บทบาทขององคกรในการจดการทรพยากรปาไม กรณศกษา ชมชนบานหนองบว

จงหวดประจวบครขนธ

โดย นางสาวพนดา เทยมเทศ

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการจดการภาครฐและภาคเอกชน บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

ปการศกษา 2556 ลขสทธของบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

บทบาทขององคกรในการจดการทรพยากรปาไม กรณศกษา ชมชนบานหนองบว จงหวดประจวบครขนธ

โดย นางสาวพนดา เทยมเทศ

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการจดการภาครฐและภาคเอกชน บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

ปการศกษา 2556 ลขสทธของบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

THE ROLE OF ORGANIZATION FOR THE FOREST RESOURCES MANAGEMENT

IN BAAN NONG BUA , PRACHUAP KHIRI KHAN PROVINCE

By

Miss Panida Tiamtet

A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree

Master of Arts Program in Public and Private Management

Graduate School, Silpakorn University

Academic Year 2013

Copyright of Graduate School, Silpakorn University

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร อนมตใหวทยานพนธเรอง “ บทบาทขององคกรในการจดการทรพยากรปาไม กรณศกษา ชมชนบานหนองบว จงหวดประจวบครขนธ ” เสนอโดย นางสาวพนดา เทยมเทศ เปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการจดการภาครฐและภาคเอกชน

……........................................................... (รองศาสตราจารย ดร.ปานใจ ธารทศนวงศ)

คณบดบณฑตวทยาลย วนท..........เดอน.................... พ.ศ...........

อาจารยทปรกษาวทยานพนธ อาจารย ดร.สวรรยา ธรรมอภพล คณะกรรมการตรวจสอบวทยานพนธ .................................................... ประธานกรรมการ (ผชวยศาสตราจารย ดร.วโรจน เจษฎาลกษณ) ............/......................../.............. .................................................... กรรมการ (อาจารย ดร.สทศา ลมบตร) ............/......................../.............. .................................................... กรรมการ (อาจารย ดร.สวรรยา ธรรมอภพล) ............/......................../..............

ง

55601317: สาขาวชาการจดการภาครฐและภาคเอกชน คาสาคญ: องคกร/การจดการ/ทรพยากรปาไม/ชมชนบานหนองบว พนดา เทยมเทศ: บทบาทขององคกรในการจดการทรพยากรปาไม กรณศกษา ชมชนบานหนองบว จงหวดประจวบครขนธ. อาจารยทปรกษาวทยานพนธ: อ.ดร.สวรรยา ธรรมอภพล. 79 หนา. การวจยครงนมจดมงหมาย เพอศกษาสถานภาพปาชมชนบานหนองบว จงหวดประจวบครขนธ บทบาทขององคกรชมชน องคกรภาครฐ และองคกรปกครองสวนทองถน ในการจดการปาชมชน ตลอดจนศกษาปญหา อปสรรคในการจดการปาชมชนบานหนองบวจงหวดประจวบครขนธ ดาเนนการศกษาโดยใชระเบยบวธวจยเชงคณภาพและดาเนนการเกบรวบรวมขอมลโดยการศกษาเอกสาร การสงเกตแบบมสวนรวมและการสมภาษณเชงลก กลมผใหขอมลหลกทเปนชาวบานในชมชน เจาหนาทกรมปาไมจงหวดประจวบครขนธ และเจาหนาทองคการบรหารสวนตาบล ปากนาปราณ อาเภอปราณบร จงหวดประจวบครขนธ ตรวจสอบความถกตองของขอมลแบบสามเสา จดหมวดหมขอมล วเคราะห สรปและนาเสนอผลการศกษาในรปแบบของการพรรณนาความตามวตถประสงค ผลการศกษาพบวา ชมชนบานหนองบวมลกษณะภมประเทศสวนใหญเปนทราบชายฝงทะเลและภเขาสงและไดรบอทธพลจากแมนาปราณบร กอใหเกดทรพยากรปาไม ทเปนปาดบแลงและปาชายหาด โดยองคกรชมชน สานกงานปาไมจงหวดประจวบครขนธ และองคการบรหารสวนตาบลปากนาปราณ ในดานการจดการการใชประโยชน โดยการปลกตนไมทดแทนและความเชอ ดานการพฒนาและฟนฟ การรวมกนปลกตนไมและการประชาสมพนธ และดานการออกกฎระเบยบและขอบงคบ โดยยดพระราชบญญตตางๆและกฎระเบยบของชมชน สาหรบปญหาและอปสรรคในการจดการปาชมชนบานหนองบว ม 3 ประการ คอ ปญหาเรองงบประมาณ ขาดการมสวนรวมของชาวบาน และคานยมทเปลยนแปลงไปของชาวบาน ผลการศกษาทไดจะเปนประโยชนตอองคกรทองถนและหนวยงานทเกยวของ นาไปใชวางแผนกาหนดนโยบายในการกาหนดแนวทางการจดการทรพยากรปาไม อนจะเปนประโยชนตอชมชนและบคคลทสนใจตอไป

สาขาวชาการจดการภาครฐและภาคเอกชน บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร ลายมอชอนกศกษา........................................ ปการศกษา 2556 ลายมอชออาจารยทปรกษาวทยานพนธ ........................................

จ

55601317: MAJOR: PUBLIC AND PRIVATE MANAGEMENT KEY WORDS: ORGANIZATION/MANAGEMENT/FOREST RESOURCE/BAN NONG BUA

COMMUNITY PANIDA TIAMTET: THE ROLE OF ORGANIZATION FOR THE FOREST RESOURCES MANAGEMENT IN BAAN NONG BUA PRACHUAP KHIRI KHAN PROVINCE. THESIS ADVISOR: SAWANYA THAMMA-APIPON, Ph.D.. 79 pp. Studying the forest ecology of Ban NongBuacommunity, PrachuapKhiri Khan Province is the reseachobjective.Including the role&responsibilities of local organization on management local forest and the problem of local forest management in the Ban NongBuacommunity.Qualitative Research Methodology and data collection process from secondary source is implemented and also use the observational without participation and deep interview with the districemember.Tri-reciprocal data accuracy,datacategorization, dataanalysis,conclusionang by study objective descriptive presentation is certified by PrachuapKhiri Khan Province Forestry department officer and the Subdistrict Administrative Organization officer of Tambon Pak Nam Pran,PrachuapKhiri Khan Province. The study result is demonstrated that Ban Nong Bua forest is Semi Evergreen Forest and Beach Forest which the geographic are the coastal plain and high complex alignment mountain. The impact of Pranburi River make the soil of this is sand mixed soil and conduce to the growth of Semi Evergreen Forest that is expanded to the plain and valley. The plant that is most found here are Afzelia xylocarpa ,Bungor, Tinospora crispa and also beach forest plant as Terminalia catappa, Casuarina equisetifolia . There are three organizations that play related role in management the forest consist of government organization, local organization, and community organization. The forest management roles consist three dimensions 1) Using management 2) Development & Repair 3) rule & regulation. The three problems or troubles of Ban Nong Bua forest management are budget issue, district member participation and the change of district member value. The study result is able to be used by local organization or related unit for planning and defining the policy to forest management that is beneficial for community and interested person in the future.

Program of public and private management Graduate School, Silpakorn University Student's signature ........................................ Academic Year 2013 Thesis Advisor's signature ........................................

ฉ

กตตกรรมประกาศ

วทยานพนธเลมนสาเรจลงได ดวยความอนเคราะหจากบคคลหลายฝาย ทงคณาจารยทกทานทคอยใหคาปรกษา โดยเฉพาะอยางยง อาจารย ดร.สวรรยา ธรรมอภพล อาจารยทปรกษาวทยานพนธ ทสละเวลาอนมคายง คอยใหคาแนะนา และตรวจทานแกไขจดบกพรองตางๆ ดวยความเอาใจใสตลอดมา จวบจนวทยานพนธฉบบนสาเรจลลวง ตลอดจนทานประธานกรรมการ ผชวยศาสตราจารย ดร.วโรจน เจษฎาลกษณ และกรรมการ ดร.สทศา ลมบตร ทชวยตรวจสอบและแนะนาเพมเตมในวทยานพนธฉบบน องคการบรหารสวนตาบลปากนาปราณ สานกงานปาไมจงหวดประจวบครขนธ และทกคนทมสวนเกยวของ สาหรบขอมลทเปนประโยชนอยางยง ตอการทาวทยานพนธฉบบน ผวจยขอขอบคณ ครอบครวเทยมเทศ ทเปนกาลงใจแกผวจย ใหคาแนะนาในวทยานพนธฉบบน เพอนๆทกๆคน เจาหนาทผประสานงานทกทาน ทงคณะวทยาการจดการและบณฑตวทยาลย ทคอยใหการสนบสนน และชวยเหลอในเรองตางๆ

ช

สารบญ หนา บทคดยอภาษาไทย ........................................................................................................................ ง บทคดยอภาษาองกฤษ ................................................................................................................... จ กตตกรรมประกาศ ........................................................................................................................ ฉ สารบญภาพ ................................................................................................................................... ญ บทท

1 บทนา ............................................................................................................................ 1 ความเปนมาและความสาคญของปญหา .............................................................. 1 ความมงหมายและวตถประสงคของการศกษา .................................................... 3 ขอบเขตของการศกษา ......................................................................................... 3 ขนตอนของการศกษา .......................................................................................... 5 คาจากดความทใชในการศกษา ............................................................................ 5 ผลทคาดวาจะไดรบ ............................................................................................. 6

2 วรรณกรรมทเกยวของ .................................................................................................. 7 ขอมลพนฐานเกยวกบปาชมชนบานหนองบว ..................................................... 7 สภาพทวไป............................................................................................... 7 ลกษณะภมประเทศและภมอากาศ ............................................................ 8 สภาพทางเศรษฐกจ ................................................................................... 9 แหลงทองเทยวในเขตตาบลปากนาปราณ ................................................. 9 แนวคดและทฤษฎเกยวกบบทบาท ...................................................................... 10 ความหมายของบทบาท ............................................................................. 10 ประเภทของบทบาท ................................................................................. 12 องคประกอบของบทบาท ......................................................................... 13 ปจจยทมผลตอการแสดงบทบาท .............................................................. 14 ความรทวไปเกยวกบทรพยากรปาไม .................................................................. 15 ความหมายของทรพยากรปาไม ................................................................ 15 ชนดของทรพยากรปาไม ........................................................................... 16 ประโยชนของทรพยากรปาไม .................................................................. 23 สาเหตของความเสอมโทรมของทรพยากรปาไม ...................................... 25

ซ

บทท หนา สถานการณทรพยากรปาไมของประเทศไทย ........................................... 26 แนวคดและทฤษฎเกยวกบการจดการทรพยากรปาไม......................................... 28 หลกการจดการทรพยากรปาไม ................................................................ 28 แนวความคดเกยวกบปาชมชน .................................................................. 31 ขอกาหนด และกฎระเบยบ ทเกยวของกบบทบาทขององคกรตางๆ ในการ

จดการทรพยากรปาไม ...............................................................................

32 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2550 ........................................... 32 พระราชบญญตการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน

พ.ศ.2542 .........................................................................................

33 พระราชบญญตสภาตาบลและองคการบรหารสวนตาบล ......................... 35 เอกสารและงานวจยทเกยวของ ........................................................................... 36

3 วธดาเนนงานวจย .......................................................................................................... 41 เกณฑการคดเลอกพนท ....................................................................................... 41 กลมผใหขอมลหลก ............................................................................................. 41 การเกบรวบรวมขอมล ......................................................................................... 42 เครองมอทใชในการศกษา ................................................................................... 42 การวเคราะหขอมล .............................................................................................. 44

4 ผลการวเคราะหขอมล ................................................................................................... 45 สวนท 1 สถานภาพปาชมชนบานหนองบว ......................................................... 45 สภาพทวไปของปาชมชน ......................................................................... 45 การใชประโยชนจากปาชมชน .................................................................. 48 สภาพปญหาปาชมชน ............................................................................... 50 สวนท 2 บทบาทขององคกรตางๆ ในการจดการปาชมชน .................................. 51 ดานการจดการการใชประโยชน ............................................................... 51 ดานการพฒนาและฟนฟ ........................................................................... 52 สวนท 3 ปญหาและอปสรรคในการจดการทรพยากรปาไม ................................ 58 ปญหาเรองงบประมาณ ............................................................................. 58 ชาวบานขาดการมสวนรวม ....................................................................... 58 คานยมทเปลยนแปลงไปของชาวบาน ...................................................... 59

ฌ

หนา 5 สรป อภปรายผล และขอเสนอแนะ .............................................................................. 60 สรปผลการศกษ ................................................................................................... 60 สวนท 1 สถานภาพปาชมชนบานหนองบว .............................................. 60 สวนท 2 บทบาทขององคกรตางๆ ในการจดการปาชมชน ....................... 61 สวนท 3 ปญหา และอปสรรคในการจดการปาชมชนบานหนองบว ......... 63 อภปรายผลการศกษา ........................................................................................... 64 ขอเสนอแนะ ........................................................................................................ 68 ขอเสนอแนะเชงนโยบาย .......................................................................... 68 ขอเสนอแนะเพอการวจยครงตอไป .......................................................... 68

รายการอางอง .................................................................................................................................. 69 ภาคผนวก ........................................................................................................................................ 72 ประวตผวจย .................................................................................................................................... 79

ญ

สารบญภาพ ภาพท หนา

1 ลกษณะปาดงดบชน ..................................................................................................... 16 2 ลกษณะปาดงดบแลง .................................................................................................... 18 3 ลกษณะปาดงดบเขา ..................................................................................................... 18 4 ลกษณะปาสนเขา ......................................................................................................... 19 5 ลกษณะปาชายเลน ....................................................................................................... 20 6 ลกษณะปาพรหรอปาบงนาจด ...................................................................................... 20 7 ลกษณะปาชายหาด ....................................................................................................... 21 8 ลกษณะปาเบญจพรรณ ................................................................................................. 22 9 ลกษณะปาทง ............................................................................................................... 22

10 วธการจดการทรพยากรของชมชน ............................................................................... 30 11 ลกษณะปาดบแลงทพบในชมชนบานหนองบว ........................................................... 46 12 ลกษณะปาชายหาดทพบในชมชนบานหนองบว ......................................................... 46 13 สนทะเลทพบในชมชนบานหนองบว .......................................................................... 47 14 การใชประโยชนจากไมไผเพอการเผาถาน ................................................................... 48 15 การใชประโยชนจากไมเพอการกอสราง ...................................................................... 49

1

บทท 1

บทนา

1. ความเปนมาและความสาคญของปญหา ปาไมเปนทรพยากรธรรมชาตทมคณคาและความสาคญตอการดารงชวตของมนษยทงโดยตรงและโดยออมมนษยใชประโยชนจากปาไมในการเปนแหลงผลตพชอาหารและพชสมนไพรรกษาโรค การใชประโยชนจากไมในการกอสรางบานเรอนทอยอาศย การทาเฟอรนเจอรเครองเรอน และเชอเพลงในการประกอบอาหาร นอกจากนปาไมยงมความสาคญในแงของระบบนเวศวทยาโดยเปนแหลงผลตออกซเจนและความชนซงมความสาคญในวฎจกรของการเกดนาและสมดลในบรรยากาศ

จากรายงานสถานการณปาไมของกรมปาไมประจาป2552 รายงานวาประเทศไทยมพนทปาไมประมาณ 171,000 ตารางกโลเมตร หรอประมาณรอยละ 33.44 ของพนททงประเทศ โดยลดลงจากป 2516 ทมพนทปาประมาณ 221,707 ตารางกโลเมตร หรอรอยละ 43.21 ของพนทประเทศโดยมสาเหตสาคญมาจากปจจย 4ประการคอ1.นโยบายการเปดสมปทานปาไมเพอการใชสอยในประเทศและสงออกในชวงกอนปพ.ศ. 2532 ทาใหปาสวนใหญทถกสมปทานถกเปลยนสภาพกลายเปนปาเสอมโทรม 2.การบกรกแผวถางของราษฎรและนายทนเพอการเกษตรกรรมและทอยอาศย 3.นโยบายของรฐทมงกอสรางโครงสรางพนฐาน เชน ถนน เขอน อางเกบนา รวมถงการสงเสรมการปลกพชเชงเดยวทาใหเกดการบกรกปาเพมมากขน (ผจญ สทธกน, 2544: 1-2 ; ตะวน อนตะวงศ, 2548: 1-2) และสาเหตทสาคญคอประสทธภาพขององคกรภาครฐตลอดระยะเวลาหลายสบปท “รฐ” เปนผดแลปาไมแตเพยงผเดยวประสบความลมเหลวอยางสนเชง ในระยะเวลา 50 ป ปาไมของประเทศไทยลดลงกวาครง นามาสการเสนอแนวคดการจดการปาโดยประชาชน ทงในรปแบบของคณะกรรมการหรอถายโอนการดแลปาใหแกองคกรปกครองสวนทองถน ซงมการกาหนดอานาจหนาทขององคกรปกครองสวนทองถนในการบรหารจดการไวอยางชดเจน ในมาตราท 67 วาดวยเรองอานาจหนาทขององคกรปกครองสวนทองถนตามพระราชบญญตสภาตาบลและองคการบรหารสวนตาบลในขอท 7 วาองคกรปกครองสวนทองถน มอานาจหนาทในการ“คมครอง ดแล และบารงรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม” และมาตราท 16 ในพระราชบญญตการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน วาดวยเรองใหเทศบาล เมองพทยา และองคการ

2

บรหารสวนตาบลมอานาจและหนาทในการจดระบบการบรการสาธารณะ ในขอท 24 องคการบรหารสวนตาบลมหนาทในการ“การจดการ การบารงรกษา และการใชประโยชนจากปาไม ทดน ทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอม” นโยบายทางดานการอนรกษปาไม ไดถกบรรจไวในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ตงแตฉบบท 4 จนมาถงฉบบท 7 โดยในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 4 (พ.ศ.2520-2524) เนนใหความสาคญตอปญหาและลกษณะการใชทรพยากรเศรษฐกจหลกของประเทศ โดยเฉพาะอยางยงทรพยากรทดน ปาไม แหลงนา แหลงแร พลงงานและเชอเพลง ตลอดทงความเสอมโทรมของสงแวดลอมของชาต(สานกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2520: 159) แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 5 (พ.ศ.2525-2529) เนนการปรบโครงสรางการผลตและการเพมประสทธภาพการใชทรพยากรทดน แหลงนา ปาไม แหลงประมง ตลอดทงการปรบปรงการตลาดและราคาสนคาเกษตรใหเกดความเปนธรรมตอเกษตรกรยงขน โดยเนนเปาหมายทจะ “เพมประสทธภาพการผลต” เปนหลกสาคญ โดยมเงอนไขทวาการขยายพนทเพาะปลกจะกระทาไดนอยมากในอนาคตขณะเดยวกนกจะมงเนนการยกฐานะความเปนอยและรายไดของเกษตรกรใหมสวนชวยในการแกไขปญหาความยากจนในชนบทพรอมกนไปดวย แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 6 (พ.ศ.2530-2534) เนนเรองกลไกการบรหารการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเพอใหเปนไปตามแผนงานจงจาเปนจะตองดาเนนการสรางระบบและเครองมอในการประสานงานขนพนฐาน อาทเชน ระบบขอมล แผนท แผนแมบท เปนตน โดยจดใหสงเหลานนเปนระบบทมความสมบรณในทกพนททวประเทศ และอยในมาตรฐานเดยวกน รวมทงจะตองสนบสนนใหองคกรในระดบทองถนเขามามสวนรวมในการบรหารและการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมใหมากยงขน ตอมาในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 7 (พ.ศ.2535-2539) มแนวนโยบายหลกทจะยกระดบการบรหารและจดการทรพยากรธรรมชาตใหเปนปจจยพนฐาน ในการดารงชวตของประชาชนในชนบท รวมทงเปนมรดกของชาตสาหรบอนชนรนหลง และเปนรากฐานสาหรบการพฒนาทยงยนของประเทศ จากแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 6 และ 7 จะเหนไดวาใหความสาคญกบการบรหารและการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมโดยองคกรระดบทองถนและใหสอดคลองกบความตองการของชมชนอยางแทจรง ซงเปนบทบาทหนาทขององคกรปกครองสวนทองถนทไดกาหนดไวในพระราชบญญตสภาตาบลและองคการบรหารสวนตาบล มาตราท 67วาดวยเรองอานาจหนาทขององคกรปกครองสวนทองถน จานวน 9 ขอ โดยในขอท 7 วาดวยเรอง “คมครอง ดแล และบารงรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม” และรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย

3

พ.ศ.2550 ทไดกาหนดสทธชมชน ไวในมาตราท 66 วาดวยเรอง การบารงรกษาและการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตของชมชน จากทกลาวมาแลวจะเหนไดวา ไดมการกาหนดบทบาทหนาทขององคกรปกครองสวนทองถนและสทธของคนในชมชน ในการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ไวอยางชดเจนในพระราชบญญตและกฎหมายตางๆ รวมถงการจดทาแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ทเนนการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม โดยองคกรปกครองสวนทองถน ททาใหเกดการพฒนาทยงยน โดยเฉพาะการบรหารจดการทรพยากรปาไม ซงเปนทรพยากรทประสบปญหาความเสอมโทรมและการรอยหรอ จากปจจยหลายประการ ดงเชนชมชนบานหนองบว ตาบลปากนาปราณ อาเภอปราณบร จงหวดประจวบครขนธ ทประสบปญหาความเสอมโทรมและการลดลงของทรพยากรปาไมในชมชน อนเนองมาจากการบกรกพนทปาเพอเปนททากน ซงสงผลกระทบตอชมชนทองถน ไมวาจะเปนเรองการประกอบอาชพ ภาวะหนสน ผลผลตทางการเกษตรไดผลไมดเทาทควร ดวยเหตนผวจยจงสนใจทจะศกษาแนวทางการจดการทรพยากรปาไมโดยเลอกพนทศกษาชมชนบานหนองบว ตาบลปากนาปราณ อาเภอปราณบร จงหวดประจวบครขนธ เพอใหไดขอมลทเปนประโยชนแกทองถนในการนาไปประกอบการกาหนดนโยบายการจดการปาไมในชมชนตอไป 2. ความมงหมายและวตถประสงคของการศกษา

2.1 เพอศกษาสถานภาพปาชมชนบานหนองบวจงหวดประจวบครขนธ 2.2 เพอศกษาบทบาทขององคกรชมชน องคกรภาครฐ และองคกรปกครองสวนทองถน

ในการจดการปาชมชนบานหนองบว จงหวดประจวบครขนธ 2.3 เพอศกษาปญหาอปสรรคในการจดการปาชมชนบานหนองบวจงหวดประจวบครขนธ

3. ขอบเขตของการศกษา

3.1 ขอบเขตเชงเนอหา ผวจยดาเนนการศกษาสถานภาพปาชมชนบานหนองบว ไดแก สภาพทรพยากรปาไม ลกษณะปาไม จานวน ชนด สดสวน และการกระจายของปาไม การใชประโยชน และแนวโนมพนทปาไม ศกษาบทบาทของหนวยงาน องคกรตางๆ ในพนทชมชนบานหนองบว ในการจดการทรพยากรปาไม อาทเชน องคกรชมชน องคการบรหารสวนตาบล สานกงานปาไมจงหวด เปนตน โดยศกษาบทบาททง 3 ดาน คอ 1.การใชประโยชนจากปาไม เชน การกาหนดขอบเขตการใชประโยชน เขตควบคมการใชประโยชน 2.การพฒนาและฟนฟปาไม เชน การดาเนนกจกรรม

4

ภายในชมชนเพอฟนฟปาไม 3. การออกกฎระเบยบ บงคบใช การลงโทษผกระทาผด และปญหา อปสรรคในการจดการปาชมชนบานหนองบว เพอหาแนวทางการจดการทรพยากรปาไมในชมชน โดยการมสวนรวมของทกภาคสวน ใหเกดการจดการอยางมประสทธภาพสงสด

3.2 ขอบเขตเชงประชากร ผใหขอมล (Key Informant) ในการศกษาวจยครงน แบงออกเปน 3 กลม ดงนคอ

3.2.1 องคกรชมชน ไดแก ชาวบานทอาศยอยตดพนทปาชมชน พงพงทรพยากรปาไม ทงโดยตรงและโดยออม และมสวนรวมในการจดการทรพยากรปาไมของชมชน ในฐานะเจาของพนท เปนผใชประโยชน และไดรบผลกระทบ จากปญหาความเสอมโทรมและการลดลงของปาไม มการผลกดนใหเกดกจกรรมในการจดการทรพยากรปาไมของชมชนโดยคดเลอกบคคล ตวแทนในครวเรอนทมอาย 18 ปขนไป

3.2.2 องคกรภาครฐ ไดแก สานกงานปาไมจงหวดประจวบครขนธ อนประกอบดวย เจาหนาทระดบปฏบตการ 2 คน

3.2.3 องคกรปกครองสวนทองถน ไดแก องคการบรหารสวนตาบลปากนาปราณ อนประกอบดวย นายกองคการบรหารสวนตาบล รองนายกองคการบรหารสวนตาบล และสมาชกองคการบรหารสวนตาบล หมท 4 รวม 4 คน

3.3 ขอบเขตเชงเวลา ผวจยกาหนดระยะเวลาในการดาเนนการวจยเปน 3 ชวง ไดแก ชวงแรก ดาเนนการเกบรวบรวมขอมลทตยภม เกยวกบสถานการณปาไม ทฤษฎเกยวกบหลกการจดการทรพยากรปาไม ขอกาหนดตางๆทเกยวของกบสทธชมชน และอานาจหนาทขององคกรปกครองสวนทองถน ขอมลพนทศกษา และงานวจยทเกยวของ เพอนามากาหนดกรอบแนวคดการวจยและจดทาโครงรางการวจย เรมตงแตเดอน กรกฎาคม ถง ตลาคม 2556 รวม 4 เดอน ชวงทสอง วางแผนและดาเนนการเกบรวบรวมขอมลปฐมภม โดยใชวธการสงเกตและการสมภาษณเชงลก (Indepth Interview)ในประเดนตางๆ ทไดกาหนดไวตามวตถประสงค เรมในเดอนตลาคม ถง พฤศจกายน 2556 รวม 2 เดอน ชวงทสาม นาขอมลเชงคณภาพทไดจากการศกษาเอกสาร การสมภาษณเชงลก และการสงเกต มาตรวจสอบความถกตองของขอมล จดหมวดหมของขอมล วเคราะหและสงเคราะห เพอนาเสนอผลการวจย ในเดอน ธนวาคม 2556 ถง กมภาพนธ 2557 รวม 3 เดอน

5

3.4 ขอบเขตเชงพนท พนทการศกษา ไดแก ปาชมชนบานหนองบว หมท 4 ตาบลปากนาปราณ อาเภอปราณบร จงหวดประจวบครขนธ 4. ขนตอนของการศกษา

4.1 การเกบรวบรวมขอมลเกยวกบหลกการ แนวคด และทฤษฎ เกยวกบการจดการทรพยากรปาไม ขอกาหนดตางๆ ทเกยวของกบสทธชมชน อานาจหนาทขององคกรปกครองสวนทองถน และงานวจยทเกยวของ เพอนามากาหนดกรอบแนวคดในการศกษา

4.2 การเกบรวบรวมขอมลภาคสนาม โดยใชแบบสมภาษณกลมผใหขอมลรวมกบการสงเกตโดยผวจย

4.3 วเคราะหขอมลและการสรปผลการศกษา 4.4 การเสนอแนะ

5. คาจากดความทใชในการศกษา

5.1 สถานภาพทรพยากรปาไม หมายถง สภาพทรพยากรปาไม ลกษณะปาไม จานวน ชนด สดสวน และการกระจายของปาไม การใชประโยชน และแนวโนมพนทปาไม

5.2 การจดการทรพยากรปาไม หมายถง กระบวนการดาเนนกจกรรมตางๆ เพอใหมนษยใชประโยชนจากทรพยากรปาไม อยางเกดประโยชนสงสดอยางยงยน โดยประกอบดวย 3 องคประกอบ คอ การใชประโยชน การพฒนาและการฟนฟ และการออกกฎระเบยบและขอบงคบ

