ไตรมาส 4 ป 2557

ไทย บทบาทของ Non-banks ในระบบการช าระเงนรายยอย Role of Non-banks in Retail Payments

3

5

6

8

10

11

1.

o ธรกรรม e-Payment ยงคงเตบโตทงเชงปรมาณและเชงมลคา o ปรมาณธรกรรมผานชองทางโทรศพทเคลอนทมอตราเตบโตสงสดตอเนอง

2.

o บรการของ Non-bank มความส าคญกบระบบการช าระเงนรายยอยเพมขน

3.

o บรการรบช าระเงนแทน ท Non-bank มปรมาณธรกรรมมากกวาท Bank o ผใชบรการนยมช าระบลคาสาธารณปโภคท Non-bank

4.

o Non-bank หลายรายเรมใหบรการช าระเงนผาน Digital wallet

o Apple Pay พฒนา 3 เทคโนโลยเพอเพมความปลอดภย

5.

o อนโดนเซยสงเสรมการเขาถงบรการทางการเงนผานโทรศพทเคลอนท o โอนเงน e-Money ขามเครอขายโทรศพทเคลอนทผานระบบ SMS

6.

o Alibaba หนงในปจจยทชวยใหการซอขายออนไลนในจนเตบโตขน o ธนาคารกลางของจนเรมรางระเบยบการช าระเงนออนไลนและแนวปฏบตการ

ช าระเงนผานโทรศพทเคลอนท เพอควบคมความเสยงในการใหบรการ

สถตทส าคญ ไตรมาสท 4 ป 2557

รอบรเรองช าระเงน

บทบาทของผใหบรการทมใชสถาบนการเงน (Non-bank) ในระบบการช าระเงนรายยอย

บทบาทของ Non-bank กบการใหบรการรบช าระเงนแทน ทจดรบช าระเงน

มองมมใหม กระเปาเงนดจทลยคใหม ปลอดภยกวาเดม

เกาะกระแส บรการโอนเงน e-Money ขามเครอขาย Telco ในอนโดนเซย

ผลงานวจย บทบาทของผใหบรการการช าระเงนทเปน Non-bank ในธรกจการซอขายออนไลน (e-Commerce) กบการเตบโตทางเศรษฐกจของจน

เรองเดนประจ ำไตรมำส

ไทย

2

ไ

วเคราะหเจาะลก

มลคาและปรมาณธรกรรม e-Payments

เพมขนตอเนอง เมอเทยบกบระยะเดยวกนของปกอน

บทท 1 สถตธรกรรมการช าระเงนผานระบบการช าระเงนและชองทางตาง ๆ

ภำพรวมธรกรรมกำรช ำระเงน

“ธรกรรม e-Payments ในไตรมาสสดทายของป 2557 ยงคงมปรมาณและมลคาเพมขน เมอเทยบกบระยะเดยวกนของปกอน ซงเปนทศทางการเตบโตอยางตอเนองตลอดทงป 2557 โดยปรมาณการโอนเงนขามธนาคารมอตราเตบโตสงสดในไตรมาสน ซงสวนใหญเปนผลจากการท าธรกรรมผานชองทางอนเทอรเนตและโทรศพทเคลอนททมากขน สวนการใชเชคเตบโตเพมขนเลกนอยทงในเชงมลคาและปรมาณ”

ธรกรรมการช าระเงนผานระบบการช าระเงนและชองทางตาง ๆ ทางอเลกทรอนกส ในไตรมาสท 4 ป 2557 มจ านวน 605.2 ลานรายการ และมมลคา 67.1 ลานลานบาท เตบโตเพมขนจากระยะเดยวกนของปกอนรอยละ 13.09 และ 5.62 ตามล าดบ โดยในไตรมาสน การโอนเงนรายยอยขามธนาคาร (ORFT) เปนบรการทมปรมาณและมลคาการเตบโตสงสด โดยเฉพาะการโอนเงนผานชองทางอนเทอรเนตและโทรศพทเคลอนท ซงเปนไปตามพฤตกรรมของผใชบรการทเปลยนไป สวนการใชเชคในไตรมาสน มอตราเตบโตเพมขนเลกนอยทงในเชงมลคาและปรมาณ เมอเทยบกบไตรมาสเดยวกนของปกอน

หากพจารณาสถตเทยบกบไตรมาสทผานมาพบวาปรมาณและมลคาของธรกรรม e-Payments ในภาพรวมมอตราเตบโตเพมขนรอยละ 3.70 และ 0.54 ตามล าดบ ส าหรบการใชเชคกมมลคาเตบโตเพมขนรอยละ 3.61 แตปรมาณการใชเชคยงคงมอตราหดตวลงเชนเดยวกบไตรมาสทผานมา

ตารางธรกรรมการช าระเงนผานระบบการช าระเงนตาง ๆ ในชวงไตรมาส 4/2557 ปรมาณ มลคา

พนรายการ

สดสวน (%)

การเตบโตเทยบกบ พนลานบาท

สดสวน (%)

การเตบโตเทยบกบ

ระยะเดยวกนของปกอน (%)

ไตรมาสทผานมา

(%)

ระยะเดยวกนของปกอน (%)

ไตรมาส ทผานมา

(%) 1. การช าระเงนทางอเลกทรอนกส (e-Payments)1 605,203 95.56 13.09 3.70 67,088 80.73 5.62 0.54 1.1 ธรกรรม BAHTNET 3rd party 833 0.13 7.84 3.88 52,830 63.57 4.01 -0.54 1.2 การโอนเงนครงละหลายรายการ (Bulk Payment) 87,826 13.87 7.55 5.25 5,787 6.96 18.60 8.04 1.3 การโอนเงนรายยอยขามธนาคาร (ORFT) 53,272 8.41 18.15 3.41 422 0.51 19.07 5.35 1.4 การโอนเงนภายในธนาคาร 141,925 22.41 16.44 5.21 7,613 9.16 7.21 1.68 1.5 การช าระเงนดวยบตรอเลกทรอนกส 114,348 18.06 9.74 5.69 420 0.51 11.91 18.76 1.6 เงนอเลกทรอนกส (e-Money) 207,000 32.69 14.04 1.11 15 0.02 10.27 2.24 2. การช าระเงนดวยเชค 28,110 4.44 0.57 -4.93 16,012 19.27 0.67 3.61

