หน่วยที่ 2 - sukhothai thammathirat open university3 ส อการสอน 1....

1

หนวยท 2 แนวคดเรองการรวมกลม ผชวยศาสตราจารย ดร.ทพรตน บบผะศร ชอ ผชวยศาสตราจารย ดร.ทพรตน บบผะศร วฒ เศรษฐศาสตรบณฑต มหาวทยาลยธรรมศาสตร รฐศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยธรรมศาสตร Ph.D. (Politics) University of Exeter, UK ต าแหนง ผชวยศาสตราจารย คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยรามค าแหง หนวยทเขยน หนวยท 2

2

แผนการสอนประจ าหนวย ชดวชา อาเซยนเบองตน หนวยท 2 แนวคดเรองการรวมกลม ตอนท 2.1 การรวมกลมและการบรณาการ 2.2 การรวมกลมภมภาค แนวคด 1. แมการรวมกลมระหวางประเทศอาจเกดขนมานาน แตแนวคดทางวชาการดานการรวมกลมระหวางรฐสมยใหมเพอรวมมอกนหรอท างานรวมกนโดยมเปาหมายรวมกนเพงเกดขนและไดรบการพฒนาอยางจรงจงชวงหลงสงครามโลกครงทสอง อนเปนผลจากการรวมกลมท างานบรณาการยโรป 2. การรวมกลมมลกษณะเปนความรวมมอระหวางประเทศของประเทศทมทตงอยใกลเคยงกนหรอเปนประเทศเพอนบานกนหรอเรยกวาอยรวมภมภาคกนในทางภมศาสตรและมประวตศาสตรรวมกนเขามาสรางขอตกลงรวมมอกนและอาจมการจดตงเปนองคการระหวางประเทศ และมกมการท างานรวมมอกนเชงการบรณาการเศรษฐกจ 3. แนวความคดการบรณาการระหวางประเทศอาจแบงไดคราวๆ เปนสองกลมตามพฒนาการ คอแนวความคดการบรณาการระหวางประเทศยคดงเดม ไดแก 1) สหพนธนยม 2) สมพนธนยม และ 3) ภารกจนยมและภารกจนยมใหม และแนวความคดการบรณาการระหวางประเทศยคหลงแนวคดดงเดม ไดแก 1) สถาบนนยมระหวางรฐ/แนวทางระหวางรฐนยมแบบเสร และ 2) การบรหารจดการหลายระดบ นอกจากนยงมแนวคดการบรณาการทางเศรษฐกจ 4. ความแตกตางของแตละภมภาค ทงจากบรบทภายในและภายนอกภมภาคนนๆ สงผลตอความเปนภมภาค การเรมตนและพฒนาการของภมภาคนยม ภมภาคาภวตน และการท างานบรณาการ ภายใตเงอนไขดงกลาวน การรวมกลมสหภาพยโรปและอาเซยนมความแตกตางกน วตถประสงค เมอศกษาหนวยท 2 จบแลว นกศกษาสามารถ 1. ระบและอธบายแนวคดการบรณาการระหวางประเทศได 2. อธบายความหมายของแนวคดองคประกอบตางๆ ของการรวมกลมภมภาคได 3. เปรยบเทยบความแตกตางกนของการท างานบรณาการระหวางสหภาพยโรปและอาเซยนได กจกรรมระหวางเรยน 1. ท าแบบประเมนผลตนเองกอนเรยนหนวยท 2 2. ศกษาเอกสารการสอนตอนท 2.1-2.2 3. ปฏบตกจกรรมตามทไดรบมอบหมายในเอกสารการสอน 4. ศกษาจากสอประกอบอนๆ (ถาม) 5. ท าแบบประเมนผลตนเองหลงเรยนหนวยท 2

3

สอการสอน 1. เอกสารการสอน 2. แบบฝกปฏบต 3. สอประกอบอนๆ (ถาม) การประเมนผล 1. ประเมนผลจากแบบประเมนผลตนเองกอนเรยนและหลงเรยน 2. ประเมนผลจากกจกรรมและแนวตอบทายเรอง 3. ประเมนผลจากการสอบไลประจ าภาคการศกษา เมออานแผนการสอนแลว ขอใหท าแบบประเมนผลตนเองกอนเรยน หนวยท 2 ในแบบฝกปฏบต แลวจงศกษาเอกสารการสอนตอไป

4

ตอนท 2.1 การรวมกลมและการบรณาการ โปรดอานหวเรอง แนวคด และวตถประสงคของตอนท 2.1 แลวจงศกษารายละเอยดตอไป หวเรอง 2.1.1 แนวความคดการบรณาการระหวางประเทศยคดงเดม 2.1.2 แนวความคดการบรณาการระหวางประเทศยคหลงแนวคดดงเดม 2.1.3 แนวคดการบรณาการทางเศรษฐกจ แนวคด 1. แนวคดการบรณาการระหวางประเทศสามารถแบงออกไดเปน 1) แนวคดการบรณาการระหวางประเทศยคดงเดม 2) แนวคดการบรณาการระหวางประเทศยคหลงแนวคดดงเดม และ 3) แนวคดบรณาการทางเศรษฐกจ พฒนาการของแนวความคดเรองนด าเนนไปตามพฒนาการของสหภาพยโรปเปนส าคญ (หรอใชสหภาพยโรปเปนหนวยการศกษาวเคราะห) โดยเฉพาะในชวงหลงสงครามโลกครงทสอง และการเรมตนของสงครามเยนในยโรป 2. แนวความคดการบรณาการระหวางประเทศยคดงเดมโดยเฉพาะสหพนธนยมและสมพนธนยมนนมเปาหมายเพอความเปนอนเดยวกนดานการเมองความมนคงและเพอการอยรวมกนอยางสนตระหวางชาต ในขณะทแนวคดภารกจนยมและภารกจนยมใหมนนอธบายแนวทางการท างานบรณการของสหภาพยโรปโดยตรง 3. แนวความคดการบรณาการระหวางประเทศยคหลงแนวคดดงเดมมงเนนการอธบายโครงสรางและการท างานบรณาการของสหภาพยโรปตงแตชวงทศวรรษท 1980 4. แนวคดการบรณาการทางเศรษฐกจพฒนาขนมาจากการท างานรวมกนดานเศรษฐกจของสหภาพยโรปตงแตเรมกอตง และยงไดอธบายรวมถงพฒนาการหรอรปแบบการท างานบรณาการดานเศรษฐกจในอนาคต วตถประสงค เมอศกษาตอนท 2.1 จบแลว นกศกษาสามารถ 1. อธบายแนวความคดรวมถงประเดนส าคญของแนวคดการบรณาการระหวางประเทศตางๆ ได 2. วเคราะหเปรยบเทยบความแตกตางของแนวคดการบรณาการระหวางประเทศตางๆ ได 3. อธบายและระบความแตกตางของแตละขนตอนการบรณาการทางเศรษฐกจได

5

ความน า ความพยายามรวมมอกนสรางเปนกลมระหวางประเทศหรอกลมภมภาคมมายาวนานพอสมควรใน

ระบบรฐชาตยคใหม เชน กรณออสเตรยลงนามในขอตกลงการคาเสรกบบรรดาชาตเพอนบานในชวงศตวรรษท 18 และ 19 หรอสหภาพศลกากร (Zollverein) ของแควนเยอรมนตางๆ (กอนจะรวมชาตเปนเยอรมนใน ค.ศ. 1887) กรณของรฐตางๆ ของสหรฐอเมรกาในยคกอตงประเทศ และแควนตางๆ ของอตาล หรอแมกระทงสทธพเศษทางการคาในระบบอาณานคม

การรวมกลม (Grouping) ในการศกษาดานความสมพนธระหวางประเทศมลกษณะเปนความรวมมอระหวางประเทศของประเทศทมทตงอยใกลเคยงกน หรอเปนประเทศเพอนบานกน หรอเรยกวาอยรวมภมภาค (region) กนในทางภมศาสตรภมภาค ในทนการรวมกลมจงหมายถง อาณาบรเวณระดบยอยลงมาจากอาณาเขตพนทระดบทวป ตงแตทศวรรษท 1950 มประเทศตางๆ ทตงอยในภมภาคเดยวกนไดเขามาสรางขอตกลงรวมมอกนมากมายกระจายทวโลก ปรากฏการณการรวมกลมระดบภมภาค (regional grouping) ลกษณะนเปนทมาของค าวา “ภมภาคนยม” (regionalism) แตความรวมมอลกษณะกลมภมภาคนกมรายละเอยดการท างานตางกนไปไมวาจะเปนดานโครงสรางการท างาน รปแบบของกลมรวม และผลการท างานตามวตถประสงคทตงไวจนถงเมอตนครสตศตวรรษท 21 ชฟและวนเทอร สรปพฒนาการของการรวมกลมภมภาคไววา นอกเหนอจากการรวมกลมจะมจ านวนมากขนแลว การรวมกลมภมภาคยงไดเปลยนแปลงจากภมภาคนยมแบบปดไปเปนลกษณะภมภาคนยมแบบเปด (มากขน) ซงสะทอนใหเหนถงทาททมองสภายนอก (outward-looking) การยอมรบการปฏบตตามขอผกมดเรองการสงเสรมการคาระหวางประเทศ และการยอมรบการขจดอปสรรคทางเศรษฐกจทนอกเหนอไปจากดานภาษและโควตา รวมถงมการสรางกลมการคาทประกอบไปประเทศทงทเปนประเทศพฒนาแลวรายไดสงและประเทศก าลงพฒนา1 เชน เขตการคาเสรอเมรกาเหนอ (North American Free Trade Area: NAFTA) และความรวมมอทางเศรษฐกจแหงภมภาคเอเชย-แปซฟก (Asia-Pacific Economic Cooperation: APEC)

1 Maurice Schiff and L. Alan Winters, Regional Integration and Development, (Washington, D.C.: The World Bank, 2003), xi.

6

เรองท 2.1.1 แนวความคดการบรณาการระหวางประเทศยคดงเดม

การจดแบงแนวความคดการบรณาการระหวางประเทศยคดงเดม วางอยบนฐานคดตามพฒนาการของสหภาพยโรปเปนส าคญ (หรอใชสหภาพยโรปเปนหนวยการศกษาวเคราะห) โดยเฉพาะในชวงสงครามเยน

1. สหพนธนยม (Federalism) การกอก าเนดการรวมกลมของชาตยโรปภายหลงสงครามโลกครงทสองนน บรรดาผทมบทบาทส าคญ

ในการกอเกดการบรณาการยโรปนนเปนผทเชอมนในแนวทางสหพนธนยม แนวความคดสหพนธนยมมพนฐานจากการมองลอการรวมตวของหนวยการเมองยอยทเขามารวมตวกนเปนรฐรวมในลกษณะสหพนธ (federation) หลกการรวมตวกนในลกษณะเชนนสามารถประยกตใชกบกรณทรฐชาตหลายรฐเขามารวมกลมบรณาการกน โดยเฉพาะในมตดานการแบงอ านาจภายในกลมความรวมมอระหวางรฐชาตสมาชกและหนวยงานท างานหรอสถาบนทสรางขนมาใหมส าหรบการท างานรวมมอ การบรณาการระหวางประเทศตามแนวคดสหพนธนยม ไดรบอทธพลจากผลของความสญเสยของ ประเทศในยโรปในชวงหลงสงครามโลกครงทสองอยางชดเจน แมวานกคดและผสนบสนนแนวทางนจะเรมกอตวตงแตชวงกอนสงครามโลกครงทสอง โดยไดมการกอตงกลม Federal Union ในเดอนพฤศจกายน ค.ศ. 1938 กลมแนวคดนเฟองฟมากในองกฤษ จนกระทงเมอสงครามโลกครงทสองก าลงกอตวเตมท ผสนบสนนแนวคดนไดเสนอใหกอตงระบบสหพนธของชาตยโรปภายหลงสงคราม2 การแพรหลายของแนวคดนสะทอนความพยายามหาหนทางตอตานลทธชาตนยมซงเปนสงทผทสนบสนนแนวคดสหพนธนยมเหนวาเปนสาเหตส าคญของความขดแยงรนแรงจนกอเกดเปนสงครามระหวางรฐดงทเกดขนในยโรปมาอยางยาวนาน หลกการทแนวคดสหพนธนยมลอมาจากกระบวนการรวมตวการสรางรฐชาตแบบสหพนธรฐ คอ การทกระบวนการนเปนการน าหนวยทมอาณาเขตดนแดน มอ านาจการปกครองตนเองทเดมอยแยกกน เขามารวมกนสรางรปแบบสหภาพรวมแบบใหมบนพนฐานลกษณะเอกภาพในความแตกตาง (unity in diversity) การอยรวมกนภายใตรปแบบสหภาพรปแบบใหมนมลกษณะส าคญ คอ การทหนวยตางๆ ทเขามาอยรวมกนดวยการยอมรบและคงผลประโยชน อตลกษณ และวฒนธรรมของตนไวบนพนฐานของขอตกลงอยางเปนทางการ โดยขอตกลงนมหลกการในการยดถอทกหนวยทเขามารวมอยางเทาเทยมกน และการประนประนอมในลกษณะตางตอบแทนกน ขณะทการตดสนใจใดๆ จะไมใชเปนเพยงเพอผลประโยชนหรอสวสดการโดยรวมเทานน การตดสนใจหรอการด าเนนนโยบายตองไมกระท าหรอด าเนนการหากรวาจะสงผลเสยตอสมาชกผอนหรอตอกลมการรวมตวโดยรวม การรวมตวเปนรฐชาตลกษณะนประกอบดวยหนวยยอยทมความแตกตางทางดนแดน ผลประโยชน วฒนธรรมสวนนอย ชาตนยมระดบต ากวารฐ ศาสนา และปจจยดานสงคมเศรษฐกจตางๆ ความเปนอนหนงอนเดยวกนของสหพนธรฐจงอยบนพนฐานของการรกษาและการสงเสรมคานยมเฉพาะของสหพนธทยนยอมใหความแตกตางหลากหลายคงอยและงอกงามตอได ซงคานยมของสหพนธลกษณะน

2 Desmond Dinan. (2004). Europe Recast: A History of European Union Boulder: Lynne Rienner p. 4.

7

ตองเขยนไวเปนลายลกษณอกษรชดเจนในขอตกลงหรอรฐธรรมนญกสามารถปรบเปลยนไดไปตามพลวตของการเปลยนแปลง3

การบรณาการของหนวยการเมองยอยทเปนรฐชาตในลกษณะสหพนธจะยดหลกการการรวมตวและรวมอยรวมกน โดยอ านาจจะถกแบงระหวางสถาบนทท าหนาทตดสนใจสวนกลางทสรางขนมาใหมกบสถาบนทท าหนาทตดสนใจระดบรฐชาตเดม การแบงอ านาจนจะระบไวเปนลายลกษณอกษรตามกฎหมายชดเจน และไดรบการคมครองดวยกรอบกฎหมายสงสด ความขดแยงเรองอ านาจระหวางสถาบนสองระดบทอาจเกดขนจะถกตดสนโดยหนวยงานทใชอ านาจตลาการสงสด ส าหรบการแบงอ านาจกนระหวางอ านาจศนยกลางและสวนอ านาจของรฐชาตจะถวงดลกนในแงของทงสองระดบของความรบผดชอบดานนโยบายสาธารณะ แมวาหนาทความรบผดชอบดงกลาวไมจ าเปนตองอยกบสถาบนนนทงหมด นโยบายบางดานอาจถอวาเปนอ านาจความรบผดชอบของศนยกลางเปนหลก เชน เรองทเกยวกบอตลกษณ ความสอดคลองใกลชด การเปลยนแปลงระบบโดยภาพรวม กจการตางประเทศ ความมนคงและกลาโหม การบรหารจดการเงนสกลเดยว และการก าหนดและการคมครองสทธพลเมอง4 ในกรณของสหภาพยโรป สถาบนศนยกลาง ไดแก คณะกรรมาธการยโรป สภายโรป ศาลยโรป อยางไรกตาม ผทมบทบาทส าคญในการผลกดนการบรณาการยโรปแตละคนมการน าเสนอรายละเอยดของกระบวนการการรวมตวระหวางรฐชาตลกษณะสหพนธทแตกตางกนไป อลตโร สปเนลล (Altiero Spinelli) นกสหพนธนยมคนส าคญชาวอตาล มทศนะวา การรวมกลมระหวางรฐชาตควรเรมจากการมสภานตบญญตทเลอกมาจากประชาชนโดยมอ านาจตดสนใจเรองการเกบภาษ มอ านาจในการตดสนใจ และเปนสถาบนทรางกรอบกฎหมายสงสดของกลมความรวมมอน หรอสภานตบญญตนจะเปนเสยงเรมตนทไดรบมอบหมายจากสาธารณชน ในขณะทฌอง มอนเนต (Jean Monnet) ผน าเสนอแนวทางการท างานบรณาการยโรปคนส าคญมทศนะวา การใชยทธศาสตรทางการเมองแบบคอยเปนคอยไปดวยการเรมตนขนตอนเลกๆ และจรงจงดานเศรษฐกจไปเรอยๆ ทายสดจะสามารถน าไปสสภาพสหพนธได5

2. สมพนธนยม (Transactionalism) คารล ดอยช (Karl W. Deutsch) มงศกษาเงอนไขจ าเปนเบองตนทางสงคมและพลวตของชาตนยมกบการบรณาการระดบภมภาค ดอยชจดวาเปนนกวชาการคนแรกๆ ทชใหเหนความเชอมโยงทซบซอนระหวางความสมพนธเชงอ านาจตามล าดบชน (hierarchical authority relations) ภายในรฐกบการแกงแยงแขงขนกนเพออ านาจและความมนคงเชงอนาธปไตยในระดบระหวางประเทศ เขาเหนวาการสรางสนตภาพใน

3 Michael Burgess. (2004). “Federalism,” in European Integration Theory, eds. Antje Wiener and Thomas Diez Oxford: Oxford University Press. p. 26.

