สงวนลขสทธ

สำ�นกพมพ บรษทพฒน�คณภ�พ

วช�ก�ร (พว.) จำ�กด

พ.ศ. ๒๕๕๙

สถาบนพฒนาคณภาพวชาการ (พว.)

๗๐๑ ถนนนครไชยศร

แขวงถนนนครไชยศร

เขตดสต กรงเทพฯ ๑๐๓๐๐

โทร. ๐-๒๒๔๓-๘๐๐๐

(อตโนมต ๑๕ ส�ย),

๐-๒๒๔๓-๑๘๐๕

แฟกซ : ทกหม�ยเลข,

แฟกซอตโนมต :

๐-๒๒๔๑-๔๑๓๑,

๐-๒๒๔๓-๗๖๖๖

website : www.iadth.com

กลมส�ระก�รเรยนรภ�ษ�ไทยต�มหลกสตรแกนกล�งก�รศกษ�ขนพนฐ�น พทธศกร�ช ๒๕๕๑

ชนมธยมศกษาปท ๒

หนงสอเรยน รายวชาพนฐาน

ผเรยบเรยง

รองศ�สตร�จ�รยจตตนภ� ศรไสย

อ�จ�รยประนอม วบลยพนธ

อ�จ�รยอนทรวธ เกษตระชนม

ผตรวจ

รองศ�สตร�จ�รยไขสร ปร�โมช ณ อยธย�

รองศ�สตร�จ�รยอมร� เลกเรงสนธ

ผชวยศ�สตร�จ�รยนชนอย สถรองกร

หลกภาษาและการใชภาษาไทย

บรรณาธการ

รองศ�สตร�จ�รยจตตนภ� ศรไสย

สารบญ

หนงสอเรยนหลกภาษาและการใชภาษาไทย ชนมธยมศกษาปท ๒ เลมน สถาบน

พฒนาคณภาพวชาการ (พว.) จดท�าขนเพอใชในการจดการเรยนร สาระการเรยนร พนฐาน

กลมสาระการเรยนรภาษาไทยตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐานพทธศกราช๒๕๕๑

โดยมวตถประสงคเพอใหนกเรยนสงเกตลกษณะภาษาไทยสามารถพฒนาทกษะการใชภาษาไทย

ในการสอสารในชวตประจ�าวนไดถกตองเหมาะสม รวมทงพฒนาคณลกษณะดานการคดวเคราะห

และการคดมตอน ๆ เชน การคดอยางมวจารณญาณ การคดสงเคราะห การคดประเมนคา

และการคดสรางสรรค อนจะน�าไปส ความเขาใจภาษา การตระหนกร คณคาของภาษาไทย

ในฐานะทเปนเครองมอการสอสารของคนในชาต

การน�าเสนอเนอหาแบงเปน๒สวน คอ สวนท๑ เรยนรหลก ประจกษภาษา มเนอหา

เกยวกบการสรางค�า การวเคราะหประโยค การใชค�าตาง ๆ การแตงกลอนสภาพ สวนท ๒

พฒนาทกษะสอสารมเนอหาเกยวกบการฝกฝนทกษะการอานการเขยนการฟงการดและการพด

ใหมพฒนาการทด รจกวเคราะห วจารณ สรป คนควา ฝกปฏบต และมมารยาทในการสอสาร

เมอจบบทเรยนมสรปความรส�าหรบใหนกเรยนทบทวนกอนสอบมเวบไซตแนะน�าและมกจกรรม

ทายเรองทกเรองซงนกเรยนจะไดรบความรครบถวนในเนอหาตาง ๆเหลาน

คณะผจดท�าหวงเปนอยางยงวาหนงสอเรยนเลมนจะเกดประโยชนทงแกนกเรยนและครผสอน

ไดน�าบทเรยนไปใชเปนประโยชนไดจรง หากมขอเสนอแนะประการใดคณะผจดท�าขอนอมรบ

เพอน�าไปพฒนาคณภาพทางวชาการใหดยง ๆขนไป

สถาบนพฒนาคณภาพวชาการ (พว.)

คำานำา

ตอนท ๑ เรยนรหลก ประจกษภาษา ๕

การสรางค�าสมาส ๖

ลกษณะของประโยค ๑๐

การแตงกลอนสภาพ ๑๕

ค�าราชาศพท ๒๐

ค�าทมาจากภาษาตางประเทศ ๒๗

ตอนท ๒ พฒนาทกษะสอสาร ๓๖

การอาน

การอานออกเสยงบทรอยแกวและบทรอยกรอง ๓๘

การอานจบใจความ ๕๑

การเขยนผงความคดจากเรองทอาน ๕๕

การอภปรายเกยวกบเรองทอาน ๖๑

ขอเทจจรงขอสนบสนนและขอคดเหนจากบทความทอาน ๖๕

ขอสงเกตการชวนเชอการโนมนาวหรอความสมเหตสมผลของงานเขยน ๖๗

การประเมนคณคาสารทไดจากการอาน ๗๐

มารยาทในการอาน ๗๒

การเขยน

การคดลายมอ ๗๔

การเขยนบรรยายและพรรณนา ๗๖

การเขยนเรยงความเกยวกบประสบการณ ๘๑

หนา

ตวชวด

แผนผงสาระการเรยนร

เรยนรหลก ประจกษภาษา

ค�ำทมำจำกภำษำตำงประเทศ

ค�ำรำชำศพท

ลกษณะของประโยค

กำรแตงกลอนสภำพ

กำรสรำงค�ำสมำส

ลกษณะของค�ำทมำจำกภำษำตำงประเทศ

สวนประกอบของประโยค

ประโยชนของค�ำสมำส

ลกษณะของค�ำสมำส

ชนดของประโยค

ขอบงคบของกลอนสภำพ

หลกกำรแตงกลอนสภำพ

ค�ำรำชำศพทส�ำหรบบคคลตำง ๆ

หลกกำรใชค�ำรำชำศพท

สรำงค�ำในภำษำไทย (ท ๔.๑ ม. ๒/๑)

