รายงานการวจย

เรอง

พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของผสงอาย จงหวดนนทบร

Self Health Care Behaviors among Elderly in

Nonthaburi Province

โดย

พลศกด พมวเศษ

การวจยครงนไดรบทนอดหนนการวจยจากวทยาลยราชพฤกษ

ปการศกษา 2554

รายงานการวจย

เรอง

พฤตกรรมการดแลสขภาพของผสงอาย จงหวดนนทบร

Self Health Care Behaviors among Elderly in

Nonthaburi Province

โดย

พลศกด พมวเศษ

การวจยครงนไดรบทนอดหนนการวจยจากวทยาลยราชพฤกษ

ปการศกษา 2554

ปทท าการวจยแลวเสรจ 2556

ชอโครงการวจย พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของผสงอาย จงหวดนนทบร ชอผวจย อาจารยพลศกด พมวเศษ ปทท าการวจย ปการศกษา 2554

บทคดยอ การวจยเรองพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของผสงอายในชมรมผสงอาย จงหวดนนทบร เปนการวจยเชงพรรณา มวตถประสงค เพอศกษาพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองประกอบดวย การดแลสขภาพเบองตน การออกก าลงกายอาหารและโภชนาการ การบรโภคสงเสพตดและการจดการความเครยด และเพอศกษาความสมพนธระหวางลกษณะสวนบคคล ปจจยน า ปจจยเออ ปจจยเสรม กบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง กลมตวอยางเปนผสงอายซงเปนสมาชกชมรมผสงอาย จ านวน 420 คน ไดจากการสมตวอยาง อยางงายจากชมรมผสงอาย อ าเภอเมองนนทบร อ าเภอปากเกรด และอ าเภอบางกรวย เครองมอทใชเกบขอมลคอแบบสอบถาม กลมตวอยางตอบแบบสอบถามกลบมาและเปนแบบสอบถามทสมบรณ 410 คน คดเปนรอยละ 97.62 ของกลมตวอยางทงหมด วเคราะหขอมลดวยโปรแกรมคอมพวเตอรส าเรจรปสถตทใช คอ สถตพรรณา ไดแก คาความถ คารอยละ คาเฉลย และคาเบยงเบนมาตรฐาน สถตอางองใช Chi-square และสถตสมประสทธสหสมพนธดวย วธการของเพยรสน ผลการวจย พบวา อายเฉลยของกลมตวอยาง 66.9 ป สวนมากเปนเพศหญง รอยละ 69.5 จบการศกษาระดบประถมศกษา รอยละ 67.6 สถานภาพสมรสค รอยละ 67.1 รายไดเฉลยเดอนละ 10,572.00 บาท รายไดไมเพยงพอกบรายจายรอยละ 53.4 โรคประจ าตวทพบในกลมตวอยาง ไดแก ภาวะกระดกพรนขอเขาเสอม ความดนโลหตสง ไขมนในเลอดสง เบาหวาน ภมแพ โรคหวใจ ปจจยน า ไดแก ความรเกยวกบการดแลสขภาพตนเองโดยรวมอยในระดบด เจตคตเกยวกบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง โดยรวมอยในระดบปานกลาง ปจจยเออ ไดแก การเขาถงสถานบรการสขภาพ การไดรบค าแนะน าทางสขภาพ และการตรวจรกษาทเหมาะสมอยในระดบด ปจจยเสรม ไดแก การเขารวมกจกรรมทางสงคมอยในระดบปานกลาง สมพนธภาพในครอบครว และบคคลใกลชดอยในระดบดการไดรบขอมลขาวสารอยในระดบปานกลาง พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง โดยรวมอยในระดบปานกลางจากการทดสอบสมมตฐาน พบวา ลกษณะสวนบคคล ไดแก อาย ภมล าเนา ระดบการศกษา สถานภาพสมรส รายได ความเพยงพอของรายได และการมโรคประจ าตว มความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 และ 0.01 ปจจยน า ไดแก เจตคต เกยวกบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง มความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.01 ปจจยเออ ไดแก การ

เขาถงบรการสขภาพและการตรวจรกษาทเหมาะสม มความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรม การดแลสขภาพตนเองอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.01 ปจจยเสรม ไดแก การเขารวมกจกรรมทางสงคม สมพนธภาพในครอบครวและบคคลใกลชด การไดรบขอมลขาวสารมความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง อยางมนยส าคญ ทางสถตทระดบ 0.01 ขอเสนอแนะในการน าผลการวจยไปใช หนวยงานทรบผดชอบเกยวกบผสงอายควรสงเสรม สนบสนน ใหผสงอายไดเปนสมาชกชมรมผสงอาย สรางเจตคตทถกตองเกยวกบการดสขภาพตนเองโดยการเผยแพร ขอมลขาวสารเกยวกบการดแลสขภาพผสงอาย ผานสอตาง ๆ จดกจกรรมการเรยนรอยางตอเนองใหกบผสงอาย จดชองทางพเศษใหกบผสงอายไดเขาถงบรการสขภาพโดยไมตองเสยเวลารอคอยพบแพทย และไดรบการตรวจรกษาทเหมาะสม ค าส าคญ : พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของผสงอาย

Research Title: Self Health Care Behaviors among Elderly in Nonthaburi Province

Researcher: Mr.Pulsak Pumwiset

Year: 2011

Abstract

This research was an explanatory research. The Objectives of this research were to

study Self health care behaviors among the elderly in Elderly Club of Nonthaburi Province,

and to study the relationship between personnel Characteristics, Predisposing factors,

Reinforcing factors, Enabling factors and self health care behaviors. The study population was

elderly who were membership of elderly club in Muang, Banggraue. and Parkkred district.

Simple random sampling method was being used to gather total samples of 420 respondents

which accounted for 97.62 percent (410 from 420). Statisticl analysis was Conducted for

percentage, means, Standard deviation, Chi-square test and pearson’s product moment

correlation coefficient were also applied in this study. The results of study revealed that among

the respondents, the mean age was 66.9 years, 69.5% were female, 67.6% finished primary

education, 67.1% were married, the average income was 10,572.00 Baht permonth, 53.4%

were inadequate income. Diseases among the respondents were osteoporosis, hypertension,

high Cholesterol, diabetes, allergies and heart diseases. Predisposing factors which were

knowledge about their self health Care behavior were found at moderate level. Reinforcing

factors which were the accessibility to health services, Conunselling, appropriate medical

diagnosis and treatment were found at good level. Enabling factors which were social activities

participation were found at moderate level, the relationship of the families were found at good

level, the receives of health information were found at moderate level. The total self health care

behavior were found at moderate level. From testing the hypothesis was indicated that there

was the relationship between personal Characteristics (age, marital status, educational level,

income, adequate income, current sickness) and self health care behavior with statistical

significance at 0.05 and 0.01 level. There was positive correlation between predisposing factors

(attitude), reinforcing factors, enabling factors and self health care behavior with statistical

significance at .001 level. With these finding, the recommendation should be made: to promote

the elderly to join the membership of elderly club, to promote positive attitude towards self

health care behavior by giving health care information, learning activities should be given

continuity and green channel for health services should be provided in hospital for the elderly.

Key word: self health care behavior.

กตกรรมประกาศ

การวจยเรอง พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของผสงอายในจงหวดนนทบร ส าเรจลลวง

ไปดวยด ดวยความกรณาจากเจาหนาทของหนวยงานทรบผดชอบชมรมผสงอายทใหความรวมมอ

ในการเกบรวบรวมขอมลโดยประสานกบสมาชกชมรมผสงอาย ไดแก เทศบาลนครนนทบร

โรงพยาบาลบางกรวย ส านกงานสาธารณสขอ าเภอบางกรวย โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล

คลองขอย ส านกงานสาธารณสขอ าเภอปากเกรด ผวจยขอขอบคณหนวยงานดงกลาวไว ณ โอกาสน

ผวจยขอขอบคณคณะผบรหารวทยาลยราชพฤกษ ทไดกรณาอนมตใหทนสนบสนนการวจย

ขอขอบคณศนยวจยและพฒนา วทยาลยราชพฤกษ ทใหค าแนะน าชวยเหลอการวจย และขอขอบคณ

รองศาสตราจาร ดร. ทพยสร กาญจนวาสทชวยไตรตรองบทคดยอภาษาองกฤษ อาจารยณฐน พงศ

ไพฑรยสนทชวยวเคราะหขอมล และนางสาวสนสา บญคลอง ทชวยพมพตนฉบบใหเปนอยางด

สดทายนผวจยขอขอบคณศาสตาจารย ดร . สมจตต สพรรณทสน ทกรณารบเปนทปรกษา

งานวจยชวยใหค าปรกษาแนะน า และปรบปรงงานวจยใหสมบรณ

พลศกด พมวเศษ

ค

สารบญ เรอง หนา กตตกรรมประกาศ บทคดยอ ภาษาไทย บทคดยอ ภาษาองกฤษ สารบญ สารบญตาราง บทท 1 บทน า

ก ข ค จ 1

1. ความเปนมาและความส าคญของปญหา 2. วตถประสงคของการวจย 3. สมมตฐานการวจย 4. ขอบเขตของการวจย 5. นยามศพทเฉพาะ 6. ประโยชนทไดรบจากงานวจย

1 2 3 3 3 4

บทท 2 แนวคดทฤษฎและงานวจยทเกยวของ 5 1. ความรเกยวกบผสงอาย

2. ทฤษฏทเกยวของกบผสงอาย 3. ทฤษฎการดแลสขภาพตนเองของโอเรม (Orem) 4. ทฤษฏเกยวกบพฤตกรรม 5. ทฤษฏทอธบายเชงสาเหตของการเกดพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพ 6. พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของผสงอาย 7. งานวจยทเกยวของ 8. กรอบแนวคดการวจย

5 12 16 18 19

21 31 34

บทท 3 ระเบยบวธการวจย 35 1. ประชากรและกลมตวอยาง

2. กลมตวอยาง 3. เครองมอทใชในการวจย

35 35 36

ง

สารบญ (ตอ) หนา 4. การตรวจสอบคณภาพของเครองมอ

5. การเกบรวบรวมขอมล 6. การวเคราะหขอมลและสถตทใช

39 40 41

บทท 4 ผลการวจย 42 1. ลกษณะสวนบคคล

2. ปจจยน า 2.1. ความรเกยวกบการดแลสขภาพเบองตน 2.2. เจตคตเกยวกบการดแลสขภาพเบองตน 2.3. ปญหาสขภาพของผสงอายทตองไดรบการดแลจากแพทย 3. ปจจยเออ 4. ปจจยเสรม 5. พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง 5.1. การดแลสขภาพเบองตน 5.2. การออกก าลง 5.3. อาหารและโภชนาการ 5.4. การบรโภคสงเสพตด 5.5. การจดการความเครยด 6. ทดสอบสมมตฐาน

42 44 44 50 56 57 59 61 61 62 63 64 65 66

บทท 5 สรป อภปรายผล และขอเสนอแนะ สรปผลการวจย 69 1. สรป

1.1. ลกษณสวนบคคล 1.2. ปจจยน า 1.3. ปจจยเออ 1.4. ปจจยเสรม 1.5. พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง 1.6. การพสจนสมมตฐาน 2. อภปรายผล

69 69 69 70 70 70 70 71

จ

สารบญ (ตอ)

3. ขอเสนอแนะ 4. ขอเสนอแนะส าหรบการวจยครงตอไป

หนา 75 76

บรรณานกรรม ภาคผนวก แบบสอบถาม

ฉ

สารบญตาราง ตารางท หนา

1 จ านวนและรอยละขอมลสวนบคคลผสงอาย จงหวดนนทบร 42 2 จ านวนและรอยละของความรเกยวกบการดแลสขภาพเบองตนของผสงอาย 45 3 จ านวนและรอยละของความรเกยวกบการออกก าลงกาย 45 4 แสดงจ านวนและรอยละของความรเกยวกบอาหารและโภชนาการ 46 5 จ านวนและรอยละของความรเกยวกบการบรโภคสงเสพตด 48 6 จ านวนและรอยละของความรเกยวกบการจดการความเครยด 49 7 ระดบความรเกยวกบการดแลสขภาพตนเอง 50 8 ระดบของเจตคตเกยวกบการดแลสขภาพเบองตนเปนรายขอ 50 9 ระดบของเจตคตเกยวกบการออกก าลงกายเปนรายขอ 51

10 ระดบเจตคตเกยวกบอาหารและโภชนาการเปนรายขอ 52 11 ระดบเจตคตเกยวกบการบรโภคสงเสพตดเปนรายขอ 53 12 ระดบของเจตคตเกยวกบการจดการความเครยด 54 13 ระดบเจตคตเกยวกบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง 56 14 จ านวนและรอยละของการมโรคหรอปญหาสขภาพทตองไดรบการดแลจากแพทย 56 15 จ านวนและรอยละของการประเมนภาวะสขภาพ 57 16 ระดบการไดรบปจจยเออ เปนรายขอ 57 17 ระดบของการไดรบปจจยเออ 58 18 ระดบของการไดรบปจจยเสรมเกยวกบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง 59 19 ระดบของการไดรบปจจยเสรม 61 20 ระดบของพฤตกรรมการดแลสขภาพเบองตนเปนรายขอ 61 21 ระดบพฤตกรรมเกยวกบการออกก าลงกายเปนรายขอ 62 22 ระดบของพฤตกรรมเกยวกบอาหารและโภชนาการเปนรายขอ 63 23 ระดบของพฤตกรรมเกยวกบการบรโภคสงเสพตดเปนรายขอ 64 24 ระดบของพฤตกรรมเกยวกบการจดการความเครยดเปนรายขอ 64 25 ระดบของพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง 65 26 ความสมพนธระหวางลกษณะสวนบคคลกบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง 66 27 ความสมพนธระหวางปจจยน า ปจจยเออ และปจจยเสรมกบพฤตกรรมการดแล

สขภาพตนเอง 67

1

บทท 1 บทน า

ความเปนมาและความส าคญของปญหา ความเจรญกาวหนาดานการแพทยและการสาธารณสข ท าใหประชาชนมอายยนยาวมากขนสงผลใหจ านวนและสดสวนของผสงอายเพมมากขน องคการอนามยโลกรายงานวา ผสงอายทวโลกทมอายมากกวา 60 ป มจ านวนเพมขนประมาณ 750,000 คน ในแตละเดอน และคาดการณวาในป ค.ศ. 2020 (พ.ศ. 2563) จะมประชากรผสงอายมากกวา 850 ลานคน และประมาณสองในสามของจ านวนผสงอายทวโลก อยในประเทศทก าลงพฒนาโดยเฉพาะอยางยงประเทศในแถบภมภาคเอเชยและลาตนอเมรกา (WHO, 1998: 102) ส าหรบประเทศไทยในป พ.ศ. 2553 มผสงอาย 6.8 ลานคน คดเปนรอยละ 11.4 ของประชากรทวประเทศ โดยคาดการณวาในป พ.ศ. 2558 จะมสดสวนผสงอายคดเปนรอยละ 15.6 ของประชากรทงประเทศ และจะเพมเปนรอยละ 25 ใน ป พ.ศ. 2576 ท าใหตองมการเตรยมความพรอม เพอรองรบการเปลยนแปลงดานรางกาย จตใจ และสงคมของผสงอาย (สถาบนเวชศาสตรผสงอาย กรมการแพทยกระทรวงสาธารณสข , 2550: 27 – 28) ปญหาส าคญของผสงอายคอ ปญหาสขภาพทเปลยนไป จากการเจบปวยดวยโรคตดเชอ เปนโรคเรอรงไรเชอ ทเปนผลจากพฤตกรรมสขภาพทไมเหมาะสม เชน โรคอวน ความดนโลหตสง ไขขออกเสบ เบาหวาน นอกจากนยงพบวา โรคทเปนสาเหตการตายในกลมผสงอายไทย ไดแก โรคหลอดเลอดหวใจ หลอดเลอดสมอง มะเรง อบตเหตและการบาดเจบ (จนทรเพญ ชประภาวรรณ และคณะ, 2552: 65)

ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ( 2551) รายงานวา ประชากรวยแรงงานตองรบภาระการดแลผสงอายเพมขน คอ ใน ป พ.ศ. 2570 จะมสดสวนประชากรวยแรงงาน 2.8 คน ตอผดแลผสงอาย 1 คน นอกจากนยงพบวาใน ป พ.ศ. 2550 ผสงอายไทยทอาศยอยคนเดยวตามล าพง ในครวเรอนมแนวโนมเพมสงขน เปนรอยละ 7.7 (ส านกงานสถตแหงชาต, 2550) ภาวะเชนน จะสงผลกระทบโดยตรง ตอผสงอายในอนาคต คอผทอยในวยแรงงาน จะตองรบภาระในการเลยงด และดแลผสงอายเพมมากขน มผสงอายทถกละเลยหรอถ กทอดทงเพมมากขน ปญหาส าคญของผสงอายคอ ปญหาสขภาพ ซงสาเหตของปญหาสขภาพ ไดเปลยนไปจากการเจบปวยดวยการตดเชอ เปนโรคทเกดจากพฤตกรรมหรอความเสยงทางสงคมและสงแวดลอมทรนแรงมากขน มผลท าใหพฤตกรรมสขภาพไมถกตอง เชน พฤตกรรมการบรโภคอาหาร ขาดการออกก าลงกายทเหมาะสม ผสงอาย บางกลมเกดความเครยดสง เนองจากสภาวะทางครอบครวและสงคม ปญหาสขภาพ ของผสงอายตองไดรบการดแลเอาใจ ใสอยาง ใกลชดจากครอบครว แต

2

สถานการณปจจบนครอบครวมความหางเหนกนมากขน บางครงผสงอายอยคนเดยวตามล าพงไมมคนคอยดแล (มลนธสถาบนวจยและการพฒนาผสงอายไทย , 2551) ปญหาเหลาน นอกจากจะสงผลกระทบตอรางกายของผสงอายแลวยงสงผลตอสภาพจตใจของผสงอาย ท าใหมความรนแรงของโรคเพมมากขน การรจกดแลสขภาพตนเอง จงเปนวธการหนงซงจะชวยลดอตราเสยงทจะเกดโรคตาง ๆ และลดภาระการดแลจากครอบครว สามารถใชชวตไดอยางมคณภาพ แมอยคนเดยวเพยงล าพง นอกจากนการดแลตนเอง เปนพฤตกรรมของบคคล ซงเปนสงทมอยแลวตามกระบวนการทางธรรมชาต และกระบวนการทางสงคมทสามารถพฒนาสขภาพของบคคลได สามารถเรยนรได เปลยนแปลงและสงเสรมได โดยเชอวาการดแลสขภาพตนเองอยางถกตอง เปนการพฒนาสขภาพของประชาชนในระยะยาวอยางยงยน (Orem, 1991) ส าหรบนโยบายของภาครฐ ไดมการสนบสนนใหมการจดตงชมรมผสงอาย ในทกพนท ทงเขตเมองและเขตชนบท เพอสงเสรมใหผสงอายมสถานทพบปะสงสรรคเพอท ากจกรรมตาง ๆ รวมกน เชน กจกรรมสงเสรมความรดา นการดแลสขภาพ ของผสงอาย และสนบสนนใหมการจดกจกรรม การออกก าลงกาย โดยการสนบสนนจากสถานบรการสขภาพในพนท และมกรมอนามยกระทรวงสาธารณสขเปนหนวยงานหลกทมบทบาทในการสนบสนนการจดตงชมรมผสงอาย (มลนธสถาบนวจยและการพฒนาผสงอายไทย, 2551) จากความเปนมาและปญหาดงกลาว ท าใหผวจยมความสนใจทจะศกษา “พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของผสงอาย” ในจงหวดนนทบร โดยศกษาวากลมตวอยางของผสงอายในจงหวดนนทบร มพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองเปนอยางไร มปจจยอะไรบางทมผลตอพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของผสงอาย วตถประสงคของการวจย วตถประสงคทวไป เพอศกษาพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของผสงอาย จงหวดนนทบร วตถประสงคเฉพาะ 1. เพอศกษาลกษณะสวนบคคล ไดแก เพศ อาย ศาสนา ระดบการศกษา สถานะภาพสมรส อาชพรายได ความพอเพยงของรายไดของผสงอาย โรคประจ าตว 2. เพอศกษาปจจยน า ไดแก ความรเกยวกบการดแลสขภาพตนเอง เจตคต ตอการดแลสขภาพตนเองและปญหาสขภาพของผสงอาย 3. เพอศกษาปจจยเออ ไดแก การเขาถงบรการสขภาพ การไดรบการแนะน าทางสขภาพ และการตรวจรกษาทเหมาะสมของผสงอาย

3

4. เพอศกษาปจจยเสรม ไดแก การเขารวมกจกรรมทางสงคม สมพนธภาพในครอบครว และบคคลใกลชดและการไดรบขอมลขาวสารของผสงอาย 5. เพอศกษาพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของผสงอาย ไดแก การดแลสขภาพเบองตน การออกก าลงกาย อาหารและโภชนาการ การบรโภคสงเสพตด และการจดการความเครยด 6. เพอศกษาความสมพนธระหวางลกษณะสวนบคคล ปจจยน า ปจจยเออ ปจจยเสรม กบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของผสงอาย สมมตฐานการวจย 1. ลกษณะสวนบคคลมความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง 2. ปจจยน าดานความรเกยวกบการดแลสขภาพตนเอง เจตคต ตอการดแลสขภาพตนเอง ปญหาสขภาพมความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง 3. ปจจยเออดานการเขาถงบรการสขภาพ การไดรบค าแนะน าทางสขภาพ การตรวจรกษาทเหมาะสมมความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง 4. ปจจยเสรมดานการเขารวมกจกรรมทางสงคม สมพนธภาพในครอบครวและบคคลใกลชด การไดรบขอมลขาวสารมความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง ขอบเขตของการวจย การวจยครงน เปนการศกษาพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของผสงอายในชมรมผสงอายจงหวดนนทบร ระหวางเดอนพฤศจกายน 2555 ถง เดอนธนวาคม 2555 นยามศพทเฉพาะ พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง คอ สงทเกดขนภายในบคคลและการแสดงออก ทเปนการกระท าหรอการปฏบตทเกยวของกบการดแลปองกน สงเสรมรกษาจดการกบสขภาพของตนเอง ผสงอาย หมายถง สภาวะของบคคลทมอายตงแต 60 ป ขนไป อาจมความออนแอของรางกายและจตใจ อาจมการเจบปวยหรอพการรวมดวย เปนสงทเกดการเปลยนแปลงสความเสอมทางรางกายและจตใจ

ลกษณะสวนบคคล หมายถง เพศ อาย ศาสนา สถานภาพสมรส ระดบการศกษา อาชพ รายได ความพอเพยงของรายได

ปจจยน า หมายถง ความรเกยวกบการดแลสขภาพตนเองทศนคตตอการดแลสขภาพตนเอง ปญหาสขภาพ

4

ปจจยเออ หมายถง การเขาถงบรการสขภาพ การไดรบค าแนะน าทางสขภาพ การตรวจรกษาทเหมาะสม

ปจจยเสรม หมายถง การเขารวมกจกรรมทางสงคม สมพนธภาพในครอบครว และบคคลใกลชด การไดรบขอมลขาวสาร

พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง หมายถง การดแลสขภาพเบองตน การออกก าลงกาย อาหารและโภชนาการ การบรโภคสงเสพตด การจดการความเครยด เกณฑการคดเลอกกลมตวอยาง กลมตวอยางเปนสมาชกชมรมผสงอาย จงหวดนนทบร ดงนน ผสงอายทไมไดเปนสมาชกชมรมจะถกตดออกไปจากการศกษาครงน ประโยชนทไดรบจากงานวจย 1. เพอจะไดทราบปจจยทเกยวของกบพฤตกรรมการดแลสขภาพของผสงอาย 2. เพอเปนขอมลในการพฒนารปแบบการดแลผสงอาย

5

บทท 2

แนวคดทฤษฎและงานวจยทเกยวของ

การวจยครงนผวจยไดศกษาเอกสารและงานวจยท เกยวของดงน 1. ความรเกยวกบผสงอาย 2. ทฤษฎทเกยวของกบผสงอาย 3. ทฤษฎการดแลสขภาพตนเองของโอเรม (Orem) 4. ทฤษฎเกยวกบพฤตกรรม 5. ทฤษฎทอธบาย เชงสาเหตของการเกดพฤตกรรม การดแลสขภาพตนเอง ไดแก

5.1. รปแบบ Precede Framework Model 5.2. ทฤษฎ Health Belief Model หรอแบบแผนความเชอทางสขภาพ

6. พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของผสงอาย 7. งานวจยทเกยวของ 8. กรอบแนวคดการวจย

1. ความรเกยวกบผสงอาย 1.1 ความหมายของผสงอาย ทประชมสมชชาโลกวาดวยผสงอาย โดยองคการสหประชาชาต ในป พ.ศ. 2525 ก าหนดเปนมาตรฐานเดยวกนทวโลกตกลงวา “ผทมอายตงแต 60 ปขนไป เรยกวา ผสงอาย” สวนสถาบนแหงชาตเกยวกบผสงอายของสหรฐอเมรกาไดก าหนดวาผสงอายวยตนคออายระหวาง 60 – 74 ป เปนวยทยงไมชรามาก ถาสขภาพกายและสขภาพจตด เมออาย 75 ปขนไป จงจะถอวาเปนวยชรา อยางแทจรง สวนส านกงานสถตแหงชาตของไทยแบงผสงอายเปนผสงอายตอนตน (อาย 60 – 69 ป) และผสงอายตอนปลาย (อายตงแต 70 ปขนไป) พระราชบญญต ผสงอาย พ.ศ. 2546 ไดนยามศพท “ผสงอาย” หมายความวา บคคลซงมอายเกน 60 ปบรบรณขนไป และมสญชาตไทย 1.2 สทธของผสงอาย (1) กฎหมายรฐธรรมนญ รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 มาตรา 53 บคคลซงมอายเกน 60 ปบรบรณ และไมมรายไดเพยงพอแกการยงชพมสทธไดรบสวสดการสงอ านวยความสะดวกอนเปนสาธารณะอยางสมศกดศร และความชวยเหลอทเหมาะสมจากรฐ

6

(2) พระราชบญญตผสงอาย พ.ศ. 2546 พระราชบญญตผสงอาย พ.ศ. 2546 ไดตราขนโดยมวตถประสงค เพอใหการด าเนนงานเกยวกบการคมครอง การสงเสรม และการสนบสนนตอสทธ และประโยชนของผสงอาย เปนไปอยางมประสทธภาพ (3) ปฏญญาผสงอายไทย ปฏญญาผสงอายไทยโดย นายชวน หลกภย นายกรฐมนตร ประกาศใชเมอวนท 25 มนาคม 2542 ณ ตกสนตไมตรท าเนยบรฐบาล มรายละเอยดดงน ขอ 1 ผสงอายตองไดรบปจจยพนฐานในการด ารงชวตอยางมคณคาและศกดศร ไดรบการพทกษและคมครองใหพนจากการถกทอดทง และละเมดสทธโดยปราศจากการเลอกปฏบตโดยเฉพาะผสงอายทไมสามารถพงตนเองหรอครอบครวได และผพการทสงอาย ขอ 2 ผสงอายควรอยกบครอบครวโดยไดรบความเคารพรก ความเขาใจ ความเอออาทรการดแลเอาใจใส การยอมรบบทบาทของกนและกน ระหวางสมาชกในครอบครวเพอใหเกดความสมพนธอนดในการอยรวมกนอยางเปนสข ขอ 3 ผสงอายควรไดรบโอกาสในการศกษา เรยนรและพฒนาศกยภาพของตนอยางตอเนอง เขาถงขอมลขาวสาร และบรการทางสงคมอนเปนประโยชนในการด ารงชวตเขาใจถงความเปลยนแปลงของสงคมรอบดาน เพอสามารถปรบบทบาทของตนใหสมวย ขอ 4 ผสงอายควรไดถายทอดความรและประสบการณใหสงคม มโอกาสไดท างานทเหมาะสมกบวยตามความสมครใจ โดยไดรบคาตอบแทนทเปนธรรม เพอใหเกดความภาคภมใจและเหนชวตมคณคา ขอ 5 ผสงอายควรไดเรยนรในการดแลสขภาพอนามยของตนเอง ตองมหลกประกนและสามารถเขาถงบรการดานสขภาพอนามย อยางครบวงจรโดยเทาเทยมกน รวมทงการไดรบการดแลจนถงวาระสดทายของชวตอยางสงบ ขอ 6 ผสงอายควรไดมบทบาทและสวนรวมในกจกรรมของครอบครว ชมชน และสงคมโดยเฉพาะการรวมกลม เพอแลกเปลยน เรยนร และความเขาใจ อนดระหวางผสงอายดวยกนและกนบคคลทกวย ขอ 7 รฐโดยการมสวนรวมขององคกรภาคเอกชนประชาชนสถาบนตองก าหนด นโยบาย และแผนหลกดานผสงอาย สงเสรม และประสานใหหนวยงานทเกยวของด าเนนการอยางตอเนองใหบรรลตามเปาหมาย ขอ 8 รฐโดยการมสวนรวมขององคกรภาคเอกชน ประชาชน สถาบน สงคม ตองตรากฎหมายวาดวยผสงอาย เพอเปนหลกประกนและการบงคบใชในการพทกษสทธ คมครองสวสดภาพ และจดสวสดการแกผสงอาย

