รายงานฉบบสมบรณ รายงานการประเมนผลกระทบทางสขภาพ จากการพฒนานคมอตสาหกรรมมาบตาพด

และพนทใกลเคยง

โดย เพญโฉม แซตง นกวจย

วลยพร มขสวรรณ ผชวยนกวจย

นคมอตสาหกรรมมาบตาพด

สงหาคม 2546

รายงานนเปนสวนหนงของแผนงานวจยและพฒนานโยบายสาธารณะเพอสขภาพและระบบการประเมนผลกระทบทางสขภาพ

โดยการสนบสนนของสถาบนวจยระบบสาธารณสข (สวรส.)

ก

คานา

ทามกลางการรดหนาไปอยางรวดเรวของการพฒนาอตสาหกรรมของประเทศไทยในเวลาน ประกอบกบ

ผลกระทบจากการพฒนาอตสาหกรรมในอดตทเรมเผยตวออกมาอยางไมหยดหยอน สงเหลานเปนเสมอน

สญญานอนตรายทพราเตอนพรอมสงเสยงเรยกรองใหทกภาคสวนทเกยวของตองหนมาชวยกนปองกนผลดานราย

ทอาจจะเกดขนหรอลดทอนความรนแรงของสงทเกดขนแลว กระบวนการและมาตรการควบคมหรอการเฝาระวง

ตาง ๆ ทมอยในปจจบนคงไมเพยงพอทจะดแลสงคมใหปลอดภยจากผลดานลบของการพฒนา การประเมนผล

กระทบทางสขภาพจงจะเปนอกเครองมอหนงทจะชวยใหการดาเนนนโยบายสาธารณะตาง ๆ ของประเทศเปนไป

อยางรอบครบและคดคานงถงความปกตสขของสงคมมากขน อนจะยงผลไปสความยงยนและสนตสขของสงคม

ในระยะยาว

ไมวาจะเปนความตงใจหรอไมกตาม ผลการพฒนาอตสาหกรรมทมาบตาพด จงหวดระยองไดกลายเปน

ตวอยางคลาสสกของปญหามลพษและความเสยหายอกหลายดานทกระทบตอชวตผคนรอบขางอยางรนแรง ตอ

ทรพยากรธรรมชาต สงแวดลอม และสงคมโดยรวมจนยากทจะเยยวยา การไดเขามาตดตามปญหาของพนทน

และเขามาศกษาวจยภายใตโครงการน ทาใหคณะผวจยมโอกาสไดสมผสและคลกคลกบหลายเรองราวและหลาย

ชวตของทน เราจงมเพยงมงหวงวางานศกษาชนนจะชวยนาความเปลยนแปลงทดขนมาสชาวมาบตาพดไมมากก

นอย แตยงมความหวงวาขอเทจจรงทถายทอดสงานเลมนจะเปนบทเรยนอนดสาหรบอกหลาย ๆ พนททกาลงจะ

เปนจดเรมตนของการพฒนาแบบเดยวกน

คณะผวจยตองขอขอบคณสถาบนวจยระบบสาธารณสข (สวรส.) ทใหการสนบสนนการศกษานอยางดยง

เหนออนใด คณะผวจยขอชนชมและขอขอบคณอาจารยและนกเรยนโรงเรยนมาบตาพดพนพทยาคาร ผแทน

ชมชนและชาวบานมาบตาพดทกคนทเพยรถายทอดเรองราวและความทกขของตนซาแลวซาเลาอยางอดทนตอเรา

และตอทกคนทเขามาเพอขอขอมลและขอคาบอกเลาเรองราวตาง ๆ โดยไมอาจลวงรไดวา แลวจะมอะไรดขน

หรอไม จะมใครชวยใหภาวะความทกขนคลคลายไปไดหรอไม รวมถงขอขอบคณทกทานทมสวนใหขอมลจนทาให

งานศกษาชนนไดทาหนาทเปนสอทางวชาการพรอมกบเปนกระบอกเสยงแกผไรเสยงอกจานวนมากไดอยาง

สมบรณ

คณะผวจย

สงหาคม 2546

ข

บทคดยอ

รายงานการประเมนผลกระทบทางสขภาพจากการพฒนานคมอตสาหกรรมมาบตาพดและพนทใกลเคยง

เลมนเปนโครงการหนงภายใตการสนบสนนของแผนงานวจยและพฒนานโยบายสาธารณะเพอสขภาพและระบบ

การประเมนผลกระทบทางสขภาพของสถาบนวจยระบบสาธารณสข (สวรส.) และเปนสวนหนงของแผนงานเพอ

มงไปสการปฏรประบบสาธารณสขในอนาคต

การศกษานเปนการศกษาแบบยอนหลงและทบทวนผลทเกดขน (Retrospective Study) ในมตของ

สขภาพ สงแวดลอม เศรษฐกจและสงคม ทเปนผลกระทบทงทางตรงและทางออมจากการดาเนนนโยบาย

สาธารณะของรฐบาลในโครงการพฒนาพนทชายฝงทะเลตะวนออกทเรมขนเมอตนทศวรรษ 2520 โครงการนได

กาหนดใหพนทมาบตาพดเปนเขตพฒนาอตสาหกรรมหนก สาหรบการลงทนอตสาหกรรมปโตรเคม การกลน

นามนและการแยกกาซธรรมชาต อตสาหกรรมเหลก และอน ๆ โดยมการวางแผนพฒนาพนทระยะยาวเปน 50 ป

การพฒนาอตสาหกรรมทนเรมตนดวยความหวงและความฝนทจะพฒนาเศรษฐกจของประเทศใหรงเรอง

เพอพลกเปลยนประเทศไทยใหกลายเปนประเทศอตสาหกรรมใหม โดยเฉพาะหลงจากทมการคนพบกาซธรรมชาต

ในอาวไทยและมการวางทอกาซครงแรกขนทน จากนนมาบตาพดกกลายเปนทกลาวขานภายใตการสรางภาพของ

รฐบาลวาทนคอเขตอตสาหกรรมททนสมยทสดแหงหนง ประชาชนไดรบการบอกเลาพรอมคามนวานคม

อตสาหกรรมแหงนจะมระบบการจดการสงแวดลอมและการควบคมมลพษทดเยยม ไมตองหวงกงวลกบปญหา

มลพษ

ทวาเพยงสองทศวรรษของความเปลยนแปลงทเกดขน การสะสมตวของมลพษและปญหาสงแวดลอม

อน ๆ รวมถงโรคแปลกใหมไดทยอยสาแดงตนออกมาอยางไมหยดยง ซารายยงมความเชอมโยงไปถงผลการ

พฒนาทเกดขนอยางแยกจากกนไมออก โดยมประชาชนผไรเสยงกลายเปนผรบผลกระทบเหลานอยางเตมท

ปจจบนชาวมาบตาพดเปนทกขสาหสกบมลพษอากาศ โดยเฉพาะจากปญหากลนเหมนรนแรง ขณะทจงหวด

ระยองไดชอวามอตราผปวยโรคทางเดนระบบหายใจสงสด และเปนทรกนวาจงหวดนมอตราผตดเชอเอชไอวและ

ผเสยชวตดวยโรคเอดสมากทสด รวมทงมผเจบปวยดานสขภาพจตและอตราการฆาตวตายสงอยางไมนาเชอ

เชนเดยวกบทมจานวนอบตภยดานอตสาหกรรมและอบตเหตบนทองถนนพงสงขนมากเนองจากการใชสารเคม

จานวนมหาศาลและการขนสงภาคอตสาหกรรมทขยายตวอยางรวดเรว นอกจากนทรพยากรธรรมชาตและการ

ผลตภาคชนบท โดยเฉพาะดานเกษตรกรรมและประมง กเปลยนแปลงไปอยางรวดเรวทงในแงของการใชประโยชน

และคณภาพ ซงความเปลยนแปลงเหลานลวนมผลเกยวโยงไปถงความพลกผนทเกดขนกบวถชวตและความผาสก

ของปจเจกบคคล ครอบครว และชมชนในพนทน

นอกจากนในสวนของการวเคราะหผลกระทบทเกดขน ผวจยไดใชกรอบการวเคราะหขององคการอนามย

โลกทเรยกวา DPSEEA Model อนเปนแนวการวเคราะหและการอธบายถงสาเหตหรอปจจยทกอใหเกดผลกระทบ

สภาวะทเกดขน ความเสยงตอปญหา ลกษณะของผลกระทบ และปฏบตการเมอเกดปญหาแลว โดยเชอมโยงให

เหนตงแตระดบนโยบายถงระดบของปจเจกบคคลและชมชน รวมถงการใชกระบวนการกาหนดนโยบายสาธารณะ

ค

เขามาเสรมการวเคราะหและอธบายเพมเตม ในทายสดเปนการเสนอแนวทางการลดผลกระทบทางสขภาพระดบ

ตาง ๆ เพอเปนขอเสนอแนะเชงนโยบายจากการศกษาครงน

ง

Abstract The Health Impact Assessment of Map Ta Phud Industrial Development and Its

Vicinity is a retrospective case study and successfully carried out with support of the Research and Development Program on Healthy Public Policy and Health Impact Assessment (HPP-HIA) under the Health Systems Research Institute. The study is also done in response to the Program’s approaches towards the health systems reform.

Industrialization of Map Ta Phud has been carried out based on the policy to promote

the Eastern Seaboard program since early 1980’s. Map Ta Phud is assigned to serve heavy industries of petrochemical, oil and gas refinement, iron and steel for the period of 50 years. Industrialization here stemmed from hopes and dreams that economic propensities were being brought to the country, and that it would uplift Thailand to the status of a Newly Industrialized Country, in particular promising exploitation of natural gas. Map Ta Phud was touted as the most modern industrial estate in the making. Public was promised that with its high standard of management and control, there would be no pollution problems.

However, in the last two decades, accumulated pollution and environmental problems

as well as mysterious diseases have begun to emerge as very much linked to each other, and hugely affected small people in the area. At present Map Ta Phud People suffer hard the air pollution especially the bad smell while Rayong province boasts the highest number of patients suffering from respiratory diseases. The province is also known as having one of the most highest numbers of AIDS infected people and AIDS-related deaths as well as a great number of mentally ill patients and commit suicide cases. Similarly, the number of industrial incidents and accidents on roads is dramatic due to rapidly increasing chemical use and transports. Drastic changes in the exploitation and quality of natural resources and production of rural sector are obviously akin to the uprooting of the way of life of individuals, families and communities which directly affects to their livelihood.

This study, therefore, put on exploring impacts at Map Ta Phud in various forms, in

particular through the issue of “health” under a much broader definition than the conventional one. According to the essence of the drafted National Health Act, “health” is defined as the state of human integrated well-being in four aspects of physical, mental, social and spiritual health. Consequently, the outcomes revealed in this paper are rather vogue and pioneering, as there has been none of such study on industrialization with this particular focus.

In addition, this paper also applies the WHO’s health and environment analytical

framework (or DPSEEA model) to analyze the causes and effects of industrial development at Map Ta Phud. The framework divides the analytical process into five levels of Driving force, Pressure, State, Exposure, Effects and Actions. Based on the process, each specific development programs will be recognized as the driving force of the overall potential health impacts and risks. This driving force can lead to increasing in environmental and social pressures. Such pressures might cause drastic changes in the state of environmental and social quality, after which it leads to exposure to the industrial pollution and social problems and finally ends up with various forms of health effects.

Apart from the WHO’s model, the conceptual framework of healthy public policy process is also partially applied in responding to some complicated aspects of the existing problems as well as to propose proactive approaches at different levels to improve those health effects.

สารบญ

หนา

คานา ก

บทคดยอ ข

สารบญ ง

สารบญรป ช

สารบญตาราง ซ

บทท 1 เกรนกลาวถงการศกษา 1 ความเปนมาและวตถประสงค 1

การดาเนนการศกษาและวธการศกษา 2 ระยะเวลาการศกษา 4

ขอจากดการศกษา 4 แลไปขางหนา 5

บทท 2 โครงการพฒนาพนทชายฝงทะเลตะวนออก 6 เรมจากความฝน… 6

แบบแผนการพฒนา 7 รอยดางการวางแผน 10

ถมทนเทาไรกไมพอ 12 ผลการพฒนาทปรากฏ 14

ผลการพฒนาทหลบเรน 16 บทท 3 รจกมาบตาพด 18

มาบตาพดในวนวาน 18 กาวกระโดดทถกกาหนด 22

หวหอกการพฒนา 25 บนเสนทางการเปลยนแปลง 29

มาบตาพดวนน 36 บทท 4 ประมวลปญหาและขอหวงใยของประชาชน 40

กลนเหมนและฝนละออง 40 เสยงดง 51

คณภาพนาดมนาใช 52 การลกลอบทงกากอตสาหกรรม 55

ง

การกดเซาะชายฝง 57 คณภาพนาทะเลและปญหาคราบนามน 59

ปรมาณและคณภาพสตวนาทะเลเสอมถอย 60

การลกลอบปลอยนาเสย 63 ผลตผลทางการเกษตรตกตา-เสยหาย 63

อบตภยจากสารอนตราย 64 สขภาพออนแอ - ภาวะปวยเรอรง - โรคทนสมย 65

ความเครยด 66 เอดส 66

ผงเมองเปลยนแปลง 67 สาธารณปโภคไมพรอม 68

ความสมพนธของคนในชมชนและครอบครว 70 ปญหาเดกแคมป 70

ศรทธาในศาสนาเสอมลง 71 ความแออด 71

ยาเสพตด 72 ลกเลกขโมยนอย 72

อบตเหตการจราจร 73 รายไดลด-รายจายเพม 73

ปญหาการจางงาน 75 การเมองทองถน 76

ภาพพจนเสยหาย 76 เบอการศกษา-งานวจย 77

ไมเชอโรงงาน-หมดหวงในการพงพาหนวยงานรฐ 77 บทท 5 การรบมอและการจดการปญหา 80

ระดบบคคลและครวเรอน 80 ระดบชมชน 82

ระดบสถานประกอบการ 84 ระดบหนวยงานราชการสวนกลางและภมภาค 87

ระดบองคการปกครองสวนทองถน 90 ระดบการนคมอตสาหกรรม 91

ระดบรฐบาล 94 บทท 6 มองในมมสขภาพ : แนวคดเรองสขภาวะ 98

แนวคดพนฐานเรองสขภาพ 98

จ

การประเมนผลกระทบทางสขภาพ 99 ผลกระทบตอสขภาวะทางกาย 102

ผลกระทบตอสขภาวะทางจต 104

ผลกระทบตอสขภาวะทางสงคม 105 ผลกระทบตอสขภาวะทางจตวญญาน 107

บทท 7 จากนโยบายสผลกระทบทางสขภาพ : บทวเคราะหและขอเสนอ 109 เหตและปจจยทกอใหเกดทกขภาวะของชาวมาบตาพด 109

ขอเสนอเพอการลดผลกระทบทางสขภาพ 113 ขอเสนอตอระบบการประเมนผลกระทบทางสขภาพ 118

บรรณานกรม 120 ภาคผนวก ก ชดผงเมองรวม แผนผงแสดงการใชประโยชนทดน และผงโครงการนคมอตสาหกรรม

มาบตาพด

ภาคผนวก ข ชดแผนภมและตารางสถตผปวยในพนทมาบตาพด, จงหวดระยอง และ

เปรยบเทยบภาคกลาง ภาคผนวก ค ชดขอมลประเภทอตสาหกรรมทมาบตาพด

รายนามบรษทและปทไดรบการอนมตรายงานการศกษาผลกระทบทางสงแวดลอม ภาคผนวก ง มลสาร และผลกระทบทางสขภาพ

ภาคผนวก จ สถตอบตภย, ลาดบเหตการณปญหา, การแกไขปญหาของชมชน และหนวยงาน

ทเกยวของ

ภาคผนวก ฉ ทบทวนวรรณกรรมทเกยวของและขอคนพบดานสงแวดลอม สขภาพ และสงคม

ภาคผนวก ช แบบสอบถามสาหรบพนกงานโรงงานอตสาหกรรม

ฉ

สารบญรป

หนา

รปท 2.1 ภาพแสดง “ยทธศาสตรการเตบโต” ตามขอเสนอของ Coopers & Lybrand Associates 8

รปท 3.1 แสดงชมชน สถานศกษา และสถาบนทางศาสนาในพนทการจดทาผงเมองรวมมาบตาพด 19

และบรเวณใกลเคยงกอนการพฒนาอตสาหกรรม

รปท 3.2 แสดงเขตการปกครองและลกษณะภมประเทศของพนทการจดการผงเมองรวมมาบตาพด 21

และบรเวณใกลเคยงกอนการพฒนาอตสาหกรรม

รปท 3.3 แสดงพนทการสารวจซงแบงเปน 4 สวน 23

รปท 3.4 แสดงการพฒนานคมอตสาหกรรมและทาเรออตสาหกรรมมาบตาพด ระยะแรก 26

รปท 3.5 ผงการพฒนานคมอตสาหกรรม ระยะ 3 และการทาเรออตสาหกรรมมาบตาพด ระยะ 2-3 27

รปท 3.6 ผงนคมอตสาหกรรมมาบตาพดและชมชนใหมมาบตาพด 31

รปท 3.7 แผนทแสดงเทศบาลตาบลมาบตาพด 32

รปท 3.8 แผนทแสดงเทศบาลเมองมาบตาพด 33

รปท 4.1 แผนทรวม 25 ชมชน 41

รปท 4.2 ผงแสดงทศทางลม บรเวณเทศบาลเมองมาบตาพด 44

รปท 4.3 แผนทรางกายแสดงอาการทเกดขนเมอไดรบกลนและมลพษอากาศของชาวบาน 48

ชมชนกรอกยายชา

รปท 4.4 แผนทรางกายแสดงอาการทเกดขนเมอไดรบกลนและมลพษอากาศของนกเรยน 49

โรงเรยนมาบตาพดพนพทยาคาร

รปท 4.5 ลกษณะนาฝนทเกบจากชมชนอสลาม 53

รปท 4.6 สภาพบอนาตนแหงหนงในชมชนมาบยา นามลกษณะเปนตะกอนคลายสนม 55

รปท 4.7 อาคารหลงทสรางบนพนทซงเคยมการนากากขยะอตสาหกรรมมาถมทง 57

รปท 4.8 แนวเขอนหนทกรมเจาทาสรางขนเพอกนคลนไมใหกดเซาะชายฝง 58

รปท 4.9 ชายหาดกรอกยายชาถกกดเซาะจนถงถนน 58

รปท 4.10 สภาพชายหาดหนองแฟบซงอยทางตะวนตกของนคมอตสาหกรรมมาบตาพด 58

รปท 4.11 “สแยกไอยธ” ถนนใหญของนคมฯ ตดขวางทางเดมของชาวบานและสรางความเดอดรอนแกชาวบาน 69

ช

สารบญตาราง

หนา

ตารางท 2.1 โครงการเงนกของรฐ (บางสวน) ในการพฒนาพนทชายฝงทะเลตะวนออกชวง 2524-2536 10

ตารางท 3.1 อตสาหกรรมทตดตอขอใชทดนในนคมอตสาหกรรมมาบตาพดจานวน 11 ราย 24

ตารางท 3.2 แสดงการเปรยบเทยบการใชประโยชนทดนในอนาคตของผงเมองรวมบรเวณ 29

อตสาหกรรมหลกและชมชนจงหวดระยอง (ผงเดมและปรบปรง)

ตารางท 3.3 รายชอชมชนและจานวนประชากรในเขตเทศบาลเมองมาบตาพด 34

ตารางท 3.4 ประชากรตามสาเนาทะเบยนบานและทมอยจรงในเขตเทศบาลตาบลมาบตาพด 35

จงหวดระยอง และเทศบาลตาบลแหลมฉบง จงหวดชลบร พ.ศ. 2538

ตารางท 4.1 บนทกปญหาหลก ๆ จากการพฒนาอตสาหกรรมในเขตเทศบาลเมองมาบตาพด 42

ดานสงแวดลอมและทรพยากรธรรมชาต

ตารางท 4.2 บนทกปญหาหลก ๆ จากการพฒนาอตสาหกรรมในเขตเทศบาลเมองมาบตาพด 43

ดานเศรษฐกจและสงคม

ตารางท 4.3 แสดงการไดรบมลพษอากาศของชมชนในเขตเทศบาลเมองมาบตาพด 46-47

ตารางท 4.4 ขอคนพบดานสขภาพทไดจากการตอบแบบสอบถามของพนกงานบรษท 4 แหง 50

ในเขตนคมอตสาหกรรมาบตาพดและเขตประกอบการอตสาหกรรมทพไอ

ตารางท 4.5 มลสารทพบในตวอยางนาทะเลและปลาบรเวณระยอง 62

ซ

1

บทท 1 เกรนกลาวถงการศกษา

ความเปนมาและวตถประสงค

โครงการศกษาวจย และรายงาน เรอง “การประเมนผลกระทบทางสขภาพจากการพฒนานคมอตสาหกรรมมาบตาพดและพนทใกลเคยง ” ฉบบนเปนสวนหนง ของ “แผนงานวจยและพฒนานโยบายสาธารณะเพอสขภาพและระบบการประเมนผลกระทบทางสขภาพ ” โครงการนเปนการรเรมและความพยายามของสถาบนวจยระบบสาธารณสข (สวรส .) ในอนทจะแสวงหาแนวทางทเหมาะสมทจะน ามาตรการการศกษาประเมนผลกระทบทางสขภาพมาใชในสงคมไทย เพอสรางกระบวนการทจะใหขอมลหลกฐานในดานสขภาพและเพมน าหนกหรอใหความส าคญกบมตสขภาพในกระบวนการตดสนใจในการก าหนดนโยบายสาธารณะ โดยเฉพาะนโยบายดานการลงทนหรอการด าเนนโครงการพฒนาขนาดใหญท มผลตอการเปลยนแปลงหรอสรางผลกระทบตอทรพยากรธรรมชาตและสภาพแวดลอม ตลอดจนสภาพชวตความเปนอยของประชาชน ระบบชมชน และโครงสรางสงคม ซงถงทสดแลวกคอการกระทบถง “สขภาวะ” หรอสภาวะอนเปนปกตสขตามความหมายในเชงกวางของค าวา “สขภาพ” นนเอง

เพอทจะพฒนาแนวทางและก าหนดวธการประเมนผลกระทบทางสขภาพในอนาคตใหมความเหมาะสมและสอดคลองกบสภาพการณความเปนจรงของสงคมไทย วธการหนงทกระท าไดกคอการศกษายอนหลงและทบทวน (Retrospective Study) ถงผลกระทบทางสขภาพในมตตาง ๆ ทเกดขนแลวจากโครงการพฒนาและการด าเนนนโยบายของรฐในหลาย ๆ ดานทผานมา วธการศกษาแบบนเทากบเปนการมองตงตนจากผลทเกดขน ณ ปจจบนยอนไปสแบบแผนการด าเนนโครงการทผาน ๆ มา รวมถงรปแบบการรบมอหรอการแกปญหา จากนนพจารณาถงความเชอมโยงระหวางกนและสภาพแหงการเปนเหต ปจจย และผลพวง เพอทในทสดจะสามารถมองเหนทงขอดและขอเสยของมาตรการทมการด าเนนการมาแลว ขณะเดยวกนกจะสะทอนถงการด าเนนการทอาจยงขาดอยหรอถกละเลยไป

ตลอดชวงระยะกวา 40 ปแหงการเรงรดพฒนาประเทศ โครงการพฒนาพนทชายฝงทะเลตะวนออก หรออสตเทรนซบอรดนบไดวาเปนโครงการพฒนาอตสาหกรรมทใหญทสด เปนโครงการแรก ๆ ทมการวางแผนอยางรอบดานในหลายระดบ ตลอดจนมการประสานความรวมมอระหวางหนวยงานและภาคสวนตาง ๆ อยางกวางขวาง ดงนนโครงการนจงเปนตนแบบของการพฒนาทางเศรษฐกจทไดรบการยอมรบและเปนทกลาวขวญถง

อยางไรกตาม ในอกทางหนง ปญหาและผลกระทบดานลบทเกดขน โดยเฉพาะทปะทขนอยางเดนชดและตอเนองในชวงทศวรรษหลงนกกลายเปนตวอยางทไดรบการกลาวขานอยางมากเชนเดยวกน กระทงกรณของมลพษทมาบตาพดอนเปนหนงในพนทหวใจส าคญของการพฒนาในโครงการนมภาพลกษณเสมอนเปนตวแทนผลรายของการพฒนาอตสาหกรรมไปแลว จงเปนทชดเจนวา การศกษาเกยวกบการพฒนาทมาบตาพดควบคไปกบผลกระทบทเกดขนยอมจะมความจ าเปนอยางมาก

ส าหรบการศกษานมงทจะศกษาผลกระทบในดานของสขภาพ ทเนนไปทระดบบคคลและชมชน โดยใชมมมองดานสขภาพตามค านยามภายใตกรอบแนวคดเรองการปฏรประบบสขภาพ 1 ทถอวา “สขภาพ” หรอ “สข

1 ดรายละเอยดในบทท 6

2

ภาวะ” หมายถง ภาวะทมความสมบรณพรอมทงทางกาย ทางจต ทางสงคม และทางจตวญญาณ และพยายามปรบปรงกลไกและการคมครองสขภาพของคนไทยใหครอบคลมมากขนคอ ตงแตเกดจนตาย และไมไดคมครองเฉพาะในสวนของภาคสาธารณสขเทานน แตรวมไปถงการคมคามสทธและสขภาพของประชาชนจากการด าเนนการในภาคอน ๆ หรอสาขาอน ๆ เชน การพฒนาอตสาหกรรม การเกษตร เมอง หรอระบบขนสง เปนตน โดยพยายามน าหลกการตาง ๆ ตามรฐธรรมนญมาแปรเปนกลไกการคมครองสขภาพของคนไทยดงกลาว

บทบาทหนาทส าคญของงานศกษาแบบยอนหลงชนน ดานหนงจงอยทการพยายามรวบรวมประมวลปญหา ขอวตกหวงใย และแนวปฏบตเกยวกบสขภาพของประชาชนและชมชนรอบนคมอตสาหกรรมมาบตาพดและพนทใกลเคยงออกมาอยางเปนระบบและใหเหนรปธรรมทชดเจน โดยเนนมมมองของผประสบปญหาเองเปนหลก ในอกดานหนง การศกษานจะท าหนาทวเคราะหและประเมนผลกระทบทางสขภาพของประชาชนและชมชนในพนทดงกลาวโดยพจารณาเชอมโยงกบการพฒนาอตสาหกรรมทด าเนนการมายาวนานเกอบ 20 ป ทงนเพอการประเมนเบองตนถงลกษณะของผลกระทบ ความสมพนธหรอความเกยวเนองกบโครงการพฒนาอตสาหกรรมทเกดขนในพนท รวมถงความพยายามในการจดการคลคลายหรอแกไขปญหา

นอกจากนนแลว ในตอนทายของการศกษาจะไดทดลองน าเสนอแนวทางการลดผลกระทบทางสขภาพในระดบตาง ๆ ไดแก ระดบบคคลและครวเรอน ระดบชมชน ระดบสถานประกอบการ ระดบ หนวยงาน ราชการสวนกลางและสวนภมภาค และระดบรฐบาล อนประกอบไปดวยมตทครอบคลมทงทางปฏบตและนโยบาย ปดทายดวยการน าเสนอขอคดเหนเกยวกบการพฒนากระบวนการประเมนผลกระทบทางสขภาพ โดยเฉพาะประสบการณและบทเรยนทไดรบจากการศกษาน

อนง ในสวนของการประมวลปญหาในการศกษานมงใหน าหนกส าคญอยทการสะทอนปญหาหรอ “ความทกข” ทตวแทนชมชนเผชญอยจรง ดงนนอาจกลาวไดวา สงทจะเปนขอคนพบในการศกษานจะมลกษณะเปนอตวสยของความเปนมนษย เปนความจรงทมองผานการรบร ความรสก และประสบการณของผเปนตวละครจรง ๆ ไมใชการใหน าหนกแกผลการตรวจวดดวยเครองมอหรอวธการเชงเทคนคตาง ๆ อยางไรกด ขอพสจนหรอหลกฐานทมการเกบหรอมการศกษาอยางเปนวทยาศาสตรกจะถกใชเปนองคประกอบ เสรมจากการบอกเลาของชมชนและใชในขนตอนของการวเคราะหดวย การด าเนนการศกษาและวธการศกษา

ดวยเหตทการศกษานมฐานะเสมอนเปนภาคทตอเนองตามมาจากการศกษาถงผลกระทบทางสขภาพจากโครงการพฒนาของรฐ : กรณการพฒนานคมอตสาหกรรมมาบตาพด และการวเคราะหระบบประเมนผลกระทบทางสขภาพจากโครงการลงทน การพฒนาขนาดใหญ และนโยบายตาง ๆ ทศกษาไวเปนเบองตนโดยอาจารยเดชรต สขก าเนด โดยการศกษานจะลงลกขนในแงของการศกษาเชงพนทและการเกบรวบรวมขอมลจากประชาชน ดงนนวธด าเนนการศกษาเพอประมวลปญหา ขอวตก และแนวทางการรบมอกบปญหาจงเนนทการลงเกบขอมลในพนทและการสมภาษณบคคลและกลมบคคลในชมชนทเปนเปาหมายการศกษาเปนหลก สวนการศกษาทางดานเอกสารจะเปนสวนเสรมและท าหนาทเปนองคประกอบทางดานวชาการทจะชวยท าใหภาพของปญหามความชดเจนขนในแงของภาพรวม ตลอดจนชวยในการท าความเขาใจปญหาทสะทอนจากพนทไดดยงขนเทานน

3

แตส าหรบเนอหาเกยวกบความเปนมาในเชงแนวคดและนโยบายของการพฒนาพนทชายฝงทะเลตะวนออก อนเปนแผนการพฒนาระดบภมภาคทกอใหเกดการพฒนานคมอตสาหกรรมมาบตาพดและเขตอตสาหกรรมอน ๆ ตามมา การศกษาเชงเอกสารจะมบทบาทหลก และทงการศกษาและการสมภาษณกจะมบทบาทเทาเทยมกนในสวนของการท าความเขาใจเกยวกบประวตพนท วถชวตชมชน ระบบสงคม วฒนธรรมและศาสนา ซงมตเหลานลวนมผลเกยวเนองเชอมโยงอยางลกซงจนมอาจแยกออกจากการมสขภาวะทางกาย จต สงคม และจตวญญาณทดของประชาชนได ในการศกษาระดบพนท เนองจากผศกษาไมทราบถงขอบเขตระยะใกลไกลของผลกระทบทเกดขนวาครอบคลมถงพนทไหนบาง และมระดบรนแรงแคไหน จงไดก าหนดพนทเปาหมายในการศกษาครอบคลมชมชนทอยในเขตเทศบาลเมองมาบตาพดทงหมด ซงปจจบนประกอบดวย 25 ชมชนทกระจายอยรายรอบและอยภายในรศมประมาณ 10 กโลเมตรจากจดทตงของนคมอตสาหกรรมมาบตาพด

ส าหรบรปแบบวธการเกบขอมลในเชงพนทน นอกเหนอจากการส ารวจพนทและการสงเกตการณ เพอใหไดขอมลโดยเฉพาะปญหาและขอหวงใยของชมชนทครอบคลมทกกลมมากทสด ผศกษาจงไดแบงกลมประชากรออกเปนกลมประชาชนทอาศยอยในชมชน กลมผเกยวของ กลมนกเรยนเพอเปนตวแทนปญหาและขอหวงใยของเยาวชน และกลมพนกงานโรงงาน โดยเลอกใชวธการศกษาเปน 3 ลกษณะ คอ

1. การสมภาษณเชงลก (In-depth interview) เปนการพดคยและสมภาษณทงขอมลและขอคดเหนในประเดนเกยวกบความเปลยนแปลงและปญหาทเกดขนทงในดานสขภาพ สภาพแวดลอม ทรพยากรธรรมชาต วถชวต วฒนธรรม สงคม และเศรษฐกจทว ๆ ไป ทเชอวาเปนผลทเกดขนทงโดยตรงและโดยออมจากการพฒนาอตสาหกรรมในพนทมาบตาพดและพนทใกลเคยง การสมภาษณเชงลกนไดท ากบบคคลใน 2 กลม คอ

1.1 ผน าและตวแทนชมชน 25 ชมชน รวมเปนจ านวน 31 คน เหตผลทเลอกสมภาษณผน าชมชนเพราะผน าสวนมากมหนาทดแลทกขสขและรบเรองราวการรองทกขจากสมาชกในชมชนเพอใหไดขอมลทครอบคลมพนทดแลของแตละคน แตในบางกรณผวจยเลอกสมภาษณผแทนชมชนหรอผน าตามธรรมชาตทมบทบาทสงในการรณรงคตอสแทนผทอยในต าแหนงผน าชมชนทมบทบาทในเรองนนอยกวา

1.2 บคคลอน ๆ ทเกยวของ จ านวน 24 คน ในจ านวนนผวจยพยายามใหครอบคลมบคคลจากทกภาคไมวาจะเปนหนวยงานราชการดานสาธารณสขจากสวนกลาง สวนภมภาค เทศบาล ภาคเอกชน ผแทนศาสนา องคกรประชาชน ครและสอมวลชน เพอจะไดรบฟงทศนะและขอมลจากหลายฝายใหมากทสด ทงหมดประกอบดวย

- ตวแทนกลมประชาสงคมจงหวดระยอง 2 คน - เจาอาวาสวดตาง ๆ ในพนท 5 รป - ครโรงเรยนมาบตาพดพนพทยาคาร 1 คน - ภาคธรกจทองถน 3 คน - เทศบาลเมองมาบตาพด 3 คน - หนวยงานราชการและรฐวสาหกจ 8 คน - เจาหนาทโรงงาน 1 คน - สอมวลชนทองถน 1 คน

4

2. การสมภาษณกลมเปาหมายเฉพาะ (Focus groups) เปนการเกบขอมลจากกลมเปาหมายเฉพาะ จ านวนสองกลม โดยใชวธการชวนคยชวนคดเพอสรางบรรยากาศการมสวนรวมในการพดคยและใหมความเปนธรรมชาตมากทสด ทงสองกลมประกอบดวย

2.1 กลม ระดบชมชน ผศกษาไดเลอกชมชนกรอกยายชา ชมชนรมทะเลดานตะวนออกของนคมอตสาหกรรมมาบตาพด เปนตวแทนการศกษาผลกระทบระดบชมชน โดยมชาวชมชนทงหญงและชายเขารวม 123 คน

2.2 กลมเดกนกเรยนชนมธยมศกษาปท 6 โรงเรยนมาบตาพดพนพทยาคารทงชายและหญงรวม จ านวน 17 คน

3. การใชแบบสอบถาม วธนใชกบพนกงานโรงงานจาก 4 บรษท แบงเปนโรงงานในเขตนคมอตสาหกรรมมาบตาพด 2 แหงไดแก บรษทเหลกกอสรางสยาม จ ากด จ านวน 19 คน, บรษทไทยโอเลฟนส จ ากด จ านวน 35 คน และโรงงานในเขตประกอบการอตสาหกรรมทพไอ 2 แหงไดแก บรษทอตสาหกรรมปโตรเคมกลไทย จ ากด (มหาชน) 15 คน และบรษทไทยเอบเอส จ ากด 10 คน

ในสวนของการพดคยและเกบขอมลจากตวแทน 25 ชมชนในเขตเทศบาลเมองมาบตาพดนน ผศกษาไดใชเครองมอชวยเพอประกอบการพดคยคอ แผนทตงเทศบาลเมองมาบตาพด รวมทงสรางสญลกษณแทนปญหาตาง ๆ และสทแตกตางแทนระดบความรนแรงของปญหาเปนเครองมอประกอบดวย สวนในการท า Focus group ใชวธการสรางแผนทรางกายชาย –หญงเพอชจดและบอกเลาผลกระทบตอรางกายทเกดจากมลพษเปนเครองมอประกอบเพอใหชาวบานและเดกนกเรยนนกถงรายละเอยดใหไดมากทสด โดยเฉพาะในกรณของชมชนกรอกยายชามการชกชวนใหผเขารวมชวยกนวาดแผนทชมชนของตนเองพรอมกบระบปญหาออกมาดวย

ทางดานการวเคราะหผลกระทบทางสขภาพจะยดตามตาราง Definition and Dimension of Health ของศ.นพ.เกษม วฒนชย และคณะ และแนวทางการวเคราะหผลกระทบทางสขภาพตาม DPSEEA Model ขององคการอนามยโลก ระยะเวลาการศกษา

โครงการศกษาวจยนมระยะเวลาด าเนนการทงหมด 6 เดอน ตงแตเดอนกนยายน พ.ศ. 2544 - กมภาพนธ พ.ศ. 2545

ส าหรบการส ารวจและรวบรวมขอมลระดบพนทเรมตงแตวนท 10 พฤศจกายน พ.ศ. 2544 - 4 มกราคม พ.ศ. 2545 ส าหรบแบบสอบถามพนกงานรวบรวมครบถวนในปลายเดอนกมภาพนธ พ.ศ. 2545 โดยทการศกษาและทบทวนวรรณกรรมทเกยวของ และการรวบรวมจากแหลงขอมลตาง ๆ ไดกระท าควบคไปในชวงเดยวกนกบการส ารวจพนทดวย ขอจ ากดการศกษา

ในการเกบขอมลพนท เบองตนทางผศกษาตงใจทจะจดใหมการพดคยในสวนของกลมชมชนในระดบผน าพรอมกนทง 25 ชมชน หรออาจแบงกลมอยางนอยไมเกนครงละ 8 ชมชน เพอการรบรสภาพปญหาในภาพรวมรวมกนและแลกเปลยนเกยวกบระดบความรนแรงของปญหา แตจากการจดเวทครงแรกท าใหพบวา ม

5

ความเปนไปไดยากเนองจากขอจ ากดเรองเวลาของผเขารวม ดงนนจงตองปรบวธการศกษามาเปนการสมภาษณเชงลกรายชมชนประกอบ

ขณะทในสวนของการศกษาพนกงานในบรษทอตสาหกรรมมขอจ ากดในเรองเวลาของผเขารวมเชนกน ประกอบกบความยากล าบากในการเขาสมภาษณ ดงนนจงใชแบบสอบถามกบกลมเปาหมายน นอกจากขอจ ากดบางประการของการเกบขอมลระดบพนทแลว ในสวนของการศกษาขอมลเชงเอกสารกประสบปญหาบางประการเชนกน สวนหนงเนองเพราะความคดทกอรปขนมาอยางจรงจงและน ามาสการวางแผนพฒนานคมอตสาหกรรมมาบตาพดภายใตโครงการพฒนาพนทชายฝงทะเลตะวนออกเรมขนเมอ พ .ศ. 2523 เวลาทผานไปรวม 20 ปเศษท าใหขอมลกระจดกระจายหรอยงไมมระบบขอมลรองรบในเวลานน หรอไมมการศกษาไว การตดตามคนควาขอมลเอกสารทเกยวของอกหลายอยางจงท าไดยาก เชน รายงานการศกษาผลกระทบทางสงแวดลอมของนคมอตสาหกรรมมาบตาพด ขอมลสขภาพของชมชนในชวงกอนเกดนคมอตสาหกรรม เปนตน

ขณะเดยวกนกมปญหาเรองการเขาถงขอมลบางสวนดวย แมวาปจจบนจะอาศยพระราชบญญตขอมลขาวสาร พ.ศ. 2540 ไดกตาม แตในภาวะความเปนจรง การปดกนการเขาถงขอมลขาวสารกยงคงมอย

แลไปขางหนา ในภาพรวม การศกษาชนนยงคงเปนการศกษาทคอนขางจะกวาง โดยเฉพาะในดานของสขภาพมตใหมทนบวาเพงจะตงตน ในขณะทปญหาผลกระทบจากการพฒนานคมอตสาหกรรมมาบตาพดนนเปนปญหาใหญ ซบซอน และไดสะสมตวมาเปนระยะเวลายาวนานไมนอย ดงนนการศกษานจงคงเปนเพยงพนฐาน สวนการจะท าความเขาใจตอปญหาในกรณนใหถองแทคงจะตองด าเนนการในอกหลายขนตอน ซงกนบวาเปนเรองทจ าเปนอยางยง ไมเฉพาะในสวนของผลกระทบดานสขภาพ หากรวมถงผลกระทบดานสงแวดลอม สงคม หรอแมแตผลตอบแทนทแทจรงทางเศรษฐกจ

ผลจากการลงไปคลกคลกบเรองราวและปญหายงท าใหเหนวา สภาพความเปนจรงกบสงทสาธารณะไดรบรนนยงคงมชองวางทหางไกลกนอยางมาก และการพยายามตดตามหรอหาทางแกไขปญหาทเกดขนคงจะเกดสมฤทธผลไดยาก หากวายงไมไดตงหลกหรอยนอยบนฐานแหงความเขาใจและเทาทนตอสภาพการณทเปนจรงอยางถองแท ทงนการศกษาครงนกมความมงหวงวา ขอคนพบเหลานจะมสวนน าไปสการแกไขปญหาผลกระทบทางสขภาพของประชาชน การฟนฟสภาพแวดลอมและระบบนเวศน ตลอดจนถงการชวยเหลอชมชนทไดรบผลกระทบในดานอน ๆ

นอกจากน ในทามกลางทศทางการพฒนาประเทศทยงคงมงไปสเสนทางอตสาหกรรมเชนเดม การศกษาและประเมนผลกระทบจากการพฒนาอตสาหกรรมภายใตโครงการพฒนาพนทชายฝงทะเลตะวนออกอยางจรงจงในหลาย ๆ มตตามองคความรและวชาการทมอย ยอมจะมสวนชวยอยางส าคญในการวางแผนและก าหนดมาตรการเชงปองกนส าหรบโครงการพฒนาอน ๆ ทจะตดตามมา ซงจ านวนไมนอยมแนวทางในการใชมาบตาพดเปนตนแบบของการพฒนา

6

บทท 2 โครงการพฒนาพนทชายฝงทะเลตะวนออก

เรมจากความฝน…

โครงการพฒนาพนทชายฝงทะเลตะวนออก (Eastern Seaboard Development Program) หรอทเรยกกนวา “อสเทรนซบอรด ” มจดเรมตนอยางเปนทางการเมอไดรบการบรรจลงในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 5 (พ.ศ. 2525 – 2529) ภายหลงจากทรฐบาลไทย สมยพลเอกเปรม ตณสลานนท ด ารใหมการศกษาเพอจดท าแผนมาตงแตชวงปลายแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 4 (พ.ศ. 2520 - 2524) โดยก าหนดพนทการพฒนาใน 3 จงหวดใกลกรงเทพมหานคร คอ ฉะเชงเทรา ชลบร และระยอง

โครงการอสเทรนซบอรดเกดขนเพอสนองยทธศาสตรการพฒนาประเทศในเรองการพฒนาประเทศไปสการเปนประเทศอตสาหกรรมใหมและเรองการกระจายความเจรญทางเศรษฐกจออกจากกรงเทพมหานครและปรมณฑลเปนส าคญ ดงนนจงมวตถประสงคหลก ๆ อย 3 ประการดวยกน คอ (เสนาะ อนากล, 2531; น. 15-17, สาวตต โพธวหค , 2527 ; น. 2, ปารชาต ลอตระกล, 2530; น. 48) 1) ตองสนบสนนเรองการกระจายความเจรญทางเศรษฐกจออกไปสภมภาคอยางเปนระบบใหได ทงนเพอแกปญหาความแออดและการกระจกตวรวมศนย 2) ตองสรางฐานอตสาหกรรมใหม และ 3) เปนศนยกลางและเปนประตทเปดเชอมโยงการพฒนาไปสภาคตะวนออกเฉยงเหนอและภาคเหนอ

เพอบรรลวตถประสงคดงกลาว ยทธศาสตรการพฒนาทส าคญทมการวางไวกคอ การเรมตนดวยการพฒนาทาเรอน าลก จากนนพฒนาแหลงอตสาหกรรมใหตอเนองกบทาเรอ พรอม ๆ กบการพฒนาเสนทางการคมนาคมขนสง การตดตอสอสาร และสงอ านวยความสะดวกตาง ๆ ใหเชอมโยงกบพนทอน ๆ ในลกษณะทเปนประตออกและประตเขา หรอทเรยกวา gate way (เสนาะ อนากล, 2531; น. 17) รวมทงการสรางเมองใหมและบรการดานสงคมตาง ๆ ควบคไปดวย เพอ อ านวยความสะดวกและเปนแรงจงใจใหแกครอบครวนกลงทนและครอบครวของผใชแรงงานทจะอพยพโยกยายเขามา (ปารชาต ลอตระกล, 2530; น. 50)

ส าหรบสาเหตทมการเลอกพนท 3 จงหวดในภาคตะวนออกใหท าหนาทอนส าคญยงน นอกเหนอจากเหตผลดานท าเลทตงทไมไกลจากกรงเทพฯ จนเกนไปแลว ยงมองคประกอบทเหมาะสมอกหลายประการ ไดแก การมสภาพภมประเทศทเอออ านวยและสอดคลองกบการพฒนาตามแผนงาน ทงส าหรบการสรางทาเรอน าลกขนาดใหญและการจดตงเขตอตสาหกรรม การมโครงสรางพนฐานหลกทคอนขางสมบรณอยแลว เชน ถนน ระบบไฟฟา แหลงน าจด ทาเรอพาณชยสตหบ สนามบนอตะเภา ฯลฯ และทส าคญทสดกคอการมกาซธรรมชาตทจะใชเปนเชอเพลงและวตถดบส าหรบอตสาหกรรม (สาวตต โพธวหค, 2527; น. 1–2, ปารชาต ลอตระกล, 2530; น. 50)

เปนทชดเจนวา ความคดเกยวกบโครงการอสเทรนซบอรดนนเกดขนในชวงเวลาทเศรษฐกจโลกตกต าและมความผนผวนมาก อนสงผลใหเศรษฐกจไทยเผชญปญหาหนกเชนเดยวกน รฐบาลจงตงความหวงเตมทวา โครงการนจะชวยกอบกภาวะตกต าทางเศรษฐกจของประเทศได ดวยการชวยแกปญหาหนสนตางประเทศของรฐบาลทพอกพนขนเรอย ๆ ประหยดเงนตราตางประเทศทเสยไปกบการน าเขาสนคา สรางรายไดจากการสงออกผลผลต ตลอดจนชวยแกปญหาคนวางงาน (ไมระบ, 2529 ; น. 12) ซงก าลงเปนภาวะวกฤตทรฐบาลเผชญ มการคาดหมายกนวา โครงการนจะสามารถสรางงานใหมเปนจ านวนมาก เฉพาะในระยะแรกกจะจางงานใน

7

ภาคอตสาหกรรมไดกวา 300,000 คนแลว ทงนโดยไมรวมการจางงานในโครงการตอเนองทางดานพาณชยและบรการอน ๆ (สาวตต โพธวหค, 2527; น. 8)

ดร . เสนาะ อนากล เลขาธการส านกงานคณะกรรมการการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (สภาพฒน) ในเวลานน ซงเปนนกวางแผนการพฒนาคบญของพลเอกเปรม ตณสลานนท นายกรฐมนตร ตลอด 8 ปทพลเอกเปรมปกครองประเทศและเปนผทมบทบาทส าคญในการรเรมและผลกดนโครงการน วาดฝนไปไกลถงวา ในทสดแลวพนทชายฝงทะเลตะวนออกจะเปนแกนหลกการพฒนาของประเทศ เปน gateway ส าหรบภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต และเปนแหลงอตสาหกรรมททนสมยทสดของโลก (เสนาะ อนากล, 2531; น. 16-19) แบบแผนการพฒนา

รฐบาลโดยสภาพฒนไดวาจางกลมบรษททปรกษา Coopers & Lybrand Associates รวมกบบรษท Maunsell Consultants, บรษท Sindhu Pulsirivong & Associates และบรษท Huszar Brammah & Associates เปนผศกษา และจดท าแผน หลกของการพฒนาพนทบรเวณชายฝงทะเลตะวนออก โดยศกษารายละเอยดการพฒนาเศรษฐกจและสงคมในดานตาง ๆ เชน เกษตรกรรม อตสาหกรรม การทองเทยว ประชากร การศกษา สาธารณสข ทอยอาศย การคมนาคม แหลงน า สาธารณปโภค การพฒนาเมอง การเงน และสภาพแวดลอม (การนคมอตสาหกรรมแหงประเทศไทย, 2530; น. 1)

กลมบรษททปรกษาไดจดท า รายงานการศกษาเบองตน (Inception Report) เสรจและน าเสนอตอสภาพฒนเมอเดอนพฤศจกายน พ.ศ. 2524 และจดท ารายงานการศกษาเสรจในเดอนกนยายน ปตอมา

ส าหรบสาระส าคญทปราก ฏในรายงานการศกษา ของบรษททปรกษา ไดชใหเหนถงความส าคญของการขยายตวดานอตสาหกรรมการผลต วาจะเปนองคประกอบส าคญในการเรงรดการพฒนาอตสาหกรรมและการพฒนาชมชนของพนทบรเวณน พรอมกนนนกไดน าเสนอยทธศาสตรพนททางเลอกเพอการพฒนา (Alternative Spatial Strategies) แกรฐบาล ประกอบดวย (Coopers & Lybrand Associates, 1982)

1. การสรางเมองใหมทตงอยบนพนฐานการพฒนาการจางงาน ณ บรเวณมาบตาพดหรอแหลมฉบง 2. การสรางเมองใหม ณ บรเวณพนททตงอยในสามเหลยมความเตบโต (Growth Triangle) ซงเปน

พนทในอาณาเขตของเมองระยอง ศรราชา และสตหบ 3. การพฒนาชมชนเมองแบบหลายศนยทตงอยบนพนฐานของการเตบโตของเมองทมอยแลวภายใน

สามเหลยมของความเตบโต กลมบรษททปรกษาเสนอวา การพฒนาความเตบโตแบบหลายศนย (Poly Necleated Growth) เปน

ยทธศาสตรทางเลอกทมความยดหยนมากทสด มความเสยงนอยทสด โดยมขอสรปในชนตนวา แผนงานพฒนาพนทชายฝงทะเลตะวนออกทตงอยบนพนฐานของการเตบโตแบบหลายศนย ควบคกบการพฒนาศนยกลางชมชนเมองในอดตจะชวยการพฒนาทมขอบเขตจ ากดในบรเวณชลบร นาจะเปนแนวทางทกอใหเกดขอบขายการเตบโตไดอยางจรงจงและรวดเรว

8

รปท 2.1 ภาพแสดง “ยทธศาสตรการเตบโต” ตามขอเสนอของ Coopers & Lybrand Associates ทมา : Coopers & Lybrand Associates. 1981; p. 69

หมายเหต – ยทธศาสตรนเนนการพฒนาแบบหลายศนยและความเชอมโยง จากภาพจะเหนวาพนทของการเตบโตโดยตรง หรอ “สามเหลยมการเตบโต ” อยทางดานตะวนตกเฉยงใต ซงครอบคลมเมองหลกคอ ศรราชา พทยา สตหบ และระยอง

9

ภายใตยทธศาสตรดงกลาวขางตน ท าใหมการระบพนทส าคญทมศกยภาพในการพฒนาอตสาหกรรม และเปนพนททจะไดรบผลกระทบจากการพฒนาตามโครงการอสเทรนซบอรดไว ดวยกน 7 แหง ซงทง 7 แหงนจะกระจกตวอยบรเวณชายฝงทะเล โดยแบง เปนพนทหลกและพนทรอง ดง น (Coopers & Lybrand Associates, 1982)

พนทหลกแบงเปน 4 เขต คอ 1. ชลบร เหมาะส าหรบเปนทพกอาศยของประชากรทจะหลงไหลเขามา และเปนแหลงการศกษา 2. ศรราชา-แหลมฉบง เหมาะส าหรบการพฒนาเปนทาเรอน าลก และเขตอตสาหกรรมเบา 3. พทยา ส าหรบพฒนาเปนแหลงทองเทยวนานาชาต เปนศนยกลางการเงน 4. ระยอง-มาบตาพด เปนพนทใหญทสด เหมาะส าหรบเปนทตงของกลมอตสาหกรรมหนกและ

อตสาหกรรมปลายน าของปโตรเคม พนทรองแบงเปน 3 เขต คอ

5. ฉะเชงเทรา ดานเหนอของจงหวดเหมาะส าหรบพฒนาเปนศนยกลางการแปรรปอาหารแล ะ สนคาเกษตรเพอการสงออก และศนยพนธไม

6. สตหบ เปนพนททมทาเรอส าคญอยแลว ควรไดรบการยกระดบใหเปนทาเรอน าลก 7. ระยอง-บานเพ เปนแหลงพกผอนและแหลงทองเทยวอนดบสองของโครงการอสเทรนซบอรด

นอกจากน รายงานของกลมบรษททปรกษายงเสนอวา การพฒนาพนทนจะบรรลตามการศกษาไดจะตองมการเตรยมพรอมเพอดงดดการลงทนในสงเหลาน เชน 1) มเครอขายการสอสารโทรคมนาคมทด 2) มความพรอมดานพลงงานไฟฟาและน า 3) ใกลแหลงหรออยในพนทการใหบรการทางสงคมและการพาณชย 4) มความมนคงปลอดภย และ 5) ราคาทดนต าทสด

ปจจยและเงอนไขเหลานเปนหลกเกณฑพนฐานส าหรบนกพฒนาสวนใหญทวโลกทจะ ใชประกอบการเลอกพนทเพอการลงทน รวมไปถงการเสนอพนททจะพฒนาเพอใชเปนแหลงบรการน าแกอตสาหกรรม การสรางโครงขายการคมนาคมและการสอสาร โครงขายพลงงาน และพนทเมองใหมเพอรองรบการขยายตวของเมองในอนาคต

แผนหลกจาก การศกษา ของบรษททปรกษานคอแนวทางทมการน าไปใชใน การจดท าแผนแมบท สวนแผนพฒนาในรายละเอยดตลอดจนในดานกายภาพนนเปนหนาทของหนวยงานตาง ๆ แยกยายกนไปจดท าและผลกดน (การนคมอตสาหกรรมแหงประเทศไทย, 2530; น. 1)

ปรากฏวา เมอถงขนด าเนนการ แผนการพฒนาโครงการอสเทรนซบอรดระยะท 1 ก าหนดพนทเปาหมายไวเพยง 2 พนท คอ (ปารชาต ลอตระกล , 2530 ; น. 51) บรเวณแหลมฉบง จงหวดชลบร และบรเวณมาบตาพด จงหวดระยอง โดยแบงบทบาทชดเจนวา ส าหรบพนทมาบตาพดทมเนอทประมาณ 20,000 ไรนนใหพฒนาเปนเมองอตสาหกรรมทนสมยและเปนแหลงทตงอตสาหกรรม หลก เชน อตสาหกรรมปโตรเคม อตสาหกรรมปยเคม เปนตน ทงน เนองจากวาในจดนจะมทงการน าเขาวตถดบและการสงออกผลตภณฑส าเรจรป ดงนนจงควรตงอยใกลทาเรอน าลก โดยการลงทนในระยะแรกเนนทอตสาหกรรมทเกยวเนองกบการใชกาซธรรมชาตเปนวตถ ดบในการผลต รวมถงอตสาหกรรมตอเนองอน ๆ เพราะในพนทจะมโรงแยกกาซฯ อยแลว

10

สวนบรเวณแหลมฉบง เนอทประมาณ 10,000 ไร ก าหนดเปนทตงทาเรอพาณชยหลกส าหรบการขนถายสนคาประเภทบรรจต หรอคอนเทนเนอร รวมทงเปนแหลงอตสาหกรรมเพอการสงออกขนาดกลางและขนาดยอมทไมมปญหาดานมลพษตาง ๆ

ทงน รฐบาลญปนไดเขามามบทบาทสงมากในการวางแผนและผลกดนการพฒนาพนททง 2 บรเวณน โดยทางองคการความรวมมอระหวางประเทศแหงญปน หรอ JICA เปนผด าเนนการศกษาจดท าแผนแมบท (Master Plan) และแผนการพฒนาทางดานกายภาพ ตลอดจนแผนการเงนและการลงทนทงของนคมอตสาหกรรมมาบตาพดและนคมอตสาหกรรมแหลมฉบง โดยแผนแลวเสรจในชวงเดอนพฤศจกายน 2526 และกมภาพนธ 2528 ตามล าดบ จากนนทางกองทนความรวมมอทางเศรษฐกจโพนทะเลแหงประเทศญปน หรอ OECF ไดเขามามบทบาทในดานเงนกด าเนนการ (การนคมอตสาหกรรมแหงประเทศไทย, 2530; น. 3–4 และ 9-10)

แมแตในสวนของโครงการดานโครงสรางพนฐานกเชนกน รฐบาลญปนมสวนในการศกษาความเหมาะสมและการจดท าแผนแมบทในโครงการตาง ๆ เปนจ านวนมาก ในขณะทบรษทเอกชนของญปนกมบทบาทสงในการลงทนทางดานอตสาหกรรม

ตารางท 2.1 โครงการเงนกของรฐ (บางสวน) ในการพฒนาพนทชายฝงทะเลตะวนออกชวง 2524 - 2536

ล าดบ โครงการ หนวยงาน ทรบผดชอบ

วงเงนก สดสวน เงนก

คาใชจายโครงการ

แหลงเงนก ปทก

ลานเยน ลานบาท : เงนบาท (ลานบาท) 1 โครงการนคมอตสาหกรรมและชมชน

เมองใหมมาบตาพด กนอ. 3,207 718.37 80:20 976 OECF 2527

2 ทาเรออตสาหกรรมมาบตาพด กนอ. 8,600 1,926.40 70:30 1782 OECF 2527-28 3 โครงการนคมอตสาหกรรมแหลมฉบง กนอ. 5,925 1,327.20 60:40 1541 OECF 2528 4 โครงการอางเกบน าหนองปลาไหล ระยะท 1 กรมชลประทาน 4,357 827.87 84:16 938.87 OECF 2531 5 โครงการทางรถไฟสายศรราชา - แหลมฉบง รฟท. 1,013 166.70 31:69 535.2 OECF 2531 6 โครงการทางรถไฟสายสตหบ - มาบตาพด รฟท. 3,002 561.50 35:65 1608.07 OECF 2531 7 โครงการทางหลวง สายกรงเทพ – ชลบร

สายใหม กรมทางหลวง 15,497 2,934.36 38:62 7270.35 OECF 2533

8 ทาเรออตสาหกรรมมาบตาพด ระยะท 2 กรมทางหลวง N/A 1,836.70 60:40 6016 OECF 19 2537 ทมา : ส านกเศรษฐกจการคลง กระทรวงการคลง หมายเหต : กนอ. คอการนคมอตสาหกรรมแหงประเทศไทย, รฟท. คอการรถไฟแหงประเทศไทย

รอยดางการวางแผน

เรองการวางแผนในโครงการอสเทรนซบอรดเปนประเดนหนงทมการกลาวขวญวามการท าอยางเปนระบบ เพราะมการศกษาและวางแผนเปนล าดบขนตอน ไลจากแผนหลกสแผนแมบทจนถงแผนปฏบตการตาง ๆ อยางไรกด ในขอเทจจรงปรากฏวา ในขณะททางกลมบรษท Coopers & Lybrand Associates ไดรบการวาจางเพอศกษาจดท าแผนหลกเมอวนท 31 กรกฎาคม 2524 แตกอนหนานนเมอวนท 21 เมษายนของปเดยวกน คณะรฐมนตรไดมมตไปแลววา ใหใชพนทบรเวณหนองแฟบ -มาบตาพดเปนทตงอตสาหกรรมหลก ใหขยายทาเรอพาณชยสตหบเปนทาเรอน าลกส าหรบสนคากอง รวมทงใหพฒนาทาเรอแหลมฉบงเปนทาเรอส าหรบบรการสนคาทวไปให

11

สอดคลองกบการพฒนาทาเรอน าลกสตหบ 1ในระยะตอไป โดยอตสาหกรรมเปนขนาดเลก -กลาง (ส านกงานคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต, 2535; น. 141)

แมแตทางบรษททปรกษาเองยงไดวจารณถงภาระทไดรบมอบหมายจากสภาพฒนวา การศกษาเพอจดท าแผนพฒนาอสเทรนซบอรดมความไมปกตหลายเรองดวยกน อนท าใหทางบรษทไมสามารถด าเนนการศกษาเพอสนองวตถประสงคของการศกษาตามหลกการปฏบตสากลทยดถอกนมา นนคอ ทางบรษททปรกษาคนพบวา กอนทจะมการศกษาเพอจดท าแผนการพฒนานน รฐบาลไดด าเนนการพฒนาบางโครงการลวงหนาไปแลว บางโครงการก าลงจะด าเนนการ และมการวางแผนดานทนไวลวงหนาแลวบางสวน สงทคนพบนท าใหค าถามส าคญของการศกษาโครงการนเปลยนไปจากเดมท ควรตงค าถามวา “จะท าอะไร” (what to do) ตองเปลยนเปน “จะท าอยางไร” (how to do) การศกษาจ าตองเปนไปภายใตการชน าของการลงทนและแผนการพฒนาทท าลวงหนาไปแลว (Coopers & Lybrand Associates, 1981; p.11)

นอกจากน กลมบรษททปรกษาไดตงค าถามและแสดงขอวตกกงวลทนาสนใจไวหลายประการในรายงานเบองตนการพฒนาโครงการ ดงทปรากฏอยใน “บทน าและบทสรป ” (Coopers & Lybrand Associates, 1981; p. 1-10) ตวอยางเชน ค าถามในเรองระยะเวลาของการพฒนา ลกษณะและขนาดของโครงการในแตละชวงทรฐบาลจะตองระมดระวงและใหสอดคลองกบความเปนจรงกบแนวโนมทางเศรษฐกจใหมากทสด

ประการส าคญคอเปาหมายในการพฒนาอสเทรนซบอรดเรองการสรางงานกบประเภทอตสาหกรรมทรฐบาลสงเสรมใหมการลงทนในพนทนไมสอดคลองกน กลาวคอ อตสาหกรรมทรฐบาลตองการพฒนาในภมภาคนคอ อตสาหกรรมหนกและอตสาหกรรมเพอการสงออก แตในทางทฤษฎแลว ลกษณะของอตสาหกรรมหนกไมใชอตสาหกรรมสรางงานหรอใชแรงงานจ านวนมาก ตรงกนขาม ผลการทมทนในอตสาหกรรมหนกจะยงท าใหการจางงานหดตวลง ไมเฉพาะแตภายในพนทชายฝงทะเลตะวนออกเทานน หากหมายถงในระดบภาพรวมของประเทศเลยทเดยว

กลมบรษท Coopers & Lybrand Associates ประมาณการวา การลงทนดวยเมดเงนเกอบ 100,000 ลานบาทในโครงการอสเทรนซบอรดทง 2 จงหวดนน จะสามารถสรางงานไดเพยง 30,000 ต าแหนงเทานน เนองจากลกษณะตนทนในการลงทนประเภทอตสาหกรรมหนกมผลตอการสรางงานนอยมาก กลาวคอ สรางงานไดเพยง 1 ต าแหนงตอการลงทนทก ๆ 10 ลานบาท ซงตางกบอตสาหกรรมเบาทสามารถสรางงานได 1 ต าแหนงตอการลงทนทก ๆ 125,000 บาท (Coopers & Lybrand Associates, 1981; p. 40) การสรางงานต าของอตสาหกรรมหนกในจงหวดระยองจงมผลส าคญทกระทบตอไปถงเรองการเพมประชากรและการสรางชมชนใหมในจงหวดระยองและชลบร ซงลมเหลวในปจจบน2

