vestInformasjonsavis for Helse Vest

helsei

Nr. 3, 2004

Målretta arbeid gir nedgang i sjukefråværet

Ved Barneklinikken ved Sentral-sjukehuset i Rogaland har deinær halvert sjukefråværetdet siste året. s 4

– Pasientane får påverke behandlinga s. 6

Frisk frå kreften, merka for livet s. 8

Fot

o: S

igbj

ørn

Sig

bjø

rnse

n

Det er en myte at denfrivillige innsatsen var størrefør i tiden. Røde kors haraldri hatt så stor pågang avfrivillige som nå.Haraldsplass diakonalesykehus i Bergen har påegenhånd startet med årekruttere frivillige som skaljobbe på alle avdelingene vedsykehuset. Dette er en modellfra England og USA.

NRK Hordaland9. september 2004

Styrelederen lovet at ingen sjukehus ivest skal legges ned. Menlokalbefolkningen er livredd for detfremtidige akuttilbudet ved Oddasjukehus.

- Her vil vi leve og her vil vi dø. Ja, damener jeg på en naturlig måte.Dersom ikke eier, som i dag er staten,tar dette innover seg, vil flere dø iambulanser på vei mot Haugesundeller Bergen, sa en engasjert Odda-ordfører Toralv Mikkelsen i foredragetsitt da Helse Vest i går arrangertemøte med representanter frahelsedepartementet.

Haugesunds Avis 7. september 2004

- Lesa, les, las, har lese! Hva erspesielt for sterke verb? spørkursleder Ola Breivega. Helse Bergenhar fått nynorsk på resepten. Det eruvant medisin.

Bergens Tidende9. september 2004

hørt&

lest

RedaksjonBjørg Sandal (ansvarleg redaktør),Elisabeth Huse og Heidi Bjørnevik

BidragsytararKjetil Alsvik (foto)Compartner AS (tekst)

Kontakt oss:info@helse-vest.no Tlf. 51 96 38 00

Utforming og tilretteleggingEirik Moe Grafisk Design, Stavanger

TrykkeriColor Print, Sandnes

Opplag19 ooo

Informasjonsavis for Helse VestHelse Vest RHF Postboks 303 Forus 4066 STAVANGERwww.helse-vest.no

OMLAG 70 PROSENT av alle som blir behandla på sjukehusa er i gruppastrakshjelp. Resten, omlag 30 prosent, står i kø, i kortare eller lengreperiodar. Etter sjukehusopphaldet skal det for alle pasientar sendast eitilbakemelding, ein epikrise, til helsepersonellet som skal følgje opp. MåletHelse Vest har sett er at minst 80 prosent av epikrisane skal vere sende utseinast ei veke etter utskriving. Oppdaterte tal viser for dårlege resultat. Kvifor stresse nettopp dette – når det er så mange andre viktige gjeremål?Jau, fordi epikrisen er bindeleddet mellom sjukehuset og fastlegen – somsom oftast er den som skal følgje opp pasienten etter sjukehusopphaldet.Kjem epikrisen seint, har fastlegen få verktøy til å gi pasienten den besteoppfølginga.

Sjukehusa må difor prioritere dette arbeidet mykje høgare enn i dag. Og detgår an – det er sjukehuset i Florø eit godt døme på. Les om dette sjukehuset- epikrisane er med når pasienten forlet sjukehuset!.

Helse Vest tek no i bruk nye verkemiddel for å redusere ventetida. I løpet avreformperioden er ventetidene i vest reduserte med omlag 45 prosent. Eit braresultat, men ventetida skal ytterlegare ned. At mange står i kø er i seg sjølvikkje eit problem; problemet er at mange må vente altfor lenge. Når over2500 pasientar i vest har venta lenger enn eitt år, er det direkte uakseptabeltog uverdig for pasienten.

1. september tok den nye pasientretten til å gjelde. Dei som no får eintidsfrist av legen, dei som kjem i kategorien ”rett til nødvendig helsehjelp”, erdei pasientane som skal prioriterast og få behandling innan ein avtalttidsfrist. Helse Vest har snekra saman ein ny modell som vil gi ekstra betalingtil det helseføretaket som behandlar pasientar som har stått lenger enn seksmånader på venteliste. Det helseføretaket som ikkje greier å gi eit tilbod tildenne pasientgruppa innan seks månader, må punge ut til det føretaket somfaktisk gjer jobben.

Styringssignalet er klart: Helseføretaka skal nå måla som er sette. Bådeventetider og epikrisar er viktige for pasienten - og resultata verkar direkteinn på pasienten si oppleving. Å nå desse måla vil gi ein betre helsekvardagfor pasienten.

vesthelsei

Leiar

Ny vri for å få ned ventetida

Informasjonsdirektør

Abonner gratis på Helse i vest! Send ein e-post til info@helse-vest.no

Folk blir meir kreative og trivst betre nårhumor får vere ein del av arbeidskvardagen,meiner overlege og professor Atle Roness vedHaukeland Universitetssjukehus.

Han har nyleg gitt ut boka ” Jobben og det gode liv”(GenesisForlag) der han skildrar kor viktig eit godt psykososialtarbeidsmiljø er for trivselen og dermed også for sjukefråværet påarbeidsplassen.– Det sosiale klimaet på arbeidsplassen har mykje å seie forkorleis folk har det på jobb. Humor er eit av verkemidla ein kanbruke for å skape gode arbeidsforhold, seier Atle Roness.

Bind saman medarbeidaraneEin konsekvens av bruk av humor på jobb er at kreativitetenaukar. – Godt humør er også med på å skape tettare samhald mellommedarbeidarane. Det finst også undersøkingar som tyder på atimmunforsvaret blir styrka av godt humør, seier han.

Le saman!For at humor skal verke rett er det viktig at kollegaer ikkje ler avkvarandre.

– Ein må le saman med andre og ikkje av andre, understrekarRoness. Når menneske kjenner seg uthengde eller harselertemed, har humoren blitt destruktiv, seier han.I potensielle konfliktsituasjonar kan humor ha einstøytdempande effekt.

Ta opp problem– Det er likevel ikkje slik at ein skal unngå ubehagelegesituasjonar. Av og til må ein ta opp vanskelege ting på einarbeidsplass. I slike situasjonar kan riktig bruk av humor verkeavvæpnande. Det er utruleg kva ein kan få sagt med ein godreplikk og eit smil. Det blir ikkje så farleg å vere open og direkte,fordi bodskapen er pakka inn i ei lun form, slår Atle Roness fast.

Leiarar har særskilt ansvar for arbeidsmiljøDet høge sjukefråveret i helsestenesta og samfunnet elles er eittema alle leiarar bør bruke tid på, meiner overlegen. – Den beste måten å få ned det høge sjukefråværet på er, ettermi meining, å skape eit godt arbeidsmiljø. Sjølv om alle har eitansvar for dette, har leiarar eit særskilt ansvar. Godt arbeidsmiljøkjem ikkje av seg sjølv. Leiarar på alle nivå må bli flinkare til åskape trivsel på jobb. Eit godt psykososialt miljø aukar ogsåeffektiviteten og gir arbeidstakarane vilje til å stå på litt ekstra,konkluderer Roness.

– Ein må le saman med andre og ikkjeav andre. Immunforsvaret blir styrka avgodt humør, seier professor Atle Ronessved Haukeland Universitetssjukehus.

Skap humørfylte arbeidsplassar!

NR. 3, 2004 SIDE 3

Fot

o: B

jørn

Erik

Lar

sen

Ved Barneklinikken ved Sentralsjukehuset iRogaland har dei nær halvert sjukefråværet detsiste året. Målretta arbeid er hovudårsaka til deigode resultata. Sjukepleiar Ranveig DalaneHennig har gode erfaringar med aktivsjukemelding.

Over ein lengre periode låg det gjennomsnittlege sjukefråværet ved deiforskjellige avdelingane ved Barneklinikken på nær 10 prosent. Nokreavdelingar hadde i periodar eit sjukefråvær på om lag 18 prosent.

– Klinikken var i ein periode inne iein komplisert og stressandeprosess. Kombinert med mangelangtidssjukemeldingar kan dette havore med på å påverkesjukefråværet i negativ retning, seieroversjukepleiar Kirsten Knutsen vedBarneklinikken.

Slått samanI 2003 hadde Barneklinikken eitsjukefråvær på 9,2 prosent og varverstingen i Helse Stavanger.Kvinneklinikken hadde i sameperiode eit fråvær på 5,4 prosent.Frå nyåret blei dei to klinikkane ogBarnerehabilitering Østerlide slåttsaman. Spenninga var stor i høve tilkorleis samanslåinga ville slå ut påsjukefråværet. Etter første halvårpeikar pila i rett retning. Det samlasjukefråværet for den nye Kvinne-barn-klinikken har gått ned frå 8,3i starten av året til 5,8 etter førstehalvår.

