พระศวะในการรบรของอนเดยโบราณกอนคมภรพระเวท

จากหลกฐานในอนเดยโบราณ โดยเฉพาะบรเวณลมนำสนธ ซงเปน

แหลงอารยธรรมโบราณแหงหนงของโลก แสดงใหเหนวา ความรบร

เกยวกบพระศวะมปรากฏหลกฐานมาเนนนาน โดยเฉพาะหลกฐานทเมอง

โมเฮนโจดาโรและเมองฮารปปา ซงเปนแผนดนเผาทำเปนรปมนษย ม

ลกษณะคลายเขาสตวอยบนศรษะ นงในทาโยคะ

นกโบราณคดสนนษฐานวา ภาพบคคลดงกลาวนาจะเปนสญลกษณ

ของเทพเจาองคสำคญ ซงนาจะหมายถง “พระศวะ” ผเปนเทพสงสดในศาสนา

พราหมณ - ฮนด

นอกจากนยงมการคนพบแทงหนยาวรปทรงกระบอกขดมนและ

หนทรงกลม ซงนาจะหมายถงอวยวะเพศชายและหญง อนนาจะเปนทมา

ของการบชาศวลงคในเวลาตอมา

จากหลกฐานตาง ๆ ทกลาวมา ทำใหนกโบราณคดเชอวา พระศวะ

เปนเทพเจาทมผเคารพบชามาตงแต ๓,๐๐๐ ปกอนครสตกาล ซงเปน

หลกฐานทเกาแกทสดเกยวกบการบชาพระศวะ

พระรทรหรอพระศวะในคมภรพระเวท

เรองราวเกยวกบพระศวะไดปรากฏหลกฐานในคมภรฤคเวท ซงเปน

คมภรทมอายราว ๓,๐๐๐ ปกอนครสตกาล แตเวลานนพระศวะยงเปน

ทรบรในพระนามของเทพ “รทร” หรอ “พระรทรเทพ”

พระนาม รทร ตามนามศพทแปลวา ผรอง ผคำราม หากเปน

คณศพทจะแปลวา ดราย หรอรายกาจ

เหตทพระรทรไดพระนามเชนน เนองจากเมอเรมตนกลป ขณะท

พระพรหมกำลงทำสมาธอยนน ไดมเดกผวสนำเงนเขมปรากฏขนทตก

ของพระองค เดกคนนนวงไปรอบ ๆ พรอมกบรองไห พระพรหมหาม

ไมใหรอง เดกคนนนขอใหพระพรหมตงชอให พระพรหมตงชอใหวา

“รทร” แตเดกคนนนยงรองขอชออก ๗ ครง พระพรหมจงตงชอใหอก

๗ ชอ ทำใหพระรทรไดพระนามถง ๘ พระนาม คอ ภว ศรรวะ ปศปต

(ปศบด) อคร มหาเทพ รทร อสาน และอศน ซงเปนรปทงแปดของ

พระรทร

อกทงพระพรหมยงไดมอบนำ ดน ลม ไฟ อากาศ พราหมณ

ผทำพธ พระจนทรและพระอาทตยเปนเทพประจำรปแตละรปนน และ

ไดมอบเทพ ๘ องคใหเปนชายา คอ สวรจลา อษา วเกศ ศวา สวาหา

3

พ ร ะ ศ

ว ะ

ทศา ทกษา และโรหณ

ในบางคมภรกลาววา พระโอรสทเกดจากพระพรหมไมสนใจทจะม

บตรสบเชอสาย พระพรหมทรงพระพโรธ จงไดมรางหนงเกดขนจาก

หวางควของพระพรหม และขอชอจากพระพรหม พระพรหมจงตงชอให

๑๑ ชอ คอ มนย มน มหนส มหาน ศวะ ฤตธวช อครเรตส

ภว กาม วามเทว และธฤตวรต สวนบางแหงมชอวา อช เอกปท

อหรพธนย ตวษฏา รทร หระ ศมภ ตรยมพก อปราชต อศาน และ

ตรภวน เรยกอกอยางหนงวา รทร ๑๑ องค หรอเอกาทศรทร

สนนษฐานวา เดมพระรทรนาจะเปนเทพเจาของชาวพนเมองทอาศย

อยตามปาเขา ตอมาชาวอารยนจงรบเขามาเปนเทพเจาของชาวอารยน

ดงทปรากฏหลกฐานในตราประทบรปบคคลซงพบทเมองโมเฮนโจดาโร

และเมองฮารปปา

แตตามคมภรของพราหมณกลาวถงทมาของพระรทรไวตาง ๆ กน

บางกวา พระรทรเกดจากพระกาศยปะกบนางสรภ บางตำรากลาววา

พระรทรเกดจากพระนลาฏของพระพรหมผสราง (พระพรหมประชาบด)

