาไร จนเตมสตปญญาแลวไมเหนพบ ขอใหพระ ใหเณร ชวยหาดวยกไมพบ

วนหนงระหวางขาพเจาภาวนา ไดนมตไปวาก าลงคนหาพระแตไมเหน ปรากฏไปเหนยกษตนหนง เปนยกษผหญง รปรางสงใหญมาก ตวด าสนท ผมยาวรงรง มแตผานง เปลอยกายทอนบน

69

ตลอด อกยานใหญ …ใหญจรงๆ ทองกอวนใหญ ยนตระหงานอยทน าตกสะอาม ขาพเจาเหนยกษกเดนเขาไปถาม

“ทานมายนอยทนท าไม”เขาตอบวา “ขาพเจาเปนยกษ อยทน าตกสะอามน ทอยขาพเจาอยทน”“ท าไมจงเปนยกษมาอยทน”“เพราะแตกอนเคยท าบาป”“เคยท าบาปอะไร” ขาพเจาซกเขาเลยตอบวา “ตงแตชาตกอนนานมาแลว” ชาตไหนไมทราบ ขาพเจาไมมญาณระลกชาต

ได… “ชาตนน ขาพเจาเกดเปนมนษย ขาพเจาเปนภรรยาของพระคณเจา ขาพเจาเปนผทจรตประพฤตผดมจฉากาม มจตใจนอกรตนอกรอย ไมซอสตยตอสามคอพระคณเจา เปนคนเลนช ไปคบชายอนนอกจากสาม เปนคนเกเร และเมอเวลาสามจบทจรตได กเลยลอลวงสาม ปกปดไววาไมไดท า ไมไดลวงประเวณ ดวยบาปอกศลกรรมอนนน ท าใหขาพเจาตองมาเกดเปนยกษอย ณ ทน”

ขาพเจานงฟงดวยความสลดสงเวชใจในบพกรรมเกาของสตวโลก เวลานนมวแตนกสลดใจเลยเผลอไป ไมทนคดจะถามวาเขาตองใชกรรมมาเกดเปนยกษนานมาเทาใดแลว ไดแตคดถามเรองทญาตโยมรบเรา

“ทน…ทถ าสะอามน เขาวามพระพทธรปโบราณอยใชไหม มใชไหม?”เขาบอกวา “ม…มอย”“ทานรจกไหม ทอยของพระพทธรป?”เขาบอกวา “รจก”“ถางนชวยบอกไดไหม”เขาสนหนา “ไมบอก”“ท าไมไมบอก”“เพราะขาพเจาเกลยดชงทาน”“เกลยดชงเราท าไม”“เกลยดชงเพราะทานละขาพเจา หยาจากขาพเจาไปในครงนน” เขาบอก “พระพทธรปม

อย แตไมใหเหนหรอก”ความจรงจะเปนอยางไรกไมทราบ แตในนมตครงนน ยกษตนนนไดบอกขาพเจาเชนนน

ขาพเจาตนขนพจารณาถงนมตดวยความสลดสงเวชใจ เลยแผสวนบญสวนกศลไปใหเขา ตงแตนนมากไมปรากฏนมตเหนเขาอกเลย เขาจะพนทกขไปแลวหรออยางไรกไมทราบ

ส าหรบเรองพระพทธรปทองค านน ขาพเจาเลยบอกญาตโยมทก าลงวนวายไมเปนอนท าอะไร นอกจากคอยไปคนทถ าโนน คอยมาคนทถ านวา อยาไปหาเลย ไมเหนหรอก เขาไมใหเหน

เขาเชอกนหรอไมกไมทราบ แตถงจะหากนแทบลมประดาตายกนอยางไรกตาม กหาไมเหนจรงๆ นเปนเหตการณระหวางพรรษาทอยตาดสะอาม ถ าบชา จะจรงไมจรงอยางไรกเปนนมตฝนตางหากมาเลาสกนฟง เพอแกงวงเหงาหาวนอนเทานน ผฟงจะเชอหรอไมเชอกตาม ขาพเจาไมมอ านาจอะไรไปบงคบใหเชอใหเหนได

ในป พ.ศ.๒๕๐๘ มเหตบงเอญเกดขนทภสงหนอย ถาขาพเจาไมเลา ประวตกอาจจะไมสมบรณ จงขอเลาถงเรองเหตบงเอญทภสงหนอยไวดวย ณ ทน

70

คอระหวาง พ.ศ.๒๕๐๗ ตอ พ.ศ.๒๕๐๘ ทานพระอาจารยเพง เตชะพโล ซงเคยจ าพรรษาอยกบขาพเจาหลายพรรษา แตตอมาทานไดไปตงส านกทภลงกา และไดไปมรณภาพทนนเมอป ๒๕๒๑ ทผานมานน ทานไดวเวกไปทภสงหนอย ชอบใจอากาศและภมประเทศอนสงบรมเยน ไมพลกพลานทนน กกะวาจะอยจ าพรรษาทภสงหนอย ทานไดอยไปจนถงเวลาจวนจะเขาพรรษาป ๒๕๐๘ กเกดเรองขน โดยมขาวเลาลอหนาหวา ทภสงหใหญนน มพวกกอการรายสองสมกนอยทนน เนองจากวา ภสงหนอยและภสงหใหญนนตดตอกน เปนทวเขาตอเนองกน ฝายเจาหนาทบานเมองเขากเลยกลววา พระจะเปนอนตราย จงนมนตใหพระลงมาจากภสงหนอยใหไปจ าพรรษาทอน

ทานอาจารยเพงกเลยจ าเปนตองลงไปจ าพรรษารวมอยกบขาพเจาทถ าบชาภววเมอ พระอาจารยเพงลงไปไดไมกวน ประมาณ ๔-๕ วนเทานน พวกเจาหนาทบานเมองกขนไปส ารวจทส านกสงฆขางบนเขา เนองจากไดมสงฆมาจ าพรรษาอยทนน มาได ๒ พรรษาแลว เสนาสนะ กฏพระ หรอกระทอมพระจงมนคงพอประมาณ เจาหนาทเกรงวากฏพระเหลานนจะเปนทอาศยของพวกกอการราย พวกเจาหนาทและพวกลาดตระเวนของบานเมองกเลยเอาไฟจดเผากฏพระหมดทกหลง แมโองน ากทบทง แมพชผล ผลหมากรากไมทปลกไวในวด เชน มะมวง ล าไย มะนาว มะพราว ตลอดถงตนกลวย ตนมะละกอ ทพวกผาขาวชาวบานชวยกนปลกไวเปนกลมเปนกอ พวกสวนครว อยางพรกมะเขอ ตะไคร…เหลาน เขากท าลายหมด ตดฟนทงหมดไมมเหลอ แมแตบอน าทขดไว ลอกไว เขากถมและท าลายอกดวย

กฏพระทเผาทงนน เผากนหมดท าลายกนหมด แบบไมใหเหลอซากเลย แมเครองบรขารของพระทเกบเอาไปไมทนหมดเพราะตองรบรอนไป เชน พวกผาไตรจวรและหนงสอสวดมนตหนงสอธรรม ตลอดถงพระพทธรปกถกไฟเผาหมดในครงนนดวย แลวกทราบขาวจากพวกชาวบานวา พวกทหารปลายบานเรานเองมาเผา

เรองนขาพเจากไมไดเอาเรองอะไร ปลอยใหเปนไปตามหนาทของเขา แลวกแลวกนไปเพราะบาปกจะตกแกผท า กรรมแกผกอขนตางหาก เราไมมเรองอยาไปกอความเดอดรอนและวนวายใหแกใครๆ

การมาจ าพรรษาอยทถ าบชา ภวว นดงไดกลาวแลววา ขาพเจาออกมาแตเมอออกพรรษาของป ๒๕๐๖ อยวเวกตามถ าตามเงอมเขา และรมไมพอดพอควรแลวจงเรมท าเสนาสนะ ยกแครสรางกระทอมกฏเปนทอาศย มโรงครว โรงฉน เพมขนเปนล าดบ พระเณรกมาอยจ าพรรษาเพมขนโดยเหนเปนทสงดเงยบอยในปาดงพงลก เหมาะแกการบ าเพญภาวนากรรมฐาน ไมเปนทคลกคลพลกพลาน ถงกาลอนควรพวกศรทธาญาตโยมกจะมาฟงเทศน รบการอบรม สวนเวลาปกตธรรมดาพระเณรกมเวลาเพอการปฏบตธรรมบ าเพญความเพยร ตามโอกาสวาสนาของตน มความสงบสนตกนมาโดยตลอด แตมาปพ.ศ.๒๕๐๘ และปพ.ศ.๒๕๐๙ ทภววกชกจะมอนตรายเกดขนเสยแลว คอในปพรรษา ๒๕๐๙ นเอง เปนปทน าทวมลนแมน าโขง ไดมการทงระเบดลงมาทภวว ๖ ลก

คนนนมฝนตกหนก ฟาคะนอง และลมแรงมาก ไมมใครไดยนเสยงลกระเบดแตอยางใด ไมรวามเครองบนมาทงระเบด อยตอมา ๓ วนใหหลง โยมขนไปถวายจงหน ฤดนนเปนฤดทฝนก าลงเรมชก คอเปนเดอนมถนายน-เดอน ๗ เหดก าลงชก เขาถวายจงหนแลวกออกไปหาเหด เกบเหด กเลยไปเหนลกระเบดเขา แลวมาแจงใหขาพเจาทราบ ขาพเจาและพระเณรเลยไปตรวจด พบลกระเบดตกอยในหวย ไมหางจากถ าบชาและโรงฉนเทาใดนก พบครงแรกเปนลกระเบดเพลง ๑ ลกระเบดแลว สวนอก ๓ ลก เปนลกระเบดท าลายขนาดใหญยงไมระเบด ขาพเจาวดโดยรอบไดเมตร

71

ยสบ (๑.๒๐ เมตร) วดตามสวนยาวได เมตรยสบ(๑.๒๐ เมตร) เชนกน บางลกกจมอยในน า บางลกกอยบนบก จงใหคนไปแจงก านนผใหญบานใหรายงานไปทเจาหนาทชนผใหญของบานเมอง เขารายงายไปจนถงทางทหารทอดรฯ ใหฝรงทหารอเมรกนผมาทงระเบดทราบ วนหลงกพบอก ๒ ลก เปนลกระเบดท าลาย ขนาดเดยวกนและยงไมระเบดเหมอนกน ทางวดกไดรายงานไปตามล าดบเชนเดยวกน

ผลสดทายทางทหารทอดรฯและฝรงทหารอเมรกนกเดนทางมาส ารวจ เขาเอาเฮลคอปเตอรมาลงบนลานพลาญหนใหญ บนหลงถ าบชา นอนพกกนอย ๒ คน จงไดจกการน าเอาลกระเบดทยงไมระเบดเหลานนขนมาท าลายไดหมด เวลาจะใหระเบดท าลาย เขาตองใหพระเณรหลบไปในถ านอนราบกบพน ขาพเจาไมไดไตถามวา เขามาโยนมาปลดทงระเบดกนท าไม แตไดยนพวกขาราชการพดกนวา ธรรมดาเมอเครองบนอเมรกนไปทงระเบดทเวยดนามเหนอ ถามลกระเบดเหลอตดเครองบนอยกจะตองสลดทงตามปาเขาใหหมด มฉะนนจะมอนตรายเวลาน าเครองบนลงสสนามบนทตงฐานทพ เขาคงจะคดวา ปาแถวภววเปนททไมมผคนอาศยกได จงไดสลดลกระเบดลงสวนทลกระเบดท าลายทง ๕ ลก ไมแตกระเบดเมอตกลงมาถงพนดน เพราะเหตใดนนขาพเจากไมทราบเหมอนกน อาจจะเปนเพราะอ านาจคณพระรตนตรยคมครองกได

หลงจากนน กไดรบค าเตอนกนเนองๆ วา ทภววไมเปนทปลอดภย ควรจะอพยพโยกยายหนไปจ าพรรษาทอน แตพระเณรกยงคงปฏบตสมณธรรมไปตามสมณเพศวสย เรงความเพยรกนตามสตปญญาความสามารถของแตละคน จนกระทงถงกลางป ๒๕๑๑ ขาพเจากไดรบหนงสอจากเจาคณะจงหวดหนองคาย วาใหพระทอยถ าบชา ภวว โยกยายหนจากภวว เพราะเวลานบานเมองเกดความฉกเฉน กลวจะเปนอนตรายแกพระเจาพระสงฆ ฉะนนจงขอนมนตใหพวกทานหนจากถ าบชา อยาอย ใหลงไปจ าพรรษาทแหงอน แลวกลงนาม เจาคณะจงหวดหนองคาย สมยนนเปนทานเจาคณเทพบณฑต

ขาพเจาพรอมหมคณะและแมช กเลยลงจากถ าบชาในเดอนกรกฎาคม เปนเวลาตนเดอนใกลจะเขาพรรษา ฝนก าลงเรมตกชก น าทวม ทางไมสะดวก ตองพากนเดนบกน า บกโคลน บกตมลงมาจากเขาลกนดวยความยากล าบาก มงหนาไปจ าพรรษากบหลวงปขาวทถ ากลองเพล

ระหวางอยถ าบชาน มเรองแปลกอกเรองหนงทเกอบลมเลาไป คอเปนวนธรรมสวนะ ไดมการสวดปาฏโมกขกนบนพลาญหนในตอนกลางคน กระตายปาทอยในบรเวณนน กเตนเขามาฟงดวย แตแรกมนกอยหางหนอย แตแลวกคอยเขยบเขามาจนใกล แลวกนงนงอย อกตวหนงกเตนตามเขามานงดวยเชนเดยวกน ทงสองตวตางหลบตาพรมอยโดยสงบ มนนงฟงปาฏโมกขจนจบแลว จงกระโดดหายเขาไปในปา

นาอศจรรยในความชาง “”ร” ของสตวปาเหลานยงนกพรรษาท ๒๖ พ.ศ.๒๕๑๑

จ าพรรษาอยกบหลวงปขาว อนาลโยทวดถ ากลองเพล อดรธาน

พรรษาท ๒๖ น ขาพเจาไดกลบมาอยจ าพรรษารวมกบหลวงปขาว อกวาระหนง ตอนนทานไดจากวดปาแกว บานชมพลมาอยทวดถ ากลองเพลแลว ไดอยปฏบตทานฟงธรรมเทศนา รบการอบรมจากทานโดยใกลชด ในระหวางกลางพรรษาไดมการท าบญฉลองอายของหลวงป

ออกพรรษา เสรจกจการงานทางถ ากลองเพลแลว ขาพเจากนมสการลาหลวงปกลบไปวเวกทภววอก ดวยไดทราบวา อนตรายจากผกอการรายเบาบางลงแลว

72

ขาพเจาไดวเวกอยทภวว ๑ เดอน คนวน หนงขณะก าลงนงสมาธบ าเพญความเพยรอยนน ไดเกดนมตขนมาวา

ไดมปราสาท ๒ หลง หลงหนงเลก อกหลงหนงใหญโตมาก ปราสาททงสองหลงนสวยงามวจตรพสดารมาก สถานทตงอยคอทางดานเขาภทอกนอยและเขาภทอกใหญ ซงเวลามองจากเขาภวว บรเวณหลงถ าบชาจะเหนปรากฏชดอยทกวน ในนมตนนปรากฏวา ขาพเจาไดเหาะขนไปบนปราสาทนน แตพอขนไปๆ จะเขาไปในปราสาทนน บงเอญประตทางเขาปดอย ท าใหไมสามารถจะเขาไปในปราสาทได จงไดตงอธษฐานวา “..หากบญบารมแรงกลา ขอใหประตเปดออก เขาไปได” ทนใดนนประตปราสาทหลงเลกกเปดออก ขาพเจาจงเขาไปในปราสาทนนปรากฏวาหองหอภายในวจตรพสดารงดงามยงนก เปนทนาเพลดเพลนเจรญใจเปนอยางยงเหนหญงมรปสวย ๔ คน เฝาอยในปราสาทนน และจากทยนอยในปราสาทหลงเลกจะมองไปเหนปราสาทหลงใหญไดอยางเดนชด หญง ๔ คนนน ไดนมนตขาพเจาใหอยรวมดวย ขาพเจาไมตกลง - เพราะเปนพระจะอยรวมผหญงไมได ขาพเจาจงไดลงจากปราสาทนนไป