วเครำะหโครงสรำงประโยคสำมญ ประโยครวม และประโยคซอน (ท ๔.๑ ม. ๒/๒)

แตงบทรอยกรอง (ท ๔.๑ ม. ๒/๓)

ใชค�ำรำชำศพท (ท ๔.๑ ม. ๒/๔)

รวบรวมและอธบำยควำมหมำยของค�ำภำษำตำงประเทศทใชในภำษำไทย (ท ๔.๑ ม. ๒/๕)

สำเหตกำรยมค�ำภำษำตำงประเทศมำใชในภำษำไทย

ตอนท ๑เรยนรหลก ประจกษภาษา การเขยนยอความ ๘๕

การเขยนรายงาน ๙๐

การเขยนรายงานจากการศกษาคนควา ๙๐

การเขยนรายงานโครงงาน ๙๕

การเขยนจดหมายกจธระ ๑๐๐

การเขยนวเคราะหวจารณจากสอตาง ๆ ๑๐๔

มารยาทในการเขยน ๑๐๘

การฟงการดและการพด

การพดสรปความจากเรองทฟงและด ๑๑๐

การวเคราะหขอเทจจรงขอคดเหนและความนาเชอถอของขาวสาร

จากสอตาง ๆ ๑๑๒

การพดวเคราะหและวจารณจากเรองทฟงและด ๑๑๕

การพดในโอกาสตาง ๆ ๑๑๗

การพดอวยพร ๑๑๗

การพดโนมนาว ๑๑๘

การพดโฆษณา ๑๑๙

การพดรายงาน ๑๒๑

มารยาทในการฟงการดและการพด ๑๒๓

บรรณานกรม ๑๒๖

หนา

คำ�สม�สคอคำ�บ�ลหรอคำ�สนสกฤตตงแต๒คำ�ขนไปม�รวมกนอ�นออกเสยงตอเนองกน

และแปลจ�กข�งหลงไปข�งหน�เสมอเชน

บาล + สนสกฤต = คำาสมาส

ทนต+แพทย = ทนตแพทย(หมอรกษ�โรคท�งฟน)

อคค+ภย = อคคภย(ภยทเกดจ�กไฟ) ๓. ถ�พย�งคสดท�ยของคำ�หน�ประสมดวยสระอะ เมอนำ�ม�สร�งคำ�สม�สจะตดวสรรชนยออก

