ค�ำนยม

ในอดตเมอพระภกษอาพาธ ทานมกไดรบการดแลรกษาโดย

พระดวยกน เนองจากเวลานนยงไมมโรงพยาบาล อกทงพระในอดต

จ�านวนไมนอยมความร ดานแพทยและเภสช (ชาวบานเสยอกท

มาหาพระเพอใหทานชวยดแลรกษา) ดงนนจงไมสมปญหาเกยวกบ

พระวนย เนองจากพระทเปนผดแลรกษายอมรเรองนด แตมาถง

ปจจบนเมอพระอาพาธ หากเยยวยาดวยตนเองไมได ทานมกตอง

ไปโรงพยาบาลและพงหมอทเปนฆราวาส หมอสวนใหญมความร

เกยวกบพระวนยนอยมาก เพราะไมเคยบวชพระมากอน เชนเดยวกบ

เจาหนาทอกมากมายในโรงพยาบาล ดงนนจงมกเกดปญหาวา

การปฏบตบางอยางตอพระทมาใชบรการ ไมสอดคลองกบพระวนย

บางทานถอเปนเรองเลกนอย แตหลายทานทเครงครดในเรอง

พระวนย เหนวาเปนเรองส�าคญ มจ�านวนไมนอยเลอกทจะไมใช

บรการของโรงพยาบาลเพอตดปญหาทอาจจะเกดขน

ปญหาดงกลาวควรไดรบการแกไข เพราะโรงพยาบาลควร

เปนสถานททเออเฟอตอผปวยทกกลม แมบางกลมจะมขอจ�ากด

หรอเงอนไขพเศษไมวาทางกายหรอทางวฒนธรรมตางจากคนทวไป

กตาม โรงพยาบาลกไมควรปลอยใหขอจ�ากดหรอเงอนไขดงกลาว

เปนอปสรรคกดขวางในการเขารบบรการของโรงพยาบาล

หนงสอเลมนเปนประโยชนอยางมากในการชวยใหบคลากรใน

โรงพยาบาลมความรความเขาใจทถกตองเกยวกบวนยของพระภกษ

น อ ม อ ท ศ บ ช า ค ณ

พระอปชฌายผชกพาเขาสสงฆ

พระครสถตสมณวตร (มานต อนทโชโต)

อดตเจาอาวาสวดโพธเผอก บางกรวย นนทบร

ธมมชโตภกข

สามารถปฏบตตอทานอยางเหมาะสมแกสมณสารป ซงไมเพยงเปน

ประโยชนแกทาน (เชน ชวยใหทานไมตองอาบต และสบายใจทจะ

มาโรงพยาบาลเมออาพาธแลว) ยงสรางความสบายใจแกประชาชน

ทวไปทเหนพระไดรบการปฏบตอยางถกตองจากเจาหนาทใน

โรงพยาบาล ซงในทสดกเปนผลดแกโรงพยาบาลเอง ท�าใหไดชอวา

ใสใจพระสงฆ อปถมภพระศาสนา รวมทงใสใจในวชาชพของตน

เรยกวามความเปนมออาชพมากขน

ผ เขยนนอกจากเปนพระทมความเขาใจวนยของพระภกษ

ดแลว ยงมความเขาใจเกยวกบระบบบรการสขภาพสมยใหมเปน

อยางด เนองจากทานเคยเปนอาจารยในคณะเภสชศาสตร มหา-

วทยาลยมหดล ดงนนจงสามารถใหค�าแนะน�าเกยวกบการใหบรการ

แกพระภกษในแตละขนตอน ตงแตมาโรงพยาบาล จนถงการตรวจ

การรกษา การดแลในหอผปวย การจายยา การช�าระคาบรการ

จนถงการตดตามเยยมทานเมอกลบวดแลวในกรณทเปนผปวยเรอรง

รวมทงใหค�าแนะน�าในการดแลทานยามอาพาธระยะทาย กระบวนการ

ทงหมดน เชอวาบคลากรในโรงพยาบาล ตงแตหมอ ไปจนถงเจาหนาท

สวนใหญมปญหาวาจะปฏบตตอทานอยางไรจงจะถกตอง หนงสอ

เลมนใหค�าตอบอยางละเอยด ไมเวนแมกระทงวธการพดคย การ

จดอาหารและเครองนงหมส�าหรบทาน

ดงทผเขยนไดกลาวไว หนงสอเลมนไมไดเขยนเพอเรยกรอง

หรอทวงสทธ แตม งชแนะเพอใหระบบบรการสขภาพเกอกลตอ

พระสงฆ เออเฟอตอพระวนย ท�าใหโรงพยาบาลเปนสถานทททาน

อยากมาใชบรการ แทนทจะหนหลงใหเพยงเพราะวาบคลากรใน

โรงพยาบาลไมรวาจะปฏบตตอทานอยางไร การปรบปรงดงกลาว ทายทสดยอมเปนประโยชนแกโรงพยาบาลและตวบคลากรเอง

หนงสอเลมนยงเปนประโยชนส�าหรบพระภกษทอาพาธดวย เพราะหลายทานไมมความรทางพระวนยมากพอ อาจเปนเพราะ เปนพระบวชใหม หรอขาดการชแนะ เมอร แลวทานกสามารถ ปฏบตตนไดอยางถกตอง เปนทนาศรทธาของญาตโยม และสงเสรมการฝกฝนพฒนาตน อนเปนจดมงหมายส�าคญของพระวนย

หนงสอแบบนเปนทตองการมานานแลว แมเพงออกมา แตกถอวายงไมสาย จะเปนเรองนายนดอยางยงหากทางคณะสงฆเหน ความส�าคญของเรองน โดยการขอความรวมมอกบโรงพยาบาลและสถานบรการตางๆ ทวประเทศ เพอใหมวธปฏบตตอพระภกษ อาพาธอยางสอดคลองกบพระวนย ควบคไปกบการใหความรแกบคลากรสาธารณสขในเรองนอยางทวถง หวงวาหนงสอเลมนจะ มสวนผลกดนใหเกดการเปลยนแปลงดงกลาวในอนาคต

ขออนโมทนาทานวชต ธมมชโต ทพากเพยรเขยนหนงสอเลมน ซงไมเพยงใหขอมลอยางรอบดานเกยวกบวนยของพระทบคคลกรสาธารณสขควรรบร หากยงเสนอแนะทางเลอกและวธปฏบตทเปนรปธรรม สามารถปฏบตไดไมยาก ทงนดวยความปรารถนาดตอ พระศาสนาและระบบบรการสขภาพเปนทตง จงเชอวาจะไดรบการตอนรบดวยดจากบคลากรสาธารณสขและผทเกยวของทกฝาย

พระไพศาล วสาโล ๒๐ ตลาคม ๒๕๖๐

การเจบปวยไมสบายเปนเรองธรรมดาของมนษย ไมเวน

แมแตในหม พระเณร ภกษเถรวาทนนจะตองด�าเนนชวตอยาง

เรยบงาย ภายใตเงอนไขแหงพระธรรมวนยทพระพทธองคบญญตไว

เมอ ๒๖๐๐ ปกอน เมอเกดอาพาธจนตองเขารบการรกษาตวใน

โรงพยาบาล ทมระบบบรการทพฒนาไปมากตามสภาพสงคมและ

เทคโนโลยยคใหม ซงบางสวนกลายเปนอปสรรคตอการเขาถงของ

ภกษอาพาธ ท�าใหตองอาบตทงหนกและเบา สงผลใหภกษบางสวน

ล�าบากใจ จนถงขนปฏเสธการเขารบรกษาไปกม แตทงนกไมใชวถ

ของพระทจะเรยกรองหาการบรการทด หรอทวงสทธทจะพงมจาก

ผใด

หนงสอการดแลภกษอาพาธในโรงพยาบาลน จงไมใชเสยง

เรยกรองของพระ เพยงแตมงชสาระทางพระวนยรวมทงธรรมเนยม

ปฏบตทวไปของหมสงฆ ทท�าใหการไปโรงพยาบาลของภกษอาพาธ

เปนเรองล�าบากใจ ทงยงเสนอทางออกทพอจะเปนไปไดจากสายตา

ของพระ โดยหวงจดประกายใหมการพดคยกนของผทปรารถนา

อมชพระศาสนา แตพบปญหาทไมเขาใจเนอหาในพระวนยและ

ความเปนไปของชวตพระ เพอหวงจะชวยใหพระเณรอาพาธได

เขาถงการรกษาและใชประโยชนจากความกาวหนาทางการแพทยได

มากขน อกทงยงชวยลดความรสกผดหรอตะขดตะขวงใจของ

บคลากรเมอดแลพระเณรอาพาธลงสวนหนงดวย

ขอรวมอนโมทนากบทกทานทมสวนชวยใหหนงสอเลมน

เกดขน อานสงสใดๆ อนเกดขนจากหนงสอเลมน จงอ�านวยอวยผล

ใหทกทานรวมทงหม ชนผ เกอหนนตอพระศาสนาทงหลายเจรญ

ดวยจตรพธพรชย ตงจตปรารถนาสงใดอนเปนกศลจงส�าเรจผลดง

ปรารถนา ทงยงมก�าลงพฒนาจตเจรญปญญาใหกาวหนาในธรรม

อนน�าไปถงทสดแหงทกขกนโดยถวนหนา เทอญ

พระวชต ธมมชโต

พฤศจกายน ๒๕๖๐

ค�ำน�ำ

เมอภกษอาพาธ ๑๓

วถแหงเถรวาท ๑๓

ภกษอาพาธครงพทธกาล ๑๖

ภกษอาพาธในปจจบน ๑๙

การรบรเมออาพาธ ๒๑

ขอจ�ากดของพระเมอไปโรงพยาบาล ๒๕

การนงหมของพระ ๒๖

เงอนไขเมอไปโรงพยาบาล ๒๘

ขอจ�ากดเมอเขารบการตรวจรกษา ๓๐

ลลาบคลกสวนตวของพระ ๓๒

ประโยชนของระบบบรการทเออตอพระภกษ ๓๔

การเรมงานดแลภกษอาพาธ ๓๙

คณคาของการดแลภกษอาพาธ ๔๐

เรมทใจ...ลงมอไดทนท ๔๓

แนวทางดแลภกษอาพาธในโรงพยาบาล ๔๗

การสนทนากบพระ ๔๘

การจดสงของถวาย ๕๐

การชวยเหลอ ณ จดรบผปวย ๕๑

การดแลกอนเขาตรวจ ๕๓

การบรการ ณ จดคดกรอง ๕๖

การดแลเมอพบแพทย ๕๗

การตรวจพเศษ และหตถการอนๆ ๕๙

การอ�านวยความสะดวกเมอรบยา ๖๔

การช�าระคาบรการ ๖๗

การดแลทหองฉกเฉน ๖๘

การดแลเมอเขารบบรการทนตกรรม ๖๙

การดแลเมอผาตด ๗๐

การดแลในหอผปวย ๗๓

การดแลภตตาหารในหอผปวย ๗๖

การดแลผานงหม/เครองใชในหอผปวย ๗๘

การดแลภกษอาพาธระยะทาย ๘๐

การตดตามเยยมภกษอาพาธโรคเรอรง ๘๓

สำรบญ

เมอภกษอำพำธ

ในบทแรกนขอกลาวถงภาพรวมของพระไทย เพอชวยใหผท

ยงไมคอยคนเคยกบพระหรอวด ไดเขาใจความเปนมาและเงอนไขท

ท�าใหพระมวถชวตหลายๆ อยาง ทอาจเปนเงอนไข/ขอจ�ากดในการ

เขารบบรการสขภาพในโรงพยาบาลมากขน

วถแหงเถรวาท

หลงจากทสมเดจพระสมมาสมพทธเจาเสดจดบขนธปรนพพาน

แลว และพทธศาสนาไดแผขยายไปในพนทตางๆ ซงยอมมสภาพ

ทางสงแวดลอมและวฒนธรรมแตกตางกนบาง เปนธรรมดาท

พระธรรมและวนยจะตองถกตความและน�าไปปฏบตในลกษณะท

14 15

แตกตางกนไปตามความถนดของครบาอาจารยและบรบทของแตละ

ทองถน จนในทสดท�าใหพทธศาสนาแตกยอยเปนนกายตางๆ จนถง

ขนไมยอมรบขอปฏบตของกนและกน ซงแบงไดเปน ๒ กลมใหญ

คอ ๑) ฝายมหายานหรออาจารยวาท ทยดถอโอวาทและแนวปฏบต

ทอาจารยเจาส�านกตนสงสอน และ ๒) ฝายหนยานหรอเถรวาท ท

ถอในพระธรรมค�าสอนดงเดมของพระพทธองค ตามทพระอรหนต-

เถระ ๕๐๐ รป ไดท�าสงคายนาไวหลงจากทพระพทธเจาเสดจ

ดบขนธปรนพพาน ๓ เดอน

หมสงฆฝายมหายานไดรบการยอมรบนบถอมากในจน ญปน

เกาหล ไตหวน เวยดนาม ภฏาน และทเบต มขอปฏบตทตางกนไป

ทงสวนทเครงครดขน เชน บวชแลวหามสก และสวนทยอหยอนลง

เชน บางนกายตางกายแบบฆราวาส (เวนแตขณะประกอบพธกรรม)

จบเนอตองตวสตรได มครอบครวได ฉนอาหารไดไมจ�ากดมอ

เขาศกษา ท�างาน ประกอบธรกจไดเชนเดยวผคนทวไปกม ดงนน

พระภกษฝายมหายานทอาพาธสวนใหญ จงสามารถเขารบการตรวจ

รกษาในระบบโรงพยาบาลทมอยไดโดยไมมขอจ�ากด ไมตองการ

บรการพเศษเพมขนมากนก (เวนแตสวนใหญฉนมงสวรต)

สวนพระภกษฝายเถรวาท ไดรบการสบทอดปฏบตอยมาก

ในประเทศไทย เมยนมาร ศรลงกา ลาว และกมพชา ทแมวาจะม

ขอวตรบางอยางทปรบตวไปตามวฒนธรรมทองถน มความเครงครด

ปฏบตตามพระธรรมวนยของพระแตละรป แตละส�านก ทแตกตาง

เลอมล�ากนอยบาง แตหากกลาวโดยรวมแลวถอไดวามวถชวตและ

ขอปฏบตทเปนอนหนงอนเดยวกน ถอต�าราพนฐานรวมกนคอ

พระไตรปฎกภาษาบาล รวมทงคมภรชนรองอนๆ หมสงฆถอสกขาบท

ขอวตร หลกปฏบตหลกๆ เหมอนกน นงหมคลายกน โดยสวนท

แตกตางกน มกเปนเรองปลกยอยทมไดระบรายละเอยดไวใน

พระไตรปฎก

การทพระภกษเถรวาทด�ารงชวตอยภายใตกรอบของพระวนย

ททรงบญญตไวเมอ ๒๖๐๐ ปกอน ท�าใหสามารถด�ารงเอกลกษณ

ในการใชชวตทเรยบงายสนโดษในปจจย ๔ ไวได แมในสภาพสงคม

และวฒนธรรมทเปลยนไปอยางมาก ซงถอวาเปนวถชวตทเอออ�านวย

ใหผทศกษาปฏบตมความกาวหนาทางธรรมจนบรรลเปาหมายสงสด

คอพระนพพานไดงายกวา ทงชวยใหฝายฆราวาสมศรทธาทมนคง

ใหความเคารพหมสงฆ คอยชวยอปถมภดแลพระภกษและพระศาสนา

ตลอดมาเปนอยางด

อยางไรกตาม วถชวตดงเดมกเปนอปสรรคในการอยรวมกบ

สงคมทมวฒนธรรม สภาพแวดลอม และเทคโนโลย ทเปลยนแปลง

ไปไมนอย ขอบญญตทางวนยบางอยางท�าไดยากขน เชน การใชไม

ช�าระฟน การใชผาบงสกล การเดนทางดวยเทา รวมทงการมชวตอย

โดยไมถอครองปจจย (เงน) นอกจากนยงไมมแนวทางการปฏบตท

ชดเจนตอเทคโนโลยใหมๆ ทไมเคยมในครงพทธกาล เชน โทรศพท

internet การเดนทางโดยเครองบน เปนตน

หนงในปญหาเหลานนคอการดแลรกษาตวเมออาพาธ หาก

จะใชวธการแบบดงเดมกท�าไดยากทงสมนไพรและเหตปจจยอก

หลายอยางมไมพรอม อกทงมประสทธภาพในการเยยวยาดอยกวา

แตเมอจะใชบรการในโรงพยาบาลกพบวามอปสรรคมากมาย ทท�าให

16 17

พระทเครงครดตอพระวนยไมสบายใจทจะใชบรการ ขณะเดยวกนก

ท�าใหบคลากรผใหบรการล�าบากใจเชนกน

ภกษอาพาธครงพทธกาล

พระภกษในครงทพระพทธองคทรงด�ารงพระชนมชพนน

สวนใหญบวชดวยศรทธา มงศกษาและปฏบตธรรมเพอความหลดพน

เปนหลก ตองการลดภาระตางๆ ทผครองเรอนม ไปสชวตนกบวช

ทอสระ เรยบงาย และภาระนอย วนยและขอวตรปฏบตตางๆ ท

พระพทธองคทรงบญญตไวนน กเพอใหหมสงฆอยรวมกนไดอยาง

เรยบรอยสงบสข ก�าราบหมพระภกษทประพฤตตวไมเหมาะสม

ใหอยในขอบเขตทไมเกนเลย ทงยงเอออ�านวยตอการฝกฝนพฒนา

ตนเอง และยงความเลอมใสศรทธาใหแกผทพบเหน

ในดานสขภาพของพระภกษและหมสงฆนน มหลกฐานบนทก

ไวในพระไตรปฎกวาพระพทธองคทรงใหความส�าคญตอเรองนมาก๑

ทงในสวนของการสงเสรมสขภาพใหแขงแรงและปองกนการเจบปวย

เชน ไมสนบสนนใหปฏบตโดยทรมานรางกาย (ทกรกรยา) ในชวง

หนาฝนไมอนญาตใหจ�าพรรษาในทโลงแจง อนญาตใหหลกออกไป

จากทซงอตคดอาหารและยาไดแมในชวงระหวางพรรษา

ทรงสอนใหรจกเลอกฉนอาหารทดตอสขภาพ เชน ยาค๒ ช

ใหเหนประโยชนของการฉนในปรมาณทพอด การเดนจงกรม การ

รกษาสขภาพชองปากดวยการเคยวไมสฟน รวมทงทรงก�าชบใหดแล

รกษาความสะอาดทพก ขาวของเครองใช จดสงแวดลอมเสนาสนะ

ใหเรยบรอย ทรงแนะน�าใหสรางทปสสาวะ หองสวมใหมดชดเปน

สดสวน พรอมทงแนะน�าวธใช การดแลรกษา ท�าความสะอาด และ

ยงก�าหนดกตกาในการใชสวมไวดวย เปนตน

เมอพระภกษเกดอาพาธขนกใหขวนขวายหาทางรกษา โดย

ก�าหนดไวชดเจนวาใครจะเปนผดแลเมอเจบปวย คอใหอปชฌาย

และสทธวหารก (ผทอปชฌายบวชให) คอยดแลซงกนและกน เมอ

มใครอาพาธขนมา ถาไมม ไมไดอยดวยกน หรอดแลกนไมได ให

ขยบไปเปนความสมพนธระหวางอาจารยกบศษย หรอในหมของ

พระภกษทมอปชฌายหรออาจารยรวมกน ถายงไมมหรอมแตดแล

ไมได ทานใหหมภกษทอาศยอยดวยกนในวดนนเปนผดแล

ทรงอนญาตใหแสวงหายา ใชยา เกบยา เพอรกษาตนไดเมอ

อาพาธ หรอเพอใชดแลภกษอาพาธ ทรงยกเวนขอบญญตทางวนย

จ�านวนมากใหภกษอาพาธท�าไดโดยไมถอเปนอาบต เชน ใหฉนยาท

เจอเหลาได ใหสองกระจกดแผลได นอนฟงธรรมได ไมตองเขารวม

ประชมของหมสงฆได เปนตน ซงภกษทไมอาพาธถาท�ากจลกษณะ

๑ พระวชต ธมมชโต (๒๕๕๓) สขภาพในพทธทศน. นนทบร:กรมพฒนาการ แพทยแผนไทยและการแพทยทางเลอก