รวมทงสน 633,313 100.00 12.47 3.29 83,100 100.00 4.63 1.11

1 การช าระเงนทางอเลกทรอนกส (e-Payments) ประกอบดวย

1) การโอนเงนเพอลกคาผาน BAHTNET (BAHTNET 3rd party) เปนการโอนเงนตามค าสงของลกคาทสงใหธนาคารผสงโอนท าการโอนเงนเขาบญช ผรบผลประโยชนซงอยอกธนาคารหนง 2) การโอนเงนครงละหลายรายการ (Bulk payment) เชน การโอนเงนครงละหลายรายการภายในธนาคารเดยวกน (Direct credit) การหกเงนจากบญชภายในธนาคารเดยวกน (Direct debit) และการโอนเงนครงละหลายรายการขามธนาคาร (NITMX bulk payment) 3) การโอนเงนรายยอยขามธนาคาร (Online Retail Funds Transfer: ORFT) เชน การโอนเงนผานเครองเอทเอม อนเทอรเนต และสาขา 4) การโอนเงนภายในธนาคาร (รวมช าระคาสนคาและบรการ) เชน การโอนเงน/ช าระเงนผานเครองเอทเอม อนเทอรเนต โทรศพทเคลอนท 5) การช าระเงนดวยบตรอเลกทรอนกส (ไมรวม e-Money) เชน การช าระคาสนคาและบรการ ณ จดขาย หรออนเทอรเนตดวยบตรเดบตและบตรเครดต 6) เงนอเลกทรอนกส (e-Money) ซงไมรวมการเตมเงนโทรศพทเคลอนท

สถตทส ำคญ

ไทย

3

ไ

เครองท ารายการอตโนมต 34.5%

เครองรบบตร 35.4%

อนเทอรเนต 18.8%

โทรศพทเคลอนท 9.7%

เคานเตอรสาขา 0.8%

Office Banking 0.6%

โทรศพทพนฐาน 0.1%

อน ๆ 0.0%

เครองรบบตรเปนชองทางการช าระเงนทมสดสวนในเชงปรมาณ

มากทสด สวนโทรศพทเคลอนทมอตราเตบโตในเชง

ปรมาณสงสด

-7.2

-7.0 0.4

5.0 5.5 6.0

22.7

-10.0 0.0 10.0 20.0

เครองท ำรำยกำร อตโนมต

เคำนเตอรสำขำ

เครองรบบตร

อนเทอรเนต

โทรศพทเคลอนท

อตรำเตบโต (รอยละ)

อตราเตบโตของปรมาณธรกรรม ผานชองทางการช าระเงนประเภทตาง ๆ

โทรศพทพนฐำน

Office Banking

ชองทางการช าระเงน

หากพจารณาชองทางการช าระเงนในชวงไตรมาสท 4 ป 2557 จะเหนไดวา ชองทางการช าระเงนส าคญทมปรมาณธรกรรมคดเปนสดสวนสงทสด 3 อนดบแรก ยงคงเปนการท าธรกรรมผานเครองรบบตร ผานเครองท ารายการอตโนมต (ATM/CDM) และผานอนเทอรเนต ซงคดเปนสดสวนรอยละ 35.4 34.5 และ 18.8 ของชองทางการช าระเงนทงหมดตามล าดบ ทงน การท าธรกรรมผานอนเทอรเนตและโทรศพทเคลอนทมแนวโนมสดสวนเพมขนตอเนอง โดยเฉพาะชองทางโทรศพทเคลอนทมสดสวนเพมขนเปนรอยละ 9.7 เมอเทยบกบระยะเดยวกนปกอนทมสดสวนเพยงรอยละ 5.2

เมอพจารณาจากอตราเตบโตของชองทางการช าระเงนแตละประเภท พบวาชองทางโทรศพทเคลอนทมอตราเตบโตในเชงปรมาณสงทสดถงรอยละ 22.7 เมอเทยบกบไตรมาสทผานมา ซงแนวโนมดงกลาวเพมขนตอเนองตลอดทงป 2557 ในขณะท ปรมาณธรกรรมทางอนเทอรเนตกมอตราเตบโตเพมขนดวยเชนกนทระดบรอยละ 6 เมอเทยบกบไตรมาสท 3 ป 2557 ชองทาง การท าธรกรรมผานโทรศพทเคลอนทและอนเทอรเนตทไดรบความนยมเพมขน สวนใหญเปนการท าธรกรรมเพอโอนเงนธนาคารเดยวกนและการโอนเงนรายยอยขามธนาคาร ซงมอตราเตบโตสงขนในทศทางเดยวกนอยางตอเนอง

แนวโนมดงกลาวแสดงใหเหนวาปจจบนคนไทยมความนยมท าธรกรรมทางการเงนผานอปกรณเคลอนท เชน โทรศพทเคลอนท สงขนอยางตอเนอง ซงการปรบเปลยนพฤตกรรมดงกลาวนาจะเหนเดนชดมากขนในป 2558 เนองจากการใชสมารทโฟนไดรบความนยมมากขนดวยนนเอง ประกอบกบการพฒนาบรการทางการเงน บรการสงเสรมการขาย และบรการอน ๆ ทสามารถท ารายการผาน Application บนสมารทโฟน ไดชวยใหการท าธรกรรมทางการเงนและการช าระเงนเปนเรองงายส าหรบทกคน

สถตทส ำคญ

ไทย

4

ไ

Non-bank มบทบาทในบรการช าระเงนรายยอย

เพมขน

บทท 2 บทบาทของผใหบรการทมใชสถาบนการเงน (Non-bank) ในระบบการช าระเงนรายยอย

ทานคงคนเคยกบการช าระเงนในชวตประจ าวน ไมวาจะเปนการจายบล ช าระและโอนเงน ผานสอและชองทางของสถาบนการเงน (Bank) แตปจจบน ผใหบรการทมใชสถาบนการเงน (Non-bank) ไดเรมมบทบาทในการใหบรการการช าระเงนมากขน ซงหลายทานอาจยงสงสยวา Non-bank ใหบรการอะไรไดบาง มความซ าซอนกบบรการของ Bank หรอไม อยางไร บทนจะประมวลรปแบบการใหบรการของ Non-bank และเพอใหทานเขาใจไดงายขน จะขอแบงการใหบรการของ Non-bank เปน 2 ประเภท ดงน