Målretta arbeidFor oversjukepleiar Knutsen er detvanskeleg å peike på årsaka til dengode utviklinga.– Vi har arbeidd lenge for å få nedfråværet. Nedgangen kjem derforsom følgje av ei rekkje faktorar,seier ho.Ein av grunnane kan vere at det ermeir stabile forhold i avdelinga. – Samtidig har vi heile tida arbeiddaktivt for å ta vare på dei tilsette,seier Knutsen.

Aktiv sjukemeldingSjukepleiar Ranveig Dalane Hennigblei sjuk like etter at ho takka ja tiljobben ved nyføddavdelinga forover tre år sidan. Første året var hoheilt sjukemeld.– Resultatet kunne raskt ha blitt ateg hadde vore 100 prosent

sjukemeld også etter det første året og mista all kontaktenmed arbeidsplassen. Å gå heime over lang tid utan fasteplanar hadde ikkje vore bra for sjølvtillita, seier DalaneHennig.

TålmodHo har opplevd det som positivt at arbeidsgivar heile tidahar støtta henne.– Eg har vore i kontinuerleg dialog med leiinga for å finnegode løysingar både for meg og for avdelinga. Støtta eg harfått frå avdelinga har betydd mykje, påpeikar ho.

NR. 3, 2004 SIDE 4

Målretta arbeid girnedgang i sjukefråværet

Sjukepleiar Ranveig DalaneHennig ved nyføddavdelinga eraktivt sjukemeld. – Støtta eg har fått frå avdelingahar betydd mykje, seier ho.

Fot

o: S

igbj

ørn

Sig

bjø

rnse

n

I starten arbeidde Dalane Hennig tre-fire timar to dagar i veka. Etterkvart auka ho til fem-seks timar over to dagar. No er ho oppe i 50prosent stilling.– Det er viktig å vere tålmodig når medarbeidarar er sjuke. Dei er einressurs både sjukehuset og samfunnet vil ha nytte av i fleire år framover,seier oversjukepleiar Knutsen.

Kan legge til retteAvdelingssjukepleiar Sissel Eike Pettersen har ansvaret for den daglegedrifta av nyføddavdelinga. – Når vi har folk i aktiv sjukemelding, er dei på jobb i tillegg til denfaste staben. Dermed klarer vi å legge til rette arbeidsdagane for denenkelte, seier ho.Samtidig er det viktig at dei som går i aktiv sjukemelding kan jobbe slikat dei ikkje opplever å vere til bry for kollegaene. Den som er aktivtsjukemeld går ofte kortare arbeidsøkter.– Om ein person på aktiv sjukemelding går heim frå ei travel vakt, kanho raskt oppleve at ho svikter kollegaene og pasientane. Derfor jobbaraktivt sjukemelde sjeldan kveldar, netter og helger, seier Pettersen.

IA-utfordringSom dei andre helseføretaka i Helse Vest, er også Helse Stavanger eibedrift med Inkluderande Arbeidsliv (IA) høgt på prioriteringslista. EiIA-bedrift pliktar å legge arbeidsforholda til rette for arbeidstakarar somtil dømes ikkje kan jobbe fulle dagar. Slike situasjonar kan oppstå nårtilsette blir delvis friskmelde, og berre kan arbeide nokre timar kvar dag.– I mange tilfelle er det ei nesten umogleg oppgåve. I motsetnad tilaktivt sjukemelde skal delvis friskmelde arbeidstakarar vere ein del av dendaglege drifta. Utfordringane oppstår når folk ikkje kan arbeide fulledagar. Då får vi eit problem i forhold til å tette igjen timane dei tilsetteikkje kan jobbe, seier Pettersen.

Heile dagarAvdelingane er avhengige av å ha fulle vaktlister for å gi pasientane denoppfølginga dei må ha.– For kontortilsette er det mogleg å leggje arbeidet til side etter fire-femtimar på jobb. For oss som har ei ordning med kontaktsjukepleiar er detviktig for pasienten å bli følgd opp av denne sjukepleiaren gjennom eiheil vakt. Å bytte pleiepersonale midt i ei økt blir ei for stor ulempe til atdet lar seg gjennomføre, seier Pettersen.Ho får støtte av oversjukepleiar Kirsten Knutsen.– For at sjukehusa og dei tilsette skal ha nytte av IA-avtalene, er detviktig at dei spesielle arbeidsforholda på ei sjukehusavdeling blir tatt påalvor, seier ho.

– Folk ønskjer å vere friske

Utgangspunktet i arbeidetmed å få ned sjukefråværeter at tilsette i helseføretakaønskjer å vere friske. –Deter ein god arbeidskultur iheile helseregionen. Folkopplever ikkje at dei blirtvungne til å gå på jobb

når dei er sjuke, seier personal- ogorganisasjonsdirektør Hilde Christiansen iHelse Vest.

I 2003 var tilsette i Helse Vest sjuke 279 166 arbeidsdagar,noko som tilsvarer eit sjukefråvær på 7,8 prosent. - Helse Vest har eit jamt høgt sjukefråvær, men oppleverikkje den markante veksten ein ser på den nasjonaleoversikta, seier Hilde Christiansen.

Høgt prioritertArbeidet med å få ned sjukefråværet i helseregionen erhøgt prioritert i alle helseføretaka.– Dei ulike einingane arbeider på ulike måtar. Derfor blirinnfallsvinkelen til å redusere sjukefråværet forskjellig i deiulike føretaka og avdelingane, seier Christiansen.

Ulik samansetnadNokre avdelingar er meir fysisk krevjande enn andre. Iandre einingar kan alderssamansettinga medverke til atsjukefråværet held seg høgt.– At tilsette blir gravide, er hyggeleg. Samtidig kan detvere ei utfordring dersom mange tilsette på same avdelingventar barn på same tid, seier Christiansen.

Stiller kravAt nokre få på ei avdeling får særskilte ordningar for åklare arbeidskvardagen er sjeldan noko problem.Utfordringa oppstår når fleire treng spesialordningarsamtidig. – Å gi tilsette særordningar set krav til både leiinga ogkollegaer. Derfor er det viktig at ein finn ordningar som ertil det beste for alle partar, seier ho.

Psykisk arbeidsmiljøEi anna utfordring som kjem fram i ei arbeidsmiljø-undersøking Helse Vest har gjennomført, er det psykiskearbeidsmiljøet i helseregionen.– Nokre tilsette fortel om mobbing og trakassering påarbeidsplassen. Slikt skal ikkje skje, og vi må finne goderutinar for korleis slike problem blir handterte. Å skapetrivelege psykososiale miljø i dei forskjellige einingane eròg viktig for å få ned sjukefråværet, seier HildeChristiansen.

HHiillddee CChhrriissttiiaannsseenn

Fot

o: S

igbj

ørn

Sig

bjø

rnse

n

Etter livskrisa slo angsten og depresjonane til 26 år gamleMorten Iversen frå Sandnes ut for fullt. Fastlegen viste han tilJæren Distriktpsykiatriske Senter (Jæren DPS) på Bryne. Derhamna han, som alle gjer, på venteliste.

Unikt prosjekt– Som ved så mange andre psykiatriske senter hender det atpasientar må stå lenge på venteliste for å få behandling ved JærenDPS, seier sjefpsykolog Ann Margaret Oma.Behandlarane ved senteret diskuterte seg i mellom kva dei kunnegjere for å korte ned på ventetida. Etter kvart kom dei fram til ateit introduksjonsseminar kunne gjere nytten.

Ikkje gløymt– Mange opplever ventetida før behandling som vanskeleg.Introduksjonsseminaret er ein måte å vise dei at dei ikkje ergløymde av systemet. Samtidig gir det brukarane eit innblikk itilboda vi har, seier Oma.Ein gong i halvåret inviterer Jæren DPS pasientar som står påventeliste til eit introduksjonsseminar. Med få unntak får allesom ikkje treng akutt hjelp tilbodet.

GruppesamlingEit sentralt poeng med seminaret er at pasientane blir kaltinn som gruppe. – Vi har hatt gode erfaringar med gruppeterapi. Derfor erdet noko vi ønskjer å bruke meir av. Samtidig opplever viat mange menneske, av ulike grunnar, er skeptiske til denneterapiforma. Gjennom introduksjonsseminaret blirgruppeterapi ufarliggjort, seier Oma.– Å behandle pasientar i grupper sparer også ressursar, leggsjeflege Stig Heskestad til.

Varierande lidingarDeltakarene på introduksjonsseminaret har forskjelligebehov og forskjellige lidingar. Både menneske med angst,depresjonar, personlegdomsforstyrringar ogspiseforstyrringar deltek.– Sjølv om det kom folk med forskjellige lidingar, opplevdeeg å møte mange som hadde dei same problema som meg.Å prate med andre om deira erfaringar og opplevingargjorde godt, seier Morten Iversen.