พรอมกนน รายงานการศกษาไดเสนอแนะดวยวา ความเปนไปไดของการจางงานเพมนนอยทการพฒนาภาคทองเทยวและบรการ เปาหมายในเรองการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจและการกระจายความเจรญจะเปนจรงได

1 อยางไรกด ในภายหลงเมอรฐบาลญปนไดใหความชวยเหลอศกษารายละเอยดการพฒนาโครงการตาง ๆ อกครง ประกอบกบผลการศกษาจากหลายฝาย กพอ. กมมตใหชะลอการพฒนาทาเรอพาณชยสตหบไวกอน โดยใหด าเนนการพฒนาทาเรอน าลกมาบตาพดขนแทน 2 ดรายละเอยดในหวขอ “ผลการพฒนาทปรากฏ” ในบทเดยวกนน

12

กตอเมอด าเนนการพฒนาผสมหรอคกนไประหวางการทองเทยว ภาคบรการ และภาคอตสาหกรรม (Coopers & Lybrand Associates, 1981; p. 8)

อยางไรกด ค าถาม ขอสงเกต ขอกงวล และขอเสนอแนะหลาย ๆ ประการททางกลมบรษททปรกษาระบไวไมไดรบความสนใจแตอยางใด

ปญหาอกประการหนงกคอขอจ ากดของการศกษา ในสวนของแผนหลกทกลมบรษท Coopers & Lybrand Associates จดท า หลก ๆ แลววาดวย เรองแผนการพฒนาอตสาหกรรม การขยายตวของประชากรในพนทพฒนา ประมาณการขนาดของทน การจดหา และการเตรยมพรอมดานทรพยากรพนฐาน เชน น าเพออตสาหกรรม ขนาดทดนเพอรองรบการสรางนคมและทาเรอน าลก ไฟฟา โครงการกอสรางโครงสรางพนฐานตาง ๆ เชน ถนน ทางรถไฟ การขนสงทางทะเล สนามบน ระบบโทรคมนาคม และระบบการจายไฟฟาและน าประปา เปนตน สวนเรองของผลกระทบทจะตดตามมาและมาตรการปองกนหรอจดการนนมการกลาวถงเพยงเลกนอย ไมวาจะเปนดานสงแวดลอมหรอสงคม สวนเรองผลกระทบทางสขภาพนนแทบไมไดกลาวถงเลย

การศกษาในเรอง ผลกระทบทางดานสงแวดลอมเพงตามมา ทหลง เมอสภาพฒนไดรบเงนสนบสนนจากรฐบาลสหรฐฯ จ านวน 288,000 เหรยญสหรฐ ผานทางกรมวเทศสหการ หรอ USAID ในรปของผเชยวชาญ และจากรฐบาลญปน จ านวน 120 ลานเยน ผาน JICA ในรปของเครองมออปกรณเพอตดตามตรวจสอบคณภาพสงแวดลอม การศกษาวางแผนการจดการสงแวดลอมชายฝงทะเลตะวนออกจงไดเรมขนเมอ พ.ศ. 2527 โดยมการวาจางบรษท SEATEC International Inc. เปนทปรกษา มการจดสมมนาระดมความคดเหนระหวางหนวยงานทเกยวของเพอพจารณารางของแผนดงกลาวเมอวนท 14 สงหาคม 2529 (ส านกงานคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต, 2535; น. 141-142)

แผนการจดการสงแวดลอมฯ ประกอบดวยแผนงาน 2 ลกษณะคอ แผนการแกไขปรบปรงปญหาสภาพปจจบนและสงเสรมการใชประโยชนจากทรพยากรสงแวดลอม และแผนการปองกนผลกระทบจากการพฒนา สวนจดประสงคส าคญของทงแผนงานกคอ สงเสรมหรอรองรบการพฒนาใหด าเนนการตอไปได โดยลดหรอควบคมผลกระทบตอสงแวดลอมใหไดมากทสด (มหาวทยาลยบรพา, 2538)

สวนเรองผลกระทบทางสขภาพนน เทาทคนควาขอมลมาไมพบวามการศกษาหรอการประเมนผลกระทบดานนเลยตลอดระยะเวลาของการด าเนนการโครงการพฒนาขนาดใหญระดบประเทศโครงการน ถมทนเทาไรกไมพอ

กลาวไดวา โครงการอสเทรนซบอรด เปนโครงการพฒนาดานเศรษฐกจและอตสาหกรรมทส าคญทสดโครงการหนงของประเทศไทยทรฐบาลทกสมยใหความส าคญอยางตอเนองจนถงปจจบน มการทมเททรพยากรและก าลงทกดานใหแกการพฒนา เขตเศรษฐกจจ าเพาะ ตวอยางทใหญทสดนมาตงแตตน รวมถงการปรบเปลยนแบบแผนการด าเนนงานของรฐและสวนราชการอยางขนานใหญดวย

นบตงแตในเรองการวางแผนทมการท าเปนชดโครงการพฒนาตอเนองในลกษณะทเรยกวา program approach นนคอ เอาแผนงานเปนหลก ไมใชเอาโครงการเปนหลก (project approach) อยางทเคยท ามา (เสนาะ อนากล, 2531; น. 19) ในดานการด าเนนงานกมการใชระบบผสมผสาน (integrated program) ระหวางภาครฐและเอกชนอยางเตมรป ทงสวนของแผนงาน แผนการเงน และการปฏบตการ โดยแบงบทบาทหลก ๆ วา ใหเอกชนเปนผน าในการลงทนดานอตสาหกรรม สวนรฐเปนผน าในการพฒนาโครงสรางพนฐานตาง ๆ ไมวาจะเปนทาเรอ

13

น าลก ถนน รถไฟ แหลงน าและระบบแจกจาย ไฟฟา การสอสารโทรคมนาคม เปนตน ทงนเพอชกน าการลงทนภาคอตสาหกรรมใหเกดขนตามแผนใหได พรอมกนนนกสนบสนนและสงเสรมการลงทน เชน การจดหาแหลงทตงอตสาหกรรม การพฒนาชมชน มาตรการอดหนนตาง ๆ เพอใหอตสาหกรรมทงหลายสามารถเกดขนไดอยางรวดเรวและสามารถแขงขนกบตลาดโลกไดอยางมประสทธภาพดวย (ปารชาต ลอตระกล , 2530; น. 50, สาวตต โพธวหค, 2527; น. 6-7 ) มการด าเนนนโยบายคอย ๆ ลดสทธประโยชนแกการลงทนอตสาหกรรมในเขตกรงเทพมหานครและเขตปรมณฑลเกดขนควบคไปกบการเพมความส าคญในการสงเสรมและการใหสทธประโยชนแกพนทนมากขน ไมวาจะเปนการผอนคลายกฎระเบยบของราชการ การลดหยอนภาษการคาและภาษเงนไดนตบคคล ฯลฯ

การแบงบทบาทของรฐบาลและเอกชนในการพฒนาพนทชายฝงทะเลตะวนออกในชวงระยะแรก

บทบาทหลกของรฐบาล บทบาทหลกของเอกชน - การลงทนพฒนาและจดระบบบรการดาน

โครงสรางพนฐานตาง ๆ - การใหสงจงใจดานการลงทนส าหรบอตสาหกรรม

ตาง ๆ - การรวมลงทนในอตสาหกรรมขนาดใหญทตองใช

เงนลงทนสงบางโครงการ เชน โครงการปยเคม - การเอออ านวยความสะดวกตอการลงทนดาน

อตสาหกรรมใหสามารถเกดขนไดอยางรวดเรว - การจดหาแหลงเงนกดอกเบยต าใหอตสาหกรรม

ขนาดใหญบางโครงการทมความส าคญตอระบบเศรษฐกจโดยสวนรวม เชน โครงการปยเคม

- การตดตอขอความรวมมอจากตางประเทศ ทงในเรองการจดหาแหลงเงนทนและความชวยเหลอดานเทคนควชาการ

- การลงทนพฒนาดานอตสาหกรรมภายใตโอกาสและการรเรมจดระบบบรการดานโครงสรางพนฐาน การสงเสรมการลงทน และการจดสงเอออ านวยความสะดวกตอการลงทนตาง ๆ ของรฐบาล

- การใหความรวมมอตอรฐบาลดานการควบคมสภาวะสงแวดลอม โดยเลอกใชเทคโนโลยทเหมาะสมส าหรบการพฒนาอตสาหกรรมตาง ๆ

- การชกชวนผลงทนจากตางประเทศมารวมลงทนดานอตสาหกรรม

- การเปนผน าดานการพฒนาตลาดทงภายในประเทศและตางประเทศ ส าหรบสนคาอตสาหกรรมประเภทตาง ๆ

ทมา : สาวตต โพธวหค, 2527; น. 6 - 7

เรองของระบบการตดสนใจกมการปรบเปลยนใหลดขนตอนทลาชาและซบซอนลง รปธรรมทชดเจนกคอ

การทรฐบาลไดแตงตง คณะกรรมการพฒนาพนท บรเวณชายฝงทะเลตะวนออก (กพอ.) ขน โดยมนายกรฐมนตรเปนประธาน รฐมนตรกระทรวงและหวหนาสวนราชการทเกยวของเปนกรรมการ พรอมกบมอบอ านาจใหสามารถตดสนใจด าเนนการตาง ๆ ไดโดยไมตองผานมต การพจารณาจาก คณะรฐมนตร ทงนโดยม ส านกงานคณะกรรมการพฒนาพนทบรเวณชายฝงทะเลตะวนออก (สพอ.) ภายใตส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (สศช.) รบผดชอบเปนหนวยประสานการปฏบตงานใน โครงการน (ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต , 2533 ; น.3-4 ) และมศนยวเคราะหและประสานงานแผนปฏบตการในสงกด สศช. เชนกน ท าหนาทเปนส านกงานเลขานการ (สาวตต โพธวหค, 2527; น. 9)

14

ทางดานการลงทน เปนทชดเจนวา มการทมงบประมาณจ านวนมหาศาล เพอด าเนนโครงการ โดยเฉพาะการกอสรางโครงสรางพนฐาน และเพมประสทธภาพดานการบรการ สาธารณปโภคและสาธารณป การตาง ๆ เชน ถนน รถไฟ ระบบโทรคมนาคม น า ไฟฟา และอน ๆ ทถอวาจะเปนตวกระตนการลงทน

ในชวงของการท าแผนนน สภาพฒนไดประมาณเงนลงทนของโครงการระยะท 1 ไวทงสนราว 100,000 ลานบาท โดยเงนลงทนสวนใหญจะใชในชวง 10 ปแรกของโครงการ (สาวตต โพธวหค, 2527; น. 7, ไมระบ, 2529; น. 9) ในจ านวนนแบงเปน 1) การลงทนดานโครงสรางพนฐานประมาณ 25,000 ลานบาท แยกเปนจากแหลงเงนก 15,000 ลานบาท จากงบประมาณ 10,000 ลานบาท 2) การลงทนดานอตสาหกรรมประมาณ 75,000 ลานบาท แยกเปนเงนลงทนจากภาคเอกชน 56,000 ลานบาท และจากภาครฐบาลประมาณ 18,800 ลานบาท (สาวตต โพธวหค, 2527; น. 7)

ผลการด าเนนงานในชวง 2 – 3 ปแรก นนคอนบตงแตเรมด าเนนการจรงจงในป 2524 เปนตนมาจนถงชวงตนของแผนพฒนาฯ ฉบบท 5 ดจะเปนชวงของการตงล าทเอาจรงเอาจงยง มการเดนหนากอสรางโครงสรางพนฐานจนถงขนแลวเสรจในบางโครงการ เชน ทางรถไฟสายฉะเชงเทรา –สตหบ ทอสงน าดอกกราย-มาบตาพด ขณะทในดานอตสาหกรรมกมการตกลงรวมทนและด าเนนการจดตงโครงการขนาดใหญ ๆ เชน บรษทปโตรเคมแหงชาต จ ากด บรษทปยแหงชาต จ ากด โครงการโซดาแอซ สวนในพนทเปาหมายทง 2 พนทกเรมด าเนนการโครงการทเปนตวเปดการพฒนาอยางเตมท โดยเฉพาะโครงการทอสรางทาเรอและโครงการนคมอตสาหกรรม (สาวตต โพธวหค, 2527; น. 9-12)

อยางไรกด จากภาวะวกฤตของเศรษฐกจโลกสงผลใหรฐบาลไทยประสบกบภาวะฝดเคองทางการเงนการคลงอยางตอเนอง กอปรกบปญหาความไมแนนอนของอตสาหกรรมหลกหลายประเภทรนแรงขน รวมทงการตกต าของราคาน ามน และ เงนเยน ซงเปนเงนกหลกในโครงการ มคาแขงตวขน ทงหมดนมผลใหรฐบาลตองทบทวนแผนการด าเนนโครงการอสเทรนซบอรดใหมในชวงตนป พ.ศ. 2528 ครงหนง และในชวงปลายป 2529 อกครงหนง โดยมขอสรปยนยนทจะเดนหนาโครงการตอไปอยางเตมท แตมการปรบลดการลงทนในดานโครงสรางพนฐานลงและจดล าดบความส าคญใหเนนโครงการในพนทบรเวณแหลมฉบงกอน (ไมระบ, 2529; น. 8-9)

กระนนกตาม วงเงนการลงทนในโครงการกยงคงสงขน โดยเฉพาะอยางยงเมอโครงการยงคงเดนหนาตอไปไดเนองจากรฐบาลญปนไดเขาอมชโครงการนดวยการอดฉดเงนกจ านวนมหาศาลเขาสโครงการ ทงนเพอชวยเหลอกลมธรกจเอกชนของญปนทลงทนไปแลวไมใหกระทบกระเทอน คาใชจายในโครงการทผกตดกบเงนญปนจงพลอยเพมสงขนดวย

จนถงป 2531 หรอในชวงตนของแผน 6 ปรากฏวา โครงการไดใชเงนลงทนไปแลวประมาณ 150,000 ลานบาท กอนทจะเพมขนอกหลายเทาตวเมอสนสดแผนการพฒนาโครงการระยะทหนง

ผลการพฒนาทปรากฏ

จากรายงานการศกษาเพอท าแผนปฏบตการเรงรดการกระจายประชากรไปสพนทชายฝงทะเลตะวนออก ระบชดเจนวา ผลโดยรวมของการพฒนาทผานมาท าใหโครงสรางทางเศรษฐกจของพนทนเปลยนจากการทภาคเกษตรกรรมมความส าคญมาเปนการพงพงภาคอตสาหกรรม ผลตภณฑมวลรวมของ 3 จงหวดตามราคาตลาดป 2537 อนเปนปสดทายของการพฒนาระยะท 1 มมลคา 306,687.4 ลานบาท โดยสาขาอตสาหกรรมมมลคาสงสดประมาณรอยละ 43.6 สวนสาขาการบรการและสาขาเกษตรกรรมมรอยละ 19.0 และ 7.5 ตามล าดบ เมอ

15

เปรยบเทยบสดสวนทางเศรษฐกจของพนทชายฝงทะเลตะวนออกกบภาคตะวนออก พบวา มลคาการผลตของผลตภณฑมวลรวมจงหวดมสดสวนรอยละ 82.8 ของมลคาการผลตโดยรวมของภาคตะวนออกทงหมด ซงแสดงถงวามการกระจกตวทางเศรษฐกจสง (ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต , 2539; น. 2-1 และ 2-6)

สวนรายงานความกาวหนา ของการพฒนาพนทชายฝงทะเลตะวนออก เมอเดอนกรกฎาคม พ .ศ. 2544 ประเมนผลการพฒนาระยะท 1 (พ.ศ. 2524 - 2537) วา โครงการนมการขยายตวทางเศรษฐกจโดยรวมเพมขนประมาณ 3.8 เทา และผลผลตเฉพาะภาคอตสาหกรรมขย ายตวเพมขน 4.8 เทา รายไดตอหวของประชากรของจงหวดชลบร ระยอง และฉะเชงเทราเพมขนจากล าดบท 6, 11 และ 17 ของประเทศ เปนล าดบท 4, 6 และ 11 ตามล าดบ โดยรายไดทเปนตวเงนเพมขนเปน 4.5, 6.7 และ 4.7 เทา ตามล าดบ (ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต , 2544; น. 3) อตรารายไดเฉลยตอหวของป 2537 เทากบ 208,952 137,864 และ 77,495 บาท ตามล าดบ หรอถาคดรวมทงพนทกคอมรายไดเฉลย 141,437 บาท /คน/ป เทยบกบรายไดเฉลยของทวประเทศท 61,335 บาท /คน /ป แลวนบวาสงกวาคอนขางมาก (ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2539; น. 2-6 – 2-7)

ทางดานการลงทน สรปวา ตลอดระยะเวลา 13 ป ของการพฒนาโครงการระยะท 1 มการลงทนรวมทงสน 420,000 ลานบาท ในจ านวนนเปนการลงทนของภาครฐประมาณ 100,000 ลานบาท โดยเปนสวนของโครงสรางพนฐานรอยละ 70 อตสาหกรรมและทาเรอรอยละ 18 ทเหลอรอยละ 12 เปนการพฒนาดานสงคม สาธารณสข และสงแวดลอม (ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2544; น. 2-3)

ส าหรบตวเลขการ จางงาน รายงานความกาวหนาทสภาพฒนจดท าขนระบวา มการจางงาน เพมถงประมาณ 460,000 คน ประกอบดวยการจางงานทางตรง 130,000 คน และการจางงานทางออมประมาณ 330,000 คน (ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต , 2544; น. 3) ซงเปนจ านวนทสงกวาทประมาณการไวเมอเรมตนโครงการ อยางไรกด ตามขอมลในรายงานการศกษาเพอท าแผนปฏบตการเรงรดการกระจายประชากรไปสพนทชายฝงทะเลตะวนออกไดระบถงการจางงานภายในนคมอตสาหกรรมในพนท 3 จงหวด วามอยเพยง 25,133 รายเทานน ทงนเปนตวเลขการจางงาน ณ ชวงปลายป 2537 ของนคมอตสาหกรรมจ านวน 10 แหง ซงมโรงงานอตสาหกรรมทงสน 117 โรง และมเงนลงทนรวม 77,697.54 ลานบาท โดยไมรวมถงนคมอตสาหกรรมในเครอสหพฒน (ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต , 2539; น. 2-12 - 2-13)

กลาวไดวา โครงการนสรางความภาคภมใจอยางยงแกรฐบาลและ สภาพฒน โดยเฉพาะในประเดนเรอง “ความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ ” ทเชอวาเปนผลไดอนคมคาจากการลงทนพฒนาโครงการน ดงทปราก ฏในรายงานความกาวหนาของการพฒนาพนทชายฝงทะเลตะวนออก ซงมการจดท าอยเปนระยะ ๆ อยางตอเนอง

สวนในเรองของปญหาและอปสรรคนนมการกลาวถงอยบาง ดงเชนในรายงานความกาวหนาเมอเดอนเมษายน พ .ศ. 2541 (ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต , 2541; น. 4-5) ไดระบปญหาและอปสรรคทเกดขนจากการพฒนาระยะท 1 ไว 3 ประการ ไดแก

1) การพฒนาระยะท 1 ท าใหเศรษฐกจของพนทขยายตวอยางรวดเรว โดยเฉพาะระหวางป 2533 – 2535 มการลงทนดานอตสาหกรรมและบรการ ตลอดจนการจางงานสงเกนกวาเปาหมายทก าหนดไวมาก สงผลใหราคาทดนและความตองการดานบรการพนฐานมการขยายตวอยางรวดเรวจนเกด

16

สภาพปญหาคอขวดขนในหลายดาน ซงเปนผลเสยตอระบบเศรษฐกจและความเชอมนของนกลงทนทจะตดสนใจมาลงทนในพนท

2) เมอเปรยบเทยบกบพนทจงหวดอน ๆ โดยรอบกรงเทพฯ ระหวางป 2535 – 2536 อตราการขยายตวของการลงทนอตสาหกรรมในพนทชลบรและระยองเรมลดลง โดยเฉพาะอตสาหกรรมตอเนองและอตสาหกรรมเบาทมการจางงานสง ทงนมสาเหตมาจากทดนมราคาสง การขาดแคลนแรงงานฝมอ (แรงงานไรฝมอสงกวาพนทอนประมาณรอยละ 10 – 30)

3) พนทชายฝงทะเลตะวนออกยงคงท าหนาทเปนเพยงเมองบรวารของกรงเทพฯ เทานน และยงตองพงพาการพฒนาเชอมโยงกบกรงเทพฯ ทงนเนองจากประตสงออกหลกของประเทศกยงคงอยททาเรอคลองเตย ขณะทแรงงานฝมอสวนใหญทเขาไปท างานในพนทไมไดยายครอบครวเขาไปอยอยางถาวร สงผลใหธรกจการพฒนาทอยอาศยมการลงทนเกนกวาความตองการมาก ซงสาเหตทท าใหการสรางชมชนใหมไมประสบผลกดวยเหตผลหลายประการ ทงในแงของการขยายตวของธรกจตอเนองทไมเตมท และการพฒนาชมชนและโครงสรางพนฐานทางสงคมทลาชา ไมวาจะเปนโรงเรยน สถานพยาบาล ทอยอาศย ลวนมคณภาพหรอมาตรฐานดอยกวาในเขตกรงเทพฯ

เฉพาะปญหาททางหนวยงานเองหยบยกมานกชชดเจนแลววา เปาหมายใหญของการพฒนาโครงการนลมเหลว การกระจายความเจรญออกจากกรงเทพฯ ไมเปนจรง เมดเงนการพฒนาจ านวนมหาศาลทลงไปไมอาจเนรมตใหพนทชายฝงทะเลตะวนออกกาวขนเปนแกนกลางการพฒนาของประเทศในภาพรวมได และเปนทชดเจนวา การเปนแหลงของอตสาหกรรมทนสมยไมไดหมายถงวาจะเปนแหลงทมการพฒนาทางดานอน ๆ โดยเฉพาะทางดานสงคม

อยางไรกด รายงานเลม ตาง ๆ ของสภาพฒนทกลาวถงความกาวหนาและการประเมนผลโครงการนนไมไดวเคราะหเชอมโยงระหวางการวางแผนและผลทเกดขนวามความแมนย า เหมาะสม หรอวาผดพลาดคลาดเคลอนอยางไรบาง ผลการพฒนาทหลบเรน

ในการประเมนผลโครงการพฒนาอสเทรนซบอรด เรองของงบประมาณการลงทนของรฐจ านวนมหาศาลททมเทลงไป จากทคาดไว 25,000 ลานบาท เพมเปน 100,000 ลานบาท ในการพฒนาโครงการระยะท 1 อนสงผลใหยอดหนสนตางชาตของประเทศไทยเพมสงขนอยางนาตกใจ เปนสงทไมมการระบไว รวมทงเปาหมายทตงไววา โครงการนจะชวยประหยดเงนตราตางประเทศไดประมาณปละ 40,000 ลานบาท กไมเคยมการสรปออกมาวาผลเปนอยางไร รวมทงไมมการวเคราะหไปถงการลงทนดานโครงสรางพนฐานและโครงการลงทนอน ๆ อกหลายอยางทคาดเคลอนไปจากเปาหมาย วาไดกอใหเกดความเสยหายหรอกลายเปนภาระทางเศรษฐกจมากนอยเพยงใด และสงคมสวนรวมมภาระในการแบกรบเรองนอยางไร

ตวเลขทนาสนใจอยางเชน การประเมนผลการพฒนาประเทศในชวง 2 ปแรกของแผนฯ 6 ทระบเกยวกบภาวะการน าเขาและการขาดดลการคาไววา “จากโครงสรางการผลตและการลงทนในประเทศทยงคงพงการน าเขาเครองจกร อปกรณ และวตถจากตางประเทศอยางมาก ดงนนการขยายตวของการลงทนในชวง 2 ปดงกลาว ท าใหมลคาการน าเขาเพมขนอยางรวดเรวจาก 245,690 ลานบาทในป 2529 เปน 341,625 ลานบาท ในป 2530 และ 501,000 ลานบาท ในป 2531 หรอเพมขนเฉลยรอยละ 40.0 ตอป เกนกวาเปาหมายแผนฯ 6 ซงก าหนดให

17

เพมเพยงรอยละ 9.5 ตอปกวา 3 เทาตว ในขณะทการสงออกขยายตวในอตราต ากวา ท าใหยอดขาดดลการคาเพมขนตามล าดบ จาก 14.4 พนลานบาท ในป 2529 เปน 44 พนลานบาทในป 2530 และ 96.0 พนลานบาท ในป 2531 เกนกวาเปาหมายการขาดดลการคา 35.9 พนลานบาทตอปทวางไวในแผนฯ 6” (ไมปรากฏชอ , 2532; น.10) ขอมลลกษณะะนไมเคยมการน ามาเผยแพรควบคกบความส าเรจของอสเทรนซบอรด ทงทภาวะดงกลาวเกดขนภายหลงจากทโครงการพฒนาขนาดใหญโครงการนเรมเดนหนา ซงกอใหเกดการน าเขาเครองจกร อปกรณ และวตถดบจ านวนมหาศาล ดงนนส าหรบผลกระทบดานลบหรอผลเสยหายทเกดขน ไมวา ในดานสงคม ทรพยากรธรรมชาต มลพษ และสภาพแวดลอม หรอ ความลมสลายของภาคประชาชนในอกหลาย ๆ ดาน จงแทบไมตองพดถง เรองแบบนไมไดรบความสนใจใหมการประเมนออกมา ทงสวนทเปนรปธรรมและผลกระทบทมองไมเหนและประเมนไมไดอกนบไมถวน อนเกดขนจากการด าเนนโครงการนในชวงสบกวาปทผานมา ไมวาจะเปนเรองการสญเสยและเสอมโทรมลงของทรพยากรธรรมชาต ตงแตชายหาดทสวยงาม อนเปนแหลงทองเทยวส าคญของจงหวดระยองและชลบร พนทปาชายเลนทลดขนาดลง ความสมบรณของระบบนเวศนบนบกและชายฝง ทงนาและไรสวน แหลงน าธรรมชาตเพอการอปโภคและบรโภค ปญหาดานมลพษและสภาพแวดลอมทปนเปอนมลพษ ไมวาจะเปนมลพษอากาศ น าเสย การปนเปอนสารพษในดนและน าใตดน ตลอดจนปญหากากของเสยอนตราย ซงก าลงเปนปญหาใหญ โดยเฉพาะในพนทใกลเคยงและรอบเขตพฒนาอตสาหกรรม ทงอตสาหกรรมหนกและเบา และการรกรานและเอารดเอาเปรยบทงทางตรงและทางออมทเกดขนกบชมชนดงเดม ซงมาพรอม ๆ กบการพฒนาโครงการ บางตองสญเสยทดนอยางไมเตมใจจากการเวนคนทดนเพอการสรางนคมอตสาหกรรม ทาเรอน าลก และโครงสรางพนฐานอน ๆ บางสญเสยอาชพดวยเหตตาง ๆ จากระลอกคลนแหงการพฒนาทถาโถมเขามาหลายตอหลายลก หรออกจ านวนไมนอยทตองอพยพยายหนความเสอมโทรมทางสงคมและสภาพแวดลอม

แงมมเหลานไมเคยปรากฏในรายงานความกาวหนาและการประเมนผลโครงการนของ ทางราชการ หรอแมแตการสนบสนนใหมการศกษาอยางเปนระบบและเปนวชาการกยงคงไมเกดขน

20 ปบนเสนทางการพฒนาโครงการทไดชอวาทนสมยและยงใหญทสดในประเทศไทย รฐบาลไดละทง เพกเฉย และปกปดขอเทจจรงไวมากมาย สภาพฒน ผผลกดนโครงการนกไมเคยคดทบทวนหรอมการศกษาเลยวา โครงการนพฒนาไปบนพนฐานของการท าลายอะไรบาง การท าลายและความเสยหายทเกดขนรนแรงระดบไหน และใชตนทนอะไรอกบางทนอกเหนอจากเมดเงน 420,000 ลานบาท ทงทตนทนทางสงคมและทรพยากรธรรมชาตทสญไปนน สวนใหญใชเวลาในการกอรปขนยาวนานกวาชวอายคนคนหนง และหลายอยางนน ตอใหใชเมดเงนมากพอ ๆ กบทลงทนไปแลวกไมอาจเรยกคนกลบมาได

ปจจบนโครงการอสเทรนซบอรดเขาสการพฒนาระยะทสอง (พ.ศ. 2538 - 2548) แลว โดยจะมการขยายการพฒนาเขาสพนทตอนในของภาคกลางและภาควนออกรวมพนทการพฒนาเปน 11 จงหวด (ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต , 2544; น. 3) แตเนองจาก เศรษฐกจไทยชะลอตวอยางตอเนองจนกลายเปนวกฤตการณทางเศรษฐกจครงรนแรงตงแตกลางป พ .ศ. 2540 ท าใหการเรมตนแผนการพฒนาระยะท 2 ของอสเทรนซบอรดในหลายสวนยดเยอออกไป

อยางไรกด ตามแผนทสภาพฒนไดวางไวนน การพฒนาโครงการนจะมชวงเวลายาวนานไปถง 50 ป นนหมายถงวา หากยงมความเปนไปได โครงการอสเทรนซบอรดกจะตองมระยะทสามและสตอไป

18

บทท 3 การพฒนาทมาบตาพด

มาบตาพดในวนวาน

มาบตาพดในยคกอนทจะกลายเปนเขตอตสาหกรรมหนกขนาดใหญเปนเพยงตาบลชนบทเลก ๆ รมทะเล

ทมชมชนประมงอยตามชายฝงและมชมชนเกษตรกรรมอยในพนทตอนใน ประชาชนสวนใหญทาสวนผลไม สวน

ยางพารา ไรมนสาปะหลง และประมงชายฝง มาบตาพดตงอยทางทศตะวนตกของอาเภอเมอง จงหวดระยอง หาง

จากกรงเทพฯ มาทางตะวนออกเฉยงใตตามทางหลวงแผนดนหมายเลข 3 หรอถนนสขมวทประมาณ 200 กวา

กโลเมตร (เทศบาลตาบลมาบตาพด, 2544; น. 16) มาบตาพดในวนนนไมเปนทรจกในวงกวางหรอมบทบาทมาก

นก แมเพยงในระดบจงหวดกตาม

จากการทสานกผงเมอง กระทรวงมหาดไทย เขาสารวจพนทมาบตาพดและบรเวณใกลเคยงเพอจดทาผง

เมองรวมในชวงปลายป พ.ศ. 2524 – กลางป 2525 หลงจากทรฐบาลมนโยบายออกมาแลววาจะใชพนทบรเวณ

มาบตาพดเปนทตงอตสาหกรรมหลกของประเทศ (สานกผงเมอง, ไมปรากฏ; น. 3) กยงชชดวา พนทนมความ

หนาแนนของประชากรในลกษณะเปนชนบท (สานกผงเมอง, ไมปรากฏ; น. 42) โดยในพนทตาบลมาบตาพดทม

พนท 43 ตารางกโลเมตร มประชากรทงสน 12,171 คน (สานกผงเมอง, ไมปรากฏ; น. 21 และ 23) ในจานวนน

สวนใหญ คอประมาณ 7,568 คน หรอมากกวารอยละ 60 อาศยอยในสขาภบาลมาบตาพด ซงมขนาดเนอท 14.85

ตารางกโลเมตร (สานกผงเมอง, ไมปรากฏ; น. 24) สวนพนทบรเวณใกลเคยงกมสภาพไมแตกตางกน

แทจรงในการสารวจครงดงกลาวไดมการกาหนดเขตครอบคลมพนททงหมดประมาณ 267.8 ตาราง

กโลเมตร หรอ 167,000 ไร ใน 9 ตาบล 3 อาเภอของจงหวดระยอง ไดแก ตาบลพนานคมและมาบขาในอาเภอบาน

คาย ตาบลสานกทอน พลา บานฉาง สงกดกง อ. บานฉาง และตาบลหวยโปง มาบตาพด ทบมา เนนพระ ในเขต

อาเภอเมองระยอง (สานกผงเมอง, ไมปรากฏ; น. 21 และ 23)

ผลการสารวจพบวา ในพนทนประกอบดวยประชากรจานวนทงสน 46,154 คน สวนใหญ คอประมาณ

รอยละ 52.4 อาศยอยในเขตสขาภบาลซงมอย 2 แหง คอ สขาภบาลมาบตาพดและสขาภบาลบานฉาง ซงตางก

ตงอยตามแนวถนนสขมวท หางกนประมาณ 15 กโลเมตร (สานกผงเมอง, ไมปรากฏ; น. 24) นอกนนมชมชนตาง

ๆ อกประมาณ 70 บาน มสถาบนทางศาสนากวา 30 แหง สถานศกษา 26 แหง

สขาภบาลมาบตาพดนบเปนชมชนใหญเปนอนดบสองในเขตทสารวจรองลงมาจากสขาภบาลบานฉาง

ลกษณะของชมชนในสขาภบาลมาบตาพดมการเกาะตวเปนกระจกอยสองฟากทางหลวงหมายเลข 3 หรอถนน

สขมวท และในบรเวณตลาดมาบตาพด สวนบรเวณทเหลอมประชากรกระจายอยทวไป โดยทางตอนเหนอของทาง

หลวงหมายเลข 3 มอาคารบานเรอนมากกวาทางฝงใต (สานกผงเมอง, ไมปรากฏ; น. 15) แนวโนมการขยายตว

ตามธรรมชาตในชวงป พ.ศ. 2519 – 2522 มประมาณรอยละ 0.82 (สานกผงเมอง, ไมปรากฏ; น. 24)

ภายในเขตสขาภบาลนนมสถาบนราชการ สาธารณปโภคและสาธารณปการ 7 แหง โรงเรยน 2 แหง

สถาบนการศาสนา 6 แหง สถาบนการแพทยและสาธารณสข 2 แหง (สานกผงเมอง, ไมปรากฏ; น. 26-27) จานวน

อาคารทงหมด 919 หลง โดยทวไปสงไมเกน 2 ชน สวนใหญมไฟฟาใช แตไมมนาประปา (สานกผงเมอง, ไม

ปรากฏ; น. 16-18) ทงสขาภบาลยงคงใชนาฝนและนาบอทงในการอปโภคและบรโภค (สานกผงเมอง, ไมปรากฏ;

น. 27)

19

บาน/ชมชนตาง ๆ

สถานศกษา 1 ร..ร.นคมสรางตนเองจ.ระยอง 5

2 ร. ร. วดหวยโปง ฯ

3 ร. ร. บานชากลกหญา

4 ร. ร. วดเนนกระปรอก

5 ร. ร. อดมวทยานกล

รปท 3.1 แสดงชมชน สถานศกษา และสถาบนทางศาสนาในพนทการจดทาผงเมองรวมมาบตาพดและบรเวณใกลเคยง กอนการพฒนาอตสาหกรรม

ทมาขอ การสารวจภาคสนามของสานกผงเมอง กระทรวงมหาดไทย ป 2524 - 2525 ก: จามล

6 ร. ร. บานฉางกาญจนกลวทยา

7 ร. ร. อนบาลสวรรณวทยา

8 ร. ร. สจจะศกษา

9 ร. ร. ธรรมวทยา

10 ร. ร. วดมาบชลด

11 ร. ร. วดประชมมตรบารง

12 ร. ร. วดบานฉาง

13 ร. ร. บานเขาไผ

14 ร. ร. บานมาบตาพด

15 ร. ร. วดครภาวนาราม

16 ร. ร. มาบตาพดพนพทยาคาร

17 ร. ร. ชมชนวดทบมา

18 ร. ร. วดโขดหนมตรภาพท 42

19 ร. ร. วดหนองแฟบ

20 ร. ร. วดกรอกยายชา

21 ร. ร. อสสมชญระยอง

22 ร. ร. เซนตโยเซฟระยอง

23 ร. ร. บานคลองทราย

24 ร. ร. บานพยน

25 ร. ร. วดตากวน

26 ร. ร. วดพลา

๓๐ โบสถครสตระยอง

๓๑ วดหนองบอน

สถาบนทางศาสนา ๑ วดเนนกระปรอก

๒ วดประชมมตรบารง

๓ วดชลธารา

๔ วดบานฉาง

๕ สมาคมพทธธรรมสงเคราะห

๖ สมาคมหลวงเตย

๗ สสานเนนกระปรอก

๘ วดพลา

๙ วดคลองทรายศรวรรณ

๑๐ วดครภาวนาราม

๑๑ สสานสาธารณะบานอก

๑๒ ครสตจกรบานฉาง

๑๓ วดทกขณามตรภาพ

๑๔ วดอาวประด

๑๕ วดตากวน

๑๖ วดโสภณวนาราม

๑๗ วดมาบตาพด

๑๘ ศาลเจาปนเกากง

๑๙ มสยดนรลลดายะ

๒๐ มสยดมามอลมปตาด

๒๑ สสานมาบตาพด

๒๒ วดมาบชลด

๒๓ วดชากลกหญา

๒๔ วดหวยโปง

๒๕ วดหวยโปงใหม

๒๖ ศาลเจาแมซอยคร

๒๗ ศาลเจาพระอาโมจด

๒๘ วดกรอกยายชา

๒๙ วดโขดหนครวนาราม

20

สวนสภาพพนทของตาบลมาบตาพดนน ในสวนทอยตดทะเลมลกษณะเปนทราบและทลมดนปนทราย

ความอดมสมบรณตา นอกจากการทาประมงตามแนวชายฝงแลว พนทสวนใหญเปนนาขาวและไรมนสาปะหลง

(สานกผงเมอง, ไมปรากฏ; น. 34-35) ขณะทพนทตอนในลกเขามาจะมลกษณะเปนทราบและลกคลน ลกษณะดน

มความอดมสมบรณ ทางตอนเหนอเปนพนทสง โดยมความสงประมาณ 55 เมตรจากระดบนาทะเลปานกลาง ม

ความลาดเทลงสพนททางดานทศตะวนออกทมความสงประมาณ 3 เมตรจากระดบนาทะเลปานกลาง (สานกผง

เมอง, 2540; น. 2-5) ลกษณะการใชพนทสวนใหญเปนสวนยางพารา สวนมะพราว ไรมนสาปะหลง และมการปลก

ขาวในทลม (สานกผงเมอง, ไมปรากฏ; น. 34-35)

สาหรบสภาพทางธรณวทยาของพนทโดยรวมกมความคลายคลงกน คอใตผนผวดนลกลงไปเปนชนหน

รองรบอยเบองลางเปนพดใหญและเปนฐานแผกวาง หนดงกลาวมเนอแนนทบและแขง ไมมคณสมบตทจะอมนา

ไวได ดงนนจงไมปรากฏแหลงนาบาดาลใตผวดน ถดจากชนหนขนมาจะเปนดนปนทรายทเกดจากการทบถมและ

ตกตะกอนของกรวดและทราย ในบางบรเวณเปนดนทเกดจากการพดพาของกระแสนาและลม (สานกผงเมอง, ไม

ปรากฏ; น. 10)

ผลการสารวจพบดวยวา ดนในบรเวณเขตวางผงเมองรวมสวนใหญเปนดนปนทราย ความอดมสมบรณ

ตาและซมซบนาเรว นอกจากน ผลจากการปลกพชชนดเดยวมาเปนเวลานานยงทาใหดนมคณภาพเสอมและทา

ใหผลผลตทางการเกษตรในพนทตา พชทมการเพาะปลกอยในพนท เรยงลาดบจากมากไปหานอยไดแก มน

สมปะหลง มะพราว พชสวน ยางพารา และขาว โดยในตาบลมาบตาพดมสวนมะพราวทมเนอทใหญทสด ตงแต

บรเวณคลองชากหมากมาจดชายฝงทะเล ตงแตใตคลองนาหจนถงบานปากคลองมการทาสวนพทรา นาขาวกม

ในมาบตาพดดวย โดยเปนการปลกเพอบรโภคในครวเรอน (สานกผงเมอง, ไมปรากฏ; น. 11)

ภายในพนทมคลองเลก ๆ หลายสายซงไหลมาจากตนนาลาธารในบรเวณเนนเขา แลวไหลมารวมกนเปน

คลองใหญออกสทะเลจานวน 6 สาย คอคลองพลา คลองพยน คลองนาตก คลองบางกระพรน คลองบางเบด และ

คลองปากรวม (สานกผงเมอง, ไมปรากฏ; น. 12) สาหรบภายในพนทบรเวณมาบตาพดมลาคลองสายสาคญไดแก

คลองบางกระพรน ความกวางประมาณ 9 เมตร ลก 2 เมตร คลองบางเบด กวาง 7.80 เมตร ลก 1.10 เมตร คลอง

ชากหมาก กวาง 10.7 เมตร ลก 2.1 เมตร คลองหลอด กวาง 10 เมตร ลก 3.5 เมตร คลองหวยใหญ กวาง 15 เมตร

ลก 4.1 เมตร เปนตน (สานกผงเมอง, ไมปรากฏ. น. 13)

จะเหนไดวา แมวาชมชนในเขตตาบลมาบตาพดกอนการพฒนาอตสาหกรรมจะเรมตนมลกษณะกระจด

กระจายและมประชากรไมหนาแนน แตกมชมชนตาง ๆ อยเปนจานวนไมใชนอย ทสาคญชมชนเหลานมความ

เกาแก มสถาบนตาง ๆ อยรวม มเรองราว มลมหายใจ และมชวตเปนของตวเอง

เขาและคาระดบความสงของพนท

บรเวณยอดเขา

คาระดบสงสดเปนเมตร

คาระดบตาสดเปนเมตร

แสดงแนวความลาดชน

บรเวณทมหนาผาสง

แนวลาคลอง

1 คลองพลา

2 คลองทราย

3 คลองลก

4 คลองพยน

5 คลองนาตก

6 คลองบางกระพรน

7 คลองบางเบด

8 คลองเนนหนองใหญ

9 คลองชากหมาก

10 คลองนาดา

11 คลองตาหวย

12 คลองปากรวม

13 คลองนาห

14 คลองหลอด

15 คลองหวยใหญ

16 คลองหวยพราว 17 คลองสมอ 18 คลองหวยโปง 19 คลองนาชา

22 แสดงเขตการปกครองและลกษณะภมประเทศของพนทการจดการผงเมองรวมมาบตาพดและบรเวณใกลเคยง กอนการพฒนาอตสาหกรรม

ทมาของขอมล: จากการสารวจภาคสนามของ

สานกผงเมอง กระทรวงมหาดไทย เมอป 2524 - 2525

21 รปท 3.2

22

กาวกระโดดทถกกาหนด หลงจากทคณะรฐมนตรมมตเมอวนท 21 เมษายน 2524 อนมตหลกการตามขอเสนอของคณะกรรมการ

พฒนาอตสาหกรรมหลกบรเวณชายฝงทะเลตะวนออก ใหใชพนทบรเวณหนองแฟบ-มาบตาพดเปนทตง

อตสาหกรรมหลกของประเทศ จากนนมามาบตาพดกเทากบถกผลกเขาสเสนทางแหงการเปลยนแปลง โดยความ

เปลยนแปลงทวานนเปนความเปลยนแปลงอยางขนานใหญชนดกาวกระโดดจากเดมมาก เพราะเมอเปรยบเทยบ

ระหวางสภาพการพฒนาและสภาพของสงคมทเปนอยจรงในพนทมาบตาพดกบเปาหมายทตองการใหเปน

ศนยกลางสารพดดานแลวกนบวามความแตกตางหางไกลกนอยางยง

ขณะทรฐบาลและสภาพฒนวาดภาพใหมาบตาพดเปนฐานอตสาหกรรมทนสมยระดบโลก (เสนาะ อนากล, 2530; น. 19) ผลสรปจากการเขาสารวจพนทในภาคสนามของทางสานกผงเมอง กระทรวงมหาดไทย เพอ

จดทาผงเมองรวมในพนทบรเวณมาบตาพดและพนทใกลเคยงกลบชวา (สานกผงเมอง, ไมปรากฏ; น. 42)

“ความหนาแนนประชากรตอพนทมลกษณะเปนชนบท ชมชนทมอยเดมอยในระดบสขาภบาล ตลอดจน

การใหบรการสาธารณปโภคและสาธารณปการมนอยและสามารถใหบรการแตเพยงเฉพาะคนในทองถน”

รายงานฉบบเดยวกนนยงไดตงขอสงเกตเกยวกบการพฒนาอตสาหกรรมวา ปจจยหลกททาใหพนทนถก

กาหนดเปนพนทพฒนาอตสาหกรรมหลกมรากฐานมาจากการททอสงกาซธรรมชาตมาขนบกทตาบลมาบตาพด

นนเอง ขณะทการกอสรางโรงแยกกาซฯ กเปนสาเหตททาใหเกดการพฒนาอตสาหกรรมปโตรเคมและอตสาหกรรม

ทใชกาซฯ เปนวตถดบตามมา ทงทการลงทนอตสาหกรรมเหลานไมไดมความสมพนธกบอตสาหกรรมทมอยใน

ทองถนในเวลานนเลย (สานกผงเมอง, ไมปรากฏ; น.40) ทงนเพราะโรงงานสวนใหญในพนทในเวลานนคอโรงงาน

แปรรปผลตภณฑทางดานการเกษตร นอกนนมโรงทาซเมนตบลอก อซอมรถ โรงเลอย โรงส โรงนาแขง โรงทาเสน

กวยเตยว ฯลฯ ซงลวนแลวแตเปนโรงงานขนาดเลกทงสน (สานกผงเมอง, ไมปรากฏ; น. 29)

สวนความพรอมดานอน ๆ นน รายงานระบถงเรองของกาลงแรงงานวา แมคาดวาประชากรวยเดกและ

หนมสาวทมอยนาจะเพยงพอในแงของปรมาณ แตเมอพจารณาถงการศกษาแลวกไมชดวาจะเขาสแรงงานใน

อตสาหกรรมหลกทตองใชผมฝมอและความชานาญหรอมระดบการศกษาทสงพอควรสกเทาไร ดงนนหากไมอาศย

แรงงานอพยพจากทอนกจะตองพฒนาการศกษาเพอเตรยมแรงงานในพนทใหมความพรอม (สานกผงเมอง, ไม

ปรากฏ; น. 36-37) ดงนนเมอมการพฒนาอตสาหกรรมและมประชาชนเพมกจะมความตองการโรงเรยนเพม

เชนเดยวกบสถานบรการดานสาธารณสข (สานกผงเมอง, ไมปรากฏ; น. 39) สวนบรการดานพาณชยกรรมทมอยก

นาจะไมเพยงพอเชนกน ไมวาจะเปนรานคา สถานพกแรม และธนาคาร แตปญหากคอ ภาคบรการเหลานอาจไม

เกดภายในพนทกได เนองจากพนทอยไมหางจากศนยกลางอน ๆ ทงกรงเทพฯ พทยา หรอแมแตเมองระยอง

โดยเฉพาะอยางยงหากเสนทางคมนาคมไดรบการพฒนาจนสะดวกสบาย (สานกผงเมอง, ไมปรากฏ; น. 41)

ดงนหลงจากฉายใหเหนสภาพพนทแลว สานกผงเมอง กระทรวงมหาดไทยกถงกบสรปวา (สานกผงเมอง,

ไมปรากฏ; น. 42)

“สภาพปจจบนของพนท ทงในดานกายภาพ ประชากร สงคม และเศรษฐกจ ไมไดมสวนรเรมในการ

พฒนาอตสาหกรรมหลกแตอยางใด เวนแตเพยงขอไดเปรยบเกยวกบโรงงานแยกกาซธรรมชาต ความสามารถทจะ

สรางโรงงานอตสาหกรรมหลกตดชายฝงทะเล การสรางทาเทยบเรอ และทดนขนาดใหญและราคาถก

“การวางผงเมองรวมแหลงอตสาหกรรมหลกและชมชนนจงเปนการวางผงทแตกตางจากการวางผงเมอง

รวมเมองอน ๆ ทไดปฏบตมาแลวโดยสนเชง เพราะการวางผงเมองรวมในครงนเปนการวางนโยบายกาหนดความ

ตองการจากเบองบนลงบนพนททคอนขางจะวางเปลา...”

อยางไรกด เสยงสะทอนนยอมไมอาจหยดยงความเปลยนแปลงทถกกาหนดลงมาได

ในการวเคราะหลกษณะทางกายภาพเพอหาพนทเหมาะสมสาหรบการพฒนาอตสาหกรรมหลกและ

ชมชนใหม ทมการแบงพนทการสารวจออกเปน 4 สวน จงมบทสรปวา มเพยงพนทสวนท 1 เทานนทไมมความ

เหมาะสมในการพฒนาอตสาหกรรมขนาดใหญ แตสาหรบอตสาหกรรมขนาดเลกและชมชนพกอาศยกสามารถ

พฒนาได สวนพนททเหลอลวนแตเหมาะสม มเพยงความแตกตางในรายละเอยด กลาวคอ พนทของตาบลมาบตา

พดสวนทตดทะเล หรอพนท 3 นนถกระบวา สามารถใชในการพฒนาอตสาหกรรมและอยอาศยได โดยเฉพาะทดน

รมทะเลสามารถพฒนาสรางทาเรอไดด สวนพนทตอนในจากถนนสขมวทเขามา หรอพนท 2 สามารถจะพฒนา

อตสาหกรรมขนาดใหญได แตจะตองลงทนพฒนาทดนและอาจมปญหาในการจดหาทในบางบรเวณทมชมชนมาก

รวมทงทดนกยงมความอดมสมบรณพอจะใชในการเกษตรได ขณะทพนท 4 ถกระบวาสามารถพฒนาอตสาหกรรม

ขนาดใหญและชมชนพกอาศยไดเปนอยางด แตบรเวณชายฝงนนไมเหมาะสมแกการพฒนาทาเรอ (สานกผงเมอง,

ไมปรากฏ; น. 34-35)

23

N

รปท 3.3 แสดงพนทการสารวจซงแบงเปน 4 สวน : จากการสารวจภาคสนามของสานกผงเมอง กระทรวงมหาดไทย เมอป พ.ศ. 2524 - 2525 ทมาขอมล

ยงไปกวานนพรอม ๆ กบทการศกษาตาง ๆ เรมตน “การพฒนา” จรง ๆ ในพนทกเรมเดนหนาควบคไป

ดวย

นอกเหนอจากการวางทอขนสงกาซธรรมชาตจากอาวไทยมาขนบกบรเวณมาบตาพดรออยแลว (ปารชาต ลอตระกล, 2530; น. 50) ยงมโครงการใหม ๆ ตาง ๆ ไมวาจะเปนในสวนของโครงการดานอตสาหกรรมนารอง

อยางโรงแยกกาซธรรมชาต โครงการปยเคม โครงการอตสาหกรรมปโตรเคม ทรฐไดรวมทนกบภาคเอกชนจดตง

บรษทขนตงแตในระยะ 2 3 ปแรก (สาวตต โพธวหค, 2527; น. 9) – หรอในสวนของการจดโครงสรางพนฐาน

24

เชน โครงการทาเรอนาลกมาบตาพด โครงการจดตงนคมอตสาหกรรมและชมชนใหมมาบตาพด โครงการทอสงนา

ดอกกราย – มาบตาพด โครงการรถไฟสายสตหบ - มาบตาพด เปนตน (ไมระบ, 2527; น.29-38)

ขณะเดยวกน ตงแตป พ.ศ. 2527 ทง ๆ ทโครงการจดตงนคมอตสาหกรรมเพงเรมตนขนและยงไมทนไดลง

มอกอสราง กมนกลงทนดานอตสาหกรรมภาคเอกชนหลายรายตดตอแสดงความสนใจทจะเขาลงทนในนคม

อตสาหกรรมมาบตาพดแลว โดยผานมาทงทางกระทรวงอตสาหกรรม สานกงานคณะกรรมการสงเสรมการลงทน

สพอ. และ กนอ. (การนคมอตสาหกรรมแหงประเทศไทย, 2530; น. 6)

ตารางท 3.1 อตสาหกรรมทตดตอขอใชทดนในนคมอตสาหกรรมมาบตาพดจานวน 11 ราย

1. บรษท ปโตรเคมแหงชาต จากด ประมาณ 452 ไร

2. บรษท ไทยโพลเอดทลน จากด ประมาณ 160 ไร

3. บรษท HMC โพลเมอร จากด ประมาณ 270 ไร

4. บรษท ไทยพลาสตกและเคมภณฑ จากด ประมาณ 270 ไร

5. บรษท เมโทร จากด ประมาณ 350 ไร

6. บรษท Thai Peroxygen Chemicals จากด ประมาณ 25 ไร

7. บรษท Siam Syndicate จากด และบรษท

Hua-Eng Copper & Iron Industrial จากด

ประมาณ 800 ไร

8. บรษท ไทยแลนดแทนทาลมอนดสตร จากด ประมาณ 150 ไร

9. บรษท กลม Laporte (3 บรษท) ประมาณ 50 ไร

10. บรษท Tuntex (Thailand) จากด ประมาณ 600 ไร

11. บรษท ปยแหงชาต ประมาณ 1,300 ไร

ทมา : สรปสาระสาคญ โครงการนคมอตสาหกรรมภาคตะวนออก, สานกงานโครงการนคมอตสาหกรรมภาค

ตะวนออก, การนคมอตสาหกรรมแหงประเทศไทย, 14 กรกฎาคม 2530

เพยงในป 2530 ดร.เสนาะ อนากล เจาของความคดและผผลกดนหลกโครงการอสตเทรนซบอรดจงถงกบ

ประกาศแลววา (เสนาะ อนากล, 2530; น. 19) “ทมาบตาพดถอวาถงระดบโลกแลว ถาเสรจทงหมดทง NPC 1,

NPC 2 รวมทงทจะตามมาน รวมกนแลวเปนกลมอตสาหกรรมเคมททนสมยทสดในโลก...” ทงน แมจะมการออก

ตวดวยวา เรองนฟงดแลวอาจขดหและไมนาจะเปนไปได นนกเพราะคนอาจยงคงคนกบภาพทตองขมาเขามาใน

พนทเมอไมกสบปทผานมา ทวาทกอยางยอมมการเปลยนแปลง ซงเทาทเปลยนแปลงมากคงทาใหมคนเชอมากขน

แลว ดงนนหากทากนตอไปโดยไมทาลายกนเสยเองกเชอวามทางเปนไปไดอยางแนนอน

ดวยความคดดงนเอง เมองชนบทรมทะเลอยางมาบตาพดจงเผชญกบระลอกคลนของความเปลยนแปลง

ทถาโถมใสอยางตอเนองจนปจจบน

25

หวหอกการพฒนา ดวยยทธศาสตรการสรางเขตอตสาหกรรมขนาดใหญตอเนองกบทาเรอนาลกทสภาพฒนลอกเลยนมา

จากประเทศอตสาหกรรมอยางญปน เกาหล และไตหวน (เสนาะ อนากล, 2530; น. 16) หวหอกสาคญของการ

พฒนาอตสาหกรรมทมาบตาพดจงมอย 2 สวน คอ 1) การกอสรางนคมอตสาหกรรมมาบตาพดและเขตชมชนใหม

และ 2) การกอสรางทาเรอนาลก งานทงสองสวนน รฐบาลมอบหมายใหการนคมอตสาหกรรมแหงประเทศไทย

(กนอ.) เปนหนวยงานดาเนนการ (การนคมอตสาหกรรมแหงประเทศไทย, 2530; น. 1)

การศกษาความเหมาะสมของทง 2 โครงการเสรจสนลงตงแตเดอนธนวาคม พ.ศ. 2526 และในเบองแรก

กนอ. ไดรบการจดสรรเงนจานวน 200 ลานบาทสาหรบการจดซอทดนเพอการพฒนาพนทประมาณ 3,500 ไร กอน

(สาวตต โพธวหค, 2527; น. 11–12)

จากนนในป พ.ศ. 2527 รฐบาลกตราพระราชบญญตเวนคนทดนในเขตมาบตาพด-ระยองขน เพอเตรยม

ทดนแปลงใหญสาหรบการกอสรางนคมอตสาหกรรมและทาเรอนาลก กนอ. ดาเนนการเวนคนทดนจานวน

ประมาณ 8,070 ไรในทองทตาบลหวยโปงและตาบลมาบตาพดเพอพฒนาเปนเขตอตสาหกรรมประมาณ 6,042 ไร

และเขตชมชนใหม 2,028 ไร (การนคมอตสาหกรรมแหงประเทศไทย, 2530; น. 3) ในการนมชมชนทตดรางแหการ

เวนคนทดน ไดแก บานกงเพชร บานเนนตารอง บานทงสะเดา บานอาวประด รวมทงวดอาวประดดวย

การกอสรางโครงสรางพนฐานและระบบสาธารณปโภค – สาธารณปการตาง ๆ ของนคมอตสาหกรรม

มาบตาพดเรมเมอวนท 16 ธนวาคม 2530 และกอสรางแลวเสรจเมอเดอนพฤษภาคม 2533 ระยะเวลากอสราง 30

เดอน ในการกอสรางระยะท 1 น พนทการพฒนาในสวนของนคมอตสาหกรรมคอประมาณ 4,200 ไร ทวาขณะท

การสรางนคมฯ ยงไมเสรจด กลมอตสาหกรรมตาง ๆ กไดยนขอเขาใชทดนเปนจานวนมากจนเกนจานวนทดนทม

อย โดยเฉพาะกลมปโตรเคมนนเขาใชพนทตงแตการกอสรางยงไมแลวเสรจ กพอ. ซงมนายกรฐมนตรเปนประธาน

จงมมตใหการนคมอตสาหกรรมเตรยมจดหาทดนเพมเตมเพอใหมพนทรองรบการขยายตวของโรงงานทมาก

เพยงพอ (สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2533; น. 13)

สาหรบโครงการระยะท 2 ทตดตามมาอยางรวดเรวกอสรางแลวเสรจเมอเดอนสงหาคม พ.ศ. 2535 โดยใช

เวลากอสรางประมาณ 18 เดอน มพนทในสวนของเขตอตสาหกรรม 1,507 ไร และพนทชมชนใหม 1,502 ไร คา

กอสรางประมาณ 653 ลานบาท นน (สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2541; น.

6) ในสวนของพนทอตสาหกรรมนนมการจดสรรไปหมดแลว สวนเขตชมชนใหมนน จนถงป พ.ศ. 2544 ยงคงเหลอ

พนทอยประมาณ 1,204 ไร โดยจดสรรไปแลวประมาณ 1,480 ไร (สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจ

และสงคมแหงชาต, 2544; น. 7)

ในสวนของการกอสรางทาเรออตสาหกรรมนาลกมาบตาพด ในเบองแรกมการกาหนดไววาจะใหเปนทา

รบเรอขนาด 60,000 ตน สาหรบขนถายสนคากองทนาเขาและสงออก โดยประกอบไปดวยทาเทยบเรอสาหรบปย

2 ทา ทาสนคาเกษตรและแร 1 ทา และทาขนถายของเหลวอนตรายของ NPC 1 ทา (การนคมอตสาหกรรมแหง

ประเทศไทย, 2530; น. 2) ใหสามารถรบเรอขนาด 140,000 ตนไดตลอดป (ปารชาต ลอตระกล, 2530; น. 52)

ตอมามการปรบเปนทาสนคาทวไป 1 ทา และทาสนคาเหลว 2 ทา งบประมาณการลงทน 1,782 ลานบาท (

สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2533; น. 13, 17) แตหากรวมองคประกอบยอย

ๆ เชน ทาเรอเลก 1 ทา, ขดรองนาลก 10 เมตร, เขอนกนคลน 1,500 เมตร และโครงสรางพนฐานอน ๆ งบประมาณ

จะเทากบ

รปท 3.4 แสดงการพฒนานคมอตสาหกรรมและทาเรออตสาหกรรมมาบตาพด ระยะแรก

ทมา : สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, มถนายน 2533; น. 15

26

รปท 3.5 ผงการพฒนานคมอตสาหกรรมมาบตาพด ระยะ 3และการพฒนาทาเรออตสาหกรรม

มาบตาพด ระยะ 2 - 3 ทมา : สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, กรกฎาคม 2544; น. 2

27

28

2,527 ลานบาท การกอสรางในสวนเหลานเรมดาเนนการเมอเดอนตลาคม พ.ศ. 2532 แลวเสรจในเดอน

กมภาพนธ พ.ศ. 2535 และเปดดาเนนการในเดอนถดมา (สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคม

แหงชาต, 2541; น. 3)

จากนนในระยะตอมายงมโครงการพฒนาทาเรอเพมเตมอก ดงน (สานกงานคณะกรรมการพฒนาการ

เศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2544; น. 4)

1. โครงการทาเรออตสาหกรรมมาบตาพด สวนขยายท 1 เปนการถมทะเลเพมเตมสาหรบโรงกลนนามน

Shell พนท 510 ไร กอสรางเสรจเมอเดอนกมภาพนธ พ.ศ. 2535 ดวยงบประมาณ 749 ลานบาท

2. โครงการทาเทยบเรออตสาหกรรมปยเคม ซงถอเปนทาเรออตสาหกรรมมาบตาพด สวนขยายท 2

กอสรางแลวเสรจกลางป พ.ศ. 2540 ในวงเงนประมาณ 300 ลานบาท ซงเอกชนผประกอบการ

ปยเคมเปนผรบภาระ

3. โครงการทาเรออตสาหกรรมมาบตาพด ระยะท 2 เปนการขดลอกรองนาเดนเรอใหลก 12.5 เมตร

เพอสามารถรบเรอขนาดระวาง 60,000 ตน และนาวสดทขดลอกไปถมทะเลดานตะวนออกของ

ทาเรอ ระยะท 1 ทาใหเกดพนทใชสอยสาหรบอตสาหกรรมเพมขน และกอสรางทาเทยบเรอขนถาย

สนคากองเพอรองรบความตองการของอตสาหกรรมปยเคมและอตสาหกรรมโปแตช ฯลฯ สรางเสรจ

เมอเมษายน พ.ศ 2542 ในวงเงนลงทน 3,016 ลานบาท

4. โครงการทาเรออตสาหกรรมมาบตาพด ระยะท 3 เปนสวนท กนอ. รวมกบการปโตรเลยมแหงประเทศ

ไทย (ปตท.) ดาเนนการในลกษณะของการขดลอกรองนาเดนเรอใหลก 17 เมตร เพอสามารถรบเรอ

ขนาดระวาง 150,000 ตน และนาวสดทขดลอกไปถมทะเลดานตะวนตกของทาเรอระยะท 1 และ

กอสรางทาเรอสาหรบคลงกาซธรรมชาต (LNG) ปโตรเคม และพลงงาน คาลงทน 3,860 ลานบาท

ลาสดมการชะลอโครงการ เนองจากปญหางบประมาณ

โครงการทสาคญอกโครงการหนงทเกดขนในบรเวณพนทมาบตาพดกคอ โครงการโรงแยกกาซธรรมชาตท

ดาเนนการโดย ปตท. แทจรงแลวตองถอวาโครงการนเปนคลนใหญลกแรกทโถมเขาใสและกลายเปนจดเปลยน

สาคญของทนดวยซาไป การประชาสมพนธโครงการกอสรางโรงแยกกาซธรรมชาตของ ปตท. เมอป พ.ศ. 2524

เปนตวเปดททาใหชาวบานในทองถนตางตนเตนดใจวา ประเทศไทยกาลงจะโชตชวงชชวาลย และมาบตาพดจะ

เปนทรจกของคนทงประเทศ

โครงการนมการลงนามในสญญาวาจางกลมบรษทโตโย แรนแดล และมตซย จากประเทศญปนและ

สหรฐฯ เปนผออกแบบและกอสรางตงแตเมอวนท 21 ธนวาคม พ.ศ. 2525 (สาวตต โพธวหค, 2527; น. 13)

กอสรางแลวเสรจและเรมการผลตไดตงเดอนมกราคม พ.ศ. 2528 ใชงบประมาณการลงทน 7,360 ลานบาท ม

ขนาดการผลต 350 ลานลกบาศกฟตตอวน (สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต.