เชน

ศลปะ+ศกษ� = ศลปศกษ�

พละ+ศกษ� = พลศกษ�

สมณะ+พร�หมณ = สมณพร�หมณ

ก�ละ+เทศะ = ก�ลเทศะ

อกขระ+วธ = อกขรวธ

คณะ+บด = คณบด

อสระ+ภ�พ = อสรภ�พ

ส�ระ+คด = ส�รคด

๔. คำ�บ�ลหรอสนสกฤตทมคำ� “พระ” ซงแผลงม�จ�ก “วร”ประกอบข�งหน� เปนคำ�สม�สดวย

เชนพระบด�พระหตถพระม�ล�

การสรางค�าสมาส

ลกษณะของค�ำสมำส

หมายเหต

ป.ยอมาจาก บาล

ส.ยอมาจาก สนสกฤต

ปยมห�ร�ช มห�ชน เอกชน วรชน วรสตร วรกรรม วรบรษ

ส�รคด ภ�พยนตร ป�ฐกถ� สนทรพจน พทธศ�สน� อ�รมภบท อกษรศ�สตร

วศวกรรมศ�สตร ธนบตร พ�ณชยก�ร เศรษฐศ�สตรอตส�หกรรม คณบด ชนมพรรษ�

ชลประท�น ชยพฤกษ ดษฎบณฑต ตรโกณมต ไตรปฎก เทพบตร เทพธด�

น�ยกรฐมนตร เทศบ�ล ทนตแพทย ธรรมช�ต ธรรมศ�สตร น�ฏกรรม เทศมนตร

นตบญญต นตศ�สตร เบญจเพส ปฐมพย�บ�ลประวตศ�สตร ประวตก�รณ วรรณคด

พ�ณชยศ�สตร พรหมลขต พนธบตร พทธศกร�ช มห�วทย�ลย ม�ฆบช� รตนโกสนทร

ไปรษณยบตร วฒนธรรม วทย�ศ�สตรวศวกรรม วส�ขบช� ศลปศ�สตร ศลยแพทย

สถ�ปตยกรรม สงฆร�ช ส�ธ�รณสขไสยศ�สตร อรยสจ อภช�ตบตร อครร�ชทต

อ�ก�ศธ�ต อ�ก�ศย�น อสรภ�พ อณหภม

ตวอยางคำาสมาส

๑. คำ�ทนำ�ม�สร�งเปนคำ�สม�สจะตองเปนคำ�ในภ�ษ�บ�ลหรอสนสกฤตเท�นนเชน

ร�ช(ป.,ส.) + โอรส(ป.) = ร�ชโอรส

วร(ป.,ส.) +ชน(ป.,ส.) = วรชน

แพทย(ส.) +ศ�สตร(ส.) = แพทยศ�สตร

นอกจ�กน คำ�บ�ล-สนสกฤตบ�งคำ�ทลงท�ยดวยคำ�ว� กรรม ศ�สตร ภ�พ ศลป วทย�

ศกษ�เปนคำ�สม�สเชน

กรรม : วศวกรรม สถ�ปตยกรรม จตรกรรม ศลปกรรม

ศ�สตร : วทย�ศ�สตร ประวตศ�สตร ภมศ�สตร ธรรมศ�สตร

ภ�พ : ชวภ�พ เอกตภ�พ สนทรยภ�พ มตรภ�พ

ศลป : วรรณศลป น�ฏศลป วจตรศลป ว�ทศลป

วทย� : ชววทย� จตวทย� สขวทย� ธรรมช�ตวทย�

ศกษ� : สงคมศกษ� เพศศกษ� จรยศกษ� ธรรมศกษ�

ขอสงเกต คำ�ว�ผลผลตไมใชคำ�สม�สเพร�ะแปลจ�กข�งหน�ม�ข�งหลง

ขอสงเกต คำ�ตอไปนไมใชคำ�สม�ส

ผลไม เพร�ะคำ�ว� “ไม” เปนคำ�ไทย

เทพเจ� เพร�ะคำ�ว� “เจ�” เปนคำ�ไทย

ภมร เพร�ะคำ�ว� “ร” เปนคำ�ไทย ขอสงเกต คำ�ว� “พระ” จะตองม�จ�ก “วร” แปลว� เลศ ประเสรฐ จงจะเปนคำ�สม�สได

แตถ�เปนตำ�แหนงบรรด�ศกดหรอคำ�สรรพน�มไมถอเปนคำ�สม�สเชนพระน�งเจ�พระองค

๒. คำ�สม�สจะตองอ�นออกเสยงตอเนองกนเสมอและแปลจ�กข�งหลงไปข�งหน�เชน

โบร�ณ+สถ�น = โบร�ณสถ�น(โบ-ร�น-นะ-สะ-ถ�น)

หม�ยถงสถ�นทเก�กอนมอ�ยเก�กว�๑๐๐ปขนไป

อทก+ ภย = อทกภย(อ-ทก-กะ-ไพ)หม�ยถงภยอนตร�ยทเกดจ�กนำ�ทวม

6 หลกภ�ษ�และก�รใชภ�ษ�ไทยชนมธยมศกษ�ปท๒ 7ก�รสร�งคำ�สม�ส

สรปความร

ประเดนทบทวนและควรคด

กจกรรมเสนอแนะ

ก�รสร�งคำ�สม�สhttp://www.jd.in.th/e_learning/th33101/samart/text[1].html

๑. คำ�สม�ส คอ ก�รนำ�คำ�บ�ลหรอคำ�สนสกฤตตงแต ๒ คำ�ขนไปม�รวมกน อ�นออกเสยง

ตอเนองกนและแปลจ�กข�งหลงไปข�งหน�เสมอ

๒. คำ�สม�สทมเสยงสระอะกล�งคำ�ไมประวสรรชนย

๓. คำ�บ�ลหรอสนสกฤตทนำ�หน�ดวยคำ�ว� “พระ” ซงม�จ�ก “วร” แปลว� เลศ ประเสรฐ

จงจะเปนคำ�สม�สถ�เปนตำ�แหนงบรรด�ศกดหรอสรรพน�มไมใชคำ�สม�ส

๔. คำ�สม�สมประโยชน คอ ชวยเพมคำ�ใหม�กขน ชวยทำ�ใหภ�ษ�สละสลวย ไพเร�ะ

เปนประโยชนในก�รแตงคำ�ประพนธ

ก�รอ�นออกเสยงคำ�สม�สตองอ�นออกเสยงตวสะกดของคำ�หน�ใหประสมเสยง อะ กงเสยง

เชน จตวทย� อ�นว� จด-ตะ-วด-ทะ-ย� แตมคำ�สม�สบ�งคำ�ท ไมอ �นออกเสยงเชนนน

เชนสขทกขใหอ�นว�สก-ทกวธก�รพจ�รณ�ว�คำ�ใดอ�นอย�งไรพระส�รประเสรฐ(ตรน�คะประทป)

ใหหลกไวว � “ถ �คำ �สม�สคำ �ใดเปนแบบ “ทวนทวสม�ส” (ทะ-วน-ทะ-วะ-สะ-หม�ด)

คอ ส�ม�รถเตมคำ�ว� “และ” ลงในระหว�งกล�งไดแลว กไมตองออกเสยงตวสะกดของคำ�หน�”

สขทกข ส�ม�รถเตม “และ” เปนสขและทกข ไดจงใหอ�นว� สก-ทก ไมใช สก-ขะ-ทก

หรอคำ�ว�โชคล�ภญ�ตมตรคณโทษกอ�นเชนเดยวกน

เรยบเรยงจ�ก“ภ�ษ�ไทยไขข�น”ของสำ�นกพมพแพรพทย�เขยนโดยศ.จำ�นงคทองประเสรฐทม�:http://www.royin.go.th/knowledge/index.php