4 Niell Nugent. (1999). The Government and Politics of the European Union. Basingstoke: Macmillan, p. 496.

5 Burgess. “Federalism” p. 32.

8

การเมองระหวางประเทศในลกษณะการสรางประชาคมความมนคงสามารถปองกนสงครามไดดวยการบรณาการ ดอยชใหค าจ ากดความในสงตางๆ ทเขาอธบายดงน

• ประชาคมความมนคง คอ กลมคนทเขามาบรณาการกน (integrated) • การบรณาการ คอ สภาวะทภายในของเขตดนแดนหนงนน มการบรรลซงความรสกเปนประชาคม

(sense of community) การสรางสถาบน และวถปฏบตตางๆ ทเขมแขงและกวางขวางพอทจะประกนความคาดหวงทแนนอนในระยะยาวตอการเปลยนแปลงอยางสนตในหมประชาชน

• ความรสกเปนประชาคม คอ ความเชอของคนในกลมวาพวกเขานนสามารถตกลงเหนพองอยางนอยหนงเรอง กลาวคอ ปญหาสงคมทมรวมกนตองและสามารถแกไขไดดวยกระบวนการเปลยนแปลงอยางสนต

• การเปลยนแปลงอยางสนต คอ การแกไขปญหาสงคมดวยกระบวนการทมรปแบบสถาบนชดเจนโดยไมใชก าลงขนาดใหญ ดงนน หากโลกเราบรณาการกนเปนประชาคมความมนคง กจะไมมสงครามเกดขน แตเขาย าวาการบรณาการ (เปนประชาคมความมนคง) นนไมไดหมายถง การรวมผคนหรอรฐบาลตางๆ เขาดวยกนเปนหนวยการเมองหนงเดยวในลกษณะการควบรวม (amalgamation) เนองจากตวประชาคมความมนคงนนยงสามารถแบงไดเปนสองประเภท ประเภทแรก คอ ประชาคมควบรวม (amalgamated community) ซงมการควบรวมอยางเปนทางการของหนวยการเมองอสระเดมตงแตสองแหงขนไป รวมหลอมกนเปนหนวยเดยวทใหญขนพรอมกบมการปกครองรวมกนหลงจากการควบรวม การปกครองหรอรฐบาลอาจจะมลกษณะเปนรฐบาลหนงเดยวทเปนศนยกลางเดยวหรอสหพนธกได ประเภททสอง คอ ประชาคมความมนคงแบบพหนยม (pluralistic security community) อนมลกษณะตรงกนขามกบประชาคมประเภทแรก กลาวคอ รฐแตละรฐยงคงมเอกราชของตน และยงคงมศนยกลางการตดสนใจแยกกน ดอยชชวาประชาคมความมนคงจะไมอาจเกดขนไดหากมการควบรวมโดยไมมการบรณาการไมวาจะเปนประชาคมประเภทใด และหากมการแยกตว (secession) หรอสงครามกลางเมองกถอวาการบรณาการไมประสบความส าเรจ6 การบรณาการจงเปนปจจยส าคญอยางยงตอการสรางประชาคมความมนคงใหประสบความส าเรจ และวธทจะท าใหการบรณาการประสบความส าเรจนน ดอยชเสนอใหมการสรางสมดลระหวางการตดตอและการบรณาการ (transaction – integration balance) เพราะการตดตอสมพนธระหวางประชาชนทมากขนไมไดน าไปสการบรณาการทเพมขนโดยอตโนมต แตเขาอธบายวาปรมาณการตดตอทงทางการเมอง วฒนธรรม หรอเศรษฐกจทมากขน เทากบเพมภาระใหกบสถาบนในการท าใหประชาชนตองปรบตวหรอเปลยนแปลงอยางสนต เพราะเมอมการตดตอเพมมากขน โอกาสทจะเกดความขดแยงรนแรงกมากขนดวย ดงนนสถาบนตางๆ ตองท างานรวมมอบรณาการระหวางกนใหไดดลกบการตดตอของประชาชน สวนบรรดารฐบาลเองแมวาจะมความสามารถในการท างานบรณาการแตกเปนแหลงทมการตดตอทางการเมองและดานอนๆ ทอาจท าให

6 Karl W. Deutsch. (2003). “Political Community and the North Atlantic Area” in The European Union: Readings in the Theory and Practice of European Integration, eds. Brent F Nelsen and Alexander Stubb Boulder: Lynn Rienner. pp. 123-124.

9

การบรณาการลมเหลวและเกดความแตกแยกได สงนพสจนวา การควบรวมแทจรงแลวอาจขดขวางการบรณาการ และการก ากบควบคมรวมศนยอาจเปนภยตอสนตภาพและเปนสาเหตของความขดแยงได ในกรณบรบทของการบรณาการระดบภมภาคนน ประชาคมความมนคงประกอบดวยลกษณะส าคญสองประการคอ 1) ประชาคมของรฐชาตตางๆ ทสามารถใชเทคนคหรอกลไกทางการทตเพอปองกนการใชก าลงในการแกไขปญหาความขดแยงในบรรดาชาตสมาชก และ 2) ความสามารถของประชาคมในการสรางและใชก าลงทหารรวมกนในการตอตานตวแสดงภายนอก ดงนนการเปนองคการระดบภมภาคนนกตองมสถาบนท างานทเตบโตมนคงเพยงพอทจะสรางเทคนคทางการทตเพอแกปญหาและวกฤตไดรวมทงทตองมเจตจ านงรวมกนในหมชาตสมาชกทจะแกไขปญหาความแตกตางทระดบองคการ7

ดอยช ชใหเหนวาการสรางความเปนประชาคมนนตองมการตดตอแลกเปลยน (transactions) ขามพรมแดนมาก (ขนเรอยๆ) ตงแตการตดตอสอสารระดบบคคลไปถงการคาอนจะท าใหรฐตางๆ เหลานนมความเปนประชาคมทใกลชดกนมากขน ผกพนกนดวยความภกดและความรสกรวมกน ยงมการตดตอแลกเปลยนระหวางกนมากเขมขนขน รฐตางๆ เหลานนกจะยงตองพงพาอาศยระหวางกน (interdependence) มากขน ยงไปกวานนหากการตดตอแลกเปลยนและการสอสารสรางประโยชนทเหนชด กยงจะสงเสรมความเชอมนและความไวเนอเชอใจระหวางรฐ และสามารถน าไปสการพฒนาเปนประชาคมควบรวมได8 3. ภารกจนยมและภารกจนยมใหม

แนวคดภารกจนยมเปนแนวคดการบรณาการทเกดขนตงแตชวงเวลาทการบรณาการของสหภาพยโรปไดเรมตนขน อาจกลาวไดวาแนวคดภารกจนยมเปนแนวคดทพฒนาขนตามสภาพการณการท างานรวมกลมของชาตยโรป ในระยะเรมแรก แนวคดนไมไดมงอธบายการท างานบรณาการระหวางรฐ แตมงน าเสนอแนวทางสรางสนตภาพทยงยนระหวางรฐ หรอการทรฐตางๆ จะสามารถรวมมอกนสรางประโยชนรวมกนได กจกรรมระหวางรฐสามารถเปนกจกรรมทางการ (โดยรฐบาล) ได ความรวมมอระหวางประเทศเพอภารกจหนงนยงตางจากความรวมมอระหวางประเทศตามแนวคดเดมทเนนดานความมนคง ซงในทศนะของเดวด มทราน (David Mitrany) ผรเรมแนวคดภารกจนยม เปนการละเลยกระบวนการปกตทวไปของชวตสงคมทสรางการผลตเชงสงคมหรอสวสดการใหผคน มทรานชวาประเดนความมนคงนนใหความส าคญแตเฉพาะดานการดแลปองกนโลกจากการใชความรนแรง ซงประเทศตางๆ จะไมสามารถรวมมอกนอยางยงยนในดานนไดหากวาในขณะเดยวกน ตางกยงคงแกงแยงแขงขนอยางหนกในเรองการเดนเรอ การบน วตถดบ และการคา9 ความรวมมอกนลกษณะภารกจนยมหรอเนนผลภารกจงานเฉพาะดานตางๆ จะเปนเสมอนแหตาขายท 7 Martin Griffith. Fifty Key Thinkers in International Relations. Abingdon, Oxon: Routledge. pp.178-179.

8 Dirk Leuffen, Berthold Rittberger and Frank Schimmelfennig, (2012). Differentiated Integration: Explaining Variation in the European Union. Basingstoke: Palgrave Macmillan. p. 67.

9 James Heartfield, The European Union and the End of Politics, (Winchester: Zero Book, 2013), pp. 152-155.

10

แผขยายกวางขนไปเรอยๆ ของหนวยงานภารกจดานสวสดการทเขามาท างานดานเดมทรฐบาล (รฐชาต) ท าอย อนจะน าไปสการสรางแนวทศทางสสวสดการทวหนาสากล ในแงของกระบวนการท างานตามภารกจใหประสบความส าเรจนนตองมการลดอ านาจทางการเมองของรฐบาล แตใหอ านาจตอการบรหารภารกจเชงเทคนคตางๆ เพอประโยชนรวมกน และความรวมมอดานเทคนคจะสามารถชวยลดความขดแยงระหวางชาต แตทส าคญคอการทจะเลอกสรางความรวมมอทเนนภารกจทไมใชดานความมนคงขนมาไดตงแตเรมแรกนน จ าเปนตองมฉนทามตทางการเมองขนมากอน10 ความส าเรจของการบรหารภารกจงานจะขนอยกบแนวปฏบต ผเชยวชาญ (ทมารวมกนท างาน) และหลกการตดสนใจดวยตนเองทางเทคนค (technical self-determination) โดยไมขนกบโครงสรางดานอาณาเขตดนแดนหรอนกการเมองระดบชาต11 และความรวมมอกนท างานตามภารกจดานหนงจะชวยสงเสรมความรวมมอลกษณะเดยวกนในภารกจงานดานอนๆ อกตอไปในลกษณะทเรยกวา การแตกกงกานสาขา (ramification)12 อยางไรกตาม แมวามทรานจะไมนยมการยดหลกอธปไตยของชาต แตกไมไดสนบสนนแนวทางสหพนธนยม เขาเหนวาสหพนธนยมนนยดตดกบการสรางกรอบธรรมนญและการคดเรองการแบงและจดสรรอ านาจ (ระหวางรฐชาตกบหนวยงานกลาง) มากกวาตอบสนองตอความจ าเปน/ความตองการรวมกน13 มทรานไมไดมงหวงใหแนวคดของเขาเปนแนวคดดานการบรณาการระดบภมภาค ตรงกนขามเขาไมไวใจและมทศนคตทเปนปฏปกษตอพฒนาการการบรณาการระหวางประเทศสความเปนอนหนงอนเดยวกน ซงในทศนะของเขาแลว จะหนเหความสนใจของผคนจากเปาหมายทแทจรงของการท างานบรณาการ และการพฒนาไปสการเปนสหพนธระดบภมภาค (regional federation) นนอาจกลายเปนเพยงอภรฐ (superstate) หรออภมหาอ านาจ (superpower) ประเดนปญหาความขดแยงเดมๆ ของรฐชาตจะยงคงอยลกษณะเปนเหลาเกาในขวดใหม14

เมอสหภาพยโรปท างานบรณาการกาวหนาตลอดชวงทศวรรษท 1950 กระทงทศวรรษท 1970 ท าใหแนวทางการศกษาการบรณาการระหวางประเทศตามแนวภารกจนยมไดรบการพฒนาปรบขยายการอธบายและการวเคราะหกระบวนการการท างานบรณาการจนเกดเปนแนวคดทเรยกวา ภารกจนยมใหม (Neo-functionalism) และนบเปนแนวคดแรกทนกวชาการผน าเสนอ มงน าเสนอในลกษณะทเปนทฤษฎการบรณา

10 Ibid, p. 158.

11 Laura Cram, Policy Making in the European Union: Conceptual Lenses and Integration Process, Abingdon, Oxon: Routledge. 1997. p. 11.

12 Bruce Russett, Harvey Starr and David Kinsella, World Politics: the Menu for Choice, 10th ed. (Boston: Wadsworth, 2013), p. 259.

13 Graham Evans and Jeffrey Newnham, The Penguin Dictionary of International Relations, (London: Penguin Books, 1998), p. 187.

14 Ibid., pp. 187-8.

11

การระหวางประเทศอยางชดเจน นกวชาการผรเรมน าเสนอแนวคดนคอ เอรนส ฮาส (Ernst Haas) ซงมทศนะวา ความขดแยงระหวางประเทศจะบรรเทาไดดทสดกดวยการมอบความไววางใจดานการท างานเพอเพมพนสวสดการของประชาชนใหกบเหลาผช านาญ (experts) ผเชยวชาญดานเทคนค (technical specialists) และกลมสมาคมวชาชพนนๆ และเนองจากการทผคนเหลานมความสนใจในงานมากกวาอ านาจ ดงนนจงมแนวโนมวาจะประสบความส าเรจในการท างานทนกการเมองท าลมเหลว และความขดแยง (ระหวางรฐชาต) จะถกละทงไปหากทงหลกการเรองการเปนตวแทนตามอาณาเขตดนแดน15

แนวคดภารกจนยมใหมอธบายกระบวนการการท างานบรณาการระหวางประเทศในสามประเดนหลกประเดนแรกคอ การลนไหล (spillover) อนเปนผลของการท างานความรวมมอในภารกจงานดานหนงซงจะสงผลใหเกดแรงกดดนตอภารกจงานอกดานหนงทเกยวของจนกลายเปนวาระทางการเมอง (ส าหรบผตดสนนโยบายระดบสงทางการเมอง) และทายทสด จะน าไปสการบรณาการกนในดานอนเพมมากขน หรออาจกลาวไดวาการลนไหลเปนสภาพการณทความรวมมอในดานหนงกอใหเกดความจ าเปนใหตองรวมมออกดานหนงตามไปดวย16

ฟลลป สมตเตอร (Philippe C. Schmitter) เนนวา ภารกจนยมเนนบทบาทของตวแสดงทไมใชรฐ (non-state actors) แตตวแสดงทเปนรฐยงคงมความส าคญในกระบวนการบรณาการจากการมบทบาทรเรมการวางกรอบกตกาความตกลง เพยงแตไมใชผมอ านาจการตดสนใจทศทางการท างานหรอการเปลยนแปลงของภารกจงานอยางทเคยเปนธรรมเนยมปฏบตของความรวมมอระหวางรฐ ผเชยวชาญการบรหารทท างานระดบภมภาคจะท างานเพอองคกรและผลประโยชนของภารกจงานดวยการไดรบอ านาจเหนอชาต ผลของการท างานไประยะหนงกจะพบวาภารกจงานนนเกยวของกบงานกจกรรมดานอนๆ หลายดาน จงท าใหเกด สภาวะการลนไหล เมอเกดการเพมภารกจงานกระจายไปหลายดานมากขน รฐบาลระดบชาตกจะถกกดดนใหตองยอมถายโอนอ านาจใหกบองคการระดบภมภาคเพมมากขน จนทายทสด ประชาชนจะเรมหนเหทศทางความคาดหวงจากระดบรฐไปสระดบภมภาคมากขนเรอยๆ ซงท าใหมความเปนไปไดทการบรณาการดานเศรษฐกจสงคม (low politics) จะลนไหลไปสการบรณาการดานการเมอง17 ตวอยางการลนไหล เชน การเคลอนยายแรงงานโดยเสร สหภาพยโรปอาจเรมตนมนโยบายการเคลอนยายแรงงานโดยเสรระหวางกน แตเมอท างานไประยะหนงกพบวา กฎระเบยบดานใบอนญาตประกอบอาชพทแตกตางกนไปท าใหแรงงานไมสามารถไดรบการจางงานในชาตสมาชกอนๆ ในสหภาพยโรปได ตวอยางเชน พยาบาลทไดรบการศกษาในชาตสมาชกหนงอาจไมไดรบอนญาตใหท างานในอกชาตสมาชกหนงไดเนองจากม 15 Ernst Haas, Beyond the Nation State. (Stanford: Stanford University Press, 1964), 8 cited in Heartfield, The European Union and the End of Politics, p. 157.

16 Carsten Stroby Jensen. (2016). “Neo-functionalism,” in European Union Politics, eds. Michelle Cini and Nieves Pérez-Solórzano Borragán. Oxford: Oxford University Press. p. 54.

17 Philippe C. Schmitter. (2004). “Neo-functionalism,” in European Integration Theory, eds. Antje Wiener and Thomas Diez. Oxford: Oxford University Press. p. 46.