๒ เครองดมท�าจากขาว

18 19

นนจะเปนอาบต รวมทงใหสทธพเศษแกพระภกษผดแลภกษอาพาธ

หลายประการเพอความสะดวกในการดแลภกษอาพาธ เชน ทรง

อนญาตใหขออาหาร/ยาทเหมาะกบผปวย จากญาตโยมทวไปได ให

ไปคางแรมเพอดแลพระทอาพาธระหวางในพรรษาได (ไมเกน ๗ วน)

เปนตน

สวนยาและวธการรกษาโรคทปรากฏอยในพระไตรปฎกนน

นอกเหนอจากสวนทเปนธรรมโอสถแลว สวนใหญจะใชพชสมนไพร

และวธการรกษาตามทผคนในยคนนใช พระพทธองคจะทรงพจารณา

อกครงวาสงใดฉน/ท�าไดหรอไมได โดยรวมแลวหากวธการรกษานน

ไมอนตรายเกนไป ไมเปนเหตใหเบยดเบยนผอน/ชวตอน ผ คน

ไมตเตยน หรอท�าใหเสยสมณสารป กจะทรงมพทธานญาตใหท�า

หรอใชได

ตวอยางวธทอนตรายหรอเบยดเบยนผอนททรงหามไว เชน

การผาตดหรอผกรดรอบๆ ทวารหนก (สมยนนถอวาอนตรายมาก)

ไมมพทธานญาตใหฆาสตวเพอท�ายาได แตหากอาศยสวนของสตวท

เขาฆาแลว โดยพระไมมสวนร เหน หรอรงเกยจ เชน เลอดสตวสดๆ

กใชดมเปนยาได การเจอยาดวยเหลาตองท�าใหหมดส กลน รส

ของเหลากอน เปนตน และทรงมพทธานญาตในอกหลายเรองทชวย

อ�านวยความสะดวกในการเกบรกษาหรอหายามาใช

เมอภกษอาพาธดวยโรคทเกนความสามารถทจะเยยวยากนเอง

ทรงอนญาตใหพาไปพบหมอหรอตามหมอมารกษาได เมอไดรบ

ค�าแนะน�าวาควรปฏบตตวอยางไรเพอใหอาพาธบรรเทา หรอปองกน

โรคได หากไมเกนวสยของสมณะกจะทรงมพทธานญาต เชน ทรง

ใหสรางทจงกรม/เรอนไฟ ใชอบตวปองกนโรค ตามทหมอชวก-

โกมารภจจทลขอ เปนตน อยางไรกตามวธการดแลผ ป วยใน

โรงพยาบาลแบบทท�าทกวนน คอผ ปวยอาศยรวมกนอยในพนท

เดยว แลวยกหนาทในการดแลรกษาทงหมดใหเปนของหมอ ยง

ไมพบวามการกลาวถงในยคนน ไมวาจะเปนของพระหรอของ

ฆราวาส จงไมพบขอบญญตหรอพทธานญาตเกยวกบการเขารบการ

รกษาตวในโรงพยาบาล

ภกษอาพาธในปจจบน

แมแตในหม ภกษทปฏบตเครงครดตามพระธรรมวนยตาง

ทราบดวา การทจะดแลสขภาพและเยยวยาเมออาพาธ ตามวธการ

ทระบไวในพระไตรปฏกในสวนทเกยวกบยาและการรกษานน เปน

เรองทท�าไดยาก ดวยขอจ�ากดหลายประการ ทงดานตวยาสมนไพร

ตางๆ ทแปลไวนน กยงไมมนใจนกวาเปนพชชนดเดยวกนกบทรจก

ในปจจบนหรอไม หลายชนดหาไดยากหรอไมพบในประเทศไทย

ดานวธใชกไมมขนตอนระบวธเตรยมยาและวธใชทชดเจน อกทง

ชอโรค อาการ อาหารการกน สภาพของรางกาย และสงแวดลอม

ทแตกตางไปจากครงพทธกาลมาก ยอมมผลตอการรกษาทงสน

20 21

เมอพจารณาโดยหลกการแลว พทธศาสนาไมไดก�าหนดวธ

การรกษาโรคเปนขอทตองถอปฏบตชดเจนตามนน พระพทธองค

จะทรงพจารณาอนญาตวธการรกษาทใชอยในขณะนนทไมขดตอ

แนวทางของพทธศาสนา สวนโรคทซบซอนทานยกใหเปนหนาท

ของแพทยทช�านาญ ดงนนหากเปนวธการรกษาทไมเบยดเบยนผอน

ไมมขอหามตามพระวนย เหมาะกบสมณสารป พระกจะใชรกษา

การอาพาธได

ทกวนนภกษอาพาธสวนใหญจงใชยาและวธการรกษาแผน

ปจจบน เพราะเขาถงงาย ประสทธภาพด และมกไมขดตอพระวนย

แตกระนน เมอพจารณขนตอนการเขาตรวจรกษาในโรงพยาบาล

โดยละเอยด กจะพบวามหลายจดทหากพระไมไดรบความรวมมอ

หรอใหการชวยเหลอพเศษจากโรงพยาบาล จะท�าใหตองอาบตทง

หนกและเบาไดไมนอย จนสงผลใหพระสวนหนงปฏเสธการรกษาใน

บางรปแบบจากโรงพยาบาล เชน ไมยอมเขารบการรกษาในฐานะ

ผปวยใน เมอผนวกเขากบอปสรรคในการเดนทาง การขบฉน คา

ใชจาย และอนๆ ท�าใหพระภกษจ�านวนไมนอยทไมสามารถเขาถง

บรการสขภาพในโรงพยาบาลได

การรบรเมออาพาธ

พระพทธศาสนายอมรบวาการเจบปวยและความตายเปนทกข

เปนภยของมนษย แตขณะเดยวกน กเหนวาเปนเรองธรรมชาต

ธรรมดาของทกชวต ทงยงมประโยชนทชวยเตอนใหคนเราด�ารงชวต

ดวยความไมประมาท ร จกเตรยมพรอมทจะรบมอเมอพยาธภย

มาเยอน จนสามารถเผชญหนากบทกขและภยเหลานไดโดยไมตอง

ทกขใจ

กลาวโดยรวมแลวพระภกษผคนชนกบการศกษาและปฏบต

ธรรม ยอมท�าใจยอมรบสภาพเจบปวยของตนไดมากกวาฆราวาส

ทวไป แตในความเปนจรงแลวเปนททราบกนทวไปวา ผทเขามา

บวชอาศยรมผากาสาวพสตรทกวนน มความหลากหลาย ไมไดบวช

ดวยความศรทธาเลอมใส ไมไดสนใจศกษาพระธรรมวนย และไม

ใฝฝกจตอบรมปญญากมไมนอย ดงนนเมอเกดอาพาธขนพระภกษ

แตละรปยอมมความรสกตอความผดปกตนนไมเหมอนกน ท�าให

แสดงอารมณโตตอบผคนและสงรายรอบแตกตางไปตามภาวะของ

โรค อาการ หรอพนฐานจตใจ/นสยของตน

หากจ�าแนกอยางกวางๆ เพอความเขาใจเบองตนตออารมณ

ความรสกของพระภกษเมออาพาธ สามารถแบงเปน ๓ กลม ไดแก

๑) กลมทมองการอาพาธวาคอภยทตองขจด ๒) กลมทมองเปน

เรองธรรมชาตทตองเกด และ ๓) กลมทมองวาคอโอกาสทเปดใหได

ปญญา

22 23

อาพาธคอภยทตองขจด

กลมนจะมองการเจบปวยไมตางจากผคนทวไป คอโทษคนอน

สงอน สถานการณภายนอกตางๆ รวมถงกรรมเกา วาเปนตนเหต

ของการปวยนนๆ แลวพยายามทมเทหาวธการทคดวาด วาเหมาะสม

ทสดมารกษา ตองการขจดโรคหรออาการทเปนนนใหหายไปโดย

เรว ภกษอาพาธกลมนสวนหนงอาจแสดงอารมณหงดหงด ขนเคอง

เรยกรองการดแลมากมาย และมกไมคอยใหความรวมมอในการ

รกษา รกษาไมตอเนอง เปลยนกลบไปมา มกกลาวต�าหนการรกษา

ดแลทไมตรงกบความคาดหวงของตน หรอชนชมมากมายตอบรการ

ทตรงใจอยากไดรบ จดเปนกลมทสรางความหนกใจตอผใหบรการ

ไดมากทสด

อาพาธเปนเรองธรรมชาตทตองเกด

กลมนสวนหนงพฒนามาจากกลมแรก หลงจากทเขารบการ

รกษาหรอแสวงหาวธรกษาตางๆ มาระยะหนงแลวแตอาการยงไม

ดขน จนจ�าตองยอมรบในสภาพทตนเปนอยและในสงทจะเกดขน

ตอไป แตอกสวนหนงเปนความรสกทเกดกบพระทสนใจศกษาและ

ปฏบตธรรมมาแลวระดบหนง ท�าใหเขาใจและยอมรบกระแสความ

เปนไปของเหตปจจยตางๆ ทประจวบกนเขาท�าใหการอาพาธปรากฏ

ขนกบตน ภกษกลมนจะยอมรบและใหความรวมมอในการรกษากบ

ทางโรงพยาบาลอยางด จะใชสตพจารณาขอดขอเสยในการเลอกใช

วธการรกษาแบบตางๆ มากขน

อาพาธคอโอกาสทเปดใหไดปญญา

ความรสกเชนนมกเกดในทานทศกษาปฏบตธรรมมามาก ซง ไมจ�าเปนวาจะตองเปนพระทบวชมานานหรอมอายมากเทานน ทานมกใหความรวมมอในการรกษาด ไววางใจตอผใหการรกษา ผดแล ทนตอความเจบปวดได และยอมรบอาการผดปกตทเกดทาง กายไดด ไมคอยเรยกรองการดแลรกษาพเศษใดๆ แตจะมงดแล จตใจตนเอง ใชปญญาพจารณาธรรมชาตของชวตและการเจบปวยเปนส�าคญ ทานมกเครงครดในวนยและวตรปฏบต อาจปฏเสธ วธการดแลทหมนเหมตอการละเมดพระวนยหรอท�าใหตองอาบต รวมทงไมยอมรบการรกษาทกระท�ารนแรงตอรางกายอยางฝน ธรรมชาต โดยไมสนใจวาวธนนจะชวยยดชวตออกไปใหยนยาวขนเพยงใด

ดวยเงอนไขการด�ารงชวตภายใตกรอบพระธรรมวนยของพระ การเขารบการตรวจรกษาในโรงพยาบาลจงเปนเรองทไมสะดวก ตอทานนก แตการทจะใหพระออกมาเรยกรองทวงสทธในเรองนโดยตรงกเปนสงทไมสมควร ท�าไดอยางมากกเพยงบอกกลาวให ทราบถงเงอนไขของพระ และขอแนะน�าทอาจพอจะชวยใหพระ ไมตองอาบต เพราะในทสดแลวทงหมดเปนเรองของญาตโยมและ ผเกยวของในวชาชพจะน�าไปพจารณาด�าเนนการ พระกจะพจารณาตามเหตปจจย หากเหนวาไมสมควร ไมเหมาะกบตน กเลอกไดทจะเขารบการรกษาหรอใชบรการนนหรอไม ทผานมากมทงทานทยอมตองอาบต ทานทยอมสละเพศบรรพชตเพอไปรกษาตว และทานทยอมเสยชวตปฏเสธการรกษาเพอรกษาความบรสทธในพระธรรมวนยของตน

เมอตดสนใจเขารบการตรวจรกษาทโรงพยาบาล จะมภาระ

หลายอยางเกดขนแกภกษอาพาธ ในบทนจะกลาวถงความรพนฐาน

เกยวกบพระ เชนการนงหม และเงอนไขตามพระธรรมวนยทก�าหนด

วถชวตของพระ เพอความเขาใจในเบองตนวาพระจะปฏบตตว

อยางไรในสถานการณปกต และมอปสรรคใดเกดขนบางเมอตอง

เขารบการตรวจรกษาทโรงพยาบาล รวมทงคณคาของการจดระบบ

บรการทเกอหนนใหพระไมตองอาบตหรอรสกล�าบากใจเมอไป

โรงพยาบาล

ขอจ�ำกดของพระเมอไปโรงพยำบำล

26 27

การนงหมของพระ

ตามขอก�าหนดของพระวนยและประเพณทถอปฏบตสบกนมา

เมอพระเดนทางออกนอกวดจะตองนงหมอยางรดกมดวยการหมจวร

ปดคลมไหลทงสองดาน๓ และหามภกษแตงกาย นงหม สวมเสอผา

อยางคฤหสถ๔ หามใชเสอ หมวก ผาโพก๕ ทงนเพอปองกนภกษ

มใหวนวายอยกบเรองการแตงกายในลกษณะเดยวกบฆราวาส จน

สนเปลอง เกดค�าครหา ตเตยน ลดทอนความเลอมใสศรทธาตอ

หมสงฆ

บคลากรในโรงพยาบาลควรทราบหลกปฏบตในการนงหม

และชอเรยกจวร เครองใชของพระไวบาง ในกรณทอาจจ�าเปนตอง

ใชสอสารกบทานเมอมารกษาตวทโรงพยาบาล หรอชวยเหลอนงหม

ใหทานเมอจะกลบไปพกฟนทวด หรอแมแตหมรางทานใหเรยบรอย

เมอมรณภาพทโรงพยาบาล ผาและเครองนงหมของพระประกอบดวย

- จวร ความหมายตามพระวนยหมายถงผาทง ๓ ผน ทพระ

ใชเปนประจ�า แตโดยทวไปทกวนนจะหมายถงเฉพาะผาทใชหมคลม

ภายนอกทมองเหนทวไป มลกษณะเปนผาผนเลกๆ เยบตอกนให

เปนผนใหญตามทพระวนยก�าหนด มสแตกตางกนบาง โดยพระ

แตละวด หรอเขตปกครองสงฆ มกจะก�าหนดสจวรใหพระในสงกด

ใชนมหมใหเหมอนกนเพอความเรยบรอย แตไมถงกบเปนขอบงคบ

ชดเจน พระแตละรปยงคงสามารถเลอกหมผาในสทตนอยากใช

หรอเปลยนไปใชบางสตามกาละเทศะทเหมาะสมได

- สบง คอผานง ลกษณะคลายผาขาวมา แตมการเยบพบ

ขอบหนาเขามาทกดาน หรอเยบตอเปนตารางคลายจวรกได มก

เลอกใชสเดยวกบจวร

- สงฆาฏ คอผาทพบแลวใชพาดบาเมอรวมพธกรรม ปจจบน

ผาไตรจวรทท�าขายจะเยบสงฆาฏเหมอนจวรทกประการ จงอาจ

คลสงฆาฏมาหมแทนจวรในบางโอกาส

ผาทง ๓ ผนน รวมเรยกวา “ไตรจวร” ม ขอก�าหนดใน

พระวนยวาพระจะตองมผา ๓ ผนนเพยงรปละ ๑ ชด (เรยกวาผา

อธษฐานหรอผาครอง) ซงตองใชหรอน�าตดตวเมอจะไปคางแรมทอน

โดยเฉพาะชวงใกลรงจะขนวนใหม ผาสามผนนจะตองอยใกลตวใน

ระยะพอหยบถงเสมอ มฉะนนจะเปนอาบต จะไมสามารถน�ามาใช

ไดอกตอไป เวนแตจะผานขนตอนและปลงอาบตกบภกษรปอนกอน

เมอภกษอาพาธตองพกคางแรมทโรงพยาบาล จะตองจดผาไตรจวร

ชดนใหอยกบตวหรอใกลตวทานเสมอ

- องสะ มลกษณะคลายเสอไมมแขน ใชสวมไวซบเหงอดานใน

หรอใชปกปดรางกายเมออยภายในวดไมไดหมจวร ปจจบนมกเยบ

ใหมกระเปา มซป ไวใสสงของไดเลกนอย พระจ�านวนไมนอยนยม

๓ เวนแตการไปปฏบตศาสนกจทวดอน พระฝายมหานกายทานนยมหมเปด ไหลดานหนง มสงฆาฏพาดบา แลวรดดวยผารดอกทเรยกวา “หมดอง” อาจมพระบางสวนทหมดองมาโรงพยาบาล เนองจากกระชบคลองตวไม หลดงาย๔ พระไตรปฎก เลม ๗ ขอ ๑๖๙๕ พระไตรปฎก เลม ๕ ขอ ๑๖๙