สวนบางคมภรกลาววา พระรทรเกดจากพระพรหมผสรางบำเพญ

ตบะจนพระเสโทไหลออกมา พระองคจงเอาไมขดทพระขนงจนโลหตไหล

หยดลงไปในไฟ เกดเปนเทพบตรนามวา พระรทร

อยางไรกตาม ในคมภรพระเวทถอวาพระรทรเปนเทพผทรงอำนาจ

มาก ทรงเปนใหญเหนอการสรรเสรญและยญกรรมทงปวง และเปน

ผทำลายลาง ทำใหสะอาดปราศจากมลทน เพอกำเนดใหม

นอกจากนชาวอารยนยงเชอวา พระรทรเปนเทพทมชอในดานความ

ดราย สามารถลงโทษมนษยได

คมภรฤคเวทซงเปนคมภรพระเวททเกาแกทสดกลาววา พระรทร

เปนเจาแหงเพลง เปนเจาแหงการบชายญ สวางรงเรองเหมอนพระอาทตย

รวมทงกลาวถงความเชอมโยงระหวางพระรทรกบพระอคนเทพไววา “อคน

คอรทร”

4

พ ร

ะ ศ

ว ะ

สวนคมภรอาถรรพเวทกลาวถงพระรทรวา พระรทรมรอยกรและ

มพนเนตร นอกจากนยงกลาววา “เพราะพระองคสรางโลกทงมวล รทรน

เปนนามแหงอคน” พระรทรยงไดนามวา “ปศปต” อนหมายถง “ผเปนใหญ

แหงปศ” อกดวย

ดวยเหตน พระรทรในคมภรพระเวท แมจะไมปรากฏเรองราว

มากเทากบเทพในยคของพระเวทองคอน ๆ เชน พระอนทร พระอคน

พระวรณ ฯลฯ แตพระศวะซงเวลานนออกพระนามเรยกวา “พระรทร”

กเปนเทพสำคญทมการกลาวถงและมการบชามาตงแตยคคมภรพระเวท

ดงทปรากฏหลกฐานทงในคมภรฤคเวทและอาถรรพเวท กอนทจะไดรบ

ความนบถอตอมาในนามของ “พระศวะ”