12

ความแตกตางในระบบการศกษาของแตละชาต ดงนน อาจจ าเปนตองมการวางเปาหมายทางการเมองใหมขนมาในดานนโยบายการศกษาเพอขจดอปสรรคดานการเคลอนยายแรงงานโดยเสร กระบวนการการเกดเปาหมายทางการเมองใหมๆ ลกษณะนคอสาระส าคญของการลนไหลของแนวคดภารกจนยมใหม18 ประเดนทสองของแนวคดภารกจนยมใหมคอ การกลอมเกลาทางสงคมของชนชนน า (elite socialisation) หรอ บทบาทของกลมตางๆ ในสงคมในกระบวนการการบรณาการ กลมผลประโยชนและพรรคการเมองตางๆ เปนตวแสดงส าคญในการผลกดนการบรณาการ เพราะภาครฐบาลอาจจะลงเลทจะด าเนนงานบรณาการเพมมากขน แตกลมพลงตางๆ ดงกลาวมองผลประโยชนทตนจะได และจะผลกดนการบรณาการใหเพมมากขนเพอจะไดชวยแกไขปญหาทประสบอย ไมวากลมพลงตางๆ จะมปญหาและแนวความคดหรออดมการณตางกนไป แตตางกเหนรวมกนวาการบรณาการระดบภมภาคคอหนทางทจะน าไปสจดมงหมายทตนเองตองการ นอกจากน จากผลประโยชนทไดรบจากการท างานบรณาการจงท าใหกลมชนชนน าเหลานมความภกดตอสถาบนเหนอชาต ซงตอเนองกบประเดนส าคญประการสดทายคอ การบรณาการดงเชนกรณการบรณาการยโรปมลกษณะเปนแนวทางของชนชนน า โดยเฉพาะกระบวนการการบรณาการมกจะถกผลกดนโดยความจ าเปนของงานและผเชยวชาญระดบสง ตามลกษณะทเจนเซน (Jensen) เรยกวา “ชนชนน าใจด” (benign elitism)19 และชนชนน าเทคโนแครตนไดรบการสนบสนนลกษณะความเขาใจจากสาธารณชนหรอไดรบฉนทามตยนยอม (permissive consensus) ใหผเชยวชาญและผบรหารผลกดนการบรณาการใหเดนหนา20 กจกรรม 2.1.1

ใหนกศกษาสรปแนวคดการบรณาการระหวงประเทศยคนมาโดยสงเขป แนวตอบกจกรรม 2.1.1

แนวคดสหพนธนยมลอมาจากกระบวนการรวมตวการสรางรฐชาตแบบสหพนธรฐทมหลกการการรวมตวและรวมอยรวมกนระหวางรฐโดยยงคงลกษณะส าคญคอ อ านาจนนจะถกแบงระหวางสถาบนทท าหนาทตดสนใจสวนกลางทสรางขนมาใหมกบสถาบนทท าหนาทตดสนใจระดบรฐชาตเดม สวนสมพนธนยมเนนความส าคญของการตดตอแลกเปลยน (transactions) ขามพรมแดน ตงแตการตดตอสอสารระดบบคคลไปถงการคาอนจะท าใหรฐตางๆ เหลานนมความเปนประชาคมทใกลชดกนมาก ขณะทภารกจนยมและภารกจนยมใหมเหนวาการเรมตนสรางความรวมมอในภารกจงานดานหนงโดยสรางถาบนท างานใหมส าหรบงานทเปนอสระจากรฐชาต แตบรหารโดยผเชยวชาญบนหลกการตดสนใจดวยตนเองทางเทคนค (technical) และความรวมมอกนท างานตามภารกจดานหนงจะชวยสงเสรมความรวมมอลกษณะเดยวกนในภารกจงานดานอนๆอกอยางกวางขวางในลกษณะทเรยกวาการลนไหล

18 Jensen, “Neo-functionalism,” p. 57

19 Ibid., p. 58

20 Ibid., p. 54.

13

เรองท 2.1.2 แนวความคดการบรณาการระหวางประเทศยคหลงแนวคดดงเดม การสนสดสงครามเยนท าใหภมภาคนยมในยโรปฟนกลบขนมาแขงขน (active) อกครงหลงจากทชวงทศวรรษท 1970 ถงชวงครงแรกของทศวรรษท 1980 ถอเปนชวงการแขงตวของยโรป (Euro sclerosis) หรอความชะงกงนการพฒนาการบรณาการยโรป การออกบญญตยโรปเดยว (Single European Act) ใน ค.ศ. 1986 เกดขนพรอมกบการเปลยนแปลงครงใหญของบรบทโลกมอทธพลตอพฒนาการของแนวคดมากขนในยคหลงสงครามเยน แนวความคดการบรณาการระหวางประเทศในชวงเวลาดงกลาวน ประกอบไปดวยแนวความคดหลกๆ คอ

1. Intergovernmental Institutionalism/Liberal Intergovernmentalism สแตนลย ฮอฟฟแมน (Stanley Hoffman) เปนผทวพากษวจารณและโตแยงแนวคดภารกจนยมใหม

และเสนอค าอธบายโตแยงแนวระหวางรฐนยมนตงแตปลายทศวรรษท 1960 ขณะทแอนดรว โมราฟชก (Andrew Moravcsik) น าเสนอแนวคด Intergovernmental Institutionalism ในการอธบายการท างานของการบรณาการยโรปวาเปนผลของความตงใจและการตดสนใจของชนชนน าทางการเมองในรฐชาตตางๆ และการบรณาการยโรปนนเปนระบอบระหวางรฐ (intergovernmental regime) ทตงอยบนพนฐานสญญาระหวางรฐ ดงนน ประมขของรฐหรอรฐบาลยงคงเปน “นายของสนธสญญา” (the masters of the treaty) และนายของกระบวนการท างาน21 เขายกกรณขอเทจจรงเกยวกบสหภาพยโรปไววา ตงแตเมอกอตงนนสหภาพยโรปท างานอยบนพนฐานของการตอรองระหวางรฐ โดยเฉพาะระหวางรฐสมาชกทมบทบาทน า ประมขของรฐบาลทมกลมรฐมนตรและทปรกษาเปนฝายสนบสนนรเรมและเจรจาขอรเรมเสนอแนะในคณะมนตรและสมชชายโรป และรฐบาลแตละชาตสมาชกตางกมองสหภาพยโรปผานเลนสของความตองการเอานโยบายของตน หรออกนยหนงนโยบายของสหภาพยโรปกคอการด าเนนตอเนองของนโยบายภายในของชาตอกทางหนง การทรฐหนงตดสนใจเขารวมระบอบนกเพราะยอมรบการยอมสละอธปไตยของชาตบางสวนเพอแลกกบผลประโยชนบางอยาง แตกมมาตรการปองกนการเสอมถอยของอธปไตยดวยการเรยกรองใหตองมการตดสนใจแบบการลงมตยอมรบอยางเปนเอกฉนทในกลมชาตสมาชกทสถาบนท างานของระบอบในเรองทอาจละเมดอ านาจอธปไตยของชาต22

ตอมาโมราฟชกไดขยายสาระของแนวทางระหวางรฐนยมตอสหภาพยโรปในชวงตนทศวรรษท 1990 ทยงเชอในหลกการระหวางรฐนยมดงเดม ซงเหนวาความพยายามและการอธบายของแนวคดภารกจนยมใหมเกยวกบการบรณาการระดบภมภาคโดยทวไป (ไมเฉพาะกรณการบรณาการยโรป) นนไมถกตอง พฒนาการและอตราความกาวหนาของความรวมมอการบรณาการนนยงคงขนอยกบการตดสนใจและการกระท าของรฐ

21 Paul W. Thumer and Franz Urban Pappi. (2009). European Union Intergovernmental Conference. Abingdon, Oxon: Routledge. p. 20.

22 Andrew Moravcsik. (1991). “Negotiating the Single European Act: national interests and conventional statecraft in the European Union,” International Organization 45 Winter: pp. 24-27.

14

ชาต (รฐบาล) โดยเรยกวา แนวทางระหวางรฐนยมแบบเสร (Liberal Intergovernmentalism) โมราฟชกยงยดตามฐานคดของแนวทางระหวางรฐนยมทมองวารฐเปนตวแสดงทมเหตผล (rational actor) กลาวคอ รฐจะเลอกกระท าดวยการใชวธการทพจารณาแลววาเหมาะสมทสดในการทจะบรรลซงเปาหมาย สงทเขามองตางจากแนวคดสจนยมคอการยอมรบวากระบวนการการเมองภายในมสวนส าคญตอการตดสนก าหนดวาอะไรคอผลประโยชนแหงชาต โมราฟชกใชมมมองแบบเสรในการวเคราะหการเมองภายในของรฐหรอใชแนวคดเสรนยมในการอธบายการกอตวของความตองการของชาตทอธบายวาแรงกดดนและปฏสมพนธระหวางกลมตางๆ ในการเมองภายในของรฐเปนสงก าหนดวางเปาหมายของรฐ ในขณะเดยวกน การเมองภายในดงกลาวกประสบกบขอจ ากดและโอกาสทมาจากสภาพการพงพาอาศยกนทางเศรษฐกจระหวางประเทศ ดงนนความสมพนธระหวางรฐ (รวมทงความรวมมอการบรณาการ) จงมลกษณะทรฐบาลยงคงมบทบาทหลกในการก าหนดสภาพความสมพนธระหวางกน และแนวทางและรปแบบการด าเนนความสมพนธนนเปนผลของการเจรจาระหวางรฐตางๆ ทใชอ านาจการตอรองและความไดเปรยบทมเพอบรรลขอตกลง23

โมราฟชกผสมมมมองแบบเสรนยมเขากบสจนยมออกมาเปนแนวคดดงกลาวนโดยเสนอสมมตฐาน 3 ประการ คอ

1) ตวแสดงพนฐานในทางการเมองนนมเหตผล ปจเจกและกลมตางๆ ทมอสระในตวเองทมปฏสมพนธบนพนฐานของเพอผลประโยชนของตน (self-interest) และหลกเลยงความเสยง (risk-aversion)

2) รฐบาลเปนตวแทนของสวนยอยตางๆ ของสงคมภายในรฐทมผลประโยชนในลกษณะทจ ากดผลประโยชนและอตลกษณของรฐในระดบระหวางประเทศ

3) พฤตกรรมของรฐและรปแบบตางๆ ของความขดแยงและความรวมมอนนสะทอนธรรมชาตและรปแบบของผลประโยชนของรฐ24

2. การบรหารจดการหลายระดบ (Multi-Level Governance)25 แนวทางการศกษาและท าความเขาใจพฒนาการบรณาการของสหภาพยโรปลาสดแนวทางหนง คอ

การบรหารจดการหลายระดบ (multi-level governance: MLG) แนวทางนถกน าเสนอขนชวงตนศตวรรษท 1990 และนบเปนแนวทางทเนนศกษาสภาพทแทจรงของสหภาพยโรปในเชงการเมองและการบรหารจดการ แนวทาง MLG ไมไดศกษาสหภาพยโรปโดยการพจารณาตามกระบวนการทางการเมองภายในรฐชาต เนองจากตามสภาพแทจรงนนสหภาพยโรปมลกษณะผสม (hybrid) กลาวคอ ไมใชทงระบบการเมอง (รฐชาต) 23 ด Stephen George and Ian Bache. (1999). Politics in the European Union, (Oxford: Oxford University Press, 2001), 13-14; Neill Nugent, The Government and Politics of the European Union, 4th ed. (London: Macmillan Press. p. 509.

24Andrew Moravcsik. (2000). “Liberalism and International Relations Theory,” Paper No. 2-6, (Center for International Affairs, Harvard University. cited in Ben Rosamond. Theories of European Integration, (London: Macmillan Press. p. 142.

25 Ben Rosamond. (2000). Theories of European Integration. (London: Macmillan Press. pp. 109-111.

15

หรอองคการระหวางประเทศ แตเปนหนวยการเมองทมลกษณะอยตรงกลางระหวางทงสองประเภท นกวชาการส าคญทน าเสนอแนวคดน เชน Gary Marks, Liesbet Hooghe และ Wolfgang Wessel MLG เหนวาสหภาพยโรปนนท างานโดยทมระดบของรฐบาลทมอ านาจของตน (competencies) ประกอบกนอยหลายระดบ และมปฏสมพนธขามระดบดงกลาวระหวางตวแสดงทางการเมองตางๆ เชนผบรหารของรฐชาตแมจะมอ านาจมาก แตกเปนเพยงตวแสดงกลมหนงในบรรดาตวแสดงหลากหลายในหนวยการเมองยโรป รฐเองกไมไดเปนตวเชอมเพยงตวเดยวระหวางการเมองภายใน (domestic politics) กบเวทตอรองระหวางรฐ (intergovernmental bargaining) ในสหภาพยโรป แตสหภาพยโรปมโครงสรางการบรหารทอ านาจกระจายไปทระดบการบรหารจดการ (levels of governance) หลายระดบและทตวแสดงตางๆ แนวคดนเกดขนจากทศนะวาการศกษาการบรณาการของสหภาพยโรปนนตกอยในกบดกเรองการเสอมสญ (withering away) ของรฐชาตหรอสภาวะทเกนกวารฐชาตจะสามารถยดหยนตานทานได MLG มองวาแมอ านาจจดการตนเอง (autonomy) และการก ากบควบคมของรฐอาจเปลยนและลดลงไป แตรฐยงคงมความส าคญอยางมาก เพยงแตรฐ (และอ านาจของรฐ) ถกหลอมรวมเขาสระบบการเมองแบบหลายระดบโดยผน าของรฐ ตวแสดงระดบภายในชาต (subnational) และเหนอชาตตางๆ MLG นนไมมการคาดหมายวาพลวตของหนวยการเมองยโรปตะวนออกจะมารปใดรปหนงชดเจนมากไปกวาตองการชใหเหนวาเสนแบงระดบการบรหารจดการหลายระดบ (ระดบยโรป ระดบชาต หรอระดบทองถน) จะจางลงไป หรออกนยหนงถง MLG เพยงตองการชใหเหนถงความซบซอนของคณลกษณะหลกของสหภาพยโรปทแปรเปลยนได คาดเดาไมได และมตวแสดงหลากหลาย สหภาพยโรปในชวงเวลาเกอบ 60 ป ไมไดสรางแคการบรหารจดการระดบเหนอชาต แตไดท าใหการบรหารจดการระหวางภายในชาต (ต ากวารฐบาลระดบชาต - subnational) มบทบาทในกระบวนการบรณาการดวย เชน สภาระดบภมภาคในรฐ หรอหนวยงานทองถน กจกรรม 2.1.2

ใหนกศกษาสรปแนวคดการบรณาการระหวงประเทศยคนมาโดยสงเขป แนวตอบกจกรรม

สถาบนนยมระหวางรฐ /แนวทางระหวางรฐนยมแบบเสรเหนวารฐและรฐบาลยงคงมความส าคญเตมท และมบทบาทอยางในการตดสนใจการก าหนดสภาพความสมพนธระหวางกน แนวทางและรปแบบการด าเนนความสมพนธนนเปนผลของการเจรจาระหวางรฐตางๆ ทใชอ านาจการตอรองและความไดเปรยบทมเพอบรรลขอตกลง ขณะทแนวคดการบรหารจดการหลายระดบเนนศกษาสภาพทแทจรงของสหภาพยโรปในเชงการเมองและการบรหารจดการ สหภาพยโรปนนท างานโดยทมระดบของรฐบาลทมอ านาจของตน ประกอบกนอยหลายระดบ และมปฏสมพนธขามระดบดงกลาวระหวางตวแสดงทางการเมองตางๆ

16

เรองท 2.1.3 แนวคดการบรณาการทางเศรษฐกจ

สหภาพยโรปซงเปนองคการแรกทเรมการท างานบรณาการ เรมตนดวยดานเศรษฐกจและเนนการท างานบรณาการดานนเปนหลกเรอยมาหลายทศวรรษ ขณะเดยวกน การท างานบรณาการดานเศรษฐกจยงเปนงานดานทประสบความส าเรจมากและชดเจนทสด จนแนวทางการท างานดานบรณาการเศรษฐกจนกลายเปนจดอางอง (points of reference) ของกลมความรวมมอภมภาคอนๆ ทงหลายในการท างานดานน

เบลา บาลสซา (Bela Balassa) ไดเสนอวา การท างานบรณาการทางเศรษฐกจนน รฐตางๆ สามารถท าได 5 ขนตอน คอ

1. เขตการคาเสร (free trade area) คอ สภาพทรฐสมาชกในเขตการคาเสรยกเลกภาษ (และขอจ ากดเชงปรมาณ) ระหวางกน โดยทรฐชาตในเขตการคาเสรยงคงมการเกบภาษตอชาตทไมใชสมาชกไดตอไป

2. สหภาพศลกากร (customs union) คอ การปรบอตราภาษดานการคากบชาตทไมใชสมาชกใหเปนอตราทเทากน (ส าหรบทกชาตสมาชก) พรอมทงตองเลกการเลอกปฏบตดานการคาสนคาระหวางชาตสมาชก

3. ตลาดรวม (common market) คอ การตองยกเลกขอจ ากดดานการเคลอนยายปจจยการผลต (factor movements) ระหวางชาตสมาชก

4. สหภาพทางเศรษฐกจ (economic union) คอ นอกจากตองยกเลกขอจ ากดการเคลอนยายสนคาและปจจยการผลต (ระหวางรฐสมาชกซงตองท าใหบรรลผลส าเรจตงแตขนเปนเขตการคาเสรและตลาดรวมแลว) ยงตองมการประสานนโยบายดานเศรษฐกจระดบชาตบางดานใหเปนหนงเดยวกนดวย ทงนเพอขจดการเลอกปฏบตอนอาจเกดขนจากความไมทดเทยม (disparities) ของนโยบายเหลานน

5. การบรณาการทางเศรษฐกจระดบสมบรณ (total economic integration) คอ การตองมการรวมใชนโยบายดานการเงน การคลง สงคม และนโยบายททวนวฏจกรทางเศรษฐกจ (countercyclical policies) อนจ าเปนตองมการจดตงหนวยงานเหนอชาตขนมาท าการตดสนนโยบายทจะมผลผกมดใหรฐสมาชกไปปฏบตตาม26 อยางไรกตาม ตอมา โมลและฟาน มรก (Willem Molle and Aad van Mourik) ไดน าเสนอวา การบรณาการทางเศรษฐกจขนตอนสดทาย คอ สหภาพทางการเงน (monetary union) และในขนตอนนจะเหนไดวาการบรณาการไดกาวขามจากดานเศรษฐกจไปเปนสหภาพทางการเมองอยางเตมรปแบบ เนองจากตองอาศยกลไกการตดสนใจ/นโยบายทางการเมองหรอการบรณาการกฎระเบยบขอปฏบตตางๆ ซงกลไก

26 Bela Balassa, (2011). The Theory of Economic Integration, Abingdon: Routledge. p. 2.

17

ทางการเมองเปนสงส าคญ27 ดงนน แนวคดการบรณาการทางเศรษฐกจทอยบนพนฐานของบาลสซาประกอบกบการท างานบรณาการจรงของสหภาพยโรปดานการผสานนโยบายอตราแลกเปลยนจนเกดการใชเงนสกลเดยวจงไดมการปรบแนวคดเปนการอธบายฉายภาพขนตอนสดทายของการบรณาการทางเศรษฐกจ ซงกคอ สหภาพทางการเมอง (political union) กจกรรม 2.1.3

หากพจารณาตวามแนวคดของบาลสซาการเปนสหภาพทางเศรษฐกจตองมท างานบรณาการส าเรจผานขนในมากอนบาง แนวตอบกจกรรม 2.1.3

การบรณาการเปนสหภาพทางเศรษฐกจตองผานการขจดอปสรรคทางการคา (เขตการคาเสร) การมอตราภาษศลกากรรวมกน (สหภาพศลกากร) และการขจดอปสรรคดานการเคลอนยายปจจยการผลต (ตลาดรวม) ส าเรจกอน

27 Willem Molle, and Aad van Mourik. (1987). “Economic Instruments of a Common European Foreign Policy,” in Towards a European Foreign Policy: Legal, Economic, and Political Dimensions, eds. Johan de Vree, P. Coffrey and R. H. Lauwaars Dordrecht: Martins Nijhoff Publishers. pp. 165-166.