2533; น. 19) และนคอโรงแยกกาซฯ หนวย (โรง) แรกของประเทศไทย กอนทในเวลาตอมาจะมการกอสรางโรง

แยกกาซฯ หนวยท 2 และ 3 ตดตามมาในพนทใกลเคยงกน โดยเปดดาเนนการเมอป พ.ศ. 2534 และ 2539

ตามลาดบ (IEAT, 1999 - 2000) และในขณะนกกาลงจะมหนวยท 5 ตดตามมาภายในพนทมาบตาพดอกเชนเคย

หลงจากทมหนวยท 4 อยทอาเภอขนอม จงหวดนครศรธรรมราชไปแลว

29

บนเสนทางการเปลยนแปลง การเปลยนแปลงอยางกาวกระโดดสงผลใหมาบตาพดมโฉมหนาใหมททงไมเหมอนเดมและไมเหมอน

พนทอนของประเทศ จากหมบานเกษตรกรรมและประมง มาบตาพดกลายเปนยานอตสาหกรรมหนก1ของประเทศ

เปนทตงของทาเรอนาลก ทาเรออตสาหกรรม นคมอตสาหกรรม สวนชมชนกขยายตวเปนลกษณะของชมชนเมองท

รองรบกจกรรมการพฒนาอตสาหกรรม

หลงจากทกรมการผงเมองเรมดาเนนการวางผงเมองรวมบรเวณมาบตาพดครงแรกเมอป พ.ศ. 2524 และ

ตอมาไดประกาศเปนกฎกระทรวงฉบบท 46 ออกตามความในพระราชบญญตการผงเมอง พ.ศ. 2518 ใชบงคบ

เมอวนท 5 สงหาคม พ.ศ. 2531 มระยะเวลาการบงคบใช 5 ป แตเนองจากในป พ.ศ. 2532 ไดมการปรบปรงผง

ครงท 1 ประกาศใชบงคบโดยกฎกระทรวง ฉบบท 102 และไดมการตออายการใชบงคบ 2 ครง ซงเทากบจะสนอาย

ในวนท 21 พฤษภาคม 2541 กรมการผงเมองจงไดจดทาผงเมองรวมครงใหมขนในชวงป 2540 ครอบคลมพนท

219 ตร.กม. (สานกผงเมอง, 2540; น. 1-2 และ 2-1)

ตารางท 3.2 แสดงการเปรยบเทยบการใชประโยชนทดนในอนาคต ของผงเมองรวมบรเวณ

อตสาหกรรมหลกและชมชนจงหวดระยอง (ผงเดมและปรบปรง)

จานวนเนอท (ไร) เปลยนแปลง (ไร) ประเภท

ผงเดม ผงปรบปรง เพมขน ลดลง

ทอยอาศยหนาแนนนอย 19,095 15,356 - 3,739

ทอยอาศยหนาแนนปานกลาง 1,984 3,620 1,636 -

พาณชยกรรมและทอยอาศยหนาแนนมาก 1,333 1,877 544 -

อตสาหกรรมและคลงสนคา 17,182 39,345 22,163 -

อตสาหกรรมทวไปทไมเปนมลพษตอชมชน/สงแวดลอมและ

คลงสนคา

1,390 - - -

ชนบทและเกษตรกรรม 77,151 60,890 - 16,261

ทโลงเพอนนทนาการและรกษาคณภาพสงแวดลอม 542 238 - 604

อนรกษเพอการปาไม - 945 - -

สถาบนการศกษา 349 396 47 -

สถาบนศาสนา 378 378 - -

สถาบนราชการ การสาธารณปโภคและสาธารณปการ 2,974 2,660 - 314

อตสาหกรรมเฉพาะกจ 1,164 - - -

ทมา : สานกผงเมอง กระทรวงมหาดไทย, 2540. ผงเมองรวมบรเวณอตสาหกรรมหนกและชมชน จงหวดระยอง.

(มาบตาพด). ปรบปรงครงท 2

1 เอกสารของราชการมกใชคาวา “อตสาหกรรมหลก”

30

ในการจดทาผงเมองครงหลงน พนทสวนท 3 ตามทผงเมองแบงเอาไว (ดรปท 3.4) คอในบรเวณตอนลาง

ของถนนสขมวท ตดทะเล กลายเปนทตงของนคมอตสาหกรรมหลกไปโดยสมบรณแลว ไมเฉพาะนคม

อตสาหกรรมมาบตาพด หากรวมถงนคมอตสาหกรรมของเอกชนอก 2 แหงทอยในความดแลของสานกงานนคม

อตสาหกรรมมาบตาพดดวย นนคอ นคมอตสาหกรรมผาแดงและนคมอตสาหกรรมตะวนออก

ดวยเหตทมพนทตดตอกนและประเภทอตสาหกรรมกคลายคลงกน นคมอตสาหกรรมของเอกชนทง 2

แหงนจงไมเปนท รจกอยางแยกขาดออกจากนคมอตสาหกรรมมาบตาพด และโดยทวไปเมอกลาวถงนคม

อตสาหกรรมมาบตาพดกมกหมายถงนคมอตสาหกรรมทง 3 แหงรวมกน

การขยายตวและการเจรญเตบโตอยางสงของอตสาหกรรมในบรเวณนทาใหพนทโดยรอบไมเพยงพอตอ

ความตองการ และตองมการขยายเขตอตสาหกรรมออกไปโดยตลอด ในการจดทาผงเมองรวมครงท 2 เองกมการ

ปรบขยายพนทประเภทอตสาหกรรมดวย (ดรายละเอยดในตารางท 3.2) และพนทสวนอน ๆ ทเหลอกลวนแลวแต

ถกระบวามความเหมาะสมทจะพฒนาเปนพนทอตสาหกรรมขนาดใหญได (สานกผงเมอง, 2540; น. 2-4) ในสวนของพนทบรเวณท 1 ถกระบวามความเหมาะสมเนองจากพนทมความลาดชนไมสงมากนก อกทง

ยงเปนพนทตอเนองจากพนทอตสาหกรรมเดมและอยในทศทางและรศมของลมทพดมาจากนคมอตสาหกรรมมาบ

ตาพด ทสาคญคอไมปรากฏมชมชนหนาแนน พนทสวนใหญยงคงเปนทโลง มการเพาะปลกพชตาง ๆ เชน

มะพราว ยางพารา และมนสาปะหลง นอกจากนนมการใชเปนทตงโรงงานอตสาหกรรมขนาดใหญ เชน โรงงาน

ไทยแทฟฟตา โรงงานไทย – เยอรมนโปรดกส (อตสาหกรรมเหลก) โรงไฟฟาระยอง รวมทงมโรงงานผลตมน

สาปะหลงอยหลายแหง สวนชมชนมเกาะตวอยโดยรอบวดหวยโปง ตามถนน ซอย และบรเวณพนททมลาคลอง ท

จะพฒนาเปนพนทอตสาหกรรมขนาดใหญได (สานกผงเมอง, 2540; น. 2-4)

อยางไรกด สาหรบพนทบรเวณท 2 แมวาพนทจะมระดบความตางคอนขางสงและมการตงถนฐานชนชน

หนาแนน แตกถกระบวามความเหมาะสมทจะพฒนาเปนพนทอตสาหกรรมขนาดใหญไดเชนกน เนองจากพนทอย

ในทศทางและรศมของลมทพดมาจากนคมอตสาหกรรมมาบตาพดโดยตรง จงไมเหมาะสมตอการพฒนาดานทอย

อาศย ขณะทพนทบรเวณท 4 มโจทยวา จะตองคานงถงผลกระทบทางดานสงแวดลอม เนองจากเปนบรเวณทม

ความสมพนธและตอเนองกบชมชนบานฉาง ฉะนนจงตองมการกาหนดพนทกนชน หรอ buffer zone ระหวางพนท

อตสาหกรรมกบชมชน (สานกผงเมอง, 2540; น. 2-5)

ทางดานการขยายตวของชมชน จากเดมทเคยกระจายตวตามแนวถนนสขมวท โดยมศนยกลางอยทสขา

ภบาลมาบตาพดและสขาภบาลบานฉาง ปรากฏวา หลงป พ.ศ. 2533 อนเปนปทนคมอตสาหกรรมมาบตาพด

เปดดาเนนการเปนตนมา นอกจากชมชนเดมแตละแหงมความหนาแนนมากขนแลว ยงมการกระจายตวเขาสตอน

ในของพนทดวย (สานกผงเมอง, 2540; น. 2-2)

ในสวนของสขาภบาลมาบตาพดไดรบการยกระดบเปนเทศบาลตาบลมาบตาพดในวนท 3 มกราคม พ.ศ.

2535 เพมพนท เปน 148.96 ตารางกโลเมตร ครอบคลม 5 ตาบล ใน 2 อาเภอ คออาเภอเมองระยองและอาเภอ

บานคาย นอกจากตาบลมาบตาพดแลวกไดแกตาบลหวยโปง ทบมา มาบขา และบางสวนของตาบลเนนพระ

รวมทงเกาะ 1 เกาะ คอเกาะสะเกด หากคดเฉพาะพนทใชประโยชนบนบกจะมอยประมาณ 127.96 ตาราง

กโลเมตร ทเหลอประมาณ 21 ตารางกโลเมตรเปนพนทในทะเล ประชากรรวมตามทปรากฏในทะเบยนราษฎรเมอ

สนเดอนธนวาคม พ.ศ. 2543 มจานวน 31,626 คน เปนชาย 15,895 คน เปนหญง 14,363 คน จานวนบาน 2,108

; น. 16-17)

รปท 3.6 ผงนคมอตสาหกรรมมาบตาพดและชมชนใหมมาบตาพด

สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, เมษายน 2541 ทมา :

31

N

รปท 3.7 แผนทแสดงเทศบาลตาบลมาบตาพด เทศบาลตาบลมาบตาพด ทางเหนอตดตาบลมาบขา อาเภอบานคาย ดานใตจรดอาวไทย ทางตะวนออกทอดยาว

ตดตาบลเนนพระและตาบลทบมาของเขตอาเภอเมอง สวนทางทศตะวนตกตดกบอาเภอบานฉาง

ทมา : เทศบาลตาบลมาบตาพด, รายงานประจาป 2543 – 2544

32

ในป พ.ศ. 2544 เทศบาลตาบลมาบตาพดไดรบการยกระดบอกครงเปนเทศบาลเมองมาบตาพด ตาม

พระราชกฤษฎกาจดตงเทศบาลเมองมาบตาพด จงหวดระยอง พ.ศ. 2544 ทประกาศในราชกจจานเบกษา ลงวนท

4 กรกฎาคม และมผลบงคบใชตงแตวนท 5 กรกฎาคม ปเดยวกน ขนาดของพนทไดขยายกวางขนเปน 165.35

ตารางกโลเมตร

N

รปท 3.8 แผนทแสดงเทศบาลเมองมาบตาพด ทมา : เทศบาลเมองมาบตาพด, 2544

33

34

ตารางท 3.3 รายชอชมชนและจานวนประชากรในเขตเทศบาลเมองมาบตาพด อาเภอเมองระยอง จงหวดระยอง

ท ชมชน จานวนครวเรอน ตามทะเบยนราษฎร

จานวนประชากร (คน)

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

21.

22.

23.

24.

25.

ชมชนบานบน

ชมชนซอยรวมพฒนา

ชมชนหนองบวแดง

ชมชนหนองนาเยน

ชมชนคลองนาห

ชมชนเขาไผ

ชมชนชากลกหญา

ชมชนหวยโปงใน

ชมชนบานพลง

ชมชนอสลาม

ชมชนสานกกะบาก

ชมชนเกาะกก-หนองแตงเม

ชมชนหนองหวายโสม

ชมชนวดมาบตาพด

ชมชนตากวน-อาวประด

ชมชนบานลาง

ชมชนหนองแฟบ

ชมชนกรอกยายชา

ชมชนมาบยา

ชมชนตลาดมาบตาพด

ชมชนวดโสภณ

ชมชนตลาดหวยโปง

ชมชนโขดหน

ชมชนมาบขา

ชมชนมาบชลด

380

315

120

130

150

130

278

950

250

165

45

147

170

580

170

152

320

134

180

190

110

70

120

454

310

1,691 1,570

820

1,387

1,140

950

1,326

3,657

952

1,267

220

783

1,129

2,597

1,028

763

1,273

823

1,080

1,277

796

549

654

2,680

2,070

ทมา : กองสวสดการสงคม เทศบาลเมองมาบตาพด, 2544

35

จานวนประชากรในเขตเทศบาลเมองมาบตาพด ณ ป พ.ศ. 2544 ม 32,482 คน โดยชมชนทมประชากร

มากทสดคอหวยโปงใน นอยทสดคอชมชนสานกกะบาก

อยางไรกด ในเรองประชากรนน จากการสารวจเมอป พ.ศ. 2539 กพบวา จานวนผทอาศยอยในเขต

เทศบาลตาบลมาบตาพดจรง ๆ นนมมากกวา 40,000 คนแลว ซงสะทอนใหเหนวา ภายในพนทนมจานวน

ประชากรแฝงในสดสวนทสงทเดยว (สานกผงเมอง, 2540; น. 2-6)

ตารางท 3.4 ประชากรตามสาเนาทะเบยนบาน และทมอยจรงในเขตเทศบาลตาบลมาบตาพด

จงหวดระยอง และเทศบาลตาบลแหลมฉบง จงหวดชลบร พ.ศ. 2538

เทศบาลตาบล จานวนคน ขนาดครวเรอน

จานวนผมรายไดในครวเรอน

มาบตาพด (1)

ประชากรตามสาเนาทะเบยนบาน

ประชากรแฝง

รวม

25,438

25,647

51,085

3.91

3.90

3.92

1.9

1.7

1.8

แหลมฉบง (2)

ประชากรตามสาเนาทะเบยนบาน

ประชากรแฝง

รวม

31,133

34,590

65,723

4.30

3.81

4.04

1.8

1.6

1.7

ทมา: (1) แผนแมบทเพอการพฒนาเทศบาลตาบลมาบตาพด จงหวดระยอง พ.ศ. 2540 – 2544

(2) แผนแมบทเพอการพฒนาเทศบาลตาบลแหลมฉบง จงหวดชลบร พ.ศ. 2540 – 2544

อางโดย สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2539

สาหรบอตราการขยายตวของประชากรในเขตผงเมองรวม จากการศกษาในชวงป พ.ศ. 2531 – 2536

พบวา มอตราการขยายตวคอนขางสงประมาณรอยละ 3.19 ตอป อยางไรกด อตราการขยายตวประชากรในชวงป

พ.ศ. 2536 – 2539 เปนเพยงรอยละ 1.47 ตอป ซงเทากบเพมขนในอตราทลดลงกวาชวงตนมาก สะทอนวา การ

อพยพแรงงานจากตางถนมมากในชวงขนตอนการกอสรางเทานน โดยสวนใหญเปนแรงงานกอสรางและแรงงานท

มฝมอปานกลาง แตนบจากป พ.ศ. 2536 เปนตนมา เมอโรงงานสวนใหญเรมดาเนนการ ความตองการแรงงานก

เปลยนไปเปนบคลากรทมความรสงเพอควบคมการผลตในจานวนทไมมากนก เพราะอตสาหกรรมทไดรบการ

สงเสรมในพนทนมลกษณะเปนการผลตทเนนปจจยทนมาก (highly capital intensive) (สานกผงเมอง, 2540;

น.2-7)

เรองการขยายตวของชมชนจงปรากฏออกมาในทางตรงกนขามกบการขยายตวทางดานอตสาหกรรม

กลาวคอ การขยายตวทเกดขนจรงนนตากวาทประเมนไวในสดสวนทสงมากในทกระดบ ไมวาจะเปนในระดบทง

พนทของโครงการ (สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2539; น. 2-12) ในระดบผง

36

เมองรวมมาบตาพด (สานกผงเมอง, 2540; น. 2-7) หรอในเขตชมชนเมองใหม (สานกผงเมอง, 2540; น. 2-10,

สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2539; น. 2-17) แตจดรวมทเหมอนกนทงในการ

ขยายตวของอตสาหกรรมและชมชนกคอ สงท เกดขนจรงไมจาเปนตองสอดคลองกบแผนทวางไว ซง

นอกเหนอไปจากเรองจานวนดงกลาวมาแลว ทชดเจนอกสวนหนงกคอตาแหนงทตง ดงจะเหนไดวา ชมชนและ

อตสาหกรรมบางสวนแทบจะซอนทบกน และในบรเวณทเปนทศทางใตลมของนคมอตสาหกรรมทง 3 แหงกคอจด

ทมชมชนหนาแนนทสดนนเอง

มาบตาพดวนน การพฒนาและการขยายเขตอตสาหกรรมทไมมวแววจะหยดยงมานานถง 2 ทศวรรษ ทาใหมาบตาพดใน

ขณะนกลายเปนเขตอตสาหกรรมทสาคญทสดของจงหวดระยองและของประเทศไปจรง ๆ ขณะทในอกทางหนง

ผลพวงและปญหาทเกดขนกทาให “มาบตาพด” กลายเปนคาทคนไทยจานวนมากรจกและหวาดผวา

ในภาคของการพฒนาอตสาหกรรม จากขอมลสรปการใชพนทในนคมอตสาหกรรมตาง ๆ ของ กนอ. ณ

เดอนธนวาคม พ.ศ. 2544 สรปวา นคมอตสาหกรรมมาบตาพดมพนทรวมเทากบ 9,042 ไร เปนเขตอตสาหกรรม

ทวไป 7,092 ไร เขตชมชนใหม 1,490 ไร พนทสาธารณปโภคประมาณ 460 ไร มผประกอบการทไดรบอนญาตให

ใชทดนรวมทงหมด 78 ราย สวนทประกอบการมอย 59 ราย ซงลวนแลวแตเปนอตสาหกรรมหนกทอนตรายและ

กอมลพษสง ประเภทอตสาหกรรมหลก ไดแก ปโตรเคม มจานวน 32 บรษท ประเภทอตสาหกรรมเคมและปยเคม

7 บรษท และอตสาหกรรมเหลกและเหลกกลาจานวน 8 บรษท และเปนทตงของศนยกาจดกากอตสาหกรรมเจนโก

ดวย2

เงนลงทนรวมทงหมดในนคมอตสาหกรรมมาบตาพดคอ 373,925 ลานบาท แตจานวนรวมของคนงานใน

นคมฯ ทงหมดมเพยง 11,479 ราย (การนคมอตสาหกรรมแหงประเทศไทย, 2544)

ดานสาธารณปโภค นคมอตสาหกรรมมาบตาพดใชนาดบปอนกจกรรมอตสาหกรรมรวมกนประมาณปละ

52 ลาน ลบ.ม. และใชนาประปาประมาณวนละ 5,000 ลบ.ม. ระบบไฟฟาของนคมฯ ไดรบจากการไฟฟาฝายผลต

245 เมกกะวตต จากโรงงานไฟฟาเอกชนในพนท 1,300 เมกกะวตต มการผลตของเสยอนตรายประมาณเดอนละ

22,000 ตนหรอปละ 264,000 ตน (การนคมอตสาหกรรมแหงประเทศไทย, 2544)

สาหรบนคมอตสาหกรรมผาแดงมพนทรวม 540 ไร เปนเขตอตสาหกรรมทวไป 497 ไร มผประกอบการท

ไดรบอนญาตและเรมประกอบการแลวรวม 3 ราย ไดแก โรงงานผลตสารเคม 1 โรงและพลาสตก 2 โรง และนคม

อตสากรรมตะวนออก ดาเนนการโดยบรษทเหมราชทดนและการพฒนา จากด มพนทรวม 2,485 ไร ม

ผประกอบการในเขตอตสาหกรรมทวไปทไดรบอนญาต 27 ราย เรมประกอบการแลว 20 ราย เงนลงทนรวม

59,625 ลานบาท มคนงานทงหมด 2,606 คน ประเภทโรงงานอตสาหกรรมแบงเปนโรงงานเคมภณฑ 9 โรง ปโตร

เคม 3 โรง เหลก 2 โรง สาธารณปการ 2 โรง และอน ๆ 4 โรง (การนคมอตสาหกรรมแหงประเทศไทย, 2544)

นคมอตสาหกรรมทง 3 แหงนอยในเขตเทศบาลเมองมาบตาพด โดยมชมชนตาง ๆ จานวน 25 ชมชนโอบ

ลอมรอบอย 3 ดาน ทงนชมชนทอยใกลชดตดกบนคมอตสาหกรรมมาบตาพดไดแก ชมชนมาบชลด ชมชนหนอง

2 ดประเภทอตสาหกรรมและรายชอบรษทตาง ๆ ในนคมอตสาหกรรมมาบตาพดในภาคผนวก ค -1

37

แฟบ ชมชนตลาดหวยโปง ชมชนบานพลง ชมชนอสลาม ชมชนตลาดมาบตาพด ชมชนวดโสภณ ชมชนซอยรวม

พฒนา และชมชนตากวน-อาวประด

ในจานวนนมเพยงชมชนตลาดมาบตาพดและชมชนวดโสภณเทานนทมบรการนาประปาทวถงทงชมชน

สวนชมชนซอยรวมพฒนามบรการครอบคลมพนทประมาณครงชมชน ขณะทชมชนทเหลอทงหมดไมม3

สาหรบผลกระทบหรอปญหาจากการพฒนาอตสาหกรรมหนกในพนทมาบตาพดในชวงระยะแรกไม

ปรากฏขอมลทชดเจนในระดบสาธารณะมากนก แตจากขาวสารทพอมอยบางประกอบกบคาบอกเลาของชาวบาน

ไดภาพทตรงกนประการหนงวา ผลกระทบจากการเวนคนทดนทเรมขนตงแตป พ.ศ. 2527 นนทาใหชาวบานใน

ทองถนเดอดรอนเปนจานวนมาก มทงทตองอพยพกระจดพลดพรายไปอยทอนและทตองสญเสยทดนทากน บาง

ชมชนถงขนสญหายไปเลย บางกหดตวลง หรอตองขยบยายหลบทางใหกบการพฒนา

ปญหาราคาทดนพงสงขนอยางรวดเรวเปนสงทตดตามมา ซงเปนปญหาทงตอรฐเองและตอชาวบานดวย

เพราะสวนใหญชาวบานทเปนเจาของทรายแรกไมใชผไดประโยชนจากการน ตรงกนขามกลบตองพลอยรบผลไป

ดวยในกรณทตองการซอทดนในบรเวณใกลเคยงทดแทนทดนเดม ขณะเดยวกน ปจจยเรองราคาทดนทเคยเปนจด

แขงประการหนงของการพฒนาพนทนกกลบกลายเปนขอดอยมาจนปจจบน

สวนปญหาเรองมลพษและอบตภยนน ความจรงเกดขนเรอยมาพรอมกบการพฒนา4 แตปรากฏชดเจน

ยงขนในชวงปลายทศวรรษ 2530 โดยมทงเรองการลกลอบทงกากอตสาหกรรม การรวไหลของนามนและสารเคม

ปญหาการพงทลายของชายหาด ฯลฯ แตทเปนประเดนใหญอยางตอเนองกคอกรณทครและนกเรยนโรงเรยนมาบ

ตาพดพนพทยาคาร ตลอดจนพระ เณร และชาวบานไดรบผลกระทบจากการสดดมกลนเหมนจนกระทงลมปวย

เหตการณดงกลาวเกดขนตงแตกลางป พ.ศ. 2539 และคงสภาพความรนแรงขามมาจนถงป พ.ศ. 2541

แมผลการพสจนทกนเวลายดยาวจะชตวโรงงานทเปนตนตอปญหาได แตขอสรปทเปนทางออกของปญหาอยาง

เบดเสรจกลบอยทการสงยายโรงเรยนออกไป (มชฌมา วฒกะวงศ, 2542; 350–362) เหตการณดงกลาวจงเปนท

กลาวขวญ ขณะเดยวอาการเจบปวยทเกดขนกไดรบการขนานนามวา “โรคมาบตาพด”

นอกจากปญหาเรองกลนแลว ในชวงระยะครงแรกของทศวรรษ 2540 ยงมเหตการณทสะทอนปญหาอก

หลาย ๆ ดานเกดขนอยางสมาเสมอ โดยเฉพาะอบตภยในหลายรปแบบเกดถอยางยง5

อยางไรกด ระหวางการพฒนาทเกดขนและเปลยนโฉมหนาของมาบตาพดกบมลพษทเกดขน ณ มาบตา

พดยงคงไมไดรบการยอมรบวาเปนเรองทเชอมโยงกนอยางชดเจน ในสวนของภาครฐยงคงภาคภมใจกบผลสาเรจ

ของโครงการพฒนาอสเทรนซบอรดโดยไมเอยถงดานของปญหาทเกดขน ดงจะเหนไดวา ในการประเมนผลการ

พฒนา ตลอดจนการวางแผนสอนาคตนนดาเนนไปราวกบไมมปญหาเหลานโดยสนเชง

3 ดเพมเตมในบทท 4 หวขอ 3. คณภาพนาดมนาใช 4 ดภาคผนวก จ - 15 ดภาคผนวก จ - 1

38

ตวแทนชมชนกรอกยายชาชวยกนวาดแผนทชมชน

นาขาวแปลงเลกทเหลออย ชาวบานกรอกยายชาทรวมพดคย

นกเรยน รร.มาบตาพดพนพทยาคาร

นกเรยน รร.มาบตาพดพนพทยาคาร

นกเรยน รร.มาบตาพดพนพทยาคาร

วดกรอกยายชา

สถานนตรวจวดอากาศท รร.มาบตาพดพน ฯ

ชอและยอดมะมวงหงกงอ ชาวบานกรอกยายชาทมารวมใหขอมล

หลมฝงกลบกากขยะของเจนโก

39

พนทถมทะเลทาเรอมาบตาพดเฟส 3 ผน าชมชนรวมกนระดมปญหา กอสรางเขอนหนกนคลน

ปวยเพราะเลนน าทะเล

ถงรบน าประปารวมของชมชน ปวยจากการสมผสน าคลองกนบก

หาดทรายทองวนน หาดทรายทองในอดต

ชาวบมาบตาพดคดคานโรงไฟฟาบแอลซพ

ผลผลตการเกษตรเสยหาย กลนเหมนจากโรงงานท าใหนกเรยนปวย

40

บทท 4 ประมวลปญหาและขอหวงใยของประชาชน

ในการประมวลปญหาและขอหวงใยของประชาชน ทางผวจยเลอกทจะยดเอาขอมลและความเหนของตวแทนชมชนทง 25 ชมชนทอยในเขตเทศบาลเมองมาบตาพด เปนศนยกลาง และใชแหลงอน ๆ เปนสวนเสรม ทงในสวนของขอมลและความเหนจากการสมภาษณ ตลอดจนขอมลจากเอกสารหรอการศกษาวจยอน เพอไมเปนการลดทอนมมมองของชาวบาน การประมวลในทนจงออกมา ในลกษณะเปนปญหารายประเดน โดยไมพยายามทจะใหความหมายหรอตความเพมเตม ตลอดจนไมพยายามระบหรอตดสนวาปญหานน ๆ เปนปญหาดานใด ซงกพบวา ประเดนปญหาทมการระบออกมาในแตละประเดน แทแลวลวนมความเกยวเนองกบประเดนอน ๆ ในระดบใดระดบหนง กระทงในบางประเดนนนแทบไมอาจหาเสนแบงได และในทางตรงกนขามจะไมแบงกไมได เนองจากนาหนกในการมองจากมมหนงกอาจไมครอบคลมความเกยวเนองอน ๆ ทเกดจากการมองอกมมหนง นอกจากนการจะจดนาหนกของแตละประเดนกเปนไปไมไดเชนเดยวกน เนองจากการใหนาหนกในแตละปญหาของแตละชมชนอาจแตกตางกน ทงนไมนบวานาหนกทไมใชเชงปรมาณนนยากทจะวดได ดงนน ในบรรดาปญหาทประมวลออกมาทงหมด 28 ประเดนนจงตางมนาหนกของตนเองซงไมขนกบการลาดบหรอขนาดการบรรยาย ขณะเดยวกนในหลาย ๆ ประการยงไมมเสนกรอบหรอขอบเขตทชดเจน แตกลบมความเกยวพนกบประเดนอน ๆ อยางแยกไมออก 1. กลนเหมนและฝนละออง ตวแทนชมชนในเขตเทศบาลเมองมาบตาพดทง 25 ชมชนตางระบวา ชมชนตนเองประสบกบปญหากลนเหมน โดยม 21 ชมชนทระบวา นเปนปญหาหลกของชมชนทอยในระดบรนแรง แมบางครงกลนเหมนจะโชยมาเปนครงคราวหรอชวเวลาสน ๆ แตกเหมนมากจนชาวบานทนไมได แมวาชวงปทผานมา (พ.ศ. 2544) สภาพปญหาจะดขน กลาวคอ ความถและความเหมนของกลนเบาบางลง แตชาวบานยงรสกวากลนเหมนเปนปญหาทรบกวนพวกเขาอยางมาก นยามของปญหากลนเหมนในทนเปนทชดเจนวาหมายถง ภาวะทมมลสารจากบรรดาโรงงานอตสาห -กรรมในนคมอตสาหกรรมทง 3 แหง โดยเฉพาะจากนคมอตสาหกรรมมาบตาพด ปะปนในอากาศทตองสดหายใจ โดยสวนใหญจะมาในรปของกลน อยางไรกด สาหรบชาวมาบตาพดแลว ปญหากลนเหมนยงหมายความถงภาวะการมสงแปลกปลอมปะปนในอากาศแตไมมกลนดวย

กลนทชาวบานไดรบนนมความหลากหลาย ซงระบไมไดทงหมด แตพอนยามกลนหลก ๆ บางชนดได เชน กลนแอมโมเนย กลนแก๏ส กลนซลเฟอรฯ นอกจากนยงมนยามพเศษเปนทรกนในบรรดาชมชนทรายรอบนคมฯ มาบตาพด เชน กลนหวไมขด กลนฝรงสก กลนหอมเอยน กลนละมด กลนนาสมเนา เปนตน นอกจากนมชาวบานบางคนระบวา มบางกลนทพวกเขาดเหมอนจะมความเคยชนจนกระทงไมรบรวามกลน เชน กลนจากโรงแยกก๏าซฯ ชาวมาบตาพดนกวาโดยทวไปไมมกลนแลว แตกลบพบเสมอวา ยามคนตางถนผานมาเยอนจะบนวาเหมน

41

รปท 4.1 แผนทรวม 25 ชมชน ทใชเปนเครองมอประกอบการสมภาษณเชงลกของชมชน โดยใชสญลกษณและสแทนประเภทปญหาและระดบความรนแรง

นคมมาบตาพด นคมตะวนออก

นคม ผาแดง

BLCP เกาะสะเกด

โรงแยกกาซ เจนโก

42

ตารางท 4.1 : บนทกปญหาหลก ๆ และระดบความรนแรง จากการพฒนาอตสาหกรรมในเขตเทศบาลเมองมาบตาพด ดานสงแวดลอมและทรพยากร จากการสมภาษณผน าชมชน

ชมชน กลนเหมน/ฝน คณภาพน า ทะเลและชายฝง สตวน าสญพนธ กากอตสาหกรรม อบตภยสารพษ ผลผลตการเกษตร สขภาพคนในชมชน นอย กลาง มาก นอย กลาง มาก นอย กลาง มาก นอย กลาง มาก นอย กลาง มาก นอย กลาง มาก นอย กลาง มาก นอย กลาง มาก

ชมชนมาบขา

ชมชนหนองหวายโสม ชมชนตลาดหวยโปง ชมชนหนองแฟบ ชมชนมาบยา ชมชนอสลาม ชมชนบานลาง ชมชนวดโสภณ ชมชนสานกกะบาก ชมชนโขดหน ชมชนหนองนาเยน

ชมชนเกาะกก-หนองแตงเม ชมชนกรอกยายชา ชมชนหวยโปงใน ชมชนชากลกหญา ชมชนมาบชลด ชมชนบานบน ชมชนบานพรง ชมชนวดมาบตาพด ชมชนตลาดมาบตาพด

ชมชนซอยรวมพฒนา ชมชนเขาไผ ชมชนหนองบวแดง ชมชนคลองนาห ชมชนตากวน-อาวประด

43

ตารางท 4.2 : บนทกปญหาหลก ๆ และระดบความรนแรง จากการพฒนาอตสาหกรรมในเขตเทศบาลมาบตาพด ดานเศรษฐกจและสงคม จากการสมภาษณผน าชมชน

ชมชน ความแออด สาธารณปโภค มสวนรวมในชมชน อบตเหตจราจร ลกเลกขโมยนอย ยาเสพตด การจางงาน ไมตองการโรงงานเพม นอย กลาง มาก นอย กลาง มาก นอย กลาง มาก นอย กลาง มาก นอย กลาง มาก นอย กลาง มาก นอย กลาง มาก นอย กลาง มาก

ชมชนมาบขา ชมชนหนองหวายโสม ชมชนตลาดหวยโปง ชมชนหนองแฟบ ชมชนมาบยา ชมชนอสลาม ชมชนบานลาง ชมชนวดโสภณ ชมชนสานกกะบาก ชมชนโขดหน ชมชนหนองนาเยน ชมชนเกาะกก-หนองแตงเม ชมชนกรอกยายชา ชมชนหวยโปงใน ชมชนชากลกหญา ชมชนมาบชลด ชมชนบานบน ชมชนบานพรง ชมชนวดมาบตาพด ชมชนตลาดมาบตาพด ชมชนซอยรวมพฒนา ชมชนเขาไผ ชมชนหนองบวแดง ชมชนคลองนาห ชมชนตากวน-อาวประด

44

ทงน ในรายละเอยดเกยวกบประเภท เวลา และความรนแรงของการไดรบกลน แตละ ชมชนจะมความ

แตกตางกนไปบาง ปจจยหลกนนขนอยกบตาแหนงทตงของชมชนวาหางไกลจากเขตอตสาหกรรมมากนอยเพยงใด และขนกบทศทางการพดของลมตามฤดกาล

จากการสอบถามชาวบานและการตรวจสอบขอมลจากแผนททศทาง ลมของสานกงานนคมอตสาหกรรมมาบตาพดพบวา โดยปกตลมประจาทพดผานบรเวณนประกอบไปดวย 1) ลมเหนอพดจากทะเลขนไปทางเหนอ ซงจะเปนลมทพดประจาชวงเดอนกมภาพนธ - พฤษภาคม 2) ลมตะวนออกเฉยงเหนอพดจากทศตะวนตกเฉยงใ ตขนไปทางตะวนออกเฉยงเหนอ เปนลมประจาชวงเดอนมถนายน - กนยายน และ 3) ลมตะวนตกเฉยงใต ทศทางของกระแสลมจะตรงขามกบลมตะวนออกเฉยงเหนอ เปนลมประจาชวงเดอนตลาคม – มกราคม

นนหมายความวา ในแตละรอบปจะมชวงเวลาทลมพดจากทศทางดานลางขนบนรวมประมาณ 8 เดอน จากเดอนกมภาพนธ – กนยายน

รปท 4.2 ผงแสดงทศทางลม บรเวณเทศบาลเมองมาบตาพด

ก.พ. - พ.ค.

ต.ค. - ม.ค.

ม.ย. - ก.ย.

นคม ฯ มาบตาพด

นคม ฯ ตะวนออก

นคม ฯ ผาแดง

45

เมอพจารณาตาแหนงทตงจะเหนไดวา นคมอตสาหกรรมทง 3 แหงเรยงตอกนเปนอาณาจกรอตสาหกรรม

ขนาดใหญอยทางตอนใต ตดชายฝงทะเล โดยอก 3 ดานทเหลอ ทงทางเหนอ ตะวนออก และตะวนตก มชมชนทงหลายรายรอบอย ดงนนภายในระยะเวลา 8 เดอนของแตละป นคมอตสาหกรรมจงอยในตาแหนงตนลม ในขณะทชมชนทอยทางตอนเหนอและทางตะวนออกเฉยงเหนอซงหมายถงชมชนสวนใหญ ตางตกอยในขายผอยปลายลม ตองเผชญกบกลนและมลสารทางอากาศทลมพดพามาจากเขตนคมอตสาหกรรมเปนประจา

โดยเฉพาะชมชนท ตงอยใกลในรศมไมเกน 8 กโลเมตรจากจดกงกลางของนคมอตสาหกรรมมาบตาพด 1 ซงมอยประมาณ 17 ชมชน มเพยงชมชนมาบขาทอยทางเหนอหางไกลจากนคมฯ มากทสดกบชมชนสานกกะบากและชมชนเขาไผทอยทางตะวนออกเฉยงเหนอสด ทง 3 ชมชนนจะไดรบกลนเหมนไมบอยนก

สวนชมชนทอยทางดานตะวนตก โดยทวไปจะประสบปญหาเรองกลนในชวงฤดหนาวทลมเหนอพดลงมา ซงกนระยะเวลาประมาณ 4 เดอนตอป แตชมชนทางดานน โดยเฉพาะ ชมชนมาบชลดแ ละชมชนชากลกหญา กตองรบกลนเหมนจากเจนโกทอยใกลอยางสมาเสมอ (ดรายละเอยดในตารางท 4.1)

อยางไรกตาม มบางชมชนทแมจะอยในจดใกลเขตอตสาหกรรมและอยในทศทางลมพดตามฤดกาล แตตวแทนชมชนกระบวามปญหาเรองกลนเหมนนอยกวาชมชนขางเคยง ดงเชนในกรณของหนองแฟบ ตวแทนชมชนยนยนวา แมจะอยใกลแตกไมไดกลนบอยมากนก ขณะทตวแทนชมชนตลาดมาบตาพดระบวา ชมชนเผชญปญหานนอยกวาชมชนรอบขาง เนองจากชมชนตงอยในจดทลมพดผานขามเลยไป ในยามปกตจงไมคอยไดรบกลน ยกเวนกแตเมอเกดกลนเหมนรนแรงมาก ๆ โดยตวแทนกลาววา “ของพนไมไดรบเตมท จะมบางเปนบางครง ถามบางของทน แสดงวาทอนอยแทบไมไดแลว ” และในยามเกดเหตเชนนน ชาวบาน ทตลาดกถงกบอยในหองหรอในบานไมไดเชนเดยวกน และมอาการตาง ๆ ไมแตกตางจากชมชนอ น ดงนนแมวามปญหาเรองกลนเหมนนอยกวาชมชนขางเคยงอนๆ แตกไดรบผลกระทบรนแรงเชนกนเมอเวลากลนมา

นอกจากปจจยหลกเรองทศทางลมและระยะทางแลว ยงมปจจยยอยอน ๆ ทสงผลตอความรนแรงของปญหา ดงเชนทชาวบานจานวนมากระบวา สวนมากแลวกลนจะมาในชวงเวลากลางคนมากกวากลางวน โดยเฉพาะหลงเทยงคนไปแลว เชนเดยวกนกบในชวงฝนตกหรอฝนใกลตก ยามฟามว -ฟาปด ยามเมอลมเปลยนทศและอากาศนง ฯลฯ กลนเหมนกจะรนแรงมากกวาปกต นอกจากนในกรณการเกดเหตฉกเฉนหรอมภาวะพเศษบางอยางกจะเปนเหตใหเกดกลนเหมนทรนแรงและตอเนอง ซงกรณหลก ๆ ไดแก เมอเกดอบตภย เมอโรงงานหยดเดนระบบการผลต เปนตน

แตในทางตรงกนขาม ชาวบานหลายรายตงขอสงเกตตรงกนวา ในยามทมเจาหนาทหรอบคคลภายนอกเขามาตรวจสอบกลนเหมนกลบไมม

ตวแทนชมชนสวนใหญใหขอมลเหมอนกนวา กลนเหมนในบรรยากาศบรเวณมาบตาพดทาให เกดอาการผดปกตตาง ๆ ทงทางรางกายและจตใจ โดยอาการหลกทจะเกดอยางฉบพลน เมอไดรบกลนกคอ อดอด แสบจมก หายใจไมออก ในลกษณะทบางคนบรรยายวา “เหมนสะอกเลย”, “เหมนแลวแนนหนาอกเลย ” โดยเฉพาะกลนแก๏ส กลนฝรงสก จะทาใหหายใจไมออก มอาการคลนเหยนอยางหนก อาการหลกอน ๆ ททกคนเปนรวมกนยง

1 คานวณโดยนกวจย

46

ไดแก วงเวยนศรษะ ปวดศรษะ คลนเหยน อาเจยน คน ขนผน นอกจากนบางคนกมอาการซม เพลย งวงนอน หอบหด รวมถงอาการภมแพกาเรบ

สวนในยามไมมกลน แตอากาศมปญหาจะสามารถรบรไดจากอาการทเกดตดตามมา ชาวบานหลายคนระบดวยวาสามารถใชรางกายตวเองเปนตววด ไมวา มลพษอากาศนน จะมกลนหรอไม โดยบางครงพบวา ในยามอากาศอบหรอครมฟาครมฝน หรอลมพดมา แมไมมกลน แตกจะเกดอาการแนนหนาอกทนท หรอภมแพขน คน หรอตาบวม

ตารางท 4.3 แสดงการไดรบมลพษอากาศของชมชนในเขตเทศบาลเมองมาบตาพด

ท ชมชน ท าเลทตง ระยะหาง ความ

รนแรง มลสาร ทมามลสาร ระยะเวลาทไดรบ

1 ตากวน – อาวประด

ตะวนออก 3 กม. มาก กลนเหมน, ขเถา, ฝนเหลก

โรงงานในนคมฯ 8 เดอน (ก.พ. - ก.ย.)

2 กรอกยายชา ตะวนออก 3 กม. มาก กลนเหมน, ฝน โรงงานในนคมฯ 8 เดอน (ก.พ. - ก.ย.)

3 ซอยรวมพฒนา ตะวนออก 3 กม. มาก กลนเหมน, ฝน โรงงานในนคมฯ 8 เดอน (ก.พ. - ก.ย.)

4 เกาะกก-หนองแตงเม

ตะวนออก 5 กม. มาก กลนเหมน, ฝน โรงงานในนคมฯ 8 เดอน (ก.พ. - ก.ย.)

5 หนองนาเยน ตะวนออก 5 กม. มาก กลนเหมน, ฝน โรงงานในนคมฯ 8 เดอน (ก.พ. - ก.ย.)

6 คลองนาห ตะวนออก 5 กม. มาก กลนเหมน, ฝน โรงงานในนคมฯ 8 เดอน (ก.พ. - ก.ย.)

7 หนองบวแดง ตะวนออก 5 กม. มาก กลนเหมน, ฝน โรงงานในนคมฯ 8 เดอน (ก.พ. - ก.ย.)

8 โขดหน ตะวนออกเฉยงเหนอ

5 กม. มาก กลนเหมน, ฝน โรงงานในนคมฯ 8 เดอน (ก.พ. - ก.ย.)

9 บานลาง ตะวนออกเฉยงเหนอ

5 กม. มาก กลนเหมน, ฝน โรงงานในนคมฯ 8 เดอน (ก.พ. - ก.ย.)

10 วดโสภณ เหนอ 3 กม. มาก กลนเหมน, ฝน โรงงานในนคมฯ 8 เดอน (ก.พ. - ก.ย.)

11 ตลาดมาบตาพด เหนอ 5 กม. มาก กลนเหมน, ฝน โรงงานในนคมฯ 8 เดอน (ก.พ. - ก.ย.)

12 อสลาม เหนอ 5 กม. มาก กลนเหมน, ฝน โรงงานในนคมฯ 8 เดอน (ก.พ. - ก.ย.)

13 บานพรง เหนอ 5 กม. มาก กลนเหมน, ฝน โรงงานในนคมฯ 8 เดอน (ก.พ. - ก.ย.)

14 วดมาบตาพด เหนอ 5 กม. มาก กลนเหมน, ฝน โรงงานในนคมฯ 8 เดอน (ก.พ. - ก.ย.)

15 มาบยา เหนอ 5 กม. มาก กลนเหมน, ฝน โรงงานในนคมฯ 8 เดอน (ก.พ. - ก.ย.)

16 บานบน เหนอ 7 กม. มาก กลนเหมน, ฝน โรงงานในชมชนและในนคมฯ

8 เดอน (ก.พ. - ก.ย.)

17 หวยโปงใน เหนอ 7 กม. มาก กลนเหมน, ฝน เจนโก, โรงงานนอกและในนคมฯ

8 เดอน (ก.พ. - ก.ย.)

18 หนองหวายโสม ตะวนตกเฉยงเหนอ

9 กม. มาก ฝนละออง ระเบดหน,ขนสง ทกเดอน

19 ชากลกหญา ตะวนตก 7 กม. มาก กลนเหมน, ฝน เจนโก, โรงงาน 8 เดอน (ก.พ. - ก.ย.)

47

เฉยงเหนอ นอกและในนคมฯ

20 มาบชลด ตะวนตก 3 กม. มาก กลนเหมน, ฝน เจนโก, โรงงานนอกและในนคมฯ

8 เดอน (ก.พ. – ก.ย.)

21 หนองแฟบ ตะวนตก 3 กม. มาก กลนเหมน เจนโก, โรงงาน 4 เดอน (ต.ค. - ม.ค.)

22 ตลาดหวยโปง เหนอ 5 กม. ปานกลาง

กลนเหมน, ฝน เจนโก, โรงงานนอกและในนคมฯ

8 เดอน (ก.พ. - ก.ย.)

ท ชมชน ท าเลทตง ระยะหาง ความ รนแรง

มลสาร ทมามลสาร ระยะเวลาทไดรบ

23 เขาไผ ตะวนออกเฉยงเหนอ

7 กม. ปานกลาง

กลนเหมน โรงงานในนคมฯ 8 เดอน (ก.พ. - ก.ย.)

24 สานกกะบาก ตะวนออกเฉยงเหนอ

7 กม. เลกนอย

กลนเหมน โรงงานในนคมฯ 8 เดอน (ก.พ. - ก.ย.)

25 มาบขา เหนอ 9 กม. เลกนอย

ฝนละออง การกอสรางถนน ทกเดอน

สวนความเครยด ความอดอดคบของใจ และโกรธเกรยว เปนผลพวงอกดานทเกดขนดวย โดยเฉพาะใน

ยามทปญหาเกดอยางตอเนองเปนเวลานานและการแกไขไมบรรลผลหรอ ตองใชเวลานาน ซงนเปนภาวะหนงทสะทอนวาปญหานนรนแรงจนทนไมได

ในแงความวตกกงวล ชาวบานสวนใหญมความคลางแคลงใจวา การรบกลนสะสมไปเรอย ๆ นนจะมผลตอสขภาพในลกษณะทมองไมเหนหรอในเชงระยะยาวหรอไม เพยงใด แตกยงไมรสกกบเรองนมากเทาภาวะเฉพาะหนา มบางคนทใหนาหนกกบแงนและเชอวาปญหาจะสงผลตอสขภาพในระยะยาวอยางรนแรงยงกวาทปรากฏอาการเฉพาะหนา นอกจากนยงมบางคนทกงวลเปนพเศษตอภาวะทไมมกลน แตกอใหเกดอาการผดปกต เนองจากเกรงวาจะตอง “หลบตาย” โดยไมทนรตว หากวาภาวะการไมมกลนดงกลาวเกดขนในระหวางทกาลงนอนหลบ หลายคนถงกบรสกวามกลนยงดกวา เพราะยงตงตวหนได ขณะทไมมกลนแตสามารถเขาไปทารายรางกายหรอกอใหเกดความผดปกตสะสมในระยะยาวนนนากลวกวา

สาหรบการศกษาผลกระทบทางสขภาพของกลมเปาหมายเฉพาะ 2 กลม คอ กลมชาวชมชนกรอกยายชาและนกเรยนโรงเรยนมาบตาพดพนพทยาคาร ไดขอสรปตามรายละเอยดตอไปน

ชมชนกรอกยายชา:

ทางผวจยไดใชแผนภมรางกายเปนเครองมอประกอบการพดคยกบกลมชาวบานทชมชนกรอกยายชา จานวน 123 คน ซงประกอบดวยผชาย 68 คน และผหญง 55 คน จากการระดมความคดเหนและขอมลจากผเขารวมทงหมด พบวา อาการเจบปวยทเกดขนกบรางกายแตละคนเมอสมผสกลนเหมนมทงเหมอนกนและแตกตางกน บางคนมอาการทางระบบทางเดนหายใจ บางคนมอาการแสดงออกทางผวหนงหรอขนผนแดง ขณะทมบางคนมอาการเกดขนทงสองสวน นอกจากนคอ ชาวบานหลายคนสะทอนออกมาวารางกายพวกเขาออนแอลงมาก เจบปวยบอย และตองไปหาหมอบอยขน ซงหลายคนกเชอวาเปนผลมาจากปญหาอากาศทแยลง

48

รปท 4.3 แผนทรางกายแสดงอาการทเกดขนเมอไดรบกลนและมลพษอากาศของชาวบาน ชมชนกรอกยายชา

นกเรยนโรงเรยนมาบตาพดพนพทยาคาร: จากการพดคยกบเดกนกเรยนจานวน 17 คน พบวา แมปจจบนปญหา กลนเหมนจะเบาบางลงแลว แตก

ยงคงอยและสงผลกระทบตอสขภาพทางกายอยางชดเจน และการถกรบกวนจากกลนเหมนอยางตอเนอง หลายครงททาใหพวกเขาไมสามารถมสมาธในการเรยน

สวนอาการทางกายนนเชนเดยวกบชาวชมชน โดยอาการรวมทเปนกนมากทสดคอ ภาวะออนเพลย ปวดหว แสบจมก แสบคอ แนนหนาอก ตลอดจนมอาการอน ๆ เชน ปวดทอง ผนคน ผมรวงผดปกต

สาหรบผลกระทบทางดานจตใจ มเดกจานวน 4 คนทระบวา การไดรบกลนทาใหเกดความเครยด แตจากทาททปรากฏในระหวางการสมภาษณมความชดเจนวา เดกทกคนตางไมพอใจและเบอหนายตอปญหาน แตโดยทวไปพวกเขาไมสามารถอธบายหรอบอกเลารายละเอยดของสภาพการณทตองเผชญได รวมทงคอนขางจะอบจนคาบรรยายถงความรสก และเมอถกขอซาวาใหชวยเลาออกมา กมการตอบวา “ลองมาอยซครบ ลองมาอยแลวจะร”

ชมชนกรอกยายชา เพศหญงจ านวนรวม 55 คน

อาการ จ านวน 1. สดดม 1.1 หายใจไมออก 17 1.2 แนนหนาอก 17 1.3 ปวดหว มนหว เวยนหว 34 1.4 – 2. สมผส 2.1 แสบตา, คนตา 21 2.2 ผนคน 49 3. อาการอนๆ 3.1 เจบคอ 1 3.2 ซมงวงนอน 25 3.3 เครยด 11 3.4 อาเจยน 5

3.6 ลกมอาการผดปกต ??

ชมชนกรอกยายชา เพศชายจ านวนรวม 68 คน

อาการ จ านวน 1. สดดม 1.1 หายใจไมออก 45 1.2 แนนหนาอก 45 1.3 ปวดหว มนหว เวยนหว 42 1.4 ทองอด 1 2. สมผส 2.1 แสบตา, คนตา 13 2.2 ผนคน 47 3. อาการอนๆ 3.1 – 3.2 ซมงวงนอน 16 3.3 เครยด 17

สมภาษณวนท 17 พฤศจกายน 2544

กลนเหมน มลพษอากาศ

49

รปท 4.4 แผนทรางกายแสดงอาการเมอไดรบกลนหรอมลพษอากาศของนกเรยน โรงเรยนมาบตาพดพนพทยาคาร

สาหรบการศกษาผลกระทบทางสขภาพของกลมคนงาน มการใชแบบสอบถามกบพนกงานใน 4 บรษท ไดแก บรษทเหลกกอสรางสยาม จากด , บรษทไทยโอเลฟนส จากด , บรษททพไอ จากด และบรษทไทย เอ บ เอส จากด โดยสองบรษทแรกนนตงอยในนคมอตสาหกรรมมาบตาพด สวนสองบรษทหลงอยในเขตประกอบการ อตสาหกรรมทพไอ ผตอบแบบสอบถามทงหมดมจานวน 79 คน เกอบทงหมดเปนเพศชาย มอายอยระหวาง 21 – 30 ป มการศกษาอยในระดบตงแตมธยมศกษาปท 6 หรอเทยบเทา จนถงระดบปรญญาตร สวนใหญอยในสายงานการผลต มระดบเงนเดอนอยในชวง 5,000 – 30,000 บาท และมระยะเวลาการทางานนานประมาณ 7 – 9 ป ยกเวนกรณของพนกงานบรษททพไอ จากด ทมอายงานนาน 4 – 6 ป ผลการตอบแบบสอบถามปรากฏดงสรปในตารางขางลางน

นกเรยนชาย 6 คน อาการ จ านวน ปวดหว 2 แนนหนาอก 1 แสบจมก แสบคอ - ผมรวง 3 ผนคน 1 ปวดทอง 1 เครยด 1 ออนเพลย 5 งวงนอน 1 หวดเรอรง 1

นกเรยนหญง 11 คน อาการ จ านวน ปวดหว 11 แนนหนาอก 6 แสบจมก แสบคอ 11 ผมรวง 1 ผนคน 6 ปวดทอง - เครยด 3 ออนเพลย 11 งวงนอน - หวดเรอรง -

กลนเหมน มลพษอากาศ

50

ตารางท 4.4 ขอคนพบดานสขภาพทไดจากการตอบแบบสอบถามของพนกงานบรษท 4 แหง ในเขตนคมอตสาหกรรมมาบตาพดและเขตประกอบการอตสาหกรรมทพไอ

บรษทในนคมอตสาหกรรมมาบตาพด บรษทในเขตประกอบการทพไอ

เหลกกอสรางสยาม

ไทยโอเลฟนส ทพไอ ไทยเอบเอส

จานวนผตอบแบบสอบถาม 19 35 15 10

เพศ (ชาย / หญง) 19 / 0 35 / 0 13 / 2 10 / 0

ผทรสกวาอากาศภายนอกอาคารทางานไมดและทาใหปวย

18 24 15 7

อาการทระบ ไอ จาม หายใจลาบาก

แนนหนาอก หายใจลาบาก ไอ จาม

ไอ จาม หายใจลาบาก แนนหนาอก แสบตา นาตาไหล

ไอ จาม หายใจลาบาก แนนหนาอก แสบตา นาตาไหล

ผทรสกวาอากาศภายในอาคารทางานไมดและทาใหปวย

14 8 15 6

อาการทระบ ไอ จาม หายใจลาบาก คลนเหยน แสบตา

หายใจไมออกบางครง ไอ จาม ออนเพลย

ไอ จาม หายใจลาบาก แนนหนาอก

ไอ จาม หายใจลาบาก แนนหนาอก ออนเพลย ไมมแรง แสบตา

ผทคดวาสขภาพโดยรวมด 11 20 11 7 ผทคดวามปญหาสขภาพ 9 11 8 3 ปญหาสขภาพทระบ ไขหวด ภมแพ เวยน

ศรษะ ปวดศรษะ ภมแพ เปนหวดงาย กลามเนออกเสบ นอนหลบยาก เหนอยเรว ปวดหว เวยนหว เครยดบอย ไอบอย

ภมแพ โรคกระเพาะ ปวดกลามเนอ ไอ จาม เจบคอ เหนอยงาย แนนหนาอก หายใจไมออก

แนนหนาอก หายใจไมสะดวก เหนอยงาย

มลพษอากาศอกรปแบบหนงทชมชนในเขตเทศบาลเมองมาบตาพดประสบในระดบทรนแรงใกลเคยงกบปญหากลนเหมนคอเรองของฝน

“ฝนจากโรงงาน ” ถกระบวาเปนปญหาหนกทชาวบาน “รบกนอยประจ า ” โดยเฉพาะในฤดกาลทลมพดจากทะเลสบก แตหากเปนชวงทลมเหนอพดลงมา ปญหากจะทเลาลง เนองจากชวงเวลาของลมเหนอกนเวลาสนกวา ดงนนในแตละรอบปจงมระยะเวลาทปญหารนแรงยาวนานกวา

ชาวบานบรรยายถงลกษณะปญหาวา ฝนละอองทปลวฟงมากบอากาศมทงสขาว สดา ซงชาวบานเขาใจวาเปนฝนถานหนและขเถาจากการเผาไหม นอกจากนมปญหาฝนละอองจากการกอสรางถนน การระเบดหน และโรงงานกอสรางและโรงซอมบารงตาง ๆ

51

ชาวบานชวา ปญหาฝนนนเหนไดชดในยามฝนตก โดยเมอรองนาฝนกลางแจงโดยไมผานหลงคาจะพบวามตะกอน ยงถาผานหลงคากยง “ดไมได” ดงนนนาฝนทเคยใชดมได ปจจบนแคจะใชลางมอยงไมแนใจ ผนาชมชนหนองนาเยนเลาวา “…เมอกอนพนบานเรา 7 วนไมเชดนไมมปญหา เดยวน สามส วนขาว เชดกนทงบาน ขางบนดวยนะน …จะขาว ” ขณะทผนาชมชนอสลามทอยดานเหนอของนคมอตสาหกรรมมาบตาพดเลาถงผลกระทบทเกดขนวา “คอฝนตกน บานผมเอาผามาขงชายคา ฝนตกลงมา ถานเปนกอบเปนก าเลย ด าเมยม...”