28 29

ใสพระเครอง ของขลงไว หรอใชเขมกลดตดไวทองสะ ซงควรตอง

ถอดเมอจะเอกซเรยบรเวณหนาอกหรอชองทอง

- รดประคต เปนเชอกถก/ผาเยบเปนแถบใชรดสบงแทน

เขมขด อาจมการเยบใสซปเปนชองเกบสงของหรอเครองรางเลกๆ

นอยๆ ไดเชนกน

หากเครองแตงกายของพระเหลานไมเปนอปสรรคตอการตรวจ

รกษามากนก ทางโรงพยาบาลควรอนโลมใหทานไมตองเปลยนไป

สวมเสอคลม สวมหมวก ฯลฯ อนเปนของทใชรวมกบผปวยฆราวาส

อนๆ หากจ�าเปนอาจประสานงานขอรบผาสบงหรอจวรจากวดใหญๆ

มาตดเยบเพอใหพระเณรสวมใสโดยเฉพาะ จะท�าใหดงดงามกวา

และไมสรางความรสกล�าบากใจใหพระเณรผเครงครดในพระวนย

เงอนไขเมอไปโรงพยาบาล

พระวนยก�าหนดใหพระด�ารงชพดวยการบณฑบาตเปนประจ�า

ไมสามารถเกบอาหารทเหลอไวฉนขามคน ไมสามารถปรงอาหาร

ฉนเอง หรอสง/ซออาหารฉนเองได เมอพระตองไปโรงพยาบาลแต

เชาตรเพอเขาสขนตอนตางๆ ในการตรวจรกษา ท�าใหพระตองงด

บณฑบาต ซงอาจเปนเหตใหไมไดฉนอาหารในวนนน หรอจ�าเปน

ตองถอ ตองใชปจจยซออาหารฉนเองทงมอเชาและเพล

การทตองไปรบบรการแตเชา ท�าใหพระทอยหางไกลจาก

โรงพยาบาล ตองออกจากวดกอนอรณ (กอนพระอาทตยขน ซง

ทางพระวนยถอวาเปนชวงเปลยนขนวนใหม) สงผลใหขาดการ

รกษาผาครอง บางรปจงตองมภาระน�าสงฆาฏตดไปโรงพยาบาลดวย

ทงยงไมสามารถน�าน�าปานะตดยามไปฉนได (เพราะถอวาเกบไว

ขามวนไมสามารถฉนได) หรอหากเปนชวงเขาพรรษาการออกจาก

วดกอนอรณกเปนเหตใหพรรษาขาด๖

แมการเดนทางในปจจบนจะสะดวกขนมาก แตหากไมมโยม

อปฏฐาก หรอวดไมมรถไวอ�านวยความสะดวกแลว พระกจะตอง

เดนทางไปโรงพยาบาลดวยรถโดยสารประจ�าทาง ซงมกแออดมาก

ในชวงเชาวนท�างาน ไมสะดวกทงพระและผโดยสารอน หากจะ

เลยงไปใชรถรบจางกมภาระคาใชจายสง

ขอวตรบางอยางตามวถชวตพระ เชน การตนแตเชามด และ

นอนเรวกวาคนท�างานทวไป การฉนอาหารเพยง ๑-๒ มอ (ทใกลกน)

มชวงเวลาทองวางนาน มการออกก�าลงหรอใชก�าลงกายนอย ตอง

นงราบกบพนและนงอยนาน ปจจยเหลานอาจมผลตอการใหยาและ

ประสทธภาพในการรกษาบางอาการได

๖ พระวนยอนญาตใหพระเดนทางไปคางแรมดแลภกษอาพาธ หรอพอแมท ปวยในระหวางพรรษาได แตมไดยกเวนใหภกษอาพาธเดนทางเพอไปรกษา ตว อาจเปนเพราะในครงนนการดแลผปวยจะเปนการไปตามหมอใหมา รกษาผปวยในทพก

30 31

เงอนไขทางพระวนยทวาดวยการนงของพระ ทนงส�าหรบพระ

นอกจากจะตองไมสงใหญหรหราเกนไปแลว พระทมพรรษาหางกน

เกนกวา ๒ พรรษา กไมควรนงรวมอาสนะหรอบนเกาอยาวตวเดยวกน

และตองไมนงเกาอรวมกบสตร หรอกะเทย สถานทนงรอรบบรการ

ตามจดตางๆ ในโรงพยาบาล เปนอกจดหนงทบางครงกท�าใหพระ

ปฏบตตวล�าบาก

ระบบสวสดการรกษาพยาบาลของรฐ (บตรทอง) ไดครอบคลม

การดแลภกษอาพาธโดยไมคดมลคาเชนเดยวกบประชาชนทวไป

ท�าใหบางครงพระอาพาธถกเรยกเกบคาใชจายเพมเตมเนองจากไดรบ

ยาหรอใชวสดอปกรณทางการแพทยทนอกเหนอสทธ หรอเมอไป

ปฏบตศาสนกจนอกพนทแลวเจบปวยขนกถกเรยกใหช�าระคารกษา

สรางความเดอดรอนใหพระภกษจ�านวนหนง

ขอจ�ากดเมอเขารบการตรวจรกษา

การตรวจรางกาย เปนจดทคอนขางลอแหลมมากทท�าใหพระ

มโอกาสตองอาบตหนกและอาบตยอยๆ ไดหลายกรณ โดยเฉพาะ

เมอผตรวจเปนสภาพสตร เชน การอยในพนทลบห๗ ลบตา กบ

เจาหนาทสองตอสอง การถกสมผสรางกาย การเปดเผยรางกาย

การเปลยนชดใหเหมาะกบการตรวจ รวมทงการออกก�าลงกาย ท�า

กายภาพบ�าบด ทตองไดรบค�าแนะน�าขณะปฏบตอยางใกลชด

วธการใหการรกษาบางอยางอาจเปนขอหามทางวนย เชน

การผาตดรดสดวงทวารหนก รวมทงการใชยาทผสมอลกอฮอลใน

สดสวนทเขมขน การไดรบยาถายพยาธ รวมถงยาปฏชวนะทพระ

บางรปจะไมใชเพราะไปเบยดเบยนชวตอน

การเขารบการรกษาในฐานะผปวยใน ท�าใหพระตองจ�าวดใน

โรงพยาบาล ใชชวตรวมกบผปวย ญาต และเจาหนาท ตองปฏบต

ตามระเบยบตางๆ เชน การแตงกาย การขบฉน การใชหองน�า

การใหเจาหนาทท�าความสะอาดรางกาย (ในกรณทไมสามารถท�าเอง

ได) การท�าแผล หรอใหการดแลอนๆ ซงท�าใหพระปฏบตตวล�าบาก

หรอท�าใหตองอาบตไดเชนกน

การตองเขารบการตดตามรกษาอยางตอเนอง หรอตองม

ผดแลตอทวดเปนปญหาส�าคญของพระอาพาธเชนกน ความขดสน

คาใชจายเมอไปโรงพยาบาล การไมมผชวยเหลอดแลหลงออกจาก

โรงพยาบาล อาจสงผลใหพระไมสามารถเขารบการรกษาไดอยาง

ตอเนอง ซงมสวนท�าใหมอาการทรดลง มคณภาพชวตทแยลง

โดยเฉพาะเมออาพาธจนชวยเหลอตนเองไมไดตองมผดแลไปตลอด

ชวต

๗ ไมมผอนไดยนเสยงทพดคย

32

ลลาบคลกสวนตวของพระ

พระวนยไดก�าหนดกรอบการด�าเนนชวตของพระไวมากมาย

สวนหนงเพอใหพระมชวตทเรยบงาย นาศรทธาเลอมใสของผพบ

เหน แตกมพระจ�านวนหนงทมนสยสวนตวเปนทนเดม ประกอบกบ

การไมสนใจวนย ขอวตร หรอธรรมเนยมปฏบตของหมสงฆ ทง

อาจเคยชนกบภาพทญาตโยมออนนอมเขาหา ยกยองตลอดมา จง

คาดหวงวาเมอไปโรงพยาบาลควรจะตองไดรบบรการทด มสทธ

พเศษ หรอไดรบการปฏบตดงเชนทวด เมอไมไดรบสงทหวง กอาจ

ท�าใหภกษอาพาธกลมนประพฤตตวไมงามใหเหนในโรงพยาบาล

เชน สรางความสกปรกใหพนท ใชวาจาไมสภาพ หรอไมรกษาความ

สะอาดรางกาย นงหมไมเรยบรอย จวรสกปรก เปนตน

บางรายกอาจแสดงพฤตกรรมทไมเหมาะสม เชน สบบหร ใช

เสยงดง เรยกรองยาหรอบรการทเกนจ�าเปน เอยปากขอในสงท

ไมควรจากผทมใชญาตหรอผทปวารณาไว เชน ขอคาเดนทาง คายา

คาภตตาหาร แจกซองเรยไร รวมทงไมรกษากฎเกณฑกตกาของ

พนทนนๆ หรอแมกระทงกลาวต�าหนการท�างานของเจาหนาทในสง

ทไมควรต�าหน แมวาจะมภกษทมพฤตกรรมเชนนไมมาก แตหาก

เกดขนเพยงครงเดยวในโรงพยาบาลนนกมกถกกลาวถงไปนาน

ท�าใหภาพลกษณโดยรวมของพระเสยหาย เปนทรงเกยจของผทได

พบเหน

34 35

อยางไรกตาม ในประเทศไทยซงมพระภกษสามเณรเถรวาท

อยประมาณ ๓๕๐,๐๐๐ รป๘ อาศยกระจายอยในพนททวประเทศ

เกอบ ๔๐,๐๐๐ วด๙ บคลากรสขภาพ รวมทงคนไทยกวารอยละ ๙๐

กนบถอพระพทธศาสนาเถรวาท วงการสขภาพจงควรใหความสนใจ

จดบรการทเหมาะสมใหกบพระภกษ หากเปนไปไดควรจดเผยแพร

แนวคดการใหบรการน สวงการสขภาพระดบนานาชาตใหรวมรบร

ดวย

แนวทางปฏบตในการใหบรการสขภาพแกพระภกษอาพาธ

ในโรงพยาบาลตางๆ ทถอปฏบตทผานมา สวนหนงขนกบนโยบาย

ของรฐ โดยเฉพาะในสวนทเกยวของกบคารกษาพยาบาล สวนการ

ใหบรการนนขนกบคณะผบรหารแตละโรงพยาบาล วาจะใหความ

สนใจตอเรองนเพยงใด ผนวกกบความเลอมใสศรทธาของบคลากร

ทใหบรการ ณ จดนนๆ รปแบบจงมความแตกตางหลากหลาย ตงแต

ไมมบรการพเศษใดๆ ทแตกตางจากผปวยทวไปเลย ไปจนถงการ

ดแลอยางใกลชดสอดคลองกบพระวนยแทบทกอยางของโรงพยาบาล

บางแหงทจดถวายแกพระผใหญหรอเกจอาจารยทมชอเสยง

๘ ขอมลสถตจ�านวนพระภกษสามเณรทวประเทศ เมอ ๓๑ ธนวาคม ๒๕๕๗ โดยส�านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต พระภกษ-สามเณรสงกดมหานกาย ๒๙๐,๐๑๕ รป สงกดธรรมยต ๕๘,๔๑๘ รป รวมทงสน ๓๔๘,๔๓๓ รป https://www.m-society.go.th/article_attach/13651/17651.pdf ๙ ขอมลสถตจ�านวนวดทวประเทศป ๒๕๕๘ โดยส�านกงานสถตแหงชาต เปน วดสงกดมหานกาย ๓๖,๔๓๔ วด สงกดธรรมยต ๓,๔๑๓ วด รวม ๓๙,๘๔๗ วด https://www.m-society.go.th/ewt_news.php?nid=17164