พอจตถอนออกแลว นมตนนยงจ าตดตาไดอยางเดนชด พรอมทงจ าทางขนลงไดอยางแมนย า เพอพสจนตามนมตนน ขาพเจาจงเดนทางออกจากภววไปยงเขาภทอกนอย ซงยงไมเคยไดขนเขาลกนเลยสกครงเดยว พอไปถงกไดเดนทางขนไปบนเขาตามทางในนมตนนทกประการ ไดส ารวจดเขาชนตางๆ ทเหนเปนโตรก เปนซอก เปนถ า เปนหนผาอนสงชนแลว กเหนวาเปนภมประเทศทเหมาะสมทจะบรณะใหเปนสถานทรมณยสถานอนรนรมย ใหพระเณรไดบ าเพญพรตภาวนาตอไปไดจงตกลงใจเขาบรณะและตงเปนวด ไดแรงนมนตของชาวบานนาค าแคน บานนาตองอาราธนาใหอยโปรดเปนหลกยดเหนยวแกพวกเขาอกแรงหนงดวย

ขาพเจาเรมมาอยทภทอกน ตงแตเดอนมกราคม พ.ศ.๒๕๑๒ มาอยครงแรกมากบทานพระครศรธรรมวฒน เจาอาวาสวดสามคคอปถมภ อ าเภอบงกาฬในปจจบน กบผาขาวนอยคนหนง มาอยตอนแรกอาศยถ าตนเขา ทเปนโรงฉนตอกบโรงครวสมยน บรเวณโดยรอบเปนปาทบ รกชฎ มสตวปาอดมสมบรณ มชาง มเสอ มหม มงใหญเลอยไปมาอยตามถ า อากาศทบมาก

เบองตน ภทอกยงไมมแองเกบน าเชนทเหนในปจจบนน สมยนนตองอดน าอาศยน าฝนทยงคงขงคางอยตามอางหน เมอหมดน าในอางหน กตองพากนสะพายกระบอกไมไผไปเอาน าในทงนาไกลประมาณ ๒-๓ กโลเมตรทกวนๆ สวนอาหารขบฉน อาศยบณฑบาตจากชาวบานนาค าแคน ซงอพยพไปอยใหมๆ ประมาณสก ๑๐ หลงคาเรอน การขบฉนอยในลกษณะทเรยกวาขาดแคลนมากตามมตามได พอรกษาอตภาพชวตไปชววนหนงๆ เทานน

พอยางเขาหนาแลว ขาพเจากขอใหญาตโยมชวยถากถางบรเวณนน ทรกชฎทบใหเตยนพอทจะใหมอากาศเขาไปไดบาง และใหชาวบานชวยกนสรางท านบกนน าเพอกกเกบน าไวใช ตอไปเหนวาการอยถ าจะไมปลอดภย เพราะอากาศมนทบเวลาฝนตก เลยขนมาปลกกระตอบอยชวคราวทโขดหนตนเขาชน ๒ เปนไมทบเปลอก พนปดวยฟาก หลงคามงแฝก เวลาปนขนภทอก ขนตามรากไมตามเถาวลยทเดยว

พรรษาท ๒๗-๓๘ พ.ศ.๒๕๑๒-๒๕๒๓จ าพรรษาทภทอก

วดเจตยาครวหาร อ าเภอบงกาฬปแรกทจ าพรรษาทภทอกน มพระ ๓ องค ผาขาวนอย ๑ องค ปลกกระตอบชวคราวพอ

อาศยได ๔ หลง ทกองคตางพากนบ าเพญความเพยรอยางเตมท เวลาพลบค าขาพเจากปนขนบนเขา

73

เอาผามดเอวแลวกปนขนตามเครอเขาเถาวลย ตามรากไม ขนไปนอนอยบนชนท ๕ ซงปจจบนนเปนถ าวหารพระ สมยนนยงเปนปาทบ มตนไมขนอยางหนาแนน เปนถ าทอาศยของสตวปามเลยงผา เปนตน

ในระหวางกลางพรรษาท ๒๗ ไดพาญาตโยมท าบนไดขนเขาชนท ๕ และชนท ๖ จนส าเรจท าอยประมาณ ๒ เดอนกบ ๑๐ วน จงเสรจเรยบรอย ท าใหไมตองอาศยรากไมเถาวลยอกตอไปการสรางบนไดนส าเรจในกลางพรรษา อาศยศรทธาญาตโยมและชาวบานใกลเคยงชวยกนคนละเลกละนอยชวยก าลงแรง สวนก าลงทรพยไมม เพราะเขาเปนคนยากคนจน เปนคนชนบทไมมรายได มแตก าลงศรทธาความเชอถอในบญกศลศรทธาฝงอยในใจของเขา ทกขยากอยางไรเขากอตสาหมาชวยการงานของวดอยตลอดพรรษาดวยน าพกน าแรงดงน มาอยภทอกปแรกถาไมอดทนจรงๆ กอยไมได อดอยากขาวปลาอาหาร พระเณรเจบปวย เปนไขปา ไมมยาจะฉน นบวาล าบากมากทเดยว

กลางพรรษาป ๒๕๑๒ ทจ าพรรษาอยทวดเจตยาครวหารภทอกน ขาพเจาไดเกดสบนนมตวา ขาพเจาไดไปบณฑบาตทภทอกใหญ ตามหนาผา ขาพเจาไดครองผาหมผาเปนปรมณฑล แลวกสะพายบาตรอมบาตร เดนเลยบไปตามหนาผา ออมไปเรอยๆ เหนแตบานหนาตางปดอยตามหนาผา มองไมเหนคนเลย ขาพเจาเดนออมไป ออมไปเลยไปหยดยนร าพงอย เอ!..ท าไมมแตหนาตางปด ไมเหนคนออกมาใสบาตรเลย

ร าพงอยอดใจหนง กเหนคนเปดหนาตางออกมาใสบาตรขาพเจา ดเหมอนเขาจะเขาใจไดถงความคดของขาพเจาทตงวตกถามขนวา เขาเปนใคร เขากประกาศขนมาเองวา

“พวกผมนเปนพวกบงบดขอรบ อยกนทภทอกใหญ ภแจมจ ารส”พวกบงบด คอ พวกภมเทวดา ทเขามศลหาเปนประจ า “ชอเดมหรอชอจรงของภทอกใหญ

น เรยกกนวา ภแจมจ ารส” เขาอธบายใหขาพเจาฟง “แตกอนนมพวกฤๅษชไพรมาบ าเพญพรตภาวนากนทภเขาแจมจ ารสนมาก”

ขาพเจารอเขาใสบาตรเรยบรอยแลว กถามเขาเปนเชงคยวา “ท าไมจงรวาอาตมามาบณฑบาต” เขาตอบยมๆ ทนท

“รซ จะไมรไดอยางไร”“ปดหนาตางอยอยางน รไดร”“รครบ” เขาวา“รดวยอะไร”เขาบอกวา “รดวยกลน ถกกลนพระผเปนเจา”“กลนเปนอยางไร” ขาพเจาซก“กลนหอมขอรบ ถกกลนพระผเปนเจา กเลยพากนเปดหนาตางมาใสบาตร พระผเปนเจา

กน” เขาชแจงใหขาพเจาฟงดวยสหนาอนเปยมดวยความเลอมใสศรทธา แลวกกลาวตอไปอก อนนจะเปนเชงสรรเสรญหรออะไรกไมทราบ….เขาบอกวา “พระพวกนเปนพระทปฏบตด สมควร….พวกเราจงพรอมใจกนมาใสบาตร”

พอพวกเขาใสบาตรเสรจ ขาพเจากกลบ พอดรสกตวตนขน พจารณาดนมตนนเหนแปลกกเลาใหหมเพอนฝงฟง ประหลาดทวา เชาวนนนอาหารทบณฑบาตได ขบฉนรสกวารสเอรดอรอยเปนพเศษ ทงๆ ทกไมไดมใครอนมาใสบาตรจรงๆ มแตชาวบานเทานน อาหารกเปนอาหารพนๆ เปนปลารา น าพรกอะไรพวกนนตามปกตของเขา แตเมอฉนไปกลบเอรดอรอยราวกบอาหารทพย ทงๆทอาหารอนวจตรพสดารทเขาถวายนนอยในความฝนตางหาก

74

ขาพเจากไมใชผมหทพย ตาทพยอะไร ฝนเฉยๆ กมาเลาสกนฟง จะเชอหรอไมเชอกตามใจ เลาไปตามทเกดฝนขน เรยกวาฝนในนมต หรอนมตในฝนกได ขาพเจากไมยดถอวาเปนอะไรหรอก เปนธรรมดาคนเรานอนกฝนเทานนเอง ไมฝนอยางหนงกฝนอกอยางหนง จะจรงไมจรงกยกไว

พรรษาแรก พระเณรเจบไขกนมา บางองคกบอกวา เทวดาประจ าภเขามาหลอกหลอน ดงขาเรยกปลกดกๆ ใหลกขนท าความเพยร บางทกไลใหหน เพราะมาแยงวมานของเขา ขาพเจากไดนมตบางประการเหมอนกน จงพยายามตกเตอนพระเณรใหมศลบรสทธ และบ าเพญภาวนาแผเมตตา ใหท าความเพยรอยาไดประมาท เพราะศลสมาธ ภาวนานนเปนเกราะก าบงของผบ าเพญพรต ภายหลงกเกดนมต มพวกเทวดามาหาขาพเจาและบอกวา “”ขาพเจาทงหลายขอนอมถวายภเขาลกนใหแก พระผเปนเจา ขอพระผเปนเจาโปรดรบไวรกษา พวกขาพเจาจะลงไปอยขางลาง””

ในนมตนน เขาไดขอค ามนสญญาไวอกวา เมอพวกเขาลงไปอยชนลางแลว ขอใหขาพเจาบอกประกาศแกมนษยทจะมาเทยวภเขาลกนตอไปวา ขออยาไดกลาวค าหยาบ อยาสงเสยงอกทกอยาถมน าลายลงไปขางลาง อยาขวางปาหรอทงเศษขยะไวขางบนเขา อยาฆาสตว เทานเขากพอใจแลว

ขาพเจาตนจากฝนแลวกนงพจารณาอย กรสกวาค าขอของพวกเทวดานนแยบคายด จะเปนเรองจรงหรอไมจรงกตาม แตกนาจะเปนขอทกลยาณชนทกคนควรจะปฏบตอยแลว ถงแมจะไมมเทวดามาขอรองเลย มนษยผเปนผดมมารยาทของสงคมชาวโลกกนาจะปฏบตตาม

อยางไรกด วนนนเองระหวางทขาพเจายงมไดปรปากเลาอะไรใหใครฟง พวกชาวบานกมาเลาใหฟงวา พวกเขาตางฝนกนวามเทวดามาบอกวา จะมอบภเขาใหทานอาจารยจวนรกษา พวกเขาจะลงไปอยขางลางแทน

แปลกเหมอนกน ทบงเอญหลายคนมาฝนตรงกนตกฤดแลง พ.ศ.๒๕๑๓ ไดชกชวนชาวบานชวยกนสรางท านบเพมขนอก ๒ ท านบ เพอเกบ

น าไวใชเปน ๓ ตอน มประชาชนจากฝงประเทศลาว ชอ นายบญท อยทเวยงจนทน ไดมศรทธามาสรางพระประธานไวทถ าวหารพระชนท ๕ มลคาประมาณ ๑ หมนบาท ตอมาไดมศรทธาจากทตางๆทยอยกนมา รวมกนสรางโรงฉน และศาลาชนท ๕ มลคาประมาณ ๑ หมนบาท พอเปนทอาศยคมแดดคมฝน สวนศาลานนพอไดอาศยฉนจงหน ทศาลาชางลาง

เมอภายหลงมศรทธาเพมขน เชน จากบงกาฬ หนองคาย อดรฯ สกลนคร นครพนมขอนแกน นครราชสมา ตลอดจนกรงเทพมหานครและอบลราชธาน จงไดขยายศาลาโรงฉนขางลางใหกวางออกไป และไดขยายศาลาถ าวหารพระชนท ๕ ใหกวางขวางออกไปดวย เพอเวลาประกอบศาสนกจและสงฆกรรมจะไดปฏบตไดโดยสะดวก

การสรางศาลาโรงฉน ศาลาชนบนและกฏทอยของพระนน ขาพเจาไดพยายามท าแบบทใหสงเสรมธรรมชาตใหกลมกลนกนไปกบธรรมชาต เชน บางแหงกบรณะถ าธรรมชาต ใหเปนทอยอาศย บางแหงกใชหลงคาสงกะสตอเชอมกบหนปากถ า อาศยผนงถ าสวนหนงเปนฝา เปนตน นอกจากนนไดสรางศาลา โรงครวและกฏแมชเพมขน

ปญหาเรองน าใชบนยอดเขาเปนสงส าคญ ขาพเจาไดพยายามขดบอน าหลายแหง บงเอญไดพบบอน าซมผดขนมาจากซอกหน เปนตาน าขนาดแรง คณหมอขนธ เทศประสทธและคณหมอประพกตร โสฬสจนดา ไดรวมกนสรางบาตรน ามนตขนาดใหญไวรองน าซมทหยดมาจากยอดเขา คณ

75

มานพ สภาพนธ คณประชา ตนศร ไดรวมกน เปนเจาภาพ ตงถงเกบน าคอนกรตเสรมเหลกตดเครองสบน าขนทหลงเขาเปนถงแรก ในขณะเดยวกนศาสตราจารยนายแพทยอวย เกตสงห ไดบรจาคเงน ๒,๐๐๐ บาท สรางสวม และหองน าไวส าหรบประชาชน

ในพ.ศ. ๒๕๑๓-๒๕๑๔ ไดท าสะพานรอบเขาชนท ๕ พ.ศ.๒๕๑๕ ไมไดท าสะพานแตไดท าท านบกนน าเพมขนอก พ.ศ.๒๕๑๖ รอสะพานชนท ๕ ออกเพราะครงกอนท าไวไมเสมอกน มสงมต ากวากน รอออกท าทางเดนใหเสมอกน และขยายใหกวางขนท าใหแนนหนากวาเดม เพมไมขนอก ๓สวน ซอมแซมสะพานของเกา ใชเวลาท าอย ๓ เดอนจงแลวเสรจ สนเงนประมาณ ๓ หมนบาทพ.ศ.๒๕๑๗ มพระจ าพรรษา ๕ องค เณร ๕ องค ไดพาหมคณะท าสะพานบนชนท ๖ ท าอย ๓เดอนกแลวเสรจ สนเงน ๓๕,๐๐๐ บาท

ในปน ไดท าสะพานชนท ๔ แตไมไดท ารอบเขา ท าไวครงเขา เฉพาะทางดาน ทศตะวนตก สวนสะพานชนท ๔ ทางดานทศตะวนออกนนไดจางชาวบานท าในป ๒๕๒๐ สนเงนประมาณ ๒๐,๐๐๐ บาท ท าอย ๒ เดอนจงแลวเสรจ ท าตอลงมาจากชนท ๕ ดงทปรากฏอยทกวนน

พ.ศ.๒๕๑๙ ไดท าท านบกนน าในเขตวด โดยจางแทรกเตอรชาวบานมาท าสนเงน ๑๖,๐๐๐บาท

จากป ๒๕๑๙ เปนตนไป ศรทธาญาตโยมกไดทยอยกนมามากขน โดยเฉพาะจากกรงเทพมหานคร จะมากนบอยครงขน จ านวนมากขน ศรทธาเพมขน บรจาคทรพยสมบต บรจาคก าลงทรพยก าลงแรง ชวยเหลอเจอจานกนไป การงานกไดส าเรจลลวงมาดงทพวกเราไดเหนกนนนมศรทธาจากลาดพราวกรงเทพฯ ขอสรางถงน าบนเขาชนท ๕ อกหลายถง เพอใหพระเณรไดมน าดมใชตลอดป และไดขอสรางหองน าหองสวมบนเขาชนท ๕ เพมขนอก ๒ คราว รวม ๕ หอง ดวยเหนความล าบากของญาตโยมทจะขนไปคางฟงธรรมบนถ าวหารพระชนท ๕