5.2.1 การใชประโยชน หมายถง การกาหนดกจกรรมในการใชประโยชนจากทรพยากรปาไมอยางเกดประโยชนสงสด อาทเชน การกาหนดขอบเขตการใชประโยชนจากทรพยากรปาไม(เขตปาอนรกษ ปาใชสอย) การควบคมการใชประโยชน

5.2.2 การพฒนาและฟนฟ หมายถง การดาเนนกจกรรมเพอฟนฟสภาพปาไมทรอยหรอและเสอมโทรมลง ใหมความอดมสมบรณ เชน การปลกปาทดแทน

5.2.3 การออกกฎระเบยบและขอบงคบ หมายถง กฎระเบยบ ขอบงคบทกาหนดขนในชมชนและบงคบใชในการลงโทษผกระทาผด รวมถงกฎระเบยบทกาหนดขนโดยหนวยงานตางๆ

5.3 บทบาทของหนวยงาน องคกร ในการจดการทรพยากรปาไม หมายถง การแสดงออกถงหนาทขององคกร หนวยงาน ในการดาเนนกจกรรมตางๆ เพอใหมนษยใชประโยชนจาก

6

ทรพยากรปาไม อยางเกดประโยชนสงสดและยงยน ภายใต 3 องคประกอบ คอ การใชประโยชน การพฒนาและฟนฟ การออกกฎระเบยบและขอบงคบ

5.4 องคกรชมชน หมายถง กลมชาวบาน กลมอนรกษ และกลมเครอขายในพนทชมชนบานหนองบว ตาบลปากนาปราณ อาเภอปราณบร จงหวดประจวบครขนธ

5.5 องคกรภาครฐ หมายถง สานกงานปาไมจงหวดประจวบครขนธ 5.6 องคกรปกครองสวนทองถน หมายถง องคการบรหารสวนตาบลปากนาปราณ

ตาบลปากนาปราณ อาเภอปราณบร จงหวดประจวบครขนธ 5.7 ปาชมชน หมายถง ปาไมทชมชนไดเขามาใชประโยชนในดานตางๆ ทงโดยตรง

และโดยออม ในการวจยชนน คอ ปาชมชนบานหนองบว 5.8 บทบาท หมายถง เรองของพฤตกรรมและหนาทความรบผดชอบ เพอเปนการ

แสดงใหเหนวา เมอบคคลดารงตาแหนงใด กควรแสดงพฤตกรรมใหตรง และเหมาะสมกบหนาท ความรบผดชอบนน 6. ผลทคาดวาจะไดรบ

6.1 ทราบถงสถานภาพทรพยากรปาไมในชมชนบานหนองบว ตาบลปากนาปราณ อาเภอปราณบร จงหวดประจวบครขนธ

6.2 ทราบถงบทบาทขององคกรตาง ในการจดการทรพยากรปาไม ตลอดจนปญหาและอปสรรคในการดาเนนการจดการปาไมของชมชนบานหนองบว ตาบลปากนาปราณ อาเภอปราณบร จงหวดประจวบครขนธ

6.3 ขอมลทไดจะเปนประโยชนตอองคกรชมชน องคกรปกครองสวนทองถนและหนวยงานอนๆทเกยวของ นาไปบรณาการขอมลเขาดวยกนเปนการลดขอจากด และสรางความรวมมอในการดาเนนการจดการปาชมชนอยางมประสทธภาพ

7

บทท 2

วรรณกรรมทเกยวของ

การวจยเรองแนวทางการจดการทรพยากรปาไม ชมชนบานหนองบว ผศกษาไดทบทวนเอกสาร ศกษาหลกการ แนวคดและทฤษฎทเกยวของ จากแหลงขอมลตางๆ อาทเชน เอกสาร ตารา งานวจยและระบบสบคนทางอนเตอรเนต เพอนามากาหนดกรอบแนวคดในการศกษา ในประเดนตอไปน

1. ขอมลพนฐานเกยวกบปาชมชนบานหนองบว 2. แนวคดและทฤษฎเกยวกบบทบาท 3. ความรทวไปเกยวกบทรพยากรปาไม 4. แนวคดและทฤษฎเกยวกบการจดการทรพยากรปาไม 5. ขอกาหนด และกฎระเบยบ ทเกยวของกบบทบาทขององคกรตางๆ ในการจดการ

ทรพยากรปาไม 6. เอกสารและงานวจยทเกยวของ

1. ขอมลพนฐานเกยวกบปาชมชนบานหนองบว 1.1 สภาพทวไป ปาชมชนบานหนองบว ตงอยในพนทหมท 4 ตาบลปากนาปราณ อาเภอปราณบร จงหวดประจวบครขนธ โดยอยในเขตความรบผดชอบขององคการบรหารสวนตาบลปากนาปราณ มอาณาเขต ทศเหนอ ตดตอกบ ตาบลหนองแก อาเภอหวหน ทศใต ตดตอกบ ตาบลสามรอยยอด อาเภอสามรอยยอด ทศตะวนออก ตดตอกบ ทะเลอาวไทย และทศตะวนตก ตดตอกบ ตาบลวงกพง และตาบลปราณบร จานวนประชากรในเขตองคการบรหารสวนตาบลปากนาปราณ จากขอมลเมอวนท 30 กนยายน 2553 มจานวนทงสน 5,630 คน มจานวนครวเรอน จานวน 3,556 ครวเรอน ซงจาแนกเปนรายหม ดงตารางท 1

8

ตารางท 1 จานวนประชากร และจานวนครวเรอน ในตาบลปากนาปราณ อาเภอปราณบร จงหวดประจวบครขนธ

ชอชมชน

จานวนประชากร(คน) จานวน ครวเรอน

ชาย หญง รวม รอยละ หมท 1 บานทาลาดกระดาน หมท 2 บานปากนาปราณ หมท 3 บานปรอนอย หมท 4 บานหนองบว หมท 5 บานสขสวสด

303 248 990 584 660

317 239 983 607 699

620 487 1,973 1,191 1,359

11.01 8.65 35.05 21.15 24.14

1,439 293 774 509 541

รวม 2,785 2,845 5,630 100 3,556 ทมา: จงหวดประจวบครขนธ, อาเภอปราณบร, สานกทะเบยน, “จงหวดประจวบครขนธ,” ขอมลประชากร และจานวนครวเรอน ในตาบลปากนาปราณ สานกทะเบยน อาเภอปราณบร จงหวดประจวบครขนธ, 2553. จากตารางท 1 แสดงใหเหนวา จานวนประชากรในเขตองคการบรหารสวนตาบลปากนาปราณ หมท 3 ชมชนบานปรอนอยมจานวนมากทสด คอมจานวน 1,973 คน คดเปนรอยละ 35.05 รองลงมา คอ ชมชนบานสขสวสด มจานวนประชากร 1,359 คน คดเปนรอยละ 24.14 ชมชนทมจานวนประชากรนอยทสด คอ ชมชนบานปากนาปราณ มจานวน 487 คน คดเปนรอยละ 8.65 1.2 ลกษณะภมประเทศและภมอากาศ ลกษณะภมประเทศ ของชมชนหนองบว สวนใหญเปนทราบชายฝงทะเล มเขาทงใหญเขาเบญจพาส เขาเจาแมทบทมทองอยทางตอนเหนอ มเขาปรอนอย เขากะโหลก อยทางบรเวณตอนใต สภาพพนทมความเหมาะสมกบการปลกพชไร เชน มะพราว มะมวง และสบปะรด เปนตน ลกษณะภมอากาศ ของชมชนหนองบว อยในเขตมรสม หรอมลกษณะอากาศแบบรอนชน โดยทวไปไมรอนหรอหนาวเกนไป ความชนอากาศปานกลาง อณหภมอากาศเฉลย 27.50 องศาเซลเซยส โดยอากาศหนาวสดจะอยในเดอน มกราคม และอากาศรอนสด จะอยในเดอน เมษายน ไดรบอทธพลจากลมมรสมทพดผานทกฤดกาล ทาใหเกดฤดกาล 3 ฤดกาล

9

ฤดรอน จะเรมตงแตเดอน มนาคม ถงเดอน มถนายน ระยะเวลาประมาณ 4 เดอน อากาศในชวงนจะรอนอบอาว โดยเฉพาะในเดอนเมษายน อากาศจะรอนทสด ฤดฝน จะเรมตงแตเดอน พฤษภาคม ถงเดอน พฤศจกายน ระยะเวลาประมาณ 7 เดอน ฝนจะตกมากทสดในชวงเดอนพฤษภาคม ถงเดอน พฤศจกายน โดยในปทผานมามฝนตกเฉลยทงป 63.75 มลลเมตร ตอเดอน มฝนตกทงป 765 มลลเมตร ฝนตกจานวน 39 วน ฤดหนาว จะเรมตงแตเดอนธนวาคม ถงปลายเดอน กมภาพนธ ระยะเวลาประมาณ 3 เดอน โดยไดรบอทธพลจากลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอ ซงจะพดพาอากาศแหงและหนาวเยนมาปกคลมประเทศไทย องคการบรหารสวนตาบลปากนาปราณ เปนพนทไดรบอทธพลจากลมมรสมน แตอากาศหนาวไมมความรนแรงมากนก เนองจากอยใกลทะเล ทาใหอากาศในบรเวณน ไมหนาวจดจนเกนไป 1.3 สภาพทางเศรษฐกจ ประชาชนสวนใหญในพนทประกอบอาชพเกษตรกรรม เชน การเลยงสตว การปลกพช และการประมง ประกอบกบมแนวชายหาดยาวประมาณ 12 กโลเมตร สงผลใหตาบลปากนาปราณ มความพรอมในการสงเสรมพฒนาดานการทองเทยวเปนอยางมาก จงเกดการลงทนสรางโรงแรม รสอรท และการประกอบการดานการทองเทยวประเภทอนอกมากมาย ทาใหประชาชนมอาชพทหลากหลาย โดยไมตองเคลอนยายแรงงานไปประกอบอาชพนอกเขตพนท 1.4 แหลงทองเทยวในเขตตาบลปากนาปราณ หาดเขากะโหลกและจดชมวว หาดเขากะโหลก อยหางจากปากนาปราณไปทางทศใต ประมาณ 7 กโลเมตร ทางเขาหาดอยระหวางหลกกโลเมตรท 253-254 ตรงขามกบคายธนะรชตและทวาการอาเภอปราณบร เลยวซายเขาไปประมาณ 3 กโลเมตร ถงสามแยกแลวเลยวขวาอกครงหนง ระยะทางประมาณ 2 กโลเมตร ผานวดนาหวยแลวเลยวขวาอก 6 กโลเมตร ชายหาดสะอาดทรายสนาตาลออน บรรยากาศเงยบสงบ ทางดานใตมเขาเลกๆ ลกหนงคลายกบกะโหลกอนเปนทมาของชอเขา เขากะโหลกอยในเขตวนอทยานทาวโกษาสามารถขนไปชมจดชมวว มองเหนชายหาดไดสวยงาม ชายหาดนมทพกหลายรปแบบ และมรานอาหารทะเลหลายรานใหเลอกสรร นกทองเทยวสามารถเดนศกษาธรรมชาตบนเขากะโหลก ชมความงดงามของถาหนงอกหนยอย แมนาปราณบร แมนาปราณบรเปนแมนาสายสาคญทคอยหลอเลยงชวตของชาวปากนาปราณ และเปนแมนาสายสาคญ ททาใหระบบธรรมชาตเกดความสมดล รวมถงเปนแหลงรวมดานนเวศวทยา เพราะมนาเคม นากรอยและนาจด ในแมนาสายน

10

ในอดตแมนาปราณบรไดชอวาเปนแมนาทมจระเขชกชมมาก จนมคนเรยกจระเขนวา จระเขปราณ บรเวณสองฝงแมนาปราณบร นกทองเทยวสามารถสมผสธรรมชาตปาชายเลน แหลงอนบาลสตวนาขนาดเลก สมผสวถชวตของชาวปากนาปราณ ทมความผกพนกบการทาประมง ตงแตอดตมาจนถงปจจบน ศาลเจาแมทบทมทองและจดชมวว ศาลเจาแมทบทมทองเปนจดชมววทมความสวยงามมาก ซงเมอมองลงมา กจะเหนแมนาปราณบรและหมบานปากนาปราณอยางชดเจน อกทงยงเปนทตงศาลเจาแมทบทมทอง ภายในศาลประดษฐานรปปนเจาแมทบทมทอง ซงมความศกดสทธ เปนทนบถอของชาวปากนาปราณ วนอทยานปราณบร วนอทยานปราณบรเปนโครงการอนเนองมาจากพระราชดาร ของสมเดจพระนางเจาสรกตพระบรมราชนนาถโดยกาหนดพนทเปนปาสงวนแหงชาตปาคลองเกา คลองคอย มพนทประมาณ 1,984 ไร ประกอบดวย ปาชายเลน และมแมนาปราณบรไหลผานตอนกลางของพนทปา ปจจบนกรมปาไมไดประกาศใหเปนวนอทยาน มพนท 700 ไร วนอทยานปราณบร มหาดทรายขาวสะอาด รมรน ดวยแนวสนทอดยาว 1 กโลเมตร อยทางดานตะวนออกของวนอทยานปราณบร สามารถมองเหนทวทศนของทะเล เกาะสงโต เขาตะเกยบ และเขาเตา จดทนาสนใจแวะเทยวชม ไดแก เสนทางเดนศกษาธรรมชาตปาชายเลนและกจกรรมลองเรอ เปนสะพานไมยกระดบ สามารถเทยวชมและศกษาเกยวกบทรพยากรธรรมชาต ระบบนเวศปาชายเลนอยางใกลชด บรเวณทางเดนตดตงปายสอความหมายตลอดเสนทางทมความยาว 1,000 เมตร มทาเรอขนาดเลกเชอมกบสะพานทางเดน ซงเปนจดทพกเรอ สามรถทากจกรรมลองเรอ สมผสกบความงามตามธรรมชาตและศกษาระบบนเวศปาชายเลนทางนา มพนธไมนานาชนดและรวมทงชมวถชวตชาวบานทอาศยอยรมคลอง นกทองเทยวสามารถนงเรอชมวถชาวบานสองฝงแมนาปราณบร และชมปาชายเลน โดยมบรการเรอนาเทยวไวบรการแกนกทองเทยว 2. แนวคดและทฤษฎเกยวกบบทบาท 2.1 ความหมายของบทบาท ไดมนกวชาการหลายทานไดใหความหมายของบทบาทไว ผวจยสรปไดดงน Levinson (1971: 11, อางถงในพงษชตะ บญงอก, 2548) กลาววา

1. บทบาท หมายถง บรรทดฐาน (norm) ความคาดหวงขอหามความรบผดชอบซงผกพนอยกบตาแหนงทางสงคมทกาหนดไว บทบาทตามความหมายน คานงถงตวบคคลนอยทสดแตมงไปทการชหนาทอนควรกระทา

11

2. บทบาท หมายถง ความคดเหนของบคคลผดารงตาแหนงทจะคด และทาเมอดารงตาแหนงนนๆ

3. บทบาท หมายถง การกระทาของบคคลแตละคนทมจะกระทาโดยใหสมพนธกบโครงสรางของสงคมหรอกลาวอกนยหนงกคอ แนวทางอนบคคลทพงกระทาเมอตนตารงตาแหนงนนๆ จนทรฉาย ปนแกว (2546: 10)กลาววา บทบาท หมายถง พฤตกรรมทบคคลกระทาหรอปฏบตเมอเขาดารงตาแหนงนนๆ โดยพฤตกรรมทแสดงออกนนขนอยกบความคดเหนของตนเองและตามความคาดหวงในตาแหนงอาชพทครองอย เทพพนม เมองแมน และสวง สวรรณ(2530:70)กลาววา บทบาท หมายถง รปแบบของพฤตกรรมมาตรฐานทคาดหวงวาบคคลทอยในตาแหนงเฉพาะอนหนง โดยไมคานงถงความปรารถนา และขอหามสวนบคคลนนจะตองประพฤตปฏบตในบทบาทนนๆ นตย ประจงแตง (2548: 5, 23) กลาววา บทบาท หมายถง ลกษณะของพฤตกรรมทแสดงออกตามตาแหนงทบคคลนนไดรบการแสดงออกนนยอมผกพนกบความคดของผดารงตาแหนงเอง และตามความคาดหวงของผอนทมสวนเกยวของกบตาแหนงนน บญตา ไลเลศ (2550: 12) กลาววา บทบาท หมายถง การปฏบตตามสทธและหนาทของสถานภาพของตาแหนงใดตาแหนงหนงทบคคลไดรบ ตองมบทบาทหนาทความรบผดชอบตามทกาหนดไวตามบทบาทของตาแหนงนน และคลอยตามความมงหวงของสงคม เชน บทบาทของผบรหารสถานศกษากหมายถง พฤตกรรมทแสดงออกของผบรหารสถานศกษาขนพนฐาน เกยวของกบงานในหนาททปฏบตในสถานศกษานน ประภาส ศลปรศม(2530: 18) กลาววา บทบาท หมายถง แบบแผน พฤตกรรมมนษยซงดารงอยในสงคม โดยระเบยบแบบแผนดงกลาวจะสบเนองและเกยวของกบบรรทดฐาน ขนบธรรมเนยมประเพณทางสงคมอยางแนบแนน ปรชา สวงบตร (2547: 22)กลาววา บทบาท หมายถง การทบคคลแสดงพฤตกรรมออกมาตามสถานภาพหรอตาแหนง หรอสทธหนาทหรอบรรทดฐานทางสงคม ทมความคาดหวงตอการกระทาของบคคลกลมคนและสงคม เพอใหเกดการปฏสมพนธระหวางกนในสงคมนน ปฬาน ฐตวฒนา(2523: 67) กลาววาบทบาท หมายถง ตาแหนงทางสงคมซงมชอเรยกตางกนในการแสดงลกษณะโดยคณสมบต และกจกรรมบคคลทครองตาแหนงนน ความหมายทสอง บทบาท หมายถง การแสดงบทบาทหรอกระทาตอกนหรอปะทะสงสรรคกนทางสงคม (Social Interaction) บทบาทนมผลตอเนองมาจากการกระทาอยางมแบบแผน โดยผานการเรยนรมากอนวาในสภาพเชนไร ควรปฎบตเชนไร

12

ภญโญ สาธร(2536: 7-8) กลาววา บทบาท หมายถง สงทบคคลดารงตาแหนงใดตาแหนงหนง ซงเปนทรบรกนโดยทวไป ถกคนอนลงความเหนวา เขาตองทาสงทเรยกวา บทบาทหนาทซงกาหนดไวควบคกบตาแหนงทบคคลนนไดรบบทบาทหนาทหมายรวมถงหนาทหรอเงอนไขทตองกระทาหรอบรรดาสงตางๆ ทไดมาพรอมกบตาแหนง สทธ และหนาทประจาตาแหนง และตาแหนงเกยวพนกบสทธและหนาทของตาแหนงอนทเกยวของกน ภายในระบบสงคมเดยวกน สนธร คาเหมอน (2550: 7) กลาววา บทบาท หมายถง ความสมพนธระหวางบคคลและพฤตกรรมทคาดหวง หรอการแสดงออกทางพฤตกรรมทเกดจากการ มปฏสมพนธกบบคคลอน และไดแสดงออกตามบทบาท อานนท อาภาภรมย (2525: 54) กลาววา บทบาท หมายถง บคคลทดารงตาแหนงในสงคมหรอกลมคน บคคลนนยอมตองการคงบทบาทตามตาแหนงนนเฉพาะ และโดยปกตวสยแลว สถานภาพและบทบาทเปนสงทควบคกนไป อยางไรกดบทบาทหรอการปฏบตหนาทยอมขนอยกบบคคลทดารงตาแหนงนน ฉะนนบทบาทจงเปนรปการทเคลอนไหว หรอรปการพฤตกรรมของตาแหนง ดงนนผวจยสามารถสรปความหมายของบทบาทในทรรศนะของผวจยวา บทบาท หมายถง เรองของพฤตกรรมและหนาทความรบผดชอบ เพอเปนการแสดงใหเหนวา เมอบคคลดารงตาแหนงใด กควรแสดงพฤตกรรมใหตรง และเหมาะสมกบหนาท ความรบผดชอบนน 2.2 ประเภทของบทบาท มผแบงประเภทของบทบาทในหลากหลายทรรศนะ ผวจยไดทาการทบทวนและสรปไดดงน วนจ เกตขา และ คาเพชร ฉตรศภสกล(2522: 63)ไดแบงประเภทของบทบาทเปน 2 ประเภท คอ

1. บทบาททเขาก นไดก บบคลกภาพสวนรวมของบคคล หมายถง บทบาททแสดงออกมาแลว ขดกบความรสกของตนและผดไปจากความคาดหมายของสงคม ทกาหนดวาเขาควรมบทบาทเชนไร

2. บทบาททเขากนไมไดกบบคลกภาพสวนรวมของบคคล หมายถงบทบาททแสดงออกมาแลว ขดกบความรสกของตนและผดไปจากความหมายของสงคม ทกาหนดวาเขาควรมบทบาทเชนไร

13

สงวนศร วรชชย (2527: 23-24) ไดแบงประเภทของบทบาทเปน 5 ประเภท คอ 1. บทบาทตามทกาหนด หมายถง บทบาททสงคม กลม หรอองคการกาหนดไววา

เปนรปแบบของพฤตกรรมประจาตาแหนงตางๆทมอยในสงคมกลมหรอองคการนนๆ 2. บทบาททผอนคาดหวง หมายถง บทบาทหรอรปแบบของพฤตกรรมทผเกยวของ

คาดหวงวาผอยในตาแหนงจะถอปฏบต 3. บทบาทตามความคดของผอยในตาแหนง หมายถง รปแบบของพฤตกรรมท

บคคลผอยในตาแหนงคดและเชอวาเปนบทบาทของตาแหนงทตนดารงอย 4. บทบาททปฏบตจรง หมายถง พฤตกรรมทผอยในตาแหนงไดปฏบตหรอแสดง

ออกมาใหเหนซงมกจะเปนพฤตกรรมทสอดคลองกบบทบาทตามความคดของผอยในตาแหนง 5. บทบาททผอนรบร หมายถง รปแบบพฤตกรรมทผอนไดรบทราบเกยวกบการ

ปฏบตบทบาทของผอยในตาแหนง ซงมกจะมการเลอกรบรและรบรทผดไปจากความเปนจรงได อรณ รกธรรม (2536: 18) ไดแบงประเภทของบทบาทเปน 3 ประเภท คอ

1. บทบาทจรง (Actual Role of Behavior) บทบาทจรงหรอพฤตกรรมแทจรงของบคคลซงอาจถกควบคมโดยอารมณ ทศนคต พฤตกรรมสวนตว ปญหาในการปฏบตงานจะขนอยกบบทบาทจรงของตน

2. บทบาททองคการกาหนด (Role Prescription) คอ ขอบเขตหนาทความรบผดชอบซงองคกรหรอหนวยงานกาหนดให ปญหาทพบในการปฏบตงานสวนใหญ คอ การ ไมปฏบตตามขอบเขตหนาทความรบผดชอบทองคการกาหนดให

3. บทบาทคาดหวง (Role Expectation) แบงเปนความคาดหวงทคนอนมตอตนเองและความคาดหวงของตนเอง ปญหาจะเกดเมอตนไมสามารถปฏบตได ในงานวจยชนน ผวจยไดทาการศกษาบทบาทของบคคล ซงไดยดตามบทบาททสงคม กลมหรอองคกร ควรกาหนดไววาเปนรปแบบของพฤตกรรมประจาตาแหนงทมอยในสงคม กลมหรอองคกรนนๆ ทงนไดอางองตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2550 ในมาตราท 66 และ 67 เรองสทธชมชน และพระราชบญญตสภาตาบลและองคการบรหารสวนตาบล ทไดกาหนดบทบาท อานาจ หนาท ขององคกรปกครองสวนทองถน ในมาตราท 67 2.3 องคประกอบของบทบาท ไดมผใหองคประกอบของบทบาทในหลากหลายทรรศนะ ผวจยไดทาการทบทวนและสรปไดดงน ฑตยา สวรรณะชฎ (2527: 4) พฤตกรรมของบทบาทเปนการเกยวของทมนคงระหวางองคประกอบของสถานการณ องคประกอบของการร การเขาใจ ความตองการ ความรสก

14

และลกษณะการตอบสนองระหวางบคคล ซงจะเรยนรเกยวกบบทบาทของเขาตงแตเรมชวตขนมา ยงถาบคคลมฐานะหรอหนาทการงานดจนเปนทยอมรบของสงคม โดยบทบาทของเขากยงมความสาคญมากขน และการเรยนรเกยวกบบทบาทกตองมมากขนตามไปดวย ไดแสดงความเหนเกยวกบบทบาทเอาไววา บทบาทเปนลกษณะของพฤตกรรม ทถกกาหนดโดยฐานะตาแหนง และยงไมไดแบงบทบาทออกเปน “บทบาทตามอดมคต” หรอบทบาททผดารงตาแหนงทางสงคมจะตองปฏบตจรง โดย “บทบาททปฏบตจรง” น เปนผลรวมของสงคม บทบาทตามอดมคต บคลกภาพของผดารงฐานะทางตาแหนง อารมณขณะแสดงบทบาท และอปกรณของผดารงตาแหนงทมอย และปฏกรยาของผทเกยวของ ดงนนผวจยสามารถสรปองคประกอบของบทบาทในทรรศนะของผวจยวาเปนการถกกาหนดโดยฐานะทางตาแหนง ซงถาบคคลไมมการกระทาตอบโต ฐานะตาแหนงและบทบาทกจะไมเกดขน 2.4 ปจจยทมผลตอการแสดงบทบาท ไดมผใหปจจยทมผลตอการแสดงบทบาทในหลากหลายทรรศนะ ผวจยไดทาการทบทวนและสรปไดดงน Reeder (1971: 157, อางถงใน สมภาร จนทะวงศ, 2551) ไดอธบายเหตผลในการกระทาสงใดสงหนง หรอบทบาทของมนษยวาเกดจากปจจยดงตอไปน

1. เปาประสงคหรอจดประสงค (Goal) ความมงหมายทจะใหบรรลผลในการกระทา สงหนงนนผกระทาจะมการกาหนดเปาประสงคไวกอนลวงหนา

2. ความเชอ(Belief Orientation) เกดจากความคด ความร ทผกระทาเขาใจในเรองหนง ซงมอทธพลตอการตดสนใจ และการเลอกการกระทาทางสงคม

3. คานยม (Value Standard) คอ สงทบคคลยดถอเปนเคองชวยตดสนใจและกาหนดการกระทาของตนเอง

4. นสยและธรรมเนยม (Habits and Customs) คอ แบบอยางพฤตกรรมทสงคมกาหนดไวแลว สบตอกนมาดวยประเพณ และถามการละเมดกจะถกบงคบดวยการทสงคม ไมเหนชอบดวย

5. การคาดหวง (Expectation) คอทาทของบคคลอนทมผลตอพฤตกรรมของบคคลทเกยวของกบตว โดยคาดหวงหรอตองการใหบคคลนนประพฤตปฎบตในสงทตนตองการ

6. ขอผกพน (Commitments) คอ สงทผกระทาเชอวาเขาถกผกมด ทจะตองกระทาใหสอดคลองกบสภาพการณนน

7. การบงคบ (Force) ตวทชวยกระตนใหผกระทาตดสนใจกระทาไดเรวขน

15

8. โอกาส (Opportunity) เปนความคดของผกระทาทเชอวาการตดสนใจกระทาอะไร โอกาสเปนเครองชวยสาหรบการตดสนใจ เชน การมโอกาสเลอนตาแหนงสงขน