Deltakarene på introduksjons-kurset får informasjon omfølgjande behandlingstilbod:

DagpoliklinikkenBehandling fire dagar i veka overfire månader. Behandlinga bestårav samtalegrupper, grupper i

kunst og uttrykksterapi,kroppsmedvitsterapi og metafor-/problemløysingsgrupper. Itillegg har kvar pasient samtalermed sin eigen hovudbehandlarein gong i veka.Etter dei fire månadene fårdeltakaren tilbod om samtale-

grupper kvar fjortande dag i eithalvt år.

AngsttreningskursElleve samlingar med gruppe-behandling. Etter sluttført kursfår deltakarane einoppfølgingssamtale.

Kurs i å meistre depresjonarKurset går over åtte samlingar.

MeistringsgruppeDet nyaste tilbodet vedpoliklinikken. Kurset er lagt oppsom eit sjølvutviklingskurskombinert med behandling.

– Pasientane får påverke behandlingaMorten Iversen hamna på venteliste til psykiatrisk behandling etter ei livskrise. At han sjølv fekkvere med å avgjere kva for behandling han skulle få, har betydd svært mykje. Introduksjon-seminaret ved Jæren DPS skal hjelpe pasientar til å lære meir om sin eigen situasjon ogmoglege behandlingsmetodar.

Dette tilbyr Jæren DPS:

Sjeflege Stig Heskestad ogsjefpsykolog Ann Margaret Oma.

Berre positivtIversen opplevde introduksjonsseminaret somutelukkande positivt.– Vi fekk god informasjon om psykiske lidingar ogom behandlingstilbodet ved Jæren DPS. Underheile seminaret opplevde eg at mine behov ogønskjer ble tatt på alvor, seier han.For å gje seminardeltakarene eit innblikk i kvagruppeterapi dreier seg om, blei dei delte inn imindre grupper på kvar seminardag.– I gruppene var det lettare å opne seg opp og stillespørsmål enn det ville ha vore i ein sal med alleseminardeltakarane, seier Iversen.

BrukarmedverknadFør livskrisa hadde Morten Iversen erfaring fråpsykiatrien som miljøarbeidar. Å møte systemetsom pasient var noko heilt anna.– Derfor var det trygt å oppleve at vi som brukararfår ei sentral rolle i å velje behandlingsform, seierIversen.Sjølv var han i tvil om kva som passa best for han.– Som alle andre fekk eg prate med ein behandlar.Saman kom vi fram til kva for løysing som passameg best, seier han.

Gode erfaringarTil no har Jæren DPS hatt tre slikeintroduksjonsseminar. – Sidan starten har vi justert opplegget slik at dethar blitt betre. Tilbakemeldingane frå pasientane ergode. Dei opplever å bli tatt på alvor og får eitmeir realistisk syn på sin eigen situasjon, seier StigHeskestad.Ann Margaret Oma påpeiker at introduksjons-seminaret også har gjort behandlarane meir bevisstepå kva dei tilbyr brukarane.

Begge deler er viktigeelement når ein opplevermotbør i livet. Oppleggetblir ein kombinasjon avinformasjon, undervisningog gruppesamtaler. I løpetav dei tolv vekene kurset/-behandlinga varer får

brukarane seks individuellesamtaler med einbehandlar vedpoliklinikken.

I tillegg har Jæren DPS firesengepostar med totalt 48sengeplassar.

Fakta• Jæren Distriktpsykiatriske Senter NKS held

til på Bryne på Jæren og er eigd av NorskeKvinners Sanitetsforening.

• Senteret har fire sengepostar i tillegg tilpoliklinikk og dagpoliklinikk.

• Nedslagsfeltet til Jæren DPS er i hovudsakkommunane Time, Klepp og Hå.

– Eg opplevde at minebehov og ønskjer ble tatt påalvor, seier Morten Iversen.

NR. 3, 2004 SIDE 7

Ho set pris på livet, og veit at ho er heldig som lever. Likevel gjerseinskadar etter kreftbehandling at ho ikkje har ein kvardag somdei fleste andre.– Eg har livet og er takksam for det. Men eg spør likevel: Kvamed livskvaliteten? Nokre dagar har eg intense smerter ogfungerer dårleg. Men det såraste er likevel at andre ikkje skjønnerkorleis eg har det. Eg ser jo frisk ut.

Lang historieKrefthistoria hennar starta i 1983, då ho fekk livmorhalskreft.Ho fekk radiuminnlegg, blei operert og fekk 20strålebehandlingar med maksimal dose. Kroppen fekkuopprettelege skadar etter behandlinga.– Eg fekk skadar i bekken, tarm og blære. Til dømes gjer det

vondt å gå eller røre på seg. Tarmproblema gjer at eg har fått eitdårlegare sosialt liv, og smertene tek på både fysisk og psykisk. Itillegg blir eg fort trøytt og har dårlegare konsentrasjon enntidlegare. Etter behandlinga har eg dessutan fått lymfødem(kronisk oppesing i armar og bein), fortel ho.

Vil ha foreiningSolberg etterlyser ei foreining for dei med seinskadar etterkreftbehandling. Ei foreining kunne fungere som eit godtnettverk for dei som kjenner seg aleine med problema.– Eg skulle gjerne sett at vi hadde vore ei større gruppe som kansette fokus på seinskadar. Eit kompetansesenter hadde også voresvært bra. Vi må i det heile sjå til at problema rundt seinskadarkjem i søkjelyset til offentlegheita.

NR. 3, 2004 SIDE 8

Frisk frå kreften, merka for livet– Eg blir aldri ferdig med sjukdommen, seier Inger Solberg. Ho slit med seinskadar, 20 år etter avslutta kreftbehandling.

Informasjon viktigDet er viktig å informere kreftpasientar om moglege seinskadar, meinerSolberg.– Eg visste ikkje om alle problema som kunne oppstå. I det seinare hareg lese diverse informasjonsskriv om seinskadar, men det er ikkje detsame som dialog med eit anna menneske. Etterkvart som forskarar finnut meir om seinskadar, må pasientane få tilgang til informasjonen påein måte som gjer at dei kan ta han innover seg. Informasjonen måikkje skremme dei som treng kreftbehandling. Det er dessutan viktig atpasientar får vite om seinskadar, slik at dei ikkje kjenner seg unormaleog aleine med problema etter behandlinga.

Hjelper andreI dag lever rundt 17 000 personar som har hatt underlivskreft, iunderkant av 600 er med i Foreningen for gynekologisk kreftrammede(tidlegare Underlivskreftforeningen). Som leiar for lokallaget iStavanger og omegn, er Inger Solberg opptatt av å sjå framover ogbruke eiga erfaring til å hjelpe andre.– Det er ikkje lett, men eg har tru på å oppsøkje det ein føler erpositivt. Eg brenn for å støtte og hjelpe andre som har kome i samesituasjon som eg, fortel ho.

NR. 3, 2004 SIDE 9

– Det såraste er at andre ikkjeskjønner korleis eg har det.

Eg ser jo frisk ut, seier tidlegarekreftpasient Inger Solberg.

Kreftforeningen:

– Ønskjerkompetansesenterfor seinskadar– Vi ønskjer eit kompetansesenter somkan ta initiativ til forsking og samlesaman, koordinere og spreie kunnskapom seinskadar. Det seier fagsjef EllenBeccer Brandvold i Kreftforeningen.

– Vi er blitt meirklar over problemamed seinskadar deiseinare åra.Behandlinga avsjukdommen blirstadig betre, ogfleire overleverkreft. I dag har viikkje nok kunnskapom seinskadar, ogvi er heller ikkjeflinke nok til å deleden kunnskapen vihar. Derfor er detsvært viktig at alleforskingsresultatblir samla inn påein sentral stad ogat kunnskapen

deretter blir spreia ut i helsetenesta. Det kan eitkompetansesenter gjere.

– Kva vil eit slikt kompetansesenter bety for den enkeltekreftpasienten?– Eg ser ikkje føre meg at eit kompetansesenter vil bliein primærbase for pasientar. I så fall vil vi berre nånokre få av dei. Eg trur at vi kan nå langt fleire dersomvi spreier kunnskapen ut mot fastlegar, helsestasjonar,spesialisthelsetenesta og omsorgstilboda. Helsepersonellmå lære å kjenne igjen seinskadar etterkreftbehandling.– Til dømes har vi dei siste ti åra fått svært goderesultat i behandlinga av barnekreft. Det er ikkje såmange tilfelle av barnekreft i året, og ein fastlege ellerei helsesøster vil truleg ikkje møte mange barn som harhatt kreft. Då er det viktig at dei har kunnskap omseinskadar, slik at dei kjenner igjen og skjønner kvatidlegare kreftpasientar slit med, seier BeccerBrandvold.

Fagsjef Ellen Beccer Brandvold iKreftforeningen vil ha eitkompetansesenter for seinskadar etterkreftsjukdom. – Vi har ikkje nokkunnskap om seinskadar, og vi er hellerikkje flinke nok til å dele denkunnskapen vi har, meiner ho.