7

ขอ 9 รฐโดยการมสวนรวมขององคกรภาคเอกชน ประชาชนสถาบนสงคม ตองรณรงค ปลกฝงคานยมใหสงคมตระหนกถงคณคาของผสงอาย ตามวฒนธรรมไทยทเนนความกตญญ กตเวท และความเอออาทรตอกน 1.3. แผนผสงอายแหงชาต ฉบบท 2 (พ.ศ. 2545 – 2564) เพอตอบสนองปฏญญาผสงอายไทย ขอ 7 ก าหนดใหรฐโดยการมสวนรวมของทกภาคสวน ตองก าหนดนโยบายและแผนหลกดานผสงอาย รฐบาลรวมกบหนวยงานทเกยวของและองคการภาคเอกชนไดจดท าแผนผสงอายแหงชาต ฉบบท 2 (พ.ศ. 2545 – 2564) ซงถอวาเปนแผนแมบทเกยวกบผสงอายโดยจดแบงยทธศาสตรออกเปน 5 ยทธศาสตร ดงน ยทธศาสตรท 1 ยทธศาสตรดานการเตรยมความพรอมของประชากรเพอวยสงอายทมคณภาพ

1. มาตรการ หลกประกนดานรายไดเพอวยสงอาย 1.1 ขยายหลกประกนชราภาพใหครอบคลมบคคลทวไป 1.2 สงเสรมการออมตงแตวยท างาน 1.3 ลดหยอนภาษเพอสงเสรมการออมส าหรบวยสงอาย 2. มาตรการ การใหการศกษาและการเรยนรตลอดชวต 2.1 สงเสรมพฤตกรรมอนามยตงแตวยเดก ใหมหลกสตรวชาการดแลสขภาพและ

พฤตกรรมอนามย 2.2 สงเสรมและจดบรการการศกษาตอเนองตลอดชวตทงการศกษาในระบบ

การศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย เพอความเขาใจชวตและพฒนาการในแตละวย และเพอการเตรยมตวเขาสวยสงอายทเหมาะสม

2.3 รณรงคใหสงคมตระหนกถงความจ าเปนของการเตรยมการเขาสการเปนผสงอายทมคณภาพ

2.4 เตรยมการส าหรบผทจะเขาสวยสงอายใหมความรทถกตองในทกเรองทจ าเปน (pre-retirement program)

3. มาตรการ การปลกจตส านกใหคนในสงคมตระหนกถงคณคาและศกดศรของผสงอาย 3.1 สงเสรมใหประชาชนทกวยเรยนรและมสวนรวมในการดแลรบผดชอบ

ครอบครว ผสงอายและชมชน 3.2 จดใหมการศกษาเกยวกบผสงอาย ทงการศกษาในระบบ การศกษานอกระบบ

และการศกษาตามอธยาศย โดยเรมตงแตระดบอนบาล

8

3.3 สงเสรมใหมกจกรรมสมพนธระหวางผสงอายกบคนทกวย โดยด าเนนการเปนสวนหนงของกจกรรมศกษา ศาสนา วฒนธรรม และการกฬา

3.4 รณรงคใหสงคมมจตส านกและตระหนกถงคณคาและศกดศรของผสงอาย ยทธศาสตรท 2 ยทธศาสตรดานการสงเสรมผสงอาย

1. มาตรการ สงเสรมความรดานการสงเสรมสขภาพ ปองกนดแลตนเองเบองตน 1.1 จดบรการการอบรมในรปแบบทหลากหลายและเหมาะสมแกผสงอาย 1.2 จดบรการใหค าปรกษาทวไปในสถานบรการทางสขภาพของรฐและเอกชน 1.3 ด าเนนการใหมการสอขอมลขาวสารแกผสงอายอยางเปนระบบและตอเนอง 2. มาตรการ สงเสรมการอยรวมกนและสรางความเขมแขงขององคการผสงอาย 2.1 สงเสรมการจดตงและด าเนนงานชมรมผสงอายและเครอขาย 2.2 สนบสนนกจกรรมขององคกรเครอขายผสงอาย 3. มาตรการ สงเสรมดานการท างานและการหารายไดของผสงอาย 3.1 สงเสรมการท างานทงเตมเวลาและไมเตมเวลา ทงในระบบและนอกระบบ 3.2 สงเสรมการฝกอาชพและจดหางานใหเหมาะสมกบวยและความสามารถ 3.3 สงเสรมการรวมกลมของชมชนเพอจดท ากจกรรมเสรมรายได โดยใหผสงอาย

มสวนรวมดวย 4. มาตรการ สนบสนนผสงอายทมศกยภาพ 4.1 ประกาศเกยรตคณผสงอายทเปนตวอยางทดของสงคม 4.2 สงเสรมและเปดโอกาสใหมการเผยแพรภมปญญาของผสงอายและใหมสวน

รวมในกจกรรมสงคมดานตาง ๆ 5. มาตการ สงเสรมสนบสนนสอทกประเภทใหมรายการเพอผสงอาย และสนบสนน

ใหผสงอายไดรบความรและสามารถเขาถงขาวสารและสอ 5.1 สงเสรมสนบสนนสอทกประเภทใหมรายการเพอผสงอาย 5.2 สงเสรมการผลตและการเขาถงสอและขาวสารทมประสทธภาพส าหรบ

ผสงอาย 5.3 ด าเนนการใหผสงอายสามารถเขาถงขอมลขาวสารจากสอตาง ๆ ไดอยาง

ตอเนอง 6. มาตรการ สงเสรมและสนบสนนใหผสงอายมทอยอาศยและสภาพแวดลอมท

เหมาะสมและปลอดภย

9

6.1 ก าหนดมาตรฐานขนต าส าหรบสถานสงเคราะหคนชราและหนวยงานทใหบรการดานทพกอาศยแกผสงอายไมวาของรฐหรอเอกชน และหนวยงานของเอกชนทใหบรการดานนตองไดรบอนญาตจดตงและจดทะเบยนกบทางราชการ 6.2 สนบสนนใหองคกรทงภาครฐ ชมชน และเอกชน เขามามสวนรวมในการรบผดชอบ และจดบรการดานทพกอาศยและสภาพแวดลอมทเหมาะสมส าหรบผสงอาย 6.3 ก าหนดมาตรการแหลงเงนกดอกเบยต าเพอทอยอาศย การปรบปรงเพอทอยอาศย และระบบสาธารณปโภคส าหรบผสงอาย ยทธศาสตรท 3 ยทธศาสตรดานระบบคมครองทางสงคมส าหรบผสงอาย

1. มาตรการ คมครองดานรายได 1.1 จดสวสดการดานรายไดแกผสงอายทยากจนและไมมแหลงพงพงทเพยงพอ 1.2 สงเสรมการจดตงกองทนในชมชนส าหรบผสงอาย 2. มาตรการ หลกประกนดานสขภาพ 2.1 พฒนาและสงเสรมระบบประกนสขภาพทมคณภาพเพอผสงอายทกคน 3. มาตรการ ดานครอบครว ผดแล และการคมครอง 3.1 ลดหยอนภาษรายไดใหแกบตร ซงเปนผอปการะเลยงดผสงอายทเปนบพการ

และไมมเงนไดรวมทงไมไดรบผลประโยชนอนใดมากอน 3.2 เรงรดใหมกฎหมายและแนวปฏบตในการคมครองและพทกษสทธของผสงอาย 3.3 สงเสรมใหผสงอายไดอยกบครอบครวอยางมคณภาพและตอเนองจนวาระ

สดทายของชวต 3.3.1 รณรงคใหเหนคณคาของผสงอาย 3.3.2 สงเสรมคานยมในการอยรวมกนกบผสงอาย 3.3.3 สงเสรมสมาชกในครอบครวใหมศกยภาพในการดแลผสงอาย โดยการ

ใหความรและขอมลแกผดแลผสงอายเกยวกบบรการตาง ๆ ทเปนประโยชน 4. มาตรการ ระบบบรการและเครอขายการเกอหนน 4.1 ปรบปรงบรการสาธารณะทกระบบใหสามารถอ านวยความสะดวกใหผสงอาย

ในการด ารงชวตและตดตอสมพนธกบสงคม กลม และบคคล 4.1.1 ลดราคาคาโดยสารระบบขนสงสาธารณะระบบขนสงมวลชนแก

ผสงอาย 4.1.2 ปรบปรงบรการระบบขนสงสาธารณะใหสะดวกเหมาะสมแกผสงอาย 4.1.3 จดท ามาตรฐานสถานทสาธารณะแกผสงอาย เชน ถนน ทางเดน อาคาร

หองสขา

10

4.1.4 จดสงอ านวยความสะดวกในสถานทสาธารณะแกผสงอาย เชน ถนน ทางเดน อาคาร หองสขา

4.1.5 จดท ามาตรฐานสาธารณะและสนามกฬา ส าหรบออกก าลงกายและพกผอนทเหมาะสมและปลอดภยส าหรบผสงอาย

4.1.6 จดใหมสวนสาธารณะและสนามกฬา ส าหรบออกก าลงกายและพกผอนทเหมาะสมและปลอดภยส าหรบผสงอาย

4.2 จดตงและพฒนาบรการทางสขภาพและทางสงคมในชมชนทสามารถเขาถงผสงอายมากทสดโดยเนนบรการถงบาน และมการสอดประสานกนระหวางบรการทางสขภาพและสงคม โดยควรครอบคลมบรการดงตไปน

4.2.1 ศนยเอนกประสงคส าหรบผสงอาย (multipurpose senior center) 4.2.2 ศนยดแลกลางวน (day care center) 4.2.3 บรการเยยมบาน (home visit) 4.2.4 บรการดแลทบาน (home care) 4.2.5 บรการสขภาพทบาน (home health care) 4.2.6 บรการชมชนเคลอนทไปในพนทตาง ๆ โดยเฉพาะพนทหางไกล 4.2.7 สงเสรมการจดตงระบบเฝาระวง เกอกล และดแลผสงอายโดยชมชน 4.2.8 สนบสนนระบบอาสาสมคร 4.2.9 สนบสนนและสงเสรมความรความสามารถใหกบผดแลผสงอายและ

อาสาสมครผดแล 4.3 สงเสรมใหองคกรปกครองสวนทองถน องคกรทางศาสนา องคกรเอกชน และ

องคกรสาธารณประโยชนมสวนรวมในการดแลจดสวสดการเพอผสงอาย โดยกระบวนการประชาคม

4.3.1 สงเสรมใหองคกรปกครองสวนทองถนมแผนงบประมาณในการพฒนาคณภาพชวตผสงอาย

4.3.2 สงเสรมและสนบสนนการด าเนนงานของชมชนทด าเนนการจดบรการสวสดการเพอผสงอาย

4.3.3 สงเสรมใหองคกรทางศาสนามสวนรวมในการพฒนาจตใจและดแลจดสวสดการ เพอผสงอาย

4.4 เกอหนนใหเอกชนจดบรการดานสขภาพและสงคมใหกบผสงอายทสามารถซอบรการได โดยมการดแลและก ากบมาตรฐานและคาบรการใหเปนธรรมรวมดวย

11

4.5 จดบรการแพทยทางเลอก เชน แพทยแผนไทย ฯลฯ เพอเปนทางเลอกในการดแลรกษาปญหาสขภาพ

4.6 จดตงคลนกผสงอาย หอผปวยสงอาย และสถานบรการสขภาพเรอรง ส าหรบผสงอายทเพยงพอแกการใหบรการและสามารถรองรบปญหาในผสงอาย

ยทธศาสตรท 4 ยทธศาสตรการบรหารจดการเพอการพฒนางานดานผสงอายระดบชาตและการพฒนาบคคลากรดานผสงอาย

1. มาตรการ การบรหารจดการเพอการพฒนางานดานผสงอายระดบชาต 1.1 สงเสรมใหคณะกรรมการสงเสรมและประสานงานผสงอายแหงชาตมศกยภาพ

ในการด าเนนการใหแผนผสงอายแหงชาตไดรบการน าไปปฏบต และเปนสอกลางในการประสานงานกจการและการด าเนนการตาง ๆ ทงระหวางองคกรตาง ๆ ภายในประเทศและตางประเทศ

1.2 คณะกรรมการสงเสรมและประสานงานผสงอายแหงชาต (กสผ.) ด าเนนการใหมการพฒนาและปรบปรงแผนผสงอายแหงชาตฉบบท 2 ทเหมาะสมกบสถานการณเปนระยะอยางตอเนอง

1.3 จดใหมเครอขายการบรหารและพฒนาผสงอายขนในระดบต าบลและหมบานเชอมโยงกบคณะกรรมการระดบชาต

2. มาตรการ สงเสรมและสนบสนนการพฒนาบคคลากรดานผสงอาย 2.1 สงเสรมและสนบสนนใหมการผลตหรอฝกอบรมบคลากรดานผสงอาย ทงใน

ระดบวชาชพผเชยวชาญ และผดแลทวไป อยางมประสทธภาพและไดมาตรฐานอยางตอเนอง 2.2 ก าหนดแผนการผลตบคลากรดานผสงอายใหเหมาะสมและเพยงพอตอความ

ตองการของประเทศและด าเนนการตดตามอยางตอเนอง ยทธศาสตรท 5 ยทธศาสตรดานการประมวลและพฒนาองคความรดานผสงอาย และ

ตดตามประเมนผลการด าเนนการตามแผนผสงอายแหงชาต 1. มาตรการ สนบสนนและสงเสรมใหหนวยงานวจยด าเนนการประมวล และพฒนา

องคความรดานผสงอายทจ าเปนส าหรบการก าหนดนโยบาย และการพฒนาการบรการหรอการด าเนนการทเปนประโยชนแกผสงอาย

2. มาตรการ สนบสนนและสงเสรมการศกษาวจยดานผสงอายโดยเฉพาะทเปนประโยชนตอการก าหนด นโยบาย การพฒนาการบรการ และการสงเสรมใหผสงอายสามารถด ารงชวตอยในสงคมอยางเหมาะสม

3. มาตรการ ด าเนนการใหมการตดตามประเมนผลการด าเนนการตามแผนผสงอายแหงชาตทมมาตรฐานอยางตอเนอง

12

4. มาตรการ พฒนาระบบขอมลทางดานผสงอายใหเปนระบบและทนสมย 2. ทฤษฏทเกยวของกบผสงอาย ปจจบนยงไมพบทฤษฎทเกยวของกบความสงอาย ทฤษฎใดสามารถอธบายการเปลยนแปลง ของความสงอายไดอยางชดเจนเพยงทฤษฎเดยวจงมการน าเอาทฤษฎหลายทฤษฎมาอธบายปจจยตาง ๆ ทมอทธพลตอกระบวนการของความสงอายทสมพนธกนโดยไดน าเอาทฤษฎซงแบงไดเปน 3 กลม มาอธบาย ปรากฎการณของผสงอาย (อางในจนตนา ยนพนธ , 2551: 84 – 92) ดงน 2.1. ทฤษฎในกลมชววทยา เปนทฤษฎทอธบายความสงอาย ซงเกดขนในดานชววทยา ซงเปนปจจยภายในเฉพาะของแตละบคคล ประกอบดวย 9 ทฤษฎ คอ

(1) ทฤษฎเซลล ( Cell Theory) ทฤษฎนเชอวาในกระบวนการสงอาย เซลลซงมการสรางขนใหมตลอดเวลาอาจไมท าหนาทตามทควรจะเปนหรอมประสทธภาพนอยกวาเซลลทตายไปแลวหรอเซลลเกาทถกทดแทน ส าหรบเซลลทไมมการสรางใหมจะมการถกท าลาย ท าใหการท าหนาทของอวยวะตาง ๆ ในระบบนนลดลง

(2) ทฤษฎการถกก าหนด ( Programming aging Theory) ทฤษฎนเชอวา กระบวนการสงอายจะมการเปลยนแปลงทางดานพฒนาการของระบบตาง ๆ ของรางกายไปตามเวลาทเปลยนไปตามล าดบ การเปลยนแปลงดงกลาวจะถกก าหนดไวในยนสเรยบรอยแลว ซงแตละคนอาจไมเหมอนกน

(3) ทฤษฎการเปลยนแปลงรางกาย ( Somatic mutation theory) ทฤษฎนเชอวาในระยะของการแบงตวหรอมการเปลยนแปลงของเซลล อาจมความผดปกตเกดขน ท าใหมการเปลยนแปลงโครงสรางของดเอนเอ (Deoxylibonucleic Acid : DNA) ท าใหการท างานของเซลลและอวยวะตาง ๆ ของรางกายบกพรองหรอมประสทธภาพลดลง

(4) ทฤษฎโมเลกล (Molecular theory) ทฤษฎนเชอวา สาเหตของความสงอายเกดจากมการถายทอดดเอนเอทเปลยนไปจากเซลลปกต ท าใหเซลลใหมแตกตางไปจากเซลลเดมและท าหนาทเปลยนไป

(5) ทฤษฎคอลลาเจน ( Collagen theory) ทฤษฎนเชอวา เมอเขาสวยสงอายสารทเปนสวนประกอบของคอลลาเจนและไฟบรสโปรตน จะมจ านวนเพมมากขนและเกดการยดเกาะกนแนน ท าใหเสนใยนนหดสนเขา ขาดความยดหยน เซลลไมสามารถขนสงหรอขบถายของเสยไดสะดวก เปนสภาพเสอมลงเมอเขาสวยอาย

(6) ทฤษฎอนมลอสระ ( Free radical theory) ทฤษฎนเชอวา การเสอมสลายของเซลลในรางกาย เกดจากการสะสมของสารประกอบทางเคม ทเกดขนจากปฏกรยาทางเคมขนสดทายของ

13

ออกซเจนภายในเซลล จงเกดการท าลายผนงเซลลไดงาย ท าใหมคอลลาเจน และอลาสตนเกดขนเปนจ านวนมากจนเนอเยอเสยความยดหยนไป

(7) ทฤษฎความเสอมถอย ( Wear and tear theory) ทฤษฎนเชอวา ความสงอายเปนกระบวนการทมลกษณะกลไกคลายเครองยนต เมอเซลลท างานไปเปนเวลานาน ยอมตองหยอนสมรรถภาพ โดยมความเครยดเปนตวก าหนดความแตกตางของการเสอมและการถดถอย

(8) ทฤษฎท าลายตนเอง ( Autoimmune theory) เปนทฤษฎทวาดวยปฏกรยาภมคมกนในรางกาย ทฤษฏนเชอวาความสงอายเกดจากการทรางกายสรางภมคนกนปกตนอยลงขณะเดยวกนรางกายจะมการสรางภมคมกนชนดท าลายตนเอง ซงเปนผลใหเกดการท าลายตนเองท าลายเซลลของรางกาย

(9) ทฤษฎทางสรรวทยา ( Physiological theory) ทฤษฎนเชอวาไฮโปทาลามสซงอยในสมองท าหนาทควบคมการท างานตอมไรทอทวรางกาย จะเปลยนแปลงไปในทางเสอมลงเมออายมากขน ท าใหการท างานของระบบตาง ๆ ทวรางกายเสอมลง 2.2. ทฤษฎในกลมจตวทยา เปนทฤษฎทอธบายเกยวกบการเปลยนแปลงของผสงอายในแงจตวทยา ซงเปนพนฐานทส าคญของการพฒนาบคลกภาพของผสงอาย การปรบตวเพอยอมรบในการเปลยนแปลงทเกดขนในวยสงอาย ประกอบดวยทฤษฏ 2 ทฤษฎ คอ

(1) ทฤษฎความปราดเปรอง ( Intelligence theory) ทฤษฎนเชอวาผสงอายทยงมสตปญญาด และคงเปนผมวจารณญาณดอยได เนองจากเปนผทมความสนใจในเรองตาง ๆ มการคนควาและพยายามทจะเรยนรอยตลอดเวลา

(2) ทฤษฎบคลกภาพ ( Personality theory) ทฤษฎนเชอวาผสงอายจะสขหรอทกขอยทภมหลง และการพฒนาจตใจ และจะมความสมพนธกบการเปลยนแปลงทางดานรางกายปจจยแวดลอม และประสบการณในอดต ท าใหผสงอายมบคลกภาพแตกตางกนออกไป

2.3. ทฤษฎในกลมสงคมวทยา ทฤษฎในกลมนอธบายการเปลยนแปลงทางสงคมของผสงอายในเรองราวตาง ๆ ประกอบดวยทฤษฎ 3 ทฤษฎ คอ

(1) ทฤษฎการถดถอยออกจากสงคม ( Disengagement theory) ทฤษฎนเชอวาผสงอายสวนใหญจะคอย ๆ ถอยออกจากสงคมทละนอย เนองจากผสงอายตองเปลยนแปลงบทบาทไปจากเดม เชน การเกษยณอายราชการ การเปลยนแปลงบทบาทจากการเปนผน าครอบครวมาเปนผอาศย หรอเปนเพยงทปรกษา ท าใหบทบาททางสงคมของผสงอายลดลงท าใหคนสวนใหญมองผสงอายวา มความสามารถในการท างานลดลง

(2) ทฤษฎความตอเนอง (Continuity theory) ทฤษฎนเชอวาการทผสงอายจะมความสขในบนปลายของชวตไดนน ขนอยกบบคลกภาพและการด าเนนชวตแตละคน เชนผสงอายทเคยม

14

บทบาทในสงคม จะมความสขเมอไดเขารวมกจกรรมเหมอนในวยหนมสาว และผสงอายทไมชอบการเขารวมสงคมมากอน กจะมความสขในการแยกตวเองในวยสงอาย

2.4. การเปลยนแปลงของผสงอาย จากทฤษฎทง 3 กลมดงกลาวมาแลวสามารถสรปไดวาผสงอายมการเปลยนแปลงสามดานคอ การเปลยนแปลงทางรางกาย การเปลยนแปลงทางจตใจอารมณ และการเปลยนแปลงทางสงคม โดยมสาระส าคญดงน

(1) การเปลยนแปลงทางรางกาย มปรากฏการณ และอาการดงน ผวหนง บาง แหง เหยว ยน มกมอาการคน มจ าเลอด เซลลสรางสผวจางลง แตอาจมจด

ดางขาว สด า หรอสน าตาลมากขน เกดการตกกระ ตอมเหงอลดนอยลง การขบเหงอนอยลง ท าใหทนตอการเปลยนแปลงของอณหภม

ของอากาศไดไมด เกดความรสก หนาว รอน ไมคงท ผมและขน รวง เปลยนเปนสขาวหรอหงอก ท าใหผมบาง หวลาน ขนตามรางกายรวง

หลดงายทเหนชดคอ ขนรกแร เนองจากตอมรขมขนท างานนอย ตา สายตาจะเปลยนเปนสายตายาว เลนซหรอกระจกตาขนเกดตอกระจก ท าใหปวด

เวยนศรษะไดงาย มน าตาลดลงท าใหตาแหงระคายเคองตอเยอบตาไดงาย ห ประสาทรบเสยงเสอมไปเกดหตง แตจะไดยนเสยงต า ๆ ไดชดเจนกวาเสยงพด

ธรรมดา หรอในระดบสง จมก ประสาทรบกลนบกพรองไป ท าใหการรบรกลนลดนอยลง ลน รรสนอยลง รบรสหวานสญเสยกอนรบรสอน ๆ ฟน ผ หกแตกงาย เคลอบฟนบางลง เหงอกหมคอฟนรนลงไป ตอมน าลาย ขบน าลายออกนอย ท าใหปากแหง การเคลอนไหวของกระเพาะอาหาร ลดลง น ายอย กรดเกลอในกระเพาะอาหารลด

นอยลง อาหารอยในกระเพาะอาหารนานขนท าใหทองอดงาย เบออาหารดวยภาวะขาดอาหาร และโลหตจางได

ตบและตบออน หนาทการท างานเสอมไป อาจเกดโรคเบาหวาน การเคลอนไหวของล าไสเลกและล าไสใหญ ลดลงท าใหการขบถายอจจาระไมปกต

ทองผกเสมอ ประกอบกบไมคอยไดออกก าลงกาย กระดก ปรมาณแคลเซยมลดนอยลง ท าใหกระดกบางเปราะ พรน หกงายมอาการปวด

เจบกระดกบอย ขอเสอม น าไขขอลดลง เกดเจบ ปวด ขอยดตด เคลอนไหว ล าบาก ขอเขา ขอสะโพก

เสอม

15

กลามเนอ เหยว เลกลง ออนก าลงลงท าใหท างานออกแรงมากไมได เพลยลาเรว และการทรงตวไมด

ปอด ความยดหยนของเนอปอดลดลงเปนเหตใหการขยายและยบตวไมดท าใหเหนอยงาย

หวใจ แรงบบตวนอยลง ท าใหการหดตวลดลงปรมาณเลอดออกจากหวใจลดลง และกลามเนอหวใจไวตอสงเราลดลง

หลอดเลอด ผนงของหลอดเลอดมลกษณะหนาและแขงขนเพราะม ไขมนมาเกาะ เปนสาเหตของความดนโลหตสง

การขบถายปสสาวะ ไต ท าหนาทเสอมไป ขบของเสยไดนอยลง แตขบน าออกมามากจงถายปสสาวะมาก และบอยขนในเวลากลางคน

กระเพาะปสสาวะ กลามเนอ หรด ทควบคมการถายปสสาวะหยอนไปท าใหกลนปสสาวะไมไดดในผสงอายชายตอมลกหมากจะโตขนท าใหปสสาวะล าบากตองถายบอยครง

ระบบประสาทและสมอง เสอมไปตามธรรมชาต ท าใหความรสกชา ความจ าถดถอย ความจ าเรองราวในอดตดความจ าปจจบนไมด การเคลอนไหวชา

ตอมไรทอ ผลตฮอรโมนตาง ๆ ลดลงจงท าใหหนาทของฮอรโมนเหลานนลดลงไปดวย ตอมเพศ ท างานลดลง สมรรถภาพทางเพศลดลง

(2) การเปลยนแปลงทางจตใจ อารมณ ลกษณะการเปลยนแปลงทพบในผอายสวนใหญ ไดแก

การรบร ผสงอายมกยดตดกบความคดและเหตผลของตวเอง จะเรยนรสงใหม ๆ ไดยาก เพราะมความไมมนใจในการปรบตว

การแสดงออกทางอารมณ ลกษณะของความทอแท ใจนอย หงดหงด โกรธงายและซมเศรา

ความสนใจสงแวดลอมนอยลง ผสงอายจะสนใจเฉพาะเรองทเกยวของกบตนเองมากกวาเรองของผอน

การสรางวถชวตของตนเอง เพอไมใหเปนภาระกบผอน พงตนเองไดในระดบหนง ยอมรบสภาพของการเขาสวยสงอาย จะใชเวลาสวนใหญในการศกษาปฏบตตามค า

สอนในศาสนา บางคนอยากอยรวมกบลกหลาน บางคนชอบอยคนเดยว ฯลฯ (3) การเปลยนแปลงทางสงคม ภาระหนาทและบทบาททางสงคมจะลดนอยลง ท าให

ผสงอายหางไปจากสงคม คนสวนใหญมกมองวาผสงอายมสมรรถภาพ และความสามารถลดนอยลงจงไมให

ความส าคญ หรอไมใหความรบผดชอบ

16

จากบทบาททเคยเปนผน าครอบครว จะกลายเปนผอาศยหรอผตามในครอบครว 2.5. ปญหาทพบบอยในผสงอาย ปญหาทส าคญของผสงอายไดแก

(1) ปญหาทางดานสขภาพกาย ผสงอายมกจะมปญหาดานสขภาพเสอมโทรมมโรคภยตาง ๆ เบยดเบยน โรคทางกายทเปนปญหาของผสงอาย ไดแก โรคเบาหวาน โรคความดนโลหตสง โรคหวใจขาดเลอด โรคหลอดเลอดสมอง ภาวะไขมนในเลอดสง โรคมะเรง โรคกระดกพรน โรคเกาท โรคขอเสอม และยงมโรคทางสมอง เนองจาก ผมอายเกน 65 ป มกจะมการเปลยนแปลงทางสมอง คอ โรคสมองเสอม โรคหลงลม โรคซมเศรา

(2) ปญหาทางดานเศรษฐกจ ผสงอายทมฐานะไมด ไมมลกหลานดแล อปการะเลยงด อาจจะไมมรายไดหรอรายไดไมเพยงพอส าหรบการเลยงชพ อาจจะไมมทอยอาศย ท าใหไดรบความล าบาก

(3) ปญหาทางดานความร ผสงอายอาจไมมโอกาสไดรบความรเพอการพฒนาตนเองใหเหมาะสมกบวยและสงคมทเปลยนแปลงไปและเพอใหเขากนไดกบเยาวชนรนใหม

(4) ปญหาทางดานสงคม ผสงอายอาจจะไมไดรบการยกยองจากสงคมเหมอนเดมโดยเฉพาะผทเคยเปนขาราชการในต าแหนงสง ซงเคยมอ านาจ และบรวารแวดลอม เมอเกษยณอาย อาจเสยดาย อ านาจและต าแหนงทเสยไป เยาวชนและหนมสาวหลายคนมทศนคต ไมดตอผสงอาย เหนคนรนเกาลาสมย พดไมรเรองและไมมประโยชน