9. ความสามารถ (Ability) การตระหนกถงความสามารถนจะนาไปสการตดสนใจในการกระทาทางสงคม

10. การสนบสนน (Support) คอ สงทผกระทาจะไดรบ หรอคดวาจะไดรบจากบคคลอน ปจจย 10 ประการดงกลาว เปนปจจยทเปนกลมเหตผลของการกระทาสงใดสงหนงของมนษย กลาวคอ การทบคคลใดบคคลหนงจะกระทาสงใดยอมมเหตผลในการกระทานนแฝงอยดวย และเหตผลดงกลาวมไดจากดอยเพยงปจจยใดปจจยหนง แตจะประกอบดวยกลมเหตผลหลายประการ ซงอาจเหมอนหรอแตกตางกนในแตละบคคล 3. ความรทวไปเกยวกบทรพยากรปาไม 3.1 ความหมายของทรพยากรปาไม ไดมผใหความหมายของทรพยากรปาไมในหลากหลายทรรศนะ ผวจยไดทาการทบทวนและสรปไดดงน โกวทย สนตจตร (2539: 2) กลาววา ทรพยากรปาไม หมายถง ประชาคมของพช ประกอบดวย พนดนทมเนอทกวางขวาง มตนไมใหญนอย ทรพยากรตางๆ ทมอยในสงคมของปาทกชนด พชทกชนดและสงมชวตทอยในปา มผลผลตสบเนองมาจากการมปาไม ไดแก สตวปา ของปา ทดน ปาไม ตนนาลาธาร และสภาพแวดลอมทวไปของปาไม ทสามารถบารงรกษาใหคงสภาพอยอยางอดมสมบรณ ซงจะอานวยประโยชนตอไปโดยไมมทสนสด นวต เรองพานช(2542: 222-223) กลาววา ทรพยากรปาไม หมายถง ทอยอาศยรวมกนของสงมชวต ทงพชและสตวนานาชนด รวมถงจลชพทงมวล โดยเฉพาะตนไมและสงแวดลอมอนๆ ทมการใชนา อากาศ และธาตอาหาร ตอบสนองความเจรญเตบโต ทาใหปาไมสามารถใหผลตผลและอานวยประโยชนในทกๆดาน แกมนษย FAO (1991, อางถงใน วศน องคพฒนากล, 2548) กลาววา ทรพยากรปาไม หมายถง บรเวณทมตนไมทมความสงไมนอยกวา 5 เมตร และมเรอนยอดปกคลมพนทมากกวารอยละ 10 ของพนททงหมด โดยอาจจะมไมไผรวมอยดวย และตองมสงมชวตอนจาพวกพชปา สตวปา และดนในสภาพธรรมชาต และเปนพนทปราศจากการใชประโยชนเพอการเกษตรกรรม

16

ดงนน ผวจยสามารถสรปความหมายของทรพยากรปาไมในทรรศนะของผวจยวา หมายถง ทรพยากรตางๆ ทมอยในสงคม ของปาทกชนด ไมวาจะเปนสงมชวตหรอสงไมมชวตไดแก สตวปา ทดนปาไม ตนนาลาธาร และสภาพแวดลอมทวไปของปา 3.2 ชนดของทรพยากรปาไม ไดมผแบงประเภทของชนดของทรพยากรปาไมในหลากหลายทรรศนะ ผวจยไดทาการทบทวนและสรปไดดงน วศน องคพฒนากล (2548: 156-166) แบงประเภทของปาไมออกเปน 2 ประเภท คอ

1. ปาไมผลดใบแบงเปน 1.1 ปาดบ ปาดงดบ ปาดงดบชน ปาดงดบชนทแทจรงในประเทศไทยนนจะพบ

เฉพาะในจงหวดตางๆ ทางภาคใตและบรเวณจงหวดระนอง ตราด และจนทบร ในภาคตะวนออกเทานน เพราะบรเวณดงกลาวจะมปจจยแหงชวตทเหมาะสมตอการดารงอยของปาดงดบชน กลาวคอ เปนบรเวณทฝนตกเกนกวา 2,000 มลลเมตรตอป และตกตดตอกนเปนเวลานาน นอกจากนบรเวณดงกลาว ยงเปนพนททมความสงไมเกน 600 เมตร เหนอระดบนาทะเลมาตรฐาน ดนมลกษณะรวนและมการระบายนาด โดยทวไปจะพบปาดงดบชนตามบรเวณหบเขา รมแมนาลาธาร และแหลงนาตางๆ ลกษณะของปาดงดบชน มกเปนปารกทบ ประกอบดวยพนธไมครบทกระดบชนขนเบยดเสยดกนอยอยางหนาแนน ทาใหดเขยวชอมตลอดป และดวยเหตดงกลาวนเอง ตนไมในปาดงดบชนจงมลกษณะเปราตรง ลาตนขนาดใหญ เพราะตองมการแกงแยงปจจยเกยวกบแสงเพอใหสามารถดารงชวตอยได ดงภาพท 1

ภาพท 1 ลกษณะปาดงดบชน ทมา: วศน องคพฒนากล, การอนรกษสงแวดลอมธรรมชาตและมรดกทางวฒนธรรม (กรงเทพฯ: โรงพมพมหาวทยาลยศลปากร, 2548), 156.

17

พนธไมเดนทเปนพนธไมดชนของปาดงดบชน คอ พนธไมในวงศไมยาง เชน ยางยง ยางวาด ตะเคยนทอง สยาขาว ตะเคยนราก แอก กะบาก เปนตน นอกจากนยงพบพนธไมในวงศอนๆอกมากมาย เชน หลมพอ ตนเปดแดง สะตอ เงาะปา กระทอน กอเดอย เปนตน ไมชนรองในปาดงดบชนหลายชนด เปนไมทใหผลทกนได เชน สมแขก มงคดปา ชะมวง มะพด มะไฟ เปนตน

1.2 ปาดงดบแลง ในพนททมระดบความสงอยในระดบเดยวกบปาดงดบชน คอมความสงของพนทประมาณ 300-600 เมตร เหนอระดบนาทะเลมาตรฐาน แตมปรมาณนาฝนเฉลยรายปนอยกวาปาดงดบชนคอ มปรมาณนาฝนเฉลยรายปประมาณ 1,000-1,500 มลลเมตรตอป จะพบกลมของสงคมพชทเรยกวาปาดงดบแลง ซงมการแพรกระจายตามพนทราบหรอหบเขาทวประเทศ โดยเฉพาะอยางยงบรเวณตอนบนของเทอกเขาถนนธงไชยจากจงหวดชมพรขนไปจนถงภาคเหนอ ลกษณะโดยทวไปของปาดงดบแลงนน พบวา องคประกอบของพนธไมบางสวนเปนพนธไมผลดใบเขามาผสมบาง ทาใหพนปาในชวงฤดแลง จะพบเศษใบไมทเกดจากการผลดใบของพนธไมดงลกาวมากกวาปาดงดบชน นอกจากนปาดงดบแลงสามารถคงสภาพความเปนปาดงดบแลงได เนองจากมฤดกาลทแหงแลงตอเนองกนอยางนอย 3 เดอน ดนลกแตไมสามารถกกเกบนาไดมากนก จงเปนสาเหตททาใหพชพนธทเปนไมผลดใบสามารถสอดแทรกเขามาอยภายในปาชนดนบาง อยางไรกตาม พนธไมสวนใหญของปาดงดบแลงน ยงคงสภาพความรกทบและเขยวชอมไดตลอดป แตความรกทบจะนอยกวาปาดงดบชน ทงนเพราะปาดงดบแลง ประกอบขนดวยพนธไม 3 ระดบชนความสงเทานน โดยพนธไมเดนทเปนดชนของปาดงดบแลง ไดแก ตะเคยนหน เคยมคะนอง ยางแดง กะบาก รวมทงมพนธไมผลดใบขนผสมดวย เชน มะคาโมง ตะแบกใหญ สมพง ปออเกง เปนตน สวนพนธไมระดบรอง ไดแก พลองใบเลก พลองใบใหญ กดลน คางคาว กระเบากลก ฝนตน ขอยหนาม ดงภาพท 2

18

ภาพท 2 ลกษณะปาดงดบแลง ทมา: วศน องคพฒนากล, การอนรกษสงแวดลอมธรรมชาตและมรดกทางวฒนธรรม (กรงเทพฯ: โรงพมพมหาวทยาลยศลปากร, 2548), 157.

1.3 ปาดงดบเขา เปนพนททอยสงขนไปกวาปาดงดบชนและปาดงดบแลง จะพบปาดงดบเขา ซงมลกษณะเฉพาะของพนท คอ เปนพนททอยสงกวาระดบนาทะเลปานกลางมาตรฐานระหวาง 1,000-1,200 เมตรขนไป ซงลกษณะภมอากาศจะหนาวเยนและมความชนในอากาศคอนขางสงตลอดป ปรมาณนาฝนรายปอยระหวาง 1,000-2,000 มลลเมตรตอป ดงนน จงไมพบพนธไมในวงศไมยางในปาดงดบเขา แตพบพนธไมอนทมการปรบตวใหเหมาะสมกบสภาพปจจยดงกลาว ทงน ปาดงดบเขาจะพบแพรกระจายอยบรเวณยอดเขาสงทางภาคเหนอ และภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เชน บรเวณยอดดอยอนทนนท จงหวดเชยงใหม ทงแสลงหลวง จงหวดพษณโลก ภกระดง จงหวดเลย เปนตน ดงภาพท 3

ภาพท 3 ลกษณะปาดงดบเขา ทมา: วศน องคพฒนากล, การอนรกษสงแวดลอมธรรมชาตและมรดกทางวฒนธรรม (กรงเทพฯ: โรงพมพมหาวทยาลยศลปากร, 2548), 159.

19

1.4 ปาสนเขา อาจพบไดในพนททอยในระดบสงกวาระดบนาทะเลปานกลางมาตรฐานระหวาง 200-1,800 เมตรขนไป จงเหนไดวา ปาสนเขาจะอยในพนทระดบความสงเทากนหรอตากวาปาดงดบเขา แตพนทของปาสนเขาคอนขางแหงแลงกวา หรอเปนพนทซงดนเกบนาไมด ในประเทศไทยมกพบปาสนเขาในบรเวณภาคเหนอในจงหวดเชยงใหม แมฮองสอน ลาปาง เพชรบรณ และภาคตะวนออกเฉยงเหนอในจงหวดเลย ศรสะเกษ สรนทร และอบลราชธาน โดยจะพบแพรกระจายอยตามหบเขาและทราบสง ทงน ปาสนเขาเปนปาไมทจาแนกโดยอาศยชนดพนธไมเปนหลกเพยงอยางเดยว คอ พนธไมหลกของปาประเภทน คอ สนสองใบ และสนสามใบ เปนหลก ดงภาพท 4

ภาพท 4 ลกษณะปาสนเขา ทมา: วศน องคพฒนากล, การอนรกษสงแวดลอมธรรมชาตและมรดกทางวฒนธรรม (กรงเทพฯ: โรงพมพมหาวทยาลยศลปากร, 2548), 159.

1.5 ปาชายเลน เปนปาทสามารถเกดและดารงอยไดในพนททแตกตางจากปาสนเขาและปาดงดบทกชนด กลาวคอ ปาชายเลนจะพบเฉพาะบรเวณชายฝงทะเลหรอบรเวณปากแมนาทไดรบอทธพลจากนาทะเล ดงนน ปาชายเลนจงแพรกระจายอยเฉพาะบรเวณภาคใต ภาคกลาง และภาคตะวนออกของประเทศไทย โดยในพนทนนๆ ตองมอณหภมเฉลยในเดอนทมอากาศเยนทสดไมตากวา 20 องศาเซลเซยส มพนดนเปนดนเลนทอดมสมบรณดวยสารอาหาร มนาขนนาลงอยางเดนชดในรอบวน และนาตองมความเคมอยในระดบเหมาะสม นอกจากนพนทดงกลาวตองมคลนลมแรง มปรมาณนาฝนเฉลยรายประหวาง 1,500-3,000 มลลเมตรตอป ระยะเวลาฝนตกประมาณ 8-10 เดอนตอป ดงภาพท 5

20

ภาพท 5 ลกษณะปาชายเลน ทมา: วศน องคพฒนากล, การอนรกษสงแวดลอมธรรมชาตและมรดกทางวฒนธรรม (กรงเทพฯ: โรงพมพมหาวทยาลยศลปากร, 2548), 161.

1.6 ปาพรหรอปาบงนาจด เปนสงคมปาทอยถดจากบรเวณสงคม ปาชายเลน โดยอาจเปนพนทลมทมการทบถมของซากพชและอนทรยวตถทไมสลายตว และมนาทวมขงหรอชนแฉะตลอดป เปนลกษณะบงนาจด ดนทเปนดนตะกอนทเกดจากซากพชและอนทรยวตถท ไมสลายตวน จะมความหนาแนนอยระหวาง 50-100 เซนตเมตร หรออาจหนามากกวา 2 เมตร ในบางพนทมลกษณะเปนดนเปรยวมความเปนดางคอนขางสง สวนนาภายในบงนาจดบรเวณปาพรนนเปนนาทเกดจากนาฝนตกคางไว ไมไดเปนนาทระบายมาจากแมนาลาคลอง ดงภาพท 6

ภาพท 6 ลกษณะปาพรหรอปาบงนาจด ทมา: วศน องคพฒนากล, การอนรกษสงแวดลอมธรรมชาตและมรดกทางวฒนธรรม (กรงเทพฯ: โรงพมพมหาวทยาลยศลปากร, 2548), 161.

1.7 ปาชายหาด บรเวณชายฝงทะเลทมปจจยแวดลอมตางๆ ทเหมาะสมตอการเกดปาชายเลนนน มกจะพบสงคมของปาชายเลนโดยทวไป แตในขณะเดยวกน หากบรเวณพนทชายฝงทะเลทมพนเปนทราย ดนกรวดหรอโขดหน ดนมฤทธเปนดาง นาทะเลทวมไมถง และ

21

อากาศมไอเคมสงแลว จะพบสงคมปาไมทเรยกวา ปาชายหาด ซงในประเทศไทยจะพบตามแนวชายฝงทะเลทคลนทะเลพดขนไปไมถง และครอบคลมพนทไปบนแผนดนบางสวนในบรเวณ ภาคตะวนออก ภาคกลาง และภาคใต ดงภาพท 7

ภาพท 7 ลกษณะปาชายหาด ทมา: วศน องคพฒนากล, การอนรกษสงแวดลอมธรรมชาตและมรดกทางวฒนธรรม (กรงเทพฯ: โรงพมพมหาวทยาลยศลปากร, 2548), 162.

2. ปาผลดใบ แบงเปน 2.1 ปาเบญจพรรณ เปนปาผลดใบทมพนธไมหลายชนดขนปะปนกนเปนไม

เดนในพนท ลกษณะโดยทวไปของปาเบญจพรรณนน มกเปนปาโปรง ดนเปนดนรวนลก และอาจมหนโผลเปนแหงๆ ระดบความสงของพนทปาเบญจพรรณอยระหวาง 50 ถง 800 เมตร เหนอระดบนาทะเลปานกลางมาตรฐาน ปรมาณนาฝนเฉลยรายปตากวา 1,600 มลลเมตรตอป และมการแบงฤดกาลเปน 3 ฤดอยางชดเจนโดยมชวงทแหงแลงนานกวา 3 เดอนในแตละป ซงทาใหพนทมภมอากาศคอนขางแหงแลง พนธไมจงตองปรบตวดยการผลดใบทงในชวงฤดแลง สาหรบประเทศไทยนนปาเบญจพรรณมการแพรกระจายอยบรเวณภาคกลางจากจงหวดประจวบครขนธขนไปจนถงภาคเหนอ และภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ดงภาพท 8

22

ภาพท 8 ลกษณะปาเบญจพรรณ ทมา: วศน องคพฒนากล, การอนรกษสงแวดลอมธรรมชาตและมรดกทางวฒนธรรม (กรงเทพฯ: โรงพมพมหาวทยาลยศลปากร, 2548), 163.

2.2 ปาทง เปนปาไมทเกดขนภายหลงจากการทปาไมชนดอนๆ ถกทาลายจนเสอมสภาพไป ทาใหดนมความเสอมโทรม ตนไมทอยในพนทมกเปนพนธไมกงไมพมทกระจดกระจายกนหางๆ ประมาณ 5-10 เทาของความสง ในพนทโลงระหวางตนน พนธพชตระกลหญาจะครอบครองพนททงหมดไว โดยทวไปแลวพนทปาทงจะมปรมาณนาฝนรายปตากวา 800 มลลเมตรตอป ดนมสภาพความเปนกรดสงหรอดนเคม หรอดนตน ตนไมขนาดใหญจงไมสามารถสบพนธไดดในพนทดงกลาว ยกเวนพชจาพวกหญาทมการพฒนาระบบรากและระบบการขยายพนธใหเหมาะสมตอการครอบครองพนทปาทง ดงภาพท 9

ภาพท 9 ลกษณะปาทง ทมา: วศน องคพฒนากล, การอนรกษสงแวดลอมธรรมชาตและมรดกทางวฒนธรรม (กรงเทพฯ: โรงพมพมหาวทยาลยศลปากร, 2548), 164.

23

ดงนน ผวจยสามารถสรปประเภทของทรพยากรปาไม ม 2 ประเภท คอ ปาผลดใบและไมผลดใบ ประเทศไทยอยในเขตรอน ทรพยากรปาไมจะถกทาลายไดงาย หนวยงานตางๆ จงตองรวมมอกนดแล รกษาทรพยากรปาไม 3.3 ประโยชนของทรพยากรปาไม ไดมผใหความหมายประโยชนของทรพยากรปาไมในหลากหลายทรรศนะ ผวจยไดทาการทบทวนและสรปไดดงน วชย เทยนนอย (2533: 116-119) กลาววา ปาไมเปนทรพยากรทมคณคาอนนตและมความสาคญมาก ซงใหประโยชนแกมวลมนษย ทงทางตรงและทางออม หลายประการ ดงน

1. ประโยชนทางตรงของทรพยากรปาไม มนษยไดรบประโยชนจากปาไมมากมาย โดยเฉพาะปจจยส ทมความจาเปนตอการดารงชวตของมนษย ประโยชนทางตรงของทรพยากรปาไม มดงน

1.1 ไมเปนผลตผลจากปา ทนยมนามาใช ในการกอสรางบานเรอน ทาเครองเรอน และกอสรางอนๆ เชน การทาสะพาน ทารถ ทาเรอ ทาเครองมอในการประกอบการเกษตร การประมง และการทาเครองกฬาตางๆ เปนตน

1.2 วตถดบปอนโรงงานอตสาหกรรม โดยนาไมปอนโรงงานกระดาษ เฟอรนเจอร ไมแปรรป สยอมผา และการฟอกหนง

1.3 เชอเพลง มนษยใชเชอเพลงทไดจากทรพยากรปาไม คอ ฟนและถานทใชในการหงตม และใชในโรงงานอตสาหกรรมตางๆ รวมทงเชอเพลงชนด Nitrated celluloseทใชกบจรวด

1.4 วตถเคม ทไดจากไมทสาคญ ไดแก เซลลโลสและลกนน เซลลโลสใชในการทากระดาษ ไหมเทยม วตถระเบด นาตาล แอลกอฮอลล ยสต และอาจทาเปนอาหารสตว สวนลกนนใชในการทาวานลลา ทานาหอมและเครองสาอางตางๆ ยาถนอมอาหารไมใหบดเนา และยารกษาโรคผวหนง ถาเอาไมไปกลนในเตาอบจะไดกรดอะซตก นามนดบและเอทลแอลกอฮอลล ซงใชในอตสาหกรรมตางๆ

1.5 อาหาร มนษยไดอาหารจากปา เชน ดอก ผล ใบ เมลดของพนธไมตางๆ หนอไม เหด หวกลอย มนตางๆ และอาหารทไดจากสตวปา รวมทงนก สตวเลอยคลาน และแมลงตางๆ เชน ผง เปนตน

1.6 ยารกษาโรคทไดจากปา เชน สมนไพรตางๆ ยารกษาโรคความดนโลหตสงจากรากของตนระยอม ยารกษาโรคหวใจจากเมลดของตนแสลงใจ ยาแกโรคเรอนจากนามนของผลกระเบา สารกาจดแมลงและเบอปลาจากตนหางไหล เปนตน

24

1.7 เสนใยทไดจากทรพยากรปาไม เชน จากเปลอกไมตางๆ และเถาวลยชนดตางๆ

1.8 ชน นามน และยางไม ชนทไดจากปาทสาคญ เชน ชนตะเคยนตาแมว ทไดจากตนตะเคยนชนตาแมว และชนกะบากใชทานามนชกเงา ยางรกใชในการทาเครองเขน กายานใชในการทาเครองหอมและยา ยางสนใชในการทายา ทานามนผสมส ทาสบ และยาขดรองเทา เปนตน นามนไม ไดจากนามนของตนยาง เหยงกราด เปนตนซงใชในการทาไตชนยาเรอ และทาบานเรอน ยางไมทสาคญ คอ ยางเยลตง ใชในการทาหมากฝรง และยางขนนนกใชในการหมสายเคเบลใตนา เปนตน

1.9 อาหารสตว มนษยไดใชทรพยากรปาไมเปนทเลยงสตว และเปนแหลงอาหารสาหรบสตว

1.10 ฝาดฟอกหนงและส พนธไมหลายชนดทเปลอก แกน หรอผลนามาใชทาฝาดฟอกหนง เชน เปลอกกอ คณ แกนสเสยด ผลสมอไทยและสมอพเภก เปนตน สวนสไดจากแกน ชน และผลของพนธไมบางชนด เชน แกนของพนธไมแกแล ชนจากตนรง และผลของตน คาปา เปนตน

2. ประโยชนทางออมของทรพยากรปาไมมความสาคญไปไมนอยกวาประโยชนทางตรง โดยประโยชนทางออมของทรพยากรปาไม มดงน

2.1 ชวยใหฝนตกเพมขนและทาใหความชมชนในอากาศสมาเสมอ เนองจากอากาศเหนอจากทองทมทรพยากรปาไมขนอย มความชมชนและเยนกวาในพนททไมมทรพยากรปาไม เมฆฝนทลอยผานมา เมอกระทบความเยนกจะกลนตวเปนหยดนาตกลงมาเปนฝน สาหรบความชมชนของอากาศในพนทมทรพยากรปาไม จะมความรมเยนกวาทโลงแจง และมไอนาจากการคายนาของตนไมมาก

2.2 บรรเทาความรนแรงของลมพาย เมอลมพายพดมาถงททมทรพยากรปาไมเปนฉากกาบงอย กจะลดความเรวลง ในททมการปลกตนไมไวเปนฉากกาบงลม หรอแนวปองกนลม จะสามารถลดความเรวของพายใหเหลอเพยงรอยละ 20 ซงจะชวยปองกนบานเรอนและไรนา มใหถกพายทาอนตรายใหเสยหาย และชวยปองกนความชมชนของดนและผวดนทอดมสมบรณ ไมใหถกลมพดพาไป

2.3 ปองกนการพงทลายของดน บรเวณพนปาทมเศษไม ใบไมและซากตางๆ ของพชและสตว คอยดดซบนาฝนและชะลอความเรวของนาทไหลได และดนปาจะเปนดนดมอนทรยวตถสง มการดดซบนาไดด นาจงซงลงดนไดมาก ทาใหนาทไหลบาลดลง และทรพยากรปา

25

ไมสามารถสกดกนแรงปะทะของเมลดฝน รวมทงลดปรมาณและความเรวของนาทไหลบาได ทรพยากรปาไมจงปองกนการพงทลายของดนไดเปนอยางด

2.4 บรรเทาอทกภย ทรพยากรปาไมจะคอยดดซบนาไวเมอเกดฝนตก ซงจะทาใหสามารถชวยบรรเทาและลดความรนแรงของอทกภยใหเบาบางได และเกดขนเพยงระยะเวลาสนๆ

2.5 ทาใหนาไหลสมาเสมอตลอดป ตนไมในบรเวณพนปาและดนอนรวนซย จะคอยดดซบนาฝนเอาไว และคอยๆซมลงดน สะสมไวเปนนาใตดน แลวคอยๆปลอยออกสลาหวย ทาใหในฤดแลง ซงไมมฝนตก แตในลาธารตางๆ กยงคงมนาไหลตลอดเวลา

2.6 เปนทอยอาศยของสตวปา สตวปาไดอาศยพนทเปนทอยอาศย เพราะในปามตนไมเปนทกาบงเพอหลบซอนตวของสตว และเปนแหลงอาหาร

2.7 เปนทพกผอนหยอนใจ มนษยไดใชทรพยากรปาไมทมความสงบเงยบ รมเยน อากาศบรสทธ และมทวทศนธรรมชาตอนสวยงาม ตามปาเขาลาเนาไพร เชน อทยานแหงชาต วนอทยาน และสถานทพกผอนหยอนใจในปา เปนตน

2.8 ดานเทคโนโลย ทรพยากรปาไมเปนตวบงบอกถงความอดมสมบรณของดน และชนดของแรธาตทอยในดน ซงชนดของตนไมทขนปกคลม จะเกยวของกบชนดของแรธาตในดน และตนไมบางชนด จะขนไดเฉพาะภายใตสภาพดนทมแรธาตชนดนนๆ ผสมอยมากเกนไปเทานน

2.9 ประโยชนทางดานสขวทยา ทรพยากรปาไมเปนตวชวยในการรกษาความสมดลของกาซคารบอนไดออกไซดและออกซเจนในบรรยากาศ ตนไมจะนาเอากาซคารบอนได- ออกไซด ไปใชในการสงเคราะหแสง และคายออกซเจนออกมา จงทาใหมปรมาณโอโซนมากกวาในทโลงแจง ทรพยากรปาไมมความสาคญและใหประโยชนแกเราทงทางตรงและทางออม ไดแก การนาไมและสวนประกอบของไมมาใชในการแปรรปตางๆ ตลอดจนเปนการบรรเทาอทกภยทอาจเกดขน และกอใหเกดอนตราย จงมความจาเปนอยางยงทจะตองอนรกษทรพยากรปาไมไวใหเปนประโยชนตอไป 3.4 สาเหตของความเสอมโทรมของทรพยากรปาไม ไดมผใหสาเหตของความเสอมโทรมของทรพยากรปาไมในหลากหลายทรรศนะ ผวจยไดทาการทบทวนและสรป ไดดงน นนทล วชพนธ(2525: 18) กลาววา สาเหตของความเสอมโทรมของทรพยากรปาไมเกดจากสาเหตหลายประการ เชน เกดจากการกระทาของมนษย การเปลยนแปลงของระบบเศรษฐกจ สงคมและเทคโนโลย เปนตน ซงสาเหตดงกลาวเกดขนอยางตอเนองและแตกตางกนไป

26

ตามลกษณะของการกระทา เชน ตองการนาไมมาใชสอยในดานตางๆ ตองการพนทมาใชในกจกรรมทางดานอนๆ การแผวถางเพอนาพนทมาใชในการทาเกษตรกรรม กอสรางทอยอาศย เครองสาธารณปโภคและสาธารณปการตางๆ นอกจากนนกมอนตรายจากไฟปา ปญหาโรคและแมลงตลอดจนสภาพลมฟาอากาศ และสงแวดลอมอนๆ จากการกระทาดงกลาวนเอง เปนสาเหตททาใหทรพยากรปาไมถกทาลาย ราตร ภารา(2538: 120-122) กลาววา การทมนษยไดบกรกตดไมทาลายปาเพอนามาใชในการดารงชวต สงผลทาใหพนทของทรพยากรปาไมลดลง ซงจะกอใหเกดผลกระทบ เชน ทาใหเกดนาทวม เกดการพงทลายของหนาดน ดนขาดความอดมสมบรณ เกดความแหงแลง คณภาพนาเสอม ลดอายการใชงานของอางเกบนาและแหลงนาธรรมชาต สตวปาถกทาลาย ไมมราคาแพง การอพยพยายถน ขาดแคลนไมทใชในงานกอสรางและวตถดบปอนโรงงานอตสาหกรรม อากาศเสยและแปรปรวน โลกรอน มนษยไดตดไมทาลายปา เพอนามาใชในการดารงชวต ทาใหพนทปาลดลง และกอใหเกดผลกระทบอยางมากแกทรพยากรดน นา เศรษฐกจและสงคม การเมองและสงแวดลอมทงทเกดขนภายในประเทศและของโลก 3.5 สถานการณทรพยากรปาไมของประเทศไทย ในอดต รฐไดดาเนนการจดการทรพยากราปาไมโดยมงหวงผลประโยชนทางเศรษฐกจในรปของเนอไม และวนผลตภณฑในรปแบบตางๆ แตเนองจากการเพมขนของประชากรประเทศไทยในอดตมอตราคอนขางสง ประกอบกบการจดการทรพยากรปาไมไมเหมาะสม ทาใหเกดการตดไมแบบผดกฎหมาย และไมเปนไปตามหลกการอนรกษ ความเสยหายทตดตามมาคอ การลดลงของพนททอดมสมบรณ มการบกเบกเพอเปลยนแปลงพนทไปเปนพนทเกษตร และปลกพชพาณชย เพอรองรบการขยายตวของพนทชมชน เพอสรางสถานทพกผอนหยอนใจ โรงแรม วด และสถานทราชการ เมอพจารณาการเปลยนแปลงของพนททมทรพยากรปาไมในแตละภาค (วศน องคพฒนากล, 2548: 171-174)

1. ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ แตเดมเปนภาคทมพนทอดมดวยปาเบญจพรรณ มลกษณะพนทเปนทราบสง งายแกการตดฟน และชกลากไม ดงนนอตราการทาลายปาในภาคนจงเปนไปอยางรวดเรว ภาคตะวนออกเฉยงเหนอจดวาเปนภาคทมอตราการลดลงของพนทมากทสด โดยมอตราการลดลงเฉลยในระหวางป พ.ศ.2504-2538 รอยละ 3.7 หรอเฉลยปละ 0.9 ลานไร สาหรบชวงทมการทาลายปามากทสดคอชวงป พ.ศ.2519-2521 ซงมอตราการลดลงของพนทถงรอยละ 14.2 ตอป

27

2. ภาคเหนอ การใชทรพยากรปาไมในเชงพาณชย มการใหสมปทานทาไมสกแกบรษทเอกชนมาตงแตป พ.ศ.2407 แตเนองจากพนทเตมไปดวยเขาสง จงลดลงไปไมมากนก เมอเปรยบเทยบกบภาคอน แตการเขาไปตดฟน และชกลากไมใหญจากปากเปนปจจยททาใหเกดชมชนปาขนในภาคเหนอ ประกอบกบชวงป พ.ศ.2490-2500 ไดมการกอสรางถนนสายสาคญในภาคเหนอ ซงชวยใหลดตนทนคาขนสงพชไร แตในขณะเดยวกน กสงผลใหมการตดไมทาลายปามากขน นอกจากน สาเหตอกประการหนงททาใหพนทปาไมในภาคเหนอลดลง เนองจากพนทในเขตภเขาทมทศนยภาพอนสวยงาม อากาศด ดงนนจงเปนทตองการของตลาดการทองเทยว และนนทนาการ ทาใหทดนในทสงถกเกงกาไร และมการเปลยนมอ ปจจยเหลานลวนจงใจใหมการบกเบกปา โดยเฉพาะในชวงระหวางป พ.ศ.2530-2538 อยางไรกตาม อตราการลดลงของพนทปาไมในภาคเหนอระหวางป พ.ศ.2504-2538 มอตราการลดลงเฉลยรอยละ 1.6 หรอประมาณ 0.8 ลานไรตอป

3. ภาคใต มอตราการลดลงในชวงป พ.ศ.2504-2538 เฉลยประมาณรอยละ 2.2 โดยสาเหตหลกของการลดลงของพนทปาไมในภาคใต คอ การปลกยางพารา และปาลมนามนในเชงพาณชย มการลกลอบเขาไปปลกยางพาราในเขตปา และพบวามสวนยางพาราอยในเขตปาสงวนแหงชาต และปาอนรกษถงรอยละ 35 ของพนทปลกยางพาราทวประเทศ

4. ภาคกลางและภาคตะวนออก มทงปาทลมนาขง ปาโปรง ปาดงดบชนในทลม ปาในพนททงสองภาคนถกบกเบกเรวกวาพนทปาไมในภาคอนๆ เนองจากอยใกลเมองหลวง ในชวงแรกๆ มการสงเสรมการปลกขาว ซงเปนพชเศรษฐกจ และตอมายงมการสงเสรมการปลก พชไรกนมาก เปนเหตใหพนทลดลงไปมากกวาครง ดงตารางท 2 ตารางท 2 พนทปาไมของประเทศไทยจาแนกตามรายภาค ระหวางป พ.ศ.2532 ถง พ.ศ.2541

ปพ.ศ. ภาค (ไร/รอยละ)

รวม

เหนอ ตะวนออก กลางและ

ใต ตะวนออก เฉยงเหนอ ตะวนตก 2532 50,138,750 14,741,250 10,764,375 9,125,000 4,866,250 89,635,625 (47.29) (13.97) (25.55) (20.65) (21.33) (27.95) 2534 48,214,375 13,624,375 10,385,000 8,405,625 4,806,875 85,436,250 (45.47) (12.91) (24.65) (19.02) (21.07) (26.64) 2536 47,019,375 13,420,625 10,234,375 8,005,000 4,771,250 83,450,625 (44.35) (12.72) (24.3) (18.11) (20.91) (26.02)

28

ตารางท 2 พนทปาไมของประเทศไทยจาแนกตามรายภาค ระหวางป พ.ศ.2532 ถง พ.ศ.2541 (ตอ)

ปพ.ศ. ภาค (ไร/รอยละ)

รวม

เหนอ ตะวนออก กลางและ

ใต ตะวนออก เฉยงเหนอ ตะวนตก 2538 46,178,701 13,290,417 10,180,105 7,784,141 4,744,797 82,178,161 (43.55) (12.59) (24.17) (17.61) (20.8) (25.62) 2541 45,660,625 13,115,000 10,030,625 7,578,125 4,691,875 81,076,428 (43.06) (12.43) (23.81) (17.15) (20.57) (25.28)

ทมา: กรมปาไม, พนทปาไมของประเทศไทยจาแนกตามรายภาค ระหวางป พ .ศ.2532 ถง พ.ศ.2541 (กรงเทพฯ: กรมปาไม, 2540). จากตารางท 2 แสดงใหเหนวา พนทปาไมของประเทศไทย มอตราการลดลงอยางเหนไดชด ในภาคกลางและภาคตะวนตก มการลดลงอยางตอเนอง ในป พ.ศ.2532 จาก 10,764,375 ไร คดเปนรอยละ 25.5ของพนททงหมด ลดลงมาจนถงป พ.ศ.2541 เหลอเพยง 10,030,625 ไร หรอคดเปน รอยละ 23.81 4. แนวคดและทฤษฎเกยวกบการจดการทรพยากรปาไม 4.1 หลกการจดการทรพยากรปาไม ไดมผกลาวถงหลกการทรพยากรปาไมในหลากหลายทรรศนะ ผวจยไดทาการทบทวนและสรปไดดงน ยศ สนตสมบต (2544) ไดกลาวถง การจดการทรพยากรของชมชนทองถน จะตองเรมทกรอบคดหลกอยางนอย 5 ประการคอ แนวความคดประการแรกคอ การมองระบบการผลตและการจดการทรพยากรในบรบทของการเปลยนแปลงโครงสรางทางเศรษฐกจ การเมอง และระบบนเวศ เปนแนวความคดทชวยใหเราสามารถเชอมโยงความสมพนธระหวางปรากฏการณในทองถนกบเงอนไขภายนอก และชวยใหเหนทศทางของการพฒนาประเทศ ทมผลตอวถชวตของชมชนทองถนอยางชดเจน แนวคดประการทสองคอ การมองระบบการผลตและการจดการทรพยากรของชมชนจากมตทางดานวฒนธรรม มองความสมพนธระหวางชวตมนษยกบธรรมชาตอยางเปนองครวมและรอบดาน แนวความคดประการทสามคอ การมองระบบการจดการทรพยากรวาเปนสวนหนงของระบบกรรมสทธรวมของชมชน แนวความคดประการทส คอ การมองระบบ

29

การจดการทรพยากรของชมชนในฐานะเปนขบวนการทางสงคม อาจเปนการสบทอดวถปฏบตและจารตประเพณในการจดการทรพยากรของชมชนมาเนนนาน หรออาจเปนขบวนการทเกดใหม อนเปนผลมาจากการรวมตวของชาวบานเพอตอตานการแทรกแซงจากภายนอก แนวความคดประการทหาคอ การมองระบบการผลตและการจดการทรพยากรของชมชนในบรบทของการพฒนาชนบทและการอนรกษฟนฟทรพยากรธรรมชาตอยางยงยน สาหรบระบบการจดการทรพยากรของชมชนอาจจาแนกออกเปนประเดนใหญได 3 ประเดน คอ

1. หลกการจดการ โดยทวไประบบการจดการทรพยากรของชมชนวางอยบนหลกการพนฐาน 4 ประการ คอ ประการแรก การยอมรบในจารตประเพณและสทธชมชนในการจดการทรพยากร ประการทสอง การคานงถงผลประโยชนรวมกนของสมาชก และความเปนธรรมทางสงคม ประการทสาม ความยงยนของระบบการผลตและความสมดลของระบบนเวศ และประการทส การมสวนรวมของสมาชกทงหมดของชมชน

2. วธการจดการ วธการจดการปาของชมชนอาจจาแนกไดเปน 3 ลกษณะคอ ลกษณะแรกมการจาแนกประเภทของปาออกเปนประเภทตางๆ เชน ปาอนรกษหรอปาตนนา ปาพธกรรม ปาใชสอย เปนตน และทาการกาหนดขอบเขตปาของชมชน รวมทงขอบเขตของปาประเภทตางๆ อยางชดเจน ลกษณะทสอง มการรางกฎเกณฑและแนวทางการใชประโยชนใหสมาชกชมชนทราบ ไมวาจะเขยนเปนลายลกษณอกษรหรอไมกตาม เพอใหสมาชกทกคนไดใชทรพยากรรวมกนอยางยงยน ตลอดจนมการกาหนดบทลงโทษสาหรบการฝาฝนกฎระเบยบของชมชน ลกษณะทสาม มการประชมปรกษาหารอระหวางสมาชกของชมชนเปนครงคราวเพอทบทวนกฎเกณฑและกตกาของชมชน และมการจดตงองคกรของชมชนขน เพอทาหนาทดแล ตรวจตรา และควบคมการใชประโยชนจากทรพยากร ดงภาพท 10

30

จาแนกปา -ปาอนรกษ -ปาใชสอย

ภาพท 10 วธการจดการทรพยากรของชมชน ทมา: ยศ สนตสมบต, การทองเทยวเชงนเวศ (เชยงใหม: ศนยศกษาความหลากหลายทางชวภาพและภมปญญาทองถนเพอการพฒนาอยางยงยนคณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม, 2544).

3. รปแบบการจดการ การจดการทรพยากรของชมชนอาจมรปแบบทแตกตางหลากหลายออกไป ตามแตเงอนไขทางกายภาพและสภาวการณทางเศรษฐกจ สงคม และการเมองของแตละพนท ซงอาจแบงรปแบบการจดการออกได 3 ประเภท ดงน

3.1 รปแบบการจดการตามจารตประเพณ พบรปแบบนไดในชมชนดงเดม การจดการทรพยากรตามจารตประเพณ หมายถง การนาเอาอดมการณ ความเชอ และวธคดตามประเพณมาใชเปนแนวทางในการกาหนดกฎเกณฑ ทใชในการจดการทรพยากร

3.2 รปแบบการจดการแบบประยกต ในพนทบางแหง ทสทธชมชนไมไดรบการยอมรบหรอถกละเมดจาบจวง ชาวบานอาจนาเอารปแบบและวธการจดการแบบอนมาประยกตใชรวมกบการจดการตามจารต ประเพณ

3.3 รปแบบการจดการทเปนขบวนการตอรองทางการเมอง ในบรบทของการแยงชงทรพยากร โดยเฉพาะอยางยงระหวางชมชนกบรฐและนายทน

ออกกฎระเบยบ ขอบงคบ พรอมบทลงโทษ

-ควบคมการใชประโยชน -ดแล ตรวจตรา ผกระทาผด

ตงองคกรชมชน

31

4.2 แนวความคดเกยวกบปาชมชน ไดมผใหความหมายของการจดการปาชมชนในหลากหลายทรรศนะ ผวจยไดทาการทบทวนและสรปไดดงน โฆษต ปนเปยมรษฎ (2535: 96-97) กลาววา ปาชมชน หมายถง ปาทมขอบเขตชดเจน ซงชมชนมอานาจในการบรหารจดการไดตามความตองการของชมชน เพอใหเกดประโยชนตามความประสงคของชมชนอยางยงยน โดยใชวธทไมทาลายปา และสอดคลองกบจารตประเพณ ความเชอ และวฒนธรรมในทองถน ซงการพฒนาทยงยนนนจะเกดขนไดเมอประชาชนไดม สวนรวมในการพฒนา โดยการมสวนรวมนตองครอบคลม ทงการมสวนรวมในการสรางสรรคและการมสวนรวมในการไดรบผลประโยชนจากการพฒนา นอกจากนนยงตองมการพฒนาการม สวนรวมในดานอนๆดวย เชน การสนบสนนการรวมกลม การสนบสนนบทบาทของกลมตางๆ การจดระบบและกลไกในการประสานงานการรบฟง รชดา ฉายสวสด (2533:14) กลาววา ปาชมชน หมายถง การอนรกษ การพฒนา และการใชประโยชนจากทรพยากรปาไมโดยชมชน เพอประโยชนสงสดทางเศรษฐกจตอชมชน เพอดารงไวซงระบบนเวศของทองถน ซงจะเปนพนฐานรองรบประโยชนทางเศรษฐกจทหลากหลายตอชมชนในระยะยาว ฉะนนการอนรกษทรพยากรปาไมใหยนยาว ตองใหชาวบานมจตสานก มความรสกเปนเจาของ เพอจะฟนฟระบบใหมทลมเหลว อรรถภาค เลาจนตนาศร (2545: 9) กลาววา ปาชมชน หมายถง พนทปาทงทเปนปาบกและปาชายเลน (รวมทงผนดน ตนไม ทงหญา พนธพช สตวปา แหลงนาและสรรพสงทเปนธรรมชาตทงหมด) รอบชมชนหรอใกลเคยงกบชมชน อาจจะเปนชมชนทางการหรอชมชนตามประเพณกได และอาจเปนหนงชมชนหรอหลายชมชนทมาจดการรวมกนกได โดยทชมชนใชอาศยทามาหากน และเลอกใชประโยชนอยางยงยน ทงในเชงเศรษฐกจ และการรกษาระบบนเวศ โดยชมชนเปนผวางแผน ตดสนใจวาตองการอะไรจากปา ตองการเมอไร จะดแลรกษา ฟนฟ และพฒนาปาชมชนอยางไร มขอบเขตขนาดไหนทชมชนอาจจะกาหนดเปนลายลกษณอกษรหรอจารตประเพณ เปนวถชวตในการจดการปากได ขนอยกบชมชนเปนผกาหนด สถาบนชมชนทองถนพฒนา (2535: 14) กลาววา ปาชมชน หมายถง การทสมาชกในชมชนมสวนรวมในการดแล รกษา จดการ และใชประดยชนจากทรพยากรปาในพนท เพอผลทางเศรษฐกจของสมาชก และรกษาปามใหเสอมสภาพลง เสนห จามรก และยศ สนตสมบต (2535: 13-15, 156) กลาววา ปาชมชน หมายถง กระบวนการทางสงคม หรอการรวมตวกนขององคกรประชาชนในระดบชมชนหรอเครอขายภายในระบบนเวศแหงหนง เพอทาการใชประโยชนและจดการทรพยากรดน นา ปา ซงถอเปน

32

ทรพยสนสวนรวมของทองถนอยางยงยน และเปนธรรมบนพนฐานของระบบความคด ภมปญญา อดมการณและสทธมนษยชน เนนหลกการทางศลธรรมและความมนคงในการยงชพของคนในชมชนเปนหลก กรมปาไม (2535: 48) กลาววา ปาชมชน หมายถง พนททจดแบงหรอกาหนดไวเปนปาชมชนและเพอชมชนไดนาไปใชประโยชนอยางยงยนและถาวร ตามกฎเกณฑทชมชนไดกาหนดไว อานวย คอวนช (2528:1-6) กลาววา ปาชมชน หมายถง ปาทประชาชนไดรวมมอกนจดทาขน เพอประโยชนรวมกนของชมชนนน ปาชมชนนบไดวาเปนรปแบบหนงของวธการวนศาสตรชมชน อนเปนวธการใชกจกรรมทางปาไมเปนเครองมอในการพฒนาชนบท โดยพจารณาความตองการของประชาชนทจะเขามามสวนรวมในแตละหมบานเปนพนฐาน ดงนน ผวจยสามารถสรปความหมายของปาชมชนในทรรศนะของผวจยวาหมายถง พนทปาไมทไดรบการจดการโดยกระบวนการมสวนรวมจากประชาชน และองคกรชมชน ทงทางตรงและทางออม ตามความเชอและวฒนธรรมทองถน เพอประโยชนทสอดคลองกบความตองการของชมชนอยางตอเนองและยงยน

5. ขอกาหนด และกฎระเบยบ ทเกยวของกบบทบาทขององคกรตางๆ ในการจดการทรพยากรปาไม ไดมขอกาหนด และกฎระเบยบ ทเกยวของกบบทบาทขององคกรตางๆ ในการจดการทรพยากรปาไมหลายเรอง ผวจยทบทวนและสามารถสรปไดดงน 5.1รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2550 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2550 ไดกาหนดบทบาทหนาทของชมชนและองคกรปกครองสวนทองถนไวดงน มาตราท 66 ความวา “บคคลซงรวมกนเปนชมชน ชมชนทองถน หรอชมชนทองถนดงเดม ยอมมสทธอนรกษหรอฟนฟจารตประเพณ ภมปญญาทองถน ศลปวฒนธรรมอนดของทองถนและของชาต และมสวนรวมในการจดการ การบารงรกษาและการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาต สงแวดลอม รวมทงความหลากหลายทางชวภาพอยางสมดลและยงยน” มาตรา 67 ความวา “สทธของบคคลทมสวนรวมกบรฐและชมชนในการบารงรกษาและไดรบประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและความหลากหลายทางชวภาพและในการคมครองสงเสรม และรกษาคณภาพสงแวดลอม เพอใหดารงชพอยไดตามปกตอยางตอเนองในสงแวดลอมทจะกอใหเกดอนตรายตอสขภาพอนามย สวสดภาพหรอคณภาพชวตของตนยอมไดรบการคมครอง”

33

การดาเนนโครงการและกจกรรม ทอาจกอใหเกดผลกระทบอยางรนแรงตอคณภาพสงแวดลอมจะกระทามได เวนแตจะศกษาและประเมนผลกระทบตอคณภาพสงแวดลอม รวมทงใหองคกรอสระ ซงประกอบดวยผแทนองคกรเอกชนดานสงแวดลอมใหความเหนชอบกอนมการดาเนนการดงกลาว ทงนตามกฎหมายบญญต “สทธของบคคลทจะฟองหนวยราชการ หนวยงานของรฐ รฐวสาหกจ ราชการสวนทองถนหรอองคกรอนของรฐ เพอใหปฏบตหนาทตามทรฐบญญตไวในกฎหมายตามวรรคหนงและวรรคสองยอมไดรบการคมครอง” มาตรา 85 รฐตองดาเนนการตามนโยบายดานทดน ทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอม ดงตอไปน

1. กาหนดหลกเกณฑการใชทดนใหครอบคลมทวประเทศ โดยใหคานงถงความสอดคลองกบสภาพแวดลอมทางธรรมชาตทงผนดน ผนนาวถชวตของชมชนทองถน และการดแลรกษาทรพยากรธรรมชาตอยางมประสทธภาพ และกาหนดมาตรฐานการใชทดนอยางยงยน โดยตองใหประชาชนในพนททไดรบผลกระทบจากหลกเกณฑการใชทดนนนมสวนรวมในการตดสนใจดวย

2. กระจายการถอครองทดนอยางเปนธรรมและดาเนนการใหเกษตรกร มกรรมสทธหรอสทธในทดน เพอประกอบเกษตรกรรมอยางทวถง โดยการปฏรปทดนหรอวธอน รวมทงจดหาแหลงนา เพอใหเกษตรกรมนาใชอยางพอเพยงและเหมาะสมแกการเกษตร

3. จดใหมการวางผงเมอง พฒนา และดาเนนการตามผงเมองอยางมประสทธภาพและประสทธผล เพอประโยชนในการดแลรกษาทรพยากรธรรมชาตอยางยงยน

4. จดใหมแผนการบรหารจดการทรพยากรนาและทรพยากรธรรมชาตอน อยางเปนระบบ และเกดประโยชนตอสวนรวม ทงตองใหประชาชนมสวนรวมในการสงวน บารงรกษา และใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและความหลากหลายทางชวภาพอยางสมดล

5. สงเสรม บารงรกษา และคมครองคณภาพสงแวดลอมตามหลกการพฒนาทยงยน ตลอดจนควบคมและกาจดภาวะมลพษทมผลตอสขภาพอนามย สวสดภาพ และคณภาพชวตของประชาชน โดยประชาชน ชมชนทองถน และองคกรปกครองสวนทองถน ตองมสวนรวมในการกาหนดแนวทางการดาเนนงาน 5.2 พระราชบญญตการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถนพ.ศ.2542 พระราชบญญตการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถนพ.ศ.2542ไดกลาวถงอานาจหนาทขององคกรปกครองสวนทองถน ไวใน

34

มาตราท 16 ความวา ใหเทศบาล เมองพทยา และองคการบรหารสวนตาบลมอานาจและหนาทในการจดระบบการบรการสาธารณะเพอประโยชนของประชาชนในทองถนของตนเองดงน

1. การจดทาแผนพฒนาทองถนของตนเอง 2. การจดใหมและบารงรกษาทางบก ทางนา และทางระบายนา 3. การจดใหมและควบคมตลาด ทาเทยบเรอ ทาขาม และทจอดรถ 4. การสาธารณปโภคและการกอสรางอนๆ 5. การสาธารณปการ 6. การสงเสรม การฝก และประกอบอาชพ 7. การพาณชย และการสงเสรมการลงทน 8. การสงเสรมการทองเทยว 9. การจดการศกษา 10. การสงคมสงเคราะห และการพฒนาคณภาพชวตเดก สตร คนชรา และ

ผดอยโอกาส 11. การบารงรกษาศลปะ จารตประเพณ ภมปญญาทองถน และวฒนธรรมอนด

ของทองถน 12. การปรบปรงแหลงชมชนแออดและการจดการเกยวกบทอยอาศย 13. การจดใหมและบารงรกษาสถานทพกผอนหยอนใจ 14. การสงเสรมกฬา 15. การสงเสรมประชาธปไตย ความเสมอภาค และสทธเสรภาพของประชาชน 16. สงเสรมการมสวนรวมของราษฎรในการพฒนาทองถน 17. การรกษาความสะอาดและความเปนระเบยบเรยบรอยของบานเมอง 18. การกาจดมลฝอย สงปฏกล และนาเสย 19. การสาธารณสข การอนามยครอบครว และการรกษาพยาบาล 20. การจดใหมและควบคมสสานและฌาปนสถาน 21. การควบคมการเลยงสตว 22. การจดใหมและควบคมการฆาสตว 23. การรกษาความปลอดภย ความเปนระเบยบเรยบรอย และการอนามย โรงมหรสพ

และสาธารณสถานอนๆ

35

24. การจดการ การบารงรกษา และการใชประโยชนจากปาไม ทดนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

25. การผงเมอง 26. การขนสงและการวศวกรรมจราจร 27. การดแลรกษาทสาธารณะ 28. การควบคมอาคาร 29. การปองกนและบรรเทาสาธารณภย 30. การรกษาความสงบเรยบรอย การสงเสรมและสนบสนนการปองกนและรกษา

ความปลอดภยในชวตและทรพยสน 31. กจการอนใดทเปนผลประโยชนของประชาชนในทองถนตามทคณะกรรมการ

ประกาศกาหนด 5.3 พระราชบญญตสภาตาบลและองคการบรหารสวนตาบล พระราชบญญตสภาตาบลและองคการบรหารสวนตาบลไดกลาวถงอานาจหนาทขององคกรปกครองสวนทองถน ไวใน มาตราท 67 ความวา องคการบรหารสวนตาบลมหนาทในการพฒนาตาบลทงในดานเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมภายใตบทบญญตของกฎหมายอบต. มหนาทตองทาในเขตอบต. โดยประกอบดวยหนาทจะตองทา 9 ประการ ดงน

1. จดใหมและบารงรกษาทางนาและทางบก 2. รกษาความสะอาดของถนน ทางนา ทางเดน และทสาธารณะ รวมทงกาจด

มลฝอยและสงปฏกล 3. ปองกนโรคและระงบโรคตดตอ 4. ปองกนและบรรเทาสาธารณภย 5. สงเสรมการศกษา ศาสนา และวฒนธรรม 6. สงเสรมการพฒนาสตร เดก เยาวชน ผสงอาย และผพการ 7. คมครอง ดแล และบารงรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม 8. บารงรกษาศลปะ จารตประเพณ ภมปญญาทองถน และวฒนธรรมอนดของ

ทองถน 9. ปฏบตหนาทอนตามททางราชการมอบหมายโดยจดสรรงบประมาณหรอ

บคลากรใหตามความจาเปนและสมควร

36

ในปจจบนมกลไกการดาเนนงานเพอขอรบการสนบสนนงบประมาณเพอแกไขปญหาในพนทภายใตระบบแผน ทสาคญ 2 ระบบ คอ แผนปฏบตการเพอการจดการคณภาพสงแวดลอมระดบจงหวด และแผนพฒนาจงหวดภายใตคณะกรรมการนโยบายกระจายความเจรญไปสภมภาคและทองถน ซงถงแมโครงสรางระบบแผนจะมแหลงเงนงบประมาณทแตกตางกน แตกระบวนการ ขนตอนการทางานจะอาศยองคกรของจงหวดและอาเภอ คอคณะกรรมการพฒนาจงหวดและคณะกรรมการพฒนาอาเภอเปนแกนกลางในการประสานการดาเนนงานในพนท เพอเชอมโยงการบรณาการแผนงาน โครงการและวเคราะหขอเสนอโครงการจากสวนราชการและองคกรปกครองสวนทองถน และจดทาเปนแผนพฒนาอาเภอและจงหวดในทสด

นอกจากนระบบแผนสองแผนทไดกลาวไว มเปาหมายของการพฒนาอยในพนทจงหวดลงไปถงพนทตาบลและหมบาน โดยอาศยองคกรของจงหวดและอาเภอเปนแกนกลางการประสานแผนและนานโยบายไปสการปฏบตในพนท ภายใตสาระสาคญของกรอบทง 2 แผน ใหความสาคญกบการจดการเพอแกไขปญหาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ซงเปนชองทางทองคกรปกครองสวนทองถน สามารถประสานและจดทาขอเสนอแผนงานโครงการ เพอขอรบการสนบสนนงบประมาณการดาเนนงานจากสวนราชการทเกยวของในระดบอาเภอ โดยผานกระบวนการทไดกลาวมาแลว

ประเทศไทยไดมการออกกฎหมายวาดวยการจดการทรพยากรปาไมหลายฉบบ เพอใชในการควบคม และกาหนดแนวทางในการปฏบตงานดานการปองกนรกษาปาและการจดการทรพยากรปาไม ใหเปนไปอยางมประสทธภาพถกตองตามระเบยบและหลกวชาการ เพอความมนคงของทรพยากรปาไม และการใชประโยชนอยางยงยน 6. เอกสารและงานวจยทเกยวของ เชษฐพงษ ศรแสงไทยสข (2553: บทคดยอ) ศกษาเรอง องคการบรหารสวนตาบล โคกแสมสารกบการจดการทรพยากรปาไม วตถประสงคเพอศกษา การจดการทรพยากรปาไมขององคการบรหารสวนตาบลโคกแสมสารและเพอศกษาปญหาและอปสรรคในการจดการทรพยากรปาไมขององคการบรหารสวนตาบลโคกแสมสาร เกบรวบรวมขอมลจากการสมภาษณเชงลกกลมเปาหมาย คอ ผบรหารทองถนและพนกงานสวนทองถน ผลการศกษาพบวา ผนาทองถนตองมภาวะความเปนผนาสง ในการวเคราะหสภาพปญหาและการกาหนดนโยบาย รวมทงบคลากรหรอพนกงานสวนทองถน จะตองมความสามารถในการนานโยบายทผบรหารกาหนดมาปฏบตไดอยางถกตองตามวตถประสงค ตลอดจนจะตองมความสามคคในองคกรหรอการทางานเปนทม ระบบการบรหารจดการงบประมาณ สรปไดวามการวางแผนการใชจายอยางรอบคอบเพอใหเกด

