ความหลากหลายของแพลงก์ตอนพืชในแหล่งหญ้าทะเล...

ว.วทย. ม¢. 40(1) 111-120 (2555) KKU Sci. J.40(1) 111-120 (2012)

ความหลากหลายของแพลงกตอนพชในแหลงหญาทะเลบรเวณเกาะยาวใหญ จงหวดพงงา

Diversity of Phytoplankton in Seagrass Beds at Ko Yao Yai, Phangnga Province

1 สถาบนวจยและพฒนาทรพยากรทางทะเล ชายฝงทะเล และปาชายเลน ต ป.ณ. 60 ภเกต 83000* Corresponding Author, E-Mail: [email protected]

จรพร เจรญวฒนาพร1*

บทคดยอการศกษาความหลากหลายของแพลงกตอนพชแหลงหญาทะเลบรเวณอาวโละปาไลและอาวโละโปะใหญ

เกาะยาวใหญ จงหวดพงงา โดยเกบตวอยางแพลงกตอนพชในเดอนมกราคมและเดอนกรกฎาคม 2548 เกบตวอยาง

แพลงกตอนพชจำานวน 10 สถาน โดยกรองผานถงกรองแพลงกตอนขนาด 20 ไมโครเมตร พบแพลงกตอนพชทงสน

4 คลาส 57 สกล ไดแก Cyanophyceae 4 สกล Bacillariophyceae 39 สกล Dinophyceae 13 สกล

และ Dictyochophyceae 1 สกล สกลทมความหนาแนนสง คอ Cylindrotheca, Nitzschia, Pleurosigma,

Pseudo-nitzschia, Paralia, Chaetoceros และ Thalassiosira โดยพบวาไดอะตอมเปนแพลงกตอนพชกลมเดน

ความหลากหลายในระดบสกลของแพลงกพชตอนทง 2 เดอนมคาใกลเคยงกน โดยพบวาอาวโละโปะใหญพบไดอะตอม

Cylindrotheca และ Nitzschia เปนสกลทมความหนาแนนสงกวาแพลงกตอนพชสกลอนๆ มาก ผลการวเคราะห

คาดชนความหลากหลาย ดชนความสมำาเสมอ และดชนความมากชนด พบคาอยในชวง 0.89 – 1.39, 0.56 – 0.91

และ 2.51 – 4.94 ตามลำาดบ ความสมพนธระหวางปจจยสงแวดลอมทางนำากบปรมาณแพลงกตอนพชในเดอนมกราคม

มความสมพนธเปนไปในทศทางตรงกนขามกบปรมาณความเปนกรดเบส และมความสมพนธของปรมาณแพลงกตอน

พชในทศทางเดยวกนกบคลอโรฟลล เอ โดยปจจยเหลานมความสมพนธอยางมนยสำาคญทางสถต

ABSTRACT A Phytoplankton community survey was carried out in the seagrass beds of Ao Lo Pa Lai

and Ao Lo Po Yai, Ko Yao Yai, Phangnga Province. Sampling was conducted in January and July

2005. Water samples were filtered through a nylon net with mesh size 20 micrometers. A total of 4

classes with 57 genera were identified as Cyanophyceae (4 genera), Bacillariophyceae (39 genera),

Dinophyceae (13 genera) and Dictyochophyceae (1 genera). The dominant genera consisted of

KKU Science Journal Volume 40 Number 1112 Research

Cylindrotheca, Nitzschia, Pleurosigma, Pseudo-nitzschia, Paralia, Chaetoceros and Thalassiosira. Diatom was the dominant group from both study areas. Cylindrotheca and Nitzschia were found in high abundance at Ao Lopoyai. Species diversity index, similarity index and richness index ranged between 0.89 – 1.39, 0.56 – 0.91 and 2.51 – 4.94, respectively. The relationships between environ-mental factors and phytoplankton abundance demonstrated that the phytoplankton abundance negatively correlated with pH and positively correlated with chlorophyll a concentrations.

คำาสำาคญ: แพลงกตอนพช หญาทะเล เกาะยาวใหญKeyword: Phytoplankton, Seagrass Beds, Ko Yao Yai

บทนำาหญาทะเลเปนทรพยากรธรรมชาตทพบ

แพรกระจายตามชายฝงทะเลอกประเภทหนง ซงไดรบการยอมรบวาเปนระบบนเวศทมความสำาคญมากทวภาคพนอนโด-แปซฟก เนองจากเปนแหลงอาหารอนอดมสมบรณของสตวทะเลโดยเฉพาะพวกทมความสำาคญทางเศรษฐกจ อนไดแก กง หอย ป และปลา หญาทะเลยงเปนอาหารสำาคญของพะยนและเตาทะเล เปนแหลงวางไขแหลงอนบาลตวออน และทอยอาศยของปลา กง ปมา หอยชนดตางๆ ไสเดอนทะเล ตลอดจนสตวตวเลกๆ นานาชนด (สมบต ภวชรานนท และคณะ, 2549) ทงนเคยมรายงานวาประชากรสตวนำาทอาศยอยในบรเวณแหลงหญาทะเล เปนสตวไมมกระดกสนหลงถง 364 ชนด และปลา 150 ชนด (หรรษา จรรยแสง และอดสรณ มนตวเศษ, 2546) ในประเทศไทยพบหญาทะเล 12 ชนดสวนหญาทะเลฝงอนดามนพบเพยง 11 ชนด ดงน Halophila ovalis (R. Brown) Hooker f., H. bec-carii Ascherson, H. decipiens Ostenfeld, H. mi-nor (Zollinger) den Hartog, Halodule uninervis(Forsskal) Ascherson, H. pinifolia (miki) den Hartog, Enhalus acoroides (Linnaeus f.) Royle, Cymodocea rotundata Ehrenberg et Hemprich, ex Ascherson, C. serrulata (R.Brown) Ascherson and Magnus, Syringodium isoetifolium (Ascher-son) Dandy และ Thalassia hemprichii (Ehrenberg) Ascherson สวนชนด Ruppia maritima Linnaeus พบเฉพาะฝงอาวไทย (กรมทรพยากรทางทะเลและ