☞

Seinskadar etter kreft● All kreftbehandling har biverknader, og nokre

blir ekstra hardt ramma. Både barn og vaksnelir i dag av uopprettelege skadar etterkreftsjukdom og -behandling.

● Seinskadar kan vere livstrugande.

● Ei nasjonal arbeidsgruppe har utarbeida eitforslag til ny nasjonal kreftstrategi. Gruppaføreslår mellom anna at det blir oppretta eiteige kompetansesenter for forsking påseinskadar.

● Helse Vest utarbeider no ein ny regionalkreftplan. Planen vil blant anna byggje på dennasjonale kreftstrategien og blir behandla istyret i Helse Vest i haust.

– Helsetenesta må ta tak i resultata avkreftbehandling og kartlegge langtids-verknader. Vi må ta ansvar og sjåkonsekvensane av kreftbehandlinga som harvore gitt, seier Stener Kvinnsland.

Kvinnsland er kreftekspert og viseadministrerande direktør iHelse Bergen. Han meiner Helse Vest må ta ansvar når det gjeldseinskadar.

– Helseregionen har eit stort ansvar for å legge til rette forpasientbehandlinga og ta tak i problemstillingane rundtseinskadar. Vi må følgje opp resultat og oppmode til forsking,seier han. Krefteksperten er opptatt av at ein så tidleg sommogleg kartlegg heile sjukdomsgangen til pasienten, ogsårehabiliteringa.

Vanskeleg å føreseieDet er vanskeleg å føreseie alle behandlingsresultat når fasitenligg så langt fram i tid.– Det kan ta opp til 20 år før ein ser dei fulle verknadene avkreftsjukdommen. Sidan skadane kan oppstå så mange år etteravslutta behandling, er det viktig å systematisere dei resultatasom ligg der i dag. Vi har tusenvis av tidlegarepasientbehandlingar å lære av, fortel Kvinnsland.

Cellegift og strålebehandling er hard kost for kroppen, oglangtidsverknadene er ofte umogeleg å føreseie.– Sjølv om testar og forsøk på dyr fortel oss mykje, kan mangereagere uventa på behandling. I tillegg er det individuelleskilnader. Ein pasient kan få alvorlege biverknader, mens einannan slepp unna.

Råkøyr for å bli friskPasienten sjølv opplever ofte eit råkøyr for å bli frisk.– Behandlingsstrategien har vore intensiv behandling, fordi einsjølvsagt har lagt vekt på å få pasienten frisk fråkreftsjukdommen. Men intensiteten i behandlinga må vegastopp mot faren for seinskadar. Vi veit no at maksimal intensitetikkje alltid er nødvendig for å få best mogleg effekt. Ei viktigoppgåve for forskinga er å finne ut korleis ein kan behandlekreften effektivt, men samtidig avgrense risikoen for seinskadar,seier Kvinnsland.

NR. 3, 2004 SIDE 10

– Det er vanskeleg å føreseie alle behandlingsresultat når fasiten ligg så langt fram i tid, seier kreftekspert Stener Kvinnsland i Helse Bergen.

– Helseregionen har eit ansvar

Fot

o: B

jørn

Erik

Lar

sen

Den fire år gamle amerikanske cockerspanielen Juicy sørgjer for at matfar får rørt littpå seg kvar dag. Helseminister AnsgarGabrielsen trur likevel han kunne hatt godt avlitt meir trim i ein travel kvardag.

– Eg brukar i utgangpunktet altfor lite tid på å halde meg iform, seier han. Jogging og annan idrett har ikkje stått høgt påprioriteringslista til Gabrielsen dei siste 20 åra.– Jobb har tatt det meste av tida mi, seier han.

God hundehjelpTrass i lange og travle arbeidsdagar kjem helseministeren seg ut ifrisk luft kvar einaste dag. Hunden Juicy treng si daglege dosefrisk luft, same kor travle dagar statsråden har.– Før eg går på jobb om morgonen og før eg legg meg omkvelden går eg halvannan kilometer med Juicy, seier Gabrielsen.Forutan dei felles turane, feirar dei to turkameratane óg fellesbursdag i slutten av mai.

God helseSjølv om arbeidet har tatt mesteparten av tida til Gabrielsenstore delar av livet, kjenner han at han har god helse.– Eg ser likevel ikkje vekk i frå at eg kanskje bør senkekaloriinntaket litt og auke mengda fysisk aktivitet, seiersørlendingen.

Spennande utfordringarHan har ikkje lang tid bak seg i rolla somhelseminister. Vekene han har hatt, har likevel ikkjeendra mykje på oppfattinga av Helse-Noreg. – Eg vil heller sei at inntrykket eg har hatt frå sidelinja– som pårørande, pasient og nabo – har festa seg.Noreg har gode helsetenester, seier helseministeren.Samtidig som han meiner Helse-Noreg fungerer godt,meiner han óg at det kan gjerast mykje for å gipasientane eit enda betre tilbod.

Identifisere– Å komme med bastante utsegn om kva som er detviktigaste å satse på i helsevesenet i dag, er vanskeleg. Minidé er å identifisere kva for pasientgrupper som kjemdårlegast ut. Eg vil óg sjå på om det er ein myte eller om detsant at høgstatusgrupper får betre behandlingstilbod ennandre i samfunnet, seier han.

PsykiatriHan har likevel allereie peika ut eit par område han vil satsemeir på.

– Psykiatrien treng klart ei oppgradering, spesielt når det gjelddei tyngste pasientane. Eg vil også følgje ekstra nøye med pårusomsorga og korleis kronikarane blir behandla, seierhelseministeren.Ikkje minst i samhandlinga mellom kommunehelsetenesta ogspesialisthelsetenesta meiner Gabrielsen det er mykje å hente.

StyringHelseministeren er også klar på at mykje kan gjerast når det gjeldå styre helseregionane i Noreg.– Det er aldri brukt meir pengar på sjukehusa enn i år.Utviklinga innan medisin går raskt. Derfor må vi sørgje for at vihar styringssystem som gir ei best mogleg fordeling avhelsekronene, seier Gabrielsen.

Folk følgjer medGabrielsen er klar over at skritta han tar som helseminister blirfølgde av 4,5 millionar aksjonærar.– Der folk samlast er det sjeldan det ikkje blir snakka om helsatil nokon og deira møte med helsetenestene. Helse er viktig forfolk. Derfor må vi tåle at folk og media stiller kritiske spørsmåltil korleis helsetenestene fungerer og korleis ressursane blirprioriterte, seier Gabrielsen.

NR. 3, 2004 SIDE 11

Juicy får helse-ministeren ut på tur i fo

rm

Fot

o: M

orte

n B

rake

stad

1. september tok endringane i lova ompasientrettar til å gjelde. Tanken bakendringane er at dei pasientane som treng detmest, skal få helsehjelp først.

Alle pasientar som blir vist til spesialisthelsetenesta skal vurderasti forhold til om dei har ”rett til nødvendig helsehjelp”. Dersomlegespesialisten som gjer utgreiinga konkluderer med at du sompasient treng snarleg behandling og dermed har rett tilnødvendig helsehjelp, skal han setje ein tidsfrist for nårbehandlinga seinast skal vere i gang. Tidsfristen skal setjast på eitindividuelt og medisinskfagleg grunnlag.

Dersom pasienten ikkje får behandling innan den fristen som ersett, har pasienten krav på behandling ved eit anna offentleg,privat eller utanlandsk sjukehus. Då er det Rikstrygdeverket somhar ansvaret for å finne eit behandlingstilbod. Dei kankontaktast på telefon 881155 333355 3333. Dersom konklusjonen er at pasienten ikkje har rett til nødvendighelsehjelp, og ikkje skal prioriterast framfor andre, har pasientenheller ikkje rett til å få ein tidsfrist for behandling. Han kan dåbruke fritt sjukehusval for å få så rask behandling som moglegfor lidinga si. www.sykehusvalg.net og gratis grønt nummer800 41 004.

Her er sentrale rettar for deg som pasient:

● Rett til å velje sjukehusAlle pasientar som blir viste til spesialisthelsetenestahar rett til å velje sjukehus. Ein kan veljebåde kor vurdering og behandlingskal skje. Retten til fritt sjukehusvalgjeld all planlagt utgreiing ogbehandling, inkludert barne- ogungdomspsykiatrien, men ikkjeakutt hjelp.

● Kor kan eg bli behandla?Retten gjeld alle offentlege sjukehusog distriktspsykiatriske senter, samtsjukehus som har inngått avtale med eitregionalt helseføretak. Det er det regionale helseføretaket der dubur som har ansvaret for at du får helsehjelp. I sjeldne tilfellefinst det ikkje tilstrekkeleg medisinsk kompetanse i Noreg. Dåhar du rett til å få behandling i utlandet, dersom du er vurderttil å ha rett til nødvendig helsehjelp. Dei regionale helseføretakadekkjer utgiftene.