นอกจาก 2 ชมชนขางตนแลว ชมชนอน ๆ ทไดรบผลกระทบรนแรงจากปญหาฝนละอองแบบตาง ๆ คอ ชมชนตากวนมปญหาฝนสนมเหลกจากโรงเหลกสยาม ชมชนมาบชลดปญหาหลกมาจากโรงงานในนคมอตสาหกรรมตะวนออก ชมชนบานบนมปญหาผรบงานพนทอมกจการใกล ๆ กอใหเกดฝนสนม และฝนส ชมชนมาบขามปญหาฝนจากการกอสรางถนน ชมชนหนองหวายโสมไดรบผลกระทบของฝนจากการระเบดหน ขณะทชมชนบานพลงตงขอสงเกตวา ปญหาฝนในพนทนมเพมมากขนทกลกษณะ 2. เสยงดง

เสยงดงทเกดขนจากการดาเนนกจกรรมของ โรงงานตาง ๆ เปนปญหาทรบกวนและบอยครงทสรางความตนตระหนกแกชมชนทอยใกล ๆ มการรองเรยนเรองนไปยงสานกงานนคมอตสาหกรรมมาบตาพดอยบอย ๆ

จากการสมภาษณผนาชมชนทง 25 แหง สามารถประมวลลกษณะปญหาของ เสยงดงไดดงน ระดบของเสยงทเปนปญหาสวนใหญเกดขนในโอกาสทโรงงานมกจกรรมพเศษหรอเฉพาะเจาะจงบางอยาง เชน การหยดเดนระบบเครองของโรงงาน (shut-down) การซอมบารง การสรางโรงงานหรอ สรางบางสวนของโรงงานใหม และดวยความทโรงงานมหลายสบโรง จงทาใหเกดเสยงดงสลบกนไปทงปและทกป

นอกจากเสยงดงนจะรบกวนชมชนแลว บอยครงชาวบานตกใจเมอเกด เสยงดงมาก ๆ โดยเฉพาะเวลามการหยดเดนระบบหรอเปดเดนระบบของโรงงาน โดยนกวาเกดเหตการณรนแรง เชน ระเบดหรออบตภยภายในโรงงาน เมอกอนชาวบานตกใจกบภาวะนมาก แตหลงจากทมการรองเรยนจากชมชนในเรองนบอย ๆ ทางโรงงานไดแกไขดวยการแจงใหคณะกรรมการของชมชนทราบลวงหนา กอนท จะมการหยดเดนระบบ ทาใหปญหาเรองความตกใจกลวลดนอยลง

ดงเชนทผนาชมชนตลาดมาบตาพดเลาวา “…บางทโรงงานจะท าอะไร เขาจะโทรบอกชมชนเลยวา โรงงานจะท านนท าน หรอไฟดบอะไรเขากบอกกอน บอกชมชนอยาตกใจ สมยกอนจะตกใจมาก บางทเสยงมาแสงมา นจะตกใจเลย แตตอนนบางทเขาจะแจงกบชมชนกอน” และตวแทนชมชนอกรายหนงบอกวา “โรงงานเขาจะมาประกาศและบอกเฉย ๆ วา ชวงนเขาจะมการซอมบ ารงประจ าปของเขา อาจจะมเสยงดงรบกวน เขากบอก เรากรบไปนะ กแจงแลว...ดงแลวจะท าไง เรากรบฟง” ผนาชมชนบางรายระบวา การ ทโรงงานมา บอกลวงหนานนชวยไดมาก ทาใหชาวบานเขาใจวาทมาของเสยงคออะไร และไมตอง ตกใจเหมอนกอน อกทงปจจบน (ชวงขณะเกบขอมลภาคสนาม) ปญหานอยลงกวาแตกอน ชาวบานจงรสกวาปรบตวไดมากขน แตบางคนกบอกวายงรสกราคาญและนอนไมหลบเพราะปญหาเสยงดง “ลองดงอยทกคน ๆ เปนอาทตยนกแยแลว ” โดยเฉพาะความหวนกลวทตดตามมา และบางคนยงไงกยงกลวอย เนองจากไมแนใจวาจะเกดเหตการณอะไรขนหรอไม

52

สาหรบระดบความรนแรงของปญหานขนอยกบระยะหางของชมชนกบนคมอตสาหกรรมเปนสาคญ กลมทไดรบผลกระทบหนกจากปญหาเสยงดง โดยเฉพาะเสยงดงจากการเปดเดนระบบหรอหยดเดน

ระบบของโรงงาน คอ โรงเรยนมาบตาพดพนพทยาคาร ซงอยดานตะวนออกของนคมอตสาหกรรมมาบตาพด และอยใกลโรงกลนนามน ARC โรงเหนอ2

จากการสมภาษณกลมเปาหมายเฉพาะคอ เดกนกเรยนโรงเรยนมาบตาพดพนพทยาคารชนมธยมปท 6 (ม. 6) จานวน 17 คน สรปไดวา เสยงดงจากการดาเนนกจกรรมของโรงงานอตสาหกรรมภายในนคมฯ มาบตาพดรบกวนการเรยนและสรางความวตกทงแกนกเรยนและครทงโรงเรยนมาก โดยเฉพาะเมอเวลา ทโรงงานหยดเดนเครอง (shut-down) เดกนกเรยนเปรยบเทยบไดอยางเหนภาพและความรสกถงความดงจากการชตดาวนระบบ

วาเหมอน ‘กอตซลาถลม ’ เดกเลาวา “..จะมเสยงดงเหมอนกอตซลาถลม เวลาทเขาชตดาวนกจะมเสยงกอตซลาเดน…” และมบอยครงทก๏อตซลาเดนมาตง ๆ ๆ ในระหวางทกาลงเรยน ซงรบกวนสมาธในการเรยนมาก ทงนเดก ๆ ระบไดดวยวา เสยงเดนของก๏อตซลานนมกมาจากทศทางของโรงงานใด มการใชคาพดวา “เหนมนเดนมาทางนนนะ”

อนง สาหรบการเปรยบเทยบเสยงดงของโรงงานเหมอนสตวประหลาดก๏อตซลานนบเปนสญลกษณทเดกนกเรยนโรงเรยนมาบตาพดพนพทยาคารรบรรวมกน นอกจากเสยงดงของการเดนเครองในโรงงานแลว เสยงดงจากการกอสรางเปนปญหารบกวนและสรางความราคาญมาก กลมทไดรบผลกระทบโดยตรงจากงานกอสรางคอ โรงเรยนมาบตาพดฯ เชนกน ครทโรงเรยนเลาวา ชวงแรก ๆ ของการกอสรางนคมอตสาหกรรมเมอยสบปกอน ครไดรบความเดอดรอนมากทงในชวงกลางวนททาการสอนและชวงกลางคนทตองการพกผอน เนองจากบานพกครอยดานหลงโรงเรยนและใกลกบพนทนคมฯ เสยงงานกอสรางดงเกอบตลอดยสบสชวโมง เพราะการเรงงานกอสราง ซงชวงนกใชเวลาหลายป แตปจจบน (ชวงเกบขอมลภาคสนาม) ไมมปญหานแลว เนองจากงานกอสรางจบลง คงมเพยงเสยงดงจากการทางานของโรงงานทมปญหาเปนชวง ๆ ดงกลาว 3. คณภาพน าดมน าใช

คณภาพของ นาดมนาใชเปนปญหารนแรงอนดบตน ๆ ปญหาหนงของพนทน เนองจากแหลงนาตามธรรมชาตในบรเวณ 25 ชมชนของเขตเทศบาลเมองมาบตาพด ไมวาจะเปนนาฝนหรอนาบอตน ลวนมการปนเปอนและมคณภาพตาจนไมเหมาะกบการนามาใชบรโภค ขณะทนาประปาทจะเปนตวเลอกกยงไมมใช กลาวคอในจานวน 25 ชมชน มเพยง 2 ชมชนเทานนทมบรการนาประปาเขาถง เตม ๆ ทงชมชน คอ ชมชนตลาดมาบตาพดและชมชนวดโสภณ สวนชมชนซอยรวมพฒนามประปาบรการเพยงครงชมชน ส วนชมชนทเหลอจะมกแตเพยงถงเกบนาเปนจด ๆ สาหรบรบนาประปาททางเทศบาลนามาสง โดยแตละบานตองนาภาชนะมาขนเอาไปใชภายในครวเรอนกนเอง และสาหรบนาดมนน สวนใหญตองซอนาบรรจขวด นาถงขนาด 20 ลตร หรอบางครอบครวอาจใชวธตดตงเครองกรองนา แมจะยงไมคอยแนใจในคณภาพนาทผานเครองกรองมาแลว กตาม นจงเปนรายจายทเพมขนมา อยางนาถง ขนาด 20 ลตรหรอ 1 แกลลอน มราคาตกถงละ 10 บาท ลงคนหนงเลาใหฟงวา “ผมอยกนสอง

2 เดมคอ โรงกลนน ามนของบรษทสตารปโตรเลยมรไฟนนง จากด

53

คน ตายาย อาทตยละถง ตกเดอนหนง 4 ถง ขนาดอยกนแค 2 คน” ขณะทผนาชมชนกรอกยายชาเลาวา ทบานตองซอนาดมบอย อาทตยละ 3-4 ถง (แกลลอน) และเดกนกเรยนโรงเรยนมาบตาพดฯ ทใหสมภาษณกลาววา แตละเดอนทบานจะใชนาประมาณ 15 ถง ตอเดอน ตกเดอนละ 150 บาท สาหรบคานาดมอยางเดยว ไมรวมนาสาหรบหงตมอาหาร

คณภาพของนาฝนในพนทนมความยาแยอยางยง จากปฏกรยาของชาวบานเมอถกถามถงเรองนาฝน จะ

ออกมาในลกษณะทวา นนเปนเรองทไมตองพดกนแลว ลมไปไดเลย เนองจากนาฝนใช กนไมไดมาเปนเวลาเนนนานกวา 10 ปแลว ดงทตวแทนชมชนวดโสภณกลาวอยางไมตองคดเลยวา “น าฝนนใชไมไดเลยพนเปอรเซนต ” โดยลกษณะของนาฝนทตกลงมาในปจจบนจะมลกษณะเปนตะกอนดา ในระหวางการพดคยกบผนาหลายชมชนทชมชนเกาะกกฯ มผนาชมชนรายหนงเลาวา “เวลาคณรองน าฝนกลางแจงแลวเอาตะปใหมเอยมเลยมาใสไวไมเกน 15 นาท ตะปจะเปนสนมออกมา ” สวนตวแทนชมชนมาบยาพบวา “ถาเอาภาชนะรองนะตรงกนมนจะเปนด า ๆ เปนตะกอนด าเลย เปนเมดด าเลก ๆ ” ชาวบานถงกบทาพสจนวา ใหลองเอาขนขาว ๆ มาตกนาฝนทรองไวในอางหรอในถงตามบานแลวทงไวสกหนงคน ถงรงเชามาด กจะเหนสเขยวจบขางขนเดนชด หรอหากเอาขนไปลอยไวบนนาฝนสกคนเดยว กน กจะเขยวเปนวงและมเมอกตด ตองขดถกนจงจะสะอาด นอกจากน ชาวบานบางสวนยงมประสบการณวาถาสมผสนาฝนโดยตรงยงอาจเกดอนตรายได ดงเชนทตวแทนชมชนหนองหวายโสมบอกเลาวา “ …ฝนตกทแรกนะ ถาเราไปยนชายคาแลวน ากระเดนเขาตา ตองไปหาหมอลางตา” หรออยางทชาวบานหนองนาเยนบอกวามบางคนโดนนาฝนแลวจะเกดอาการคนตามผวหนง เปนตน สวนคณภาพของนาบอนนนบวนสถานการณกยงเลวรายลง ปจจบนนาบอตนของชาวบานกวา 20 ชมชนมปญหาในลกษณะเดยวกน นนคอ นามสแดงหรอสเหลอง มคราบคลายสนม มกลนเหมน บางแหงมฝาจบผวนา แมวาชาวบานจะไมสามารถระบไดชดเจนวาคณภาพนาเรมเปลยนแปลงไปตงแตเมอไหร แตตางกใหขอมลเหมอนกนวา เปนมาหลายปแลว

สาหรบชาวชมชนกรอกยายชาทเปนกลมเฉพาะของการศกษามความเหนรวมกนวา นาบอตนเรมเปลยนแปลงไปเมอมโรงงานเขามาตง ลกษณะทพบคอเปนสนมเหลกและมกลนเหมน เมอใชนาบอซกผา กลนจะเหมนตดเสอผาและผาจะมสแดง ๆ สวนนาฝนกกนไมไดเหมอนอกหลายชมชน ขณะทเดกนกเรยนโรงเรยนมาบตาพดฯ กบอกเลาลกษณะปญหาทคลายคลงกน

รปท 4.5 ลกษณะน าฝนทเกบจากชมชนอสลาม เมอสงหาคม 2544 โดยการรองรบโดยตรง ลกษณะของตะกอนทเกบจากกนภาชนะรองรบมสดาสนทและมกลนเหมนรนแรงมาก

54

นอกจากคาบอกเลาของผนาชมชน ชาวบานและเดกนกเรยนแลว ผลการตรวจสอบคณภาพนาบอตนจากสานกงานสาธารณสขจงหวดระยองคอ ขอมลทบงชถงระดบความรนแรงปญหานไดชดเจน สานกงานสาธารณสขจงหวดระยองไดมจดหมายถงนายกเทศมนตรตาบลมาบตาพด เพอรายงานผลการตรวจวเคราะหคณภาพนาบอ 2 ครง

ครงแรกเปนการรายงานผลการตรวจวเคราะหคณภาพนาเมอวนท 2 พฤษภาคม พ.ศ. 2544 จากจานวน 3 ตวอยางทเกบจากบานเลขท 16, 18/4, และ 2/9 ตาบลเนนพระ3 เมอวนท 7 มนาคม พ.ศ. 2544 พบวา นาบอตนของทง 3 ชมชน มสารโลหะหนกปนเปอน โดยพบวามเหลก ตะกว แมงกานส และคลอไรดเกนคามาตรฐานคณภาพนาบรโภคในชนบท ป พ.ศ. 2531 และแจงใหทราบวา คณภาพนาไมเหมาะสมกบการอปโภค-บรโภค ครงทสองเปนการรายงานผลการตรวจวเคราะหคณภาพนาเมอวนท 16 ตลาคม พ.ศ. 2544 จากจานวน 4 ตวอยางทเกบจากบานเลขท 1/10, 2/9, 4/1, และ 2/10 ตาบลเนนพระ เมอวนท 5 กนยายน พ.ศ. 2544 พบวา นาบอตนของทง 4 บานมคาเหลกเกนมาตรฐาน สวนบานเลขท 2/9 นอกจากเหลกแลว ยงมตะกวและแมงกานสเกน

คามาตรฐานเปนครงท 2 ดวย4 คณภาพนาไมเหมาะทงการอปโภค-บรโภค อยางไรกดคณภาพนาบอตนของบางชมชนกยงอยในระดบทใชอปโภคไดเปนปกต (ยกเวนเพอดมกน ) คอ ชมชนเขาไผ ชมชนหนองหวายโสมตอนบน ชมชนบานบน เปนตน ซงจดรวมประการหนงของชมชนเหลานกคอ อยคอนขางหางไกลจากนคมอตสาหกรรม ผนาชมชนหลายคนมความเชอวา ปญหานาบอตนปนเปอนนาจะมสาเหตหนงมาจาก กรณการนา กากขยะจากโรงงานอตสาหกรรมมาทงหรอถมตามพนทสาธารณะทวไป ซงเปนเรองททากนมากในอดต สาหรบแหลงนา ตามธรรมชาตอยาง ค-คลอง ชาวบานแทบไมเอยถง เลย ทงน เนองจาก ตวค-คลอง เองหลายสายกถกถมไปจนไมเหลอรองรอย หรอแหงขอดจนใชอะไรไมได พลอยทาใหสตวนาจดสญหายตามไปดวย ดงเชนคาบอกเลาของผนาชมชนอสลามทวา “…บานผมเปนคนกนปลาน าจด ไปทไหนกมปลาน าจด เดยวนมนแทบไมมเลยปลา แหลงน า ล าธารเกา ๆ มนถกถม ถกกลบถกปด ปลากสญพนธหมดแหละ เมอกอนทนมปลาสารพดชนด ผมอยระยองใหม ๆ นะ ปลาแขยง ปลาซว ปลาหมอ มทกอยางใหเหน แตเดยวนหาไมเจอ มแตปลาเลยงเปนหลก พวกปลาชอน ปลาดก…” ขณะทชมชนมาบยา ซงยงพอมคลองใหเหนอย คอคลองหวยใหญ แตกไดรบผลกระทบจากการปลอยนาเสยของโรงงานบรษทไทยแท ปฟตา จากด ซงเปนโรงงานฟอกยอมทอยนอกนคมอตสาหกรรมมาบตาพดไปทางดานเหนอ ผนาชมชนมาบยาเลาวา เมอกอนทยงไมมโรงงาน นาในคลองใสมากขนาดโยนเหรยญบาทลงไปยงมองเหน แตทกวนนบางเวลานาในคลองสามารถเปลยนเปนสแดงดวยซาไป

3 อยบรเวณชมชนคลองนาห 4 ครงแรกกคอเมอ 7 มนาคม 2544

55

รปท 4.6 สภาพบอน าตนแหงหนงในชมชนมาบยา นามลกษณะเปนตะกอนคลายสนม ไมสามารถใชได

(ถายเมอวนท 26 พฤศจกายน 2544) 4. การลกลอบทงกากอตสาหกรรม การลกลอบทงกากอตสาหกรรมทมผลกระทบเชอมโยงถงชมชนแบงไดเปน 2 พนทหลก ๆ คอ สวนของชมชนทอยตดหรออยใกลนคมอตสาหกรรม และชมชนทอยหางไกลจากนคมอตสาหกรรมออกไป ชมชนเกาะกกฯ เปนตวอยางหนงของปญหาพนททอยใกลนคมฯ ผนาชมชนเกาะกกฯ เลาวา ในบรเวณชมชนเกาะกกฯ ทบรเวณบานของสมาชกชมชนคนหนง เปนจดทมบอนาตนดทสดของชมชน คอมนาซมตลอดป นาในบอไมเคยแหง จนมชาวบานใกลเคยงหลายหลงคาเรอนมาขอใชนารวมบอ แตทกวนนบอแหงนใชประโยชนไมไดแลว โดยไมทราบสาเหตทแนชด แตคนในแถบนกเชอกนวา เปนเพราะกากจานวนมากจากโรงงานในนคมอตสาหกรรมมาบตาพดทนามาถมในบรเวณหางออกไปประมาณ 500 กวาเมตรเมอหลายปกอน (ผเลาไมอาจจาปทแนนอนได) พนททนากากมาถมเปนทดนเดม ทเจาของไดตกขายหนาดนไปหมดจนเกดเปนหลมกวางใหญราว 2 ไร คนจากโรงงานจงมาตดตอขอเอากากมาถมทดนตรงน และตอมามการสรางทาวนเฮาสทบพนทนไปแลว (ด รปท 4.7) การใชขยะอตสาหรกรรมถมทยงเกดขนกบวดบางแหงทอยใกล ๆ ดงเชน เจาอาวาสวดหนองสนมเลาวา ทางวดกเคยอนญาตใหโรงงานเอาขยะมาถมทตามทเขาเสนอ เพราะตองการขยายพนทใชสอยใหมากขน โดยไมรวาจะอนตรายอะไร นอกจากนผนาชมชนกรอกยายชาเลาวา กอนหนานปญหาทพบเจออยบอยๆ คอ การแอบนาถงขยะดาจานวนมากมาวางทงตามพนทหรอทสาธารณะตาง ๆ ปจจบนชมชนทอยตดนคมฯ มปญหาเรองการลกลอบทงกากอตสาหกรรมนอยลง เนองจากชาวบานไดรองเรยนตอเจาหนาท และเคยมการจบกมและดาเนนคดกบผลกลอบทงกากอตสาหกรรม แตสาหรบบางชมชนทอยไกลจากนคมอตสาหกรรมยงประสบปญหานอย เชน ทชมชนมาบขาซงอยไกลไปทางทศเหนอของนคมฯ ผนาชมชนเลาวา ปหนง ๆ มการลกลอบทงขยะจากโรงงานประมาณ 2 – 3 ครง ทงในรปแบบของ การทงปะปนกบขยะ

56

เทศบาลและการลกลอบทงในทรกราง นอกจากนชาวบานบางรายยงเชอวา มการลกลอบฝงกากของเสยภายในพนทโรงงานเองโดยไมมการบาบดใหถกตองกอนดวย

นอกจากคาบอกเลาโดยตรงของชาวบาน ผวจยไดสบคนขอมลเชงเอกสารเพอตรวจสอบเพมเตมจากคาบอกเลาของชาวบานกพบวา ในชวงระหวางป 2541-2544 มการลกลอบทงกากอตสาหกรรมในพนทรอบนอกนคมอตสาหกรรมมาบตาพดอกหลายกรณ ตวอยางเชน

ในชวงปลายเดอนเมษายนถงเดอน มถนายน 2541 มการลกลอบนาถงพลาสตกสดาและเหลอง มชอภาษาองกฤษทถงวา “LOXLEY” จานวนมากไปทงบรเวณรมถนนลกรงขางโรงเรยนมาบตาพดฯ ซงทางบรษท ลอกซเลยฯ ไดออกมาปฏเสธวาไมไดเปนผกระทา แตระบวานาจะเปนของบรษทรบเหมากอสรางแหงหนงทมกจะรบซอวสดใยสงเคราะหตามโรงงานในนคมฯ มาบตาพดไปจานวนมาก นอกจากทโรงเรยนมาบตาพดฯ แลว ยงพบถงพลาสตกพรอมอกษร “LOXLEY” ทบอลกรงขางวดสทธเจรญธรรม ต.ชากบาก อ.บานคาย จ.ระยอง ซงเจาหนาทตรวจสอบและพบในภายหลงวา บรษทวลวชเซลลแอนดดอนเทรดดง จากด เปนผรบจางนามาทง (สกรานต โรจนไพรวงศ, 2542; น. 244-245)

เฉพาะชวงเดอนเมษายนปเดยวกนยงมกรณอน ๆ ทปรากฏในรายงานขาวของสอมวลชน เชน การพบขยะอนตรายหลงวดมาบตาพด แตไมสามารถสบทราบไดวาเปนของใคร , กรณการลกลอบ ทงขยะอตสาหกรรมในบรเวณดานหลงของ ชมชนหนองแฟบ ฝงทตดกบนคมฯ ตะวนออก เปนถงพลาสตกสดาขนาดใหญ พรอมอกษรภาษาองกฤษวา “PCRO” และ “SCT” การแอบทงขยะอตสาหกรรม 2 กองใหญบรเวณคลองชลประทาน ซอยรวมพฒนา กองแรกเปนวสดใยแกวสเหลองบรรจในถงขนาดใหญหลายใบ และวสดทใชหอหมทอเหลก ภายในหลอลนดวยนามน กองทสองเปนสารสขาว (ทพเอ) ทใชในการผลตเสน ใยในอตสาหกรรมทอผา ซงตอมาบรษททนเทกซ (ประเทศไทย) จากด ในนคมฯ มาบตาพด ยอมรบวาขยะทเปนสารสขาวออกมาจากโรงงานของตน แตไดวาจางบรษทอนใหนาไปกาจดให รวมถงกรณทมชาวบานพบกองถานหนทใชในการผลตกระแสไฟฟาทซอยประปา 2 ในพนทตาบลมาบตาพด ซงมการสอบสวนภายหลงพบบรษทเจนฟง (ประเทศไทย) ไดรบจางบรษททนเทกซปโตรเคมคอล จากดในนคมฯ มาบตาพด เพอนา ขเถาถานหนน ไปกาจด และสดทายไดมผรบเหมาอกทอดหนง นาไปทงในซอยประปา (สกรานต โรจนไพรวงศ, 2542; น. 245)

ในเอกสารสรปการประชม คณะทางานตดตามแกไขเหตเดอดรอนราคาญฯ กมการกลาวถงปญหาการลกลอบทงขยะอตสาหกรรมหลายครงเชนกน เชน ในรายงานสรปการประชม ครงท 4 และ 5/2543 มการบนทกขอรองเรยนจากชาวบานและการตดตามแกไขปญหา 2 กรณใหญคอ ในเดอนพฤษภาคม 2544 มการลกลอบนากากขเถาถานหนของโรงไฟฟา COCO ไปทงไวในหลมดนลกรงใกลถนนเนนพยอม ทาใหชมชนใกลเคยง เดอดรอนมากจากกลนเหมน ของกากขเถา และยงพบวานาชะกากมสฟาและมสภาพเปนดาง และในเดอนสงหาคม 2544 ชาวบานรองเรยนวา พบกองขยะทงอยรมถนนเนนพยอม ตาบลมาบตาพด จ . ระยอง เมออตสาหกรรมจงหวดเขา

ไปตรวจสอบ จงพบวาเปนกากอตสาหกรรมหลายประเภททเกยวของกบโรงงาน 3 แหงดวยกนคอ 1) บรษทอลลาย แอนซ รไฟนง จากด (ARC) ตงอยในนคมอตสาหกรรมมาบตาพด เปนเจาของกากสาร ตวเรงปฏกรยาทใชแลว , 2) บรษทออโตอลลายแอนซ (ประเทศไทย) จากด ตงอยในนคมอตสาหกรรมอสเทรนซบอรด (ระยอง) เปนเจาของกากตะกอนส , และ 3) บรษทเดอะโคเจเนอเรชน จากด (มหาชน) ตงอยในนคมฯ มาบตาพด เปนเจาของ ขเถาถานหน

57

กลาวไดวา เรองการลกลอบทงกากอตสาหกรรมเปน สงทเกดตอเนองมายาวนานตงแตนคมอตสาหกรรมเรมเปดดาเนนการ โดยการนามาทง มกเปนในลกษณะนามาถมท วดหรอบาน ซงชาวบานกใหการตอบรบดวยความยนด ไมเหนวาเปนปญหา แตในระยะหลงกลบมการตงขอสงเกตกนอยางกวางขวางวา นคอสาเหตททาใหคณภาพนาบอตนของชมชนเสอมคณภาพลงอยางมาก ทปรากฏเปนขาวและมการรองเรยนหลาย ๆ ครงคอ การลกลอบนาไปทงทดนทหางไกลชมชน หรอตามทสาธารณะตาง ๆ

รปท 4.7 อาคารหลงนสรางบนพนทซงเคยมการน ากากขยะอตสาหกรรมมาทง 5. การกดเซาะชายฝง การกดเซาะและพงทลายของชายฝงทะเลและหาดทรายกอใหเกดผลกระทบทรนแรงสาหรบบางชมชนทอยใกลชายฝงทะเล ลกษณะปญหาทชดเจนคอ ชมชนไมสามารถใชประโยชนหรอเขาไปใชประโยชนจากชายฝงทะเลไดเหมอนในอดต และตองสญเสยทงทรพยสนและอาชพ ผนาชมชนหนองแฟบ ซงอยดานตะวนตกของนคมฯ มาบตาพด เลาวา ชาวบานไมสามารถเขาไปเดน เลนบรเวณชายทะเลใกลนคมฯ หรอไปมาหาสกนระหวางชายฝงสองดานไดเหมอนเดม เพราะทางนคมฯ กนหนาทะเลทงหมดไมใหชาวบานเดนผาน นอกจากนทางดานชมชนหนองแฟบยงเปนจดทมการกดเซาะรนแรงแหงหนง โดยผนาชมชนหนองแฟบเลาวา “…น าเซาะเขามาลก เขามาเรอยแหละ…เขากนทางโนน น ามนกแทงมาแรงทางน… ปหนงหายไปเยอะ” ผลของการกดเซาะจากนาทะเลในพนทมาบตาพดทาใหหาดทรายบางแหงในบรเวณนสญหายไปหรอไมกพงทลายจนหมดสภาพของหาดทรายทเคยสวยงามและเคยเปนแหลงทองเทยวสาคญ เชน หาดมาบตาพดถก

แทนทดวยตวนคมอตสาหกรรมมาบตาพด สวนหาดทรายทอง 5ทครงหนงในอดตเคยเปนหาดทรายทสวยงามและเปนแหลงพกผอนหยอนใจอนลอชอของทงคนทองถนและตางถน ดวยเหตทมหนาหาดกวางขวางวดจากแนวถนนลาดลงไปถงทะเลไดกวางประมาณ 15 – 20 เมตร แตปจจบนกลบไมเหลอสภาพ ถดจากถนนรมหาดกกลายเปน

5 อยบรเวณชมชนตากวน

58

แนวยาวของ เขอนหนทสรางขนเพอปองกนการกดเซาะ เทานนเอง ดงนนในความรสกของชาวบานมาบตาพดทก

วนนกคอ ‚ไมมหาดทรายทองแลว‛

นอกจากหาดทรายทอง หาดสชาดา 6 ตลอดเรอยมาถงหาดแสงจนทร และบรเวณปากนาระยอง กถกกดเซาะรนแรงจนถนนเลยบหาด ทดนบางสวน และสงปลกสรางของชาวบานเสยหาย ในทางตรงกนขาม ชายหาดดานตดกบพนทถมทะเลของนคมฯ มาบตาพดกลบงอกเพมขน ผนาชมชนบานลางสะทอนสาเหตของปญหานไววา “…เพราะวาเขาถมโนนลงไปใชไหม คลนตะเภามาตรงน แตไมมทางใหลมขน เขาเรยกคลนตะโก มาทมนจะถมหาดออกไป ทนมนถมหาดไมไดเสยแลว ไปตดถนนทเขาถมเสยแลว ตดเขอนทเขาถม พอลมตะเภามา กรกถนนขาดทกป เลยไปทาง (โรงแรม) พเอมวาย ทตากวนกชนตนไมใหญโคนลงทะเลไป 2 ตนแลว เมอกอนไมเคยโคนครบ ทกรอกยายชา ถนนอนนนแหละรอแรเลย” คาวา “ทเขาถม” นนหมายถง การถมทะเลของการนคมอตสาหกรรมมาบตาพดออกไปในทะเลประมาณ 2 กโลเมตร ซงชาวบานเหนวาทาใหกระแสลมและคลนท เคยชวยพดพาทรายมาถมฝงตามธรรมชาตเปลยนแปลงไป ทาใหกระแสนากระแทกหาดรนแรง ขณะเดยวกนทรายทจะถกพดพามาถมหนาหาดกถกกนไว ดวยพนทตงโรงงานอตสาหกรรมขนาดใหญทไดมาจากการถมทะเล

6 อยบรเวณชมชนกรอกยายชา

รปท 4.8 (บน) แนวเขอนหนทกรมเจาทาสรางขนเพอกนคลนไมใหกดเซาะชายฝง บรเวณหาดปากแมนาระยองเรอยมาถงหาดแสงจนทร รปท 4.9 (ลางซาย ) ชายหาดกรอกยายชาถกกดเซาะเขามาจนถงถนนเลยบชายหาด ถนนขาดเปนชวง ๆ รปท 4.10 (ลางขวา) สภาพชายหาดหนองแฟบซงอยทางตะวนตกของนคมอตสาหกรรมมาบตาพดถกกดเซาะจน

ชายหาดสงชนอยางทเหน

59

ดานฝงหาดแมราพงกมปญหาชายหาดถกกดเซาะและหาดลาดชนลงอยางกระทนหนเชนกน ซงสอมวลชนทองถนและชาวบานทอาศยอยทหาดแมราพงเหนวาปญหานเกดขนจากการทโรงงานทพไอดดทรายเพอขดลอกรองนา ซงทาใหกนทะเลมลกษณะเปนทอง กระท ะ สงผลใหทรายตามชายฝงยบตวไหลลงไปแทนท ชายหาดจงลาดชนกะทนหน โดยเฉพาะบรเวณหาดแมราพงซงเปนแหลงทองเทยว นกทองเทยวทไมรกจะถกดดลงไป เสยชวตทกป จากปญหาชายฝงพงหายไปนสงผลเดอดรอนตรงไปยงเจาของทดนทถกกดเซาะไปหรอสงปลกสรางทเสยหายและบางแหงชาวบานตองชวยกนซอมถนนรมหาดทขาดเอง นอกจากนทางราชการเองคอกรมเจาทากตองเสยงบประมาณหลายลานเพอสรางเขอนกนนาทะเลกระแทกบรเวณหาดพเอมวายไปจนถงปากนาระยอง ทาใหเสยทศนยภาพอนสวยงามและสงผลไปยงชาวบานทอยใกลชายฝงเสยรายไดจากการใหบรการแกนกทองเทยว ทแตเดมเคยเปนเศรษฐกจหลก อยางหนงของระยอง ขณะทอาชพประมงเองกไดรบผลกระทบจากปญหานดวยเชนกน

การสญเสยแหลงทองเทยวยงสงผลกระทบแกชาวบานทวไปดวย ดงทตวแทนชมชนบานพรงสะทอนวา “วถชวตเราเปลยนไปนะ เพราะวาเราเคยไปเทยวพกผอนอยใกล ๆ แคน แตจะตองไปหาสถานทพกผอนใหไกลขนไปอก คาใชจายเพมขนใชไหม”

6. คณภาพน าทะเลและปญหาคราบน ามน ชมชนทตงอยรมทะเลเปนกลมทมความวตกเกยวกบคณภาพนาทะเล ทเปลยนไปคอนขางมาก เนองจากกระทบอาชพประมงของหลายครวเรอน และกระทบตอการทองเทยว รวมถงการพกผอนตามชายหาดดวย ความวตกนเหนไดชด ในชวงทพดคยกบกลมเปาหมายเฉพาะ (Focus Group) ทชมชนกรอกยายชา

ชาวบานทชมชนแหงนชวยกนพด ถงความเดอดรอนจาก นาทะเลทเปลยนไปมาก จนไมสามารถลงไปเลนไดเหมอนเดม โดยเฉพาะจดทอยใกลนคมฯ และตางกพยกหนาเออออพรอมเสยงดงทสอดแทรกขนมาอยางเหนดวย เมอมคนหนงพดขนวา “…บางชวงน าด าปด…น าทะเลบางทกคน บางทคนมาก ปกต 2-3 ปทแลวไมเคยคนเลย…พงมาคนหลง ๆ นแหละ เปนผน ๆ”

นนคอ คาบอกเลาจากการตงขอสงเกตของชาวบานในพนท ในสวนของขอมลวชาการทผวจยไดตดตามมานน กพบวาคณภาพนาทะเล ในบรเวณมาบตาพดเปลยนไปมากและหนวยงานทเกยวของไดพยายามเฝาระวงและตรวจสอบอยเปนระยะ เชน กองจดการคณภาพนา กรมควบคมมลพษ ได ตดตามศกษาปรมาณสารปรอทในสงแวดลอมทางทะเลของประเทศไทย เฉพาะบรเวณนคม ฯ มาบตาพดพบวา ในชวงป พ .ศ. 2538 – 2541นาทะเลม ปรมาณสารปรอท คอนขางสง คออยในชวงระหวาง 0.002 – 0.48 ไมโครกรมตอลตร สวนในแหลงรองรบนาทงของนคม ฯ และโรงงานอตสาหกรรมในนคม ฯ พบความเขมขนปรอทอยระหวาง 0.01 – 1.37 ไมโครกรมตอลตร ตวเลขเหลานบงชวา ความเขมขนของปรอทในนาทะเลชายฝง แถบมาบตาพดมชวงทสงเกนมาตรฐานคณภาพนาทะเลชายฝงตามประกาศคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต ฉบบท 7 ซงกาหนดไว ใหไมเกน 0.1 ไมโครกรมตอลตร (กรมควบคมมลพษ, 2541)

นอกจากนยงมการตรวจวดการปนเปอนของโลหะหนกในนาทะเล ตะกอนดน และนาทงจากนคม ฯ มาบตาพดของบรษททปรกษา EVS Environment Consultants กพบวา นาทะเลบรเวณมาบตาพดมความเขมขนของทองแดงเกนมาตรฐาน สวนตะกอนดนพบวามปรมาณอารเซนก ทองแดง ตะกว ปรอท (รวม) และสงกะส เกน คา

60

มาตรฐานของประเทศออสเตรเลยและนวซแลนด และ ยงพบวาตวอยางนาทงจากสถานในนคม ฯ มาบตาพดมคาไซยาไนดสงเกนมาตรฐานอกดวย (EVS Environment Consultants, 2542)

ปญหาคราบนามนเปนสาเหตใหญอกขอหนงทกระทบถงคณภาพนาทะเลและความสวยงามของชายหาด ทกวนนชายหาดเมองระยองเปรอะเปอนคราบนามนเปนแนวยาว สาเหตหลกมา จากอบตภยเรอนามนรวและการรวไหลของนามนระหวางทมการขนถายในทะเล ชาวบานไมรเลยวา มอบตเหต เชนนเกดขนบอยเพยงใด แตบางคนกระบ โดยประมาณเอา วา หากด จากคราบนามน ทลอยเขามาฝง อยางนอยคอมปญหาเกดขน เฉลยทก ๆ 3 เดอน และมบอยครงท ไมสามารถกาจดคราบนามนไดทนหรอมประสทธภาพด พอ ซงสงทนาเปนหวง กคอความเสยหายของระบบนเวศนในทะเล การศกษาขอมลเชงเอกสารเพมเตมพบวา เคยมการรองเรยนจากชาวบานใหเจาหนาทคนหาตนตอทมาของคราบนามนทพดเขาฝงชายหาดพเอมวาย (บรเวณหาดแสงจนทร-ผวจย) และหาดตากวนเมอเดอนมกราคม พ.ศ. 2541 สานกงานเจาทาภมภาคท 6 จงมการตรวจสอบและพบวามนามนดบจานวนนบหมนลตรลอยฟองอยในทะเลบรเวณทาเทยบเรอทพไอและกระจายไปตดตามชายหาดเปนทางยาวถง 5 กโลเมตร ทาใหปลาตวเลก ๆ ตายเปนแพ และชาวประมงในบรเวณนนเดอดรอนมาก แตสดทายเจาหนาทกไมสามารถระบไดวาอะไรคอสาเหตหรอตวการปลอยนามนลงทะเล

นอกจากนในระหวางททาการศกษาชนน ไดเกดเหตการณเรอบรรทกสารเคมชอ “อสเทรนฟอรตจด ” เกดอบตเหตชนหนโสโครกบรเวณสนฉลาม -เกาะจวง อาเภอสตหบ จงหวดชลบร เมอวนท 15 มกราคม 2545 ทาใหนามนดบปรมาณ 243,000 ลตร รวไหลลงทะเลและมคราบนามนปรมาณมากลอยเขาชายฝงของจงหวดระยอง โดยเฉพาะทหาดแมราพง สรางความเสยหายแกชายหาดทองเทยวของระยองและทองทะเลใน สองจงหวด เปนบรเวณกวาง เหตการณทเกดขนเจาหนาทเกบคราบนามนในทะเลได 32 ตนและบนฝงอก 42 ตน (บางกอกโพสต, 22, 23 มกราคม 2545; ผจดการรายวน 24 มกราคม 2545; กรงเทพธรกจ 30 มกราคม 2545)

7. ปรมาณและคณภาพสตวน าทะเลเสอมถอย

จากคาบอกเลาของผนาชมชนทอยรมทะเล ซงยงมชาวบานจานวนมากยดอาชพประมง ไดแก ชมชน กรอกยายชา ตากวน-อาวประด และหนองแฟบ พบวา ปจจบนปรมาณสตวนาในทะเลลดนอยลงไปมาก อตราการจบสตวนานอยลงครงตอครงจากเมอยคกอนมนคมอตสาหกรรมมาบตาพด และตองออกไปจบไกลขนดวย

ชาวบานตงขอสงเกต ดวยวา สตวนาหลายชนดสญหายไป เชน ปลาพะยน ปลากด ปลาแหยง ปลายวน และปลาเซยว ขณะทบางชนดไมไดพบเหนมาหลายปแลว เชน ปลาโลมา ทเมอกอนมกวายกนมาเปนฝง ๆ มทงโลมาเผอกและดา กหายไปนบตงแตมการถมทะเลเพมออกไป

เชนเดยวกบทเจาอาวาสวดกรอกยายชาซงอดตเคยมวถชวตพงพงอยกบทะเลเลาวา ในอดตทะเลบรเวณระยองจะอดมสมบรณมาก ปาชายเลนกเปนแหลงสาคญของการเพาะพนธกงโดยธรรมชาต มกงจานวนมากและหลากชนด หรอบรเวณคลองกนปกมตนไมกวาดขนเยอะ เปนอกทหนงทมกงเกดตามธรรมชาตจานวนมาก เชน กงตะกาด (สขาวใส) กงงม (ตวลายขนาดโตกวานวโปงเทาตว) กงดา (สดาแบบโคลน ตวเลก) และกงอะตอม เปนตน ซงสตวเหลานกสญหายไปแลว พรอมกบการหายไปของปหลายชนดทตองอาศยปาชายเลน เชน ปใบไม (ตวเลกกวาปแสม) ปทองหลางทมขนาดลาตวประมาณ 4 นว ปดา และปแสม รวมทงหอยทรายทมขนาดตวเลก ๆ ใส ๆ สขาว

61

เจาอาวาสรปเดยวกนยอนอดตอนรมรวยของทะเลแถบนอกวา ในชวงเดอนสบสอง ชวงลมลง ชาวบานจะจบปลาทไดจานวนมาก ปลาทจะขนมาเปนฝงกอนตะวนตกดน เรยกกนวา “ปลาทขนแหกเหงอก ” ชาวบานทองถนไดเปรยบคลนปลาทจานวนมากนวา “ขนจนหมาไลเหา” แตปจจบนความสมบรณไดหายไป พรอมกบชนดปลาอกหลายชนด เชน ปลาโฉมงาม ปลากระจงหวใหญ ปลาแหยงกง ปลาจวด ปลากแล และปลาออดแอด (ชาวบานเรยกตามเสยงรองในคลองทดงออดแอด) เปนตน

นอกจากปรมาณและจานวนชนดลดนอยลง คณภาพสตวนากเปลยนไปอยางมาก เชนกน โดยชาวบานพบความผดปกตในหลายลกษณะจากสตวนาทจบมาได เชน สตวนาทจบจะตายเรวขน ปมแตเปลอกไมมเนอหรอมนอย สวนกรณของ ปลาทจบไดจากชายฝง จะผดปกตอยางชดเจน ดงเชน ทชาวชมชนกรอกยายชาคนหนงบรรยายวา “…ตวปลาเหมนออกน ามน ๆ...เวลาเอามาท าอาหารอะไรนมนจะเหมนน ามน พวกปลา พวกหมกอะไรน ยงไปจบขางโรงงานนะยงเหมนใหญเลย”

ขณะเดยวกน ชาวบานยงประสบกบเหตการณปลาและปตายลอยเปนแพอยเปนชวง ๆ ผลกระทบจากปญหานแนนอนวาเกดขนโดยตรงตอชาวประมงทอาศย อยในชมชนชายทะเลทง 3 ชมชน

รวมทงชมชนหนองนาเยนและเกาะกก-หนองแตงเม ทยงมชาวประมงอาศยอยบางประปราย อกคาบอกเลาหนงกคอ อาหารทะเลทเคยสงออกไปขายตางประเทศและสรางรายไดจานวนมาก ปจจบน

ไมสามารถขายไดแลว โดยเฉพาะปนนถกตกลบเนองจากปนเปอนสารพษ คาบอกเลานไมมขอมลอยางเปนทางการยนยน แตกสอดคลองกบสภาพการณทพอคาคนกลางในทองถนไมยอมรบซอสตวทะเลจากทองทะเลมาบตาพด ทาใหบรรดาผมอาชพแกะเนอปทเคยมอยในบางชมชนตางตองตกงาน

สวนชาวชมชนทไมไดประกอบอาชพประมงกรสกถงผลกระทบดงกลาว เชน ชาวชมชนเกาะกก -หนองแตงเมบอกเลาวา พวกเขาจาเปนตองกนปลาทะเลทง ๆ ทรวาปลาทกนมสารอะไรสกอยาง ตวแทนชมชนบานพลงเชอมโยงปญหา วา การทชาวประมงตองออกไปหาปลาไกลทาใหเขาตองซออาหารทะเลแพงขน สวนชมชนตลาดมาบตาพดซงสวนใหญมอาชพคาขายเองกไดรบผลกระทบเนองจากขายปลาไมได สวนในฐานะผบรโภค บางรายระบวาปจจบนมอาการแพอาหารทะเลทง ๆ ทเมอกอนไมเคยเปนอะไร โดยมอาการเปนผดผนคน ตองกนยาแกแพตลอด แมแตพระสงฆเองกยงบอกวา ในการรบบาตรปจจบนพบวามอาหารทะเลนอยลง

สาเหตของปญหาน หลายชมชนเชอวาเกดจากนาเสยทโรงงานอตสาหกรรมลกลอบปลอยออกสทะเล และหลายชมชนสนนษฐานวาเหตทไมพบปลาใกลฝง โดยเฉพาะบรเวณใกลทถมทะเลของนคมอตสาหกรรมมาบตาพด เปนเพราะการถมทะเลและการสรางเขอนกนตลงพงไดสงผลใหกระแสนาเปลยนทศทาง นอกจากนยงพบวาโรงงานมการฉดโฟมหรอเตมสารตาง ๆ ลงไปในทะเลเพอกาจดคราบนามน ซงคราบนามนจะเกาะตวและตกผลกเปนตะกอนอยในนา นาจะไหลวนในอาวจนเกดเปนเลนหรอตะกอนดา ทาใหสตวนาไมสามารถอยในบรเวณนได ตองออกไปอยไกลขน

สภาพปญหาทชาวบานบอกเลา มความสอดคลองกบผลการศกษาทางวชาการของ กองจดการคณภาพนา กรมควบคมมลพษเชนกน ซงไดตพมพในรายงานผลการวเคราะหปรมาณปรอทในเนอเยอสตวนาทะเลบรเวณหนานคมอตสาหกรรมมาบตาพด ป 2541 โดยพบ วา สารปรอทในเนอเยอสตวนาทะเลบรเวณน มคาอยในชวง 0.03 – 1.04 ไมโครกรมตอกรมนาหนกแหง แมวาความเขมขนนจะยงไมเกนคามาตรฐานอาหารทมสารปนเปอน

62

ของกระทรวงสาธารณสขซงกาหนดใหมไดไมเกน 0.5 ไมโครกรมตอนาหนกเปยก หรอประมาณ 1.25 ไมโครกรมตอนาหนกแหง แตความเขมขนสงสดทวดไดมคาใกลเคยงกบคาความเขมขนสงสดทยอมใหมได

นอกจากนยงมการตรวจสอบตวอยางนาทะเลและเนอปลาทเกบจากบรเวณสถานประมงตาบลตะพง จงหวดระยอง และหาดทรายทองใกลนคมอตสาหกรรมมาบตาพด ทสอมวลชนจากหนงสอพมพบางกอกโพสตไดเกบตวอยางและสงใหแลบเอกชนตรวจสอบเมอเดอนมถนายน 2541 ผลการตรวจปรากฏวา ทงนาทะเลและเนอปลามทองแดงและสารปรอทสะสมในระดบทสงเกนคามาตรฐานเชนกน (ดตารางท 4.5)

ตารางท 4.5 มลสารทพบในตวอยางน าทะเลและปลาบรเวณทะเลระยอง

รหสตวอยาง คาเฉลยมลสารทพบ (ไมโครกรม/ลตร)

ทองแดง (Cu) ปรอท (Hg) S1 123.5 39.2 S2 119.6 27.4 S3 115.9 44.3 S4 125.5 23.2

คาเฉลย 121.125 33.525 R1 112.7 60.4 R2 119.6 65.8 R3 116.6 56.4 R4 119.6 15.5

คาเฉลย 117.125 49.525 คาเฉลยมลสารทพบ (ไมโครกรม/กรม)

F1 0.057 ND F2 ND 22.1 F3 0.042 26.8

คาเฉลย 0.033 16.3 F4 0.035 20.3 F5 ND 23.11 F6 ND 29.3

คาเฉลย 0.012 24.24 F7 ND 10.3

หมายเหต : 1. คามาตรฐาน Cu ไมเกน 50 ไมโครกรม/ลตร (ใกลชายฝง), Hg ไมเกน 0.1 ไมโครกรม/ลตร (ใกลชายฝง) 2. S = ตวอยางน าทะเลใกลสะพานสถานประมง ต. ตะพง จ. ระยอง 3. R = ตวอยางน าทะเลทหาดทรายทองใกลนคมอตสาหกรรมมาบตาพด 4. F1 – F3 = ตวอยางปลาใกลสะพานสถานประมง ต. ตะพง 5. F4 – F6 = ตวอยางปลาทหาดทรายทองใกลนคมอตสาหกรรมมาบตาพด

63

6. F7 = ตวอยางปลาหมก ทมา : บางกอกโพสต 11 ตลาคม 2541

8. การลกลอบปลอยน าเสย ปญหาการลกลอบปลอยนาเสยเกดขนเปนครงคราวและมขอสงเกตจากชมชนทใหสมภาษณคอ มกมการปลอยนาเสยชวงเดยวกบทฝนตกหรอชวงเชา สวนชมชนทไดรบความเดอดรอนชดเจนจากปญหานไดแก ชมชนมาบยา เนองจากมโรงงาน (นอกเขตนคมฯ มาบตาพด ) ตงอยเหนอชมชนและอยเหนอลาคลองหวยใหญทเปนแหลงนาใชของชมชน เมอโรงงานลอบระบายนาเสยสคลองบอย ๆ ชาวมาบยาจงไมสามารถใชนาในคลองไดตอไป คงมเพยงบางชมชนทอยเหนอโรงงานขนไปทยงสามารถใชนาในคลองสายนได ชาวบานชมชนตากวนกไดรบความเดอดรอนในลกษณะคลายกน เพราะวาโรงงานอตสาหกรรมปลอยนาเสยลงในลาคลองกอนไหลสทะเล ซงนามลกษณะสแดงแบบสสนมเหลกและบางครงมกลน ชาวบานทออกเรอจบปลาเมอสมผสโดนนาบรเวณชายฝงทเปนจดปลอยนาเสยจะทาใหผวหนงคน

ชมชนหวยโปงเปนอกชมชนหนง ทพบเจอปญหาการลกลอบปลอยนาเสยของโรงงานอตสาหกรรม ผนาชมชนเลาวา “…เขากปลอยลงคลองในชวงหนาฝน …ชวงทเขาไปตรวจดแลน เขากท าบอบ าบดน าเสยใหอยางดเลย เปนน าใสออกมาปลานวงได พอหลงจากนนเขาหนาฝนหรอฝนตกปบ กจะปลอยน าจากโรงงาน” 9. ผลตผลทางการเกษตรตกต า-เสยหาย

ปญหาผลตผลทางการเกษตรตกตาและเสยหายจากธรรมชาตเปนปญหารวมของเกอบทกชมชนในจานวน 25 ชมชน ลกษณะปญหาทโดดเดนจากคาบอกเลาทคลาย ๆ กน คอความผดปกตของการออกดอกผลและผลผลตทตกตาโดยเฉพาะปญหาในการปลกมะมวง ซงเปนไมผลหลกทปลกกนหลายชมชน ชาวบานตงขอสงเกตวา ปจจบนตนไมมโรคเยอะ และไมออกดอกผลตามฤดกาล ตองคอยฉดยา หากเปนมะมวงเมอออกดอกแลวกไมคอยตดลก หากจะใหไดผลตองคอยฉดยาบารงแตกตางจากสมยกอนทไมตองฉดยาเรงดอกหรอยาบารง ออกดอกมากตดลกเกอบทงหมด ซงชาวบานมความรสกวาความผดปกตนเกดมาจากมลพษในอากาศ โดยเฉพาะปญหาจากนาฝน

หลายชมชนบอกเลาปญหาทคลายกนอกวา เมอฝนตกยอดออนและชอดอกของมะมวงจะเหยวและเปนรอยไหม ดอกจะรวงและแหงหมด ชาวบานบางคนตองฉดนาชวยลางชอดอกทนทหลงฝนตก เพอชวยไมใหดอกรวง ปญหาผลผลตตกตาและเสยหายของมะมวงเปนปญหาใหญของหลายครวเรอน ชาวบานรายหนงทชมชนกรอกยายชาเลาวา กอนทอตสาหกรรมจะขยายใหญโตอยางทกวนน ครอบครวของเขาเคยมรายไดหลกจากการขายมะมวงปหนงประมาณ 1 0 0 , 0 0 0 – 2 0 0 , 0 0 0 บาท แตปจจบนมรายไดจากมะมวงเพยงไมกพนบาทเทานน

ไมเพยงแตมะมวงเทานนทไดรบผลกระทบจากนาฝน ยอดออนของตนไมอน ๆ เชน ขนน และดอกไมตาง ๆ รวมถงพชผกสวนครวกมปญหาเชนกน ชาวบานทชมชนมาบขาและบานพลงทปลกพชสวนครวกนมาก พบวาเวลาฝนตกลงมาพชผกจะเนาเปนจด ๆ บาง หรอเปนจดแหง ๆ บาง หากฝนไมตก ผกกจะปกตด แตถาฝนตกเมอไหรกมปญหาน ทาใหผกมราคาแพง

64

ชาวบานเลาตอวา เคยรองเรยนไปยงหนวยงานดานเกษตรของราชการวา พชผลทเสยหายเปนเพราะนาฝน แตกไดรบการแยงจากเจาหนาทวา ปญหาเรองดอกรวงหรอชอแหงไมตดผลทชาวบานเดอดรอนนาจะเปนปญหาจากโรคพช เชน เพลยมากกวา

10. อบตภยจากสารอนตราย

ในบรเวณเขตเทศบาลเมองมาบตาพดเกดอบตภยรถบรรทกสารเคมพลกควาและไฟลกไหมอยบอยครง ซาในบางชมชนยงมรถบรรทกสารเคมวงผานใกลหมบาน อาท ชมชนบานบน ชมชนมาบขา เปนตน หลายชมชนจงเหนวา อบตภย เปนปญหาใหญและ มความ วตกกงวล สงในเรองน โดย ทความ กลวม 2 ลกษณะสาคญคอ กลวอบตภยจากสารอนตรายหรอสารเคมและกลวโรงงานระเบด

ผนาชมชนบานลางสะทอนความรสกใหฟงวา “ในฐานะทเราอยมาบตาพดมาตงแตแรกเรมมอตสาหกรรมนะ ผมกลวอบตภยอบตเหตมาก เปนความเสยงของคนมาบตาพดทงต าบล เพราะสารพษมทงหมด 13 ลานชนด ไมรอยทมาบตาพดกชนด”

กลาวไดวา ความกลวโรงงานระเบดเปนสงทอยในใจของชาวบานเกอบทกคน โดยเฉพาะชมชนทตงอยตดหรอหางจากนคมฯ ไมมากนก ผนาชมชน รวมทงชาวบาน บอกเลาดวยความวตกแบบเดยวกนวา กลววาจะเกดเหตวนาศกรรรม ตลอดจนการระเบดโดยอบตเหต ฯลฯ ดงนนในยามทเกดเสยงดงกกกอง ชาวบานจงมอาการขวญผวา จากการตดตามสถตพบวา แมยงไมเคยมเหตการณโรงงานระเบด แตตลอดระยะ 4 ปทผานมา พบมเหตการณอบตภยใหญ ๆ เกดขนทงจากโรงงานอตสาหกรรม ระบบทอ และรถบรรทกสารเคม ประมาณ 13 ครง ในจานวนนเปนอบตเหตจากการขนสงถง 9 ครง เฉพาะในป 2543 และ 2544 มอบตภยเกดขนปละ 5 ครงดวยกน (ดรายละเอยดในภาคผนวก จ - 1)

ตวอยางเหตการณใหญคอ กรณก๏าซฟอสจนหรอก๏าซ คารบอนลคลอไรดรวจากทอในกระบวนการผลตของโรงงานโพลไทยคารบอเนต จากด ทตงอยในนคมอตสาหกรรมผาแดง เมอวนท 6 มนาคม พ.ศ. 2543 เปนผลใหชาวบานในชมชนมาบชลดซงอยหางออกไปประมาณ 3 กโลเมตรจานวนกวา 150 คน ไดรบผลกระทบ มอาการหายใจลาบาก แนนหนาอก อาเจยน ในจานวนนมประมาณ 70 คนตองเขารบการรกษาตวในโรงพยาบาล และมพนกงานโรงงานไทยโพลคารบอเนต จากด เสยชวต 1 คน (อภญญา, 2544; น. 167 - 175)

อบตเหตครงนนเปนครงแรกททาใหชาวบานมาบชลดและชมชนใกลเคยงอน ๆ ตระหนกจรงจงวา ใกลบานพวกเขามสารพษเหมอนกบ “ระเบดปรมาณ” ตงอยใกลอยางยง

สถานการณและความวตกกงวลนทาใหชาวบานเกอบทกชมชนทใหสมภาษณบอกเปนเสยงเดยวกนวาพวกเขาไมตองการใหมการขยายโรงงานเพมอกแลว เพราะโรงงานทมอยในปจจบนกสรางความเดอดรอนใหมากพอแลว และนเปนเหตผลขอหนงททาใหมชาวบาน เชน ทชมชนกรอกยายชา ชมชนอสลาม เปนตน รวมกลมกนคดคานโครงการกอสรางโรงไฟฟาถานหนบแอลซพทกาลงจะกอสรางบนพนทถมทะเลของนคมฯ มาบตาพดตงแตป พ.ศ. 2544 เปนตนมา แตบางชมชนอยางเชนชมชนตลาดมาบตาพด ซงชาวบานสวนใหญประกอบอาชพคาขาย กจะบอกวาถาโรงงานจะมาสรางกขอใหโรงงานมการจดการหรอวธการปองกนดานมลภาวะใหดกวาทเปนอย

65

11. สขภาพออนแอ-ภาวะปวยเรอรง-โรคทนสมย ตวแทนชมชนระบวา ภาวะการปวยเรอรง รกษาไมหายขาดเสยท ตองกนยาอยตลอดเวลา เปนสงทเกดขนกบคนจานวนไมนอยในพนทมาบตาพด ในลกษณะทชาวหวยโปงในระบวา “เมอกอนคนเปนหวด อาทตยสองอาทตย ฉดยาซกเขมกหายแลว นฉดยา 2 - 3 เขม ฉดยา กนยา โอโห กนซะ...ไมหายหรอก กนยาเหนอยเลย”

โรคเรอรงทเปนกนมากไดแก ภมแพ โรคเกยวกบระบบทางเดนหายใจ โรคผวหนง อาการ ไอเรอรง โรคหอบ-หด ซงโรคตาง ๆ เหลานจะกาเรบหนกขนเมอมสงมากระตน เชน กลนเหมนจากโรงงานหรอเมอไดรบฝนละอองจากโรงโมหนและรถบรรทกหน เปนตน

ชาวบานกรอกยายชาบอกความรสกวา ตวเองปวยบอยปวยงายขน เชนเดยวกบชาวบานชมชนเกาะกก ฯ ทรสกวาตวเองมรางกายทออนแอลงและเจบปวยงาย เพยงแคโดนละอองฝนกเปนไขแลว ชมชนหนองนาเยนกจะมเดกทปวยบอยปวยซาซอน พอหายไดสองสามวนกปวยอก อาการปวย โดยทวไปคอเปนไขตวรอน อาการเหมอนไขหวด หรอบางคนกจะมอาการแพอาหารทะเล

ประธานชมชนอสลาม บอกวา เขาคดวารางกายของเขาเปนตววดสารเคมตาง ๆ ไดด เพราะเมอมกลนเหมนเมอไรรางกายของเขาจะตอตานทนท ไมวาจะเปนอาการแนนหนาอก อาการคนตามผวหนง ถงขนาดวาเคยมอาการแพจนหนาบวมเปนกระดง ตองเขารกษาทโรงพยาบาล ตวเขาเองยงเปนหวงลกหลานและเดก ๆ ทไดรบสารตาง ๆ จนทาใหเกดโรคระบบทางเดนหายใจ ในทานองเดยวกน ชาวบานบางคนบอกวา ตวของเขาเองเกดความเคยชนกบสารพษตาง ๆ ทสะสมอยในรางกายแลว แตจะหวงพวกเดก ๆ มากกวา ขณะทผอานวยการโรงพยาบาลมาบตาพดบอกเลาวา มผปวยหลายคนทเปนหอบหด และเมอสอบถามกไดขอมลคลาย ๆ กนวา อยทอน ไมเคยเปน พอมาอยทนไมนานเปนหอบหดตลอด แตขอมลเหลานกยงไมสามารถเอาสถตมาวดได ดานเจาอาวาสวดหนองสนมตงขอสงเกตวา คนจงหวดระยองเปนโรคมะเรงมากขน ทานสงเกตจากการไปสวดงานศพของชาวบานและสอบถามญาตโยมวาเสยชวตดวยโรคอะไร กมกไดรบคาตอบวาเปนมะเรงทระบบทางเดนอาหาร หรอระบบทางเดนหายใจ เชน มะเรงลาไส เปนมะเรงเมดเลอดขาวกม ซงแตกตางจากสมยกอนคอ คนจะเปนโรคเหลานไมเยอะเทาไร มกเปนมะเรงปอดกบกระเพาะอาหารกนเทานน ไมเพยงแตขอสงเกตของเจาอาวาสวดหนองสนมเทานน ขาวคนจงหวดระยองเปนโรคมะเรงมากขนกลายเปนทพดราลอกนกวางขวาง ประกอบกบในนคมอตสาหกรรมมาบตาพดมอตสากรรมปโตรเคม เปนกลมโรงงานหลก ซงอตสาหกรรมกลมนมผลตอการเสยงเกดโรคมะเรงดวย

กระแสข าวและปจจยแวดลอมดงกลาวทาให สถาบนมะเรงแหงชาต ในสงกด กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสขเขามาศกษาตดตามปญหาน และจากการสมภาษณรองผอานวยการฝายวจยของสถาบนมะเรงพบวา ในการศกษาเบองตนดวยการรวบรวมและวเคราะหขอมลผปวยทรวบรวมจากทกโรงพยาบาลในจงหวดระยอง

ตงแตป พ.ศ. 2540, 2541 และ 2542 ชวา แนวโนมการเกดโรคมะเรงและชนดของโรคมะเรงของคนระยองแตกตางจากทอน และพบสถตผปวยมะเรงเมดเลอดขาวเมอเทยบจานวนผปวยทงหมดในอตราสวนตอแสนประชากร สงกวาผปวยโรคมะเรงชนดเดยวกนในพนทอน ๆ

การศกษาดงกลาวเปนเพยงการศกษาเบองตนทยงขาดความสมบรณของขอมลหลายประการดวยกน เชน ขาดฐานขอมลจานวนประชากรทถกตอง เพราะสถตทมอยของสานกงานทะเบยนราษฎรและของสานกงาน

66

คณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาตยงมความแตกตางกนมาก นอกจากนการวเคราะหโรคมะเรงก เปนภารกจททาไดยากอยางยง เนองจากจาเปนตองมการตดตามและอยประจาพนทศกษา การตรวจจบตวไอระเหยสารเคมในอากาศกทาไดยาก เนองจากเมอ สารแพรกระจายสอากาศมกมการเปลยนแปลงกลายเปนสารตวใหม และมกจะตรวจไมเจอ นอกจากนความพยายามศกษาเรองนทผานมายงตองเผชญอปสรรคดานอนดวย เชน ไมไดรบความรวมมอจากโรงงานในการเจาะเลอดคนงานมาตรวจ เปนตน 12. ความเครยด การศกษาครงนพบวา ชมชนมาบตาพดอยในภาวะเครยดจากหลายสาเหตดวยกน ตามการระบของตวแทนชมชนตาง ๆ ตนเหตความเครยดทชดเจนอนหนงคอ ปญหากลนเหมนจากโรงงาน ซงชาวบานบอกวาบางครงกลนมาแรงมากจนทนไมได หรออยในบานไมได ขณะเดยวกนอาการเจบปวยบอย ๆ จากกลนเหมนทรางกายรบเขาไปกกลายเปนการสรางความเครยดซาขนมาดวย

ตวแทนชมชนเกาะกกฯ เลาวา ครงหนงความเครยดทเกดจากกลนเหมนฉนถงกบทาใหคนวกลจรตออกมาอาละวาดจะเอาระเบดมาถลมโรงงานทเปนตนตอของกลน และเคยมชาวบานอกคนหนงซงอยในชมชนเกาะกกฯ พอไดรบกลนเหมนแลวจะเกดอาการเครยด นอนไมหลบ จนตองเดนถอปนออกมาอาละวาด ผเลายงบอกวาบางทเขาเองกคดวาตวเขาเสยสขภาพจตไปแลวเหมอนกน นอกจากสาเหตจากกลนเหมนแลว ยงมปญหาความเครยดทเกดจากภาวะมลพษอน ๆ เชน เสยงดงของโรงงาน การกอสราง สถานบนเทง และการจราจรทคบคงโดยเฉพาะชวงเวลาเรงดวน รวมถงความเครยดทเกดโดยรตวและไมรตวจากความวตกกงวลและความกลวตาง ๆ เชน กลวโรงงานระเบดหรออบตภยจากสารอนตราย

ผลกระทบตอการประกอบอาชพกอใหเกดความเครยดแกชมชนในแถบน เชนกน เชน ชมชนประมงรมทะเลอยในภาวะเครยดทการออกเรอไปจบปลาลาบากขนมากและไดปรมาณนอยลง ขณะทนาบรเวณชายฝงกเปนพษ ทาใหเกดผนคนบอย ๆ ชาวบานทเคยเป ดรานคาขายบรเวณชายหาดตองเลกไปเมอหาดทรายแถบนถกกดเซาะจนเกอบไมมนกทองเทยวแวะมา

แมแตผประกอบธรกจโรงแรมรายใหญรายหนง (ขอสงวนนาม ) กใหสมภาษณวา ปจจบนนตวเขาเองมความเครยดมาก เครยดจนตองกนยาระงบ ประสาท ปญหาใหญทโรงแรมกาลงประสบอยคอ การกดเซาะอยางรนแรงบรเวณหาดแสงจนทรหนาโรงแรม สงผลใหจดทเคยเปนทาเลทองของธรกจโรงแรมและการทองเทยวกระเทอนอยางหนกและทาใหโรงแรมตกอยในภาวะขาดทน

13. เอดส

ผนาชาวบานจากชมชนเกาะกก -หนองแตงเม ไดสะทอนใหฟงวา การเขามาของโรงงานทาใหชาวบานไดเงนกอนใหญจากการขายทดน นาเงนไปเทยวสถานเรงรมยตาง ๆ หลายราย ได เสยชวตลงดวยโรคเอดส เชนเดยวกบทผอานวยการโรงพยาบาลมาบตาพดไดเลาเรองอนนาสะเทอนใจของครอบครวหนงใหฟง ครอบครวนมลก 3 คน เดมฐานะคอนขางยากจน มรายไดวนละไมกรอย แตตอมากลบรารวยฉบพลนขนมาจากการขายทดน มเงนในมอ 20 ลานบาท ดวยความไมเคยมเงน เมอไดเงนมากอนใหญกไมรจกใช จงนามาปรนเปรอลกเตมท ซอรถใหลกขบ ลกทง 3 คนเทยวเตรและตดโรคเอดสทงหมด ชวงทคณหมอไปเจอครอบครวน เปนชวงทประกาศขายรถเพอจะนาเงนไปรกษาลกคนเลกซงเหลออยคนเดยว แตสดทายกจบชวตลง เงนทไดมากถกผลาญใชจายไปหมด

67

เจาอาวาสวดมาบชลด ไดตงขอสงเกตและรวบรวมขอมลขนมา พบวา สถตการตายดวยโรคเอดสของ การฌาปนกจศพ ทวดคอนขางสง สถตในป พ.ศ. 2543 และ 2544 ททานไดรวบรวมบนทกไวดวยตวทานเอง มผเสยชวตดวยโรคเอดสรวม 29 ราย จากสถตทงหมด 50 และ 48 รายตามลาดบ

เมอมาพจารณาด สถตของทางราชการคอ จาก สานกงานสาธารณสขจงหวดระยอง พบวา โรคเอดส เปนหนงในสาเหตการตายสงสด 10 อนดบของจงหวดระยองในระหวางป พ.ศ. 2539 – 2543 และมยอดผปวยเอดส /ผตดเชอทมอาการสะสมตงแตป 2531 – 30 กนยายน 2543 ในจงหวดระยองรวม 6,750 ราย เปนผปวย 4,706 รายและผตดเชอมอาการ 2,044 ราย ในป 2543 จานวนผปวยเอดสของจงหวดระยอง ขยบสงขนเปนอนดบ 6 ของประเทศ โดยมอตราผปวย /ตดเชอมอาการเทากบ 22.41 ตอประชากรแสนคน ในขณะทอตราผปวย /ตดเชอมอาการของประเทศอยทระดบ 12.24 ตอประชากรแสนคน อาเภอทพบยอดผปวย /ผตดเชอมอาการสะสมสงสด ในระยองคอ อาเภอเมอง 3,852 ราย รองลงมาคออาเภอแกลง 1,012 ราย โดยมปจจยเสยงจากการมเพศสมพนธรอยละ 88.82 ผปวย/ผตดเชอรอยละ 63.97 อยในกลมอาชพรบจาง (สานกงานสาธารณสขจงหวดระยอง, 2544 ; น. 94-98)

อยางไรกด บคคลทใหสมภาษณสวนใหญไมรสกวา ชมชนแถบนไมไดรสกวา นเปน ปญหาหลก ของทน ตรงกนขาม ผแทนชมชนบานลางเหนวา สถานเรงรมยมนอย เกนไป ไมสมดลกบจานวนประชากรทมอย ทาใหคนระยองตองไปเทยวสถานเรงรมยทจงหวดอนทอยใกล ๆ เชน ชลบร เขาเสนอวานาจะตองมสถานบนเทงเพมขน

14. ผงเมองเปลยนแปลง

ปญหาผงเมองทเปลยนไปตลอดเวลาเปนสงทเจาอาวาสวดมาบชลด นายแพทยจากโรงพยาบาลมาบตาพดและโรงพยาบาลระยอง นกธรกจ และเจาหนาทรฐบางทานเหนวาเปนสาเหตสาคญททาใหมลพษจากโรงงานมากระทบกบชาวบานโดยตรงและรนแรง โดยเฉพาะในเรองของเขตกนชน เชนกรณโรงกลนนามนเออารซโรงเหนอ7 ซงเกดจากการกวานซอทดนของนายทนและนกการเมองในพนทเขตกนชนระหวางนคมอตสาหกรรมกบชมชน เพอสรางโรงงานแลวจงผนวกเขากบพนทนคมอตสาหกรรมมาบตาพด ในภายหลง โดยขอเปลยนผงเมอง จากสเขยวเปนสมวงตามมา

หรอเชนกรณการกอสรางศนยกาจดกากอตสาหกรรมของ บรษทเจนโก เปนอกตวอยางหนงทชชดเจนถงปญหาความไมแนนอนของผงเมองในพนทน ผอานวยการโรงพยาบาลมาบตาพดเลาวา เมอชาวบานทอาเภอปลวกแดงคดคานไมใหทางเจนโกกอสรางหลมฝงกลบขยะพษทนน สดทายรฐบาลกแกปญหาอยางงาย ๆ โดย การนคมอตสาหกรรมมาบตาพดให บรษทเจนโกยายทตงศนยกาจดกากเขามา ตงในพนท ของนคมฯ ทมอยประมาณ 60 ไร ซงเปนพนททเตรยมไวเพอการสนทนาการของชมชน และอยใกลชมชนมาบชลดและโรงพยาบาลมาบตาพด โดยเฉพาะตวโรงพยาบาลทอยหางกนไมถง 100 เมตรด ทาใหชาวบานทมาบชลดและผมาใชบรการทโรงพยาบาลเดอดรอนจากปญหากลนเหมน ดานชาวบานเลาวาไมมใครคดวาจ ๆ จะมหลมฝงกลบขยะพษลกใหญเทาภเขา

7 เดมคอโรงกลนสตารรไฟนนง

68

มาอยใกลบานทงทพนทนกาหนดไวเปนพนทสเขยว ทางราชการก มแผนการสรางโรงพยาบาลกาหนดไวกอน

ลวงหนาหลายป8 แมจนปจจบนกยงมการขยายตวของโรงงานอตสาหกรรมออกมาเรอย ๆ ทาใหชาวบานไมมความมนคงใน

ทอยอาศย แตกไมอาจจะไปอยทอนได เนองจากยากจนไมมเงนไปซอทดนทอน จงจาตอง ทนอย หรอบางกรอขายทดนกอน นอกจากนผนาชมชนบางคนสะทอนวา ชาวบานไมมความรเรองผงเมอง วาผงเมองสอะไร หมายถงอะไร ไมรวาทไหนจะเปลยนเปนอะไรตอไป ชาวบานจะขดแยงกบราชการกไมได เพราะเขามกจะอางวาการลงทนของทนสงมาก เจาอาวาสวดมาบชล ดแสดงความเหนวา สาเหตททาใหเกดปญหา ตาง ๆ ก คอรฐไมมการวางแผน การขยายเมองทด มการทาลายผงการใชทดน เขตกนชนหายไป และทสาคญทสดคอความไมแนนอนของนโยบายรฐ ประเดนนสอดคลองกบขอคดเหนของประธานหอการจงหวดระยองทกลาววา ทนไมมการควบคมผงเมอง นคมอตสาหกรรมขยายตวใหญขน ชมชนและทอยอาศยกขยายตวเชนกน เมอกอนทงชมชนและนคมอตสาหกรรมไมไดใหญเทาทกวนน ปจจบนกลายเปนวาทงชมชนและอตสาหกรรมอยในทเดยวกน จงเกดผลกระทบขน โดยเฉพาะ

เรองกลนเหมน9 ผประกอบธรกจโรงแรมรายหนงรวมสะทอนความเหนวา การขยายตวของโครงการตาง ๆ ควรมขดจากด ควรตองมกฎหมายเขยนไวชดเจนลงไปและมกตกาทแนนอน การขยายตวของโครงการอสเทรนซบอรดทกระยะเกดขนอยางไมมขอบเขตเลย แผนการถมทะเลทสรางปญหามากกเกดขนจากการวางแผนผงไมด พอมปญหาทดนแพงกใชวธการเพมพนทดวยการถมทะเล มการดดทรายตามมา ซงไปทาใหกระแสนาเปลยน ไปสรางปญหาตอระบบนเวศนและปญหาอน ๆ ตามมาเปนลกโซ ชายทะเลของระยองเสยหายหมด ถนนขาด ทอประปาขาด กลมชาวประมงกไดรบความเดอดรอน จบปลาไมได ไมมทจอดเรอเพราะไมมหนาหาดเหลอใหใช

เขาชถงความแตกตางของผงเมองไทยกบตางประเทศวา “ผมเคยไปอยแคลฟอรเนย ทนนโรงงานอตสาหกรรมหนกจะตงอยนอกเขตเมอง ไกลจากทอยอาศยมาก นอกจากนนโยบายตาง ๆ ของทนนเดนไปพรอม ๆ กนหมดทงอตสาหกรรม สาธารณสข และสงแวดลอม ตางประเทศมการวางแผนทกสวน ” พรอมทงยาถงความสาคญของเรองนวา “หากรฐบาลไทยวางผงเมองใหดและจดการดานสงแวดลอมใหด ธรกจโรงแรมและการบรการอน ๆ กสามารถอยรวมกบอตสาหกรรมได” 15. สาธารณปโภคไมพรอม จากการศกษาวจยพบวาชมชนสวนใหญขาดระบบสาธารณปโภคพนฐานทจาเปนหลายอยาง ทงระบบนาประปา ปญหาไฟฟาตก ไฟฟาดบ ถนน และบางชมชนไมมโทรศพท เปนตน ตวอยางทเหนไดชดทสดคอเรองนาประปา นอกจากชมชนสวนใหญจะไมมนาประปาใชแลว ในสองชมชนครงทมกตองประสบปญหานาประปาหยดบอยและไมไหลเนองจากแรงดนนาไมพอ สวนบางชมชนแมจะมประปา

8 ดเพมเตมบทท 7 9 ดภาพการเปลยนแปลงของผงเมองไดในภาคผนวก ก.