ชายฝง และคณะ, 2548) เกาะยาวใหญเปนบรเวณสวนหนงของอาวพงงา ซงเปนอาวกงปดลอมรอบดวยแผนดน มความอดมสมบรณของทรพยากรทางทะเลทงระบบนเวศและความหลากหลายทางชวภาพ (ประวณ ลมปสายชล, 2546) สภาพหญาทะเลบรเวณเกาะยาวใหญ คอนขางอดมสมบรณ โดยพบการแพรกระจายอยบรเวณตางๆ หลายแหง ไดแก อาวโละปาไล อาวโละโปะใหญ แหลมหาด บานทามาเนาะ แหลมหาดหอย พบหญาทะเล 8 ชนด (สมบต ภวชรานนท และคณะ, 2549) ในปจจบนมการสรางทอยอาศย สถานประกอบการทองเทยว การทำาประมงบรเวณชายฝงทะเล สงผลใหสภาพแวดลอมในหญาทะเลเรมเปลยนแปลงไปและสงผลกระทบตอความหลากหลาย ความชกชมของสงมชวต โดยเฉพาะแพลงกตอนพชซงมบทบาทสำาคญในแงเปนผผลตขนตนนอกเหนอจากหญาทะเล เปนสงมชวตทสำาคญในหวงโซอาหารของสตวนำา และเปนดชนบงบอกถงความอดมสมบรณและคณภาพนำาของแหลงนำานนๆ การศกษาความหลากหลายของแพลงกตอนพชแหลงหญาทะเลบรเวณเกาะยาวใหญ มจดมงหมายเพอศกษาองคประกอบชนดและความหลากหลายของแพลงกตอนพชในแหลงหญาทะเลบรเวณเกาะยาวใหญ และความสมพนธระหวางความชกชมของแพลงกตอนพชกบปจจยสงแวดลอม โดยสามารถนำาขอมลไปใชประโยชนในการประเมนความอดมสมบรณของระบบหญาทะเลได

วารสารวทยาศาสตร มข. ปท 40 ฉบบท 1 113งานวจย

สถานทเกบตวอยางสถานทเกบตวอยางแพลงกตอนพชและคณภา

พนำาในแนวหญาทะเลบรเวณอาวโละปาไลและอาวโละ

โปะใหญ เกาะยาวใหญ จงหวดพงงา ในเดอนมกราคม

และเดอนกรกฎาคม พ.ศ. 2548 ซงเปนตวแทนของฤด

แลงและฤดฝนตามลำาดบ สภาพแวดลอมในบรเวณอาว

โละปาไลเปนอาวทางตอนใตของเกาะ ตอนบนของอาว

มปาชายเลนพนทประมาณ 2.5 ตารางกโลเมตร มคลอง

นำาไหลลงสอาว 2 คลอง พนทองทะเลโดยทวไปเปนทราย

ละเอยด พบหญาทะเลทมความอดมสมบรณปานกลาง

มพนท 1.4 ตารางกโลเมตร ปกคลม 50% โดยเฉลย

สวนในบรเวณอาวโละโปะใหญเปนอาวตอนกลางฝง

ตะวนตกของเกาะ กนอาวมปาชายเลนพนทประมาณ

1.5 ตารางกโลเมตร พนทองทะเลบรเวณปากคลองใกล

ปาชายเลนเปนทรายละเอยดมากปนโคลนละเอยด

พบหญาทะเลทมความอดมสมบรณมพนท 0.433 ตาราง

กโลเมตร ปกคลม 75% โดยเฉลยโดยม Halophila

ovalis เปนชนดเดนอยดานในอาวและ Enhalus

acoroides ดานนอกอาว (กรมทรพยากรทางทะเลและ

ชายฝง และคณะ, 2548)

1. อาวโละปาไล ทละตจด 7º53´95´´ ถง 7º

54´18´´ เหนอ และลองตจด 98º35´61´´ ถง 98º35´18´´

ตะวนออก แบงออกเปน 5 สถาน สถานท 1 – 5 (ดง

รปท 1)

2. อาวโละโปะใหญ ทละตจด 7º59´30´´

ถง 7º59´86´´ เหนอ และลองตจด 98º34´73´´ ถง

98035´21´´ ตะวนออก แบงออกเปน 5 สถาน สถานท

6 – 10 (ดงรปท 1)


อปกรณและวธการ การเกบตวอยางแพลงกตอนพชในชวงนำาขน ใชกระบอกเกบนำาความจ 5 ลตร โดยเกบตามระดบความลกทระดบ 0.5, 1.5, 2.5 และ 3.5 เมตรขนอยกบความลก ณ จดเกบตวอยาง ซงเกบนำาปรมาตร 20 ลตรตอระดบความลกในทกสถาน แลวกรองนำาแตละระดบดวยผากรองขนาดตา 20 ไมโครเมตร นำานำาทกรองใสขวดสชาและเกบรกษาตวอยางแพลงกตอนพชดวยสารละลายฟอรมาลดไฮดใหมความเขมขนสดทาย 1–2% บนทกปรมาตรนำาสดทายของตวอยางในขวดสชา หลงจากนนนำาตวอยางแพลงกตอนพชดงกลาวไปจำาแนกถงระดบสกลดวยกลองจลทรรศนกำาลงขยายสง (compound microscope) ถายภาพ และนบจำานวนเซลลดวย Sedgewick Rafter Counting Cell ขนาดความจ1 มลลลตร แลวหาคาเฉลยปรมาณแพลงกตอนพชมหนวยเปนเซลลตอลตร การจำาแนกสกลของแพลงกตอนพชใชเอกสารอางองของ ลดดา วงศรตน (2542), อจฉราภรณ เปยมสมบรณ และคณะ (2545), Cupp (1943), Fukuyo et al. (1990), Tomas (1996) และ Yamaji (1984) ตรวจวดป จจ ยส งแวดลอมในบร เวณทเกบตวอยางขณะทเกบตวอยาง คอ ความโปรงแสง วดปรมาณแสงทสองลงไปในนำาโดยแผน secchi disc ความลกนำาโดยเครองวดความลกแบบพกพา (Depth sounder) อณหภมของนำาดวย Thermometer ความเปนกรดเบสดวย pH meter และความเคมดวย Refractometer สวนปจจยสงแวดลอมอนๆ ในวเคราะหในหองปฏบตการ คอ ออกซเจนทละลายในนำาโดยวธ Azide Modification ปรมาณสารแขวนลอยทงหมดตามวธ Standard Method for Examination of Water and Wastewater (APHA, AWWA and WPCF, 1975) คลอโรฟลล เอ แอมโมเนยม-ไนโตรเจน ไนไตรทและไนเตรท-ไนโตรเจน และออรโธฟอสเฟต-ฟอสฟอรส โดยวธของ Strickland and Parson (1972) ทำาการเกบตวอยางนำาทระดบความลก 0.5 – 1.0 เมตรในแตละสถาน