1. ผใหบรการการช าระเงน มหนาทใหบรการการช าระเงนโดยตรงกบลกคาและผรบเงน โดยอาจใหบรการแบบครบวงจร ซงผใหบรการตองพฒนาระบบงานและโครงสรางพนฐานขนเอง ไมจ าเปนตองเชอมโยงระบบงานกบ Bank และถอวาเปนผใหบรการทแขงขนกบ Bank อยางชดเจน นอกจากน ยงอาจใหบรการเฉพาะการรบและสงค าสงช าระเงนของลกคาตอไปยงรานคาผรบเงน รวมถงการออกใบเสรจและการรายงานขอมล ซงระบบงานบางสวนจ าเปนตองเชอมโยงกบระบบงานของ Bank อย โดยตวอยางบรการการช าระเงนของ Non-bank เชน บรการ e-Money บรการเครองรบบตร บรการรบช าระเงนแทนผานเคานเตอร บรการ Payment gateway บรการโอนเงนภายในประเทศและบรการโอนเงนขามพรมแดน (Remittance) ทมชองทางฝากเงนและถอนเงนผานตวแทน

2. ผใหบรการเครอขายและโครงสรางพนฐานดานการช าระเงน มหนาทใหบรการเครอขายและครอบคลมการค านวณดลและช าระดล ซงสามารถใหบรการกบ Bank ไดดวย ตวอยางเชน บรการเครอขายบตรระหวางประเทศอยาง VISA และ MasterCard รวมถงบรการธรกรรมการช าระเงนขามธนาคารในไทย เชน บรษท National ITMX2 ทใหบรการเอทเอมพล และบรษท PCC3 ทใหบรการโอนเงนขามธนาคารผานอนเทอรเนต

บรการของ Non-bank ทกลาวมาขางตนคงสะทอนใหเหนบทบาทของ Non-bank ทมากขนในการใหบรการระบบการช าระเงน ซงแนนอนวา การเขามาของ Non-bank จะชวยเสรมประสทธภาพใหกบระบบการช าระเงน แตในขณะเดยวกน ผก ากบดแลควรค านงถงประเดนตาง ๆ เชน ความเสยงดานเทคโนโลย ความมนคงทางการเงน การใหบรการระบบอยางตอเนอง และการปองกนความเสยหายตอสาธารณชน เพอสรางความเชอมนใหกบผใชบรการดวย

2 บรษท เนชนแนล ไอทเอมเอกซ จ ากด (บรษท National ITMX) website: www.itmx.co.th 3 บรษท ศนยประมวลผล จ ากด (บรษท PCC) website: www.pcc.co.th

รอบรเรองช ำระเงน

ไทย

5

ไ

- 100 200 300 400 500

2553 2554 2555 2556 2557

ลำนรำยกำร ปรมาณการช าระเงนแทน

Bank Non-bank

- 2,000 4,000 6,000 8,000

2553 2554 2555 2556 2557

พนลำนบำท มลคาการช าระเงนแทน

Bank Non-bank

ในภาพรวม มลคาบรการ Bill payment ท

Bank มมากกวา Non-bank อยางไรกด

Non-bank กลบมปรมาณธรกรรม Bill payment

มากกวาท Bank

บทท 3 บทบาทของ Non-bank กบการใหบรการรบช าระเงนแทน ทจดรบช าระเงน

“ผใหบรการทมใชสถาบนการเงน (Non-bank) เรมมบทบาทมากขนในการใหบรการการช าระเงนรายยอย เหนไดจากสดสวนมลคาและปรมาณการใหบรการของ Non-bank ทเตบโตอยางตอเนอง ทงน ในการวเคราะหนไดหยบยกบรการรบช าระเงนแทน ทจดรบช าระเงน (Bill payment) มาพจารณา ซงพบวาปรมาณการช าระบลผาน Non-bank สงกวา Bank อยมาก เพราะผใชบรการไดรบความสะดวกจากการมจ านวนสาขาทมากกวา ในขณะท หากเปนการช าระบลมลคาทสงขน ผใชบรการยงคงท าธรกรรมกบ Bank มากกวา”

ในภาพรวมของบรการ Bill payment นน แมวา Bank ยงคงเปนผใหบรการทมความส าคญในเชงมลคา โดยในป 2557 มมลคาการท าธรกรรมสงกวา 6.2 ลานลานบาท คดเปนสดสวนกวารอยละ 88.9 ของมลคาบรการ Bill payment ทงหมด แตหากมองในเชงปรมาณ ซงสะทอนใหเหนความถในการใชบรการจะเหนภาพทตรงขามกน โดยผใชบรการนยมท าธรกรรมผานจดรบช าระเงนของ Non-bank มากกวาอยางเหนไดชด เพราะมปรมาณธรกรรมสงถง 334 ลานรายการ คดเปนสดสวนรอยละ 76.6 ของปรมาณบรการ Bill payment ทงหมด

นอกจากน อตราเตบโตของปรมาณและมลคาการท าธรกรรมยงสะทอนใหเหนวา Non-bank เรมเขามามบทบาทมากขนเรอย ๆ ในการใหบรการ Bill payment โดยในชวง 4 ปทผานมา Non-bank มอตราเตบโตเฉลยในเชงปรมาณและมลคาสงถงรอยละ 16.3 และ 14.9 ตามล าดบ ขณะท Bank มอตราเตบโตเพยงรอยละ 5.6 และ 4.2 เทานน

เมอลองวเคราะหอกมมหนง โดยพจารณาการช าระบลแบงเปนคาสาธารณปโภค และคาสนคาและบรการอน ๆ จะพบวาในการช าระบลคาสาธารณปโภค ไดแก คาน า คาไฟฟา คาโทรศพทพนฐาน ผใชบรการนยมช าระบลผานบรการของ Non-bank โดยมปรมาณการช าระบลรวม 65.2 ลานรายการ มลคารวม 57.3 พนลานบาท คดเปนสดสวนถงรอยละ 97.8 และ 89.5 ของปรมาณและมลคาการช าระบลคาสาธารณปโภคทจดรบช าระเงนทงหมด ตามล าดบ

เมอพจารณาการช าระบลคาสนคาและบรการอน ๆ เชน คาสนเชอบตรเครดต คาเลาเรยน คาเบยประกน คางวดรถยนต กจะพบวาผใชบรการนยมช าระบลดงกลาวผานบรการของ Non-bank มากกวา Bank ดวยเชนกน โดยมปรมาณสงถง 153.8 ลานรายการ คดเปนสดสวนถงรอยละ 66.9 ของปรมาณการช าระ