(5) ปญหาทางดานจตใจ ผสงอายทไมไดรบความเอาใจใสและความอบอนจากลกหลานอยางเพยงพอ ท าใหรสกวาเหว อางวางและอาจจะมความวตกกงวลตาง ๆ เชน กงวลวาจะถกลกหลานและญาตพนองทอดทง กงวลในเรองความตาย ผสงอายมกมอารมณเปลยนแปลง เชน เศรา เฉยเมย เอาแตใจตนเอง ผสงอายบางคนยงมความตองการความสขทางโลกย ซงไมเหมาะสมกบวยของตนท าใหไดรบความผดหวง

(6) ปญหาเกยวกบครอบครว ปญหาผสงอายทนาเปนหวงคอการเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรมในอดตจะเปนครอบครวใหญทเรยกวาครอบครวขยาย ท าใหมความสมพนธแนนแฟนและเกดความอบอน ระหวาง พอ แม และลกหลานในปจจบนครอบครวคนไทย โดยเฉพาะในเขตเมอง จะเปนครอบครวเดยวเปนสวนใหญ ลกหลานจะมาท างานในเขตเมองทงพอแมใหเฝาบาน ท าใหผสงอายอยอยางโดดเดยวไมไดรบการดแล และไดรบความอบอนดงเชนอดตทผานมา

17

3. ทฤษฎการดแลสขภาพตนเองของโอเรม (Orem) โอเรม เปนผสรางทฤษฎทางการพยาบาลทเนนการดแลตนเองใหแนวคดเกยวกบสขภาพในลกษณะบรณาการทงแนวคดดานคลนก ดานปฏบตหนาทตามบทบาท และการบรรลเปาหมายของชวต สขภาพเปนภาวะทมความสมบรณทางรางกายจตใจ สงคม และสมพนธภาพกนคนรอบขาง คนทมสขภาพดคอคนทมรางกายแขงแรงมชวตชวา ปราศจากอาการและอาการแสดงของโรค สามารถปฏบตหนาทของตนไดเตมศกยภาพสวนความสข หมายถง การรบรถงความยนด พงพอใจในภาวะของตนเอง ( Orem, 1995: 20) การทบคคลจะมความสขหรอสขภาพดจะตองมความรทจะสามารถดแลตวเองไดดงตอไปน 3.1 การดแลตนเองทจ าเปนโดยทวไป ไดแก การรบประทานอาหารและดมน าใหเพยงพอ ทงปรมาณและคณภาพ อยในททมอากาศบรสทธปราศจากมลภาวะ ดแลระบบการขบถายใหเปนปกตอยเสมอออกก าลงกายอยางสม าเสมอ พกผอนใหเพยงพอรจกสรางและมสมพนธภาพทดกบคนรอบขาง หาเวลาวางเปนสวนตวใหกบตวเองปองกนภยอนตรายตาง ๆ ทจะเกดขนเพอสวสดภาพของตนเอง สงเสรมการท าหนาทและพฒนาการใหถงขดสงสดภายใตระบบสงคม และความสามารถของตนเอง โดยเนนกจกรรมสงเสรมพฒนาการตนเอง ปองกนสขภาพและการคนหาความผดปกตตาง ๆ ของตนเองดวยการตรวจสขภาพเปนประจ า 3.2 การดแลตนเองทจ าเปนตามระยะพฒนาการ เปนการดแลตนเองเฉพาะตามระยะพฒนาการของชวต เชน การทตองมการฝากครรภและไปพบแพทยตามเวลานดจนกระทงถงก าหนดตลอดการเจรญเตบโตเขาสวยตาง ๆ การสญเสยบคคลผเปนทรก การด าเนนชวตหลงเกษยณอายการท างานหรอเขาสวยสงอาย การดแลตนเองทจ าเปนโดยทวไปและการดแลตนเองตามระยะพฒนาการเปนการดแลตนเองในภาวะปกตโดยโอเรมไดบรณาการทงแนวคดของการรกษาเสถยรภาพและแนวคดดานการบรรลเปาหมายสงสดในชวตกจกรรมการดแลตนเองโดยมงตนเองเปนหลกอยางเดยวจะบรรลเปาหมายสงสดของชวตไมได หากแตจะตองเกยวของกบสงแวดลอมและบคคลอน เมอเกดการเจบปวย ดงตอไปน

(ก) แสวงหาความชวยเหลอจากบคคลทเชอถอได (ข) แสวงหาความรเกยวกบความเจบปวย และผลกระทบของความเจบปวยกบตนเอง (ค) ปฏบตตามแผนการรกษา การวนฉย การฟนฟสภาพและการปองกน

ภาวะแทรกซอนทอาจเกดขนอยางมประสทธภาพ (ง) แสวงหาขอมลและความร เพอปองกนผลขางเคยงจากการกษาและจากโรค

18

(จ) ปรบตวตอการเปลยนแปลงทเกดขน จากการเจบปวยและการรกษา รจกพงพาตนเองและผอนอยางเหมาะสม

(ฉ) เรยนรทจะอยกบโรค และการรกษาโรคโดยพยายาม ด าเนนชวตทสงเสรม พฒนาการใหดทสดตามความสามารถของตนเองทดอยในขณะนน

4. ทฤษฏเกยวกบพฤตกรรม สมจตต (2527) ใหค าจ ากดความของ “พฤตกรรม” หมายถง การปฏบตหรอกจกรรมทกชนดของสงมชวต เฉลมพล (2545) พฤตกรรม หมายถง กจกรรมทเกดขน อาจเปนการกระท าทแตละบคคลไดแสดงออกมารวมทงกจกรรมทเกดขนภายในตวบคคล พฤตกรรม แบงไดเปน 2 ประเภท 1. พฤตกรรมภายนอก คอ กจกรรมของบคคลทปรากฎออกมาใหบคคลอน เหนไดทงทางวาจา การกระท า ทาตาง ๆ มความส าคญเพราะเปนปจจยทส าคญทสดในการอยรวมกนของคนในสงคม การสรางความสมพนธของคนในกลมตอกลมหรอชมชนตอชมชน 2. พฤตกรรมภายในคอกจกรรมทท าใหเกดขนในตวบคคล สมองจะท าหนาทเปนทรวบรวมสะสมสงการอนเปนผลเกดจากการท างานของระบบประสาท และกระบวนการเปลยนแปลงทางดานชวเคมของรางกายพฤตกรรมภายในมความส าคญตอคน เพราะเปนคณสมบตทท าใหคนเหนอกวาสตวตาง ๆ ท าใหมการคดอยางมระบบสามารถคาดการณในสงตาง ๆ เกยวกบอนาคตได 1. ประเภทของพฤตกรรมสขภาพ พฤตกรรมสขภาพ แบงได 3 ประเภท คอ 1. พฤตกรรมการปองกนโรค หมายถง การปฏบตของบคคลในการปองกนโรค 2. พฤตกรรมเมอเจบปวย หมายถง การปฏบตทบคคลกระท าเมอมรางกายมอาการผดปกตหรอเมอมอาการเจบปวย 3. พฤตกรรมบทบาทของการเจบปวย หมายถง การปฏบตทบคคลกระท าหลงจากไดทราบ ผลการวนจฉยโรคน 2. องคประกอบของพฤตกรรมสขภาพ พฤตกรรมสขภาพทด แบงออกเปน 4 พฤตกรรม ดงน 1. พฤตกรรมสขภาพทแสดงออกในรปของการดแลแกไข ปญหาเมอตนเองหรอบคคลในครอบครว เจบปวยเรยกวา พฤตกรรมเจบปวย เชน การรบร เมอคนในครอบครวเจบปวยการแสวงหาการรกษา การดแลพงพาเมอเจบปวย 2. พฤตกรรมสขภาพทแสดงออกในรปของการปองกนตนเอง หรอบคคลอนมใหเจบปวย เรยกวา พฤตกรรมการปองกนโรค

19

3. พฤตกรรมสขภาพทแสดงออกในรปของการกระท าหรอการปฏบตทสงเสรมสขภาพตนเองหรอบคคลในครอบครว เรยกวา พฤตกรรมสงเสรมสขภาพ 4. พฤตกรรมสขภาพทแสดงออกในรปของการกระท าหรอการปฏบตรวมกบบคคลอน ๆ ในชมชน เพอการแกปญหาสาธารณสขของชมชนรวมกน เรยกวา พฤตกรรมการมสวนรวมในการวจยครงน พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง หมายถง การกระท า หรอการปฏบตตนของผสงอายในการแสวงหาความรในเรองสขภาพ เชน การไดรบการตรวจสขภาพประจ าป หรอไปรบการตรวจรกษาเมอพบความผดปกตของรางกาย รวมถงการปฏบตตนในการสรางเสรมสขภาพของตนเองใหมสขภาพด เชน การออกก าลงกาย การเลอกบรโภคอาหารทเหมาะสมกบผสงอาย การจดการความเครยด การงดเวนจากสงเสพตด บหร สรา และการท ากจกรรมทางสงคม 5. ทฤษฏทอธบายเชงสาเหตของการเกดพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพ 5.1 การเกดพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพตามแนวคดของ PRECEDE Model กระบวนการเปลยนแปลงพฤตกรรมสขภาพมวตถประสงค เพอท าใหบคคลทมการปลกฝงพฤตกรรมทไมถกตองมากอนแลวไดมการเปลยนแปลงพฤตกรรมสขภาพทไมเหมาะสมและเปนผลเสยตอสขภาพใหเปนพฤตกรรมทพงพอใจ การเปลยนแปลงพฤตกรรมสขภาพดงกลาวนสามารถอธบายปจจยเชงสาเหตไดจากทฤษฏเกยวกบการเรยนรเพอการเปลยนแปลงพฤตกรรมสขภาพในลกษณะตาง ๆ ของปญหาทเปลยนแปลงไปตามสภาวะสงคมสงแวดลอม และสถานการณของปญหาในแตละบรบท การวจยครงนไดน ารปแบบทใชส าหรบการเปลยนแปลงพฤตกรรมสขภาพ ไดแก PRECEDE Model (จรย เลาหพงษ , 2549: 66) ไดรบการพฒนาโดย Lawrence w. Green และ Marshall Krueter

RECEDE Model เปนทฤษฎทอธบายปจจยเชงสาเหตของการเปลยนแปลงพฤตกรรมสขภาพทใชกนอยางกวางขวางจนเปนทยอมรบกนในเชงทฤษฎส าหรบการวเคราะหพฤตกรรมสขภาพ และการประเมนสขศกษา PRECEDE เปนค ายอ ซงมค าเดมดงน P = Predisposing Factors R = Reinforcing Factors E = Enabling Factors C = Causes E = Educational D = Diagnosis E = Evaluation

20

เมอเอามารวมกนจะไดเปนประโยคดงน Predisposing, Reinforcing, and Enabling Causes for Educational Diagnosis and Evaluation หมายถง การใชปจจยน า ( Predisposing factors) ปจจยเออ ( Reinforcing factors) และปจจยเสรม ( Enabling factors) ในการวเคราะหหาสาเหตวนจฉย และประเมนพฤตกรรมสขภาพ PRECEDE Model ไดจ าแนกปจจยทท าใหเกดพฤตกรรมสขภาพไว 3 กลม คอ (1) ปจจยน า ( Predisposing Factors) เปนปจจยภายในตวบคคลทคาดวาจะเปนสาเหตของพฤตกรรม ไดแก ความร ความเขาใจ การรบร ทศนคต ทาท และคานยม ทบคคลมอยหรอไดรบเกยวกบสขภาพ ปญหาสขภาพหรอการแกไขปญหาสขภาพเรองใด เรองหนง ซงอาจจะเปนไปไดทงปจจยทางบวกและปจจยทางลบแลวแตกรณ (2) ปจจยเออ ( Enabling Factors) เปนปจจยภายนอก ตวบคคลทเออใหบคคลมความสะดวกและงายตอการกระท าพฤตกรรมสขภาพ ไดแก ปจจยทท าใหบคคลมความสามารถและมการปฏบตในเรองหนงเรองใดทมผลตอสขภาพของตนเองหรอสขภาพของบคคลอน แลวแตกรณ ปจจยเออ ไดแก การมอปกรณ สงของ สถานทจะใหบคคลไดกระท าในสงนน ( Avalability) การมโอกาสหรอมความสามารถในการเขาถงสงทมอย ( Accessibility) การยอมรบในสงทมอย (Acceptability) และทกษะทจะกระท าในสงนน (Skills) (3) ปจจยเสรม ( Reinforcing Factors) เปนปจจยภายนอกบคคลทเปนแรงกระตนจากบคคลและสงคมสงแวดลอม เชน เพอน ครอบครว คร พอ แม นายจาง หรอบคคลใดกตามทเปนทยอมรบหรออางองได ส าหรบบคคลนน ๆ ตลอดจนกฎหมายและระเบยบขอบงคบตาง ๆ ในสงคม และกระแสสงคม ในเรองทเกยวของ ปจจยสองกลมแรก คอ ปจจยน าและปจจยเออ เปนสงทจะตองมขาดอยางใดอยางหนงไมไดสวนปจจยกลมทสาม คอ ปจจยเสรมจะท าใหเกด พฤตกรรมสขภาพทงายขนหรอรวดเรวขนถามแรงกระตนจากบคคลตาง ๆ หรอจากสงแวดลอม 5.2 ทฤษฎ Health Belief Model (HBM) หรอแบบแผนความเชอทางสขภาพ เปนแบบแผนหรอรปแบบทพฒนามาจากทฤษฎทางดานจตวทยาสงคมเพอใชอธบายการตดสนใจของบคคลทเกยวของกบพฤตกรรมสขภาพ บคคลทน าแบบแผนความเชอดานสขภาพออกมาเขยนอธบายและเผยแพรใหผอนไดเขาใจ คอ โรเซนสตอค ( Roesenstock, 1974) แบบแผนความเชอทางสขภาพ เปนรปแบบการเปลยนแปลงพฤตกรรมซงมพนฐานมาจากองคความรเกยวกบความเชอทมอทธพลตอการกระท าหรอการปฏบตของบคคล ตามแนวคดของแบบแผนความเชอภาวะสขภาพ ซงยอมรบกนวาเปนทฤษฎทสามารถอธบายเกยวกบการเปลยนแปลงพฤตกรรมสขภาพของบคคลในลกษณะทเปนพฤตกรรมการปองกนโรค (Preventive Health Behavior) จะเกดขนไดหรอไมนนขนอยกบความเชอของบคคลใน 4 ประการดวยกน คอ

21

1) ความเชอหรอการรบรเกยวกบความเสยงทตวบคคลนน หรอผอนทบคคลนนดแลรบผดชอบอยจะเกดการเจบปวยถาการรบรวามความเสยงสงกจะมผลตอการเปลยนแปลงพฤตกรรมสง 2) ความเชอหรอการรบรเกยวกบความรนแรงของการเจบปวยทเกดขนหรออาจจะเกดขนโดยจากการเจบปวยหรอการเปนโรคนน ๆ หรอถาบคคลรบรไดวาการเจบปวยทเกดขนจะสงผลรนแรงตอตนเอง เชน อาจจะพการหรอเสยชวตหรอตองใชเวลารกษานานมากกจะมผลตอการเปลยนแปลงพฤตกรรมมากความเชอทงสองประการน ท าใหบคคลรสกไดถงอนตรายของโรคหรออนตรายของการเจบปวยโรคใดโรคหนง 3) การรบรไดถงผลดหรอประโยชนทจะเกดขนกบตนเองครอบครว หรอบคคล อน ๆ ในชมชน ถาไดมการกระท าหรอมการปฏบตในเรองทจะท าเกดการปองกนโรคหรอท าใหตนเองหรอบคคลอน ๆ ไมเปนโรค ( Perceived Benefit) ถาระดบของการรบรประโยชนสงกจะท าใหมการเปลยนแปลงพฤตกรรมสขภาพไดงายขน 4) การรบรถงปญหาและอปสรรคทจะตองกระท าในเรองหนงเรองใด ( Perceived Barrier) เพอใหตนเองหรอบคคลใดบคคลหนงไมปวย และมสขภาวะทด ถาบคคลมความเชอในอปสรรคสง กจะท าใหเกดการเปลยนแปลงพฤตกรรมสขภาพเกดขนไดยาก เพราะความเชอในปญหาและอปสรรค เชนน จะตองไปหกกลบลนลางกบความเชอในประโยชนทจะไดรบ ถาความเชอในอปสรรคมมากเทา ๆ กนความเชอในประโยชนหรอมมากกวากจะท าใหพฤตกรรมสขภาพไมเกด 6. พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของผสงอาย 6.1 ความหมาย

พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง คอ กระบวนการเพมความสามารถของตนเองในการพฒนาสขภาพของตนเองใหบรรลความสมบรณทางรางกาย จตใจ อารมณ และสงคม การดแลสขภาพตนเองจะประสบความส าเรจไดกลมบคคลตองเขาใจ รปญหาความตองการ และการปรบตวใหเขากบสภาพแวดลอมของสงคมและธรรมชาต พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของผสงอาย คอ การคงไวซงสขภาพทดในผสงอาย สขภาพในวยผสงอายจะเปนอยางไรยอมขนอยกบสภาพรางกาย และจตใจของผสงอาย ทงสองอยางเกยวของกนตลอดเวลา สภาพจตใจทสงบเบกบาน ยอมท าใหสามารถมชวตทดไดถงแมสขภาพทางกายอาจมปญหาบางกตาม แตถาปญหาทางใจไมปกตเกดความวตกกงวลหวาดระแวงหรอเบอหนาย เศราสรอยไมอาจมชวตทมความสข ถงแมสภาพรางกายจะดกตาม

22

6.2 การดแลสขภาพเบองตนของผสงอาย การมสขภาพด เปนปจจยส าคญทท าใหชวตด ารงอยไดอยางมความสข สามารถประกอบกจการหรอภารกจหนาทไดอยางมประสทธภาพ เปนสงส าคญททกคนปราถนา ทกคนจงตองมความร และใสใจตอการปฏบตดแลตนเองใหบรรลการมสขภาพด มอายยนยาวอยางแขงแรงในวยสงอาย แนวทางการดแลสขภาพผสงอาย เพอใหมชวตสดใส ประกอบดวย

(1) ตรวจสขภาพรางกายเปนประจ าปละ 2 ครง เมอเจบปวยตองไปพบแพทย (2) ดแลรกษาสขภาพชองปาก ฟน และเหงอกอยเสมอ (3) รบประทานอาหารทมประโยชนใหครบ 5 หม ในปรมาณทเพยงพอกบความ

ตองการของรางกาย โดยรบประทานอาหารมอละนอย ๆ แตบอยครง (4) ดมน าสะอาด วนละ 6 – 8 แกว (5) ออกก าลงกายอยางสม าเสมอ และใหเหมาะสมกบสภาพรางกาย การออกก าลง

กายวธงาย ๆ คอ เดนตอนเชาและตอนเยน ฝกกายบรหารตาง ๆ วงเหยาะ ๆ หรอเลนกฬาทชอบ เปนตน

(6) อยในสภาพแวลลอมทมอากาศดถายเทสะดวกลดปจจยเสยงของการหกลมในบาน เชน พนไมไมลน ไฟสวาง เปนตน

(7) ลดหรองดสงเสพตดทบนทอนสขภาพ เชน บหร เครองดมทมแอลกฮอล ชา กาแฟ และหลกเลยงการใชยาบางประเภท เชน ยาโรคจต และยาระงบประสาท ยานอนหลบใชไดเฉพาะทแพทยสงเทานน และรบประทานตามสดสวนนน

(8) ฝกการขบถายปองกนไมใหทองผก โดยรบประทานอาหารประเภทผกและผลไม

(9) พกผอนนอนหลบใหเพยงพอประมาณวนละ 6 – 8 ชวโมง (10) มองโลกในแงดจะท าใหจตใจ สดใส ปลอยวางอารมณด ท าใหคนอยากคบหา

สมาคม และอยากอยใกล โดยเฉพาะในเรองของอารมณ ควรหลกเสยงอารมณโกรธ (11) ใชเวลาวางท าประโยชนเทาทจะท าไดเพอตนเองหรอเพอผอน เชน ชวยงานท

บาน ชวยงานสาธารณประโยชน อานหนงสอ ปลกตนไม ฟงขาวสาร ฟงปาฐกถาธรรม เปนตน (12) ควรหาโอกาสพบปะสงสรรคกบญาตมตรเพอนบาน การเขาเปนสมาชกชมรม

ตาง ๆ เชน ชมรมผสงอาย เปนตน (13) รกษาความสะอาดรางกายหรอสขวทยาสวนบคคล ไดแก

- อาบน าใหสะอาดอยางนอยวนละ 1 ครง - ลางมอใหสะอาดกอนกนอาหารและหลงขบถาย - สระผมอยางนอยสปดาหละ 2 ครง

23

- ตวเลบมอ เลบเทา ใหสนอยเสมอสปดาหละ 1 ครง - แปรงฟนอยางนอยวนละ 2 ครง เชาและกอนนอน

6.3 การออกก าลงกาย การออกก าลงกาย หมายถง การเคลอนไหวสวนตาง ๆ ของรางกายอยางตอเนองโดยมการเตรยมตวสงผลใหเกดการเผาพลาญพลงงาน การมสขภาพดทงกายและใจเปนสงพงปราถนาของทก ๆ คน นอกจากจะมความสมบรณแขงแรงของรางกาย จตใจ อารมณแลวการออกก าลงกายทเหมาะสมและสม าเสมอในทางการแพทยถอเปนสงส าคญในการสรางเสรมใหมสขภาพทดการออกก าลงกายเพอสขภาพเปนการออกก าลงกายทเพมขนจากการท ากจวตรประจ าวน โดยค านงถงความเหมาะสมกบเพศและวยอยางเปนระบบระเบยบ มงเนนใหเกดความสมบรณแขงแรงของรางกายและจตใจ

6.3.1 ประโยชนของการออกก าลงกายในผสงอาย (1) ชวยลดการเสยงจากาการตายกอนวยอนควร (2) ลดอตราเสยงตอการเสยชวตดวยโรคหวใจ (3) ลดปจจยเสยงทท าใหเกดโรคมะเรง (4) ชวยใหระบบไหลเวยนเลอด ปอด หวใจท างานดขน สามารถปองกน

โรคหวใจ ความดนโลหตสงและชวยไมใหเปนลมหนามด (5) ชวยปองกนโรคกระดกผท าใหกระดกแขงแรงไมหกงาย (6) ท าใหการทรงตวดขน รปรางดขน และเดนไดคลองแคลว ไมหกลม (7) เพมความตานทานโรค และชลอความชราภาพ (8) ชวยผอนคลายความเครยด ไมซมเศรา ไมวตกกงวลสขภาพจตดขน และ

นอนหลบสบาย (9) ชวยท าใหกลามเนอแขงแรง และอดทนยงขน (10) ชวยใหระบบขบถายดขน (11) ชวยรกษาโรคบางชนดได พบวา ผปวยโรคเบาหวาน โรคไขมนใน

เลอดสง สามารถลดระดบน าตาล และไขมนลงไดจากการออกก าลงกาย (12) ควบคมน าหนกตว (13) ท าใหพลงทางเพศดขน

ประโยชนของการออกก าลงกายตอสภาพรางกายของผสงอายดงกลาว อาจถอไดวาเปนการชะลอ “ความชรา” ถงแมวาจะยงไมมหลกฐานยนยนทางการทดลองทแนนอนวาการออกก าลงจะสามารถยดอายใหยนยาวออกไป แตจากผลของการออกก าลงกายตาง ๆ รวมทงจากการปฏบตในการฟนฟสภาพผปวยโรคหลอดเลอดหวใจตบ โดยการออกก าลงกาย แสดงใหเหนวาสามารถท าให

24

ผปวยมชวตยนยาวตอไปอยางมสมรรถภาพท าใหเชอถอไดวาการออกก าลงกาย สามารถยดอายใหยนยาวออกไปอกได

6.3.2 ขนตอนการออกก าลงกายเพอสขภาพของผสงอาย การออกก าลงกายทถกตอง และท าอยางสม าเสมอ จะท าใหรางกายเกดความแขงแรงมอายยนยาวและชะลอความชราได การออกก าลงกายทถกตองประกอบดวย 3 ขนตอน ดงน

ขนตอนท 1 การอบอนรางกายหรออนเครอง เปนการเตรยมความพรอมของรางกายกอนออกก าลงกายจรง เหมอนกบกอนทรถยนตจะออกวงควรมการอนเครองกอนฉนใด กอนออกก าลงกายกตองมการอนรางกายกอน เชน ถาเราออกก าลงกายดวยการวง กไมควรวงทนทเมอ ไปถงสนามแตควรจะอนรางกาย เชน การเคลอนไหวรางกาย สะบดแขง สะบดขา แกวงแขนวงเหยาะ ๆ อยกบทชา ๆ ชวระยะเวลาหนงกอนแลวจงออกวง การอบอนรางกายโดยทวไปใชเวลา 5 – 10 นาท

ขนตอนท 2 การออกก าลงกายจรง ใชเวลาประมาณ 20 – 30 นาท จะท าใหการออกก าลงกายไดผลสมบรณเปนประโยชนแกรางกายได การออกก าลงกายนนจะตองเพยงพอ ท าใหรางกายเกดการเผาไหมอาหารในรางกายโดยใชออกซเจนในอากาศดวยการหายใจเขาไป เพอท าใหเกดพลงงานจนถงระดบหนง หวใจท างานมากขน เตนเรว และแรงขน ปอดท างานมากขนเกดการหายใจเรวและดขน การออกก าลงกายทดผลท าใหหวใจและปอดท างานมากขน เชนน เรยกวา การออกก าลงกายแบบแอโรบค (Aerobic exercise)

ขนตอนท 3 การท าใหรางกายเยนลงหรอการเบาเครอง เปนระยะผอนคลายใชเวลาประมาณ 5 – 10 นาท เปนชวงเวลาทระบบตาง ๆ ของรางกายโดยเฉพาะระบบไหลเวยน ก าลงปรบตวคนสสภาวะปกตการเบาเครองควรจะคอย ๆ ผอนการออกก าลงกายลงทละนอย แทนการหยดการออกก าลงกายโดยทนท เพอใหเลอดทคงอยตามกลามเนอไดมโอกาสกลบคนสหวใจ การเบาเครองชวยใหการบบตวของกลามเนอ และการปรบตวของรางกายเปนไปอยางรวดเรว ตวอยางของการเบาเครองคอ เมอออกก าลงกายดวยการวง ถาวงจนครบก าหนดแลวใหคอย ๆ ลดความเรวลงเปนวงชา ๆ เดนเรว เดนชา ๆ และหยดพกใชเวลาประเมาณ 5 – 10 นาท อยางนอยทสด 5 นาท

6.3.3 หลกการออกก าลงกายทวไปส าหรบผสงอาย การออกก าลงกายใหถกวธมหลกการปฏบตดงน

(1) ความถในการออกก าลงกาย หมายถง จ านวนวนในการออกก าลงกาย ส าหรบผไมเคยออกก าลงกายมากอน ควรปฏบตสปดาหละ 1 – 2 วน แลวคอย ๆ เพมขน การออกก าลงกายทจะเกดผลดตองท าอยางตอเนองอยางนอยสปดาหละ 3 – 4 วน

(2) ความหนกเบาในการออกก าลงกาย ซงขนกบประเภทและวตถประสงคของการออกก าลงกาย เชน ออกก าลงกาย เพอใหเกดพละก าลงมากขนตองเพมความหนกโดยการยกน าหนกมากขน บอยขน แตถาออกก าลงกายเพอใหเกดความทนทานของกลามเนอตองเพมจ านวนครงให

25

มากขน ในการเพมพละก าลงผสงอายตองท าดวยความระมดระวง ไมหกโหม เพราะกลามเนออาจฉกขาดได

(3) ระยะเวลาของการออกก าลงกาย ในการออกก าลงกายแตละครง ควรนานตดตอกนครงละ 20 – 30 นาท แตส าหรบผทไมเคยออกก าลงกายควรเรมท าครงละนอย ๆ เทาทท าได อาจเปน 5 – 10 นาท แลวคอย ๆ เพมขนจนสามารถออกก าลงกายไดนานตดตอกน 20 – 30 นาท

(4) ชนดของการออกก าลงกาย เพอสขภาพส าหรบผสงอาย ไดแก การเดนหรอวงชา ๆ (เหยาะ) นยมกนทว ๆ ไป เพราะคาใชจายนอย เดนคนเดยวก

ได เดนเปนกลมเปนคณะกด เดนตางจากวงตรงทวา ขณะเดนเทาขางหนงจะเหยยบตดพนดนอยตลอดเวลาสลบกนไป แตวงนนจะมชวงหนงทเทาทงสองขาง ไมเหยยบตดดน ดงนน การเดนจงลงน าหนกทเทาเทาน าหนกของผเดน แตการวงน าหนกทลงทเทาจะมากขนกวาเดม ผสงอายทขอเทาหรอขอเขาไมดจงไมควรวง การเดนหรอวงควรเลอกสถานททมอากาศบรสทธและปลอดภย เชน สนาม สวนสาธารณะหรอเดนบนสายพานในทจ ากดกได ทส าคญคอควรเลอกใชรองเทาทเหมาะสมและคณภาพด เนองจากการเดนหรอวงอยางเดยวอาจไมไดออกก าลงกายครบทกสวนของรางกาย จงควรมการออกก าลงกายโดยการบรหารทาตาง ๆ เพมเตม จะท าใหรางกายไดประโยชนมากยงขน