ประโยชนของระบบบรการทเออตอพระภกษ

การจดพนทและระบบบรการในโรงพยาบาล นอกเหนอจาก

มงทประสทธภาพและความคลองตวในการท�างานของบคลากรแลว

ยงตองอ�านวยความสะดวกใหผปวยทอาจมความผดปกตทางรางกาย

และจตใจทมารบบรการดวย นอกจากนยงตองอ�านวยความสะดวก

ใหผรบบรการทมลกษณะพเศษ เชน จดพนทจอดรถให เตรยม

หองน�าทสะดวกตอการใชงาน จดใหมทางลาดส�าหรบผมปญหา

ในการเดน ท�าเครองหมายบนพนพเศษส�าหรบผพการทางสายตา

จดบรการตรวจรกษาทางสตนรเวชเฉพาะส�าหรบสตรมสลม ฯลฯ

หากอยในทองถนมวฒนธรรมเฉพาะกลมจ�านวนมาก กอาจมจดท�า

ค�าแนะน�าเปนภาษาถน จดอาหาร เวลาท�างาน หรอมพนทไวให

ท�ากจกรรมเฉพาะเพอความสะดวก เปนตน

พระภกษเถรวาทจดเปนกลมคนทมวฒนธรรมเฉพาะกลมหนง

คอตองด�าเนนชวตอยภายใตกรอบทพระธรรมวนยก�าหนด จงควร

ไดรบการดแลเปนพเศษเชนกน แตเนองจากเปนกลมเลกๆ ทไมเปน

ทรจกในวงกวางในวงการแพทยตะวนตก อกทงพระภกษฝายมหายาน

ซงเปนทรจกมากกวา ทานกสามารถปรบตวในการด�าเนนชวตไดมาก

โดยแทบไมตองเรยกรองสงใดพเศษจากสงคม การจดบรการพเศษ

ส�าหรบพระภกษเถรวาทในสถานพยาบาล จงยงมใชสงทรบร กน

ทวไปในวงการแพทยสากล

36 37

การมระเบยบปฏบตทชดเจนยงชวยใหทกคนยอมรบในสทธ

พเศษทพระอาจไดรบเหนอผปวยอนในบางเรอง เชนเดยวกบการ

ยอมรบทจะไมเขาไปจอดรถในชองทกนไวส�าหรบผพการ หรอพรอม

ทจะสละทนงพเศษนใหกบหญงมครรภทขนมาบนรถ การยอมรบตอ

สทธพเศษทมอบใหกบพระภกษนยงมคณคาทแตกตางเพมขนอก

เพราะพทธศาสนกชนทงหลายยอมมใจยนดหรอไดบญ ทตนกมสวน

เสยสละชวยใหพระเณรทานไดรบบรการทเหมาะสมนนดวย

การมระบบบรการทเปนมาตรฐานและชดเจนน ยงชวยสงคม

ใหไดเรยนรไดเขาใจวถชวตและวตรปฏบตของพระภกษดวย รวา

พระเณรท�าอะไรไดหรอไมได เปนการชวยควบคมพระภกษทประพฤต

ตนไมงาม ไมเคารพในพระธรรมวนย ชอบเรยกรองในสงทไมเหมาะสม

ทงหลาย รวมทงผทปลอมบวชเพอเขามาหาผลประโยชนในพระศาสนา

ใหไมสามารถแสดงพฤตกรรมไมเหมาะสมตางๆ ไดงายนก พรอม

กนนนระบบบรการและการจดการทดยงปองกนมใหมจฉาชพท

แฝงตวเขามาหลอกลวงแสวงหาประโยชนจากพระทอาพาธ เชน

การมาตสนทหาน�าหาของขบฉนมาใหแลววางยาปลดทรพย ท�าได

ยากขนดวย

การจดระบบบรการของโรงพยาบาลทเออตอการเขารบบรการ

ของพระภกษสามเณร รวมทงภกษณและแมชนน จงเปนกจทพง

รวมกนสนบสนน เปนบญทไดรวมกนท�า เปนกจกรรมทเกดประโยชน

ตอทกฝาย ทงยงเปนเรองทนาภาคภมใจของวงการสขภาพทควร

น�าเสนอใหทกฝายไดรวมรบร

การพฒนาระบบบรการสขภาพทเออตอพระธรรมวนยของ

พระภกษอยางเปนระบบ นอกจากเปนสงทควรท�าในฐานะผใหบรการ

สขภาพมออาชพทใสใจผรบบรการแลว ยงเปนสงทควรท�าในฐานะ

พทธศาสนกชนทด การมมาตรฐานใหเจาหนาทปฏบตตอพระภกษ

สามเณร อยางถกตองเหมาะสม ท�าใหเจาหนาททกฝายทเกยวของ

มแนวทางปฏบตดแลทชดเจน ท�าไดโดยไมตะขดตะขวงใจ ไมรสก

ขดแยงระหวางความเคารพทตนมตอพระภกษ กบมาตรฐานการ

ปฏบตงานตามวชาชพทตองรบผดชอบอย ไมตองแอบชวยเหลอ

เปนพเศษ ไมตองกลววาท�าไมถกตอง หรอหวหนาจะต�าหน รวมทง

ไมตองรสกบาป หรอผดเมอจ�าเปนตองท�าในสงทมประโยชนสงสด

ตอภกษอาพาธ ทงททราบแนชดวาจะท�าใหทานตองอาบตหรอ

อดอดใจ

การมระบบบรการทมมาตรฐานชดเจนยงท�าใหผปวยรายอนๆ

รวมทงญาตและพทธศาสนกชนทพบเหน ชนชมตอการท�างานของ

เจาหนาททใหบรการตอพระภกษสามเณรอยางเหมาะสม ไมตอง

ร สกหดห เมอเหนภาพเจาหนาทไม ใหการชวยเหลอพระภกษ

หรอปฏบตตอทานดวยความไมเคารพ ไมเศราใจเมอเหนพระตองเบยด

เสยดเขาแถวรอยนบตรปะปนอย กบญาตโยม หรอเหนทานยน

เกๆ กงๆ ท�าตวไมถกทามกลางเจาหนาทและคนไขทเดนขวกไขวอย

ในโรงพยาบาล รวมทงไมตองรสกตกใจปนสงสาร เมอรภายหลงวา

ลงหวโลนทนอนอยเตยงขางๆ ญาตเราทแทเปนพระ

กำรเรมงำนดแลภกษอำพำธ

การดแลภกษอาพาธในโรงพยาบาลน มองดานหนงเสมอน

ยกภาระใหญมาฝากใหวงการสขภาพซงทกฝายรดวามงานมากอยแลว

ทงตองพยายามตดตามความกาวหนาและมาตรฐานของวงการแพทย

สากล ขณะเดยวกนกตองลงท�างานในทกมตใหครอบคลมประชากร

ในพนท ความซบซอนของโรคกมากยงขนทกวน แตดวยพนฐาน

ทเปนเมองพทธ และคณคาของการไดท�างานน เชอวาบคลากร

สวนใหญยนดทจะรวมรบภาระผลกดนงานนใหขบเคลอนไปได

40 41

คณคาของการดแลภกษอาพาธ

ชาวพทธสวนใหญทราบดวา การไดดแลภกษอาพาธนนเปน

บญใหญ เปรยบกบการไดอปฏฐากดแลองคสมเดจพระสมมาสม-

พทธเจาโดยตรง ดงพทธพจนทค นเคยกนดวา “โย ภกขเว ม

อปฏเหยย โส คลาน อปฏเหยย” แปลวา ภกษทงหลาย ผใดจะ

พงอปฏฐากเรา ผนนพงพยาบาลภกษอาพาธ๑๐ หรอ ในอรรถกถา

ใหความหมายไววา ภกษผท�าตามโอวาทของเรา พงอปฏฐากภกษ

ผอาพาธ๑๑ ซงไมวาตความอยางไร กยงคงเนนถงความส�าคญทหม

สงฆจะตองใหการอปฏฐากดแลภกษอาพาธ

แลวกเปนธรรมเนยมของพทธศาสนกชนตงแตครงพทธกาล

ทจะคอยขวนขวายชวยเหลอกจของหมสงฆ ใหทานด�ารงตนอยใน

สมณธรรมไดโดยไมล�าบาก เชน จดหาตนเทยน ผาอาบน�าฝน มา

ถวายกอนทจะเขาพรรษา จดผากฐนไปถวายเมอออกพรรษาแลว

เปนตน ในอดตองคความรดานการรกษาโรคจ�านวนมากอยทวด

การดแลพระอาพาธจงกลนอยกบวถการไปท�าบญทวด ในปจจบน

ความใสใจในการชวยอปฏฐากดแลภกษอาพาธ เหนไดจากการ

ถวายยาเปนสงฆทาน หรอการหลงไหลไปท�าบญกบพระอาพาธท

โรงพยาบาลสงฆ

นอกเหนอจากความรสกปตอมใจของเจาหนาททไดท�าบญ

ดแลพระเมออาพาธแลว การจดระบบการดแลภกษอาพาธใน

โรงพยาบาลยงชวยลดความรสกผด อดอดใจ ทจ�าเปนตองปฏบต

ตอพระเหมอนกบผปวยทวไปดวย นอกจากนยงมคณคาอนๆ อก

ดงน

๑. ชวยบ�ารงพระศาสนา: ยาและการรกษาโรคจงจดเปนหนง

ในปจจย ๔ ทจ�าเปนตอการด�ารงชวต แมในวถชวตทเรยบงายของ

พระกยงตองการยาและการรกษาดแลเมออาพาธ การชวยอปฏฐาก

พระเณรเมอทานเจบปวย ใหไดรบความสะดวกในการเขาถงยา

และการรกษาตามสมควร จงถอไดวาชวยบ�ารงพทธศาสนาโดยรวม

เพราะชวยใหสงฆทงปวงด�ารงอยได เปนก�าลงหลกในการสบทอด

พระศาสนาตอไป

๒. ไดพฒนาตนเอง: การไดดแลภกษอาพาธโดยเฉพาะทานท

ศกษาปฏบตมามาก จะมความพเศษกวาการดแลผปวยทวไป ผดแล

จะไดเหนอานสงสของการปฏบตภาวนา และคณคาของการฝกจต

พฒนาปญญาเมอเกดความเจบปวยขนมา กอใหเกดความศรทธา

และก�าลงใจในการฝกปฏบตพฒนาตน ตามแนวทางของพระพทธ-

ศาสนาใหทกขในการด�าเนนชวตหรอทกขเมอจะตองเจบปวยลดลง

๓. ชวยจดระเบยบใหพระรกษาวนยยงขน: การจดระบบ

บรการทเออเฟอตอภกษอาพาธมากขน อาจมผหวงใยวาจะยงท�าให

พระทประพฤตปฏบตตวไมเหมาะสมมาวนวายในโรงพยาบาลมากขน

แตในความเปนจรงระบบทดและมาตรฐานปฏบตทชดเจน จะกลาย

๑๐ พระไตรปฎก เลม ๕ ขอ ๑๖๖๑๑ อรรถกถา มหาวรรค ภาค ๒ จวรขนธกะ http://www.84000.org/ tipitaka/attha/attha.php?b=5&i=166

42 43

เปนสงกดกนพระทประพฤตไมงามเหลานนออกจากระบบ เพราะ

เจาหนาทรวาอะไรควรหรอไมควรกบพระ ท�าใหไมสะดวกใจ ไมกลา

ท�า/เรยกรองในสงทไมเหมาะสม ชวยจดระเบยบพฤตกรรมพระไป

ในตว

๔. ชวยพฒนาระบบสขภาพและยกมาตรฐานของวชาชพ: ให

มความละเอยดออนในการดแลผปวยยงขน โดยเฉพาะกลมทมวถ

ชวตและวฒนธรรมเฉพาะของตน แสดงออกใหเหนถงการใหเกยรต

และเคารพในสทธของผปวยมากขนดวย เปนจดทสามารถน�าไปใช

สรางคณคาและยอมรบในวงการวชาการดานสขภาพได

๕. ชวยสรางความสบายใจ อมใจ ใหพทธศาสนกชน: ผทพบ

เหนการใหบรการของโรงพยาบาลทเออเฟอตอภกษอาพาธ ยอม

เกดความปตยนด ไมรอดอดหดหใจทเหนพระตองมายนเบยดเสยด

รอควเขารบบรการ หรอถกกระท�าอยางไมใหความเคารพ ไมเกรง

ตออาบตทจะเกดกบทานเมอถกตรวจ

รกษา ความเคารพและใหเกยรตตอ

หมสงฆน ยงชวยธ�ารงรกษาบทบาทและ

คณคาของพระพทธศาสนาตอสงคมและ

ประเทศชาตโดยรวมไดทางหนงดวย

เรมทใจ...ลงมอไดทนท

แมการดแลภกษอาพาธในโรงพยาบาลจะเปนเรองใหมส�าหรบ

บคลากรและโรงพยาบาลหลายแหง แตในดานการผลกดนเพอ

เรมงานนน เชอวาหลงจากทตระหนกถงปญหาทม และพอทราบถง

แนวทางการปฏบตทเหมาะสมตอภกษอาพาธ หลายแหงสามารถ

เรมตนงานไดทนท ทงยงสามารถเรมไดจากทกคน ในทกจดบรการ

ผปวยของโรงพยาบาล โดยอาจไมจ�าเปนตองอาศยนโยบาย หรอม

งบประมาณมากมายสนบสนน

ทงนเนองจากบคลากรดานสขภาพสวนใหญไดรบการฝกมาให

มใจทพรอมจะชวยเหลอผปวย ยงเปนชาวพทธดวยแลวการไดชวย

ใหพระไดรบบรการทสะดวกรวดเรว และสอดคลองกบวถชวตของ

ทาน ไมท�าใหตองอาบต ยงเตมใจทจะเขาไปใหความชวยเหลอ เพราะ

ถอวาเปนโอกาสไดสรางบญกศล เกดมงคลแกชวต

ปญหาส�าคญเรองนคอ “ความไมร” ไมรวาพระท�าอะไรได

หรอไมได ไมร วาอยางไรทานจะอาบต หรอไมอาบต และไมร

ทางออกวาควรจะปฏบตตอทานอยางไรจงเหมาะสม และปญหา

รองลงมาคอ “ความกลว” ตงแตกลวการพดกบทาน กลวการเขาไป

ชวยเหลอทาน เพราะไมเคยท�า กลวท�าผด กลวบาป รวมทงกลวผด

จากมาตรฐานการปฏบตงาน กลวหวหนาวา กลวคนไขรายอนต�าหน

เปนตน

44 45

อปสรรคเหลานลดลงไดดวยการเผยแพรขอมลท�าความเขาใจ

วถชวตของพระ และแนวทางการอปฏฐากดแลทเหมาะสมเมอ

ทานเขารบบรการทโรงพยาบาลใหบคลากรไดทราบ ซงท�าไดหลาย

ลกษณะทงการแจกเอกสาร จดนทรรศการ นมนตพระมาใหขอมล

หรอเปดเวทเพอเรยนรเรองนรวมกน

หากเรองนผบรหารสนใจ ยอมไดรบการผลกดนใหด�าเนนการ

จดการอยางเปนระบบทงโรงพยาบาล ท�าใหเกดมรปแบบการท�างาน

ทชดเจน ดงเชนทโรงพยาบาลหลายแหงไดพฒนางานสวนนไป

บางแลว ส�าหรบโรงพยาบาลทยงไมไดเรมงาน หากสามารถหา

ชองทางน�าเสนอเรองนตอคณะผบรหารของโรงพยาบาล เปดโอกาส

ใหไดหารอกนในเรองนได เชอวาจะชวยใหพฒนางานดแลภกษ

อาพาธขนไดอยางเปนระบบและรวดเรว เนองจากเปนงานทสามารถ

แทรกลงในงานประจ�าไดทนท ไมจ�าเปนตองมงบประมาณหรอ

เครองมออปกรณพเศษสนบสนนมากนก

การผลกดนประเดนนใหเปนวาระพเศษของระบบสขภาพ

ผานกจกรรมรณรงคขององคกร ของมหาเถรสมาคม หรอโครงการ

พเศษตางๆ ใหสงคมโดยรวมไดตระหนกถงสถานการณน กจะเปน

พลงทจะขบเคลอนเรองนไดอยางมประสทธภาพ และครอบคลม

พนทในวงกวางไปยงพนททอาจมความพรอมนอยกวาใหไดรบอานสงส

ไปดวย ๑๒ อยาใหพฤตกรรมไมงามของพระบางรป หรอค�าตเตยนของใครบางคน มา เปนเหตใหหมดก�าลงใจในการท�างานงายๆ

การทงานนสามารถลงมอท�าไดในหลายระดบ และสามารถ

ท�าไดทนท การเรมลงมอในสวนทแตละคนถนด ตามศกยภาพทตน

มใหไดกอน จะเปนจดเรมตนทท�าใหทกอยางขบเคลอนไปได ผลท

เกดจากกศลกรรมทท�าน ยอมเกดขนทนทตามหลกกรรมในพระ-

พทธศาสนาทจะเปนอนไปไมได เพยงแตตงเจตนาใหเปนกศล

วางใจใหมนคง๑๒ ใชสต และปญญา พจารณาหาแนวทางการท�างาน

ใหชดเจน เมอเพยรลงมอท�ากรรมดยอมสมฤทธผล ความสขใจยอม

เกดขน

แนวทำงดแลภกษอำพำธในโรงพยำบำล

โรงพยาบาลแตละแหงมความแตกตางกนหลายดาน ทงขนาด

อาคารสถานท จ�านวนเตยง บคลากร จ�านวนผปวยทเขารบบรการ

รวมทงงบประมาณ เงนบ�ารง นโยบายของผบรหาร วฒนธรรม

องคกร และบรบทของแตละทองถน ดงนนรปแบบการใหบรการ

ภกษอาพาธจงควรมความแตกตางและถกปรบใหเหมาะกบพนทใน

ระดบหนงดวย โดยเฉพาะในชวงเรมตนทยงไมเคยมแนวทางปฏบต

หรอมาตรฐานการท�างานใดๆ มากอน

ขอมลตอไปน จงเปนเพยงขอแนะเบองตนทองอยบนฐาน

ของพระวนยและวตรปฏบตของพระ ใหแตละโรงพยาบาลน�าไป

ประยกต ตามความเหมาะสม กอนทจะรวมมอกนพฒนาขนเปน

มาตรฐานการปฏบตงานใหเหมาะสมกบโรงพยาบาลแตละระดบ

ตอไป

48 49

การสนทนากบพระ

บคลากรสขภาพจ�านวนไมนอยรสกเกรงหรออาจถงขนกลว

เมอจะตองสนทนากบพระ สาเหตหลกอยางหนงคอเกรงจะใชค�าพด

ไมถกหรอไมเหมาะสมกบพระ ซงเปนเรองทฝกไดไมยาก เพราะ

โดยพนฐานตางฝายตางกเขาใจภาษาไทยทสอสารกนอยแลว การ

พดกบพระเพยงเลอกใชค�าทสภาพพดกบทาน พดดวยอาการเคารพ

กเพยงพอ แตหากสามารถใชค�าศพททใชเฉพาะกบพระได กแสดง

ถงความใสใจ เปนมออาชพในการดแลผปวย ซงค�าศพทใชเฉพาะท

กบพระมอยไมมาก ค�าพนฐานทควรทราบ เชน

ค�าแทนตวบคลากร โยม (ใชไดทงหญงและชาย) ผม ดฉน

หน หมอ พยาบาล ฯลฯ

ค�าเรยกพระ ทาน หลวงพอ หลวงตา หลวงพ

พระอาจารย พระคร ทานเจาคณ

(ใชกบพระราชาคณะ ตงแตชนสามญ

ขนไป)

ค�าแทนนกบวชอน ทาน หลวงพ หลวงพอ (หลวงจน

พระฝายมหายาน หรอนกบวชศาสนา

อน) หลวงแม (ภกษณ) แมช นองเณร

ค�าทพระใชแทนตวเอง อาตมา (ภกษ , ภกษณ) หลวงพ

หลวงตา เณร แมช

ค�าทพระใชตอบรบ เจรญพร (หมายถง ใช ครบ จะ หรอ

แสดงวารบรแลวตามทบอกมา)

นอกจากนยงมค�าศพทพนฐานอนๆ ทบคลากรทางการแพทย

ควรทราบไวปองกนความเขาใจทคลาดเคลอน โดยเฉพาะเมอภกษ

อาพาธเลาถงการเจบปวยของตน ซงอาจท�าใหเกดความผดพลาดใน

การรกษา (ดงเรองจรงทเคยเกดขนทพระบอกวา “จาวดไมคอยได”

ซงเจาหนาทตความไปวาทานมปญญาเรองความทรงจ�า ทงททาน

มปญหาการนอนไมหลบ) ซงหากพบปญหาไมเขาใจในค�าศพทท

พระใช ควรถามซ�าวาหมายถงอะไร หรอใหทานอธบายความหมาย

เพมเตม

ตวอยางค�าศพทอนๆ ส�าหรบพระทใชบอย เชน

ค�าเรยกใหมา นมนต, อาราธนา

ให ถวาย

รบประทาน/ดม ฉน, ภตกจ

นอน จ�าวด พกผอน

เงน ปจจย

อาบน�า สรงน�า

โกนผม หนวด ปลงผม ปลงหนวด

คนดแล โยมอปฏฐาก ลกศษย เปนตน

50 51

การจดสงของถวาย

พระวนยก�าหนดหามมใหพระขอผาไตรจวร (ไมวาผนใด)

อาหาร บาตร จากผทมใชญาต หรอผทมไดปวารณาไว สวนของอนๆ

นอกจากทระบนนยงไมสมควรขอ แมจากญาตหรอผทปวารณาตวไว

เพราะถอเปนสงของเกนจ�าเปนส�าหรบภกษ สงของอนๆ ทงหลาย

จะมไดกเมอโยมจดหามาถวายเอง และตองเลอกรบเฉพาะสงท

เหมาะกบสมณสารปเทานน

ดงนนในการดแลภกษอาพาธขณะเขาพกรกษาในโรงพยาบาล

ควรจดเตรยมขาวของเครองใชทจ�าเปนถวายทานใหครบถวน หรอ

หากพจารณาแลวเหนวาทานนาศรทธาเลอมใส ไมไดมงลาภสกการะ

เกนพอด อาจกลาวปวารณาตวตอทานไว เพอใหทานเอยปากขอ

สงของทจ�าเปนได โดยกลาวกบทานโดยตรงวา “ผม (ดฉน, หน)