6

ไ

วเครำะหเจำะลก

ไทย

ผใชบรการนยมช าระคาสาธารณปโภคผาน

บรการของ Non-bank เนองจากมจดใหบรการจ านวนมากและมเวลาใหบรการทยดหยนกวา

89.5%

8.6%

1.5% 0.4%

Non-bank (เงนสด)

Bank (เงนสด)

Bank (เชค)

Bank (บญชธนำคำร)

สดสวนเชงมลคำ 10.3%

34.9% 34.9%

19.7%

0.1%

Non-bank (เงนสด)

Bank (เงนสด)

Bank (เชค)

Bank (บญชธนำคำร)

อน ๆ

สดสวนเชงมลคำ

66.9%

30.0%

0.6% 1.1% 1.36% สดสวนเชงปรมำณ

Non-bank (เงนสด)

Bank (เงนสด)

Bank (เชค)

Bank (บญชธนำคำร)

อนๆ

97.8%

2.1% 0.01% 0.1% สดสวนเชงปรมำณ

Non-bank (เงนสด)

Bank (เงนสด)

Bank (เชค)

Bank (บญชธนำคำร)

คาสนคาและบรการทจดรบช าระเงนทงหมด ซงปจจยส าคญทท าใหการช าระบลท Non-bank ไดรบ ความนยม คอ ความสะดวกในการเขาถงจดรบช าระเงนของ Non-bank ทมกวา 34,000 แหง ยงกวานน ผใหบรการบางรายยงเปดใหบรการตลอด 24 ชวโมง ไมมวนหยด ท าใหสะดวกสบายกวาจดรบช าระเงนของ Bank ทมเพยง 13,000 แหง และใหบรการตามเวลาท าการของสาขาธนาคาร

อยางไรกด หากพจารณามลคาการช าระบลคาสนคาและบรการอน ๆ จะเหนไดวามลคาธรกรรมสวนใหญจะท าผานจดรบช าระเงนของ Bank มากกวา โดยในป 2557 มมลคาการช าระบลคาสนคาและบรการท Bank รวม 4.4 ลานลานบาท คดเปนสดสวนกวารอยละ 89.7 ของการช าระคาสนคาและบรการท จดรบช าระเงนทงหมด สวนหนงเปนเพราะ Bank สามารถใหบรการช าระบลคาสนคาและบรการของภาคธรกจ (Business-to-Business: B2B) ซงมมลคาคอนขางสง สะทอนไดจากมลคาเฉลยตอรายการแยกตามสอการช าระเงนตาง ๆ เชน การใชเชคมมลคาเฉลยสงถง 1.2 ลานบาทตอรายการ การโอนเงนจากบญชธนาคารมมลคาเฉลย 3.8 แสนบาทตอรายการ ในขณะทการใชเงนสดมมลคาเฉลย 2.5 หมนบาทตอรายการ เมอเทยบกบการช าระบลคาสนคาและบรการผานจดรบช าระเงนของ Non-bank ทมมลคาการช าระบลดวยเงนสดเฉลยประมาณ 3,300 บาทตอรายการเทานน

จากการวเคราะหขางตน คงพอจะท าใหเหนภาพทชดเจนขนวา Non-bank หลายราย เรมเขามามบทบาทในการใหบรการ Bill payment มากขน โดย Non-bank ไดอาศยจดแขงในการใหความสะดวกรวดเรวแกประชาชนจากการมจดใหบรการกระจายอยทวประเทศ ซงถามองในมมของผใชบรการแลว การเขามาใหบรการของ Non-bank นาจะชวยเพมการแขงขน ทงในดานประสทธภาพและในแงของความสะดวกสบาย แลวอาจสงผลตอคาธรรมเนยมทลดลงดวย เนองจากผใชบรการมทางเลอกมากขนนนเอง

วเครำะหเจำะลก

ไทย

7

ไ

การช าระคาสนคาและบรการอน ๆ ป 2557 การช าระคาสาธารณปโภค ป 2557

ในปจจบนผใหบรการการช าระเงนทเปน

Non-bank รายใหญ เชน PayPal Google

และ Apple เรมใหบรการเทคโนโลย

การช าระเงนผานกระเปาเงนดจทล (Digital wallet)

บทท 4 กระเปาเงนดจทลยคใหม ปลอดภยกวาเดม

การช าระเงนมววฒนาการมาโดยตลอดไมหยดนง ตงแตการแลกเปลยนสนคา (Barter trade) มาสการใชเหรยญ ธนบตร บตรอเลกทรอนกส หรอจะเปนธนาคารออนไลนทอ านวยความสะดวกในการท าธรกรรม รวมไปถงบรการลาสดทมความพยายามเปลยนสมารทโฟนใหกลายเปนเสมอนกระเปาเงน ทบางทานอาจเคยไดยนกนมาบางแลว คอ กระเปาเงนดจทล (Digital wallet)

ส าหรบผทไมคนหกบค าน “กระเปาเงนดจทล” คอ รปแบบการจายเงนแบบใหมแทนเงนสดทสามารถรวมเอาสอและชองทางการช าระเงนหลายประเภทไมวาจะเปนบญชธนาคาร หรอบตรเครดตเอาไวในสมารทโฟนทเดยว โดยแทนทเราจะหยบเงนหรอบตรเครดตในกระเปา เรากสามารถสงค าสงโอนเงนผานแอปพลเคชนได และในระบบททนสมยกวานน เราสามารถใชสมารทโฟนแตะท เครองรบไดงาย ๆ แถมยงมการแจงยนยนการท ารายการมาทสมารทโฟนทนท ท าใหเราสามารถเกบประวตการใชจายเงนและบรหารจดการไดสะดวก

แมวาการช าระเงนในลกษณะนจะไดรบความนยมในตางประเทศ แตกยงไมเปนทนยมมากนกในประเทศไทย ดวยขอจ ากดในหลาย ๆ ดาน เชน การยอมรบของรานคาและขอกงวลเรองความปลอดภย ท าใหการใชจายดวยรปแบบนมการเตบโตนอย ตางกบในประเทศทมการพฒนาเทคโนโลยการช าระเงนอยางสหรฐอเมรกา ทมมมมองตอนวตกรรมเหลานทแตกตางจากไป โดยผใหบรการ Non-bank รายใหญ ๆ เชน PayPal Google และ Apple ไดมการพฒนาและแขงขนกนอยางตอเนอง เชน Google ไดสราง Google Wallet ออกมากอนแลวหลายป

ลาสดมการเปดตวระบบจายเงน Apple Pay ทมาแรงทสดในขณะน เพราะไดรวมเอาเทคโนโลยทนาสนใจเอาไวในตวของมน... เราจะมาดกนวา เทคโนโลยเหลานคออะไร และมความนาสนใจอยางไรบาง?