● Rett til vurdering og fristAlle som blir vist til eit sjukehus har rett til å få helsetilstanda sivurdert innan 30 verkedagar. Nytt i lova er at pasientar som blirvurderte til å ha rett til nødvendig helsehjelp, skal få fastsett einfrist for når helsehjelpa sinast skal ytast. Fristen skal setjast etterei individuell medisinsk vurdering.

Fristen som er sett ved eit sjukehus er bindande for eit annadersom pasienten nyttar retten til å velje behandlingsstad. Fristenkan ikkje endrast anna enn ved to unntak:1. Dersom det viser seg at tilstanden til pasienten er meir

alvorleg enn ein trudde, kan fristen setjast til eit tidlegaretidspunkt.

2. Dersom pasienten har vore gjennom eit behandlingsoppleggsom ikkje har ført fram og han må prøve eit anna. Det skal dåsetjast ein ny frist for den nye behandlinga.

● Rett til informasjonPasienten, og dei som tilviser han, skal informerast om han ervurdert til å ha rett til nødvendig helsehjelp og om den fastsettefristen. I tillegg skal pasienten orienterast om rettane han hardersom han ikkje får behandling innan fristen. Pasienten skalogså orienterast om retten til å klage. Informasjonen må bli gittpå ein måte som er forståeleg for pasienten.

NR. 3, 2004 SIDE 12

Dine rettar som pasient er styrka

Vil du vite meir?

www.sykehusvalg.net

Grønt nummer

800 41 004

● Rett til behandlingNokre pasientar vil få ein rett til nødvendig behandling.Vurderinga av kven som har ein slik rett er gjort mellom anna uti frå kor alvorleg tilstanden til pasienten er og moglegheita for åbetre denne. Pasientar som har behov for spesialisthelsetenester,men som ikkje har rett til nødvendig helsehjelp, skal òg få tilbodom behandling. Denne gruppa må vente noko lenger påbehandling.

● Rett til å klagePasienten kan klage på den medisinske vurderinga. Dette gjeldmellom anna i høve til:● Vurderinga av om pasienten har rett til nødvendig helsehjelp

eller ikkje.● Den konkrete fristen som pasientar med rett til nødvendig

helsehjelp har fått.

Det er Helsetilsynet www.helsetilsynet.no som er klageinstansdersom rettane i lova ikkje blir oppfylde. Pasientombodet,www.pasientombudet.no kan også hjelpe. Når det gjeld klager isamband med behandlingstilbod i utlandet der det erkompetansemangel i Noreg, er det oppretta ei særskiltklagenemnd.

● Utvida fritt sjukehusvalEndringane i lova om pasientrettar inneber og ei utviding av frittsjukehusval. Frå 1. september er òg dei private sjukehusa ogklinikkane som har avtale med eit regionalt helseføretakinnlemma i ordninga. Det gjeld óg tilbodet innan barne- ogungdomspsykiatrien. Tidlegare var det berre deivaksenpsykiatriske institusjonane som var inkludert i frittsjukehusval.

Det regionale brukarutvalet hadde sitt første møte med nye medlemmer 8. september. Frå venstre Helen Aareskjold, Jostein Melheim, Ruth Thu(vararepresentant for Einar Eithun) og John Thorbjørnsen.

Nye representantar i brukarutvaletDet er utpeikt fire nye medlemmer til detregionale brukarutvalet for Helse Vest. Desseer oppnemnde for ein periode på to år.

Dei nye medlemmene tilhøyrer medlemsorganisasjonar i SAFO(Samarbeidsforum for funksjonshemmedes organisasjoner) ogFFO (Funksjonshemmedes Fellesorganisasjon). NorgesBlindeforbund og SAFO er representerte av Helen Aareskjold.FFO har to representantar blant dei nye: Jostein Melheim fråLandsforeningen for hjerte- og lungesyke og John Thorbjørnsenfrå Diabetesforbundet. Nytt i år er at fylkeseldreråda har fått einplass i brukarutvalet. Deira representant heiter Einar Eithun.

Det regionale brukarutvalet er eit rådgivande organ for HelseVest og eit samarbeidsforum mellom Helse Vest ogbrukarorganisasjonane. Rådet har ni medlemmer og leiar erIngrid Mällberg.

Nye styremedlemmerInformasjonsdirektør Bjørg Sandal har gått inn i styret i HelseFonna som representant for eigaren Helse Vest. Sandal erstattarviseadministrerande direktør Helge Bryne. Helge Bryne harerstatta administrerande direktør Herlof Nilssen somrepresentant for eigaren i styret i Helse Førde. Det erføretaksmøta, som kan samanliknast med ei generalforsamling,som peikar ut styremedlemmer. Føretaksmøta blir haldne årleg,eller etter behov, der Helse Vest utøver eigarrolla i dei femdotterføretaka Helse Stavanger, Helse Fonna, Helse Bergen,Helse Førde og Apoteka Vest. Blant sakene som kjem opp ergodkjenning av årsrekneskapen og samansettinga av styret ikvart føretak. Føretaksmøta skal elles fatte vedtak i allevesentlege og prinsipielle saker. Både styreleiarar ogadministrerande direktørar skal møte i føretaksmøta.Føretaksmøta i helseregionen blei haldne i sommar.

NR. 3, 2004 SIDE 13

Brosjyreom pasientrettar

Sosial- og helsedirektoratet harutarbeidd ein brosjyre ”Dine rettigheter

i spesialisthelsetjenesten”. Denne kandu finne på nettsidene til direktoratet,www.shdir.no, og på sjukehusa i HelseVest. Dersom du ønskjer brosjyren

tilsend kan du sende ein e-post tilhelse@helse-vest.no eller ringe

51 96 38 00.

Rett til nødvendig helsehjelpPasienten har rett til nødvendig helsehjelp fråspesialisthelsetenesta etter lova om pasientrettar når:

1) pasienten har eit visst prognosetap med omsyn tillivslengde eller ikkje uvesentleg nedsett livskvalitetdersom helsehjelpa blir utsett og

2) pasienten kan ha forventa nytte av helsehjelpa og

3) dei forventa kostnadene står i eit rimeleg forholdtil effekten av tiltaket.

Epikrisetida ned med enkle middelEtter at overlege Bianka Lamm kom tilSjukehuset i Florø for eitt år sidan, får så godtsom alle pasientane med seg epikrisen sin nårdei drar frå sjukehuset. Med enkle middel erdet gjort slutt på at pasientopplysninganekjem til fastlegane først fleire veker etterutskrivinga.

Epikrisen er ei samanfatting av journalopplysningar ogdokumentasjon av pasientbehandlinga som blir send fråsjukehuset til helsepersonellet som treng opplysningane for åkunne gi pasientane nødvendig og forsvarleg oppfølging.

Altfor seineI dei fleste helseføretaka i Helse Vest blir berre om lag ein tredelav epikrisane sende til førstelinjetenesta innan ei veke etter atpasienten forlet sjukehusa. Resultatet er at fastlegar og annahelsepersonell ikkje har dei opplysningane dei treng for å gipasientane god oppfølging. Målet til Helse Vest er at 80 prosent av alle epikrisane skal veresende frå sjukehusa seinast innan ei veke etter avsluttabehandling.

Tok tak i problemetDå Bianka Lamm begynte å arbeide ved Sjukehuset i Florø foreit år sidan, var epikrisetida der like lang som i resten av HelseVest.- Eg syntest systemet for utskriving av epikrisar var tungvint ogtidkrevjande, seier Lamm.Det same inntrykket hadde kommuneoverlege Jan Helge Dale.- Tidlegare fekk pasientane med seg ein førebels epikrise fråsjukehuset. Denne var ofte ufullstendig og stort sett ubrukeleg.Særleg sidan den óg var handskriven og difor ikkje kanoppbevarast i dei elektroniske datajournalane, seier Dale.

Enkle endringarFør den nye ordninga blei innført var det å skrive epikrisar ein

lang prosess. Turnuslegane skreiv først eit utskrivingsnotat forhand. Deretter dikterte dei eit utskrivingsnotat – som igjen bleiskrive ut. Epikrisane var ikkje ferdige før to til tre veker etterutskrivinga.– Eg syntest det var meiningslaust å gjere arbeidet i ein tregongnår alt kan gjerast ein gong for alle. Når utskrivinga nærmar seg,veit vi korleis epikrisen skal vere. Det lettar jobben både forsjukehuset og primærhelsetenesta at opplysningane går fråsjukehuset samtidig som pasienten, seier Lamm.

Skrivestua må medFor i det heile tatt å få epikrisane ut saman med pasientane, måskrivestua vere involvert.– Tidlegare var ikkje epikrisane prioriterte høgt nok vedskrivestua. No har dei topp prioritet. For meg som lege er detviktigare at epikrisane er klare enn at til dømes innkomst-rapporten blir skriven same dag som pasienten kjem.Innkomstopplysningane får eg i første omgang godt nokmunnleg, seier ho.