18

ตอนท 2.2 การรวมกลมภมภาค โปรดอานหวเรอง แนวคด และวตถประสงคของตอนท 2.2 แลวจงศกษารายละเอยดตอไป หวเรอง

2.2.1 ภมภาค 2.2.2 ภมภาคนยม 2.2.3 ภมภาคาภวตน 2.2.4 การบรณาการระดบภมภาค

แนวคด 1. ชาตตางๆ นยมสรางความรวมมอกบชาตเพอนบานทอยใกลเคยงทางภมศาสตร มประวตศาสตรรวมกน และมลกษณะบางประการรวมกน ในลกษณะทเรยกวาการรวมกลมภมภาค แตกลมภมภาคกมความแตกตางกนไปในรายละเอยดเนองจากความแตกตางในดานความเปนภมภาค และกระบวนการการท างานความรวมมอ 2. ภมภาคนยมทมกอยในรปองคการระหวางประเทศระดบภมภาคมพฒนาการทงตามแนวทางการท างานของสหภาพยโรป และตามพลวตของระบบเศรษฐกจการเมองโลก เนองจากองคการกลมภมภาคสวนใหญเนนท างานรวมมอดานเศรษฐกจเปนหลก 3. กลมภมภาคตางๆ เปนการท างานบรณาการทเกดขนเพราะภมภาคนยม แตมพนฐานความเปนภมภาครวมทงภมภาคาภวตนตางกนไป 4. เมอพจารณาตามแนวคดการบรณาการ สหภาพยโรปมการท างานบรณาการทซบซอนและกาวหนากวาอาเซยน วตถประสงค เมอศกษาตอนท 2.2 จบแลว นกศกษาสามารถ 1. อธบายและระบสาระเดนของแนวคดภมภาคได 2. อธบายเกยวกบแนวคดภมภาคนยมได 3. อธบายเกยวกบภมภาคาภวตนได 4. อธบายเกยวกบการบรณาการระดบภมภาคได

19

เรองท 2.2.1 ภมภาค

เซอเดอรบอม (Söderbaum) อธบายวา แทจรงแลวภมภาคและภมภาคนยมนนมววฒนาการควบคมากบประวตศาสตรการเมอง มใชสงทเพงเรมตนขนภายหลงสงครามโลกครงทสอง28 แตการใหความส าคญกบชวงเวลาดงกลาวมสาเหตมาจากการปรากฏตวขนมากมายทวโลกของขององคการระหวางประเทศระดบภมภาคหรอการรวมกลมภมภาคทประกอบดวยภมภาคทางการเมอง (Political Region) ซงเปนกลมของหนวยทางการเมองทมความปรารถนาทจะเขารวมมอกนดวยวตถประสงคบางประการ อยางนอยกในรปแบบงาย เปนระบบพนธมตรหรอความตกลงทางการคา และกสามารถขยายรปแบบรวมตวกนลกมากขนได29

เบหรและโยเคลา (Behr and Jokela) แบงประเภทภมภาคตามภมศาสตรออกเปน 4 ประเภท คอ 1. จลภมภาค (Micro-Regions) คอ พนทภมภาคในรฐหนงอาจจะอยในลกษณะของแควนหรอมณฑล

หรอจงหวด และมกเกดการเขารวมมอกนเปนภมภาคขามพรมแดนทมการบรหารจดการทกวางขน 2. ภมภาคขามพรมแดน (Cross-Border Regions) ประกอบไปดวยจลภมภาคหลายจลภมภาคทเขา

มารวมตวกนขามพรมแดนระหวางรฐ โดยมวตถประสงคเพอท างานรวมกนดานเศรษฐกจหรอเพอท าภารกจเฉพาะบางประการ โดยเฉพาะดานการพฒนา

3. อนภมภาค (Sub-Regions) คอ พนทสวนหนงของรฐตางๆ ทมารวมตวกนเปนหนวยภมภาคทใหญขน โดยมกเปนพนททมความเฉพาะบางประการ มประวตศาสตรรวมกน หรอมความคลายคลงกนทางภาษาหรอวฒนธรรม

4. มหภมภาค (Macro-Regions) คอ พนทอาณาเขตทครอบคลมหลายรฐชาตทมทตงทางภมศาสตรและประวตศาสตรรวมกน องคการระดบมหภมภาคมกเปนองคการทมการท างานระดบกวาง หลายวตถประสงค ครอบคลมประเดนทงดานการเมอง เศรษฐกจ และสงคมวฒนธรรม30

เฮตเนและเซอเดอรบอม (Hettne and Söderbaum)31 ไดจ าแนกระดบความเปนภมภาค (regionness) หรอระดบความแนนแฟนผกพนออกเปน 5 ระดบ ระดบแรก คอ “พนทภมภาค” (regional space) อนเปนพนฐานทยงยดโยงเบองตนกบอาณาเขตพนท พนทภมภาคในความหมายนประกอบไปดวย

28Fredrik Söderbaum, “Early, Old, New and Comparative Regionalism: The Scholarly Development of the Field,” KFG Working Paper No. 64, Freie Universität Berlin, October 2015, 5, http://cris.unu.edu/sites/cris.unu.edu/files/Soderbaum-WP-2015.pdf 29 Ibid., p. 6. 30 Timo Behr and Juha Jokela, “Regionalism and Global Governance: The Emerging Agenda,” (2011), 7-8, http://www.institutdelors.eu/media/pdf.php?file=Regionalism_GlobalGovernance_T.Behr-J.Jokela_NE_July2011_01.pdf 31 Björn Hettne and Fredrik Söderbaum, “Theorizing the rise of regionness,” in New Regionalisms in the Global Political Economy, eds. Shaun Breslin, Christopher W Hughes, Nicola Phillips and Ben Rosamond (London: Roultedge, 2002). pp. 39-44.

http://www.institutdelors.eu/media/pdf.php?file=Regionalism_GlobalGovernance_T.Behr-J.Jokela_NE_July2011_01.pdf

http://www.institutdelors.eu/media/pdf.php?file=Regionalism_GlobalGovernance_T.Behr-J.Jokela_NE_July2011_01.pdf

20

กลมคนทอาศยรวมกนเปนชมชนภายใตขอบเขตจ ากดทางภมศาสตร มทรพยากรธรรมชาตในขอบเขตดงกลาว และอยรวมกนเปนหมเปนพวกหรอประชาคมดวยการมคานยมทางวฒนธรรมและความผกพนกนทางระเบยบสงคมอนเปนผลมาจากพฒนาการทางประวตศาสตร ประชาคมตางๆ ทเดมอยอยางแยกโดดเดยวกน แตตอมาเมอไดมการตดตอกนอยางสม าเสมอเพมมากขนเรอยๆ กจะพฒนาความแนนแฟนผกพนหรอเพมความเปนภมภาค และเกดความเปนภมภาคระดบทสอง คอ ระบบสงคมภมภาคหรอกลมสงคมภมภาค (regional complex) กลมสงคมภมภาคเกดขนเมอชมชนยอยทอยกนแยกโดดเดยวมการตดตอทางสงคม และแลกเปลยนตางๆ มากขนจนเกดสภาพการพงพาอาศยซงกนและกน ซงเปนจดเรมตนของกระบวนการภมภาคาภวตนดวยในเชงความมนคง ในระดบความเปนภมภาคระดบน หนวยตางๆ (ประชาคมยอย) ทประกอบอยในกลมสงคมภมภาคตองพงพาระหวางกนทงเรองความมนคงของประชาคมของตนและเสถยรภาพโดยรวมของระบบภมภาค ระดบทสาม คอ สงคมภมภาค (regional society) ทกระบวนการภมภาคภวตนพฒนาเพมมากขนเตมทอยางชดเจนโดยมตวแสดงทหลากหลาย (นอกเหนอจากรฐ) ในระดบตางๆ ของสงคม มการตดตอแลกเปลยนขามอาณาเขตของชาตทมระบบความสมพนธอยบนกฎกตกามากขน พลวตเชนนยงมกระบวนการการสอสารและประชาสมพนธทหลากหลายเกดขนระหวางทงตวแสดงประเภทรฐและตวแสดงทไมใชรฐมากมาย และในหลายมตของความสมพนธทงดานเศรษฐกจ การเมอง และวฒนธรรม ซงสะทอนการเปนภมภาคาภวตนแบบหลายมต (multidimensional) เมอเกดสงคมภมภาคขนมาแลว ความสมพนธและการแลกเปลยนพงพากนทเพมมากขนจะน าไปสการมอตลกษณชดเจนของภมภาค เกดความสามารถทงแบบทางการหรอไมเปนทางการของการเปนตวแสดงความชอบธรรมและโครงสรางของการตดสนใจทงหมดของประชาสงคมระดบภมภาคขามพรมแดน การรวมผสานและความสอดคลองกนของความคด องคการ และกระบวนการตางๆในภมภาคนน น าไปสการรวมตวระดบทส คอ ประชาคมภมภาค (regional community) ซงเปนระดบการรวมตวทภมภาคอยางเปนทางการ (ประชาคมอนประกอบไปดวยของรฐตางๆ) กบภมภาคตามสภาพความเปนจรง (“real” region) มความสมพนธกนใกลชดกนมากขน ซงลกษณะเชนนเองทประชาคมขามชาตระดบภมภาคมบทบาทชดเจน อยางไรกตาม ภมภาคยอย (microregions) ทอยภายในรฐกไมไดหายไป แตกลบจะเตบโตขนและกลายเปนคณลกษณะทส าคญของภมภาคใหญทสงเสรมความหลากหลาย (diversity) และชวยกระตนระดบความสมพนธขามพรมแดนภายในตวภมภาคใหญเอง ในดานความมนคงนน ประชาคมภมภาคจะมความใกลชดผกพนกน ซงจะท าใหทกฝายในประชาคมภมภาคนไมคดใชการแกไขความขดแยงดวยวธการรนแรงระหวางรฐ ขณะทในดานเศรษฐกจ พฒนาการทเกดขนภายในประชาคมภมภาคมไดมเพยงเฉพาะการรวมกนเปนหนงตลาดเทานน แตยงมกลไกระดบภมภาคทจะชดเชยผลของการรวมเปนหนงตลาด และมกลไกการสรางความมนคงทางสงคม ดลยภาพ และสวสดการระดบภมภาคในลกษณะเชนเดยวกบสงทรฐชาตไดเคยด าเนนการ ลกษณะขนสงสด (ระดบทหา) ของความเปนภมภาคคอ รฐภมภาค (region-state) การสรางรฐลกษณะนปรากฎขนทงในแงการเปนภมภาคแบบทางการหรอตามสภาพความเปนจรงเหมอนกบการสรางชาต และทง

21

ดานขอบเขตและความหลากหลายทางวฒนธรรม ซงอาจเปรยบไดกบจกรวรรดยคโบราณ รฐภมภาคไมมงเนนความเปนหนงเดยวและอธปไตยแบบรฐแบบเวสตฟาเลย ดงนนระเบยบแบบแผนของการเปนรฐภมภาคจงมไดมงเนนการสรางความเหมอนกน (homogenisation) ภายในภมภาคแบบรฐชาต ไมมการสรางมาตรฐานทางวฒนธรรมตามรปแบบชาตพนธใดชาตพนธหนงเฉพาะ แตมลกษณะทเนนความเขากนไดระหวางความแตกตางภายในวฒนธรรมทมลกษณะพหนยมของภมภาค รฐภมภาคเกดจากววฒนาการโดยสมครใจของกลมประชาคมระดบชาตสการเปนรปแบบใหมของหนวยการเมองทมการใชอธปไตยรวมกนเพอประโยชนสงสดส าหรบทกคน ผลประโยชนแหงชาตยงคงเปนสงทส าคญสงสด อ านาจการท างาน อ านาจ และการตดสนใจไมไดมลกษณะรวมศนย แตกระจายลงเปนระดบตางๆ ทงระดบทองถน ภมภาคยอย ระดบชาต และมหภมภาค/เหนอชาต (macro-regional/super-national) กจกรรม 2.2.1

ภมภาคในแงของการรวมกลมระหวางประเทศคออะไร เกยวของอะไรกบความเปนภมภาค แนวตอบกจกรรม 2.2.1

ภมภาคหรอความรวมมอระหวางหลายรฐชาตทมทตงทางภมศาสตรและมประวตศาสตรรวมกน หรอหลายรฐชาตทตงอยใกลเคยงกนตามภมศาสตร และมความเหมอนกนในระดบหนง รฐชาตเกอบทกชาตตางอยในพนทภมภาค หรอคาบเกยวไปถงระดบกลมสงคมภมภาค เพราะความใกลชดระดบกลมสงคมภมภาคขนไปจงจะสามารถกอใหเกดความรวมมอกนระหวางรฐในกลม

22

เรองท 2.2.2 ภมภาคนยม ประชาคมเศรษฐกจยโรปเปนตนแบบส าคญทงดานการท างานเชงประจกษและการศกษาเชงวชาการเกยวกบภมภาคนยม (regionalism) การทรฐชาตทพฒนามาจากระบบเวสตฟาเลยเขารวมมอกนโดยมเปาหมายบางอยางรวมกน มแนวทางการท างานลกษณะเดยวกน และอาจพฒนาผสานหลอมตวกนใหเปนหนงเดยวกนของรฐตางๆ ทตงอยใกลกนโดยสมครใจทไมใชจกรวรรด เปนสงทตอกย าอทธพลของยโรปในแงความคดดานความเปนเอกภาพของยโรป (European Unity) ทมอยในประวตศาสตรยโรปมายาวนานตงแตยคกรก ตอเนองมาจนถงการบรณาการยโรปในชวงหลงสงครามโลกครงทสอง32

เมอพจารณาถงการรวมกลมภมภาคในยคใหมภายหลงสงครามโลกครงท 2 ชฟและวนเทอร มทศนะวาเปนผลมาจากการตระหนกถงผลเสยของการใชนโยบายชาตนยมทางเศรษฐกจชวงทศวรรษท 1930 จนสงผลท าใหระบบการคาระหวางประเทศวนวาย รวมถงแนวคดอดมคตนยม (idealism) และสากลนยม (internationalism) ทสงเสรมโดยสหรฐอเมรกา การรวมกลมภมภาคเรมเกดขนในยโรปดวยการสรางสหภาพศลกากรเบเนลกซใน ค.ศ. 1947 ระหวางประเทศเบลเยยม เนเธอรแลนด และลกเซมเบรก และประชาคมถานหนและเหลกกลายโรป (European Coal and Steel Community: ECSC) ใน ค.ศ. 195133 ระหวางฝรงเศส เยอรมนตะวนตก อตาล เบลเยยม เนเธอรแลนด และลกเซมเบรก ซงเปนตนก าเนดของประชาคมเศรษฐกจยโรปในเวลาตอมา เปนทนาสงเกตวา สาเหตส าคญของการรวมกลมภมภาคคอความพยายามในการจดระเบยบสราง (ชาต) ยโรปขนใหมหลงจากความเสยหายอยาหนกจากสงครามโลก34 นอกจากน การตระหนกถงผลเสยของแนวคดชาตนยมทแพรหลายตงแตกอนสงครามโลกครงทสองท าใหชาตยโรปพยายามหาทางสรางความรวมมอระหวางกนโดยไมยดตดกบความส าคญสงสดของอธปไตย อ านาจการตดสนใจตดสนนโยบายแตเพยงเฉพาะชาตตน และการค านงถงแตเพยงผลประโยชนแหงชาตสงสดของตน การหนมารวมกลมของทงประเทศกลมเบเนลกซและประชาคมเศรษฐกจยโรปจดไดวาเปนการรวมกลมระหวางรฐชาตสมยใหมภายใตยคเศรษฐกจสมยใหมอยางจรงจงเปนครงแรก

กระแสภมภาคนยมนนสามารถแบงออกไดตามพฒนาการท างานของสหภาพยโรปและพลวตของระบบเศรษฐกจการเมองโลก

ภมภาคนยมระลอกแรก (The first wave of regionalism) เรมตนขนตงแตการบรณาการยโรปหลงสงครามโลกครงทสองตอเนองมาจนถงปลายทศวรรษท 1980 และตอดวยภมภาคนยมระลอกทสองทรจกกนวาเปน “ภมภาคนยมใหม” (New Regionalism) ซงมลกษณะเปนภมภาคนยมแบบเปด เนองจากมลกษณะของการตอบสนองตอกระแสการเปดเสรทางเศรษฐกจและโลกาภวตน (หลงสงครามเยน) แตภมภาคนยมใหมไมไดลบลางคณลกษณะเดมของภมภาคนยมเกาไปทงหมด เพยงแตภมภาคนยมใหมจะเนนการใชทรพยากร 32 Söderbaum, op.cit., p. 8. 33 Ibid., pp. 4-5.