การศกษาการแพรกระจายของแพลงกตอนพช โดยการนำาชนด และปรมาณของแพลงกตอนพชมาศกษาการแพรกระจาย โดยคำานวณคาดชนตางๆ คอ

ดชนความสมำาเสมอ (Evenness index) ดชนความหลากหลายของชนด (Diversity index) และดชนความมากชนด (Richness index) การวเคราะหขอมลโดยอาศยหลกการวเคราะหตวแปรเชงซอน (Multivariate analysis) ไดแก ดชนความสมำาเสมอดวย Shannon-Wiener diversity index โดยแปลงขอมลความหนาแนนดวย Log 10 ดชนความสมำาเสมอดวย Pielou’s evenness ดชนความมากชนดดวย Margalef’s index โดยโปรแกรม PRIMER 5 version 5.2.9

การวเคราะหหาความสมพนธระหวางปรมาณแพลงกตอนพชกบปจจยสงแวดลอมทางนำา กำาหนดใหคณภาพนำาเปนตวแปรอสระ (x) และปรมาณแพลงกตอนพชเปนตวแปรตาม (y) โดยนำาขอมลมาตรวจสอบการแจกแจง ทำาการทดสอบทางสถตแลว พบวา ชดขอมลมการแจกแจงแบบปกต จะนำาขอมลมาวเคราะหหาระดบความสมพนธของปจจยสงแวดลอมทางนำา และแพลงกตอนพชโดยใชคาสมประสทธสหสมพนธของเพยรสน (Pear-son’s correlation coefficient) หากชดขอมลมการกระจายแบบไมปกต จะนำาขอมลมาวเคราะหหาระดบความสมพนธของปจจยสงแวดลอมทางนำา และแพลงกตอนพชโดยใชคาสมประสทธสหสมพนธของสเปยรแมน (Spearman’s correlation coefficient)

ผลการศกษาแพลงกตอนพชทพบบรเวณอาวโละปาไลและ

อาวโละโปะใหญ เกาะยาวใหญ จงหวดพงงามทงหมด 4 คลาส ไดแก Cyanophyceae, Bacillariophyceae, Dinophyceae และ Dictyochophyceae รวม 57 สกล แบงไดเปน Cyanophyceae 4 สกล Bacillariophyceae 39 สกล Dinophyceae 13 สกล และ Dictyocho-phyceae 1 สกล (รปท 2) โดยแพลงกตอนพชในกลมไดอะตอม (Bacillariophyceae) เปนกลมหลกทงชนดและปรมาณในทกสถานและทงสองฤดกาล พบสกลทหนาแนนและมความสมำาเสมอในทกๆ สถานเรยงจากมากไปหานอยในเดอนมกราคม 2548 คอ Nitzschia, Pleurosigma, Pseudo-nitzschia, Cylindrotheca, Paralia, Chaetoceros, Thalassiosira และ Ditylum ตามลำาดบ สวนเดอนกรกฎาคม 2548 คอ Cylindrotheca,


Nitzschia, Pleurosigma, Bacillaria, Paralia, Thalassiosira, Rhizosolenia และ Chaetoceros ตามลำาดบ

ความหนาแนนรวมของแพลงกตอนพชในอาวโละปาไลในเดอนมกราคมตวแทนฤดแลง มคาอยระหวาง 395 – 772 เซลลตอลตร โดยมคาเฉลย 600 ± 144 เซลลตอลตร โดยแพลงกตอนพชจะมความหนาแนนทสดในสถานท 1 (772 เซลลตอลตร) พบสกลPleurosigma, Nitzchia และ Cylindrotheca มากทสด รองลงมาคอสถานท 3 (688 เซลลตอลตร) พบสกล Alexandrium, Gonyaulax และ Nitzchia มากทสด สถานท 4 (540 เซลลตอลตร) พบสกล Thalas-siosira, Pleurosigma และ Ditylum มากทสด สถานท 5 (605 เซลลตอลตร) พบสกล Pleurosigma, Pseudo-nitzchia และ Nitzschia มากทสด และสถานท 2 (395 เซลลตอลตร) พบสกล Paralia, Pleurosigma และ Protoperidinium มากทสด เดอนกรกฎาคมตวแทนฤดฝน มคาอยระหวาง 434 – 601 เซลลตอลตร โดยมคาเฉลย 505 ± 75 เซลลตอลตร โดยแพลงกตอนพชจะมความหนาแนนทสดในสถานท 1 (601 เซลลตอลตร) พบสกล Pleurosigma, Cossinodiscus และ Nitzchia มากทสด รองลงมาคอสถานท 5 (567 เซลลตอลตร) พบสกล Paralia, Thalassiosira และ Pleurosigma มากทสด สถานท 2 (486 เซลลตอลตร) พบสกล Nitzchia, Pleurosigma และ Paralia มากทสด สถานท 3 (440 เซลลตอลตร) พบสกล Nitzchia, Thalassiosiraและ Pleurosigma มากทสด และสถานท 4 (434 เซลลตอลตร) พบสกล Streptotheca, Paralia และ Thalassiosira มากทสด

ความหนาแนนรวมของแพลงกตอนพชในอาวโละโปะใหญในเดอนมกราคมตวอยางฤดแลง มคาอยระหวาง 1,523 – 3,431 เซลลตอลตร โดยมคาเฉลย 2,298 ± 767 เซลลตอลตร โดยแพลงกตอนพชจะมความหนาแนนทสดในสถานท 10 (3,431 เซลลตอลตร) พบสกล Pseudo-nitzchia , Nitzschia และ Chaetoceros มากทสด รองลงมาคอสถานท 7 (2,605 เซลลตอลตร) พบสกล Cylindrotheca, Pleurosigma