37

ประโยชนสงสด แตปญหาทพบคองบประมาณในดานการอนรกษทรพยากรปาไมยงคงไมเพยงพอตอการดาเนนงาน ปญหาและอปสรรคตลอดจนปจจยทมผลกระทบตอการอนรกษทรพยากรปาไม ไดแก ปญหาทดนทากน จากการศกษาพบวาในพนทตาบลโคกแสมสารนนพนทสวนใหญอยในเขตปาสงวนเสอมโทรม มการบกรกทาลายปาไมเพอการประกอบอาชพดานเกษตรกรรมและทอยอาศย และปญหาดานการประกอบอาชพ ทม ผลตอการตดสนใจมสวนรวมกบกจกรรมดานการอนรกษทรพยากรปาไม ทองคการบรหารสวนตาบลโคกแสมสารกาหนดขน ปญหาความตองการครอบครองสทธ เพอการทาประโยชนทางอตสาหกรรมเปนอกปญหาหนงทเปนอปสรรค ตอการอนรกษทรพยากรปาไม จากการศกษาพบวามความพยายามของกลมผประกอบการทางดานการสมปทานบตรเหมองแรทตองการเขาทาเหมองแรมนพนท เนองจากตาบลโคกแสมสารมสายแรเพอรไลตทเปนองคประกอบสาคญทางภาคอตสาหกรรมหลายชนด คมเดช จนโทร(2553: บทคดยอ) ศกษาเรองการมสวนรวมของประชาชนในการจดการปาชมชนโคกสง บานหนองโก หม 12 ตาบลโคกพระ อาเภอกนทรวชย จงหวดมหาสารคาม มวตถประสงค เพอศกษาบรบทของปาชมชนโคกสงทงในอดตและปจจบน เพอศกษาปญหาในการจดการปาชมชนโคกสง หลงปพ.ศ.2538 ของประชาชนบานหนองโก หม 12 ตาบลโคกพระ อาเภอกนทรวชย จงหวดมหาสารคาม และเพอศกษาการมสวนรวมในการจดการปาชมชนโคกสง บานหนองโก หม 12 ตาบลโคกพระ อาเภอกนทรวชย จงหวดมหาสารคาม เปนงานวจยเชงคณภาพ เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล คอ แบบสมภาษณแบบมโครงสราง โดยการสมภาษณเชงลกกบประชาชนในพนท ผลการศกษาพบวา บรบทของปาชมชนโคกสง พบวา เปนปาชมชนเมอปพ.ศ.2538 เดมมพนทปาจานวน 870 ไร แตปจจบนเหลอจานวน 600 ไร เนองจากราษฎรไดทาการบกรกปา เพอใชเปนแหลงทากน มการใชประโยชนจากปาชมชน เชน การสรางทอยอาศย การเปลยนแปลงสภาพปาชมชน โคกสงจากอดตจนถงปจจบน พบวา การเปลยนแปลงของปาชมชน แบงเปน 3 ชวง ไดแก ชวงท 1 กอนปพ.ศ. 2538 เปนชวงการบกรก ลาสตวและตดไม เพอสรางทอยอาศย ชวงท 2 ปพ.ศ.2538-2548 เปนชวงการตดไมแปรรป และตดไมเพอเผาถาน ชวงท 3 พ.ศ.2549-ปจจบน เปนชวงการอนรกษและฟนฟปาชมชน ซงมการจดทาระเบยบและขอตกลงในการใชประโยชนจากปาชมชน เชน หามบกรกปา หามตดไม เปนตน ปญหาในการจดการปาชมชนโคกสง ไดแก ปญหาการบกรกทาลายปาชมชน ปญหาประชาชนขาดความเขาใจในบทบาทและหนาทในการอนรกษปาชมชน ปญหาประชาชนขาดจตสานกในความเปนเจาของทรพยากรปาชมชนรวมกน ศรมล ชยสวรรณ(2552: บทคดยอ) ศกษาเรอง การมสวนรวมของชมชนในการพฒนาและอนรกษแหลงทองเทยวเชงนเวศ บานรวมมตร หมท 2 ตาบลแมยาว อาเภอเมอง จงหวดเชยงราย มวตถประสงคเพอศกษาการมสวนรวมในการพฒนาและอนรกษแหลงทองเทยวเชงนเวศ

38

และปจจยทมผลตอการมสวนรวมของชมชนในการพฒนาและอนรกษแหลงทองเทยวเชงนเวศ เครองมอทใชในการเกบขอมล ไดแก แบบสอบถามและการสนทนากลม ผลการศกษาพบวา การมสวนรวมในการพฒนาและอนรกษแหลงทองเทยวเชงนเวศ โดยภาพรวมมระดบปานกลางเปนสวนใหญ ไดแก การมสวนรวมในการอนรกษ พฒนาแหลงทองเทยวเชงนเวศ การมสวนรวมในการจดกจกรรมการทองเทยวเชงนเวศ และการมสวนรวมในการจดกจกรรมอนรกษแหลงทองเทยวเชงนเวศมระดบนอย ปจจยภายในทมผลตอการมสวนรวมในการอนรกษ พฒนาแหลงทองเทยวเชงนเวศอยในระดบมากเปนสวนใหญ ไดแก การใหความรกบคนในชมชน เปนการอนรกษพฒนาทนาสนใจ ชมชนมความรพนฐานในการอนรกษและพฒนาสงแวดลอม สนใจทจะมสวนรวม และเปดโอกาสใหมสวนรวมดาเนนการและชมชนใหความสาคญ ปจจยภายนอกทมผลตอการมสวนรวมในการอนรกษ พฒนาแหลงทองเทยวเชงนเวศอยในระดบมาก ไดแก กจกรรมประเภททาทวร การจดกจกรรมประเภทพฒนาแหลงทองเทยว และการไดรบงบประมาณสนบสนนจากกลมองคกรทเกยวของ มผลตอการมสวนรวมตามลาดบ ไพเวศ ศรบตรตา(2552: บทคดยอ) ศกษาเรอง การใชประโยชนและการจดการปาชมชนอยางมสวนรวม ตามหลกภมสงคม กรณศกษา บานผาแมว ตาบลหวเสอ อาเภอแมทะ จงหวดลาปาง มวตถประสงคเพอศกษาการใชประโยชนและการจดการปาชมชนอยางมสวนรวม ตามหลกภมสงคม ของบานผาแมว ตาบลหวเสอ อาเภอแมทะ จงหวดลาปาง โดยใชการวจยเชงปฏบตการอยางมสวนรวม ผลการศกษาพบวา ชาวบานไดใชประโยชนจากปาชมชนทงโดยทางตรงและทางออม ทางตรงเพอเปนแหลงอาหาร ไดแก เหดปา พชผกปา ผลไมปา สมนไพร และสตวปา เปนจานวน 29 25 37 47 และ 114 ชนดตามลาดบ นอกจากนยงพบวาไดใชฟน ถาน ทอยอาศย เครองเรอน เครองมอเครองใชทางการเกษตร สารกาจดแมลง เลยงสตว และสรางอาชพขายของปา ทางออมเพอเปนแหลงสรางความสมดลทางธรรมชาต ตนนาลาธาร และปองกนภยพบตจากธรรมชาต รวมถงเปนแหลงทองเทยวของชมชน ตลอดจนเปนศนยรวมจตใจของชมชนในมตทางดานสงคม วฒนธรรมและจตวญญาณ รสสคนธ ลกประคา(2554: บทคดยอ) ศกษาเรอง ศกยภาพในการจดการทรพยากรปา ของชมชนบานแมสา ตาบลโปงแยง อาเภอแมรม จงหวดเชยงใหม มวตถถประสงคเพอศกษาวเคราะหถงศกยภาพทวไปและศกยภาพแฝงในการจดการทรพยากรปาของชมชน ศกษากระบวนการและรปแบบทใชในการจดการทรพยากรปาของชมชนและเพอศกษาถงการใชประโยชนจากทรพยากรปาของชมชน เปนงานวจยเชงคณภาพ เกบรวบรวมขอมลจากการสงเกต การสมภาษณ การสนทนากลมกบผนาชมชนกบกลมชาวบาน ผลการศกษาพบวา ชมชนแมสา ประกอบไปดวย

39

บานแมสาใหมหม 6 และบานแมสานอยหม 10 พนทของชมชนจะครอบคลม 3 ภเขา เรยกรวมกนวา “ดอยผากลอง” ซงเมอกอนจะเปนดอยโลนเตยนไมมตนไมมากนก เนองจากใชพนทเหลานในการทาการเกษตร และเปนสาเหตของการเกดภยธรรมชาตของชมชน เชน หนาดนพงทลาย ความแหงแลงของพนทประกอบกบกระแสสงคมจากภายนอกมองวาชมชนบนดอยเปนผทาลายธรรมชาต สาเหตเหลานเปนการสรางแรงจงใจใหชมชนแมสา รวมกนกอตงชมรมอนรกษทรพยากรธรรมชาตขน โดยมการตงกฎกตกาในการหามบกรกปา และรอฟนประเพณทมความสมพนธกบการอนรกษปาขน เชน สกการะปา ดงเซง ถอเปนการอนรกษทรพยากรธรรมชาต ควบคไปกบการอนรกษศลปวฒนธรรม ประเพณ และวถชวตชมชน จนปจจบนชมชนแมสา สามารถทาใหผนปาฟนกลบคนมาและสงคมภายนอกเรมยอมรบในนามชมชนทอยรวมกบปาไดมากขน ทพวรรณ ภนาค (2553: บทคดยอ) ศกษาเรอง การจดการทรพยากรปาชายเลนโดยชมชน กรณศกษาชมชนบานคลองลด ตาบลบางตะบนออก อาเภอบานแหลม จงหวดเพชรบร มวตถประสงคเพอศกษาสถานภาพ รปแบบการจดการทรพยากรปาชายเลนโดยชมชน ศกษาปญหาอปสรรคของการจดการ ใชวธการวจยเชงคณภาพ ดวยการสงเกตและสมภาษณระดบลก ผลการศกษาพบวา สถานภาพปาชายเลนมแนวโนมเพมขน เมอมการอนรกษและฟนฟ รปแบบการจดการทรพยากรปาชายเลนของชมชน 4 ดาน ไดแก 1.การใชประโยชนทรพยากรปาชายเลน คอชาวบานใชทรพยากรปาชายเลนเปนแหลงอาหาร และนาพชพรรณไมในปาชายเลนมาใชในชวตประจาวน ทรพยากรปาชายเลน ทาใหเกดภมปญญาในการประกอบอาชพ ไดแก การทาประมง การทาสวนปาโกงกางแบบหมนเวยน และการผลตถานโกงกาง 2.การควบคมและบงคบใชระเบยบของชมชน โดยชมชนปฏบตตามทกฎหมายของประเทศกาหนดและมกฎของชมชนทชมชนตงขน คอ หามตดไมในเขตปาชายเลน ถาจาเปนตองนาไปใชประโยชน ไดเฉพาะในครวเรอนเทานน แตตองมการปลกทดแทน และมบทลงโทษหากมผฝาฝน 3. การอนรกษทรพยากรปาชายเลน มองคกรทตงขนเพออนรกษทรพยากรปาชายเลนทสาคญ ไดแก ศนยอนรกษและศกษาระบบนเวศปาชายเลน โรงเรยนบางตะบนวทยา เปนศนยกลางทสาคญในการอนรกษ กลมอนรกษทรพยากรแหลงนาปาชายเลน ทเปนการรวมกลมของชาวบานในชมชน การสรางคานยมในดานการอนรกษแกเยาวชน 4.การฟนฟทรพยากรปาชายเลนโดยชมชน ชมชนมการปลกปาชายเลนทดแทน และมกจกรรมการฟนฟภมปญญาดงเดม ปญหาและอปสรรคทพบคอ การมสวนรวมของชมชนนอย คานยมทเปลยนแปลงไปของชาวบานในเรองการประกอบอาชพและการบรโภค ทาใหชาวบานเหนคณคาของปาชายเลนลดนอยลง

40

Dungumaroและ Madulu (2003:1009-1014, อางถงใน พงษชตะ บญงอก, 2548) ไดทาการศกษาการมสวนรวมของชมชนใน IWRM กรณศกษาประเทศแทนซาเนย พบวา การมสวนรวมของชมชน เปนสงทสาคญและรบประกนวาการจดการนนๆจะประสบความสาเรจและยงยน การมสวนรวมยงทาใหพฤตกรรมของชมชนเปลยนแปลง รวมทงลดขอขดแยงและชวยใหโครงการบรรลเปาหมายทตงไว แตการมอบหมายงานใหชมชนดาเนนการควรคานงถงการศกษา ความตระหนก และสถานะเศรษฐกจ

41

บทท 3

วธดาเนนการวจย

การวจยเรอง บทบาทขององคกรในการจดการทรพยากรปาไม ชมชนบานหนองบว จงหวดประจวบครขนธ มวตถประสงคเพอศกษาสถานภาพปาชมชนบานหนองบวบทบาทขององคกรชมชน องคกรภาครฐ และองคกรปกครองสวนทองถน ในการจดการปาชมชน ตลอดจนศกษาปญหาและอปสรรคในการจดการปาชมชน ดาเนนการศกษาโดยใชระเบยบวธวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) เพอใหไดขอมลทครบถวนสมบรณและตรงตามวตถประสงคของการศกษา มรายละเอยดในแตละขนตอนดงตอไปน

1. เกณฑการคดเลอกพนท

2. กลมผใหขอมล

3. การเกบรวบรวมขอมล

4. เครองมอทใชในการศกษา

5. การวเคราะหขอมล

1. เกณฑการคดเลอกพนท ในการศกษาครงนผวจยเลอกพนทศกษาในจงหวดประจวบครขนธ เนองจากเปนจงหวดทมพนทปาไมมากเปนลาดบท 3 ในพนททางภาคกลางรองจากจงหวดกาญจนบรและจงหวดเพชรบร(กรมปาไม, 2551) โดยเลอกชมชนบานหนองบว หมท 4 ตาบลปากนาปราณ เนองจากเปนชมชนทมอาณาเขตตดตอกบปาไมธรรมชาตทมความอดมสมบรณ มากทสดในตาบลปากนาปราณ มแหลงทองเทยวทางธรรมชาตเปนจานวนมาก ชมชนมวถชวตทสอดคลองกบทรพยากรในทองถน ไมวาจะเปนดานการประกอบอาชพ การบรโภคอาหาร โดยเฉพาะการใชประโยชนจากทรพยากรปาไม แตในขณะเดยวกนกลบพบปญหาการบกรกพนทปาเพมขนเปนจานวนมาก ผวจยจงสนใจคดเลอกพนทดงกลาวเปนพนทศกษาในครงน

2. กลมผใหขอมลหลก กลมผใหขอมลหลกในการศกษา แบงออกเปน 3กลม คอ

กลมท 1 องคกรปกครองสวนทองถน

42

ผใหข อมล มการคดเลอกแบบเจาะจง (Purposive Sampling) ประกอบดวยนายกองคการบรหารสวนตาบลปากนาปราณ รองนายองคการบรหารสวนตาบลปากนาปราณ และสมาชกองคการบรหารสวนตาบลหมท4 จานวนทงสน 4คน

กลมท 2 องคกรชมชน

ชาวบานทอาศยอยตดพนทปาชมชน พงพงทรพยากรปาไม ทงโดยตรงและโดยออม และมสวนรวมในการจดการทรพยากรปาไมของชมชน ในฐานะเจาของพนท เปนผใชประโยชน และไดรบผลกระทบ จากปญหาความเสอมโทรมและการลดลงของปาไม มการผลกดนใหเกดกจกรรมในการจดการทรพยากรปาไมของชมชน โดยคดเลอกบคคล ตวแทนในครวเรอนทมอาย 18 ปขนไป กลมท 3 องคกรภาครฐ

ผใหขอมล ประกอบดวย เจาหนาทสานกงานปาไมจงหวดประจวบครขนธ จานวนทงสน 2 คน 3. การเกบรวบรวมขอมล การเกบขอมลทตยภม

ผวจยดาเนนการคนควาและเกบรวบรวมขอมล แนวคดทฤษฏเกยวกบหลกการจดการทรพยากรธรรมชาตและทรพยากรปาไม พระราชบญญตและกฎหมายทเกยวของกบอานาจหนาทขององคกรปกครองสวนทองถนและสทธชมชน เอกสารงานวจยทเกยวของจากหนงสอ ตารา บทความวชาการและระบบสบคนทางอนเตอรเนต เพอนามากาหนดกรอบแนวคดในการศกษา

การเกบรวบรวมขอมลปฐมภม ผวจยดาเนนการเกบรวบรวมขอมลภาคสนาม โดยใชวธการสงเกตและการสมภาษณ

เชงลก กลมผใหขอมลทมการสมตวอยางแบบเจาะจง (Purposive Sampling)สาหรบกลมผใหขอมลทเปนองคกรปกครองสวนทองถน องคกรภาครฐ และชาวบานชมชนบานหนองบว

4. เครองมอทใชในการศกษา ประกอบดวยแบบสงเกตและแบบสมภาษณ โดยมรายละเอยดดงน

4.1 แบบสงเกต

ผวจยใชแบบสงเกต (Observation Form) ในประเดนเกยวกบสถานภาพปาไมในพนทศกษา กจกรรมการจดการปาชมชน โดยผวจยจะเขาไปรวมทากจกรรมกบกลมผใหขอมล และกระทาตนใหคนในชมชนยอมรบวา ผสงเกตมสถานภาพบทบาทเชนเดยวกบตน ซงประกอบดวย

43

การสงเกต การซกถาม การจดบนทก โดยผวจยจะเขาไปสงเกตบรบทชมชนทวไป เชน สภาพปาไม การใชประโยชนจากปาไม การประชมขององคกรปกครองสวนทองถนและองคกรชมชน รวมถงกจกรรมอนๆทเกดขนภายในชมชน

4.2 แบบสมภาษณ

ผวจยใชแบบสมภาษณแบบมโครงสราง(Structured Interview) ในการเกบรวบรวมขอมล จานวน 2 ชด คอ ชดท 1 แบบสมภาษณสาหรบองคกรปกครองสวนทองถน(องคการบรหารสวนตาบลปากนาปราณ)และองคกรภาครฐ(สานกงานปาไมจงหวดประจวบครขนธ) มประเดนคาถามเกยวกบการสถานภาพปาในพนท บทบาทหนาทในการจดการปาไม นโยบายขององคกร ในการจดการความชวยเหลอ การสนบสนน และความรวมมอจากหนวยงานทเกยวของ การมสวนรวมของชมชนในการจดการปาไม รวมถงศกษาปญหาและอปสรรคในการจดการปาไม

ชดท 2 แบบสมภาษณสาหรบชาวบานในชมชน มประเดนคาถามเกยวกบการบทบาทและการมสวนรวมของชาวบานในชมชนในการจดการปาไม อาทเชน กจกรรมดานการใชประโยชนจากปาไมในดานตางๆกจกรรมดานการปองกนความเสอมโทรมและการลดลงของปาไม กจกรรมดานการพฒนาและฟนฟปาไมและการออกกฎระเบยบในชมชน รวมถงศกษาปญหาและอปสรรคในการจดการปาไม

ตารางท 3 วธการและเครองมอทใชในการศกษา ในประเดนการวจยตางๆ

ประเดนการศกษา วธการ เครองมอ กลม Key Informants 1.สถานภาพทรพยากรปาไม

-สภาพปา(ชนด,สดสวนการกระจาย)

-พนทปา -การใชประโยชน

-แนวโนมสภาพปาไม

-ศกษาเอกสาร

-การสงเกต

-การสมภาษณเชงลก

-แบบสงเกต

-แบบสมภาษณแบบมโครงสราง

1.องคกรชมชน

2.องคกรภาครฐ

3.องคกรปกครองสวนทองถน

2.บทบาทดานการจดการทรพยากรปาไม

2.1การใชประโยชน ควบคม

2.2การพฒนาและฟนฟ

2.3กฎระเบยบ ขอบงคบ

-การสมภาษณเชงลก

-แบบสมภาษณแบบมโครงสราง

1.องคกรภาครฐ

2.องคกรปกครองสวนทองถน

3.องคกรชมชน

44

ตารางท 3 วธการและเครองมอทใชในการศกษา ในประเดนการวจยตางๆ (ตอ) ประเดนการศกษา วธการ เครองมอ กลม Key Informants

3.ปญหาและอปสรรคในการจดการทรพยากรปาไม

-การสมภาษณเชงลก

-แบบสมภาษณแบบมโครงสราง

1.องคกรชมชน

2.องคกรภาครฐ

3.องคกรปกครองทองถน

5. การวเคราะหขอมล ขอมลเชงคณภาพทไดจากการสมภาษณเชงลกกลมผใหขอมล ขอมลจากการสงเกต และขอมลจากการศกษาเอกสารจะถกนามาตรวจสอบความครบถวนและความถกตองของขอมล ดวยวธการตรวจสอบแบบสามเสา (Methodological Triangulation) โดยใชวธการเกบขอมลทแตกตางกน วเคราะหเนอหา (Content Analysis) จดหมวดหมของขอมลตามประเดนการศกษา สรปและนาเสนอผลการศกษาเชงพรรณนาความ (Descriptive) แตละประเดนการศกษา ทาการสงเคราะหเพอใหไดขอมลในภาพรวมภายใตกรอบแนวคดและวตถประสงคของการวจย

45

บทท 4

ผลการวเคราะหขอมล จากการศกษาเรอง บทบาทขององคกรในการจดการทรพยากรปาไม ชมชนบานหนองบว จงหวดประจวบครขนธ มวตถประสงคเพอศกษาสถานภาพปาชมชนบานหนองบว บทบาทขององคกรชมชน องคกรภาครฐ และองคกรปกครองสวนทองถน ในการจดการปาชมชน ตลอดจนศกษาปญหาและอปสรรคในการจดการปาชมชนโดยใชวธการสงเกตและการสมภาษณเชงลกกลมผใหขอมล ผลการศกษาสามารถแบงออกไดเปน 3 สวนดงน สวนท 1 สถานภาพปาชมชนบานหนองบว สวนท 2 บทบาทของหนวยงาน และองคกรตางๆในพนท ในการจดการปาชมชนบานหนองบว สวนท 3 ปญหา และอปสรรคในการจดการปาชมชนบานหนองบว สวนท 1 สถานภาพปาชมชนบานหนองบว จากการเกบรวบรวมขอมลโดยการศกษาเอกสาร การสงเกตและการสมภาษณเชงลกกลมผใหขอมลทเปนชาวบานหมบานหนองบว เจาหนาทองคการบรหารสวนตาบลปากนาปราณ และเจาหนาทสานกงานปาไมจงหวดประจวบครขนธ ในประเดนเกยวกบสถานภาพทรพยากรปาไมในชมชนบานหนองบว ผลการศกษา พบวา 1. สภาพทวไปของปาชมชน จงหวดประจวบครขนธ เปนจงหวดทมอาณาเขตตดตอกบชายฝงทะเลอาวไทย มเนอทประมาณ 6,367.62 ตารางกโลเมตร พบพนทปาประมาณ 2,138.53 ตารางกโลเมตร(สานกจดการทดน กรมปาไม พ.ศ.2551) ซงมากเปนลาดบท 3 ในพนทภาคกลาง รองจากจงหวดกาญจนบรและจงหวดเพชรบร ตามลาดบ ดงตารางท 4โดยพนทปาจะพบอยบรเวณเทอกเขาสงและรมชายฝงกอใหเกดลกษณะปาดบแลงและปาชายหาดดงภาพท 11 และภาพท 12

46

ภาพท 11 ลกษณะปาดบแลงทพบในชมชนบานหนองบว

ภาพท 12 ลกษณะปาชายหาดทพบในชมชนบานหนองบว ตารางท 4 เนอทปาไม แยกรายจงหวด

จงหวด/ภาค เนอทจงหวด เนอทปา (ตารางกโลเมตร) เนอทปา เนอทไมใชปา

ภาคกลาง กรงเทพมหานคร กาญจนบร ชยนาท นครปฐม นนทบร ปทมธาน ประจวบครขนธ พระนครศรอยธยา เพชรบร

1,565.22 19,483.15 2,469.75 2,168.33 622.30

1,525.86 6,367.62 2,556.64 6,225.14

0.70

12,285.07 76.62 0.00 0.00 0.00

2,138.53 0.00

3,384.21

1,564.52 7,198.08 2,393.12 2,168.33 622.30

1,525.86 4,229.09 2,556.64 2,840.93

ทมา : กรมปาไม, สานกจดการทดน, ปาไม (กรงเทพฯ: สานกจดการทดน กรมปาไม, 2551).