ส าหรบกฏถาวรบนเขาซงแตเดมไมม เพราะพระเณรจะใชแตเงอมถ าเปนทพก หรอใชไมตก าบงกนชวคราวนน กไดมศรทธาขอสรางใหเปนการถาวร โดยขาพเจาออกแบบใหมระเบยงสามดานเปนทางจงกรมพรอมคณแมแฉลม ชาญสงคราม ชาลจนทร มารดาคณสรพนธ มณวต กไดบรจาคเงนสรางกฏสงฆอาพาธพรอมหองน าบนเขาชนท ๒ เปนหลงแรก พรอมกนนนลกสาวและสามคอคณวลาศ มณวต กไดบรจาคสรางอกหลงหนง ณ เขาชนท ๒ ณ จดทเคยเปนกฏชวคราวทขาพเจาแรกมาพกเมอป ๒๕๑๒ ตอมาคณบญยง ลออ ารง ไดบรจาคสรางอกหลงหนงบนพลาญหนชนท ๒ และคณพรรณ เกตมณ ไดบรจาคอก ๑๐๐,๐๐๐ บาท เพอสรางกฏใหเปนทพกของขาพเจาโดยจดสรางตอขยายออกไปจากศาลาถ าวหารพระเปนทพก ๒ ชน

วดไดจดสรางกฏทพกส าหรบพระอาคนตกะ บนเขาชนท ๕ เปนเรอนยาวขนาดสองหองสรางกฏแมชเพมเตมอก เพราะระยะหลงไดมศรทธาญาตโยมมาคางทวด บางขณะ บางคน ถงสามรอยคนกม ถงสรอยคนกม วดตองอาศยแมชชวยจดอาหารเลยงศรทธาทงหลาย จงตองขยบขยายใหแมชไดมทพกพอเหมาะพอควรกวางขวางขน และเมอตอมาวดไดเรมสรางกฏพระเพมบนโขดหนเขาชนท ๒ อก ๒ หลง ศษยทบานทรงไทยลาดพราวซงมคณสรพนธ เปนหวหนา กขอเปนเจาภาพรวมกบวดดวย

ในป ๒๕๒๒ เมอมผาปามาพองกนหลายคณะ ศาลาทพกบนเขาดแคบไปถนดใจ ศรทธาจากกรงเทพฯ คอ คณสรพนธ มณวต จงถวายปจจยใหสรางกฏทพกบนชะงอนเขาชนท ๕ อก ๑หลงเปนทโลงโปรงสบาย ใครมาเหนมาพกกลวนชอบใจ เพราะไดตากอากาศด

76

เมอไดบ ารงสงกอสรางในวดใหเหน ประโยชนแลว กไดชวยท าประโยชนใหแกชาวบานละแวกใกลวดดวย ตงแตป ๒๕๒๑-๒๕๒๒-๒๕๒๓ ไดสรางท านบกนน าให ชาวบาน ๖ ท านบเพอในการเพาะปลกท าไร นา ท านบละหมนกม ๒ หมนกม ๓ หมนกม ๕ หมนกม ท าถนนเปนท านบฝายกนน าระหวางภทอกนอยและภแจมจ ารสอกรวม ๒ แสน ทงหมดสนเงนวดไป ๔ แสน ๕แสนแลว เฉพาะท านบใหญกนเกบน าระหวาง ภทอกนอยและภแจมจ ารสนน กรมชลประทานของรฐบาล เขามาชวยรบชวยเอาไปปรบปรง เสรมสรางคนท านบใหสงขนและมนคงขน รฐบาลใหงบประมาณมา ๒ ลานบาท เดยวนท าเสรจแลว เกบน าไดมาก เกบน าไดลกถง ๑๐ กวาเมตร สามารถจะใชประโยชนในการเพาะพนธปลา และระบายน าใหพวกชาวไรชาวนาอยางสะดวกสบายทเดยว

พ.ศ.๒๕๒๓ จะเรมท าถนนรอบภเขา ๓ ลก คอ ภทอกนอย ภทอกใหญหรอ ภแจมจ ารส และภสงหนอย ซงตางเปนส านกสงฆของวด ขาพเจาไดใหเกรดทางรอบเขตวดไวแลว ถาไมท าชาวบานบกรกเขามาถงเชงเขากจะล าบาก ตดไม เผาไม ฆาสตว….สตวอยในเขากยงมอกมาก กวางเกง เลยงผา หม ลง สกรปา ยงมอกมากพวกนก พวกกระตาย ไกปา กยงมเชนกน สมควรจะสงวนไว จงไดจางรถแทรกเตอรมาเกรดทางรอบเขา แลวปดท านบน าเสยดวย ทไหนเปนหวยกพนดนเสรมสรางเปนคนท านบ เพอใหสตวปาไดอาศยอาบ อาศยกน ตลอดถงมนษยกจะไดใชสอย ท าไรนา เพาะปลกพชผลโดยไมอดน า ไมใหคนรกล าเขามาท ากนในเขตท านบน า ถาน ามเหลอเฟอกจะไดระบายชวยเหลอชาวนาชาวไรโดยไมตดขด นเรมในป ๒๕๒๓ จางรถแทรกเตอรมาท างานดงน(เมอทานมรณภาพแลว งานนยงคางอย ทางวดกไดใหท าจนเสรจ รวมทงสรางท านบน าแหงใหมในหมบานดวย…ปจจบน ไดจกท าระบบประปาใหหมบานนาค าแคน มน าประปาใชดวย….ผรวบรวม)

เมอมาอยครงแรกทถ าเชงเขา ในฤดแลงป ๒๕๑๒ ขาพเจาไดชวนญาตโยมตดทางจากภทอกไปบานดอนเสยด รถเดนไดสบาย เดยวนกยงใชเปนเสนทางสญจรกนอย หลงจากนนเมอญาตโยมเขาทราบขาววามพระธดงคมาอยทภทอก เขากเลยอพยพตามมาอย ท ามาหากนดวยเปนปกแผนแนนหนา จากเดมซงมอยเพยง ๑๐ หลงคาเรอน ปจจบนนมประมาณกวา ๒๐๐ ครอบครวแลวมาอยครงแรกไดพาญาตโยมถากถางปา เพอระบายอากาศใหปลอดโปรง บานนาค าแคนน ตงหมบานกนกอนสรางวด ๒ ป คอในป ๒๕๑๐ สวนวดเจตยาครวหาร(ภทอก) มาสรางในป ๒๕๑๒ คนทมาอยสวนมากเปนคนมาจากจงหวดกาฬสนธกม ของแกนกม รอยเอดกม อบลราชธานกม อดรธานกม สกลนครกม เปนคนมาจากหลายจงหวดทมาอยบานนาค าแคน

ในสมยกอน แถบภสงห ภวว ภทอกนเปนปา เปนดงทบ มสงหสาราสตวนานาชนดมาก ไมคอยมหมบาน คนแถบนแตกอนเปนพวกมภมล าเนาอยในประเทศลาว เปนพวก เมย หรอเปนพวกยอ เขามาอยเมองไทยสมยฝรงเศสเขามาปกครองลาว พวกเขาไมชอบลทธการปกครองของฝรงเศสจงอพยพครอบครวขามแมน าโขงเขามาอยฝงประเทศไทย

ลทธประเพณของพวกนกแปลก พวกเมยน แตกอนเขาเรยกวา “ลาวกอด” หรอ “ลาวกม”ค าวา “ลาวกอด ลาวกม” นเขาถอกนจรงๆ คอหมายความวา ถาเราไปเยยมเขา ไปเยยมบานเยยมเรอนเขา ถาเขามลกสาวแลวไมกอด ไมกม ไมจบ ไมดมลกสาวเขาไมได เขาวา “ผดผ” แตจะท าอะไรไมได ไดแตเพยงกอดกมจบดมเทานน ถาไมท าอยางนน เขาปรบไหมใสโทษเพราะมนผดผเขาเปนประเพณของเขา ดงนนเมอเขาเขามาในประเทศไทยในสมยกอนๆ ประเพณนกยงมอย แตเดยวนดหายไปแลว

พระเณรของเขานนกประหลาดเหมอนกน เขาถอหลกเกณฑอะไรกไมทราบ เปนแตเพยงนงหมผาเหลองแลวกแลวกนไป แคนนกถอเปนพระเปนเณรแลว จะกนขาวเยนกไมวา โดยมากท

77

สงเกตดชอบกนฝน เวลาสงกรานตกรดน ากนกบ สกา กอดกน กมกน เขาไมถออะไร เวลาวนพระพวกพระเณรกพากนไปลาเนอตามปา ไปหาปลาตามหวยตามหนอง ตามบง เอามาหงหาอาหาร จบเงนจบทอง ขดดน ฟนไม เขากไมค านงถงพระวนยอยางไรเลย และญาตโยมของเขากไมถอ พอปใหมกตองมงานเลยงผกน ท ากนเปนพธใหญโตมโหฬารทเดยว ซงขาพเจากเคยเหนเขาท าอย

นเปนลทธเดมของเขา เดยวนคงไมมแลว เพราะความเจรญมนลนไหลเขาไป และทางคมนาคมกไปสะดวก

ชวตของพระธดงคกมมฏฐานสมยกอนนน การคมนาคมล าบากมาก เพราะไมมหนทางรถ ถาจะไปหากนตองเดนทงนน

ไปอ าเภอกตองนอนคางกลางทางจงจะถงอ าเภอ สวนการศกษาเลาเรยน แถบนนไมมโรงเรยนเลยอยกนอยางปาๆ เถอนๆ คนไมรหนงสออะไรเลย เจาหนาทบานเมองกเขาไปไมใครถง เพราะกนดารมาก เดยวนการคมนาคมสะดวก การศกษากมทวถง สมยกอนเจบไขไดปวยเปนไขปากนมากคนตายกนเพราะไขปาปหนงๆ มากทเดยว แตสมยนดจะลดปรมาณลงไปจนเกอบไมมแลว เพราะการแพทยและการคมนาคมดมาก พอเรมเจบไขกไดยา ไดหมอทนทวงท บานเมองสมยนนการกนอยยงล าบากยากแคนมาก การเดนทางไปมาหาสกนกล าบาก ไมเหมอนสมยนทสะดวกสบายทกอยาง พวกกรงเทพฯเดนทางไปไดตลอด มทงรถทวร รถเลก รถใหญ ไปไดไมขดของเลยทเดยว

สมยทขาพเจาอยดงหมอทอง เวลาออกพรรษา ตองเดนหาวเวกทงนน เดนขนไปภวว ภทอก เดนจากดงหมอทองไปภวว ๓ คนจงจะถง แลวกไปวเวกทดงศรชมพ การเดนบางครงกนานกวานอก เชน ตองเดนจากดงหมอทองไปจงหวดเลยถง ๙ คน เดนจากจงหวดเลย ไปพษณโลกอกเดนไปเชยงใหม เดนไปเชยงตง….อยางนแหละ

ชวตของพระธดงคกมมฏฐาน เปนชวตทยากแคนล าเคญเหลอเกน ตองบกปาฝาดงดอนนอนตามปาตามเขาไปทงนน สวนอาหารขบฉนนน แมจะหวจะโหยจะอดจะอยากอยางไร กตองใชขนต ความอดทนเอา การเดนทาง แมจะยากล าบากยากแคน กใชความอดทนเอา…พจารณาเรองของทกข วาเราเกดมามนตองทกข ถาเรายงเกดอยอยางน เรากตองทกขอยอยางน ทกขเพราะความล าบากยากแคน และทกขเพราะกนดารและการเดนยงไมเทาไร ทกขเพราะความเกดแกเจบตายนซ….มนไมรแลว ทกขเพราะท าความชว ความเสยหายท าบาปท ากรรมแกตนใหไปตกนรกไฟเผาเรารอน นมนแสนทจะทกขทรมาน

ทเราเดนไปเทยวบ าเพญคณงามความด อาศยขนตความอดทนนชอวา เราทกขแตกาย สวนใจของเราไมทกข เพราะเราไมไดท าความชว เราประกอบแตคณงามความด นกสบายใจหนอย ถาเราไมพนทกข คณความดทเราไดตงใจบ าเพญไว ดวยความบรสทธกาย บรสทธวาจา และบรสทธใจน กจะเปนคตทด เราจะไดไปสสคตเมอเวลาตาย คอมนษยสข สวรรคสข และพระนพพานสข

ถายงไมถงพระนพพานสมบต คณความดทเราสรางไวดวยความตงใจ กจะเปนอปนสยตดสอยหอยตามเรา ใหไดรบความสขความเจรญในคต และก าเนดในภพตางๆ จนกวาจะถงพระนพพานสมบต เมอคดเชนน คดขนในทางการบ าเพญคณความด ใจกชนบานไมมความทกขในใจสวนกายนนทกขระก าล าบากมากทเดยว เทากเจบ ขากปวด ทงหว ทงรอน ทงหนาว สารพดแตทจะทกขทรมานทางกาย

ทางใจจะพจารณาเรองของ “ทกข” อยเสมอๆ พจารณาประวตของพระพทธเจาและพระอรยเจา พระพทธเจาทานเปนนกเสยสละอยางยอดเยยมไมมใครเทยบถง ทานเปนกษตรยโดยพระชาต ทงเปนกษตรยสกมาลชาตอนละเอยดสงสด ไมมกษตรยใดในสมยนนจะทดเทยมเสมอหรอยง

78

กวา ทานยงสามารถสละราชบลลงกและราช สมบตออกบรรพชา เพอแสวงหาโมกษธรรมพระองคเสดจไปในทตางๆ อาหารการขบฉนหรอปจจย ๔ กแลวแตจะมจะเปน ทานเสดจดวยพระบาท-คอเทาทงนน ขนเขานนลงเขาน บางครงทานถงกบทรมานพระวรกายอดพระกระยาหาร อดหลบอดนอนจนสลบตายไปถง ๓ ครง อยางนกม ทานกยงไมทรงยอทอ สวนตวเรานไมถงทาน ทไหนจะทอถอยเลา ทานเปนนกเสยสละจรงๆ ไมเหนแกความตาย ไมเหนแกชวต ทานจงพนไปจากทกขได

เมอพจารณาประวตของพระพทธเจาผเปนบรมศาสดาด ระลกถงประวตของทานแลวกท าใหใจฮกเหม หาวหาญและชมชน หายจากความทอแทของใจ ถาเมอใดทกขหรอความทอแทเขามาครอบง า ขาพเจาตองพจารณาประวตของพระพทธเจาใหเปนทประทบใจเสมอๆ

บางทกพจารณาค าสอนของทาน โดยเฉพาะค าสอนททานใหเปนนกเสยสละ ในค าสอนบทหนง ทานสอนวา “บคคลผจะรกษาไวซงอวยวะอนประเสรฐ พงเสยสละซงทรพยนน เพราะทรพยไมประเสรฐเหมอนอวยวะ”

ขอนขออธบาย ค าวา “อวยวะ” คอรางกายของเรานเอง ถารางกายของเรามโรคก าเรบเสบสานขนสวนใดสวนหนง ถาไมสละทรพยมาพยาบาลรางกายนน อาจจะท าใหโรคก าเรบเสบสานเสยอวยวะของรางกายไป จ าเปนตองสละทรพย เพอมาพยาบาลอวยวะสวนนนใหดขน เพราะทรพยไมประเสรฐเหมอนอวยวะ ถาอวยวะสวนนนเสยกขาดความสขความเจรญเทานนเอง

บทท ๒ ทานสอนวา “ถาผจะรกษาไวซงชวตอนประเสรฐ พงสละเสยซงของ ๒ อยาง คออวยวะและทรพยนนเสย เพราะอวยวะและทรพยไมประเสรฐเหมอนชวต”