การออกก าลงกายโดยวธขจกรยาน การขจกรยานเคลอนทไปตามทตาง ๆ เปนการออกก าลงทดมาก เพราะเกดประโยชนทงความอดทน การทรงตว และความคลองแคลววองไว มความสขใจแตมจดออนทตองมเพอนเปนหมคณะจงจะสนก ปจจบนหาสถานทขจกรยานเคลอนทปลอดภย ล าบาก บนถนนมรถยนตมากโอกาสเกดอบตเหตสง ดงนนปจจบนจงนยมขจกรยานอยกบทในทสวนตว หลงการออกก าลงกายโดยวธขจกรยานอยกบทแลวควรมกายบรหารสวนชองทอง หนาอก แขนคอ ดวยจะสมบรณยงขน

การออกก าลงกายโดยวธกายบรหาร การออกก าลงโดยทากายบรหารทาตาง ๆ นบวาเปนวธการทดอยางหนง กายบรหารมหลายทา เพอกอใหเกดการออกก าลงกายทกสดสวนของรางกาย เปนการฝกใหเกดความอดทน แขงแรงการทรงตว การยดหยนของขอตอตาง ๆ ไดด

การออกก าลงกายโดยวธวายน า – เดนในน า การวายน าเปนการออกก าลงกายทดอยางหนง ทกลามเนอทกสวนไดมการเคลอนออกก าลงกายเปนการฝกความอดทน ความออนตว และความคลองแคลววองไว เหมาะส าหรบผทขอเขาเสอม น าหนกไมไดลงทเขาท าใหเขาไมมการเจบปวด การเดนในน าเหมาะส าหรบคนขอเขาเสอม เชนเดยวกน เพราะน าจะชวยพยงน าหนกท าใหแรงกดลงบนเขาลดลง แตเพมแรงตานในการเดน ท าใหกลามเนอไดออกแรงมากขน จดออนของการวายน าคอหาสระวายน าไดยาก

การร ามวยจน หลกของการร ามวยจนคอการเคลอนไหวชา ๆ แตใชเวลาและสมาธดวย เหมาะส าหรบผสงอายแตตองมครฝกทด มกลมทเหมาะสมและตองใชเวลาปฏบตอยางจรงจง

26

การออกก าลงกายโดยวธฝกโยคะ เปนการออกก าลงทผสมกบการควบคมการหายใจใหเขาจงหวะกน ตองมครฝกทรจรงและปฏบตอยางจรงจงจงจะใหประโยชนสง

ขอแนะน าส าหรบการออกก าลงกายโดยทวไป 1. ควรออกก าลงกายทใชกลามเนอมดใหญ เชน แขน ขา ล าตว 2. ควรออกก าลงกายอยางนอยสปดาหละ 3 – 5 วน 3. ควรออกก าลงกาย อยางนอยครงละ 20 – 60 นาท 4. ควรออกก าลงกายทมการพฒนาความเหนอยเพมขนเทาทรางกายจะรบไดและ

หยดพกเปนชวงสน ๆ เพอไมใหเกดอาการวงเวยนหรอหยดพกขณะทเปลยนทา 5. กอนและหลงการออกก าลงกายทกครง ควรอบอนรางกาย และผอนคลายรางกาย

ดวยการเดนหรอท าทากายบรหารอยางนอยครงละ 5 – 10 นาท เพอปองกนการบาดเจบ 6.4 อาหารและโภชนาการ ผสงอายมความตองการปรมาณอาหารลดนอยลง แตความตองการสารอาหารอน ๆ ยงคงเดม ดงนนอาหารของผสงอาย ควรจดใหมปรมาณและคณภาพ พอเพยงกบความตองการของรางกาย การรบประทานอาหารใหครบ 5 หม ทกวนในปรมาณและสดสวนทเหมาะสมเปนสงส าคญและควรปฏบตในการแนะน าอาหารส าหรบผสงอาย เพอน าไปปฏบตในชวตประจ าวน เพอสขภาพอนามยทสมบรณและพงประสงค ประเทศไทยไดแบงอาหารหลกออกเปน 5 หม โดยแยกตามหนาทและประโยชนทมตอรางกายคอน าเอาอาหารทมประโยชนคลายคลงกนหรอเหมอนกนมาไวดวยกนเพอสะดวกในการเลอกใชอาหารทดแทนกน และสะดวกในการตรวจสอบวาในหนงวนรางกายไดรบอาหารครบถวนหรอไมอาหารหลก 5 หมประกอบดวย อาหารหมท 1 เนอสตว ไข นม ถวเมลดแหงตาง ๆ ซงใหสารอาหารประเภทโปรตนมหนาทในการเสรมสรางซอมแซมสวนทสกหรอของรางกายมสาระส าคญดงน เนอสตวตาง ๆ ควรท าใหสะดวกตอการเคยวและการยอยโดยการสบละเอยดหรอตมใหเปอย อาหารปลาจะเหมาะมากส าหรบผสงอาย แตควรเลอกกางออกใหหมด ตามปกตควรใหผสงอาย บรโภคเนอสตวประมาณวนละ 120 – 160 กรม (น าหนกขณะดบ) ปรมาณนจะลดลงได ถามการบรโภคไข ถวหรอนมจด ไข เปนอาหารทเหมาะสมส าหรบผสงอาย เพราะมคณคาทางอาหารสงมากในไขแดงมธาตเหลกในปรมาณสงไขเปนอาหารทนม เคยวงายยอยและดดซมไดด โดยปกตผสงอายมปญหาไขมนในเลอดสง ควรลดจ านวนลงหรอบรโภคเฉพาะไขขาวเทานน นม เปนอาหารทมแคลเซยมและโปรตนสง และราคาไมแพงใชแทนอาหารพวกเนอสตวไดส าหรบผสงอายทมปญหาเรองไขมนในเลอดสงหรอน าหนกตวมากอาจดมนมพรองมนเนยหรอนมถวเหลองแทนได

27

ถวเมลดแหง เปนอาหารทมโปรตนสง และราคาถกใชแทนอาหารพวกเนอสตวไดส าหรบผสงอายกอนน ามาบรโภคควรปรงใหมลกษณะนมเสยกอนใชประกอบเปนอาหารไดทงคาวหวาน และในรปของผลตภณฑ เชน เตาห เตาเจยว เปนตน อาหารหมท 2 ขาว แปง น าตาล เผอก มน อาหารหมนใหสารคารโบไฮเดรทมหนาทใหพลงงานและความอบอนแกรางกาย ผสงอายตองการอาหารหมนลดลงกวาวยท างาน เพราะการประกอบกจกรรมตาง ๆ ลดลงถาไดรบมากเกนไปจะเปลยนเปนไขมนสะสมไวในรางกายท าใหเกดโรคอวน โรคเบาหวานหรอโรคอน ๆ ทเกดจากโรคอวน และถาไดรบนอยเกนไปจะท าใหรางกายเกดภาวะขาดสารอาหารอน ๆ ไดเชนกน อาหารหมท 3 ผกตาง ๆ ใหสารอาหารพวกวตามนและแรธาต ผสงอายควรเลอกกนผกหลาย ๆ ชนดสลบกน ควรปรงดวยวธตมสก หรอนงไดจะด เพราะจะท าใหยอยงาย และไมเกดแกสในกระเพาะ ปองกนทองอด ทองเฟอได อาหารหมท 4 ผลไมตาง ๆ เปนอาหารทมคณคาตอรางกาย คลายอาหารหมท 3 มวตามนและแรธาตตาง ๆ มากมาย และยงมรสหวานหอมมปรมาณของน าอยมาก ท าใหรางกายสดชน เมอไดกนผลไม ผสงอายสามารถกนผลไมไดทกชนดและควรกนผลไมทกวนเพอจะไดรบวตามนซ และเสนใยอาหารควรเลอกผลไมทมเนอนมเคยวงาย เชน มะละกอ กลวยสก สม เปนตน ส าหรบ ผทอวนและเปนเบาหวานควรหลกเลยงผลไมทมรสหวานจด เชน ทเรยน ขนน ล าไย นอยหนา เปนตน อาหารหมท 5 ไขมนจากสตวและพช อาหารหมนนอกจากจะใหพลงงาน และความอบอนแกรางกายแลว ยงชวยในการดดซมวตามนทละลายในน ามน เชน วตามน เอ อ ด และ เค ผสงอายจะตองการไขมนในปรมาณนอย แตกขาดเสยไมไดถาบรโภคไขมนมากเกนไปจะท าใหอวน ไขมนอดตนในเสนเลอด นอกจากนนยงท าใหเกดอาการทองอด ทองเฟอหลงอาหารได ควรใชน ามนพชทมกรดไลโนเลอค เชน น ามนถวเหลอง น ามนร า หลกเลยงการใชไขมนจากสตวและน ามนมะพราว หลกการจดอาหารส าหรบผสงอาย 1. ควรมปรมาณสารอาหารและคณคาทางโภชนาการเพยงพอกบความตองการของรางกาย 2. การจดอาหารแตละมอควรมปรมาณนอยลงและใหกนบอยครงกวาเดมในแตละวน 3. อาหารควรมลกษณะนม เคยวงาย ยอยงายและเลอก วธการเตรยมการปรงทเหมาะสมสะดวกตอการเคยวและการยอย 4. อาหารประเภทผกตาง ๆ ควรปรงดวยวธการตมหรอนงหลกเลยงการกนผกสดทมผลท าใหเกดแกสและท าใหทองอดผสงอายทไมมปญหาเรองทองอด แนนทองจากการกนผกสดกจดใหได 5. ควรหลกเสยงอาหารทมไขมนมากเพราะผสงอายจะยอยและดดซมไขมนนอยลง อาจท าใหเกดอาการทองอดและแนนทองได 6. ควรเปนอาหารทมน า เพอชวยหลอลนหลอดอาหาร ท าใหกลนอาหารสะดวกขน

28

7. จดผลไมใหผสงอายทกวน และควรเปนผลไมทนม เคยวงาย เพอชวยในการขบถาย และใหวตามนตาง ๆ เพมขน 8. ผสงอายชอบขนมหวาน จงควรใหบางแตไมบอยนก และควรเปนขนมทใหประโยชนแกรางกาย เชน กลวยบวชช เตาสวน ลอยแกวผลไม เปนตน 9. ใหเวลาในการกนอาหารผสงอายตามสบายไมควรรบเรง เพราะจะส าลก เนองจากเคยวไมละเอยดหรออาหารตดคอได การประเมนภาวะโภชนการในผสงอาย องคการอนามยโลก แนะน าวาการค านวณหาดชนมวลกายสามารถน ามาใชในการประเมนผลภาวะโภชนาการในผสงอายไดด โดยเฉพาะผสงอายทมอายระหวาง 60 – 69 ป ทสามารถยนตวตรงได ส าหรบผสงอายทมลกษณะโครงสรางผดปกตไมสามารถยนตรงได เชน ขาโกง หลงโกง โครงสรางกระดกทรด เปนตน ใหค านวณดชนมวลกายโดยการใชความยาวของชวงแขน แทนความสง โดยวดจากปลายนวกลางของมอขางหนงถงปลายนวกลางของมออกขางหนงโดยใหผถกวดกางแขนทงสองขาง ขนานไหล และเหยยดแขนใหตรงใหวดหนวยเปนเมตรใชแทนสวนสงแลวค านวณหาคาดชนมวลกาย (Body Mass Index) ตามสตร สตรการค านวณดชนมวลกาย = น าหนก (กโลกรม สวนสง (เมตร) 2 ปกต คาอยระหวาง 18.5 – 24.9 กโลกรม/เมตร2 ภาวโภชนาการเกนคาอยระหวาง 25 – 29.9 กโลกรม/เมตร2 โรคอวน คาอยระหวาง 30 กโลกรม/เมตร 2 ขนไป 5.5 การบรโภคสงเสพตด ปญหาการตดยาและสารเสพตดเปนปญหาใหญทกอใหเกดปญหาดานอน ๆ ตามมาไดแกปญหาทางสขภาพกายและสขภาพจต อบตเหตโรคเอดสและยงเปนปญหาตอสงคมในปจจบนดวยสงเสพตดทเปนปญหาในผสงอายแตละชนดมโทษดงตอไปนเปนสงเสพตดทผดกฎหมาย

5.5.1 ยาบาหรอแอมแฟตตามน กอใหเกดผลรายตอตวผเสพคอท าใหมอาการเวยนศรษะ นอนไมหลบ ตกใจงายหวใจเตนแรงและเรวผดปกต เบออาหาร คลนไสอาเจยน ชก หมดสต เพอคลง เปนโรคจตชนดหวาดระแวงเกดประสาทหลอน ซงอาการเหลานจะกอใหเกดอนตรายตอตนเองและผอน นอกจากนจะท าใหหลอดเลอดในสมองแตก หวใจวายและอาจถงตายได ผลกระทบตอครอบครวผเสพคอหากผเสพเปนหวหนาครอบครวกจะท าใหรายไดของครอบครวเกดภาวะฝดเคอง ท าใหเกดปญหาเศรษฐกจในครอบครว ท าใหครอบครวแตกราว ผลกระทบตอสงคม คอกอใหเกดอาชญากรรมเนองจากเกดอาการทางจตคลมคลงจนไปท ารายผอนและสงผลกระทบตอ

น าหนก (กโลกรม) สวนสง (เมตร)2

29

เศรษฐกจของประเทศคอท าใหรฐบาลตองสญเสยงบประมาณในการบ าบดรกษาปราบปรานแหลงผลตและแหลงขาย

5.5.2 บหร เปนสงเสพตดทถกกฎหมายและหาไดงาย ในบหรมสารทกอใหเกดอนตรายแกผสบหลายชนด เชน สารนโคตน เปนตวทท าใหคนตดบหรมผลท าใหความดนเลอดสง หวใจเตนเรว เพมไขมนในเสนเลอด และมผลโดยตรงตอตอมหมวกไต

ทาร ท าใหเกดมะเรงปอดและถงลมโปงพอง คารบอนมอนนอกไซด เปนกาซอยในควนบหร ท าใหหวใจเตนเรวขน ปวดหว

คลนไส กลามเนอ แขนขาไมมแรง ไนโตรเจนไดออกไซค เปนสาเหตของโรคถงลม ปอดโปงพอง ไฮโดรเจนไซยาไนด กอใหเกดอาการไอมเสมหะและหลอดลมอกเสบเรอรงและยงม

สารอน ๆ อกมากมาย ซงลวนแตเปนพษตอรางกายและอาจกลายเปนสารกอใหเกดมะเรงได 6.2.3 เครองดมแอลกอฮอล ไดแก เหลา เบยร ไวน แชมเปญ กระแช น าตาลเมา ยาดอง

เปนตน เมอดมเขาไปในรางกายจะท าใหเกดพษตอรางกายและจตใจ เชน ท าใหความจ าเสอม สมองฝอ ตบแขง ความดนเลอดสง เสนเลอดในสมองแตก เปนอมพาต เปนแผลในกระเพาะอาหาร และอาจท าใหลกในครรภพการหรอตายในครรภได เหลาหรอสรายงสงผลกระทบแกครอบครวและสงคมได คอ คนทดมสรามาก ๆ มกจะเปนคนทอารมณเสย ขาดความยงคด มกทะเลาะววาท ท าลายทรพยสน ฝาฝนกฎระเบยบ

สงเสพตดไมวาชนดใดลวนแลวแตกอใหเกดโทษตอผเสพทงสน ทงรางกายและจตใจ มผลเสยตอการท าหนาททางสงคมทกระดบตงแตครอบครว ชมชน จนถงประเทศชาต โดยเฉพาะผสงอายสมควรยางยงทจะตองงดเวนสงเสพตด เพอเปนแบบอยางทด เปนหลกยดหรอทพงทางใจของบตรหลาน กอใหเกดความสข ความอบอน เปนครอบครวทพงปราถนาได

6.6 การจดการความเครยด ความเครยด คอ การตอบสนองของบคคลตอสภาวการณบางอยางทระบอยางชดเจนไมได ซงการตอบสนองมลกษณะ เฉพาะในแตละคน ไมจ าเปนตองเหมอนกน และเปนตน เหตท าใหมการเปลยนแปลงภายในรางกายของบคคล ท าใหมการปรบตวทงดานรางกายและจตใจ สภาวการณอยางเดยวกนอาจท าใหคนเครยดไมเหมอนกนขนกบการรบรของบคคลและขนกบปจจยหลายอยาง เชน วน เวลา ความเขมแขง ระบบประคบประคองภายในและภายนอก ไดแก สมาชกในครอบครว เพอน องคการ (อมพร โอตระกล, 2548: 35-42)

สาเหตของความเครยด แบงไดดงน 6.6.1 สาเหตจากภายนอกตวบคคล ( External stress) เปนปจจยทมผลตอ

ความเครยด ทงโดยทางตรงและทางออม แบงออกเปน

30

(1) สงแวดลอมทางกายภาพ ไดแก สงของรอบตวทสามารถสมผสไดดวยประสาทสมผสทง 5 เชน สภาพอากาศ แสงสวาง กลน เสยง

(2) สงคมและสมพนธภาพกบคนอน การมความสมพนธกบคนทแวดลอมอาจท าใหเกดความเครยด และชวยลดความเครยดไดในขณะเดยวกน การแกงแยงกนการทะเลาะววาท การอจฉารษยา และสภาพความเปนอยทแออดลวนเปนสาเหตทท าใหเกดความเครยด

(3) สภาวการณและเหตการณอนความเครยดทางอารมณสามารถเกดจาก เหตการณทเลวรายและเหตการณทกอใหเกดความชนชมยนด

(4) งาน บคคลในวยท างานมกประสบปญหาจากงานและมความเครยดเกดจากการท างาน เชน สถานทท างานมอปกรณ เออตองานหรอไม เพอนรวมงาน ลกษณะงานงายหรอยงยากซบซอน บรรยากาศและวฒนธรรมองคการ

6.6.2 สาเหตจากภายในตวบคคล (Internal stress) (1) ความเครยดทางชววทยา ( Biological stress) เกดจากการเปลยนแปลงทาง

รางกายหรอทางชวภาพหรอเกยวของกบสงจ าเปนตอการด ารงชวต เชน บคคลทเปนโรคอวนจะมความหงดหงดในเรองของการแตงตว และการท างานไดงาย

(2) ความเครยดทางพฒนาการ ( Developmental stress) เปนความเครยดเกดขนในชวงพฒนาการแตละวย โดยเปนความเปลยนแปลงทเกดขนตามความตองการของจตใจ จากเหตจงใจทางสงคม ไดแก ความตองการความรก ความตองการมชอเสยง การไดรบการยกยองนบถอ ซงความตองการ ดงกลาวถาไมเปนไปตามคาดหมายจะกอใหเกดความเครยด

(3) การรบร และการแปลเหตการณ เปนตวการส าคญทท าใหบคคลสนองตอบตอเหตการณในลกษณะทแตกตางกน เพราะบคคลมความตองการขนพนฐาน และประสบการณชวตไมเหมอนกน

(4) สาเหตทางกาย จากการทรางกายกบจตใจมความเกยวของจนแยกจากกนไมไดการเกดความเครยดทางรางกายยอมสงผลใหจตใจเครยดตามไปดวย ไดแก

ก. คณลกษณะทางพนธกรรม ไดแก เพศ สผว ความเขมแขง หรอความออนแอของระบบการท างานของรางกาย ตลอดจนความพการบางประเภท

ข. ความเหนอยลาทางกายอนเกดจากการท างานหนกตดตอกนเปนเวลานานซงจะมความเกยวเนองมาจากสภาพความสมบรณแขงแรงของรางกายทจะท าใหแตละคนมความพรอมในการท ากจกรรมในชวตประจ าวนแตกตางกน

ค. ภาวะโภชนาการ ลกษณะนสยการรบประทานอาหารมผลตอความสมบรณ แขงแรงของรางกาย การรบประทานอาหารไมถกสวน ไมถกสขลกษณะลวนท าใหเกดความเครยด

31

ง. การพกผอนไมเพยงพอท าใหรางกายอยในภาวะออนเพลย จ. การเจบปวยทางรางกาย ทงการเจบปวยแบบเฉยบพลนและเรอรง เชน

โรคเบาหวาน โรคความดนโลหตสง ฉ. ลกษณะทาทางทเกยวกบโครงสรางของกลามเนอและการทรงตว เชน

การเดน ยน นง นอน หากอยในลกษณะทไมเหมาะสมยอมกอใหเกดความเครยด (5) สาเหตทางจตใจ

ก. บคลกภาพ ทกอใหเกดความเครยดไดงาย คอ บคลกภาพแบบเอาจรงเอาจงกบชวตบคลกภาพ แบบพงพาผอน บคลกภาพแบบหนหนพลนแลน

ข. การเผชญเหตการณตาง ๆ ในชวต ท าใหบคคลตองมการปรบตวท าใหเกดความเครยดได

ค. ความขดแยงในใจเกดจากการทบคคลตองเผชญทางเลอกตงแตสองทางเลอกขนไป แตตองเลอกอยางใด อยางหนง หรอตองเลอกกระท าในสงทไมตองการ

ง. ความคบของใจ ไดแก การทบคคลมอปสรรคไมสามารถบรรลเปาหมายทตองการได

การจดการความเครยด เปนพฤตกรรมทบคคลแสดงออกอยางเหมาะสมชวยใหเกดการผอนคลายลดความตงเครยด มการพกผอนอยางเพยงพอ ใชวเลาวางใหเกดประโยชนผสงอายควรหากจกรรมตาง ๆ ทเหมาะสมกบตนเองท าแลวรสกสบายใจไมบนทอนสขภาพตนเอง และไมท าใหผอนเดอดรอน วธการจดการความเครยดของผสงอาย สรปไดดงน

1. พยายามแกไข เพอเอาชนะปญหา โดยวเคราะหหาสาเหตของปญหาทเกดขน และแกไขทสาเหตโดยขอค าแนะน าหรอความชวยเหลอ จากผอน ปรกษากบสมาชกในครอบครวหรอเพอนสนท

2. เบยงเบนปญหา เฉพาะหนาโดยการพดคยเรองอนหรอหางานอดเรกท า เชน จดบาน ปลกตนไม เลยงหลาน

3. เสรมสรางสขภาพรางกายใหแขงแรงโดยจดหาเวลาพกผอน อยางเหมาะสม ท ากจกรรมผอนคลายอารมณ เชน ดหนง ฟงเพลง ท าจตใจใหสงบดวยการนงสมาธ ออกก าลงกาย 7. งานวจยทเกยวของ ผวจยไดท าการศกษางานวจยทเกยวของ ดงน

จรย เลาหพงษ (2549 : 81) ศกษาปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพของผสงอายในชมรมผสงอายโรงพยาบาลชลประทาน อ าเภอปากเกรด จงหวดนนทบร จ านวน 251 คน มผตอบแบบสอบถาม 231 คน คดเปนรอยละ 95.60 ผลการศกษพบวา

32

- ระดบการศกษาและรายไดมความสมพนธกบพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพของผสงอาย - เพศ อาย สถานภาพสมรสและภาวะสขภาพไมมความสมพนธกบพฤตกรรมการสงเสรม

สขภาพของผสงอาย - ความรเกยวกบการปฏบตตนของผสงอาย มความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการ

บรโภคอาหาร พฤตกรรมการออกก าลงกาย อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.01 สวนดานการจดการความเครยด มความสมพนธทางบวกอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05

- ทศนคตตอการสงเสรมสขภาพ มความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพของผสงอาย และมความสมพนธกบพฤตกรรมการบรโภคอาหาร การหลกเลยงการสบบหรการไมดมแอลกอฮอล และการจดการความเครยดอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.01

- การเขาถงสถานบรการสขภาพ มความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมสงเสรมสขภาพของผสงอายดานการบรโภคอาหารการหลกเลยงการสบบหรและไมดมเครองดมแอลกอฮอล การจดการคลายเครยด อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.01

- แรงสนบสนนทางสงคม และบคคลใกลชดมความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพผสงอายดานการบรโภคอาหารการหลกเลยงการสบบหรและไมดมเครองดมทมแอลกอฮอล อยางมนยส าคญทางสถตท 0.05

- การไดรบขอมลขาวสารผานสอจากแหลงตาง ๆ มความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมสงเสรมสขภาพผสงอายดานการบรโภคอาหารการออกก าลงกายและการจดการคลายเครยดอยางมนยส าคญทางสถตท 0.05

ศภวรนทร กนกตตกล (2549 : 59) ศกษาปจจยทมผลตอพฤตกรรมสงเสรมสขภาพผสงอาย จงหวดล าปาง พบวาระดบการศกษาทตางกนท าใหพฤตกรรมสงเสรมสขภาพของผสงอายมความแตกตางกน คอ ผสงอายทไดรบการศกษาจะมพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพทดกวาผสงอายทไมมการศกษา นอกจากนยงพบวาผสงอายเพศชายทแตงงานแลวมการปฏบตกจกรรม เพอสงเสรมสขภาพมากกวาเพศหญงและชายทยงไมแตงงาน

สรเดช ดวงทพยสรกล (2553) ศกษาปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลตนเองดานสขภาพของผสงอายต าบลเจรญเมอง อ าเภอพาน จงหวดเชยงราย ผลการศกษาพบวา

- ผสงอายมความรเกยวกบการดแลสขภาพตนเองดมากมการเขาถงแหลงบรการสขภาพอยในระดบดมการประเมนสขภาพตนเอง ด และมการตรวจสขภาพ

- พฤตกรรมการดแลตนเองดานสขภาพของผสงอาย พบวา อยในระดบดมาก เมอพจราณาเปนรายดาน พบวา การละเวนสงทมใหโทษตอรางกาย การรบประทานอาหาร การนอนหลบ และพกผอนหยอนใจ การรกษาสขภาพจตสวนดานการออกก าลงกายอยในระดบพอใช

33

- เพศ อาย ลกษณะครอบครวรายได โรคประจ าตวไมมความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลตนเองดานสขภาพของผสงอายอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 แตระดบการศกษาสถานภาพสมรส อาชพ แหลงทมาของรายได ความพอเพยงของรายไดมความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลตนเองดานสขภาพของผสงอาย

- การเขารวมกจกรรมทางสงคม สมพนธภาพในครอบครวมความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการดแลดานสขภาพของผสงอาย

- ความร ความเขาใจ เกยวกบการดแลสขภาพ การเขาถงแหลงบรการสขภาพ การประเมนสขภาพตนเอง การตรวจสขภาพมความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการดแลตนเองดานสขภาพของผสงอาย

ศภวรนทร หนกตตกล (2549) ศกษาพฤตกรรมสงเสรมสขภาพของผสงอาย ในจงหวดล าปาง พบวา ผสงอายสวนใหญมพฤตกรรมสงเสรมสขภาพอยในระดบปานกลาง

เพชรา อนทรพาพช (2550) ศกษาความสมพนธระหวางการรบรภาวะสขภาพ การสนบสนนทางสงคมกบพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพของผสงอายในชมชนแออด เขตเทศบาลเมองอดรธาน พบวา พฤตกรรการสงเสรมสขภาพผสงอาย อยในระดบปานกลาง

วนดา ประเสรฐศร (2555) ศกษา ปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพของผสงอาย ในชมรมผสงอายต าบลเขาสามสบ อ าเภอเขาฉกรรจ จงหวดสระแกว จ านวน 185 คน ผลการศกษา พบวา

- ความรเกยวกบการปฎบตตน ในการสงเสรมสขภาพอยในระดบปานกลาง - เจตคตตอการสงเสรมสขภาพอยในระดบด - พฤตกรรมการสงเสรมสขภาพของผสงอายอยในระดบด - ปจจยเออ ไดแก การเขาถงบรการสขภาพอยในระดบปานกลาง การไดรบค าแนะน าดาน

สขภาพและการตรวจรกษาทเหมาะสมอยในระดบด - ปจจยเสรม ไดแก การไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจากบคคลใกลชดอยในระดบด การ

ไดรบขอมลขาวสารผานสอตาง ๆ อยในระดบปานกลาง - ความสมพนธระหวางลกษณะสวนบคคล ปจจยน า ปจจยเออ ปจจยเสรมกบพฤตกรรม

สงเสรมสขภาพผสงอาย พบวา ระดบการศกษาและสถานภาพสมรสมความสมพนธกบพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพสวนเพศและอายไมมความสมพนธกบพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพ ปจจยเออ ไดแก การเขาถงสถานบรการสขภาพ มความสมพนธกบพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพ การตรวจรกษาทเหมาะสมไมม ความสมพนธกบพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพ ปจจยเสรม ไดแก การไดรบแรงสนบสนนทางสงคมและบคคลใกลชด การไดรบขอมลขาวสารผานสอตาง ๆ มความสมพนธกบพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพ

34

7. กรอบแนวคดการวจย ผวจยไดน าเอารปแบบของ PRECEDE Framework Model มาประยกตใชในการพฒนา

