วารสาร มจร สังคมศาสตร์ปริทรรศน์ 159 ·...

วารสาร มจร สงคมศาสตรปรทรรศน 159

7.2 ขอเสนอแนะเชงปฏบตการ 1) ควรปรบปรงระยะเวลาในการใหบรการตงแตขบวนการขอใชไฟ ตดตงมเตอร หมอแปลง รวมถงระยะเวลาในการแกกระแสไฟฟาขดของใหเรวขนกวาปจจบน 2) ควรมชดทมงาน และเทคโนโลย ในการแกไขกระแสไฟฟาขดของเพมเตม โดยเฉพาะในพนทอตสาหกรรม 3) ควรเสรมระบบการจายไฟใหมนคง ระบบไฟมเสถยรภาพในการจาย ไมตก ไมดบ พรอมปรบปรงอปกรณปองกนตางๆ 4) ควรน าโครงการ “PEA Happy Care” เพอแกปญหาดานการรบรคณภาพไฟฟา ขยายผลโครงการเพอตอบสนองลกคาพฒนามาตรฐานสบรการทด และ โครงการ “Smart Queue System and Smile Box” เพอแกปญหาดานการรบรภาพลกษณและคณภาพการบรการ References Anderson & G. Rubin. (1986). Marketing communications. Relations. New York: McGraw Hill. Chinphon Hanphayak. (2012). Corporate Image and Customer’s Satisfaction towards True Corporation Public Company Limited’s Retail stores (Master’s Thesis). University of the Thai Chamber Hasty, R. & Reardon, J. (1997). Retailing Management. New York: McGraw-Hill. Kotler, P. & Keller, K. (2012). Marketing Management. United States of America: Pearson. Thanutra Jantarager. (2011). The Satisfaction Of Customer Towards Bus Service Quality Of Transport Company Limited At Saraburi Bus Sration,Saraburi Province (Master’s Thesis). Rajamangala University of Technology Thanyaburi.

การประยกตลายผาฝายของกลมชาตพนธผไทยในภาคอสาน เพอพฒนาผลตภณฑเชงพาณชย

AN APPLICATION OF COTTON PATTERNS OF PHU THAI ETHNIC GROUPS INNORTHEAST THAILAND TO DEVELOP COMMERCIAL PRODUCTS

เพญศร บตรโคตร Pensri Budkot

บทคดยอ

บทความวจยนมวตถประสงค คอ 1) เพอศกษาประวตความเปนมาของลายผาฝายของกลมชาตพนธผไทยในภาคอสาน 2) เพอศกษาสภาพปจจบนและปญหาของลายผาฝายของกลมชาตพนธผไทยในภาคอสาน 3) เพอศกษาแนวทางการประยกตลายผาฝายของกลมชาตพนธผไทยในภาคอสานเพอพฒนาผลตภณฑเชงพาณชย การวจยครงนเปนการศกษาโดยการใชการวธวจยเชงคณภาพ ดวยการใช แบบส ารวจ แบบสงเกต แบบสมภาษณ และการประชมเชงปฏบตการ ศกษาขอมลจากกลมผร กลมผปฏบต และกลมผใหขอมลทวไป รวม 120 คน ซงไดคดเลอกพนทแบบเจาะจง 4 หมบาน คอ 1) กลมชาตพนธผไทยบานโคกโกง 2) กลมชาตพนธ ผไทยบานกดหวา อ าเภอกฉนารายณ จงหวดกาฬสนธ 3) กลมชาตพนธผไทยบานบะหวา อ าเภออากาศอ านวย จงหวดสกลนคร และ 4) กลมชาตพนธผไทยบานภ อ าเภอโนนสง จงหวดมกดาหาร น าเสนอผลการวจยเชงพรรณนาวเคราะห

ผลการวจย พบวา ลายผาฝายของกลมชาตพนธผไทยในภาคอสาน สวนใหญไดรบอทธพลจากธรรมชาตและ

สงแวดลอมในวถชวตของคนในทองถน ลายผาฝายทเกดขนไดสบทอดใหลกหลานดวยวธจดจ าเปนความสามารถเฉพาะตวหรอเกดจากภมปญญาโดยแทจรงไมมการจดบนทกลายผาฝายดงเดม เปนลายเรยบงาย ไดแก ลายหมากจบ ลายขอ ลายนาคใหญ และลายงลอย การประดษฐลวดลายใชหลกการงาย ๆ ไมสลบซบซอน วธการโดยใชเชอกกลวยมดลงบนเสนฝายทจะใชเปนเสนพง มดลวดลายตามตองการกอนน าเสนฝายลงยอมในสคราม ลางน าครามใหสะอาดน าไปตากแดดใหแหง แกะเชอกกลวยออก สวนทมดไวจะเปนสขาวธรรมชาตของเสนฝายและเกดลวดลายตามตองการน าไปทอเปนผนผาตามขนตอนการทอผาซงไดสบตอกนมารนตอรน

การประยกตลายผาฝายของกลมชาตพนธผไทยบานโคกโกง บานกดหวา บานบะหวา และบานภ เพอพฒนาผลตภณฑเชงพาณชย โดยใชวธการมดหมลายดงเดมผสมผสานกบลวดลายทจนตนาการขนมาใหมตามสถานการณ เชน ลายนาคขามโขง ลายไหลเรอไฟ และลายอน ๆ อกมากมาย สรางความสนใจใหลกคาจนเปนสนคาขายด แตประสบปญหาวตถดบหายากราคาแพง

Phranakhon Rajabhat University

��.indd 159 29/10/2560 12:55:46

160 ปท 6 ฉบบท 3 กรกฎาคม - กนยายน 2560

การออกแบบผลตภณฑไมหลากหลายเปนการผลตซ า บรรจภณฑ ตราสนคาไมโดดเดน ขาดความเปนเอกลกษณและความรดานการขาย การตลาดยงมนอย องคกรภาครฐ ภาคชมชน และผมสวนเกยวของควรใหความชวยเหลออยางเรงดวน ทงนเพอสงเสรมภมปญญาและพฒนาผลตภณฑผาฝายผไทยในภาคอสานใหเกดมลคาเพมมากยงขน ค าส าคญ: การประยกต,กลมชาตพนธผ,การพฒนาผลตภณฑเชงพาณชย

ABSTRACT

An application of cotton patterns of Phu Thai ethnic groups in Northeast Thailand to develop commercial products is adapted from the traditional ikatweaving of each Phu Thai ethnic group. Production of cotton patterns applies modern techniques to meet customers’ needs to create commercial values. This qualitative researchaimed to study history of the cotton patterns of Phu Thai groups in Northeast Thailand; current situation and problems of the cotton patterns; and ways to apply the cotton patterns commercially. Research tools included questionnaire, observation form, interview, and workshop. Some data were obtained from 120 people’s The samples were specifically selected from 4 villages: 1) Ban Khok Kong, 2) Ban KudWa, Kuchinarai District, Kalasin, 3) Ban Bawaa, Akartamnuay District, SakonNakorn, and 4) Ban Phu, Nongsung District, Mukdaharn. Knowledgeable groups, weaver groups, and general public groups. And then descriptively by Analyzed.

The research finding wears as follows: It was found that the cotton patterns of Phu Thai people in Northeast

Thailand were mainly influenced by rural people’s nature and environment. The patterns were inherited to the descendants through their memory, which was considered their personal talents, or directly created from their wisdom. The traditional cotton patterns, including maakjap pattern, kho pattern, naakyai pattern, and ngu pattern, were plain. Patterns were simply created by using strings made of shredded banana stems to tie around the cotton intended to be weft ikat. The tied cotton was then dyed in indigo color, dried, and untied. The tied areas would be naturally cotton white, thus creating patterns. The fabric has been so woven from generation to generation.

An application of cotton patterns of Phu Thai ethnic groups in Northeast Thailand Villagers from Ban Khok Kong, Ban KudWa, Ban Bawaa, and Ban Phu still weave textile in both traditional and applied patterns, using traditional materials,

tools, and processes. Natural indigo is still popularly used. The weavers uphold their identity by wearing traditional Phu Thai costume, including ikat dress, turban, cloth wristband, and shawl. Their fabric stuns both Thai and foreign tourists shopping the local products for souvenirs so much that the local people make a lot of money each year. Some problems are found. The traditional and applied pattern cottons could not be sufficiently supplied due to limited cotton and indigo and slow and complicated production process. Moreover, old generation weavers have stopped their weaving career to do something else.

New generation descendants are very limitedly inherited. Besides, new weavers are not well trained in pattern designing, packaging, selling, and marketing. There is not enough support from the government sector; therefore, each group of the weavers depends on its own. This can be seen from the fact that similar cotton patterns are produced by most groups, resulting in same old prices but with higher investment. Keywords: The application, an ethnic group, to develop a commercial product. 1. บทน า

ผาและเครองนงหมเปนปจจยในการด ารงชวต (Factors for Survival) เปนภมปญญาทางวฒนธรรมทสะทอนวถชวตความเชอและพธกรรมของกลมชนจะเหนไดวามนษยทกเผาพนธมการคดคนหาวธการทจะไดมาซงผาและเครองนงหมมกระบวนการขนตอนและกรรมวธทสบทอดกนมาเปนเวลายาวนานจนเกดผนผาทมงดงามหลากหลายรปแบบเปนเอกลกษณของกลมชนจนสามารถบงบอกถงกลมชาตพนธความเปนมาและวถชวตของชนกลมนนๆดวยกระบวนการทมความเรยบงายไปจนถงกระบวนการทสลบซบซอนเทาทมนษยมความสามารถทจะผล ตผาและเครองนงหมนนไดทงผชายและผหญงตางมความสมพนธกนในกระบวนการผลตผาเรมตงแตเตรยมหาวตถดบและเครองมอในการทอผาซงเปนหนาทของฝายชายสวนผหญงจะตองคดหาวธการทจะท าใหวตถดบเหลานนเปนผนผาซงจะตองคดคนกรรมวธตางๆเรมตงแตการปนฝายการมดการยอมการทอจนถงการผลตเปนเครองนงหมแบบตางๆดวยความประณตกระบวนการทอผาจงเปนกระบวนการทสงสมทางภมปญญาทเรยนรถายทอดกนในครอบครวจากรนปยาตายายสรนพอแมถงรนลกรนหลานหลายชวอายคนลกผชายจะไดรบการถายทอดใหเปนผสรางวสดอปกรณในการทอผาตามอยางพอสวนลกผหญงจะตองเรมฝกหดการเรยนรขนตอนกระบวนการในการผลตเรยนรการท าเสนใยและพฒนาไปสการทอผาจากผทเปนแมซงจะตองเรมจากงายไปสลวดลายทสลบซบซอนขนตามวยและวฒภาวะตลอดจนสามารถประยกตลวดลายใหเกดมลคาเพมแกผนผา งานทอผาเปนงานทแสดงถงสถานภาพของผหญงจะตองแสวงหาวธการเรยนรพฒนาการทอผาใหมคณภาพและสวยงามโดยการฝกฝนการสงเกตและจดจ ามาทดลองหรอการขอยมตวอยางผาตนแบบลวดลายมา

��.indd 160 29/10/2560 12:55:46


การออกแบบผลตภณฑไมหลากหลายเปนการผลตซ า บรรจภณฑ ตราสนคาไมโดดเดน ขาดความเปนเอกลกษณและความรดานการขาย การตลาดยงมนอย องคกรภาครฐ ภาคชมชน และผมสวนเกยวของควรใหความชวยเหลออยางเรงดวน ทงนเพอสงเสรมภมปญญาและพฒนาผลตภณฑผาฝายผไทยในภาคอสานใหเกดมลคาเพมมากยงขน ค าส าคญ: การประยกต,กลมชาตพนธผ,การพฒนาผลตภณฑเชงพาณชย

ABSTRACT

An application of cotton patterns of Phu Thai ethnic groups in Northeast Thailand to develop commercial products is adapted from the traditional ikatweaving of each Phu Thai ethnic group. Production of cotton patterns applies modern techniques to meet customers’ needs to create commercial values. This qualitative researchaimed to study history of the cotton patterns of Phu Thai groups in Northeast Thailand; current situation and problems of the cotton patterns; and ways to apply the cotton patterns commercially. Research tools included questionnaire, observation form, interview, and workshop. Some data were obtained from 120 people’s The samples were specifically selected from 4 villages: 1) Ban Khok Kong, 2) Ban KudWa, Kuchinarai District, Kalasin, 3) Ban Bawaa, Akartamnuay District, SakonNakorn, and 4) Ban Phu, Nongsung District, Mukdaharn. Knowledgeable groups, weaver groups, and general public groups. And then descriptively by Analyzed.