Tar pasientane på alvorKommuneoverlege Dale er svært nøgdmed at epikrisetida ikkje lenger er eitproblem.– Ein ting er at det gjer arbeidet lettare foross fastlegar. Enda viktigare er det atpasientane blir betre tatt vare på. Med eingong dei forlet sjukehuset, veit dei athelsepersonellet dei treff har alleopplysningane dei treng for å gi dei bestmogleg behandling, seier Dale.

Uforståeleg For kommuneoverlegen er det uforståeleg at dei fleste sjukehusabruker lang tid på å få ut epikrisane.- Eg kan ikkje fatte at eit enklare og meir effektivt system ikkjekan innførast óg ved andre sjukehus, seier han.Argument som at ikkje alle prøver er ferdig analyserte førpasienten drar heim, har han inga forståing for.- I epikrisen kan det stå at det er venta resultat på fleire prøver.Resultata kan sjukehusa ettersende som eit eige notat, seier han.Dale meiner óg det må vere lettare for legane å lage den ferdigeepikrisen mens dei har pasientane hos seg.

Lite sjukehusSjukehuset i Florø er eit lite sjukehus. Likevel trur både Lammog Dale at store sjukehus også kan innføre eit liknande system.- Tidlegare arbeidde eg på eit sjukehus med 800 sengeplassar.Også der blei epikrisane sende ut samtidig med pasientane.Mykje handlar om å gjere enkle endringar i rutinene, seierLamm.

NR. 3, 2004 SIDE 14

Epikrise● Skriftleg oppsummering av sjukdomsårsak, -utvikling, -

status, behandling som er gitt og plan for vidarebehandling etter ein omsorgsepisode ellerkonsultasjonsserie.

● Epikrisen blir sendt til tilvisande og oppfølgjande legeeller instans.

● Målet til Helse Vest er at 80 prosent av alle epikrisaneskal vere sende frå sjukehusa innan ei veke etter avsluttabehandling.

Jan Helge Dale

– Eg syntest systemet for utskriving av epikrisar var tungvint ogtidkrevjande, seier Bianca Lamm (i midten). Etter at ho kom til Florø fårså godt som alle pasientane med seg epikrisen sin når dei drar fråsjukehuset.

Fot

o: D

ag F

røye

n

Fot

o: D

ag F

røye

n

– Dette er eit viktig ogprioritert område som vihar høg fokus på. Egforventar at helseføretakagjer det dei kan for at vifår ein vesentleg nedgangi ventetida no nårsommaren ogferieavviklinga er over,seier viseadministrerande

direktør Helge Bryne i Helse Vest.Han understrekar at det er normalt atventetida går noko opp ved sjukehusa omsommaren.

Best og verstVed utgongen av juli er det i Helse Bergenat pasientane må vente lengst, heile 140dagar. Helse Stavanger er nest verst med116 dagars ventetid. Best i klassen er HelseFørde med 90 dagar. Der er målet om maks85 dagars venting innan rekkjevidde. IHelse Fonna er ventetida 106 dagar.

Auka fokus – konkrete resultatFrå å følgje utviklinga i ventetida frå eintertial til ein annan, har Helse Vest no gåttover til månadlege oversikter. Desse kanbrytast ned på avdelingsnivå slik at kvaravdeling kan følgje utviklinga månad formånad.– Omlegginga er heilt nødvendig for å få eitkontinuerleg og oppdatert bilete av den

reelle utviklinga i ventetida. Desseoversiktene er eit godt verktøy foravdelingsleiarane i sjukehusa og leiinga ihelseføretaka. Vi i Helse Vest følgjerutviklinga nøye og i løpet av haustenforventar vi å sjå at auka fokus på utviklingai ventetida, gir konkrete resultat, seier HelgeBryne.Han har nyleg tatt oppventetidsproblematikken i møte meddirektørane og fagdirektørane ihelseføretaka.

NR. 3, 2004 SIDE 15

Økonomiskgulrot skal fåned ventetidaHelse Vest går nye vegarfor å få ned ventetida forbehandling. Det regionalehelseføretaket går no innmed økonomiske tilskottfor å stimulere arbeidet.

Målet er å utnytte ledig kapasitet iregionen, ved at sjukehus med ledigkapasitet tek i mot pasientar som stårpå venteliste ved andre sjukehus.Helseføretaka som tek i motpasientar, vil få betre betalt enn tilvanleg for å behandle desse.

Ordninga gjeld ut året og blir innførtfor å få ned ventetida blant pasientarmed rett til nødvendig helsehjelp (deisom får ein tidsfrist for nårbehandlinga skal starte), som harventa meir enn seks månader påbehandling.

Dersom eit sjukehus bryt tidsfristen,må sjukehuset betale for at pasientenfår behandling ein annan stad.Dermed vil den nye ordninga gifordelar for alle. Helseføretak medledig kapasitet får høve til å nytteden og få betre betalt forpasientbehandlinga. Sjukehusa somgir frå seg pasientar som har ventalenge, betaler for delar avbehandlinga. Likevel blir detvesentleg rimelegare enn omsjukehuset skulle betale for eittilbod ein annan stad. Helse Vestgår inn med delar av betalinga.Også for Helse Vest blir detrimelegare enn om pasientarmå sendast til ein annanhelseregion for å fåbehandling.

Forventar nedgang i ventetidaVentetida har gått opp i alle helseføretaka i løpet av våren ogsommaren. Men målet om maks 85 dagars ventetid ved utgangenav året, står framleis fast.

Helge Bryne

Tabellen viser gjennomsnittleg ventetid for pasientar som framleis ventar på behandling.

Helseføretak Mars 04 April 04 Mai 04 Juli 04

Helse Bergen 131 133 132 140

Helse Stavanger 91 123 117 116

Helse Fonna 92 95 101 106

Helse Førde 79 85 86 90

Private m/avtale 97 97 108 179

Helse Vest 111 117 116 127

Fakta om ventetid● Ventetida har gått ned med cirka 46

prosent sidan staten overtok ansvaretfor sjukehusa 1. januar 2002.

● Å få ned ventetida var ei av deiviktigaste grunngjevingane forsjukehusreforma.

● Helse Vest har sett i gong eit prosjektsaman med helseføretaka der måleter å vere nede i maks ventetid på 85dagar for prioriterte pasientar - deisom har ”rett til nødvendighelsehjelp”. (Sjå side 13).

● Ingen pasientar skal vente meir enneitt år.

– Det er ikkje aktuelt å legge nedsjukehus i vår region. Vi kjem heller ikkjetil å privatisere spesialisthelsetenesta slikat vi svekkjer det offentlege tilbodet, sastyreleiar Mai Vik då Helse Vest invitertetil møte om den framtidige rolla tillokalsjukehusa. Møtet i Ullensvang samlaover 100 personar frå Sogn og Fjordane,Hordaland og Rogaland.

– Vi vil framleis fokusere på ei best mogleg organiseringav helsetilbodet, sa Mai Vik.Styreleiaren peika på at samhandling mellom første – ogandrelinjetenesta og vidare satsing på psykiatrien er einviktig del av det lokale helsetilbodet.

Lokalsjukehusa har viktig funksjonMøtet i Ullensvang blei innleia av viseadministrerandedirektør Helge Bryne i Helse Vest.

Han peika på trendar som vil påverke framtida.Mellom anna utviklinga i den medisinske kompetansen,eit stadig sterkare krav til kvalitet og rettane til pasientane.

Bryne og fleire andre drog fram dei viktigefunksjonane lokalsjukehusa vil ha når det gjeld alt frålindrande behandling ved til dømes kreft, til omsorg forpasientar med kroniske sjukdommar.

Omstilling og tryggleik– Vi må forvente auka krav til omstilling i helsetenesta.Dette vil sjølvsagt også gjelde lokalsjukehusa. Uavhengigav omstilling er målet likevel at helsetilbodet skal skapetryggleik i lokalsamfunnet, sa Helge Bryne.

Medisinsk direktør Bjørn Magne Eggen fråHelsedepartementet var i Ullensvang først og fremst for ålytte og lære, slik han uttrykte det.

– Den medisinske utviklinga går fort, og vi vilorganisere helsetenesta på nye måtar i åra som kjem.

Mange tok del i debatten i Ullensvang. I sentrum for diskusjonen varakuttberedskapen til lokalsjukehusa.