47

ชมชนบานหนองบวเปนชมชนทตงอยในเขตตาบลปากนาปราณ อาเภอปราณบรจงหวดประจวบครขนธ ลกษณะภมประเทศสวนใหญเปนทราบชายฝงทะเลและภเขาสงทมความสลบซบซอน พนทเปนดนปนทรายและไดรบอทธพลจากแมนาปราณบร กอใหเกดสงคมพชแบบปาดบแลงแพรกระจายตามพนทราบหรอหบเขาพนธไมทพบสวนใหญ ไดแก มะคาโมง ตะแบก บอระเพด หมามย ยางแดง และมะไฟรวมถงสงคมพชปาชายหาด พนธไมเดน เชน หกวาง สนทะเล เปนตน ดงภาพท 13

ภาพท 13 สนทะเลทพบในชมชนบานหนองบว

การดาเนนการจดการพนทปาบรเวณหมบานหนองบว ในอดตสานงานปาไมไดเขามาดาเนนการจดการโดยมงหวงผลประโยชนทางเศรษฐกจในรปของเนอไมและวนผลตภณฑในรปแบบตางๆ แตเนองจากการเพมขนของประชากรในหมบานมอตราคอนขางสง การเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนเพอรองรบการขยายตวดานการทองเทยว ประกอบกบนโยบายสงเสรมการปลกพชไร เชน ถวฝกยาว มนเทศ ออย ขาวโพด ภายในตาบลปากนาปราณ เปนสาเหตการลดลงของพนทปาไม ดงคาสมภาษณดงน “ปาไมบรเวณนแตกอนเปนปาทบ แตเพราะในปจจบนประชากรในหมบานมจานวนเพมขน ทาใหอตราการใชทรพยากรมอตราสงขนตามไปดวย แลวไมมการปลกปาทดแทน ทาให ปาไมเกดการลดลงอยางรวดเรว”(อรปรยา เดชวน, 2557) “ปาชายหาดแถบน มความอดมสมบรณ เหมาะแกการเจรญเตบโตของตนไม และสตวนา เมออดมสมบรณสตวนากมจานวนมาก เชน กง หอย ป ปลา”(สรชย ชางจา, 2557)

48

2. การใชประโยชนจากปาชมชน จากการศกษาการใชประโยชนจากปาไมในพนทศกษา โดยวธการสมภาษณเชงลก พบวา ชาวบานในชมชนบานหนองบว มการใชประโยชนจากทรพยากรปาไม ใน 4 รปแบบหลกๆ คอ

2.1 การเผาถาน เพอใชเองในครวเรอนและเพอขาย โดยชนดทเปนทนยมในการเผาถาน ไดแก ไมไผ เนองจากเปนชนดทพบมากในชมชนและใหความรอนสง มอดดบชา ถานไมแตกปะท และควนนอยดงภาพท 14

ภาพท 14 การใชประโยชนจากไมไผเพอการเผาถาน

“ประโยชนจากไมในปาทเดนๆ สาหรบลงกคอการใชไมเอามาเผาถาน เอาไวใช

ทบานบาง เหลอกเอาไปขายบาง แตกไมไดใชเยอะ เพราะแตกอนมมาก แตเดยวนคนตดกนเยอะ จนใกลจะหมด”(สรชย ชางจา, 2557) “เมอกอนลงเผาถานโดยใชเตาลาน หรอเตาหลมแบบพนบาน มประมาณเกอบ 20 เตา เตาหนงจไมได 10 ตน วนหนงเผาประมาณ 2-3 รอบ ใชไมไผสวนมาก เพราะหางายและมาก แมจะตดไฟยากแตกใหความรอนนาน”(ไสว สขสาราญ, 2557)

2.2 เพอการกอสราง โดยนามาเปนสวนประกอบของเสาบาน ตวบาน ฝาเพดาน หรอฝาบาน เนองจากมความสวยงาม คงทนและไมรอนเมอเทยบกบวสดจาพวกปน โดยชนดทเปนทนยม ไดแกไมมะคาไมยาง ดงภาพท15

49

ภาพท 15 การใชประโยชนจากไมเพอการกอสราง “ในหมบานมการรบเหมาเยอะ พวกชาวตางชาตชอบมาสรางบานใกลกบภเขา นาเหนผรบเหมาสวนมากกใชไมในการกอสราง เพราะเคาบอกวามนเยนสบายด สวนมากใชไมยาง เพราะเปนไมทตกแตงงาย เนอไมดใชสาหรบทาผนง ฝา”(เปยก สสาล, 2557)

2.3 ยารกษาโรคพชในปาหลายชนดสามารถนามาใชประโยชน เพอบรรเทาอาการเจบปวยไดพชพนธไมทชาวบานนามาเปนยารกษาโรค มทงหมด 4 ชนด ไดแก บอระเพด มะคา มะไฟตนคนบอระเพด รากแกไขจบสน ตนแกรอนใน ทาใหเจรญอาหาร บารงกาลง ใบขบพยาธ ลดความรอน เปนยาอายวฒนะ ผลแกสะอก มะคา เปลอกแกพยาธ และโรคผวหนง รากแกโรคผวหนง ทาใหหวรดสดวงแหง มะไฟผลเปนยาชวยละลายเสมหะ ชวยยอยอาหาร แกอาการทองอด ทองเฟอ ใบใชแกไอ แกพษฝ เปนยาถายพยาธ ขบปสสาวะ รากทงสดและแหงเปนยาแกพษตานซาง ผวหนงอกเสบ บรรเทาไขทมอาการปวดขอเขาและผนคนคลายลมพษตนคนใบใชขบพยาธ ดอกแกบาดแผลเรอรง เปลอกบารงโลหต กระพแกโรครามะนาด นอกจากนสวนตางๆของลาตน ดอกและใบของพชปาชายหาด ยงมประโยชนดานสมนไพร เชน หกวางเปลอกและผล ใชแกอาการทองเสย เมลดในผลรบประทานได สนทะเลเปลอกเปนยาฝาดสมานใชรกษาโรคทองเดนเรอรงและแกบด กงเปนยาขบปสสาวะ

2.4 การเปนแหลงทองเทยว เนองจากสภาพพนทชมชนสวนใหญเปนทราบลมชายฝงทะเลและภเขาสง กอใหเกดทรพยากรการทองเทยวทางธรรมชาตทหลากหลายและมความสวยงาม เชน วนอทยานทาวโกษาหรอทเรยกกนวาเขากระโหลก เปนแหลงทองเทยวทางธรรมชาตประเภทชายหาดสามารถประกอบกจกรรมเสนทางศกษาธรรมชาตและกฬาทางนา เปนตน นอกจากนยงมทรพยากรการทองเทยวทางธรรมชาตประเภทปาไมสาหรบกจกรรมการเดนปาเพอ

50

ศกษาธรรมชาต ประกอบกบบรเวณใกลเคยงมแหลงทองเทยวเชน เขาเจาแมทบทมทอง เขาปรอนอยฯลฯ การทองเทยวจงไดกลายเปนอาชพแสรมสามารถสรางรายไดนอกเหนอจากการกอบอาชพหลก คอ อาชพประมง โดยมการจดการพนทในสวนชายฝงทะเลใหเปนทพกของนกทองเทยวในรปแบบของรสอรทการจาหนายสนคาทเปนผลผลตของชมชนใหกบนกทองเทยว โดยทไมตองผานพอคาคนกลาง การดาเนนธรกจรานอาหาร รานขายของทะเลสด รานขายของฝาก เปนตน 3. สภาพปญหาปาชมชน จากการศกษาปญหาทรพยากรปาไมของบานหนองบว โดยวธการสงเกตและการสมภาษณเชงลกพบวา ปญหาทรพยากรปาไมของชมชนบานหนองบว มดงน

3.1 ปญหาการทงขยะในพนทปาไม โดยเฉพาะครวเรอนทตงบานเรอนอยรมถนน ใกลพนทปามกนาขยะไปทง ทาใหพนทปาไมสกปรก สงกลนรบกวนชาวบานครอบครวอนๆ “พวกชาวบานนแหละชอบมกงาย เอาขยะทงในปา อบต.เอาถงขยะมาให กไมคอยทงกน ทาใหปาสกปรก มกลนเหมน นากเนาเสย ขยะบางอยางไมไดยอยสลายกนไดงายๆ ตองใชเวลาเปน 10 ป 20 ปกบแคความมกงายของคน ”(เปยก สสาล, 2557)

3.2 ปญหาเรองเอกสารสทธ หนงสอรบรองการทาประโยชน (นส.3 ก) นอกจากปญหาการเพมจานวนประชากรในชมชน การบกรกพนทปา และปญหาการทงขยะแลว ปญหาเรองเอกสารสทธ หนงสอรบรองการทาประโยชน (นส.3 ก) กเปนอกปญหาหนงของปญหาทรพยากรปาไม ชาวบานทงจากในพนทและนอกพนท ทเปนเจาของอย จะถอหนงสอรบรองการทาประโยชน (นส.3 ก) จากการสารวจพนทนน พบวา พนทสวนนสงผลกระทบตอทรพยากรปาไมพอสมควร เมอทดนมผครอบครองแลว การทชาวบานหรอหนวยงานตางๆ จะเขาไปทากจกรรมการอนรกษ ยอมเขาไปไมได ปาไมในบรเวณดงกลาวจงมความเสอมโทรม เนองจากเจาของทดนไมไดเขาไปดแล หรอตระหนกถงความสาคญของปาไมเทาทควร ตวอยางเชน การทารสอรทในพนทเอกสารสทธ นส.3 ก จะมการปรบพนทโดยใชรถแบคโฮ ทาใหสภาพพนทปาไมบรเวณนนมความเสอมโทรม ตนไมเลกถกทาลาย สตวปาลดนอยลงเปนอยางมาก และชาวบานหรอหนวยงานตางๆ ทเลงเหนผลกระทบตอปญหาทเกดขน กมการหาทางแกไข แตกไมมนโยบายออกมาสาหรบการปฎบตไดจรง เนองจากพนทดงกลาวน ผเปนเจาของกจการ มสทธเตมทในพนทของตน “ชาวบานทถอหนงสอ นส .3 ก จะเปนเจาของพนท การทชาวบานหรอหนวยงานตางๆ จะเขาไปในพนทของเขา ยอมทาไมได เจาของพนทกไมคอยเหนถงความสาคญของพนทตนเองเทาทควร ทมปญหาอย คอ มรถแบคโฮเขามาปรบพนทเพอทารอรทบาง รานอาหารบาง ”(บรรยาย เพชรนล, 2557)

51

สวนท 2 บทบาทขององคกรตางๆ ในการจดการปาชมชน จากการศกษาบทบาทขององคกรตางๆในการจดการปาชมชนบานหนองบว โดยใชวธการสมภาษณเชงลก กลมผใหขอมลทเปนชาวบานหมบานหนองบว เจาหนาทองคการบรหารสวนตาบลปากนาปราณ และเจาหนาทกรมปาไมจงหวดประจวบครขนธ ในประเดนเกยวกบบทบาท ภารกจ ในการดาเนนการจดการปาชมชนบานหนองบว ทงดานกาหนดการใชประโยชน การพฒนาและฟนฟ และการออกกฎระเบยบขอบงคบ ผลการศกษา พบวา 1.ดานการจดการการใชประโยชน

จากการศกษาบทบาทของชาวบานในชมชนหนองบวในดานการจดการการใชประโยชนจากปาชมชนบานหนองบว พบวา ชาวบานในชมชนมการจดการการใชประโยชนจากปาใน 2 รปแบบ คอ

1.1 การปลกทดแทนเมอมการตด 1.2 การใชความเชอ

คาสมภาษณ มดงน “แตกอนใครจะตดไม กกลวผจะมาเอาชวตไป ทาใหไมมใครกลาตด แตในสมยนคนไมสนใจกนแลว วาจะมผหรอไมม ถาตวเองไดประโยชน เอาหมด ไมสนใจวาจะเปนไมเลกหรอไมใหญ ทาใหปาลดนอยลง”(ชาตร แจมสวาง, 2557) “ถาปาไมมความอดมสมบรณ สตวกสมบรณ เพราะปาเปนทอยของสตว ถาไปสงเกตทปาจรงๆ จะเหนวา มสตวตวเลกๆเตมไปหมด ปาอยทนมาตงแตเดก เลยเหนทกอยาง แตกอนมกวางกบนกยงเยอะ เดยวนหายไปหมดแลว ”(เลก ชางจา, 2557) บทบาทของเจาหนาทองคการบรหารสวนตาบลปากนาปราณ มบทบาทในการจดการการใชประโยชนใน 4 รปแบบ ไดแก 1.การกาหนดนโยบายการจดการทรพยากรปาไม ในแผนพฒนาตาบลป2557-2560 วาดวยเรองการกาหนดการใชประโยชนจากทรพยากรปาไม 2.ทาการประสานการใชประโยชนรวมกนระหวางปาไมและทรพยากรธรรมชาตชนดอนๆ เชน ทดน แหลงนา และทรยากรธรณ 3.ใหความชวยเหลอแกองคกรชมชนในการใชประโยชนจากทรพยากรปาไมอยางถกตองตามกฎหมาย 4.การกาหนดแผนยทธศาสตร ประจาป 2557-2561 ในยทธศาสตรท 4 เรองการพฒนาการทองเทยวเชงอนรกษ การจดการสงแวดลอมและทรพยากรธรรมชาต คาสมภาษณมดงน “ผมมาทาหนาทนายกองคการบรหารสวนตาปากนาปราณ ของทนมาเกอบ 4 ปแลว เหนวาชาวบานใชประโยชนจากปาไมเยอะ มทงปลกทดแทนบาง ไมปลกบาง ทาใหปาไมลดลง อบต.จงไดมการกาหนดนโยบาย โดยกาหนดเปนแผนยทธศาสตร เพอเปนการจดการสงแวดลอม

52

และธรรมชาต มการกาหนดการใชประโยชนจากทรพยากรปาไมอยางถกวธ ใหประโยชนดวยกนทกๆฝาย” (พนอ เดชวน, 2557) “ในอดตปาไมมมากกวาน แต 5-6 ปมาแลวเหนจะได ชาวบานเขาไปใชประโยชนจากทรพยากรปาไมเยอะ เพราะคนเพมมากขน ทาใหปาไมลดลง องคการบรหารสวนตาบลปากนาปราณจงเขาไปประสานงานและใหความรวมมอกบชมชน ในการรวมกนกาหนดการใชประโยชนจากทรพยากรปาไมอยางถกตอง”(สมชาย วหค, 2557) สวนบทบาทการจดการการใชประโยชนจากทรพยากรปาไม พบวาอยในเขตความรบผดชอบของสานกงานปาไมจงหวดประจวบครขนธ ไดยดตามพระราชบญญตปาไม พ.ศ.2484 และวาดวยเรองการควบคมการแปรรปไม และการเกบหาของปาการใชประโยชนในทดนปาไม “ทางปาไมจงหวดประจวบครขนธไดมการกาหนดนโยบายตามระเบยบทวๆไป ของกรมปาไม เชนกฎหมายเกยวกบการแปรรปไม พ.ศ.2541 การกานดไมหวงหาม ตามพระราชบญญตปาไม พ.ศ.2484 มความเขมงวดเกยวกบการใชประโยชนจากปาไมของชาวบาน ใหชาวบานปฏบตตามกฏระเบยบของกรมปาไมอยางเครงครด ”(นพรตน เทพทพย, 2557) 2. ดานการพฒนาและฟนฟ จากการศกษาบทบาทของชาวบานในชมชนหนองบวในดานการพฒนาและฟนฟปาไม พบวา ชาวบานในชมชนมการพฒนาและฟนฟปาไมใน 2 รปแบบ คอ

2.1 การเขารวมกจกรรมปลกตนไมในวนสาคญตางๆ 2.2 การประชาสมพนธและการเขารวมอบรมกบชมชนอนๆ

ชาวบานหมบานหนองบวจากการศกษาการดาเนนงานขององคกรชมชน พบวาชาวบานหลายคนตระหนกถงปญหาทรพยากรปาไม ไดมการรวมตวกนในวนสาคญตางๆ เพอปลกตนไม ผทมความรจะเปดใหความรแกชาวบานทวไปมากขน ประชาชนทงภายในและภายนอกหมบานสามารถมาเขารวมกจกรรมไดในรปของของกจกรรม ลกษณะของกจกรรม เชน การปลกตนไม การรบฟงบรรยายเรองปาไม การสาธตภมปญญาการใชประโยชนจากทรพยากรปาไม ปจจบนทางชมชนไดประสบปญหาในเรองของบคลากรทมความรทางดานทรพยากรปาไมนอย จงตองมการฝกอบรมเดกนกเรยนรนใหมขนมา เพอทาหนาทเปนวทยากรใหความรเกยวกบปาไมแกชาวบาน วตถประสงคของการทากจกรรมในวนสาคญตางๆ เพออนรกษทรพยากรปาไมใหคงอย เพอการใชประโยชนตอไปอยางยาวนานของชมชน มการพดคยในทกเวททมโอกาส เชน การประชมประจาเดอน ผใหญถน จะเขารวมประชม และจะมประเดนขาวสารเรองการอนรกษปาไมพดคยรวมกบชาวบาน เพอสรางกระบวนการเรยนร สรางจตสานก และสรางแรงจงใจในการอนรกษทรพยากรปาไม ใหความรในเรองของประโยชนทรพยากรปาไมและผลกระทบจากการทาลาย

53

ทรพยากรปาไม ผใหญถนเคยเขาฝกอบรม เดนทางไปศกษาดงานแลกเปลยนประสบการณในดานการอนรกษกบชมชนอนๆ ทมประสบการณและประสบความสาเรจในการอนรกษทรพยากรปาไมโดยชมชน มการประชมพดคยแลกเปลยนเรยนร พรอมทงรวมวางแผนแกปญหารวมกน สามารถนาประสบการณของแตละชมชนมาปรบใชใหเหมาะสมกบชมชนหนองบว เปนแนวทางในการจดการทรพยากรปาไม ทางชมชนหนองบวไดขอการสนบสนนจากหนวยงานภาครฐในการจดทากจกรรมตาง ภายในชมชน “ผทรเรมใหมการจดกจกรรมการอนรกษทรพยากรปาไมในชมชน คอ ผใหญถน แกชกชวนชาวบานใหมาทากจกรรมรวมกน เพราะปาไมเรมเสอมโทรมลง คนบกรกเขาในพนทปาไม เพอทารสอรท และตดไมไปทาบาน แกชกชวนคนในหมบานใหไปกบแก ไปรวมอบรมเกยวกบการอนรกษทรพยากรปาไม และแกคอยเสนอโครงการตางๆ” (เปยก สสาล, 2557) “แตกอนไมเคยคดจะเขารวมกจกรรมของหมบาน แตทเขารวมกเพราะผใหญถน เหนความสาคญของปาไมและเหนวาทรพยากรปาไมกาลงเสอมโทรม ไดตามผใหญถนไปฟงบรรยายทชมชนอน ทอนเคาตนตวกนมากเรองการอนรกษทรยพยากรปาไม เมอไดเขารวมกจกรรม จงไดเรยนร แลกเปลยนขอมลขาวสารจากคนอนเพมขน มอะไรกปรกษากนได”(บรรยาย เพชรนล, 2557) การฟนฟทรพยากรปาไมชมชนบานหนองบวโดยชมชนมสวนรวม เปนแนวทางหนงทไดรบความสนใจจากชาวบานหนองบว จากในอดตทมการบกรกพนทปาไม เพอเปนทอยอาศย และเพอประโยชนสวนตว ทงจากคนภายนอกและภายในชมชนเอง มการตดไมทาลายปา โดยไมมการปลกทดแทน ปจจบนชาวบานมการปลกปาไมทดแทนมากขน คอ การปลกตนไม มการจดกจกรรมการปลกปาและปรบปรงสภาพปาในโอกาสตางๆ เนองจากชาวบานเหนความสาคญของการสญเสยทรพยากรปาไมและความอดมสมบรณของสตวปา ซงเปนพนฐานของการดารงชพของชมชน การใชภมปญญาเดม ชาวบานหนองบวนาความรดงเดมและวถชวตของชมชนมาประยกตใชในการฟนฟและจดการทรพยากรปาไม เชน คนในชมชนไมทาลายทรพยากรปาไม เพราะชมชนถอวาปาไมเปนแหลงทรพยากรทางธรรมชาตทสาคญของชมชน เพอเปนแหลงทอยอาศยและการหายารกษาโรค เปนแหลงปองกนอบตภยทางธรรมชาต เปนตน และดวยวถชวตทมความผกพนกบปาไม และภมปญญาการใชประโยชน ทสงสมมายาวนาน ทาใหชาวบานหนองบวเหนความสาคญของการฟนฟทรพยากรปาไม ยนดเขารวมกจกรรมการฟนฟตางๆ เชน กจกรรมปลกปาในโอกาสวนเฉลมพระชนมพรรษา 5 ธนวาคม 12 สงหาคม และกจกรรมปลกปารวมกบองคกรภาครฐและองคกรปกครองสวนทองถน ทเดนทางเขามาชวยดแล นอกจากนผนาของชมชน ยงมการประชาสมพนธ เผยแพรขอมลขาวสาร สรางจตสานก และเสรมสรางแรงจงใจตางๆ ใหกบ

54

ชาวบาน เพอใหชาวบานมความร ความเขาใจเกยวกบการอนรกษทรพยากรปาไม และความสาคญของทรพยากรปาไม “เวลามงานประชมประจาเดอน กจะใชเวทนนเปนทกระจายขาว ใหชาวบานไดรบรวา ในหมบานจะมกจกรรมฟนฟอะไร พวกปลกปาในวนพอหรอวนแม ชาวบานทมเวลาวางกจะมา เขารวม ชาวบานจะมารวมตวกน กพวกประชมประจาเดอน หรองานประจาป ” (กาญจน เปลยนมอญ, 2557) จากการศกษาบทบาทขององคการบรหารสวนตาบลปากนาปราณ ในดานการพฒนาและฟนฟปาไม พบวา องคการบรหารสวนตาบลปากนาปราณ มการพฒนาและฟนฟปาไมใน 2 รปแบบ คอ

1.กาหนดนโยบายในการอนรกษทรพยากรปาไม 2.การเชญชวนใหชาวบานเขามามสวนรวมในการอนรกษปาไม องคการบรหารสวนตาบลปากนาปราณ มนโยบายในการอนรกษทรพยากรปาไม โดยการจดทาประชาคมในหมบาน เพอใหชาวบานไดแสดงความคดเหนในเรองของการอนรกษทรพยากรปาไม การเชญชวนใหชาวบานเขามามสวนรวมในการอนรกษปาไม ไดแก การจดอบรมใหความรเรองความสาคญของปาไม ประโยชนของปาไม การพฒนาพนทปาไม ผลกระทบของการทาลายปาไมตลอดจนสรางจตสานกใหกบประชาชน ใหมความร ความเขาใจในบทบาท หนาทของตวเองเพราะปาชมชนเปนของทกคน ประชาชนทกคนควรมหนาทในการดแลรกษาปา เชน เปนหเปนตาใหกบเจาหนาทของรฐ เมอมการบกรกพนทปาชมชน เปนตนประชาชนในชมชนตองเหนคณคาและตระหนก ในความสาคญของทรพยากรปาไม รวมทงผลกระทบ จากการทากจกรรม ทสงผลตอทรพยากรปาไม สรางความรสกรบผดชอบตอปญหาทเกดขน ระหวางสงแวดลอม และการพฒนา การสรางจตสานก โดยการใหการศกษา เกยวกบทรพยากรปาไม มการจดทากจกรรมและรณรงคการปลกปาในพนทบานหนองบว ใหชาวบานในพนทไดทากจกรรมรวมกนในวนสาคญตางๆ เชน วนพอ วนแม สงเสรมความรใหกบชาวบานในดานการอนรกษทรพยากรปาไม “หนวยงานทองถนมการสงเสรมใหชาวบานมสวนรวมในกจกรรมตางๆ ททางองคการบรหารสวนตาบลจดให ไดแก วนพอ วนแม มกจกรรมการเกบขยะตามแนวเขตปา ปลกปา” (ประภาส ชางจา, 2557) จากการศกษาบทบาทของเจาหนาทสานกงานปาไมจงหวดประจวบครขนธ ในดานการพฒนาและฟนฟปาไม พบวา เจาหนาทสานกงานปาไมจงหวดประจวบครขนธมการพฒนาและฟนฟปาไม ใน 2 รปแบบ คอ

55

1.การใหความรและประสบการณตางๆ 2.การมสวนรวมในการเขารวมประชม สานกงานปาไมจ งหวดประจวบครขนธ มบทบาทสาคญในการใหความรและประสบการณตางๆการมสวนรวมในการเขารวมประชม เขารวมอบรม รวมแสดงความคดเหน ตดสนใจ เพอสรางความตระหนกในการพฒนาปาชมชน การพฒนาปาชมชนทาใหเกดความหลากหลายของทรพยากรธรรมชาต เชน การเกบผลผลตทเกดจากธรรมชาตตามฤดกาล พอดกบความจาเปน ทาใหไมเกดความเสยหายกบธรรมชาตซงลกษณะเหลาน ไมไดทาใหเกดความเสยหายแกธรรมชาตแตอยางใด เพอใหชาวบานมการนาประสบการณเหลานมาทางานในทองถนของตนเอง เชน การฝกอบรม ในสงทชาวบานยงขาดความร การศกษาดงานตางๆ รวมไปถงการใหขอมลทางดานงานวจยและงานวชาการตางๆ ทเกยวของกบการอนรกษและฟนฟทรพยากรปาไม เชน ผลกระทบและการเปลยนแปลงจากสภาวะโลก รอน เพอทชมชนจะไดมการวางแผนและตดตามการเปลยนแปลงทางทรพยากรธรรมชาตไดอยางเหมาะสม “ทางกรมจะมการจดการอบรมใหความรแกชาวบาน โดยใหชาวบานทมความสนใจเขาฟงการบรรยาย มการสาธตการจดการทรพยากรปาไมรวมกบชมชน พฒนาการดานการใชประโยชนจากปาไม เพอใหชาวบานมความร ความเขาใจเกยวกบทรพยากรปาไม เหนคณคามากขน มการศกษาดงานในพนทอน ไปดวาในแตละชมชนมการพฒนาฟนฟอยางไร เพอนามาปรบใชกบชมชนทถกศกษา”(กณณภทร มอม, 2557) 3.ดานการออกกฎระเบยบ ขอบงคบ จากการศกษาบทบาทของชาวบานในชมชนหนองบวในดานการออกกฎระเบยบ ขอบงคบพบวา ชาวบานในชมชนมการออกกฏระเบยบ ขอบงคบ ใน 2 รปแบบ คอ

3.1 กฎระเบยบชมชนแบบเปนทางการ 3.2 กฎระเบยบชมชนแบบไมเปนทางการ

โดยไดถกกาหนดขนโดย หวหนาองคกรชมชน ไดแก ผ ใหญถน มการออกกฎระเบยบของชมชน เปนขอบงคบใหคนในชมชนมการปฏบตตาม เพอใหอยรวมกนอยางสงบสข และเพอความเปนระเบยบเรยบรอย กฏระเบยบของชมชนในเรองของการจดการทรพยากรปาไม เปนตวกาหนดใหสมาชกในชมชนปฏบตตาม เกยวกบการใชประโยชนจากทรพยากรปาไม การไมรกลาพนททรพยากรปาไม กฎระเบยบของชมชนเกยวกบทรพยากรปาไม เกดขนจากหวหนาองคกรชมชน ไดแก ผใหญถน เปนผรเรมและนาเสนอองคกรทองถน ไดแก องคการบรหารสวนตาบลปากนาปราณ เพอใหเปนไปในทศทางเดยวกบองคกรทองถน ในการใชประโยชนจากทรพยากรปา

56

ไมและการชวยกนดแลอนรกษทรพยากรปาไม เพราะทรพยากรปาไมภายในชมชนเรมมสภาพเสอมโทรม ในการจดการดาเนนการแบงออกเปน 2 แบบ คอ แบบเปนทางการและไมเปนทางการ กฏระเบยบของชมชนแบบเปนทางการ มลายลกษณอกษร ไดแก ใหตดไมใชประโยชนในครวเรอนเทานน หามตดเพอการคาหรอวตถประสงคอน การตดไมตองขออนญาตจากสมาชกในหมบานกอน บทลงโทษของผกระทาผด จะถกนาต วสงตารวจเนองจากทาผดตอพระราชบญญตปาไมโดยสวนใหญแลวชาวบานจะไมมผกระทาผด ถาชาวบานมความตองการใชไมจานวนมาก กจะปลกในพนทของตนเอง “ขอตกลงรวมกนของคนในหมบาน คอ การตดไมใชในครวเรอนเทานนหามตดเพอการคาหรอวตถประสงคอน และตองขออนญาตจากสมาชกในหมบานกอน เปนกฎทคนในชมชนตองปฎบตตาม ผใหญถนเปนคนรเรม จากการพดคยกนในหมบาน แกวาปาไมเหลอนอย แลวกเสอมโทรมมาก จงนามาเสนอชาวบาน แลวชาวบานกเหนดดวย เพราะมคนนอกลกลอบเขามาตดบาง จงตองชวยกนดแล” (ไสว สขสาราญ, 2557) “กฎระเบยบกเหมอนทอน คอ หามบกรกพนทปาสงวนทกาหนดไวตามกฎหมาย ถาฝาฝนกลงโทษตามกฎหมาย กฎระเบยบในชมชน คอ ตดไดแตเอาไวใชในครวเรอนเทานน และหามนาไปขาย ปาไมเคยทาผด เพราะจะตดแตในพนทของตนเอง” (เลก ชางจา, 2557) กฏระเบยบของชมชนแบบไมเปนทางการ คอ ไมเปนลายลกษณอกษร ใชวธการประนประนอม ตามจารตประเพณ ซงมการกระทาผดเกดขนกจะใชวธนกอน ไดแก การตดไมในพนทเขตหวงหาม ใหชาวบานทกคนชวยกนสงเกตพฤตกรรมของแตละครวเรอน หากพบเหนการตดไมในเขตพนทอนรกษ ใหแจงตอหวหนาองคกรชมชน คอ ผใหญถน การลงโทษจะใชหลกการประนประนอม วากลาวตกเตอน หากมการปฎบตซา อาจทาการปรบเปนจานวนเงนตามสมควรโดยครวเรอนบางครวเรอนยงมการทาผดกฏระเบยบเรองนอยบาง เพราะถอตวเองเปนหลก “มกฎหมายเรองปาไมอยแลว ยงถารวาปาตรงนนหามตด คนกไมคอยทาผด ถาจะใชไมกนกปลกกนเอง ในหมบานไมคอยเกดปญหาในเรองน”(อรปรยา เดชวน, 2557) นอกจากกฎระเบยบของชมชนทมการควบคมและบงคบใชเกยวกบทรพยากรปาไม ชาวบานตองปฏบตตามพระราชบญญตปาไม ไดแก มาตราการการควบคมเพอใหมการใชประโยชนจากทรพยากรปาไมอยางตอเนองและยาวนาน ดวยขอกาหนดและกฎหมาย รกษาสภาพภมประเทศใหอยในสภาวะสมดล เปนกฎหมายของประเทศทชาวบานทกคนถอปฏบต จากการศกษาบทบาทของเจาหนาทองคการบรหารสวนตาบลปากนาปราณ ในดานการออกกฎระเบยบ ขอบงคบ พบวา องคการบรหารสวนตาบลปากนาปราณ มการออกกฏระเบยบ ขอบงคบ ใน 1 รปแบบ คอ