34 Ibid., p. 5.

23

อ านาจตอรอง และอาจรวมถงอธปไตยของชาตรวมกน ทงนเปนเพราะกระแสโลกาภวตนไดจ ากดความสามารถของรฐชาตทจะด าเนนนโยบายตามแนวทางภมภาคนยมเกาไดอยางมประสทธภาพเชนเดม โลกาภวตนท าใหการบรหารจดการภายในของรฐท าไดยากขนเมอตองเปดกวางตอสงตางๆ ทเกดขนนอกอาณาเขตดนแดน โลกาภวตนยงท าใหเวทพหภาคเพอจดการระเบยบและผลประโยชนสวนรวมนนท างานไดยากขน ภมภาคนยมใหมไดขยายการท างานรวมมอทนอกเหนอไปจากดานการคาหรอเศรษฐกจ แตขณะเดยวกน กไดขยายความรวมมอภายในภมภาคใหครอบคลมถงดานการเมอง สงคม และวฒนธรรม ลกษณะเชนนเออประโยชนตอการพฒนาและประเทศก าลงพฒนา ดงนนภมภาคนยมใหมจงกลายเปนเครองมอส าหรบการพฒนาดวย35

แนวคดภมภาคนยมแบบดงเดมวางอยบนกรอบคดทนโยบายและการปฏบตตางๆ ขององคการถาวรระหวางรฐ โดยการเปนสมาชกขององคกรจ ากดวงอยเฉพาะรฐทอยในพนททางภมศาสตรทจ ากด (ซงยงคงเปนแนวคดมความส าคญอยางเดนชด) ขณะทแนวคดภมภาคนยมใหมเปนทงการขยายความและการปรบปรงทบทวนแนวคดภมภาคนยมทพฒนาขนมากอนหนา โดยรวมองคการ ตวแสดงและประเดนศกษาใหมๆ เพมเขาไปดวย ฟอวเซตท สรปวา ภมภาคนยมเกาจะเนนองคการระดบภมภาคระหวางรฐยคหลงสงครามโลกครงท 2 ขณะทภมภาคนยมใหมมองรวมถงแงมมดานปฏสมพนธทงทเปนทางการและไมเปนทางการระหวางตวแสดงรฐและตวแสดงทไมใชรฐ สวนการบรณาการระดบภมภาคคอการเขามารวมตวกนของหนวยดงเดมทแตกตางกนไป และมการสรางหนวยงานเหนอชาตขน ดงนน การบรณาการระดบภมภาคจงเปนสวนยอย (subset) ของกจกรรมทจดวาเปนภมภาคนยมเชนกน เปนทนาสงเกตวา ความกาวหนาของการบรณาการทมลกษณะเหนอชาตนอกสหภาพยโรปมอยางจ ากดมาก36 ขณะเดยวกน พฒนาการของภมภาคนยมยงอาจพจารณาตามวตถประสงคของความรวมมอ โดยการพจารณากรอบดานการครอบคลม (ในแงของอ านาจขององคการภมภาค) ความสามารถ (เครองมอ) และความแนนแฟนเชงอตลกษณรวมและความเปนอสระ (ของรฐชาต) ฟาน ลงเกนโฮฟ (van Langenhove) และมารเคซ (Marchesi) ไดแบงภมภาคนยมตามแนวทางนออกเปนสามยคคอ ภมภาคนยมยคแรก เนนการท างานบรณาการทางเศรษฐกจ โดยเรมตนการเปดเสรทางการคา (ตามแนวทางของ เบลา บาลสซา) ขจดอปสรรคเพอใหเกดการคาและการเคลอนยายปจจยการผลตเสรขามพรมแดน แลวจงสรางระบบอตราภาษศลกากรรวมกน (common external tariff) ตลาดรวม และสหภาพทางเศรษฐกจตามล าดบ ขนตอนภมภาคนยมยคนมสหภาพยโรป (ประชาคมเศรษฐกจยโรป) เปนตวกระตนส าคญ อาเซยนเองกถอก าเนดโดยมสหภาพยโรปเปนแนวทางตนแบบเชนกน อยางไรกตาม แมวาจะเกดองคการระดบภมภาคขนมาทวโลก แตกมเพยงไมกองคการทสามารถสรางความกาวหนาตามแนวหลกการบรณาการทางเศรษฐกจได เพราะสวนใหญแลวองคการระดบ

35ด Tipparat Bubpasiri. (2009). “The European Union as an Interregional Actor: The European Union’s Relations with Global Regions,” Research Paper. Centre for European Studies, Bangkok. p. 13.

36 Louise Fawcett, “The History and Concept of Regionalism,” Conference Paper No. 4/2012, 5th Biennial Conference, Valencia (Spain), 5, http://ssrn.com/abstract=2193746.

24

ภมภาคทเกดขนมกจะท างานรวมมอเนนดานการเมองและความมนคงเปนหลก ซงเปนผลจากสภาพแวดลอมสงครามเยน โดยสรปแลว ภมภาคนยมแบบเกา (Old Regionalism) นนเรมตนขนตงแตปลายทศวรรษท 1940 และเรมเสอมลงตงแตชวงทศวรรษท 1970 ภมภาคนยมยคทสอง ไดขยายการท างานรวมมอกนเลยไปจากเรองเศรษฐกจ โดยสหภาพยโรปยงคงมบทบาทเปนผน าในแนวทางการบรณาการเชนน การท างานในยคนเนนการสรางประชาคมทแทจรงหรอการสรางความเชอมโยงและอตลกษณของภมภาค เนองจากเหนวาการบรณาการระดบภมภาคไมอาจประสบความส าเรจไดจากการใชเครองมอทางเศรษฐกจเพยงอยางเดยว แตองคประกอบดานสงคมกมความส าคญตอการสรางประชาคมการบรณาการเชนกน การเปนภมภาคการคาเสรหรอเปนพนธมตรดานความมนคงนนไมเพยงพอ แตตองเพมเสรมกระบวนการภมภาคนยมใหหลากหลายมตทงดานการเมอง การพฒนา วฒนธรรม และดานสงคมอนๆ ดวย ภมภาคนยมยคทสองนจงอาจเรยกวา “ภมภาคนยมใหม” ดวย ภมภาคนยมยคทสาม นนไดรวมเอาปจจยภายนอกเขามาเปนองคประกอบในการท างานดวย สหภาพยโรปยงคงเปนผน าในการด าเนนงานในยคน โดยการแสดงบทบาทระดบระหวางประเทศมากขนในดานตางๆ ทนอกเหนอไปจากแสดงการสงเสรมอตลกษณของภมภาค37 เชนกรณสหภาพยโรปทมนโยบายรวมดานตางประเทศและความมนคง (Common Foreign and Security Policy: CFSP) นโยบายดานการใหความชวยเหลอเพอการพฒนานโยบายเขตเพอนบาน กลาวโดยสรปคอ ภมภาคนยมยคแรกนนคอนขางจะเนนกจการภายในภมภาคและเชงกดกน ภมภาคนยมยคทสองมงสรางนโยบายเปนหนงเดยว พรอมกบมลกษณะเปดตอภายนอก ขณะทภมภาคนยมยคทสามเพมการมบทบาทของภมภาคในระดบโลก โดยเฉพาะความสมพนธกบภมภาคอนหรอระหวางภมภาค (interregional)

ในยคหลงสงครามเยนทกลมคายเศรษฐกจแบบวางแผนจากสวนกลางสลายตวไป เปนชวงเวลาทพลวตการรวมกลมเพมสงขนทงในเชงปรมาณและคณภาพ ในเชงปรมาณ เกดการรวมกลมระหวางประเทศใหมๆ เพมขนในแทบทกภมภาค ในเชงคณภาพ กลมความรวมมอระหวางประเทศทมอยเดมตางกพยายามปรบและเสรมสรางการท างานของกลมโดยเฉพาะในดานความรวมมอทางเศรษฐกจ

การทประเทศตางๆ เลอกแนวทางการรวมกลมระดบภมภาคหรอรกษานโยบายภมภาคนยมอยางแพรหลายและกระตอรอรน โดยเฉพาะหลงสงครามเยนสนสด มาจากสาเหตหลายประการดวยกน การสลายตวของคายตะวนออกทน าโดยสหภาพโซเวยตท าใหชาตตางๆ ในคายทแตเดมใชระบบเศรษฐกจแบบสงคมนยมวางแผนจากสวนกลาง เปลยนแปลงหนมาใชระบบเศรษฐกจแบบตลาด (ทนนยม) และระบบการเมองแบบประชาธปไตย ซงนนหมายถง สภาวะทเศรษฐกจโลกทอยบนพนฐานระบบตลาดขยายตวขนอยางมากจากการเขารวมของประเทศตางๆ ทเพมขน ในขณะเดยวกน ชาตตะวนตกเองกไดสนบสนนการเปลยนแปลงของประเทศอดตคายตะวนออกอยางเตมท ขณะทประเทศอนๆ เองกตระหนกถงสถานการณการ

37Luk Van Langenhove and Ana-Cristiana Costea, “The EU as a Global Actor and the Emergence of ‘Third Generation’ Regionalism,” UNU-CRIS Occasional Papers (0-2005/14), 3, http://cris.unu.edu/sites/cris.unu.edu/files/O-2005-14.pdf

http://cris.unu.edu/sites/cris.unu.edu/files/O-2005-14.pdf

25

ขยายตวของตลาดโลกอยางรวดเรว ซงหมายถงการแขงขนทเพมสงขน ทงยงตระหนกดวาการเปดทางเศรษฐกจเปนหนทางทส าคญอยางยงตอการพฒนา (ไมใชแนวทางทปดกน) ดงนน วธทหนงลดความวตกกงวลตอการเปดเสรของเศรษฐกจของประเทศกคอการรวมมอกบประเทศอนๆ ในลกษณะรวมกลมภมภาค สภาพการณดงกลาวยงสงผลตอการเปลยนแปลงนโยบายเศรษฐกจของสหรฐอเมรกา และพรอมกบยอนมาเปนตวกระตนการรวมกลมอกดวย กลาวคอสหรฐอเมรกาเปลยนทศนคตเกยวกบการรวมกลมภมภาคจากการคดคานมาสการสงเสรม อนเนองมาจากความคบหนาทลาชาอยางมากในการเจรจาระดบพหภาคของความตกลงทวไปวาดวยภาษและศลกากร (General Agreement on Tariffs and Trade: GATT) ขณะเดยวกน เชอกนวามกลมธรกจอเมรกนเองกมอทธพลตอการเปลยนแปลงนโยบายเชนนของสหรฐอเมรกา เพราะความสามารถในการแขงขนของสหรฐอเมรกาลดลง ทงเมอสงครามเยนจบลง สหรฐอเมรกากไมตองการจะแบกรบภาระในการจดการเศรษฐกจระบบโลกโดยไมไดรบผลประโยชนทชดเจนจากตลาดโลก เวทเลกระดบภมภาคหรอทวภาคยอมจะเปนชองทางทสหรฐอเมรกาจะมโอกาสไดรบผลประโยชนชดเจนกวา38 การเขามารวมกลมกนของกลมประเทศจ านวนหนงยงกลายเปนทนยม เนองจากการเจรจากนบนเวทขนาดเลกนนมโอกาสทจะไดผลประโยชนมากกวาเวทพหภาคระดบโลก การรวมกลมในชวงหลงสงครามเยนน มวตถประสงคทงทเปนทางการและไมเปนทางการ (โดยนย) คอ

1. รฐบาลบางประเทศตองการแสดงความชดเจนตอการยดถอบางนโยบาย โดยเฉพาะนโยบายดานเศรษฐกจและรวมถงการดานการเมอง เชน ระบอบประชาธปไตย เพอสงสญญาณเพอตอนกลงทนทงภายในและตางประเทศ

2. ความตองการเขาสตลาดส าคญหลกของเศรษฐกจใหมนคงมากขน 3. แรงกดดนของกระแสโลกาภวตน (ทเปนผลมาจากการขยายตวของระบบเศรษฐกจตลาดเสร/ทน

นยมโลก) ท าใหทงภาคธรกจและรฐบาลตองพยายามแขงขนในตลาดทมขนาดใหญกวาเดม การแขงขนทเขมขนกวาเดม และเขาถงเทคโนโลยและการลงทนของตางประเทศ

4. ความพยายามของรฐบาลตางทจะคงอธปไตยของตนดวยการน าอ านาจอธปไตยดานนโยบายเศรษฐกจบางเรองไปใชรวมกน เนองจากนโยบายเศรษฐกจบางเรองนนรฐชาตสวนใหญนนมขนาดเลกเกนกวาทจะด าเนนงานไดอยางมประสทธผล

5. ความตองการทจะกระตนระบบความตกลงทางเศรษฐกจแบบพหภาค (องคการการคาโลก) ใหเรวขนและเหนยวแนนลกลงมากขนโดยเฉพาะในบางดาน ดวยการแสดงใหเวทพหภาคเหนวา ระเบยบแนวทางของเศรษฐกจโลกมไดขนอยกบองคการการคาโลกแตเพยงผเดยว โดยการสรางกลมทพลงอ านาจในระบบเวทพหภาคขององคการการคาโลก

38 Patrice Franko and Stephen C. Stamos Jr., (2017). The Puzzle of Twenty-First Century: An International Economics Primer. Lanham: Rowman Littlefield p. 9-10.

26

6. ความตองการทจะชวยเหลอชาตเพอนบานใหมเสถยรภาพ และความเจรญกาวหนาไมวาจะดวยเหตผลของความปรารถนาดอยางจรงใจ (altruistic) หรอเพอหลกเลยงการขยายตวของความวนวายและประชากรอพยพ

7. ความกรงเกรงวาจะถกทงจากกระแสภมภาคนยมไมวาจะเพราะเปนผลเสยอยางแทจรงท “ตกขบวน” หรอเพยงเพราะวาเหนชาตอนๆ ท ากน39 กจกรรม 2.2.2

การรวมกลมเปนองคการระหวางประเทศระดบภมภาคเกยวของอยางไรกบภมภาคนยม แนวตอบกจกรรม 2.2.2

องคการระหวางประเทศระดบภมภาคเกดขนจากรฐทอยในภมภาคเดยวกนรวมสรางสถาบนการท างานประสานนโยบายและการปฏบตตางๆของ ทงนการเปนสมาชกนนจ ากดเฉพาะรฐทอยในพนททางภมศาสตร มการท างานทมการจดการเชงสถาบนสง เปนการท างานทางการเมองทเดนชดระหวางรฐแบบบนสลาง กระแสภมภาคนยมนนจงถกแบงตามทงพฒนาการท างานของสหภาพยโรป (การเพมบทบาทในกจกรรมทหลากหลายขน) และพลวตของระบบเศรษฐกจการเมองโลก หลงสงครามเยนสนสด ตลาดโลกมการขยายตวอยางมากจงท าใหการเขามารวมกลมกนของกลมชาตจ านวนหนง ยงกลายเปนทนยมเนองจากการเจรจากนบนเวทขนาดเลกนนมโอกาสทจะไดผลประโยชนมากกวาเวทพหภาคระดบโลก

39 Schiff and Winters, Regional Integration and Development. pp. 6-9.

27

เรองท 2.2.3 ภมภาคาภวตน การท างานความรวมมอของกลมภมภาคทเกดขนจากแนวคดภมภาคนยม มความเกยวของโดยตรงกบ

“ความเปนภมภาค” (regionness) ของภมภาคนน และภมภาคาภวตน (regionalisation) ดงนน หากจะท าความเขาใจเกยวกบการรวมกลมภมภาค นอกเหนอไปจากแนวคดภมภาคนยมแลว กจ าเปนตองท าความเขาใจประเดนส าคญทงสองประเดนนดวย

การเมองโลกท าใหบรรยากาศความสมพนธระหวางรฐเปลยนแปลงไปอยางมาก ระบบเศรษฐกจแบบตลาดของโลกขยายตวขนอยางรวดเรวภายหลงการเสอมสลายของคายสงคมนยม ภมภาคนยมแบบเกาจงแปรสภาพและเกดเปนภมภาคนยมแบบใหมในระดบโลก ซงรวมไปถงความตกลงตางๆ ดานการคาระดบภมภาคทมลกษณะเปดตอภายนอก (กลม) มลกษณะทเปนภมภาคทมการกดกน (protectionism) ลดลง และมลกษณะตอตานการครอบง า (hegemony) กลาวคอ เกดการรวมกลมภมภาคจากความตองการภายในของภมภาคเอง โดยมใชมาจากความตองการหรอการก ากบของมหาอ านาจภายนอก ภมภาคนยมใหมยงมลกษณะหลายมต เปนพหนยมมากขนดวย การท างานรวมกนไมจ ากดเพยงดานความมนคงและดานการคาเหมอนแตเดม นอกจากนน การออกแบบการจดการเชงสถาบนการท างานกมความแตกตางหลากหลายกนไป ขณะทภาคธรกจและประชาสงคมมความส าคญมากขนในกระบวนการภมภาคาภวตน ตวแสดงทไมใชรฐกมบทบาทส าคญในภมภาคนยมใหม กลมผลประโยชนภาคธรกจและบรษทขามชาตไมเพยงแตท าธรกจในระดบโลกเทานน แตพวกนยงสรางรปแบบกจกรรมทางเศรษฐกจระดบภมภาคดวย บทบาทของตวแสดงภาคธรกจมความโดดเดนมากในการผลกดนใหเกดตลาดรวมยโรป (เรยกชอเฉพาะวา “ตลาดเดยว” -The Single Market) เชนเดยวกบกลมผลประโยชนธรกจทเปนผผลกดนใหเกดขอตกลงการเสรอเมรกาเหนอ (North American Free Trade Agreement: NAFTA)40

ในขณะทภมภาคนยมนนมลกษณะเปนการท างานทมการจดการเชงสถาบนสง และเปนการท างานทางการเมองทเดนชดระหวางรฐ (intergovernmental) แบบบนสลาง ภมภาคาภวตนมลกษณะเปนกระบวนการทางสงคมจากลางสบน และขบเคลอนจากเศรษฐกจทเกดขนเปนประจ าสม าเสมอ (ไมใชตามจงหวะการผลกดนนโยบายของรฐ) เบรสลนและฮกกอตต (Breslin and Higgott) ชวา ภมภาคนยมคอแผนโครงการความรวมมอทน าโดยรฐอนเปนผลมาจากการเจรจาและความตกลงระหวางรฐ ขณะทภมภาคาภวตนเปนกระบวนการการบรณาการทแทบจะไมรบผลจากนโยบายของรฐ แตเปนการผลกดนโดยพลงของตลาด จากกระบวนการคาและการลงทนของเอกชน และจากนโยบายและการตดสนใจของบรรดาบรษทหางราน อยางไรกตาม ภมภาคนยมและภมภาคาภวตนมความเกยวพนกนอยางยง กระบวนการทางสงคมอยางไมเปนทางการของภมภาคาภวตนทด าเนนไปชวงหนงอาจสามารถกระตนใหเกดภมภาคนยมทรฐเปนผน าไดหรอกระบวนการอาจเกดขนในทศทางตรงกนขามไดเชนกน41 40 Söderbaum, Early, Old, New and Comparative Regionalism, 16, pp. 18-19. 41 Shaun Breslin and Richard Higgott, “Studying Regions: Learning from the Old, Constructing the New,” New Political Economy 5: 3 (2000): 344. อางใน Timo Behr and Juha Jokela, “Regionalism Governance: The Emerging Agenda,” pp. 4-5.