– Vi må sikre eit nært tilbod til kronikarane. Reisetid er meir enn eitpraktisk problem når ein er sjuk over lang tid. Det å reise til sjukehusetkan bli ei stor belastning for den som må reise ofte. Med moderneIKT-teknologi som til dømes breiband er det generelt sett ingengrenser for kor vi etterkvart kan få utført ulike tenester. Johannes Kolnes, administrerande direktør, Helse Fonna

– Det vi er ueinige om, er kort viktig akuttfunksjonen er. Og det erikkje tvil om at ein slik funksjon ER viktig. Det er mange som ikkje vilklare transporten til eit større sjukehus. Frode Jordal, turnuslege i Odda

– Ikkje noko er så viktig for oss oddingar som sjukehuset vårt. Detfekk vi demonstrert då sjukehuset skulle gjerast om tildistriktsmedisinsk senter. 5000 stilte i tog. Vi vil aldri akseptere atsjukehuset forsvinn. Gard Folkvord, lokalpolitikar i Odda

– Helse Vest meiner at omorganiseringa av fødetilbodet i Lærdal ervellykka. Det kan diskuterast all den tid innbyggjarane i Sogn opplevermangel på tryggleik i forhold til helsetilbodet. Bente Øien Hauge, Aksjon Bevar Lærdal sjukehus

– Vi vil ha eit sjukehus som fungerer 24 timar i døgnet. Ingen av ossvil vere trygge om det til dømes blir eit dagmedisinsk senter. Dennesaka må styrast av omsynet til menneska i lokalmiljøet. Det er vi somveit kor skoen trykker, ikkje byråkratane. Vi har fått vite at sjukehuseter sikra i 2004 og 2005. Ein så kort horisont skaper ikkje tryggleik. Toralv Mikkelsen, ordførar i Odda

– Styresmaktene prøver å fortelje oss at ein omorganiserer for å kunnegje eit betre tilbod. Sanninga er at dette dreier seg om økonomi. Vitreng ein visjon, ein plan over kva slags tilbod vi skal ha i distrikta. Også må pengane komme etter. Nils Johan Ystanes, Folkebevegelsen for lokalsjukehus

– Fleire lokalsjukehus bør utvikle spesiell kompetanse, slik Odda i dager gode på visse ortopediske inngrep. Spesialisering treng ikkje betysentralisering. Torill Selsvoll Nyborg, fylkesordførar i Hordaland

NR. 3, 2004 SIDE 16

Akuttenesta i sentrum understormøte om lokalsjukehusa

Den framtidige rolla for lokalsjukehusaGjennom behandling av statsbudsjettet for 2004 har Stortinget bederegjeringa om å legge fram ein analyse av kva for rolle lokalsjukehusaspelar i spesialisthelsetenesta. Analysen skal legge grunnlag for ein strategi som gjer at sjukehusa kanvere ein tryggleiksbase for innbyggjarane. Helsedepartementet har følgtopp dette arbeidet med møte i kvar region.Helse Vest valde å bruke Helse Fonna og Odda sjukehus somutgangspunkt for å diskutere den framtidige rolla til lokalsjukehusa ispesialisthelsetenesta.

– Lokalsjukehusa viktig del av helsetenesta Han veit kor skoen trykkjer, fastlege Odd Jarle Kvamme.Gjennom praksis på Stord i Hordaland har han godkontakt med lokalsjukehusa. Eit sjukehus i lokalmiljøetdyrkar fram generalistar og er gode på vanlegesjukdommar og skader, seier han.

– Primærhelsetenesta, lokalsjukehuset, spesialisthelsetenesta og dei storesjukehusa har ulike oppgåver overfor pasientar og brukarar og er alle viktige,slår Kvamme fast. Han har arbeidd mykje med å betre kommunikasjon ogsamarbeid mellom første- og andrelinja i helsetenesta.

Fastlegen som viktigaste kunde– Primærhelsetenesta er sjølve grunnmuren i tilbodet. Lokalsjukehuset erryggrada til spesialisthelsetenesta, mens dei store sjukehusa og deilandsdekkjande funksjonane er tredjelinja i tilbodet. Det gode lokalsjukehuset, meiner Odd Jarle Kvamme, er det som bevisst leggtil rette for samarbeid med førstelinja og som ser fastlegen som sin viktigastekunde. Og ikkje minst: Det gode lokale sjukehuset er eit føreseieleg tilbod tilbåde pasientar, tilsette og primærhelsetenesta.

Må basere seg på behova hos innbyggjarane– Men slik eg ser det må lokalsjukehusa jobbe smartare. Dei må mellomanna verdsetje og gjenbruke kompetansen i førstelinja. Ein må ikkje alltid tanye blodprøvar, nye røntgenbilete eller gjenta kliniske undersøkingar.Framfor alt må sjukehuset basere verksemda si på behova hos innbyggjaranedet skal tene. Tilbodet kan ikkje baserast på kva helsepersonellet har lyst til åarbeide med, eller på tradisjonar. Likevel trur eg dei lokale tilboda vil haviktige funksjoner óg i framtida.

Den regionale forskingskonferansen:

Håper på ny suksess

Torsdag 30. septemberog fredag 1. oktober blirden årlege regionaleforskingskonferansenarrangert for andre gong.Her skal det mellom

anna delast ut to prisar forframragande forsking.

- I fjor var konferansen svært vellykka. Dette skal vifølgje opp i år, seier Helge Bryne. Han er leiar for detregionale samarbeidsorganet mellom Helse Vest ogUniversitetet i Bergen som arrangerer konferansen ogdeler ut forskingsprisane.

Oppfølging og evaluering- Dette er ein svært viktig møtestad for sentralepersonar innan forsking i Helseregion Vest. I fjor stodden regionale forskingsstrategien i fokus. I år ser vi påoppfølginga av denne og Forskingsrådet si evalueringav den medisinske forskinga i regionen. Viktige temaer kirurgisk forsking og kva betringar vi kan få til der,forskingsleiing og translasjonsforsking, det vil seiekorleis ein kan styrke samarbeidet mellomgrunnforskinga og klinisk forsking på pasientar, seierHelge Bryne.

Strategi for psykiatriforskingPå konferansen deltar representantar frå helseføretakai Helse Vest. Kvar av desse skal presentere eitforskingsprosjekt frå sitt føretak. I tillegg erHelsedepartementet, Utdannings- ogforskingsdepartementet, Forskingsrådet og sjølvsagtUniversitetet i Bergen og Helse Vest representerte. Eitforslag til forskingsstrategi innan psykiatri blir óg lagtfram på den regionale forskingskonferansen.

Informerte pasientar gir krav om meir forsking- Forsking innan helsesektoren blir berre meir og meirviktig. Vi er avhengige av forsking for å kunne tilbygode helsetenester til ei pasientgruppe som blir stadigmeir velinformert. Dei regionale helseføretaka harblitt ein viktig faktor innan medisinsk forsking ogsamarbeidet mellom Helse Vest og Universitetet iBergen er unikt, óg i nasjonal sammanheng, slårHelge Bryne fast. Også forskingsrådet har fått medseg dette samarbeidet og roser det i si evaluering avden medisinske forskinga i regionen.

Som i fjor blir den regionale forskingskonferansenarrangert på Solstrand Hotel og Bad på Os utanforBergen.

Odd Jarle Kvamme

NR. 3, 2004 SIDE 17

Tre nye ambulansehelikopterDei tre ambulansehelikoptra i Helseregion Vest blirerstatta. 1. januar skal dei nye helikoptra vere klare tiloppdrag.

Betra tryggleik, auka kapasitet og større kabinar er nokre av fordelane meddei nye helikoptra, som er av typen EC 135. Dei gir større plass til bådepasientar og hjelpepersonell. Det blir også meir plass når ein skal flytteintensivpasientar som er avhengige av mykje medisinsk utstyr.

Meir plass– Større kabinar gir betre kapasitet og legg tilhøva betre til rette forbehandling om bord. I tillegg er det installert ei rekkje hjelpemiddel for åbetre tryggleiken i dei nye helikoptra, mellom anna spesialbriller somaukar tryggleiken ved flyging om natta, seier seniorrådgivar IngvillSkogseth i Helse Vest.

20 år i luftaDei gamle helikoptra har vore i lufta i over 20 år. Helikoptra har voredriftssikre, og det har ikkje vore uhell som kan skuldasthelikoptermateriellet. Dei nye helikoptra blir, som dei gamle, stasjonerteved sjukehusa i Førde, Bergen og Stavanger.

Nye kravBakgrunnen for utskiftinga er at det kjem nye krav til helikoptertenesta fråmyndigheitene. Dei nye reglane vil gjelde frå 1. januar.Operatøren for helikoptertenesta i helseregionen er Norsk Luftambulanse(NAL). Helse Vest har kontrakt med NAL om drifta. For Helse Vest betyroppgraderinga av helikopterparken ein meirkostnad på rundt 9 millionarkroner per år.

Fakta om EC 135Kabinen er utvikla for å vere ein best mogleg medisinsk arbeidsplass foranestesilegen som behandlar pasienten under transport:● Medisinsk utstyr er lett tilgjengeleg. ● Betre plass gjer det lettare for legen å arbeide med pasienten. ● Innlasting både bak og på sida. ● Lengde som tillet ekstra utstyr i begge endar av pasienten. ● Plass til avansert medisinskteknisk utstyr for å behandle kritisk sjuke

intensivpasientar under transport.● Godkjent av europeiske luftfartsmyndigheiter for å løfte menneske, til

dømes ved operasjonar der pasienten blir løfta frå vatn ellerutilgjengeleg terreng.