๑. เปนก�รสร�งคำ�ใหไดคำ�เพมม�กขนจ�กเดม และไดคำ�ใหมในภ�ษ�ไทยเพอรองรบวทย�ก�ร

และองคคว�มรต�งๆโดยไดถอยคำ�ทไพเร�ะสละสลวยขนเชน

คำาประสม คำาสมาส

หมอฟน ทนตแพทย

หมอต� จกษแพทย

๒. เปนประโยชนในก�รแตงคำ�ประพนธเมอตองก�รใหคำ�ตรงต�มลกษณะบงคบของคำ�ประพนธ

ชนดนนๆเชนนรชนพยหแสนย�เทพอปสรพ�หรภ�ควโรฬ�ร

๑. ใหนกเรยนบอกประโยชนของก�รสร�งคำ�สม�สม�๒ขอพรอมยกตวอย�งประกอบ

๒. คำ�สม�สคออะไรมหลกเกณฑอย�งไรบ�งจงยกตวอย�งประกอบ

๓. เหตใดคำ�ว� อสรภ�พ คณบด ธรกจ จงไมประวสรรชนย จงอธบ�ยพรอมทงยกเหตผล

ประกอบ

๔. ใหนกเรยนนำ�คำ�สม�สในบทเรยนม�แยกคำ�ประม�ณ๒๐คำ�เชน

รฐศ�สตร แยกไดเปน รฐ+ศ�สตร

๕. ใหนกเรยนยกตวอย�งคำ�สม�สม�อย�งละ๓ตวอย�งในหวขอตอไปน

๕.๑ วช�คว�มร เชน จตวทย�

๕.๒ บคคล เชน พสกนกร

๕.๓ สถ�นท เชน ร�ชบร

๑. ใหนกเรยนแบงกลมคนคว�รวบรวมคำ�สม�สจ�กวรรณคดทนกเรยนประทบใจ แลวออกม�

นำ�เสนอหน�ชนเรยน

๒. ใหนกเรยนห�คำ�บ�ล-สนสกฤตม�ประกอบหน�หรอหลงคำ�ทกำ�หนด เพอใหเปนคำ�สม�ส

ทมคว�มหม�ย

ธรรมภมชนร�ชช�ต

๓. ใหนกเรยนแตงเรองร�วโดยใชคำ�สม�สใหไดม�กทสด นำ�ม�อ�นหน�ชนเรยน จ�กนน

นำ�ม�จดป�ยนเทศ

๔. ใหนกเรยนห�คำ�ว�“พระ”ทเปนคำ�สม�สและไมใชคำ�สม�สม�ใหม�กทสดเชน

พระหตถ เปนคำ�สม�ส

พระเครอง ไมเปนคำ�สม�ส

จดทำ�เปนสมดคำ�สม�สแลวนำ�ม�แลกเปลยนกนศกษ�

ใหนกเรยนรวบรวมชอจงหวดทเปนคำ�สม�สเขยนคำ�อ�นใหถกตองพรอมทงคำ�ขวญ

สถ�นททองเทยวและสงทมชอเสยงของจงหวดจดทำ�เปนแผนพบหรอว�รส�รทองเทยว

เพอเผยแพรคว�มร

เรองนาร...จากราชบณฑตยสถาน

ประโยชนของค�ำสมำส

8 หลกภ�ษ�และก�รใชภ�ษ�ไทยชนมธยมศกษ�ปท๒ 9ก�รสร�งคำ�สม�ส

๒

๒

๑

๑

ตวอยาง

ตวอยาง

ตวอยาง

๒

๓ ๔

๑

๑

ประโยคคอขอคว�มทมเนอคว�มสมบรณครบถวนว�ใครทำ�อะไรทไหนอย�งไรเชน

๑. ภาคประธาน เปนคำ�น�มหรอคำ�สรรพน�มทกล�วขนกอนเพอใหรว�ใครเปนผทำ�กรย� เชน

นกเรยนฉนเข�ลงกว�งสงโต

๒. ภาคแสดง เปนสวนประกอบของประโยคทมคำ�กรย�เปนหลก เปนคำ�ทแสดงอ�ก�ร

ของภ�คประธ�นใหไดคว�มครบถวนสมบรณว�แสดงกรย�อย�งไรเชน

๑. ประโยคส�มญ (ประโยคคว�มเดยว)

๒. ประโยครวม (ประโยคคว�มรวม)

๓. ประโยคซอน (ประโยคคว�มซอน)

ในภ�คแสดงอ�จมกรรมหรอไมมกรรมม�รบข�งท�ยกได ถ�ใจคว�มครบสมบรณ รว�ใคร

ทำ�อะไรทไหนอย�งไรกเรยกว�ประโยคเชน

จะเหนไดว� ประโยคจะตองม ๒ ภ�ค คอ ภ�คประธ�น และภ�คแสดงครบถวนสมบรณ

สำ�หรบประโยคสนทน�บ�งประโยคทไมใชประโยคแรกของก�รพดโตตอบกน อ�จมภ�คแสดงเท�นน

ไมมภ�คประธ�นกถอว�เปนประโยค ถ�มแตภ�คประธ�นโดยไมมภ�คแสดงไมถอว�เปนประโยค

เพร�ะเนอคว�มจะไมครบถวนสมบรณเชน

นกเรยนนอน ฉนหวเราะ เข�เดน

คณย�นอน (ไมมกรรมม�รบ)