ขอปวารณาถวาย... (อาหาร ยาทจาเปน ขาวของเครองใช ปจจย ๔

ฯลฯ) แกหลวงพอตลอดทงสปดาหน (หรอตลอดชวงทพกอยท

โรงพยาบาล) นะครบ หากหลวงพอตองการสงใด บอกผมหรอฝาก

นองใหไปบอกผมไดเลยนะครบ”

การปวารณาควรระบประเภทสงของทจะถวายดวย เพอให

ทานทราบวาควรขอสงใดจากผนน และก�าหนดระยะเวลาทปวารณา

ไวดวย อยางไรกตามหากปวารณาไวแลว ตอมาพบวาพระรปนน

มพฤตกรรมทไมนาเลอมใส ขอสงของจนเกนพอด หรอขอเกนกวา

ทจะถวายได กสามารถบอกคนหรอยตการปวารณาได โดยกลาว

ตอทาน เชน “ระยะนโยมไมสะดวกทจะจดสงของมาถวายหลวงอา

ตามทเคยไดปวารณาตวไวแลว โยมขอถอนการปวารณาทเคยใหไว

นะเจาคะ” เปนตน

การชวยเหลอ ณ จดรบผปวย

จดรบผปวยถอเปนดานแรกทจะสรางความประทบใจ ความ

อบอน เปนกนเองใหเกดขนกบผปวยและญาต เมอพบวาผทมาเปน

พระ เจาหนาท ณ จดรบผปวยควรไหวทกทายอยางนอบนอม และ

สอบถามเพอความชดเจนของเหตผลในการมาโรงพยาบาล เพอให

ค�าแนะน�าทเหมาะสมตอไป ตวอยางของค�าพดทจ�าเปนตองใช ณ

จดน เชน

● กราบนมสการครบหลวงพอ (หลวงพ พระอาจารย ฯลฯ

ตามความเหมาะสม)

● หลวงพอมาพบหมอ หรอมาเยยมคนปวยขอรบ (ดตาม

สถานการณ หากรชดอยแลวกไมตองถาม)

● หลวงพอเคยมาตรวจทนแลวหรอยงครบ... นมนตทหอง

บตรดานซายมอนเลยครบ

52 53

ค�าแนะน�า หรอความชวยเหลอ ทสามารถอ�านวยความสะดวก

ใหแกภกษอาพาธ ณ จดนไดแก

๑. ประเมนเบองตนวาทานสามารถชวยเหลอตนเองไดเพยงใด

ทงในดานสภาพรางกาย อาการเจบปวย ความสามารถในการอาน

เขยน และการสอสารใหขอมลตางๆ ไดดเพยงใด ทานมญาตหรอ

ผตดตามมาหรอไม หากจ�าเปนตองมผชวยเหลอ ทางโรงพยาบาล

ทมจตอาสาหรอมเจาหนาทเพยงพอ กควรใหความอนเคราะหตาม

ความเหมาะสม โดยใหจตอาสา/เจาหนาทผชายเปนผดแล หากไม

สามารถท�าไดควรวางแผนใหแตละจดเตรยมการชวยเหลอทานอยาง

ตอเนอง จนจบขนตอนการตรวจรกษา

๒. ในกรณทภกษอาพาธยงสามารถชวยเหลอตนเองได หาก

มาโรงพยาบาลเปนครงแรก เจาหนาท ณ จดรบผปวย ควรใหค�า

แนะน�าทจ�าเปนเบองตนกอน เชน จะตองใชเอกสารอะไร ยนท�า

บตรผปวยทไหน ขนตอนเขารบการรกษาคราวๆ เปนอยางไร ใหค�า

แนะน�าทฉนภตตาหาร รานอาหาร หองน�า จดนงพกผอน ตามความ

เหมาะสม

๓. หากทานเคยมาโรงพยาบาลบางแลว หรอมาตรวจตามนด

เปนประจ�า หรอแมแตมาเยยมผปวย การกลาวย�าวา “หลวงพอ

ทราบแลวนะครบวาตองยนบตรทไหน... หรอ ผปวยอยตกไหน” ก

เปนการแสดงถงความเอาใจใส สรางความรสกอบอนใหทานได

อยางด

การดแลกอนเขาตรวจ

จดตางๆ ทผปวยตองเขาไปตดตอ เชน หองบตร จดตรวจสอบ

สทธการรกษาพยาบาล จดแจงมาตรวจไมตรงนด ฯลฯ มกมผปวย

และญาตรอรบบรการอยหนาแนน อาจมการเรยกชอใหมารบเอกสาร

หรอเขารบการตรวจรกษา รบยา ฯลฯ เพอปองกนความสบสนใน

การเรยกชอพระ ควรเรยกตามชอในบตรโรงพยาบาล โดยไมจ�าเปน

ตองระบยศ ต�าแหนง วฒ เชน ร.อ. ม.ล. ดร. ผศ. (ยกเวนมหา)

ซงบางครงอาจไมตรงกบชอในบตรประชาชน หนงสอสทธ หรอ

สถานภาพปจจบนของทาน เชน บางรปอาจยงคงใชชอ-สกล แบบ

ฆราวาสอย เนองจากยงไมโอนชอเขาทะเบยนวด จงไมสามารถ

เปลยนค�าน�าหนาชอในบตรประชาชนเปนพระได บางรปอาจไดเลอน

สมณศกดแลวแตยงไมไดแจงเปลยนชอกบทางโรงพยาบาล เปนตน

นอกจากนแตละโรงพยาบาลยงอาจมนโยบายในการระบชอใน

บตรผปวยแตกตางกน เพอปองกนความสบสนตอเวชระเบยนอน

เนองจากการเปลยนชอ/สมณศกด อาจวงเลบ ชอ-สกล เดมไว

ตลอด อยางไรกตามโรงพยาบาลควรเปดโอกาสใหทานไดเปลยนชอ

ในบตรโรงพยาบาลตามสมณศกดทไดรบพระราชทานมา เพอใช

เรยกอยางเปนทางการในจดตางๆ เมอเขารบบรการ เปนการใหเกยรต

แกทาน

54 55

ทจดบรการเหลาน ไมควรใหพระยนเขาควเบยดเสยดปะปน

อยกบผปวยอนหรอญาต สงททางโรงพยาบาลพอจะชวยอ�านวย

ความสะดวกใหกบพระภกษอาพาธท�าไดในหลายรปแบบ เชน

- หลายโรงพยาบาลไดจดชองทางพเศษใหบรการอยแลว เชน

ชองส�าหรบเจาหนาทและญาต ส�าหรบผปวยฉกเฉน ผสงอาย ฯลฯ

การเขยนปายเพมใหพระภกษ สามเณร (รวมถงภกษณ แมช) ไดใช

ชองทางนดวยกจะชวยใหทานสะดวกยงขน

- โรงพยาบาลหลายแหงไดจดเจาหนาทหรอจตอาสา ไวคอย

ใหค�าแนะน�าเรองขอมลและเอกสารตางๆ แกผทก�าลงรอยนบตร

อยแลว อาจย�าใหเจาหนาทเหลานรบเขามาชวยเหลอ หากพบวาม

ภกษอาพาธมาขอรบบรการ

- หากตองใชเวลารอ ณ จดนนาน ถาเปนไปไดควรจดหา

พนททเหมาะสมนมนตใหพระนง แลวชวยด�าเนนการเรองเอกสาร

หรอบตรใหทาน โดยใหทานรออยทจดนจนกวาจะไดรบเอกสารท

ตองการ

- การเขาไปตดตอพระ ณ จดบรการเหลาน ควรไหวแสดง

ความเคารพ แลวสอบถาม หรอใหค�าแนะน�าตางๆ ตามความ

เหมาะสมดวยความนอบนอม หากเปนสภาพสตรควรระมดระวง

เรองการแตงกาย การนง กม หากตองรบ-สงเอกสาร ควรวางลงให

ทานหยบ ไมควรสงถงมอทานโดยตรง ตวอยางการสนทนาทจดน

อาจประกอบดวย

● นมนตหลวงพอกรอกเอกสารตรงนใหเรยบรอยกอนเจาคะ

เดยวโยมจะไปเดนเรองให แลวจะนาบตรควตรวจมาถวายใหทนคะ

● คราวนหลวงตามาไมตรงกบวนทหมอนดไว อาจตองรอนาน

ขนนดนงนะคะ... หลวงตาตองตรวจกบคณหมออกทานหนงดวย

เพราะหมอประจาของหลวงตาไมไดออกตรวจวนนคะ

● พระอาจารยนาสาเนาแตงตงพระครสญญาบตรมาดวย

หรอเปลาครบ เพราะคราวนนอนพกรกษาตวทโรงพยาบาลดวย

ตองใชเปนหลกฐานประกอบครบ

● ชวงนพระคณเจาตองรอการคนแฟมสกครนะคะ เพราะ

คนไขมาก นมนตทานนงดขาวไปพลางๆ ตรงน มหนงสอ มเอกสาร

แผนพบใหความรดานสขภาพ ใหอานเลนระหวางรอนะคะ

● หลวงพฉนเชามาหรอยงครบ

เสรจจากตรงน ระหวางรอพบแพทย

โรงอาหารอยมมตกดานโนน หลวงพ

ไปฉนทรานเบอรหนงไดเลย สวสดการ

ของโรงพยาบาลปวารณาถวายภตตาหาร

เชาและเพลไวทรานนนแลวครบ

56 57

การบรการ ณ จดคดกรอง

เนองจากจดคดกรองผปวยมกเปนพนทโลง มผปวยและญาต

ทงหญงชายนง-เดนขวกไขวเพอรอพบแพทยอยพอควร ควรจดพนท

ใหพระภกษนงแยกตางหาก พอทจะมองเหนล�าดบควหรอไดยน

เสยงเรยกตรวจได การตรวจทจดคดกรองมกไมซบซอน ปจจบน

เครองมอหลายชนพฒนาขนจนใชตรวจวดไดโดยไมตองสมผสรางกาย

ผปวยโดยตรง จงไมจ�าเปนตองใชบรษพยาบาล แตหากจดใหม

เจาหนาทชายอยใกลๆ ทสามารถเรยกขอความชวยเหลอกรณท

จ�าเปนไดกจะด เชน ชวยพยงตวหรอประคองทานขณะขนชงน�าหนก

เปนตน

การชงน�าหนกควรมพนทใหพระไดวางยาม อาจตองสอบถาม

ถงน�าหนกโดยประมาณของสงของททานมในองสะ หลายรปอาจ

มพระเครอง หรอสงของจ�าเปนบางอยางเกบไวในองสะ ซงท�าให

น�าหนกตวเพมขนกวาปกตได ในการวดสวนสงควรกลาวค�าขอโทษ

ทานกอนทจะเออมมอเหนอศรษะเพอปรบต�าแหนงเครองใหสมผส

ทศรษะทานพอด หากจ�าเปนตองใชมอตรวจดแผล หรออวยวะ

ตางๆ ควรขออนญาตทานกอน สวมถงมอหรอวางผาทบเหนอบรเวณ

นนแลวคอยสมผส ตวอยางค�าสนทนาทจ�าเปน ณ จดคดกรองผปวย

เชน

● นมนตหลวงพอคะ วางยามตรงน ถอดรองเทากอน แลวขน

ชงนาหนกตรงนนะคะ

● กราบขอโทษนะคะพระอาจารย หนขออนญาตวดสวนสง

พระอาจารยชวยยนตรงๆ ขยบสนเทาใหชดขอบ เดยวจะใชไมน

สมผสทศรษะพระอาจารยนดนงนะคะ จะไดสวนสงทถกตองคะ

● นองเณรสอดมอเขาไปทชองตรงนจนถงตนแขนนะคะ เดยว

พยาบาลจะวดความดนให

● ชวงนฉนอาหารไดตามปกตมยคะ แลวจาวดหลบสนทดมย

● รบกวนทานอาจารยขยบจวรขนนดนงนะเจาคะ เดยวโยม

ขอตรวจดอาการบวมทตนแขนหนอย

การดแลเมอพบแพทย

ชวงเวลาทรอพบแพทยเปนอกจงหวะหนงทใชเวลานาน ควร

จดพนททเหมาะสมส�าหรบใหพระนงรอ กลาวคอไมใหนงปะปนกบ

สภาพสตร เขาออกไมยากนก ไมอยลบตาหรอหางไกลจนไมไดยน

การเรยกตรวจ หากตองใชเวลารอนานอาจแนะน�าใหทานไปท�า

ภารกจอนหรอใหพกรอในทเหมาะสม เมอใกลเวลาทแพทยออก

ตรวจแลวจงใหทานรอหนาหองตรวจ หากเปนไปไดควรใหสทธแก

พระภกษสามเณร (รวมถงภกษณ และแมช) ไดพบแพทยกอน เพอ

58 59

ใหทานสามารถตรวจและรบยาไดเสรจทนเวลาฉนเพล โดยอาจ

ตดปายใหผปวยทราบดวยวาพระภกษสามเณรเปนผทโรงพยาบาล

ใหสทธพเศษตรวจรกษากอน เชนเดยวกบกลมผปวยอาการหนกท

ไดรบสทธตรวจกอนนเชนกน

เพอใหเปนไปตามพระวนยในสวนทปฏบตตอสตรเพศซงมอย

หลายขอ โดยเฉพาะบางเรองถอเปนอาบตทรนแรงเมอมการละเมด

หากแพทยทตรวจเปนสภาพสตร ไมควรใหภกษอาพาธเขาพบแพทย

ตามล�าพงในหองตรวจ ถาทานมพระภกษ สามเณร หรอศษยตดตาม

ควรอนญาตใหเขาไปในหองตรวจดวย มฉะนนกควรจดใหมเจาหนาท

ผ ชายอยในหองตรวจดวย หากจ�าเปนอาจขอรองใหผปวยชาย๑๓

หรอญาตผชายของผปวยรายอนเขาไปในหองตรวจดวย หากตอง

รดมาน/ปดประตเพอตรวจในจดทอาจท�าใหผปวยอายหรอทาทาง

ดประเจดประเจอเกนไป จ�าเปนตองมผชายอยในจดนนดวย หาก

กรณจ�าเปนไมสามารถหาผชายอยเปนเพอนได การเปดประตหอง

ตรวจไว หรอไมรดมานยงเปนทางเลอกทปองกนอาบตไดมากกวา

ตวอยางบทสนทนาทอาจใชสอสารกบพระทจดน เชน

● หลวงพอมอาการอยางไรบางครบ เลาใหหมอฟงหนอย...