ขอนอธบายวา ชวตเปนของประเสรฐกวาอวยวะและทรพย ถาหากมโรคภยไขเจบเกดขนในรางกายของเราจะถงแกชวต จ าเปนเราตองยอมตวอวยวะสวนทเปนโรคนน มใหตดตอสวนอนๆ ถาไมตดออกกจะเปนเหตใหตดตออวยวะสวนอนๆ ก าเรบขนและท าใหเสยชวต ฉะนนอวยวะสวนทเปนโรคนนแล ไมเปนของประเสรฐ ตองสละเสย ไมประเสรฐเหมอนชวต จงวาผจะรกษาไวซงชวตพงสละเสยซงของ ๒ อยาง คออวยวะและทรพยนนเสย

บทท ๓ วา “ผระลกคดถงอยเนองๆ ซงค าสอนของสมเดจพระสมมาสมพทธเจาอนเปนของประเสรฐ พงสละเสยซงของ ๓ อยาง คอชวตหนง อวยวะหนง และทรพยหนง เพราะของ๓ อยางนนไมประเสรฐ เปนของไมจรงยงยน มแลวกเสอมสนฉบหายไป สวนค าสอนของพระพทธเจาสอนใหพนทกข พนภย เปนของทมสาระ มแกนสาร ไมเสอม ไมโทรม ไมฉบหาย คอหมายความวา ผถงธรรมอนแทจรงแลวเปนผทไมเสอม ไมฉบหาย ไมมวยมรณดงน”

เมอพจารณาค าสอนของพระพทธเจาแลว ใจกเกดความหาวหาญ ไดรบความปตชมชน เกดศรทธา ความแกกลา เกดขนตความอดทน ความเพยร ใจกสบาย หายจากความเหนดเหนอย หายจากความเดอดรอนและความทกขนานาประการ

ขณะทเดนธดงคกมมฏฐานไปในทตางๆ ไมใชวาจะเดนเฉยๆ ตองคดตองพจารณาเรองตางๆ เรอยไป

และกยอนมาพจารณาประวตพระสงฆสาวกของพระพทธเจา ประวตของแตละทานแตละองคๆ ทานปฏบตเพอความพนทกขจรงๆ ทานไมเหนแกความยากความล าบาก ไมเหนแกชวต ไมหวงชวต ทานเหนชวตเปนของต ากวาธรรม เหนธรรมเปนของมคณคา มประโยชนมหาศาลยงกวาชวต ทานจงเปนนกเสยสละ ประพฤตปฏบต ไมเหนแกความเกยจ ความคราน ทานไมทอถอย อยางประวตสาวกองคนนองคน มแตเดดเดยว นกเสยสละทงนน และพระสงฆผทานทจะพนไปจากทกข

79

จากความเดอนรอนนน ทานเปนผปฏบตด เปน ผปฏบตตรงตอค าสอนของพระพทธเจา เปนผปฏบตเพอความรยงเหนจรง เพอออกไปจากทกข

เพอความรยง เหนจรง….เหนอะไร….?เหนทกข เหนเหตใหเกดทกข เหนธรรมอนเปนทดบทกข เหนขอปฏบตใหถงธรรมอน

เปนทดบทกขทานเปนผปฏบตชอบ ชอบตามค าสอนของพระพทธเจา ปฏบตกายใหชอบ วาจาใหชอบ ใจ

ใหชอบ เมอทานเปนผปฏบตอยในลกษณะน ไมทอถอย ยอยน ไมลดละ ไมเหนแกชวตและความล าบาก ผลทสดทานกพนไปจากทกขได

เมอเราพจารณาอยอยางน กท าใหใจหาวหาญ มศรทธาเบกบาน มความเพยรขน มมานะขนต ความอดทนทเดยว

นแหละชวตของพระปากมมฏฐาน ยากแคนล าเคญสกปานใด บางครงบางสมยเมอเดนปาเดนดง หลงหนทาง กลางปากลางดง กนอนกลางปากลางดงเหมอนหมสตวปา มบางครงบางคราวบางองคกถงกบตายกลางปากม กระดกของพระกมมฏฐานและบรขารกมมฏฐานตายกองอยบนหลงเขากม สมยเรานแหละ สมยหลงๆ นแหละ ทานจะตายดวยเหตอะไรไมทราบ เพราะ วาขาพเจาไดฟงมาอกทอดหนงจากเพอน พระกมมฏฐาน คอ หลวงปกอง

หลวงปกอง ขณะนทานเองกมรณภาพแลว สมยททานอยรวมกบขาพเจาทดงหมอทอง ทานเลาวา ทานไดเดนธดงคไปทภเขาลกหนงในจงหวดเลย ทานเดนหลงทาง จนค าหมดเวลาตองนอนอยกลางภเขา ตนเชาเดนตอไปกเจอกองกระดก เหนกลด เหนบาตรและบรขารพระ แตวากลดและผานนขาดหมดแลว ยงเหลอแตบาตร เมอเหนอยางน ทานกเลยอธษฐานวา ขอใหหาทางกลบถก แลวจะพาญาตโยมมาท าบญอทศสวนกศลให ทานกเลยเดนไป พอดไปพบหนทางเขาหมบาน ทานกเลยเดนเขาไปตามทางนนจนถงหมบานไดแลว ทานกพาญาตโยมกลบไปท าบญทกองกระดกนน ๓วน ๓ คน นแหละ พระกมมฏฐานตองเอาชวตเสยงตอความตาย และทานองคนนจะตายดวยเหตใดไมทราบ ไมมใครทราบ จะตายดวยอดอาหารหรอทรมานอยางใด ไมมใครทราบ

นเปนเรองทหลวงปกองเลาใหขาพเจาฟงสมยอยดงหมอทอง ขาพเจาไมไดเหนเองนแหละชวตของพระธดงคกมมฏฐาน มนแสนยากล าเคญอยางนแล แมเมอขาพเจามาอยภ

ทอกนกเชนเดยวกน ยากมาก ล าบากมาก การสรางภทอก ท าสะพานตองเสยงตอความตายจรงๆ ทเดยว ถาไมเปนผกลาหาญหรอรอบคอบแลว มนกไมพนอนตราย ตองเสยชวตกนหมด ไมเหลอเลย

ขอยอนกลาวถงตอนทมาอยภทอกเรมแรก พ.ศ.๒๕๑๒ เปนพรรษาท ๒๗ เปนตนมา ไดปรบปรงสงทขดของเปนล าดบมา ดงทไดพากนเหนอยทกวนน ตอมากมผมาชมจากทตางๆ แทบจะทวประเทศไทยกวาได ผมาเหนแลวกลบไปโฆษณากนไปเรอยๆ ปากตอปาก…ตอๆ กนไป จงมผศรทธาเลอมใสเวยนกนมาชมไมขาดสาย เรองใดขดของ ทางวดกพยายามจดใหสะดวกตามฐานะความสามารถ เชน น าไมสะดวก ทางวดกท าท านบปดกนน าไวหลายแหง น าใชน าฉนไมสะดวก สวมหองน าไมเพยงพอ กพยายามแกไขปรบปรง เพอตองรบทานผไปเยอนและคงจะด าเนนการปรบปรงพฒนาไปเรอยๆ

พ.ศ.๒๕๑๘ ไดเรมปลกเสนาสนะใหพระไปวเวก ทน าตกสะแนนภวว พวกศรทธาญาตโยมทมาภทอกเรมนยมไปชมน าตกสะแนน ทางปาเดนล าบากมากและไกล พ.ศ.๒๕๑๙ จงไดปรบปรงตดทางไปน าตกสะแนนภวว จางแทรกเตอรมากรยทาง ใหพระไปคมการตดทางอยกวาสองอาทตยจง

80

ส าเรจเปนทางพอใหรถวงเขาไปไดถงสะพานหน ธรรมชาต สนเงนไปประมาณ ๑๕๐,๐๐๐ บาทระยะทางประมาณ ๗ กโลเมตร

น าตกสะแนนนเปนน าตกทสวยมาก มถง ๓ ชน แตละชนมอางกวางใหญ หนาฝนน าตกตกเปนมานน าผนใหญอยางนาด ถาผานหนาฝนไปแลวน าตกจะมน านอยลง แตตามพลาญหนยงมภาพโขดหนสวยจบตา สระน าเบองลางทรองรบน าตกแตละชนนนมขนาดกวางใหญและลก มสตวน า มปลา มจระเข มหาดทราย ทรายทน าตกบนหลงภววนเมดละเอยดสขาวสะอาดยงกวาทรายตามชายหาดทะเลอก เฉพาะทน าตก สะแนนนไดขอใหทางการสงวนเปนวนอทยานแหงชาต เพอสงวนปาไมและสตวปาไว

ทภววยงมสตวปาอยมาก เชน ชาง เสอ กวาง หรอเกง หม หมปา เลยงผา สตวเลกพวกนกนกยง กระตาย กระแต กระรอก ไกปา กยงมมาก ถาทานมโอกาสกเชญไปเทยวชมด เพอเปนทพกผอนหยอนอารมณ หลบเลยงความคลกคลวนวายในเมองกนบางเปนบางครงบางคราว โดยทภววมอาณาบรเวณกวางใหญมาก และเปนเทอกเขายาวเหยยดนบเปนสบๆ กโลเมตร ขณะนมส านกสงฆอย ๓ แหงดวยกน นอกจากท สะแนนดงทกลาวมาแหงหนงแลว กมทถ าบชาแหงหนง และทถ าพระอกแหงหนง แตละแหงลวนแตเปนทสงบสงด นาวเวก และงดงามดวยธรรมชาตทงนน

ส านกสงฆถ าพระ ทานพระอาจารยฝน อาจาโร ไดเปนผรเรมสรางพระไวทหนาผาปรบปรงมาแต พ.ศ.๒๔๙๒ เปนสถานทปลอดโปรงรมรน มน าอดมสมบรณ มธารน าตก มถ า มพลาญหนอนแผกวาง และมสตวปา สตวน า สตวบก นานาชนด มทวเวกพกผอนหยอนใจหลายแหง

ส านกสงฆถ าบชา กเชนเดยวกบถ าพระมพลาญหนอนกวางใหญ มธารน าตก มถ า มซอกเงอมเขา สตวปายงบรบรณ น าบรบรณตลอดป มทวเวกบ าเพญเพยรมากแหง ไดเรมปรบปรงมาตงแตป ๒๕๐๖ และแตนนมากไมเคยขาดพระ มพระจ าพรรษาอยทกๆ ป

ส านกสงฆสะแนนเรมปรบปรงมาตงแต พ.ศ.๒๕๑๘ เปนตนมา พ.ศ.๒๕๑๙ ตดถนนเขาไปสน าตกสะแนน ตดเขาไปถงสะพานหนธรรมชาต ทภาษาชาวบานเรยกวา ราวหน เปนราวและเปนสะพานขามน าสะแนนดวย ใตสะพานหนมถ า และมล าน าไหลลอดใตสะพานหนน าลก มปลา และจระเขในถ าเหลาน ล าน าสะแนนบางตอนเปนเหวและหบหวยโตรกเขาสวยงามมาก หนาฝน น าไหลแรง จนน าแทบจะลนฝงเพอความสะดวกแกผไปเทยวพกผอนชมความงามของน าตก ทางวดไดสรางสะพานไมใหญขามน าสะแนน จากสะพานไมของวดนตองเดนเลยบล าน าสะแนนไปประมาณ ๑-๒กโลเมตร จงจะถงอางน าตกแหงแรก ระหวางอางน าตกแตละชน เปนทางเดนผานไปในปาไมอนรมรน มหนผาและพลาญหน นาชมยง เปนส านกสงฆทอยใกลภทอกทสด และไปถงงายทสด คอหางเพยง ๑๒ กโลเมตรเทานน ถนนด ทางดตลอด

ส าหรบเขาภทอกใหญ หรอภแจมจ ารส ซงอยตดกบภทอกนอย หางกนไมถง ๑กโลเมตร หรอประมาณ ๒๐ เสนเทานน เปนทซงสวยงามมากอกแหงหนง ม ถ าหลายถ า มบอน าในแองหนขนาดใหญอยบนหลงเขา ขณะนปรบปรงใหเปนส านกสงฆวปสสนา มพระไปจ าพรรษาอย ๒ พรรษาแลว เนองจากอยใกลภทอกมาก และถนนทตดใหมใชเปนคนท านบกนน ากเสรจเรยบรอยแลว ทานทจ าพรรษาทนน เวลาเชาลงมาบณฑบาตทหมบานแลว กกลบมาฉนรวมกนทศาลาโรงฉนภทอกนอยฉนแลวกกลบภทอกใหญ ไปท าความเพยรตอไป ถงวนพระหรอเวลามกจส าคญกลงมาจากทพกบนเขาภทอกใหญเดนมาภทอกนอย และขนไปฟงธรรมบนเขาภทอกนอยส าหรบผทตองการความสงบสงด เดดเดยว จรงจง ตองไปอยภาวนาท าความพากความเพยรทนนด

81

นก มรมไมรมรนด อากาศสบาย สตวปายงมอย มาก ตอไปถามโอกาสกคดจะท าสะพานรอบภทอกใหญอก แตคดวาจะท าเพยงชนเดยว ชนทมถ ารอบๆ เทานน

นเปนแตคดโครงการไวในอนาคตไกล ถาตายแลวกแลวไป ผทเขายงอยในโลกเขากคงจะด ารและกอสรางตอไป

82

ประวตวธการสรางภทอกกอนทจะเลาประวตการกอสรางวดภทอก(วดเจตยาครวหาร)น ความจรงแลวขาพเจาเองก

ไมอยากจะเลาเลย แตกทนตอการรบเราของญาตโยมและทานผใหญหลายทานทไดไปเหนไปชมดวยตา ไดออนวอนใหเลาประวตการกอสรางใหได เพอประโยชนแกผสนใจหากจะเลาใหละเอยดทกแงทกตอนกอาจจะเฝอมากเกนไป จงขอเลาบางตอนเทาทเหนวาจะเปนประโยชนแกผฟงมากทสดเทานน จงขออภยจากญาตโยมและทานผฟงทงหลายลวงหนาไวกอน

พ.ศ. ๒๕๑๒ สมยมาอยทภทอกน ครงแรกอาศยถ าตนเขาซงเปนปารกชฏมาก เปนทอยของสตวปานานาชนด มชาง เสอ หม กวาง เปนตน และสตวอนอกมาก อาศยบณฑบาตกบชาวบานนาค าแคน ซงอพยพมาตงอยใหมๆ อาหารการขบฉนกตามเกดตามมอยในลกษณะทขาดแคลนมากตอนแรกๆ ไดใหญาตโยมถากถางปาพอใหเปนทปกกลด มทานพระครสรธรรมวฒน(ทองพล สรกาโม) เจาคณะอ าเภอบงกาฬและอ าเภอเซกากบผาขาวเลกๆ หนงคนอยเปนเพอน ในฤดแลงไดปลกเสนาสนะเปนลกษณะกระทอมเลกๆ ๔ หลงมงดวยหญา ฝาใบตอง ปดวยฟาก ในพรรษาแรกมพระจ าพรรษาดวยกน ๓ รป ผาขาวนอย ๑ คน ในพรรษานไดพาญาตโยมท าบนไดขนเขา ใชเวลาท าอย๒ เดอนกบ ๑๐ วนจงส าเรจ ตงแตเรมแรกทเดยว คณหมอประพกตร โสฬสจนดา คณหมอขนธเทศประสทธ อาจารยสอนอนามยขอนแกน ไดเปนก าลงพาศรทธาญาตโยมมาชวยเปนประจ า ใหความสะดวกปลอดภยเสมอ ในป ๒๕๑๓ นายบญท อยนครเวยงจนทร แหงประเทศลาว สรางพระประธานถวายไวทถ าพทธวหารชนท ๕ สนเงนหนงหมนบาท ในปตอมากไดสรางศาลาชนบนและชนลาง มศรทธาจากอดร หนองคาย บงกาฬ นครพนม ตลอดจนกรงเทพฯ รวมกนออกปจจยสรางถวายสนเงนเปนจ านวนมาก และจากนนกมก าลงศรทธาจากทางกรงเทพฯดวย ถวายเครองปนไฟเครองสบน า ท าถงน าประปา เขาตอทอลงมาชนลาง ท าใหไดใชกนสะดวกสบายแกทกๆ คนทมาเยอน กองทพอากาศดอนเมอง กถวายสายไฟแรงสง ๓ มวน มวนละ ๕๐๐ เมตร ตอไฟฟาไปใชตามทตางๆ กรมวเทศสหการ กไดถวายพระพทธรปทองหลอขนาดใหญไวเปนพระประธานทถ าวหารพระชนท ๕