1. เทคโนโลย NFC (Near Field Communication) หรอเทคโนโลยการสอสารแบบไรสายระยะใกลทท าหนาทสงขอมลระยะสน ๆ ระหวางสมารทโฟนกบเครองอานสญญาณ ณ จดช าระเงน ไดถกน ามาใชเพอใหสมารทโฟนทไดบนทกขอมลบตรเครดตสามารถยนยนการช าระเงนทเครองรบบตรไดโดยสะดวก

2. Touch ID เปนเทคโนโลยท Apple Pay พฒนาใหแตกตางจากระบบจายเงนอน ๆ โดยการเพมระบบรกษาความปลอดภยขนอกหนงชนดวยการสแกนลายนวมอเพอยนยนการจายเงน กลาวคอ สมารทโฟนจะมตวเซนเซอรตรวจสอบลายนวมอฝงอยทปม Home เพอใชส าหรบยนยนตวตนผเปนเจาของ และใชยนยนการท ารายการจายเงนแทนการเซนชอได

8

ไ

มองมมใหม

ไทย

บรการช าระเงน Apple Pay ไดผนวก

เทคโนโลย NFC TouchID และ

Secure Element & Tokenization เพอให

การช าระเงนมความปลอดภยมากขน

แม NFC จะทนสมยและสะดวกในการใชงาน แตกยงมจดออนอยบาง เพราะเปนการสงผานขอมลผานคลนวทย ไมมการตรวจสอบผรบวาเปนใคร ดงนน จดนอาจเกดการรวไหลของขอมลได คลายกบการทเรากระซบขางหบอกเลขบตรเครดตทกครงทจายเงน แมจะเปนการพดกนใกล ๆ แตกมโอกาสอยบางทใครจะมาพยายามแอบฟง จงเปนทมาของนวตกรรมทพฒนาอกขนหนง (ในขอ 3)

3. เทคโนโลยรกษาความปลอดภย Secure Element & Tokenization ประกอบดวย สวนประกอบส าคญ 2 สวน คอ Chip Secure Element ซงเปนชปพเศษทเกบขอมลบตรเครดตในสมารทโฟนทเปนการเขารหสขอมลระดบฮารดแวรในตวเครองสมารทโฟน ซงหากมขโมยพยายามแงะเครองหวงเอาขอมลบตรเครดตในชปน ตวชปจะท าลายขอมลทนท ถอไดวาปลอดภยกวาการเกบบตรเครดตในกระเปาเงนแนนอน

อกสวน คอ Tokenization ซงเปนเทคโนโลยสรางตวเลขดจทล 16 หลกแบบสมเพอทดแทนขอมลเลขทบตรเครดต หรอทเรยกวา Token เพอปองกนการโจรกรรมขอมลเลขทบตรเครดต ทงน เมอผใชงานไดซอสนคาและบรการทรานคาและช าระเงนผาน Apple Pay แลว ระบบจะสรางตวเลขดจทล (Token) โดยจะน าไปรวมกบขอมลธรกรรมทางการเงนอน เชน รหสรานคาและยอดเงน เพอน ามาเขารหสแบบสมขนมาใหมอกชดหนง (Cryptogram) เพอยกระดบความปลอดภยอกหนงขน กอนถกสงไปยงบรษทผใหบรการเครอขายบตรและธนาคารผออกบตรเพอยนยนความถกตอง แลวจงอนมตการท าธรกรรมตอไป

การใชเทคโนโลย NFC ประกอบกบเทคโนโลย Secure Element และ Tokenization กเปรยบไดกบการเขารหสลบขอมลบตรเครดต แตไมมใครสามารถเขาใจไดเลย และแมผรบเงนจะเกงกาจจนถอดรหสได แตขอมลทไดไปกเปนเพยงตวเลขดจทล (Token) ไมใชขอมลเลขบตรเครดต ดงนน จะเหนไดวาการใช ตวเลขดจทล (Token) รวมกบการยนยนตวตนดวยระบบสแกนนวมอ (ระบบ TouchID) ท าใหบรการ Apple Pay มความปลอดภยสงมาก

ดงทกลาวมาขางตน จะเหนไดวาในปจจบนน Non-bank มบทบาทมากขน โดยเฉพาะในดานการพฒนานวตกรรมการช าระเงนดวยเทคโนโลยสมยใหม เชน การท าใหกระเปาเงนดจทลมความปลอดภยมากขนกวาเดม เพอจงใจใหประชาชนหนมาใชบรการกนมากขนดวยความมนใจ.... ในไมชาน คนไทยคงจะไดเปลยนมมมองใหมและเรมลองใชนวตกรรมใหมนอยางแนนอน

9

ไ

มองมมใหม

ไทย

ผใหบรการ e-Money ในอนโดนเซยเรมให

บรการโอน e-Money ขามเครอขาย ตงแตป 2556

บทท 5 บรการโอนเงน e-Money ขามเครอขาย Telco ในอนโดนเซย

อนโดนเซยมเกาะนอยใหญกวา 17,000 เกาะ มประชากรราว 245 ลานคน มากเปนอนดบท 4 ของโลก โดยในป 2555 อนโดนเซยมประชากรในวยท างานทยงไมมบญชธนาคารอยราว 80 ลานคน หรอคดเปนรอยละ 30 ของประชากร ในขณะทผใชบรการโทรศพทเคลอนทมราว 280 ลานบญช และคาดการณวาจะมการขยายตวถง 372 ลานบญชในป 2559

Indonesia Financial Services Authority ซงเปนหนวยงานก ากบดแลภาคบรการทางการเงนจงมนโยบายสงเสรมการใชโทรศพทเคลอนทเปนชองทางการเขาถงบรการทางการเงน โดยธนาคารกลางอนโดนเซยใหความรวมมอในการผอนคลายกฎเกณฑตาง ๆ เชน อนญาตการโอนเงนลกษณะ Person-to-Person (P2P) แบบ Real-time ผานโทรศพทเคลอนท โดยไมผานระบบธนาคารพาณชย รวมถงอนญาตใหรานคาหรอตวแทน (Agent) ของผใหบรการโทรศพทเคลอนท (Telco) ทใหบรการเตมเงนและถอนเงนอเลกทรอนกส (Cash-in & Cash-out) ไดทงทจดใหบรการของ Agent และผานเครองเอทเอม