กรอบแนวคดการวจย คอ ปจจยน า ปจจยเออ และปจจยเสรม ดงน ตวแปรอสระ ตวแปรตาม

ปจจยน า

- ความรเกยวกบการดแล สขภาพตนเอง - เจตคตตอการดแลสขภาพตนเอง - ปญหาสขภาพ

ปจจยเออ

- การเขาถงบรการสขภาพ - การไดรบค าแนะน าทางสขภาพ - การตรวจรกษาทเหมาะสม

ปจจยเสรม

- การเขารวมกจกรรมทางสงคม - สมพนธภาพในครอบครวและบคคลใกลชด - การไดรบขอมลขาวสาร

พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง

- การดแลสขภาพเบองตน - การออกก าลงกาย - อาหารและโภชนาการ - การบรโภคสงเสพตด - การจดการความเครยด

ลกษณะสวนบคคล

- เพศ - อาย - ศาสนา - สถานภาพสมรส - ระดบการศกษา - อาชพ - รายได - ความเพยงพอของรายได - โรคประตว

35

บทท 3

ระเบยบวธการวจย

การวจย เรอง “พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของผสงอาย” จงหวดนนทบร เปนการวจยเชงพรรณา ( Enploratory Research) ใชแบบสอบถาม ( Questionnaire) เปนเครองมอการวจย โดยมขนตอนการวจยดงน 3.1 ประชากรและกลมตวอยาง ประชากรทใชในการวจยครงน ไดแก กลมผสงอายในจงหวดนนทบร จ านวน 136,677 คน กลมตวอยางทเปนตวแทนประชากรไดมาจากการค านวณขนาดของกลมตวอยางโดยใชสตรของ ทาโร ยามาเน ( Taro Yamane, 1973) โดยใหมความคลาดเคลอนของกลมตวอยางเทากบรอยละ 5 การค านวณหาขนาดตวอยางดวยสตรของทาโรยามาเน

n = N 1+Ne2

n = จ านวนตวอยาง N = จ านวนประชากรผสงอาย = 136,677 คน e = ความคลาดเคลอนทยอมรบได 0.05 แทนคาจากสตร n = 136,677

1 + 136,677 (0.05)2 = 136,677 = 420 1 + 341.69 3.2 การสมตวอยาง มขนตอนดงน 1. สมตวอยางพนทโดยการจบฉลากเลอก 3 อ าเภอ จากจ านวน 6 อ าเภอ คดเปนรอยละ 50 ไดแก อ าเภอเมองนนทบร อ าเภอปากเกรด และอ าเภอบางกรวย 2. สมตวอยางแบบเฉพาะเจาะจงชมรมผสงอาย 2.1 อ าเภอเมองนนทบร เปนชมรมผสงอาย เทศบาลนครนนทบร จ านวน 200 คน

36

2.2 อ าเภอปากเกรด ไดแก ชมรมผสงอายโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลคลองขอย จ านวน 100 คน 2.3 อ าเภอบางกรวย ไดแก ชมรมผสงอายโรงพยาบาลบางกรวยและสาธารณสขอ าเภอบางกรวย จ านวน 120 คน รวมกลมตวอยาง 420 คน 3.3 เครองมอทใชในการวจย เครองมอทใชในการเกบขอมลเปนแบบสอบถาม ( Questionnaire) ทผวจยสรางขน โดยก าหนดกรอบความคดในการสรางจากเอกสาร ทฤษฏ และงานวจยทเกยวของรวมทงน าไปปรกษาผทรงคณวฒงานวจย คอ ศาสตราจารย ดร . สมจตต สพรรณทสน เพอตรวจสอบ เนอหาความถกตองและครอบคลมตรงตามวตถประสงคของการวจย แบบสอบถามมทงหมด 5 สวน ดงน สวนท 1 แบบสอบถามเกยวกบลกษณะสวนบคคลประกอบดวย เพศ อาย อาชพ ศาสนา ภมล าเนา การศกษาสงสด สถานภาพสมรส อาชพ รายได ความพอเพยงของรายได โรคประจ าตว สวนท 2 แบบสอบถามเกยวกบปจจยน าประกอบดวยความรเกยวกบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง เจตคตตอพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง ปญหาสขภาพของผสงอาย สวนท 3 แบบสอบถามเกยวกบปจจยเออทมผลตอพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง ประกอบดวย การเขาถงสถานบรการสขภาพ การไดรบค าแนะน าทางสขภาพ การตรวจรกษาทเหมาะสม สวนท 4 แบบสอบถามเกยวกบปจจยเสรม ประกอบดวย การเขารวมกจกรรมทางสงคม สมพนธภาพในครอบครว และบคคลใกลชด การไดรบขอมลขาวสาร สวนท 5 แบบสอบถามเกยวกบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง ประกอบดวย พฤตกรรมการดแลสขภาพเบองตน พฤตกรรมเกยวกบการออกก าลงกาย พฤตกรรมเกยวกบอาหารและโภชนาการพฤตกรรมเกยวกบการบรโภคสงเสพตด และพฤตกรรมเกยวกบการจดการความเครยด 3.4 เกณฑการใหคะแนน สวนท 1 ค าถามความรเกยวกบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง ประกอบดวย ความรเกยวกบการดแลสขภาพเบองตน 11 ขอ ความรเกยวกบการออกก าลงกาย 9 ขอ ความรเกยวกบอาหารและโภชนาการ 10 ขอ ความรเกยวกบการบรโภคสงเสพตด 9 ขอ และความรเกยวกบการจดการความเครยด 10 ขอ รวมทงหมด 49 ขอ มทงค าถามเชงบวกและค าถามเชงลบ มค าตอบใหเลอกค าตอบคอ

ถกกบผด มเกณฑการใหคะแนนดงน ค าถามเชงบวก เลอกตอบถกได 1 คะแนน เลอกตอบผดให 0 คะแนน

37

ค าถามเชงลบ เลอกตอบถกได 0 คะแนน เลอกตอบผดได 1 คะแนน การจดระดบคะแนนความรเกยวกบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง แบงเปน 3 ระดบ โดยใชเกณฑการแบงระดบของบญธรรม กจปรดาบรสทธ (2547) ดงน

คะแนนสงสด – คะแนนต าสด จ านวนชน

ระดบความรดมคะแนนรอยละ 80 ขนไป ระดบความรปานกลางมคะแนนรอยละ 60 – 79 ระดบความรนอย มคะแนนต ากวารอยละ 60

สวนท 2 ค าถามเกยวกบเจตคตตอพฤตกรรมการดลแลสขภาพตนเอง ประกอบดวย เจตคตเกยวกบการดแลสขภาพเบองตน เจตคตเกยวกบอาหารและโภชนาการ ทศนคตเกยวกบการบรโภคสงเสพตด เจตคตเกยวกบการจดการความเครยด รวม 50 ขอ มทงค าถามเชงบวก และค าถามเชงลบ ก าหนดตวเลอก 4 ตว เลอกตามระดบความคดเหน ค าถามเชงบวกคะแนนในแตละขอคอ เหนดวยอยางยงไดคะแนน 4 เหนดวยมากไดคะแนน 3 เหนดวยไดคะแนน 2 และไมเหนดวยไดคะแนน 1 ค าถามเชงลบคะแนนแตละขอคอ เหนดวยอยางยงไดคะแนน 1 เหนดวยมากไดคะแนน 2 เหนดวยไดคะแนน 2 และไมเหนดวยไดคะแนน 4 จดระดบคะแนนเจตคต โดยรวม แบงออกเปน 3 ระดบโดยใชเกณฑของเบสท ( Best, 1977) ดงน

คะแนนสงสด – คะแนนต าสด จ านวนชน

การจดระดบเจตคตรายขอ โดยใชเกณฑดงกลาวไดดงน = 4 – 1 = 1 3 ระดบเจตคตต าคะแนนอยระหวาง 1.0 – 1.99 คะแนน ระดบเจตคตปานกลางคะแนนอยระหวาง 2.0 – 2.99 คะแนน ระดบเจตคตดคะแนนอยระหวาง 3.0 – 4.0 คะแนน

38

สวนท 3 แบบสอบถามเกยวกบปจจยเออมค าถามทงหมด 7 ขอ การเขาถงบรการสขภาพ แบงเปน 3 ระดบ คอ ระดบมากใหคะแนน 3 ปานกลางใหคะแนน 2 นอยใหคะแนน 1 การจดระดบการเขาถงบรการสขภาพ แบงออกเปน 3 ระดบ โดยใชเกณฑของเบสท (Best: 1977) ดงน

คะแนนสงสด – คะแนนต าสด จ านวนชน

การจดระดบการเขาถงบรการสขภาพรายขอโดยใชเกณฑดงกลาวไดดงน

3 – 1 = 0.66 3

ระดบนอยคะแนนอยระหวาง 1 – 1.66 ระดบปานกลางคะแนนอยระหวาง 1.67 – 2.33 ระดบมากคะแนนอยระหวาง 2.34 – 3.0

สวนท 4 ค าถามเกยวกบปจจยเสรม แบงเปนการเขารวมกจกรรมทางสงคมมค าถาม 4 ขอ สมพนธภาพในครอบครว และบคคลใกลชดมค าถาม 6 ขอ การไดรบขอมลขาวสาร มค าถาม 7 ขอ โดยมค าตอบใหเลอก 3 ค าตอบ คอ บอยมากใหคะแนน 3 บอยใหคะแนน 2 นาน ๆ ครงใหคะแนน 1 การจดระดบคะแนน แบงออกเปน 3 ระดบ โดยใชเกณฑของเบสท (Best: 1997) ดงน

คะแนนสงสด – คะแนนต าสด จ านวนชน

แทนคาจากสตร = 3 – 1 = 0.66

3

ระดบมากคะแนนอยระหวาง 2.34 – 3.0 ระดบปานกลางคะแนนอยระหวาง 1.67 – 2.33 ระดบนอยคะแนนอยระหวาง 1.66 - 1 สวนท 5 ค าถามเกยวกบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของผสงอาย แบงออกเปนพฤตกรรมการดแลสขภาพเบองตน 10 ขอ พฤตกรรมเกยวกบการออกก าลงกาย 10 ขอ พฤตกรรมเกยวกบอาหารและโภชนาการ 10 ขอ พฤตกรรมเกยวกบการบรโภคสงเสพตด 8 ขอ พฤตกรรม

39

เกยวกบการจดการความเครยด 8 ขอ แบงระดบการปฎบตเปน 3 ระดบ คอ ปฎบตเปนประจ าปฎบตเปนบางครงและไมไดปฎบต โดยมเกณฑใหคะแนนดงน ปฎบตเปนประจ า = 3 ปฎบตบางครง = 2 ไมไดปฎบต = 1 การจดระดบพฤตกรรมรายขอออกเปน 3 ระดบ โดยใชเกณฑ (Best, 1977) จากสตร คะแนนสงสด – คะแนนต าสด จ านวนชน

แทนคา 3 – 1 = 0.66 3 การจดระดบพฤตกรรมเปน 3 ระดบ คอ

พฤตกรรมหรอการปฏบตระดบทตองปรบปรง (ไมด) คะแนนอยระหวาง 1 – 1.66 พฤตกรรมหรอการปฏบตระดบปานกลางคะแนนอยระหวาง 1.67 – 2.33 พฤตกรรมหรอการปฏบตระดบดคะแนนอยระหวาง 2.34 – 3.00 3.4 การตรวจสอบคณภาพของเครองมอ 3.4.1 ศกษาขอมลจากเอกสาร ต ารา ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของ และปรกษากบ

ผทรงคณวฒ 3.4.2 น าองคความรทไดจากการศกษาและค าแนะน าของผทรงคณวฒมายกราง

แบบสอบถามและแบบจดโดยก าหนดขอบเขตโครงสราง เนอหาใหครอบคลม แนวคด และวตถประสงคการวจย สรางขอค าถาม และก าหนดเกณฑการใหคะแนนแตละขอ

3.4.3 ปรบปรงแบบสอบถามและแบบวดจากฉบบยกรางทไดผานการตรวจสอบจากผทรงคณวฒทปรกษางานวจย แลวน ามาตรวจสอบคณภาพของเครองมอโดยการหาคาความตรง (Validity) ความเชอมน ( Reliability) คาอ านาจจ าแนก ( Discrimination Power) โดยมรายละเอยดของการตรวจสอบคณภาพเครองมอดงน

- การตรวจสอบความตรง ( Validity) น าแบบสอบถาม และแบบวดทผวจยสรางขนเสนอผทรงคณวฒทปรกษางานวจย และผเชยวชาญ จ านวน 3 ทาน ตรวจสอบความตรงของเนอหา (Content Validity) ตรงตามวตถประสงคทตองการวดความถกตองและชดเจนของการใชภาษาใหเหมาะสมกบกลมตวอยางแลวน ามาปรบปรงแกไข เพอใหแบบวดมความสมบรณ

- การตรวจสอบความเชอมน ( Reliability) แบบสอบถามทน าวดทตรวจสอบความตรงตามเนอหาและปรบปรงแกไขแลว ไปทดลองใชกบกลมตวอยาง จ านวน 30 คน ในชมรมผสงอายของ

40

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพบางขนน อ าเภอบางกรวย จงหวดนนทบร ตรวจสอบความเชอมนในแบบวดประเมนรวมคาดวยวธหาคาสมประสทธแอลฟา (Alpha Coeffcient) วธของ Cronbach’s โดยหาคาความเชอมนทงสวนรวมและสวนยอยผลการวเคราะหความเชอมนมดงน

แบบวด คาความเชอมน

1. ความรเกยวกบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง 2. ทศนคตตอการดแลสขภาพตนเอง 3. การเขาถงบรการสขภาพ การไดรบค าแนะน าทางสขภาพ การตรวจรกษาทเหมาะสม 4. การเขารวมกจกรรมทางสงคมสมพนธภายในครอบครวและ บคคลใกลชด การไดรบขอมลขาวสาร 5. พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของผสงอายแบบวดความร น า ไปวเคราะหหาคาความยากงายรายขอโดยวธของ Cronbad มคาระหวางและหาความเชอมนไดคาความเชอมน

รวมทงฉบบ = .950 3.4.4 น าผลการวเคราะหคณภาพ เครองมอ มาพจารณาเลอกขอค าถามทมคณภาพ แลวน าเสนอผทรงคณวฒ เพอตรวจสอบอกครงหนง จนยอมรบไดวา เครองมอดงกลาวมคณภาพสามารถน าไปใชไดจรง 3.5 การเกบรวบรวมขอมล 3.5.1 ท าหนงสอจากคณะวทยาศาสตรและสาธารณสขศาสตรถงหวหนาหนวยงานทด าเนนการเกบขอมล เพอขออนญาต และขอความรวมมอในการเกบรวบรวมขอมลในสมาชกชมรมผสงอายตามทไดเลอกไวดงน อ าเภอเมอง ผอ านวยการส านกการสาธารณสขและสงแวดลอมเทศบาลนครนนทบร อ าเภอปากเกรด ผอ านวยการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลคลองขอย อ าเภอบางกรวย ผอ านวยการโรงพยาบาลบางกรวย และสาธารณสขอ าเภอบางกรวย 3.5.2 ชแจงรายละเอยดแบบสอบถามแกผชวยเกบขอมล เพอท าความเขาใจในรายละเอยดของเครองมอ เพอใหเปนมาตรฐานเดยวกน

.644

.936

.849

.925

.907

41

3.5.3 ด าเนนการเกบขอมลโดยแนะน าตวผวจย พรอมอธบายวตถประสงคของการวจย ประโยชนทไดรบจากการวจยครงนจากนน ด าเนนการใหสมาชกชมรมผสงอายตอบแบบสอบถามดวยตนเองโดยค าแนะน าของผวจยและผชวยเกบขอมล

3.5.4 รวบรวมแบบสอบถาม และตรวจสอบความความถกตองความสมบรณ

3.6 การวเคราะหขอมลและสถตทใช 3.6.1 วเคราะหขอมลโดยใชโปรแกรมคอมพวเตอร 3.6.2 สถตพรรณนา ( Descriptive Statistics) โดยใชคาความถ คารอยละ คาเฉลย และคาเบยงเบนมาตรฐาน วเคราะหลกษณะสวนบคคลประกอบดวย เพศ อาย อาชพ ศาสนา ภมล าเนา การศกษาสงสด สถานภาพสมรส รายไดประจ าเดอน ความเพยงพอของรายได และโรคประจ าตว 3.6.3 สถตอางอง ( Interferential Statislics) โดยใช Chi-Square วเคราะหความสมพนธระหวางลกษณะสวนบคคลกบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองและสถตสมประสทธสหสมพนธดวยวธการของเพยรสน ( Pearson’s Product moment correlation Coefficient) วเคราะหความสมพนธระหวางปจจยน า ปจจยเออ และปจจยเสรม กบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง

42

บทท 4 ผลการวจย

แบบสอบถามมอบใหกลมตวอยางทงหมด 420 คน มผตอบกลบมาและเปนแบบสอบถามท

สมบรณทงหมด 410 คน คดเปนรอยละ 97.62 ของกลมตวอยาง น ามาวเคราะหขอมลโดยใชโปรแกรมคอมพวเตอรส าเรจรป ผลการวจย มดงน สวนท 1 ลกษณะสวนบคคล ไดแก เพศ อาย ระดบการศกษา และสถานภาพสมรส รายได ความเพยงพอของรายได โรคประจ าตว สวนท 2 ปจจยน า ไดแก ความรเกยวกบการดแลสขภาพตนเอง เจตคตเกยวกบการดแลสขภาพตนเอง และปญหาสขภาพทตองไดรบการดแลจากแพทย สวนท 3 ปจจยเออ ไดแก การเขาถงบรการสขภาพ การไดรบค าแนะน าทางสขภาพ การตรวจรกษาทเหมาะสม

สวนท 4 ปจจยเสรม ไดแก การเขารวมกจกรรมทางสงคม สมพนธภาพในครอบครวและบคคลใกลชด

สวนท 5 พฤตกรรมการดแลสขภาพตรเอง ไดแก การดแลสขภาพเบองตน การออกก าลงกาย อาหารและโภชนาการ การบรโภคสงเสพตด การจดการความเครยด

สวนท 6 ทดสอบสมมตฐาน โดยการวเคราะหความสมพนธระหวางลกษณะสวนบคคล ปจจยน า ปจจยเออ ปจจยเสรม กบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของผสงอาย

สวนท 1 ลกษณะสวนบคคล ตารางท 1 จ านวนและรอยละขอมลสวนบคคลผสงอาย จงหวดนนทบร

n = 410 ขอมล จ านวน รอยละ

เพศ ชาย หญง อาย ( x = 66.94 S.D.=5.775 Min = 60 Max=94 ) 60 – 65 66 – 70

125 285

204 133

30.5 69.5

49.8 32.4

43

ตารางท 1 จ านวนและรอยละขอมลสวนบคคลผสงอาย จงหวดนนทบร (ตอ) n = 410

ขอมล จ านวน รอยละ 71 – 75 มากกวา 75 ป ศาสนา พทธ อสลาม ภมล าเนา อ าเภอเมอง อ าเภอปากเกรด อ าเภอบางกรวย การศกษา ประถมศกษา มธยมศกษาตอนตน มธยมศกษาตอนปลาย อาชวศกษา ปรญญาตร สงกวาปรญญาตร อน ๆ (ไมไดเรยน) สถานภาพสมรส โสด สมรส หยา/แยก หมาย รายไดประจ าเดอน ( x = 10,572.18 บาท S.D.=10,691.108 บาท Min = 600 บาท Max = 45,000 บาท ) ต ากวา 3,500 บาท 3,500 – 7,000 บาท 7,001 – 10,500 บาท 10,501 – 14,000 บาท

35 38

408

2

93 109 208

277 25 29 13 49 12 5

28 275 22 85

63 100 19 9

8.5 9.3

99.5 0.5

22.7 26.6 50.7

67.6 6.1 7.1 3.2

12.0 2.9 1.2

6.8

67.1 5.4

20.7

24.2 38.5 7.3 3.5

44

ตารางท 1 จ านวนและรอยละขอมลสวนบคคลผสงอาย จงหวดนนทบร (ตอ) n = 410

ขอมล จ านวน รอยละ มากกวา 14,001 บาทขนไป ความเพยงพอของรายได เพยงพอ ไมเพยงพอ โรคประจ าตว ไมม ม เชน กระดกพรน, ขอเขาเสอม, ความดนโลหตสง, ไขมนในเลอดสง, โรคเบาหวาน, ภมแพ, โรคหวใจ เปนตน

69

191 219

208 202

26.5

46.6 53.4

50.7 49.3

จากตารางท 1 พบวา กลมตวอยางสวนใหญเปนเพศหญง คดเปนรอยละ 69.5 เปนเพศชาย

รอยละ 30.5 มอายเฉลยเทากบ 66.94 ป อายสงสดคอ 94 ป กลมอายระหวาง 60 – 65 ป มมากทสด คดเปนรอยละ 49.8 สวนใหญนบถอศาสนาพทธ คดเปนรอยละ 99.5 มภมล าเนาอยอ าเภอบางกรวย คดเปนรอยละ 50.7 รองลงมาคอ อ าเภอปากเกรด คดเปนรอยละ 26.6 และอ าเภอเมอง คดเปนรอยละ 22.7 มการศกษาระดบประถมศกษา คดเปนรอยละ 67.6 รองลงมา คอ ระดบปรญญาตร คดเปนรอยละ 12.0 มสถานภาพสมรส คดเปนรอยละ 67.1 กลมตวอยางสวนใหญมรายไดระหวาง 3 ,500 – 7,000 บาท คดเปนรอยละ 38.5 รองลงมาคอ มรายไดมากกวา 14,001 บาทขนไป คดเปนรอยละ 26.5 โดยมรายไดเฉลยเทากบ 10 ,572.18 บาท รายไดต าสด เทากบ 600 บาท รายไดสงสดเทากบ 45 ,000 สวนใหญไมมความเพยงพอของรายได คดเปนรอยละ 53.4 สวนทเพยงพอของรายได คดเปนรอยละ 46.6 กลมตวอยางไมมโรคประจ าตว คดเปนรอยละ 50.7 มโรคประจ าตว คดเปนรอยละ 49.3 เชน ภาวะกระดกพรน ขอเขาเสอม โรคความดนโลหตสง ไขมนในเลอดสง โรคเบาหวาน ภมแพ โรคหวใจ เปนตน

สวนท 2 ปจจยน า 2.1. ความรเกยวกบการดแลสขภาพเบองตนของผสงอาย ความรเกยวกบการออกก าลงกาย

ความรเกยวกบอาหารและโภชนาการ ความรเกยวกบการบรโภค สงเสพตด ความรเกยวกบการจดการความเครยด แสดงไวในตารางท 2 ถงตารางท 6 ดงน

45

ตารางท 2 จ านวนและรอยละของความรเกยวกบการดแลสขภาพเบองตนของผสงอาย n = 410

ความรเกยวกบการดแลสขภาพเบองตนของผสงอาย ถก ผด

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ 1. ผสงอายจ าเปนตองตรวจสขภาพรางกายเปน

ประจ าปละหนงครง 2. ขบถายอจจาระเปนเวลาทกวน 3. ดแลรกษาสขภาพชองปาก ฟน และเหงอก 4. แปรงฟนอยางนอยวนละ 2 ครง หลงอาหาร 5. ดมน าสะอาดวนละ 6 – 8 แกว 6. อาบน าช าระลางรางกายใหสะอาดอยางนอยวนละ 2

ครง 7. อยในสภาพแวดลอมทถกสขลกษณะมอากาศถายเท

สะดวก 8. ลางมอใหสะอาดกอนกนอาหารและหลงขบถาย 9. สระผมอยางนอยสปดาหละ 2 ครง 10. พกผอนนอนหลบใหเพยงพอวนละ 6 – 8 ชวโมง 11. ท าจตใจใหสดใส อารมณด ปลอยวางไมเครยด

397

408 408 401 403 407 408

409 386 407 392

96.8

99.5 99.5 97.8 98.3 99.3 99.5

99.8 94.1 99.3 95.6

13

2 2 9 7 3 2

1 24 3

18

3.2

0.5 0.5 2.2 1.7 0.7 0.5

0.2 5.9 0.7 4.4

จากตารางท 2 พบวา กลมตวอยางมความรเกยวกบการดแลสขภาพเบองตนของผสงอาย มากทสด คอ การลางมอใหสะอาดกอนกนอาหารและหลงขบถาย คดเปนรอยละ 99.8 รองลงมา คอ ขบถายอจจาระเปนเวลา คดเปนรอยละ 99.5 ซงเทากบ การดแลรกษาสขภาพชองปาก ฟน และเหงอก สวนความรทตอบถกนอยทสด คอ การสระผมอยางนอยสปดาหละ 2 ครง คดเปนรอยละ 94.1

ตารางท 3 จ านวนและรอยละของความรเกยวกบการออกก าลงกาย n = 410

ความรเกยวกบการออกก าลงกาย ถก ผด

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ 1. ผสงอายไมควรออกก าลงกาย เพราะอายมากแลว 2. ถาออกก าลงกายอยางถกตอง และสม าเสมอจะท าใหระดบน าตาล และไขมนในเลอดลดลงได

70 378

17.1 92.2

340 32

82.9 7.8

46

ตารางท 3 จ านวนและรอยละของความรเกยวกบการออกก าลงกาย (ตอ) n = 410

ความรเกยวกบการออกก าลงกาย ถก ผด

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ 3. การออกก าลงกายชวยใหระบบขบถายดขน 4. การออกก าลงกายท าใหเกดความเครยดซมเศราวตกกงวล นอนไมหลบ 5. ควรออกก าลงกาย อยางนอยสปดาหละ 3 วน 6. ควรออกก าลงกายอยางนอยครงละ 30 นาท ตดตอกน 7. กอนและหลงการออกก าลงกายทกครงควรอบอนรางกายและผอนคลายรางกาย อยางนอยครงละ 5–10 นาท 8. ผสงอายทขอเทาไมดหรอขอเขาไมดควรออกก าลงกายดวยการวง 9. วธการออกก าลงกายทเหมาะสมและเสยคาใชจายนอยส าหรบผสงอาย คอ การเดนหรอวงชาๆ

384 127

400 342 389

150

403

93.7 31.0

97.6 83.4 94.9

36.6

98.3

26 283

10 68 21

260

7

6.3 69.0

2.4

16.6 5.4

63.4

1.7

จากตารางท 3 พบวา กลมตวอยางมความรเกยวกบการออกก าลงกาย โดยตอบถกมากทสด คอ วธการออกก าลงกายทเหมาะสมและเสยคาใชจายนอยส าหรบผสงอาย คอ การเดนหรอวงชาๆ คดเปนรอยละ 98.3 รองลงมา คอ ควรออกก าลงกายอยางนอยสปดาหละ 3 วน คดเปนรอยละ 97.6 กอนและหลงการออกก าลงกายทกครงควรอบอนรางกายและผอนคลายรางกาย อยางนอยครงละ 5 – 10 นาท คดเปนรอยละ 94.9 ตามล าดบ สวนขอค าถามเชงนเสธทกลมตวอยางตอบถกตองมากทสด คอ ผสงอายไมควรออกก าลง เพราะอายมากแลว คดเปนรอยละ 82.9

ตารางท 4 แสดงจ านวนและรอยละของความรเกยวกบอาหารและโภชนาการ n = 410

ความรเกยวกบอาหารและโภชนาการ ถก ผด

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ 1. ผสงอายควรรบประทานอาหารทกวนในปรมาณและสดสวนทเหมาะสม 2. ผสงอายทมปญหาเรองไขมนในเลอดสงหรอน าหนกตวมากควรดมนมไขมนต าหรอนมถวเหลอง

410

364

100.0

88.8

-

46

-

11.2

47

ตารางท 4 จ านวนและรอยละของความรเกยวกบอาหารและโภชนาการ (ตอ) n = 410

ความรเกยวกบอาหารและโภชนาการ ถก ผด

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ 3. ผสงอายทมปญหาเรองไขมนในเลอดสงควรบรโภคไขทกวน 4. ล าไย ขนน ทเรยน เปนผลไมทมรสหวานจดไมเหมาะกบผสงอาย 5. การกนผกและผลไมทกวนจะชวยในการขบถาย 6. ผสงอายควรบรโภคผกดบจะท าใหยอยงาย 7. ถวเมลดแหงเปนอาหารทมโปรตนสงราคาถกใชแทนอาหารพวกเนอสตวไดส าหรบผสงอาย 8. ประเทศไทยไดแบงอาหารหลกออกเปน 6 หม 9. อาหารประเภทโปรตน เชน เนอสตวตางๆ ไข นม มหนาทในการเสรมสรางซอมแซมสวนทสกหรอของรางกาย 10. การกนปลาซงเปนสตวทมไขมนนอยท าใหยอยงายเหมาะกบผสงอาย

135

313

394 161 365

150 385

395

32.9

76.3

96.1 39.3 89.0

36.6 93.9

96.3

275

97

16 249 45

260 25

15

67.1

23.7

3.9 60.7 11.0

63.4 6.1

3.7

จากตารางท 4 พบวา กลมตวอยางมความรเกยวกบอาหารและโภชนาการ โดยตอบถกมากทสด คอ ผสงอายควรรบประทานอาหารทกวนในปรมาณและสดสวนทเหมาะสม คดเปนรอยละ 100 รองลงมา คอ การกนปลาซงเปนสตวทมไขมนนอยท าใหยอยงายเหมาะกบผสงอาย คดเปนรอยละ 96.3 และการกนผกและผลไมทกวนจะชวยในการขบถาย คดเปนรอยละ 96.1 ตามล าดบ สวนขอค าถามเชงนเสธทกลมตวอยางตอบถกตองมากทสด คอ ผสงอายทมปญหาเรองไขมนในเลอดสงควรบรโภคไขทกวน คดเปนรอยละ 67.1