ในป พ.ศ. ๒๕๑๔ จะเรมสรางสะพานรอบเขาภทอกตามหนาผา หมออนามยขอนแกนไดเชญสถาปนกชาวอเมรกนคนหนงมาส ารวจดทจะสรางสะพานรอบเขา ไดขนไปหาขาพเจาทชนพระวหารชนกลาง ขาพเจาไดขอปรกษาวธท าสะพานรอบเขาตามหนาผาชนๆ วา จะท าอยางไร ขอคณนายชางกรณาแนะน าวธท าใหดวยจะเปนพระคณอยางยง แลวกไดพาไปส ารวจตามหนาผาตางๆเสรจจากการส ารวจแลวเขากไดบอกวธใหวา ตองท านงรานเปนจดๆ จนรอบเขากอนแลวจงจะท าไดงบประมาณการกอสราง ๑๑ ลานบาท จงจะแลวเสรจ ขาพเจาถามเขาวา ไมใชวธนงราน จะอาศยไม๒ ล ามดใสเสาทปกไวใหแนน แลวนงเจาะหนใสเสาเรอยๆ ไปไมไดหรอ เขาตอบวา ไมได อนตรายมาก เดยวตกตายกนหมด ถาจะท าตองใชวธนงรานนแหละ จะท าวธอนไมได เพราะไมมหลกสตรตามหลกสตรเขาตองใชวธนงรานน เขาวา ผมเองกเรยนมาตามหลกสตรน จะท านอกหลกสตรไมไดไมมต ารา

สนทนากนพอสมควรกเลกกนไป อยมาอกหลายวนนายชางไทยไดขนเทยวเขา สนทนาหารอการกอสรางสะพานตามหนาผารอบเขา ขอใหนายชางชวยแนะวธท าสะพานรอบภเขาใหฟงบาง เขากอธบายใหฟงวา ตองท านงรานเปนจดๆ ไปรอบเขาจงจะท าได ชางไทยงบประมาณการกอสรางหกลานบาทจงจะส าเรจ ขาพเจาถามนายชางวา ใชวธอนโดยไมท านงรานไมไดหรอ เขาตอบวา ไมได ไมมวธอนท าไดเลยนอกจากวธนงรานเทานน ขาพเจากไดตอบเขาไปวา ทบอกวธนกเปนวธเดยวกนกบ

83

นายชางฝรงคนหนงไดบอกไว เขาเปนขาว อเมรกนมาอธบายใหฟงไมผดกนเลย นายชางไทยตอบวา ผมกเรยนมาจากฝรง มนกเปนวธเดยวกนซทาน

ขาพเจาตอบวา วธทแนะนอาตมาท าไมไดเลย เขาถามวา ท าไมทานท าไมได ไมมนเยอะนขาพเจายอนตอบเขาวา ไมมเงน ๖ ลานบาทจะมาท า มแตเฉพาะลานเดยวเทานน คณนายชางเอยเขาถามวา เงนหนงลานบาท ทานเอามาจากไหน ทานอยในปา ใครใหทาน ขาพเจาไดตอบเขาตามเปนจรงวา อาตมาไมมเงนลาน มแตลานเดยว คอหวลาน หวเดยวเทานน คณนายชางเอย แลวขาพเจาจงบอกเขาวา อาตมาจะท าตามแบบของอาตมาทคดไวโดยไมตองนงรานมาแตขางลาง คออาศยหลกตอสองหลก แลวใชไมสองล าผกมดใหแนนยนออกไปสก ๔ เมตร เอาเชอกผกปลายไมทยนออกไป แลวจงตรงผกใสเสาทปกไวแลวไปนงเจาะหลมไดตามสบาย นายชางรองขนวา ไมไดทานท าแบบนนอกหลกสตรวชาเขา ขนท าไปกตายกนหมด ขาพเจาแยงเขาวา อยางไรกตาม กอนลงมอท า อาตมาตองทดสอบดวยตนเองเสยกอน เหนวาปลอดภยจงลงมอท า แตอาตมาแนใจทเดยววาไมเปนไร เขาตอบวา แหม!..ทานนมความคดพสดารเหลอเกน หากผมมโอกาสจะมาดสะพานของทานทท าตามหนาผารอบเขา สนทนากนพอสมควรกลากนกลบ

ระยะตอมาอกไมกวน พวกนกปนเขาเอาผงตามหนาผาชนๆ กมาหา เขาเปนพวกเคยเอาผงตามภเขาเปนอาชพประจ าทกป ถงฤดผงเขาถ าเรมแตเดอนตลาคม ถงพฤศจกายนเปนตนไป ถงเดอนมนาคม โดยเฉพาะทภวว ปหนงมเกอบ ๕,๐๐๐ รง ภสงหสามถงสพนรง ภทอกใหญประมาณ๘,๐๐๐ รง ภทอกนอยทขาพเจาอยนมประมาณ ๕๐๐ รง พวกนกเอาผงเขารด พวกเขาประมลจากรฐบาล ปหนงตกหมนบาท วธเอาผงพวกเขาใชเชอกหวาย ๔ ถง ๖ เสน ขวนผกตอกนยาวรอยเมตรสองรองเมตร ตามแตขนาดของหนาผา เสรจแลวเอามาเลยนเปนเสนขนานมดผกกนไปแลวผกบนไดตดใหคนไตลงไปเอาไดงาย ท าทส าหรบผจะหยอนลงไปนงใหพอเหมาะ จากนนกขนบนยอดเขาแลวหยอนลงไปตามหนาผาทมผงอย ผทจะลงไปเอาตองใสชดทยดนนส าลใหดกนผงตอย แลวลงไปตามสายบนได พอถงทพวกอยขางบนกจะหยอนคบเพลงพรอมดวยกระเชาใสรงผงไปพรอมพอถงเจาหมอนนกจะจบคบเพลงรมทรง แมผงตวไหนรกตวกลวตายกบนหนไป ตวไหนหวงน าหวานและลกออนกยอมตายอยกบรง พจารณาดแลวไมแปลกอะไรกบนกปลนฆาชงทรพย ตวทหนกมาก ตวทยอมตายกมากเชนกน เหนแลวอดสงสารไมได เมอแมผงตายหรอหนหมดแลว เขากใชมดแหยทรงใหตกลงทอทรองไว แลวกรองใหคนขางบนดงขนท าน าหวานตอไป เขาท าเชนนจนกวาจะหมดรงผงทมอยในเขาแตละลกๆ ถาหากสายบนไดขาดพวกเอาผงกไมมหวงอยไดรอด

ทเอาเรองคนเอาผงมาเลาสฟงน กเพราะพวกเขาทราบวาขาพเจาจะจางคนท าสะพานรอบเขา พวกเขาจงมาส ารวจดเผอวาพวกเขาอาจจะท าได เมอไปส ารวจดไดเหนแลว พวกเขาไมมความสามารถจะท าได มนไมเหมอนเอาผง จะใชสายบนไดหยอนลงมนไมถกททจะท าสะพาน จะหอยโหนโยนอแลวเจาะมนกท าไมได ปรกษาพจารณากนแลวจงยอมแพ ขอลาขาพเจากลบบาน

ใกลจะเขาพรรษา ขาพเจาไดทดสอบดวธทจะท าสะพานไปตามหนาผา ตามทฤษฎของขาพเจาใหพระเณรและชาวบานด และกไดทราบแนวาทฤษฎของขาพเจาท าไดแนๆ เวนเสยแตประมาท ตองเปนคนกลาหาญและมเชาวดวยจงจะท าได ครงแรกกมคนสมครท าดวยเพยง ๒-๓คน พอท าไดสองสวนยงอกสวนหนงจะเสรจ เหนวาท าวธนไมมอนตรายเกดขน จงมคนสมครท าเพมมากขน โดยเฉพาะแลวทหนาผาชนๆ โดยมากแลวจะเปนพระเณรเขาท าจนส าเรจ เปนสะพานรอบเขาไมมอนตรายใดๆ เกดขน ท าไปดวยความสนกสบายไมมเหนดเหนอยเมอยลา ดหนาตากลาหาญ

84

ยมแยมแจมใสใจผอง เพราะท าอยบนอากาศ ลม พดเยนเฉอยๆ ไมเหนอยไมรอน พกผอนภาวนาไปพรอม

ทผาชนๆ พวกฆราวาสโดยมากไมกลาท า ถาปลอยใหแตฆราวาสท าเขาไมกลา เลยตองถอยกลบ พวกเขากลวตายและกลวสงทเขาคดกลวคอสงทตามองไมเหน เขาเลาใหฟงวา “พอมองดในททจะท าสะพานไป มนเกดขนลกขนพอง เกดกลวตวสน หวหดใจหวว ตวสนไปหมดเลยเหมอนจะจบไข หรอเหมอนผเจาทรงเอาเขาจรงๆ” พวกเชาไมสามารถท าได ทผาชนๆ นตองอาศยสามเณรเปนก าลงส าคญ ทหนาผาชนๆ ส าคญเชนนปลอยใหฆราวาสเขาท าไปไมได ตองเอาก าลงพระเณรเขาบกจงจะส าเรจทกแหงไป ถาทไหนไมส าคญกใหฆราวาสเขาเจาะหนตอไป ถาหากมฆราวาสบางคนเขาสมครท าตองใหพระเณรสอดแทรกไปท าดวย เพราะฆราวาสเขาไมคอยช านาญในการอบรมใจใหเปนสมาธเหมอนกบพระเณรซงไดอบรมเปนประจ า ก าลงใจนเปนสงส าคญ ถายงท าใหใจเปนสมาธอยางแนวแนแลวกยงท าใหเกดพลงอนยงใหญหาประมาณมได อาจสามารถน าไปท าประโยชนใหส าเรจไดทกประการ

เมอท าสะพานชนกลางส าเรจแลว กท าใหเกดประโยชนไดหลายประการ อาทเชนเปนสถานททท าวเวกท าความพากเพยรเผากเลส ไมจ ากดเพศ ใชไดทงพระเณรเถรช เพราะมทหลบซอนเรนแดดรอน ลมพดไดอยางสบาย มทหลบซอนไปเปนแหงๆ จะใชเปนทพกผอนหยอนอารมณกเหมาะสมจะใชเปนสถานทเทยวทศนาจรดลมชมววตามธรรมชาต ลมพดเยนสบายหายเหนอย แมเมอยมาทนแลวกหาย ไมตองใชพดลมพดไปใหยงยากเปดปด ใชแอรธรรมชาตพดอากาศเยนสบายหายกงวล อากาศธรรมชาตทบรสทธยอมเปนยาโอสถเอกขนานหนง

ตวอยางเหนดวยตามาแลว มโยมแกคนหนงแกเปนโรคหดมาแลวหลายป ยงตอนฤดฝนยงทรมานหนก แกเขาโรงพยาบาลเปนประจ า ยายแกเลาใหฟงวา ตงแตเปนโรคหดมาแลวได ๑๗ ปกนยาอะไรกไมเคยหายสกท ยงฤดฝนยงหายใจล าบาก มนขนมาปดล าคอ เวลาเปนขนมาคดอยากจะใหมนตายไปเสย แตมนกไมตาย ตองทรมานทรกรรม เมอป พ.ศ. ๒๕๑๗ ยายแกมาพกผอนภาวนาอยทภทอกสบกวาวน ไดไปนงสดลมบรสทธทสะพานตามหนาผาทกเชาเยน พอแกกลบบานแลวภายหลงแกกลบมาเลาสฟงวา “โรคหดของอฉนหายเลยทาน นบตงแตไปนงภาวนาสดอากาศบรสทธทสะพานหนาผาของทาน อาการโรคหดหายเหมอนปลดทง แมขณะนกไมมโรคหดปรากฏหายสบายดจรงๆ นะทาน” คณยายไดพดอวดคนทงหลายทแกไดสนทนาดวยวา “อยากหายจากโรคหดใหไปสดอากาศตามสะพานรอบเขาหรอทแหงใดแหงหนงกหาย” คณยายย าอกวา “อากาศทภทอกนเปนอากาศโอสถจรงๆ นะทาน” ขาพเจาตอบยายวา “เรองนอาจเปนจรงไปได เพราะอากาศบรสทธ อาจเปนยาโอสถบ าบดโรคไดชนดหนง ไมแพยาอนๆ ในขณะเดยวกนโยมกเปนผตงใจภาวนาเปนประจ า อาจจะหมดกรรมหมดเวรโรคหดกเลยหายไปเอง ขอใหคณโยมตงใจปฏบตไปเรอยๆ นแหละผลของการปฏบตธรรม สมกบธรรมชวยรกษาผปฏบตธรรม ไมใหตกไปในทชว จงเหนเปนตวอยางดงทโยมไดรบอยเดยวน”

โยมยายแกไดฟงอธบายเลกนอย แกกดใจสาธอนโมทนาชกอนจจาบงสกลหาโรคหดไมใหกลบฟนคนมาอกตอไป จากนนแกกตงใจปฏบตภาวนาไปมไดขาด ทานผฟงทงหลายขอจงพจารณาเอาเองเถด จงจะเปนบอเกดของปญญา

ก าลงสรางสะพานไปอยกมเรองแปลกๆ คอเรองนนทาสรรเสรญ พวกทนนทาหาวาโงเงาเขลาปญญา ไมรความตาย หากพลาด ตายลงไป ใครเลาจะวาด มแตคนเขาจะนนทาดาวาเยยหยนประการตางๆ บาไมเขาเรอง อวดดทเดนท าสะพานรอบเขา เดยวคนเดนสะพานตกตายจะเปนโทษ

85

ผท าสะพานใหคนตกตายนะทาน นอยดๆ หาเอา เรองเอาโทษใสตนเองไมเขาทา ภาวนาเอาบญไมดหรอ อยางนกม สดแทแตเขาจะดาวานนทาไป เพราะเขาไมรแงดอยางใดอยางหนง บางรายกประกาศกนไปวา “พวกเราคอยดไมนานหรอกพวกท าสะพานจะตกตายแนๆ จะไดท าศพชกอนจจงบงสกล ท าใหยงไมเขาเรอง” อยางนกม มทงพระเณรเถรช พวกนไมใหความสนบสนนเลยแมแตนดหนอย คอยแตจะชกอนจจงบงสกลเทานน เขายอมไมมองเหนแงเคลดลบวธและความสามารถของผท า คนจ าพวกนเขาใจวาตนท าไมได คนอนกท าไมไดเชนกนกบเรา คนจ าพวกนเขาใจไปเชนนน จงปนเรองขนมาโจมตพวกท าสะพานรอบเขาอยางขนาดหนก บางพวกกวาดถาท าได เพราะวาเปนของแปลกทไมเคยเหนมากอน จะเปนศลปกรรมของโลก แตจะอยางไรกด ขาพเจาไมยนดยนรายกบค าสรรเสรญนนทาของใครๆ ตงใจท าไปกบพรรคพวกมพระเณรและญาตโยมผสามารถจนส าเรจเปนสะพานรอบเขา ในวนส าคญในทางพทธศาสนาพระเณรเถรช ญาตโยมเดนเวยนเทยนรอบๆ เขาไปตามสะพานดวยความสะดวกสบายดทกๆ อยาง

ในปตอมาไดยกพนเกาๆ ทท ามาแลวใหไดระดบเดยวกนและแนนหนาถาวรขนกวาเดมและไดเพมตวไมเขาเปนจ านวนมาก และไดท าทพกผอนตามสะพานรอบเขาไปในตวเลย