ผใหบรการเงนอเลกทรอนกส (e-Money) ซงเปนบรษทลกของ Telco 3 ราย ไดแก Dompetku ของ Indosat, T-cash ของ Telkomsel และ XL Tunai ของ XL ใชเวลาเพยง 6 เดอนในการรวมกนพฒนาโครงสรางพนฐานรองรบบรการโอน e-Money ขาม Telco (Common Mobile Money Platform) โดยเปดใหบรการเมอพฤษภาคม 2556 ซงถอวาเปนการโอน e-Money ขาม Telco รายแรก ๆ ของโลก

การสงค าสงโอนเงนขาม Telco ของผโอนเงนท าไดโดย 1) ผโอนสงค าสงโอนเงนดวย SMS ผานเครอขายของผโอน ซงมการตรวจสอบยอดเงนคงเหลอของผโอน รวมถงความถกตองในเบองตนของขอมลผรบเงนจากฐานขอมลลกคาขามเครอขาย 2) เครอขายของผโอนสง SMS ค าสงโอนเงนผานระบบเพอสงตอใหแกเครอขายของผรบ เพอท าการตรวจสอบขอมลของผรบ 3) เครอขายของผรบตอบกลบการตรวจสอบความถกตองขอมลของผรบ เชน ชอ และเบอรโทรศพท ผโอนจะตองท าการยนยนความถกตองของการสงค าสงโอนเงนอกครง กอนทเครอขายผโอนจะสง SMS ค าสงโอนเงนใหแกผรบ เพอน าไปเปนหลกฐานในการ Cash-out ไดท Agent ของเครอขายผรบตอไป

ทงน มการคดคาธรรมเนยมการโอนเงนขาม Telco ประมาณรายการละ 5 บาท จ ากดวงเงนโอนแตละครงท 2,500 บาท และไมเกน 50,000 บาทตอเดอน สวนคาธรรมเนยมในการ Cash-out คดรายการละ 13 – 25 บาท และก าหนดวงเงนสงสดในบญช e-Money ไดไมเกน 12,500 บาท

นอกจากน ยงมประเดนทส าคญทชวยใหบรการโอนเงน e-Money ขามเครอขาย Telco ในอนโดนเซยประสบความส าเรจ ประกอบดวย การลดขอจ ากดดานเทคนครวมกนระหวาง Telco การมขอปฏบตหรอเงอนไขการใหบรการลกคาและการปองกนการฉอโกงทก าหนดรวมกน และการพฒนาบรการตองเนนประสทธภาพ ความปลอดภย สอดคลองกบกฎเกณฑของทางการ และมาตรฐานสากล

ส าหรบประเทศไทย คงจะเปนเรองดไมนอย หากในอนาคตจะมรปแบบการใหบรการโอนเงน e-Money ขามเครอขาย Telco คลายกบอนโดนเซย เพราะจะชวยใหผใชบรการไดรบความสะดวกยงขน

10

ไ

เกำะกระแส

ไทย

การเตบโตของ Non-bank ในจนชวยสงเสรมใหการซอขาย

ออนไลนเตบโตแบบกาวกระโดด

บทท 6 บทบาทของผใหบรการการช าระเงนทเปน Non-bank ในธรกจการซอขายออนไลน (e-Commerce) กบการเตบโตทางเศรษฐกจของจน

การสงเสรมการซอสนคาและบรการผานรานคาออนไลน (Online store) ถอเปนสวนหนงของนโยบายเศรษฐกจดจทล (Digital economy) ของรฐบาลไทย โดยในชวงทผานมาการซอขายออนไลนเตบโตอยางรวดเรว เปนเพราะตนทนในการบรหารจดการของรานคาออนไลน (Online store) ต ากวารานคาแบบดงเดม (Traditional store) และพฤตกรรมของผบรโภคทเนนความสะดวกและรวดเรว ทงน จนถอเปนหนงในตนแบบทประสบความส าเรจอยางมาก ดวยจ านวนประชากรทใชอนเทอรเนต จ านวนผซอ จ านวนสนคา และมลคาการซอขายออนไลนทสงทสดในโลก4 จงเปนทนาสนใจวาการซอขายออนไลนของจนทประสบความส าเรจเกดขนจากปจจยใด สงผลตอการเตบโตทางเศรษฐกจและธรกจอน ๆ ทเกยวเนองหรอไม และธนาคารกลางควรเขามามสวนเกยวของในการก ากบดแลอยางไร

บรการซอขายออนไลนครบวงจร – ปจจยทมผลตอความส าเรจ

บรการทสะดวกและหลากหลายของธรกจ Online store มสวนส าคญทชวยใหการซอขายออนไลนเตบโตขนแบบกาวกระโดด โดยตวอยางหนงทเหนไดชด คอ การพฒนาตลาดอเลกทรอนกส (e-Marketplace) ของบรษทชอดงอยาง Alibaba ซงท าใหเกดเปนตลาดนดออนไลนขนาดใหญทครบวงจร ทมการแบงตลาดชดเจน โดยการซอขายภายในจนนน หากเปนการซอขายระหวางผขายทเปนบรษทกบผบรโภค (Business to Customer: B2C) กจะใชเวบไซต TMall แตถาเปนการซอขายระหวางผขายทเปนบคคลทวไปกบผบรโภค (Customer to Customer: C2C) กจะใชเวบไซต Taobao ในขณะทผบรโภคในตางประเทศสามารถซอสนคาในจนไดทเวบไซต Ali Xpress

นอกจากนยงมการพฒนาชองทางตดตอออนไลน เชน AliWangWang ซงชวยใหผซอสอบถามขอมลเพมเตมจากผขายผานระบบ Chat ไดแบบ Real time และทส าคญทสดคอการพฒนาชองทางการช าระเงนออนไลน เชน Alipay ทเนนการคมครองลกคา โดยผซอสามารถก าหนดเงอนไขการรบสนคากอน จากนนจงอนมตใหช าระเงนแกผขายได รวมถงมระบบรบประกนในกรณทไมไดรบสนคา ซงผซอจะไดรบเงนคนเตมจ านวน หรอกรณทสนคาทไดรบไมตรงตามทผขายระบไว ผซอกสามารถเลอกรบเงนคนเตมจ านวน หรอเกบสนคาทไมตรงไวและรบเงนบางสวนกสามารถท าไดเชนกน