● พระอาจารยไดฉนยา หรอรกษาตวเองอยางไร กอนมาพบ

หมอครงนหรอเปลาครบ

● เดยวหมอขออนญาตตรวจรางกาย คลาทองหลวงตาสกหนอย

นะครบ รบกวนหลวงตาขนนอนบนเตยงเลยครบ

● หลงจากฉนยาทรบไปครงทแลวเปนอยางไรบางครบ... แลว

ไดฉนยาจนหมดหรอเปลา

● เดยวหมอจะใหหลวงพอไปเจาะเลอด แลวกเอกซเรยกอน

เมอไดผลการตรวจแลวกลบมาพบหมอทหองนอกครงนะครบ เดยว

พยาบาลหนาหองเขาจะแนะนาใหนะครบวาจะไปตรวจทไหน

การตรวจพเศษ และหตถการอนๆ

ทกวนนเทคโนโลยในการตรวจรางกายประกอบการวนจฉยโรค

มความซบซอนขนตามความเชยวชาญของแพทย ขนตอนปฏบตใน

การตรวจแตละประเภทมความเฉพาะเจาะจงแตกตางกน บางวธ

ตองมการนดหมายมาตรวจในโอกาสตอไป เนองจากตองเตรยม

สภาพรางกายใหพรอมตอการตรวจ เชน งดน�า อาหาร งดยา

มากอน บางเครองอาจตองลงชอรอใชเครองมอตามล�าดบ การ

ตรวจพนฐานทวไป เชน การเจาะเลอด ตรวจปสสาวะ อจจาระ

สารคดหลงตางๆ รวมทงการตดตวอยางชนเนอสงตรวจ การใช

เครองมอทางการแพทยตอรางกาย ไมมขอหามทางวนยทจะท�าให

พระอาบต จงสามารถปฏบตตอภกษอาพาธไดเชนเดยวกบผปวย

ทวไป ๑๓ เปนผมสตสมปชญญะสมบรณพดคยรเรอง ถาเปนเดกชายควรมอาย ๗-๘ ป ขนไป

60 61

อยางไรกตามในกระบวนการท�าหตถการบางอยาง อาจม

บางจดทพระท�าไมไดเพราะเปนอาบต แมบางเรองจะทรงมพทธา-

นญาตยกเวนใหส�าหรบภกษอาพาธแลวกตาม แตถาเจาหนาทไมได

แจงใหทานทราบกอน หรอไมตระหนกวาเปนเรองตองระมดระวง

เพมขนกอาจท�าใหทานล�าบากใจหรอปฏเสธการรกษาได เชน การ

โกนขนในทลบ ขนรกแร และขนหนาอกออก การเยบ เจาะ ตด

หรอผาบรเวณใกลทวารหนก หรออวยวะเพศ เปนตน นอกจากน

ในบางส�านกปฏบต เชน นกบวชส�านกสนตอโศก หรอพระจากพมา

ศรลงกา บงคลาเทศ ทานจะไมปลงคว หากไมจ�าเปนกไมควรปลง

ควทานออก

ดงนนกอนเรมขนตอนการตรวจโดยใชเครองมอพเศษตางๆ

หรอท�าหตถการทผปวยไมคนเคย ควรใหอานเอกสารทแสดงขอมล

ขนตอนการตรวจกอนวาจะด�าเนนการอยางไร รสกเจบปวดหรอไม

เพยงใด ตองเปดเผยรางกายแคไหน ใชเวลาตรวจนานเพยงใด และ

อธบายชแจงเพมเตมในจดทหมนเหมตอการผดวนย ทไมไดเขยนไว

ชดเจนในเอกสารทแจกผปวยทวไป เชน เจาหนาทเปนเพศหญง

หรอชาย มนกศกษาแพทย/พยาบาลมารวมศกษาหรอไม ตอง

เปลยนชดหรอไม สภาพหองทตรวจเปนอยางไร มผชายอยใกลๆ

พนทตรวจบางไหม การจดทาทางบางอยางแมจ�าเปนตอประสทธภาพ

ในการตรวจ แตอาจดไมเหมาะสม ควรชแจงกอนวาจะท�าอะไรบาง

แลวคอยๆ หาทางออกรวมกนวาท�าไดแคไหน หรอหากทานไมยนด

ใหท�ากควรตองยอมรบการตดสนใจของทาน

ในการท�าหตถการบางอยางทอาจเปนอปสรรคในการด�าเนน

ชวตของพระภกษทฆราวาสอาจนกไมถง เชน มปญหาตอการใชมอ

มวนจวรหรอยกแขนเพอนงหมผา การพบเพยบ นงคกเขาสวดมนต

ปลงอาบต นงสมาธ หรอมผลตอการฉนภตตาหาร การเดนบณฑบาต

หรอแมแตการจบตาลปตรของทานหรอไม เปนตน จงควรชแจง

ใหทานรบทราบประกอบการตดสนใจ หรอไดมเวลาเตรยมการเพอ

แกปญหาไวกอน

ในบางครงการตรวจหรอท�าหตถการอาจตองเปลยนชดเพอ

ความสะอาด ปองกนการปนเปอน ตดเชอ หรอเพอความสะดวกใน

การท�างาน หรอใชเครองมอ จงตองเปลองผาเปดเผยรางกาย ซง

หากมเจาหนาทชายอย ในหองเครองมอนนดวยกสามารถท�าได

หากทานอนญาต แตถาสามารถอนโลมผอนปรนไดโดยไมท�าใหเกด

ผลเสยกควรผอนปรนใหทานบาง เชน การเอกซเรย อาจใหถอด

เฉพาะองสะซงในกระเปาทานมกใสพระเครองหรอสงของจ�าเปนท

เปนโลหะไวดวย หรอในกรณอนทจ�าเปนตองถอดสบง (ผานง) อาจ

อนญาตใหทานหมเฉพาะจวร เพอไปเขาเครองตรวจ (โดยถอดสบง

และองสะออกตามความจ�าเปน) เพราะจวรเปนผาผนเดยวไมมโลหะ/

กระดม ถอดหรอเปดไดงาย๑๔ โดยไมจ�าเปนตองใหทานสวมชดของ

๑๔ รดประคตซงใชแทนเขมขด พระบางรปอาจมตะกรดหรอสงของทเปนโลหะ อนๆ ตดไว หรอบางรนอาจมซปไวใหทานไวใสปจจยหรอสงของเลกๆ นอยๆ ได ซงอาจรบกวนการตรวจดวยเครองมอบางอยางได ควรสอบถามจาก ทานดวย

62 63

ทางโรงพยาบาลเขาตรวจกได หรอหากจ�าเปนตองเปลยนชด การ

เตรยมชดแยกไวส�าหรบพระไมใชปะปนกบฆราวาสกจะเปนการด

โดยอาจขอบรจาคผาจวรหรอสบงจากวดมาตดเยบเปนชดคลม

ส�าหรบพระโดยตรงกจะยงเพมความสะดวกใจตอการใชของพระ

ยงขน

ขอทควรระวงพนฐานเมอตรวจรกษาหรอใหการพยาบาลภกษ

อาพาธคอ เจาหนาทสภาพสตรไมควรสมผสรางกายพระดวยมอเปลา

ขณะใชอปกรณตรวจหรอท�าการพยาบาล หากจ�าเปนจะตองสมผส

รางกายพระ ควรสวมถงมอยางหรอสมผสผานผา เวนแตเปนเรอง

ฉกเฉน จ�าเปนสดวสย หรอไมสามารถหลกเลยงได เชน การเขาไป

ชวยพยงขณะผปวยก�าลงจะลมเพราะเสยการทรงตว หรอหมดสต

เปนตน

นอกจากน ในขณะตรวจเจาหนาทสตรไมควรอยตามล�าพง

กบพระเณร หากจ�าเปนตองแจงใหทานทราบกอนแลวใหทานเปน

ฝายตดสนใจวาจะยอมตรวจหรอไม ถาทานอนญาตและเปนไปได

ไมควรปดประตหองหรอกนมาน การเปดโอกาสใหผอนมองเหนได

จะชวยปองกนอาบตไดระดบหนง และไมควรชวนพดคยเรองอนๆ

นอกจากค�าแนะน�าทจ�าเปนตอการตรวจในขณะนน แมพระเปน

ฝายชวนพดคยในเรองทไมเกยวกบกระบวนการตรวจรกษากไมควร

พดตอบ

แมจะมพระจ�านวนหนงอาจบอกกบเจาหนาทวาการสมผสตว

การอย ตามล�าพง หรอการปฏบตใดๆ เพอการตรวจรกษานน

เจาหนาทสามารถท�าไดไมถอเปนอาบต กไมควรถอเปนมาตรฐานวา

จะสามารถท�าเชนนนไดกบพระทกรป เนองจากความลกซงในการ

ศกษาพระวนย และความเครงครดในการรกษาพระวนย ของพระ

แตละรป แตละส�านกมความแตกตางกน ควรถอปฏบตใหเครงครด

ไวกอน จะใหผลดตอพระโดยรวม และในท�านองเดยวกนเจาหนาท

ผชายกไมควรสมผสตวโดยตรงหรออยตามล�าพงกบภกษณหรอแมช

ดวย

หลกปฏบตทวไปอนๆ เมอภกษอาพาธไปเขารบการตรวจทาง

หองปฏบตการ ตรวจดวยเครองมอพเศษ และหตถการอน เชน

- การทกทายสนทนา อาจไหวแสดงความเคารพ และสนทนา

ดวยความนอบนอม ชแจงวธการตรวจคราวๆ ในกรณททานไมเคย

ตรวจมากอน

- ขณะรอเขารบการตรวจ ควรแนะน�าสถานทนงทเหมาะสม

ไมพลกพลานใหทาน หางจากจดตรวจรางกายหรอเปลยนเครอง

แตงกายของสภาพสตร

- หากการรอตรวจใชเวลานาน และถาเปนไปได ควรท�าปาย

ประกาศตดใหผปวยทราบวา ทางโรงพยาบาลจะเปดโอกาสใหพระ

ภกษสามเณร และนกบวชไดรบการตรวจกอน ดงทกลาวมาแลว

64 65

ตวอยางบทสนทนาทอาจไดใชสนทนากบภกษอาพาธในจดให

บรการน เชน

● นมนตหลวงพอเกบยามและถอดองสะเกบไวในตนนะครบ

แลวหมเฉพาะจวรมาเอกซเรยทหองถดไปนนะครบ

● การตรวจอลตราซาวนไตนจะใชเวลาประมาณ ๒๐ นาท

นะคะ ทานไมรสกเจบปวดใดๆ หมอจะสวมถงมอแลวใชเจลเยนๆ

ทาทหลงหลวงตา จากนนใชเครองมอตรวจแตะลงทหลงเลอนไป

ตาแหนงตางๆ โดยไมไดใชมอสมผสรางกายเลย สงสยตรงไหน

มยคะ... ตอนตรวจหมอไมไดปดประตหองนะคะ นองเจาหนาท

ผ ชายเขากจะเดนทางานผานไปมาแถวนเรอยๆ หลวงตาไมตอง

กงวล... วางยาม ถอดจวร และองสะพาดไวทเกาอน แลวนมนต

ขนไปนอนควาหนาบนเตยงเลยนะคะ

การอ�านวยความสะดวกเมอรบยา

ขนตอนรบยาโดยทวไปเรมตนทการยนใบสงยา หากไมมสทธ

รบการรกษาพยาบาลฟร จะตองผานการคดราคายาและช�าระเงน

กอน จากนนจงน�าใบเสรจรบเงนมารอรบยา สงทตองค�านงเปน

พเศษในการใหบรการภกษอาพาธเมอจายยา คอ ยาตองประเคน

กอนพระจงจะน�าไปฉนได ดงนนการสงมอบยาใหพระไมวาจะทหอง

จายยา หรอทเตยงผปวย ตองยกถวาย (ประเคน) ทานกอน หรอ

อยางนอยตองเรยนใหทานทราบวายานจดถวายทาน และควรท�า

แมในการใหยาฉด ใหสารน�า แมขณะทผปวยหมดสตหรอหลบอยก

ควรกลาวบอกทานดวย

หากควยนใบสงยาตองตอแถวยาว ควรมชองทางพเศษให

พระโดยไมตองเขาควปะปนกบผปวยอนๆ ควรจดทนงส�าหรบพระ

แยกไวใหขณะรอรบยา โดยปกตการรบยาจะเปนขนตอนสดทาย

ของการตรวจรกษา ซงหากเขารบการตรวจรกษาในชวงเชามกไดรบ

ยาในเวลาใกลเทยง เจาหนาทหองยาควรพจารณาวาหากใกลหรอ

อยในชวงเวลาฉนเพล (๑๑.๐๐-๑๒.๐๐ น.) ควรสอบถามพระทมา

ยนใบสงยาหรอรอรบยาอยวาทานฉนเพลแลวหรอยง และหาทาง

ชวยเหลอใหทานไดฉนเพล เชน รบจดยาใหทานกอน หรอใหทาน

ไปฉนเพลใหเสรจกอน แลวคอยมารบยาโดยไมตองกงวลวาจะเลย

ควของทานไป พรอมทงแนะน�าสถานทฉนเพลใหทานทราบดวย

ส�าหรบการแนะน�าวธใชยาส�าหรบภกษอาพาธ นอกเหนอจาก

เปลยนไปใชศพทเฉพาะดงทกลาวแลว กไมมจดทแตกตางจากผปวย

ทวไปนก เพยงแตมขอพงตระหนกเลกนอย ดงน

๑. ยาหลงอาหารมอเยน ตองย�าใหชดเจนวา ยาตวใดทฉนได

โดยไมจ�าเปนตองฉนอาหารกอน และยาตวใดบางทจ�าเปนจะตอง

ฉนหลงจากฉนอาหารอาหารมาแลวจรงๆ พรอมทงแนะน�าทางออก

อนหากทานไมตองการฉนอาหารกอนฉนยามอเยน เพอปองกนทาน

ตดสนใจเองดวยการไมฉนยาตวนน หรอยามอเยนทกชนด

66 67

๒. หากจ�าเปนอาจตองพจารณาจดแบงเวลาฉนยาใหพระใหม

โดยไมตององมออาหาร เนองจากโดยทวไปมออาหารของพระ เวลา

จะใกลกนมากคอ ฉนชวงเชาประมาณ ๗-๘ น. และเพลเวลา

ประมาณ ๑๑ น. (หากฉนมอเดยวควรถามทานวาฉนเวลาใด เพราะ

แตละวดก�าหนดเวลาตางกน) โดยหลงเทยงไปแลวจะฉนเฉพาะ

เครองดม หรอนม (เฉพาะพระฝายมหานกาย พระธรรมยตไมฉน

นมหลงเทยง)

๓. การจายยาถายพยาธ ยาปฏชวนะ ยาฆาเชออนๆ หากทาน

ไมถาม ไมจ�าเปนบอกใหทานทราบวาเปนยาถาย (ฆา) พยาธ หรอ

ฆาเชอโรค เพยงย�าใหทานฉนยาใหครบตามจ�านวนกเพยงพอ เพราะ

บางรปหากรวาตองเบยดเบยนชวตอน แมแตเชอโรคทานกจะไมฉน

ยานน ในกรณททานปฏเสธและมความเปนไปไดทางการแพทย การ

เปลยนไปจายยากลมอน เชน ใชแคยบยงการเจรญเตบโตของเชอ

แทนกลมทจะฆาเชอ แลวอธบายฤทธของยาใหทานทราบ กท�าให

พระทเครงครดวนยหลายรปยอมรบการใชยาได

๔. ยาทสงผลตอการงวงซม การนอนหลบ ควรแจงใหทาน

ทราบ เพราะอาจมผลตอการปฏบตศาสนกจ อบรมธรรมะใหญาต

โยม การเรยน หรอการปฏบตภาวนาของทานได

๕. ยาทตองเคยว แมหลงเพลไปแลวกใหเคยวกอนฉนได (ใน

พระวนยหามฉน/ขบเคยวอาหาร ไมไดหามการเคยวยา)

๖. ยาทมปรมาณอลกอฮอลสง จนรบรถงกลน/รสได หากการ

เจอจางไมมผลตอประสทธภาพของยาควรแนะน�าใหทานเจอจาง

ดวยน�ากอนฉน หรอเจอจางใหทาน พรอมปรบขนาดการใชกอนท

จะสงมอบยาถวายทาน

๗. การสาธตหรอใหค�าแนะน�าการใชยาในกรณพเศษ ทตอง

นมนตใหพระเขาหองใหค�าปรกษา เชน วธฉดอนซลน การใชยาพน

แกหอบหด เปนตน ใหถอปฏบตเชนเดยวกบสถานทอน คอไมควร

ใหทานอยในหองทมดชดตามล�าพงกบสตร ควรใหเภสชกรชายเปน

ผแนะน�า หรอจดสถานทอนทเหมาะสมถวายค�าแนะน�าทาน

๘. การสงมอบยาใหกบพระในขนสดทายหลงอธบายเสรจ

ควรยกประเคนใหทานรบ ถาเปนสตร อาจวางบนถาด/ตะกราให

ทานหยบถงยาไป (เชนเดยวกนในกรณทผชายถวายยาแกภกษณ)

การช�าระคาบรการ

โดยทวไปพระภกษไดรบสทธการรกษาพยาบาลตามโครงการ

หลกประกนสขภาพถวนหนาเชนเดยวกบคนไทยทวไป คอไมตอง

ช�าระคาใชจายหากไปใชสทธในสถานพยาบาลตรงตามทระบไว ตาม

ระบบสงตอของสถานพยาบาลนน หรอเขาไดกบเงอนไขทก�าหนด

เชน อบตเหต หรอเจบปวยรนแรงฉกเฉน สวนกรณทตองใชยา วสด

การแพทย หรอการรกษาพเศษอนทเกนกวาสทธทไดรบ จะตอง

68 69

ช�าระคายาหรอคาบรการเพมเตมเอง ซงทางโรงพยาบาลมกแจงให

ทราบกอน เพอตดสนใจไดวาจะใชยาหรอวธการตรวจนนหรอไมอย

แลว ส�าหรบกรณทพระเกดอาพาธขณะทไปพ�านกอย นอกพนท

ตามสทธการรกษากตองช�าระเงนตามปกตเชนกน โรงพยาบาลควร

เกอกลดวยการใหค�าแนะน�า หรอหาทางออกใหทานวาจะใชสทธใด

หรอแบงเบาภาระคารกษาลงไดในลกษณะใดบาง

ในบางโรงพยาบาลอาจมมลนธ กองทน หรอระบบอนๆ ท

สามารถใหการอปถมภสงเคราะหแกพระภกษสามเณรอาพาธทวไป

เพมเปนการพเศษ ควรพจารณาแจงใหทานทราบตามความเหมาะสม

เพอแบงเบาภาระคาใชจายททานหรอโยมอปฏฐากมอย หรอในกรณ

ททานไมมปจจยเพยงพอทจะจายคารกษาพยาบาล

การดแลทหองฉกเฉน

การเขารบบรการในหองฉกเฉนมหลายรปแบบ หากเปนกรณ

เจบปวยรนแรงทอาจน�าสการเสยชวต โดยทวไปแพทยและเจาหนาท

จะใหการชวยเหลออยางเตมทเพอรกษาชวตทานไวกอน แตทงน

ควรท�าดวยความเคารพเทาทจะท�าได หากทานยงมสตรสกตวการ

กระท�าใดๆ ตอรางกายทาน ควรชแจงและขออนญาตกอน โดยเฉพาะ

ในสงทอาจดไมเหมาะสมในสายตาญาตหรอผปวยรายอนทพบเหน

เชน เมอพยาบาลใสทอสวนปสสาวะ หรอยนท�างานอยเหนอศรษะ

ทาน เปนตน การทตองท�าใหทานเจบปวด หรอถงขนตดอวยวะทง

เพอขจดโรคหรอรกษาชวตไว ไมถอเปนบาปสามารถท�าไดเชนเดยว

กบผปวยทวไป

ในหลายๆ กรณเมอเจาหนาทใหการดแลทานจนพนภาวะวกฤต

แลว กอนทจะสงทานกลบวดหรอสงขนพกบนหอผปวย ทมแพทย

พยาบาลทดแลอาจรวมกนกลาวค�าขอขมาตอทาน๑๕ กเปนภาพท

งดงามตอผทไดพบเหน และชวยใหเจาหนาทเองไดปลดเปลองความ

กงวล หรอความรสกผดทอาจใหการดแลบางอยางทไมเหมาะสม

หรอดเหมอนเปนการลวงเกนทานไป พระเองกจะไดมโอกาสกลาว

ชนชมการท�างาน ใหพร ใหก�าลงใจแกเจาหนาทดวย

การดแลเมอเขารบบรการทนตกรรม

การใหบรการทนตกรรมกบพระในภาพรวมแลวไมไดท�าใหเกด

ปญหาในทางวนยมากนก เพราะขณะท�าการตรวจรกษาทนตแพทย

จะตองมผชวยอยดวยเสมอ แมจะเปนผหญงทง ๒ คน แตพนท

ตงโตะท�าฟนกมกไมถกปดจนมดชด คนภายนอกยงสามารถมองเหนได

๑๕ การขอขมาอาจท�าไดงายๆ ดวยการประนมมอกลาวกบทานงายๆ เชน “สงทพวกเราทาไปทงหมดกเพอชวยเหลอทานอยางเตมความสามารถ หาก พวกเราพดหรอการกระทาใดทไมเหมาะสม บางทอาจดเหมอนลวงเกน หลวงพอ พวกเรากราบขอขมาไว ณ โอกาสน เพอจะไดไมเปนเวรกรรม สบตอไป”