เขาลกนถาจะนบเปนชนๆ ม ๗ ชน ชนทมสะพานมอย ๓ ชน คอ ชนท ๔-๕-๖ แตละชนๆสงหางกนประมาณ ๒๐-๓๐ เมตรกม ตามภเขาและตามธรรมชาตของภเขา ฤดแลงป ๒๕๑๗ ไดท าสะพานชนท ๔ ชนนของแมช เพราะพวกแมชขนไปวเวกท าความเพยรไมขาด มถ าและทพกผอนหลบแดดหลบฝนเปนแหงๆ แตไมไดท ารอบเขา ท าครงเขาแลวตอบนไดขนไปชนท ๕ คอชนกลางไปไดอยางสบายเลย หาทหลบซอนวเวกทไหนไดอยางสบาย สงบสงดอากาศเยอกเยนอยางสบายชนท ๔ นเปนชนของคณะแมช มทหลบรอนผอนเยนไดอยางสบาย ใชไดทงรอนทงหนาว และมทหลบฝนเปนแหงๆ ไป อากาศปลอดโปรงทกๆ เวลา ระยะความยาวประมาณ ๒๐ เสน เปนสถานทวเวก และมปลกยอยอกหลายๆ แหงตามแนวเขา

ชนท ๕ คอชนกลาง มทพกหลบรอนหลบหนาว ตากอากาศไดมากกวา ๒๐ แหง มอากาศปลอดโปรงกวาชนท ๔ เพราะสงขนไปอก วดโดยรอบได ๒๗ เสน มทวทศนแจมจรสชดเจนเยนตาเยนใจแกผทศนา เดนไปมาสะดวกไมมอนตราย เวนแตคนบาไมมสตรกษาตว อวดดใหคนยกยองวาคนเดน กระโดดลงตรงไหนกตาม เชนนแลวไมตองถามถงตองตายแนๆ เพราะสะพานนไดใหนานวา สะพานนรกสวรรค เพราะถาใครขามไปพนรกษาตนใหดประคองตนดวยการภาวนาพทโธๆสคโตๆ ตองเปนผไปดสขสนกสบายเหมอนเดนอยในสวรรค แตถาใครไมดคลกคลคะนองไมมสตคอยประคองรกษาไมภาวนาพทโธๆ สคโตๆ เปนผมสตโลเล ไปมาไมสงบเสงยมเรยบรอย อวดเดนอยากใหเหนความกลาหาญ เดนพลกพลานไมระวงตว จะตองตกนรกทวานนแนนอน

การกอสรางสะพานชนท ๖ ไดเรมในป ๒๕๑๗ เปนล าดบมา สะพานชนนมอากาศบรสทธละเอยดเบากวาทกชน มทพกและถ าเงอมหนเปนแหงๆ ไป จนรอบเขา มธารน าตกเลกๆ เปนสายธารไหลอยตลอดฤดฝน ชนนวดไดรอบ ๒๐ เสน ถามโอกาสเชญไปชมอดมธรรมชาตกได หนความชลมลวนวายของสงคมแวะไปรนรมยสวรรคกนบางจะดไมนอย เพราะวาตาไมไดเหนหไดยนมนไมสนสงสย ฟงไปเดาไปมนไมหายสงสยเหมอนเหนดวยตา ปญญากไมเกดจะประเสรฐอะไร ความนกคดผดกบตาเหนเปนไหนๆ หากไปเหนแลวจะเกดความคดสะกดปญญา เกดผลคมคากวาทไมไดไปเหนเอง การทศนศกษาธรรมชาตยอมเปนบอเกดของปญญาไดเหมอนกน

ในทางพระพทธศาสนา พระพทธเจาทรงแนะน าใหพระภกษแสวงหาทวเวกอยตามปาตามรมไม ตามเรอนวางเปลาและถ าเงอมหน ใหเธอพงซอนเรนอยในทสงบสงดปราศจากความคลกคล

86

เวนจากธรรมารมณ รป เสยง กลน รส โผฏฐพพะ ธรรมารมณ ใหแสวงหาความวเวกอยตามทสงดตางๆ ท าความเพยรเหมอนโคทไมมหนงหมหอรางของมน มนจะกลวอนตรายมากมายเชนกา กงไม แมลงวน เปนตน จะมาจกหรอทมเนอมน มนจงเอาตวของมนไปหลบซอนอยตามเงอมผา เปนตน เวลามนออกหากนกจะออกหากนในทลบๆ กะวาจะไมมอนตรายจนกวาหนงของมนจะงอกหายเปนปกต จงจะหากนในทแจงโดยเปดเผย แตถงอยางไรมนกหากนดวยความระมดระวง แมฉนใดภกษในธรรมวนยน ใหพวกเธอพงถอเอาเหมอนโครกษาหนงอยาประมาทความประมาทเปนชองทางของความไหลมาแหงความฉบหายฉะนน ทานจงวาความประมาทเปนทางแหงความตาย ความไมประมาทเทานนทจะน าไปสความเจรญ จงเปนผมสตประคบประคองตวเองใหบรสทธอยเสมอ กลวกาหรออแรงคอ รป เสยง กลน รส โผฏฐพพะ จะรมจกกน ประคบประคองตนปรารภความเพยรอยาประมาท ยอมจะถงทสดยอดของพระธรรมวนย คอ พระนพพานไดในทสด เพราะฉะนนพระพทธเจาจงแนะน าใหภกษเอาเยยงอยางโคผสงวนหนงดงกลาว ถาหากการอาศยอยตามปาตามเขาเปนภยอนตรายแกภกษในธรรมวนยแลว พระพทธเจาคงจะตรสหามภกษผบวชไววา “ดกรภกษทงหลายผบวชแลว อยาพากนเขาปาเนอ เพราะปาเปนขาศกกบผเจรญสมณธรรม พวกเธออยาอยปา อยาอยถ า อยาอยปาชา อยาอยเรอนวาง เพราะจะเปนอนตรายแกพวกทาน” แตนพระพทธองคทานสอนตรงกนขาม คอใหอยปาเจรญสมณธรรมใหอาศยธรรมชาตแลวจะกอใหเกดปญญา ขออภยทานผฟงดวย ทพระโงอยปาเชนขาพเจาไดอธบายไปเทาทจะรแจงดวยตนเองมาเลาสกนฟง

การสรางสะพานทกลาวมาแลวนน กไดสรางตามแนวธรรมชาต ไมเสยธรรมชาต รกษาธรรมชาต เหนวาธรรมชาตทเปนเอง เหนวาพอทจะอาศยวเวกบ าเพญเพยรหลบซอนสะดวกสบายมอยหากเราท าสะพานไปตามแนวธรรมชาตทเปนเอง มถ าและหนาผาหลบฝนหลบแดดไปเปนแหงๆเพราะเหนประโยชนและคณคาหลายอยาง ใจจงคดสรางสะพานหอยโหนอยหนาผารอบเขา เปนทอยอาศยวเวกเจรญสมณธรรมตามประสาของผอยปาอยเขา พวกอยบานในเมองในกรงกสรางอยในเมองในกรง พวกอยปาอยเขากสรางปาสรางเขา เพอผลประโยชนในการอยสบายเปนรายๆ ไป และเชอวาไดรวมมอรวมใจกนท าประโยชนใหเกดขนแกพระศาสนาและแกประชาชนในถนนนๆ ทงในดานวตถและดานจตใจ รวมความกคอประโยชนในปจจบน ประโยชนภายภาคหนา และประโยชนอยางยงคอพระนพพาน ประโยชนอนทปลกยอยออกไปกไมพนประโยชนทง ๓ น

คนบางพวกบางเหลามทงพระและขาราชการเปนตน ไมเขาใจการอยปาของ พระธดงคกมมฏฐานวา นงหลบหหลบตาไมเกดประโยชนอนใด ถวงความเจรญของชาตและศาสนา ยงสมยนบานเมองมผกอการราย กยงเพมความสงสยเขาไปอกวา พระธดงคผอยปาอยเขาเปนพระผกอการรายหรอไม กเปนพระหวหนาผกอการราย เรองเหลานเคยมมาแลว และขาพเจากเคยถกพวกทวาเขาใสรายปายสวา “พระพวกกอการราย” เปนพวกเขาใจแบบบาๆ บอๆ นโลกเขาวาคนเศษมนษย ไมใชมนษยแท เขาไมเขาใจหลกมนษยธรรม ถาเขาเปนนกบวชกเปนนกบวชอยในศลในธรรม ถาเปนฆราวาสกเปนฆราวาสอยในศลธรรม เพราะเขาพวกนศกษาในตวศลธรรม ตามหลกศาสนาเปนประจ า และพยายามฝกหดตนอยในแนวศลธรรม พวกทไมเขาใจศลธรรมกเทากยไมเขาใจพวกของมนษยศลธรรม ผลทสดพวกเขากไมรหลกความจรงนเองเปนผท าลายศลธรรมอนดงามของมนษย ท าลายมนษยธรรม เมอหมดมนษยธรรมกเทากบท าลายชาตศาสนาอนเปนทรกยงของเราเทานน ผลทสดในโลกนกจะคงยงเหลอแตพวกผกอการรายคอยท าลายลางผลาญโลกใหฉบหายเทานน ฉะนนไมควรเขาใจผดวา พระธดงคอยปาอยเขาไมไดอยในเมอง เปนพระจรจดหาหลกฐาน

87

ไมได เปนพระหวหนาผกอการราย คนผเขาใจ ผดเชนนเทากบท าบาปใหแกตนเองและยงไมรดวยซ าวาตนเองนนแหละเปนผกอการราย ไปท าลายผอนใหเดอดรอนไปดวย

เชญเถดทานทงหลายเชญมารวมผท าประโยชนใหท าประโยชนยงๆ ขนไป คอยปรบปรงอบรมบคคลผทยงไมรจกท าประโยชนใหรจกท า คอยกดกนผทท าลายประโยชน เหนยวรงความเจรญใหหายไปจากโลกนเสย ดงนนโลกกจะประสบแตผลประโยชนทวหนากน ไมวาอยในทไหน เพศไหนในบาน ในปา ในกรง เมอตางคนตางมงท าประโยชนแกกนและกนอย เหลาศตรผกอการรายกจะหายไปเอง ไมตองเทยวโฆษณาหาเรองใสรายปายสคนนนคนน มนเปนการท าลายสามคค และท าลายเจตนาอนดงามของคนมงหวงท าประโยชนอนดงาม ตาไมไดเหน หไมไดยน ลนปากพดไปเหนคนหไวใจเบานนคอคนสมองสตว ปราศจากเหตผล ฉะนน เรยกวามนษยธรรมไมได จะเรยกไดกเพราะวา “มนษยดรจฉาน มนษยเปรต มนษยยกษ” เทานน โลโก ปฏฐมภกาเมตตา เมตตาเทานนเปนเครองคมครองโลก หรอ ทานผเจรญ เมตตาคอ ทานผอยในศลบ าเพญธรรมนนเอง ศลธรรมกคอเมตตานนเอง พระพทธเจาทานเตมไปดวยพระมหากรณาธคณหาประมาณมได พระองคบรสทธในเบองตน คอศลบรสทธในทามกลางคอสมาธ บรสทธในทสดคอปญญา ผมปญญาจะไมท าความชวใหเกดขนทงแกตวและผอนโดยเดดขาด ผมศลธรรมยอมมหร ความละอายโอตตปปะ ความสะดงกลวตอบาปทงในทลบและทแจง

ทานผอยในศลประพฤตธรรมยอมบรสทธทงในเบองตน ในทามกลาง และในทสด เบองหนาแตกายแตกตายไป ยอมเขาถงสคต ไมตองมความสงสยแตอยางใด ยงสมยนสงคมของโลกพากนนยมไปตางๆ นานา การศกษากยงออกหางจากศลธรรมจนไมรวาอะไรเปนศลธรรม ศลธรรมดอยางไรอนนเขาไมคอยสนใจ ซ ายงหาวาเปนของครลาสมยไปเสยอก ทนสมยของเขากคอ สงคมสรา สงคมบาป สงคมการพนนตางๆ สงคมคอยท าลายลางผลาญกน เหลานคอสงคมทโลกเขานยมกน แตผลทไดกคอการท าลายชวตรษยาซงกนและกน ยงนยมมากเทาไรกยงท าลายวฒนธรรมอนดงามของชาตมากขนเทานน ผลรายทสดกคอ เขาก าลงท าลายตวของเขาเองใหหายนะ เสอมลงอยางไมตองสงสยเลย

สะพานทกชนทท า ผท ากเลงเหนประโยชนทจะเกดขน ถาคดวาไมเปนประโยชนแลวจะเสยเวลา เสยคาแรงท าไปท าไม แมสตวมนกเปนตน ทมนท ารวงรงอยบนตนไม มนกเหนประโยชนของมน มนจงท า ไมวาสตวน า สตวบก สตวอยถ า อยร ตางกเหนประโยชนแกตน พวกพองของตนทงนน สวนมนษยเราซงไดนามวาเปนสตวประเสรฐ มปญญาววฒนาการกวาสตวทกประเภท พระพทธเจาตรสยกยองวาเปนผอยในฐานะอนเลศ เพราะเหตวา มรรค ผล นพพาน กตงอยในหนทางทมนษยจะพงได ความบรสทธเศราหมองกอยในหมมนษยนเอง แตเลศทสดในทางธรรมหมายเอาผรตน ผฝกตนดแลว ผชนะตน คอทานผชนะกเลส ตดขากจากสนดานโดยประการทงปวง ไมตองกลบมาเกดในโลกนอก สมกบค าวา “ความชนะกเลสของเราจะไมกลบมาเปนแพอก ทกขของเราไดสนสดลงแลว บดนไมมทกขอก” ทานผเชนนเรยกวาทานผตงอยในอครฐานะ สมควรแททจะเปนเนอนาบญของโลก ไมมนาบญอนยงกวา ทานผเชนนวาเปนผท าประโยชนขนสดยอดของสตวโลกทกทวหนา ผทตองการความสขจากทาน สมควรแททจะแสวงหากบทานผเชนนน

สวนมนษยผไมรจกท าประโยชนของกนและกน ทงประโยชนในโลกนโลกหนา และประโยชนทสดคอ พระนพพาน คอยพยายามหาความขดขวาง รงเหนยวไมใหใครท าความด อยางผขดขวางการท าสะพานหนาผารอบเขาภทอก เปนตน มนษยทไมฝกตน ไมท าประโยชนใหเกดแกตนและผอน ผลรายยอมเกดขนแกทงสองฝายเดอดรอนไปทกหยอมหญา เปนผเกดมาเปนมนษย

88

เสยเปลา เปนผเปลาจากประโยชน มนษยพวก นขาพเจาขอเรยกวา มนษยผกอการราย ผท าลายประโยชน

อกอยางหนง การทมนษยเปนแตพดนกคด ไมลงมอฝกจตใหชโลมไปดวยธรรม จตมนเปลา ไมมอะไรเปนเครองยด กไปเขาใจเอาวา คนอนกคงจะเหมอนกบตวเอง สวนผฝกกาย วาจาใจ ในทางภาคปฏบตเรมบ าเพญตนใหเปนประโยชนทง ๓ ประการ คอประโยชนในโลกน ประโยชนในภายภาคหนา และประโยชนอนสดยอดคอพระนพพาน เขายอมเปนผไมวางจากประโยชนถาหากยงไมถงนพพาน เบองหนาแตตายเพราะกายแตก ยอมเขาสสคตโลก คอสวรรค

การสรางสะพานชนท ๖ นท าวจตรพสดาร มนคงถาวรด อากาศละเอยดมาก ตดกบหลงเขาชนบนหอยโหนอยบนอากาศ หากเราเดนอยบนสะพานชนท๕ แหงนหนาขนไปดจะเหนสะพานชนท๖ ยาวเหยยดอยบนศรษะของเรา ถามพระเณรหรอผคนเดนอย กจะเหนเหมอนกบเดนอยบนอากาศ จะรองเรยกถงกนกจะไดยนชด พอถงวนเทศกาลส าคญ เชน วนมาฆบชา วสาขบชา วนปใหม วนเขาพรรษา เปนตน คณะอบาสกอบาสกาทงหลาย ซงมพระเณรเปนหวหนา จะเดนเวยนเทยนไปตามสะพานรอบเขาทกๆ ชน มองดจากททไกลจะเหนแสงเทยนสองแสงแวบวบ วอมแวมเรยงกนเปนแถวยาวเหยยดไปตามหนาผาแตละชน เหนภาพผแสวงบญสลวๆ เคลอนไปตามกนอยางชาๆ บรรยากาศขาวนวลจากแสงจนทรเพมความสนเทหมหศจรรยแกผศรทธาเปนอยางมากจะหาดทไหนไมมอกแลวในโลกน นอกจากทวดถ าภทอกของขาพเจาเทานน