การพฒนาระบบการซอขายสนคาและช าระเงนออนไลนแบบครบวงจรดงกลาวท าใหผซอทอาศยอยในชนบทหางไกลสามารถเขาถงสนคาและบรการทหลากหลายดวยราคาทถกลง และยงเพมโอกาสให ผประกอบธรกจขนาดเลกสามารถขายสนคาไดมากขน ซงไมจ ากดแตเฉพาะตลาดในจนเทานน ยงสามารถ

4 McKinsey&Company, China’s digital transformation: The Internet’s impact on productivity and growth (2014).

ผลกำรวจย

ไทย

11

ไท

การซอขายออนไลนสงผลดตอ GDP และ

ธรกจทเกยวกบเทคโนโลยสารสนเทศ

ขยายไปถงตลาดตางประเทศ โดยไมตองเปดหนารานในประเทศนน ๆ เชนประเทศไทยทมผซอใหความสนใจในการซอสนคาออนไลนจากจนมากขน นอกจากนยงชวยใหมตนทนทต าลงเมอเทยบกบการเปดรานคาแบบดงเดม (Traditional store) ทตองมคาใชจายตาง ๆ เชน คาเชาและคาจาง โดยเมอปรมาณการซอสนคาออนไลนเพมขนอยางตอเนอง ธรกจใน Value chain activities อน ๆ กไดรบผลพลอยไดจากการเตบโตนนดวย ไมวาจะเปนบรการเวบไซตคนหาขอมล บรการเครอขายอนเทอรเนต โกดงสนคา การขนสงสนคา และการผลตสอโฆษณา แนนอนวาการเตบโตของธรกจทกลาวมาทงหมดยอมสงผลดตอเศรษฐกจในภาพรวม

ความสมพนธของการซอขายออนไลนกบเศรษฐกจและธรกจทเกยวเนอง

จากตวอยางการซอขายออนไลนในจนขางตน ในเชงทฤษฎนน Yue Wu5 นกวจยชาวจนไดศกษาความสมพนธของการซอขายออนไลนกบเศรษฐกจและธรกจทเกยวเนองใน 2 มมมอง คอ 1) ผลของการซอขายออนไลนตอปจจยทางเศรษฐกจ6 และในทางกลบกน 2) ผลของปจจยทางเศรษฐกจตอการซอขายออนไลน โดยน ามลคาธรกรรมประเภทตาง ๆ รายไตรมาสระหวางป 2549 ถง 2556 มาวเคราะหความสมพนธตามแบบจ าลอง Vector Auto Regression (VAR) model7 แลววดผลลพธทนาจะเกดขนดวยวธ Granger-Causality test8 จากนนจงน าผลลพธทไดมาจดท าเปนตารางผลกระทบตามชวงเวลา เพอประเมนทศทางของความสมพนธและผลกระทบฤดกาล (Seasonal effects) ดวยวธ Impulse Response Functions (IRFs)9

ผลการวเคราะหแสดงใหเหนผลของการซอขายออนไลนตอปจจยทางเศรษฐกจทน ามาวเคราะห และในทางกลบกนยงแสดงผลของปจจยทางเศรษฐกจตอการซอขายออนไลน สรปประเดนทส าคญไดดงน

ผลของการซอขายออนไลนตอปจจยทางเศรษฐกจ

คาตวแปรทางสถตสะทอนใหเหนวาการซอขายออนไลนมความสมพนธกบ GDP อยางเหนไดชด ซงสอดคลองกบหลกการพนฐานทางเศรษฐศาสตรทการบรโภคเปนหนงในองคประกอบส าคญของ GDP นอกจากนยงสงผลดตอธรกจทเกยวของกบเทคโนโลยสารสนเทศใหมก าไรเพมขนดวย เพราะชวงทผานมา ภาครฐเลงเหนถงการเตบโตของการซอขายออนไลน จงไดสนบสนนการขยายเครอขายอนเทอรเนตใหครอบคลมทวประเทศภายใตโครงการ “Broad-band China” ซงท าใหจ านวนผใชและธรกจอนเทอรเนต

5 Yue Wu. (2014). The Impact of Internet Consumption on China’s Economic Development. Lund University, School of Economic and Management. 6 ปจจยทางเศรษฐกจทน ามาวเคราะห ประกอบดวย GDP การซอขายผานรานคาแบบดงเดม ผลก าไรของธรกจเทคโนโลยสารสนเทศ และรายไดของธรกจขนสงสนคา 7 Vector Auto Regression (VAR) model คอแบบจ าลองทใชวดความสมพนธของตวแปร ภายใตสมมตฐานทวาตวแปรแตละตวจะไมสงผลกระทบตอตวแปรตวอนในชวงเวลาเดยวกน หรอตวแปรลาชา (Lagged variable) 8 Granger Causality Test คอการทดสอบความเปนเหตเปนผลระหวางขอมลอนกรมเวลาของตวแปรทท าการทดสอบวา มผลกระทบทางเดยว ผลกระทบสองทาง หรอตวแปรทงหมดเปนอสระตอกน 9 IRFs คอ ฟงคชนเพมเตมของ VAR model ทใชทดสอบความสมพนธระหวางตวแปรวามผลกระทบทางบวกหรอทางลบตอกน ตามสมการ

และ

ผลกำรวจย

ไทย

12

ไท

การจดรายการสงเสรมการขายเชนเทศกาล

“11/11” ในจนชวยเพมยอดซอขาย

ออนไลนในทนท

ในจนมอตราเตบโตเพมขนอยางกาวกระโดด นอกจากน ยงเปนทนาสนใจวาการซอขายออนไลนทดเหมอนวาจะเปนคแขงกบรานคาแบบดงเดม แตในความเปนจรงการเตบโตของการซอขายออนไลนกลบสงผลดตอธรกจรานคาแบบดงเดมดวย ซงสาเหตเปนเพราะรานคาแบบดงเดมจ านวนมากจ าเปนตองปรบตว โดยไดใชกลยทธในการน าเสนอสนคาของตนผาน e-Marketplace มากขน ซงท าใหรานคาแบบดงเดมของตนเองเปนทรจกมากขนดวย ท าใหการซอขายของทงสองชองทางเตบโตขนในทศทางเดยวกน