และ Thalassiosira มากทสด สถานท 8 (2,243 เซลลตอลตร) พบสกล Nitzchia, Thalassiosira และ Pleurosigma มากทสด สถานท 9 (1,688 เซลลตอลตร) พบสกล Nitzchia, Chaetoceros และ Cylindrothecaและสถานท 6 (1 ,523 เซลลตอลตร) พบสกล Pleurosigma, Nitzchia และ Thalassiosira มากทสด เดอนกรกฎาคมตวอยางฤดฝน มคาอยระหวาง 1,377 – 3,667 เซลลตอลตร โดยมคาเฉลย 2,758 ± 955 เซลลตอลตร โดยแพลงกตอนพชจะมความหนาแนนทสดในสถานท 10 (3,667 เซลลตอลตร) พบสกล Cylindrotheca, Nitzchia และ Chaetoceros มากทสด รองลงมาคอสถานท 7 (3,662 เซลลตอลตร) พบสกล Cylindrotheca, Pleurosigma และ Bacillaria มากทสด สถานท 8 (2,601 เซลลตอลตร) พบสกล Cylindrotheca, Bacillaria และ Nitzchia มากทสด สถานท 9 (2,476 เซลลตอลตร) พบสกล Cylindrotheca, Nitzchia และ Pleurosigma มากทสด และสถานท 6 (1,377 เซลลตอลตร) พบสกล Cylindrotheca, Nitzchia และ Bacillaria มากทสด และพบวาความหนาแนนของแพลงกตอนพชในเดอนมกราคมตวแทนฤดแลง (มรสมตะวนออกเฉยงเหนอ) พบความหนาแนนในทกสถานเฉลย 1,449 ± 1,035 เซลลตอลตร สวนในเดอนกรกฎาคมตวแทนฤดฝน (มรสมตะวนตกเฉยงใต) พบความหนาแนนในทกสถานเฉลย 1,632 ± 1,348 เซลลตอลตร

การศกษาดชนความหลากหลายของชนด (Diversity index) ในเดอนมกราคมมคาระหวาง 1.08 – 1.34 สวนในเดอนกรกฎาคมมคาระหวาง 0.89 – 1.39 โดยพบวาคาดชนความหลากหลายของแพลงกตอนพชในเดอนมกราคมจะมคาเฉลยสงกวาคาดชนความหลากหลายเฉลยจากการศกษาในเดอนกรกฎาคม คาดชนความสมำาเสมอ (Evenness index) ในเดอนมกราคมมคาระหวาง 0.79 – 0.91 สวนในเดอนกรกฎาคมมคาระหวาง 0.56 – 0.91 พบวาคาดชนความมากชนด (Richness index) ในเดอนมกราคมมคาระหวาง 2.51 – 4.37 สวนในเดอนกรกฎาคมมคาระหวาง 2.70 – 4.94 ดงแสดงในรปท 3


ความหนาแนนรวมของแพลงกตอนพชในอาวโละโปะใหญในเดอนมกราคมตวอยางฤดแลง มคาอยระหวาง 1,523 – 3,431 เซลลตอลตร โดยมคาเฉลย 2,298 ± 767 เซลลตอลตร โดยแพลงกตอนพชจะมความหนาแนนทสดในสถานท 10 (3,431 เซลลตอลตร) พบสกล Pseudo-nitzchia, Nitzschia และ Chaetoceros มากทสด รองลงมาคอสถานท 7 (2,605 เซลลตอลตร) พบสกล Cylindrotheca, Pleurosigma และ Thalassiosira มากทสด สถานท 8 (2,243 เซลลตอลตร) พบสกล Nitzchia, Thalassiosira และ Pleurosigma มากทสด สถานท 9 (1,688 เซลลตอลตร) พบสกล Nitzchia, Chaetoceros และ Cylindrotheca และสถานท 6 (1,523 เซลลตอลตร) พบสกล Pleurosigma, Nitzchia และ Thalassiosira มากทสด เดอนกรกฎาคมตวอยางฤดฝน มคาอยระหวาง 1,377 – 3,667 เซลลตอลตร โดยมคาเฉลย 2,758 ± 955 เซลลตอลตร โดยแพลงกตอนพชจะมความหนาแนนทสดในสถานท 10 (3,667 เซลลตอลตร) พบสกล Cylindrotheca, Nitzchia และ Chaetoceros มากทสด รองลงมาคอสถานท 7 (3,662 เซลลตอลตร) พบสกล Cylindrotheca, Pleurosigma และ Bacillaria มากทสด สถานท 8 (2,601 เซลลตอลตร) พบสกล Cylindrotheca, Bacillaria และ Nitzchia มากทสด สถานท 9 (2,476 เซลลตอลตร) พบสกล Cylindrotheca, Nitzchia และ Pleurosigma มากทสด และสถานท 6 (1,377 เซลลตอลตร) พบสกล Cylindrotheca, Nitzchia และ Bacillaria มากทสด และพบวาความหนาแนนของแพลงกตอนพชในเดอนมกราคมตวแทนฤดแลง (มรสมตะวนออกเฉยงเหนอ) พบความหนาแนนในทกสถานเฉลย 1,449 ± 1,035 เซลลตอลตร สวนในเดอนกรกฎาคมตวแทนฤดฝน (มรสมตะวนตกเฉยงใต) พบความหนาแนนในทกสถานเฉลย 1,632 ± 1,348 เซลลตอลตร

การศกษาดชนความหลากหลายของชนด (Diversity index) ในเดอนมกราคมมคาระหวาง 1.08 – 1.34 สวนในเดอนกรกฎาคมมคาระหวาง 0.89 – 1.39 โดยพบวาคาดชนความหลากหลายของแพลงกตอนพชในเดอนมกราคมจะมคาเฉลยสงกวาคาดชนความหลากหลายเฉลยจากการศกษาในเดอนกรกฎาคม คาดชนความสม าเสมอ (Evenness index) ในเดอนมกราคมมคาระหวาง 0.79 – 0.91 สวนในเดอนกรกฎาคมมคาระหวาง 0.56 – 0.91 พบวาคาดชนความมากชนด (Richness index) ในเดอนมกราคมมคาระหวาง 2.51 – 4.37 สวนในเดอนกรกฎาคมมคาระหวาง 2.70 – 4.94 ดงแสดงในรปท 3