48

ตารางท 5 จ านวนและรอยละของความรเกยวกบการบรโภคสงเสพตด n = 410

ความรเกยวกบการบรโภคสงเสพตด ถก ผด

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ 1. ผสงอายควรอยางยงทตองงดเวนสงเสพตด เพอเปน

แบบอยางทดของบตรหลาน 2. การตดยาและสารเสพตดนอกจากเปนปญหาทาง

สขภาพกายและสขภาพจตแลว ยงเปนปญหาตอสงคม

3. บหรเปนสงเสพตดทผดกฎหมาย แตหาไดงาย 4. การสบบหรชวยขจดความเครยดท าใหสขภาพจตด 5. การสบบหรเปนสาเหตของมะเรงปอด และถงลมโปง

พอง 6. สารนโคตนทท าใหผสบบหรตดบหรไมมผลตอการ

เกดโรคความดนโลหตสง 7. เหลา เบยร ไวน น าตาลเมา ยาดอง จดเปนเครองดม

แอลกอฮอล 8. เครองดมแอลกอฮอลท าใหเกดพษตอรางกายและ

จตใจ เชน ความจ าเสอม ตบแขง ความดนโลหตสง 9. การดมสราชวยขจดความเครยด และท าใหอารมณด

366

379

288 105 354 146

378

361

99

89.3

92.4

70.2 25.6 86.3 35.6

92.2

88.0

24.1

44

31

122 305 56

264

32

49

311

10.7

7.6

29.8 74.4 13.7 64.4

7.8

12.0

75.9

จากตารางท 5 พบวา กลมตวอยางมความรเกยวกบการบรโภคสงเสพตด โดยตอบถกมากทสด คอ การตดยาและสารเสพตดนอกจากเปนปญหาทางสขภาพกายและสขภาพจตแลว ยงเปนปญหาตอสงคม คดเปนรอยละ 92.4 รองลงมา คอ เหลา เบยร ไวน น าตาลเมา ยาดอง จดเปนเครองดมแอลกอฮอล คดเปนรอยละ 92.2 ผสงอายควรอยางยงทตองงดเวนสงเสพตด เพอเปนแบบอยางทดของบตรหลาน คดเปนรอยละ 89.3 ตามล าดบ สวนขอค าถามเชงนเสธทกลมตวอยางตอบถกมากทสด คอ การดมสราชวยขจดความเครยดและท าใหอารมณด คดเปนรอยละ 75.9

49

ตารางท 6 จ านวนและรอยละของความรเกยวกบการจดการความเครยด n = 410

ความรเกยวกบการจดการความเครยด ถก ผด

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ 1. ความเครยดเปนสาเหตหนงทท าใหเกดความดน

โลหตสง 2. บคคลในวยท างานมกประสบปญหาจากงานและม

ความเครยดเกดจากการท างาน 3. ความเครยดท าใหกลามเนอหดเกรง เปนตนเหตของ

การปวดหว ปวดหลง ปวดเอว ปวดไหล 4. การพกผอนอยางเพยงพอใชเวลาวางใหเกด

ประโยชนสามารถลดความเครยดได 5. วธการจดการความเครยดทดของผสงอาย คอ ท า

จตใจใหสงบดวยการนงสมาธ ออกก าลงกาย 6. ความเครยด มผลตอสขภาพจตของผสงอาย 7. การเสรมสรางสขภาพรางกายใหแขงแรง มผลตอ

สขภาพจตของผสงอาย 8. การฝกใหมจตใจแจมใสอยเสมอท าใหควบคม

อารมณไดงาย จงไมรสกเครยด 9. ผสงอายควรท าสมาธ เพราะมผลตอสขภาพกาย 10. การฝกหายใจเขา ออก ชาๆ สามารถลดความเครยด

ได

398 399

408

400

410

406 397

410

403 406

97.1 97.3

99.5

97.6

100.0

99.0 96.8

100.0

98.3 99.0

12 11

2

10 -

4 13

-

7 4

2.9 2.7

0.5

2.4

-

1.0 3.2

-

1.7 1.0

จากตารางท 6 พบวา กลมตวอยางมความรเกยวกบการจดการความเครยดโดยตอบถกมากทสด คดเปนรอยละ 100 คอ วธการจดการความเครยดทดของผสงอาย คอ ท าจตใจใหสงบดวยการนงสมาธ ออกก าลงกาย ซงเทากบการฝกใหมจตใจแจมใสอยเสมอท าใหควบคมอารมณไดงายจงไมรสกเครยด รองลงมา คอ ความเครยดท าใหกลามเนอหดเกรง เปนตนเหตของการปวดหว ปวดหลง ปวดเอว ปวดไหล คดเปนรอยละ 99.5 และการฝกหายใจเขาออกชาๆ สามารถลดความเครยดได คดเปนรอยละ 99.0 ตามล าดบ

50

เมอน าขอมลความรเกยวกบการดแลสขภาพตนเองของผสงอายทง 5 ดาน มาวเคราะหโดยรวม พบวา ความรเกยวกบพฤตกรรมกบการดแลสขภาพตนเองอยในระดบด ตามตาราท 7

ตารางท 7 ระดบความรเกยวกบการดแลสขภาพตนเอง n = 410

ระดบความรเกยวกบการดแลสขภาพ คะแนน จ านวน รอยละ ระดบด ระดบปานกลาง ระดบต า

≥ 80 % 79 – 60 % ≤ 60 %

368 42 -

89.8 10.2

- X = 43.639 S.D. = 3.199 Min = 31 Max = 49

จากตารางท 7 พบวา กลมตวอยางสวนใหญมระดบความรเกยวกบการดแลสขภาพอยในระดบด คดเปนรอยละ 89.9 และมเพยงรอยละ 10.2 ทมความรในระดบปานกลาง

2.2. เจตคตเกยวกบการดแลสขภาพเบองตนของผสงอาย เจตคตเกยวกบการออกก าลงกาย เจตคตเกยวกบอาหารและโภชนาการ เจตคตเกยวกบการบรโภคสงเสพตด และเจตคตเกยวกบการจดการความเครยด แสดงไวในตารางท 8 ถงตารางท 12 ดงน

ตารางท 8 ระดบของเจตคตเกยวกบการดแลสขภาพเบองตนเปนรายขอ n = 410

เจตคตเกยวกบการดแลสขภาพเบองตน X S.D ระดบ 1. ผสงอายควรไปตรวจสขภาพเปนประจ าอยางนอยปละ 1 ครง 2. ผสงอายควรขบถายอจจาระเปนเวลาทกวน 3. ควรแปรงฟนทกวนอยางนอยวนละ 2 ครง เปนการรกษา

สขภาพฟนและเหงอก 4. ควรดมน าสะอาด วนละ 8 แกว มประโยชนตอรางกาย 5. ควรอาบน าช าระรางกายใหสะอาดเปนสงจ าเปนตอสขภาพ 6. ควรอยในสภาพแวดลอมทถกสขลกษณะมอากาศถายเท

สะดวกชวยใหรางกายมสขภาพด 7. ควรลางมอใหสะอาดกอนรบประทานอาหารและหลงขบถาย

ชวยปองกนโรคได 8. ควรสระผมอยางนอยสปดาห 2 ครง เพอชวยรกษาความ

สะอาดของรางกาย

3.50 3.54 3.58

3.61 3.60 3.62

3.67

3.53

.834

.659

.653

.636

.641

.627

.611

.664

ด ด ด ด ด ด ด ด

51

ตารางท 8 ระดบของเจตคตเกยวกบการดแลสขภาพเบองตนเปนรายขอ (ตอ) n = 410

เจตคตเกยวกบการดแลสขภาพเบองตน X S.D ระดบ 9. ผสงอายควรพกผอนนอนหลบใหเพยงพอวนละ 6 – 8 ชวโมง 10. ควรท าจตใจใหสดใสอารมณดมประโยชนชวยสงเสรม

สขภาพจต

3.56 3.55

.665

.688 ด ด

เจตคตโดยรวม 3.58 .582 ด จากตารางท 8 พบวา ในภาพรวมกลมตวอยางมเจตคตเกยวกบการดแลสขภาพเบองตนในระดบด โดยมคาเฉลยเทากบ 3.58 ส าหรบระดบเจตคตเกยวกบการดแลสขภาพเบองตนในระดบด ทมคาเฉลยมากทสด คอ ควรลางมอใหสะอาดกอนรบประทานอาหารและหลงขบถายชวยปองกนโรคได มคาเฉลยเทากบ 3.67 รองลงมา คอ ควรอยในสภาพแวดลอมทถกสขลกษณะมอากาศถายเทสะดวกชวยใหรางกายมสขภาพด มคาเฉลยเทากบ 3.62 และควรดมน าสะอาด วนละ 8 แกว มประโยชนตอรางกาย มคาเฉลยเทากบ 3.61 สวนผสงอายควรไปตรวจสขภาพเปนประจ าอยางนอยปละ 1 ครง มคาเฉลยนอยทสดเทากบ 3.50

ตารางท 9 ระดบของเจตคตเกยวกบการออกก าลงกายเปนรายขอ n = 410

เจตคตเกยวกบการออกก าลงกาย X S.D ระดบ 1. ผสงอายควรออกก าลงกาย เปนประจ าอยางนอยสปดาห

ละ 3 วน 2. ควรออกก าลงกายอยางนอยครงละ 30 นาทตดตอกน 3. การออกก าลงกายท าใหระบบขบถายดขน 4. การออกก าลงกายท าใหกระดกเสอมสภาพเรว 5. การออกก าลงกายท าใหเกดความเครยดวตกกงวลนอน

ไมหลบ 6. ผสงอายทขอเทาหรอขอเขาไมดควรออกก าลงกายดวย

การวง 7. การท างานบาน เปนประจ าทกวน ไมจ าเปนตองออก

ก าลงกายเพมอก

3.51

3.32 3.46 1.91 1.49

1.60

1.59

.737

.950

.800 1.302 1.033

1.071

.855

ด ด ด ไมด ไมด

ไมด

ไมด

52

ตารางท 9 ระดบของเจตคตเกยวกบการออกก าลงกายเปนรายขอ (ตอ) n = 410

เจตคตเกยวกบการออกก าลงกาย X S.D ระดบ 8. การออกก าลงกายอยางสม าเสมอท าใหระดบน าตาล

และไขมนในเลอด ลดลงได 9. กอนและหลงการออกก าลงกายทกครงควรอบอน

รางกาย และผอนคลายรางกายอยางนอยครงละ 5 – 10 นาท

10. วธการออกก าลงกายทเหมาะสมของผสงอาย คอ การเดนหรอวงชา ๆ

2.94

3.10

2.90

1.011

.877

.974

ปานกลาง ด

ปานกลาง

เจตคตโดยรวม 2.58 .559 ปานกลาง จากตารางท 9 พบวา ในภาพรวมกลมตวอยางมเจตคตเกยวกบการออกก าลงกายในระดบปานกลาง โดยมคาเฉลยเทากบ 2.58 ส าหรบเจตคตเกยวกบการออกก าลงกายในระดบด ทมคาเฉลยมากทสด คอ ผสงอายควรออกก าลงกายเปนประจ าอยางนอยสปดาหละ 3 วน เทากบ 3.51 รองลงมา คอ การออกก าลงกายท าใหระบบขบถายดขน มคาเฉลยเทากบ 3.46 ควรออกก าลงกายอยางนอยครงละ 30 นาท ตดตอกน มคาเฉลยเทากบ 3.32 ตามล าดบ สวนเจตคตเกยวกบการออกก าลงกายในระดบปานกลาง คอ การออกก าลงกายอยางสม าเสมอท าใหระดบน าตาลและไขมนในเลอดลดลงได มคาเฉลยเทากบ 2.94 และวธการออกก าลงกายทเหมาะสมของผสงอาย คอ การเดนหรอวงชา ๆ มคาเฉลยเทากบ 2.90 สวนเจตคตเกยวกบการออกก าลงกายในระดบทไมด มคาเฉลยนอยทสด คอ การออกก าลงกายท าใหเกดความเครยดวตกกงวลนอนไมหลบ เทากบ 1.49

ตารางท 10 ระดบเจตคตเกยวกบอาหารและโภชนาการเปนรายขอ n = 410

เจตคตเกยวกบอาหารและโภชนาการ X S.D ระดบ 1. การรบประทานอาหารทกวนในสดสวน และปรมาณท

เหมาะสมจะชวยสงเสรมสขภาพรางกาย 2. การดมนมไขมนต าหรอนมถวเหลองชวยแกปญหา

ไขมนในเลอดสงหรอน าหนกตวมาก 3. การบรโภคไขทกวนจะชวยลดไขมนในเลอด 4. ผสงอายไมควรรบประทานผลไมทมรสหวานจด

3.35

3.08

2.00 3.13

.767

.993

1.156 1.004

ด ด

ปานกลาง ด

53

ตารางท 10 ระดบเจตคตเกยวกบอาหารและโภชนาการเปนรายขอ (ตอ) n = 410

เจตคตเกยวกบอาหารและโภชนาการ X S.D ระดบ 5. การกนผกและผลไมทกวนชวยแกปญหาทองผก 6. ผสงอายควรบรโภคผกดบท าใหยอยงายไมเกดแกสใน

กระเพาะอาหาร 7. อาหารจ าพวกถวมโปรตนสงสามารถใชแทนอาหาร

จ าพวกเนอสตว 8. ผสงอายควรบรโภคผกตม ท าใหยอยงาย และไมเกด

แกสในกระเพาะอาหาร 9. ผสงอายไมควรดมน าอดลม และเครองดมชก าลง 10. ผสงอายควรบรโภคปลาเปนประจ าเนองจากมไขมน

ต า และยอยงาย

3.28 2.06

3.00

3.30

2.78 3.07

.879 1.098

.955

.820

1.252 1.044

ด ปานกลาง

ด ด

ปานกลาง ด

เจตคตโดยรวม 2.90 .587 ปานกลาง จากตารางท 10 พบวา ในภาพรวมกลมตวอยางมเจตคตเกยวกบอาหารและโภชนาการ ในระดบปานกลาง โดยมคาเฉลยเทากบ 2.58 ส าหรบเจตคตเกยวกบอาหารและโภชนาการในระดบด ทมคาเฉลยมากทสด คอ การรบประทานอาหารทกวนในสดสวนและปรมาณทเหมาะสมจะชวยสงเสรมสขภาพรางกาย มคาเฉลยเทากบ 3.35 รองลงมา คอ ผสงอายควรบรโภคผกตม ท าใหยอยงาย และไมเกดแกสในกระเพาะอาหาร มคาเฉลยเทากบ 3.30 การกนผกและผลไมทกวนชวยแกปญหาทองผก มคาเฉลยเทากบ 3.28 ตามล าดบ สวนเจตคตทมคาเฉลยนอยทสดในระดบปานกลาง คอ การบรโภคไขทกวนจะชวยลดไขมนในเลอด เทากบ 2.00

ตารางท 11 ระดบเจตคตเกยวกบการบรโภคสงเสพตดเปนรายขอ n = 410

เจตคตเกยวกบการบรโภคสงเสพตด X S.D ระดบ 1. ผสงอายควรงดเวนสงเสพตดใหโทษ 2. ผสงอายควรสบบหรเพอขจดความเครยดท าให

สขภาพจตด 3. การสบบหรเปนสาเหตของมะเรงปอดและถงลมโปง

พอง

3.42 1.99

3.25

.914 1.258

1.062

ด ไมด

ด

54

ตารางท 11 ระดบเจตคตเกยวกบการบรโภคสงเสพตดเปนรายขอ (ตอ) n = 410

เจตคตเกยวกบการบรโภคสงเสพตด X S.D ระดบ 4. การสบบหรไมมผลท าใหเกดโรคความดนโลหตสง 5. บหรเปนสงเสพตดถกกฎหมายแตมผลเสยตอสขภาพ 6. ผสงอายควรดมไวน เบยร ยาดอง เปนประจ า เพอชวย

กระตนใหบรโภคอาหารไดด 7. การดมแอลกอฮอลเปนสาเหตหนงของโรคตบแขง

ความจ าเสอม ความดนโลหตสง 8. การดมสราชวยขจดความเครยดท าใหอารมณด 9. การตดยาและสารเสพตดเปนปญหาทางสงคม

1.80 2.89 1.81

3.19

1.40 3.17

1.212 1.207 1.159

1.058

.918

1.055

ไมด ปานกลาง ไมด

ด

ไมด ด

เจตคตโดยรวม 2.55 .512 ปานกลาง

จากตารางท 11 พบวา ในภาพรวมกลมตวอยางมเจตคตเกยวกบการบรโภคสงเสพตดในระดบปานกลาง โดยมคาเฉลยเทากบ 2.55 ซงกลมตวอยางมคาเฉลยของระดบเจตคตเกยวกบการบรโภคสงเสพตดอยในระดบด คอ ผสงอายควรงดเวนสงเสพตดใหโทษ มคาเฉลยเทากบ 3.42 รองลงมา คอ การสบบหรเปนสาเหตของมะเรงปอดและถงลมโปงพอง มคาเฉลยเทากบ 3.25 การดมแอลกอฮอลเปนสาเหตหนงของโรคตบแขง ความจ าเสอม ความดนโลหตสง มคาเฉลยเทากบ 3.19 และการตดยาและสารเสพตดเปนปญหาทางสงคม มคาเฉลยเทากบ 3.17 ตามล าดบ สวนเจตคตเกยวกบการบรโภคสงเสพตดทอยในระดบปานกลาง คอ บหรเปนสงเสพตดถกกฎหมายแตมผลเสยตอสขภาพมคาเฉลยเทากบ 2.89

ตารางท 12 ระดบของเจตคตเกยวกบการจดการความเครยดรายขอ n = 410

เจตคตเกยวกบการจดการความเครยด X S.D ระดบ 1. ความเครยดเปนสาเหตของการปวดศรษะ ปวดหลง

ปวดเอว ปวดไหล 2. ความเครยดไมมผลตอสขภาพจตของผสงอาย 3. บคคลในวยท างานทประสบปญหาจากงานท าใหเกด

ความเครยดจากการท างาน

3.23

2.02 3.15

.959

1.329 .965

ด

ปานกลาง ด

55

ตารางท 12 ระดบของเจตคตเกยวกบการจดการความเครยดรายขอ (ตอ) n = 410

เจตคตเกยวกบการจดการความเครยด X S.D ระดบ 4. วธการจดการความเครยดทดของผสงอาย คอ การท า

สมาธออกก าลงกาย 5. การเสรมสรางสขภาพรางกายใหแขงแรงมผลตอ

สขภาพจตของผสงอาย 6. การพกผอนอยางเพยงพอใชเวลาวางใหเกดประโยชน

ไมสามารถขจดความเครยดได 7. ความเครยดเปนสาเหตหนงทท าใหเกดความดนโลหต

สง 8. ผสงอายควรท าสมาธเปนประจ าเพอชวยขจด

ความเครยด 9. การท าใหจตใจ แจมใสอยเสมอ สามารถควบคม

อารมณไดชวยขจดความเครยด 10. ผสงอายทขาดคนดแลท าใหเกดความเครยด

3.33

3.24

2.00

3.15

3.31

3.29

3.00

.854

.930

1.239

.948

.861

.866

1.036

ด ด

ปานกลาง ด ด ด ด

เจตคตโดยรวม 2.97 .692 ปานกลาง จากตารางท 12 พบวา ในภาพรวมกลมตวอยางมเจตคตเกยวกบการจดการความเครยดในระดบปานกลาง โดยมคาเฉลยเทากบ 2.97 ซงกลมตวอยางมเจตคตเกยวกบการจดการความเครยดในระดบด โดยมคาเฉลยสงสดเทากบ 3.33 คอ วธการจดการความเครยดทดของผสงอาย คอ การท าสมาธออกก าลงกาย รองลงมา คอ ผสงอายควรท าสมาธเปนประจ าเพอชวยขจดความเครยด มคาเฉลยเทากบ 3.31 การท าใหจตใจแจมใสอยเสมอ สามารถควบคมอารมณไดชวยขจดความเครยด มคาเฉลยเทากบ 3.29 ตามล าดบ สวนเจตคตในระดบปานกลาง ทมคาเฉลยนอยทสด คอ การพกผอนอยางเพยงพอใชเวลาวางใหเกดประโยชนไมสามารถขจดความเครยดได เทากบ 2.00

56

เมอน าขอมลเจตคตเกยวกบการดแลสขภาพตนเองของผสงอายทง 5 ดานมาวเคราะหโดยรวม พบวา เจตคตเกยวกบการดแลสขภาพตนเองอยในระดบดตามตารางท 13

ตารางท 13 ระดบเจตคตเกยวกบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง n = 410

ระดบเจตคตเกยวกบพฤตกรรมการดแลสขภาพ เกณฑ จ านวน รอยละ ระดบด ระดบปานกลาง ระดบไมด

≥ 80 % 79 – 60 % ≤ 60 %

137 202 71

33.4 49.3 17.3

X = 143.239 S.D. = 23.347 Min = 83 Max = 196

จากตารางท 13 พบวา กลมตวอยางสวนใหญมเจตคตเกยวกบพฤตกรรมการดแลสขภาพในระดบปานกลาง คดเปนรอยละ 49.3 รองลงมา คอ ระดบด คดเปนรอยละ 33.4 และระดบไมด คดเปนรอยละ 17.3

2.3. ปญหาสขภาพของผสงอายทตองไดรบการดแลจากแพทย ตามตารางท 14 ตารางท 14 จ านวนและรอยละของการมโรคหรอปญหาสขภาพทตองไดรบการดแลจากแพทย

n = 410 การมโรคหรอปญหาสขภาพ จ านวน รอยละ

ไมมโรค มโรค

- ความดนโลหตสง - โรคหวใจ - เบาหวาน - อน ๆ เชน ขอเสอม ไขมนในเลอดสง โรค

กระเพาะ หตง ปวดขอ ไทรอยด น าในหไมเทากน เปนตน

212 198 129 36 96 78

51.7 48.3 31.5 8.8

23.4 19.0

จากตารางท 14 พบวา กลมตวอยางสวนใหญไมมโรคหรอปญหาสขภาพทตองไดรบการดแลจากแพทย คดเปนรอยละ 51.7 มเพยงรอยละ 48.3 ทมโรคหรอปญหาสขภาพทตองไดรบการดแลจากแพทย มากทสด คอ โรคความดนโลหตสง คดเปนรอยละ 31.5 รองลงมา คอ โรคเบาหวาน คดเปนรอยละ 23.4

57

ตารางท 15 จ านวนและรอยละของการประเมนภาวะสขภาพ n = 410

การประเมนภาวะสขภาพ จ านวน รอยละ ด ปานกลาง ไมด

130 219 61

31.7 53.4 14.9

จากตารางท 15 พบวา กลมตวอยางสวนใหญมการประเมนภาวะสขภาพอยในระดบปานกลาง คดเปนรอยละ 53.4 รองลงมา คอ ระดบด คดเปนรอยละ 31.7 และระดบไมด คดเปนรอยละ 14.9

สวนท 3 ปจจยเออ ไดแก การเขาถงสถานบรการสขภาพ การไดรบค าแนะน าทางสขภาพ และการตรวจรกษาทเหมาะสม ตามตารางท 16

ตารางท 16 ระดบการไดรบปจจยเออ เปนรายขอ n = 410

การไดรบปจจยเออรายดาน X S.D ระดบ

การเขาถงสถานบรการสขภาพ 2.61 .445 มาก - ทานมความสะดวกในการเดนทางไปรบบรการสขภาพ - สถานบรการสขภาพใหความสะดวกแกทานเพยงใดในการตดตอขอรบบรการ เชน การท าบตร การยนบตรขอรบบรการ

- ทานใชเวลารอคอยตรวจจากแพทย

2.73 2.78

2.33

.469

.426

.795

มาก มาก

ปานกลาง การไดรบค าแนะน าทางสขภาพ 2.80 .393 มาก

- ทานพอใจในค าแนะน าจากเจาหนาท - ทานไดรบความรดานสขภาพจากเจาหนาท

2.80 2.81

.422

.413 มาก มาก

การตรวจรกษาทเหมาะสม 2.78 .394 มาก - ทานไดรบการตรวจรกษาถกตองเหมาะสมกบโรคหรอปญหาสขภาพของทานในระดบ

- ทานมความพงพอใจกบการตรวจรกษาของแพทย

2.79

2.78

408

.428

มาก

มาก การไดรบปจจยเออโดยรวม 2.72 .360 มาก

58

จากตารางท 16 พบวา ในภาพรวมกลมตวอยางไดรบปจจยเออในระดบมาก โดยมคาเฉลยเทากบ 2.72 ซงกลมตวอยางไดรบปจจยเออมากทสด คอ การไดรบค าแนะน าทางสขภาพ มคาเฉลยเทากบ 2.80 รองลงมา คอ การตรวจรกษาทเหมาะสม มคาเฉลยเทากบ 2.78 และการเขาถงสถานบรการสขภาพ มคาเฉลยเทากบ 2.61 ตามล าดบ โดยมรายละเอยดดงน ปจจยเออดานการไดรบค าแนะน าทางสขภาพ กลมตวอยางไดรบความรดานสขภาพจากเจาหนาท มคาเฉลยเทากบ 2.81 และพอใจในค าแนะน าจากเจาหนาท มคาเฉลยเทากบ 2.80 ปจจยเออดานการตรวจรกษาทเหมาะสม กลมตวอยางไดรบการตรวจรกษาถกตองเหมาะสมกบโรคหรอปญหาสขภาพ มคาเฉลยเทากบ 2.79 และพงพอใจกบการตรวจรกษาของแพทย มคาเฉลยเทากบ 2.78 ปจจยเออดานการเขาถงสถานบรการสขภาพ กลมตวอยางไดรบความสะดวกจากสถานบรการเกยวกบการขอรบบรการ เชน การท าบตร การยนบตรขอรบบรการ มคาเฉลยเทากบ 2.78 รองลงมา คอ มความสะดวกในการเดนทางไปรบบรการสขภาพ มคาเฉลยเทากบ 2.73 และมเพยงการใชเวลารอคอยตรวจจากแพทยในระดบปานกลาง โดยมคาเฉลยเทากบ 2.33 เมอน าขอมลมาวเคราะหโดยรวม พบวา กลมตวอยางสวนใหญไดรบปจจยเออเกยวกบพฤตกรรมารดแลสขภาพ อยในระดบบอยมาก ตามตารางท 17

ตารางท 17 ระดบของการไดรบปจจยเออ n = 410

ระดบการไดรบปจจยเออ จ านวน รอยละ ไดรบบอยมาก ไดรบบอย ไดรบนาน ๆ ครง

330 78 2

80.5 19.0 .05

X = 19.012 S.D. = 2.523 Min = 11 Max = 21

จากตารางท 17 พบวา กลมตวอยางสวนใหญไดรบปจจยเออเกยวกบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองในระดบมาก คดเปนรอยละ 80.5 รองลงมา คอ ระดบปานกลาง คดเปนรอยละ 19.0 และมเพยง รอยละ 0.5 ทไดรบในระดบนอย

59

สวนท 4 ปจจยเสรม ไดแก การเขารวมกจกรรมทางสงคม สมพนธภาพในครอบครว และบคคลใกลชด และการไดรบขอมลขาวสาร ตามตารางท 18

ตารางท 18 ระดบของการไดรบปจจยเสรมเกยวกบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง n = 410

การไดรบปจจยเสรมรายดาน X S.D ระดบ

การเขารวมกจกรรมทางสงคม 1.97 .679 ปานกลาง - ทานเขารวมกจกรรมของชมรมผสงอายมากนอยเพยงใด

- ทานเขารวมกจกรรมทางศาสนามากนอยเทาใด

1.91

2.02

.813

.750

ปานกลาง

ปานกลาง สมพนธภาพในครอบครวและบคคลใกลชด 2.36 .551 ด

- เมอเจบปวยทานไดรบการดแล เอาใจใสจากครอบครวหรอบคคลใกลชดเสมอ

- เมอทานไมสบายใจ สมาชกในครอบครวของทานหรอบคคลใกลชด ท าใหทานรสกอบอนและมความสขเสมอ

- เมอทานรสกมความทกข สมาชกในครอบครวของทานหรอบคคลใกลชดคอยใหก าลงใจทานเสมอ

- เมอทานเจบปวยสมาชกในชมรมผสงอายแสดงความหวงใยทานเสมอ

- เมอทานมความทกขสมาชกในชมรมผสงอายคอยใหก าลงใจทานเสมอ

- ทานไดรบค าแนะน าเกยวกบการดแลสขภาพตนเองจากอาสาสมครสาธารณสขอยางสม าเสมอ

2.52

2.45

2.36

2.28

2.28

2.29

.556

.698

.660

.694

.689

.697

ด

ด ด

ปานกลาง

ปานกลาง

ปานกลาง

การไดรบขอมลขาวสาร 2.15 .569 ปานกลาง - ทานไดรบเอกสารแผนพบแนะน าการดแลสขภาพตนเองจากสถานบรการสาธารณสขเมอมารบบรการ