ผลของปจจยทางเศรษฐกจตอการซอขายออนไลน

ในอกมมหนง ผลทางสถตแสดงใหเหนวาธรกจขนสงสนคาเปนตวแปรทมความสมพนธในเชงบวกตอการซอขายออนไลนทชดเจนทสด ในขณะทตวแปรอน ๆ มคาสถตทสะทอนความสมพนธทไมชดเจนนก โดยการพฒนาธรกจการขนสงสนคาใหมความปลอดภยและมประสทธภาพจะชวยใหผบรโภคไดรบสนคาตามวนและเวลาทก าหนด เปนการกระตนใหมการซอสนคาออนไลนมากขน แตนนไมไดหมายความวาการพฒนาธรกจการขนสงสนคาจะเปนปจจยเดยวทสงผลตอการซอขายออนไลน เพราะยงมปจจยอน ๆ ทไมไดอยในการศกษานทมความส าคญเชนกน อาท การจดรายการสงเสรมการขาย ทสงผลตอยอดการซอขายสนคาออนไลนในทนท ตวอยางเชน เทศกาลออนไลน “11/11” ในวนท 11 พฤศจกายนของทกปท e-Marketplace หลายแหงในจนจะมโปรโมชนลดราคาสนคาเปนประจ า โดยในป 2557 เฉพาะยอดการซอขายออนไลนผาน Alibaba เพยงแหงเดยวในวนนนมมลคาสงถง 9.3 พนลานเหรยญสหรฐ ซงถอเปนสถตใหมในการซอขายออนไลนใน 1 วน

จากประสบการณในจนแสดงใหเหนวา ธรกจหลายประเภทมสวนสนบสนนการซอขายออนไลน โดยเฉพาะผใหบรการดานการช าระเงนทเปน Non-bank เชน Alipay ถอวาเปนตวกลางทชวยเพมความมนใจระหวางผซอและผขายใหมการช าระเงนกนโดยสะดวกและปลอดภย อกทงการด าเนนธรกจของ Non-bank สมยใหมยงท าใหเกดการแขงขนการใหบรการการช าระเงนทเพมขน อาท ดานราคา นวตกรรม และรปแบบการช าระเงนแบบใหม ซงทายทสดจะเปนการเพมประสทธภาพการช าระเงนและระบบเศรษฐกจในภาพรวมใหกบประเทศได

บทบาทของธนาคารกลางกบการก ากบดแล Non-bank

จากการเตบโตทรวดเรวในธรกจช าระเงนออนไลนของ Non-bank ในจน ธนาคารกลางของจน หรอ People’s Bank of China (PBC) ในฐานะผก ากบดแลจงไดเรมรางระเบยบการช าระเงนออนไลน (Online payment regulation) และแนวปฏบตการช าระเงนผานโทรศพทมอถอ (Mobile payment guidance)10 ซงเนนการประเมนผใหบรการใหมระบบรกษาขอมลสวนบคคล ระบบการตรวจสอบและยนยนผใชงานทเหมาะสม นอกจากน PBC ไดเรมพจารณาการก าหนดเพดานมลคาการใชจายออนไลนและการโอนเงนระหวางบญชตอเดอน และการก าหนดใหการช าระเงนผาน QR code บนโทรศพทมอถอตองเปนแบบ On-line เปนตน เพอลดความเสยงจากการฉอโกงและการฟอกเงนทอาจเกดขนไดในอนาคต

10 http://www.paymentlawadvisor.com/2014/07/30/online-payments-in-china-recent-and-regulatory-actions/

13

ไท

ผลกำรวจย

ไทย

ความทาทายของธนาคารกลางคอการรกษาสมดล

ระหวางการสงเสรมการท าธรกจของ Non-bank กบ การก ากบดแล

ความเสยงดานตาง ๆ

แนวทางการก ากบดแลของ PBC ขางตน สอดคลองกบแนวปฏบตทเสนอโดย Bank for International Settlement (BIS)9 ซงเลงเหนแนวโนมของ Non-bank วาจะเขามามบทบาทดานระบบการช าระเงนมากขนในอนาคต โดย BIS มองวาการเขามาของ Non-bank จะสงผลดในการเพมประสทธภาพตอระบบโดยรวม จากทงการแขงขนและความรวมมอกนระหวางผใหบรการ Bank และ Non-bank ในขณะเดยวกนกอาจมความเสยงในรปแบบใหม รวมถงประเดนตาง ๆ ทตองค านงถงดวย เชน การ Outsource ทงภายใน ประเทศและตางประเทศ รวมถงการกระจกตวของการใหบรการภายใตผใหบรการรายเดยวหรอนอยรายทอาจกอใหเกดความเสยงดานปฏบตการทเพมขน การทมผมสวนเกยวของทมากขนในกระบวนการช าระเงนทมความซบซอน ซงอาจสงผลตอความเสยงดานการรกษาความปลอดภยและดานกฎหมาย นอกจากน ยงมประเดนเรองหลกเกณฑในการก ากบดแล Bank และ Non-bank ภายในประเทศทไมทดเทยมกน การคมครองผใชบรการ รวมทงแนวนโยบายในการก ากบดแล Non-bank ของแตละประเทศทแตกตางกน

จากประสบการณของจนและแนวทางของ BIS สะทอนใหเหนวาการก าหนดแนวทางในการก ากบดแล Non-bank ในแตละประเทศใหเปนมาตรฐานเดยวกนนนเปนเรองยาก ขนอยกบรปแบบการใหบรการในขนตอนตาง ๆ ของกระบวนการช าระเงน และขนอยกบสถานการณและสภาพแวดลอมในการช าระเงนของแตละประเทศดวย ดงนน จงถอเปนความทาทายอยางยงตอธนาคารกลางของแตละประเทศในฐานะ ผก ากบดแลทจะตองมบทบาทส าคญในการพจารณาความสมดลระหวางการสงเสรมการท าธรกจของ Non-bank กบความเสยงและประเดนตาง ๆ ทอาจจะเกดขนตอระบบการช าระเงนในภาพรวมและตอประชาชนผใชบรการ

11 Bank of International Settlement. (2014). Non-banks in Retail Payments.

ผลกำรวจย

ไทย