Nytt design og ny info pånettsideneI sommar fekk nettsidene til Helse Vestny utforming og to nye temaområde.Nyheitene er flytta frå midt på sidene tilvenstre marg og to nye temaboksar harkome til. Elles er mykje som før.

– Internettsidene våre er godt besøkt og vi ønskjer åvidareføre dei i same stil som tidlegare. Men etter vel toår var det på tide med ei oppfrisking. I tillegg vil visynleggjere tydelegare satsingsområda forsking ogkvalitetsutvikling. Difor har desse fått eigne menypunktno, seier informasjonsdirektør Bjørg Sandal i Helse Vest.

Også gjennom ein ny såkalla flash på førstesida blirviktige område innan helse trekte fram. Dei ferskastenyheitene som før stod midt på sida er no lagde øvst til

venstre og erstatta av to temaboksar forhelsetips og kvalitetsutvikling i

helsetenesta.

Ingen av dei originalemenypunkta er tekne bort,men noko av informasjonenfrå blant anna ’Om HelseVest’ er flytta. Der det er

tilfelle ligg det tips om korinformasjonen er flytta.

Informasjon om kvalitetsmålingar,som tidlegare var lenka frå førstesida, ligg no undermenypunktet Kvalitetsutvikling. Det er meininga at deinye menypunkta skal byggjast ut framover slik at det overtid vil bli meir informasjon å finne om både forsking ogkvalitetsutvikling.

Abonnér på elektroniske

nyheiter!Registrer deg på

www.helse-vest.no

Fot

o: E

uroc

opte

r /

Nor

sk L

ufta

mbu

lans

e

NR. 3, 2004 SIDE 18

– No jobbar vi med eiomlegging som skalskjerpe appetitten tilpasientane samtidigsom det reduserermatsvinnet og spareross for store utgifter.Det er viktig å hengemed i den faglegeutviklinga, seierkjøkkensjef TorsteinSolset ved Førdesentralsjukehus.

Han er eigentleg frå Sørreisa iTroms, men har budd i Førde ogarbeidd ved sentralsjukehuset deisiste 25 åra. – Det er vakkert her i Sunnfjordog på jobb har eg eit flott miljømed gode kollegaer og einutfordrande og travel jobb.

Mindre gastronomiEin typisk arbeidsdag forTorstein Solset går med til meiradministrativt enn gastronomiskarbeid. – Eg var nok meir påkjøkkenet tidlegare. No går detmykje tid til å planleggje ogoppsummere drifta, sjå til at vi har dei varene vi treng,utarbeide menyar og sørgje for at matproduksjonen er i trådmed krav til hygiene, smak og ernæringsverdi.

Lukta av nybakt brødI snart tre år har dei ved Sentralsjukehuset i Førde arbeiddmed å leggje om drifta slik at dei kan servere maten så nylagasom mogleg til pasientane.– Vi skal vere i mål til neste sommar. Då legg vi opp til einkafé i kvar etasje på sjukehuset. Her blir det mottakskjøkkenmed buffet-servering. Desse kafeane vil få forsyningar fråhovudkjøkkenet og elles gjere mindre krevjande oppgåver somsteiking av brød sjølve, fortel Solset.Han har vore på Haukeland og sjukehusa i Lillehammer ogSkien for å lære meir om denne måten å drive kjøkken på.Erfaringane derfrå er positive.– Vi ønskjer å skape eit miljø der lukta av nybakt brød og

moglegheita til å forsyne seg sjølve gir pasienten betreappetitt, seier kjøkkensjefen engasjert. Han legg til atplanen òg er å spare 2,7 millionar kroner årleg, mellomanna på at mindre mat skal gå i bosset.

Tilpassar maten til pasientaneDenne dagen er det aspargessuppe eller kaldtallerkenmed pålegg og salat til lunsj. På middagsmenyen stårskinkegrateng med grønsaker eller kjøttsuppe med brød.– Pasientane kan alltid velje mellom to rettar til lunsj ogmiddag. Fordi det er ulike behov ved til dømesbarneavdelinga og medisinsk avdeling, kan menyanevariere frå ei avdeling til ei anna. Der det er spesiellebehov, til dømes ved matallergi og eteforstyrringar, syr visaman ein individuell meny. Det viktigaste er at tilbodettar omsyn til pasientane, og til at dei er forskjellige, seierTorstein Solset.

NR. 3, 2004 SIDE 19

Profil

Sjef på kjøkkenet

Namn: Torstein SolsetAlder: 51 årStilling: Kjøkkensjef Arbeidsstad: Førde sentralsjukehus

Foto: Arne Stubhaug, Firda

Smykke

– Dette er einaturleg utviklingav samarbeidetinnanfor IKT-området. Det blireit krevjandearbeid, men det eringen veg utanomei samordning avIT-tenestene iregionen, seier dennytilsette leiaren

for IKT-eininga, IKT-direktør Erik M.Hansen. Han er tidlegare IT-direktør iHelse Bergen HF.

Effektiv flyt av informasjon– Hovudmålsettinga med å ha ei felles IKT-eining for regionen er å samordne system ogløysingar slik at informasjonsflyten på tversav helseføretaka blir betre. Både pasientarog tilsette vil tene på det. Også nasjonaltarbeider ein for å sikre ei betre samordningregionane imellom, forklarer Erik M.Hansen.Slik kan pasientopplysningar, journalar,røntgenbilete og annan viktig informasjon

over tid utvekslast elektronisk mellomsjukehusa – samtidig som eintilfredsstiller alle krav til handtering avsensitive opplysningar.

Økonomisk gevinstEi anna viktig grunngjeving for regionalsamkjøring av IKT er 48 millionarkroner årleg i sparte kostnader.– Gjennom ei samordning kan vi leverebetre og billegare tenester tilhelseføretaka. Dei første to-tre åra er detbehov for investeringar på rundt 70millionar kroner, mellom anna til betrebreibandsnett, samordning avinfrastruktur og betre støttesystem. Denøkonomiske gevinsten aukar for kvart årog etter 2009, altså om fem år, reknar vimed ein gevinst på 48 millionar kroner,fortel IKT-direktøren.

Vidarefører arbeidetFør 1. oktober må han få på plassseksjons- og gruppeleiarar i IKT-eininga.Det arbeidet er godt i gang.– 1. november skal alle tilsette vereinnplassert i den nye organisasjonen. Deiskal då vite kva som blir deiraarbeidsoppgåver og kva gruppe deitilhøyrer, seier Hansen.Den nye eininga skal i starten vidareføredet IKT-arbeidet som går føre seg iregionen og ha bemanning omlag som idag.– Men med eit perspektiv på fem år erplanen å slanke organisasjonen med tilsaman rundt 30 årsverk. Eg tar dåutgangspunkt i at aktiviteten bliroppretthalden på det nivået han er i dagog med same kvalitet. Viss oppgåveneblir fleire og krava til kvalitet aukarvesentleg, må organisasjonen naturlegnok tilpassast dette, seier Erik M.Hansen.

Foto

: Rey

mer

s

B PORTO BETALTVED INNLEVE-

RINGENP.P.

NORGE

BLAD

Returadresse: Helse Vest RHF Postboks 303 Forus, 4066 STAVANGER

Nattsøster (1993), Leif Hedman.Kunstnaren Leif Hedman er fødd iVennesla i 1954 og har utdanninga sifrå Rauland Folkeakademi, Kunst-handtverkskulen på Voss og StatensKunsthåndtverkskole i Oslo. Han harhatt utstillingar både i Noreg ogSverige og arbeida hans er kjøpt av eirekkje offentlege og privateinstitusjonar, blant andre Statoil.Hedman ønskjer i arbeida sine å fåfram sårbarheit og gir ofte figuranedraumande og ettertenksame uttrykk.Skulpturen Nattsøster er eit bestillings-verk, utført for Os kommune, og gittsom gåve til Kysthospitalet i Hagevikved 100 års-jubileet i 1993.

Felles IKT-selskap i startgropa1. november 2004 blir IT-avdelingane i regionen samla til ei fellesregional IKT-eining. Betre tenester til pasientar og tilsette ermålsettinga, og på sikt ei årleg innsparing på 48 millionar kroner.

Fakta● IKT-eininga skal organiserast som

eit aksjeselskap med eige styre.

● Selskapet blir heileigd av Helse VestRHF og styret for IKT-selskapetblir underlagt administrerandedirektør og styret i Helse Vest RHF.

● Vedtektene for eininga er underutarbeiding og skal vere klare tilden regionale IKT-eininga skalendeleg godkjennast av styret iHelse Vest RHF 20. oktober.

Erik M. Hansen