The research finding wears as follows: It was found that the cotton patterns of Phu Thai people in Northeast

Thailand were mainly influenced by rural people’s nature and environment. The patterns were inherited to the descendants through their memory, which was considered their personal talents, or directly created from their wisdom. The traditional cotton patterns, including maakjap pattern, kho pattern, naakyai pattern, and ngu pattern, were plain. Patterns were simply created by using strings made of shredded banana stems to tie around the cotton intended to be weft ikat. The tied cotton was then dyed in indigo color, dried, and untied. The tied areas would be naturally cotton white, thus creating patterns. The fabric has been so woven from generation to generation.

An application of cotton patterns of Phu Thai ethnic groups in Northeast Thailand Villagers from Ban Khok Kong, Ban KudWa, Ban Bawaa, and Ban Phu still weave textile in both traditional and applied patterns, using traditional materials,

tools, and processes. Natural indigo is still popularly used. The weavers uphold their identity by wearing traditional Phu Thai costume, including ikat dress, turban, cloth wristband, and shawl. Their fabric stuns both Thai and foreign tourists shopping the local products for souvenirs so much that the local people make a lot of money each year. Some problems are found. The traditional and applied pattern cottons could not be sufficiently supplied due to limited cotton and indigo and slow and complicated production process. Moreover, old generation weavers have stopped their weaving career to do something else.

New generation descendants are very limitedly inherited. Besides, new weavers are not well trained in pattern designing, packaging, selling, and marketing. There is not enough support from the government sector; therefore, each group of the weavers depends on its own. This can be seen from the fact that similar cotton patterns are produced by most groups, resulting in same old prices but with higher investment. Keywords: The application, an ethnic group, to develop a commercial product. 1. บทน า

ผาและเครองนงหมเปนปจจยในการด ารงชวต (Factors for Survival) เปนภมปญญาทางวฒนธรรมทสะทอนวถชวตความเชอและพธกรรมของกลมชนจะเหนไดวามนษยทกเผาพนธมการคดคนหาวธการทจะไดมาซงผาและเครองนงหมมกระบวนการขนตอนและกรรมวธทสบทอดกนมาเปนเวลายาวนานจนเกดผนผาทมงดงามหลากหลายรปแบบเปนเอกลกษณของกลมชนจนสามารถบงบอกถงกลมชาตพนธความเปนมาและวถชวตของชนกลมนนๆดวยกระบวนการทมความเรยบงายไปจนถงกระบวนการทสลบซบซอนเทาทมนษยมความสามารถทจะผล ตผาและเครองนงหมนนไดทงผชายและผหญงตางมความสมพนธกนในกระบวนการผลตผาเรมตงแตเตรยมหาวตถดบและเครองมอในการทอผาซงเปนหนาทของฝายชายสวนผหญงจะตองคดหาวธการทจะท าใหวตถดบเหลานนเปนผนผาซงจะตองคดคนกรรมวธตางๆเรมตงแตการปนฝายการมดการยอมการทอจนถงการผลตเปนเครองนงหมแบบตางๆดวยความประณตกระบวนการทอผาจงเปนกระบวนการทสงสมทางภมปญญาทเรยนรถายทอดกนในครอบครวจากรนปยาตายายสรนพอแมถงรนลกรนหลานหลายชวอายคนลกผชายจะไดรบการถายทอดใหเปนผสรางวสดอปกรณในการทอผาตามอยางพอสวนลกผหญงจะตองเรมฝกหดการเรยนรขนตอนกระบวนการในการผลตเรยนรการท าเสนใยและพฒนาไปสการทอผาจากผทเปนแมซงจะตองเรมจากงายไปสลวดลายทสลบซบซอนขนตามวยและวฒภาวะตลอดจนสามารถประยกตลวดลายใหเกดมลคาเพมแกผนผา งานทอผาเปนงานทแสดงถงสถานภาพของผหญงจะตองแสวงหาวธการเรยนรพฒนาการทอผาใหมคณภาพและสวยงามโดยการฝกฝนการสงเกตและจดจ ามาทดลองหรอการขอยมตวอยางผาตนแบบลวดลายมา

��.indd 161 29/10/2560 12:55:47


ทองานทอผาถอเปนงานทมความซบซอนละเอยดออนและตองใชความพยายามความอดทนในการสรางสรรคงานเหนไดจากลวดลายบนผนผาทเกดจากการมดยอมกอนน าไปทอหรอเทคนควธการสอดเสรมดายพเศษเขาไปขณะทอเพอใหเกดลวดลายจากแรงบนดาลใจทางดานสงแวดลอมวตถหรอรปสญลกษณทางความเชอของทองถนหรอจากจนตนาการของผทอเองสงเหลานลวนเปนองคความรทมการถายทอดจากรนหนงสรนหนงและเปนไปตามความตองการของสงคมอาจมการพฒนาการปรบปรงเปลยนแปลงวธการใหเหมาะสมสอดคลองกบสภาพของสงคมเศรษฐกจทเปลยนแปลงไปอยตลอดเวลาจงนบไดวาการทอผาเปนผลผลตภมปญญาและสะทอนความภาคภมใจในเอกลกษณของชมชน (ประภสสร โพธศรทอง. 2542 : 85-88)

ผาอสานนบเปนมรดกทางศลปวฒนธรรม เปนสงทแสดงออกถงเอกลกษณของคนไทยสบตอกนมาจากอดตจนถงปจจบน โดยผานทางลวดลายททอ สสนอนสวยงาม แปลกตา แตกตางก นตามกรรมวธการทอผาในแตละทองถน (ทรงคณ จนทจร. 2553 : 398) ผประกอบอาชพทอผาทพบในปจจบนสวนใหญสบเชอสายมาจากผทอพยพมาจากแหลงตาง ๆกน เพอเขาท ามาหากนในถนใหม บางกลมกถกกวาดตอนมาเนองจากภยสงคราม ไดมาตงถนฐานตามทตาง ๆ ในประเทศไทย กรรมวธการทอ และลวดลายของผาทปรากฏบนผนผามกเปนแบบทสบทอดกนมาแตถนเดม เชน ในภาคตะวนออกเฉยงเหนอซงกลมใหญสบเชอสายมาจากไทยลาว นยมทอขดและหมดหมมากทสด ในขณะทภาคเหนอเปนกลมชนทสบเชอสายมาจากอาณาจกรลานนามวฒนธรรมการทอผาจกทงดงาม ภาคใตมการทอผายกเปนหลก แมวาในปจจบนการทอผาจะคลายคลงกนในทกภมภาคแทบจะแยกไมออกวาใครเลยนแบบใคร แตความเปนเอกลกษณดงเดมของแตละทองถนหลงเหลอใหเหนอย อาท ชาวอสานมการแตงกายทเปนเอกลกษณของตนคอผหญงมกจะนงผาซนทอดวยฝายมเชงคลมเลยเขาไปเลกนอยสวมเสอแขนสนผสงอายมกตดผมสนไวจอนสวนผชายไมมรปแบบทแนนอนสวนใหญนงกางเกงมขาครงนองหรอนงโสรงผาฝายปจจบนการแตงกายดงกลาวพบนอยลงในภาคอสานมคนหลายกลมวฒนธรรมการผลตผาพนเมองจงแตกตางกนไปตามกลมวฒนธรรมเชนกลมอสานเหนอและอสานตอนกลางเปนกลมชนเชอสายลาวทมถนก าเนดในบรเวณแถบลมน าโขงทประกอบดวยชนเผาตางๆเชนขาผไทโส แสกกระเลง ยอ ซงกลมไทยลาวเหลานมความส าคญยงในการผลตผาพนเมองของอสานสวนใหญเปนผลผลตจากฝายและไหมแมวาในปจจบนจะมการน าเอาเสนใยสงเคราะหมาทอรวมดวยผาทนยมทอกนในแถบอสานเหนอและอสานตอนกลางคอผามดหมผาขด ผาแพรวา โดยเฉพาะผาลายมดหมทใชวตถดบทงไหมและฝายเปนทนยมสวมใสของชาวอสาน ลายผาฝายบงบอกความเปนเอกลกษณของชาวผไทยการสบทอดการทอผาฝายจากรนสรน คานยม วถชวต ขนบธรรมเนยมประเพณ และวฒนธรรมของหญงในภาคอสานนบแตโบราณตองรจกการทอผา ผาฝายถอเปนของพเศษและน ามาใชอยางหลากหลายตามประเพณนยม เชน การแตงกายไปงานบญ แตงกายไปงานกนดอง (มงคลสมรส) หรอผหญงอสานกอนการแตงงานกจะตองมการทอผาเพอเปนของสมมา (ขอขมา) พอแม และญาตผใหญ เชน ผาฝายสพน ผาหม ผาสไบ ผาซน ซงฝายเจาบาวตองน าผาฝายสขาวทสวยและใสสะอาดทสดไปหอสนสอดทฝายชายน ามาเปนประเพณทท ากนมาจนถงปจจบนเพราะชาวผไทยถอวาผาฝายคอผาในวถชวตและเปนของมคาเปนความภมใจ

ของเจาของทไดใชและบงบอกถงความเปนอยอยางสมถะของคนผไทย จงมการฝกทอผาอยางตอเนอง เพอใหเกดทกษะ เมอถงวยชรากจะถายทอดใหลกหลานสบสานตอไป (ขนษฐา ตนตพมล. 2536 : 32)

2. วตถประสงคของการวจย

2.1 เพอศกษาประวตความเปนมาของลายผาฝายของกลมชาตพนธผไทยในภาคอสานเพอพฒนาผลตภณฑเชงพาณชย

2.2 เพอศกษาสภาพปจจบนและปญหาของลายผาฝายของกลมชาตพนธผไทยในภาคอสานเพอพฒนาผลตภณฑเชงพาณชย

2.3 เพอศกษาแนวทางการประยกตลายผาฝายของกลมชาตพนธผไทยในภาคอสาน เพอพฒนาผลตภณฑเชงพาณชย

3. วธด าเนนการวจย

การศกษาวจย เรองการประยกตลายผาฝายของกลมชาตพนธผไทยในภาคอสานเพอพฒนาผลตภณฑเชงพาณชย ผวจยใชระเบยบวธวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) ซงเปนการวจยและพฒนา (Research and Development R&D) โดยใชวธเกบรวบรมขอมลจากเอกสาร (Document Data) และขอมลในภาคสนาม (Field Study)ผวจยไดก าหนดขอบเขตการวจยและวธด าเนนการวจยดงน

เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลการวจยครงน ผวจยใชเครองมอเกบรวบรวมขอมล ประกอบดวย แบบส ารวจ แบบสงเกตแบบมสวนรวม (Participant Observation) แบบสงเกตแบบไมมสวนรวม (Non–Participant Observation) แบบสมภาษณแบบมโครงสราง(Structured Interview) แบบสมภาษณแบบไมมโครงสราง (Unstructured Interview) และการประชมเชงปฏบตการ (Workshop)

3.1 แบบส ารวจ (Basic Survey) เพอใชส ารวจพนททท าการวจย ขอมลพนฐาน ประวตความเปนมาของผาฝายและลายผาฝายของกลมชาตพนธผไทยในภาคอสาน

3.2 แบบสงเกต (Observation) เปนการรวบรวมขอมล ศกษาเหตการณ เพอใหเขาใจในการด าเนนงานของคณะกรรมการและการสงเกตพฤตกรรมของผคนในเรองเกยวกบการประยกตลายผาฝายของกลมชาตพนธผไทยในภาคอสานเพอพฒนาผลตภณฑเชงพาณชย โดยผวจยไดจดท าเครองมอแบบสงเกต ดงน

1) แบบสงเกตแบบมสวนรวม (Participant Observation) โดยผวจยไดเขาไปมสวนรวมในการจดกจกรรม เพอสงเกต ซกถาม และจดบนทก