- ทานไดใชเอกสารแผนพบดงกลาวเปนคมอการดแลสขภาพของทาน

- ทานไดรบขอมลขาวสารเกยวกบการดแลสขภาพตนเองจากสอหนงสอพมพ วารสารตาง ๆ อยเสมอ

2.15

2.12

2.09

.781

.710

.653

ปานกลาง

ปานกลาง

ปานกลาง

60

ตารางท 18 ระดบของการไดรบปจจยเสรมเกยวกบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง (ตอ) n = 410

การไดรบปจจยเสรมรายดาน X S.D ระดบ - ทานไดรบขอมลขาวสารเกยวกบการดแลสขภาพตนเองจากสอวทย โทรทศน

- ทานมโอกาสศกษาหาขอมลเกยวกบการดแลสขภาพตนเองจากสออนเทอรเนต

- ความรจากสอตางๆดงกลาวแลว สงผลใหทานสนใจดแลสขภาพตนเองมากขน

- ทานไดรบความร เกยวกบการดแลตนเองจากบคลากรทางการแพทย แพทย พยาบาล เจาหนาทสาธารณสข/ทมารบบรการ

2.09

1.78

2.38

2.44

.693

.829

.679

.683

ปานกลาง

ปานกลาง ด ด

การไดรบปจจยเสรมโดยรวม 2.21 .494 ปานกลาง จากตารางท 18 พบวา ในภาพรวมกลมตวอยางไดรบปจจยเสรมในระดบปานกลาง โดยมคาเฉลยเทากบ 2.21 ซงกลมตวอยางไดรบปจจยเสรมมากทสด คอ สมพนธภาพในครอบครวและบคคลใกลชดมคาเฉลยเทากบ 2.36 รองลงมา คอ การไดรบขอมลขาวสาร มคาเฉลยเทากบ 2.15 และการเขารวมกจกรรมทางสงคม มคาเฉลยเทากบ 1.97 ตามล าดบ โดยมรายละเอยดดงน ปจจยเสรมดานการ เขารวมกจกรรมทางสงคม กลมตวอยาง เขารวมกจกรรมของชมรมผสงอาย มคาเฉลยเทากบ 1.91 และเขารวมกจกรรมทางศาสนา มคาเฉลยเทากบ 2.02 ซงอยในระดบปานกลาง

ปจจยเสรมดานสมพนธภาพในครอบครวและบคคลใกลชด กลมตวอยาง เมอเจบปวยจะไดรบการดแล เอาใจใสจากครอบครวหรอบคคลใกลชดเสมอ มคาเฉลยเทากบ 2.52 รองลงมา คอ เมอไมสบายใจ สมาชกในครอบครวหรอบคคลใกลชด ท าใหรสกอบอนและมความสขเสมอ ซงมคาเฉลยเทากบ 2.45

ปจจยเสรมดาน การไดรบขอมลขาวสาร กลมตวอยาง ไดรบความร เกยวกบการดแลตนเองจากบคลากรทางการแพทย แพทย พยาบาล เจาหนาทสาธารณสข/ทมารบบรการ มคาเฉลยเทากบ 2.44 รองลงมา ไดรบความรจากสอตางๆแลว สงผลใหสนใจดแลสขภาพตนเองมากขน มคาเฉลยเทากบ 2.38

61

ตารางท 19 ระดบของการไดรบปจจยเสรม n = 410

ระดบการไดรบปจจยเสรม จ านวน รอยละ ไดรบบอยมาก ไดรบบอย ไดรบนานๆครง

125 209 76

30.5 51.0 18.5

X = 33.15 S.D. = 7.42 Min = 15 Max = 45 จากตารางท 19 พบวา กลมตวอยางสวนใหญไดรบปจจยเสรมเกยวกบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองในระดบบอย คดเปนรอยละ 51.0 รองลงมา คอ ระดบบอยมาก คดเปนรอยละ 19.0 และมเพยงรอยละ 18.5 ทไดรบในระดบไดรบนานๆครง สวนท 5 พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของผสงอาย

5.1 การดแลสขภาพเบองตน พบวา อยในระดบด ตามตารางท 20 ตารางท 20 ระดบของพฤตกรรมการดแลสขภาพเบองตนเปนรายขอ

n = 410 พฤตกรรมการดแลสขภาพเบองตน X S.D ระดบ

1. ตรวจสขภาพรางกายเปนประจ า ปละ 1 ครง 2. ขบถายอจจาระเปนเวลาทกวน 3. แปรงฟนอยางนอยวนละ 2 ครง 4. อาบน าช าระลางรางกายอยางนอยวนละ 2 ครง 5. อยในสภาพแวดลอมสะอาดถกสขลกษณะมอากาศถายเทได

สะดวก 6. ดมน าสะอาด วนละ 6 – 8 แกว 7. ลางมอใหสะอาดกอนรบประทานอาหารและหลงการ

ขบถาย 8. สระผมอยางนอยสปดาหละ 2 ครง 9. พกผอนนอนหลบวนละ 6 – 8 ชวโมง 10. ท าจตใจใหสดใสอารมณดปลอยวางไมเครยด

2.69 2.85 2.94 2.91 2.83

2.83 2.85 2.84 2.83 2.78

.528

.387

.281

.313

.400

.400

.387

.404

.429

.441

ด ด ด ด ด ด ด ด ด ด

พฤตกรรมโดยรวม 2.84 .295 ด

62

จากตารางท 20 พบวา กลมตวอยางมพฤตกรรมการดแลสขภาพเบองตนในระดบด โดยมพฤตกรรมทปฏบตประจ ามากทสด คอ การแปรงฟนอยางนอยวนละ 2 ครง มคาเฉลยเทากบ 2.94 รองลงมา คอ การอาบน าช าระลางรางกายอยางนอยวนละ 2 ครง มคาเฉลยเทากบ 2.91 การขบถายอจจาระเปนเวลาทกวน มคาเฉลยเทากบ การลางมอใหสะอาดกอนรบประทานอาหารและหลงการขบถาย คอ 2.85 ตามล าดบ สวนพฤตกรรมการตรวจสขภาพรางกายเปนประจ าปละ 1 ครง มคาเฉลยเพยง 2.69

5.2 การออกก าลงกาย พบวา ผสงอายสวนใหญมพฤตกรรมอยในระดบปานกลาง ตามตารางท 21

ตารางท 21 ระดบพฤตกรรมเกยวกบการออกก าลงกายเปนรายขอ n = 410

พฤตกรรมเกยวกบการออกก าลงกาย X S.D ระดบ 1. ทานออกก าลงกายอยางนอยสปดาหละ 3 วน 2. ทานออกก าลงกายอยางนอยครงละ 30 นาท

ตดตอกน 3. ทานผอนคลายรางกายอยางนอยครงละ 5 – 10 นาท

กอนและหลงออกก าลงกายทกครง 4. ทานออกก าลงกายดวยการเดนหรอวงชา ๆ 5. ทานออกก าลงกายดวยการวงเรว 6. ทานออกก าลงกายดวยการเลนเทนนส 7. ทานออกก าลงกายโดยวธขจกรยาน 8. ทานออก าลงกายโดยวธกายบรหาร 9. ทานออกก าลงกายโดยวธวายน า-เดนในน า 10. ทานออกก าลงกายดวยการร ามวยจน

2.51 2.48

2.48

2.32 1.46 1.36 1.60 1.75 1.38 1.52

.630

.638

.653

.743

.678

.603

.622

.669

.566

.696

ด ด ด

ปานกลาง ตองปรบปรง ตองปรบปรง ตองปรบปรง ตองปรบปรง ตองปรบปรง ตองปรบปรง

พฤตกรรมโดยรวม 1.89 .411 ปานกลาง จากตารางท 21 พบวา กลมตวอยางมพฤตกรรมเกยวกบการอกก าลงกาย ดงน ในระดบด คอ มการออกก าลงกายอยางนอยสปดาหละ 3 วน มคาเฉลยเทากบ 2.51 รองลงมา คอ ออกก าลงกายอยางนอยครงละ 30 นาทตดตอกน ซงมคาเฉลยเทากบ การผอนคลายรางกายอยางนอยครงละ 5 – 10 นาท กอนและหลงออกก าลงกายทกครง คอ 2.48

ในระดบปานกลาง คอ การออกก าลงกายโดยวธกายบรหาร มคาเฉลยเทากบ 1.75

63

ในระดบตองปรบปรง คอ การออกก าลงกายโดยวธขจกรยาน มคาเฉลยเทากบ 1.60 การออกก าลงกายดวยการร ามวยจน มคาเฉลยเทากบ 1.52 การออกก าลงกายดวยการวงเรว มคาเฉลยเทากบ 1.46 ตามล าดบ

5.3 อาหารและโภชนาการ พบวา ผสงอายสวนใหญมพฤตกรรมอยในระดบปานกลาง ตามตารางท 22

ตารางท 22 ระดบของพฤตกรรมเกยวกบอาหารและโภชนาการเปนรายขอ n = 410

พฤตกรรมเกยวกบอาหารและโภชนาการ X S.D ระดบ 1. ใน 1 วน ทานรบประทานอาหารครบ 5 หม คอ

เนอสตว ถว ขาว แปง น าตาล ไขมน ผก ผลไม เพอใหรางกายไดรบสารอาหารครบถวน

2. ทานรบประทานอาหารเนอสตวทมไขมนต า เชน ปลา 3. ทานรบประทานผกและผลไมทกวน 4. ทานรบประทานอาหารรสจด เชน เคมจด หวานจด

เปรยวจด 5. ทานรบประทาน ผลไมทมรสหวานจด เชน ล าไย ขนน

ทเรยน 6. ทานรบประทาน นมสด ไขไก 7. ทานดมนมไขมนต าหรอนมถวเหลอง 8. ทานรบประทานถวเมลดแหงซงเปนอาหารทมโปรตน

สงราคาถก 9. ทานดมน าอดลม 10. ทานรบประทานสตวปก เปด ไก

2.54

2.58 2.53 1.70

1.69

2.18 2.38 2.17

1.65 1.77

.546

.527

.573

.585

.674

.670

.645

.686

.695

.718

ด ด ด

ปานกลาง

ปานกลาง

ปานกลาง ด

ปานกลาง ด

ปานกลาง พฤตกรรมโดยรวม 2.12 .314 ปานกลาง

จากตารางท 22 พบวา กลมตวอยางมพฤตกรรมเกยวกบอาหารและโภชนาการ ในระดบด คอ การรบประทานเนอสตวทมไขมนต า เชน ปลา มคาเฉลยเทากบ 2.58 รองลงมาคอ ใน 1 วน จะรบประทานอาหารครบ 5 หม คอ เนอสตว ถว ขาว แปง น าตาล ไขมน ผก ผลไม เพอใหรางกายไดรบสารอาหารครบถวน ในระดบปานกลาง คอ การรบประทาน นมสด ไขไก มคาเฉลยเทากบ 2.18 รองลงมา คอ การรบประทานถวเมลดแหงซงเปนอาหารทมโปรตนสงราคาถกและกลมตวอยาง

64

ยงมพฤตกรรมการดมน าอดลม ในระดบทด มคาเฉลยเทา 1.65 นนคอ มกลมตวอยางจ านวนนอยทดมน าอดลมเปนประจ า

5.4 การบรโภคสงเสพตด ผสงอายสวนใหญมพฤตกรรมการบรโภคสงเสพตดอยในระดบด หมายความวา ผสงอายไมไดบรโภคสงเสพตดเปนประจ า ดงตารางท 23

ตารางท 23 ระดบของพฤตกรรมเกยวกบการบรโภคสงเสพตดเปนรายขอ n = 410

พฤตกรรมเกยวกบการบรโภคสงเสพตด X S.D ระดบ 1. ทานสบบหร 2. ทานบรโภคเครองดมแอลกอฮอล (สรา เบยร ไวน น าตาล

เมา) 3. ทานบรโภคยาดอง เนองจากชวยบ ารงสขภาพ 4. ทานบรโภคเครองดมชก าลง เชน กระทงแดง ฉลาม ฯลฯ 5. ทานดมน าชา กาแฟ 6. ทานเสพยาบา 7. ทานบรโภคพช กระทอม กญชา 8. ทานรบประทานยากลอมประสาทเพอชวยใหนอนหลบ

1.18 1.14

1.09 1.19 1.43 1.08 1.05 1.09

.457

.398

.337

.442

.557

.352

.271

.363

ด ด ด ด ด ด ด ด

พฤตกรรมโดยรวม 1.15 .274 ด

จากตารางท 23 พบวา ระดบของพฤตกรรมเกยวกบการบรโภคสงเสพตดของกลมตวอยางอยในระดบด นนคอ มพฤตกรรมการบรโภคสงเสพตดนอย โดยมพฤตกรรมบรโภคพชกระทอม กญชา นอยทสด มคาเฉลยเทากบ 1.05 สวนพฤตกรรมการบรโภคสงเสพตดทมากทสด คอ การดมชา กาแฟ มคาเฉลยเทากบ 1.43

5.5 การจดการความเครยด ผสงอายมพฤตกรรมเกยวกบการจดการความเครยดในระดบปานกลาง ตามตารางท 24

ตารางท 24 ระดบของพฤตกรรมเกยวกบการจดการความเครยดเปนรายขอ n = 410

พฤตกรรมเกยวกบการจดการความเครยด X S.D ระดบ 1. เมอทานรสกเครยดทานไหวพระสวดมนต 2. เมอทานรสกเครยดทานท าสมาธ

2.29 2.13

.622

.708 ปานกลาง ปานกลาง

65

ตารางท 24 ระดบของพฤตกรรมเกยวกบการจดการความเครยดเปนรายขอ (ตอ) n = 410

พฤตกรรมเกยวกบการจดการความเครยด X S.D ระดบ 3. เมอทานรสกเครยดทานไปออกก าลงกาย 4. เมอทานรสกเครยด ทานสบบหร 5. เมอทานมปญหาทานปรกษากบสมาชกในครอบครว

หรอเพอนสนท 6. ทานท างานอดเรก เชน จดบาน ปลกตนไม เลยงปลา 7. ทานดหนง ฟงเพลง เพอผอนคลายความเครยด 8. เมอทานเครยด จะกนยากลอมประสาท

2.09 1.22 2.06

2.29 2.22 1.16

.738

.540

.648

.642

.699

.448

ปานกลาง ด

ปานกลาง

ปานกลาง ปานกลาง

ด พฤตกรรมโดยรวม 1.93 .418 ปานกลาง

จากตารางท 24 พบวา สวนใหญกลมตวอยางมพฤตกรรมเกยวกบการจดการความเครยดอยในระดบปานกลาง โดยพฤตกรรมทมคาเฉลยสงสด มอย 2 พฤตกรรม คอ เมอรสกเครยดจะไหวพระสวดมนต และท างานอดเรก เชน จดบาน ปลกตนไม เลยงปลา ซงมคาเทากบ 2.29 รองลงมาคอ การดหนง ฟงเพลง เพอผอนคลายความเครยด มคาเฉลยเทากบ 2.22 การท าสมาธ มคาเฉลยเทากบ 2.13 การออกก าลงกาย มคาเฉลยเทากบ 2.09 และเมอมปญหาจะปรกษากบสมาชกในครอบครวหรอเพอนสนท สวนพฤตกรรมการจดการความเครยดทไมด คอ การสบบหร และการกนยากลอมประสาทของกลมตวอยางอยในระดบด นนคอ มกลมตวอยางจ านวนนอยทเมอเกดความเครยดจะใชวธการสบบหร และการกนยากลอมประสาท

เมอน าขอมลพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองทง 5 ดาน มาวเคราะหโดยรวม พบวา ผสงอายมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองระดบปานกลาง

ตารางท 25 ระดบของพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง n = 410

พฤตกรรมการดแลสขภาพ จ านวน รอยละ ระดบด ระดบปานกลาง ระดบไมด

23 341 46

5.6 83.2 11.2

X = 93.102 S.D. = 11.278 Min = 46 Max = 138

66

จากตารางท 25 พบวา กลมตวอยางสวนใหญมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองในระดบปานกลาง คดเปนรอยละ 83.2 รองลงมา คอ ระดบไมด คดเปนรอยละ 11.2 สวนพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองในระดบด มเพยงรอยละ 5.6 สวนท 6 ทดสอบสมมตฐาน

6.1 ทดสอบสมมตฐานจากการวเคราะหหาความสมพนธระหวางลกษณะสวนบคคลกบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง โดยใช Chi-square ตามตารางท 26

ตารางท 26 ความสมพนธระหวางลกษณะสวนบคคลกบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง n = 410

ลกษณะสวนบคคล พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง

2 p-value เพศ อาย ศาสนา ภมล าเนา การศกษา สถานภาพสมรส รายไดประจ าเดอน ความพอเพยงของรายได การมโรคประจ าตว

1.953 16.143

.407 13.116 28.878 23.064 41.434 20.889 16.768

.377 0.13* .816

.011* .004**

.001***

.000***

.000***

.000*** *p ≤ .05, **p ≤ .01, ***p ≤ .001

จากตารางท 26 พบวา ขอมลสวนบคคลทมความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง มดงน อายและภมล าเนา มความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 การศกษาการสงสดมความสมพนธกบพฤตกรรมดแลสขภาพตนเอง อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .01 สถานภาพสมรส รายไดประจ าเดอน ความพอเพยงของรายได และการมโรคประจ าตว มความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .001 เปนการยอมรบสมมตฐาน คอ ลกษณะสวนบคคลของผสงอาย มความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง

67

6.2 ทดสอบสมมตฐาน จากการวเคราะหความสมพนธระหวางปจจยน า ปจจยเออ และปจจยเสรม กบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง โดยใชสถตสมประสทธสหสมพนธดวยวธการของเพยรสน ตามตารางท 27

ตารางท 27 ความสมพนธระหวางปจจยน า ปจจยเออ และปจจยเสรมกบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง

n = 410

ปจจยตาง ๆ พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง

r p-value

ปจจยน า - ความรเกยวกบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง - เจตคตตอพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง ปจจยเออ - การเขาถงสถานบรการสขภาพ - การไดรบค าแนะน าทางสขภาพ - การตรวจรกษาทเหมาะสม ปจจยเสรม - การเขารวมกจกรรมทางสงคม - สมพนธภาพในครอบครวและบคคลใกลชด - การไดรบขอมลขาวสาร

-.06 .613

.213 .044 .186

.318 .371 .249

.257

≤ 0.001

≤ 0.001 .379

≤ 0.001

≤ 0.001 ≤ 0.001 ≤ 0.001

***p ≤ .001

จากตารางท 27 พบวา ปจจยน า คอ เจตคตตอพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองมความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมดแลสขภาพตนเอง ( r = .613) อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .001 นนคอ ถากลมตวอยางมเจตคตตอพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองดกจะมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองดตามไปดวย ปจจยเออ ไดแก การเขาถงสถานบรการสขภาพ และการตรวจรกษาทเหมาะสมมความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง ( r = .213, .186 ตามล าดบ) อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .001 นนคอ ถากลมตวอยางมการเขาถงสถานบรการสขภาพและไดรบการตรวจรกษาทเหมาะสมมากกจะมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองดขนตามไปดวย ปจจยเสรม อนไดแก การเขารวมกจกรรมทางสงคม สมพนธภาพในครอบครวและบคคลใกลชด และการไดรบขอมลขาวสาร มความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง

68

(r = .318, .371, .249 ตามล าดบ) อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .001 นนคอ ถากลมตวอยางไดรบปจจยเสรม ซงประกอบดวย การเขารวมกจกรรมทางสงคม สมพนธภาพในครอบครวและบคคล และการไดรบขอมลขาวสารในปรมาณมาก กจะมพฤตกรรมการดแลสขภาพของตนเองดมากขน ซงสอดคลองกบสมมตฐานการวจย

69

บทท 5 สรป อภปรายผล และขอเสนอแนะ

สรปผลการวจย

ลกษณสวนบคคล กลมตวอยางเปนเพศหญงรอยละ 69.5 เปนเพศชายรอยละ 30.5 อายเฉลย 67 ป กลมอาย

ระหวาง 60 – 65 ป มากทสดรอยละ 49.8 สวนมากนบถอศาสนาพทธ จบการศกษาระดบประถมศกษารอยละ 67.6 รองลงมาจบการศกษาระดบปรญญาตรรอยละ 12 สถานภาพสมรสครอยละ 67.1 รายไดเฉลยเดอนละ 10,572.18 บาท สวนใหญรายไดไมเพยงพอรอยละ 53.4 กลมตวอยางมโรคประจ าตวรอยละ 49.3 เชน ภาวะกระดกพรนขอเขาเสอมความดนโลหตสง ไขมนในเลอดสง โรคเบาหวาน ภมแพ โรคหวใจ

ปจจยน า ไดแก 1. ความรเกยวกบการดแลสขภาพตนเองของผสงอาย

ความรเกยวกบการดแลสขภาพตนเองของผสงอาย ทง 5 ดาน คอ ความร เกยวกบการดแลสขภาพเบองตน ความรเกยวกบการออกก าลงกาย ความรเกยวกบการออกก าลงกาย ความรเกยวกบอาหารและโภชนการ ความรเกยวกบการบรโภคสงเสพตดและความรเกยวกบการจดการความเครยดพบวา กลมตวอยางสวนใหญ มความรอยในระดบดรอยละ 89.9 มเพยงรอยละ 10.2 ทมความรระดบปานกลาง

2. เจตคตเกยวกบพฤตกรรมการดแลสขภาพ เจตคตเกยวกบพฤตกรรมการดแลสขภาพ โดยรวม 5 ดาน คอ เจตคตเกยวกบการดแล

สขภาพเบองตน เจตคตเกยวกบการออกก าลงกายเจตคตเกยวกบอาหารและโภชนการ เจตคตเกยวกบการบรโภคสงเสพตด และเจตคตเกยวกบการจดการความเครยด พบวา เจตคตในระดบดรอยละ 33.4 ระดบปาตกลางรอยละ 49.3 และระดบไมดรอยละ 17.3 เมอพจารณาเปนรายดาน พบวา เจตคตเกยวกบการดแลสขภาพเบองตนอยในระดบด เจตคตเกยวกบการออกก าลงกาย อยในระดบปานกลาง เจตคตเกยวกบอาหารและโภชนาการอยในระดบปานกลาง เจตคตเกยวกบการบรโภคสงเสพตดอยในระดบปานกลาง เจตคตเกยวกบการจดการความเครยดอยในระดบปานกลาง

3. ปญหาสขภาพของผสงอายทตองไดรบการดแลจากแพทย พบวา กลมตวอยางไมมโรครอยละ 51.7 มโรครอยละ 48.3 โรคหรอปญหาทพบคอความดนโลหตสงรอยละ 31.5 รองลงมาคอโรคเบาหวานรอยละ 23.4

70

ปจจยเออ ไดแก การเขาถงสถานบรการสขภาพการไดรบค าแนะน าทางสขภาพ และการ

ตรวจรกษาทเหมาะสมอยในระดบมาก เมอน าขอมลมาวเคราะหโดยรวม พบวา กลมตวอยางสวนใหญไดรบปจจยเออเกยวกบพฤตกรรมการดแลสขภาพในระดบทไดรบบอยมากรอยละ 80.5 ไดรบบอย รอยละ 19 มเพยงรอยละ 0.05 ทไดรบนาน ๆ ครง

ปจจยเสรม กลมตวอยางไดรบปจจยเสรมในระดบปานกลาง เมอพจารณาเปนรายดาน พบวา ดานการเขารวมกจกรรมทางสงคมอยในระดบปานกลางดานสมพนธภาพในครอบครวและบคคลใกลชดอยในระดบด ดานการไดรบขอมลขาวสารอยในรบปานกลาง เมอน าขอมลมาวเคราะหโดยรวมพบวากลมตวอยางไดรบปจจยเสรมในระดบบอยมากรอยละ 30.5 ไดรบบอยรอยละ 51 และไดรบนาน ๆ ครงรอยละ 18.5

พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของผสงอายโดยรวมอยในระดบปานกลาง เมอพจารณาเปนรายดาน คอ พฤตกรรมการดแลสขภาพเบองตนอยในระดบด พฤตกรรมการออกก าลงกายอยในระดบปานกลางพฤตกรรมเกยวกบอาหารและโภชนาการอยในระดบปานกลางพฤตกรรมการบรโภคสงเสพตดอยในระดบดพฤตกรรมเกยวกบการจดการความเครยดอยในระดบปานกลาง

การพสจนสมมตฐาน 1. ทดสอบสมมตฐานโดยใช Chi-Square วเคราะหหาความสมพนธระหวางลกษณะสวนบคคลกบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง พบวา ลกษณะสวนบคคลทมความสมพนธกบพฤตกรรมสขภาพอยางมนยส าคญทางสถต ไดแก อาย ภมล าเนา การศกษา สถานภาพสมรส รายไดความพอเพยงของรายได และการมโรคประจ าตว เปนการยอมรบสมมตฐาน คอ ลกษณะสวนบคคลของผสงอาย มความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง 2. ทดสอบสมมตฐาน โดยการวเคราะหหาความสมพนธระหวางปจจยน า ปจจยเออ และปจจยเสรมกบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองโดยใชสถตสมประสทธสหสมพนธดวยวธของเพยรสน พบวา ปจจยน า คอ เจตคตเกยวกบพฤตกรรมการดแลสขภาพของตนเอง มความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการดแลสขภาพ ส าหรบความรไมมความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง ปจจยเออ คอ การเขาถงบรการสขภาพการตรวจรกษาทเหมาะสมมความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง ปจจยเสรม คอ การเขารวมกจกรรมทางสงคมสมพนธภาพในครอบครวและบคคล และการไดรบขอมลขาวสารมความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง

71

อภปรายผล จากผลการวจยสามารถน ามาอภปรายผลการศกษาไดดงน 1. ความรเกยวกบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของผสงอายอยในระดบดสอดคลองกบการวจยของสรเดช ดวงทพยสรกล (2553) พบวา ผสงอายมความรเกยวกบการดแลสขภาพตนเองดมากแตไมสอดคลองกบการวจยของวนดา ประเสรฐศร ( 2555, 66) คอ ความร เกยวกบการปฎบตตนในการสงเสรมสขภาพของผสงอายอยในระดบปานกลางอยางไรกด เมอพจารณาความรเปนรายดาน พบวา กลมตวอยางมความรไมถกตอง เกยวกบการออกก าลงกาย คอ ควรออกก าลงกายอยางนอยครงละ 30 นาท ตดตอกนมผตอบผดถงรอยละ 16.6 และมความรเกยวกบประโยชนของการออกก าลงกายทผด คอ เขาใจวาการออกก าลงกายท าใหเกดความเครยดซมเศรา วตก กงวล นอนไมหลบรอยละ 31 ส าหรบความรเกยวกบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของผสงอายอยในระดบดอธบายไดวากลมตวอยางสวนใหญ จบการศกษาระดบประถมศกษารอยละ 67.6 รองลงมาจบการศกษาระดบปรญญาตรการศกษาระดบปรญญาตรรอยละ 12.0 กลมตวอยางผสงอายทไมไดรบการศกษา มเพยงรอยละ 1.2 ดงนน ท าใหความรในการดแลสขภาพอยในระดบด เนองจากการศกษาเปนพนฐานส าคญของการรจกคด รจกตดสนใจ ซงเปนสงทจะท าใหบคคลไดตระหนกถงความส าคญของการรบรประโยชนการแสวงหาความรใหม ๆ รจกเรยนรและหาวธใหมเกยวกบการสงเสรมสขภาพ สอดคลองกบการวจยของศภวรนทร หนกตตกล ( 2549, 59) พบวา การศกษาทตางกนท าใหพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพของผสงอายมความแตกตางกน หมายความวา ผสงอายทไดรบการศกษาจะมพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพดกวาผสงอายทไมไดรบการศกษา 2. เจตคตเกยวกบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของผสงอายอยในระดบปานกลาง ซงไมสอดคลองกบการวจยของวนดา ประเสรฐศร ( 2555, 66) พบวา ผสงอายสวนใหญรอยละ 77.30 มเจตคตในระดบดอยางไรกด กลมตวอยางยงมเจตคตทไมดเกยวกบการออกก าลงกาย คอ การออกก าลงกาย ท าใหกระดก เสอมสภาพเรว การออกก าลงกายท าใหเกดความเครยดวตกกงวลนอนไมหลบ ผสงอายทขอเทาหรอขอเขาไมดควรออกก าลงกายดวยการวง และการท างานบานเปนประจ าทกวนไมจ าเปนตองออกก าลงกายเพมอกสวนเจตคตเกยวกบการดแลสขภาพเบองตนของผสงอายอยในระดบด อธบายไดวา การดแลสขภาพเบองตนจะเปนกจกรรมทเกยวกบสขลกษณะสวนบคคล ซงผสงอายสวนใหญมระดบการศกษาดจงมผลท าใหเจตคตเกยวกบการดแลสขภาพเบองตนดตามไปดวย 3. พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของผสงอายโดยรวม อยในระดบปานกลางสอดคลองกบการวจยของเพชรา อนทรพานช (2550) พบวา พฤตกรรมการสงเสรมสขภาพของผสงอายอยในระดบปานกลาง และสอดคลอง กบศภวรนทร หนกตตกล (2549, 24) ศกษาพฤตกรรมสงเสรมสขภาพของผสงอายในจงหวดล าปาง พบวา ผสงอายสวนใหญมพฤตกรรมสงเสรมสขภาพอยใน