69

หมบาน แตกไมมระบบทอสงนา ชมชนตองนาภาชนะมาขนนาไปเอง หรอหากใครตองการตอทอเขาบาน กตองใชงบของตนเอง ซงชาวบานจานวนมากไมมเงนทจะดาเนนการได

ผนาชมชนตากวน-อาวประดเผยวา เหตผลหนงททางเทศบาลไมอยากลงทนใหชมชนตน เนองจากบรเวณนเปนพนทเปาหมายทตองอพยพชาวบานออก เพราะเปนเขตพนทสมวงหรอเขตอตสาหกรรม ถนนเปนอกหนงตวอยางทชดเจน ในแงของการถกปลอยปละละเลยและผลกระทบ เชน ถนนเลยบทะเลขาด เนองจากปญหาการกดเซาะชายฝงจากการถมทะเลของนคมฯ มาบตาพด , สภาพถนนชารด -เสยหายบอย เนองจากตองรองรบรถบรรทกขนาดใหญทวงเขาออกนคมฯ วนละหลายเทยวและมปรมาณนาหนกมาก , ถนนไมมไหลทาง , และสญญาณจราจรไมครบ -ไมด ทาใหเกดอบตเหตบอย นอกจากน ชมชนยงถกเอาเปรยบและไดรบความเดอดรอนจากการกอสรางถนนเขานคมฯ มาบตาพดดวย กลาวคอ การกอสรางถนนสายดงกลาวไดปดกนเสนทางสญจรดงเดมของชาวบานทชมชนเกาะกก-หนองแตงเม ทาใหชาวบานตองไปออมรถไกลขน และยงเปนจดทเกดอบตเหตมผไดรบบาดเจบและเสยชวตหลายราย จนชาวบานทเดอดรอนตองรวมตวกนประทวง กระทงทางจงหวดและทางนคมฯ ยนยอมแกไขปญหาดวยการสรางสแยกไฟแดง เปดทางใหชาวบานไดใชสญจรดวย รปท 4.11 “สแยกไอยธ” ถนนใหญของนคมฯ ตดขวางถนนเดมของชาวบานและสรางเกาะกลางยาวตลอดกนไมใหรถจากทางแยกเลยวได สรางความเดอดรอนแกชาวบานทสญจรไปมาอยางมาก ทงอบตเหตและ ถกจปลนหลายรายในจด U-TURN ทเปลยว ชาวบาน นาโดยคณยธนา ภชชงค ตองปดถนนประทวง จนในทสดจงตองทบเกาะกลางทงและเปลยนเปนตดตงไฟจราจรแทน

ในภาพรวม หลายชมชนสะทอนความรสกไมพอใจ คอนขางมากกบระบบสาธารณปโภคในพนทเทศบาล

เมองมาบตาพด ไมวาจะเปนเรองนา ไฟฟา ถนน และการบรการสาธารณะ ซงคอนขางสอดคลองกบการศกษาเรอง ผลกระทบทางสงคมของนคมอตสาหกรรมมาบตาพดในโครงการพฒนาชายฝงทะเลตะวนออกจงหวดระยอง

ประเทศไทย10(จนทนา อนทปญญา และคณะ, 2543)

10 ดภาคผนวก ฉ -2

70

16. ความสมพนธของคนในชมชนและครอบครว ตวแทนจากบางชมชนระบวา ความสมพนธของคนในครอบครวและชมชนเปลยนไปนบตงแตมโรงงาน

อตสาหกรรม ผแทนชมชนเกาะกก -หนองแตงเมบอกเลาถงลกษณะความสมพนธของคนในครอบครวปจจบนวา คนในครอบครวหางเหนกน มลกษณะตางคนตางอยมากขน ไมมเวลาพบปะกน เนองจากแตละคนไปทางานนอกบาน บรรยากาศของการพดคยปรกษาหารอกนขาดหายไป และมการทอดทงผสงอาย สาเหตประการหนงมาจากการมโรงงานเขามา ทาใหชาวบานสงลกหลานไปศกษาเลาเรยนสงขน เพราะตองการใหลกมความร ทาใหตองแยกหางจากกน ขณะเดยวกนมสถานบนเทงและรานอาหารเพมมากขน ทาใหชาวบานจานวนไมนอย โดยเฉพาะเดกวยรน หนไปพบปะและชมนมกนตามสถานทเหลานแทนบาน ทงในยามปกตและยามทมปญหาขดแยงกบครอบครว ความสมพนธของคนในชมชนกเปลยนไปในลกษณะตาง ๆ เชน ความเกอกลกนของสมาชกในชมชนลดนอยลง การรวมมอทากจกรรมตาง ๆ พลอยนอยลงไป ยกเวนตอเมอเกดปญหาหรอเหตเดอดรอนขนเทานน ปจจยสาคญขอหนงททาใหโครงสรางความสมพนธของคนในชมชนเดยวกนเปลยนไปคอ การอพยพของแรงงานตางถนจานวนมากเขามาในพนทน ทาใหเกดภาวะแปลกหนาตอกน ความสมพนธทเปลยนไปนสอดคลองกบขอคนพบทปราก ฏในการศกษาผลกระทบของโรงงานอตสาหกรรมทมตอคณภาพชวตประชาชนในชมชนมาบชลด ทวาความผกพนแบบพนองระหวางคนในชมชนและความสามคคลดลง เนองจากทกคนตองดนรนหาเลยงชพ (สรทน มาลหวล และคณะ , 2543; น. 56) และการศกษาเรองผลกระทบทางสงคมของนคมอตสาหกรรมมาบตาพดในโครงการพฒนาชายฝงทะเลตะวนออกจงหวดระยอง ประเทศไทย ทพบวาชาวมาบตาพดรสกวาความสมพนธในครอบครวของตวเองอยในระดบทไมนาพอใจ นอกจากนชาวมาบตาพดยงมความพอใจในสภาพแวดลอมชมชน ความปลอดภยในสงคม และวถชวต นอยกวาชาวบานทอาศยอยในพนทเปรยบเทยบ (จนทนา อนทปญญา และคณะ, 2543; น. 68)

17. ปญหาเดกแคมป เจาอาวาสวดมาบชลด ครโรงเรยนมาบตาพดพนพทยาคาร แพทยประจาโรงพยาบาลมาบตาพด รวมทงผนาชมชนบางแหง ระบตรงกน วา พนทมาบตาพดมปญหา เกยวกบ “เดกแคมป” หรอลกหลานคนงานกอสราง ทตองยายเขา -ออกโรงเรยน บอย ๆ เชน เรยนได 3 เดอนกยายออก ขณะเดยวกนก อาจมเดกยายเขามาใหม ในชวงกลางเทอม

ปญหา ลกษณะ นสรางความปวดหวอยางมากแกครในการจดการทะเบยนเขา -ออกของนกเรยน นอกจากนมผลตอการเรยนและการมชวตรวมหมของเดกดวย เพราะ เมอเดกตองยายโรงเรยนบอย การเรยน กตกตา เรยนไมทนเพอน ผลสดทาย กลายเปน วาเดกเลก สนใจและทอแทตอการเรยน ทง ๆ ทโดยพนฐานแลวเ ดกบางคนมสตปญญาด บางโรงเรยนยงพบปญหาวาวฒนธรรมของเดกเขากนไมได ทาใหเดกแบงเปนพวกเปนฝาย เชน แคมปเดกอสาน แคมปเดกใต เปนตน หรอหากเปนกลมทมจานวนนอยกกลายเปนปมดอย เนองจากถกเดกกลมใหญในชนเรยนลอเลยน

เนองจากในพนทมาบตาพดมโครงการกอสรางจานวนมาก มคนงานกอสรางหลายกลม ผลดเปลยนเวยนกนเขามาทางานไมขาดสาย ในลกษณะของการอพยพมาทงครอบครว เขาอาศยอยตามบานพกทสรางขนชว คราว หรอทเรยกกนทวไปวา “แคมปคนงาน” ธรรมชาตของคนงานเหลานจะมการเคลอนยาย ไปเรอย ๆ ตามแหลงงาน

71

และการจางงาน อยกบทเพยงชวระยะเวลาหนง เชน 3 เดอน 6 เดอน หรอ 1 ป โดยมสถานะการจางงานแบบลกจางรายวน ด งนนตอปญหาเดอดรอนจากกลนเหมน หรอปญหาอน ๆ ทเกดขน หรอแมแตรวมประชมกบทางโรงเรยนเพอหาทางแกไขปญหาใหเดกนกเรยน คนงานกอสราง เหลานทเปนพอแมของเดกนกเรยนกไมสามารถทจะเขามามสวนรวมได เนองจากการขาดงานหนงวนยอมหมายถงการสญเสยรายไดทจาเปนตอการจนเจอครอบครว 18. ศรทธาในศาสนาเสอมลง ชมชนทระบปญหานโด ยตรงกคอชมชนอสลาม เนอง จากตามหลกปฏบตของศาสนาอสลามนนหามดมเหลาหรอของมนเมาตาง ๆ แตหลงจากทมโรงงานอตสาหกรรมเขามาจานวนมาก มประชากรใหม ๆ ยายเขามาเชาบานบาง หองพกบาง คนเหลานมวถชวตและความเปนอยแตกตางจากชมชนดงเดมมาก ดงเชนท ตวแทนชมชนสะทอนวา

“ตกเยนมาพวกนเขาจะถอวา …ประเทศไทยนะ เขากจะกนจะดมของเขา บานเชาเขาเชานะ เขากจายสทธ บางสงบางอยางกลายเปนวาหลอหลอมใหกบเดกรนหลงมาเหน พฤตกรรมตวนมาเสยไ ป กลายเปนวาศนย จรยธรรมอสลามคอนขางจะเสอมลงไปนด”

สวนทางดานศาสนาพทธ ผนาชมชนและเจาอาวาสวดตาง ๆ มขอสงเกต คลายคลงกนวา ชาวบานเขาวดและทาบญใสบาตรนอยลงไปมากจากอดต ผบวชพระกมนอยลงและระยะเวลาบวชสนลง สวนใหญปจจบน นยมบวชเพยง 7 วนหรอ 15 วนเทานน ประเพณและพธกรรมทางศาสนาตาง ๆ คอนขางจะเลอนหาย ดงเชนทเจาอาวาสวดหนองสนมกลาววา เมอความสมพนธของคนในสงคมเปลยนไป วดกพลอยลดความสาคญลงไปดวย ปจจบนวดเปนเพยงสถานทประกอบพธกรรมเทานน ไมใชสถานททคนมาปฏบตธรรม เพราะคนไมไดเอาธรรมะเปนหลก จานวนพระในวดกลดนอยลงไปเรอย ๆ เดยวนจะรวมคนเพอชวยกนพฒนาสงตาง ๆ กทาไมไดแลว เพราะไมมการสบทอดวฒนธรรมเดมกน

ขณะทเจาอาวาสวดมาบชลดกยาในสงเดยวกนวา ความสมพนธของชมชนกบวดเปลยนไปมาก สงคมเดมมความสมดล เมอคนมความเครยดเกดขน กไมจาเปนตองหนไปพงพายาเสพตดอยางในปจจบน ความเครยดจะคลายลงเองโดยธรรมชาตอยางคอยเปนคอยไป เพราะสงคมเรามวฒนธรรมมศาสนาคอยรองรบ แตขณะนคนในชมชนไปสนใจสงใหม ๆ ทเขามา เชน นยมกนเหลานอกมากกวาเหลาขาว มรานอาหารเพมขนมา ซายงมการจดโชวดงดดลกคา เงนทองกลายเปนสงจาเปน คนจงขดแยงกนงาย ทะเลาะกนงาย กลายเปนมความเครยดงายและตองหนไปพงยาเสพตด

เจาอาวาสวดกรอกยายชาเลาวา วดตามชายทะเลเชนวดกรอกยายชา สวนใหญชาวประมงจะมาทาบญ แตปจจบนรายไดลดลง ทาใหไมคอยมาทาบญ ไมมเงนสราง-ทานบารงวดอยางอดต หากเปรยบเทยบเมอ 10 กวาปทแลว ในหนงป มพระบวชใหมประมาณ 20-30 รป ปจจบนเหลอเพยง 7-8 รปเทานน เนองจากคนปวยและขาดปจจย ตองหาเงนมารกษาโรค นอกจากนเมอมโรงงานทาใหคนทางานในโรงงาน ไมมเวลา หากลาบวชกตองบวชสน ๆ 7-15 วน อาจกลาวไดวาโรงงานทาลายสถาบนศาสนาโดยออม

72

19. ความแออด การพฒนาในพนทมาบตาพดทาใหจานวนประชากรเพมมากขนจนทาใหเกดความแออด ประชากรทเพมขนจานวนมากเปนคนงานจากภาคอสานทเขามาเชาบานหรอหองพกอยตามชมชนตาง ๆ ชมชนทไดรบผลกระทบดานนไดแกชมชนหวยโปงใน ซงมประชากรแฝงเขามาอาศยอยเปนจานวนมาก ชาวบานบอกวาประชากรแฝงในชมชนหวยโปงในสวนมากมาจากจงหวดกาแพงเพชรและนครสวรรค ประชากรแฝงทเพมขนนทาใหจานวนนกเรยนเพมขนดวย สงผลใหอาคารเรยนของโรงเรยนมไมเพยงพอตอจานวนเดกนกเรยน สวนชาวบานชมชนอสลามบอกวา จานวนประชากรแฝงมมากกวาประชากรดงเดมของชมชนเสยอก และการเพมขนของประชากรหรอความแออดของประชากรในชมชนอสลามนไดกอใหเกดปญหาตอเนองดงทไดกลาวมาแลว นอกจากนยงสรางความวนวาย ซงชาวบานเลาวา “แตกอนระบบชนบทกคอ 2 ทม 3 ทมสงบ นดก ๆ ดน ๆ ยงขมอเตอรไซคกนแปดปาด ๆ มวกนไปหมด คนจะหลบจะนอนกไมมอนสขโขเทาไหรแลว”

ชมชนมาบชลดกไดรบผลกระทบคลายกน โดยชาวบานเลาวามประชากรอยกนอยางหนาแนนมาก การจดการอะไรตาง ๆ ภายในชมชนเปนไปอยางลาบาก เพราะจานวนประชากรจะเขา ๆ ออก ๆ อยตลอดเวลา สวนชมชนอนทไมไดกลาวถงในทนทกชมชนตางมประชากรแฝงเชนกน แตยงไมถงระดบกอใหเกดความแออดตอชมชน

ชมชนทมประชากรแฝงสวนใหญมกมปญหาสบเนองตามมาคลาย ๆ กนคอ ปญหาลกเลกขโมยนอยและปญหายาเสพตด ซงจะกลาวถงในหวขอตอไป 20. ยาเสพตด ยาเสพตดเปน ตนเหตทกอใหเกดปญหาตาง ๆ ตามมาอกมากมาย ไมวาจะเปนปญหาการลกเลกขโมยนอย ปญหาแหลงมวสม ฯลฯ ซงสรางความเดอดรอนใหกบชมชนบานพลง ชมชนตากวน ชมชนอสลาม ชมชนเกาะกก-หนองแตงเม ชมชนซอยรวมพฒนา ชมชนเขาไผ ชมชนมาบขา และชมชนมาบชลด ชาวบานชมชนบานพลงบอกวา ปญหาเรองยาเสพตดภายในชมชนตอนนมความรนแรงอยในระดบทรบไมได ขณะทชาวบานซอยรวมพฒนาเลาวา ในชมชนจะมคนขายยาเสพตด แตไมมคนผลต คนทขายยาเสพตดจะเขามาอยในชมชนประมาณ 2-3 เดอน หลงจากนนกจะเปลยนทอยไปเรอย ๆ ชาวบานยงเลาอกวา กลมคนทใชยาเสพตดสวนใหญเปนกลมผใชแรงงาน เชน พนกงานรกษาความปลอดภย เนองจากตองทางานในชวงกลางคน จงตองใชยาเสพตดชวยกระตน

ปญหาจากยาเสพตดปรากฏชดเจนและสรางความเดอดรอนมากขนตงแตฐานเศรษฐกจทนเปลยนแปลงไป โดยเฉพาะจากการซอ-ขายทดนทเกดขนขนานใหญ และสงคมเมองเรมขยายตว รวมไปถงการทมคนตางถนเคลอนยายเขามามากขนในรปของแรงงาน มหอพกและสถานบนเทงเกดเพมขนหลายแหง นอกจากยาเสพตดแลว ยงมบอนการพนนเกดตามมากขนดวยจนกลายเปนการมวสมของคน เจาอาวาสวดมาบชลดเอยถงปญหานวา ปจจบนบานไหนทมลกชายแลวไมตดยาบาตองถอวาโชคดมาก 21. ลกเลกขโมยนอย ดงทไดกลาวมาแลวขางตนวาปญหาการลกเลกขโมยนอยเปนปญหาตอเนองมา จากการมคนตางถน เขามาอยรวมกนกบคนในชมชน ทาใหมความพลกพลานและผคนมไดมความสมพนธตอกนทงหมดดงเดม

73

ชมชนตลาดมาบตาพดเปนชมชนหนงทไดรบผลกระทบนเปนอยางมาก ซงสวนใหญคนในชมชนจะมอาชพคาขาย “เมอกอนบอกตรง ๆ วาชมชนพไมคอยมการลกขโมย แตชวงระยะหลงนจะมมาก เพราะวาอะไร คนจากทอนมาอยเยอะ เชาบานอะไร… พอตกงาน ...ตกอะไรเขานะนอง บางทนในตลาดในซอยนะวางถาดวางอะไรไวนะกโดนขโมย” สวนชาวบานชมชนซอยรวมพฒนา ชมชนตากวน และชมชนบานพลง ระบเชนเดยวกนวา ขาวของเลก ๆ นอย ๆ ทวางหรอแขวนไวนอกบานมกจะถกลกขโมยไป ไมวาจะเปน รองเทาทถอดไวหนาบาน เสอผาทตากไว ชดชนในผหญง ฯลฯ อยางไรกด ปญหาในชวงหลง ๆ นบวาเบาบางลง เพราะไดรบการดแลและปราบปรามจากตารวจ ดานชมชนเกาะกกใหความเหนวา การลกขโมยมาจากกลมของพวกตดยาเสพตดเพราะเมอคนกลมนตองการยา แตไมมเงนซอยามาเสพ จงตองขโมยของ สาหรบ ชมชนอน ๆ ทไมไดกลาวถงในทน จากการบอกเลาของชาวบานเกอบทกชมชนบอกเปนเสยงเดยวกนวาในแต ละชมชนมการลกเลกขโมยนอยคลาย ๆ กน แตไมไดอยในขนรนแรง หรอเยอะมากเหมอนอยางชมชนบานพลง ชมชนตลาดมาบตาพด และชมชนซอยรวมพฒนา แตหากเปรยบเทยบกบสมยกอนทจะเกดความเปลยนแปลงไปมากอยางทกวนน ชาวบานอยกนโดยไมตองมรวบานและไมตองปดประตบาน ไมเคยมขาวของหาย หรอหากมบาง ชาวบานจะรกนเองวา ใครเปนผขโมย ทาใหสามารถควบคมกนเองได ตางจากสมยน

22. อบตเหตการจราจร อบตเหตจากการจราจรกเปน อกปญหาหนงทเกดขนบอยนบตงแตมนคมฯ เกดขนและมประชากรแฝงท

เขามาอาศยอยในชมชนเปนจานวนมาก ทาใหการสญจรเปนไปอยางพลกพลาน11 ตวแทนชมชนซอยรวมพฒนาเลาวา กลมคนงานทเขามาอาศยอยในชมชน เมอทางานมเงนกจะซอรถ

มอเตอรไซคกนเปนสวนใหญ และมการขบขกนอยางหวาดเสยว ในทานองวาขอวดกน ซงมการเกดอบตเหตบอยมาก บางครงกถงขนเสยชวต

ชาวบานชมชนหนองแฟบและชมชนบานบนเลาวา ในชมชนมอบตเหตรถชนกนบอยมากบนถนนเสนหลกของหมบาน สวนชมชนบานพลงบอกวา สาเหตทเกดอบตเหตบอยครงเปนเพราะสญญาณหรอเครองหมายจราจรตาง ๆ มไมครบถวน บางคนทไมคอยชานาญเสนทางกอาจจะพลาดพลงกอใหเกดอบตเหตได ในบางครงกมการเฉยวชนคนเดนถนน และเมอถามถงหนวยงานทรบผดชอบกจะมการเกยงกน อยางเทศบาลกจะบอกวาเปนความรบผดชอบของกรมโยธาธการ บรเวณทตวแทนชมชนหลายคนระบวาเปนจดทมอบตเหตจราจรบอยครงในชวโมงเรงดวนคอ บรเวณสแยกวดโขดหนซงมทางแยกเขาโรงเรยนวดโขดหน ทาใหมนกเรยนและผปกครองพลกพลานในชวงเรงดวน ประกอบกบมรถยนต รวมทงรถขนสงสนคาตาง ๆ จานวนมาก ทวงเขา-ออกนคมอตสาหกรรม และมกขบขดวยความรวดเรว จงมกเกดอบตเหตขนบอย ๆ บรเวณอนทมอบตเหตจราจรเกดขนเปนประจาไดแก บรเวณสแยกตากวน และทางเขานคมอตสาหกรรมมาบตาพด

11 ดสถตทเกยวของในภาคผนวก ข-1, ข-3, ข-6, ข-7, ข-13, ข-14, ข-24

74

23. รายไดลด-รายจายเพม ผทไดรบผลกระทบหลก ๆ เรองรายได กคอ ผประกอบอาชพภาคการประมง ภาคการเกษตร ภาคการทองเทยว และรวมถงอาชพทเกยวเนองกน หรอบางอาชพ ซงเปนอาชพดงเดมของชมชนทไดลมสลายไป เชน การหาหอยเสยบ ซงในอดตระยองมหอยเสยบเยอะ เคยมการเกบบรเวณแหลมเจรญ กนอาว ชาวบานเกบดองและขายไดวนละ 200-300 บาท โดยใชคนไถ ปจจบนอาชพนหายไปแลว หรอเชน อาชพ การเกบเถาวลยเขยว หรอเถาวลยหญานาง ซงมกขนตามปาละเมาะและทสาธารณะตาง ๆ ชาวบานมกนามาตดเปนทอน ๆ ทอนละ 1 เมตร เพอนาไปรอยเขงปลาท รอยเหนบตบจาก รอยเหนบหญาคา ในวนหนง ๆ จะหากนไดประมาณ 1 ,000 เสน รวม ๆ แลวนบแสนเสน โดยจะไปเกบกนตงแตเชาซงจะมรถมารบชาวบาน ไปเกบเถาวลยกน เจาอาวาสวดกรอกยายชาและตวแทนชมชนรวมกนเลาวาชาวบานททาอาชพนไมมจน รายไดจากอาชพนสามารถสงลกเรยนหนงสอไดจนจบ และยงทาใหเกดอาชพตอเนองจากการเกบเถาวลยอกหลายอยาง ซงอาชพนกสญหายไปพรอมกบ การรกเขามาของโรงงานอตสาหกรรมตาง ๆ

ขณะเดยวกนชาวประมงทอาศยรมฝงทะเลตงแตกรอ กยายชาไปถงบานลาง (เกาะเสมด) รายไดเดมสงประมาณ 1,000 – 4,000 บาทตอวน ปจจบนหาไดเพยงไมกรอยหรอเพยง 100 บาท

สาเหตสาคญขอหนงของรายไดลดคอ การเปลยนแปลงการใชทดนขนานใหญจากพนทปาละเมาะ ปาชายเลน และอนๆ พนทเหลานถกแปรเปลยนเปนโรงงานอตสาหกรรมขนาดใหญ ซงทาใหอาชพดงเดมทเคยพงพาอยกบธรรมชาตและทรพยากรทองถนตองสญหายไปดวย เมอโรงงานเปดดาเนนกจการกกอใหเกด มลพษรปแบบตาง ๆ ทกระทบตอคณภาพนาทะเลและสตวนาในทะเล การทปรมาณและคณภาพของสตวนาทะเลเปลยนไป กยอมสงผลกระทบทงตอผประกอบการอาชพประมงและอาชพตอเนอง ไมวาจะเปนคนแกะเนอป แมคาขายอาหารทะเล ฯลฯ เปนตน

สวนการทสถานททองเทยวปจจบนของระยองเสอมโทรมลงอยางมาก ทงดวยปญหาการกดเซาะชายฝงและความสกปรกของนาทะเล กทาใหเกดผลกระทบเกยวโยงกนเปนลกโซ ตงแตธรกจโรงแรม ธรกจรถเชา รานค า รวมทงอาชพขบรถรบจางรบ -สงนกทองเทยวของชมชน รานคาของชมชนรมทะเลตองทยอยเลกราไ ป ขณะทผประกอบกจการโรงแรมรายหนงเลาใหฟงวาปจจบนรายไดของโรงแรมลดลงอยางมาก จากเดมมคนเคยพก 100 เปอรเซนต ปจจบนเหลอไมถง 10 เปอรเซนต ในทางกลบกน ชาวบาน กลบมรายจายบางอยางเพมขน อนเปนผลพวงของการพฒนาอตสาหกรรมเชนกน อาทเชน คานาดม ตามทกลาวมาแตตนแลววา พนทนมประมาณ 22 ชมชนกวาทไมมนาประปาใช ทาใหแตละครวเรอนตองซอนาถงหรอนาแกลลอนเปนนาดม -ปรงอาหารประจาบาน ดวยราคาถงละ 10 บาท คาใชจายสวนนจะมากหรอนอยขน กบจานวนสมาชกภายในครวเรอน เชน ชาวบานรายหนงทชมชนกรอกยายชา บอกวา “เดอนหนงใชประมาณ 40 - 50 ถง…เพราะวาตองใชทกอยางนะ ท ากบขาว ทกอยางเลยนะหงตมอะไรน” รายจายทเพมอกประการหนงคอ คารกษาพยาบาล เนองจากชาวบานมสขภาพออนแอลงและเจบปวยมากขน ถขน โดยเฉพาะจากปญหากลนเหมน ดงเชนทผนาชมชนกรอกยายชาบอกวา เขาตองไปหาหมอเดอนละประมาณ 3 - 4 ครง เฉลยคายาและคารกษาประมาณเดอนละ 400 - 500 บาท หรอบางทกซอยามากนเอง ครงละ 60 - 70 บาทบาง 150 บาทบาง

75

นอกจากนยงมการศกษาอนทพบวา การพฒนาอตสาหกรรมทนไมไดมผลทาใหความเปนอยของชมชนดขนกวาเดม บางวาแยลง ดวยซา เนองจากคาครองชพสงขนมาก ประกอบกบมหนสนจานวนมากจากการผอนเครองใชภายในบาน เชน รถยนต รถจกรยานยนต เปนตน (จนทนา อนทปญญา และคณะ, 2543)

ภาวะทางสงคมและเศรษฐกจดงกลาวสอดคลองกบคาสรปสน ๆ ถง “รายไดลวงและรายจายจาบง ” ของอาจารยทศว สวรรณวฒน ประจาภาควชาภมศาสตร คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยบรพา ทชวาภมภาคนมลกษณะการกระจกตวของรายไดสงมากและเศรษฐกจของทนมกถกอางอยเสมอวาด แตความจรงคอ มกลมคนทมรายไดสงไมมากนก เปนคนกลมเลก ๆ เทานน ในทางตรงกนขาม คนทนกลบมรายจายสงขน เพราะคาครองชพของทนแพงขน คานาประปา กแพงกวา ภาคอน หลายชมชนตองซอนาถงมาใชเพราะไมมนาประปา คนเจบปวยกเพมสงขนทาใหตองสนเปลองคารกษาพยาบาลมากกวาพนทอนทไมมปญหามลพษอตสาหกรรม

ประธานหอการคาจงหวดระยองชตรงกนถงปญหาการกระจกตวของรายไดของจงหวดระยอง และขยายความใหเหนภาพทชดเจนขนโดยเปรยบเทยบใหเหนความตางกบจงหวดชลบร ซงเปนหนงในสองจงหวดยทธศาสตรของการพฒนาอสเทรนซบอรดวา จงหวดชลบรมขนาดเศรษฐกจใหญกวาของระยองประมาณ 5-6 เทา โรงงานอตสาหกรรมกมหลากหลายกวาระยองมาก ทนนมโรงงานตงแตขนาดเลก ทมคนงานไมกสบคนไปจนถงหลายพนคน เปนประเภทอตสาหกรรมแบบ Labour intensive กเยอะ รวมถงมโรงงานทไมกอปญหาใหญเรองมลพษมากกวา แตของจงหวดระยองมมลคาของอตสาหกรรมใหญกวามาก โดยมจานวนโรงงานนอยกวา “คอทนเปนอตสาหกรรมหนกขนาดใหญ อยางทนคมฯ มาบตาพด มไมกโรงงานหรอก เพยงแตมลคาการลงทนสง คนจงมองวาผลผลตทออกมามมลคาสงมาก บางครงตวเลขทจะเอาไปใชในการค านวณผลตภณฑมวลรวมของจงหวดดใหญ แตวาจรง ๆ แลวมผผลตเพยงไมกรายเทานน เมอมการหารเฉลยรายไดตอหว ตอคนอะไรท านองน ของจงหวดระยองจะสงมากเลย แตจรง ๆ มนแคคนกลมเดยวทมไมถง 10 เปอรเซนต ไมถง 5 เปอรเซนตของประชากรระยองทงหมด” 24. ปญหาการจางงาน

มคนทองถนจานวนนอยมากทไดเขาไปทางาน ประจาภายในนคม อตสาหกรรมทง 3 แหง ตวแทนชมชนจานวนหนงเชอวา สาเหตท คนทองถนไมไดรบการจางกเพราะ ทางโรงงานกลววาคนในพนทจะรเรองภายใน บางโรงงานเกรงวาเมอเกดอบตเหตแลวทาใหคนงานเสยชวต หากมคนงานซงเปนคนในพนทร กจะนาขาวทโรงงานตองการปดมาเปดเผย ซงจะสงผลกระทบตอโรงงานได สวนเหตผลเรองวฒการศกษาทกลาวอางกนนนไมนาจะจรง เพราะวากมคน ในชมชนทองถนจานวนมากทเรยนจบมความรในระดบ ปวช . - ระดบปรญญาตร แตกไมสามารถหางานในนคมฯ ได สวนชมชนหวยโปงในใหเหตผลทสมครงานยากเพราะโรงงานจะรบคนทมเกรดสงใน

ระดบเกรด 3 ขนไป “เขาบอกวาคนเขาเตม รบไมได บางทกบอกใหไปสมครทกรงเทพ แลวจะเรยกตว คนทไมรตาสตาสา เขา

ไมรวาโรงงานอยตรงไหน จะไปสมครไดยงไง ตองท าเรองทนถงจะถกตอง ลกชายผมนะจบมาแลวกไปสมคร เขากท าเฉย ๆ เหมอนไมมอะไร ไมสนใจใยด จบวทยาศาสตรคอมพวเตอรมาจากบางแสน ” นเปนหนงในเสยงสะทอนจากผนาชมชนหนองแฟบ

76

นอกจากนยงมการใชระบบการจางงานชวคราว หรอ Subcontract โดยใหบรษทเอกชนเขารบเหมางานเปนชวง ๆ บรษทเหลานจะมพนกงานของเขาเอง หรอบางบรษทกมการจางคนในชมชนบาง แตเปนงานใชแรงงาน อาท ทาสวน กอสราง โดยงานเหลานไมเปนงานถาวร ทาไดสกระยะหนงกตกงาน บางรายเลาใหฟงวาเคยเปนลกจางประจาในโรงงานแหงหนง ซงตอมาไดประสบปญหาภาวะเศรษฐกจ มการจดระบบงาน ใหม เปน Subcontract จงเสมอนวาเขาถกปลดออกจากตาแหนงโดยปรยาย เมอหมดงานเขาไมสามารถกลบเขาไปเปนพนกงานประจาไดเหมอนเดม ในสภาวะทการประกอบอาชพ เดม เชน ประมงและเพาะปลกกทาไดยากขน การทอตสาหกรรมไมอาจเปนคาตอบหรอทพงไดจงเปนสภาพทางตนสาหรบชาวชมชนใกลแหลงนคมฯ ขนาดใหญของประเทศแหงน 25. การเมองทองถน เทศบาลเมองมาบตาพดเปนแหงท 6 ของประเทศทมการเลอกตงนายกเทศมนตรโดยตรงจากประชาชนซงเรมขนเปนครงแรกเมอป พ.ศ. 2544 อนเปนปเดยวกบทมการยกระดบเทศบาลตาบลเปนเทศบาลเมอง ในระบบเดมนนประชาชนจะใชสทธเลอกสมาชกสภาเทศบาล และสภาเทศบาลจงทาหนาทเลอกนายกเทศมนตรอกทอดหนง ชวงของการศกษาวจยครงน พบวาการเมองในระดบเทศบาลมความขดแยงกนสงมากระหวางฝายบรหารของนายกเทศมนตรและฝายสภาเทศบาล ผแทนของฝายบรหารใหสมภาษณวาความขดแยงนเปนอปสรรคใหญททาใหไมสามารถดาเนนนโยบายสาคญ ๆ เพอชมชน ตามทพดไวในระหวางการหาเสยงได เชน นโยบายการจดหานาประปาแกชมชนเปาหมายภายในเวลา 4 ป รวมถงนโยบายการประกนภยหม คอจะผลกดนใหมการประกนภยเพอคมครองชมชนในเขตเทศบาลดวยการประสานงานกบโรงงาน เปนตน แตเมอมการนาเรองเขาสสภา กลบไมไดรบการสนบสนนจากสภาจงไมสามารถขออนมตงบประมาณมาดาเนนการได

สถานการณดงกลาวสอดคลองกบความเหนของผนาของหลายชมชนทวา สาเหตสาคญอยางหนงททาใหชมชนมาบตาพดทเดอดรอนจากปญหาตาง ๆ ไมวาจะเปนเรองมลพษ สขภาพ สาธารณปโภค และอน ๆ แตไมไดรบการแกไข กเนองจากความขดแยงและ เหนแกผลประโยชนเฉพาะกลม ของนกการเมองทองถน ภาวะทเปนอยทาใหชมชนเบอหนายและมความรสกวา พงพาเทศบาลไมได อยางไรกดจากการสอบถามตวแทนฝายบรหารของเทศบาลพบวา ทางเทศบาลไมมอานาจหลายอยางเกยวกบการพฒนาอตสาหกรรมในพนทน เชน ไมมอานาจทจะอนมตหรอไมอนมตใหสรางโรงงานตาง ๆ ภายในนคมอตสาหกรรม ทอยในพนทเทศบาลฯ เนองจากเปนอานาจโดยตรงของการนคมอตสาหกรรมแหงประเทศไทย ยกเวนเฉพาะโรงงานประเภท 1 - 3 ททางเทศบาลจะมอานาจอนมตใหสรางและสามารถสงปดการดาเนนงานได บทบาทททางเทศบาลฯ สามารถเขาไปเกยวของกบกรณปญหาจากนคมอตสาหกรรมมาบตาพดได อยเพยงขนของการตดตอประสานงานทวไปหรอกรณทมปญหารองเรยนจากชมชน ดงนนเมอเกดปญหาขน อนเปนผลมาจากการดาเนนกจกรรมของโรงงานตาง ๆ จากนคมอตสาหกรรม ทางเทศบาลจงไมสามารถดาเนนการแกไขหรอเขาไปจดการอะไรได เนองเพราะสงทเกดขนอยนอกเหนอขอบเขตอานาจทเทศบาลมอย

77

26. ภาพพจนเสยหาย ผแทนชมชนและบคคลหลายคนทใหสมภาษณมความรสกคลายกนวา ปญหามลพษทมาบตาพดทาใหมาบตาพดมภาพพจนทไมด นกในสายตาของคนทวไป เพราะทน กลายเปนตวอยาง ผลกระทบดานลบของการพฒนาอตสาหกรรม ททาใหชาวบานจงหวดอน ๆ เชน ชาวบาน จากอาเภอจะนะ จงหวดสงขลา และชาวบานจากจงหวดประจวบครขนธ หรอกลมตาง ๆ มาศกษาเปนตวอยางความผดพลาดของการพฒนา อนเกดจากการ ทรฐบาลปลอยปละละเลยไมแกไขปญหาอยางจรงจง แมวาในขณะเดยวกนผแทนชมชนหลายคน เดกนกเรยน และครทใหสมภาษณตางกมความรสกวา ไมอยากใหสภาพทชาวบานมาบตาพดประสบอยตองเกดขนกบทอนอก ประธานหอการคาจงหวดระยองมความเหนตอเรองนวา ระยองมภาคเศรษฐกจอยหลายภาคดวยกน ไมใชเฉพาะภาคอตสาหกรรมภาคเดยว ขาวสารเชงลบจากมลพษอตสาหกรรมทเผยแพรสสาธารณะมกไปกระทบเศรษฐกจภาคอน ๆ ดวย ยกตวอยางเชนการเกษตร การทองเทยว การประมง ทาใหคนทวไปเชอวาผลผลตทางอาหารจากทนมสารตกคางหรออะไรพวกน หรอเมอมขาววาประชาชนไปพบปลาตายตามชายหาดและบอกวาเปนเพราะนาเสยจากโรงงานอตสาหกรรม ขาวแบบนเผยแพรออกไปโดยทไมสามารถพสจนสาเหตทแทจรงวาเปนเพราะโรงงานหรออาจเปนเพราะชาวประมงเทปลาทไมใชทงเอง แลวบงเอญโดนนาซดเขาฝง กจะกลายเปนขาวใหญ และทาใหคนทไมรขอเทจจรงเหลานมภาพทไมดตอระยอง คนกไมอยากมาเทยว มากนอาหารทะเลทน ซงจะกระทบเศรษฐกจอน ๆ ไปดวย จาเปนทจะตองมองคกรดานสงแวดลอมเขามาควบคมดแลเรองนจรงจง 27. เบอการศกษา-งานวจย ระหวางการศกษาภาคสนาม ผศกษาถกตงคาถามจากผนาชมชนหลายคนทพดคยดวยวา

“ศกษาแลวไปท าอะไร” “ศกษาแลวชวยแกปญหาใหชาวบานไดหรอไม” “มหลายหนวยงานเขามาศกษา แลวกเงยบหายไป ชาวบานไมเคยรวาผลเปนอยางไร” “มาศกษากนเยอะ แตไมเหนมประโยชนอะไรกบชาวบานเลย” ฯลฯ คาถามเจอปนนาเสยงเออมและเหนอยหนายทผศกษาไดรบ รวมถงคาพดอยางตรงไปตรงมาของผแทน

ชมชนบางคน บอกไดชดเจนวา คนมาบตาพดจานวนไมนอยเบอการศกษาและงานวจยทมหลายหนวยงานเขามาทา เพราะ เหนวา ไมกอใหเกดประโยชนอะไร ปญหายงเกดซาซากเหมอนเดม ไมมอะไรดขนอยางแทจรง เชนเดยวกบความเหนของผแทนฝายบรหารของเทศบาลเมองมาบตาพดทกลาววา ทผานมาเหนมการศกษาวจยเรองมาบตาพดกนมาก แตไมเหนวาจะมประโยชนอะไรตกกบชมชน แมแตตวงานวจยเองทางเทศบาลกยงไมเคยเหน ไมมการสงมาใหดสกท

ขณะทครนวลปรางค พนกจ ทพยายามตอสเรยกรองใหเกดการแกไขปญหามลพษมาตลอดหลายปกหมดความหวงกบงานศกษาวจยทมคนทากนมากมาย โดยเฉพาะเรองของสขภาพ ซงเธอเลาวา “เรองของสขภาพ ครขอฝากนดหนงวา ถาจะท า ขอใหท าจรง ๆ คออยากจะเจอตรงนมานานแลว เพราะวาแตละฝายมานมาเอ าขอมลไปปบ มาครงแรกเหมอนกบตานเตมทเลย คอชวยเราเตมทเหมอนกบวาจะใหขอมลกบเราเตมท (เหมอนกน) แตพอกลบไปแลวไมรไปเจออะไรหรอยงไงไมทราบ เปลยนไปมองวาไมมผลกระทบอะไรในเรองสขภาพ ….แมแตผอ.

78

(ผอ านวยการ) ของสถาบนมะเรงทมา (ศกษา) เอง กไมกลาพดจรง ๆ พดแตวา ไมมผลกระทบ เราถามวาแนใจหรอวาไมมผลกระทบ” 28. ไมเชอโรงงาน-หมดหวงในการพงพาหนวยงานรฐ ความไมเชอถอในคาพดของฝายโรงงาน เกดขนโดยเปนผลมาจากการท โรงงานไมสามารถปฏบตในสงทประชาสมพนธไวกบชมชนได การไมเปดเผยขอมลของฝายโรงงาน การบายเบยงทจะรบผดชอบตอปญหาทเกดขนหรอการไมใหความสาคญกบการสรางหลกประกนความปลอดภยตอประชาชน

ตวแทนชาวบานเลาวา เมอโรงงานจะเขามากอสรางในพนทใกลชมชนจะมการประชาสมพนธโครงการไวด มการพดจากบชาวบานคอนขางดและแสดงใหเหนวาโรงงานทจะสรางมระบบด มมาตรฐาน แตเมอโรงงานเปดดาเนนการแลว มกไมเปนอยางทพดเอาไว ชาวบานเคยเจรจาขอใหโรงงานในนคมอตสาหกรรมฯ จดตงกองทนอบตภยขนมาเพอเปนการประกนความเสยหายแกชาวบาน ผประกอบการกจะอางวาไดเสยภาษไปแลว เมอชาวบานรองวา ปญหามลพษทมาบตาพดเตมทแลว อากาศแยแลว ผประกอบการกจะอางวา มลพษอากาศทมาบตาพดยงอยในเกณฑมาตรฐาน แตขณะเดยวกนผประกอบการกไมกลารบประกนวาจะไมเกดอบตเหตขน ทงยงมการ ขยายโรงงาน โดยไมแยแสตอเสยงของชาวบานทไมเหนดวย

สวนความหมดหวงในการพง พาหนวยงานรฐ เปนผลมาจากการท ผเดอดรอนมความเหนวา รฐมปญหาตงแตระดบของนโยบายและการดาเนนการ กลาวคอ ในขณะทเรงการพฒนาอตสาหกรรมแตการพฒนาสวนอน ๆ กลบลาหลง ทงรฐยงปดบงขอมลแกชมชน ไมกลาพดความจรงกบประชาชน ตอเมอตองแกปญหา โดยทวไปกทาแบบเฉพาะหนา ปญหาความเดอดรอนทชาวบานเผชญอยไมไดรบการแกปญหาทตนตอ ตวอยางทชดเจนกคอ กรณการจดการ ความเดอดรอนของชาวบานและโรงเรยน จากปญหากลนเหมน ภายใตการดาเนนการทดเหมอนจะ “เตมท” ของภาครฐ แมวาทกวนนสภาพปญหาอาจดขน แตกยงมกลนปะปนมาในอากาศเปนชวง ๆ แมแตชวงทคณะผศกษาลงเกบขอมลกยงไดรบกลนเหมนเปนพก ๆ ชาวบาน จงรสกวาพงพารฐในการแกปญหา อยางจรงจง ไมไดเลย ไดเพยงในระดบบรรเทาลง ทงนแทบไมตองพดถงการแสดงความรบผดชอบในกรณรฐเองเปนตนเหตของปญหา ในทานองเดยวกน รฐกไมมมาตรการจดการหรอลงโทษเอกชนหรอนกลงทนทกระทาผดอยางจรงจง ในภาพรวม ชาวบานยงรสกวารฐ ไมเปดกวางทจะรบรความเดอดรอนของประชาชน ตรงกนขามกลบพยายามบดเบอนและหรอปกปดขอมลตอชมชนดวย ตวอยางเชน ปญหาการลกลอบปลอยนาเสยลงสทะเล ซงเปนเหตการณทเกดขนบอย ๆ ในพนทน โดยเฉพาะชวงเวลาฝนตกหนก เชน บางครงมการปลอยนาสเหลอง ๆ จากทางโรงปยลงทะเล เมอชาวบานรองเรยนขนมา ฝายผเกยวของกจะอางกบชาวบานวาเปนขปลาวาฬ แตชาวบานมนใจวา ไมใช หรอกรณการแกไขปญหาสขภาพ ดงเชนทครโรงเรยนมาบตาพดสะทอนวา “สวนใหญจะเปนหนวยงานของรฐทเกยวกบเรองสขภาพนะ หมอเองเขากไมกลาระบ อนนครกเหนใจเขานะ เพราะเขาเองกไมกลาจะพดออกมา… เขาบอกวามนกอมะเรงดวยนะสารตวน แตถามาดในทเขาวดแลว เขากบอกวามนไมเกนมาตรฐาน ” นนคอสงทครโรงเรยนมาบตาพดพนพทยาคารไดแตคบของใจ เพราะความเหนของ ฝายสาธารณสขทดเหมอนวาเรองยงเปนทยอมรบไดนน สาหรบความรสกของครกคอเสยงแลว

79

แมแต เดกนกเรยน โรงเรยนมาบตาพดฯ ยงสะทอนวา รฐบาลควรสงใหยายโรงงานออกไปจากชมชนมากกวายายโรงเรยนจงถกตอง การยายโรงเรยนทาใหพวกเขาตองเดนทางไปโรงเรยนไกลขน และตองกลบมาบานทอยในทเดม ครอบครวกอยทเดม การตดตงแอรกไมไดแกปญหา นอกจากนแอรททางโรงงานตดใหมหลายเครองทใชไมได

สวนตวแทนภาคธรกจใหสมภาษณกลาวถงการแกปญหากลนเหมนทโรงเรยนมาบตาพดฯ ดวยการตดตงแอรและมการยายโรงเรยน ไปในทสดวา “การแกปญหาทผานมาของหนวยงานรฐเปนการแกปญหาเฉพาะหนาเทานน แตปญหาสขภาพของประชาชนไมดขน ” และ “การลงมาเกบขอมลเชนน (งานวจยทท าอย ) กเปนการแกปญหาเฉพาะหนา กระทรวงสาธารณสขลาหลงมาก”

นอกจากนเขายงเหนวา “กลไกการจดการปญหาสงแวดลอมกาวไมทนกบการพฒนาดานอตสาหกรรม ทงกระทรวงมหาดไทย กระทรวงสาธารณสข และกระทรวงวทยาศาสตรฯ ขณะทกระทรวงอตสาหกรรมโตเรวกวากระทรวงอนมาก

“ในระดบโครงสรางการเมอง - การบรหารสวนทองถนกมปญหา เปนททราบกนดทนวา ขาราชการระดบซ 8 ขนไปไมสามารถทาอะไรได แมจะรดถงปญหาทเกดขน เนองจากปญหาทนเปนปญหาระดบชาต ใหญโตเกนกวาทหนวยงานทองถนจะแบกรบได”

อกกรณทเหนไดชดกคอกรณการถมทะเลของนคมอตสาหกรรมมาบตาพดทชาวบานกลาววาเปนสาเหตสาคญททาใหเกดการกดเซาะชายหาดอยางรนแรง ซงผเดอดรอนไดยน เรองรองเรยนถงหนวยงานราชการทองถน รวมถงผวาราชการจงหวดจนถงระดบกระทรวงแตกไมสามารถแกปญหาได ปจจบนรฐบาลโดยกระทรวงคมนาคมจดประชมหนวยงานทเกยวของทงหมด รวมถงกรมเจาทา ซงเปนหนวยงานรบผดชอบดแลพนทชายฝง ทประชมมมตสรปใหผวาราชการจงหวดทาเรองของบประมาณสรางเขอนกนตลงพงไป ทกรมเจาทาจานวน 176 ลานบาท โดยกรมเจาทาเรยกเกบเงนจานวนนจากการนคมอตสาหกรรมมาบตาพด การกอสรางเขอนกนตลงพงเรมเมอเดอนพฤศจกายน พ.ศ. 2543 แตทวาแผนการนกไมสามารถแกปญหาการกดเซาะชายฝง ขณะทการถมทะเลมผลทาใหกระแสนาบรเวณใกลเคยงเปลยนทศ เกดกระแสนาวน และทะเลบรเวณหาดตากวนใกลจดถมทะเลของนคมอตสาหกรรมมาบตาพดกลายเปนทะเลปด นาทะเลเนาเสย และเกดการสะสมของตะกอนเลน

80

บทท 5 การรบมอและการจดการปญหา

การพฒนาอตสาหกรรมทมาบตาพดไดน าพาความเปลยนแปลงขนานใหญและมากมายมาสพนทแหงน ทงดานบวกและดานลบ โดยทชมชนทองถนทนคอผทอยกบความเปลยนแปลงนนอยางไมอาจตานทานและยากทจะหลกเลยง อยางไรกดจากขอคนพบตาง ๆ ในการศกษาชนน คอภาพสะทอนทชดเจนถงดานลบของการพฒนาทเกดขน และแนนอนวาผลพวงนยอมตกอยกบคนภายในชมชนทอาศยอย แมการพฒนาทมาบตาพดไดผานระยะเวลามาแลวถง 20 ป ทวาสาธารณชนและสงคมวงกวางเพงไดยนหรอคนเคยมากขนกบค าวา มาบตาพด เพยงเมอ 4-5 ปนเอง ภายหลงจากทขาวมลพษอากาศครงรนแรงทท าใหเดกนกเรยนลมปวยพรอมกนคราวเดยว

หลายสบคนแพรสะพดผานสอตางๆ ไปทวประเทศเมอเดอนมถนายน พ.ศ. 25401 เหตการณครงนนเสมอนชวย เปดประตพนทนใหคนภายนอกและหนวยราชการตาง ๆ ทเกยวของเขาไปคนหาและตรวจสอบขอเทจจรงอยางเอกเกรกเปนครงแรก ความจรงและประจกษหลกฐานหลายอยางทผานการน าเสนอของสอมวลชน นกวชาการ และบคคลอกหลายกลม จงไดสะทอนใหเหนถงภาพผลพวง ดานรายของการพฒนาทผานมา ในระดบหนง รวมทงความไรประสทธภาพใน การจดการปญหาทเกดขนของหนวยงานตาง ๆ ทเกยวของทงภาครฐและเอกชนผลงทน หรออกนยหนงคอ การจดการปญหาของรฐบาล ผเปนเจาของนโยบายการพฒนา และของเจาของกจการผเขามาใชพนทนเปนแหลงลงทน

ในสวนของบท นเปนการศกษาและประมวลขอมลแนวทางการรบมอและการจดการปญหาผลกระทบ โดยเฉพาะ ทางดานสงแวดลอมและสข ภาพของฝายตาง ๆ ทเกยวของ ทงผทมหนาทรบผดชอบโดยตรงตอการ

แกไขและปองกนปญหา และชมชนทเรยกรวม ๆ วาผไดรบผลกระทบ 2 โดยประมวลและวเคราะหจากค าบอกเลาของผใหสมภาษณ กลมเปาหมายเฉพาะของการศกษา บคคลตาง ๆ ในพนทมาบตาพด และจากหนวยงานภาครฐและเอกชนทเกยวของ รวมทงการศกษาขอมลเพมเตมเชงเอกสาร โดยจะแยกกลาวเปน 7 ระดบดวยกนคอ ระดบบคคลและครวเรอน , ระดบชมชน , ระดบสถานประกอบการ , ระดบหนวยงานราชการสวนกลางและสวนภมภาค , ระดบองคการปกครองสวนทองถน, ระดบการนคมอตสาหกรรม และระดบรฐบาล 1. ระดบบคคลและครวเรอน การศกษานไดรวมบคคลและครวเรอนไวในระดบเดยวกนหรอเปนกลมเดยวกน เพอหลกเลยงความซ าซอนในการวเคราะหและการน าเสนอเรอง

จากการสมภาษณ การประมวลขอมล และการวเคราะหของผศกษาพบวา แนวปฏบตและลกษณะการรบมอกบปญหาทมากระทบแตละบคคลและแตละครอบครวในพนทมาบตาพด โดยทวไปมลกษณะรวมกน ทงในแงความคดและวธการ แบงคราว ๆ ไดเปน 2 แนวทาง คอ

1 ดภาคผนวก จ - 2

2 ดภาคผนวก จ – 3 และ จ - 4

81

1.1 จ ายอมทนและแกปญหาแบบเฉพาะหนา วธการรบมอปญหาของชาวมาบตาพดสวนใหญ ในเบองตนทสดกคอการอดทนและจ ายอมรบสภาพ

ปญหา ชาวบานมาบตาพดได แตพยายามชวยเหลอและแกปญหาใหตวเองและญาตพนองดวยวธตาง ๆ ตามเหตการณทเกดขน หรออาจเรยกวาเปนการแกปญหาแบบเฉพาะหนา เชน เมอมปญหากลนเหมน กปดบาน ปดประตหนาตาง เอาผาชบน าปดจมก หากใครมรถกขบรถหนกลนเหมนไปไกล ๆ โดยอาศยทศทางลมชวยในการหนกลน ซงชาวบานมกช านาญทศทางการหนกลน แตถากลนมานอย ๆ ชาวบานจะชนชา หรออยางเชนในกรณเมอมปญหาน าบอตนใชไมได สเปนสนมแดงบาง เหลองบาง มฝาจบบาง กแกดวยการกรอง -ใสคลอรน -ตม ลางบอ หรอใสหนลงไปในบอใหตกตะกอน หรออาจปรบเปลยนการใชมาเปนใชเฉพาะซกผา-รดน าตนไมเทานน และซอน าถงมาใชดม-หงตมแทน เมอมปญหาหาดพง-เลนน าทะเลไมไดกไปเทยวหาดทไกลขน กรณทเนอปลาทจบจากทะเลมกลนเหมนน ามนกปรงกลนและทนกลนเหมนนน ฯลฯ การแกปญหาทเกดขน ลวนเปนไปในลกษณะเฉพาะหนาและอบจน เราพบวา การทชาวบานตองทนกบปญหาจนอยในขนของความ “เคยชน” กบปญหา ท าใหชาวบานหลายคนไมรสกวา “ปญหา” เปน “ปญหา” เชน กรณกลนเหมน ชาวบานหลายคนอยจนชนจนไมรสกวา มกลนอกตอไป เชน มชาวบานเลาวา เขาขบรถผานโรงแยกกาซธรรมชาตของ ปตท . บอยจนชน และไมไดกลนกาซอก ตอเมอพาคนนอกพนทผานไปทางนน และมการบนเรองกลนเหมนขนมา จงท าใหตวเองรสกแปลกใจขนมาวา ท าไมเขาจงไมไดกลนเลย

อยางไรกดชาวบานจ านวนไมนอยกพรอมใหความรวมมอในการแกปญหา ความรวมมอของชาวบานมาบตาพดในนามบคคลหรอระดบครวเรอนเพอใหมการแกปญหาจะมลกษณะประนประนอมและถอยทถอยอาศยเปนหลก คนมาบตาพดสวนใหญไมไดตอตานการพฒนาอตสาหกรรมมากอน เปาหมายของการแกปญหากเพอ “ใหโรงงานอยได และกขอใหเราอยได” ดงทตวแทนชมชนคนหนงสะทอนออกมา

และมคนอกกลมทตดสนใจหนปญหาไปเลย ดวยการยายบานหนหรอยายถนฐานไปท าการเกษตรในทองถนอน ปจจบนมชาวบานจ านวนไมนอยทคดอยากอพยพไปอยทอนทตวเขาและครอบครวควรจะอยอยางไมตองวตกกงวลอยางตอนน แตกไมอาจท าได เพราะการยายถนฐานคอเรองใหญของแตละครอบครวและตองการปจจยอน ๆ เอออ านวย ฉะนนในทามกลางสภาพทเปนอย เราจงพบวามคนจ านวนไมนอยเชนกนทอยทมาบตาพดอยางจ ายอมและตองทนกบภาวะปญหาทกดดน จนกลายเปนความเคยชน ความอดอดคบของ หดห เครยด จนถงขนคบแคนกม ดงเชนทเดกนกเรยนโรงเรยนมาบตาพดพนพทยาคารระบายออกมา

1.2 พยายามแกปญหาทตนเหตและแกไขระยะยาว ชาวบานจ านวนนอยทมความคดและพยายามตอสใหมการแกปญหาทตนเหตจรง ๆ และตองการผลกดน