2) แบบสงเกตแบบไมมสวนรวม (Non–Participant Observation) โดยผวจยไมไดเขาไปมสวนรวมในการจดกจกรรมเพยงสงเกตการด าเนนกจกรรมอยหาง ๆ โดยไมมใครร

��.indd 162 29/10/2560 12:55:47


ทองานทอผาถอเปนงานทมความซบซอนละเอยดออนและตองใชความพยายามความอดทนในการสรางสรรคงานเหนไดจากลวดลายบนผนผาทเกดจากการมดยอมกอนน าไปทอหรอเทคนควธการสอดเสรมดายพเศษเขาไปขณะทอเพอใหเกดลวดลายจากแรงบนดาลใจทางดานสงแวดลอมวตถหรอรปสญลกษณทางความเชอของทองถนหรอจากจนตนาการของผทอเองสงเหลานลวนเปนองคความรทมการถายทอดจากรนหนงสรนหนงและเปนไปตามความตองการของสงคมอาจมการพฒนาการปรบปรงเปลยนแปลงวธการใหเหมาะสมสอดคลองกบสภาพของสงคมเศรษฐกจทเปลยนแปลงไปอยตลอดเวลาจงนบไดวาการทอผาเปนผลผลตภมปญญาและสะทอนความภาคภมใจในเอกลกษณของชมชน (ประภสสร โพธศรทอง. 2542 : 85-88)

ผาอสานนบเปนมรดกทางศลปวฒนธรรม เปนสงทแสดงออกถงเอกลกษณของคนไทยสบตอกนมาจากอดตจนถงปจจบน โดยผานทางลวดลายททอ สสนอนสวยงาม แปลกตา แตกตางก นตามกรรมวธการทอผาในแตละทองถน (ทรงคณ จนทจร. 2553 : 398) ผประกอบอาชพทอผาทพบในปจจบนสวนใหญสบเชอสายมาจากผทอพยพมาจากแหลงตาง ๆกน เพอเขาท ามาหากนในถนใหม บางกลมกถกกวาดตอนมาเนองจากภยสงคราม ไดมาตงถนฐานตามทตาง ๆ ในประเทศไทย กรรมวธการทอ และลวดลายของผาทปรากฏบนผนผามกเปนแบบทสบทอดกนมาแตถนเดม เชน ในภาคตะวนออกเฉยงเหนอซงกลมใหญสบเชอสายมาจากไทยลาว นยมทอขดและหมดหมมากทสด ในขณะทภาคเหนอเปนกลมชนทสบเชอสายมาจากอาณาจกรลานนามวฒนธรรมการทอผาจกทงดงาม ภาคใตมการทอผายกเปนหลก แมวาในปจจบนการทอผาจะคลายคลงกนในทกภมภาคแทบจะแยกไมออกวาใครเลยนแบบใคร แตความเปนเอกลกษณดงเดมของแตละทองถนหลงเหลอใหเหนอย อาท ชาวอสานมการแตงกายทเปนเอกลกษณของตนคอผหญงมกจะนงผาซนทอดวยฝายมเชงคลมเลยเขาไปเลกนอยสวมเสอแขนสนผสงอายมกตดผมสนไวจอนสวนผชายไมมรปแบบทแนนอนสวนใหญนงกางเกงมขาครงนองหรอนงโสรงผาฝายปจจบนการแตงกายดงกลาวพบนอยลงในภาคอสานมคนหลายกลมวฒนธรรมการผลตผาพนเมองจงแตกตางกนไปตามกลมวฒนธรรมเชนกลมอสานเหนอและอสานตอนกลางเปนกลมชนเชอสายลาวทมถนก าเนดในบรเวณแถบลมน าโขงทประกอบดวยชนเผาตางๆเชนขาผไทโส แสกกระเลง ยอ ซงกลมไทยลาวเหลานมความส าคญยงในการผลตผาพนเมองของอสานสวนใหญเปนผลผลตจากฝายและไหมแมวาในปจจบนจะมการน าเอาเสนใยสงเคราะหมาทอรวมดวยผาทนยมทอกนในแถบอสานเหนอและอสานตอนกลางคอผามดหมผาขด ผาแพรวา โดยเฉพาะผาลายมดหมทใชวตถดบทงไหมและฝายเปนทนยมสวมใสของชาวอสาน ลายผาฝายบงบอกความเปนเอกลกษณของชาวผไทยการสบทอดการทอผาฝายจากรนสรน คานยม วถชวต ขนบธรรมเนยมประเพณ และวฒนธรรมของหญงในภาคอสานนบแตโบราณตองรจกการทอผา ผาฝายถอเปนของพเศษและน ามาใชอยางหลากหลายตามประเพณนยม เชน การแตงกายไปงานบญ แตงกายไปงานกนดอง (มงคลสมรส) หรอผหญงอสานกอนการแตงงานกจะตองมการทอผาเพอเปนของสมมา (ขอขมา) พอแม และญาตผใหญ เชน ผาฝายสพน ผาหม ผาสไบ ผาซน ซงฝายเจาบาวตองน าผาฝายสขาวทสวยและใสสะอาดทสดไปหอสนสอดทฝายชายน ามาเปนประเพณทท ากนมาจนถงปจจบนเพราะชาวผไทยถอวาผาฝายคอผาในวถชวตและเปนของมคาเปนความภมใจ

ของเจาของทไดใชและบงบอกถงความเปนอยอยางสมถะของคนผไทย จงมการฝกทอผาอยางตอเนอง เพอใหเกดทกษะ เมอถงวยชรากจะถายทอดใหลกหลานสบสานตอไป (ขนษฐา ตนตพมล. 2536 : 32)

2. วตถประสงคของการวจย

2.1 เพอศกษาประวตความเปนมาของลายผาฝายของกลมชาตพนธผไทยในภาคอสานเพอพฒนาผลตภณฑเชงพาณชย

2.2 เพอศกษาสภาพปจจบนและปญหาของลายผาฝายของกลมชาตพนธผไทยในภาคอสานเพอพฒนาผลตภณฑเชงพาณชย

2.3 เพอศกษาแนวทางการประยกตลายผาฝายของกลมชาตพนธผไทยในภาคอสาน เพอพฒนาผลตภณฑเชงพาณชย

3. วธด าเนนการวจย

การศกษาวจย เรองการประยกตลายผาฝายของกลมชาตพนธผไทยในภาคอสานเพอพฒนาผลตภณฑเชงพาณชย ผวจยใชระเบยบวธวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) ซงเปนการวจยและพฒนา (Research and Development R&D) โดยใชวธเกบรวบรมขอมลจากเอกสาร (Document Data) และขอมลในภาคสนาม (Field Study)ผวจยไดก าหนดขอบเขตการวจยและวธด าเนนการวจยดงน

เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลการวจยครงน ผวจยใชเครองมอเกบรวบรวมขอมล ประกอบดวย แบบส ารวจ แบบสงเกตแบบมสวนรวม (Participant Observation) แบบสงเกตแบบไมมสวนรวม (Non–Participant Observation) แบบสมภาษณแบบมโครงสราง(Structured Interview) แบบสมภาษณแบบไมมโครงสราง (Unstructured Interview) และการประชมเชงปฏบตการ (Workshop)

3.1 แบบส ารวจ (Basic Survey) เพอใชส ารวจพนททท าการวจย ขอมลพนฐาน ประวตความเปนมาของผาฝายและลายผาฝายของกลมชาตพนธผไทยในภาคอสาน

3.2 แบบสงเกต (Observation) เปนการรวบรวมขอมล ศกษาเหตการณ เพอใหเขาใจในการด าเนนงานของคณะกรรมการและการสงเกตพฤตกรรมของผคนในเรองเกยวกบการประยกตลายผาฝายของกลมชาตพนธผไทยในภาคอสานเพอพฒนาผลตภณฑเชงพาณชย โดยผวจยไดจดท าเครองมอแบบสงเกต ดงน

1) แบบสงเกตแบบมสวนรวม (Participant Observation) โดยผวจยไดเขาไปมสวนรวมในการจดกจกรรม เพอสงเกต ซกถาม และจดบนทก

2) แบบสงเกตแบบไมมสวนรวม (Non–Participant Observation) โดยผวจยไมไดเขาไปมสวนรวมในการจดกจกรรมเพยงสงเกตการด าเนนกจกรรมอยหาง ๆ โดยไมมใครร

��.indd 163 29/10/2560 12:55:48


3.3 แบบสมภาษณ (Interview) ผวจยไดจดท าเครองมอแบบสมภาษณ โดยจดท าเปน 2 แบบ คอ

1) แบบสมภาษณแบบมโครงสราง (Structured Interview) เปนแบบสมภาษณทมค าถามก าหนดไวแนนอน การน าแบบสมภาษณแบบมโครงสรางไปใชในการสมภาษณ กลมผร กลมผปฏบต และผมสวนเกยวของกบการด าเนนงานในพนทวจย โดยสมภาษณตามความมงหมาย ของการวจย

2) แบบสมภาษณแบบไมมโครงสราง (Unstructured Interview) เปนการสมภาษณทเปดประเดน ซกถามแบบกวาง ๆ ซงสามารถถามไดในหลายเรองราวทจะโยงเขาไปหาจดประสงคของการวจย โดยไมจ ากดเวลาหรอจ านวนครงของการพบปะสมภาษณ เปนการสมภาษณแบบเจาะลก (In depth Interview Guideline) เพอสมภาษณกลมผรหรอผเกยวของ

3.4 การประชมเชงปฏบตการ (Workshop) เปนการประชมเพอหาแนวทางการประยกตลายผาฝายขอกลมชาตพนธผไทยในภาคอสานเพอพฒนาผลตภณฑเชงพาณชย

เครองมอทใชในการวจย คอ 1) การสมภาษณ (Interview) ใชการสมภาษณรายบคคลและการสมภาษณรายกลม

(Group Interview) เปนแบบสมภาษณเชงลก (In-depth Interview) แบบมโครงสราง (structure Interview) และ ไมมโครงสราง (Unstructured Interview) .เพอศกษาแนวคดการประยกตลายผาฝายของกลมชาตพนธผไทยในภาคอสานเพอพฒนาผลตภณฑเชงพาณชย

2) การสรางเครองมอวจย ผวจยไดศกษาแนวคด และทฏษฎเกยวกบทฤษฎโครงสรางหนาทนยม (Structural Functionalism) ทฤษฎการแพรกระจายทางวฒนธรรม(Cultural Diffusion Theory)ทฤษฎสญลกษณสมพนธ(Symbolic Interactionism Theory)ทฤษฎนเวศวทยาทางวฒนธรรม (Cultural Ecology Theory) ทฤษฎสนทรยศาสตร (Aesthetes Theory)น ามารางค าถามทจะใชใน. การสมภาษณ ( Interview) ปรบปรงแกไขแบบสมภาษณ (Interview)ตอจากนนน าแบบสมภาษณ (Interview)มาปรบปรงแกไขใหสมบรณและน าไปใชเกบรวบรวมขอมล

4. ผลการวจย

ชาวผไทยนยมทอผาสพนสธรรมชาตของฝาย ส าหรบใชตดเยบเปนเสอผาชดท านาท าไรหรอชดท างานอยกบบาน และสงของเครองใชในครวเรอน เชน ทนอน หมอน มง ผาหม และอน ๆ เมอตดเยบเปนเครองใชดงกลาวแลวจงจะน าไปยอมสครามหรอสด ามะเกลอ การทอผาไดพฒนาอยางตอเนอง อาท การน าเสนฝายยอมสครามกอนทอเปนผนผาส าหรบใชตดเยบเสอผาเครองแตงกายผหญงผชาย และมการมดเสนฝายใหเปนลวดลายตาง ๆ ตามจนตนาการของชางทอ เรมแรกมดเปนลวดลายแบบเรยบงายเปนลายพนฐานจนตนาการจากธรรมชาตสงแวดลอม อาท ลายหมากจบสอถงพชตระกลหญาชนดหนงทเกดขนตามบรเวณสวนหลงบาน รวบาน หรอตามไรนาเมอคนเดนผานดอกหญาชนดนจะเกาะตดเสอผา กางเกง ผาถงอยางเหนยวแนนตองใชมอแกะออก ลายขอ