นกเรยนเตะฟตบอล (มกรรมม�รบ)

เข�เปนด�ร� (มสวนเตมเตมทำ�ใหเนอคว�มสมบรณ)

บทสนทนา

แกว : ขวญเหนวชยไหม

ขวญ : เหนจะวชยไปตล�ด

แกว : วชยไปไหนนะฟงไมชด

ขวญ : ไปตล�ด(ละประธ�น“วชย”ไว)

ต�สเปนคนไทย

พเบรดกนข�ว

แพนด�ปนตนไม

ภ�คประธ�นอ�จมประธ�นและบทขย�ยประธ�นได

หม�ยเลข๑เปนบทประธ�นหม�ยเลข๒เปนบทขย�ยประธ�น

หม�ยเลข๑เปนคำ�กรย� หม�ยเลข๒ขย�ยกรย�

หม�ยเลข๓ทำ�หน�ทเปนกรรม หม�ยเลข๔ขย�ยกรรม

ภ�คแสดงอ�จมกรย�บทขย�ยกรย�กรรมและบทขย�ยกรรมได

๑. ประโยคสามญ หรอประโยคความเดยว หม�ยถง ประโยคทมใจคว�มเดยวมคว�มหม�ย

อย�งเดยวหรอเปนประโยคเลกๆทไมมประโยคอนๆม�รวมมสวนประกอบ๒สวนคอภ�คประธ�น

และภ�คแสดงภ�คแสดงอ�จมกรย�หลกเพยงกรย�เดยวหรออ�จมกรย�หลกหล�ยกรย�กได

ตำ�รวจทกคนรบผดชอบง�นด (มคำ�กรย�๑คำ�)

นกเรยนเขาแถวรองเพลงพรปใหม (มคำ�กรย�๒คำ�)

เข�เดนไว

ฉนเหนคนหนวดยาว

นกแกวสตวเลยงของฉนรองเพลงเพร�ะ

นายขวญกำานนหนมเปนคนด

ลกษณะของประโยค

สวนประกอบของประโยค

ประโยคแบงออกเปน๒ภ�คคอ

ชนดของประโยค

ประโยคแบงเปน๓ชนดคอ

10 หลกภ�ษ�และก�รใชภ�ษ�ไทยชนมธยมศกษ�ปท๒ 11ลกษณะของประโยค

สรปความร

ตวอยาง

ตวอยาง

๓. ประโยคซอน หรอประโยคความซอน หม�ยถง ประโยคทมประโยคหลกและประโยคยอย

ประโยคหลก เรยกว� มขยประโยคประโยคยอยเรยกว� อนประโยคประโยคยอยอ�จทำ�หน�ทเปน

ประธ�นหรอกรรมหรอเปนสวนขย�ยประธ�นสวนขย�ยกรย�หรอสวนขย�ยกรรมของประโยคหลก

อยต�มลำ�พงไมไดมขอสงเกตคอมกจะมคำ�เชอมคำ�ว�“ทซงอนว�”

ประโยคหลก(มขยประโยค) : คนมนสยออนโยน

ประโยคยอย(อนประโยค) : คนชอบสฟ�

เมอนำ�ประโยคยอยไปแทรกกแทนประธ�นของประโยคยอย

ดวยคำ�ว�“ท”

พอล�งรถแตไมไดเชดกระจก (ประโยคทมเนอคว�มแตกต�งกน)

เธอจะดมช�หรอก�แฟ (ประโยคทมเนอคว�มใหเลอกอย�งใดอย�งหนง)

เพราะเข�เปนคนดฉนจงรกเข� (ประโยคทมเนอคว�มเปนเหตเปนผล)

ครนเข�อ�บนำ�แลวเข�กนอน (ประโยคทมเนอคว�มคลอยต�มกน)

ก�รใหอภยทำ�ใหตนเองมคว�มสขและทำ�ใหสงคมน�อย (ประโยคทมเนอคว�มคลอยต�มกน)

คนทชอบสฟ�มนสยออนโยน

ประโยคหลก(มขยประโยค) : เร�ไมควรสนใจคำ�พด

ประโยคยอย(อนประโยค) : คำ�พดไรส�ระ

เมอนำ�ประโยคยอยไปแทรกกแทนกรรมของประโยคยอย

ดวยคำ�ว�“อน”

ประโยคหลก(มขยประโยค) : ข�วไมจรง

ประโยคยอย(อนประโยค) : ข�วนำ�จะทวมโลก

“ว�”เปนคำ�เชอมประโยคยอยขย�ยข�วซงเปนประธ�น

ประโยคหลก(มขยประโยค) : ผมยนดดวย

ประโยคยอย(อนประโยค) : คณไดรบร�งวล

“ท”เปนคำ�เชอมประโยคยอยขย�ยกรย�ยนด

เราไมควรสนใจคำาพดอนไรส�ระ

ขาวว�นำ�จะทวมโลกไมจรง

ผมยนดดวยทคณไดรบร�งวล

ประโยคส�มญ http://www.sobkroo.com/detail_room_main4.php?nid=573 ลกษณะของประโยค http://www.dusithost.dusit.ac.th/~u52116940206/Sentence%20structure. html