รปท 2 ความหนาแนนของแพลงกตอนพช (เซลล/ลตร) บรเวณอาวโละปาไล (สถาน 1 – 5) และอาวโละโปะใหญ (สถาน 6 –

10) เกาะยาวใหญ จงหวดพงงา

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

14000

16000Jan

uary

July

Januar

yJul

yJan

uary

July

Januar

yJul

yJan

uary

July

Januar

yJul

yJan

uary

July

Januar

yJul

yJan

uary

July

Januar

yJul

y

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

(

/

)

DinophyceaeDictyochophyceaeCyanophyceaeBacillariophyceae

รปท 2 ความหนาแนนของแพลงกตอนพช (เซลล/ลตร) บรเวณอาวโละปาไล (สถาน 1 – 5) และอาวโละโปะใหญ

(สถาน 6 – 10) เกาะยาวใหญ จงหวดพงงา

รปท 3 จ านวนสกลของแพลงกตอนพชและคาดชนความหลากหลาย บรเวณอาวโละปาไล (สถาน 1 – 5) และอาวโละโปะ

ใหญ (สถาน 6 – 10) เกาะยาวใหญ จงหวดพงงา ตารางท 1 ปจจยสงแวดลอมทางน าเฉลยบรเวณอาวโละปาไลและอาวโละโปะใหญ ในเดอนมกราคม 2548 เกาะยาวใหญ

จงหวดพงงา

หมายเหต ND คอ Non-Detect

0

5

10

15

20

25

30

35

40

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 สถาน

จ านวนสกลท

พบ

0

0.5

1

1.5

คาดชน

ความหล

ากหลาย

จ านวนสกลทพบ(มกราคม)

จ านวนสกลทพบ(กรกฎาคม)

ดชนความหลากหลาย(มกราคม)

ดชนความหลากหลาย(กรกฎาคม)

สถาน

อณหภ

ม (°C

)

ความ

เคม (p

su)

ความ

เปนก

รดเบ

ส

ออกซ

เจนละ

ลายน

า (mg

/L)

คลอโร

ฟลล (

mg/m

3 )

ตะกอ

นแขว

นลอย

(mg/L

)

แอมโ

มเนย (

µg-at

om N

-NH 3

/L)

ไนเตร

ท (µg

-atom

N-N

O 3/L)

ไนไต

รท (µ

g-ato

m N-

NO2/L

)

ฟอสเฟ

ต (µg

-atom

P-PO

4/L)

1 27.4 32 7.95 6.53 0.73 9.78 0.0200 ND 0.0070 0.0898

2 28.1 32 8.04 6.66 0.15 9.00 0.0200 ND 0.0001 0.0425

3 29.0 32 8.00 6.75 0.34 10.50 0.3574 ND 0.0266 0.4908

4 28.3 32 8.04 6.20 ND 12.00 0.2157 ND 0.0400 0.4622

5 28.4 33 7.92 6.71 0.51 13.22 0.7768 0.3466 0.0178 0.3947

6 28.6 31 7.96 6.34 1.27 8.78 0.0200 ND 0.0650 0.1842

7 28.7 31 7.76 6.29 1.43 13.89 0.1633 ND 0.0190 0.4123

8 28.9 31 7.81 6.37 1.13 11.44 0.1633 ND 0.0190 0.4123

9 28.9 32 7.73 6.17 1.30 10.56 0.3648 0.0788 0.0167 0.1121

10 28.4 32 7.76 6.44 0.97 8.50 0.0935 ND 0.0001 0.2090

รปท 3 จำานวนสกลของแพลงกตอนพชและคาดชนความหลากหลาย บรเวณอาวโละปาไล (สถาน 1 – 5) และอาว

โละโปะใหญ (สถาน 6 – 10) เกาะยาวใหญ จงหวดพงงา


ตารางท 1 ปจจยสงแวดลอมทางนำาเฉลยบรเวณอาวโละปาไลและอาวโละโปะใหญ ในเดอนมกราคม 2548

เกาะยาวใหญ จงหวดพงงา

รปท 3 จ านวนสกลของแพลงกตอนพชและคาดชนความหลากหลาย บรเวณอาวโละปาไล (สถาน 1 – 5) และอาวโละโปะ

ใหญ (สถาน 6 – 10) เกาะยาวใหญ จงหวดพงงา ตารางท 1 ปจจยสงแวดลอมทางน าเฉลยบรเวณอาวโละปาไลและอาวโละโปะใหญ ในเดอนมกราคม 2548 เกาะยาวใหญ

จงหวดพงงา

หมายเหต ND คอ Non-Detect

0

5

10

15

20

25

30

35

40

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 สถาน

จ านวนสกลท

พบ

0

0.5

1

1.5

คาดชน

ความหล

ากหลาย

จ านวนสกลทพบ(มกราคม)

จ านวนสกลทพบ(กรกฎาคม)

ดชนความหลากหลาย(มกราคม)

ดชนความหลากหลาย(กรกฎาคม)

สถาน

อณหภ

ม (°C

)

ความ

เคม (p

su)

ความ

เปนก

รดเบ

ส

ออกซ

เจนละ

ลายน

า (mg

/L)

คลอโร

ฟลล (

mg/m

3 )

ตะกอ

นแขว

นลอย

(mg/L

)

แอมโ

มเนย (

µg-at

om N

-NH 3

/L)

ไนเตร

ท (µg

-atom

N-N

O 3/L)

ไนไต

รท (µ

g-ato

m N-

NO2/L

)

ฟอสเฟ

ต (µg

-atom

P-PO

4/L)