จนตนาการจากไมขอทใชตกน าในบอน าเปนเครองใชในชวตประจ าวนของชาวอสานในอดตทตองตกน าในบอลกเพอน ามาดม ช าระรางกาย หรอใชในการด ารงชวต และลายนาคจนตนาการจากพญานาคทอยเมองบาดาลบรเวณแมน าโขง โดยเชอวา พญานาคเปนผมฤทธดลบนดาลใหฝนตกในเมองมนษยไดท านาท าไรมน าหลอเลยงพชไรในนาอดมสมบรณ ลวดลายผาฝายดงกลาวกลมชาตพนธผไทยในภาคอสานไดสบทอดใหลกหลานรนตอรนดไมออกวาใครเลยนแบบใคร โดยเฉพาะผาฝายลายนาคเปนทนยมกนมากในกลมชาวผไทยทอาศยอยแถบลมน าโขง และแถบเทอกเขาภพาน อาท ชาวผไทยบานโคกโกง บานกดหวา อ าเภอกฉนารายณ จงหวดกาฬสนธ ชาวผไทยบานบะหวา อ าเภออากาศอ านวย จงหวดสกลนคร และชาวผไทยบานภ อ าเภอค าชะอ จงหวดนครพนม กลมชาตพนธผไทยดงกลาว ปจจบนยงสบทอดวฒนธรรมการทอผาฝาย โดยเฉพาะผาฝายทมลวดลายแบบดงเดมและลายสมยใหมหรอการประยกตลายผาฝายเพอน าไปพฒนาเปนผลตภณฑเชงพาณชยแตละกลมจะประยกตเพอใหเกดลวดลายใหม เนนความเปนเอกลกษณเฉพาะตว ลวดลายใหมทประดษฐคดคนขนมามประวตความเปนมานาสนใจ ซงผวจยจะไดน ามาวเคราะหและน าเสนอตามล าดบตอไปน

ตอนท 1ประวตความเปนมาของลายผาฝายของกลมชาตพนธผไทยในภาคอสาน กลมชาตพนธผไทยไดสบทอดการทอผาฝายสขาวและสมยหรอสน าตาลออน ๆ ซงเปนส

ธรรมชาตของฝาย โดยทอเปนผาสพน เมอทอเปนผนผาแลวจงน าไปตดเยบเสอผา เครองนงหม และน าไปยอมสคราม ตอมาไดประยกตเปนผาลายมดหมเพอท าเปนผาถงส าหรบสภาพสตร เรมแรกคอ ลายหมากจบ หรอนยมเรยกวา ผาฝายลายหมากจบ ซงเปนลายพนฐานของกลมชาตพนธผไทยกวาได มการฝกใหลกหลานทเปนผหญงใหรจกการทอผาพนและผาลายมดหม โดยสบทอดรนตอรน แตไมมการจดบนทกเปนเพยงการสงเกตจดจ าแลวน ามาปฏบตจนปจจบน

จากลายพนฐานดงกลาวไดประยกตเปนลายมดหมลายใหมอยางหลากหลาย เพอใหตอบสนองตามความตองการของตลาดหรอความตองการของลกคา ไดแก ลายนาค ลายนาคหวซอง ลายนาคเกยว ลายหมากจบหวาน และลายอน ๆ อกมากมาย ทงนผาฝายของชาวผไทยนยมใชสครามเปนสพน ลายมดหมสขาว สครามหรอครามเขม นบไดวาเปนสเอกลกษณของชาวผไทย โดยเฉพาะบานโคกโกง บานกดหวา บานบะหวา และบานภ ปจจบนผาฝายลายมดหมเปนสนคา ขายดสรางรายได สรางชอเสยง และสามารถดงดดใจนกทองเทยวเขามาเทยวชมเลอกซอสนคาไปใชตลอดจนซอเปนของฝากของทระลก สงผลใหคนในชมชนมรายไดเพมขน

ตอนท 2 สภาพปจจบนและปญหาของลายผาฝายของกลมชาตพนธผไทยในภาคอสาน

ลายผาฝายของกลมชาตพนธผไทยในภาคอสานแตละลายเกดจากภมปญญาพนบานของบรรพบรษ ซงไดสบตอกนมารนตอรน และปจจบนน ามาประยกตเปนลายใหมใหมความโดดเดนเปนเอกลกษณเฉพาะกลมตน เพอพฒนาผลตภณฑเชงพาณชย ชนดผลตภณฑ ไดแก ผาซน (ผาถง) ลายมดหม ผาเบยง (ผาสไบ) ผาคลมไหล ผาพนคอ ผาขาวมา ผาโพกผม ถงเปง (ถงยาม) ผาหมนวม และผาพนสขาว สมยหรอสน าตาล ออน ๆ ซงเปนสธรรมชาตของฝาย เปนทตองการของลกคา

��.indd 164 29/10/2560 12:55:49


3.3 แบบสมภาษณ (Interview) ผวจยไดจดท าเครองมอแบบสมภาษณ โดยจดท าเปน 2 แบบ คอ

1) แบบสมภาษณแบบมโครงสราง (Structured Interview) เปนแบบสมภาษณทมค าถามก าหนดไวแนนอน การน าแบบสมภาษณแบบมโครงสรางไปใชในการสมภาษณ กลมผร กลมผปฏบต และผมสวนเกยวของกบการด าเนนงานในพนทวจย โดยสมภาษณตามความมงหมาย ของการวจย

2) แบบสมภาษณแบบไมมโครงสราง (Unstructured Interview) เปนการสมภาษณทเปดประเดน ซกถามแบบกวาง ๆ ซงสามารถถามไดในหลายเรองราวทจะโยงเขาไปหาจดประสงคของการวจย โดยไมจ ากดเวลาหรอจ านวนครงของการพบปะสมภาษณ เปนการสมภาษณแบบเจาะลก (In depth Interview Guideline) เพอสมภาษณกลมผรหรอผเกยวของ

3.4 การประชมเชงปฏบตการ (Workshop) เปนการประชมเพอหาแนวทางการประยกตลายผาฝายขอกลมชาตพนธผไทยในภาคอสานเพอพฒนาผลตภณฑเชงพาณชย

เครองมอทใชในการวจย คอ 1) การสมภาษณ (Interview) ใชการสมภาษณรายบคคลและการสมภาษณรายกลม

(Group Interview) เปนแบบสมภาษณเชงลก (In-depth Interview) แบบมโครงสราง (structure Interview) และ ไมมโครงสราง (Unstructured Interview) .เพอศกษาแนวคดการประยกตลายผาฝายของกลมชาตพนธผไทยในภาคอสานเพอพฒนาผลตภณฑเชงพาณชย

2) การสรางเครองมอวจย ผวจยไดศกษาแนวคด และทฏษฎเกยวกบทฤษฎโครงสรางหนาทนยม (Structural Functionalism) ทฤษฎการแพรกระจายทางวฒนธรรม(Cultural Diffusion Theory)ทฤษฎสญลกษณสมพนธ(Symbolic Interactionism Theory)ทฤษฎนเวศวทยาทางวฒนธรรม (Cultural Ecology Theory) ทฤษฎสนทรยศาสตร (Aesthetes Theory)น ามารางค าถามทจะใชใน. การสมภาษณ ( Interview) ปรบปรงแกไขแบบสมภาษณ (Interview)ตอจากนนน าแบบสมภาษณ (Interview)มาปรบปรงแกไขใหสมบรณและน าไปใชเกบรวบรวมขอมล

4. ผลการวจย

ชาวผไทยนยมทอผาสพนสธรรมชาตของฝาย ส าหรบใชตดเยบเปนเสอผาชดท านาท าไรหรอชดท างานอยกบบาน และสงของเครองใชในครวเรอน เชน ทนอน หมอน มง ผาหม และอน ๆ เมอตดเยบเปนเครองใชดงกลาวแลวจงจะน าไปยอมสครามหรอสด ามะเกลอ การทอผาไดพฒนาอยางตอเนอง อาท การน าเสนฝายยอมสครามกอนทอเปนผนผาส าหรบใชตดเยบเสอผาเครองแตงกายผหญงผชาย และมการมดเสนฝายใหเปนลวดลายตาง ๆ ตามจนตนาการของชางทอ เรมแรกมดเปนลวดลายแบบเรยบงายเปนลายพนฐานจนตนาการจากธรรมชาตสงแวดลอม อาท ลายหมากจบสอถงพชตระกลหญาชนดหนงทเกดขนตามบรเวณสวนหลงบาน รวบาน หรอตามไรนาเมอคนเดนผานดอกหญาชนดนจะเกาะตดเสอผา กางเกง ผาถงอยางเหนยวแนนตองใชมอแกะออก ลายขอ

จนตนาการจากไมขอทใชตกน าในบอน าเปนเครองใชในชวตประจ าวนของชาวอสานในอดตทตองตกน าในบอลกเพอน ามาดม ช าระรางกาย หรอใชในการด ารงชวต และลายนาคจนตนาการจากพญานาคทอยเมองบาดาลบรเวณแมน าโขง โดยเชอวา พญานาคเปนผมฤทธดลบนดาลใหฝนตกในเมองมนษยไดท านาท าไรมน าหลอเลยงพชไรในนาอดมสมบรณ ลวดลายผาฝายดงกลาวกลมชาตพนธผไทยในภาคอสานไดสบทอดใหลกหลานรนตอรนดไมออกวาใครเลยนแบบใคร โดยเฉพาะผาฝายลายนาคเปนทนยมกนมากในกลมชาวผไทยทอาศยอยแถบลมน าโขง และแถบเทอกเขาภพาน อาท ชาวผไทยบานโคกโกง บานกดหวา อ าเภอกฉนารายณ จงหวดกาฬสนธ ชาวผไทยบานบะหวา อ าเภออากาศอ านวย จงหวดสกลนคร และชาวผไทยบานภ อ าเภอค าชะอ จงหวดนครพนม กลมชาตพนธผไทยดงกลาว ปจจบนยงสบทอดวฒนธรรมการทอผาฝาย โดยเฉพาะผาฝายทมลวดลายแบบดงเดมและลายสมยใหมหรอการประยกตลายผาฝายเพอน าไปพฒนาเปนผลตภณฑเชงพาณชยแตละกลมจะประยกตเพอใหเกดลวดลายใหม เนนความเปนเอกลกษณเฉพาะตว ลวดลายใหมทประดษฐคดคนขนมามประวตความเปนมานาสนใจ ซงผวจยจะไดน ามาวเคราะหและน าเสนอตามล าดบตอไปน

ตอนท 1ประวตความเปนมาของลายผาฝายของกลมชาตพนธผไทยในภาคอสาน กลมชาตพนธผไทยไดสบทอดการทอผาฝายสขาวและสมยหรอสน าตาลออน ๆ ซงเปนส

ธรรมชาตของฝาย โดยทอเปนผาสพน เมอทอเปนผนผาแลวจงน าไปตดเยบเสอผา เครองนงหม และน าไปยอมสคราม ตอมาไดประยกตเปนผาลายมดหมเพอท าเปนผาถงส าหรบสภาพสตร เรมแรกคอ ลายหมากจบ หรอนยมเรยกวา ผาฝายลายหมากจบ ซงเปนลายพนฐานของกลมชาตพนธผไทยกวาได มการฝกใหลกหลานทเปนผหญงใหรจกการทอผาพนและผาลายมดหม โดยสบทอดรนตอรน แตไมมการจดบนทกเปนเพยงการสงเกตจดจ าแลวน ามาปฏบตจนปจจบน

จากลายพนฐานดงกลาวไดประยกตเปนลายมดหมลายใหมอยางหลากหลาย เพอใหตอบสนองตามความตองการของตลาดหรอความตองการของลกคา ไดแก ลายนาค ลายนาคหวซอง ลายนาคเกยว ลายหมากจบหวาน และลายอน ๆ อกมากมาย ทงนผาฝายของชาวผไทยนยมใชสครามเปนสพน ลายมดหมสขาว สครามหรอครามเขม นบไดวาเปนสเอกลกษณของชาวผไทย โดยเฉพาะบานโคกโกง บานกดหวา บานบะหวา และบานภ ปจจบนผาฝายลายมดหมเปนสนคา ขายดสรางรายได สรางชอเสยง และสามารถดงดดใจนกทองเทยวเขามาเทยวชมเลอกซอสนคาไปใชตลอดจนซอเปนของฝากของทระลก สงผลใหคนในชมชนมรายไดเพมขน