70 71

หรอหากเปนหองทมดชดกแกไขไดโดยเปดประตหองขณะท�าฟน

ใหพระกได (หากทานประสงค)

จดทดลอแหลมคอลกษณะการท�าฟนทแพทยตองใกลชด

ผปวยมาก แตกดวยความจ�าเปนในการท�างาน การแตงกายทรดกม

การมอปกรณหนากากปองกน และอนๆ กชวยใหยอมรบได ดไม

นาเกลยดตอผทพบเหน แมการนงท�างานอาจอยดานบนเหนอศรษะ

พระกเปนความจ�าเปนทไมมใครต�าหนได ในจดนการกลาวค�า

ขอโทษและขออนญาตกอนเรมท�างานกชวยใหเกดความสบายใจ

ตอทนตแพทยและเจาหนาทได

การดแลเมอผาตด

การผาตดเปนกระบวนการส�าคญในการรกษาอกอยางหนงท

จ�าเปนตอการยดชวต แกไขความบกพรองของอวยวะ หรอเพม

คณภาพชวตใหกบผปวย ในการผาตดภกษอาพาธมขอทพงตระหนก

และใหการดแลเพมขน ดงน

๑. กอนตดสนใจเลอกการรกษาดวยการผาตด ควรใหขอมล

อยางเพยงพอเพอเปดโอกาสใหภกษอาพาธไดตดสนใจอยางรอบคอบ

เนองจากพระมวถชวตทแตกตางจากฆราวาสทวไปพอควร ตองม

ชวตทเรยบงาย มอสระ ดงทกลาวมาแลว หากผาตดแลวท�าใหชวต

มภาระมากขน ทงดานการด�าเนนชวต ท�ากจวตรประจ�าวน การ

ดแลรางกายอยางตอเนอง หรอมภาระคาใชจายมาก พระบางรปท

ทานปฏบตมามาก ทานไมตองการใหชวตตองเปนภาระแกผอน

หรอทานอาจหมดความกงวลกบชวต ไมเกรงกลวตอความตาย ฯลฯ

ทานอาจเลอกแนวทางการรกษาทแตกตางจากความตองการของ

ผปวยโดยทวไปกได

๒. การผาตดรดสดวงทวารหนก๑๖ และการตดองคชาต๑๗ ม

ขอบญญตหามทางวนย หากท�าจะเปนอาบตตอพระ๑๘ จงควร

ปรกษาและใหขอมลอยางครบถวน เพอใหทานตดสนใจดวยตนเอง

๓. การเตรยมรางกายภกษอาพาธใหพรอมกอนเขาผาตด

นอกเหนอจากการปฏบตเชนเดยวกบผปวยฆราวาสทวไปแลว มขอ

ทเกยวของกบพระวนยทพงใหความส�าคญ เชน ถาการเปลยนชด

จ�าเปนตอความสะอาดและความสะดวกในกระบวนการผาตด ควร

แจงใหพระทราบกอนวาจะมการเปลยนชดใหอยในลกษณะอยางไร

ดงไดกลาวแลววาในพระวนยมขอหามมใหภกษแตงกายอยางคฤหสถ

สวมเสอ โพกผา เปนตนนน หากเปนไปไดควรมเสอคลม หรอหมวก

๑๖ พระไตรปฎก เลม ๕ ขอ ๕๗๑๗ พระไตรปฎก เลม ๗ ขอ ๒๘๑๘ การกระท�าทง ๒ อยาง จดเปนอาบตถลจยซงถอเปนอาบตทส�าคญ แตยง สามารถแกไขไดดวยการปลงอาบตกบภกษอน อยางไรกตามทานหาม ผาตดรดสดวงทวารนนเนองจากแผลหายยากเปนอนตรายมากส�าหรบ สมยนน สวนการหามตดองคชาตทเปนอาบตนนเนองจากเหตผลทพระ ตองการตดความก�าหนด (ปจจบนเมอเทคโนโลยในการผาตดดขนจนม อนตรายนอย หรอกรณตดองคชาตเพอการรกษาโรค รกษาชวต “ไมควร” ถอเปนอาบต-ความเหนผเขยน)

72 73

เปนชดทท�าขนไวเฉพาะพระภกษสามเณร กจะชวยใหพระสะดวกใจ

ทจะใชมากขน ในการผาตดหากไมมผาไตรจวรตดตวทานอยเลย

กไมถอเปนอาบต แตพระบางรปทานอาจขอใหมผาของทานสก ๑

ผน ตดตวอย หากไมเหลอวสยกควรอนญาตตามททานขอเพอความ

สบายใจ

๔. หากในกระบวนการผาตดจ�าเปนตองท�าความสะอาดรางกาย

อนจ�าเปนตองโกนขนในทลบ ททวารหนก รกแร หรอขนหนาอก

ออกเพอสะดวกและเปนไปตามมาตรฐานการท�างาน ควรแจงขอ

อนญาตทานกอน เนองจากการโกนขนในบรเวณดงกลาว หาก

กระท�าโดยไมสมควรถอเปนอาบต๑๙

๕. ขณะท�าการผาตด หากตามแผนการท�างานมไดวางยาสลบ

ทานยงคงมสตรบรสมบรณอย กอนลงมอผาตดควรกราบขอโทษ

ทจะตองลวงเกนหรอท�างานในต�าแหนงหรอในลกษณะทอาจดไมให

ความเคารพตอทาน หากเปนไปไดอาจชแจงขนตอนการท�างานให

ทานทราบเปนระยะเพอลดความกงวล พยายามไมพดหรอกระท�า

การใดๆ ทอาจดไมเหมาะสมขณะทผาตด

๖. เมอการผาตดเสรจสนแลว หากพระทานยงมสตสมบรณด

อย ทมท�างานอาจมากลาวขอขมาโทษตอทานอกครง

๗. หลงการผาตดกอนสงกลบไปทหอผปวย ควรแตงตวนงหม

จวรทานใหเรยบรอยเชนเดม โดยเฉพาะในรายทสลบหมดสตไป

ระหวางการผาตด ทานจะไดไมรสกกงวลเมอรสกตวอกครง

การดแลในหอผปวย

เนองจากวถชวตของพระนนทานออกแบบมาใหพระภกษ

ปลกตวออกมาอยกบหมสงฆ หรออยเพยงล�าพง หางจากฆราวาส

และไมคลกคลกนจนเกนจ�าเปนแมแตในหมภกษดวยกน การนอน

พกรกษาตวรวมกบฆราวาสทโรงพยาบาล จงมหลายจดทไมสะดวก

ส�าหรบพระ และเปนเหตใหเกดอาบตไดมากมาย เชน พระวนย

ก�าหนดวาพระไมสามารถนอนพกในหองเดยวกบสตรไดแมเพยง

คนเดยว ถงแมจะไมไดนอนอยใกลกน หรอแมจะมพระรปอนหรอ

โยมผชายอกหลายคนนอนอยดวยกไมพนจากอาบต แมแตการนอน

ในหองเดยวกบสามเณรหรอโยมผชายทมาเฝาดแลกนอนไดอยางมาก

ไมเกน ๓ คน การดแลจะท�าไดสะดวกขนมากหากโรงพยาบาลม

หอผปวยสงฆโดยเฉพาะ หรอจดใหทานพกในหองทจดขนพเศษ

รวมกบพระรปอน แตเปนเรองยากทจะพนอาบตหากทานตองพกใน

หอผปวยสามญรวมกบผปวยรายอน

ดงนนเมอพระจ�าเปนตองเขาพกรกษาตวในโรงพยาบาลไมวา

จะดวยความรนแรงของโรค หรอดวยเงอนไขในการรกษาใดๆ กตาม

หากเปนไปไดควรแจงใหทานทราบในเบองตนวาทพกมลกษณะอยางไร

๑๙ พระไตรปฎก เลม ๗ ขอ ๑๕๐ ทานหามโกน ตกแตงอยางคฤหสถท�า แต หากจ�าเปน เชนตองทายา ทานอนญาตใหท�าได

74 75

ใหใชประกอบการตดสนใจวาจะยอมรบเขารกษาตวในโรงพยาบาล

หรอไม แตไมวาทานจะยอมรบเขารกษาดวยเหตผลใดกตาม เมอ

มภกษอาพาธเขาพกทางหอผปวย ควรเตรยมการรองรบทานให

เหมาะสมทสดเทาทเงอนไขตางๆ จะพออ�านวยใหท�าได ในทนจะ

กลาวถงกรณทพระตองเขาพกในหอผปวยสามญรวมกบผปวยฆราวาส

อนๆ โดยมขอพงตระหนกและขอเสนอแนะดงน

๑. หากทานไมไดอย ในฐานะผปวยทตองดแลอยางใกลชด

ควรจดเตยงทอยในมมสงบ หางจากสายตาผคนใหทาน ขณะททาน

พกผอน (ทอาจมญาตผปวยรายอนทเปนผหญงมาเยยม มานอน

คาง) ควรมมานหรอฉากกนเตยงของทานไวมใหมองเหนกน

๒. บคลากรทเปนสตรขณะเขาตรวจรกษา ใหการพยาบาล

ดแลท�าความสะอาดรางกาย เกบบนทกขอมลตางๆ ไมควรอยกบ

ทานตามล�าพงในทลบตา หากจ�าเปนควรเปดมาน ใหผ อนพอ

มองเหนได ไมควรสมผสรางกายทานโดยตรง ควรสวมถงมอ หรอ

สมผสผานผา และควรกลาวขอโทษ ขออนญาตกอนทกครง

๓. การถวายยา อาหาร เครองดม ควรประเคนใหทาน หรอ

อยางนอยบอกทานอยางชดเจนวา นคอยา/อาหารทจดถวายใหทาน

ซงรวมถงการใหเลอด สารน�า อาหารทใหทางสายยาง หรอยาฉด

ลกษณะตางๆ ดวย แมทานอาจหลบอยหรอไมรสกตวแลวกตาม

๔. ในกรณทเปนภกษอาพาธตดเตยง หรอรปทไมสามารถท�า

ความสะอาดรางกายดวยตนเองได หากเปนไปไดควรจดเจาหนาท

ผชายอยางนอย ๑ คน รวมท�าความสะอาดรางกายใหทาน โดยเฉพาะ

การท�าความสะอาดในจดทพงสงวนตางๆ

๕. พระวนยก�าหนดไมใหพระไวหนวด ไมใหไวเลบยาว หาก

ทานไมสามารถดแลตนเองไดควรโกนหนวด ตดเลบใหทานทกๆ

สปดาห และตามประเพณไทยพระจะปลงผมในวนโกน ทก ๑๕

หรอ ๓๐ วน กอนวนพระใหญ หากทานท�าเองไมไดควรชวยปลงผม

ใหทาน

๖. พระบางรปทานยงประสงคจะท�ากจวตรของทาน เชน

ท�าวตรสวดมนต นงสมาธ หรอปลงอาบต เปนตน ควรอ�านวยความ

สะดวกใหทานตามสมควร เชน หากมสถานททเหมาะสมและทาน

สามารถไปท�ากจไดเอง กควรจดสถานทใหทาน หรออาจเสนอให

ทานท�าทเตยงผปวย ควรแนะน�าวาเวลาใดทเหมาะในการท�ากจ

เหลาน ทจะไมรบกวนขนตอนการดแลรกษาของโรงพยาบาล กจ

บางอยาง เชน การปลงอาบต เปนเรองของพระภกษดวยกน หาก

สงเกตพบวาทานไมมเพอนภกษมาเยยมเลย และทานประสงคจะ

ปลงอาบต อาจชวยประสานงานกบหนวยอนหาทางชวยเหลอทาน

การชวยเกอหนนพระในหอผปวยนน จะท�าไดมากนอยเพยงใด

ขนกบหลายปจจย โดยเฉพาะความพรอมของหนวยงาน และความ

ตองการของภกษอาพาธเอง ซงแตละรปมสภาพรางกายจตใจท

ตางกน รวมทงความเครงครดตอพระธรรมวนยกแตกตางกนดวย

76 77

เมอพระเรยกรองในสงทเกนจ�าเปน สงทขดตอพระวนย ควรทจะ

ตองปฏเสธ ไมจ�าเปนสนองความตองการของทาน การเสนอสงทด

ตอสขภาพ เออตอพระวนยทสดเทาทจะพอท�าใหทานได เปนสงท

โรงพยาบาลควรท�า สวนทานจะรบหรอตอบสนองอยางไรนน เปน

สงทผใหตองวางใจเปนกลาง หากท�าไดเชนนถอวาไดมสวนชวยใน

การดแลหมสงฆ ชวยรกษาพระศาสนาใหมนคงขนดวยอกทางหนง

การดแลภตตาหารในหอผปวย

การดแลภตตาหารของพระภกษอาพาธ ระหวางทรกษาตวใน

โรงพยาบาลมความจ�าเพาะและแตกตางจากผปวยทวไปอยบาง ใน

เรองตอไปน

๑. อาหารเปนสงทตองให๒๐ (ประเคน) กอน พระจงจะฉนได

โดยไมอาบต หากรางกายและจตใจของภกษอาพาธอยในสภาพ

ทรบรและใชงานไดด ควรก�าชบใหเจาหนาทผน�าภตตาหารไปถวาย

ประเคนอาหารใหทานกอนทกครง เวนแตทานไมสะดวกหรอไมอย

ทเตยงอาจฝากผทอยเตยงขางเคยงใหประเคนแทน ในกรณทสภาพ

รางกายจตใจของทานไมอยในฐานะรบประเคนไดอยางสะดวก หรอ

อาจไมรบรแลว ผถวายอาหารควรกลาวพอใหทานไดยนวา “อาหาร

ถาดน ชดน หรอถงน (อาหารทางการแพทย) ถวายหลวงพอ นะคะ”

๒. หากไมมเหตจ�าเปนทางการแพทยใดๆ ควรถวายภตตาหาร

ภกษอาพาธเพยง ๑-๒ มอ (ตามททานตองการหรอทเคยฉนปกต)

โดยมอแรกเรมถวายไดเมอขนวนใหมคอทองฟาสวาง สวนมอท ๒

ประมาณ ๑๑ นาฬกา หรอประมาณเวลาใหทานฉนเสรจไดกอน

เทยง หากจ�าเปนหรอเปนค�าสงของแพทยใหฉนอาหารหลงเทยง

ควรเรยนปรกษาแตละรปโดยตรงวาทานจะยนดฉนหรอไม เนองจาก

การฉนภตตาหารในเวลาวกาลเปนอาบต และไมมขอยกเวนใหแมใน

ภกษอาพาธ๒๑ นอกจากนการฉนในเวลาทไมคนเคยอาจท�าใหทาน

อดอด ทองอด อาหารไมยอยได

๓. ปกตพระภกษฉนอาหารทโรงพยาบาลจดใหผปวยทวไป

ได ไมตองเตรยมขนเปนพเศษ อาจมขอพงระวงเลกนอยเมอเปน

เนอสตวตองผานการปรงใหสกดวยความรอน เชน ในกรณไขลวก

ไขทใสในโจก อาจเปลยนเปนไขตมแทน

๔. น�าปานะทจะถวายใหฉนหลงเทยง ถาหากเตรยมใหตรง

ตามขอก�าหนดทางวนยจะเปนเรองทคอนขางยงยากพอควร เพอ

ความสะดวกทางโรงพยาบาลอาจแบงเปน ๔ กลม กลมแรก ไดแก

น�าหวานเขมขนส�าเรจรปกลนตางๆ ทน�ามาเจอจางแลวถวาย อาจ

๒๑ พระไตรปฎก เลม ๕ ขอ ๔๔ ทรงมพทธานญาตใหภกษผมกายกอปรดวยโทษมาก ฉนไดเพยง น�าขาวใส น�าถวเขยวตมทขนและไมขน และน�าเนอตม

๒๐ ในพระไตรปฎก ทานก�าหนดเพยงวาตองเปนอาหารท “เขาใหแลว” แต โดยประเพณตองยกอาหารแตละอยางสงใหถงมอพระ หรอวางบนผารบ ประเคน