1 27.4 32 7.95 6.53 0.73 9.78 0.0200 ND 0.0070 0.0898

2 28.1 32 8.04 6.66 0.15 9.00 0.0200 ND 0.0001 0.0425

3 29.0 32 8.00 6.75 0.34 10.50 0.3574 ND 0.0266 0.4908

4 28.3 32 8.04 6.20 ND 12.00 0.2157 ND 0.0400 0.4622

5 28.4 33 7.92 6.71 0.51 13.22 0.7768 0.3466 0.0178 0.3947

6 28.6 31 7.96 6.34 1.27 8.78 0.0200 ND 0.0650 0.1842

7 28.7 31 7.76 6.29 1.43 13.89 0.1633 ND 0.0190 0.4123

8 28.9 31 7.81 6.37 1.13 11.44 0.1633 ND 0.0190 0.4123

9 28.9 32 7.73 6.17 1.30 10.56 0.3648 0.0788 0.0167 0.1121

10 28.4 32 7.76 6.44 0.97 8.50 0.0935 ND 0.0001 0.2090

คณภาพนำาทะเลทระดบผวนำาในอาวโละปาไล

และอาวโละโปะใหญในเดอนมกราคม อณหภมนำามคา

ในชวง 27.4 – 29.0 องศาเซลเซยล ความเคมมคาในชวง

31 – 33 psu ความเปนกรดเบสมคาในชวง 7.73 – 8.04

ปรมาณออกซเจนละลายนำามคาในชวง 6.17 – 6.75 mg/L

ปรมาณคลอโรฟลล เอ มคาในชวง ND – 1.43 mg/m3

ปรมาณตะกอนแขวนลอยทงหมดมคาในชวง 8.50

–13.89 mg/L ปรมาณแอมโมเนยมคาในชวง 0.0200

– 0.7768 µg-atom N-NH3/L ปรมาณไนเตรทมคา

ในชวง ND – 0.3466 µg-atom N-NO3/L ปรมาณไน

ไตรทมคาในชวง 0.0001 – 0.0650 µg-atom N-NO2/L

ปรมาณฟอสเฟตมคาในชวง 0.0425 – 0.4908 µg-atom

P-PO4/L ดงแสดงในตารางท 1 ซงอยในเกณฑมาตรฐาน

คณภาพนำาทะเลชายฝง (กรมควบคมมลพษ, 2549)

สวนความสมพนธระหวางปจจยสงแวดลอมทางนำากบ

ปรมาณแพลงกตอนพชทงหมด พบวา ในเดอนมกราคม

ปรมาณแพลงกตอนพชมความสมพนธเปนไปในทศทาง

ตรงกนขามกบปรมาณความเปนกรดเบสซงมคาระหวาง

7.73 – 8.04 สวนความสมพนธของปรมาณแพลงกตอน

พชเปนไปในทศทางเดยวกนกบคลอโรฟลล เอ โดย

ปจจยเหลานมความสมพนธอยางมนยสำาคญทางสถต

ณ ระดบความเชอมนรอยละ 99 สวนคาตะกอน

แขวนลอย ไนเตรท-ไนโตรเจน ไนไตรท-ไนโตรเจน

ความเคม อณหภมนำา ออกซเจนละลายนำา แอมโมเนย-

ไนโตรเจน และออรโธฟอสเฟต-ฟอสฟอรสไมมความ

สมพนธกนทางสถตกบปรมาณแพลงกตอนพชทงหมด


สรปและวจารณผลการศกษาในครงนพบแพลงกตอนพชกลม

ไดอะตอม (Bacillariophyceae) 39 สกล จาก 57 สกล

ซงเปนแพลงกตอนพชกลมเดนในแหลงหญาทะเลแหงน

พบจำานวนทมากสกลและในปรมาณทสงกวาแพลงกตอน

พชกลมอนๆ คดเปนรอยละ 90 ของแพลงกตอนพช

ทงหมด ซงใกลเคยงกบการศกษาของวฒชย และคณะ

(2545) พบวาแพลงกตอนพชในอาวพงงาถง 143 ชนด

60 สกล พบไดอะตอมมากทสด และเชนเดยวกนกบ

การศกษาแพลงกตอนพชบรเวณชายฝงทะเล เกาะ ปา

ชายเลนทงในอาวไทยและอนดามน (ณศรา ถาวรโสตร,

2550; อภญญา ปานโชต, 2548; บณฑตา ทองบอ, 2547;

อจฉราภรณ เปยมสมบรณ และคณะ, 2546; วชญา กน

บว และคณะ, 2546) โดยชนดของไดอะตอมทเปนสกล

เดนคอ Cylindrotheca และ Nitzschia ทงในดาน

ความถของการปรากฏและความหนาแนน เนองจาก

Cylindrotheca เปนสกลทพบเกาะอยบนสาหรายทะเล

(Tomas, 1997 และลดดา วงศรตน, 2542) ความหนา

แนนของแพลงกตอนพชมคาสงในฤดฝนและลดตำาใน

ฤดแลง เชนเดยวกบการศกษาแพลงกตอนพชบรเวณ

ปากแมนำาเวฬ จงหวดจนทบรและจงหวดตราดของพมพ

วลญช สงขจำาปา (2546) แตไมสอดคลองกบการศกษา

ของอภญญา ปานโชต (2548) เนองมาจากปรมาณธาต

อาหารในฤดฝนทมากกวาฤดแลง ซงเกดจากการชะลาง

จากพนดนลงสแหลงนำาทำาใหมปรมาณแพลงกตอนพช

มาก สวนจำานวนสกลของแพลงกตอนพช 2 ฤดไมแตก

ตางกนมาก (52 และ 51 สกล)

ผลการวเคราะหดชนความหลากหลายของ

แพลงกตอนพช มคาระหวาง 0.89 – 1.39 ดชนความ

สมำาเสมอมคาระหวาง 0.56 – 0.91 และดชนความมาก

ชนดมคาระหวาง 2.51 – 4.37 พบวาดชนความหลากหลาย

และดชนความสมำาเสมอตำากวาการศกษาแพลงกตอน

พชชายฝงทะเลอนดามนของ ณศรา ถาวรโสตร (2550)