๑. ประโยคคอขอคว�มทมใจคว�มครบสมบรณรว�ใครทำ�อะไรทไหนอย�งไร

ประโยคมสวนประกอบ๒สวนคอภ�คประธ�นและภ�คแสดง

๒. ประโยคม๓ชนดคอ

๒.๑ ประโยคส�มญเปนประโยคทมใจคว�มครบสมบรณโดยไมมประโยคอนๆแทรก

๒.๒ประโยครวม เปนประโยค ๒ ประโยคทนำ�ม�รวมกนโดยใชคำ�เชอมเชอมประโยค

ใหสมพนธกน มทงประโยคทแสดงคว�มหม�ยคลอยต�มกน ประโยคทแสดงคว�มหม�ยแตกต�งกน

ประโยคทแสดงคว�มหม�ยเปนเหตเปนผลกนและประโยคทแสดงคว�มหม�ยใหเลอกอย�งใดอย�งหนง

๒.๓ประโยคซอน เปนประโยคทมประโยคหลกและประโยคยอยมกมคำ�เชอมใหสงเกตคอ

“ทซงอนว�”

ขอสงเกต ในประโยคซอนคำ�ทต�มหลง “ท ซง อน” จะตองเปนคำ�กรย�จงจะเปนประโยคซอน

ถ�คำ�ทต�มหลง“ท”เปนคำ�น�มจะเปนประโยคส�มญและ“ท”เปนคำ�บพบทเชน

เข�ไปเทยวทหวหน (ประโยคส�มญ)

คนทยนอยตรงนนเปนพอของฉน (ประโยคซอน)

๒. ประโยครวม หรอประโยคความรวม หม�ยถง ประโยค๒ประโยคขนไปมคำ�เชอมทเชอม

ประโยคหรอกรย�วลเข�ดวยกนคำ�เชอมเชนคำ�ว�“และแตหรอทง...ก”

12 หลกภ�ษ�และก�รใชภ�ษ�ไทยชนมธยมศกษ�ปท๒ 13ลกษณะของประโยค

ประเดนทบทวนและควรคด

ตวอยาง

แผนผง

๑. ใหนกเรยนอธบ�ยลกษณะของประโยค

๒. ประโยคตอไปนเปนประโยคชนดใดเพร�ะเหตใด

๒.๑ ช�งกนออยทสวนสตว

๒.๒ ตำ�รวจทจบผร�ยเปนพอของเข�

๒.๓ ดอกไมบ�นทก�ฬสนธ

๒.๔ ครนเข�กลบม�จ�กทำ�ง�นเข�กล�งรถ

๒.๕ เธอชอบเลนเปยโนแตเข�ชอบเลนเกม

๓. ใหนกเรยนแตงประโยคชนดละ๓ประโยคดงน

๓.๑ ประโยคส�มญ ๓.๒ ประโยครวม

๓.๓ ประโยคซอน

๔. ใหนกเรยนแตงประโยคโดยมคำ�เชอมทกำ�หนดคำ�เชอมละ๓ประโยค

๔.๑ เพร�ะ ๔.๒ แต

๔.๓ ครน...ก ๔.๔ หรอ

กจกรรมเสนอแนะ

๑. ใหนกเรยนแบงกลมรวบรวมประโยคจ�กหนงสอพมพแลวจำ�แนกชนดของประโยค

๒. ใหนกเรยนยกตวอย�งประโยคในศล�จ�รก หลกท ๑ ม� ๑๐ ประโยค แลวบอกชนด

ของประโยค

๓. ใหนกเรยนยกสำ�นวนไทยทเปนประโยคส�มญและประโยครวมม�อย�งละ๓ประโยค

เชนไกไดพลอยกงก�ไดทอง

๔. ใหนกเรยนยกตวอย�งประโยคส�มญคนละ ๑ ประโยค แลวแตงใหเปนประโยครวมและ

ประโยคซอนเชน

สนขเห� (ประโยคส�มญ)

สนขเห�แตไมกด (ประโยครวม)

สนขทนอนอยเห� (ประโยคซอน)

กลอน คอ ลกษณะคำ�ประพนธประเภทหนงซงมคณะและสมผสต�มลกษณะทบญญตไว

กลอนทเปนหลกของกลอนทกชนด คอ กลอนสภ�พ ซงมจำ�นวนคำ�วรรคละ ๗-๙ คำ� แตทนยม

คอวรรคละ๘คำ�เรยกว�กลอนแปด

ถงมวยดนสนฟ�มห�สมทร ไมสนสดคว�มรกสมครสมาน

แมเกดในใตหล�สธ�ธาร ขอพบพานพศว�สไมคล�ดคลา

พระอภยมณ ของ พระสนทรโวหาร (ภ)

(วรรคสดบหรอสลบ)

(วรรครอง) (วรรคสง)สมผสระหวางบท

(วรรครบ)

ก�รแตงกลอนสภ�พมขอบงคบดงน

๑. ๑บทม๔วรรคแตละวรรคม๘คำ�(อ�จจะม๗-๙คำ�กได)