ใหมการแกไขปญหาในระยะยาวเพออนาคตของลกหลานภายในชมชน คนกลมนเปนกลม ทพยายามรวมตวและลกขนมาตอส เพราะเหนวาล าพงการแกปญหาเฉพาะหนานนไมเพยงพอ ดงเชนทแกนน าการตอสเรยกรองคนหนงของซอยรวมพฒนาเลาวา วนหนงมกลนเหมนรนแรงพดเขาสชมชน ชาวบานพากนหนไปหมด ใครมรถกขบรถหนไป มเพยงคนพการคนหนงทไมสามารถหนไปไหนได เพราะขาขาดหนงขาง พอแมพนองญาต ๆ กหนกนไปชายทะเลเพอสดอากาศบรสทธ ยกเวนชายพการคนนน ภาพทเหนท าใหเกดความสะเทอนใจและกลายเปนแรง

82

บนดาลใจวาถงเวลาทตองรวมตวกนตอสเรยกรองสทธอนชอบธรรมกลบคนมา และกพยายามตอสเรอยมา แตกพบวายงไมสามารถท าใหเกดการแกปญหาทตนเหตได

ชาวบานกลมนมความพยายามรองเรยนและตอสเพอใหปดโรงงานทกอปญหา และไมขยายตนเหตของปญหาเพมเตม นนคอ ไมใหขยายโรงงานเพม แตความพยายามนกยงไมไดผล การรบมอกบปญหาในพนทมาบตาพดทเปนการแกปญหาตนเหตหรอในระยะยาวเปนเรองทไมอาจท าไดในระดบบคคลหรอครวเรอน ยกเวนการหนปญหาหรออยอยางจ ายอม ซงภาวะดงกลาวเปนสงอนตราย เนองจากไมอาจคาดเดาไดวา การอยในภาวะจ ายอมทท าใหตองจ านนตอความเดอดรอน จะท าใหแรงกดดนทมอยท าใหคนเครยดจนถงขนคบแคนและน าไปสการกระท าอนรนแรงในอนาคตไดหรอไม 2. ระดบชมชน ระดบชมชนในทนรวมชมชนในเขตเทศบาลเมองมาบตาพด โรงเรยนมาบตาพดพนพทยาคาร ตลอดจนวดภายในพนท การรวมตวของชมชนเกดขนเมอไมอาจทนตอกลนเหมนทแทรกซมปะปนอยในอากาศเกอบตลอดเวลา น าไปสการปรกษาหารอและรวมตวกนเรยกรองตอส การศกษานพบวาทงชมชน วด และโรงเรยน ตางกมบทบาทส าคญในการผลกดนจนกรณปญหามาบตาพดไดรบความสนใจของสาธารณชนและน ามาสความพยายามแกไขปญหาใหดขนในระดบหนง โดยชมชนไดเขามามสวนรวมในเรองนดวย

การรบมอและการจดการปญหาของระดบชมชนอาจจดล าดบขนไดดงน 2.1 การรองเรยน เพอบอกกลาวหรอแจงใหหนวยงานหรอผประกอบการรวาเกดปญหาอะไรกบชาวบาน

บาง และใหชวยด าเนนการแกไขปญหา โดยมากเปนการยนจดหมายและโทรศพทไปแจงใหทราบ ตงแตการนคมอตสาหกรรมมาบตาพดไปจนถงคณะกรรมาธการสงแวดลอม สภาผแทนราษฎร และท าเนยบรฐบาล

2.2 การขอขอมล จากหนวยงานรฐทเกยวของและจากโรงาน รวมถงการขอใหทางโรงงานทกอปญหาสง เจาหนาทไปพบปะชาวบานเพอรบทราบปญหาและเปนขอมลใหโรงงานแกไขปญหาตอไป

2.3 การเรยกรอง ทผานมามหลายรปแบบ เชน การยนจดหมายเพอเรยกรองขอใหราชการหรอหนวยงาน ทเกยวของด าเนนการแกไขปญหา ไมวาจะเปนเรองกลนเหมน เรองน าประปา เรองชายหาดพง หรอเรยกรองใหโรงงานบอกชาวบานใหทราบลวงหนาดวยวา โรงงานจะท าอะไร เชน จะหยดระบบการผลต หรอ shutdown โรงงาน ขอสญญานเตอนใหชาวบานรลวงหนา , ขอใหด าเนนมาตรการลดผลกระทบตาง ๆ รวมถงมาตรการสรางหลกประกนความปลอดภยเพอรองรบปญหาและผลกระทบทจะเกดกบชาวบาน เปนตน

ในเรองการรวมตวนน อาจกลาวไดวากลมครทโรงเรยนมาบตาพดพนพทยาคารเปนกลมแรก ๆ ทลกขนมาชวยเหลอตวเอง เนองจากอยใกลตนตอของมลพษมากทสด

ครนวลปรางค พนกจ หนงในครหาคนแรกทเรมสอน ทนมาตงแตโรงเรยนเรมเปดในป พ.ศ. 2522 ยอนอดตใหฟงวา การรองเรยนปญหาเรมตนประมาณป พ.ศ. 2536 ตอนแรกกเปนปญหาฝน เสยงดง และพนสะเทอนจากการสรางโรงกลนน ามนทจ ๆ กโผลมาอยใกลโรงเรยน พอป พ.ศ. 2538 โรงกลนสรางเสรจปญหากลนกเกดตามมา กลนเหมนมากและโชยมาเกอบตลอดจนอยกนไมได

“พวกครทบานพกครจะเครยดมาก เพราะวากลนมนจะมาตลอด มาเรอย ๆ เรากไมไดพกผอนเหมอนกน เสยงแรก ๆ ทเดนเครองทดลองกเสยงดง แลวกกลน พอกลนน เราเหมอนกบมนอยแบบทรมานนะ อากาศไมสด

83

ชน…อยบานพกครนเราตองปดหนาตางหมด มนจะอบมนจะอบเหมอนอยในกลอง …จะเปดหนาตางระบายอากาศไมไดเลย…พอกลนมานทกคนกวนไปหมด คอจะเครยดกนหมด ไมรวาจะท าไง”

ภาวะทเกดขนท าใหโรงเรยนตองพกการสอนเปนชวง ๆ หรอไมทงครทงเดกกตองฝนเรยน หรอสอนใหผาน ๆ ไป เมอรนแรงหนกเขา ผอ านวยการโรงเรยนจงแตงตงคณะกรรมการดานสงแวดลอมขนมาเพอท าหนาทดแลปญหานแทนครและนกเรยนทงโรงเรยน ครนวลปรางค ซงเปนหนงในคณะกรรมการเลาถงความพยายามตาง ๆ ทตองการน าพาโรงเรยนใหพนจากปญหานวา “ตอนแรกไดแตรองเรยน โดยรองเรยนอยางถกระเบยบ มหนงสอรองเรยนหรอขอพบผทเกยวของและรายงานดวยปากเปลา ...ไมวาจะเปนฝายสงแวดลอม กระทรวงวทยฯ มาประชมในแถบระยอง ถาเราร เราจะมคณะกรรมการชดหนง …เราจะขออนญาตไปพบ และเรยนชแจงตรงนนเลย บางหนวยงาน บางกลมทฟงจากเรา เขาจะมาดตอนนนเลย มาสอบถาม สมภาษณคร -เดก เขากไดขอมลกลบไป เปนเชนนเรอยๆ เรากแจงการนคมฯ เทศบาล โรงงาน หากมปญหาเรากจะใชวธแจง

“โรงงานกคย แตคยกบโรงงานใกล ๆ คอเราไมไดไปวาวาเปนโรงงานของคณนะทไดกลน เราไมไดระบ แตเปนการหารอ โทรไปบอกวามกลน เขาจะมาชวยพสจนวาเปนกลนอะไร…แรก ๆ เหมอนกบเขาไมไดสนใจอะไรมากมาย เหมอนกบวามนจรงหรอ…บางคนยงบอกวาเราสรางภาพ เลนละคร คนทเขาไมรนะ แรก ๆ ปญหาทพบนนแตละหนวยงานมองเชนน เพราะเขาไมเคยเจอเหตการณเชนนมากอน”

ความพยายามของครทจะเรยกรองใหโรงงานแกปญหาแทบจะไรผลในตอนแรก เนองจากโรงงานจดการปญหาแคในขนพยายามมาอธบายวาเกดอะไรขน แตกลบไมมผลท าใหปญหาคลคลายได จนกระทงผตรวจราชการกระทรวงวทยาศาสตรฯ นายศภวทย เปยมพงศสานต ทเดนทางมาประชมทจงหวดระยองและไดมโอกาสทราบปญหาจากการรองเรยนของคณะคร จงเดนทางมารบฟงขอเทจจรงทโรงเรยนดวยตวเองพรอมคณะนกขาว ความทกขนานนบปของครและนกเรยนจงกลายเปนขาวใหญในหนาสอมวลชนเมอเดอนมถนายน พ.ศ. 2540

ในสวนของชมชนนน การรวมตวกมแรงขบจากปญหากลนไมตางกบของโรงเรยน ชมชนและวดโสภณวนารามเรมทนไมไหวจงมการปรกษาหารอและเกดการรวมตวกนเพอเรยกรองอยางจรงจงเมอป 2540 ซงเปนชวงทปญหากลนเหมนปะทรนแรง และขณะนนการปกครองพนทนยงอยในรปของเทศบาลต าบลมาบตาพด ชมชนทรวมตวในเวลานนมประมาณ 10 กวาชมชน โดยรวมตวกนเปน “คณะกรรมการพฒนาหมบาน ” จดมงหมายกเพอตอสและเรยกรองใหมการแกไขปญหาทเกดขน

ลกษณะของชมชนและโรงเรยนในการจดการปญหามความตางกนบาง โรงเรยนมาบตาพดฯ พยายามหลกเลยงแนวทางการชมนมประทวงหรอความรนแรงทกรปแบบ โดยครนวลปรางคเลาวา มทางชมชนชวนใหเดกนกเรยนไปประทวงปดถนนปดโรงงานบาง แตเนองจากโรงเรยนเปนสถานศกษาและครกวตกวาเดกนกเรยนจะประสบอนตราย จงพยายามเลยงเรองการประทวง และใชวธการรองเรยนและอธบายใหทางโรงงานเขาใจความเดอดรอนมากกวา “ทเรารองเรยนหรอทเราท าไป เราไมตองการทจะเรยกรองอะไร เพยงแตใหคณมารบรวาพวกคณท าโรงงานนมนกระทบกบเราแบบไหน เราตองการใหคณรตรงน วามผลกระทบจรง ๆ เราไมไดแกลง…”

แตส าหรบชมชนนน เมอรองเรยนบอย ๆ เขา ปญหาไมดขน เสยงเรยกรองจงดงพรอมการชมนมประทวง และบางครงกมการวางพวงหรดด าพรอมปดทายดวยการเผาหนผวาราชการจงหวด ผวาการนคมอตสาหกรรม และผจดการนคมอตสาหกรรมมาบตาพดดวย ทลมเหลวไมสามารถแกปญหาใหชาวบานได เชนทผน าชมชนเกาะกก-หนองแตงเมเลาวา “ทเผานะกเพราะเขาไมยอมรบรอะไรเลย เราจงจ าเปนตองเผา ปญหาตรงนนมนแกอะไรไมไดเลย เราจงไปประทวง”

84

ขณะทผน าชมชนบานลางกลาวดวยความผดหวงในตวรฐทเปนผอนญาตใหมการพฒนาอตสาหกรรมแตกลบไมรบผดชอบผลทเกดตอเนองตามมาเลยวา “ขาราชการและนกการเมองอนญาตใหสรางโรงงานไปแลว ไมมความรบผดชอบตอ ไมเคยลงมาตดตามดแลกนตอวา ใครบางตองรบกรรมอยางไร”

อยางไรกดเมอมองในภาพรวมการตอสเรยกรองของชมชนมาบตาพดจะเหนวาไมมลกษณะทรนแรงและมความเขาใจในฝายโรงงานไมนอย สวนหนงอาจเปนเพราะวา การพฒนาอตสาหกรรมทนมรากฐานมายาวนานจนกระทงเกดการพงพาระหวางโรงงานและชมชนในระดบหนง และขนาดของการพฒนากใหญโตเกนกวาทก าลงของชมชนจะตานทานหรอไปหยดยงโรงงานได นอกจากนการศกษาบางชนยงพบวา การรวมตวของชมชนทมาบตาพดไมไดเขมแขงมาก เพราะไดรบความรวมมอจากผน าชมชนดวยกนเองและสมาชกจากชมชนตางๆ ในระดบต าดวย ไมวาเปนเรองของการรวมรองเรยน การตดตามขาวสาร การเสนอความคดเหนและการรวมกจกรรมทมการจดขนเพอแกปญหา (เดชรต สขก าเนด , 2544) ดงนนการเรยกรองสงสดทผานมา จงมเปาหมายอยใน ขนของการขอใหแกไขปญหาใหดขนหรอลดทอนความรนแรงของปญหาลง เทานน ชมชนไมไดเรยกรองกดดนถง ขนการปดโรงงานอยางถาวรหรอขบไลโรงงานออกจากพนท

การใหน าหนกกบการหยดขยายโรงงาน กยงเปนเสยงทเพงเรมตน รวมไปถงยงไมมการน าแนวทางการฟองรองศาลหรอกลไกทางกฎหมายมาด าเนนคดกบโรงงานผกอมลพษอยางจรงจง เทาทปรากฏคอ มการแจงความตอเจาหนาทต ารวจใหด าเนนคดกบโรงงานตาง ๆ ทปลอยสารพษออกสชมชนเมอเดอนสงหาคม พ.ศ. 2540

ในแงมมทเกยวกบสขภาพนนกพบวา ขอเรยกรองสวนใหญของชมชนเนนใหมการด าเนนการแกปญหาเฉพาะหนาเปนส าคญ ไมวาจะเปนปญหากลนเหมนหรอเรองการกดเซาะชายฝง ชมชนเคยพยายามเรยกรองใหมการตรวจสอบสขภาพของชาวบานอยางจรงจงจากหนวยราชการดานสาธารณสข วาอาการเจบปวยทคนจ านวนมากเปนอยเกยวของกบมลพษหรอไม และควรจะมแนวทางการรกษาและปองกนอยางไรบาง ทวาขอเรยกรองเหลานยงไมไดรบการสนองตอบในลกษณะทมการศกษาและตดตามอยางตอเนองและเปนระบบ

อยางไรกตาม การตอสเรยกรองทผานมามผลท าใหผแทนครและชมชนทรวมตวไดเขาไปมบทบาทรวมตดตามและผลกดนใหมการแกไขปญหาของ “คณะท างานตดตามผลการแกไขเหตเดอดรอนร าคาญ เรองกลนจาก

โรงงานอตสาหกรรมในนคมอตสาหกรรมมาบตาพด ” ทคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาตมมตใหแตงตงขนมา 3 ซงนบเปนการเขาไปมสวนรวมในการเฝาระวงและตดตามของชมชนกาวส าคญของพนทน บทบาทดงกลาวไดกลายเปนตวกระตนส าคญใหมการแกไขปญหาจรงจงขน ทงนชาวบานและตวแทนชมชนเลาวา ในอดตเคยมการจดตงหนวยเฉพาะกจ เปนความรวมมอกนตดตามตรวจสอบปญหาระหวางตวแทนหนวยงานทเกยวของ โรงงาน และชมชน โดยมรถตระเว นตรวจสอบตามจดตาง ๆ ตลอด 24 ชวโมง เปนเวลา 1 เดอน ท าใหปญหากลนเหมนนอยลง แตเมอหนวยเฉพาะกจนลมเลกไป กลนกกลบมาเหมอนเดม 3. ระดบสถานประกอบการ

ทามกลางปญหาความเดอดรอนทเกดขนกบชมชนและผลกระทบตอสงแวดลอมตาง ๆ ท าให สถานประกอบการหรอโรงงาน ถกรองเรยนอยบอยครงจากฝายชมชนผานการนคมอตสาหกรรมมาบตาพด อยางไรกดเนองจากพนทนคมอตสาหกรรมมาบตาพด นคมอตสาหกรรมผาแดง และนคมอตสาหกรรมตะวนออก มอาณา 3 ดหวขอ 7. ระดบรฐบาล ในบทเดยวกน

85

บรเวณตดตอกนกวางใหญรวมหมนกวาไร และยงมโรงงานอตสาหกรรมขนาดใหญอยรวมกนถง 89 โรงงาน (การนคมอตสาหกรรมแหงประเทศไทย. 2544) ประเภทอตสาหกรรมของแตละโรงกคลายคลงใกลเคยงกน จงไมใชเรองงายทจะระบใหไดชดเจนลงไปวาโรงงานใดคอตนเหตมลพษ ไมวาจะเปนการลกลอบทงกากของเสยอนตราย การปลอยน าเสย โดยเฉพาะปญหาเรองกลนเหมน หากทางฝาย โรงงานไมยอมรบอยางตรงไปตรงมา เมอมการรองเรยนเกดขน

จากการประมวลขอมลเชงเอกสารและการพดคยกบชมชน รวมถงบคคลทเกยวของและหนวยงานราชการทเกยวของ โดยเฉพาะส านกงานนโยบายและแผนสงแวดลอม (สผ.) พอจะสรปปญหาและ ลกษณะหรอแนวทางการจดการปญหาของโรงงานทเกยวของกบชมชนเปนดงนคอ

ปญหาทโรงงานไดรบการรองเรยนมากทสดคอ เรองกลนเหมน ซงตวแทนจาก สผ. ทมบทบาทส าคญในการเขาไปตรวจสอบ (audit) โรงงานในชวงป 2540 –2541 ทเกดปญหารนแรงและเปนผน าคณะท างานดมกลนเขาไปตามหาตนตอกลนเหมน สรปถงปญหาทเกดขนวามาจาก 4 จดดวยกนคอ 1) โรงงานไมไดสนใจตดตามดแลแกไขปญหาเมอเกดความผดปกตขนในกระบวนการผลต (abnormal operation) เชน ระบบผดปกต การปฏบตงานผดปกต ไฟฟาดบ ไฟฟากระพรบ เตาเผาเสย , 2) ความผดพลาดของเจาหนาทในการปฏบตงาน (human errors) เชน ลมปดฝา ลมเชควาอปกรณทใชอยผดปกตหรอไม เปนตน , 3) ขาดการซอมบ ารง (maintenance) เครองจกรและอปกรณตาง ๆ ซงเปนงานทตองท าสม าเสมอ , 4) ไมมการตรวจสอบทงจากฝายโรงงานและฝายเจาหนาทของรฐ โดยหลกการโรงงานตองมนตรวจสอบภายในของตวเอง ถอเปนการท า self monitoring ขณะททาง กนอ. ซงมหนาทโดยตรงกละเลยไมไดตรวจสอบโรงงานเชนกน ในชวงทมปญหารนแรงนน กนอ.ไมมเจาหนาทดานสงแวดลอมทคอยท าหนาทตรวจสอบโรงงานเลย และ 5) การขาดการมสวนรวมของประชาชน โรงงานไมเคยเขาไปรจกชาวบาน ขณะเดยวกน กนอ. กไมเคยออกไปดแลชาวบานเชนกน

อยางไรกด เมอเกดขนปญหาขนและ มการรองเรยนจากตวบคคลหรอ ในนามของ ชมชน การรบมอ ในเบองตนของเจาของสถานประกอบการหรอผรบผดชอบโรงงาน กคอ พยายามปกปดปญหาหรอบายเบยงความรบผดชอบเปนล าดบแรก หรอโยนความผดไปใหโรงงานอนพรอมกนนนหรอไมกจะเรยกรองการพสจน โดยเปนฝายโยนโจทยกลบมาทผรองเรยนวา ใหไปพสจนมาวามปญหาจรงและเกยวของกบโรงงานของตนอยางไร ดงเชนกรณของโรงกลนน ามนสตารฯ ทเจาหนาทโรงงานเปนฝายยอนมาคาดคนกบครทโรงเรยนมาบตาพดฯ ใหระบใหไดวากลนทรบกวนโรงเรยนเปนกลนอะไรกนแน เชน เปนกลนแกส แกสอะไร ซ ายงใหชชดวามาจากโรงงานไหน หรอเชนกรณปญหากลนไมขดไฟทท าใหเหมนคลงไปทงชมชนซอยรวมพฒนา และทางชมชนไปรองเรยนวามาจากโรงกลนเออารซ แตทางโรงกลนกปฏเสธ จนกระทงตวแทนของชมชนตองพสจนดวยการปนขนไปเกบตวอยางอากาศดวยถงพลาสตกทระบายจากปลองของโรงกลนทสงราว 90 เมตร แลวน าไปใหหองแลบพสจน เปนตน

หากไมสามารถเลยงพนและ ตองจ านนตอหลกฐาน ฝายโรงงานก มกเลยงทจะตองรบผดอกดวยการ ท าใหปญหารนแรงนอยกวาความเปนจรง เชนการอางวามเทคโนโลยดอยแลวในการควบคมปองกนความปลอดภย หรอทพบเสมอ ๆ คอการอางเรองคามาตรฐานของมลพษ ดงเชนกรณของโรงกลนเออารซ เมอผลการตรวจสอบตวอยางอากาศจากถงพลาสตกระบ วามสารเคมปนเปอนจรง ทางโรงงานกรบแกไขดวยการอางวาสารเคม ทตรวจพบ นนไม สงเกนคามาตรฐาน การอางเรองคามาตรฐานของมลสารเปนวธการส าคญขอหนงทผประกอบการมกน ามาใชเพอ เปนความชอบธรรมแกตน พรอมกบเปนการปดหนทางการด าเนนการอน ๆ กบ

86

โรงงานไปในตว เนองจากการพสจนเรองมลพษนนเปนเรองสลบซบซอน เกยวโยงถงหลกวชาการ ตองใชงบประมาณ และอน ๆ อกหลายประการ ซงเกนศกยภาพและขดความสามารถของชมชนจะท าได

การจดการปญหาทรเรมมาจากฝายโรงงานเองจงเปนเรองทพบไมบอยนกหรออาจไมพบเลย โดยเฉพาะหากสงนนหมายถงการลงทนอกมากทจะตดตามมา ภาระหนกในเรองนจงอยทการตดตามตรวจสอบโรงงานทเครงครดของฝายเจาหนาทรฐ อยางไรกตามอตสาหกรรมทมาบตาพดลวนเปนอตสาหกรรมหนกและใชเทคโนโลยขนสง ล าพงขดความสามารถของหนวยงานราชการทงสวนกลางและสวนภมภาคไมสามารถตรวจจบเอาผดไดงาย นอกจากนความใหญโตของอทธพลและทนในพนทนกเปนอปสรรคใหญในการท างานของเจาหนาทระดบลาง การจะจดการปญหาและควบคมโรงงานใหปฏบตตามมาตรการและกฎระเบยบดานสงแวดลอมใหไดนน รฐบาลตองเขามาด าเนนการเองโดยตรงและมความจรงจงในเรองน ดงเชนกรณเหตการณเมอปพ.ศ. 2540 ทเกดปญหามกลนเหมนรนแรงทท าใหเดกนกเรยนและครจ านวนมากเจบปวย เมอฝายผประกอบการตางปฏเสธทจะยอมรบอยางตรงไปตรงมา และดวยแรงกดดนจากขาวสารผานสอมวลชนทตดตามเรองนอยางใกลชด ท าใหรฐบาลตองเรงด าเนนการ นนคอมการแตงตง คณะท างานเฉพาะกจรวม 4 หนวยงาน จาก 2 กระทรวงหลกคอ กระทรวงวทยาศาสตรฯ และกระทรวงอตสาหกรรม เขามาท าหนาทตรวจสอบ วาโรงงานใดบางทเปนตนเหต ทวาดวยศกยภาพและขดจ ากดดานเทคโนโลยของทางราชการในขณะนนท าใหการตรวจสอบหาตนตอของปญหากลนเหมนท าไมได คณะท างานฯ ตองหนกลบมาพงสงสามญทสดของมนษยคอ ใชจมกคนเพอสดดมพสจนหาทมาของกลนเหมนจากโรงงานตาง ๆ และตงเปนคณะท างานดมกลนขนมา ซงมทงเจาหนาทรฐ ตวแทนจากชมชนและ

โรงเรยนชวยเหลอกน4 การเอาจรงเอาจงจากภาครฐและการรวมมอจากประชาชนท าให สามารถตรวจพบ ความผดของ โรงงาน

ขนาดใหญ ทเปนตนตอของ กลนเหมนรนแรงโดยทฝายผประกอบการไมอาจบายเบยงไมยอมรบผดไดอกตอไป โรงงานทตรวจสอบพบความผดและมการด าเนนการใหแกปญหาอยางเรงดวน เชน โรงกลนน ามนระยองตองปรบปรงระบบ Scrubber ทถงบรรจก ามะถนเหลว และตดตงอปกรณกรองกาซเพม , บรษททนเทกซตองตดตงตวกรองกลนทอาคารผลต ตดตง Wet Scrubber บรเวณบอบ าบดน าเสยและสรางถงพกน าเสยเพมขน และโรงกลนน ามนสตารปโตรเลยม ตองตดตงฝาครอบปดหนวยบ าบดน าเสย ตดตงระบบบ าบดไอระเหยจากสถานขนถายน ามน และเดนทอส าหรบระบบบ าบดไอระเหยจากหนวยบ าบดน าเสย เปนตน

การท างานรวมกนของตวแทนฝายตาง ๆ ภายใตการก ากบดแลของคณะท างานรวม 4 หนวยงานมผลส าคญทท าใหสถานการณปญหาโดยเฉพาะเรองกลนเหมนดขนมาก แตกยงไมสามารถควบคมปญหาไดทงหมด เมอตดตามด สถตการรองเรยนทมถง กนอ.มาบตาพด ผวจยพบวายง คงมการรองเรยน เปนระยะ ๆ จากชมชนทอาศยอยรอบ ๆ เชน ระหวางเดอนตลาคม พ.ศ. 2543 – กนยายน พ.ศ. 2544 มการรองเรยนจากชมชนทงหมด 9 แหง รวม 45 ครง คอ จากชมชนซอยรวมพฒนา ชมชนตลาดโสภณ โรงเรยนมาบตาพดฯ ชมชนบานพลง / เนน พยอม วดมาบตาพด / ชมชนบานลาง ชมชนตลาดมาบตาพด โรงเรยนบานมาบตาพด ชมชนอสลาม และชมชน

4 ดหวขอ 7. ระดบรฐบาล ในบทเดยวกน

87

เมองใหม โดยโรงงานทถกรองเรยนหลกคอ โรงกลนน ามนเออารซ โรงเหนอ ซงอยตดกบชมชนฝงตะวนออก (การนคมอตสาหกรรมแหงประเทศไทย, 2544)

ภาวะทเกดขนสะทอน ชดเจนวา การควบคมมลพษจากโรงงานขนาดใหญเหลานไมใหมผลกระทบตอชมชนทอาศยอยรายรอบเปนเรองทท าไดยากในทางปฏบต ขณะเดยวกนการจะควบคมมลพษรปแบบตาง ๆ ใหไดประสทธภาพสงยอมหมายถงการลงทนอกมหาศาล ท าใหผประกอบการไมพรอมลงทนเรองการควบคมมลพษ ไมวาจะเปนเรองกลนเหมน การบ าบดน าเสย ของเสยอนตราย ฯลฯ ทงนไมนบรวม ขอจ ากดทางดานเทคโนโลยในการควบคมมลพษ ทแมในปจจบนโลกของเทคโนโลยไดกาวหนาไปมากกตามท แตบางสงบางอยางเทคโนโลยกยงไมสามารถควบคมและจดการได

เพราะฉะนนแนวทางการจดการปญหาของฝายผประกอบจงมกออกมาในรปของ การรบมอกบความไมพอใจของชมชนเปนหลก ดวยวธการตาง ๆ มากกวาการลงทนเพอสงแวดลอมทปลอดภย เชน การสรางภาพลกษณของโรงงานทใหความส าคญสงแวดลอม การบรจาคปจจยตาง ๆ แกวด การมอบทนการศกษา การจดกจกรรมกฬาและงานรนเรง เปนตน ดงจะเหนไดจากกจกรรมของผประกอบการภายใต โครงการ Eco-Industrail Estate (EIE) ทผประกอบการในนคมอตสาหกรรมทง 3 แหงรวมกนท าโดยการสนบสนนของการนคมอตสาหกรรมมาบตาพด ขณะทขอเรยกรองเชงรปธรรมของชมชนบางอยางทยนถงนคมอตสาหกรรมและผประกอบการ เชน ขอใหจดตงกองทนอบตภยขนมาเพอเปนการประกนความเสยหายแกชาวบานทอาจเกดขนจากอตสาหกรรม ยงคงไดรบการปฏเสธดวยเหตผลวาพวกเขาไดเสยภาษใหรฐไปแลว

หากผประกอบการอตสหกรรมยงคงยดแนวทางการจดการปญหาเชนทเปนอยในปจจบนอาจจะไมเปนผลดตอภาพรวมของการพฒนาอตสาหกรรมไมวาจะเปนทมาบตาพดหรอทใดกตาม แนวทางดงกลาวเปนเพยงแคการระงบความโกรธเปนครง ๆ และเอาตวรอดเฉพาะหนาของผประกอบการ ขณะทผลกระทบทแทจรงไมไดรบการปองกนและแกไขใหดขน ไมวาจะเปนเรองสงแวดลอมและสขภาพคน ดงเชนทนกธรกจของจงหวดระยองคนหนงกลาววา “เจาของกจการเหลานรบผดชอบเพยงแคการ negotiate (การเจรจาตอรอง) กบชาวบาน โดยไมไดท าใหอะไรดขนเลย สงทท าเพยงแต breakdown อารมณชาวบานลงเพอจะไดยตการรองเรยนและไมท าใหเขาเสยชอเสยง แตในระยะยาวจะไมมอะไรดขน สภาพจตใจและสขภาพของคนมแตแยลง” 4. ระดบหนวยงานราชการสวนกลางและภมภาค

ในสวนนเปนการประมวลขอมลจากเสยงสะทอนของชมชนและขอมลเชงเอกสารบางสวน รวมถงการพดคยสอบถามความคดเหนจากผแทนหนวยงานราชการทมหนาทเกยวของโดยตรง โดยเนนหนกไปทหนวยงานดานสาธารณสขและสขภาพทมาจากสวนกลาง 2 แหงคอ กองระบาดวทยา ส านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข และสถาบนมะเรงแหงชาต และสวนภมภาค 3 แหงคอ ส านกงานสาธารณสขจงหวด โรงพยาบาลระดบศนยของจงหวด คอโรงพยาบาลระยอง และโรงพยาบาลระดบชมชนคอ โรงพยาบาลมาบตาพด นอกจากนไดพดคยกบหนวยงานดานสงแวดลอมจากสวนกลาง 1 แหงคอ ส านกงานนโยบายและแผนสงแวดลอม (สผ.) กระทรวงวทยาศาสตร เทคโนโลยและสงแวดลอม (ปจจบนคอกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม)

กอนทจะกลาวถงวธการรบมอและการจดการปญหาของหนวยงานราชการทเกยวของนนควรไดท าความเขาใจกบภาวะโดยรวมทเจาหนาทของรฐประสบอย ภาวะดงกลาวทเกดขนตงแตระดบนโยบายจนถงขนการ

88

ปฏบตงานของหนวยงานตางเปนทงตวก าหนดและอปสรรคใหญในการท างานรบมอกบปญหาทเกดขน ซงพอจะสรปไดดงน

1. การทมเทใหกบโครงการพฒนาพนทชายฝงทะเลตะวนออกทเปนนโยบายส าคญสดของประเทศในการกระตนการลงทนและการพฒนาเศรษฐกจ ท าใหโครงสรางอ านาจและการตดสนใจระดบนโยบายในเรองตาง ๆ ของพนทนแตกตางจากทอน นนคอ คณะกรรมการพฒนาพนทชายฝงทะเลตะวนออก ทมนายกรฐมนตรเปนประธานเปนผกมการตดสนใจและการด าเนนนโยบาย ภาวะทเกดขนสงผลส าคญท าใหขาราชการฝายบรหารระดบสงของจงหวด หรอแมแตผวาราชการจงหวดไมมอ านาจหนาทสงการในหลาย ๆ เรองทเกดขนในทองถนของตน โดยเฉพาะอยางยงหากเรองเหลานนเกยวของหรออาจกระทบตอการพฒนาเศรษฐกจของพนทน ในดานสาธารณสขและการดแลสขภาพของประชาชนทไดรบผลกระทบจากการพฒนาอตสาหกรรมทนกเชนกน ส านกงานสาธารณสขจงหวดซงเปนหนวยงานบรหารระดบจงหวดทก ากบดแลดานนโดยตรงกไมสามารถสงการในหลายเรองได

2. ความแขงแกรงของนโยบายสงเสรมการลงทน ท าใหมการปกปองการลงทนและระแวดระวงไปถงภาพลกษณตาง ๆ ทอาจกระทบเสยหายตอการลงทนดวย ภาวะน กอปรกบการใหน าหนกและความส าคญแกนโยบายแตละดานไมเทากน ท าใหรฐบาลไมมนโยบายทชดเจนและตอเนองในการดแลรกษาสขภาพของประชาชนทอาศยอยใกลเคยง แมวาผลกระทบทเกดขนอยในขนรนแรงกตาม หนวยงานราชการทงสวนกลางและสวนภมภาคจงไมไดรบการสนบสนนในดานตาง ๆ ทจะชวยเออใหเกดประสทธภาพในการท างาน อาทเชน ดานงบประมาณ การพฒนาความรความเชยวชาญในเชงวชาชพ เทคโนโลยทจ าเปน และทรพยากรบคคลอน ๆ การด าเนนโครงการพเศษดานสขภาพ เชน การตดตามเฝาระวงสขภาพจากผลกระทบของอตสาหกรรมและการศกษาวจยอยางจรงจงถงความเสยง ของการเปนโรคมะเรงทสมพนธกบปญหามลพษในพนทนกไมสามารถท าไดเชนกน

3. ความใหญโตของขนาดการลงทนและนกลงทนทงทนตางชาตและทนทองถนทตางทรงอทธพลไปในแบบทตางกน ประกอบกบผลกระทบตอเนองในเชงผลประโยชนจากการลงทน สรางความล าบากใจแกขาราชการในการท างานอยางยง การจะยนยนหรอชชดวาโรงงานใดเปนแหลงก าเนดมลพษหรอเปนเหตใหเกดผลกระทบตอสขภาพไมสามารถท าไดงาย ๆ หรอท าไมไดเลยในชวงทผานมา เนองจากกลวการตอบโตกลบจากฝายโรงงาน เชน การกดดนทอาจท าใหขาราชการถกสงยาย การฟองกลบหากขอมลไมเพยงพอหรอฝายเจาหนาทผดพลาดขนมา เนองจากโรงงานแตละแหงในพนทเปนโรงงานขนาดใหญทงสน หากสงหยดงานเพยงวนเดยว โรงงานจะเสยหายมากเปนสบลานบาทตอวน และอาจท าใหคนงานตกงานดวย นอกจากนอทธพลของโรงงานยงผลตอการท างานของบคลากรทางการแพทยดวย เชน มการจายเงนเดอนประจ าแกแพทยประจ าโรงพยาบาลของรฐ

4. การเขาไมถงขอมล การขาดขอมล การไมมระบบขอมลทดพอ กเปนภาวะทเปนปญหาพนฐานอยางหนงทเปนอปสรรคตอการท างานของขาราชการ เชน การไมสามารถไดขอมลพนฐานทจ าเปนจากฝายนคมอตสาหกรรม ความแตกตางของฐานขอมลดานสถตประชากรของแตละหนวยงาน เชน ของส านกงานทะเบยนราษฎรและของ สศช. เปนตน รวมถงการไมมระบบขอมลทดภายในหนวยงานสาธาร ณสขเองอนเนองมาจากทผานมาไมมการวางระบบการรายงานขอมลการตรวจรกษาผปวย การตดตามผลและการศกษาขอมลเพมเตมเพอใชเปนหลกฐานทางวทยาศาสตรการแพทย เปนตน

89

5. การไมไดรบความรวมมอในการตรวจเชคสขภาพของชมชนและจากโรงงาน การนดหมายหรอเกณฑชาวบานเพอมารบการตรวจสขภาพหรอเกบขอมลท าไดล าบาก เจาหนาทสาธารณสขกลาววาสาเหตหนงทท าใหชาวบานไมคอยใหความรวมมออาจเปนเพราะ เมอเกบขอมลเสรจแลวเรองกเงยบไป ไมมการเชญชาวบานมารวมประชมและไมมการสงผลตอบกลบไปใหพวกเขา รวมทงอาจเหนวาไมมการแกไขปญหาอะไรใหดขนมา ชาวบานจงหมดหวงเพราะรสกวาพงหนวยงานรฐไมได ในสวนของโรงงาน พบวาบางโรงงานไมใหความรวมมอในการตรวจเลอดคนงาน ท าใหไมสามารถตดตามศกษาผลกระทบทางสขภาพในกลมคนงานได ภาวะตาง ๆ ดงกลาวมผลส าคญทท าใหการรบมอและการจดการปญหาของหนวยงานราชการ โดยเฉพาะในสวนภมภาค อยในลกษณะของการตงรบปญหาและพยายามแกไขปญหาเฉพาะหนาเฉพาะบางสวนเทาทจะท าไดเทานน แพทยผเชยวชาญดานเวชกรรมปองกนประจ า ส านกงานสาธารณสขจงหวดระยอง แพทยประจ าโรงพยาบาลระยองและโรงพยาบาลมาบตาพดตางเหนเหมอนกนวา เจาหนาทในพนททกคนท างานเตมทแตศกยภาพทมอยยงสงไมเพยงพอทจะรองรบขนาดและระดบปญหาทเกดขนจากอตสาหกรรมในมาบตาพดได ทงในแงความรความเชยวชาญ ขดความสามารถ ก าลงบคลากร และขนาดของสถานพยาบาล

ปญหาดานบคลากรและความเชยวชาญทเหนชดเจนคอ การขาดแคลนแพทยผเชยวชาญดานอาชวเวชศาสตร ซงเปนสาขาจ าเปนส าหรบการรบมอและปองกนปญหาโรคและพษภยจากอตสาหกรรมโดยตรง ระยะเวลาทผานมาจนถงชวงทมการศกษาวจยนน ปรากฏวาทจงหวดระยองม แพทยผเชยวชาญดานอาชวเวชศาสตรเพยงคนเดยวและประจ าอยทโรงพยาบาลบานฉาง สวนแพทยอน ๆ ไมวาจะเปนทโรงพยาบาลระยอง โรงพยาบาลมาบตาพด รวมถงแพทยในโรงพยาบาลเอกชนดง ๆ ทอยในระยองตางมความรดานนโดยผานการอบรมหลกสตรระยะสน (3 เดอน) ดานอาชวอนามยของกรมการแพทยทงสน ส าหรบพยาบาลกผานการอบรมอาชวอนามยแบบหลกสตรระยะสน (3 เดอน) เชนกน ซงเมอเทยบกบลกษณะของปญหามลพษและระดบความรนแรงของปญหาทเกดขน ความรความเชยวชาญของบคลากรเหลานจงไมเพยงพอ

ในแงของสถานพยาบาลทจะรองรบผปวยดานนก ขาดแคลนเชนกน รฐบาลเคยมนโยบายทจะจดใหโรงพยาบาลมาบตาพดเปนโรงพยาบาล ดานอาชวเวชศาสตรโดยตรง ตามมตของ คณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาตเรองแผนปฏบตการในการปองกนและแกไขปญหาผลกระทบสงแวดลอมจากนคมอตสาหกรรมมาบตาพดในการประชมครงท 8/2541 เมอวนท 19 สงหาคม 2541 และไดรบรองรายงานการประชมฯ เรองนในการประชมครงตอมาคอ ครงท 9/2541 เมอวนท 30 ตลาคม 2541 คอใหมการปรบปรงมาตรการสงเสรมใหโรงพยาบาลมาบตาพดเปนโรงพยาบาลดานอาชวเวชศาสตร ใหสามารถตรวจรกษาโรคจากสารเคมและอบตเหตจากการท างานอยางมประสทธภาพ (หนงสอราชการท วว 0802/15385 จากคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาตถงปลดกระทรวงสาธารณสข ลงวนท 6 พ.ย.41)

ทวามตดงกลาวคงยงไมมผลในเชงปฏบตแมจนปจจบน (2544) โรงพยาบาลมาบตาพดยงคงมฐานะเปนเพยงโรงพยาบาลชมชนขนาด 30 เตยง ผอ านวยการโรงพยาบาลมาบตาพดกลาววา โรงพยาบาลแหงนมเครองมอดานอาชวอนามยนดหนอย ซงชวยอะไรยงไมได รฐยงไมไดสนบสนนดานงบประมาณ ความรความเชยวชาญและทรพยากรอะไรเลยตงแตมนโยบายนออกมา สงทมอยในโรงพยาบาลเปนการแสวงหามาเอง ขณะทศนยอาชวอนามยมาบตาพด ซงเปนศนยทตงขนเพอสนบสนนงานดานอาชวอนามยในนคมอตสาหกรรมกไมสามารถใหบรการดานนไดจรง แมจะมเครองมอทนสมยมากกวาโรงพยาบาลมาบตาพดมาก แตกมเพยงสถานทและชอทบงบอกงานของตวเอง ยงไมมบคลากรผเชยวชาญมาท าหนาทเชนกน

90

เมอภาวะเปนอยางน โรงพยาบาลของรฐทมอยในระยองจงไมสามารถท างานเฝาระวงสขภาพและตดตามอยางตอเนองหรอท างานเชงปองกนอน ๆ ทเปนงานเชงรกไดเลย ศกยภาพทมอยสามารถท าไดเพยงขนของการใหบรการตรวจรกษาโรคทวไป การออกหนวยแพทยเคลอนทรวมกบเทศบาลหรอนคมอตสาหกรรมเพอตรวจรกษาโรคทวไปแกชมชนตาง ๆ และอาจรวมถงบางโครงการทเกยวของกบโรงงานบาง อยางเชน การใหค าปรกษาดานสขภาพจตแกพนกงานโรงงาน โดยเฉพาะปญหาความเครยดจากการท างาน และการเฝาระวงยาเสพตดในโรงงาน เชน การตรวจเชคเรองการเสพยาบาในโรงงาน เปนตน ในขณะทโรงงานขนาดใหญภายในนคมฯ มกหนไปใชบรการโรงพยาบาลเอกชนทมภาพลกษณและเครองมอทางการแพทยททนสมยกวา โดยไมตองค านงวาตองเปน

แพทยผเชยวชาญดานอาชวเวชศาสตรหรอไม เมอเกดเหตฉกเฉนหรออบตภยรนแรงขน เชน กรณ กาซฟอสจนรว 5

และ มชาวบานเจบปวย จากการสมผสและสดดมกาซพษเขาไปพรอมกนในคราวเดยว หลายรอย คน ท าใหโรงพยาบาลมาบตาพดทอยใกลทสดรวมถงโรงพยาบาลอน ๆ ไมอยในภาวะทจะรบมอกบปญหาไดเลย

ภายใตการตงรบปญหา ทเปนอยยงพบวา ในขนของการปฏบตงานหนวยงานแตละสวนยงการขาดการประสานงานทมประสทธภาพ มการท างานซ าซอนกนหรอตางคนตางท า และขาดความจรงจงในการท างาน ซงลวนสงผลใหการจดการปญหาไมมประสทธภาพรวมทงตามปญหาไมทน ตวอยางเชน ปญหาเรองการเกบตวอยางอากาศ ซงในทางเทคนคท าไดยากมาก เนองจากเมอมลสารหรอสารเคมระบายสอากาศแลวจะมการผสมหรอท าปฏกรยาและอาจกลายเปนมลพษตวใหมกได ผเชยวชาญจากกองระบาดวทยากลาววา การเกบตวอยางอากาศจงควรท าอยางรวดเรวเมอเกดเหตและตองมการเฝาตดตามอยเสมอ ซงการท าตรงนจะใหไดผลดควรตองใหหนวยงานทองถนท า แตกท าไมไดเนองจากตดขดเหตผลหลายดานทงงบประมาณ ความพรอม และอน ๆ ท าใหหลายครงทมการเกบตวอยางแลวแตเมอมการทดสอบทางหองแลบแลวไมเจอมลสารหรอตรวจเจอนอยมาก

อยางไรกด การพสจนทางวทยาศาสตรนน แมหลายครงจะพบวาผลการตรวจสอบออกมาในลกษณะตรงกนขามกบปญหาทเกดขน เชนตรวจไมพบมลพษ หรอคาทตรวจพบนนต ากวาคามาตรฐานทยอมรบไดมาก ท าใหไมมการด าเนนการทงจากฝายราชการและฝายโรงงานในการแกไขปญหา ผเชยวชาญคนเดยวกนนนกมความเหนวา คาทตรวจพบกเรองหนงแตเมอมการรองเรยนจากชาวบานวามปญหากลนเหมนหรอมชาวบานเจบปวยขน ภาวะของปญหาเพยงเทานกนาจะเพยงพอท จะตองมการเรงด าเนนการแกไขอยางจรงจง โดยเฉพาะอยางยงเมอเกดปญหาขนในพนทน ซงทราบกนดอยวามความเสยงสงในเรองมลพษ

5. ระดบองคการปกครองสวนทองถน

องคการปกครองสวนทองถนทเกยวของโดยตรงในพนทคอ ส านกงานเทศบาลเมองมาบตาพด อยางไรกดหากมองในเชงความสมพนธระหวางปญหาจากการพฒนาอตสาหกรรมในพนทมาบตาพดและบรเวณใกลเคยงกบบทบาทและอ านาจหนาทของเทศบาลจะพบวา เทศบาลไมมอ านาจแทบจะโดยสนเชงในการก าหนดแนวทางการพฒนาหรอการแกไขปญหาทเกดขนในพนทมาบตาพดเลย ทงนรวมไปถงไมมอ านาจอนมตเรองการตงโรงงานในพนทน การจดเกบและการจะไดรบประโยชนจากภาษตาง ๆ ของการลงทนอตสาหกรรมในนคมอตสาหกรรม ยกเวนแตจะเฉพาะโรงงานประภท 1 – 3 ทอยนอกเขตการดแลของนคมอตสาหกรรม แมแตปญหาดานสงแวดลอม

5 ดภาคผนวก จ - 2 (2543)

91

ทางเทศบาลกระบไวชดในเอกสารแนะน าตนเองวาการจดการดานสงแวดลอมในพนทนอยในความรบผดชอบของโครงการพฒนาพนทชายฝงทะเลตะวนออก (เอกสารแนะน าเทศบาลเมองมาบตาพด, ไมระบ)

บทบาทหนาทหลกของเทศบาลเมองมาบตาพดจงจ ากดอยทเรองของการจดการปญหาขยะมลฝอยและน าเสยจากชมชนและยานพาณชยกรรม การดแลกองทนหมบานและชมชนเมอง การดแลเรองสาธารณปโภคและอปโภคพนฐานของชมชนเมอง และการรวมมอกบโรงพยาบาลของรฐในการจดหนวยแพทยเคลอนทเพอใหบรการชมชน

อยางไรกด ทางเทศบาลฯ ไดพยายามสรางบทบาทของตนในการเขามาแกปญหาผลกระทบของชมชนจากการพฒนาอตสาหกรรมทมาบตาพด รวมถงความพยายามทจะจดหาน าประปาบรการแกชมชนในพนทน ซงมถง 20 กวาชมชนทยงไมมน าประปาใช ขณะทน าฝนกใชไมไดและแหลงน าใตดนหรอน าบอตนทชาวบานเคยใชเปนประจ ากปนเปอนมลพษจนไมสามารถใชดมกนไดเหมอนอดต และมนโยบายทจะสงเสรมใหมการประกนภยหมแกชมชนในเขตเทศบาล แตนโยบายเหลานไมสามารถผลกดนไดส าเรจเนองจากมความขดแยงทางการเมองและเชงผลประโยชนระหวางฝายบรหารและฝายสภาของเทศบาล 6. ระดบการนคมอตสาหกรรม

การควบคมดแลปญหาสงแวดลอมและการด าเนนงานของโรงงานตาง ๆ ภายในนคมอตสาหกรรมมาบตาพดอยในอ านาจหนาทของ ส านกงานนคมอตสาหกรรมมาบตาพด ทอยภายใตการนคมอตสาหกรรมแหงประเทศไทย (กนอ.) ในสงกดกระทรวงอตสาหกรรม กนอ. มหนาทโดยตรงในการสงเสรมการลงทนของ ผประกอบการตาง ๆ ในพนทนคม อตสาหกรรมทกแหง รวมถง มหนาทอกดานหนงคอ การ ควบคม การด าเนนงานของผประกอบการอตสาหกรรมใหเปนไปตามระเบยบ ขอบงคบ และกฎหมาย รวมทงการด าเนนงานทเกยวกบการสาธารณสขหรอทกระทบกระเทอนตอคณภาพสงแวดลอม ซงอ านาจหนาทเหลานของ กนอ. บญญตไวในพระราชบญญตการนคมอตสาหกรรมแหงประเทศไทย พ.ศ. 2539 ซงเปนกฎหมายเฉพาะหนวยงานทท าให กนอ. มความอสระในการควบคมดแลผประกอบการทงดานการสงเสรมการลงทนและการควบคมเรองสงแวดลอมท แยกขาดจากกรมโรงงานอตสาหกรรม (กรอ.) และหนวยงานราชการอน ๆ

ภายใตบทบาทหนาททขดแยงกนเองน ผแทนจาก สผ. เหนวานเปนสาเหตทท าให การท างานของ กนอ. ขาดระบบการตรวจสอบและถวงดล (Check and Balance) ทด โดยทวไป กนอ. เลอกเขาขางผประกอบกา รและหลกเลยงทจะใชมาตรการรนแรงในการจดการปญหากบฝายผประกอบการทกระท าผด เนองจากตนเองเปนฝายไปเชอเชญใหเขามาลงทน ขณะเดยวกนกไมไดใหความส าคญกบการจดการสงแวดลอมใหด ไมรจกชมชน ไมรวาชมชนมปญหาอะไรบาง รวมถงเมอมการรองเรยนจากชมชนกไมเชอชมชนดวย ลกษณะดงกลาวท าใหนคมอตสาหกรรมมาบตาพดทผานมา ๆ มาถกมองวาเปนแดนสนธยาทไมมหนวยงานรฐอน ๆ สามารถเขาไปยงเกยวได รวมทงชมชนกไมเคยมโอกาสรบรการด าเนนงานใด ๆ ภายในนคมอตสาหกรรม

ปญหามลพษในพนทนเกดขนกอนหนานหลายป หรออาจกลาวไดวาชมชนบรเวณมาบตาพดเรมเดอดรอนนบตงแตทมงานกอสรางเรมทยอยเกดขนอยางขนานใหญและตอเนอง จนกระทงปญหามลพษเรมส าแดงตวเองออกมาชดเจนขนในป พ.ศ.2539 การรองเรยนของชมชนและโรงเรยนไดพงเปาหมายไปทการนคมฯ มาบตาพดเปนล าดบแรกในฐานะผควบคมดแลผประกอบการ ทวาชมชนมความรสกวาตวนคมอตสาหกรรมและผประกอบการคอฝายเดยวกน วธปฏบตและการรบมอกบปญหาทเกดขนกไมแตกตางกน หากมความตางอยบางก

92

คอ ฝายนคมฯ คอผชวยปกปองและปดความรบผดชอบใหแกผประกอบการเสยเอง นอกจากจะบายเบยงการรบผดแลว ยงเรยกรองการพสจนจากฝายผรองเรยน หากเลยงไมพนกพยายามท าใหเรองราวปญหาทเกดขนไมรนแรงเชนทชาวบานรสกหรอวตกหวาดกลว โดยไมไดใสใจแกปญหาใหดขน

ดงนนการตงคณะท างานเฉพาะกจ 4 หนวยงานขนมาจงไมเพยงเปนการลดบทบาทและอ านาจของ กนอ . ในการ ตรวจสอบโรงงานและดแลเรอง สงแวดลอมทมาบตาพดเปนครงแรก แตยงเปนการเพมบทบาทหนวยราชการอนใหสามารถเขาไปถวงดลและมบทบาทรวมแกไขปญหามากขนดวย โดย กระทรวงอตสาหกรรมมอบอ านาจใหกรมโรงงานอตสาหกรรม เปนผตรวจสอบโรงงาน รวมถงมอ านาจสงปดและสงระงบใบอนญาตของผประกอบการทท าผด ขณะทกรมควบคมมลพษสามารถเขาไปเกบตวอยางมาตรวจและใหค าแนะน าในการแกไขปญหา สวนส านกงานนโยบายและแผนสงแวดลอม คอยท างานสนบสนนและ เขาไปตรวจสอบก ระบวนการผลตและวตถดบทใช ของแตละโรงงานวาปฏบตตามขนตอนท ระบไวในรายงา นการศกษาผลกระทบดานสงแวดลอมหรอไม ระยะแรกทปญหารนแรงคณะท างานมการประชมกนสปดาหละครง และเปลยนมาเปนสองสปดาหตอครง เมอปญหาทเลาลงจงกลายเปนประชมเดอนละครง อยางไรกดขณะทการนคมฯ มาบตาพดถกโจมตวาเขาขางผประกอบการนน ในสวนของเจาหนาทระดบปฏบตงานของการนคมฯ ทจ าเปนตองปฏบตตามค าสงของผบงคบบญชาและนโยบายของรฐ มความล าบากใจในการท างานหลายอยาง นบตงแตเรองก าลงคนทมจ ากดอยางยงในการรบมอกบภารกจการตรวจสอบโรงงานขนาดใหญหลายสบโรง ซงปจจบนงานฝายนมก าลงคนเพยงไมกคนจากจ านวนพนกงานและลกจางทงหมดของการนคมฯ มาบตาพดทมอยประมาณ 48 คน เรองอทธพลอนใหญโตของฝายผประกอบการทงหลายทเจาหนาทบอกเลาวาเพยงเหนชอในใบจดทะเบยนหนกชวนสะดง การจะเขาไปตรวจสอบหรอเอาผดเมอตรวจพบความผดจงเปนเรองล าบากใจเชนกน มนบวาบางครงความรความเชยวชาญทมอยยงยากทจะจบไดไลทนฝายผประกอบการ ทมผเชยวชาญอยจ านวนมาก หากพลาดไปอาจหมายถงการฟองกลบจากฝายผประกอบการดวย ความล าบากใจอกประการหนงคอ การปะทะกบชมชน เจาหนาทการนคมฯ กลายเปนดานแรกของการรบเรองรองเรยน การดาวาโจมต และประทวงจากชมชน โดยเฉพาะเมอเวลาลงพนทและตองเผชญหนากบความอดอดคบแคนใจของชาวบาน ทามกลางปญหาและภาวะทเปนอย เจาหนาทของการนคมฯ จงพยายามเลยงหรอไมสามารถใชกฎหมายมาด าเนนการกบผประกอบการได โดยเฉพาะอยางยงเรองการตรวจสอบมลพษอากาศซงในทางเทคนควชาการเปนสงทพสจนไดยาก แตหนมาใชแนววธทางรฐศาสตรมากกวา เชน การโนมนาวและสรางความรวมมอกบฝายสถานประกอบการเพอแกปญหารวมกน

ปจจบนส านกงานนคมอตสาหกรรมมาบตาพดไดพยายามปรบปรงมาตรการเชงรบมอและการปองกนปญหา โดย พยายามจดท าแผนงานรวมกบทางจงหวดและกลมผประกอบการจ านวนหนง (ส าเนาเอกสารจากส านกงานนคมอตสาหกรรมมาบตาพด, ไมระบ) เชน

การจดตงศนยรบแจงเหต 24 ชวโมงขนและจดเจาหนาทประจ าศนยผลดละ 2 คนเพอรบแจงเหตและ ด าเนนการตรวจสอบหาสาเหต และการตดตามขอมลความปลอดภย เชน การซอมแผนฉกเฉน การหยดเดนเครองเพอซอมบ ารงประจ าป (shutdown) และการจดเกบสารเคม

การปองกน เชน ใหมการตรวจรายงานการประเมนความเสยง risk assessment ทโรงงานตองท า

93

การประเมนความเสยงและตองจดท ารายงานอไอเอ ตามประกาศของ กรอ. ท 3/2542, มการตดตามการซอมแผนฉกเฉนของโรงงานเพอความมนใจวาแตละโรงงานมความพรอมอยตลอดเวลา และมการรวบรวมขอมลและเตรยมอปกรณเพอความพรอมในการระงบอบตภย

การตอบโต แบงออกเปน 3 ระดบ ระดบแรกคอ เมอเกดอบตภยขน โรงงานสามารถระงบเหตได เอง, ระดบสอง เมอเกดอบตเหตขนและไมสามารถควบคมสถานการณได จะตองขอความชวยเหลอจากส านกงานการนคมฯ มาบตาพดและหนวยงานอน และระดบสามคอ กรณททางนคมฯ ไมสามารถควบคมได การจดการปญหาจะอยในการควบคมและสงการโดยทางผวาราชการจงหวดและจะมการจดตง “ศนยอ านวยการรวมปฏบตการภาวะฉกเฉน” ขนควบคมและแกไขสถานการณ ซงจะเปนการประสานความรวมมอของหลายฝายเขามาเพอรบมอกบปญหาฉกเฉนทเกดขน

การศกษาวจยดานการจดการสงแวดลอม หลงจากเกดปญหามลพษรนแรงขน ท าใหมการรเรมการศกษาวจยขนหลายโครงการเกยวกบปญหา

ผลกระทบดานสงแวดลอมและสขภาพจากการพฒนานคมอตสาหกรรมมาบตาพดและพนทใกลเคยง โครงการเหลานเปนความรวมมอของ กนอ. และหนวยงานราชการทงสวนทองถนและสวนกลาง อาทเชน

1. โครงการศกษาศกยภาพการรองรบมลพษทางอากาศ (carrying capacity) เพอศกษา วาบรรยากาศของพนทมาบตาพดยงสามารถรองรบมลพษอากาศไดอกหรอไม เหตผลทน ามาสการศกษานเนองจากรายงานผลกระทบทางสงแวดลอมของ สผ. กลาววามลสารในบรรยากาศพนทมาบตาพดสงกวาเกณฑมาตรฐาน ซงแตกตางจากคาตรวจวดความจรงของกรมควบคมมลพษและ กนอ. ทระบวายงมคาเขมขนนอยมาก ดงนนคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต จงมมตใหกระทรวงวทยาศาสตรฯ ด าเนนการใหมการศกษาศกยภาพรองรบมลสารของพนทนเพอใหไดขอมลทถกตองตามขอเทจจรง ทางกนอ. และผประกอบการ 91 โรงงาน ไดระดมทนจ านวน 20 ลานบาท โดยกนอ. สมทบทน 5 ลานบาท ใหเวลาศกษา 15 เดอนตงแตเดอนตลาคม 2544 – ธนวาคม 2545 อยางไรกด มลสารทศกษาภายใตโครงการนม เพยง 3 ตวคอ ออกไซดของไนโตรเจน ออกไซดของซลเฟอร และฝนละอองขนาดเลกกวา 10 ไมครอน (NOx, SOx, PM10) (มตชน 25/8/44) นคมอตสาหกรรมมาบตาพดตองการใชผลการศกษานเปนแนวทางก าหนดการขยายตวของโรงงานในพนทนตอไป

2. โครงการปองกนและควบคมปญหามลพษทางอากาศจากอตสาหกรรมในประเทศไทย รวมกบ กรอ. ภายใตความรวมมอทางวชาการจาก GTZ6

3. การจดสรางระบบการจดการสงแวดลอม ISO 14001 กนอ. มาบตาพดสงเสรมใหโรงงานใน Complex เขาสระบบ ISO ขณะนมโรงงานทไดรบการรบรองมาตรฐาน ISO 14000 แลวปรมาณรอยละ 60

4. โครงการนคมอตสาหกรรมเชงเศรษฐนเวศน หรอ Eco Industrial Estate เปนโครงการความรวม มอกบกลมผผลตทตงอยในพนทรวมกน มวตถประสงคเพอลดผลกระทบสงแวดลอมและยกระดบความส าเรจทางธรกจและสรางความสมพนธกบชมชน

การศกษาวจยและด าเนนโครงการเกยวกบผลกระทบทางสขภาพ ประกอบดวยโครงการส าคญ คอ

6 ไมทราบระยะเวลาด าเนนการ

94

1. การศกษาผลกระทบทางระบาดวทยาของไอระเหยสารเคมตอสขภาพของพนกงาน เปนการเกบตวอยางอากาศในทท างาน เพอตรวจวด Benzene, Toluene, และ Xylene พรอมกบเกบตวอยางปสสาวะหาสารตกคาง ซงเปนการด าเนนงานรวมกนระหวางส านกงานสาธารณสขจงหวดระยองและศนยอาชวอนามยมาบตาพด

2. การศกษาผลกระทบของสารเคมดาน VOC (Volatile Organic Compound) ในอตสาหกรรมปโตรเคมตอสขภาพอนามยของคนงานและชมชนในเขตนคมฯ เพอหาความสมพนธของระดบ VOC ทไดรบกบการเปลยนแปลงในรางกายดานการท างานของตบ ไต ระบบทางเดนหายใจ และระดบโมเลกล รบผดชอบโดยสถาบนวจยจฬาภรณ

3. โครงการพฒนาศนยขอมลและวเคราะหความเสยงจากพษของวตถอนตรายของชมชน ด าเนน งานโดยสถาบนวจยวทยาศาสตรการแพทย จฬาลงกรณมหาวทยาลย รวมกบส านกงานสาธารณสขจงหวดระยอง และเทศบาลเมองมาบตาพด งบประมาณ 400,000 บาท7

4. โครงการอาสาสมครเฝาระวงกลนจากนคมอตสาหกรรมมาบตาพด ด าเนนงานโดยส านกงานสาธารณสขจงหวดระยอง โรงพยาบาลบานฉาง และโรงพยาบาลระยอง ระยะเวลาด าเนนการระหวาง มนาคม 2542-กมภาพนธ 2543 งบประมาณ 290,200 บาท

5. โครงการศกษาการประเมนความเสยงทางดานสขภาพและสงแวดลอมของประชาชนโดยรอบนคมอตสาหกรรมมาบตาพด สนบสนนโดย กนอ . รบผดชอบและด าเนนงานโดยศนยอาชวอนามยมาบตาพด จงหวดระยอง กองอาชวอนามย กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข ระยะเวลาศกษา 1 พฤศจกายน พ.ศ. 2542 - 30 เมษายน พ.ศ. 2543 รวม 6 เดอน งบประมาณรวม 500,000 บาท

6. โครงการเฝาระวงผลกระทบตอสขภาพของประชาชนโดยรอบการนคมอตสาหกรรมมาบตาพดจากมลพษสงแวดลอม ด าเนนการโดยส านกงานสาธารณสขจงหวดระยอง โรงพยาบาลระยอง โรงพยาบาลบานฉาง และโรงพยาบาลมาบตาพด รบผดชอบโดยส านกงานสาธารณสขจงหวดระยอง ระยะเวลาด าเนนการ 1 ตลาคม พ.ศ. 2542 - 31 กนยายน พ.ศ. 2543 งบประมาณ 808,920 บาท โดยการสนบสนนของ กนอ.

7. โครงการศกษาและวเคราะหผลกระทบทางดานระบาดวทยาของไอระเหยสารเคมตอชมชนต าบลมาบตาพด รบผดชอบโดย กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข ระยะเวลาด าเนนการจากตลาคม พ.ศ. 2543 - กนยายน พ.ศ. 2544 งบประมาณ 2 ลานบาท สนบสนนโดย กนอ.