แตดชนความมากชนดสงกวา และพบวาคาดชนความ

หลากหลายและความมากชนดทมคาสงสดอยในสถาน

เกบตวอยางในอาวพงงา จงหวดพงงา และพบวา ดชน

ความหลากหลายในแหลงหญาทะเลบรเวณเกาะยาวใหญ

มคาสงกวากบคาดชนความหลากหลายแพลงกตอนพช

ในปาชายเลน คลองสเกา จงหวดตรง (วชญา กนบว และ

คณะ, 2546) แตพบวาเดอนกรกฎาคม คาดชนความ

สมำาเสมอตำา คอ 0.56 และ 0.58 คาดชนความหลาก

หลาย คอ 0.89 และ 0.92 ในอาวโละโปะใหญสถานท 7

และ 9 เนองจากมแพลงกตอนพชสกล Cylindrotheca

มความหนาแนนสง คอ 3,713 และ 6,924 เซลลตอลตร

ตามลำาดบ ซงสอดคลองกบ จตตมา อายตตะกะ (2544)

กลาววาคาความสมำาเสมอมคาลดลงเมอตวอยางนน

มสตวเพยงไมกชนดทมจำานวนเปนจำานวนมาก จดวาชนด

ของสตวเหลานนเปนชนดเดน กจะทำาใหคาความหลาก

หลายทางชนดลดลงถงแมวาจะมชนดทพบมากกตาม

ความเปนกรดเบสมความสมพนธกบปรมาณ

แพลงกตอนพชในทศทางตรงกนขาม กลาวคอในสถาน

ทมความเปนกรดเบสตำาจะพบวาปรมาณแพลงกตอนพช

มความหนาแนนมาก อาจจะเกดจากการยอยสลายของ

อนทรยสาร ซงเกดจากการพดพาอนทรยสารลงสทะเล

ในฤดฝน การทความเปนกรดเบสมคาตำาไมไดสงผลโดย

ใหปรมาณแพลงกตอนพชมาก แตอาจเกดปรมาณธาต

อาหารทถกพดพาอนทรยสารลงสทะเลในฤดฝนจงสงผล

ใหปรมาณแพลงกตอนมากขน ซงสอดคลองกบการศกษา

ของ ณศรา ถาวรโสตร (2550) บณฑตา ทองบอ (2547)

และพมพวลญช สงขจำาปา (2546) ซงศกษาแพลงกตอน

พชบรเวณชายฝงทะเลและปากแมนำา สวนคลอโรฟลล

เอ มความสมพนธกบปรมาณแพลงกตอนพชในทศทาง

เดยวกน กลาวคอเมอปรมาณแพลงกตอนพชเพมขน

จะทำาใหปรมาณคลอโรฟลล เอ เพมขนดวย ซงสอดคลอง

กบการศกษาของ ณศรา ถาวรโสตร (2550) บณฑตา

ทองบอ (2547) และพมพวลญช สงขจำาปา (2546) เชน

เดยวกน พบวาบรเวณทมปรมาณคลอโรฟลล เอ มาก

นน จะเปนบรเวณทพบวาปรมาณแพลงกตอนพชมความ

หนาแนนมาก เนองจากคลอโรฟลล เอ เปนรงควตถ

ทพบอยในเซลลของแพลงกตอนพชทกชนด ดงนน

เมอมปรมาณแพลงกตอนพชมากจงทำาใหปรมาณ

คลอโรฟลล เอ มากตามไปดวย การศกษาครงนพบวา


ปรมาณคลอโรฟลล เอ ระดบผวนำาอยในชวง 0.15 –

1.73 mg/ m3 ซงเปนปรมาณทตำาเมอเทยบกบการศกษา

แพลงกตอนพชบรเวณชายฝงทะเลอนดามนของณศรา

ถาวรโสตร (2550)

การเปลยนแปลงปรมาณความหนาแนนของ

แพลงกตอนพช พบวาการแพรกระจายของแพลงกตอน

พชไมมการเปลยนแปลงตามฤดกาล เนองจากปรมาณ

ธาตอาหารมเพยงพอตอความตองการของแพลงกตอน

พชในทกฤดกาล แตเมอพจารณาในสถานพบวา สถาน

ทอยในอาวโละโปะใหญจะมปรมาณแพลงกตอนพชสง

กวาสถานทอยในอาวโละปาไลมาก เนองจากมแพลงกตอน

พชสกล Cylindrotheca จำานวนมากซงเปนสกลทพบ

ในนำากรอยหรอทะเลทวโลก โดยเฉพาะพบเกาะอยบน

สาหรายทะเล (ลดดา วงศรตน, 2542) แตในการศกษา

ครงนเปนการเกบตวอยางแพลงกตอนพชในมวลนำา

เทานน ไมไดเกบตวอยางอพไฟตกไดอะตอม (Epiphytic

Diatoms) บนใบหญาทะเล รวมทงกระแสนำาในบรเวณ

ททำาการศกษาซงเปนปจจยสำาคญในการศกษาสงม

ชวตในมวลนำา ดงนนควรศกษาอพไฟตกไดอะตอมและ

กระแสนำาเพอใชประกอบการอธบายการเปลยนแปลง

ของพนท รวมทงสามารถนำาขอมลในการจดการ

ทรพยากรในพนทตอไป

กตตกรรมประกาศ งบประมาณการดำาเนนการวจยนจากกรม

ทรพยากรทางทะเลและชายฝ ง และขอขอบคณ

คณวชรนทร นาคสกร และคณวาณ เกตกลน ทกรณาให

ความชวยเหลอในการเกบตวอยาง คณสรย สตภมนทร

และคณวรารน วงษพานช ทใหคำาแนะนำา

เอกสารอางองกรมควบคมมลพษ. (2549). มาตรฐานคณภาพนำา

ประเทศไทย. ฝายคณภาพนำา กองมาตรฐาน

คณภาพสงแวดลอม สำานกงานคณะกรรมการสง

แวดลอมแหงชาต กรงเทพฯ.

กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง มหาวทยาลย

เกษตรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

มหาวทยาลยบ รพา มหาวทยาลยมหดล

มหาวทยาลยรามคำาแหง มหาวทยาลยวลย

ลกษณ มหาวทยาลยสงขลานครนทร สถาบน

เทคโนโลยราชมงคลศรวชยจงหวดตรง และ

สถาบน เทคโนโลย ร าชมงคล วทยา เขต

เทคนคกรงเทพ. (2548). รายงานการสำารวจและ

ประเมนผลกระทบจากเหตการณธรณพบตภยตอ

ทรพยากรชายฝงในทะเลอนดามน. 241 หนา.