ตอนท 2 สภาพปจจบนและปญหาของลายผาฝายของกลมชาตพนธผไทยในภาคอสาน

ลายผาฝายของกลมชาตพนธผไทยในภาคอสานแตละลายเกดจากภมปญญาพนบานของบรรพบรษ ซงไดสบตอกนมารนตอรน และปจจบนน ามาประยกตเปนลายใหมใหมความโดดเดนเปนเอกลกษณเฉพาะกลมตน เพอพฒนาผลตภณฑเชงพาณชย ชนดผลตภณฑ ไดแก ผาซน (ผาถง) ลายมดหม ผาเบยง (ผาสไบ) ผาคลมไหล ผาพนคอ ผาขาวมา ผาโพกผม ถงเปง (ถงยาม) ผาหมนวม และผาพนสขาว สมยหรอสน าตาล ออน ๆ ซงเปนสธรรมชาตของฝาย เปนทตองการของลกคา

��.indd 165 29/10/2560 12:55:51


วตถดบ ไดแก ฝาย ใยฝาย ดงเดมชาวผไทยปลกฝายเองในชมชน เพอน าดอกฝายมาท าเสนใยฝาย โดยมขนตอนกระบวนการผลตเสนใยฝายเพอน ามาทอเปนผนผาปจจบน กลมทอผาฝายชาวผไทยเลกปลกฝายเพราะศตรฝายมากก าจดยากตองใชยาฆาแมลงซงเปนอนตรายตอคนและสตวเลยง ผลตภณฑยงเปนแบบดงเดม ไดแก ผาถง ผาเบยง ผาขาวมา ซงเปนการผลตซ า ยงมนอย ไมหลากหลาย ลอกเลยนแบบงาย จ าหนายไดชา คแขงมมาก ยงขาดความรดานการตลาด ไมทนตอความตองการของลกคา

วตถดบ พบวาเสนใยฝายทปลกในชมชนมนอย ไมเพยงพอตอความตองการ ตองสงซอจากตลาดซงเปนเสนฝายมาจากโรงงาน และยงพบวา การปลกฝายพนธพนเมองทมปยฝายสขาว หรอฝายแมวทมปยฝายสน าตาลออน ๆ ปจจบนมศตรพชมาก ตองลงทนก าจดศตรพช ท าใหชาวบานทเคยท าไรฝายตองเลกปลก เพราะลงทนสง ไมคมคากบเวลา

เครองมอหรออปกรณ พบวา ฟมทอผาราคาสงขน หากช ารดตองรอชางนาน คาแรงในการซอมแพงมาก ตองลงทนซอใหมดกวารอเวลาซอม ขนตอนการผลตพบวา มขนตอนหลายอยาง โดยเฉพาะการทอผาฝายทมลวดลายหรอผาฝายมดหม ชางทอมนอย ขาดแรงงานในฤดเกบเกยว ทอผาไมทนกบความตองการของลกคาการฟอกยอม แตละครงไดสไมเหมอนเดม ลวดลาย สวนใหญยงเปนลวดลายดงเดม เพราะชางออกแบบลวดลายยงเปนการจนตนาการ ความรในการจดบนทกลวดลายเพอจะน าไปประยกตใหเกดลายใหม ตามความนยมยงมนอย ท าใหกระบวนการผลตลวดลายไมทนสมย การออกแบบกลมยงขาดบคลากรทมความสามารถในการออกแบบสนคา แฟชน และไมม Brand Name ของตนเองสธรรมชาตทน ามายอมเสนฝายแตละครงจะไมไดสเดม และผาฝายธรรมชาตจะไมเหนยวแนน ไมเหมาะกบการซกในเครองซกผา การตลาดยงไมกวางพอ สมาชกยงขาดความรดานการตลาด “ผลตไดแตขายไมเกง” ความสามารถในการขายมนอย ยงตองพงการสงซอจากลกคา

ตอนท 3 การประยกตลายผาฝายของกลมชาตพนธผไทยในภาคอสานเพอพฒนา ผลตภณฑเชงพาณชย

การประยกตลายผาฝายจากดงเดมใหเปนลายใหมหรอลายผสมผสาน ไดแก ลายนาคเกยว ลายนาคซอง ลายดอกแกว และลายสะเกดธรรม ซงเปนลายประจ าจงหวดสกลนคร และยงมการประยกตผนผาใหมขนาดเลกลง เพอใชเปนผาเบยง ผาพนคอ ผาคลมไหล โดยเฉพาะ ผาพนคอใชไดทงสภาพบรษและสภาพสตร ผาคลมไหลส าหรบสภาพสตรและการประยกตลวดลาย ผาขาวมาใหมทงลายตารางสเหลยมขนาดใหญและขนาดเลก ส าหรบใหลกคาเลอกซอไดตามความ ตองการ โดยชางผช านาญการบนพนฐานการประยกตโดยภมปญญาพนบานของกลมชาตพนธ เพอ พฒนาผลตภณฑเชงพาณชย ผวจยเหนวา การโดยน าลวดลายพนฐานหลายลายมาทอตอกนในผาผนเดยวกน เพอใหไดลายใหมมความโดดเดนเปนเอกลกษณเฉพาะเหมาะส าหรบน าไปตดเยบเปนชดทมในองคกรทงภาครฐ ภาคชมชน และประชาชนทวไป เพอสวมใสไปท างาน ไปศกษาดงาน รวมงานพธ ชวยสรางความ โดดเดนใหผสวมใสมากขน และยงมการประยกตผนผาใหเลกลงเพอน าไปใชพนคอ ใชคลมไหลโดย ตกแตงลวดลายดวยมดลวดลายใหมใหเปนลวดลายสรางสรรค เปน

การสรางมลคาเพมใหสนคา และ สงผลใหผลตภณฑขายไดราคาดเปนทตองการของลกคาทงในภาคอสานและภาคอน ๆ ชวยใหกลมทอ ผาฝายมงานท า มรายไดสรางเศรษฐกจชมชนและเปนการเผยแพรศลปวฒนธรรมลายผาฝายของกลม ชาตพนธผไทยในภาคอสาน สอดคลองกบ ศภชย สงหยะบศย (2545 : 102-106) ไดศกษารปแบบศลปะและการ จดการผาทอทสงผลตอความเขมแขงและการพงตนเองของชมชนทองถน กรณผาไหมแพรวาลาย วฒนธรรมผไทจงหวดสกลนคร พบวา ผาไหมแพรวาม 3 ลกษณะ คอ ผาทอลวง ผาจกดาว และ ผาเกาะ ผาทอแตละชนดมการประยกตศลปะการประดษฐตกแตงลวดลายไมเหมอนกน ใชสสอดสลบ แตกตางกน ลกษณะการใชงานไดหลากหลาย เชน ทอเปนผนผาขนาดเลกส าหรบเปนผาเบยง และประดษฐลวดลายเปนผนผาเหมาะส าหรบน าไปตดเยบเปนผาถง เสอผาส าเรจรป หรอชดกระโปรง สภาพสตรส าหรบสวมใสไปท างาน ชวยสรางมลคาเพมใหผลตภณฑสรางชอเสยง สรางรายไดใหชาว ผไทยจงหวดกาฬสนธปละไมนอย ราคาแตกตางกนเนองจากขนตอนการทอ ไดแก ผาทอลวงราคาถก ผาจกดาว ราคาเปนกลาง ผาเกาะราคาแพง ลกคาสามารถเลอกซอไดตามความตองการ และยงเปนการสงเสรมภมปญญาทองถนและเปนการเผยแพรวฒนธรรมผาไหมแพรวาใหสงคมชาวไทยและ ชาวตางชาตไดรจกผาไหมแพรวาชาวผไทยจงหวดกาฬสนธมากขน

5. อภปรายผล

การอภปรายผลการวจยครงน พบวา ตอนท 1 ประวตความเปนมาของลายผาฝายของกลมชาตพนธผไทยในภาคอสาน เดมท

กลมชาตพนธผไทยไดสบทอดการทอผาฝายสขาวและสมยหรอสน าตาลออน ๆ ซงเปนสธรรมชาตของฝาย โดยทอเปนผาสพน เมอทอเปนผนผาแลวจงน าไปตดเยบเสอผา เครองนงหม และน าไปยอมสคราม ตอมาไดประยกตเปนผาลายมดหมเพอท าเปนผาถงส าหรบสภาพสตร เรมแรกคอ ลายหมากจบ หรอนยมเรยกวา ผาฝายลายหมากจบ ซงเปนลายพนฐานของกลมชาตพนธผไทยกวาได มการฝกใหลกหลานทเปนผหญงใหรจกการทอผาพนและผาลายมดหม โดยสบทอดรนตอรน แตไมมการจดบนทกเปนเพยงการสงเกตจดจ าแลวน ามาปฏบตจนปจจบน จากลายพนฐานดงกลาวไดประยกตเปนลายมดหมลายใหมอยางหลากหลาย เพอใหตอบสนองตามความตองการของตลาดหรอความตองการของลกคา ไดแก ลายนาค ลายนาคหวซอง ลายนาคเกยว ลายหมากจบหวาน และลายอน ๆ อกมากมาย ทงนผาฝายของชาวผไทยนยมใชสครามเปนสพน ลายมดหมสขาว สครามหรอครามเขม นบไดวาเปนสเอกลกษณของชาวผไทย โดยเฉพาะบานโคกโกง บานกดหวา บานบะหวา และบานภ ปจจบนผาฝายลายมดหมเปนสนคา ขายด นบไดวาเปนมรดกทางวฒนธรรมการท าเครองนงหมเหมาะสมกบสภาพดนฟาอากาศของภาค โดยเฉพาะเมอน าผาฝายลงยอมในสแลวจะท าใหผาฝายผนนนเกดมลคาเพม มคณสมบตทางสมนไพรเพราะครามนอกจากยอมสผาแลวใชประโยชนทางยา เชน ใบสดของครามเปนยาดบพษชวยบ ารงเสนผมปองกนผมหงอก และประโยชนอนอกมากมาย ควรสงเสรมใหชาวอสานหรอชาวไทยทกภมภาคใชผาฝาย ซงเปนผลตภณฑของคนไทยอนเกดจากภมปญญาของบรรพบรษ เพอใหคนในชมชนภาคอสานมรายได มฐานะทางเศรษฐกจ

��.indd 166 29/10/2560 12:55:52


วตถดบ ไดแก ฝาย ใยฝาย ดงเดมชาวผไทยปลกฝายเองในชมชน เพอน าดอกฝายมาท าเสนใยฝาย โดยมขนตอนกระบวนการผลตเสนใยฝายเพอน ามาทอเปนผนผาปจจบน กลมทอผาฝายชาวผไทยเลกปลกฝายเพราะศตรฝายมากก าจดยากตองใชยาฆาแมลงซงเปนอนตรายตอคนและสตวเลยง ผลตภณฑยงเปนแบบดงเดม ไดแก ผาถง ผาเบยง ผาขาวมา ซงเปนการผลตซ า ยงมนอย ไมหลากหลาย ลอกเลยนแบบงาย จ าหนายไดชา คแขงมมาก ยงขาดความรดานการตลาด ไมทนตอความตองการของลกคา

วตถดบ พบวาเสนใยฝายทปลกในชมชนมนอย ไมเพยงพอตอความตองการ ตองสงซอจากตลาดซงเปนเสนฝายมาจากโรงงาน และยงพบวา การปลกฝายพนธพนเมองทมปยฝายสขาว หรอฝายแมวทมปยฝายสน าตาลออน ๆ ปจจบนมศตรพชมาก ตองลงทนก าจดศตรพช ท าใหชาวบานทเคยท าไรฝายตองเลกปลก เพราะลงทนสง ไมคมคากบเวลา