พระศวะในคมภรปราณะ

หลงยคพระเวท พระรทรในคมภรพระเวทไดลดความสำคญลง

แลวเกดเทพองคใหมพระนามวา “พระศวะ” ขนมาแทน สำหรบพระนาม

“ศวะ” นนหมายถง ความกรณา หรอชบใหสะอาด เรองราวเกยวกบ

พระศวะในยคกอนการเกดขนของไศวนกายปรากฏอยในคมภรศวอาคม

กบคมภรศวอปนษท

จากนนเรองราวของการบชาพระศวะจงปรากฏในคมภรปราณะ

ของไศวนกายทงหาคมภร คอ ลงคปราณะ ศวปราณะ สกนทปราณะ

กรมปราณะ และพรหมาณฑปราณะ ซงเปนทมาของเรองราวเกยวกบ

พระศวะในการรบรของสงคมอนเดยโดยตรง นอกจากนในคมภร

อคนปราณะกมการกลาวถงพระศวะไวเชนกน

คมภรลงคปราณะ เปนคมภรทมความยาว ๑๒,๐๐๐ โศลก

กลาวถงการบชาพระศวะ โดยเฉพาะในรปแบบของพระศวลงค และ

กลาวถงการอวตาร ๒๘ ปางของพระศวะ

คมภรศวปราณะ (บางครงเรยกวา วายปราณะ) เปนคมภรทม

ความยาว ๑๔,๐๐๐ โศลก เปนปราณะทพระวาย (พระพาย) เปนผเลา

กลาวถงการสดดพระศวะ นอกจากนยงกลาวถงเรองการสรางโลก

6

พ ร

ะ ศ

ว ะ

การสบตอ และการสนสดของโลก ความศกดสทธในการทำสมาธบรกรรม

ถงพระศวะ เปนตน

คมภรสกนทปราณะ มความยาว ๘๔,๐๐๐ โศลก เปนปราณะ

ทมความยาวมาก แบงออกเปน ๖ สงหตา (เลม) เปนคมภรทกลาวถง

พระสกนทะหรอพระสกนทกมาร เทพเจาแหงสงคราม ผเปนโอรสของ

พระศวะและพระอมา - ปารวต เรองการอภเษกสมรสของพระศวะกบ

พระนางอมา-ปารวต เรองนคร โลก และเรองปรชญาของไศวนกาย

เปนตน

คมภรกรมปราณะ มความยาว ๘,๐๐๐ โศลก กลาวถงเรองราว

สมยทพระวษณอวตารเปนเตา (กรมาวตาร) เปนผเลา ในปราณะเรองน

กลาวถงการบชาพระศวะ การอวตารของพระศวะ และถอวาพระศวะเปน

เทพสงสด

คมภรพรหมาณฑปราณะ มความยาว ๑๒,๐๐๐ โศลก กลาวถง

ความเปนมาของจกรวาลตามคำบอกเลาของพระพรหม ซงมเรองราวของ

พระศวะอยในคมภรนดวย

สำหรบกำเนดของพระศวะตามทปรากฏในคมภรปราณะกลาววา

พระศวะเปนโอรสของพระกาศยปะกบนางสรภ

หากพจารณาจากตำนานเกยวกบพระศวะในคมภรปราณะพบวา

กำเนดของพระศวะมความคลายคลงกบกำเนดของพระรทรในคมภร

พระเวท ดวยเหตนจงถอกนวาพระศวะในยคปราณะคอพระรทรในสมย

พระเวทนนเอง

พระศวะในยคปราณะนเองทไดรบการยกยองขนเปนพระเปนเจา

องคหนงในพระเปนเจาทงสามของศาสนาพราหมณ - ฮนด ถอกนวาพระศวะ

เปนผลางหรอทำลาย แตเนองจากในศาสนาพราหมณ - ฮนดถอวาสตว

ไมตายสญ หากคงวนเวยนเกดอยในวฏสงสาร จงไมถอวาพระศวะเปน

ผทำลายอยางเดยว แตทรงเปนผทสรางใหมดวย ดงนนจงถอกนวาเปน

ผทเปลยนแปลงของเกาใหเปนของใหมทดขน

7

พ ร ะ ศ

ว ะ

สำหรบลกษณะของพระศวะตามทปรากฏในคมภรตาง ๆ สมยปราณะ

คอ พระกายสขาว พระศอสนล พระเกศเจอแดง มนมวยอยางฤๅษ

ม ๒ พระกรบาง ๔ พระกรบาง ๘ พระกรบาง หรอ ๑๐ พระกรบาง

สวนพระพกตรมพระพกตรเดยว ยกเวนในปางปญจนะม ๕ พระพกตร

ม ๓ พระเนตร พระเนตรทสามตงขนตรงอยกลางพระนลาฏ ทรงสงวาล

เปนง ทรงประคำทำดวยกะโหลกศรษะมนษย ทรงสายธรำ ๑ สาย

พระศวะมพระมเหสคอพระอมา มพระโอรสคอพระคเณศ

(พระพฆเนศวร) และพระสกนทกมาร (พระขนธกมาร) พระองคประทบ

บนเขาไกรลาส หากเสดจลงมายงโลกมนษยจะประทบทเมองพาราณส

มโคนนทเปนพาหนะ

เทวรปหนออนพระศวะ พระอมาเทว และพระพฆเนศวร ในวดวษณ กรงเทพมหานคร

พระศวะกบพระสต (พระอมา)๑

พระสตมรปโฉมงดงาม เปนพระธดาองคโตของพระทกษะประชาบด

โอรสของพระพรหม แมวาจะมเหลาเทพทงหลายหมายปอง แตพระสต

มความภกดตอพระศวะเพยงพระองคเดยว เมอเขาพธสยมพร พระสต

จงเลอกพระศวะเปนพระสวาม ทำใหพระทกษะประชาบดไมพอใจมาก