จตตมา อายตตะกะ. (2544). การศกษาเบองตน

ประชาคมสงมชวต. กรงเทพฯ: มหาวทยาลย

เกษตรศาสตร. 328 หนา.

ณศรา ถาวรโสตร. (2550). ความสมพนธระหวางปจจยสง

แวดลอมทางนำาและการแพรกระจายของแพลงก

ตอนพชของทะเลอนดามน: กรณศกษาชายฝง

จงหวดระนอง จงหวดพงงา จงหวดภเกต จงหวด

กระบ และจงหวดตรง. วทยานพนธปรญญาโท

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร กรงเทพฯ. 264 หนา.

บณฑตา ทองบอ. (2547). การศกษาความสมพนธ

ระหวางคณภาพนำาและการแพรกระจายของ

แพลงกตอนพชบรเวณหมเกาะชาง จงหวด

ตราด. วทยานพนธปรญญาโท มหาวทยาลย

เกษตรศาสตร กรงเทพฯ. 259 หนา.

ประวณ ลมปสายชล. (2546). การจดการทรพยากรทาง

ทะเล กรณศกษาอาวพงงา. สถาบนวจยและ

พฒนาทรพยากรทางทะเลและชายฝง. เอกสาร

เผยแพร ลำาดบท 4/2546. 1–54 หนา.

พมพวลญช สงขจำาปา. (2546). ความสมพนธระหวาง

ปจจยสงแวดลอมตอการแพรกระจายของแพ

ลงกตอนพชบรเวณปากแมนำาเวฬ จงหวดจนทบร

และจงหวดตราด. วทยานพนธปรญญาโท

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร กรงเทพฯ. 174 หนา.

ลดดา วงศรตน. (2542). แพลงกตอนพช. มหาวทยาลย



วชญา กนบว อชฌกา พรหมทอง ชลธยา ทรงรป สมร

ลกษณ แจมแจง อจฉราภรณ เปยมสมบรณ

และณฎฐารตน ปภาวสทธ. (2546). ความหลาก

หลายของแพลงกตอนในปาชายเลน: กรณศกษา

คลองสเกา จงหวดตรงและบรเวณปากแมนำา

ทาจน จงหวดสมทรสงคราม. ใน รวมบทความ

วชาการ แพลงกตอนและสาหรายขนาดเลก ป

พ.ศ.2540 – 2545. จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

กรงเทพฯ. 329 หนา.

วฒชย เจนการ สชาต สวางอารยรกษ สรย สตภมนทร

วทยา ลมตะกลวงศ สธารตน ชนะสกลนยม

ประจวบ โมฆรตน และขอดเยาะ พรชย. (2545).

การสำารวจผลผลตชวภาพทางทะเล. รายงานการ

ศกษาและสำารวจนเวศวทยาทางทะเล บรเวณ

อาวกระบ โครงการทาเทยบเรอขนถายนำามน

เชอเพลงสำาหรบโรงงานไฟฟาพลงงานความรอน

กระบ (ฉบบสมบรณ). หนา I: 1-60.

สมบต ภวชรานนท กาญจนา อดลยานโกศล ภธร แซ

หลม อดศร เจรญวฒนาพร ชยมงคล แยม

อรณพฒนา และจนทรเพญ วฒวรวงศ. (2549).

หญาทะเลในนานนำาไทย. สถาบนวจยและพฒนา

ทรพยากรทางทะเล ชายฝงทะเล และปาชายเลน

กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง. 126 หนา.

หรรษา จรรยแสง และอดสรณ มนตวเศษ. (2546). ระบบ

นเวศในทะเล. ใน สาระวทยาศาสตรทางทะเล.

สำานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต. 356 หนา

อภญญา ปานโชต. (2548). ความหลากหลายของ

ชนดและการแพรกระจายของแพลงกตอน

ทะเลบรเวณเกาะคราม อำาเภอสตหบ จงหวด

ชลบร. วทยานพนธปรญญาโท มหาวทยาลย


อจฉราภรณ เปยมสมบรณ ชลธยา ทรงรป และชวงศ

ตมศานนท. (2545). สาหรายหนาดนขนาดเลก

ในปาชายเลนและระบบนเวศชายฝง. สำานกงาน

คณะกรรมการวจยแหงชาต. 114 หนา

อจฉราภรณ เปยมสมบรณ เอกยทธ นรตศยภต และ

ณฎฐารตน ปภาวสทธ. (2546). ชมชนแพลงก

ตอนพชในปาชายเลน บานคลองโคน จงหวด

สมทรสงคราม. ใน รวมบทความวชาการแพ

ลงกตอนและสาหรายขนาดเลก ป พ.ศ.2540

– 2545. จฬาลงกรณมหาวทยาลย. กรงเทพฯ.

329 หนา.

อจฉราภรณ เปยมสมบรณ. (2546). การศกษาแพลงก

ตอนทะเลในประเทศไทย. ใน รวมบทความ

วชาการแพลงกตอนและสาหรายขนาดเลก ป

พ.ศ.2540 – 2545. จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

กรงเทพฯ. 329 หนา.

APHA, AWWA and WPCF. (1975). Standard

Method for Water and Waste Water. 14th

edition. America Public Health Associa-

tion, Washington.

Cupp, E.E. (1943). Marine Plankton Diatoms of

the West Coast of North America. Univer-

sity of California Press, Berkeley and Los

Angeles. 237 pp.

Fukuyo, Y., Takano, H., Chihara, M. and Matsuop-

ka, K. (eds.). (1990). Red Tide Organisms in

Japan. Uchida Rokakuho, Tokyo. 430 pp.

Strickland, J.D.H. and Parson, T.R. (1972). A Prac-

tical Handbook of Sea Water Analysis.

2nd edition. Fisheries Research Board of

Canada, Ottawa. 310 pp.

Tomas, C.R. (ed.). (1996). Identifying Marine

Diatoms and Dinoflagellates. Academic

Press. 598 pp.

Tomas, C.R. (ed.). (1997). Identifying Marine

Phytoplankton. Academic Press. 858 pp.

Yamaji, I. (1984). Illustrations of the Marine Plank-

ton of Japan. Osaka: Hoikusha Publishing.

540 pp.

ความหลากหลายของแพลงก์ตอนพืชในแหล่งหญ้าทะเล...

Documents