28

“ภมภาค” นนในแงหนงคอสงทถกสรางขน หรอเปนการประกอบสรางทางสงคม (social construction) ไมตางจากรฐและชาต เพราะทจรงแลว กเปนสงทถกคดก าหนดขนมาจากความคดเรองอาณาเขตดนแดน (territory) ของความเปนรฐชาต ดงนนภมภาคจงมลกษณะเปนพลวตททงถกสราง สรางใหม และขจดไปได (made, remade, and unmade) ในขณะทภาคประชาสงคมนนมบทบาทส าคญในกระบวนการภมภาคาภวตน โดยเฉพาะในแงของการแกปญหาของภารกจงานและการเสนอบรการแกประชาชน ทงนเพราะภมภาคนยมใหมมความจ าเปนทตองกาวขามโครงสรางและพรมแดนของแตละชาตเพอการแบงปนขอมลและการเรยนรรวมกน ภาคประชาสงคมในแตละชาตจงเขามาเกยวพนกนมากขนในระดบภมภาค และในบางกรณเลยไปถงภาคประชาสงคมระดบโลกดวย42 กจกรรม 2.2.3

กจกรรมของภมภาคาภวตนเปนเชนไร ครอบคลมดานใดบาง แนวตอบกจกรรม 2.2.3

ภมภาคาภวตนเปนกระบวนการการบรณาการทแทบจะไมรบผลจากนโยบายของรฐแตผลกดนโดยพลงของตลาด จากกระบวนการคาและการลงทนของเอกชน กระบวนการทางสงคมอยางไมเปนทางการของภมภาคาภวตนทด าเนนไปชวงหนงอาจสามารถกระตนใหเกดภมภาคนยมทรฐเปนผน าไดหรอกระบวนการกลบตรงกนขามกนกสามารถเกดขนไดเชนกน ภาคประชาสงคมนนมบทบาทส าคญดานภมภาคาภวตนโดยเฉพาะในแงของการแกปญหาของภารกจงาน และการเสนอบรการ เนองจากการตดตอพงพาอาศยกนมากขนท าใหตองกาวขามโครงสรางและพรมแดนของแตละชาตเพอการแบงปนขอมลและการเรยนรรวมกนภาคประชาสงคมในแตละชาตจงเขามาเกยวพนกนมากขนในระดบภมภาค และในบางกรณเลยไปถงภาคประชาสงคมระดบโลกดวย

42ด Söderbaum, Early, Old, New and Comparative Regionalism, 18.

29

เรองท 2.2.4 การบรณาการระดบภมภาค ภมภาคนยมน าไปสการกอตงองคการระหวางประเทศระดบภมภาค (regional organisation) ซงกอตงขนจากการมความตกลงและกฎบตรทท าใหองคการนนมสถานะตามกฎหมายระหวางประเทศ และสถานะนยงไดรบการรบรองจากสหประชาชาตและองคการระหวางประเทศระดบสากล เชน องคการการคาโลก แตภมภาคทมองคการความรวมมอระหวางประเทศนนอาจมความเปนภมภาคทแตกตางหลากหลายกนไป ประสบการณของการบรณาการยโรปทสะทอนออกมาใหเหนจากแนวคดเกยวกบการบรณาการ ทงแนวคดสหพนธนยมและสมาพนธนยม จะมแงมมทเอยถงอ านาจเหนอชาตทคดคานอ านาจอธปไตยของชาต แนวสมพนธนยมของดอยชกกลาวถงประชาคมควบรวมทมการปกครองรวมกน ขณะทแนวคดกลมภารกจนยมเนนถงอ านาจอสระของตนเองทไมขนกบรฐชาตส าหรบหนวยงานใหมทสรางขนเพอมาท างานเฉพาะดานโดยผบรหารผเชยวชาญเฉพาะดานนน แนวคดการบรณาการทางเศรษฐกจยงมมตทเกยวของกบการทสถาบนหนวยงานทท างานบรณาการไดรบอ านาจ (competence) ตามทรฐสมาชกตกลงยนยอมมอบใหเพอท าหนาทตดสนนโยบายในการท างานรวมมอกน การบรณาการทกาวหนาลกลง (deeper) หรอการทมความรวมมอในดานนโยบายตางๆ หลากหลายดานมากขนหรอกวางขนหมายถงการทสถาบนบรหารของกลมภมภาคนนไดรบอ านาจมากขน43 ดงนนการวดความกาวหนาของการบรณาการจงดไดจากอ านาจเหนอชาตทสถาบนท างานบรณาการระดบภมภาคไดรบเพมมากขน และสงนแสดงใหเหนวาการบรณาการกบแนวทางเหนอชาตนยม (Supranationalism) นนเปนสงอยรวมกนและสอดคลองไปในทศทางเดยวกน แมกระทงแนวคดการบรณาการทางเศรษฐกจกยงคาดการณความกาวหนาของการท างานรวมกนทจ าเปนตองมการสรางหนวยการตดสนในใหมขนมาตดสนในในนโยบายเศรษฐกจ ในสวนของสหภาพยโรป การบรณาการยโรปไดถกออกแบบมาใหมลกษณะเหนอชาตตงแตตอนเรมตน การมลกษณะเหนอชาตหรอมการโอนอธปไตยของชาต (บางสวนบางนโยบาย) มาเพอใชรวมกน (sovereignty pooling) ถอเปนความคดสรางสรรคใหมและคณลกษณะเดนของสหภาพยโรป สหภาพยโรปสรางคณะกรรมาธการยโรป (European Commission) ใหเปนสถาบนบรหารหลกทท างานเกยวกบการบรณาการ มอ านาจรเรมและตดสนนโยบายหลากหลายดานตามกรอบสนธสญญาซงเปนกรอบกฎหมายสงสด หรอกรอบการแบงสรรอ านาจระหวางรฐสมาชกและสถาบนภมภาค และมกตกาการท างานในรปแบบทเปนลายลกษณอกษรอยางชดเจน คณะกรรมาธการประกอบไปดวยตวแทนทมลกษณะเปนผเชยวชาญระดบสง (technocrats) จากรฐสมาชกทมอสระในการท างานโดยไมตกอยภายใตการก ากบควบคมของรฐชาต และท างานเพอผลประโยชนของชาตสมาชกโดยรวมหรอของภมภาค ขณะเดยวกนสถาบนหลกของสหภาพยโรปยงมคณะมนตรแหงสหภาพยโรป (The Council of the European Union or the Council of Ministers) ซงเปนทประชมระดบรฐมนตรหรอตวแทนของรฐบาลรฐชาตทมอ านาจในการตดสนนโยบายของกลมอย ขณะทนโยบายบางดานทบางรฐชาตสมาชกสหภาพยโรปยงถอวาเปนผลประโยชนส าคญอยางยงกยงคงเปนอ านาจ

43John Ravenhill. (2017). “Regional Trade Agreements,” in Global Political Economy, 5th ed. ed. John Ravenhill Oxford: Oxford University Press. p. 160.

30

การตดสนใจของทประชมสดยอด (Summit) ของผน ารฐบาลหรอสมชชายโรป (The European Council) ดงนนกระบวนการการบรณาการยโรปกยงคงมแนวทางการด าเนนงานทงลกษณะเหนอชาตนยมและลกษณะระหวางรฐ และประเดนนเปนประเดนส าคญตอการพฒนาการท างานบรณาการยโรปมาโดยตลอดจนเกดปญหาใหญคอกรณ Brexit ซงสะทอนใหเหนวาประชาชนจ านวนมากยงค านงผลประโยชนเฉพาะชาตตนและยดความส าคญของรฐชาต

การท างานบรณาการระดบภมภาคของกลมภมภาคสวนใหญมกมลกษณะภมภาคนยม หรอเปนแผนโครงการหรอเปนนโยบาย ความรวมมอของรฐเชงระหวางรฐและโดยรฐ ทงยงมกเรมการท างานรวมกนดวยสรางเปนเขตการคาเสรทไมจ าเปนตองมการปรบอตราภาษศลกากร ซงกรณหลงเปนปจจยทสงผลใหเกดการสรางสถาบนบรหารระดบภมภาคเพอประสานนโยบายของรฐสมาชก แตโดยสวนใหญรฐตางๆ ทรวมกลมกนเชงภมภาคนยมกไมมหนวยงานของชาตตนทมหนาทผลกดนการบรณาการใหกาวหนาหรอลกมากขน ไมมการสรางหนวยทมอ านาจหนาทระดบภมภาค ตวอยางเชน อาเซยนซงแมวาจะมส านกงานเลขาธการ แตกไมมอ านาจความรบผดชอบในการบรหารจดการองคการ รฐสมาชกอาเซยนไมมความตองการทจะสรางสถาบนกลางทมอ านาจขนมาแบงกบรฐชาต44 จงอาจกลาวไดวาการรวมกลมภมภาคในโลกสวนใหญนนยงคงวถปฏบตลกษณะความรวมมอระหวางรฐ เปนแนวทางดงเดมอยเนองจากยงคงมทศนะทยงคงความส าคญของรฐเปนหลก อาเซยนทกอตงแต ค.ศ. 1967 นบเปนองคการระดบภมภาค/ภมภาคนยมทยงยนยาวนานองคการหนง การเกดขนของอาเซยนนนเหนไดชดวาเปนความรเรมและความพยายามของชนชนน าทางการเมองกลมเลกๆ เพอเสรมสรางความเขมแขงใหรฐชาตและเสรมสรางความมนคงรวมกน45 นอกจากนน บรบทของสงครามเยนในภมภาคยงเปนปจจยผลกดนส าคญใหชาตทเพงเกดไมนานหรอแมกระทงไทยทไมเคยเปนอาณานคมจกรวรรดนยมตะวนตก แตกยงอยบนเสนทางของการสรางชาต ตองรวมมอกนตอสกบการขยายตวของสงคมนยมคอมมวนสต อยางไรกตาม อาเซยนภายใตการรวมกลมตามแนวทางภมภาคนยมแบบเกาไดพยายามทจะรวมมอดานการลงทนดานอตสาหกรรมและสงเสรมการคาระหวางกน แตกเหนไดชดวาเปนการผลกดนความรวมมอทางเศรษฐกจจากภาคการเมองโดยผก าหนดนโยบายเปนส าคญ ดงนนผลการท างานรวมกนดานนจงไมเกดผลส าเรจชดเจน อาเซยนภายใตการรวมกลมตามแนวทางภมภาคนยมแบบเกาหรอในชวงสงครามเยนจงมการท างานรวมกนทเนนดานการเมองความมนคงรวมในบรบทของสงครามเยนเทานน

แมใน ค.ศ. 1977 รฐมนตรตางประเทศอาเซยนไดลงนามในความตกลงวาดวยสทธพเศษทางการคาอาเซยน หรอ ASEAN PTA (Preferential Trading Arrangements: PTA) ซงเปนการใหสทธพเศษโดยสมครใจ และแลกเปลยนสนคากบสนคา ทงนสทธพเศษสวนใหญอยในรปของการลดภาษศลกากรขาเขา และการผกพนอตราอากรขาเขา ณ อตราทเรยกเกบอย หลงจากนน กเกดโครงการความรวมมอตางๆ ตามมา 44 Ibid.

45 4 ชาตทรวมกอตงอาเซยนนนเพอไดรบเอกราชเปนรฐอสระภายหลงสงครามโลกครงทสอง ด Söderbaum, Early, Old, New and Comparative Regionalism, p. 16.

31

โดยเฉพาะความรวมมอดานอตสาหกรรมมจ านวน 4 โครงการ ไดแก โครงการอตสาหกรรมอาเซยน (ASEAN Industrial Project: AIP) ค.ศ. 1980 โครงการแบงผลตทางอตสาหกรรมอาเซยน (ASEAN Industrial Complementation: AIC) ค.ศ. 1981 โครงการรวมลงทนดานอตสาหกรรมของอาเซยน (ASEAN Industrial Joint Ventures: AIJV) ค.ศ. 1983 และโครงการแบงผลตชนสวนยานยนต (Brand-to-Brand Complementation: BBC) ค.ศ. 1984 อยางไรกตาม โครงการความรวมมอทางเศรษฐกจเกอบทงหมดของอาเซยนกอนทจะมการตกลงจดตงเขตการคาเสรอาเซยนหรออาฟตา (ASEAN Free Trade Area: AFTA) ในค.ศ. 1992 ไมประสบความส าเรจเทาทควรทงในแงการด าเนนงานตามก าหนดเวลาและสาระทตกลง นนคอ การลดภาษระหวางกนเหลอรอยละ 0-5 ภายใน ค.ศ. 2002 ทงนเนองจากพนฐาน (ขณะนน) ชาตสมาชกอาเซยนไมมความสมพนธใกลชดทงดานการเมองและเศรษฐกจ แมจะอยในภมภาคเดยวกน การรวมตวกนเปนอาเซยนจะเกดจากการคกคามความมนคง มใชเปนผลจากส านกแหงความเปนภมภาคเดยวกน แตละประเทศอยระหวางการพฒนาประเทศไปในแนวทางการเปนชาตอตสาหกรรมทเนนการผลตเพอสงออกจงมองกนเปนคแขงในตลาดโลก และเหนวาภายนอกภมภาคคอแหลงเงนทนและเทคโนโลย นอกจากนน อาเซยนยงมโครงสรางองคกร (ทถกออกแบบ) ใหออนแอ ส านกเลขาธการอาเซยนมงบประมาณจ ากด ไมมอ านาจและความเปนอสระเพยงพอทจะก าหนดและก ากบแนวทางความรวมมอทางเศรษฐกจ46

เมอสงครามเยนสนสดลง กอปรกบสหภาพยโรปก าลงเขาสการเปนตลาดเดยวตามก าหนดเปาหมายใน ค.ศ. 1992 จงเปนสงกระตนใหชาตอาเซยนซงมระดบการพฒนาทางเศรษฐกจมากขน และมเศรษฐกจทพงพาการคาการลงทนระหวางประเทศมากขน ตกลงทจะสรางเขตการคาเสรอาเซยน (ASEAN Free Trade Area: AFTA) ในเดอนมกราคม ค.ศ. 1992 โดยมเปาหมายในการลดภาษศลกากรระหวางกนใหลงต าไมเกนรอยละ 20 ภายใน 5-8 ป และลดไปใหไมเกนรอยละ 5 ภายใน ค.ศ. 2008 ส าหรบสนคาอตสาหกรรมอยางนอยรอยละ 40 ในตลาด47

ในกรณความเปนภมภาคและการท างานบรณาการของอาเซยนนน พลวตของการท างานไดสรางความชอบธรรมใหกลมจากวธการท างานทมหลกการชดเจนเรองการยดฉนทามตโดยเคารพอธปไตยของชาตเตมททเรยกวา “วถอาเซยน” (ASEAN Way) ซงตอมาไดกลายเปน “วถเอเชย” (Asian Way) เนองจากภมภาคนยมในเอเชยตะวนออกกไดรบเอาแนวทางการท างานความรวมมอระดบภมภาคเชนนไปดวย48ดงนนจากพนฐานการเรมตนการรวมกลมเปนอาเซยนทขาดวสยทศน เปาหมายรวมทชดเจน ขาดแนวทางหรอ

46ศนยอาเซยน สภาอตสาหกรรมแหงประเทศไทย, “ความรวมมอทางเศรษฐกจระยะแรก,” http://www.fact.fti.or.th/th/ความเปนมาของอาเซยน/ความรวมมอทางเศรษฐกจ

47 Walter Mattli. (1999). The Logic of Regional Integration: Europe and Beyond. (Cambridge: Cambridge University Press. p. 168.