57

1. การอาศยอานาจหนาทตามพระราชบญญตสภาตาบล และองคการบรหารสวน ตาบล พ.ศ.2537 และ แกไขเพมเตม (ฉบบท 3 พ.ศ.2542) องคการบรหารสวนตาบลปากนาปราณ ไดอาศยอานาจหนาท ตามมาตรา 67 ขอ 7 ตามพระราชบญญตสภาตาบล และองคการบรหารสวน ตาบล พ.ศ.2537 และ แกไขเพมเตม (ฉบบท 3 พ.ศ.2542) ความวา “คมครอง ดแลและบารงรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม” ในการควบคม ดแล รกษาทรยากรปาไมภายในชมชน เปนการทาใหคนในทองถนอยรวมกนอยางสงบสข และเพอความระเบยบเรยบรอย ไดแก การไมรกลาพนทปาไม มการลงโทษอยางจรงจง สาหรบผทไมปฏบตตาม “องคกรไดออกมาตรการ การควบคมดแลทรพยากรธรรมชาตอยางเขมงวด ไมวาจะเปนทรพยากรนาหรอปาไม หากมผฝาฝนหรอกระทาผด ถาไมรนแรงจนเกนไป อาจเปนการวากลาวตกเตอนกนกอน แตถาแรงมาก กตองปลอยใหเปนหนาทของเจาหนาทตารวจ”(สมชาย วหค, 2557) จากการศกษาบทบาทของเจาหนาทสานกงานปาไมจงหวดประจวบครขนธ ในดานการออกกฎระเบยบ ขอบงคบ พบวา สานกงานปาไมจงหวดประจวบครขนธ มการออกกฏระเบยบ ขอบงคบ ใน 1 รปแบบ คอ

1. การดาเนนคดอาญาเกยวกบการกระทาความผดตามกฎหมายปาไมของประชาชนสาหรบผทไมปฏบตตามสานกงานปาไมจงหวดประจวบครขนธ สานกงานปาไมจงหวดประจวบครขนธ มการดาเนนคดอาญาเกยวกบการกระทาความผดตามกฎหมายปาไมของประชาชนซงถอไดวามาตรการเบองตนทดารงรกษาไวซงทรพยากรของชาตซงนบวนมแตลดนอยถอยลง แมกรมปาไมเองจะพยายามผลกดนใหมการปรบปรงเปลยนแปลงกฎหมายใหเออตอการรกษาทรพยากรปาไมและสตวปาอยางตอเนอง แตผลทเกดขนกลบไมเปนไปอยางทตองการ ตรงกนขามบางครงการดาเนนการทางกฎหมายยงมชองทางใหมการหลกเลยง แตบทลงโทษทเกดขน จะเปนบทลงโทษทตายตว อาศยอานาจตามพระราชบญญตปาไม พ.ศ.2484 “ทางปาไมจงหวดประจวบครขนธ ไดมการออกกฎหมายเพอลงโทษผกระทาผด เกยวกบการควบคม ดแล รกษาทรพยากรปาไม โดยอาศยอานาจหนาทตามพระราชบญญตปาไม พ.ศ.2484 ผใดฝาฝน จะตองถกลงโทษ มขอบงคบอยางชดเจนและเครงครดคะ” (กณณภทร มอม, 2557)

58

สวนท 3 ปญหาและอปสรรคในการจดการทรพยากรปาไม จากการศกษาปญหาและอปสรรคในการจดการทรพยากรปาไม พบวา การดาเนนการจดการปาไมในชมชนประสบปญหาทสาคญ 3 ประการคอ

1.ปญหาเรองงบประมาณ 2.ชาวบานขาดการมสวนรวม 3.คานยมทเปลยนแปลงไปของชาวบาน 1. ปญหาเรองงบประมาณ จากการศกษาปญหาและอปสรรคในการจดการทรพยากร

ปาไม ในเรองของงบประมาณ คอ การจดสรรงบประมาณตามโครงการตางๆ มความลาชา โครงการทชาวบานเสนอไปนน ไมไดรบการตอบสนองในทนท เนองจากองคกรปกครองสวนทองถนจะตองวเคราะหดกอนวา โครงการนสามารถปฎบตไดจรงหรอไม และสงผลกระทบตอดานอนๆอยางไร เพอใหเกดประโยชนสงสด โครงการตองมการสรางเครอขายและความตอเนอง แตงบประมาณทไดรบจดสรรมา จากดอยเพยงแค 2-3 ครงตอปทาใหงบประมาณทไดรบการสนบสนนในลาดบตนๆ เปนงบประมาณดานโครงสรางพนฐานของชมชน การสรางสงอานวยความสะดวกใหแกชมชน อกทงงบประมาณทไดรบมายงไมเพยงพอในการจดกจกรรม ทาใหขาดความตอเนอง ปญหาการขาดแคลนงบประมาณจงเปนอปสรรคตอการดาเนนการจดการ “งบประมาณทไดรบมาไมเพยงพอตอการพฒนาปาไม จะไดงบมาแค 2-3 ครงตอป หลงจากนนกไมมมาอก ทาใหขาดความตอเนอง ไมประสบความสาเรจ แลวงบประมาณทไดมา กไมคอยมงเนนในเรองของการอนรกษทรพยากรปาไม เนนไปในดานสงอานวยความสะดวกใหแกชมชน นาจะเนนทางเรองนบาง ไมใชเนนทเรองความสะดวกสบายของชาวบานเพยงอยางเดยว” (สรชย ชางจา, 2557) “ปญหาคอเรองเงน ในการจดกจกรรมตางๆของชมชน ไมมใครจะมาเสยเวลาทาเพอสวนรวมบอยๆ ทกคนตางทางานของตนเองกนหมด ทาใหหมบานไมคอยประสบความสาเรจในการจดทากจกรรมตางๆ ทเกยวของกบการจดการทรพยากรปาไม เพราะไมมงบประมาณสนบสนน” (อรปรยา เดชวน, 2557) “หนองบวเปนชมชนทอบต. สนบสนนในเรองของงบประมาณนอย สวนมากเนนไปทาถนน สรางความสะดวกสบาย เมอมงบมากอยแค 2-3 ครงตอป งบประมาณสาหรบการจดกจกรรมจงมจากด ไมเพยงพอ ทาใหขาดความตอเนองในการจดทากจกรรม”(กาญจน เปลยนมอญ, 2557)

2. ชาวบานขาดการมสวนรวม รวมคด รวมตดสนใจ จนถงการรวมลงมอในการจดการทรพยากรปาไม พบวา ชาวบานยงไมคอยใหความรวมมอเกยวกบกจกรรมทเปนการพฒนาปา

59

ชมชนภายในหมบาน มเพยงบางคนบางกลมเทานน ทมการรวมตวกน เพอทากจกรรมทเกยวของกบปาชมชน ทงน สาเหตอนเนองมาจาก ชาวบานนกถงแตผลประโยชนของตวเองเปนหลก เมอมการจดกจกรรมและตองการการมสวนรวมของชาวบาน ชาวบานกจะอางในเรองตองประกอบอาชพ หากไมทากจะไมมรายได ชาวบานไมไดรบรขอมลขาวสาร และไมมความร ความเขาใจเกยวกบปาชมชน การมสวนรวมของชาวบานนน ไมไดจากดอยแตเฉพาะผใหญเทานน แตตองเปดโอกาสใหแกเดกและเยาวชนในพนทไดเขามามสวนรวมในการจดการทรพยากรปาไม เพราะเดกและเยาวชนจะเปนกาลงสาคญตอไปในอนาคตเมอเดกเหลานโตขน กตองมความจาเปนทจะไปศกษาตอในโรงเรยนอน ไมวาจะเปนในระดบมธยมศกษา ระดบมหาวทยาลย เมอเปนเชนน การใชนโยบายการจดการทรพยากรปาไม โดยใชเดกเปนตวชวยจงเปนไปไดยาก อกทงผปกครองบางสวนยงไมเหนดวยกบการเขารวมกจกรรมของเดก เพราะตองการใหเดกๆชวยเหลองานบาน ดกวาการมานงทากจกรรม จงเปนปญหาหนงททาใหเยาวชนไมเขารวมกจกรรมตางๆ “ชาวบานบางคนยงไมเหนคณคาและประโยชนของทรพยากรปาไม เพราะบางคนกไมไดใชประโยชนจากปาไมโดยตรง จงไมเหนถงความจาเปนของการเขารวมกจกรรมการอนรกษตางๆ ”(ปรารถนา วงศอภย, 2557)

3. คานยมทเปลยนแปลงไปของชาวบาน พบวา ชาวบานหนองบวมคานยมทเปลยนแปลงไป จากเดมในอดต ชาวบานมวถชวตทผกพนกบธรรมชาต พงพาทรพยากรธรรมชาตในการดารงชวต แตในปจจบน ไดหนไปซออาหารสาเรจรปมาบรโภค และคนรนใหมเกดคานยม ออกไปประกอบอาชพรบจางภายนอกชมชนมากกวาอยภายในชมชน เพอสบทอดกจการของครอบครว ทาใหชาวบานเหนคณคาของทรพยากรปาไมลดนอยลง เนองจากภมปญญาทสงสมมาตงแตอดต ไมมการสบทอด เชน ภมปญญาในเรองของยาสมนไพรทไดจากทรพยากรปาไม ชาวบานเหนเปนวธการทยงยาก เมอเปรยบเทยบกกบการซอยาตามทองตลาด การเผาถานทไมนยมในปจจบนเนองจากมการใชแกสหงตมแทน การเหนในประโยชนของทรพยากรปาไมทลดลงของชาวบาน ทาใหชาวบานเหนความสาคญของการเขารวมกจกรรมตางๆ ททางชมชนจดขนลดนอยลง “แตกอนทกบานจะเผาถานใชกนเอง กตองใชไมจากในปา แตตอนนเคาใชแกสกนหมดแลว หรอบางบานกซอถานเอา ถาจะใช”(กาญจน เปลยนมอญ, 2557)

60

บทท 5

สรป อภปรายผล และขอเสนอแนะ

จากการศกษาบทบาทขององคกรในการจดการทรพยากรปาไม ชมชนบานหนองบว จงหวดประจวบครขนธ มวตถประสงคเพอศกษาสถานภาพปาชมชนบานหนองบว บทบาทขององคกรชมชน องคกรภาครฐ และองคกรปกครองสวนทองถน ในการจดการปาชมชน ตลอดจนศกษาปญหาและอปสรรคในการจดการปาชมชน โดยใชวธการวจยเชงคณภาพ โดยการศกษาภาคสนาม ใชแนวคาถามประกอบการสมภาษณ และการสงเกตเปนเครองมอในการเกบรวบรวมขอมล จากกลมผใหขอมลหลก ไดแก องคกรปกครองสวนทองถน องคกรชมชน และองคกรภาครฐ จากนนไดนาขอมลมาจดระเบยบและวเคราะหเพอแสดงใหเหนความเปนเหตเปนผล และนาเสนอในลกษณะของการวเคราะหขอมลเชงพรรณนา ผลการศกษาสามารถสรปไดดงน สรปผลการศกษา สวนท 1 สถานภาพปาชมชนบานหนองบว จากการศกษาสถานภาพทรพยากรปาไมบานหนองบว พบวา ลกษณะพนทปาไมบรเวณบานหนองบว มลกษณะเปนปาดบแลง คอเปนปารกทบดวยพนธไมขนาดตางๆ ทงใหญ กลาง และเลก ขนเบยดเสยดกนอยและมเถาวลยหรอไมเลอยปกคลมอยทวไป พนธไมทเกดขนในปานมหลายชนด ไดแก มะคาโมง ตะแบก บอระเพด หมามย ยางแดง และมะไฟรวมถงสงคมพชปาชายหาด พนธไมเดน เชน หกวาง สนทะเล เปนตน แตเมอประชากรในชมชนเพมจานวนมากขน ทาใหมความตองการทรพยากรและพนท เพอเปนทอยอาศย ประกอบอาชพ ตลอดทงการพฒนาในรปแบบตางๆ จงมการเปลยนแปลงพนททรพยากรปาไม ไปใชในดานอนๆ เชน ทาธรกจรสอรท การเพาะปลกพชไร ทาใหเกดปญหาการบกรกพนทปาไมของชาวบาน เพอผลประโยชนสวนตน มการสรางทอยอาศย ปญหาการทงขยะ การขาดแคลนงบประมาณ ชาวบานขาดการมสวนรวม และคานยมทเปลยนแปลงไปของชาวบาน ชาวบานเปนเจาของพนท ดาเนนการในพนททเปนสทธของตวเอง เมอทรพยากรปาไมถกทาลาย สตวปากลดจานวนลง ซงเปนผลใหบางครวเรอนไมสามารถหาเลยงครอบครวไดเพยงพอเหมอนอยางแตกอน ชาวบานไดเรมเรยนรแลววา เมอมการทาลายปา

61

กเปรยบเหมอนกบการทาลายแหลงประกอบอาชพ เพอสรางรายไดดวย จงเรมมการรวมกลม ปรกษาหารอ และหาทางแกไขปญหาทเกดขน สวนท 2 บทบาทขององคกรตางๆ ในการจดการปาชมชน จากการศกษาบทบาทขององคกรตางๆ ในการจดการปาชมชน ดวยวธการสงเกตและการสมภาษณ สรปไดวา บทบาทขององคกรตางๆ ในการจดการปาชมชน ไดแก กาหนดการใชประโยชน การพฒนาและฟนฟ และการออกกฎระเบยบขอบงคบดงน

1. กาหนดการใชประโยชน จากการศกษาการกาหนดการใชประโยชนจากทรพยากรปาไมบานหนองบว ดวยวธการสงเกตและการสมภาษณ สรปไดวา ทรพยากรปาไม เปนแหลงทรพยากรธรรมชาตทชาวบานไดใชประโยชนในการดารงชพมายาวนานตงแตอดต ชาวบานไดเขาไปใชปาเพอความเปนอย การใชประโยชนทางตรง ไดแก ใชไมเผาถาน นาไมมาแปรรปเพอใชในงานกอสราง ยารกษาโรคและการเปนแหลงทองเทยว สรางบานเรอนทอยอาศย ใชเปนไมคายน การใชประโยชนจากทรพยากรปาไม มการสงสมสบตอกนมา จนเกดเปนภมปญญาทองถนทสาคญ ตวอยางเชน การเผาถาน อาชพหนงทถอเปนภมปญญาชาวบานมาแตอดต ไมทใชในการเผาถานเปนไมในพนทมหลายชนด แตทเผาแลวไดถานไมคณภาพด คอ ไมไผเนองจากเปนชนดทพบมากในชมชนและใหความรอนสง มอดดบชา ถานไมแตกปะท และควนนอย อาชพเผาถาน ไดมการสบทอดตอกนมาตงแตบรรพบรษ การนาไมมาแปรรปเพอใชในงานกอสราง ไมทใช คอไมมะคา และไมยางเนองจากเหมาะทจะนามาใชทาโครงสรางรบนาหนก ใชในการกอสรางทวไป และคงทน ไมรอนเหตทชาวบานทนยมเอาไมมาแปรรปใชในงานกอสราง เนองจากไมเปนวสดทสามารถสรางขนมาใหมหรอนากลบมาใชใหมได ซงตางจากวสดอนๆและไมกใชทดแทนวสดชนดตางๆการทายารกษาโรค บอระเพด รากแกไขจบสน ตนแกรอนใน ทาใหเจรญอาหาร บารงกาลง ใบขบพยาธ ลดความรอน เปนยาอายวฒนะ ผลแกสะอก มะคา เปลอกแกพยาธ และโรคผวหนง รากแกโรคผวหนง ทาให หวรดสดวงแหง มะไฟผลเปนยาชวยละลายเสมหะ ชวยยอยอาหาร แกอาการทองอด ทองเฟอ ใบใชแกไอ แกพษฝ เปนยาถายพยาธ ขบปสสาวะ รากทงสดและแหงเปนยาแกพษตานซาง ผวหนงอกเสบ บรรเทาไขทมอาการปวดขอเขาและผนคนคลายลมพษตนคนใบใชขบพยาธ ดอกแกบาดแผลเรอรง เปลอกบารงโลหต กระพแกโรครามะนาด ทรพยากรปาไมทอดมสมบรณของบานหนองบว เปนจดดงดดใจนกทองเทยวใหเดนทางมาทองเทยว สรางรายไดใหกบชาวบาน ไดแก ธรกจรานอาหาร รานขายของทะเลสด รานขายของฝากมแหลงทองเทยวทสาคญ เชน วนอทยานทาวโกษาหรอทเรยกกนวาเขากระโหลก เปนแหลงทองเทยวทางธรรมชาตประเภทชายหาดสามารถประกอบกจกรรมเสนทางศกษาธรรมชาตและกฬาทางนา เปนตน นอกจากนยงมทรพยากรการทองเทยวทางธรรมชาตประเภท

62

ปาไมสาหรบกจกรรมการเดนปาเพอศกษาธรรมชาต ประกอบกบบรเวณใกลเคยงมแหลงทองเทยวเชน เขาเจาแมทบทมทอง เขาปรอนอยฯลฯ การทองเทยวจงไดกลายเปนอาชพเสรมสามารถสรางรายไดนอกเหนอจากการกอบอาชพหลก คอ อาชพประมง โดยมการจดการพนทในสวนชายฝงทะเลใหเปนทพกของนกทองเทยวในรปแบบของรสอรทการจาหนายสนคาทเปนผลผลตของชมชนใหกบนกทองเทยว โดยทไมตองผานพอคาคนกลาง การดาเนนธรกจรานอาหาร รานขายของทะเลสด รานขายของฝาก

2. การพฒนาและฟนฟ จากการศกษาการพฒนาและฟนฟทรพยากรปาไมบานหนองบว ดวยวธการสงเกตและการสมภาษณ สรปไดวา การพฒนาและฟนฟทรพยากรปาไมเปนแนวทางหนงทไดรบความสนใจจากชาวบานหนองบว จากเหตการณในอดต ทมการบกรกพนทปาไม เพอเปนทอยอาศย และเพอประโยชนสวนตว ทงจากคนภายนอกชมชนและภายในชมชนเอง มการตดไมเพอประโยชนตางๆ จานวนมาก โดยไมมการปลกทดแทน ปจจบนชาวบานมการปลกปาเพอทดแทนปาทเสอมโทรมมากขน ชาวบานมการเขารวมปลกตนไมในวนสาคญตางๆ ไดแก วนเฉลมพระชนมพรรษา 5 ธนวาคม 12 สงหาคม โดยไดรบการสนบสนนจากองคการบรหารสวนตาบลปากนาปราณและกรมปาไมนากลาไมมาให ดแลเปนวทยากร และชาวบานยงมการฟนฟในเรองของภมปญญาทองถน ทมความผกพนกบปาไมมาตงแตอดต คอ ชาวบานไมทาลายทรพยากรปาไม เพราะชาวบานถอวาทรพยากรปาไมเปนแหลงทรพยากรของชมชน เพอเปนแหลงไมใชสอย เปนแหลงอาหาร สมนไพร การทองเทยว และเปนแหลงปองกนอบตภยทางธรรมชาต ชาวบานหลายคนมความตระหนกถงปญหาทรพยากรปาไม จงไดมการรวมตวกนในวนสาคญตางๆ เพอทาการอนรกษและฟนฟทรพยากรปาไม จากการสมภาษณกลมผใหขอมลหลก พบวา ชาวบานหนองบว มการวางแผนการประชมดาเนนงานในการประชมหมบานทกๆเดอน มการระดมความคดและแสดงความคดเหน แลกเปลยนกน บทบาทของการอนรกษจากหนวยงาน องคกร เพอการใชประโยชนตอไปอยางยาวนานของชมชน บทบาทของหนวยงานตางๆตอชมชน คอ ทาหนาทประชาสมพนธ พดคยกบชาวบานในทกเวททมโอกาส เชน การประชมหมบานประจาเดอน ผใหญถน หวหนาองคกรชมชน และนายกพนอ เดชวน นายกองคการบรหารสวนตาบลปากนาปราณ จะเขารวมประชม และมประเดนขาวสารเกยวกบทรพยากรปาไม มารวมพดคยกบชาวบาน ตลอดจนงานเทศกาลตางๆ เพอสรางกระบวนการเรยนร สรางจตสานกและสรางแรงจงใจ ในการอนรกษทรพยากรปาไม ใหความรในเรองประโยชนของปาไมและผลกระทบของการทาลายปาไม องคกรทมบทบาทสาคญ คอ องคการบรหารสวนตาบลปากนาปราณ ในสวนของสานกงานปาไมจงหวดประจวบครขนธ มบทบาทสาคญในการใหความรและประสบการณตางๆ

63

การมสวนรวมในการเขารวมประชม เขารวมอบรม รวมแสดงความคดเหน ตดสนใจ เพอสรางความตระหนกในการพฒนาปาชมชน การพฒนาปาชมชนทาใหเกดความหลากหลายของทรพยากรธรรมชาต เชน การเกบผลผลตทเกดจากธรรมชาตตามฤดกาล พอดกบความจาเปน ทาใหไมเกดความเสยหายกบธรรมชาตซงลกษณะเหลาน ไมไดทาใหเกดความเสยหายแกธรรมชาตแตอยางใด เพอใหชาวบานมการนาประสบการณเหลานมาทางานในทองถนของตนเอง เชน การฝกอบรม ในสงทชาวบานยงขาดความร การศกษาดงานตางๆ รวมไปถงการใหขอมลทางดานงานวจยและงานวชาการตางๆ ทเกยวของกบการอนรกษและฟนฟทรพยากรปาไม เชน ผลกระทบและการเปลยนแปลงจากสภาวะโลกรอน เพอทชมชนจะไดมการวางแผนและตดตามการเปลยนแปลงทางทรพยากรธรรมชาตไดอยางเหมาะสม

3. การออกกฎระเบยบ ขอบงคบ จากการศกษาการพฒนาและฟนฟทรพยากรปาไมบานหนองบว ดวยวธการการสมภาษณ สรปไดวา กฎระเบยบของชมชนเกยวกบทรพยากรปาไม เกดขนจากหวหนาองคกรชมชน ไดแก ผใหญถน เปนผรเรมและนาเสนอตอทประชมสภาองคการบรหารสวนตาบลและนาเสนอตอชมชน เพอใหเปนไปในทศทางเดยวกน ในการใชประโยชนจากทรพยากรปาไมและการชวยกนดแลอนรกษทรพยากรปาไม เพราะเหนวาทรพยากรปาไมเรมมสภาพเสอมโทรม ชาวบานและนายทนมการบกรกพนทปาไม เพอสรางบานเรอน และเพอผลประโยชนสวนตว กฎระเบยบของชมชนในเรองของการจดการทรพยากรปาไม คอ การไมรกลาพนททรพยากรปาไม หามตดไมในเขตพนทของกรมปาไม แตถามความจาเปนตองขออนญาตจากองคปกครองสวนทองถนและองคกรภาครฐกอน บทลงโทษของผกระทาผด จะถกควบคมตวนาสงตารวจ เพราะเปนการทาผดตอพระราชบญญตปาไม โดยสวนใหญชาวบานไมมผกระทาความผด สวนมากเปนพวกนายทน ทเขามาแสวงหาผลประโยชนสวนตว สวนท 3 ปญหา และอปสรรคในการจดการปาชมชนบานหนองบว จากการศกษาปญหาและอปสรรคของการจดการปาชมชนบานหนองบว ดวยวธการสงเกตและการสมภาษณ สรปไดวา ปญหาและอปสรรคทมผลตอการจดการปาชมชน ไดแก การขาดแคลนงบประมาณ ชาวบานขาดการมสวนรวม และคานยมทเปลยนแปลงไปของชาวบาน ดงน 1. การขาดแคลนงบประมาณ จากการศกษาการขาดแคลนงบประมาณ สรปไดวาปญหาเรองงบประมาณ คอ การจดสรรงบประมาณทลาชาในการทาโครงการตางๆของชมชน โครงการทชาวบานเสนอไปนนจะไมไดรบการตอบสนองในทนท เนองจากภาครฐจะตองนาโครงการไปวเคราะหกอนวา มความสาคญตามลาดบกอนหลงมากนอยเพยงใด และสงผลกระทบตอชมชนในดานใดบาง เพอใหเกดประโยชน

64

สงสด และงบประมาณขาดแคลนในการดาเนนการตอกระบวนการมสวนรวมของประชาชน โดยสวนใหญ หวหนาองคกรชมชนเปนผเสนองบประมาณไป เพอใชในกจกรรมทเกยวของกบการจดการทรพยากรปาไม แตงบประมาณทไดรบมามจากดเพยง 2-3 ครงตอป 2. ชาวบานขาดการมสวนรวม จากการศกษาปญหาชาวบานขาดการมสวนรวม สรปไดวา ชาวบานหนองบวยงไมใหความรวมมอในการทากจกรรมภายในชมชนอยางเตมท เปนเพยงบางกลมเทานนทมการรวมตวกน เพอกจกรรมการจดการทรพยากรปาไม ทงนเนองจากชาวบานเหนถงประโยชนของสวนรวมนอย คานงถงผลประโยชนของตวเองเปนหลก ชาวบานจะอางถงการไมมเวลามาเขารวม ตองใชเวลาสวนใหญในการประกอบอาชพ หากไมประกอบอาชพกจะขาดรายได และมบางครอบครวทไมสนบสนนใหเยาวชนเขารวมกบกจกรรมตางๆทเกดขนภายในชมชน เพราะเหนวาเปนการเสยเวลา ออกมาชวยทางานดกวา 3. คานยมทเปลยนแปลงไปของชาวบาน จากการศกษาปญหาคานยมทเปลยนแปลงไปของชาวบาน สรปไดวา จากเดมทชาวบานมวถชวตทผกพนกบธรรมชาต พงพาทรพยากรธรรมชาตในการดารงชวต แตในปจจบน ไดหนไปซออาหารสาเรจรปมาบรโภค การประกอบอาชพทเปลยนแปลงไป คนรนใหมในชมชนเกดคานยมในการออกไปทางานนอกชมชนมากกวาการอยในชมชนเพอสบทอดกจการของครอบครว ภมปญญาทมมาตงแตอดต ไมมการสบทอด เพราะชาวบานไมไดรบความสะดวกในการดาเนนชวต ผลกระทบตอการจดการทรพยากรปาไมจากคานยมทเปลยนแปลงไปของชาวบาน ทาใหชาวบานเหนคณคาของทรพยากรปาไมลดลง ทาใหความรวมมอในการเขารวมกจกรรมตางๆ ลดนอยลงไปดวย อภปรายผลการศกษา จากการศกษาแนวทางการจดการทรพยากรปาไม ชมชนบานหนองบว สามารถนามาอภปรายผลการศกษา โดยใชวธการวเคราะห อางองจากทฤษฎ และเอกสารงานวจยทเกยวของ ตามวตถประสงคของการศกษา ไดดงน

1. การศกษาสถานภาพทรพยากรปาไม ของชมชนบานหนองบว พบวา ลกษณะพนทปาไมบรเวณบานหนองบว มลกษณะเปนปาดบแลง คอเปนปารกทบดวยพนธไมขนาดตางๆ ทงใหญ กลาง และเลก ขนเบยดเสยดกนอยและมเถาวลยหรอไมเลอยปกคลมอยทวไป พนธไมทพบสวนใหญ ไดแก มะคาโมง ตะแบก บอระเพด หมามย ยางแดง และมะไฟรวมถงสงคมพชปาชายหาด พนธไมเดน เชน หกวาง สนทะเล เปนตนการเขามาดาเนนการจดการทรพยากรปาไมของภาครฐในอดตนน ไดเขามาดาเนนการจดการทรพยากรปาไมโดยมงหวงผลประโยชนทางเศรษฐกจ

65

ในรปของเนอไมและวนผลตภณฑในรปแบบตางๆ แตเนองจากการเพมขนของประชากรในหมบานมอตราคอนขางสง ประกอบกบมการจดการทรพยากรปาไมทไมเหมาะสม ทาใหเกดการใชทรพยากรปาไมทไมถกตอง และไมเปนไปตามหลกเกณฑ เกดการลดลงของพนทปาไมทเคยอดมสมบรณ มการเปลยนแปลงพนทเพอรองรบการขยายตวของพนทในดานของการทองเทยว สอดคลองกบ คมเดช จนโทร (2553) ทพบวา พนทปาชมชนบรเวณบานหนองโก ตาบลโคกพระ อาเภอกนทรวชย จงหวดมหาสารคาม ราษฎรไดทาการบกรกปาเพอใชเปนแหลงทากน มการใชประโยชนจากปาชมชน เชน การสรางทอยอาศย การเปลยนแปลงสภาพปาชมชน โคกสงจากอดตจนถงปจจบน พบวา การเปลยนแปลงของปาชมชน แบงเปน 3 ชวง ไดแก ชวงท 1 กอนปพ.ศ. 2538 เปนชวงการบกรก ลาสตวและตดไม เพอสรางทอยอาศย ชวงท 2 ปพ.ศ.2538-2548 เปนชวงการตดไมแปรรป และตดไมเพอเผาถาน ชวงท 3 พ.ศ.2549-ปจจบน เปนชวงการอนรกษและฟนฟปาชมชน