72

ระดบปานกลาง เมอพจารณาเปนรายดาน พบวา พฤตกรรมการดแลสขภาพเบองตนและพฤตกรรมเกยวกบบรโภคสงเสพตดอยในระดบด อธบายไดวา เนองจากกลมตวอยางมระดบการศกษาด มผลท าใหความรเกยวกบการดแลสขภาพเบองตนอยในระดบด และสงผลใหเจตคตเกยวกบการดแลสขภาพเบองตนอยในระดบด เมอความรและเจตคตเกยวกบการดแลสขภาพเบองตนด ยอมสงผลใหพฤตกรรมการดแลสขภาพเบองตนดตามไปแลวสอดคลองกบทฤษฎ KAP (Knowledge Attitude Practice)

4. ความสมพนธ ระหวางลกษณะสวนบคคลกบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของผสงอาย พบวา อาย ภมล าเนา การศกษา สถานภาพสมรส รายได ความพอเพยงของรายได และการมโรคประจ าตวมความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง สอดคลองกบการวจยของจรย เลาหพงษ (2549, 87) พบวา ระดบการศกษาและรายได มความสมพนธกบพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพของผสงอาย ในชมรมผสงอาย โรงพยาบาลชลประทาน ส าหรบเพศ อาย สถานภาพสมรส ภมล าเนา ไมมความสมพนธกบพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ , สอดคลองกบการศกษาของสรเดช ดวงทพยสรกล (2553) พบวา ระดบการศกษา สถานภาพสมรสความพอเพยงของรายไดมความสมพนธกบพฤตกรรมการศกษามความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลสขภาพการดแลสขภาพตนเอง อธบายไดวา ผสงอายทไดรบ การศกษาจะมพฤตกรรมการดแลสขภาพดกวาผสงอายทไมไดรบการศกษา ดงนน ระดบการศกษาเปนปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมสขภาพของบคคลชวยสงเสรมใหบคคลมความสามารถคนควาหาความรสามารถทจะเรยนร และท าความเขาใจกบขอมลตาง ๆ ไดดผทมการศกษาสงจะมโอกาสแสวงหาสงทมประโยชนเออตอการปฎบตกจกรรมเพอสงเสรมสขภาพตนเองไดดกวา ผทมการศกษานอย

สถานภาพสมรสมความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลสขภาพเนองจากคสมรสเปนทสวนหนงของแรงสนบสนนทางสงคม คสมรสทมสมพนธภาพทดตอกนจะมความรกความเขาใจเอาใจใส ซงกนและกนท าใหมก าลงใจทจะปฎบตกจกรรมตาง ๆ ในการดแลสขภาพของตนเอง

อายมความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลสขภาพ อธบายไดวาอายมอทธพลในการก าหนดควมสามารถในการดแลสขภาพตนเอง ซงจะเพมตามอาย เมอเขาสวยสงอาย จะระมดระวงเรองสขภาพของตนเองเพมมากขน ท าใหพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองอยในระดบด

รายไดและความพอเพยงของรายไดมความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลสขภาพของผสงอาย อธบายไดวาฐานะเศรษฐกจ โดยเฉพาะเรองความมนคงทางการเงนของผสงอายมผลตอความสนใจในเรองสขภาพสงเสรมใหผสงอายสามารถด าเนนกจกรรมเกยวกบการดแลสขภาพตนเองไดดกวาผสงอายทมฐานะทางเศรษฐกจไมด

การมโรคประจ าตวของผสงอายมความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลสขภาพ อธบายไดวา ผสงอายทมโรคประจ าตวจะใหความสนใจในการดแลสขภาพตนเองมากกวาผสงอายทไมมโรค

73

ประจ าตว หมายความวาปญหาสขภาพของผสงอายจะเปนตวก าหนดพฤตกรรมการดแลสขภาพของผสงอาย

5. ความสมพนธระหวางปจจยน ากบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองการวจย พบวา เจตคตมความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลสขภาพสอดคลองกบการวจยของจรย เลาหพงษ (2549 , 81) เจตคตตอการสงเสรมสขภาพมความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพ และสอดคลองกบวนดา ประเสรฐศร (2555 , 70) เจตคตตอการสงเสรมสขภาพของผสงอายมความสมพนธกบพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพอธบายไดวา เจตคต คอ แนวโนมของจตใจหรอความรสกทคงทตอสงหนงสงใด สถานการณเปนผลมาจากประสบการณและความเชอทสะสมมานานและผานการประเมนคณคาวามลกษณะมหรอไมด พฤตกรรมของบคคลจะเปนไปตามเจตคตของคน แสดงวาถาผสงอายมเจตคตตอพฤตกรรมการดแลสขภาพดจะมผลท าใหพฤตกรรมการดแลสขภาพเพมมากขน แตถาผสงอายมเจตคตตอพฤตกรรมการดแลสขภาพไมดจะมผลท าใหพฤตกรรมการดแลสขภาพไมดตามไปดวย

6. ปจจยเออ ไดแก การเขาถงสถานบรการสขภาพ และการตรวจรกษาทเหมาะสม มความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง สอดคลองกบจรย เลาหพงษ (2549 , 81) ศกษาปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพของผสงอายชมรมผสงอายโรงพยาบาลชลประทาน อ าเภอปากเกรด จงหวดนนทบร พบวา การเขาถงสถานบรการสขภาพมความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมสวเสรมสขภาพของผสงอาย และสอดคลองกบ การศกษาของวนดา ประเสรฐศร (2555 , 71) ศกษาการเขาถงสถานบรการสขภาพของผสงอายในชมรมผสงอาย ต าบลเขาสามสบ อ าเภอเขาฉกรรจ จงหวดสระแกว พบวา มความสมพนธกบพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพ อธบายไดวา ผสงอายมความล าบากในการเดนทางไปพบแพทย บางครงไมมเงนพอทจะตองเสยคาใชจายในการเดนทางดงนน ระยะทางจากทอยอาศยถงสถานบรการสขภาพจงเปนปจจยส าคญทมผลตอการเขาถงสถานบรการสขภาพ ถาสถานบรการสขภาพอยใกลกบทอยอาศยสามารถเดนทางไปมาไดสะดวก โอกาสทจะเขาถงบรการสขภาพจะมมากกวาผสงอายทอยไกลและการคมนาคมไมสะดวก ดงนนการเขาถงบรการสขภาพท าใหผสงอายมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองดกวาผสงอายทไมสามารถเขาถงบรการสขภาพ

ส าหรบการตรวจรกษาทเหมาะสมมความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการดแลสขภาพ ซงไมสอดคลองกบการศกษาของวนดา ประเสรฐศร (2555 , 64) ศกษาปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพ ของผสงอาย ในชมรมผสงอายต าบลเขาสามสบ อ าเภอเขาฉกรรจ จงหวดสระแกว พบวา การตรวจรกษาทเหมาะสมไมมความสมพนธกบพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพส าหรบการวจยครงน การตรวจรกษาทเหมาะสมมความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการดแลสขภาพ อธบายไดวา จากการวเคราะหขอมลของการวจยครงน พบวา การตรวจรกษาท

74

เหมาะสม ประกอบดวยการตรวจรกษาทเหมาะสมกบโรคหรอปญหาสขภาพของผสงอาย และความพงพอใจของผสงอายกบการตรวจรกษาของแพทยอยในระดบมาก นอกจากนการทผสงอายใหความส าคญกบการตรวจสขภาพแสดงใหเหนถงการเอาใจใสตอสขภาพของตนเอง ดงนนกลมผสงอายทไดรบการตรวจสขภาพทเหมาะสมจะมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองดไปดวย

6. ปจจยเสรม ไดแก การเขารวมกจกรรมทางสงคม สมพนธภาพในครอบครวและบคคลใกลชดและการไดรบขอมลขาวสารมความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของผสงอายสอดคลองกบการศกษาของจรย เลาหพงษ (2549 , 81) พบวา แรงสนบสนนทางสงคมและบคคลใกลชด ตลอดจนการไดรบขอมลขาวสารจากสอตาง ๆ มความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพของผสงอาย และสอดคลองกบการศกษาของวนดา ( 2555, 71) พบวา การไดรบ แรงสนบสนนทางสงคมจากบคคลใกลชดของผสงอาย และการไดรบขอมลขาวสารผานสอสารตาง ๆ มความสมพนธกบพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพของผสงอาย

การเขารวมกจกรรมทางสงคมมความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการดแลตนเองของผสงอาย สามารถ อธบายไดวา การเขารวมกจกรรมตาง ๆ ของผสงอายท าใหมโอกาสพบปะพดคยกบเพอนวยเดยวกนหรอเพอนตางวย มการแลกเปลยนประสบการณเกยวกบปญหาสขภาพ และเรยนรพฤตกรรมการดแลสขภาพ นอกจากน การเขารวมกจกรรมทางสงคมชวยในการปรบตวทางดานอารมณ และดานสงคมของผสงอาย ท าใหมพฤตกรรมทดตอการดแลสขภาพตนเอง

สมพนธภาพในครอบครวและบคคลใกลชดมความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของผสงอาย อธบายไดวา ผสงอายทมสมพนธภาพทดในครอบครวจะมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองด อาจเปนเพราะสมพนธภาพในครอบครวเปนพนฐานของความอบอนภายในครอบครว การมสมพนภาพทดบงบอกถงครอบครวนนเองใจใสดแลซงกนและกนภายในครอบครว ผสงอายเปนวยทมกคดวาตนเองเปนภาระตอคนในครอบครว ท าใหเกดความรสกอดอดไมสบายใจ แตสมพนธภาพในครอบครวทดจะท าใหผสงอายลดความคดดงกลาวและใชชวตกบครอบครวอยางมความสข สงผลใหผสงอายมสขภาพดทงจากการดแลเอาใจใสจากครอบครวและเกดจากการปฎบตตนของตวผสงอายเอง ดงนน สมพนธภาพในครอบครวและบคคลใกลชดทด สงผลใหพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของผสงอายดไปดวย

การไดรบขอมลขาวสารมความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองสอดคลอง การศกษาของวนดา ประเสรฐศร (2555 , 72) พบวา การไดรบขอมลขาวสารผานสอจากแหลงตาง ๆ ของผสงอายมความสมพนธกบพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพและสอดคลองกบจรย เลาหพงษ (2549 , 73) กลาววา การไดรบขอมลขาวสารเกยวกบสขภาพโดยเฉพาะ โทรทศน วทย และหนงสอพมพ สงผลใหบคคลมการปฎบตตนดานการสงเสรมสขภาพทถกตอง ดงนน การไดรบ

75

ขอมลขาวสารผานสอตาง ๆ ท าใหผสงอายมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองดเนองจากอทธพลของสอ ขอเสนอแนะ

ขอเสนอแนะในการน าผลวจยไปใช 1. ผลการวจย พบวา ความรเกยวกบการดแลสขภาพตนเองของผสงอายอยในระดบด เจตคต

เกยวกบการดแลสขภาพตนเอง และพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองอยในระดบปานกลาง ดงนน หนวยงานทเกยวของควรจดใหมกจกรรมการเรยนรเกยวกบการดแลสขภาพตนเองของผสงอายโดยเนนเนอหาสาระทเปนประโยชนตอผสงอาย ไดแก การดแลสขภาพเบองตน อาหารและโภชนการ การบรโภคสงเสพตด การออกก าลงกายและการจดการความเครยด โดยใชอปกรณหรอสอตาง ๆ ทเหมาะสม เพอใหผสงอายเกดการเรยนรมเจตคตทถกตองและมพฤตกรรมการดแลตนเองทเหมาะสม

2. หนวยงานทรบผดชอบ เกยวกบผสงอาย ควรจดใหมการรณรงค และประชาสมพนธใหผสงอายไดตระหนกถงความจ าเปนในการดแลสขภาพตนเอง มการสงเสรมและสรางสมพนธทดภายในครอบครว เนองจากการวจย พบวา การไดรบแรงสนบสนนทางสงคม จากบคคลใกลชดจะชวยท าใหพฤตกรรมการดแลสขภาพดขน โดยเฉพาะในสวนของ การออกก าลงกาย ควรเนนดานการออกก าลงกายในผสงอายเพมมากขนและควรสงเสรมใหบคคลในครอบครวไดออกก าลงกายรวมกบผสงอายเพมมากขน เพราะการทคนในครอบครวไดรวมท ากจกรรม เชน ออกก าลงกายรวมกน นอกจากเปนการสรางสมพนธภาพทดในครอบครวแลว ยงเปนการกรตนใหผสงอายมความตงใจทจะออกก าลงกายเพมมากขน

3. ควรสงเสรมใหผสงอายไดเปนสมาชกชมรมผสงอาย และเขารวมกจกรรมของชมรมผสงอาย รวมทงการเขารวมประชม/อบรมทจดขนภายในทองถน การเขารวมกจกรรมในชมรมผสงอายมความส าคญมาก เพราะการประชาสมพนธและการใหความรดานการดแลสขภาพตนเองตองอาศยกจกรรมโดยผานชมรมผสงอายหรอการจดประชม/อบรมในทองถน ถาผสงอายไมสนใจเขารวมกจกรรมของชมรม การด าเนนการตาง ๆ จะไมไดผล ดงนน หนวยงานทเกยวของควรหาวธการทจะสงเสรมและสนบสนนใหผสงอายมความสนใจและยนดเขารวมกจกรรมทางสงคมใหมากขน

4. ควรสงเสรมสนบสนนใหบคคลน าไปมการดแลสขภาพตนเองตงแตกอนเขาสวยสงอาย เนองจากปจจบนโรคหรอปญหาสขภาพสวนใหญเกดจากพฤตกรรมการด าเนนชวตหากแตละบคคลมความตระหนกและมการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพในการด าเนนชวตใหดขนจะท าใหเมอเขาสวยสงอาย ท าใหมสขภาพจะทดทงดานรางกาย จตใจ สงคมและอารมณ

76

5. พฤตกรรมสขภาพของผสงอายทควรปรบปรง ไดแก การออกก าลงกายทถกตองและเหมาะสมกบผสงอายการบรโภคอาหารจ าพวกไข ผกสด การบรโภคสงเสพตด โดยเฉพาะ บหร และเครองดมแอลกอฮอล โดยการใหความรผานสอตาง ๆ รวมทง การประชมอบรมสมาชกชมรมผสงอาย

6. สถานบรการสขภาพควรจดชองทางพเศษใหกบผสงอายในการเขารบบรการตรวจรกษาจากแพทย เพอลดระยะเวลาการรอคอยในการรบบรการสขภาพ ขอเสนอแนะส าหรบการวจยครงตอไป 1. การวจยครงนเปนการศกษาเฉพาะกลมผสงอายในชมรมผสงอาย จงหวดนนทบร ควรมการศกษากลมผสงอายในชมรมผสงอายตามภาคตาง ๆ ของประเทศไทย เพอเปนตวแทนกลมผสงอายทวประเทศ และน าผลการวจยไปใช ประกอบในการก าหนดนโยบาย และแผนพฒนาคณภาพชวตของผสงอายระดบประเทศ 2. ควรมการวจยเพอหารปแบบการพฒนาพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของผสงอายโดยน าเอาขอมลทมผลตอพฤตกรรมการดแลสขภาพจากการวจยครงนเปนแนวทางในการวจยตอไป

บรรณานกรม

กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข. (2552). ขอก าหนดสารอาหารทควรไดรบประจ าวนและแนว

ทางการบรโภคอาหารส าหรบคนไทย. โรงพมพองการสงเคราะห ทหารผานศก กรงเทพฯ.

เกษม ตนต ผลาชวะ. (2550). การรกษาสขภาพในวยสงอาย. อรณการพมพ กรงเทพฯ.

คณะแทพยศาสตรศรราชพยาบาล. (2542). สาระนารเพอผสงอาย

จรย เลาหพงษ. (2549). ปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพของผสงอายใน

ชมรมผสงอาย โรงพยาบาลชลประทาน อ าเภอปากเกรด จงหวดนนทบร. วทยานพนธ

ปรญญาโท วทม. (สขศกษา) คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

จนตนา ยนพนธ. (2551) ทฤษฎการพยาบาล. จฬาลงกรณมหาวทยาลย กรงเทพฯ

จนทรเพญ ชประภาวรรณ และคณะ. (2522). การส ารวจสภาวะสขภาพผสงอายในประเทศไทย

พ.ศ. 2538

บรรล ศรพานช. (2548). คมอผสงอาย. ส านกพมพหมอชาวบาน กรงเทพฯ

บญธรรม กจปรดาบรสทธ. (2547). ระเบยบวธการวจยทางสงคมศาสตร. โรงพมพจามจรโปร

ดกท กรงเทพฯ

ประไพศร ศรจกรวาล. (2548). อาหารโภชนาการเพอสขภาพผสงอายคมอแนวทางการจดตงและ

ด าเนนการคลนกผสงอาย. กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข พมพครงท 1 โรงพมพ

ชมนมการเกษตรแหงประเทศไทย.

เพชรา อนทรพานช. (2550). ความสมพนธระหวางการรบรภาวะสขภาพ การสนบสนนทางสงคม

กบพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพของผสงอายในชมชนแออด เขตเทศบาลเมองอดรธาน.

วทยานพนธปรญญาโท มหาวทยาลยขอนแกน.

มลนธสถาบนวจยและการพมนาผสงอายไทย. (2551). รายงานสถานการณผสงอายไทยป พ.ศ.

2550 กรงเทพฯ.

วนดา ประเสรฐศร. (2555). ปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพของ

ผสงอายในชมรมผสงอาย ต าบลเขาสามสบ อ าเภอเขาฉกรรจ จงหวดสระแกว. ปรญญา

นพนธ สาธารณสขบณฑต คระสาธารณสขศาสตรและสงแวดลอม มหาวทยาลย

ปทมธาน.

ศภวรนทร หนกตตกล. (2549). ปจจยทมผลตอพฤตกรรมสงเสรมสขภาพผสงอาย จงหวด

ล าปาง. วทยานพนธปรญญาโท คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล.

สรเดช ดวงทพยสรกล. (2553). ปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลตนเองดานสขภาพ

ของผสงอายในต าบลเจรญเมอง อ าเภอพาน จงหวดเชยงราย. วทยานพนธปรญญาโท

คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

ส านกสงเสรมสขภาพ กรมอนามย. (2547) คมอการสงเสรมสขภาพผสงอายส าหรบบคลากร

สาธารณสข. โรงพมพองคการสงเคราะหทหารผานศก.

ส านกงานสถตแหงชาต. (2551). รายงานการส ารวจประชากรสงอายในประเทศไทย พ.ศ. 2550

กรงเทพฯ ธนาเพรส.

ส านกงานศาลรฐธรรมนญ รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 พระราชบญญต

ผสงอาย พ.ศ. 2546 แผนผสงอายแหงชาตฉบบท 2 พ.ศ. 2545 – 2564

สถาบนเวชศาสตรผสงอาย กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข. (2546). พระราชบญญต

นโยบายและกฎหมายผสงอาย. โรงพมพชมนมสหกรณการกเกษตรแหงประเทศไทย.

สถาบนเวชศาสตรผสงอาย กรมการแพทย. (2550). การออกก าลงกายทวไปและเฉพาะโรคผสงอาย.

โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย กรงเทพฯ

สถาบนเวชศาสตรผสงอาย กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข. (2548). ปญหาสขภาพและการ

ปฎบตตนส าหรบผสงอาย

สถาบนเวชศาสตรผสงอาย กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข. (2542). ประการเพอชวตสดใส

ผสงอาย.

อาภาพร เหลาวฒนา และคณะ. (2554). การสรงเสรมสขภาพและการปองกนโรคในชมชน: การ

ประยกตแนวคดและทฤษฎสการปฎบต. คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล.

พมพครงท 2 หจก. โรงพมพคลงมานาวทยา.

อมพร โอตระกล. (2548). สขภาพจต. พมพครงท 2 บรษทพมพด จ ากด กรงเทพฯ

Andrew weil. (2005). Healthy Aging. Alfred A. Kmope. Publisher. New York.

Orem, D.E. (1991). Nursing Concepts of Practice. 4th ed. St. Louise Mosby.

ปจจยน า ปญหาสขภาพของผสงอาย 1. ปจจบนทานมโรคหรอปญหาสขภาพ และตองไดรบการดแลจากแพทย 1) ม คอ 1) ความดนโลหตสง 2) โรคหวใจ 3) เบาหวาน 4) อน ๆ ระบ ........................................................................ (ตอบไดมากกวา 1 โรค) 2) ไมมโรคประจ าตว 2. ทานประเมนภาวะสขภาพของทานอยในระดบใด 1) ด 2) ปานกลาง 3) ไมด สวนท 3

แบบสอบถามเกยวกบ ปจจยเออทมผลตอพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง

กรณาท า ในชอง ทตรงกบความเหนของทาน

การเขาถงสถานบรการสขภาพ

1. ทานมความสะดวกในการเดนทางไป 3) มาก 2) ปานกลาง 1) นอย รบบรการสขภาพ 2. สถานบรการสขภาพใหความสะดวกแก 3) มาก 2) ปานกลาง 1) นอย ทานเพยงใดในการตดตอขอรบบรการ เชน การท าบตร การยนบตรขอรบบรการ 3. ทานใชเวลารอคอยตรวจจากแพทย 3) นอยกวา 30 นาท 2) 30 นาท 1) มากกวา 30 นาท

การไดรบค าแนะน าทางสขภาพ

4. ทานพอใจในค าแนะน าจากเจาหนาท 3) มาก 2) ปานกลาง 1) นอย 5. ทานไดรบความรดานสขภาพจากเจาหนาท 3) มาก 2) ปานกลาง 1) นอย

การตรวจรกษาทเหมาะสม

6. ทานไดรบการตรวจรกษาถกตองเหมาะสม 3) มาก 2) ปานกลาง 1) ไมเหมาะสม กบโรคหรอปญหาสขภาพของทานในระดบ 7. ทานมความพงพอใจกบการตรวจ 3) มาก 2) ปานกลาง 1) ไมพอใจ รกษาของแพทย

สวนท 4 แบบสอบถามเกยวกบปจจยเสรม

ปจจยเสรม บอยมาก

บอย นาน ๆ ครง

1. การเขารวมกจกรรมทางสงคม 1.1 ทานเขารวมกจกรรมของชมรมผสงอายมากนอยเพยงใด

1.2 ทานเขารวมกจกรรมทางศาสนา มากนอยเพยงใด 2. สมพนธภาพในครอบครวและบคคลใกลชด

2.1 เมอเจบปวยทานไดรบการดแล เอาใจใสจากครอบครวหรอบคคลใกลชดเสมอ

2.2 เมอทานไมสบายใจ สมาชกในครอบครวของทานหรอบคคลใกลชด ท าใหทานรสกอบอนและมความสขเสมอ

2.3 เมอทานรสกมความทกข สมาชกในครอบครวของทานหรอบคคลใกลชดคอยใหก าลงใจทานเสมอ

2.4 เมอทานเจบปวยสมาชกในชมรมผสงอายแสดงความหวงใยทานเสมอ

2.5 เมอทานมความทกขสมาชกในชมรมผสงอายคอยใหก าลงใจทานเสมอ

2.6 ทานไดรบค าแนะน าเกยวกบการดแลสขภาพตนเองจากอาสาสมครสาธารณสข อยางสม าเสมอ

3. การไดรบขอมลขาวสาร 3.1 ทานไดรบเอกสารแผนพบแนะน าการดแลสขภาพตนเองจากสถานบรการสาธารณสขเมอทมารบบรการ

ปจจยเสรม บอยมาก

บอย นาน ๆ ครง

3.2 ทานไดใชเอกสารแผนพบดงกลาวเปนคมอการดแลสขภาพของทาน

3.3 ทานไดรบขอมลขาวสารเกยวกบการดแลสขภาพตนเองจากสอ หนงสอพมพ วารสารตาง ๆ อยเสมอ

3.4 ทานไดรบขอมลขาวสารเกยวกบการดแลสขภาพตนเองจากสอวทย โทรทศน

3.5 ทานมโอกาสศกษาหาขอมลเกยวกบการดแลสขภาพตนเองจากสอ อนเทอรเนต

3.6 ความรจากสอตาง ๆ ดงกลาวแลว สงผลใหทานสนใจดแลสขภาพตนเองมากขน

3.7 ทานไดรบความร เกยวกบการดแลตนเองจากบคลากรทางการแพทย แพทยพยาบาล เจาหนาทสาธารณสข/ ทมารบบรการ

สวนท 5 พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของผสงอาย

เกณฑการปฏบต ในรอบ 3 เดอนทผานมาทานไดปฏบตกจกรรมการสงเสรมสขภาพเหลานอยางไร โดยแบงเปน ปฏบตเปนประจ า ปฏบตเปนบางครง ไมไดปฏบต กรณาใสเครองหมาย ในชองททานปฏบต

พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง ระดบการปฏบต

ปฏบตเปนประจ า

ปฏบตบางครง

ไมไดปฏบต

1. พฤตกรรมการดแลสขภาพเบองตน 1.1 ตรวจสขภาพรางกายเปนประจ า ปละ 1 ครง

1.2 ขบถายอจจาระเปนเวลาทกวน 1.3 แปรงฟนอยางนอยวนละ 2 ครง 1.4 อาบน าช าระลางรางกายอยางนอยวนละ 2 ครง 1.5 อยในสภาพแวดลอมสะอาดถกสขลกษณะมอากาศถายเทไดสะดวก

1.6 ดมน าสะอาด วนละ 6 – 8 แกว 1.7 ลางมอใหสะอาดกอนรบประทานอาหารและหลงการขบถาย

1.8 สระผมอยางนอยสปดาหละ 2 ครง 1.9 พกผอนนอนหลบวนละ 6 – 8 ชวโมง 1.10 ท าจตใจใหสดใสอารมณดปลอยวางไมเครยด

2. พฤตกรรมเกยวกบการออกก าลงกาย 2.1 ทานออกก าลงกายอยางนอยสปดาหละ 3 วน

2.2 ทานออกก าลงกายอยางนอยครงละ 30 นาท ตดตอกน 2.3 ทานผอนคลายรางกายอยางนอยครงละ 5 – 10 นาท กอนและหลงออกก าลงกายทกครง

2.4 ทานออกก าลงกายดวยการเดนหรอวงชา ๆ

พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง ระดบการปฏบต

ปฏบตเปนประจ า

ปฏบตบางครง

ไมไดปฏบต

2.5 ทานออกก าลงกายดวยการวงเรว 2.6 ทานออกก าลงกายดวยการเลนเทนนส 2.7 ทานออกก าลงกายโดยวธขจกรยาน 2.8 ทานออก าลงกายโดยวธกายบรหาร 2.9 ทานออกก าลงกายโดยวธวายน า-เดนในน า 2.10 ทานออกก าลงกายดวยการร ามวยจน

3. พฤตกรรมเกยวกบอาหารและโภชนาการ 3.1 ใน 1 วน ทานรบประทานอาหารครบ 5 หม คอ เนอสตว ถว ขาว แปง น าตาล ไขมน ผก ผลไม เพอใหรางกายไดรบสารอาหารครบถวน

3.2 ทานรบประทานอาหารเนอสตวทมไขมนต า เชน ปลา 3.3 ทานรบประทานผกและผลไมทกวน 3.4 ทานรบประทานอาหารรสจด เชน เคมจด หวานจด เปรยวจด

3.5 ทานรบประทาน ผลไมทมรสหวานจด เชน ล าไย ขนน ทเรยน

3.6 ทานรบประทาน นมสด ไขไก 3.7 ทานดมนมไขมนต าหรอนมถวเหลอง 3.8 ทานรบประทานถวเมลดแหงซงเปนอาหารทมโปรตนสงราคาถก

3.9 ทานดมน าอดลม 3.10 ทานรบประทานสตวปก เปด ไก

4. พฤตกรรมเกยวกบการบรโภคสงเสพตด 4.1 ทานสบบหร

4.2 ทานบรโภคเครองดมแอลกฮอล (สรา เบยร ไวน น าตาล เมา)

พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง ระดบการปฏบต

ปฏบตเปนประจ า

ปฏบตบางครง

ไมไดปฏบต

4.3 ทานบรโภคยาดอง เนองจากชวยบ ารงสขภาพ 4.4 ทานบรโภคเครองดมชก าลง เชน กระทงแดง ฉลาม ฯลฯ 4.5 ทานดมน าชา กาแฟ 4.6 ทานเสพยาบา 4.7 ทานบรโภคพช กระทอม กญชา 4.8 ทานรบประทานยากลอมประสาทเพอชวยใหนอนหลบ

5. พฤตกรรมเกยวกบการจดการความเครยด 5.1 เมอทานรสกเครยดทานไหวพระสวดมนต

5.2 เมอทานรสกเครยดทานท าสมาธ 5.3 เมอทานรสกเครยดทานไปออกก าลงกาย 5.4 เมอทานรสกเครยด ทานสบบหร 5.5 เมอทานมปญหาทานปรกษากบสมาชกในครอบครวหรอเพอนสนท

5.6 ทานท างานอดเรก เชน จดบาน ปลกตนไม เลยงปลา 5.7 ทานดหนง ฟงเพลง เพอผอนคลายความเครยด 5.8 เมอทานเครยด จะกนยากลอมประสาท