๒. วรรคทหนง เรยกว� วรรคสดบหรอวรรคสลบ

วรรคทสอง เรยกว� วรรครบ

วรรคทส�ม เรยกว� วรรครอง

วรรคทส เรยกว� วรรคสง

๓. คณะของกลอนจดเปนบทๆบทหนงตองม๒บ�ท๒วรรคแรกเรยกว�บ�ทเอก

๒วรรคหลงเรยกว�บ�ทโท

๔. กลอน๒วรรคเรยกว�๑คำ�กลอนกลอน๑บทจงม๒คำ�กลอน

คณะ

ใหนกเรยนแตงเรองสน ๆ โดยใชประโยคทง ๓ ชนด นำ�ม�จดทำ�เปนหนงสออ�นเสรมทกษะว�ดภ�พประกอบและออกแบบตกแตงใหเปนหนงสอทน�อ�น

ขอบงคบของกลอนสภำพ

การแตงกลอนสภาพ

14 หลกภ�ษ�และก�รใชภ�ษ�ไทยชนมธยมศกษ�ปท๒ 15ก�รแตงกลอนสภ�พ

สมผสนอกคอ แวว-แลว ห�-ม�-พ�

ตวอยาง

ตวอยาง

ตวอยาง

ตวอยาง

ตวอยาง

ตวอยาง

(๒) ใชพยญชนะทมเสยงเดยวกน เชน ค - ฆ ท - ธ ร - ล ศ - ษ - ส

น�งรว�อ�จ�รยบอกหล�นนอย ทเศราสรอยสรางเสอมเพร�ะเลอมใส

พระอภยมณ ของ พระสนทรโวหาร (ภ)

อนคนดมสตยสนทดเทยง ชวยชบเลยงชเชดใหเฉดฉาย เพลงยาวถวายโอวาท ของ พระสนทรโวหาร (ภ)

(๓) ใชพยญชนะทมเสยงคกนไดแกอกษรตำ�ทมเสยงคกบอกษรสงดงน

คฅฆ

ชฌ

ซ(ทร=ซ)

ฑฒทธ

พภ

ฟ

ฮ

ขฃ

ฉ

ศษส

ฐถ

ผ

ฝ

ห

อกษรตำา อกษรสง

(๑) ใชพยญชนะตนตวเดยวกน ๑. สมผสแหงท๑ คอ คำ�สดท�ยของวรรคทหนงสมผสกบคำ�ท๓หรอคำ�ท๕ของวรรคทสอง

๒. สมผสแหงท๒คอ คำ�สดท�ยของวรรคทสองสมผสกบคำ�สดท�ยของวรรคทส�ม

๓. สมผสแหงท๓คอ คำ�สดท�ยของวรรคทส�มสมผสกบคำ�ท๓หรอคำ�ท๕ของวรรคทส

๔. สมผสระหว�งบทคอสมผสนอกทเชอมบทท๑กบบทท๒โดยใหคำ�สดท�ยของวรรคทส

สมผสกบคำ�สดท�ยของวรรคทสองของบทตอไป

สมผส

๑. สมผสนอกเปนสมผสบงคบสวนสมผสในห�กมไดจะทำ�ใหคำ�ประพนธไพเร�ะขน

๑.๑ สมผสนอก หม�ยถง สมผสนอกวรรคซงเปนสมผสบงคบ เปนก�รใชคำ�คลองจองกน

ในระหว�งวรรคหนงกบอกวรรคหนงสมผสนอกใชสมผสสระ

บดเดยวดงหง�งเหงงวงเวงแวว สะดงแลวเหลยวแลชะแงหา

เหนโยคขรงพงออกมา ประคองพาขนไปจนบนบรรพต

พระอภยมณ ของ พระสนทรโวหาร (ภ)

๑.๒ สมผสใน หม�ยถง สมผสภ�ยในวรรคเดยวกน ไดแก ก�รใชคำ�คลองจองกน

ในวรรคเดยวกนมทงสมผสสระและสมผสพยญชนะ

๑) สมผสสระ หม�ยถง คำ�คลองจองทมสระและตวสะกดม�ตร�เดยวกน เชน

แกว-แจว ผ-ก-ป

สมผสสระคอ ว�-อย�ไว-ใจลำ�-กำ�

๒) สมผสพยญชนะ หม�ยถง ก�รใชคำ�คลองจองทใชพยญชนะตนตวเดยวกน

หรอใชพยญชนะตนเสยงเดยวกนเชนขคฆหรอหฮดงน

แลวสอนวาอยาไวใจมนษย มนแสนสดลกลำาเหลอกำาหนด

พระอภยมณ ของ พระสนทรโวหาร (ภ)