ครงหนงพระทกษะประชาบดจดพธพฤหสปตวสนะซงเปนพธ

ศกดสทธและยงใหญขน ในการนพระทกษะประชาบดไดเชญทวยเทพ

มาเปนจำนวนมาก ยกเวนแตพระสตกบพระศวะ เมอพระสตไดทราบขาว

จงเสดจมา แลวถามพระทกษะประชาบดวา เหตใดจงไมเชญพระศวะมา

รวมงาน

เมอพระทกษะประชาบดตอบอยางไมสนใจไยด พระสตจงรวา

พระศวะผเปนพระสวามถกลบหลใหเสยเกยรต พระสตจงเสดจไปยงกองไฟ

ทเตรยมไวสำหรบพธ แลวกระโจนลงกองไฟถงแกความตาย อนกลายเปน

ทมาของพธ “สต” ทหญงหมายชาวอนเดยตองกระโดดเขากองไฟฆาตวตาย

หลงสามเสยชวตนนเอง

๑ ตำนานของพระศวะและพระสต (พระอมา) นนมหลายแบบ จงทำใหบางตอนในหนงสอเลมนแตกตาง

จากหนงสอเลมอน

10

พ ร

ะ ศ

ว ะ

เมอพระศวะทราบขาววาพระสตสนพระชนมกทรงพระพโรธมาก

ทรงกลายรางเปนพระไภรวะ (พระศวะปางดราย) มเทพอสรวรภทรและ

ภทรกาลนำเสดจ มงไปยงสถานพธ พระไภรวะไดสงหารพระทกษะประชาบด

แลวขวางศรษะไปนอกจกรวาล จากนนจงกลบรางเปนพระศวะ ทรงเศราโศก

ถงพระสตจงเสดจเรรอนไปตามสถานทตาง ๆ แลวภายหลงเสดจกลบไป

บำเพญเพยรทเทอกเขาหมาลย

ระหวางนนอสรทงหลาย โดยเฉพาะอสรชอวา “ตารกะ” ไดกอความ

เดอดรอนวนวายใหเทวดาและมนษย เพราะเหนวาพระศวะไมไดประทบอย

รอนถงเทวดาพากนไปเฝาพระพรหม พระพรหมตรสวาตองรอจนพระสต

กลบมาเกดใหมแลวไดพบกบพระศวะ พระศวะจะอภเษกสมรสกบพระสต

ทมาเกดใหม มพระโอรสดวยกนคอพระสกนทกมาร ซงจะปราบอสรตอไป

แตพระกามเทพจะตองเสยสละตนเองในคราน

สวนพระสตนนเมอสนพระชนมแลวไดเกดใหมเปนเดกหญงคนหนง

ซงทาวหมวตและนางเมนาไดเกบมาเลยงไว และไดชอวา ปารวต ซง

หมายถงธดาของภเขา (หมวต แปลวา ภเขาหมาลย)

เมอพระปารวตทรงเจรญวยขนจงทราบวาตนถกกำหนดมาใหเปน

คครองของพระศวะเพยงองคเดยว พระปารวตจงตงพระทยภกดตอพระศวะ

ดวยการบำเพญเพยรตอพระศวะเปนเวลาพนป จนทาวหมวตและนางเมนา

มาหามดวยคำอทานวา “อมา” ซงแปลวา “โอ อยาเลย” อนกลายมาเปน

พระนามของพระปารวตนบแตนน

เมอทาวหมวตทราบความในใจของธดา จงไปขอใหพระกามเทพ

ชวยเหลอ พระกามเทพกยนดชวย เพอประโยชนแกชาวโลก

ดวยเหตนพระกามเทพกบพระวสนต รวมทงทาวหมวต นางเมนา

และพระอมา จงเสดจไปยงทประทบของพระศวะ จากนนพระวสนต

เนรมตใหฤดเหมนต (ฤดหนาว) หายไปกลายเปนฤดวสนต (ฤดใบไมผล)

แลวใหพระอมาไปประทบอยตอหนาพระศวะ

เมอพระศวะเรมรสกพระองค ทรงคอย ๆ ออกจากสมาธ แลว

เทวรปหนออนพระขนธกมารในวดวษณ กรงเทพมหานคร

12

พ ร

ะ ศ

ว ะ

ลมพระเนตรเลกนอย ในขณะนนพระกามเทพไดยงศรไปตองพระอระ

ของพระศวะในทนท พระศวะทรงสะดงแลวลมพระเนตรขนเหนพระอมา

อยางเตมตากพอพระทย แตเมอทรงไดยนเสยงหวเราะเบา ๆ กทราบวา

พระกามเทพแผลงศรใสพระองค แลวโออวดกบนางรตผเปนชายาวา

พระผเปนเจายงไมพนอำนาจแหงศรตน

พระศวะกรวแลวลมพระเนตรทสามกลางพระนลาฏ เกดไฟเผาราง

พระกามเทพเปนจณ ดวยเหตนพระกามเทพจากเทพผมรปงามกได

กลายเปนอากาศธาต มแตดวงจต ไมมรปรางอกตอไป จงไดพระนามใหม

วา “พระอนงค” หมายถง “ผไมมราง” นบแตนนเปนตนมา

สวนพระศวะหลงจากลงโทษพระกามเทพ ทรงเหลอบดพระอมา

แลวหายพระองคไป ทำใหพระอมาเศราเสยพระทยยงนก แตพระอมา

ยงตงพระทยบชาพระศวะเพยงพระองคเดยว

ตราบจนพระศวะไดทดลองความภกดของพระอมาจนทราบวา

พระอมาภกดตอพระองคอยางแทจรง พระศวะจงรบพระอมาเปนชายา

ในเวลาตอมาพระอมาประสตพระโอรสคอ พระขนธกมาร ซง

ปราบตารกะไดสำเรจ โลกจงมความสงบสขอกครง