8. โครงการเฝาระวงการเกดโรคมะเรงทจงหวดระยอง ด าเนนการโดยสถาบนมะเรงแหงชาต ซงแบงเปนโครงการศกษาวจยยอย 2 โครงการ คอ 1) โครงการเฝาระวงการเกดโรคมะเรงในคนท างานทนคมฯ มาบตาพดและชมชนใกลเคยง โดยการเกบตวอยางเลอดตรวจ DNA เพอหา Biomarkers ทเปนตวชวดความเสยงของการเกดโรค และ 2) โครงการศกษาอบตการของโรคมะเรงในจงหวดระยองและจงหวดประจวบครขนธ ในป พ.ศ. 2540 - 2542 มระยะเวลาด าเนนการตงแตปงบประมาณ 2543 โดยการสนบสนนงบประมาณจากงบเงนบ ารงของสถาบนมะเรงแหงชาต (ส าเนาหนงสอราชการ ท สธ. 0319/661 จากกรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข ถงผอ านวยการสถาบนวจยระบบสาธารณสข ลงวนท 6 มนาคม 2545)

7 ไมทราบระยะเวลาด าเนนการ

95

7. ระดบรฐบาล ดงทกลาวมากอนหนานแลววา ขนาดและระดบความรนแรงของปญหาจากการพฒนาอตสาหกรรมทมาบ

ตาพดใหญเกนอ านาจหนาทของหนวยงานราชการทองถน การจดการปญหา โดยเฉพาะเมอตองตดสนใจด าเนนมาตรการจ าเปนเกอบทงหมดจงขนอยกบหนวยงานรฐบาลสวนกลาง ตงแตระดบกระทรวง ไปจนถงคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต และคณะรฐมนตร

จากการสอบถามและพดคยกบกลมบคคลตาง ๆ สามารถประมวลปญหาทเกดขนในกระบวนการจดการ ปญหาของพนทมาบตาพดได ดงน

1. ความผดพลาดของนโยบายและการวางแผนตอเนองเพอรองรบการขยายตวของอตสาหกรรมและผล กระทบทจะเกดตามมา

ผแทนหอการคาจงหวดระยองชวา รฐบาลมนโยบายการพฒนาพนท มาบตาพดใหเปนเขตอตสาหกรรมหนกขนาดใหญททนสมยกาวหนา อตสาหกรรมทลงทนในพนทมาบตาพดลวนเปนอตสาหกรรมขนาดใหญ ใชเทคโนโลยสง และกอมลพษมาก แตกลบไมมการเตรยมการดานตาง ๆ พรอมกบการลงทนทเกดขน ไมวาจะเปนเรองการจดการสงแวดลอม เชน ทจงหวดระยองไมมหนวยงานของกระทรวงวทยาศาสตร ฯ ตงอยเลย หนวยงานราชการทเกยวของหลก ๆ ในพนทเปนของกระทรวงอตสาหกรรมและกระทรวงสาธารณสข แตทงสองฝายตางกบอกวา ไมมงบประมาณทจะเขามาดแลเรองสขภาพและสงแวดลอม ขณะเดยวกนดานการศกษา ผแทนหอการคาฯ กเหนวา รฐบาลไมไดสงเสรมและจดสรรงบประมาณใหมการขยายตวของการศกษาควบคไปกบการพฒนาทเกดขน ตวอยางเชน อตสาหกรรมทระยองลวนเปนอตสาหกรรมไฮเทคเกอบทงนน และในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตกมการก าหนดใหจงหวดระยองเปนศนยการศกษาและวจยทางดานอตสาหกรรม แตทนกลบไมมสถาบนศกษาระดบอดมศกษา โดยเฉพาะดานเทคโนโลย ทจะชวยผลตบคลากรทมความรความสามารถมารองรบการพฒนา หรอการผลตนกวชาการทจะชวยสนบสนนชวยเหลอขอมลวชาการดานสงแวดลอมตาง ๆ ในดานสงคมกควรมการพฒนาควบคมกนอยางเปนระบบ คอมการขยายสาธารณปโภคใหถงชมชน ตองน าเงนภาษทเกบจากผประกอบการมาบ ารงทองถน การดแลประชาชนทไดรบผลกระทบ ซงอาจตองมการจายเงนชดเชยหรออดหนนการศกษาของคนทองถน รวมไปถงการดแลภาคเกษตรทไดรบผลกระทบจากการพฒนาอตสาหกรรมดวย นอกจากนรฐควรตองมขอบเขตการพฒนาทชดเจน ผประกอบการ ทองถนดานการทองเทยว รายหนงเหนวา การพฒนาโครงการพฒนาพนทชายฝงทะเลตะวนออกทงระยะท 1 และ 2 มการขยายตวไปเรอย ๆ อยางไมมขอบเขตจ ากด ไมมกฎกตกาทแนนอน ไมมการวางผงเมองทชดเจน ทผานมารฐไมมการจดการผงเมองทดพอ ท าใหเกดปญหาสงแวดลอมตามมามากมาย ซงเมอเกดปญหาแลวรฐกควรตองลงทนในการแกไขปญหา เชน หากจ าเปนตองมการอพยพคนออกจากพนท รฐบาลตองลงทนเรองน คอตอง จดหาทอยใหมแกคนในพนท ทตองยายออกใหดกวาเดม และตองลงทนดานสาธารณปโภคใหครบครนแกคนเหลาน เมอยายโรงเรยนแลว กควรตองยายชมชนและวดไปดวยกน การแกปญหาโรงเรยนมาบตาพดพนพทยาคารดวยยายโรงเรยน อยางเดยว แตไมมการยายชาวบาน ชาวบานกยงคงเดอดรอนเหมอนเดม หากรฐบาลยอมลงทนในเรองน ชาวบานทเดอดรอนจะยอมยายออกแน วธการแกปญหาทรฐท าไปในเวลานเปนการแกทปลายเหตและไมสามารถท าใหสถานการณดขนได

96

2. การปกปดปญหา-เรยกรองการพสจน-ลดกระแสความกลวของชาวบาน แนวปฏบตนเปนลกษณะรวมในการรบมอและจดการปญหาของรฐบาลและกระทรวงทรบผดชอบ นนคอ

มการปกปดปญหาทเกดขนเปนอนดบแรก หากมการรองเรยนจากชาวบานจะปฏเสธไวกอน ไมเชอชาวบานงาย ๆ และขอใหมการพสจนปญหากอนวาเปนจรง เนองจากรฐกลวชาวบานและสาธารณชนตนกลว และกลวเสยภาพพจนประเทศ อน หมายรวมถงกลวเสยบรรยากาศการลงทน เมอพสจนวามปญหาจรง กพยายามลดทอนความรนแรงของปญหาใหรสกวาไมมอะไรนาเปนหวง เชน ใหเหตผลวา สารเคมทปนเปอนในสงแวดลอมหรอทระบายออกจากปลองยงอยในเกณฑคามาตรฐาน , ปญหาไมไดรนแรงอยางทชาวบานตกใจกลว รวมไปถงการสงหามเจาหนาทไมใหขาวสารสอมวลชน ยกเวนผบงคบบญชาระดบสงเทานนทสามารถใหขาวได

3. การแกปญหาแบบเฉพาะหนา-วงตามปญหา-แกปญหาทปลายเหต เปนลกษณะรวมอกขอหนง เมอปญหารนแรงและขยายการรบรสสาธารณะมากขน แนวทางการจดการ

ปญหาทรฐบาลนยมใชคอ การตงคณะกรรมการเฉพาะกจขนมาตดตามการแกไขปญหา จากนนจะเขาสกระบวนการพสจนปญหาอยางละเอยดอกครง กอนทจะด าเนนมาตรการแกไขปญหาตอไป

กรณปญหาทสงผลกระทบตอสขภาพของชมชนมาบตาพดตงแตป พ .ศ. 2540 จนถงปจจบน คณะกรรมการสงแวดลอมฯ โดยมนายกรฐมนตรเปนประธานการประชมเพอพจารณาแนวทางการแกไขปญหาเมอวนท 17 กรกฎาคม พ.ศ. 2540 และมมตใหกระทรวงวทยาศาสตรฯ และกระทรวงอตสาหกรรม ประสานความรวมมอในการแกปญหาอยางเรงดวน มตดงกลาวน ามาสการแตงตงคณะท างานตดตามผลการแกไขเหตเดอดรอนร าคาญเรองกลนจากโรงงานอตสาหกรรมในนคมอตสาหกรรมมาบตาพด ซงประกอบดวย 4 หนวยงานดงกลาวแลวขางตน ปจจบน ณ เวลาทมการศกษานอย คณะท างานฯ นยงคงท าหนาทอยและพยายามตดตามการแกไขปญหาอยางตอเนอง

กรณของพนทมาบตาพด ผแทน สผ. กลาววา มการจดเปนพนทเสยงอนตรายอนดบหนง (ทระยองม 2 พนทคอ มาบตาพดและเขตอตสาหกรรมทพไอ) ซงทาง สผ. จะเปนผท าหนาทตรวจสอบโรงงานเอง ขณะทพนทเสยงอนดบสองจะจาง Third party หรอบรษททขนทะเบยนกบ สผ. ไปตรวจโรงงานแทน ดวยงบประมาณปละ 3 ลานบาท โดยจะตรวจโรงงานทกแหงตาม รายงานผลการวเคราะหผลกระทบดานสงแวดลอม ( อไอเอ) เนองจาก สผ. ฝายตรวจสอบมก าลงคนนอยมาก มเพยงลกจางประมาณ 10 คน ท าใหไมสามารถไปตรวจสอบเองได

คณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต เคยมมตใหกระทรวงสาธารณสขตงงบประมาณ 10 ลานบาท เพอใหกระทรวงสาธารณสขเฝาระวงเรองสขภาพอนามย แตปรากฏวางบประมาณนไดถกใชไปในการท าวจยโดยสถาบนวจยวทยาศาสตรการแพทย ซงผานไป 2 ปแตกไมมผลอะไรออกมา ซงเจาหนาทดานสาธารณสขและกระทรวงวทย าศาสตรฯ ตางเหนวาเปนการใชงบประมาณในลกษณะเบยหวแตกทไมสามารถน าไปสการแกไขปญหาได มเพยงสถาบนมะเรงฯ ทไดมาศกษาเบองตนและชวาพนทนมโอกาสเสยงเกดโรคมะเรงสง

แนวทางการแกปญหาทเปนอยไมวาจะเปนของสวนทองถนหรอสวนกลาง มลกษณะการแกปญหาเฉพาะจดเพอใหปญหาลดความรนแรงลง และคลคลายความโกรธและความไมพอใจของชาวบานเปนส าคญ

97

4. การศกษา-วจย รฐบาลมความพยายามแกปญหาระยะยาว โดยสนบสนนใหมการศกษา-วจยถงผลกระทบตาง ๆ จากการ

พฒนาพนทชายฝงทะเลตะวนออก เพอเปนขอมลส าหรบการวางแผนดานตางๆ ตวอยางเชน คณะรฐมนตรมมตตามผลการประชมของคณะกรรมการพฒนาพนทชายฝงทะเลตะวนออก

ครงท กพอ.1/2543 ใหกรมการผงเมองด าเนนโครงการจดท าผงภาคและก าหนดยทธศาสตรการพฒนาพนทบรเวณชายฝงทะเลตะวนออก ดวยงบประมาณ 4.5 ลานบาทเพอประกอบการพจารณาและการวางแผนของสภาพฒน กอนทจะเสนอคณะรฐมนตรใหพจารณาเกยวกบการพฒนาพนทชายฝงทะเลตะวนออก รวมถงพนทมาบตาพดตอไป ขณะเดยวกนสภาพฒนกมโครงการจดท าแผนปฏบตการตามแผนงานเรงรดกระจายกจกรรมทางเศรษฐกจไปสภมภาค โดยในแผนนมแผนยอยคอ แผนปฏบตการเรงรดการกระจายประชากรไปสพนทชายฝงทะเลตะวนออกประกอบดวย ส านกงานนโยบายและแผนสงแวดลอม ในนามกระทรวงวทยาศาสตรฯ กไดรบมอบหมายใหด าเนนการศกษาเพอจดท าแผนปฏบตการเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในบรเวณพนทชายฝงทะเลตะวนออกระยะท 2

นอกจากนยงมการศกษาเพอจดท าแผนตาง ๆ เกยวกบพนทนอกมากมายหลายแผน เทาทส ารวจมาพบวา ผศกษายงไมพบวามการศกษาเกยวกบการประเมนผลได-ผลเสยและความคมทนทางเศรษฐกจในมตตาง ๆ ตอประเทศจากการด าเนนโครงการอสเทรนซบอรด

กลาวโดยสรปกระบวนการแกไขปญหาทท าอย เปนวธการแกไขปญหาเฉพาะหนาและแยกสวนอยางยง ทงนเพอบรรเทาปญหาทเกดขนเฉพาะชวงเวลาหนง ๆ ใหดขนเทานน ซงในกรณของมาบตาพดคอ ปญหากลนเหมนทรนแรงจนท าใหชาวบานทนอยเกอบไมไดและเดกนกเรยนเจบปวยจ านวนมาก ขอนเหนไดชดเจนจากค าสงแตงตงและภาระหนาทของคณะท างานรวมจาก 4 หนวยงาน ในชอวา “คณะท างานตดตามผลการแกไขเหตเดอดรอนร าคาญเรองกลนจากโรงงานอตสาหกรรมในนคมอตสาหกรรมมาบตาพด ” ค าสงแตงตงมขนเมอรฐบาลเหนวาสถานการณไมดนกและมผลกระทบตอภาพลกษณของประเทศอยางยง มชาวบานชมนมประทวงบอยครง สอมวลชนตดตามใหความสนใจ โดยเฉพาะกรณการเจบปวยของเดกนกเรยน ในขณะทยงมอกหลายปญหาทงดานสงแวดลอม สขภาพ และอน ๆ ในพนทนทไดรบผลกระทบและอาจจะรนแรงไมแตกตางจากปญหากลนเหมน ทวาปญหาเหลานยงคงถกละเลยหรอไมใหความส าคญในปจจบน

บทท 6 มองในมมสขภาพ : แนวคดเรองสขภาวะ

ดงทกลาวไวบางแลวในบทแรกวา การศกษาชนนเปน สวนหนง ของ โครงการการพฒนา ระบบ การ

ประเมนผลกระทบทางสขภาพ โดยมงเนนการประเมนผลกระทบจากโครงการลงทนและการพฒนาขนาดใหญและนโยบายของรฐ เพอแสวงหาแนวทางอนเหมาะทจะน ามาตรการการประเมนผลกระทบทางสขภาพมาใชในสงคมไทย อยางไรกดการประเมนผลกระทบทางสขภาพ (Health Impact Assessment / HIA) ยงเปนเรองคอนขางใหมและคนยงไมคนเคยดนก เมอกลาวถงการประเมนผลกระทบจากการพฒนาโครงการตาง ๆ โดยเฉพาะโครงการขนาดใหญแลว คนทวไปหรอแมแตหนวยงานราชการทท างานดานนกคนเคยกบเรองการประเมนผลกระทบทางสงแวดลอม ( Environmental Impact Assessment / EIA) มากกวา ทเรมมการศกษาและจดท ารายงานมาตงแตเมอป พ.ศ. 2527 (ปารชาต ศวะรกษ , 2545 ; น.7) และการประเมนผลกระทบทางสงคม (Social Impact Assessment/SIA) ซงกเปนสวนหนงของการท ารายงานอไอเอ ภายใตหวขอเรองคณคาการใชประโยชนของมนษยและคณคาตอคณภาพชวต (ปารชาต ศวะรกษ, 2545; น.21)

ดงนนกอนทจะน าเสนอมมมองเรองผลกระทบทางสขภาพจากการพฒนาอตสาหกรรมทมาบตาพดและพนทใกลเคยง จงขอท าความเขาใจเบองตนเกยวกบแนวความคดพนฐานวาดวยสขภาพทเปนอยในปจจบนและทเกยวของกบการศกษาชนน การประเมนผลกระทบทางสขภาพ ทงในดานความหมาย ลกษณะและระดบของการประเมนอยางสงเขป แนวคดพนฐานเรองสขภาพ การก าหนดนโยบายและการด าเนนการตางๆ ในแตละเรองยอมมแนวคดพนฐานเปนตวก ากบและเปนตวขบเคลอนส าคญ ส าหรบสงคมไทยทผานมา การก าหนดนโยบายและการด าเนนการดานสขภาพตงอยบนพนฐานของแนวความคดวาดวยโรคเปนส าคญ แตในปจจบน เกดมแนวความคดใหมในเรองของสขภาพขนมาและเปนแนวความคดส าคญทก าลงขบเคลอนไปสการป ฏรประบบสขภาพของไทยเพอน าเอาหลกการตาง ๆ ตามรฐธรรมนญมาแปรเปนกลไกในการคมครองสขภาพใหครอบคลมยงขน แนวความคดใหมดงกลาวคอ แนวความคดวาดวยสขภาวะ แนวความคดทงสองอยางก าลงขบเคยวแยงชงพนทในการก าหนดนโยบายและแนวปฏบตกนอยในเวลาน (เดชรต สขก าเนด, 2545; น.6-7)

แนวความคดวาดวยโรค เปนแนวคดทเนนการปองกนหรอแกไขเมอมภาวะเจบปวยหรอเปนโรคขนมา วธการคอการท าใหโรคหายไป ดวยการรกษาหรอการปองกนเปนกรณ ๆ ไป แนวคดนมการแบงชดเจนระหวางผใหบรการและผรบบรการ และไมไดใหความส าคญหรอไมคดผนวกรวมไปถงเรองสภาพแวดลอมทางเศรษฐกจ สงคม และกายภาพโดยรวมเขามาเปนปจจยทมผลตอสขภาพดวย แตจะเนนเฉพาะสภาพแวดลอมและพฤตกรรมเฉพาะทมผลตอการเกดโรคโดยตรงเทานนโดยอาศยเครองมอทางสถตหรอวทยาศาสตรในการก าหนดปจจยทมผลตอสขภาพ และหรอพาหะน าโรคตาง ๆ ภายใตแนวคดนผลกระทบทางสขภาพจะเกดขนตอเมอนโยบายหรอโครงการนน ๆ ท าใหเกดโรคระบาดหรอการขยายตวของโรคเพมขนโดยตรง และพสจนไดชดเจนแนนอนเทานน การด าเนนการสงเสรมและดแลสขภาพตามแนวความคดนสามารถท าใหควบคมโรคตดตอไดหลายโรค แตไมอาจท าความเขาใจและจดการโรคสมยใหมทเขามาเกยวของกบวถชวต สภาพแวดลอม และสงคม

98

99

ไดดพอ จนเปนเหตใหหลายโรคมการขยายตวมากขน เชน โรคหวใจ โรคมะเรง และภาวะความแปรปรวนทางจต (เดชรต สขก าเนด, 2545; น. 6)

ขณะทแนวความคดเรองสขภาวะ จะไมจ ากดการมองตนเหตและปญหาของสขภาพอยแคการเปนโรคหรออาการเจบปวยทางรางกายและเรองทางเทคนคการรกษาโรคเทานน ในทางตรงกนขามแนวคดแบบหลงนพยายามมองเรองสขภาพในมมมองทกวางขน ภายใตนยามทกวางขน และเกยวโยงไปถงวถชวตทงหมดของคน ดงค านยามของค าวาสขภาพทปรากฏในรางพระราชบญญตสขภาพแหงชาตวา “สขภาพ” หมายถง “สขภาวะ” หรอภาวะทมความสขพรอมสมบรณทงทางกาย ทางจต ทางสงคม และทางจตวญญาณ โดยทสขภาวะทง 4 มตจะตองเกดขนจากการจดการทางสขภาพในระดบตาง ๆ ซงมอยดวยกนหลายระดบ เชน สขภาพของปจเจกบคคล สขภาพของครอบครว อนามยชมชน และสขภาพของสาธารณะ (เกษม วฒนชย, 2544; น. 4) และในแตละระดบมความเกยวโยงถงกนหมด สขภาวะในแตละมตมความหมายดงน (ประเวศ วะส, 2543; น. 4 - 5)

1. สขภาวะทสมบรณทางกาย หมายถง รางกายทสมบรณแขงแรง คลองแคลว มก าลง ไมเปนโรค ไมพการ มเศรษฐกจหรอปจจยทจ าเปนพอเพยง ไมถงอปทวนตราย มสงแวดลอมทสงเสรมสขภาพ ค าวา กาย ในทนหมายถงทางกายภาพดวย 2. สขภาวะทสมบรณทางจต หมายถง จตใจทมความสข รนเรง คลองแคลว ไมตดขด มความเมตตา สมผสกบความงามของสรรพสง มสต มสมาธ มปญญา รวมถงการลดความเหนแกตวลงไปดวย เพราะตราบใดทยงมความเหนแกตว กจะมสขภาวะทสมบรณทางจตไมได 3. สขภาวะทสมบรณทางสงคม หมายถงมการอยรวมกนดวยด มครอบครวอบอน ชมชนเขมแขง สงคมมความยตธรรม มความเสมอภาค มภราดรภาพ มสนตภาพ มความเปนประชาสงคม มระบบบรการทด และระบบบรการเปนกจการทางสงคม 4. สขภาวะทสมบรณทางจตวญญาณ (spiritual well-being) หมายถงสขภาวะทเกดขนเมอท าความด หรอจตสมผสกบสงทมคณคาอนสงสงหรอสงสงสด เชน การเสยสละ การมความเมตตา กรณา การเขาถงพระรตนตรย หรอการเขาถงพระผเปนเจา เปนตน ความสขทางจตวญญาณเปนความสขทไมระคนอยกบความเหนแกตว แตเปนสขภาวะทเกดขนเมอมนษยหลดพนจากความมตวตน (self-transcending) จงมอสรภาพ มความผอนคลายอยางยง เบาสบาย มความปตแผซานทวไป มความสขอนประณตและล าลก หรอความสขอนเปนทพย สบายอยางยง สขภาพดอยางยง มผลดตอสขภาพทางกาย ทางจต และทางสงคม จะเหนวา ภายใตแนวคดเรองสขภาวะนน สขภาพของมนษยจะมความสมพนธเชงพลวตกบปจจยตาง ๆ ทงปจเจกบคคล ครอบครว ชมชน และสภาพแวดลอมอน ๆ ทงทางสงคม กายภาพ ชวภาพ รวมทงระบบบรการสขภาพ (เกษม วฒนชย, 2544; น. 2) การด าเนนการตาง ๆ ไมวาจะเปนของรฐ ทองถน และเอกชน ทมผลกระทบตอปจจยตาง ๆ ทกลาวมายอมมผลกระทบตอสขภาพของมนษยทงสน ไมวาจะเปนทางตรงหรอทางออม การประเมนผลกระทบทางสขภาพ การประเมนผลกระทบทางสขภาพเปนรปแบบหรอกระบวนการประเมนผลกระทบอยางหนง ทเนน “การประมาณการณหรอการคาดการณผลกระทบของการกระท าใดการกระท าหนง ซงมผลกระทบตอสขภาพของประชากรกลมใดกลมหนง โดยการกระท าดงกลาวอาจครอบคลมตงแตระดบโครงการ ระดบแผนงาน หรอระดบนโยบาย และครอบคลมถงผลกระทบทางสขภาพในทกมตและทกระดบ ” (เกษม วฒนชย, 2544 ; น. 5)

100

ขณะเดยวกนกหมายถง “กระบวนการเรยนรรวมกนในสงคม โดยมการประยกตใชแนวทางและเครองมอทหลากหลายในการระบ คาดการณ และพจารณาถงผลกระทบทางสขภาพทอาจเกดขนหรอเกดขนแลวกบประชากรกลมใดกลมหนง จากขอเสนอหรอการด าเนนนโยบาย แผนงาน โครงการ หรอกจกรรมอยางใดอยางหนง เพอสนบสนนการตดสนใจอนจะเปนประโยชนส าหรบการสรางเสรมและการคมครองสขภาพส าหรบประชาชนทกกลม” (เดชรต สขก าเนด, 2545; น.24) ผลลพธทส าคญของการท ากระบวนการนคอ ชดของค าแนะน าหรอขอเสนอทมขอมลหลกฐานยนยน (Evidence-based recommendations) ทสะทอนใหเหนถงแนวทางและคณคาหรอความส าคญของการมสขภาวะทดรวมกนของสงคม เพอประกอบการตดสนใจในเชงนโยบาย การประเมนผลกระทบทางสขภาพยงเปนเครองมอส าคญอกอยางหนงทจะชวยเพมการมสวนรวมและเพมความเขมแขงของภาคประชาชน ตามปรชญาและแนวคดส าคญในการคมครองสขภาพของประชาชนทก าหนดไวในหมวดของสทธและเสรภาพของประชาชนและแนวนโยบายพนฐานแหงรฐของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2540 ตวอยางเชน มาตรา 59 (เดชรต สขก าเนด, 2545; น. 24-25)

ขณะเดยวกนกระบวนการนกจะชวยลดความขดแยงทงทมอยในปจจบนและทอาจเกดขนในอนาคต (เดชรต สขก าเนด, 2545 ; น. 25) โดยเฉพาะความขดแยงอนเกดจากการด าเนนนโยบายสาธารณะทเกยวของกบการลงทนขนาดใหญตาง ๆ ทจะสงผลกระทบอยางกวางขวางตอทรพยากรธรรมชาต สงแวดลอม วถชวต และสขภาพของประชาชน ดงเชนโครงการพฒนาพนทชายฝงทะเลตะวนออก ซงเปนนโยบายสาธารณะของรฐ ทกอใหเกดการลงทนมหาศาลตามมาไมวาจะเปนดานโครงสรางพนฐาน และการพฒนาอตสาหกรรม รวมถงการใชทรพยากรธรรมชาตจ านวนมากเพอการผลตในภาคอตสาหกรรม แตพรอมกนนนกกอใหเกดผลกระทบมากมายตอสภาพแวดลอม วถชวตของชมชนและสงคมโดยรวม การประเมนผลกระทบทางสขภาพจะสามารถท าไดอยางเปนระบบ รวดเรวชดเจน ครอบคลมทกมตและทกระดบตามทกลาวไวขางตน จ าเปนจะตองมการก าหนดใหชดเจนลงไปวา อะไรคอปจจยทมผลตอสขภาพ (health determinants) บาง นอกเหนอจากระบบบรการดานสาธารณสขแลว ปจจยทมผลตอสขภาพหรอเปนตวก าหนดสขภาวะยงเปนผลมาจากการด าเนนนโยบายของรฐ ทองถน และการด าเนนกจกรรมของภาคเอกชน ปจจยเหลานจะครอบคลมกวางขวางไปถงเรองภาวะทางเศรษฐกจและสงคม เชน ระดบรายไดของบคคล การมงานท า สภาพแวดลอมของทท างาน และสถานะทางสงคม การศกษา สภาพแวดลอม เครอขายทางสงคมและชมชน ตลอดจนพฤตกรรมของปจเจกบคคล กถอเปนปจจยทมผลตอสขภาพดวย เปนตน โดยทวไปการประเมนผลกระทบทางสขภาพมการแบงลกษณะของผลกระทบออกเปน 3 ลกษณะ เพอความงายตอการเลอกวธในการวเคราะหหรอประเมน และจะงายตอการก าหนดมาตรการในการลดผลกระทบตามลกษณะทเกดตามมาดวย (เดชรต สขก าเนด, 2545; น. 56-57) คอ

1. ผลกระทบโดยตรง ( Direct Impact) เปนผลกระทบทางสขภาพทเกดขนโดยตรงจากการด าเนนนโยบาย แผนงานหรอโครงการ โดยมปจจยอน ๆ มาเกยวของนอยมาก เชน ผลกระทบทางสขภาพจตอนเนองมาจากความวตกกงวลในอบตภยทอาจเกดขนจากนคมอตสาหกรรมขนาดใหญ

2. ผลกระทบโดยออม (Indirect Impact) เปนผลกระทบทไมไดเกดขนกบสขภาพโดยตรง แตเกดขนเนองจากการเปลยนแปลงของปจจยทมผลตอสขภาพหลายตวรวมกน จนมผลใหเกดการเปลยนแปลง

101

ทางดานสขภาพในทสด เชน ผลกระทบตอสขภาพกายทแยลงเนองจากความวตกกงวลเรองการด ารงชวต ภายหลงจากททรพยากรธรรมชาตเสอมลงจากการด าเนนโครงการ หรอผลกระทบทางสขภาพจตทดขนเนองจากมการจางงานเพมขน

3. ผลกระทบสะสม ( Cumulative Impact) เปนผลกระทบทงทางตรงและทางออมทสะสมจากการด าเนนนโยบาย แผนงาน และโครงการตาง ๆ ในพนทเดยวกน หรอในกลมประชากรเดยวกน ซงบางครงท าใหผลกระทบทเกดขนรนแรงเกนกวาทคาดการณไวในการประเมนผลกระทบของแตละโครงการ การประเมนผลกระทบทางสขภาพแบบสะสมจงจ าเปนตองมความร ความเขาใจในขอมลพนฐาน (รวมถงสภาพแวดลอม และโครงสรางทางเศรษฐกจสงคม) ของพนทหรอประชากรแตละกลมเปนอยางด ตลอดจนตองสามารถมองทะลไปสความเปลยนแปลงอน ๆ ทนาจะเกดขน แมวาความเปลยนแปลงเหลานนจะอยนอกเหนอจากขอบเขตของโครงการกตาม นอกจากเรองลกษณะของผลกระทบแลว การพจารณาถงระดบของผลกระทบทางสขภาพกเปนอก

ประเดนทส าคญในการท าการประเมน เพราะระดบของการประเมนผลกระทบทแตกตางกนยอมหมายถงผลลพธทตางกนและน าไปสการตดสนใจในเชงนโยบายทตางกนดวย การประเมนผลกระทบทางสขภาพภายใตแนวคดเรองสขภาวะอาจแบงออกไดเปน 4 ระดบ (เดชรต สขก าเนด, 2545; น. 58-59) ดงทกลาวไวบางแลวในตอนตนคอ

1. ผลกระทบในระดบปจเจกบคคล การประเมนในระดบนไมซบซอนนก เพราะเปนการประเมนถงภาวะทางสขภาพของบคคล และท าใหเขาใจถงผลกระทบทแตกตางกนในหมสมาชกของครอบครวได อยางไรกดการประเมนเพยงระดบนมขอจ ากดในการเขาถงผลกระทบทางสขภาพในขอบเขตทกวางขนและลกซงขนเพราะขาดกรอบการมองไปถงความสมพนธของมต ระดบและโครงสรางอน ๆ

2. ผลกระทบในระดบครอบครว อาจสะทอนใหเหนไดจากความสมพนธภายในครอบครว การประเมนสวนนจะท าใหเหนความสามารถในการรบมอกบปญหาของสมาชกภายในครอบครว หรอทางในกลบกนความไมสามารถรบมอกบปญหาไดและอาจขยายผลไปสปญหาทกวางขนในระดบชมชน การประเมนสวนนจงเปนการศกษาไปถงจดเชอมตอส าคญกบสถาบนทางสงคมทใหญขน เชน ชมชน หรอองคกรของรฐ ทงในระยะสนและระยะยาว

3. ผลกระทบในระดบชมชน การประเมนสวนนจะท าใหมองเหนความสามารถและความรวมมอกนของคนภายในชมชนเพอเสรมสรางสขภาพของคนในชมชน และความเปลยนแปลงตาง ๆ ทเกดขนจากการด าเนนนโยบาย

4. ผลกระทบในระดบสาธารณะ เปนปญหาทคกคามสาธารณะในวงกวาง ไมสามารถจ ากดเฉพาะกลมประชากรทไดรบผลกระทบโดยตรง เชน อบตเหตจากการกอวนาศกรรม หรอผลกระทบทมตอทศนะของสาธารณะในแงของความส าคญของสขภาพ เชน การมองเหนทางเลอกหรอโอกาสในการสรางเสรมสขภาพทแตกตางไปจากเดม รวมถงทศนะทมตอความเสยง (Risk Perception) ของแตละกลมประชากรและภาพรวมทเปลยนแปลงไปอนเนองมาจากการด าเนนนโยบาย แผนงานหรอโครงการ การประเมนสวนนก าหนดขอบเขตไดยาก แตเปนระดบการประเมนทมความส าคญตอการขบเคลอนเชงนโยบายและการเรยนรรวมกนของสงคม

102

การศกษานไดพยายามท าหนาทเปนสวนหนงของการประเมนผลกระทบทางสขภาพจากการพฒนาอตสาหกรรม ทมาบตาพด ในมตตาง ๆ และอยางไมแยกสวนตามกรอบทกลาวมาขางตน โดยตงตนจากการรวบรวมจากค าบอกเลาโดยตรงของชาวบาน ประมวลขอมล และวเคราะหผลทเกดขนจากอดตจนถงปจจบน และเชอมโยงไปถงนโยบายการพฒนาและแนวทางการจดการปญหาทผานมา วธการประเมนผลกระทบทใชเปนแบบการทบทวนสงทเกดขนหรอมองยอนหลงไป ( Retrospective HIA) วานโยบายการพฒนาพนทชายฝงทะเลตะวนออก โดยเฉพาะบนพนทมาบตาพดนน กอใหเกดความเปลยนแปลงตอสขภาวะทง 4 มตอยางไรบาง อะไรเปนปจจยทมผลตอสขภาพหรอเปนตวก าหนดสขภาพนน ลกษณะของผลกระทบทเกดขนเปนแบบไหน และเกดขนในระดบใด และทงหมดมความเชอมโยงตอกนหรอมความสมพนธเชงพลวตกนอยางไร ผลกระทบตอสขภาวะทางกาย

การประมวลปญหาและขอหวงใยตามค าบอกเลาของตวแทนชมชน กลมเปาหมายเฉพาะและบคคล ตาง ๆ ทเกยวของ รวมถงการศกษาขอมลเชงเอกสารหลายชดดงทกลาวไวในบทท 4 ท าใหมองเหนภาพรวมทชดเจนวา การพฒนาอตสาหกรรมทมาบตาพดมผลกระทบตอสขภาพรางกายทชดเจนมากและมระดบความรนแรงทนาเปนหวง แมวาในปจจบนจะยงไมมการศกษาทางวทยาศาสตรการแพทยทเปนระบบและมความตอเนองมากพอ จนไมสามารถโตแยงในเรองนไดเลยกตาม ทวาขอคนพบระดบบคคลและชมชน รวมถงงานศกษาของนกวชาการหรอสถาบนตางๆ ทผานมา ลวนชชดถงผลกระทบทางสขภาพทเกดขน ไมวาจะเปนผลกระทบจากปญหามลพษอากาศ คณภาพแหลงน าและน าฝนทเปลยนไป รวมไปถงอบตภยและอบตเหตตาง ๆ ทเกดขน ผลกระทบนยงรวมไปถงความเสยหายเชงกายภาพอน ๆ อกดวย เชน ความเสยหายของชายฝงทะเล สภาพแวดลอมจากปญหาน าเสยของโรงงาน ขยะอตสาหกรรม และพชผลอกมากมาย เปนตน

อยางไรกด ปญหาหลกทมผลกระทบตอสขภาพรางกายของประชาชนมากทสดและรนแรงทสดในชวงทผานมาคอ มลพษอากาศหรอปญหากลนเหมนนนเอง ผวจยพบวา ขอมลเรองผลกระทบทางสขภาพทรวบรวมไดจากค าบอกเลาโดยตรงของผใหสมภาษณคอนขางตรงกนหรอใกลเคยงกนมากวา กลนเหมนทรางกายไดรบเขาไป ท าใหเกดอาการหลายหลายอยางในระบบทางเดนหายใจ เชน หายใจไมออก แนนหนาอก ภมแพ ปวดหว มนหว เวยนหว แสบคอและเจบคอ บางคนมปญหากบระบบการยอยอาหาร เชน มอาการทองอด บางคนมปญหากบระบบประสาทสมผสและผวหนง เชน มอาการแสบตา คนตา และเปนผนคน

นอกจากนขอมลการศกษาบางชนกยนยนท านองเดยวกน (ภาคผนวก ฉ - 3) และยงชใหเหนวา กลมโรคทางสขภาพกายมแนวโนมนาเปนหวงมากขน โดยเฉพาะกลมโรคระบบประสาทและอวยวะสมผส กลมโรคระบบหายใจ กลมโรคผวหนงและเนอเยอใตผวหนง กลมภาวะการตงครรภ การคลอด และระยะหลงคลอด โรคระบบกลามเนอและโครงรางยดเสรม รวมถงกลมอาการและสงผดปกตทพบไดจากการตรวจทางคลนกและทางหองปฏบตการทไมสามารถจ าแนกโรคในกลมอนได เนองจากการศกษาเปรยบเทยบแนวโนมอตราผปวยนอกของกลมโรคเหลานพบวา ในชวงแรก (ปพ.ศ. 2527-2531) อตราผปวยนอกของจงหวดระยองมอตราต ากวาภาคกลาง แตในชวงหลง (ป พ.ศ.2537-2541) กลบมแนวโนมเพมขนอยางรวดเรวมาก ขณะเดยวกนกลมโรคตดเชอและปรสต กลมโรคเลอดและอวยวะสรางเลอด กลมโรคระบบยอยอาหารและโรคในปาก กลมโรคภาวะการตงครรภ การคลอด และระยะหลงคลอด และกลมโรคเนองอกรวมมะเรง มความนาเปนหวงเชนกน เนองจากอตราผปวยนอกของจงหวดระยองมอตราสงกวาผปวยนอกของภาคกลางมาโดยตลอด และมแนวโนมสงขน (เดชรต สขก าเนด

103

, 2545 ; น.120) นอกจากน สถตผปวยในดวยโรคเนอ งอกรายในภาพรวมของจงหวดระยองเปรยบเทยบกบภาคกลาง (ไมรวม กทม.) และทงประเทศ (ไมรวม กทม.) ระหวางป พ.ศ. 2527 – 2541 ปรากฏวาจงหวด ระยองมผปวยโรคนเพมสงขนและมสถตสงอยางนาวตกในป พ.ศ. 2540 (ดภาคผนวก ข – 20)

อยางไรกด ในบรรดากลมโรคทงหมดทกลาวมา ประชาชนในบรเวณมาบตาพดและในจงหวดระยองเจบปวยดวยกลมโรคระบบทางเดนหายใจสงทสด ซงเหนไดจาก สถตผปวยนอกของโรงพยาบาลมาบตาพดทงหมด 38,618 คน ทเขามารกษาตว ในชวงเดอนตลาคม พ.ศ. 2543 – กนยายน พ.ศ. 2544 เปนผปวยในกลมอาการโรคระบบทางเดนหายใจสงถง 11,809 คน หรอเทากบรอยละ 30.6 นเปนอตราทสงมากเมอเทยบกบกลมอาการอน ๆ (ดภาคผนวก ข - 1) หรอเชนจากสถตสาเหตการปวยของผปวยนอก 10 อนดบแรกของจงหวดระยองในป พ.ศ. 2542 และ พ.ศ. 2543 กแสดงใหเหนวา โรคระบบหายใจเปนสาเหตการปวยสงเปนอนดบหนงของทงสองป และมจ านวนผปวยสง 295,253 คน และ 301,671 คนตามล าดบ หรอเทยบเทาอตรา 59 ,371 และ 58 ,043 ตอแสนประชากร (ดภาคผนวก ข - 2)

อาการเจบปวยทเกดขนยงมความสอดคลองกบอนตรายของมลสารทเปนตนเหตของกลนเหมน (ดภาคผนวก ง - 2) ซงทางกรมควบคมมลพษและกรมโรงงานอตสาหกรรมเคยตรวจพบดวยเครองมอตรวจวเคราะห มลสารดงกลาวเปน จ าพวกสารอนทรยระเหย ( Volatile Organic Compounds / VOCs) ทระบายออกจากโรงงานในนคมอตสาหกรรมมาบตาพดสบรรยากาศบรเวณน เชน เบนซน โทลอน และไซลน (สนธ คชวฒน, 2540) สารกลมนจะระเหยไดและละลายไดดในไขมน จงเปนอนตรายตอรางกายบรเวณเนอเยอไขมน โดยเฉพาะระบบประสาท การสดดมเขาไปในรางกายจงมผลตอระบบประสาทสวนกลาง เชน อาจท าใหมอาการตงแตเวยนศรษะ มนงง คลนไส อาเจยน ประสาทหลอน หมดความรสก หมดสต จนกระทงถงขนเสยชวตได (อญชล ศรพทยาคณกจและคณะ, 2541; น. 8) กลาวโดยสรป การประเมนผลกระทบทางสขภาพในพนทนพบวา ลกษณะของผลกระทบตอสขภาพทางกายทเกดขนกบประชาชนในบรเวณมาบตาพดเปนผลกระทบโดยตรงทปรากฏชดและมความสมพนธกบมลพษทเกดขน และบางกรณยงมลกษณะของผลกระทบแบบสะสมดวย เชน ปวยเรอรงดวยโรคระบบทางเดนหายใจ โรคภมแพ และโรคผวหนง ภาวะทเกดขนท าใหคนมสขภาพออนแอลงและตองสญเสยเงนไปจ านวนมากกบการรกษาโรค บางคนยงเชอดวยวามลพษในสงแวดลอมเปนสาเหตท าใหคนในจงหวดระยองเปนโรคมะเรงและโรคแปลก ๆ เพมมากขนดวย นอกเหนอจากภาวะการเปนโรคแลว ในจงหวดนยงมสถตอบตเหตการจราจรสงมากเมอเปรยบเทยบกบสถตของพนทภาคกลางและของทงประเทศ (ดภาคผนวก ข – 24) และมปญหาอบตภยจากโรงงานอตสาหกรรมและการขนสงในบรเวณพนทมาบตาพดบอยครง (ดภาคผนวก จ - 1) อบตภยทเกดแตละครงลวนมประชาชนไดรบบาดเจบและ/หรอเสยชวต ความเสยหายทางกายภาพในพนทมาบตาพดและบรเวณใกลเคยงกเปนอกปจจยหนงทมผลตอสขภาวะของคนในพนทนอยางรนแรงเชนกน ทเหนเดนชดมาก ๆ คอ ปญหาการกดเซาะชายฝงท าใหหาดทรายพงเสยหายจนไมเหมาะส าหรบการทองเทยวพกผอน คณภาพน าทะเลทเปลยนไปกท าใหชาวบานลงไปเลนน าไมไดดงเดม และมงานศกษาทางวชาการ หลายชนทยนยนเรองน (ดภาคผนวก ฉ - 1) หลายคนจากหลายชมชนสะทอนใจกบปญหานวา พวกเขาอยใกลทะเลแตกลบไมมทะเลใหเทยว อาหารทะเลกลดนอยลง หลายคนกลวไมกลารบประทานอาหารทะเลจากจงหวดของตวเองเพราะเชอวามสารพษสะสมอยมาก สงทปรากฏเหลานลวนเปน

104

ผลกระทบทงทางตรง ทางออมและยงมลกษณะสะสมความรนแรงของปญหาตลอด 20 ปแหงการพฒนาอตสาหกรรมของทน ผลกระทบตอสขภาวะทางจต

เมอพจารณาจากขอมลเชงสถตทไดจากหนวยงานดานสาธารณสขในจงหวดระยอง จะเหนไดชดวาอตราผปวยในกลมโรคทางสขภาพจตกเปนอกกลมโรคทมแนวโนมเพมสงขนและอยในภาวะทนาเปนหวง เชน ขอมลเปรยบเทยบอตราผปวยในดวยภาวะความผดปกตทางจตและระบบประสาทจากสาเหตตาง ๆ ของจงหวดระยอง เปรยบเทยบกบภาคกลาง (ไมรวมกทม.) และทงประเทศ (ไมรวมกทม.) ในชวงระหวางป 2527-2541 ผปวยดวยกลมโรคนในจงหวดระยองมแนวโนมทสงขน โดยเฉพาะในป 254 1 จ านวนเพมสงขนมาก (ดภาคผนวก ข – 17) หรอเชนอตราผปวยในดวยการถกท ารายหรอท ารายตวเอง และฆาตวตายดวยเหตตางๆ ในชวงป 2527-2541 ของจงหวดระยองกมอตราสงเชนกน เมอเปรยบเทยบกบพนทภาคกลางและของทงประเทศ (ดภาคผนวก ข – 16) นอกจากนจ านวนผปวยสขภาพจตของเฉพาะตวอ าเภอเมองระยองกมจ านวนสงกวา เมอเปรยบเทยบกบพนทอ าเภออนในจงหวดเดยวกนทมการพฒนาอตสาหกรรมนอยกวาหรอไมมเลย (ดภาคผนวก ข – 8) เปนตน

สถตขางตนนนเปนการชใหเหนถงภาวะทนาวตกของปญหาสขภาพจต ภาวะทเกดขนเนองจากมปจจยหลายอยางทเขามาบนทอนสขภาวะทางจตของชาวมาบตาพด ไมวาจะเปนเรองมลพษและคณภาพสงแวดลอมทเปลยนไป (กลนเหมนและฝนละออง เสยงดง คณภาพน าดมน าใช ขยะอตสาหกรรม น าเสย และอน ๆ) ปญหาสขภาพและภาวะการเจบปวยตาง ๆ (โรคระบบทางเดนหายใจ โรคผวหนง โรคมะเรง และอน ๆ) ปญหาความเสยหายของทรพยากรธรรมชาต (ชายหาดพง น าทะเลเสย สตวน าลดนอยและปนเปอนสารพษ เปนตน) การถกละเลยและความไมเปนธรรมในเรองสาธารณปโภค-สาธารณปการ (ไมมน าประปาใช เอกสทธของการนคมฯ ในการใชถนน และอน ๆ) ปญหาความมนคงปลอดภยและดานสงคมตาง ๆ (อบตเหต อบตภย การลกขโมย ยาเสพตด การเคลอนยายเขามาของแรงงานตางถน ปญหาเดกแคมป และอน ๆ) ปญหาเศรษฐกจตาง ๆ (รายไดลด-รายจายเพม ปญหาการวางงาน) ขณะเดยวกนความศรทธาและยดมนในศาสนาทเคยเปนศนยรวมจตใจของคนกลดนอยดอยความส าคญลงไปนบตงแตมการขยายตวของโรงงานอตสาหกรรม

ภาวะเหลานลวนมผลตอสภาพจตใจของผอยอาศยใน 25 ชมชน สงทสะทอนสภาพนไดดและชดเจนนนคอ ความเครยดทเกดขนกบคนในพนท อนเปนผลกระทบทสงสมจากปญหาหลาย ๆ ดาน เชนจากเรองมลพษอากาศหรอกลนเหมน ชาวบานมความเครยดมากเพราะตองทนดมกลนเหมนสารพดกลนทไมเพยงแตท าใหร าคาญและหนไปไหนกไมพน แตยงท าใหรางกายเจบปวยดวยหลายโรคดวย ท าใหนอนไมหลบ บางคนเกดภาวะคลมคลง และบางคนอยากกระท ารนแรงตอบางสงบางอยาง, ความเครยดจากรายไดทลดลง (เชนพชผลเสยหาย) ขณะทมรายจายบางอยางเพมขนอยางไมควร (คายารกษาโรค คาน าดม ฯลฯ) โดยทคนบางกลมอาชพ เชน ชาวประมงไมสามารถประกอบอาชพไดดดงเดมเนองจากทะเลหมดความสมบรณและชายฝงสญหายไป , ความเครยดทเกดโดยรตวและไมรตวจากความวตกกงวลและความกลวตาง ๆ เชน กลวโรงงานระเบดหรออบตภยจากสารอนตราย

ไมเพยงแตชาวบานเทานนทไดรบผลกระทบตอสขภาวะทางจต นกธรกจและขาราชการในพนทกไดรบผลพวงนไมตางกนนก เชน ผประกอบธรกจโรงแรมรายใหญรายหนงตองรบประทานยาคลายเครยดมาอยางตอเนองนบตงแตทมปญหาการกดเซาะชายฝงรนแรงและท าใหรายไดของโรงแรมตกต าซบเซา ขณะทขาราชการและ

105

หนวยงานปกครองสวนทองถนกมความเครยดทไมสามารถเขาไปจดการปญหาไดเนองจากขาดศกยภาพ ความเชยวชาญ ทรพยากรตาง ๆ รวมถงการตดขดอทธพลทแขงแรงกวาของภาคอตสาหกรรม

กลาวโดยสรป ผลกระทบดานลบตอสขภาวะทางจตเปนทงผลกระทบโดยตรงและผลโดยออมจากการพฒนาอตสาหกรรม ไมวาจะเปนเพราะปญหามลพษ โรคภยไขเจบ อบตภย และอน ๆ ทท าใหเกดความเครยด ความโกรธ หวาดระแวง มองโลกในแงราย และจตใจหดหเศราหมอง รวมถงความรสกสญเสยสภาพแวดลอมด ๆ และทรพยากรธรรมชาตไปมากมาย ผลกระทบทเกดขนยงมลกษณะสะสมและทวความรนแรงมากขน ซงปะทออกมาในรปของผปวยสขภาพทางจต ความเสอมคณภาพและการสญหายไปของทรพยากรธรรมชาต ไมวาจะเปนทะเล ชายฝง แหลงน า น าฝน รวมถงความศรทธาในศาสนาทลดลงไปดวย

อยางไรกดงานศกษาชนนคนพบผลกระทบดานบวกทางสขภาวะทางจตของคนในพนทเชนกน ตวอยางเชน ครและเดกนกเรยนทโรงเรยนมาบตาพดฯ ทเผชญความทกขรวมกน มความเหนใจซงกนและกน เขาใจกน และรวมกนตอสเรยกรองใหมการแกไขปญหาอยางอดทน ขณะเดยวกนกมความเขาใจในความกลวและความทกขจากมลพษอตสาหกรรมของชมชนอน ๆ จตใจแบบเดยวกนนยงพบในตวผแทนชมชนและชาวบานบางคนดวย ในตวขาราชการและนกวชาการทงสวนกลางและสวนทองถน และนกธรกจทตางเหนความจ าเปนวารฐบาลตองชวยเหลอชาวบานทอยรอบนคมอตสาหกรรมอยางเรงดวน เปนตน ผลกระทบตอสขภาวะทางสงคม

สงคมในพนทนไดรบผลกระทบทงโดยตรงและโดยออมจากการพฒนาอตสาหกรรมและเปนผลกระทบทเกดขนจากหลายปจจยดวยกน ปญหาและขอหวงใยในบทท 4 สวนทบงชถงผลกระทบตอสขภาวะทางสงคมโดยตรง เชน ปญหาเดกแคมป เดกแคมปเปนค าเรยกเดก ๆ ทเปนลกหลานของแรงงานกอสรางทเคลอนยายไปท างานในจงหวดระยอง โดยมากเปนเดกอสาน และมบางสวนมาจากภาคใตบาง ภาคเหนอบาง ภาคกลางบาง เมอพอแมมากอสรางโรงงานกจะสงลกไปโรงเรยนใกล ๆ เมองานกอสรางเสรจกยายไปท างานทอนพรอมกบหอบหวลกหลานไปดวย ท าใหโรงเรยนมภาระมากขนทงในแงการจดท าทะเบยนเดกเขา-ออก การละเลยดแลเดกทงในแงความประพฤตและการเรยนจากพอแม ขณะทตวเดกเองมปญหาทางจตใจหลายอยางเนองจากตองยายทอยไปตามคายคนงานทพอแมท างานดวย และตองยายโรงเรยนบอย การเรยนจงไมคอยตอเนอง ท าใหเรยนตามเพอนไมทน สดทายจงขาดการเอาใจใสการเรยน และมปญหาในการคบหาสมาคมกบเพอนนกเรยน

นอกจากนยงมกลมโรคทบงชถงสขภาวะทางสงคม เชน โรคเอดสในจงหวดระยองทเพมสงขนมากอยางนาเปนหวง หากดจากสถตผปวยในดวยโรคภมคมกนบกพรองจากเชอไวรสเอชไอว ระหวางป 2527-2541 ซงเปนการเปรยบเทยบกนของจงหวดระยอง ภาคกลาง (ไมรวม กทม.) และทงประเทศ (ไมรวม กทม.) จะพบวาอตราผปวยโรคนของระยองพงสงขนมากกวาอก 2 พนทอยางนาวตก (ดภาคผนวก ข - 23) ขณะเดยวกนโรคนยงเปนสาเหตการตายอนดบหนงของคนระยองตดตอกนสองปคอ พ.ศ. 2542 และ 2543 (ดภาคผนวก ข – 6) ผแทนชมชนหลายคน พระภกษสงฆ รวมถงผอ านวยการโรงพยาบาลมาบตาพดใหขอมลไปในท านองเดยวกนวา สถานการณโรคเอดสทสงขนมากสวนหนงมสาเหตโยงไปถงการพฒนาอตสาหกรรมทหลงไหลเขามาและมการ

106

กวานซอทดนจ านวนมากจากชาวบาน การมรายไดกอนโตอยางฉบพลนท าใหเกดการใชชวตฟงเฟอเทยวเตรจนตดโรค และน าไปสการแพรระบาดของโรคนอยางกวางขวางจนมผเสยชวตไปแลวหลายรายในชวงเวลาไมนาน 1

อยางไรกดยงมปจจยอน ๆ อกหลายอยางทเปนผลของการพฒนาและสงผลกระทบไปถงสขภาวะทางสงคมดวย อาทเชน การขยายตวของเมองและการเตบโตของโรงงานอตสาหกรรมจ านวนมาก ท าใหความสมพนธของคนภายในครอบครวและชมชนเปลยนแปลงตามไปดวย ครอบครวทมเคยมความอบอน พอแมและลกมความใกลชดและพงพากนอยเสมอกลายเปนหางเหนกน ดงเชนทผน าชมชนเกาะกก-หนองแตงเมกลาววาปจจบนสมาชกในครอบครวไมมเวลาใหกน ตางคนตางท ามาหากน เมอลกมปญหากหนหนาไปมวสมกบเพอนในผบหรอตามสถานบนเทง แทนทจะหนมาปรกษาพอแมเชนเดม ผสงอายจ านวนมากในชมชนจงถกทอดทงไปดวย2

ในสวนของชมชนทแตเดมเคยมความเขมแขง ใกลชดผกพนและเปนระบบทเกอกลพงพากน ปจจบนกเปลยนไป เพราะการขยายตวอยางรวดเรวของสงคมเมองทรกเขาไปยงพนทชนบท และท าใหมการเคลอนยายคนตางถนตางวถและตางวฒนธรรมเขาไปปะปน ความเปลยนแปลงทเกดขนท าใหมปญหาตามมาหลายอยาง เชน มความแออดมากขนเพราะมการเคลอนยายของแรงงานเขามาเรอย ๆ ตามมาดวยปญหาการลกขโมยโดยเฉพาะจากกลมคนทตกงาน การใชยาเสพตดทใชกนมากในกลมพนกงานรกษาความปลอดภยและคนงานทตองท างานกลางคน เสยงดงจากมอเตอรไซดของคนงานนบรอย ๆ คน และกจกรรมมวสมของกลมคนงานวยรน เปนตน ปจจยเหลานลวนบนทอนวถอนสงบของชนบท กอใหเกดความแปลกแยกระหวางผอยเกาและผมาใหม ซงตางมผลท าใหความเขมแขงของชมชนลดลง

ในทางกลบกนปจจยทเปนพนฐานของการสรางความเขมแขงและคณธรรมอนดงามของชมชนไมไดรบความสนใจอยางในอดต ไมวาจะเปนความเลอมใสศรทธาในศาสนา ดงเชนทเจาอาวาสหลายวดสะทอนตรงกนวา ปจจบนแตละวดมพระนอยลง ระยะเวลาการบวชของพระกสนลง กจกรรมทางศาสนาไดรบความรวมมอจากผคนนอยลง กจกรรมการท าบญบางอยางกผดเพยนไปเชน คนงานในโรงงานตองท าสงฆทานตอนกลางคน เนองจากชวตกลางวนถกผกมดกบงานประจ าจนไมมเวลา เปนตน

ปจจยส าคญอกประการหนงทบงชถงความไมสมบรณพรอมของสขภาวะทางสงคมของมาบตาพดนนคอ ความเปนธรรมในการเขาถงระบบบรการพนฐานทางสงคม การไมไดรบการดแลและชวยเหลอเมอเกดปญหาขน ปญหาการรวมใชรวมรกษาทรพยากรธรรมชาต รวมถงปญหาความตองการอยในสภาพแวดลอมทด

ขอเทจจรงหนงในระดบพนททสะทอนถงความไมเปนธรรมในการเขาถงระบบบรการพนฐานของสงคมคอ การไมไดรบบรการน าประปาของ 22 ชมชนทอยรายลอมและใกลเคยงนคมอตสาหกรรมใหญและทนสมยเทยมมาตรฐานโลก ทมโครงสรางพนฐานและปจจยอ านวยความสะดวกครบครน ทวาชมชนกงเมองกงชนบททงหมด 25 ชมชนมเพยง 2 ชมชนเศษเทานนทเขาถงบรการสวนน ชมชนตองเดอดรอนมากขนทงในแงความสะดวกสบายของชวตประจ าวนและทางเศรษฐกจเมอน าฝนตามธรรมชาตกลายสภาพไปและใชไมไดมานบสบป ขณะทน าบอตนกปนเปอนสารพษจนไมปลอดภยพอทจะใชดมกนไดมานานเชนกน ในแงของการเขาถงและการมสวนรวมในการรกษาทรพยากรธรรมชาตอน ๆ กเปนเรองยากล าบากของชาวมาบตาพด ไมวาจะเปนเรองการใชประโยชนชายหาดทถกนคมอตสาหกรรมยดครองพนทไปจ านวนมาก ชายหาดสาธารณะทเหลอกพงทลายจนไมเหมาะแก

1 ดบทท 4 หวขอ 13. เอดส 2 ดบทท 4 หวขอ 16. ความสมพนธของคนในครอบครวและชมชน

107

การพกผอนทองเทยว หรอไมสามารถใหบรการแกนกทองเทยวเพอสรางรายไดแกครอบครวเหมอนในอดตทเคยท าได ขณะเดยวกนกไมสามารถเรยกรองใหมการแกไขหรอซอมแซมเพราะปญหาใหญโตและเรอรงเกนชมชนจะตอสเรยกรองได ถนนหนทางและโครงสรางพนฐานอน ๆ กจดสรางขนและจดอนดบความจ าเปนของการใหบรการเปนล าดบแรกแกกลมนคมอตสาหกรรม

เมอยอนกลบไปมองเรองมลพษอากาศ อนเปนทมาของความตนตวในการแกไขปญหาและท าใหคนทวไปรบทราบความทกขของชาวมาบตาพด ล าพงเพยงปญหานชาวบานทนกไมสามารถทจะเรยกคนสภาพแวดลอมทดและอากาศบรสทธดงอดตไดอก มพกตองส ารวจไปถงปญหาการปนเปอนสารพษของน าบอตนจนใชไมได สภาพความเปนกรดของน าฝนทท าใหพชผลทางการเกษตรเสยหาย การสะสมของโลหะหนกและสารพษในทะเลและสตวน าทะเล ล าคลองสาธารณะทสญหายไปหรอไมกกลายเปนแหลงระบายน าเสยของโรงงาน ซงยงไมมสญญานใด ๆ ทบงบอกวาจะมการแกไขใหดขน หรอยงมองไมเหนวแวววาจะแกไขได ปจจยทมผลกระทบตอสขภาวะทางสงคมเหลานกลายเปนแรงกดดนทท าใหคนจ านวนมากตองอยในภาวะตบตนและจ ายอมและอยากยายหนไปอยทอน (สรทน มาลหวล และคณะ , 2543) เพยงแตหลายครอบครวหลายชวตยง ไมสามารถท าไดดวยเหต ผลและเงอนไขหลายประการ อนรวมไปถงความคนเคยและผกพนกบถนฐานบานเกดและญาตมตรทน ผลกระทบตอสขภาวะทางจตวญญาน

การประเมนผลกระทบตอสขภาวะทางจตวญญานเปนสงทกระท าไดยากอยางยง โดยเฉพาะภายใตค านยามทปรากฏในรายงานเลมน อยางไรกตามเมอพจารณาจากภาวะแวดลอมและขอเทจจรงทปรากฎทงในพนทและเชงขอมลสถตทมอย อาจสรปไดวาผลกระทบทางจตวญญานทเกดขนเปนลกษณะของผลกระทบแบบสะสมทเกดขนจากนโยบายและแผนงานการพฒนาอตสาหกรรมและการพฒนาเมองในพนทมาบตาพดโดยตรง ผลกระทบทเกดขนมทงดานลบและดานบวก

ดานลบของผลกระทบนอาจมองผานปญหาหนงทเกดขนคอ อตราผปวยในดวยการฆาตวตายหรอท ารายตวเองในชวงป 2527 – 2541 โดยเปรยบเทยบสถตของระยองกบของพนทภาคกลาง (ไมรวม กทม.) และทงประเทศ (ไมรวม กทม.) พบวาอตราการฆาตวตายของระยองสงกวาอกสองพนทมากหรอกลาวไดวามสถตทสงทสดในประเทศไทย (ดภาคผนวก ข – 18) ปญหาทเกดขนแมจะไมมขอมลหลกฐานใดสามารถยนยนไดอยางสมบรณวา นคอผลพวงหนงจากการพฒนาอตสาหกรรมทมาบตาพดกตาม แตกแสดงใหเหนภาวะทางจตวญญานทบกพรองของผคนทน และเปนภาวะทควรตองไดรบการศกษาตดตามตอไปอยางจรงจงวามสาเหตอะไรบางทชกน าคนใหฆาตวตายและท ารายตวเองมากขน

ขอวตกกงวลและปญหาหลายอยางทสะทอนจากผแทนชมชนและอกหลายคนแสดงถงความโกรธ ความคบแคน และความรสกอยากกระท ารนแรงตอบางสงบางอยาง โดยเฉพาะเมอมปญหากลนเหมนรนแรงเกดขน ท าใหชาวบานตองปดประตหนาตางทกบาน หรอไมกตองหนไปใหพนจากทศทางลมทพดผาน อารมณความรสกทเกดขนในบางครงยงแสดงถงความตบตนของเรองราวและทางออก ท าใหชวตไมมความสขสงบและด าเนนไปอยางระแวดระวงอยเสมอวาจะเกดอะไรขนอยางไร เมอไหร และกบใคร

ผลกระทบทเกดขนอยางตอเนองกบสขภาพกาย สขภาพจตใจ และสขภาพของสงคม มผลเชอมโยงและมอทธพลท าใหภาวะจตวญญานของปจเจกบคคลออนแอ เปราะบางลง และหมดหวง ในทางกลบกนจตวญญานทออนแอบกพรองกมผลกระทบตอสขภาวะทางกาย ทางจต และทางสงคมไดเชนกน เชนทหลายคนหมดหวงทจะ

108

พงพารฐในการแกปญหา ไมมความเชอฝายโรงงาน เบอหนายงานวจยเพราะมองไมเหนความเปนไปไดวางานวจยจะชวยแกปญหาความเดอดรอนของพวกเขาและทผานมากไมเคยรสกวาไดรบประโยชนจากงานเหลาน ขณะทกลมคนทดอยโอกาสหรอยากจน เชน กลมประมงขนาดเลกทอาศยอยรมทะเลขางนคมอตสาหกรรมตองตอสดนรนเพอประคองอาชพและชวตตอไปอยางยากล าบากเนองจากทองทะเลทเปรยบเสมอนเสนเลอดใหญของชวตเปลยนแปลงไป ปจจยทเขามากระทบชวตเหลานมผลส าคญท าใหพลงชวตสญหายไปและจตวญญานเปนทกข