เราตองพยายามบ าเพญความเพยรกนไป อยาทอดทงความเพยร วนหนงผลส าเรจกตองเปนของเรา ถงจะไมถงทสดในชาตน แตกจะเปนนสยปจจยตดตวเราไปในชาตหนาภพหนา ขอใหบ าเพญตอไปเถอะ

89

วดเจตยาครวหาร (ภทอก)และสถานทควรวเวกโดยรอบ

วดเจตยาครวหาร (ภทอก) ในปจจบนน นบวาสะดวกสบายกวาแตกอนมากมาย ความเจรญทกสงทกอยางดงทพวกเราเหนอยน กเปนไปตามกาลอนควร

แตกอน ภทอก ไมมใครรใครเหน เพราะอยในทกนดารหางไกล อยในปาดงพงไพรลกลบไมมถนน ไมมแมแตทางเดนในปา แตอยมากมความเจรญขนมาเปนล าดบ…ในราวปาเรมปรากฏแนวทางเดนของมนษย ของสตวเลยง ของเกวยน ….จากแนวทางเดนทจะตองหาบหามกนเขาไปเปนวนๆ กเปนทางคนดนทรกพอจะเดนไปได จากการบกปาขามหวย หนอง คลอง บง กมสะพานใหความสะดวกแกรถโดยสาร จากหมบานสบหลงคาเรอน กเพมเปนรอยๆ หลงคาเรอน

กระทงปจจบนน ไดรบความสะดวกสบาย มสภาพดงทเหนอยน ถนนหนทางดขนสะพานรอบภเขากม บนไดขนเขากม สะพานขนเขากม บรรดาประชาชนทวประเทศไทยทกภาคพากนมาเทยวทศนาจรหยอนจตใจทภทอกทกปไมขาดทเดยว แมกรงเทพฯซงเปนเมองหลวงของเมองไทยกมากนทกเดอนไมขาดเลย ไปหยอนจตใจ ไปภาวนา บางครงกเดนธดงคไปภววบาง ไปภสงหบางเปนปารเปลยนบรรยากาศดอยางน

นแหละ…ขอใหพวกเราชวยกนรกษาสมบตธรรมชาตไวอยาใหท าลายไปจากโลก ถาเราไมชวยกนรกษาไวมนกฉบหายหมด …ทงปาไมและภเขากจะเตยนไปหมด ถาปาไมถกท าลายเตยนไปหมด กจะเกดแหงแลงเกดอดอยากกนเทานนเอง ฉะนนทางวดจงเหนโทษเหนภยหลายประการสารพดทจะเกดขน จงรบเรงจางรถแทรกเตอรเขาขดเสนเขตบรเวณวดไวรอบเขา ๓ ลก คอ ภทอกนอย ภแจมจ ารสหรอภทอกใหญ และ ภสงหนอย ก าหนดเขตวดไวเพอสงวนปา สงวนสตวปาไวไมใหมนษยเขาไปท าลาย บกรกเขาไปท ามาหากนในเขตวด ปดปายลอมรอบไว หามตดไมท าลายสตวในบรเวณวดในเขตวด

การภาวนาในภเขา ๓ ลก คอ ภทอกนอย ภสงหนอย ภแจมจ ารส นดมาก อากาศปลอดโปรงด ถาใครตองการกเชญเลยไดทกโอกาส ไปหาวเวกภาวนาหลบซอนอยตามถ า ตามเงอมหนตามซอกเขา ตามพลาญหน จะอยขางลางกได อยชนกลางกได อยชนบนกได มทอยเยอะแยะ หลบรอนกได หลบฝนกได หลบหนาวกได อยไดทกฤดกาล

พระพทธเจาสอนผทหวงจะประสงคพนทกข พนภย เชน นกบวชผมงหวงท าลายกเลสตณหาอยางเดยว ทานสอนใหท าตวเหมอนโครกษาหนง หาหลบหาลอยอยางนนเอง ไมออกทเปดเผย ไมออกทกลางแจง ถานกบวชเราอตสาหประพฤตปฏบตอยอยางนนผลกคอยเกดมขนคอยปรากฏมขนและไดรบไปตามระยะๆ แหงการปฏบตของตนนนเอง หากเปนผประมาท เปนผเหลวไหล หรอเปนผถอยหลงแลว มนกเปนไปไมได ทกสงทกอยางทจะเปนไปไดยอมตองอาศยความพากความเพยร ตองอาศยขนต ความอดทนเทานนจงจะเปนไปได

ถาเราขนไปบนภทอกไปชน ๔ ชน ๕ ชน ๖ มองลงมาจะเหนอางเกบน าทเกดจากการท าถนนคนกนน าระหวางภทอกนอยและภทอกใหญหรอภแจมจ ารส เหมอนทะเลสาบสวยมากทเดยวปาไมธรรมชาตกเขยวชอมตดกบน าสวยมากทเดยว เหมอนเปนวมานลอยอยในอากาศทเดยว นแหละใครขนไปกบนวา แหม!..วเศษๆ ทงนน นไมใชพดยกยองนะ พดตามความเปนจรง ถาไมเชอกเชญไปด แตขอใหระวงหนอย การขนภทอกตองขนทางบนไดโดยไมรบรอน ใหคอยๆ ขนไป เดนภาวนาไปดวย ภาวนา พทโธ ธมโม สงโฆ หรอภาวนา พทธะพลง ธมมะพลง หรอ สงฆะพลง ภาวนาไปเรอยๆ อยาไปคดถงการเหนดเหนอยเมอยลา อยาไปคดถงการเจบแขงเจบขา ใหคดถง พทโธ

90

ธมโม สงโฆ ใหคดวาความอดทนอดกลนนแล เปนหนทางบนไดขนสสวรรคและนพพาน อนบคคลจะไปสสวรรคและนพพานไดกเพราะอาศยความอดทนใหพนทกขได ถาไมอดทนกไปไมไดตองอาศยความอดความทนเอา

นแหละเวลาเราไตบนไดขนไปบนเขา นมสการพระพทธรปทวหารชน ๕ ซงม พระบรมธาตของพระพทธเจา ของพระอรหนตสาวกบาง นอกจากนนมพระโบราณสองพนป หนงพนเการอยปกม มสงตางๆ ใหดอยในถ าวหาร คอยๆ ขน ตงใจใหด ภาวนาใหด ภาวนา พทธะพลง ธมมะพลงสงฆะพลง อยาไปค านงถงความเหนดเหนอยความเมอยลา อยาไปค านงเลย ถาเรารบดวนขนไปมนกเหนอยมาก ถาคอยๆ ขนไป พกไปเรอยๆ รสกเมอยกนงพก ชมปาไมไป ชมดอกไมไป หนาฝนดอกไมปาบานสะพรง ชมบนไดไป ชมธรรมชาตหนาผาไป มนกลมเหนอย วเวกไปดวย ท าจตใจของเราใหปลอดโปรงใหสบาย….สบาย….!

พทโธ สอนใหสบาย ธมโม กสอนใหสบาย สงโฆ กสอนใหสบาย ถาใจวนวายใจขดของหมองมวกไมใชใจพทโธ ไมใชใจธมโม ไมใชใจสงโฆ ใจเบก ใจบาน ใจชน ใจรนเรง ใจกลาหาญ ใจไมโศก ใจไมเศรา นนเรยกวาใจพทโธ ใจธมโม ใจสงโฆ ใจสวรรค ใจพระนพพาน จงสมกบโบราณทานวาสวรรคอยทอก นรกอยทใจ พระนพพานกอยทใจ ใจทกข ใจรอน ใจโศก ใจเศรา กเปนนรกเทานน มนทกขมนเผาผลาญ มนทกข ใจชน ใจบาน ใจสนกสนาน กเปนใจสวรรค ใจสงบสงด ใจบรสทธคอใจพระนพพานเทานน ดงวา “สวรรคอยในอก นรกอยในใจ พระนพพานอยทใจ” นนเอง

พทโธกอยทใจของเราน ผรจะเอาอะไรร กเอาใจร ธมโมกอยทใจ ใจรวาเปนธรรม ใจเปนผรเปนปญญา สงโฆผปฏบตดปฏบตชอบหรอปฏบตตรง ถารแลวปฏบตใหรยงเหนจรงตามเปนจรงเทานน ใจเปนผรจงเปนพทโธได

เราจะไปหาพทโธ ธมโม สงโฆไดทไหน จะหาสวรรคไดทไหน หาพระนพพานไดทไหน เราจะกลวนรกทไหน ถาเราไมท าบาปทใจแลวมนจะตกนรกไดอยางไร ถาใจเราเศราหมองใจเราท าบาปเกลอกกลวหมกดองอยดวยกเลส ตณหาความโลภ ความโกรธ ความหลง ใจกเศราหมอง เมอใจเศราหมอง ใจกตกนรก มนกเปนนรกเทานน นไฟกระแสของนรกมนสมผสเขามา คอ ราคะโทสะ โมหะ ถาเราไมช าระออก ไฟนรกตวนนมนกเชอมอยในจตของเรา ตายไปสทคต ตายไปกไปนรกทเกานนเอง เพราะมเชอเกาดงเดมอยแลว เราตดกระแสไฟนรกไมได ทานใหตดอยทใจใจชน ใจชม ใจสงบ ใจด ใจไมโศกไมเศรา เปนใจสวรรค ใจรนรมย ในทาน ในศล ในภาวนา ในพระพทธ พระธรรม พระสงฆ ตาไปกไปสสวรรค ใจบรสทธหมดจด ใจหาเวรไมได หาเศราหมองไมได หาความพยาบาทเบยดเบยนไมได เปนใจทบรสทธหมดจด กเปน พระนพพานเทานน ไมมทกขดงวา สวรรคอยในอก นรกอยทใจ พระนพพานอยทใจ

พทโธผร….มนเปนอยางนน!เราภาวนาพทโธๆ ถาเราไมรสจธรรมตามของจรงแลว ไมชอวาพทโธได ไดแตชอ ตองร

สจจะของจรงจงเปน พทโธ ทานรอยางไร รสจธรรม รวารางกายของเรานเปนของไมสะอาด เปนของสกปรกโสโครก เปนของปฏกลพงรงเกยจ ทกสงทกอยางในรางกายของเราเปนของนาเบอหนายยงนก นพทโธทานรเชนน….รสจจะของจรง พทโธทานรตามสจจะของจรง วารางกายเรานมนเปนธาตทง ๔ คอธาตดน ธาตน า ธาตลม ธาตไฟ ไมใชสตว ไมใชบคคล ไมใชตวตนของเราเขาน…พทโธทานรอยางน รวานเปนสจธรรม

พทโธทานรวา รางกายของเรามนเปนซากศพ ซากผ ตายลงรางกายกผพงเนาเปอยลงสสภาพเดม คอ ดน น า ไฟ ลม นพทโธทานรอยางน

91

พทโธทานรวา สงขารรางกายเปนของไม เทยง เปนทกข เปนอนตตา เปนของไมใชของตนไมใชตน ไมใชของแหงตน ไมใชสตว ไมใชบคคล ไมใชตวตน เราเขา พทโธทานรอยางน ทานจงละได วางได รแลว

พทโธทานรวา นทกข นเหตใหเกดทกข นคอธรรมอนเปนทดบทกข นคอขอปฏบตใหถงธรรมอนเปนทดบทกข นคอสจธรรม

พทโธทานรวา นคอทกข ความเกด ความแก ความเจบ ความตาย นเปนทกขพทโธทานรวา นคอเหตใหเกดทกขคอตณหา ธรรมอนเปนเหตใหเกดทกข คอตณหา ความ

อยากนแล ซงเปนเหตใหเกดทกข เปนเหตใหเกดภพอก นนท คอ ความยนด ราคะ คอความก าหนด ตตตร ตตตราภนนทน คอ ความเพลดเพลน ลมหลง ฟงเฟอเหอเหมตามความรกความก าหนดความยนดทมอยเปนอย ตณหาเหลานแล เปนตวเหตใหเกดทกข ความใครความอยากในกามารมณทมากระทบ ความทะเยอทะยาน อยากเปนโนน เปนน ใหยงขนไป ไมอยากมไมอยากเปนในสงทตนไมชอบไมพอใจ ตณหาความอยากเหลานแล เปนเครองยวยวนจตใจของเราใหลมหลง ใหเทยวเกดเทยวแกเทยวเจบเทยวตาย อยไมสนสด นพทโธทานรเหตใหเกดทกข

พทโธทานรธรรมอนท าใหหมดทกข ก าจดกเลสตณหาใหสนไปใหหมดไป ทานรวาตองท าตณหา ความอยากนใหหมดไป ดบตณหาความอยากนไมใหเหลอทเดยว ละวางปลอยสละสลดตดจากตณหาคอความอยากนแล คอตดกเลสตณหาใหหมดไปจากใจของเรา ทกขจงจะดบ นคอพทโธทานรธรรมอนเปนทดบทกข พงเขาใจ

พทโธทานรขอปฏบตใหถงธรรมอนเปนทดบทกข ทานรวา คอ ศล สมาธ ปญญา นเองเปนขอปฏบตใหถงธรรมอนเปนทดบทกข ธรรมอนทจะเปนขอปฏบตใหถงธรรมอนเปนทดบทกขยอมไมม นอกจากศล สมาธ ปญญาเทานน ทานรวา ศล สมาธ ปญญานแลซงเปนขอปฏบตใหถงธรรมอนเปนทดบทกข

ฉะนน ทานจงวาสงทควรศกษาม ๓ คอ หนงศล สองสมาธ และสามปญญาศลสกขา ศลเปนสงทควรศกษา สมาธสกขา สมาธคอการตงใจมน เปนสงทควรศกษา ปญญาสกขา ปญญาความรอบรในกองสงขารเปนสงทควรศกษา เพราะเปนขอปฏบตใหถงธรรมอนเปนทดบทกข

ขอปฏบตใหถงธรรมอนเปนทดบทกขคอศล สมาธ ปญญา ถาไมมศล ไมมสมาธ ไมมปญญาแลว มนกไมรวานทกข นเหตใหเกดทกข นธรรมอนเปนขอดบทกขเทานน ทจะรวานเปนทกขนเปนเหตใหเกดทกข นคอธรรมเปนขอดบทกข กเพราะศล สมาธ ปญญานนพงเขาใจ

ศลทเปนขอปฏบตถงธรรมอนเปนทดบทกขไดแก จตปารสทธศล คอ ปาฏโมกขสงวรศล สงวรในพระปาฏโมกข เวนปฏบตขอทพระองคทรงหาม ท าตามขอทพระองคอนญาตอนทรยสงวรศล ส ารวมในอนทรยทง ๖ คอ ตา ห จมก ลน กายและใจ ในเมอกระทบรป เสยง กลนรส เครองสมผส และธรรมารมณ ไมใหยนดยนราย ใหวางใจเปนอเบกขา มธยต เปนกลางๆ อาชวปารสทธศล เลยงชพในทางทชอบ เวนจากการเลยงชวตในทางทผด ปจจยสนนจศล พจารณาปจจย๔ ไมใหเปนปลโพธกงวล ใหตดปลโพธกงวลในปจจย ๔ ทงปจจยภายในและปจจยภายนอก

เมอเราเปนผพจารณาดงน เปนผปฏบตจตปารสทธศล ๔ อยางน เหลานดวยความไมประมาท กเปนขอปฏบตใหถงธรรมอนเปนทดบทกขเทานน

สมาธซงเปนขอปฏบตใหถงธรรมอนเปนทดบทกข คอ ทานใหเจรญฌานทง ๔ ไดแก สตปฏฐาน ๔ กาย เวทนา จต ธรรม ใหพจารณากาย พจารณาเวทนา พจารณาจต พจารณาธรรม ไดแกพจารณาอรยสจ ๔ คอทกข เหตทท าใหเกดทกข ธรรมเปนขอดบทกข ขอปฏบตใหถงธรรมอนเปนท