เครองมอหรออปกรณ พบวา ฟมทอผาราคาสงขน หากช ารดตองรอชางนาน คาแรงในการซอมแพงมาก ตองลงทนซอใหมดกวารอเวลาซอม ขนตอนการผลตพบวา มขนตอนหลายอยาง โดยเฉพาะการทอผาฝายทมลวดลายหรอผาฝายมดหม ชางทอมนอย ขาดแรงงานในฤดเกบเกยว ทอผาไมทนกบความตองการของลกคาการฟอกยอม แตละครงไดสไมเหมอนเดม ลวดลาย สวนใหญยงเปนลวดลายดงเดม เพราะชางออกแบบลวดลายยงเปนการจนตนาการ ความรในการจดบนทกลวดลายเพอจะน าไปประยกตใหเกดลายใหม ตามความนยมยงมนอย ท าใหกระบวนการผลตลวดลายไมทนสมย การออกแบบกลมยงขาดบคลากรทมความสามารถในการออกแบบสนคา แฟชน และไมม Brand Name ของตนเองสธรรมชาตทน ามายอมเสนฝายแตละครงจะไมไดสเดม และผาฝายธรรมชาตจะไมเหนยวแนน ไมเหมาะกบการซกในเครองซกผา การตลาดยงไมกวางพอ สมาชกยงขาดความรดานการตลาด “ผลตไดแตขายไมเกง” ความสามารถในการขายมนอย ยงตองพงการสงซอจากลกคา

ตอนท 3 การประยกตลายผาฝายของกลมชาตพนธผไทยในภาคอสานเพอพฒนา ผลตภณฑเชงพาณชย

การประยกตลายผาฝายจากดงเดมใหเปนลายใหมหรอลายผสมผสาน ไดแก ลายนาคเกยว ลายนาคซอง ลายดอกแกว และลายสะเกดธรรม ซงเปนลายประจ าจงหวดสกลนคร และยงมการประยกตผนผาใหมขนาดเลกลง เพอใชเปนผาเบยง ผาพนคอ ผาคลมไหล โดยเฉพาะ ผาพนคอใชไดทงสภาพบรษและสภาพสตร ผาคลมไหลส าหรบสภาพสตรและการประยกตลวดลาย ผาขาวมาใหมทงลายตารางสเหลยมขนาดใหญและขนาดเลก ส าหรบใหลกคาเลอกซอไดตามความ ตองการ โดยชางผช านาญการบนพนฐานการประยกตโดยภมปญญาพนบานของกลมชาตพนธ เพอ พฒนาผลตภณฑเชงพาณชย ผวจยเหนวา การโดยน าลวดลายพนฐานหลายลายมาทอตอกนในผาผนเดยวกน เพอใหไดลายใหมมความโดดเดนเปนเอกลกษณเฉพาะเหมาะส าหรบน าไปตดเยบเปนชดทมในองคกรทงภาครฐ ภาคชมชน และประชาชนทวไป เพอสวมใสไปท างาน ไปศกษาดงาน รวมงานพธ ชวยสรางความ โดดเดนใหผสวมใสมากขน และยงมการประยกตผนผาใหเลกลงเพอน าไปใชพนคอ ใชคลมไหลโดย ตกแตงลวดลายดวยมดลวดลายใหมใหเปนลวดลายสรางสรรค เปน

การสรางมลคาเพมใหสนคา และ สงผลใหผลตภณฑขายไดราคาดเปนทตองการของลกคาทงในภาคอสานและภาคอน ๆ ชวยใหกลมทอ ผาฝายมงานท า มรายไดสรางเศรษฐกจชมชนและเปนการเผยแพรศลปวฒนธรรมลายผาฝายของกลม ชาตพนธผไทยในภาคอสาน สอดคลองกบ ศภชย สงหยะบศย (2545 : 102-106) ไดศกษารปแบบศลปะและการ จดการผาทอทสงผลตอความเขมแขงและการพงตนเองของชมชนทองถน กรณผาไหมแพรวาลาย วฒนธรรมผไทจงหวดสกลนคร พบวา ผาไหมแพรวาม 3 ลกษณะ คอ ผาทอลวง ผาจกดาว และ ผาเกาะ ผาทอแตละชนดมการประยกตศลปะการประดษฐตกแตงลวดลายไมเหมอนกน ใชสสอดสลบ แตกตางกน ลกษณะการใชงานไดหลากหลาย เชน ทอเปนผนผาขนาดเลกส าหรบเปนผาเบยง และประดษฐลวดลายเปนผนผาเหมาะส าหรบน าไปตดเยบเปนผาถง เสอผาส าเรจรป หรอชดกระโปรง สภาพสตรส าหรบสวมใสไปท างาน ชวยสรางมลคาเพมใหผลตภณฑสรางชอเสยง สรางรายไดใหชาว ผไทยจงหวดกาฬสนธปละไมนอย ราคาแตกตางกนเนองจากขนตอนการทอ ไดแก ผาทอลวงราคาถก ผาจกดาว ราคาเปนกลาง ผาเกาะราคาแพง ลกคาสามารถเลอกซอไดตามความตองการ และยงเปนการสงเสรมภมปญญาทองถนและเปนการเผยแพรวฒนธรรมผาไหมแพรวาใหสงคมชาวไทยและ ชาวตางชาตไดรจกผาไหมแพรวาชาวผไทยจงหวดกาฬสนธมากขน

5. อภปรายผล

การอภปรายผลการวจยครงน พบวา ตอนท 1 ประวตความเปนมาของลายผาฝายของกลมชาตพนธผไทยในภาคอสาน เดมท

กลมชาตพนธผไทยไดสบทอดการทอผาฝายสขาวและสมยหรอสน าตาลออน ๆ ซงเปนสธรรมชาตของฝาย โดยทอเปนผาสพน เมอทอเปนผนผาแลวจงน าไปตดเยบเสอผา เครองนงหม และน าไปยอมสคราม ตอมาไดประยกตเปนผาลายมดหมเพอท าเปนผาถงส าหรบสภาพสตร เรมแรกคอ ลายหมากจบ หรอนยมเรยกวา ผาฝายลายหมากจบ ซงเปนลายพนฐานของกลมชาตพนธผไทยกวาได มการฝกใหลกหลานทเปนผหญงใหรจกการทอผาพนและผาลายมดหม โดยสบทอดรนตอรน แตไมมการจดบนทกเปนเพยงการสงเกตจดจ าแลวน ามาปฏบตจนปจจบน จากลายพนฐานดงกลาวไดประยกตเปนลายมดหมลายใหมอยางหลากหลาย เพอใหตอบสนองตามความตองการของตลาดหรอความตองการของลกคา ไดแก ลายนาค ลายนาคหวซอง ลายนาคเกยว ลายหมากจบหวาน และลายอน ๆ อกมากมาย ทงนผาฝายของชาวผไทยนยมใชสครามเปนสพน ลายมดหมสขาว สครามหรอครามเขม นบไดวาเปนสเอกลกษณของชาวผไทย โดยเฉพาะบานโคกโกง บานกดหวา บานบะหวา และบานภ ปจจบนผาฝายลายมดหมเปนสนคา ขายด นบไดวาเปนมรดกทางวฒนธรรมการท าเครองนงหมเหมาะสมกบสภาพดนฟาอากาศของภาค โดยเฉพาะเมอน าผาฝายลงยอมในสแลวจะท าใหผาฝายผนนนเกดมลคาเพม มคณสมบตทางสมนไพรเพราะครามนอกจากยอมสผาแลวใชประโยชนทางยา เชน ใบสดของครามเปนยาดบพษชวยบ ารงเสนผมปองกนผมหงอก และประโยชนอนอกมากมาย ควรสงเสรมใหชาวอสานหรอชาวไทยทกภมภาคใชผาฝาย ซงเปนผลตภณฑของคนไทยอนเกดจากภมปญญาของบรรพบรษ เพอใหคนในชมชนภาคอสานมรายได มฐานะทางเศรษฐกจ

��.indd 167 29/10/2560 12:55:53


ดยงขน สอดคลองกบ ทฤษฎโครงสรางหนาทโดยมาลนอสก (Malinowski. 1884-1942) ไดน าเสนอแนวคดหลกของทฤษฎ คอ เนนทวฒนธรรมในการท าหนาทสนองความตองการตอความจ าเปนของปจเจกบคคล 3 ดาน คอ 1) ดานความจ าเปนพนฐานของมนษย ไดแก ตองการอาหาร ทอยอาศย เครองนงหม การพกผอน การเจรญเตบโต และการสบพนธ 2) ดานสงคม ไดแก การแบงปนงานกนท า แจกจายอาหาร ปองกนภย การผลตสนคา และการควบคมทางสงคม 3) ดานจตใจ คอ ความตองการความมนคงทางดานจตใจ ไดแก ความร กฎหมาย ศาสนา ศลปะ และเวทยมนตคาถา เพอใหเกดความมนใจในการด าเนนชวตมากขน

ตอนท 2 สภาพปจจบนและปญหาลายผาฝาของกลมชาตพนธผไทยในภาคอสาน ปจจบนกลมทอผาฝายในภาคอสาน ไดด าเนนกจกรรมอยางตอเนอง ไดแก การประยกตผลตภณฑ พบวา แตละกลมไดมการทอผาเพอน ามาประยกตเปนผลตภณฑใหหลากหลาย โดยเนนความเปนเอกลกษณกลมตน เชน ผาฝายลายมดหม ผาขาวมา ผาคลมไหล และผาพนคอ ผามดหมลวดลายใหมหรอเรยกวา ลายประยกตรวมสมย เปนสนคาขายดของกลมผลตภณฑผนผา ไดแก ผาพนคอ ผาคลมไหล เปนผลตภณฑประเภทของฝากของทระลกขายด เปนอนดบตน ๆ ของกลม ออกแบบใหสอดคลองกบเทคโนโลยสมยใหม ผลตภณฑทใชมความปลอดภย มศกยภาพสงคมคากบราคา สนองตอความตองการของคนในชมชน หรอบคคลทวไป มการพฒนาอยางตอเนอง โดยมการน าภมปญญาทองถนมาประยกตใชในกระบวนการผลต สงผลใหผลตภณฑเกดมลคาเพม ดงดดใจลกคาใหสนใจผลตภณฑผาฝายลายมดหมโดยใหการสนบสนนซอผลตภณฑไปเปนของฝากของทระลก ประทบใจคณภาพ ดานวฒนธรรมการทอผา ขยายเครอขายเผยแพรวฒนธรรมไดดยงขน สอดคลองกบ อนชต กลมาลา (2552 : 433-440) ไดศกษาแนวทางการพฒนาผลตภณฑหตถกรรมพนบานงานจกสานไมไผ จงหวดพษณโลก พบวา งานจกสานเกดจากภมปญญาพนบานในการดดแปลงวสดใหเปนผลตภณฑ เพอใชประโยชนในชวตประจ าวน ไดแก เครองใชในครวเรอน เครองมอจบสตวน า เครองมอการเกษตร และเครองใชในการประกอบพธกรรมตามประเพณความเชอ ผลตภณฑไดพฒนาฝมอความประณต สวยงาม คงทนตอการใชงาน โดดเดนเปนเอกลกษณเพาะ สงผลใหเกดมลคาเพมเปนสนคาขายด ตลาดตองการมากขน และมแนวโนมจะขยายเครอขายไดทวประเทศ และทวอาเซยน

วตถดบแตละกลมยงสบทอดการใชวตถดบธรรมชาตทมในทองถน ไดแก ฝาย เดมเคยปลก ปจจบนนยมใชฝายโรงงาน เพราะสะดวกหาซองาย สครามส าหรบน ามายอมคราม คนในชมชนมทกษะในการยอมครามและสบทอด เปลอกไม เชน เปลอกมะมวงกอสอ เปลอกตนเพกา เปลอกสมอ เปลอกเหมอดแอ และผลไมทมรสเปรยว ไดแกมะขาม มะเฟอง ส าหรบเปนสวนผสมเนอคราม เพอใหสครามมนวาว วตถดบใชท าดง ไดแก เหงากลวย ตนผกโขม เปลอกนน ฝกงว และไมเพกา ส าหรบน าไปเผาไฟเอาขเถาท าน าดง เพอน าไปเปนสวนผสมเนอคราม ท าสครามยอมผาฝาย การผสมทสมดลทไดลองถกลองผดจนเกดทกษะไดสครามตามความตองการและไดสบทอดมาจนปจจบน ภมปญญาทองถนชาวอสานของกลมชาตพนธผไทยเกยวกบการยอมผาฝายดวยสธรรมชาต โดยเฉพาะสครามซงเปนสเอกลกษณของชาวผไทย ไมเปนพษไมระคายเคองตอผสวมใส