2. การศกษาบทบาทของหนวยงาน และองคกรตางๆในพนท ในการจดการทรพยากรปาไม พบวา บานหนองบว มรปแบบการจดการทรพยากรปาไม คอ การใชประโยชนจากทรพยากรปาไมรวมกนของชมชน การพฒนาและฟนฟ การออกกฏระเบยบ ขอบงคบ ดงน

2.1 การใชประโยชน พบวา ชาวบานมการใชประโยชนรวมกน จากทรพยากรปาไม ทงโดยตรงและโดยออม การใชประโยชนโดยตรง คอ การใชประโยชนจากพนธไม ในการเผาถาน นาไมมาแปรรปเพอใชในงานกอสราง และการทายารกษาโรค การใชประโยชนโดยออม คอ การเปนแหลงทองเทยวทางธรรมชาตทสาคญ สงผลใหชาวบานมรายไดทเพมขน และการใหบรการแกนกทองเทยวทเดนทางมาทองเทยวสอดคลองกบการศกษาของคณะวนศาสตร (2550) ไดศกษามลคาการใชประโยชนของปาชายเลน ในบรเวณปาชายเลนทคอนขางมความอดมสมบรณของประเทศไทย พบวา มลคาการใชประโยชนโดยตรง ไดแก การใชไมเปนฟน เผาถาน ไมกอสราง การหาของปา และการจบสตวนา การใชประโยชนโดยออม ไดแก ธาตอาหาร การกกเกบคารบอน การบาบดนาเสย การปองกนคลนลม การเปนแหลงทองเทยวพกผอน เปนตน อาชพทตองพงพาในผลผลตดานพช ไดแก อาชพเผาถาน การทาผลตภณฑจากสมนไพร

2.2 การพฒนาและฟนฟ พบวา ชาวบานมการวางแผนในการบรหารจดการปาชมชน ประชาชนสวนใหญยงไมคอยเขาใจเกยวกบการบรหารจดการปาชมชน ดงนนในการวางแผนการบรหารจดการปาชมชนใหมประสทธภาพนน ควรสรางจตสานกใหกบชาวบานทกคน เพอใหมสวนรวมในการบรหารจดการปาชมชนทกคน เชน การไมตดไมทาลายปา เปนตน การสรางจตสานกใหกบประชาชน ใหมความร ความเขาใจในบทบาท หนาทของตวเองเพราะปาชมชนเปนของทกคน ประชาชนทกคนควรมหนาทในการดแลรกษาปา เชน เปนหเปนตาใหกบเจาหนาทของรฐ เมอมการบกรกพนทปาชมชน เปนตน การพฒนาปาชมชนเพอใหเกดความหลากหลายของ

66

ทรพยากรธรรมชาต เชน การเกบผลผลตทเกดจากธรรมชาตตามฤดกาล พอดกบความจาเปน ทาใหไมเกดความเสยหายกบธรรมชาตซงลกษณะเหลาน ไมไดทาใหเกดความเสยหายแกธรรมชาต การปลกปาทดแทนหรอปลกปาเพม เพอปลกทดแทนตนไมทถกทาลายไป เปนตนเปนการปองกนการทาลายทรพยากรปาไม ทงภาครฐและภาคประชาชน ตางเหนความสาคญของการอนรกษทรพยากรปาไม เนองจากทรพยากรปาไมของบานหนองบว ลดนอยลงและเรมมสภาพเสอมโทรม ซงเปนแหลงทามาหากน จากการเพมขนของจานวนประชากรในชมชน และกจกรรมตางๆของชาวบาน ไดแก การถางปา การรกลาพนทปา เพอทาสถานททองเทยว มการรวมตวของชาวบาน ในวนสาคญตางๆ เพอรวมทากจกรรมเกยวกบการพฒนาและฟนฟทรพยากรปาไม สอดคลองกบณฎฐารตน ปภาวสทธ (2545) ทกลาววาหลกของการฟนฟปาโดยชมชน ตองใหชมชนเขามามสวนรวมในการฟนฟ เพอใหอยบนพนฐานของความตองการอยางแทจรง การเลอกพนททจะทาการฟนฟ วธการฟนฟทชมชนทาได เหมาะสม รวมทงการประยกตใชการฟนฟภมปญญาดงเดมเกยวกบการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาต

2.3 การออกกฏระเบยบ ขอบงคบ จากการศกษาพบวา บานหนองบว มการออกกฎระเบยบของชมชน เปนขอบงคบใหคนในชมชนมการปฏบตตาม เพอใหอยรวมกนอยางสงบสข และเพอความเปนระเบยบเรยบรอย มทงแบบเปนทางการ ระบเปนลายลกษณอกษร ขอปฎบต มบทลงโทษชดเจน และไมเปนทางการ เปนการวากลาวตกเตอน หากชาวบานฝาฝนการควบคม ชาวบานหนองบวถอกฏระเบยบเปนอยางด การบงคบใชระเบยบของชมชนเปนรปแบบหนงของการจดการทรพยากรปาไมบานหนองบว สอดคลองกบกรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง (2550) ทมแนวนโยบายเรงรดการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมภายใตการมสวนรวมของชมชน มการปรบปรงและบงคบใชกฏหมาย ตลอดจนกฏระเบยบทเกยวของกบปาไมอยางเครงครด โดยเรงปราบปรามการทาลายทรพยากรปาไมอยางจรงจง รวมทงใหชมชนมสวนรวม เพอเปนการลดปญหาความขดแยง การแกงแยงการใชประโยชนจากทรพยากรปาไม การบรหารจดการทรพยากรปาไมทเหลออยนอย และมสภาพเสอมโทรม ดวยการออกกฏระเบยบ ขอบงคบ เปนสาคญ

3. การศกษาปญหา อปสรรค ของการจดการทรพยากรปาไม การจดการทรพยากรปาไมบานหนองบว ยงไมประสบความสาเรจในการจดการทรพยากรปาไมโดยชมชน เนองจากมปญหาและอปสรรคในการจดการ ดงน

3.1 การขาดแคลนงบประมาณ จากการศกษาพบวา เปนการขาดแคลนงบประมาณในการทากจกรรมเกยวกบการพฒนา ฟนฟ และอนรกษทรพยากรปาไมจากภาครฐ หรอมการดาเนนการทลาชา เนองจากภาครฐใหความสาคญตอการพฒนาโครงสรางพนฐานมากกวา ทาให

67

ชาวบานไมสามารถทากจกรรมไดอยางเตมท ไมตอเนอง เพราะโครงการบางโครงการ ตองใชเงนทนในการจดการ เปนปญหาในการจดการทรพยากรปาไมบานหนองบวสอดคลองกบแนวคดของ เจมศกด ปนทอง (2543) ทกลาววา นอกจากปญหาจากตวชาวบานเองททาใหเกดปญหาในการจดการทรพยากรธรรมชาตของชมชน เจาหนาทและหนวยงานราชการ ไดแก การกาหนดนโยบายมาจากเบองบน การจดสรรงบประมาณจากสวนกลาง คานงเฉพาะกจกรรมทสวนกลางกาหนด ขาดการประสานงานรบปฏบตเฉพาะนโยบายหลก มกเชอวาตนเองมฐานะสงกวาชาวบานทวไป ไมตองการใหชาวบานเขามามสวนรวมในกจกรรมการจดการ

3.2 ชาวบานขาดการมสวนรวม ปญหาชาวบานขาดการมสวนรวม จากการศกษาพบวา ชาวบานหนองบวหลายคนยงไมเหนคณคา และประโยชนทไดรบจากการจดการทรพยากรปาไม ยงไมมความเขาใจในความสาคญของการเขารวมกจกรรมการอนรกษฟนฟทรพยากรปาไม โดยสวนใหญใหเหตผลวา เสยเวลาประกอบอาชพ หากเขารวมกจกรรม ดงนน การแกปญหา คอ ตองทาใหชาวบานเหนคณคา และประโยชนทไดรบจากการเขารวมกจกรรมชานาญ พทกษ (2540) ไดเสนอแนวทางแกไข ใหชมชนประยกตใชแนวคดและรปแบบการจดการทรพยากรธรรมชาตโดยชมชน เชน การสงเสรมและผลกดนใหชาวบานมสวนรวมในการกาหนดเปาหมาย นโยบาย การวางแผนและการดาเนนงานเพอใหเกดการยอมรบ เชอในศกยภาพและความสามารถของชาวบาน ความเขมแขงของกลมและองคกรชาวบาน ใชภมปญญาชาวบานในการจดการและแกไขปญหาทเกดขน โดยผานกระบวนการพดคย วเคราะหสาเหตและคนหาแนวทางแกไข องคกรอนรกษและฟนฟทรพยากรปาชายเลนจะเปนจดเรมตนของการจดการทรพยากรรวมกน

3.3 คานยมทเปลยนแปลงไปของชาวบาน ปญหาคานยมทเปลยนแปลงไปของชาวบาน จากการศกษาพบวา ชาวบานมวถชวตทผกพนกบทรพยากรปาไมลดนอยลง เนองจากมการใชประโยชนจากทรพยากรปาไมนอยลง ชาวบานเนนความสะดวกสบายขน มการเปลยนอาชพเปน รบจาง คาขาย ทาใหชาวบานเหนคณคาของทรพยากรปาไมลดนอยลงสอดคลองกบงานวจยของกรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง (2550) ไดศกษาในชมชนปาชายเลนหลายพนทพบวา ปญหาการเปลยนแปลงไปของราษฎรในหลายพนท ทตองการความสะดวกสบาย ทงวถชวตดงเดมของชมชนชายฝงในการประกอบอาชพประมง อพยพครอบครวยายถนฐาน หรอคนใดคนหนงในครอบครวเดนทางเขาเมองเพอประกอบอาชพใหม เปนพนกงานในโรงงานอตสาหกรรม เพอตอบสนองความตองการทางานทสะดวกขน ไมตองกงวลกบสภาพดนฟาอากาศ หรอความอดมสมบรณของทรพยากรธรรมชาต

68

ขอเสนอแนะ ขอเสนอแนะเชงนโยบาย

1. ดานสถานภาพทรพยากรปาไม ชมชนบานหนองบว มจดเดนในเรองของความอดมสมบรณของทรพยากรปาไม ทงทเกดขนเองตามธรรมชาต และชาวบานรวมกนปลก เพอใหเกดความหลากหลายทางพนธไมมากยงขน ควรมการปลกพนธไมชนดอนเพม เพอเปนประโยชนตอการศกษาดานระบบนเวศของผทสนใจ เมอตองการศกษาทบานหนองบว และการใชประโยชนจากพนธไมแกชาวบาน เชน เปนยาสมนไพร เปนตน

2. ดานรปแบบการจดการทรพยากรปาไม ในการใชประโยชนจากภมปญญาทองถนปจจบนและภมปญญาทองถนของชาวบานหนองบว เชน การประกอบอาชพเผาถาน การทายาสมนไพร ไดรบการถายทอด เรยนร มาจากคนรนกอน แตเมอมการเรยนรแลวไมนามาปฎบตจรงในชวตประจาวน ดงนน เมอชมชนเกดการเรยนรแลว ควรนาไปใชใหเกดประโยชน กอใหเกดรายไดทงแกตนเองและชมชน

3. ดานปญหาและอปสรรคของการจดการทรพยากรปาไมชมชนบานหนองบวขาดงบประมาณในการดาเนนกจกรรมเพอการอนรกษปาชมชน องคกรภาครฐและองคกรปกครองสวนทองถน ควรสนบสนนงบประมาณการดาเนนกจกรรมเพอการอนรกษและพฒนาปาชมชน ใหความรเกยวกบการจดการปาชมชนแกประชาชน ขอเสนอแนะเพอการวจยครงตอไป การศกษาครงนเปนการศกษาเรอง แนวทางการจดการทรพยากรปาไม บานหนองบว ควรมการศกษาแนวทางททาใหการจดการทรพยากรปาไมประสบความสาเรจของชมชนอน เพอศกษาถงสาเหต และปจจยททาใหชมชนดงกลาวประสบความสาเรจ สามารถนามาปรบใชกบชมชนบานหนองบวได ควรมการศกษาทศนคตของคนในชมชนบานหนองบว ตอความสาคญของทรพยากรปาไม ความสาคญของการพฒนาและฟนฟทรพยากรปาไม ทงนเพอสรางความเขมแขงและยงยนใหกบชมชนบานหนองบว

69

รายการอางอง

กรมปาไม. (2540). พนทปาไมของประเทศไทยจาแนกตามรายภาค ระหวางป พ.ศ.2532 ถง พ.ศ.2541. กรงเทพฯ: กรมปาไม.

กรมปาไม. (2545). การจาแนกเขตการใชประโยชนทดนปาชายเลน พ.ศ.2545. กรงเทพฯ: สานกวชาการ กรมปาไม.

กรมปาไม. สานกจดการทดน. ปาไม. กรงเทพฯ: สานกจดการทดน กรมปาไม, 2551. กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง.(2550). แผนแมบทการวจยและการพฒนาทรพยากรปาชายเลน

และพนทชวมณฑล พ.ศ. 2551-2554.กรงเทพฯ: กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง กระทรวงธรรมชาตและสงแวดลอม.

กณณภทร มอม.(2556). เจาหนาทสานกงานปาไมจงหวดประจวบครขนธ. สมภาษณ, 2 พฤศจกายน. กาญจน เปลยนมอญ. (2556). ชาวบานหมท 4 บานหนองบว ตาบลปากนาปราณ อาเภอปราณบร

จงหวดประจวบครขนธ. สมภาษณ, 15 ตลาคม. โกวทย สนตจตร.(2539). การอนรกษทรพยากรปาไมและสตวปาของไทย. กรงเทพฯ: สานกอนรกษ

ทรพยากรธรรมชาต กรมปาไม. คณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต.(2547).โครงการศกษารปแบบการมสวนรวมใน

การบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม.กรงเทพฯ: บรษทเทสโก. คณะวนศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. (2550). รายงานฉบบสมบรณโครงการประเมนมลคา

และพงพาทรพยากรปาชายเลน.กรงเทพฯ: คณะวนศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. จงหวดประจวบครขนธ. อาเภอปราณบร. สานกทะเบยน. “จงหวดประจวบครขนธ.” ขอมลประชากร

และจานวนครวเรอน ในตาบลปากนาปราณ สานกทะเบยน อาเภอปราณบร จงหวดประจวบครขนธ, 2553.

จนทรฉาย ปนแกว. (2546). “การปฏบตบทบาทหวหนาหอผปวยตามการรบรของหวหนาหอผปวย และพยาบาล ประจาการโรงพยาบาลชมชน จงหวดกาแพงเพชร.” วทยานพนธพยาบาล- ศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการพยาบาล บณฑตวทยาลย มหาวทยาลย เชยงใหม.

เจมศกด ปนทอง. (2541). การระดมประชาชนเพอการพฒนาชนบท : การบรหารงานพฒนาชนบท.กรงเทพฯ: สานกพมพโอเดยนสโตร.

ชาตร แจมสวาง. (2556). ชาวบานหมท 4 บานหนองบว ตาบลปากนาปราณ อาเภอปราณบร จงหวดประจวบครขนธ. สมภาษณ ,1 พฤศจกายน.

70

ทพวรรณ ภนาค .(2553). “การจดการทรพยากรปาชายเลนโดยชมชน กรณศกษาชมชนบานคลองลด ตาบลบางตะบนออก อาเภอบานแหลม จงหวดเพชรบร.” วทยานพนธศลปะศาสตร-มหาบณฑต สาขาวชาการจดการภาครฐและภาคเอกชน บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร .

เทพพนม เมองแมน และสวง สวรรณ. (2530). พฤตกรรมองคการ. กรงเทพฯ: ไทยวฒนพานช. นพรตน เทพทพย. (2556) . เจาหนาทสานกงานปาไมจงหวดประจวบครขนธ . สมภาษณ, 2

พฤศจกายน. นตย ประจงแตง. (2548). “บทบาทการนเทศภายในของผบรหารโรงเรยน สงกดสานกงานเขตพนท

การศกษาลพบร เขต 2 .” วทยานพนธครศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยราชภฎเทพสตร . นวต เรองพานช. (2542). การอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. กรงเทพฯ: โรงพมพ

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. บรรยาย เพชรนล . (2556). ชาวบานหมท 4 บานหนองบว ตาบลปากนาปราณ อาเภอปราณบร

จงหวดประจวบครขนธ. สมภาษณ, 1 พฤศจกายน. ประจวบ อมทว.(2556). รองนายกองคการบรหารสวนตาบลปากนาปราณ ตาบลปากนาปราณ

อาเภอปราณบร จงหวดประจวบครขนธ. สมภาษณ, 15 พฤศจกายน . ประภาส ชางจา. (2556).สมาชกสภาองคการบรหารสวนตาบลปากนาปราณ หมท 4 ตาบลปากนา

ปราณ อาเภอปราณบร จงหวดประจวบครขนธ. สมภาษณ, 2 ตลาคม . ปรารถนา วงศอภย. (2556).ชาวบานหมท 4 บานหนองบว ตาบลปากนาปราณ อาเภอปราณบร

จงหวดประจวบครขนธ. สมภาษณ, 5 พฤศจกายน. เปยก สสาล. (2556).ชาวบานหมท 4 บานหนองบวตาบลปากนาปราณ อาเภอปราณบร จงหวด

ประจวบครขนธ. สมภาษณ, 15 ตลาคม. พงษชตะ บญงอก. (2548).“บทบาทของชมชนในการจดการปาไม กรณศกษาปาดงใหญ ตาบล

หวดอน อาเภอเของใน จงหวดอบลราชธาน.” วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาสงคมศาสตรเพอการพฒนา มหาวทยาลยราชภฏ อบลราชธาน,2548.

พนอ เดชวน. (2556).นายกองคการบรหารสวนตาบลปากนาปราณ ตาบลปากนาปราณ อาเภอปราณบร จงหวประจวบคร ขนธ. สมภาษณ, 15 พฤศจกายน.

ยศ สนตสมบต. (2544). การทองเทยวเชงนเวศ. เชยงใหม: ศนยศกษาความหลากหลายทางชวภาพและภมปญญาทองถนเพอการพฒนาอยางยงยนคณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม.

เลก ชางจา . (2556).ชาวบานหมท 4 บานหนองบว ตาบลปากนาปราณ อาเภอปราณบร จงหวดประจวบครขนธ. สมภาษณ, 15 ตลาคม.

71

วศน องคพฒนากล. (2548). การอนรกษสงแวดลอมธรรมชาตและมรดกทางวฒนธรรม. กรงเทพฯ: โรงพมพมหาวทยาลยศลปากร.

สมชาย วหค. (2556). สมาชกสภาองคการบรหารสวนตาบลปากนาปราณ หมท 4 ตาบลปากนาปราณ อาเภอปราณบร จงหวดประจวบครขนธ. สมภาษณ, 2 ตลาคม.

สานกงานปาไมจงหวดประจวบครขนธ . (2556). ปาไม. เขาถงเมอ 25 พฤศจกายน.เขาถงไดจากhttp://forestinfo.forest.go.th/55/fCom.aspx?prov=77&zone=205&year=-1&eyear=-1&type=-1

สรชย ชางจา. (2556). ผใหญบานหมท 4 บานหนองบว. สมภาษณ,2 ตลาคม. ไสว สขสาราญ. (2556). ชาวบานหมท 4 บานหนองบว ตาบลปากนาปราณ อาเภอปราณบร จงหวด

ประจวบครขนธ. สมภาษณ, 7 พฤศจกายน. องคการบรหารสวนตาบลปากนาปราณ. (ม.ป.ป.). แผนพฒนาตาบล พ .ศ.2557 – 2560.

ประจวบครขนธ: องคการบรหารสวนตาบลปากนาปราณ. อรปรยา เดชวน.(2556). ชาวบานหมท 4 บานหนองบว ตาบลปากนาปราณ อาเภอปราณบร จงหวด

ประจวบครขนธ. สมภาษณ, 15 พฤศจกายน.

ภาคผนวก

73

แบบสมภาษณ สาหรบกลมองคกรชมชน

สวนท 1 ขอมลพนฐานของผถกสมภาษณ 1. ชอ-สกล 2. อาย 3. ระดบการศกษา 4. สถานภาพทางสงคม 5. ระยะเวลาทอาศยในชมชน

สวนท 2 สถานภาพทรพยากรปาไมในพนทศกษา

1. สถานภาพปาไมของชมชนในอดต 2. สถานภาพปาไมของชมชนในปจจบน 3. ชมชนไดใชประโยชนจากปาไมเพอดานใดบาง 4. มการใชเพมขนหรอลดลงจากอดต

สวนท 3 บทบาทขององคกรในการจดการปาไม

ดานการใชประโยชนจากทรพยากรปาไมในชมชน 1. ทานใชประโยชนจากทรพยากรปาไมทาอะไรบาง (ฟน เชอเพลง สมนไพร

ทองเทยว อนๆ) 2. ทรพยากรปาไม มเพยงพอตอความตองการหรอไม 3. ปญหาทเกดขนเกยวกบการใชทรพยากรปาไมภายในชมชน 4. มการกาหนดขอบเขตการใชประโยชนหรอจานวนการใชประโยชนหรอไม

ดานการควบคมและบงคบใชกฎระเบยบของชมชน 5. มกฎระเบยบหรอขอบงคบใดในชมชน ทใชควบคมเรองทรพยากรปาไม 6. กฎระเบยบควบคมดงกลาวมบทลงโทษอยางไร มเนอหาสาระอยางไร มบทลงโทษ

อยางไร 7. ใครเปนผออกกฎระเบยบควบคมดงกลาว 8. ปญหาและอปสรรคทเกดขนจากการออกกฎระเบยบ

74

ดานการอนรกษทรพยากรปาไม 9. ทานมบทบาทในการอนรกษทรพยากรปาไมภายในชมชนอยางไร 10. ในชมชนมกจกรรมใดบางทเกยวของกบการอนรกษทรพยากรปาไม และทานได

เขารวมหรอไม 11. ปญหาและอปสรรคทพบในการอนรกษทรพยากรปาไม

ดานการฟนฟทรพยากรปาไม 12. ทานมบทบาทในการฟนฟทรพยากรปาไมภายในชมชนอยางไร 13. ในชมชนมกจกรรมใดบางทเกยวของกบการฟนฟทรพยากรปาไม และทานไดเขา

รวมหรอไม 14. ปญหาและอปสรรคทพบในการฟนฟทรพยากรปาไม

75

แบบสมภาษณ สาหรบกลมองคกรภาครฐ

สวนท 1 ขอมลพนฐานของผถกสมภาษณ 1. ชอ-สกล 2. อาย 3. ตาแหนง 4. ระยะเวลาทอาศยในชมชน

สวนท 2 สถานภาพทรพยากรปาไมในพนทศกษา 1. สถานภาพปาไมของชมชนในอดต 2. สถานภาพปาไมของชมชนในปจจบน 3. ชมชนไดใชประโยชนจากปาไมเพอดานใดบาง 4. มการใชเพมขนหรอลดลงจากอดต

สวนท 3 บทบาทขององคกรในการจดการปาไม ดานการใชประโยชนจากทรพยากรปาไมในชมชน

1. ทานใชประโยชนจากทรพยากรปาไมทาอะไรบาง (ฟน เชอเพลง สมนไพร ทองเทยว อนๆ)

2. ทรพยากรปาไม มเพยงพอตอความตองการหรอไม 3. ปญหาทเกดขนเกยวกบการใชทรพยากรปาไมภายในชมชน 4. ทางหนวยงานมการกาหนดนโยบายหรอขอบเขตการใชประโยชนหรอไม 5. มหนวยงานอนสนบสนนหรอไม

ดานการควบคมและบงคบใชกฎระเบยบของชมชน 6. ทางหนวยงานมการออกกฎระเบยบหรอขอบงคบ ในการควบคมการใชประโยชน

จากทรพยากรปาไมหรอไม อยางไร 7. ทานมหนาทหรอบทบาทในการควบคมและบงคบใชกฎระเบยบของชมชนหรอไม

อยางไร 8. ปญหาและอปสรรคทเกดขนจากการออกกฎระเบยบ 9. มหนวยงานอนสนบสนนหรอไม

76

ดานการอนรกษทรพยากรปาไม 10. ทางหนวยงานมบทบาทในการอนรกษทรพยากรปาไมภายในชมชนอยางไร 11. การจดกจกรรมเพออนรกษ ไดรบความรวมมอจากชาวบานและองคกรอนๆ มาก

นอยเพยงใด 12. ปญหาและอปสรรคทพบในการอนรกษทรพยากรปาไม

ดานการฟนฟทรพยากรปาไม 13. ทางหนวยงานมบทบาทในการฟนฟทรพยากรปาไมภายในชมชนอยางไร 14. การจดกจกรรมเพอการฟนฟ ไดรบความรวมมอจากชาวบานและองคกรอนๆมาก

นอยเพยงใด 15. ปญหาและอปสรรคทพบในการฟนฟทรพยากรปาไม

77

แบบสมภาษณ สาหรบกลมองคกรปกครองสวนทองถน

สวนท 1 ขอมลพนฐานของผถกสมภาษณ 1. ชอ-สกล 2. อาย 3. ตาแหนง 4. ระยะเวลาทอาศยในชมชน

สวนท 2 สถานภาพทรพยากรปาไมในพนทศกษา 1. สถานภาพปาไมของชมชนในอดต 2. สถานภาพปาไมของชมชนในปจจบน 3. ชมชนไดใชประโยชนจากปาไมเพอดานใดบาง 4. มการใชเพมขนหรอลดลงจากอดต

สวนท 3 บทบาทขององคกรในการจดการปาไม ดานการใชประโยชนจากทรพยากรปาไมในชมชน

1. ในภาพรวมชมชน ทานใชประโยชนจากทรพยากรปาไมทาอะไรบาง (ฟน เชอเพลง สมนไพร ทองเทยว อนๆ)

2. ทรพยากรปาไม มเพยงพอตอความตองการหรอไม 3. ปญหาทเกดขนเกยวกบการใชทรพยากรปาไมภายในชมชน 4. ทาง อบต. มการกาหนดนโยบายหรอขอบเขตการใชประโยชนหรอไม

ดานการควบคมและบงคบใชกฎระเบยบของชมชน 5. ทางอบต. มการออกกฎระเบยบหรอขอบงคบ ในการควบคมการใชประโยชนจาก

ทรพยากรปาไมหรอไม อยางไร 6. ปญหาและอปสรรคทเกดขนจากการออกกฎระเบยบ

ดานการอนรกษทรพยากรปาไม 7. ทางอบต. มบทบาทในการอนรกษทรพยากรปาไมภายในชมชนอยางไร 8. การจดกจกรรมเพออนรกษ ไดรบความรวมมอจากชาวบานมากนอยเพยงใด 9. ปญหาและอปสรรคทพบในการอนรกษทรพยากรปาไม

78

ดานการฟนฟทรพยากรปาไม 10. ทางอบต.มบทบาทในการฟนฟทรพยากรปาไมภายในชมชนอยางไร 11. การจดกจกรรมเพอการฟนฟ ไดรบความรวมมอจากชาวบานมากนอยเพยงใด 12. ปญหาและอปสรรคทพบในการฟนฟทรพยากรปาไม

79

ประวตผวจย

ชอ-สกล นางสาวพนดา เทยมเทศ ทอย 369/2 หม 3 ตาบลหนองตาแตม อาเภอปราณบร จงหวดประจวบครขนธ 77120 ททางาน 369/2 หม 3 ตาบลหนองตาแตม อาเภอปราณบร จงหวดประจวบครขนธ 77120 ประวตการศกษา พ.ศ.2554 สาเรจการศกษาระดบปรญญาศลปศาสตรบณฑต คณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยศลปากร พ.ศ.2554 ศกษาตอระดบปรญญาศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการจดการภาครฐและภาคเอกชน คณะวทยาการจดการ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร ประวตการทางาน พ.ศ.2554-ปจจบน ประกอบธรกจสวนตว