92

ดบทกขนเอง กามทงหลายจงจะปราศไปจากใจ ของเราจากจตของเรา สมาธคอการเจรญฌานทง๔ ไดแก สตปฏฐานฌาน นงฌานท ๑ ทานใหเจรญประกอบไปดวยองค ๕ คอ วตก ยกจตขนสกรรมฐาน วจารณ พจารณาใหร

วตกยกจตขนสเปาหมาย เราจะเอาอะไรเปนเปาหมาย จะเอาอะไรเปนอารมณของการพจารณา จะเอาอะไร….จะเอากาย เอาเวทนาเอาจต หรอเอาธรรมกแลวแตทจะถกกบจรตนสยของตน เราจะเอาอรยสจ เอาทกขหรอเอาเหตใหเกดทกขกได เอาธรรมอนเปนทดบทกขกได เอาขอปฏบตใหถงธรรมอนเปนทดบทกขกได แลวกวตกยกจตขนสทกข ยกจตขนสเหตใหเกดทกข ยกจตขนสธรรมอนเปนทดบทกข ยกจตขนสขอปฏบตใหถงธรรมอนเปนทดบทกข

วจารณ พจารณาคนควาใหรทกข รเหตแหงทกข รธรรมอนเปนทดบทกข รขอปฏบตถงธรรมอนเปนทดบทกข เมอรแลวปตสข เอกคคตาจตจงจะปรากฏขน ซงเปนผลของการรยงเหนจรงจากองคของปฐมฌานท ๑ ทานใหท าใหช านช านาญ เมอผช านช านาญแลวตอจากนนวตกวจารณทง๒ กจะระงบลง กนบแตทจะเจรญงอกงามยงๆ ขนไป จะเขาถงฌานหรอความเพงท ๒ เปนเครองผองใสใจ และภายในใหสมาธมนท ามนผดมขนเอง ไมมวตกไมมวจารณ มแตปตและสขอนเกดจากสมาธ คอ ความแนวแน อนง เพราะปตไดนราศปราศไป ยอมเปนผเพกเฉยอย และมสตสมปชญญะความรอบรเดนดวงอยเปนผเสวยความสขดวยกาย และดวยนามกายยอมอาศยคณ คอ อเบกขาสตสมปชญญะและเสวยสขอนใดเลาเปนเหตทพระอรยเจาทงหลายยอมกลาวสรรเสรญบคคลผนนวา “เปนผอเบกขามคตอยเปนสขๆ” ดงนยอมเขาถงฌานหรอความเพงท ๓ เพราะละสขไปไดเพราะละทกขไปได

อนง ธรรมทง ๒ ในกาลกอน คอ โสมนสความยนด โทมนสความยนราย ไดอสดงตกไปจากจต ไมมอยในจต ยอมเขาถงฌานหรอความเพงท ๔ คอ สขไมม ทกขไมม มแตสตเปนธรรมชาตทบรสทธ เพราะอเบกขานคอสมมาสมาธความตงใจไวชอบ

ปญญา คอความรอบรในกองสงขาร รอบรในอรยสจธรรมทง ๔ รอบรในกองสงขาร รทกขรเหตใหเกดทกข รธรรมอนเปนทดบทกข รขอปฏบตถงธรรมอนเปนทดบทกข นเรยกวา “พทโธ”เราภาวนา ทานรสงเหลานหมดเรยบรอยเสรจสรรพจงเรยกวา พทโธ เปนผร เปนผตน เปนผเบกบาน

เราภาวนาวาพทโธๆ กตองรเหตของพทโธ เหตทจะใหเกดพทโธนนเปนอยางไรนน …ตองสาวหาเหตเสยกอน เหตทท าใหเกดพทโธ เปนอยางไร นแหละพงพากนตงใจเวลาเราขนไปหาภาวนาทไหนๆ อยาลมพทโธ เหตทเกดพทโธเปนอยางไร

เมอเรารจก “พทโธ” เหตทเกดพทโธเปนอยางไร เรากภาวนา พทโธ…พทโธ ไปไดโดยสบาย การไปธดงค แสวงหาทวเวกบ าเพญเพยรภาวนา จะด าเนนไปไดผลครบทกประการ

นอกจากทภทอก วดเจตยาครวหาร ภสงหนอย และภแจมจ ารส แลวสถานทอนควรวเวกบ าเพญพรตภาวนา ทนาไปแสวงธรรมอกแหงหนงกคอท ภวว ภววเปนสถานทอนกวางขวาง โอโถงปลอดโปรงนาชม ปาไมยงหนาแนน รมรนอย มสมบตธรรมชาตอนงดงามใหดอกมาก เหมาะสมทจะเปนทวเวกอยหลายแหงดวยกน ปจจบนนมส านกสงฆอย ๓ แหง คอ หนง..ทถ าพระ อนเปนสถานทซงทานพระอาจารยฝน อาจาโร มาสรางพระพทธรปไวทหนาผา ทานพระอาจารยอทย ธมมธโร ดแลอย สอง…ทถ าบชา ซงเปนทขาพเจาจ าพรรษาอยหลายป มพระจ าพรรษาอยตลอดมาจนปจจบน พระอาจารยค า กาญจนวณโณ ดแลอย และ สาม…ทน าตกสะแนน ซงทางวดและ

93

ชาวบานไดขอใหทางกรมปาไมจดเปนวนอทยาน แหงชาต แตปรากฏวา งบประมาณยงมไมพอกรมปาไมจงแจงวาจะจดท าเปนเขตรกษาพนธสตวปาไวกอน

แตละแหงลวนแตสงบสงด งดงาม มทอธาร ละหานหวย มโขดเขา มน าตก มแองน า มพลาญหน มถ า มชะงอนผาและหบเหว เหมาะสมทจะเปนทบ าเพญสมณธรรมดวยกนทงนน

ส าหรบท หลงถ าแกว ตาดปอ นนกเปนทพเศษอกแหงหนง มน าอดมสมบรณ มถ ามหลบหน มทหลบซอนภาวนาอยางด เหมาะส าหรบจะเปนทเจรญภาวนาเชนกน อนเปนท หลวงปขาวอนาลโย ไดเคยจ าพรรษาอย

หากทองเทยววเวกอยแถบภววจนเบอชนชาแลว ปรารถนาจะแสวงหาทสปปายะแหงอน กอาจจะตอไปท ภลงกา กได ทน ทานพระอาจารยบญม ก าลงปรบปรงอย โดยอาศยบารมของ ทานอาจารยใหญพระอาจารยมหาบว ญาณสมปนโน แหงวดปาบานตาด

หรอมฉะนน กท ส านกทานพระอาจารยทย ทดงศรชมพอกท ถ าจนทน และท ดงหมอทอง ทขาพเจาเคยอย บดนกลายเปน ส านกสงฆถ าจนทน และ

วดปาศลาอาสน(ดงหมอทอง) แมสตวปาจะไดลดนอยถอยลงไปมาก แตกลวนแลวแตยงมบรรยากาศแหงความสงบสงดรมรนเชนเดม ถ า ปาไม ขนเขา ยงอยเชนเดม

ใครตองการไปกเชญไปได มสถานทตอนรบแกผตองการแสงงหาความสงบอยเสมอนอกจากนนกยงมสถานทอนๆ อกมากมาย เชน ทดานนาค า ทอ าเภอบงกาฬ อ าเภอเซกา

อ าเภอโพนพสยการเทยววเวกแถวนยงมทไปหลกเรนแสวงหาความสงบสงดไดอกมากทเดยวขอเชญทานผปรารถนา จารกแสวงบญทกทาน..!!

94

กจวตรประจ าวน โดย..พระถาวร อนตตโร

ทานพระอาจารยจวน กลเชฏโฐ เปนผทบรรดาศษยรจกชอเสยงของทานมานาน วาเปนผมความเพยรอยางสงยง พอใจแตการอยปาอยเขาเปนประจ า ทานสนบสนนใหพระเณรนยมการธดงคหาความสงด เพอประกอบการบ าเพญเพยรภาวนาเสมอ ตามวดททานเคยไปอย ถามโอกาส ทานจะพาพระเณรและลกศษยไปเทยวภาวนา แตละแหงจะมลกษณะเปนปา เปนเขา เปนถ า เหมอนภทอกทงนน

กจวตรประจ าวนของทาน ทขาพเจาเคยปฏบตทานมาเปนดงนทกเชา ทานจะตนนอนประมาณสามนาฬกา โดยทานจะสวดมนตภาวนาอยเพยงองคเดยว

เมอไหวพระสวดมนตเสรจ ทานจะออกมานงทนงของทาน พระผปฏบตจะน าน ารอนทผสมเตรยมไวถวายใหทานลางหนาพรอมแปรงสฟน ผาเชดหนา ระหวางททานลางหนา พระผปฏบตจะเขาไปท าความสะอาดหอง จดเกบทนอนและมงกลดใหเปนระเบยบ ซงในกฏทานกแทบจะไมมอะไรอยแลวจงไมเสยเวลาในการจดเกบแตประการใด จากนนทานกครองผา เตรยมลงจากเขาชนท ๕

บางวน มญาตโยมมาทอดกฐน ถวายผาปา ทานกอาจจะมาอยทศาลาวหารชนท ๕ ระยะหนง ใหโอกาสญาตโยมไดเรยนถามขอปฏบตจากทานไดกอนจะลงจากเขา

ลงจากเขามาถงศาลาฉนชนลาง ไดเวลาออกบณฑบาต พระผปฏบตจะน าผาจวรมาใหทานคลมแลวถวายบาตรใหทาน ทานจะสอนพระเณรคลมผาใหเรยบรอยตามพระวนยไดบญญตไว แลวทานจะน าพระออกเดนบณฑบาตเขาไปในหมบาน

ระหวางเดนบณฑบาตทานใหส ารวมจตใจ มใหคดไปตางๆ นานาทจะท าลายพรหมจรรย ถาพระเณรองคใดเผลอคดสงทไมดงาม เมอกลบจากบณฑบาต ทานกเลาเรองอะไรทตรงกบความคดนนใหฟงเพอเตอนไมใหคดอก

เมอทานกลบจากบณฑบาต พระผปฏบตจะคอยลางเทา เชดเทาใหทานกอนขนศาลา พอทานมานงทของทานแลว กตองประเคนอาหารทแมชและชาวบานเอามาถวายอยเปนประจ า พระผปฏบตจะตองรจกเลอกอาหารทถกธาตขนธกบทานคอยถวายให เพราะมอาหารบางอยางททานฉนแลวจะเกดอาพาธขน อาหารเชนน พระผปฏบตจะตองจ าไดและคอยน าไปใหพระองคอนๆ จนหมดพอทานฉนเสรจ ทานจะปราศรยกบญาตโยมอยพกหนง แลวกจะกลบขนเขาไปท ากจวตรของทานสวนพระผปฏบตน าบาตรไปลางเกบยงททานเคยเกบเปนประจ า และคอยจนกวาจะถงเวลาถวายน าใหทานฉนในตอนเทยง เปนอนเสรจ ไปท ากจสวนตวได

เวลาบายฉนน ารอนแลว ถาไมมแขก ทานมกจะเดนจงกรมทระเบยงกฏและกวาดหนาระเบยง ลานวด พระผปฏบตเตรยมเรองน าสรงของทาน ดแลเปดน ากอกใหเตมทกตม เตรยมเรองสงของททานจะท าวตรเยน แลวลงมาอาบน าขางลาง พระผปฏบตตองกลบขนเขาไปใหทนกอนเวลาหนงทมอนเปนเวลาเรมท าวตรเยน

เวลาส าคญ เชน วนพระ วนเขาพรรษา วนวสาขบชา เหลาน ซงมญาตโยมมาท าศาสนกจรวมดวย หรอวนทมคณะศษยจากตางจงหวดมา ทานกจะน าท าวตรสวดมนตพรอมกน นอกจากเวลานนแลว แตละองคอาจจะสวดมนตท าวตรเยนในทพกของตนได ท าวตรเยนเสรจแลว ทานจะใหโอวาทเปนประจ ากอนแยกยายกลบกฏ ระยะหลงจากใหโอวาทนเปนระยะทจะพากนนวดเสนถวายใหทาน เปนเวลาททานอารมณด และมโอกาสทจะไดฟงเรองราวทนารมาก ตอนเวลาทานสรงหนง

95

ตอนนวดเสนถวายอกเวลาหนง จะมผแยงกนท า หนาทเพอจะสนองคณทาน และอกประการหนงทกคนรสกวา จะไดมสวน “ไดบญ” ดวย

บางเวลา ทานใหโอวาท จะมถอยค าหนกรนแรงมาก และเสยงดงกวาปกต แตกเปนททราบกนวา ขณะนนไดมผคดสงทไมถกตองแลว พระทกองคทราบวาเวลาปกตทานจะไมคอยสอนเทาใดแตเมอมการตดขดสงสยในการภาวนายงไมทนถาม ทานจะเทศนตรงกบทสงสยไปทเดยว หรอบางททานไมเทศนสงสอนเลย แตเมอตดขด คดจะถามทานกมค าตอบแนะน าทะลปรโปรงไปแลว และภายหลงทานจะถามเปนเชงวา เรองนน…นนแกไดแลวใชไหม

ทานเปน “พอแมครจารย” ของศษยทกคน มความเมตตาตอพระเณรทมาอยปฏบตศกษาธรรมะจากทาน โดยทานไดแนะน าแนวทางปฏบตตอพระธรรมวนย พรอมดวยใหเวลาในการสนทนาธรรมะเปนอยางดยง ถาหากขดของในการปฏบตธรรมะ พระเณรทอยประจ าส านกกจะไดรบการอบรมสงสอนอยางเครงครดไมวาจะทางวนยหรอการปฏบตทางธรรม ทานจะชแนะแนวทางใหอยางถกตองและทานกจะใหท าจรงๆ ไมเหลาะแหละ ใหมจตใจเดดเดยว ทานกลาวเสมอวา พวกเรานกบวชกเปนทหารของพระพทธเจา

จรยวตรอนงดงามของทาน ทส าคญอกประการหนงกคอ “ความรอบคอบ” ซงทานไดปฏบตน าใหเรา ไดร ไดเหนกนเปนประจ า ในสมยททานยงมชวตอยนน ไมวาจะเปนในดานกจวตรขอวตรตางๆ ตลอดจนในดานพระธรรมวนยกตาม ทานกระท าองคทานเปนตวอยางทด ใหพระเณรไดปฏบตตามอยางเครงครด โดยเฉพาะพระผปฏบตทานจะประสบกบตวเองเสมอ เชน บรขารแตละชนหรอสงของเครองใชททานใชประจ าอย ถาหากพระผปฏบตทานไมรอบคอบพอ กจะไมรวาทานเกบไวอยางไร หากมคนมาจบตองของนน ทานกลบมาจะทกทนทวา ของชนนนทวางเอาไวมคนมาจบตองแลว ถาเปนเณรมาจบตองทานจะใหประเคนใหใหม ทานทราบเสมอ ไมวาจะเปนระยะเวลาหางเพยงวนหรอรบกจนมนตไปทอนเปนอาทตยๆ เมอทานกลบมาจะบอกไดถกวา ของชนใดมใครมาเคลอนยาย หรอสลบท หรอไมเคลอนยายเลย แตไปจบตองเขาทานกทราบ ท าใหพระเณรทปฏบตทานจะตองระวงกนมาก บางครงญาตโยมน าของเตรยมมาถวายทาน ยงไมทนประเคนจะตองกลบกรงเทพฯ กแอบน าของนนมาวางไวในบรเวณทนงของทาน หากพระผปฏบตมไดรบประเคนแทน และกราบเรยนทานเสยกอนอกครง ทานจะไมหยบจบสงของเหลานนเลย

ถงแมวาสรระรางกายของทานจะไมไดอยกบพวกเราแลว แตคณธรรมของทาน ความเมตตาธรรมของทาน ทมตอพระ เณร แมช และญาตโยมทงหลาย กยงคงจารกอยในหวใจของพวกเราทกผทกคนอยางมรเวนวาย และเราทกคนมความตงใจอนเดดเดยวทจะเจรญรอยตามธรรมปฏบตของทาน เพอปฏบตบชาคณของทานตลอดไป

96