สะทอนใหเหนถงภมปญญาการเลอกใชวสดทมในทองถน มาใชใหเกดประโยชน สรางมลคาเพมแกผนผาฝาย ลดรายจาย เพมรายได โดยการน าผนผามาประยกตใหเปนผลตภณฑ มความเปนเอกลกษณเฉพาะ ไดแก ผาฝายลายมดหม ผาเบยง ผาสไบ ผาคลมไหล และผลตภณฑอน ๆ สอดคลองกบ Addo (2004 : 178-180) ไดศกษาเรองเสอผาทใชสวมใส ของชมชนชาวตองกาและชาวโอคแลนด ประเทศนวซแลนด ผลการวจย พบวา สตรชาวตองกาใชเสอผาแบบดงเดมเปนการสรางวฒนธรรมในการแตงกาย สวนชมชนชาวโอคแลนประเทศนวซแลนด เดมเคยใชเปลอกไมท าเครองนงหม ตอมาเปลยนเปนการใชเสนใยสงเคราะหจากเทคนคใหมในการทผาและน ามาท าเปนเครองนงหมใหเหมาะกบกาลเวลาทเปลยนแปลงไป เปนการเตมเตม วฒนธรรมและวถชวตของครอบครวทมการเปลยนแปลง

ตอนท 3 การประยกตลายผาฝายของกลมชาตพนธผ ไทยในภาคอสานเพอพฒนาผลตภณฑเชงพาณชย การประยกตลายผาฝายจากดงเดมใหเปนลายใหมหรอลายผสมผสาน ไดแก ลายนาคเกยว ลายนาคซอง ลายดอกแกว และลายสะเกดธรรม ซงเปนลายประจ าจงหวดสกลนคร และยงมการประยกตผนผาใหมขนาดเลกลง เพอใชเปนผาเบยง ผาพนคอ ผาคลมไหล โดยเฉพาะผาพนคอใชไดทงสภาพบรษและสภาพสตร ผาคลมไหลส าหรบสภาพสตรและการประยกตลวดลายผาขาวมาใหมทงลายตารางสเหลยมขนาดใหญและขนาดเลก ส าหรบใหลกคาเลอกซอไดตามความตองการ โดยชางผช านาญการบนพนฐานการประยกตโดยภมปญญาพนบานของกลมชาตพนธ เพอพฒนาผลตภณฑเชงพาณชย โดยน าลวดลายพนฐานหลายลายมาทอตอกนในผาผนเดยวกน เพอใหไดลายใหมมความโดดเดนเปนเอกลกษณเฉพาะเหมาะส าหรบน าไปตดเยบเปนชดทมในองคกรทงภาครฐ ภาคชมชน และประชาชนทวไป เพอสวมใสไปท างาน ไปศกษาดงาน รวมงานพธ ชวยสรางความโดดเดนใหผสวมใสมากขน และยงมการประยกตผนผาใหเลกลงเพอน าไปใชพนคอ ใชคลมไหล โดยตกแตงลวดลายดวยมดลวดลายใหมใหเปนลวดลายสรางสรรค เปนการสรางมลคาเพมใหสนคา และสงผลใหผลตภณฑขายไดราคาดเปนทตองการของลกคาทงในภาคอสานและภาคอน ๆ ชวยใหกลมทอผาฝายมงานท า มรายไดสรางเศรษฐกจชมชนและเปนการเผยแพรศลปวฒนธรรมลายผาฝายของกลมชาตพนธผไทยในภาคอสาน สอดคลองกบ ศภชย สงหยะบศย (2545 : 102-106) ไดศกษารปแบบศลปะและการจดการผาทอทสงผลตอความเขมแขงและการพงตนเองของชมชนทองถน กรณผาไหมแพรวาลายวฒนธรรมผไทจงหวดสกลนคร พบวา ผาไหมแพรวาม 3 ลกษณะ คอ ผาทอลวง ผาจกดาว และผาเกาะ ผาทอแตละชนดมการประยกตศลปะการประดษฐตกแตงลวดลายไมเหมอนกน ใชสสอดสลบแตกตางกน ลกษณะการใชงานไดหลากหลาย เชน ทอเปนผนผาขนาดเลกส าหรบเปนผาเบยง และประดษฐลวดลายเปนผนผาเหมาะส าหรบน าไปตดเยบเปนผาถง เสอผาส าเรจรป หรอชดกระโปรง สภาพสตรส าหรบสวมใสไปท างาน ชวยสรางมลคาเพมใหผลตภณฑสรางชอเสยง สรางรายไดใหชาว ผไทยจงหวดกาฬสนธปละไมนอย ราคาแตกตางกนเนองจากขนตอนการทอ ไดแก ผาทอลวงราคาถก ผาจกดาว ราคาเปนกลาง ผาเกาะราคาแพง ลกคาสามารถเลอกซอไดตามความตองการ และยงเปนการสงเสรมภมปญญาทองถนและเปนการ

��.indd 168 29/10/2560 12:55:54


ดยงขน สอดคลองกบ ทฤษฎโครงสรางหนาทโดยมาลนอสก (Malinowski. 1884-1942) ไดน าเสนอแนวคดหลกของทฤษฎ คอ เนนทวฒนธรรมในการท าหนาทสนองความตองการตอความจ าเปนของปจเจกบคคล 3 ดาน คอ 1) ดานความจ าเปนพนฐานของมนษย ไดแก ตองการอาหาร ทอยอาศย เครองนงหม การพกผอน การเจรญเตบโต และการสบพนธ 2) ดานสงคม ไดแก การแบงปนงานกนท า แจกจายอาหาร ปองกนภย การผลตสนคา และการควบคมทางสงคม 3) ดานจตใจ คอ ความตองการความมนคงทางดานจตใจ ไดแก ความร กฎหมาย ศาสนา ศลปะ และเวทยมนตคาถา เพอใหเกดความมนใจในการด าเนนชวตมากขน

ตอนท 2 สภาพปจจบนและปญหาลายผาฝาของกลมชาตพนธผไทยในภาคอสาน ปจจบนกลมทอผาฝายในภาคอสาน ไดด าเนนกจกรรมอยางตอเนอง ไดแก การประยกตผลตภณฑ พบวา แตละกลมไดมการทอผาเพอน ามาประยกตเปนผลตภณฑใหหลากหลาย โดยเนนความเปนเอกลกษณกลมตน เชน ผาฝายลายมดหม ผาขาวมา ผาคลมไหล และผาพนคอ ผามดหมลวดลายใหมหรอเรยกวา ลายประยกตรวมสมย เปนสนคาขายดของกลมผลตภณฑผนผา ไดแก ผาพนคอ ผาคลมไหล เปนผลตภณฑประเภทของฝากของทระลกขายด เปนอนดบตน ๆ ของกลม ออกแบบใหสอดคลองกบเทคโนโลยสมยใหม ผลตภณฑทใชมความปลอดภย มศกยภาพสงคมคากบราคา สนองตอความตองการของคนในชมชน หรอบคคลทวไป มการพฒนาอยางตอเนอง โดยมการน าภมปญญาทองถนมาประยกตใชในกระบวนการผลต สงผลใหผลตภณฑเกดมลคาเพม ดงดดใจลกคาใหสนใจผลตภณฑผาฝายลายมดหมโดยใหการสนบสนนซอผลตภณฑไปเปนของฝากของทระลก ประทบใจคณภาพ ดานวฒนธรรมการทอผา ขยายเครอขายเผยแพรวฒนธรรมไดดยงขน สอดคลองกบ อนชต กลมาลา (2552 : 433-440) ไดศกษาแนวทางการพฒนาผลตภณฑหตถกรรมพนบานงานจกสานไมไผ จงหวดพษณโลก พบวา งานจกสานเกดจากภมปญญาพนบานในการดดแปลงวสดใหเปนผลตภณฑ เพอใชประโยชนในชวตประจ าวน ไดแก เครองใชในครวเรอน เครองมอจบสตวน า เครองมอการเกษตร และเครองใชในการประกอบพธกรรมตามประเพณความเชอ ผลตภณฑไดพฒนาฝมอความประณต สวยงาม คงทนตอการใชงาน โดดเดนเปนเอกลกษณเพาะ สงผลใหเกดมลคาเพมเปนสนคาขายด ตลาดตองการมากขน และมแนวโนมจะขยายเครอขายไดทวประเทศ และทวอาเซยน

วตถดบแตละกลมยงสบทอดการใชวตถดบธรรมชาตทมในทองถน ไดแก ฝาย เดมเคยปลก ปจจบนนยมใชฝายโรงงาน เพราะสะดวกหาซองาย สครามส าหรบน ามายอมคราม คนในชมชนมทกษะในการยอมครามและสบทอด เปลอกไม เชน เปลอกมะมวงกอสอ เปลอกตนเพกา เปลอกสมอ เปลอกเหมอดแอ และผลไมทมรสเปรยว ไดแกมะขาม มะเฟอง ส าหรบเปนสวนผสมเนอคราม เพอใหสครามมนวาว วตถดบใชท าดง ไดแก เหงากลวย ตนผกโขม เปลอกนน ฝกงว และไมเพกา ส าหรบน าไปเผาไฟเอาขเถาท าน าดง เพอน าไปเปนสวนผสมเนอคราม ท าสครามยอมผาฝาย การผสมทสมดลทไดลองถกลองผดจนเกดทกษะไดสครามตามความตองการและไดสบทอดมาจนปจจบน ภมปญญาทองถนชาวอสานของกลมชาตพนธผไทยเกยวกบการยอมผาฝายดวยสธรรมชาต โดยเฉพาะสครามซงเปนสเอกลกษณของชาวผไทย ไมเปนพษไมระคายเคองตอผสวมใส

สะทอนใหเหนถงภมปญญาการเลอกใชวสดทมในทองถน มาใชใหเกดประโยชน สรางมลคาเพมแกผนผาฝาย ลดรายจาย เพมรายได โดยการน าผนผามาประยกตใหเปนผลตภณฑ มความเปนเอกลกษณเฉพาะ ไดแก ผาฝายลายมดหม ผาเบยง ผาสไบ ผาคลมไหล และผลตภณฑอน ๆ สอดคลองกบ Addo (2004 : 178-180) ไดศกษาเรองเสอผาทใชสวมใส ของชมชนชาวตองกาและชาวโอคแลนด ประเทศนวซแลนด ผลการวจย พบวา สตรชาวตองกาใชเสอผาแบบดงเดมเปนการสรางวฒนธรรมในการแตงกาย สวนชมชนชาวโอคแลนประเทศนวซแลนด เดมเคยใชเปลอกไมท าเครองนงหม ตอมาเปลยนเปนการใชเสนใยสงเคราะหจากเทคนคใหมในการทผาและน ามาท าเปนเครองนงหมใหเหมาะกบกาลเวลาทเปลยนแปลงไป เปนการเตมเตม วฒนธรรมและวถชวตของครอบครวทมการเปลยนแปลง