หรอ พระจนทรจรแจมกระจางด พระพายพดม�ลตลบไป

เสภาเรองขนชาง-ขนแผน ตอน ขนชางถวายฎกา ไมปรากฏชอผแตง

สมผสพยญชนะคอ จน-จร-แจม-จ�งพระ-พ�ย-พดหลกกำรแตงกลอนสภำพ

ดำ�เนนต�มแนวพนมชมพฤกษา พวงผก�ดอกดกดงแตมส

ลมรำ�เพยเชยกลนสม�ล ชนฤดในหมไมไพรพนา

จตตนภา ศรไสย

๒. คำ�สดท�ยของวรรคท๑และวรรคท๔ไมใชคำ�ทมเสยงเหมอนกนหรอคำ�ทมสระ

และตวสะกดในม�ตร�เดยวกน

16 หลกภ�ษ�และก�รใชภ�ษ�ไทยชนมธยมศกษ�ปท๒ 17ก�รแตงกลอนสภ�พ

สรปความร

ประเดนทบทวนและควรคด

กจกรรมเสนอแนะ

ตวอยาง

๓. นยมใชภ�ษ�สภ�พไมใชภ�ษ�สแลงเชนมองเทงถงแตกหรอคำ�หย�บ

๔. คำ�สดท�ยของวรรคท ๑ จะไมใชเสยงส�มญเนองจ�กไมไพเร�ะ สวนเสยงวรรณยกตอน

ใชไดทกเสยงคำ�สดท�ยของวรรคท๒ห�มใชเสยงส�มญและเสยงตรนยมใชเสยงจตว�คำ�สดท�ยของ

วรรคท ๓ ห�มใชเสยงเอก โท จตว� นยมใชเสยงส�มญหรอเสยงตร คำ�สดท�ยของวรรคท ๔

นยมใชเสยงส�มญหรอเสยงตรก�รกำ�หนดเสยงวรรณยกตดงกล�วแสดงต�มแผนผงไดดงน

เนตรขนงวงนล�ฏไมคล�ดเคลอน ละม�ยเหมอนพระอภยนนใจหาย

มกำ�ลงนงคล�นทะย�นกาย เข�กอดก�ยม�รดรไมออนแอ

พระอภยมณ ของ พระสนทรโวหาร (ภ)

คำ�สดท�ยของวรรคท๑คอพฤกษ�ทำ�ใหสมผสนอกทสงไปยงวรรคท๒ตองเปนคำ�ทประสม

สระอ�ดวยและคำ�สดท�ยของวรรคท ๔คอพน�ทำ�ใหสมผสระหว�งบทซงเปนคำ�สดท�ยของวรรค

ท ๒ ในบทถดไปตองเปนคำ�ทประสมสระ อ� อก รวมทงสมผสนอกของวรรคท ๓ และวรรคท ๔

ในบทถดไปดวย

(เสยงเอก โท ตร จตวา)

(เสยงสามญ ตร) (เสยงสามญ ตร)

(เสยงจตวา)

๑. กลอนสภ�พมจำ�นวนคำ�วรรคละ๗-๙คำ�แตนยมวรรคละ๘คำ�

๒. กลอนสภ�พ๑บทม๔วรรค๒วรรคเปน๑คำ�กลอน๒วรรคแรกเรยกว�บ�ทเอก

๒วรรคหลงเรยกว�บ�ทโท

๓. กลอนสภ�พใชสมผสนอกเปนสมผสสระสวนสมผสในเปนไดทงสมผสสระและสมผสพยญชนะ

๔. กลอนสภ�พ๔วรรคนยมใชเสยงต�งๆดงน

วรรคสดบหรอสลบ,วรรครบ : คำ�สดท�ยนยมเสยงจตว�

วรรครองและวรรคสง : คำ�สดท�ยนยมเสยงส�มญ

รอยกลรอยกรอง http://www.st.ac.th/thaidepart/index.phpก�รแตงกลอนสภ�พ http://www.tangklon.com/กลอนสภ�พ

๑. ลกษณะของกลอนสภ�พ๑บทมคณะและสมผสอย�งไร

๒. ใหนกเรยนอธบ�ยสมผสสระและสมผสพยญชนะพรอมทงยกตวอย�งประกอบใหชดเจน

๓. ใหนกเรยนขดเสนโยงสมผสสระและสมผสพยญชนะของคำ�ประพนธตอไปน

๓.๑ เร�กจตคดดเล�เข�กใจ รกกนไวดกว�ชงระวงก�ร

๓.๒ศลปกรรมนำ�ใจใหสร�งโศก ชวยบรรเท�ทกขในโลกใหเหอดห�ย

๓.๓แมรกลกลกกรอยว�รก คนอนสกหมนแสนไมแมนเหมอน

๔. สมผสในและสมผสนอกต�งกนอย�งไรจงอธบ�ยและยกตวอย�งประกอบใหชดเจน

๑. ใหนกเรยนแบงกลมชวยกนแตงกลอนสภ�พ๒บทในหวขอตอไปน

๑.๑ ดอกไม ๑.๒ กฬ�เปนย�วเศษ ๑.๓ เพอนของฉน

๒. ใหนกเรยนรวบรวมคำ�ทไพเร�ะหรอคำ�ทชอบไวเปนหมวดหมเพอนำ�ม�ใชในก�รแตง

คำ�ประพนธ

๓. ใหนกเรยนรวบรวมกลอนสภ�พในหวขอ “กลอนทฉนชอบ”บอกทม� จดทำ�เปนสมดกลอน

และตกแตงใหสวยง�ม

๔. ใหนกเรยนจดแขงขนกลอนสดในชนเรยนหรอระหว�งชนเรยน

ใหนกเรยนศกษ�คนคว�ขอมลทน �สนใจของประเทศในอ�เซยนแตละประเทศ แลวนำ�ม�

แตงกลอนสภ�พเพอบรรย�ยหรออธบ�ยเกยวกบประเทศนนๆ

ใหนกเรยนแตงกลอนสภ�พอธบ�ยคณลกษณะของคนไทยทมค �นยมหลก ๑๒ ประก�ร

แลวนำ�เสนอในรปแบบต�งๆ

18 หลกภ�ษ�และก�รใชภ�ษ�ไทยชนมธยมศกษ�ปท๒ 19ก�รแตงกลอนสภ�พ