48ด Louise Fawcett, “The History and Concept of Regionalism,” UNU-CRIS Working Papers W-2013/5, 3, http://cris.unu.edu/sites/cris.unu.edu/files/W-2013-5.pdf

http://www.fact.fti.or.th/th/ความเปนมาของอาเซยน/ความรวมมอทางเศรษฐกจ


32

กระบวนการท ารวมกน และมความแตกตางกนสงทางเศรษฐกจ จงท าใหการท างานรวมกนของอาเซยนมลกษณะตงรบ49 การรวมกลมของอาเซยนเปนเพยงแคกลมความรวมมอระหวางประทศทวไปทไมมการสรางกลไกการท างานรวมกน เพอการบรรลเปาหมาย

การใชการบรณาการยโรปหรอสหภาพยโรปเปนเกณฑมาตรฐานวดพฒนาการการรวมกลมและเพอการเปรยบเทยบไดรบความนยม โดยเฉพาะชวงกอนการเกดวกฤตยโรโซน อาเซยนเองมกสรางความสบสนในเรองแนวทางการท างานตามแบบสหภาพยโรป เชน ในการท างานบรณาการทางเศรษฐกจ อาเซยนเลอกใชค าวา “ตลาดเดยว” (single market) ซงเปนชอเฉพาะของสภาพการเปนตลาดรวม (common market) ของสหภาพยโรป ซงท าใหสหภาพยโรปดเสมอนเปนแรงบนดาลใจในฐานะตนแบบของการท างานทอาเซยนจะด าเนนรอยตามแนวทาง อยางไรกตาม ตงแตชวงเวลาทสหภาพยโรปตองประสบปญหาวกฤตยโรโซนและตามดวยปญหา Brexit บรรดาบคคลทมบทบาทหรอบคคลระดบส าคญในอาเซยนตางออกมาระบชดเจนวาอาเซยนมองการท างานของสหภาพยโรปเปนเพยงจดอางองเทานน มไดมความประสงคทจะด าเนนตามแบบหรอเลยนแบบแนวทางการบรณาการตามสหภาพยโรป50

การรวมกลมของสหภาพยโรปและอาเซยนนนมความแตกตางกนตงแตบรบทพนฐาน รวมถงการเรมตนของทงสองกลม ความรวมมอของชาตยโรปนนมรากฐานรวมกนทเดนชดตงแตอารยธรรมตะวนตก (ทงกรกและโรมน) ตอเนองถงการเปนอาณาจกรครสเตยน (Christendom) ซงสะทอนถงระดบของความรสกรวมกนของผคนทมสงกวา ทงยงไดรวมกนสรางลกษณะความเปนรฐสมยใหมจากผลของขอตกลงสนตภาพเวสตฟาเลย ค.ศ. 1648 ของบรรดาชาตยโรปทงปวง ท าใหชาตยโรปมความเปนรฐชาตทมนคง และยงไดรบผลของการยดหลกอธปไตยของชาตและผลประโยชนแหงชาตจนกลายเปนสงทกอใหเกดความขดแยงอยางรนแรง เปนสงครามระหวางกนหลายครงตลอดประวตศาสตรยโรปดวยซ า ดงสามารถเหนไดจากครงศตวรรษแรกของครสตศวรรษท 20 ชาตยโรปท าสงครามใหญระดบทวปทกอใหเกดความเสยหายอยางยงยวดมาแลวถงสองครง

พนฐานทางประวตศาสตรทงทางสงคมและการเมองเชนนแสดงใหเหนวา ยโรปมความเปนภมภาคสงกวาเอเชยตะวนออกเฉยงใตในชวงเวลาทเรมมการกอตงกลมภมภาค เนองจากใน ค.ศ. 1967 นน บรรดา 5 ชาตสมาชกทรวมกอตงอาเซยนลวนเปนรฐชาตทถกก าหนดรปแบบของความเปนรฐชาตสมยใหมโดยระเบยบโลกทสรางโดยชาตตะวนตก โดยมไดเกดจากววฒนาการภายในหรอบรบทใกลเคยง แมแตไทยเองซงเปนชาตทไมเคยตกเปนอาณานคมกตกอยภายใตเงอนไขดงกลาว กลาวไดวาอาเซยนเปนการรวมกลมของรฐชาตทเกดใหมดวยเหตผลดานการเมองและความมนคงจากสภาพแวดลอมในภมภาคขณะนน ในดานหนงแลว บรรดาชาตสมาชกมวตถประสงคทจะสรางความรวมมอเพอรกษาความมนคงในดานตางๆ ขณะทอกดานหนง ตางก

49 David Armstrong, Lorna Lloyd and John Redmond. (2004). International Organisation in World Politics, Basingstoke: Palgrave Macmillan. p. 222.

50 ด Laura Allison-Reumann and Philomena Murray, “Should the EU be considered a model for ASEAN?,” Pursuit, (University of Melbourne, 2017), https://pursuit.unimelb.edu.au/articles/should-the-eu-be-considered-a-model-for-asean.

https://pursuit.unimelb.edu.au/articles/should-the-eu-be-considered-a-model-for-asean


33

ยดในหลกอธปไตยและผลประโยชนของชาตอยางเตมทเนองจากเปนสงทเพงไดมาหรอตดสนใจไดอยางเตมท ทกชาตสมาชกยงอยในสภาวะก าลงสรางชาตเพอใหเปนชาตเอกราชทเขมแขง มเสถยรภาพทงทางการเมอง เศรษฐกจ และสงคมตามมาตรฐานแบบรฐชาตตะวนตก ดงนน อาเซยนจงถกออกแบบใหมลกษณะเปนองคการระหวางรฐ (intergovernmental organisation) และยดหลกการไมแทรกกจการภายในของรฐสมาชกและการใชกระบวนการตดสนใจแบบฉนทามต (consensus)

แมวาสหภาพยโรปจะกอตงขนภายหลงจากทสงครามเยนไดเกดขนแลวในยโรป แตภยคกคามคอมมวนสตไมไดสงผลกระทบตอความมนคงของยโรปมากเทากบทสงผลกระทบตอชาตในเอเชยตะวนออกเฉยงใต ทงในแงเสถยรภาพดานความมนคงภายใน51 และภายนอกซงม NATO เปนผปกปองอยางจรงจง 52 ขณะทชาตทรวมกอตงอาเซยนตองเผชญกบความวตกกงวลทมตอภยคกคามคอมมวนสตหรอภยคกคามดานความมนคงและการเมองซงถอวาเปนประเดนผลประโยชนแหงชาตพนฐานส าคญ ส าหรบอาเซยนแลว ภยคกคามนมมหาอ านาจอยางจนใหการสนบสนนอยางชดเจน โดยเฉพาะกรณมาเลเซยและอนโดนเซย ปฏบตการแบบกองโจรคอมมวนสตสะทอนมมมองนอยางชดเจนเนองจากสมาชกของกลมปฏบตการแบบกองโจรเปนผทมเชอสายจนเปนหลก ดงนนภมหลงของภมภาคทตางกนอยางมากของยโรปกบเอเชยตะวนออกเฉยงใต ทงดานความเปนภมภาค การเมอง เศรษฐกจ และสงคมวฒนธรรม สงผลใหความรวมมอภมภาคนยมทดจะเรมตนลกษณะทเปนแบบโครงการของชนชนน า (elite project) เชนเดยวกบทเกดขนในยโรป กลบมการด าเนนตางไปจากยโรปโดยสนเชง

ความส าเรจของการรวมกลมของสหภาพยโรปมกถกน ามาใชเปรยบเทยบกบกลมความรวมมอในภมภาคตางๆ อยางไรกตาม ลกษณะของความเปนเอกลกษณของสหภาพยโรปสงผลใหการวเคราะหเปรยบเทยบโดยอาศยสหภาพยโรปเปนเกณฑมาตรฐาน อาท การเปรยบเทยบการรวมกลมของสหภาพยโรปกบอาเซยน อาจไมกอใหเกดประโยชนตอการพฒนากลมภมภาคอนๆ อยางแทจรง อยางไรกตามกรอบแนวคดทางวชาการทงดานการบรณาการและภมภาคนยมสามารถน ามาเปนเครองมอเปรยบเทยบความเหมอนและความแตกตางกนของสหภาพยโรปกบอาเซยนในระดบหนง และขณะเดยวกน แนวคดเกยวกบการรวมกลมภมภาคตางๆ กมกสรางขนจากประสบการณของสหภาพยโรปเปนตวตง

ความแตกตางกนอยางมากของภมหลงระหวางอาเซยนและสหภาพยโรปสงผลใหอาเซยน ซงแมจะมความตงใจทจะด าเนนงานตามสหภาพยโรป ไมสามารถด าเนนการไดจรงและจ าเปนตองปรบเปลยนไปตามลกษณะสภาพแวดลอมของตน ในชวงสงครามเยนชาตอาเซยนทเนนเรองความรวมมอดานการเมองและความมนคงสะทอนการมการรวมกลมแบบภมภาคนยมเปนหลก และท าใหมการสงเสรมภมภาคาภวตนนอย

ในการด าเนนแนวทางตามแนวคดภมภาคนยม นอกเหนอจากการจดโครงสรางและแบงอ านาจสถาบนท างานแลว สหภาพยโรปยงไดมการใชงบประมาณเปนเครองมอส าคญเพอการท างานบรณาการรวมกน

51 แมวาจะมกลมซายจดในเยอรมนตะวนตกและอตาลกอการรายเปนครงคราว

52 ประกอบทง คายยโรปตะวนตกและตะวนออกยอมรบในเขตอทธพลของแตละฝาย

34

นนคอ สหภาพยโรปเปนสถาบนกลางทสรางขนมาจากความรวมมอแบบบรณาการ นอกจากจะไดรบโอนอธปไตยมาแทนรฐสมาชกแลวยงไดงบประมาณจากรฐสมาชกทใชลกษณะเปนเงนกองกลางตามอ านาจเพอใชส าหรบการบรหารตามกรอบสนธสญญาอนเปนกรอบกฎหมายสงสดทแบงสรรอ านาจระหวางหนวยงานกลางขององคการกบรฐสมาชกอยางชดเจน งบประมาณของสหภาพยโรปนนมาจากรฐสมาชกทจายสมทบกนตามฐานะทางเศรษฐกจแตละรฐ โดยจะไดรบกลบคนไปในรปของความชวยเหลอตามนโยบายดานตางๆ ซงอาเซยนไมมเครองมอดานงบประมาณนเลย นโยบายทบรรดาชาตสมาชกตกลงรวมมอด าเนนการกนกขนอยกบแตละชาตจะไปด าเนนตามการจดสรรงบประมาณภายในของตน ดร. สรนทร พศสวรรณ ไดมขอเสนอใหดงเอารอยละ 10 ของเงนลงทนส ารองระหวางประเทศของชาตสมาชกอาเซยนทมมากกวาหนงลานลานดอลลารสหรฐ มาเปนเงนสนบสนนในการสรางโครงสรางพนฐานในการสรางความเชอมโยงภายในอาเซยนตามแผนการสรางความเชอมโยง (Connectivity Plan) โดยใหอยในรปเงนกแบบผอนปรน (concessionary loan) และในรปของกองทนทใหธนาคารพฒนาเอเชย (Asian Development Bank: ADB) เปนผชวยบรหารจดการ ขอเสนอเรองเงนทนส ารองนนอกจากจะชวยลดการพงพาเงนทนจากภายนอกแลวยงอาจจะชวยเสรมสรางความเปนปกแผนหรอความแนนแฟนของการท างานบรณาการทงตามเปาหมายของแผนการสรางความเชอมโยงและเปาหมายการเปนประชาคม ทงนเพออาเซยนจะไดลดการพงพาแหลงเงนทนภายนอกลง53 เปนทนาสนใจวาขอเสนอนของ ดร. สรนทร พศสวรรณ จะไดรบการสนบสนนและสงเสรมใหเกดขนจรงเพยงใด

แมวาจะมสถานะเปนองคการระหวางประเทศ แตการท างานรวมกนของอาเซยนกแทบจะไมมการสรางความเปนสถาบน (institutionalisation) ซงสงผลใหอาเซยนขาดกลไกการประสานงาน การด าเนนงาน และการตดตามการด าเนนงานอยางจรงจง ส านกงานเลขาธการอาเซยนนนเพงไดรบการจดตงขนเมอ ค.ศ. 1976 และไมมอ านาจในการตดสนใจเกยวกบการด าเนนงานนโยบายใดๆ การขาดโครงสรางสถาบนท างานยงสงผลตอการรบสมาชกใหมเพมเตมทขนอยกบการตดสนใจระดบการประชมสดยอดเปนหลก สภาวะเชนนสงผลใหอาเซยน ซงแมจะมการขยายสมาชกสภาพจาก 5 ประเทศ เปน 10 ประเทศ ขาดกลไกการจดการความแตกตางระหวางประเทศสมาชกทเกดจากการขยายตวของอาเซยนในชวงทศวรรษ 1990 ซงไดรบชาตสมาชกเพมเตม ประกอบดวย เวยดนาม ลาว เมยนมา และกมพชา หรอกลม CLMV สงทเกดขนมลกษณะทตางจากสหภาพยโรปซงมเกณฑดานการเมอง เศรษฐกจ และศกยภาพในการท างานบรณาการรวมมอ เปนเงอนไขส าหรบการประเมนความพรอมและการปรบตวในการเขาเปนสมาชก ซงสะทอนใหเหนการใหความใสใจตอความเปนภมภาค

อาเซยนขาดกลไกหรอเครองมอทเปนของตนเอง (เพราะยงไรซงเจตนจ านงทสรางขน) ทงในระดบภมภาคและระดบอนภมภาค แตขณะเดยวกน อาเซยนมการท างานในลกษณะการบรหารจดการหลายระดบในลกษณะเชนเดยวกบสหภาพยโรป เชน ความรวมมอระดบอนภมภาคลมแมน าโขง (Great Mekong

53 Surin Pitsuwan, “The Challenges ahead for ASEAN,” Frontier Myanmar, 2017, https://frontiermyanmar.net/en/the-challenges-ahead-for-asean

35

Subregion: GMS) แต GMS เปนอนภมภาคทมรฐทไมใชสมาชกของอาเซยน ซงไดแก จน ซงเปนรฐระดบมหาอ านาจใหญ และ GMS ไมมความผกพนอยางเปนทางการใดๆ กบอาเซยนเลย และแหลงทนหลกของโครงการตางๆ ภายใต GMS คอธนาคารพฒนาเอเชย (Asian Development Bank: ADB) ซงตางจากระบบความรวมมออนภมภาคของสหภาพยโรปลกษณะ Euro regions ทอยภายใตนโยบายภมภาค (Regional policy หรอ Cohesion Policy) ทบรหารโดยคณะกรรมาธการยโรปเปนฝายบรหารหลกหรอเสมอนคณะรฐมนตรของสหภาพยโรป

บรบทแวดลอมของภมภาคหรอปจจยภายนอกดานการเมองระหวางประเทศยงเปนปจจยท าใหชาตเอเชยตะวนออกเฉยงใตตองมงความสนใจไปดานประเดนความมนคง ภมภาคนเปนพนทการตอสเพอผลประโยชนของมหาอ านาจภายนอกเรอยมาตงแตกอนการกอตงอาเซยน และแมสงครามเยนจะสนสดลงแตการเปลยนแปลงสยคโลกาภวตนรวมสมยทโดดเดนดานปฏสมพนธทางเศรษฐกจระหวางประเทศ ท าใหเอเชยตะวนออกเฉยงใตยงคงเปนพนททประเทศมหาอ านาจพยายามเขามาแสวงหาผลประโยชน ทงในลกษณะการแทรกแซงหรอการพยายามครอบง า โดยใชประโยชนจากสภาพการเมองภายในของบางชาตสมาชกและพนฐานการขาดความเปนอนหนงอนเดยวกน โดยเฉพาะอทธพลของจน54 ลกษณะเชนนเปนสาเหตทท าใหความพยายามกระตนการบรณาการทางเศรษฐกจโดยการสรางประชาคมเศรษฐกจอาเซยนไมเกดการพฒนาอยางมนยส าคญ ขณะทสหภาพยโรปไมตองเผชญกบปญหาเชนน เนองจากในชวงสงครามเยน สหรฐอเมรกาและองคการสนธสญญาปองกนแอตแลนตกเหนอท าหนาทแบงภาระดานนไป ขณะทสหภาพโซเวยตกเคารพเขตอทธพลของคายเสรประชาธปไตยในตะวนตก และภายหลงทสงครามเยนสนสดลง สหภาพยโรปกลายเปนมหาอ านาจหลกโดยผานแนวทางภมภาคนยม

อยางไรกตาม หลกการไมแทรกแซงกจการภายในอาจมองวาเปนจดแขงของอาเซยนในดานการเมองระหวางประเทศไดในบางกรณ เชน เวทการหารออยางการประชมอาเซยนวาดวยความรวมมอดานการเมองและความมนคง (ASEAN Regional Forum: ARF) ทอาเซยนไดสรางขนใน ค.ศ. 1994 เพอเปนเวทระดบพหภาคภมภาคส าคญทมชาตมหาอ านาจใหญทงสหรฐ รสเซย และจนเปนสมาชก และทส าคญเปนเวททมชาตส าคญในเชงความมนคงอยางเกาหลเหนอรวมเวทดวย ทงนเนองจากอาเซยนมภาพและฐานะเปนเพยงตวกลางผสรางเวท มทาททวไปทยดหยน (ไมแขงกราว) และมนโยบายไมแทรกแซงและวพากษวจารณเปนหลกในการด าเนนงาน จงท าใหไดรบการยอมรบในบทบาทลกษณะน

ในยคหลงยคสงครามเยน แมอาเซยนจะหนมาเนนการท างานบรณาการเศรษฐกจอยางจรงจง โดยเรมจากการสรางเขตการคาเสรอาเซยน แตปญหาส าคญทเปนอปสรรคตอการด าเนนงานบรณาการเศรษฐกจตามกรอบแนวคดคอปญหาของการพงพาภายนอกสงทงตลาดเพอการสงออก เงนทน เทคโนโลย อนเปนอปสรรคส าคญของการบรณาการเศรษฐกจ โดยไมตองพจารณาถงความแตกตางอยางยงของโครงสรางทางเศรษฐกจ

54 ด Amitav Acharya. (2014). The End of American World Order. Cambridge: Polity. Michael Vatikiotis, Blood and Silk: Power and Conflict in Modern Southeast Asia. London: Weidenfeld & Nicholson.