78 79

รวมถงน�าล�าไย น�ามะตม น�าเตย น�าขง ฯลฯ ทกรองเอากากออก

ซงพระสวนใหญจะฉน (แตเนองจากใชความรอนในการตม พระท

ทานเครงครดมากกจะไมฉน) กลมท ๒ คอน�าผลไมส�าเรจรปพระ

สวนใหญจะฉน (เวนแตมกาก มสวนผสมของผก หรอผลไมขนาด

ใหญพระทเครงจะไมฉน) และกลมท ๓ นมประเภทตางๆ เครองดม

ชอคโกแลต ทไมผสมธญพช พระมหานกายสวนใหญจะฉนเปน

ปานะได และกล มท ๔ เครองดมธญพช เชน นมถวเหลอง

ผลตภณฑงาด�า น�าขาวโพด รวมทงน�าฟกทอง ถวเขยว มนตมบด

พระสวนใหญไมฉน

การดแลผานงหม/เครองใชในหอผปวย

ผากาสาวพสตรถอเปนสญลกษณส�าคญของพระ ในพระวนย

มบทบญญตมากมายเกยวกบการหาผา ตดเยบจวร ดแลรกษา

ถอครอง และนงหม แมวาการเปลองผาน งหมทงหมดออกจาก

รางกายจะไมไดท�าใหพระรปนนขาดจากความเปนพระ แตกอาจ

ท�าใหเปนอาบตหรอเปนสงทไมเหมาะสม หากท�าในสถานทหรอ

โอกาสทไมควร ยงหากสาเหตของการเปลองจวรไปใสชดแบบเดยว

กบคฤหสถนนเปนเพราะถกบงคบจากพทธศาสนกชน ดวยเหตผล

เพยงเพราะตองปฏบตตามระเบยบของสถานท หรอการใชเครองมอ

อปกรณทางการแพทยเทานนยงเปนเรองทนาเศราใจ และเปนหนง

ในสาเหตทพระจ�านวนมากรสกล�าบากใจ บางสวนถงขนปฏเสธการ

เขารบการรกษาตวในฐานะผปวยในของโรงพยาบาลเพราะตองสวมใส

ชดผปวย

ปกตการซกและดแลผาของตนนนไมใชเรองทยงยากส�าหรบ

พระเลย แตปญหาทเกดขนเมอมาพกคางทโรงพยาบาลสวนหนง

เกดจากรางกายทไมปกต จนอาจเปนอปสรรคแมในการซก ดแล

และเกบรกษาผาของตน อกสวนหนงมขอจ�ากดเรองสถานทตากผา

เนองจากอาจท�าใหโรงพยาบาลดไมเปนระเบยบ หรอเปนตวอยางท

ไมเหมาะใหผปวยรายอน ดงนนจงเปนความเออเฟออยางยงตอพระ

หากโรงพยาบาลจดเตรยมสถานทซกตากผาไวเผอพระ หรอเตรยม

ผานงผาหมของโรงพยาบาลไวใหพระไดเปลยนเมอเขาพกรกษาตว

ซงท�าไดไมยากดวยการตดตอขอรบสนบสนนผาไตรจวรจากวดใหญๆ

ในตวเมอง๒๒ ควรเลอกใชผา “สราชนยม” เพราะเปนสทใชไดทวไป

ไมวาจะเปนพระฝายมหานกายหรอธรรมยต เวนแตวาพระภกษใน

พนทนนนมหมดวยผาสใดสหนงเปนการเฉพาะกควรใชตามนน

ผาทเตรยมไวส�าหรบภกษอาพาธมเฉพาะจวร องสะ และสบง

เปนหลก ในทางวนยถอวาผาเหลานเปนของโรงพยาบาลทถวายให

ภกษไดใชรวมกนเปนคราวๆ เกบคนไปซกท�าความสะอาดทกวน

หรอ ๒-๓ วน๒๓ ไมถอวาเปนอาบตส�าหรบพระทใช นอกจากนอาจ

๒๒ โดยปกตวดในเขตเมองมกมผาไตรจวรเหลอใชจ�านวนมาก เพยงแตอาจ ตองแจงลวงหนาใหทางวดจดเกบเตรยมไวให๒๓ หากแตละผนเกบไวนงหมไมเกน ๑๐ วน กไมตองอาบต หรออาจอนโลม วาเปนผาท “วกป” แลว คอผาทไวผลดกนใชกบภกษอน

80 81

เตรยมผาเชดหนาสเหลอง ผารดอก ผาอาบน�าฝน และรดประคด

ไวเผอบางรปทตองการใช สวนผาปเตยง ผาขวางเตยง ปลอกหมอน

ผาหม รวมทงเครองใชอนๆ ส�าหรบภกษอาพาธ หากไมสะดวก

ทจะแยกเปนสเฉพาะส�าหรบพระ ยงอนโลมใหใชรวมกบผปวยอนได

เนองจากไดผานการซกท�าความสะอาดมาเรยบรอยแลว

ส�าหรบผาครองหรอผาไตรชดหลกของพระแตละรป ทตอง

เกบรกษาอยางดตามพระวนยนน หากโรงพยาบาลจะชวยน�าไปซก

ใหตองมนใจวาจะน�ากลบมาคนไดภายในวนนน (กอนสวาง) แตหาก

ทางโรงพยาบาลไมสะดวกทจะซกใหดวยเกรงวาจะหาย หรอสลบ

กบของพระรปอน ไมสามารถน�ามาคนใหทานไดในวนนน หรอดวย

เหตอนใดกตาม ควรหาถงใสรวมไวใหทาน เพอความสะดวกในการ

เกบรกษาไวใกลตวตลอดชวงทอยโรงพยาบาลตามพระวนย

การดแลภกษอาพาธระยะทาย

การดแลผปวยระยะทายถอเปนเรองทคอนขางใหมส�าหรบ

ทางโรงพยาบาล ทบคลากรก�าลงอยระหวางการพฒนาศกยภาพ

และเกบเกยวประสบการณ ยงเมอผปวยระยะทายนนเปนพระภกษ

ดวยแลวอาจท�าใหบคลากรท�างานยากขน เพราะความไมคนเคยกบ

วถชวตพระท�าใหไมทราบวาควรจะปฏบตอยางไรจงจะเหมาะสม

เทคนคทเคยใชชวยเหลอดแลกอาจไมเหมาะกบพระ นอกจากน

พระยงถกคาดหวงวาไดศกษาปฏบตธรรมพฒนามตทางปญญามา

มากกวาฆราวาส จงท�าใหบคลากรไมมนใจวา จะใหการชวยเหลอ

มตทางจตใจและปญญาตอทานอยางไรจงจะเหมาะสม

ดงทกลาวไวแลวในเบองตนวา พระแตละรปมความแตกตาง

กนมาก ทงพนฐานทางครอบครว การศกษา เหตผลทบวช ระยะ

เวลาทบวช ความสนใจในการศกษาและปฏบตธรรม ฯลฯ ดวย

เหตนการชวยเหลอดแลในระยะทายจงแตกตางกนไปตามลกษณะ

เฉพาะของแตละรป ตงแตไมมความแตกตางจากฆราวาสทวไป

เลย ไปจนถงทานทปฏบตมามากจนมความพรอม สงบอาจหาญ ไม

หวนไหวตอความตายทจะมาถงเลย นอกเหนอจากการปฏบตดแล

รางกายทานดวยความเคารพเชนเดยวกบภกษอาพาธทวไปแลว

ในทนจะขอใหแนวทางเพอการดแลภกษอาพาธระยะทายไวเพมเตม

เลกนอย โดยเฉพาะในสวนทปฏบตตอพระทเครงครดในการปฏบต

มาก ททางโรงพยาบาลนาจะจะชวยเกอกลทานไดมากขน ดงน

การประเมนวาภกษอาพาธระยะทายทจะตองดแลนน ทานม

ความสนใจในการศกษาและปฏบตธรรมเพยงใดเปนขอมลเบองตน

ทส�าคญ อนจะน�าไปสความแตกตางในการดแลทงมตทางรางกาย

และจตใจของพระแตละรป ความสนใจปฏบตนไมไดมความสมพนธ

นกกบวยหรอจ�านวนพรรษาทบวช พระหนมมไดหมายความวาจะ

สนใจหรอมความกาวหนาในการปฏบตนอยกวาพระทอายมาก หรอ

พระทบวชมานาน การประเมนในเรองนท�าไดไมยากจากการสงเกต

พฤตกรรม การสอบถาม หรอสงเกตบรรยากาศขณะทมคนมาเยยม

ทาน

82 83

หากเปนพระทสนใจศกษาปฏบตมาพอควรแลว ทานมก

ปลอยวางภาระทางโลก ทางครอบครวไดมาก ยอมรบการปวยและ

ความตายทจะมาถงไดงาย แตทานอาจมภาระทางวด หรอภาระอน

อยบาง หากเปนไปไดควรเปนธระชวยแบงเบาภาระททานมใหลดลง

อาจเปนงานในวดทยงคงคาง หวงผทดแลทาน หวงคารกษา หวง

เรองการแจงขาวอาพาธแกญาตโยม หวงทรพยสน หรอสตวเลยงท

กฏ สวนพระทไมคอยสนใจศกษาปฏบตมากนก มกมภาระมากกวา

น และปลดเปลองไดยาก ซงอาจเลอกใชเทคนคในการชวยเหลอ

ผปวยระยะทายทวไป มาปรบใชไดตามสถานการณความเหมาะสม

ถาเปนไปไดควรถามจากทานเองหรอผใกลชดวา ทานแสดง

ความจ�านงใหปฏบตดแลทานในชวงทายอยางไรเปนพเศษหรอไม

เชน จะอนญาตใหใชอปกรณพยงชพตางๆ เพยงใด ตองการไดรบ

ยาระงบอาการปวดชนดแรงทอาจท�าใหงวง เคลม ควบคมสตได

ยากขนหรอไมเพยงใด รวมทงหาโอกาสสอบถามความตองการใน

ชวงทายของชวตดวยวาประสงคใหเกดขนทไหน ในลกษณะใด

เปนตน

การจะชวยน�าทางจตใจของพระขณะทมทกขเวทนาทางกาย

มากหรอชวงใกลสนลม อาจเปนเรองทเจาหนาทรสกล�าบากใจทจะ

ท�า เพราะความเคารพตอพระและมกคาดหวงวาพระท�าสงเหลาน

ไดดกวาตน สงทชวยไดคอหาโอกาสสอบถามถงแนวปฏบตธรรม

ของทาน ครบาอาจารยททานนบถอ เทปธรรมะ หรอบทสวดมนต

ททานชอบฟง ชอบสวด แลวจดเตรยมเปดใหทานฟงระหวางวน

รวมทงขณะทวกฤตใกลสนลมดวย

ควรสงเกตจากพระทมาเยยมหรอสอบถามเพมเตมวาทานนงหม

อยางไร ใชผาสใด เพอเตรยมไวหากทานมรณภาพทโรงพยาบาล

ขณะทไมมญาตหรอพระผดแล จะไดปฏบตตอสรรสงขารทานได

ตรงตามประสงค การจดการสรรสงขารหลงจากมรณภาพควรท�าดวย

ความเคารพลกษณะเดยวกบพระทวไป หากเปนไปไดควรหมดอง

หรอหมพาดสงฆาฏใหทานดวยชดผาไตรครองททานมกเกบไวใกลตว

ทโรงพยาบาล หรอไตรจวรชดใหม และใหค�าแนะน�าในการด�าเนน

การทางกฎหมาย และการจดการศพแกผเกยวของตามสมควร

การตดตามเยยมภกษอาพาธโรคเรอรง

ประสทธภาพในการรกษาทดขนมากทกวนน แมจะเปนเรองด

ทชวยใหผ ปวยมชวตยนยาวขน แตอกดานหนงกไดสรางความ

ทกขทรมานใหกบผปวย และสรางภาระใหผดแลเปนอยางมาก

โดยเฉพาะหมสงฆซงเดมการดแลภกษอาพาธเปนภาระหนาทของ

พระทกรป แตเนองจากความซบซอนในการดแลทมมากขนเปน

ล�าดบ ประกอบกบ ปจจบนพระแตละรปกมชวตทอสระตอกน

มากขน มบทบาทของตนทแตกตางกน เวลาทจะดแลชวยเหลอกน

กนอยลง ถาไมใชเกจอาจารยชอดง หรอพระผใหญทมต�าแหนงทาง

ปกครอง กมกไมมศษยใกลชดคอยดแลเมออาพาธ ตองดแลตวเอง

เทาทท�าได หรอไมกตองกลบไปใหญาตพนอง อดตภรรยา หรอลก

ดแล มจ�านวนไมนอยทจ�าตองสกเพราะล�าบากใจเมอกลบไปอยท

บานซงผดแลสวนใหญเปนผหญง

84 85

การเยยมดแลภกษอาพาธเรอรงทวดจงเปนกจกรรมทส�าคญ

แตยงไมคอยไดรบความสนใจมากนก เพราะภาระงานในชมชนของ

บคลากรทมมากอยแลว รวมทงความไมคนเคยกบวดและวถชวต

พระ บคลากรดานสขภาพสวนใหญกเปนผหญงมสวนท�าใหไมกลา

หรอไมสะดวกทจะเขาไปท�างานในวดหรอบรเวณกฏทพกสงฆ สวน

อสม. และจตอาสากยงไมไดรบมอบหมายใหเขาไปดแลภกษอาพาธ

ในวด

เพอเปนจดเรมตนในการเขาไปชวยเหลอดแลภกษอาพาธเรอรง

ทวด เจาหนาทพงตระหนกวาภกษอาพาธดวยโรคเรอรงทในวดนน

เปนกลมผปวยทนาเหนใจมาก เพราะไมมญาตขาดคนดแลอยาง

จรงจง และยงไมมหนวยงานใดยนมอเขามาชวย อาจเรมดวยการ

เลอกดแลเฉพาะกรณทตองการความชวยเหลอเรงดวนกอนตามก�าลง

ทม แลวคอยขยายใหครอบคลมขน โดยขอความรวมมอจากวด

ตางๆ ใหชวยสงพระเขาอบรมเพอดแลภกษอาพาธ ขอสนบสนน

งบประมาณจากองคกรปกครองทองถน ระดมฆราวาสผใจบญ จต

อาสา หรอ อสม. ใหเขามารวมดแล จดหาภตตาหารทเหมาะแก

ภกษอาพาธ พาไปพบแพทยตามนด ฯลฯ

ในระยะยาวโรงพยาบาลควรประสานงานกบทางคณะสงฆ

เชน เจาคณะต�าบล เจาคณะอ�าเภอ หรอเจาคณะจงหวด จดอบรม

ถวายความรแนวทางการดแลภกษอาพาธใหกบพระในเขตนนๆ ให

เจาอาวาสเหนถงความส�าคญของเรองน และเพมศกยภาพใหพระใน

แตละวดชวยดแลภกษอาพาธในวดของตนเองไดดขน ใหเปนภาระ

ของทางวดหรอหมสงฆทจะจดเวร/มอบหมายหนาทใหผลดกนดแล

ภกษอาพาธตามความเหมาะสม โดยเจาหนาทเขาเยยมเปนครงคราว

ในทายทสดของบทนจ�าเปนตองย�าอกครงวา แนวทางอปฏฐาก

ภกษอาพาธในโรงพยาบาลทน�าเสนอไปน มใชขอเรยกรองของ

พระภกษ หรอการทวงสทธทจะตองรบบรการทดจากโรงพยาบาล

เพราะโดยปกตพระยอมไมขอ ไมเรยกรองจากผทไมใชญาตหรอผท

ปวารณาไว ทานยอมพอใจในสงทมและยนดเทาทไดรบ สงใดทเหน

วาไมเหมาะไมควรกบตนกเลอกทจะไมเขาไปเกยวของยงเกยว ดง

ภาพทพบเนองๆวา พระผเครงครดทานปฏเสธทจะเขานอนพก

รกษาตวในโรงพยาบาล

ขอเสนอทกลาวมา จงเปนเพยงมมมองผานเงอนไขของ

พระธรรมวนยและวถชวตของพระ ซงสงทพระมกถกถาม และเปน

ดานทบคลากรในโรงพยาบาลยงมขอมลและความเขาใจไมมากนก

พรอมทงขอเสนอทางออกทคาดวาจะเปนไปไดในทางปฏบตใน

โรงพยาบาล แตการเชอมโยงขอเสนอแนะเบองตนนสรายละเอยด

ในการปฏบตจรง ยงเปนสงทตองอาศยพลงและความรวมมอจาก

ทกฝายขบเคลอนตอไปจนกวาจะน�าไปลงมอปฏบตไดจรงอยางเปน

รปธรรม จนเปนมาตรฐานการปฏบตงานในหนวยงานหรอวชาชพ

ของตนทชดเจนตอไป

นามเดม วชต เปานล

การศกษา

มธยมศกษาตอนปลาย โรงเรยนสาธตมหาวทยาลยศรนครน-

ทรวโรฒ ประสานมตร (ฝายมธยม)

ปรญญาตร เภสชศาสตรบณฑต มหาวทยาลยมหดล และ

สาธารณสขศาสตรบณฑต (บรหารสาธารณสข) มหาวทยาลยสโขทย

ธรรมาธราช

ปรญญาโท วทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาเภสชศาสตร

มหาวทยาลยมหดล

ปรญญาเอก ปรชญาดษฎบณฑต สาขาสงคมศาสตรการ

แพทยและสาธารณสข มหาวทยาลยมหดล

การท�างาน

รบราชการเปนเภสชกรในโรงพยาบาลชมชน

เภสชกรฝายผลต องคการเภสชกรรม

ผชวยศาสตราจารย คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยมหดล

อปสมบท กรกฎาคม ๒๕๕๑

ณ วดโพธเผอก บางกรวย นนทบร

ผลงานหนงสอ

พทธธรรมกบการสาธารณสข (๒๕๕๙), คมอการท�างานดแล

สขภาวะทางปญญาในผปวยระยะทาย (๒๕๕๙), สองพระสองตน

(๒๕๕๘), ขนธ ๕ วถของหมอแนวพทธ (๒๕๕๘), สงฆทาน การ

เจอจานสงคม (๒๕๕๗), คมอพระภกษเพอการเยยมพระอาพาธ

และผปวยระยะสดทาย (๒๕๕๕), ศาสนธรรมกบสขภาพ (๒๕๕๔),

ใสบาตรใหไดบญ (๒๕๕๓), สขภาพในพทธทศน (๒๕๕๓), พทธ-

กระบวนทศนเพอสขภาพกบการเยยวยาสงคมไทย. (๒๕๕๒)

ประวตผเขยน พระวชต ธมมชโต

กำรดแลภกษอำพำธในโรงพยำบำล

ผเขยน : พระวชต ธมมชโต

ISBN: _____________ฉบบปรบปรง : พฤศจกายน ๒๕๖๐

จ�านวน ๒,๐๐๐ เลมพมพครงแรกใน : คมอดแลพระภกษอาพาธในโรงพยาบาล

โดยโรงพยาบาลสงฆ (๒๕๖๐)

รปเลม-ปก : น�ามนต-นะโม

ภาพประกอบ : คณนนทน สรรพคณหลวงตาญาณภาวน

จดพมพโดย : ญาณภาวน

https://web.facebook.com/yanapawan2/

พมพท : __________________________________