ตอนท 3 การประยกตลายผาฝายของกลมชาตพนธผ ไทยในภาคอสานเพอพฒนาผลตภณฑเชงพาณชย การประยกตลายผาฝายจากดงเดมใหเปนลายใหมหรอลายผสมผสาน ไดแก ลายนาคเกยว ลายนาคซอง ลายดอกแกว และลายสะเกดธรรม ซงเปนลายประจ าจงหวดสกลนคร และยงมการประยกตผนผาใหมขนาดเลกลง เพอใชเปนผาเบยง ผาพนคอ ผาคลมไหล โดยเฉพาะผาพนคอใชไดทงสภาพบรษและสภาพสตร ผาคลมไหลส าหรบสภาพสตรและการประยกตลวดลายผาขาวมาใหมทงลายตารางสเหลยมขนาดใหญและขนาดเลก ส าหรบใหลกคาเลอกซอไดตามความตองการ โดยชางผช านาญการบนพนฐานการประยกตโดยภมปญญาพนบานของกลมชาตพนธ เพอพฒนาผลตภณฑเชงพาณชย โดยน าลวดลายพนฐานหลายลายมาทอตอกนในผาผนเดยวกน เพอใหไดลายใหมมความโดดเดนเปนเอกลกษณเฉพาะเหมาะส าหรบน าไปตดเยบเปนชดทมในองคกรทงภาครฐ ภาคชมชน และประชาชนทวไป เพอสวมใสไปท างาน ไปศกษาดงาน รวมงานพธ ชวยสรางความโดดเดนใหผสวมใสมากขน และยงมการประยกตผนผาใหเลกลงเพอน าไปใชพนคอ ใชคลมไหล โดยตกแตงลวดลายดวยมดลวดลายใหมใหเปนลวดลายสรางสรรค เปนการสรางมลคาเพมใหสนคา และสงผลใหผลตภณฑขายไดราคาดเปนทตองการของลกคาทงในภาคอสานและภาคอน ๆ ชวยใหกลมทอผาฝายมงานท า มรายไดสรางเศรษฐกจชมชนและเปนการเผยแพรศลปวฒนธรรมลายผาฝายของกลมชาตพนธผไทยในภาคอสาน สอดคลองกบ ศภชย สงหยะบศย (2545 : 102-106) ไดศกษารปแบบศลปะและการจดการผาทอทสงผลตอความเขมแขงและการพงตนเองของชมชนทองถน กรณผาไหมแพรวาลายวฒนธรรมผไทจงหวดสกลนคร พบวา ผาไหมแพรวาม 3 ลกษณะ คอ ผาทอลวง ผาจกดาว และผาเกาะ ผาทอแตละชนดมการประยกตศลปะการประดษฐตกแตงลวดลายไมเหมอนกน ใชสสอดสลบแตกตางกน ลกษณะการใชงานไดหลากหลาย เชน ทอเปนผนผาขนาดเลกส าหรบเปนผาเบยง และประดษฐลวดลายเปนผนผาเหมาะส าหรบน าไปตดเยบเปนผาถง เสอผาส าเรจรป หรอชดกระโปรง สภาพสตรส าหรบสวมใสไปท างาน ชวยสรางมลคาเพมใหผลตภณฑสรางชอเสยง สรางรายไดใหชาว ผไทยจงหวดกาฬสนธปละไมนอย ราคาแตกตางกนเนองจากขนตอนการทอ ไดแก ผาทอลวงราคาถก ผาจกดาว ราคาเปนกลาง ผาเกาะราคาแพง ลกคาสามารถเลอกซอไดตามความตองการ และยงเปนการสงเสรมภมปญญาทองถนและเปนการ

��.indd 169 29/10/2560 12:55:55


เผยแพรวฒนธรรมผาไหมแพรวาใหสงคมชาวไทยและชาวตางชาตไดรจกผาไหมแพรวาชาวผไทยจงหวดกาฬสนธมากขน

6. ขอเสนอแนะ

ผลการวจย เรองการประยกตลายผาฝายของกลมชาตพนธผไทยในภาคอสานเพอพฒนาผลตภณฑเชงพาณชย ผวจยขอเสนอแนะ ดงน

6.1 ขอเสนอแนะเชงนโยบาย 1) หนวยงานทควรน าไปใชประโยชน ไดแก องคการบรหารสวนทองถน เพอเปนขอมล

ดานภมปญญาทองถน น าไปประกอบการพฒนาหลกสตรประยกตลายผาฝายในทองถน 2) ส าหนวยงานทควรน าไปใชประโยชน ไดแก นกงานวฒนธรรมอ าเภอ จงหวด และ

พฒนาชมชน เพอเปนขอมลในการจดท าหลกสตรประยกตลายผาฝายในทองถน 3) หนวยงานทควรน าผลการวจยไปใชประโยชน ไดแก องคการบรหารสวนต าบล เพอ

เปนขอมลประกอบการพจารณาจดสรรงบประมาณสนบสนน ส านกงานพฒนาชมชน อตสาหกรรม ส านกงานพฒนาฝมอแรงงาน เพอวางแผนการสงเสรมอบรมใหความรแกชมชน และสถาบนการเงนทมสวนเกยวของกบชมชน ไดแก ธนาคารออมสน ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณ (ธกส.) เพอเปนขอมลประกอบการพจารณาเงนกสนบสนนการประกอบอาชพของชมชน

6.2 ขอเสนอแนะเชงปฏบต 1) หนวยงานทควรน าผลวจยไปใชประโยชน ไดแก ส านกงานอตสาหกรรมจงหวด เพอ

พจารณาการจดระดบดาว ส านกงานพฒนาชมชน ส านกงานพฒนาฝมอแรงงาน เพอเปนขอมลประกอบการจดการอบรมเพมความรแกผสนใจ เพอเปนขอมลประกอบการจดท าหลกสตรวชาชพระดบสงตอไป

2) หนวยงานทควรน าผลวจยไปใชประโยชน สถานศกษา วทยาลยการอาชพ เพอใหชาวอสานมพชเศรษฐกจแบบดงเดม สามารถสงออกจ าหนายตางประเทศ สรางงาน สรางรายไดเพมขน

6.3 ขอเสนอแนะการท าวจยครงตอไป ผลการวจย เรองการประยกตลายผาฝายของกลมชาตพนธผไทยในภาคอสานเพอพฒนา

ผลตภณฑเชงพาณชย ผวจยขอเสนอแนะในสวนทสามารถตอยอดจากงานวจยฉบบน ดงน 1) ควรศกษา เรองการเชอมโยงเครอขายการตลาดผาฝายในภาคอสานเพอกาวเขาส

อาเซยน 2) ควรศกษาวจย เรองการประสานงานระหวางองคกรภาครฐกบภาคชมชนเกยวกบ

กจกรรมการทอผาฝายของกลมชาตพนธผไทย 3) ควรศกษาวจยเรองการอนรกษลายผาฝายของกลมชาตพนธผไทย เพอใหเปนมรดก

ทางศลปวฒนธรรมของชาวอสาน

References Jiranan Poonsawat. (2554). Study of Comprehensive Reading Competency of 5th

Grade Elementary Hearing Disable Students by KWL Plus (Master’s Thesis). Bangkok: Silpakorn University.

Ministry of Education. (2551). Department of Academics, 2551 Basic Education Core Curriculum. Bangkok: Express Delivery Organization Printing House.

Pannee Sawetamarn. (2543). Study of Achievement of English Reading Taight by KWL PLUS and Teachers Manual (Master’s Thesis). Bangkok: Rankamhaeng University.

Phramaha Kamphon Khunangkaro. (2559). Human Resource Development in Buddhist Approach. Journal of MCU Social Science Review, 5(2), 387 – 396.

Rangsiman Suriyarangsan. (2554). Comprehensive Reading Exercise Form Development for the 1st Grade Secondary Students With Local Data of Petburi Province (Master’s Thesis). Bangkok: Silpakorn University.

Srivilai Polmanee. (2545). Language and Teaching. (4th edition). Chiengmai: Secondary Education Program, Faculty of Education, Chiengmai University,

Sunanta Mansertvit. (2545). Principle and Method of Thai Language Reading. Bangkok: Watanapanit Printing.

Suvit Moonkam and Oratai Moonkam. (2545). 21 Methods of Learning Management for Thinking Process Development. Bangkok: Parppim Limited Partnership Store.

Vatchara Laoriendee. (2547). Knowledge Management Technique for Professinal Teachers. Nakornpatom: Silpakorn University.

��.indd 170 29/10/2560 12:55:56


เผยแพรวฒนธรรมผาไหมแพรวาใหสงคมชาวไทยและชาวตางชาตไดรจกผาไหมแพรวาชาวผไทยจงหวดกาฬสนธมากขน

6. ขอเสนอแนะ

ผลการวจย เรองการประยกตลายผาฝายของกลมชาตพนธผไทยในภาคอสานเพอพฒนาผลตภณฑเชงพาณชย ผวจยขอเสนอแนะ ดงน

6.1 ขอเสนอแนะเชงนโยบาย 1) หนวยงานทควรน าไปใชประโยชน ไดแก องคการบรหารสวนทองถน เพอเปนขอมล

ดานภมปญญาทองถน น าไปประกอบการพฒนาหลกสตรประยกตลายผาฝายในทองถน 2) ส าหนวยงานทควรน าไปใชประโยชน ไดแก นกงานวฒนธรรมอ าเภอ จงหวด และ

พฒนาชมชน เพอเปนขอมลในการจดท าหลกสตรประยกตลายผาฝายในทองถน 3) หนวยงานทควรน าผลการวจยไปใชประโยชน ไดแก องคการบรหารสวนต าบล เพอ

เปนขอมลประกอบการพจารณาจดสรรงบประมาณสนบสนน ส านกงานพฒนาชมชน อตสาหกรรม ส านกงานพฒนาฝมอแรงงาน เพอวางแผนการสงเสรมอบรมใหความรแกชมชน และสถาบนการเงนทมสวนเกยวของกบชมชน ไดแก ธนาคารออมสน ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณ (ธกส.) เพอเปนขอมลประกอบการพจารณาเงนกสนบสนนการประกอบอาชพของชมชน

6.2 ขอเสนอแนะเชงปฏบต 1) หนวยงานทควรน าผลวจยไปใชประโยชน ไดแก ส านกงานอตสาหกรรมจงหวด เพอ

พจารณาการจดระดบดาว ส านกงานพฒนาชมชน ส านกงานพฒนาฝมอแรงงาน เพอเปนขอมลประกอบการจดการอบรมเพมความรแกผสนใจ เพอเปนขอมลประกอบการจดท าหลกสตรวชาชพระดบสงตอไป

2) หนวยงานทควรน าผลวจยไปใชประโยชน สถานศกษา วทยาลยการอาชพ เพอใหชาวอสานมพชเศรษฐกจแบบดงเดม สามารถสงออกจ าหนายตางประเทศ สรางงาน สรางรายไดเพมขน

6.3 ขอเสนอแนะการท าวจยครงตอไป ผลการวจย เรองการประยกตลายผาฝายของกลมชาตพนธผไทยในภาคอสานเพอพฒนา

ผลตภณฑเชงพาณชย ผวจยขอเสนอแนะในสวนทสามารถตอยอดจากงานวจยฉบบน ดงน 1) ควรศกษา เรองการเชอมโยงเครอขายการตลาดผาฝายในภาคอสานเพอกาวเขาส

อาเซยน 2) ควรศกษาวจย เรองการประสานงานระหวางองคกรภาครฐกบภาคชมชนเกยวกบ

กจกรรมการทอผาฝายของกลมชาตพนธผไทย 3) ควรศกษาวจยเรองการอนรกษลายผาฝายของกลมชาตพนธผไทย เพอใหเปนมรดก

ทางศลปวฒนธรรมของชาวอสาน

References Jiranan Poonsawat. (2554). Study of Comprehensive Reading Competency of 5th

Grade Elementary Hearing Disable Students by KWL Plus (Master’s Thesis). Bangkok: Silpakorn University.

Ministry of Education. (2551). Department of Academics, 2551 Basic Education Core Curriculum. Bangkok: Express Delivery Organization Printing House.

Pannee Sawetamarn. (2543). Study of Achievement of English Reading Taight by KWL PLUS and Teachers Manual (Master’s Thesis). Bangkok: Rankamhaeng University.

Phramaha Kamphon Khunangkaro. (2559). Human Resource Development in Buddhist Approach. Journal of MCU Social Science Review, 5(2), 387 – 396.

Rangsiman Suriyarangsan. (2554). Comprehensive Reading Exercise Form Development for the 1st Grade Secondary Students With Local Data of Petburi Province (Master’s Thesis). Bangkok: Silpakorn University.

Srivilai Polmanee. (2545). Language and Teaching. (4th edition). Chiengmai: Secondary Education Program, Faculty of Education, Chiengmai University,

Sunanta Mansertvit. (2545). Principle and Method of Thai Language Reading. Bangkok: Watanapanit Printing.

Suvit Moonkam and Oratai Moonkam. (2545). 21 Methods of Learning Management for Thinking Process Development. Bangkok: Parppim Limited Partnership Store.

Vatchara Laoriendee. (2547). Knowledge Management Technique for Professinal Teachers. Nakornpatom: Silpakorn University.

��.indd 171 29/10/2560 12:55:57

วารสาร มจร สังคมศาสตร์ปริทรรศน์ 159 ·...

Documents