36

ของชาตสมาชก เชน สงคโปรแทบไมมการเกบภาษน าเขาเลย บรไนเกบภาษน าเขาจ านวนไมกประเภทและในอตราทต า อนเปนลกษณะทแตกตางจากเศรษฐกจของชาตสมาชกอนๆ (และรฐชาตสวนใหญ) ความแตกตางเชนนนบเปนอปสรรคทางเทคนคทแมอาเซยนอาจจะสามารถสรางเขตการคาเสรเตมรปแบบได แตกยงยากทจะสรางอตราภาษศลกากรรวมกนอนเปนหลกการส าคญของการสรางสหภาพศลกากร

สภาพขอเทจจรงพนฐานของความเปนรฐรวม เลยไปถงความเปนภมภาคทแตกตางกนอยางยงระหวางยโรปและเอเชยตะวนออกเฉยงใตท าใหภมภาคนยมของทงสองภมภาคมกระบวนการภมภาคาภวตนทแตกตางกนทงกอนและหลงการเขามาท างานรวมกลมกนอยางเปนทางการ จงเปนผลใหการด าเนนงานของอาเซยนมวถทแตกตางไปจากสหภาพยโรป โดยเฉพาะ สภาวะของการขาดการสรางกลไกทมอ านาจเหนอชาต อนเปนเอกลกษณอนโดดเดนของสหภาพยโรป โดยอาเซยนยงคงหลกการเปนกลมความรวมมอทอยพนฐานของกระบวนการระหวางรฐอยางเครงครดทตางไปจากกระบวนการของสหภาพยโรป กจกรรม 2.2.4

ความรวมมอระหวางรฐแบบการบรณาการระดบภมภาคมลกษณะอยางไร แนวตอบกจกรรม 2.2.4

แนวคดเกยวกบการบรณาการททกแนวคดจะมแงมมเอยถงอ านาจเหนอชาตทคดคานอธปไตยของชาต เชน สหพนธนยมแนวสมพนธนยมกกลาวถงประชาคมควบรวมทมการปกครองรวมกน แนวคดกลมภารกจนยมเนนถงอ านาจอสระของตนเองไมขนกบรฐชาตส าหรบหนวยงานใหมทสรางขนเพอมาท างานเฉพาะดานโดยผบรหารผเชยวชาญเฉพาะดานนน แนวคดการบรณาการทางเศรษฐกจยงมมตทเกยวของกบการทสถาบนหนวยงานทท างานบรณาการไดรบอ านาจตามทรฐสมาชกตกลงยนยอมมอบใหท าหนาทตดสนนโยบายในการท างานรวมมอกน การบรณาการทกาวหนาลกลง (deeper) หรอการทมความรวมมอในดานนโยบายตางๆ หลากหลายดานมากขนหรอกวางขนหมายถงการทสถาบนบรหารของกลมภมภาคนนไดรบอ านาจมากขนหรอเทากบการวดความกาวหนาของการบรณาการนนดไดจากอ านาจเหนอชาตทสถาบนท างานของภมภาคไดรบเพมมากขนนนเอง และเทากบวาการบรณาการกบแนวทางเหนอชาตนยมนนเปนสงอยรวมกนเปนสอดคลองไปในทศทางเดยวกน

37

บรรณานกรม

ศนยอาเซยน สภาอตสาหกรรมแหงประเทศไทย. “ความรวมมอทางเศรษฐกจระยะแรก.” 2004. http://www.fact.fti.or.th/th/ความเปนมาของอาเซยน/ความรวมมอทางเศรษฐกจ

Acharya, Amitav. (2014). The End of American World Order. Cambridge: Polity. Allison-Reumann, Laura, and Philomena Murray. Should the EU be considered a model for

ASEAN? Pursuit. University of Melbourne, 2017. https://pursuit.unimelb.edu.au/articles/should-the-eu-be-considered-a-model-for-asean

Armstrong, David, Lorna Lloyd, John Redmond. (2014). International Organisation in World Politics. Basingstoke: Palgrave Macmillan.

Balassa, Bela. (2011). The Theory of Economic Integration (Routledge Revivals). Abingdon: Routledge.

Behr, Timo and Juha Jokela. (2011). Regionalism and Global Governance: The Emerging genda. http://www.institutdelors.eu/media/pdf.php?file=Regionalism_GlobalGovernance_T.Behr-J.Jokela_NE_July2011_01.pdf.

Breslin, Shaun, and Richard Higgott. (2000). “Studying Regions: Learning from the Old, Constructing the New,” New Political Economy 5: 3. https://warwick.ac.uk/fac/soc/pais/people/breslin/research/regions.pdf.

Breslin, Shaun, Christopher W Hughes, Nicola Phillips and Ben Rosamond. (2002). New Regionalisms in the Global Political Economy. London: Routledge.

Bubpasiri, Tipparat. (2009). The European Union as an Interregional Actor: The European Union’s Relations with Global Regions. Research Paper. Centre for European Studies, Bangkok.

Burgess, Michael. (2004). “Federalism.” In European Integration Theory. Edited by Antje Wiener and Thomas Diez. Oxford: Oxford University Press.

Cram, Laura. (1997). Policy Making In the European Union: Conceptual Lenses and the Integration Process. Abingdon, Oxon: Routledge.

Deutsch, Karl W. (2003). “Political Community and the North Atlantic Area.” In The European Union: Readings in the theory and Practice of European Integration. Edited by Nelsen, Brent F and Alexander Stubb, Boulder: Lynn Rienner.




38

Dinan, Desmond. (2004). Europe Recast: A History of European Union. Boulder: Lynne Rienner.

Evans, Graham Evans and Jeffrey Newnham. (1998). The Penguin Dictionary of International Relations. London: Penguin Books.

Fawcett, Louise. The History and Concept of Regionalism. UNU-CRIS Working Papers W-2013/5, 3, 2013. http://cris.unu.edu/sites/cris.unu.edu/files/W-2013-5.pdf.

Fawcett, Louise. “The History and Concept of Regionalism.” Conference Paper No. 4/2012, 5th Biennial Conference, Valencia (Spain), 5, 2012. http://ssrn.com/abstract=2193746.

Franko, Patrice and Stephen C. Stamos Jr. (2017). The Puzzle of Twenty-First Century: An International Economics Primer. Lanham: Rowman Littlefield.

George, Stephen and Ian Bache. (2001). Politics in the European Union. Oxford: Oxford University Press.

Griffith, Martin. (2006). Fifty Key Thinkers in International Relations. Abingdon, Oxon: Routledge.

Heartfield, James. (2013). The European Union and the End of Politics. Winchester: Zero Book.

Hettne, Björn, and Fredrik Söderbaum. (2002). “Theorizing the rise of regionness.” In New Regionalisms in the Global Political Economy. Edited by Shaun Breslin, Christopher W. Hughes, Nicola Phillips and Ben Rosamond. London: Routledge. pp. 37–49.

Jensen, Carsten Stroby. (2016). “Neo-functionalism.” In European Union Politics. Edited by Michelle Cini and Nieves Peres-Solorzano, Borragan. Oxford: Oxford University Press.

Leuffen, Dirk, Berthold Rittberge and Frank Schimmelfennig. (2012). Differentiated Integration Explaining Variation in the European Union. Basingstoke: Palgrave Macmillan.

Mattli, Walter. (1999). The Logic of Regional Integration: Europe and Beyond. Cambridge: Cambridge University Press.

Molle, Willem and Aad van Mourik. (1987). “Economic Instruments of a Common European Foreign Policy.” In Towards a European Foreign Policy: Legal, Economic, and Political Dimensions. Edited by Johan de Vree, P. Coffrey, and R. H. Lauwaars. Dordrecht: Martins Nijhoff Publishers.

Moravcsik, Andrew. “Negotiating the Single European Act: national interests and conventional statecraft in the European Union.” 1991. https://www.princeton.edu/~amoravcs/library/sea.pdf

http://ssrn.com/abstract=2193746

https://www.princeton.edu/~amoravcs/library/sea.pdf

39

Moravcsik, Andrew. (1993). “Liberalism and International Relations Theory.” Paper No. 2-6, Harvard University Center for International Affairs.

Nelsen, Brent F and Alexander Stubb. eds. (2003). The European Union: Readings in the theory and Practice of European Integration. Boulder: Lynn Rienner.

Nugent, Niell. (1999). The Government and Politics of the European Union. Basingstoke: Macmillan.

Pitsuwan, Surin. The Challenges ahead for ASEAN. Frontier Myanmar, 2017. https://frontiermyanmar.net/en/the-challenges-ahead-for-asean.

Ravenhill, John. ed. (2017). Global Political Economy. 5th ed. Oxford: Oxford University Press. Rosamond, Ben. (2000). Theories of European Integration. London: Macmillan Press. Russett, Bruce, Harvey Starr and David Kinsella. (2010). World Politics: the Menu for Choice.

Boston: Wadsworth. Schiff, Maurice and L. Alan Winters. (2003). Regional Integration and Development.

Washington, D.C.: The World Bank. Söderbaum, Fredrik. “Early, Old, New and Comparative Regionalism: The Scholarly

Development of the Field.” KFG Working Paper No. 64, Freie Universität Berlin, October 2015. http://cris.unu.edu/sites/cris.unu.edu/files/Soderbaum-WP-2015.pdf

Thumer, Paul W and Franz Urban Pappi. (2009). European Union Intergovernmental Conference. Abingdon, Oxon: Routledge.

Vatikiotis, Michael. (2017). Blood and Silk: Power and Conflict in Modern Southeast Asia. London: Weidenfeld & Nicholson.

van Langenhove, Luk and Ana-Cristiana Costea. “The EU as a Global Actor and the Emergence of ‘Third Generation’ Regionalism.” UNU-CRIS Occasional Papers (0-2005/14), 3, 2005. http://cris.unu.edu/sites/cris.unu.edu/files/O-2005-14.pdf

Wiener, Antje and Thomas Diez. (2004). European Integration Theory. Oxford: Oxford University Press.

http://cris.unu.edu/sites/cris.unu.edu/files/O-2005-14.pdf

40

1 Maurice Schiff and L. Alan Winters, Regional Integration and Development, (Washington, D.C.: The World Bank, 2003), xi.

2 Desmond Dinan. (2004). Europe Recast: A History of European Union Boulder: Lynne Rienner p. 4.

3 Michael Burgess. (2004). “Federalism,” in European Integration Theory, eds. Antje Wiener and Thomas Diez Oxford: Oxford University Press. p. 26.

4 Niell Nugent. (1999). The Government and Politics of the European Union. Basingstoke: Macmillan, p. 496.

5 Burgess. “Federalism” p. 32.

6 Karl W. Deutsch. (2003). “Political Community and the North Atlantic Area” in The European Union: Readings in the Theory and Practice of European Integration, eds. Brent F Nelsen and Alexander Stubb Boulder: Lynn Rienner. pp. 123-124.

7 Martin Griffith. Fifty Key Thinkers in International Relations. Abingdon, Oxon: Routledge. pp.178-179.

8 Dirk Leuffen, Berthold Rittberger and Frank Schimmelfennig, (2012). Differentiated Integration: Explaining Variation in the European Union. Basingstoke: Palgrave Macmillan. p. 67.

9 James Heartfield, The European Union and the End of Politics, (Winchester: Zero Book, 2013), pp. 152-155.

10 Ibid, p. 158.

11 Laura Cram, Policy Making in the European Union: Conceptual Lenses and Integration Process, Abingdon, Oxon: Routledge. 1997. p. 11.

12 Bruce Russett, Harvey Starr and David Kinsella, World Politics: the Menu for Choice, 10th ed. (Boston: Wadsworth, 2013), p. 259.

13 Graham Evans and Jeffrey Newnham, The Penguin Dictionary of International Relations, (London: Penguin Books, 1998), p. 187.

41

14 Ibid., pp. 187-8.

15 Ernst Haas, Beyond the Nation State. (Stanford: Stanford University Press, 1964), 8 cited in Heartfield, The European Union and the End of Politics, p. 157.

16 Carsten Stroby Jensen. (2016). “Neo-functionalism,” in European Union Politics, eds. Michelle Cini and Nieves P?rez-Sol?rzano Borrag?n. Oxford: Oxford University Press. p. 54.

17 Philippe C. Schmitter. (2004). “Neo-functionalism,” in European Integration Theory, eds. Antje Wiener and Thomas Diez. Oxford: Oxford University Press. p. 46.

18 Jensen, “Neo-functionalism,” p. 57

19 Ibid., p. 58

20 Ibid., p. 54.

21 Paul W. Thumer and Franz Urban Pappi. (2009). European Union Intergovernmental Conference. Abingdon, Oxon: Routledge. p. 20.

22 Andrew Moravcsik. (1991). “Negotiating the Single European Act: national interests and conventional statecraft in the European Union,” International Organization 45 Winter: pp. 24-27.

23 ด Stephen George and Ian Bache. (1999). Politics in the European Union, (Oxford: Oxford University Press, 2001), 13-14; Neill Nugent, The Government and Politics of the European Union, 4th ed. (London: Macmillan Press. p. 509.

24Andrew Moravcsik. (2000). “Liberalism and International Relations Theory,” Paper No. 2-6, (Center for International Affairs, Harvard University. cited in Ben Rosamond. Theories of European Integration, (London: Macmillan Press. p. 142.

25 Ben Rosamond. (2000). Theories of European Integration. (London: Macmillan Press. pp. 109-111.

26 Bela Balassa, (2011). The Theory of Economic Integration, Abingdon: Routledge. p. 2.

42

27 Willem Molle, and Aad van Mourik. (1987). “Economic Instruments of a Common European Foreign Policy,” in Towards a European Foreign Policy: Legal, Economic, and Political Dimensions, eds. Johan de Vree, P. Coffrey and R. H. Lauwaars Dordrecht: Martins Nijhoff Publishers. pp. 165-166.

28Fredrik S?derbaum, “Early, Old, New and Comparative Regionalism: The Scholarly Development of the Field,” KFG Working Paper No. 64, Freie Universit?t Berlin, October 2015, 5, http://cris.unu.edu/sites/cris.unu.edu/files/Soderbaum-WP-2015.pdf

29 Ibid., p. 6.

30 Timo Behr and Juha Jokela, “Regionalism and Global Governance: The Emerging Agenda,” (2011), 7-8, http://www.institutdelors.eu/media/pdf.php?file=Regionalism_GlobalGovernance_T.Behr-J.Jokela_NE_July2011_01.pdf

31 Bj?rn Hettne and Fredrik S?derbaum, “Theorizing the rise of regionness,” in New Regionalisms in the Global Political Economy, eds. Shaun Breslin, Christopher W Hughes, Nicola Phillips and Ben Rosamond (London: Roultedge, 2002). pp. 39-44.

32 S?derbaum, op.cit., p. 8.

33 Ibid., pp. 4-5.

34 Ibid., p. 5.

35ด Tipparat Bubpasiri. (2009). “The European Union as an Interregional Actor: The European Union’s Relations with Global Regions,” Research Paper. Centre for European Studies, Bangkok. p. 13.

36 Louise Fawcett, “The History and Concept of Regionalism,” Conference Paper No. 4/2012, 5th Biennial Conference, Valencia (Spain), 5, http://ssrn.com/abstract=2193746.

37Luk Van Langenhove and Ana-Cristiana Costea, “The EU as a Global Actor and the Emergence of ‘Third Generation’ Regionalism,” UNU-CRIS Occasional Papers (0-2005/14), 3, http://cris.unu.edu/sites/cris.unu.edu/files/O-2005-14.pdf

43

38 Patrice Franko and Stephen C. Stamos Jr., (2017). The Puzzle of Twenty-First Century: An International Economics Primer. Lanham: Rowman Littlefield p. 9-10.

39 Schiff and Winters, Regional Integration and Development. pp. 6-9.

40 S?derbaum, Early, Old, New and Comparative Regionalism, 16, pp. 18-19.

41 Shaun Breslin and Richard Higgott, “Studying Regions: Learning from the Old, Constructing the New,” New Political Economy 5: 3 (2000): 344. อางใน Timo Behr and Juha Jokela, “Regionalism Governance: The Emerging Agenda,” pp. 4-5.

42ด S?derbaum, Early, Old, New and Comparative Regionalism, 18.

43John Ravenhill. (2017). “Regional Trade Agreements,” in Global Political Economy, 5th ed. ed. John Ravenhill Oxford: Oxford University Press. p. 160.

44 Ibid.

45 4 ชาตทรวมกอตงอาเซยนนนเพอไดรบเอกราชเปนรฐอสระภายหลงสงครามโลกครงทสอง ด S?derbaum, Early, Old, New and Comparative Regionalism, p. 16.

46ศนยอาเซยน สภาอตสาหกรรมแหงประเทศไทย, “ความรวมมอทางเศรษฐกจระยะแรก,” http://www.fact.fti.or.th/th/ความเปนมาของอาเซยน/ความรวมมอทางเศรษฐกจ

47 Walter Mattli. (1999). The Logic of Regional Integration: Europe and Beyond. (Cambridge: Cambridge University Press. p. 168.

48ด Louise Fawcett, “The History and Concept of Regionalism,” UNU-CRIS Working Papers W-2013/5, 3, http://cris.unu.edu/sites/cris.unu.edu/files/W-2013-5.pdf

49 David Armstrong, Lorna Lloyd and John Redmond. (2004). International Organisation in World Politics, Basingstoke: Palgrave Macmillan. p. 222.

50 ด Laura Allison-Reumann and Philomena Murray, “Should the EU be considered a model for ASEAN?,” Pursuit, (University of Melbourne, 2017), https://pursuit.unimelb.edu.au/articles/should-the-eu-be-considered-a-model-for-asean.

51 แมวาจะมกลมซายจดในเยอรมนตะวนตกและอตาลกอการรายเปนครงคราว

44

52 ประกอบทง คายยโรปตะวนตกและตะวนออกยอมรบในเขตอทธพลของแตละฝาย

53 Surin Pitsuwan, “The Challenges ahead for ASEAN,” Frontier Myanmar, 2017, https://frontiermyanmar.net/en/the-challenges-ahead-for-asean

54 ด Amitav Acharya. (2014). The End of American World Order. Cambridge: Polity. Michael Vatikiotis, Blood and Silk: Power and Conflict in Modern Southeast Asia. London: Weidenfeld & Nicholson.

หน่วยที่ 2 - sukhothai thammathirat open university3 ส อการสอน 1....

Documents