อยางไรกด ผลกระทบของการพฒนาไดกอใหเกดปจจยดานบวกเชนกน นนคอ กอใหการ หลอหลอมของจตวญญานของคน บางกลม ในสงคมใหเขมแขง ขน ความทกขและความคบแคนจากปญหามลพษอากาศมผลส าคญท าใหคนจ านวนหนงเกดความเมตตาตอเพอนมนษยดวยกนมากขน และกอเกดจตใจทกลาหาญ ในการลกขนมาตอสและมงมนท างานเพอเรยกรองใหรฐบาลและผประกอบการรบผดชอบตอปญหาทเกดขน เชน ความพยายามของกลมคร-นกเรยนโรงเรยนมาบตาพดพนพทยาคาร ทตอสเรยกรองให กนอ . มาบตาพด ผประกอบการ และหนวยงานราชการอน ๆ แกไขปญหา กลนเหมนทคกคามความปกตสขในการเรยนการสอนของโรงเรยน หรอการรวมตวของแกนน าชมชนและชาวบานทรวมกนตอสใหมการแกไขปญหามลพษและความเดอดรอนตาง ๆ เปนตน

109

บทท 7 จากนโยบายสผลกระทบทางสขภาพ : บทวเคราะหและขอเสนอ

มาบตาพดในวนวานกอนทจะกลายเปนเขตพฒนาอตสาหกรรมหนกขนาดใหญดงทปรากฏในบทท 3 และมาบตาพดในปจจบนดงทปรากฏในบทท 4 สะทอนถงความเปลยนแปลงทเกดขนอยางตรงไปตรงมาและเปนประจกษหลกฐานถงผลพวงของการพฒนาโครงการพฒนาพนทชายฝงทะเลตะวนออก อนเปนแผนงานระดบภมภาคของประเทศฉบบแรกภายใตนโยบายการผลกดนอยางเอาจรงเอาจงใหประเทศไทยกลายเปนประเทศอตสาหกรรมใหม ขอคนพบตาง ๆ หรอทกขภาวะทเกดกบชมชน คอประจกษหลกฐานทบงชถงผลลพธอกดานหนงของการพฒนาอตสาหกรรมอยางเขมขนตลอด 20 ปทผานมา ทไมเคยบรรจอยในรายงานการพฒนาพนทชายฝงทะเลตะวนออกของหนวยงานทก าหนดและก ากบนโยบาย เหตและปจจยทกอใหเกดทกขภาวะของชาวมาบตาพด

การศกษานจะใชกรอบการวเคราะหสาเหตและปจจยทมผลกระทบตอสขภาวะและความปลอดภยของประชาชนขององคการอนามยโลก คอ DPSEEA model ซงมการแบงการวเคราะหออกเปน 5 ระดบคอ แรงผลกดน หรอ Driving force, แรงกดดน หรอ Pressure, สภาวะ หรอ State, การไดรบสมผส หรอ Exposure, ผลกระทบ หรอ Effect และการปฏบตการ หรอ Actions

ภายใตกรอบวเคราะหดงกลาวจะแสดงใหเหนความเชอมโยงของนโยบายการพฒนา และผลกระทบทเกดขน ซงลวนแตมความเกยวของกนอยางแยกไมออก

ปญหาและขอหวงใยทเกดขนในพนทมาบตาพดเกดขนจาก “แรงผลกดน” (Driving force) ส าคญนนคอ ความมงหวงของผบรหารประเทศและผวางนโยบายการพฒนาเศรษฐกจในการทจะผลกดนใหประเทศไทยกลายเปนประเทศอตสาหกรรมใหมและเปนศนยกลางของการขนสงทางทะเลในระดบภมภาค โดยอาศยการด าเนนโครงการพฒนาพนทชายฝงทะเลตะวนออก นโยบายดงกลาวก าหนดใหพนทมาบตาพดเปนเขตอตสาหกรรมหนก ประกอบดวยกลมอตสาหกรรมทกอมลพษสงทงสน และมมลคาการลงทนสงหลายแสนลานบาท

แมวาผวางแผนพลกโฉมหนาพนทนไดพยายามด าเนนการวางแผนหลายขนตอนเพอใหการด าเนนงานเปนไปอยางมประสทธภาพทสด ทวาในความเปนจรงโครงการนกลบด าเนนไปอยางกาวกระโดดตงแตขนของการศกษาความเปนไปได การวางแผน และการลงทน โดยไมไดใหความส าคญกบมาตรการจดการและควบคมดานสงแวดลอมและการลดผลกระทบทอาจเกดขน รวมถงการวางมาตรการเพอปองกนปญหาทางสงคมอน ๆ ตวอยางเชน การศกษาผลกระทบทางสงแวดลอมของนคมอตสาหกรรมมาบตาพดเสรจสมบรณเมอเดอนกมภาพนธ พ .ศ. 2531 ในขณะทการกอสรางนคมอตสาหกรรมมาบตาพดและโครงสรางพนฐานตาง ๆ เรมตนไปแลวลวงหนาตงแตปลายป พ .ศ. 2530 และยงมการขยายการกอสรางนคมอตสาหกรรมและทาเรอน าลกเพมขนเรอย ๆ นอกจากนการศกษาผลกระทบทางสงแวดลอมของโรงงานตาง ๆ ยงท าเปนรายโครงการ โดยไมมการประเมนผลกระทบในเชงภาพรวม เปนตน (ดภาคผนวก ค – 2)

110

การพฒนาทกาวกระโดดและลดขนตอนนเกดขนกเพราะมการใหความส าคญสงสดกบเปาหมายทางดานเศรษฐกจ ขณะทแบบแผนการพฒนากถกก าหนดและเลอกสรรลวงหนาแลว การศกษาและการวางแผนเปนเพยงสงทเกดตามมาภายหลงเพอหาทางตอบสนองเปาหมายและแบบแผนทมอยกอนเทานนเอง

ในเมอเปาหมายทวางไวใหญโตมโหฬาร การทมปจจยจากภายนอกเขาไปจงมาก อนไมไดหมายถงเฉพาะทนดานโครงสรางพนฐานเทานน แตยงรวมถงวตถดบเพอการผลตภาคอตสาหกรรมทลวนมความเปนพษและอนตรายสง เชน สารเคมและวตถอนตราย โดยไมมการด าเนนมาตรการทจ าเปนในการควบคมและตรวจสอบเพอความปลอดภย จนท าใหเกดความเปลยนแปลงในการใชทรพยากรธรรมชาตและคณภาพของสงแวดลอมในพนทอยางขนานใหญ รวมไปถงการเกดความเปลยนแปลงทางเศรษฐกจ สงคม วถชมชน และความสมพนธของคนภายในชมชนทตดตามมาเปนลกโซ ความเปลยนแปลงเหลานไดกลายเปน แรงกดดน ( Pressure) อยางรนแรงทกระทบและกดทบชมชนอยในปจจบน

“แรงกดดน” ทเกดขนในทางรปธรรมทชดเจนทางเศรษฐกจ-สงคม เชน ชาวบานสญเสยทดนของตน ทงจากการบงคบขายดวยกฎหมายเวนคนทดน การถกโนมนาวชกจงใหขายทดนจากกลมนายทนทเขามากวานซอเพอเกงก าไร, เกดการเปลยนอาชพจากเกษตรกรมาเปนแรงงานรบจาง , คาครองชพแพงขนขณะทรายไดของคนในชมชนเดมไมไดเพมขน , วฒนธรรมและวถชมชนแบบเดมเปลยนไปเนองจากการอพยพเขามาของแรงงานและชาวตางถน

สวนการเปลยนแปลงขนานใหญในการใชทรพยากรธรรมชาตกน าไปสการเปลยนแปลงสภาพแวดลอมและระบบนเวศนทงอยางฉบพลนและอยางคอยเปนคอยไป เชน ไรสวนเรอกนาในบรเวณต าบลมาบตาพดถกแทนทอยางรวดเรวดวยอาณาจกรอตสาหกรรมขนาดใหญ ทมาพรอมกบมลพษทกรปแบบตงแตขนของการกอสรางคอ เสยงดงและฝน หาดทรายสวยงามถกแทนทดวยทาเรอน าลกและสงปลกสรางของนคมอตสาหกรรมจ านวนมาก มลพษตาง ๆ จากกระบวนการผลตทางอตสาหกรรม ไมวาจะเปนน าเสย อากาศเสย และกากของเสยอนตราย สงเหลานยงกอผลกระทบตอเนองตอแหลงน าธรรมชาต ทงบนดน ใตดน และน าฝน รวมถงการปนเปอนสารพษในดน การสะสมของโลหะหนกในน าทะเลและพนทชายฝง ทมผลกระทบเปนลกโซไปถงคณภาพน าทะเล สตวน าหลายชนดสญหายหรอสญพนธไปจากทองทะเล หรอเกดการสะสมสารพษในสตวน าทะเล เชน หอย ป ปลา เปนตน “สภาวะ” (State) ทตดตามมาในทางเศรษฐกจและสงคมทปรากฏชดคอ ความเปนอสระของปจเจกบคคล การพงตนเองทางเศรษฐกจ และการควบคมวถชวตของตนเองเหลานท าไดนอยลง บางครอบครวตองพบกบความลมสลายของอาชพ เชน ชาวสวนชาวไร หรอชาวประมงขนาดเลก ขณะเดยวกนความเกอกลระหวางคนในชมชนกเปลยนไป เนองจากชมชนตองเปดรบคนตางถนไปโดยปรยาย โครงสรางความสมพนธระดบครอบครว -ชมชนหางเหนกนมากขน คนภายในชมชนมความแปลกแยกตอกนและรวมกจกรรมทางสงคมและวฒนธรรมกนนอยลง ภาวะนน าไปสปญหาสงคมตอเนองรปแบบอน ๆ เชน เกดปญหายาเสพตด การลกขโมย การมวสมตามสถานบนเทงแทนการอยกบครอบครวและการพงวด การเกดอบตภยและอบตเหตตาง ๆ บนทองถนนมากขน ทงในแงของการขนสงสนคาและการสญจรทวไป เปนตน

ในทางสภาพแวดลอมและระบบนเวศนกพบวา คณภาพสงแวดลอมทางน า ในทะเล อากาศและบนดนลวนเสอมลงและปนเปอนมลพษ (ดภาคผนวก ฉ - 1 และ ฉ - 3) กระทงยงไมเหนทางทจะฟนฟใหกลบคนมาสสภาพเดมไดอก ภาวะทเปนอยยงไมมสญญาณใดทบงบอกวาจะดขน เนองจากปญหาทกอใหภาวะเหลานยงไมได

111

รบการแกไขอยางจรงจง หรอบางปญหายงอยในขนทไมถกยอมรบวาเปนปญหาจากการพฒนาอตสาหกรรม และไมถกรวมเขาไปอยในเรองทตองมการแกไข เชน ปญหาดนปนเปอนสารพษ น าฝนทใชไมได โรคเรอรงและโรคแปลก ๆ ทยงระบสาเหตไมได หรอแมแตขอเรยกรองของชาวบานทไมตองการใหมการขยายอตสาหกรรมเพมอกตอไป

การเสอมลงในทก ๆ ดานของคณภาพเศรษฐกจ -สงคม-สงแวดลอม ท าใหคนในชมชนมาบตาพดอยในกลมทไดรบหรอเสยงตอ “การสมผสและไดรบ ” (Exposure) อนตรายดานตาง ๆ ไมวาจากในแงของเศรษฐกจแบบพงพงภายนอกมากขน มความเสยงอยในสงคมทมจตวญญาณเปราะบางลงและอนตรายมากขน เสยงตอการไดรบอนตรายมลสารหลากชนดทถกระบายจากโรงงานสสงแวดลอม รวมถงทจะไปตกคางอยในหวงโซอาหาร เสยงตอการเผชญกบอบตภยจากสารอนตราย โรงงานระเบด การขนสงและการจราจรทคบคงขน สภาพแวดลอม ภาวะทางสงคม และความเปนอยของชาวมาบตาพดทกวนนออนแอและเปราะบางลงทงในมตนามธรรมและรปธรรมทางกายภาพ ดง “ผลกระทบ ” (Effect) ทปรากฏชดเจน ทงทเปนผลกระทบทางสขภาพทวไปและทมลกษณะจ าเพาะมากมายตามทกลาวไวในบททผานมา

ทสดแลวผลกระทบทเกดขนกไดกลายเปนแรงกดดนใหเกด “การปฏบตการ ” (Actions) ตาง ๆ เพอแกไขปญหา การศกษานพบวา การแกไขปญหาทผานมาในพนทนเกดขนจากการรวมตวและการตอสเรยกรองของปจเจกบคคลทรวมตวกนทงทโรงเรยนและของชมชนเปนส าคญ ไมวาจะเปนเรองสงแวดลอมหรอสขภาพ ในทนมไดหมายถงวา ฝายราชการและผประกอบ การไมไดด าเนนการแกไขปญหาโดยสนเชง แตพบวาลกษณะการด าเนนการของหนวยงานรฐวสาหกจและราชการในเรองเหลานมปญหาภายในตวมนเองหลายประการ ขณะทวธการแกปญหาของฝายผประกอบการนนก ยงมลกษณะผลกภาระหรอผลพวง บางอยางทจะตดตามมาแกชมชนและสงแวดลอม เชน การลกลอบปลอยน าเสยและทงกากของเสยตามทสาธารณะและทดนของชาวบาน เปนตน

อยางไรกด การวเคราะหภายใตกรอบการวเคราะห DPSEEA ขององคการอนามยโลกน อาจท าใหสามารถเชอมโยงหลกฐานขอคนพบจากการศกษาไดอยางเปนระบบ ทวาผวจยเหนวาการใชกรอบการวเคราะหนยงไมเพยงพอทจะอธบายถงเหตและปจจยทกอใหเกดผลกระทบตอสขภาพ สงแวดลอม และดานอน ๆ ทมาบตาพด และเหนดวยกบความเหนทวากรอบการวเคราะหนไมสามารถตอบหรอวเคราะหไปถงค าถามทวา แลวท าไมปญหาจงคงด ารงอย และเหนวาการทจะอธบายเชอมโยงไปถงแงมมดงกลาวเพอท าใหเขาใจสถานการณทเกดขนไดดขนและชวยน าไปสการแสวงหาแนวทางทมประสทธภาพเพอปรบเปลยนกระบวนการก าหนดนโยบายตอไป จ าเปนตองใชกรอบการวเคราะหเรองกระบวนการก าหนดนโยบายสาธารณะเขามาเสรมการวเคราะหน (เดชรต สขก าเนด, 2545)

เมอมองผานกรอบการวเคราะหเรองการก าหนดนโยบายสาธารณะกบผลกระทบทางสขภาพจากการพฒนาอตสาหกรรมทมาบตาพด จะมองเหนความไมสมดลและไรประสทธภาพของกระบวนการวางแผนภมภาคในการพฒนาอตสาหกรรมของประเทศไทยอยางแจมชด ความไมสมดลในแงของการพจารณาถงแงมมและประโยชนทจะไดจากการพฒนาในภมภาคน การพฒนาอตสาหกรรมทมาบตาพดกมความชดเจนวา ในกระบวนการวางแผนทเกดขน ผก าหนดนโยบาย รวมถงผปฏบตงานใหความส าคญกบการบรรลเปาหมายทางเศรษฐกจ1 มากกวาแงมมเรองสงแวดลอม สงคม และสขภาพของประชาชน จนท าใหเกดผลกระทบและความเสยง

1 ดบทท 2 และ 3

112

ทางสขภาพมากมายเชนทปรากฏอย นอกจากนยงมความไมสมดลในเชงอ านาจดวย โดยเฉพาะระหวางผก าหนดนโยบาย เจาของทนขนาดใหญ และชมชนทองถน (เดชรต สขก าเนด, 2545)

ในกระบวนการวางแผนทผานมา ผก าหนดนโยบายมอ านาจเตมในการสงการและมการวางแผนแบบรวมศนย สามารถระดมสรรพทรพยากรเพอทมใหกบการพฒนาตามเปาหมายทก าหนดไว ขณะททนทเขามาลงบนพนทมาบตาพดลวนเปนทนขนาดใหญและทนขามชาตทมอทธพลสงตอการก าหนดนโยบายและแผนงานของรฐบาล นอกจากนกลไกรฐทส าคญ เชน กนอ . ทท าหนาทผลกดนงานกมอ านาจและกฎหมายเฉพาะของตนเอง จนยากทหนวยงานระดบทองถน หรอแมแตหนวยงานราชการดวยกนจะเขาไปตรวจสอบ แนะน า หรอท าใหเกดความสมดลของอ านาจขนมา ดงนนการพฒนาจงด าเนนไปภายใตการมอ านาจทรวมศนยของผก าหนดนโยบายและอ านาจทนอนแขงแกรง โดยทชมชนในพนทไรซงอ านาจทจ าเปนส าหรบเจรจาตอรอง โดยเฉพาะอยางยงในยคแรกของการพฒนา ซงเปนยคสมยทชาวบานไรสทธไรเสยง ไมสามารถลวงรและเขาถงขอมลขาวสารตาง ๆ ขณะทกฎหมายคมครองสงแวดลอมและการรบรองสทธประชาชนของประเทศในเวลานนกยงลาหลงอยมาก

ภาวะการณเชนนนท าใหกระบวนการก าหนดนโยบายสาธารณะในเรองการจดการดานสงแวดลอม การควบคมมลพษ และการสงเสรมสขภาพชมชนไรประสทธภาพ หรอเรยกไดวาไรความหมายโดยแท ตวอยางเชน กนอ. สามารถละเมดกฎกระทรวงภายใตพระราชบญญตผงเมองโดยอางวาเปนนโยบายรฐและใชอ านาจจดสรรทดนภายในนคมอตสาหกรรมมาบตาพดบรเวณตดกบโรงพยาบาลมาบตาพดและชมชนมาบชลด เพอใชเปนทจดตงศนยก าจดกากขยะสารพษใหบรษทเจนโก (หลงจากทถกชาวบานอ าเภอปลวกแดงตอตานโครงการน ) ทงทตามสของผงเมองก าหนดใหบรเวณดงกลาวเปนพนทสเขยวออนและก าหนดใหเปนทโลงเพอนนทนาการและรกษาคณภาพสงแวดลอม ใหใชประโยชนไดเฉพาะเพอนนทนาการหรอเพอการรกษาคณภาพสงแวดลอมหรอเพอสาธารณประโยชนเทานน แต กนอ. กอางวาเปนการด าเนนการตามมตคณะรฐมนตรทสงใหกระทรวงอตสาหกรรมและกระทรวงวทยาศาสตรฯ จดหาทดนประมาณ 60 ไรส าหรบสรางศนยก าจดกากขยะสารพษใหบรษทเจนโก (ส าเนาบนทกขอความสวนราชการส านกผงเมองจงหวดระยองท รย 0035/304 ลงวนท 25 กรกฎาคม 2539 ลงนามโดยผงเมองจงหวดระยอง , ส าเนาจดหมายจงหวดระยองท รย 0035/14593ลงวนท 26 กรกฎาคม 2539 ลงนามโดยผวาราชการจงหวดระยอง ) กอนหนากรณนกมการอางอ านาจของมตคณะรฐมนตรในท านองคลายคลงกนมาแลว เมอครงทคณะรฐมนตรอนมตใหสรางโรงกลนน ามนสตารปโตรเลยมรไฟนนง 2 บนทดนสาธารณะได ซงนอกจากเปนทสาธารณะแลวยงเปนพนทสเขยวทตามผงเมองเดมจดใหเปนเขตกนชนระหวางชมชนกบนคมอตสาหกรรม โครงการนกลายเปนสาเหตส าคญทท าใหปญหามลพษมผลกระทบอยางรนแรงตอโรงเรยนและชมชน (มฌชมา วฒกะวงศ , 2542) หรอแมแตกรณการถมทะเลระยะท 2 และ 3 กนอ . กไดรบการอนมตจากคณะรฐมนตรใหด าเนนการไดโดยทรายงานการศกษาผลกระทบดานสงแวดลอมยงไมผานการอนมต รวมถงกรมเจาทาซงดแลพนททะเลกยงไมไดอนญาตใหถม (สกรานต โรจนไพรวงศ, 2542) การผลกดนโครงการตาง ๆ ภายใตอ านาจทไมสมดลดงกลาว จงเปนเหตปจจยส าคญอนน าไปสการเกดผลกระทบทรนแรงตอสขภาวะของชมชน นอกจากน ในระดบขนของการแกไขปญหา เรายงพบวาสงทเกดขนในปจจบนยงคงวนเวยนอยทการไมยอมรบหรอกระทงปกปดปญหา มการบายเบยงและปดความรบผดชอบ มการควบคมการกระจายขาวสารดวยเกรงวาจะกระทบตอการลงทนและภาพลกษณของประเทศ การมสวนรวมของประชาชนจงยงถกจ ากดเอาไวท

2 ปจจบนคอ โรงกลนเออารซ โรงเหนอ

113

ระดบของการเปนฝายตรงกนขามกบรฐและเจาของทนเปนส าคญ หรอมเชนนนกมโอกาสอยแคการรวมกจกรรมอยางฉาบฉวยและเฉพาะหนาตาง ๆ เชน การรวมเปนผดมกลนพสจนตนตอของปญหา การไดรบการบอกกลาวลวงหนาจากโรงงานถงปฏทนกจกรรมทอาจสงผลกระทบ เชน การปดเดนเครองการผลต การท าความสะอาดโรงงานประจ าป การหยดเครองบ าบดน าเสย เปนตน

การมสวนรวมในระดบของการปองกนปญหาและการแสดงความคดเหนหรอรวมตดสนใจในแผนการขยายอตสาหกรรมหรอวางนโยบายยงคงเปนเรองของอนาคตทหางไกล

อยางไรกด หากมการคดอยางไมตดกรอบ ดวยการเลงเหนความส าคญของการเปลยนแปลงจากแรงผลกตนทางวาคอทางออกทจะครอบคลมไปถงการแกไขบรรดาปญหาทมากมายเหลานนอยางแทจรงได แลวเลอกด าเนนมาตรการในระดบนโดยไมมวรอการไตล าดบทละขน อนาคตของการคลคลายปญหากคงจะเปนจรงได ขอเสนอเพอการลดผลกระทบทางสขภาพ จากการวเคราะหและแสดงใหเหนความเชอมโยงของปญหาและผลกระทบทเกดขนกบชมชนมาบตาพดจะเหนวาปญหาทด ารงอยเปนเรองใหญและมความซบซอนทเกยวพนเชอมโยงถงหลายเหตหลายปจจย ตงแตทศทางและนโยบายการพฒนาประเทศ ภาวะและแรงกดดนทางเศรษฐกจทงภายในและภายนอกประเทศ โครงสรางอ านาจการปกครอง การเมอง และทนทงระดบชาตและทองถน นอกจากนยงเกยวของโดยตรงกบระดบปจเจกบคคลทเปนหนวยยอยทสดของสงคม การจดการปญหาจงเปนเรองทยากและยงใหญ

อยางไรกด การศกษาครงนเหนวา ผลกระทบทเกดขนสามารถทจะลดทอนความรนแรงลงได จนถงขนของการแกปญหาทตนก าเนดได หากมการรวมมอและมความจรงจงในการรวมกนแกไขจากทกฝาย ขอเสนอเพอลดผลกระทบทางสขภาพในการศกษานเปนการเสนอขนเบองตนตามยทธศาสตรการลดความเสยงและผลกระทบทางสขภาพ และยทธศาสตรการสงเสรมใหมการน ามตทางสขภาพเขาไวในนโยบายการพฒนาดานตาง ๆ ซงจ าเปนทจะตองมการถกเถยง -แลกเปลยน -ประเมนจากหลาย ๆ ฝายทเกยวของ รวมไปถงการผลกดนตงแตระดบปจเจกบคคลจนถงระดบนโยบายของประเทศตอไป ส าหรบการเสนอในทนจะเปนการเพมเตมจากแนวปฏบตทแตละระดบไดด าเนนการอยแลว (ดบทท 5) แนวทางลดผลกระทบทางสขภาพเบองตนในแตละระดบกลาวไดดงน

1. ระดบปจเจกบคคลและครอบครว บคคลและครอบครวถอเปนหนวยยอยทสดของสงคม แตขณะเดยวกนกเปนหนวยทสามารถรเรมและ

ผลกดนไปสการแกไขเปลยนแปลงสงตาง ๆ ไดเปนอยางด หากบคคลในครอบครวมความตนตวตอปญหาและสมาชกในครอบครวใหการสนบสนนซงกน และกน หนวยนจะเปนหนวยพนฐานทมพลงสงในการท างานและจะชวยขบเคลอนใหสวนอนของสงคมเคลอนไหวไปดวย อยางไรกด บคคลและครอบครวควรทจะตองสรางพนฐานส าคญทจ าเปนตอการรวมแกไขปญหาดงน

ตระหนกและยนยนสทธของตนเองทจะมชวตอยอยางปกตสขและมสขภาวะในสงแวดลอมทด ทงนหมายรวมถงการอยอาศยและไดรบการดแลทดและเปนธรรมจากรฐอยางมศกดศรความเปนมนษย โดยไม ยอมตกอยภายใตระบบอปถมภและอทธพลทองถน

114

ตระหนกและยนยนในสทธของตนเองในการมสวนรวมก าหนดทศทางบานเมองและสทธในการพทกษรกษาชมชน สงแวดลอม และสขภาพของตน โดยยดหลกการตาง ๆ ตามรฐธรรมนญและการใชกฎหมายทเกยวของใหเปนประโยชน

ตนตวในการรบขอมลขาวสาร แสวงหาความร และขอเทจจรงในดานตาง ๆ ซงจะชวยกอใหเกดความคดและแนวทางใหม ๆ อยตลอดเวลา รวมถงจะกอใหเกดเครอขายทางสงคมขนมาเพอหนนชวยการท างานตอไป

เอาใจใส เฝาระวง ทงสขภาพตนเอง คนในครอบครว และสขภาพสงคม ซงจะเปนพนฐานส าคญทจะกอใหเกดความรวมมอจากสวนอน ๆ ของสงคมตามมา

เสรมสราง ใหความรวมมอ และสงเสรมกจกรรมสรางสขภาวะทงหลายตามแนวทางการปฏรประบบสขภาพทด าเนนการอย บทบาทสวนนจะชวยสรางและเพมเตมโอกาสแกบคคลในการแกไขปญหา

2. ระดบชมชน

ชมชนในความหมายของขอเสนอนหมายรวมไปถง ตงแตกลมคนจากหลาย ๆ ครอบครว ระดบหมบาน ระดบต าบล เทศบาล รวมถงโรงเรยน วด ศาสนสถานอน ๆ เปนตน ชมชนเปนหนวยหรอองคประกอบทส าคญอยางยงในการแกไขปญหา การรวมตวกนบนความเหนรวมกน ตระหนกในเรองราวและปญหารวมกน และมเปาหมายหรอวตถประสงคเหมอนกนจะท าใหชมชนมพลงในการผลกดนไปสการแกไขปรบปรงสงตาง ๆ ใหดขน ทงนชมชนจะตอง

รวมกนสรางบรรยากาศในการรวมตวใหเกดความสมครสมานสามคคเพอชวยกนแกไขปญหา ตระหนกและยนยนในสทธของชมชนทจะอยในถนฐานทปลอดภย โดยรวมตวกนในการด าเนนกจกรรม

เพอปกปองรกษาทรพยากร สงแวดลอม และสขภาวะของชมชน รวมถงการใหความเชอมนทจะน ากระบวนการยตธรรมมาใชเพอด าเนนคดกบผกอมลพษ ตามหลกการส าคญในรฐธรรมนญและกฎหมายทเกยวของ

พฒนาองคความรของชมชนในการเฝาระวงและเขาไปมบทบาทรวมในการตดตามตรวจสอบผลกระทบจากโรงงานโดยอาศยกระบวนการมสวนรวม อยางไรกดการพฒนาสวน นจ าเปนตองไดรบการสนบสนนชวยเหลอหรอเปดโอกาสจากภายนอก ซงหมายถงจากภาครฐ สถาบนวชาการ องคกรอสระตาง ๆ องคกรพฒนาเอกชน และ/หรอปจเจกบคคล โดยเฉพาะเทคนคความรและค าแนะน าปรกษา

รวมกจกรรมการปฏบตตามแผนปองกนภยฉกเฉนและการซกซอมของทางการ เรยกรองผลกดนใหเกดแนวทางการพฒนาระดบชมชนและระดบจงหวดทยงยน

3. ระดบสถานประกอบการ

ความรวมมออยางจรงจงและจรงใจจากสถานประกอบการเปนสงส าคญ มากในการแกไขปญหา ความรวมมออาจเกดขนจากความสมครใจและส านกรบผดชอบของฝายประกอบการเอง หรอเกดจากการบงคบใชกฎหมาย อนสญญาระหวางประเทศ และระเบยบปฏบตทเกยวของของเจาหนาทรฐ หรออาจจะเกดจากแรงกดดนภายนอก เชน การประทวงอยางรนแรงของชมชนกได

115

อยางไรกด การปฏบตตามกฎหมายและระเบยบตาง ๆ ของผประกอบการเปนเพยงสวนหนงของการควบคมไมใหเกดปญหาหรอรบผดชอบและแกไขเมอปญหาเกดขนแลว ซงเปนหลกพนฐานทตองปฏบตภายใตกฎระเบยบทมอยและแนวคดดงเดมทยดถอกน ส าหรบขอเสนอตอผประกอบการเพอลดผลกระทบในการศกษานจะรวมไปถงการปรบเปลยนทศนคตและแนวคดบางประการเพมเตมเขามาในการด าเนนกจกรรมอตสาหกรรมของผประกอบการดวย

การเปลยนแนวความคดในการลงทน เชน ลดขนาดของการลงทนใหเหมาะสมกบพนท ลดและพยายามเลกการใชสารเคมอนตรายบางตว และเลอกใชสารทมความเปนพษนอยกวาแทน โดยเฉพาะการรเรมและน าแนวทางการผลตทสะอาดมาใชในภาคอตสาหกรรม (clean production principle) อยางเปนขนเปนตอน

การน าหลกการปองกนไวกอน (precaution principle) มาใชและการเปดเผยขอมลสสาธารณะ (public disclosure) เชน การจดท ารายงานทะเบยนปรมาณการปลดปลอยมลสารสสงแวดลอมและเปดโอกาสใหสาธารณชนเขาถงได (Pollutant Release and Transfer Registers / PRTRs)3 และเผยแพรขอมลผานเวบไซตของรฐบาลหรออาจเปนเวบไซตของภาคเอกชนโดยตรง , การจดท าแผนปายขนาดใหญไวหนาสถานประกอบการเพอใหขอมลเกยวกบประเภทอตสาหกรรม มลสาร อนตราย และขอปฏบตส าหรบชมชน เพอเปนการสอสารตรงกบชมชน เปนตน

ใหความรวมมอกบรฐในการสรางและใชกลไกการมสวนรวมแบบหลายฝาย ในการตรวจสอบและเฝาระวงผลกระทบและปญหาจากโรงงานดวยกนเอง กลไกนควรประกอบดวยผแทนจากฝายผประกอบการ ผแทนจากภาครฐ ผทรงคณวฒ และผแทนภาคประชาชนหรอชมชนทเกยวของทกชมชน และมการประชมปรกษาหารอกนสม าเสมอและตอเนอง (กรณปญหาจากของนคมอตสาหกรรมมาบตาพดมการตงคณะท างานรวม 4 หนวยงาน เขามาท าหนาทนเฉพาะกจ อยางไรกด ขอเสนอนเปนขอเสนอส าหรบนคมอตสาหกรรมหรอโรงงานขนาดใหญทวไปดวย)

การสรางหลกประกนความปลอดภยและความพรอมในการรบผดชอบตอชมชนทไดรบผลกระทบ เชนอาจจะอยในรปของกองทนประกนภยชมชน หรอกองทนรวมชดเชยความเสยหายแกบคคลและชมชน เปนตน โดยเปนการระดมทนจากทกโรงงานภายในนคมอตสาหกรรม

4. ระดบหนวยงานราชการสวนกลางและสวนภมภาค

ในสวนนเปนขอเสนอเชงภาพรวมและหลกการโดยรวมเพอประกอบการก าหนดแผนงานและการด าเนนงานของหนวยงานภาครฐทงหมดทเกยวของ อาทเชน หนวยงานดานสาธารณสขและสงแวดลอมในสวนกลางและสวนภมภาค กรมโรงงานอตสาหกรรมและการนคมอตสาหกรรมแหงประเทศไทย เทศบาลเมองมาบตาพดและจงหวดระยอง เปนตน เนองจากเหนวาการด าเนนแผนงานหรอมาตรการหลายอยางทส าคญและจะสงผลถงชมชนนน หนวยงานรฐจ าเปนตองม การ วเคราะหปญหาและวางแผนรวมกน มการประสานงานกนระหวางสวนกลางกบสวนภมภาค และการประสานงานขามสงกด เพอใหการด าเนนงานมประสทธภาพ หลกเลยงการทบซอนเรองบทบาท อ านาจหนาท และงบประมาณ ซงจะน าไปสความขดแยงระหวางหนวยงานได

3 การจดท าทะเบยนการปลอยมลพษสสงแวดลอมและการเคลอนยายของเสยอนตรายจากแหลงก าเนด

116

ทงนขอเสนอตอไปนเปนขอเสนอเพมเตมจากสงทแตละหนวยงานท าอยแลว และ /หรอเปนการเสนอแนวทางทเหนวาจะน าไปสการสรางประโยชนรวมทางสงคม

สรางและสงเสรมกลไกและกระบวนการตดตามและเฝาระวงผลกระทบทางสงแวดลอมและสขภาพ โดยรปแบบการมสวนรวมของประชาชน เชน การตงคณะกรรมการตรวจสอบผลกระทบทางสงแวดลอมและสขภาพในรปแบบของไตรภาค หรอพหภาค หรอคณะกรรมการอสระ กลไกนควรประกอบดวยผแทนจากฝายผประกอบการ ผแทนจากภาครฐ ผทรงคณวฒ และผแทนภาคประชาชนหรอชมชนทเกยวของทกชมชน ในสดสวนทมผแทนชมชนมากกวาหรอเทากบกงหนงของคณะกรรมการ และมการประชมปรกษาหารอกนอยางสม าเสมอและตอเนอง

ท าใหเกดและใหความส าคญกบการศกษาวจยวชาการดานผลกระทบทางสขภาพและสงแวดลอมทเปนระบบและตอเนองเพอตดตามปญหาเฉพาะพนท รวมถงการเนนสรางความรวมมอจากภาคประชาชนทองถนใหเขามามบทบาทในการรวมศกษาวจย รบทราบผลการศกษาวจย และรวมคดวเคราะหเพอวางแนวทางและสรางเครองมออนเหมาะสมในการแกไขหรอปองกนปญหาตอไป

ปฏบตตามแผนปองกนภยฉกเฉนและจดใหมการซกซอมอยางสม าเสมอ รวมถงการเตรยมสถานทรองรบกรณทมการอพยพคน

พฒนาศกยภาพ เทคโนโลย และความรความเชยวชาญขององคกรและเจาหนาทระดบปฏบตงานใหเพยงพอทจะรบมอกบปญหา

การจดตงกองทนสวสดภาพเพอชมชนมาบตาพดตามขอเรยกรองของชมชน หรอรวมกนจดตงกองทนประกนภยชมชน หรอกองทนรวมชดเชยความเสยหายแกบคคลและชมชน เปนตน โดยเปนการระดมทนจากทกโรงงานภายในนคมอตสาหกรรม

สงเสรมและจดใหมการท าแผนเชงรกเพอพฒนาคณภาพสงคม-สงแวดลอม-สขภาพระดบทองถนโดยเปดโอกาสใหชมชนไดมสวนรวมในการพฒนาแผนและก าหนดกจกรรมตงแตเรมตน

ด าเนนการอยางจรงจงในการวางแนวทาง การสนบสนนใหมการเพมขดความสามารถของชมชนในการชวยเหลอเพอปองกนและระงบความเดอดรอนทอาจจะเกดขน

ใหความส าคญและเรงด าเนนการเพอตอบสนองขอเรยกรองเฉพาะหนาของชมชน เชน ปญหาน าดมน าใช ปญหาการรวไหลของสารพษ-อบตภย การด าเนนมาตรการลงโทษทนทตอผกระท าผด เชน การลกลอบทงกากอนตรายและปลอยน าเสย

สนบสนนใหเกดและใหมการปฏบตตามหลกธรรมาภบาลสงแวดลอมอตสาหกรรม รวมถงการระมดระวงไมใหหลกการและกลไกนถกน าไปใชเพอการสรางภาพลกษณของผประกอบการ โดยไมมการปฏบตจรง

5. ระดบรฐบาล ระดบรฐบาลเปนสวนทส าคญทสดทท าใหเกดนโยบายเพอการลดผลกระ ทบทางสขภาพ ในชวงทผานมาปญหาผลกระทบทางสขภาพกรณทมาบตาพดหรออกหลายกรณทเกดขนยงไมไดรบความส าคญจากรฐบาลเลย ทงในระดบของการก าหนดเปนนโยบายใหญของประเทศ นโยบายยอย แผนปฏบตการ แนวทางการท างาน ไปจนถงการพฒนาองคความรและบคลากรในดานน ซงเปนสงทแปลกเนองจากประเทศไทยมการสงเสรมการพฒนาอตสาหกรรมมาหลายทศวรรษแลว

117

ในทางกลบกนเมอมองผานกรณการพฒนาอตสาหกรรมทมาบตาพด จะเหนไดชดวา ตนเหตของปญหาทงมวลมาจากการวางนโยบายการพฒนาประเทศของรฐบาล ในขนของการศกษาและจดเตรยมแผนการพฒนากก ากบโดยรฐมนตรและคณะรฐมนตรจากกระทรวงตาง ๆ ในขนของการสงเสรมการลงทนและเปดทางกวางเพอรบการลงทนขนานใหญกเปนมาตรการทก าหนดมาจากรฐ การด าเนนงานหลายสวนทเปนปญหาและกอผลกระทบกวางขวางกมาจากการเหนชอบของรฐบาลเชนกน ดวยเหตดงกลาวในขนของความพยายามลดผลกระทบทาง สขภาพ ซงรวมถงการฟนฟสภาพแวดลอมทเสยหายไปแลวและจะมผลกระทบตอสขภาพของประชาชนดวยนน รฐบาลจงจ าเปนตองเขามาเปนผก ากบและผอ านวยการใหญในเรองน ขอเสนอนจงเปนขอเสนอเชงภาพรวม ซงจะรวมถงการทบทวนเชงนโยบายของรฐดวย

ใหมการประเมนผลการพฒนาโครงการพฒนาชายฝงทะเลตะวนออกในเชงองครวม อนรวมถงมตตางๆ ของการพฒนาทางเศรษฐกจ รายไดตอประเทศและทองถน เทคโนโลย ผลทเกดกบสงคม ทรพยากรธรรมชาต สขภาพและสงแวดลอม ทรพยากรมนษย ภมปญญาระดบทองถน ประเพณและวฒนธรรม เปนตน เนองจากโครงการนเปนแผนการลงทนระดบภมภาคทครอบคลมพนทกวางหลายจงหวด จงเสนอใหมการประเมนเปนระยะ ๆ ดวยการเลอกเรมตนในบางพนทกอน เชน ทมาบตาพด หรอแหลมฉบง และการด าเนนงานควรจดตงเปนคณะกรรมการเฉพาะกจเพอตดตามการประเมนผล มการก าหนดองคประกอบของกรรมการ บทบาท หนาท และสนบสนนการท างานของคณะกรรมการอยางชดเจน

ใหมการน าผลการประเมนในขอแรกมาประกอบการทบทวนส าหรบการจดท าแผนพฒนาและปรบปรงทงในระดบรายพนทและระดบภมภาคของภาคตะวนออก โดยมการแบงระยะการด าเนนงานทชดเจนเพอเวนชวงของการประเมนและปรบปรงแผนใหสอดคลองกบสภาพความเปนจรงอยางตอเนอง

ใหมการน าผลการประเมนไปใชประกอบการวางหรอการทบทวนนโยบายพฒนาแผนภมภาคและโครงการขนาดใหญตาง ๆ และใชประกอบการปรบปรงกลไกและมาตรการอน ๆ ทเกยวของทวประเทศ เชน ระบบการประเมนผลกระทบทางสงแวดลอม สงคม และสขภาพ , การปรบปรงโครงสรางการท างานของหนวยงานรฐ, มาตรการและแนวทางสงเสรมการลงทน, การจงใจและควบคมการด าเนนงานของภาค เอกชน เปนตน

ทบทวนบทบาทหนาทของหนวยงานตาง ๆ ใหชดเจน ใหเกดการประสานงานทมประสทธภาพระหวางหนวยราชการ และตองขจดผลประโยชนขดแยงของหนวยงาน เชน การท กนอ . มผลประโยชนทบซอน (Conflict of Interest) ภายในหนวยงานเดยว คอมอ านาจหนาทเปนทงผสงเสรมและผตรวจสอบโรงงานอตสาหกรรม

ตองยกระดบของศกยภาพและอ านาจการตดสนใจของหนวยงานทางดานสงแวดลอม สงคม และสขภาพใหมความทดเทยมกบหนวยงานทางดานเศรษฐกจและอตสาหกรรม

เออใหองคกรสวนทองถนมอ านาจและศกยภาพเพยงพอในการรบมอกบขนาดของปญหาทมาบตาพด ในขณะเดยวกนจะตองรวมสงเสรมสนบสนนมาตรการการตดตามตรวจสอบและเฝาระวงแบบประชาชนมสวนรวม

118

พจารณาและตอบสนองตอขอเรยกรองตาง ๆ ของชมชน เชน การจดตงกองทนสวสดภาพชมชนเพอชวยเหลอชมชนและเพอการชดเชย การหยดขยายพนทอตสาหกรรมและโรงไฟฟาในพนทมาบตาพด และแกปญหาความเดอดรอนเฉพาะของชมชนในเรองตาง ๆ รวมถงเรองน าดมน าใช

ด าเนนโครงการตดตามและเฝาระวงผลกระทบทางสขภาพแบบองครวมภายใตกรอบความคดใหมของเรองสขภาพ ทงสขภาพกาย จต สงคม และจตวญญาน โดยเฉพาะการศกษาตดตามผลกระทบทางสขภาพตอการเกดโรคแปลกใหม การเจบปวยเรอรง และผลกระทบทางจตและประสาท

สนบสนนสงคมใหเกดความตระหนกถงแนวคดเรองสขภาพสมต และใหเหนความส าคญของการสรางเสรมสขภาพแทนการซอมแซมสขภาพ

สงเสรมและผลกดนใหเกดหลกธรรมาภบาลสงแวดลอมอตสาหกรรม รวมถงการตดตามตรวจสอบใหมการปฏบตจรง นอกจากนรฐตองเปนผน าในการปรบทศนคตและแนวคดของภาคอตสาหกรรม รวมถงมมาตรการจงใจและสงเสรม เชน การน าหลกการปองกนไวกอน และหลกการผลตทสะอาดมาใช ขอเสนอทง 5 ระดบเปนการเสนอเชงแนวคดและแนวทางกวาง ๆ ซงบางอยางยงคงเปนสงทใหมมาก

ส าหรบสงคมไทย ขอเสนอบางขอจ าเปนตองมการปรบทศนคตและแนวคดพนฐานของภาครฐ ซงอาจรวมไปถงการปรบวสยทศนบางสวนในการพฒนาเศรษฐกจและสงคม ขณะเดยวกนกตองพยายามโนมนาวและจงใจใหภาคเอกชนยนยอมใหความรวมมอในขอเสนอตาง ๆ ดวย ซงในสวนนนอกจากรฐบาลตองเปนผน าแลว การหนนเสรมจากสถาบนวชาการ องคกรประชาชนและองคกรพฒนาเอกชนกเปนสงส าคญ

อยางไรกดโดยพนฐานแลวผวจยยงใหน าหนกกบกระบวนการเรยนรและการหนนเสรมองคความรแกภาคประชาชนเปนอนดบแรกในความพยายามทจะลดผลกระทบและการแกไขปญหาทมาบตาพด ดงทเสนอไวในระดบทหนง เพราะชมชนทมาจากปจเจกบคคลและแนวรวมภายในชมชนจะเปนรากฐานส าคญของการขบเคลอนไปสการปรบปรงสวนอน ๆ รวมถงในระดบนโยบายดวย ดงนนจงจ าเปนทจะตองสรางโอกาสและเวทเพอพฒนากระบวนการเรยนรของประชาชนใหเขมแขงและขยายผลใหมากทสด โอกาสและเวทดงกลาวเองจะตองใหความส าคญในการสานความรวมมอของภาครฐและเอกชนเขามา ซงโอกาสและเวทนอาจจะอยในรปของการจดตงคณะกรรมการหรอกลไกแบบหลายภาคเขามารวมกนท างานและใชกรณการลดผลกระทบทางสขภาพทมาบตาพดเปนกรณน ารอง โดยทแตละสวนจะตองปรบทศนคตและระดบของเปาหมายใหสอดคลองและเปนทยอมรบไดในเบองตน นอกจากนอาจจ าเปนตองอาศยองคกรหรอสถาบนวชาการระหวางประเทศ เชน องคการอนามยโลก เขามาสนบสนนชวยเหลอหรอการเขามามสวนรวมตงแตเรมตน เพอการระดมความรความเชยวชาญหรอประสบการณทจ าเปนเขามาเสรม

ขอเสนอตอระบบการประเมนผลกระทบทางสขภาพ ดงทกลาวไวแตตอนตนแลววา การศกษาชนนเปนระดบพนฐานมากและยงเปนการศกษาทคอนขางจะกวางโดยเฉพาะในกรอบแนวคดของสขภาพทเปนมตใหมและยงอยในชวงของการตงตนพฒนา ขณะทปญหาผลกระทบจากการพฒนาอตสาหกรรมมาบตาพดเปนปญหาใหญ ซบซอน และสงสมปญหามาเปนระยะเวลายาวนาน ไมวาจะเปนเรองสงแวดลอม ระบบนเวศน สงคม และสขภาพ ผลการศกษาทไดจงยงไมอาจทจะบงบอกถงผลกระทบทางสขภาพไดอยางสมบรณและรอบดาน การจะท าความเขาใจและท าใหประจกษถงขนาดและระดบ

119

ทแทจรงของปญหาและผลกระทบสขภาพไดจ าเปนตองมการศกษาและวเคราะหเพมเตมอกมาก ทงในแงของการศกษาจากภาคประชาชนดงเชนรายงานชนนและในแงวชาการและวทยาศาสตรอน ๆ อยางไรกด ขอคนพบจากการศกษาและประเมนผลกระทบทางสขภาพของรายงานชนน ทเกดขนภายหลงจากการพฒนานคมอตสาหกรรมมาบตาพดผานไปแลวเกอบ 20 ป มความหมายในหลายทางตอการน าไปสรางเครองมอและกระบวนการตาง ๆ ทจะน าไปสการแกไขและชวยลดผลกระทบทางสขภาพทเกดขนแลวและการวางแนวทางการประเมนผลกระทบทางสขภาพในอนาคต ตามทองคการอนามยโลกสนบสนนอยและรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2540 กไดก าหนดปรชญาและแนวคดในการคมครองสขภาพของประชาชนไว แนวทางการแกไขและการลดผลกระทบทางสขภาพไดมการเสนอไวแลวขางตน นอกจากนในกรณของการพฒนาอตสาหกรรมทมาบตาพด ทปรากฏวายงคงมการขยายขอบเขตการพฒนาไปเรอย ๆ นน ผลการศกษานควรไดรบการน าไปประกอบการพจารณาการวางนโยบายการพฒนาอตสาหกรรมทจะเกดขนในระยะตอไปอยางจรงจงกอนทสภาพปญหาทเกดขนจะเรอรงและรนแรงเกนขดขนของการแกไขได เชน การจดท าเปนขอเสนอเชงนโยบาย เชน การจดท าแผนพฒนาพนทชายฝงทะเลภาคตะวนออก ระยะทสาม ทใหความส าคญกบการฟนฟและตดตามเฝาระวงผลกระทบทางสขภาพของชมชนทง 25 ชมชน โดยหนวยงานราชการทเกยวของ

อยางไรกด เนองจากแนวความคดเรองการประเมนผลกระทบทางสขภาพททางสถาบนวจยระบบสาธารณสขสนบสนนและมการด าเนนการอยนน มงเนนไปทการสรางกระบวนการเรยนรรวมกนในสงคม โดยมการประยกตใชแนวทางและเครองมอทหลากหลายในการระบ คาดการณ และพจารณาถงผลกระทบทางสขภาพทอาจเกดขน หรอเกดขนแลวกบประชากรกลมใดกลมหนง เพอสนบสนนการตดสนใจอนเปนประโยชนส าหรบการสรางเสรมและการคมครองสขภาพส าหรบประชาชนทกกลม และการสรางกระบวนการทจะใหขอมลหลกฐานดานสขภาพเพอเพมน าหนกและใหความส าคญกบมตสขภาพในการก าหนดนโยบายสาธารณะ (เดชรต สขก ำเนด และคณะ, 2545 ; น. 18) การศกษาชนนจงเปนขอมลหลกฐานอกชนหนงทสนบสนนแนวความคดน โดยทงสองกระบวนการดงกลาวมบทบาทส าคญยงในการเพมอ านาจแกชมชนและประชาชนทวไปดวยขอมลและองคความรทจ าเปนตอการเขาไปมสวนรวมในกระบวนการวางนโยบายการพฒนาของรฐทสดทายแลวกจะมผลกระทบตอสขภาวะของประชาชน

นอกจากนหากมการประเมนผลกระทบทางสขภาพทเกดขนจากการพฒนาอตสาหกรรมใน 3 นคมฯ ทมาบตาพด ออกมาอยางเปนระบบและเปนองครวมแลว พรอมกบด าเนนมาตรการเพอดแลผลกระทบนน และแกไขผลกระทบตาง ๆ ทมตอสขภาพ ไมวาจะเปนเรองสงแวดลอม สงคม และสขภาพเอง การเปรยบเทยบตนทนและคาใชจายในการด าเนนการสงเหลานกบรายไดทเกดขนจากการพฒนาอตสาหกรรมตลอดเกอบ 20 ปทผานมากนบวานาสนใจ การประเมนผลไดทางเศรษฐกจกบคาใชจายทตองจายไปกบความเสยหายทเกดขนอยางรอบดานอาจท าใหรฐบาลทงสวนกลางและทองถนตองมการทบทวนแนวนโยบายการพฒนาอตสาหกรรมของประเทศใหม ตลอดจนการทบทวนถงการสรางและด าเนนมาตรการเพอควบคมเรองเหลานใหม วาการด าเนนแนวทางการพฒนาอตสาหกรรมแบบไหนจงท าใหประเทศและประชาชนไดประโยชนทแทจรง โดยไมตองใชตนทนทางสงคมคอ คณภาพชวตทดของประชาชนและตนทนทางสงแวดลอมและทรพยากรธรรมชาตแลกบการลงทน โดยมองไมเหนความคมคาไดชดเจนเชนทผานมา

120

บรรณานกรม บทท 2 โครงการพฒนาพนทชายฝงทะเลตะวนออก 1. เสนาะ อนากล, 2531. “แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมเกยวกบโครงการพฒนาชายฝงทะเลตะวนออก” เอกสารการ

สมมนาทางวชาการเรอง ผลการพฒนาพนทชายฝงทะเลตะวนออกในทศวรรษหนา, 9 กรกฎาคม 2531 ณ

มหาวทยาลยศรนครนทรวโรจน บางแสน

2. ปารชาต ลอตระกล, 2530. “การพฒนาพนทชายฝงทะเลตะวนออก”, วารสารเศรษฐกจและสงคม ปท 24 ฉบบท 5

(กนยายน – ตลาคม)

3. มหาวทยาลยบรพา, 2538, วกฤตสงแวดลอมภาคตะวนออกและทางเลอกการพฒนาทยงยน, ภาควชาภมศาสตร

คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร, พฤศจกายน

4. สาวตต โพธวหค, 2527. “การพฒนาพนทชายฝงทะเลตะวนออก” เอกสารประกอบการสมมนาเรอง “Mid-Fifth Plan

Review”, วนพฤหสบดท 12 มกราคม 2527 ณ หองกตตฮอล โรงแรมดสตธาน

5. สานกคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต, 2535. “แผนการจดการดานสงแวดลอมชายฝงทะเลตะวนออก”, เอกสาร

ประกอบการสมมนา เรอง มตใหมในการพฒนาสงแวดลอมภาคตะวนออก จดโดยมหาวทยาลยบรพา, 6 - 7 มนาคม

2535.

6. สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2533. การพฒนาพนทบรเวณชายฝงทะเล

ตะวนออก, สานกงานคณะกรรมการพฒนาพนทบรเวณชายฝงทะเลตะวนออก, มถนายน 2533

7. สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2539. โครงการจดทาแผนปฏบตการตามแผนงาน

เรงรดกระจายกจกรรมทางเศรษฐกจไปสภมภาค, แผนปฏบตการเรงรดการกระจายประชากรไปสพนทชายฝงทะเล

ตะวนออก, รายงานการศกษาขนสดทาย. ศกษาโดยบรษทเซาทอสทเอเซยเทคโนโลย จากด และบรษท หลยส เบอร

เยอร อนเตอรเนชนแนล องค, มนาคม 2539

8. สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2541. รายงานความกาวหนาแผนงานพฒนาพนท

บรเวณชายฝงทะเลตะวนออก, สานกงานคณะกรรมการพฒนาพนทบรเวณชายฝงทะเลตะวนออก, เมษายน 2541

9. สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2544. รายงานความกาวหนาและแนวทางการ

พฒนาพนทบรเวณชายฝงทะเลตะวนออก, สานกพฒนาพนทเฉพาะ (สพท.), กรกฎาคม 2544

10. ไมปรากฏชอ, 2529. สรปขาวธรกจ, ปท 17 ฉบบท 20: 16 – 31 ตลาคม 2529

11. ไมปรากฏชอ, 2532. “ครงทางแผนฯ 6”, วารสารเศรษฐกจและสงคม. ปท 26 ฉบบท 1: มกราคม – กมภาพนธ 2532

12. Coopers & Lybrand Associates, 1982, Eastern Seaboard Study for the National Economic & Social

Development Board, September.

121

บทท 3: รจกมาบตาพด 1. การนคมอตสาหกรรมแหงประเทศไทย, ไมระบ. Factories in Industrial Estates 1999-2000

2. เทศบาลตาบลมาบตาพด, 2544. เทศบาลตาบลมาบตาพด รายงานประจาป 2543 – 2544.

3. ปารชาต ลอตระกล, 2530. “การพฒนาพนทชายฝงทะเลตะวนออก”, วารสารเศรษฐกจและสงคม. ปท 24 ฉบบท 5 :

กนยายน – ตลาคม

4. สาวตต โพธวหค, 2527. “การพฒนาพนทชายฝงทะเลตะวนออก” เอกสารประกอบการสมมนาเรอง “Mid-Fifth Plan

Review”, วนพฤหสบดท 12 มกราคม ณ หองกตตฮอล โรงแรมดสตธาน

5. สานกคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต, 2535. “แผนการจดการดานสงแวดลอมชายฝงทะเลตะวนออก”, เอกสาร

ประกอบการสมมนา เรอง มตใหมในการพฒนาสงแวดลอมภาคตะวนออก จดโดยมหาวทยาลยบรพา, 6 - 7 มนาคม

2535

6. สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2533. การพฒนาพนทบรเวณชายฝงทะเล

ตะวนออก, สานกงานคณะกรรมการพฒนาพนทบรเวณชายฝงทะเลตะวนออก, มถนายน

7. สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2539. โครงการจดทาแผนปฏบตการตามแผนงาน

เรงรดกระจายกจกรรมทางเศรษฐกจไปสภมภาค, แผนปฏบตการเรงรดการกระจายประชากรไปสพนทชายฝงทะเล

ตะวนออก, รายงานการศกษาขนสดทาย. ศกษาโดยบรษทเซาทอสทเอเซยเทคโนโลย จากด และบรษท หลยส เบอร

เยอร อนเตอรเนชนแนล องค, มนาคม

8. สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2541. สานกงานคณะกรรมการพฒนาพนทบรเวณ

ชายฝงทะเลตะวนออก, รายงานความกาวหนาแผนงานพฒนาพนทบรเวณชายฝงทะเลตะวนออก, เมษายน

9. สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2544., รายงานความกาวหนาและแนวทางการ

พฒนาพนทบรเวณชายฝงทะเลตะวนออก, สานกพฒนาพนทเฉพาะ (สพท.), กรกฎาคม

10. การนคมอตสาหกรรมแหงประเทศไทย, 2530. สรปสาระสาคญโครงการนคมอตสาหกรรมภาคตะวนออก, สานกงาน

โครงการนคมอตสาหกรรมภาคตะวนออก, 14 กรกฎาคม

11. สานกผงเมอง, ไมปรากฏ. ผงเมองรวมเมองระยอง (ปรบปรงครงท 2)

12. สานกผงเมอง, 2540. ผงเมองรวมบรเวณอตสาหกรรมหลกและชมชน จงหวดระยอง (มาตาพด) (ปรบปรงครงท 2),

สงหาคม

13. เสนาะ อนากล, 2531. “แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมเกยวกบโครงการพฒนาชายฝงทะเลตะวนออก” เอกสารการ

สมมนาทางวชาการเรอง ผลการพฒนาพนทชายฝงทะเลตะวนออกในทศวรรษหนา, 9 กรกฎาคม 2531 ณ

มหาวทยาลยศรนครนทรวโรจน บางแสน

14. ไมปรากฏชอ, 2527. “พฒนาพนทชายฝงทะเลตะวนออก: เดนหนาตอไป”, วารสารเศรษฐกจและสงคม. ปท 21ฉบบ

ท 1 มกราคม – กมภาพนธ บทท 4 ประมวลปญหาและขอหวงใยของประชาชน 1. กรมควบคมมลพษ, 2541. การศกษาปรมาณสารปรอทในสงแวดลอมทางทะเลของประเทศไทย.

2. จนทนา อนทปญญา และ ชยนต เค. เราเทรย, 2543. ผลกระทบทางสงคมของนคมอตสาหกรรมมาบตาพดใน

โครงการพฒนาชายฝงทะเลตะวนออก จงหวดระยอง ประเทศไทย, วารสารพฒนบรหารศาสตร, ปท 40, ฉบบท 4,

2543

122

3. สานกงานสาธารณสขจงหวดระยอง, มนาคม 2544. รายงานผลการดาเนนงานพฒนาสาธารณสข ปงบประมาณ

2543

4. สกรานต โรจนไพรวงศ, บรรณาธการ, 2542. สถานการณสงแวดลอมไทย 2540 – 41. มลนธโลกสเขยว, กรงเทพฯ

5. สรทน มาลหวล และคณะ, 2543. การศกษาผลกระทบของโรงงานอตสาหกรรมทมตอคณภาพชวตของประชาชนใน

ชมชนมาบชลด นคมอตสาหกกรรมมาบตาพด จ. ระยอง

6. สรปผลการประชมคณะทางานตดตามผลการแกไขเหตเดอดรอนราคาญ เรองกลนจากโรงงานอตสาหกรรมในนคม

อตสาหกรรมมาบตาพด ป 2540 – 2544

7. EVS Environment Consultants, 2542. โครงการสารวจปรมาณโลหะหนกและปโตรเลยมไฮโดรคารบอนในบรเวณ

พนทอตสาหกรรม (รายงานสรปสาหรบผบรหาร) เสนอกรมควบคมมลพษ

8. สานกงานสาธารณสขจงหวดระยอง, 2 พฤษภาคม 2544. รายงานผลการตรวจวเคราะหคณภาพนาจานวน 3

ตวอยางทเกบจากบานเลขท 16, 18/4, และ 2/9 ตาบลเนนพระ เมอวนท 7 มนาคม พ.ศ. 2544, ลงวนท 2 พฤษภาคม

พ.ศ. 2544

9. สานกงานสาธารณสขจงหวดระยอง, 16 ตลาคม 2544. รายงานผลการตรวจวเคราะหคณภาพนาจานวน 4 ตวอยางท

เกบจากบานเลขท 1/10, 2/9, 4/1, และ 2/10 ตาบลเนนพระ เมอวนท 5 กนยายน พ.ศ. 2544, ลงวนท 16 ตลาคม พ.ศ. 2544

10. ผจดการรายวน 16 สงหาคม 2544

11. บางกอกโพสต, 22, 23 มกราคม 2545

12. ผจดการรายวน 24 มกราคม 2545

13. กรงเทพธรกจ 30 มกราคม 2545

บทท 5 การรบมอและการจดการปญหา 1. สาเนาเอกสารจากสานกงานนคมอตสาหกรรมมาบตาพด, ไมระบ

2. เดชรต สขกาเนด, 2544. สรปปญหาทางสขภาพเพอกาหนดขอบเขตและแนวทางการประเมนผลกระทบสขภาพจาก

โครงการพฒนาพนทชายฝงทะเลตะวนออก กรณศกษา การพฒนาพนทนคมอตสาหกรรมมาบตาพดและพนท

ใกลเคยง, สถาบนวจยระบบสาธารณสข

3. มตชน 25 สงหาคม 2544

4. สยามรฐ 19 สงหาคม 2540

5. สรปผลการประชมคณะทางานตดตามผลการแกไขเหตเดอดรอนราคาญ เรองกลนจากโรงงานอตสาหกรรมในนคม

อตสาหกรรมมาบตาพด ป 2540 – 2544

6. สกรานต โรจนไพรวงศ, บรรณาธการ, 2542. สถานการณสงแวดลอมไทย 2540 – 41. มลนธโลกสเขยว, กรงเทพฯ

7. หนงสอราชการ ท จว 0802 / 15385 จากคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาตถงปลดกระทรวงสาธารณสข ลงวนท 6

พฤศจกายน 2541 เรอง มตคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต เรองแผนปฏบตการในการปองกนและแกไขปญหา

ผลกระทบสงแวดลอมจากนคมอตสาหกรรมมาบตาพด

8. เอกสารแนะนาเทศบาลเมองมาบตาพด จงหวดระยอง, ไมระบ

9. หนงสอราชการ ท สธ 0313 / 661 จากกรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข ถงผอานวยการสถาบนวจยระบบ

สาธารณสข เรอง การขอความรวมมอในการศกษาวจย เรองการประเมนผลกระทบทางสขภาพจากการพฒนานคม

อตสาหกรรมมาบตาพดและพนทใกลเคยง

123

บทท 6 มองในมมสขภาพ 1. เกษม วฒนชย, ศ.นพ. และคณะ, 2544. สนโยบายสาธารณะเพอสขภาพ การพฒนาระบบการประเมนผลกระทบทาง

สขภาพในประเทศไทย. นนทบร, กนยายน

2. เดชรต สขกาเนด และคณะ, 2545. การประเมนผลกระทบทางสขภาพเพอการสรางนโยบายสาธารณะเพอสขภาพ

แนวคด แนวทาง และแนวปฏบต. นนทบร, สถาบนวจยระบบสาธารณสข, สงหาคม

3. จนทนา อนทปญญา และชยนต เค.เราเทรย, 2543. ผลกระทบทางสงคมของนคมอตสาหกรรมมาบตาพดในโครงการ

พฒนาชายฝงทะเลตะวนอก จงหวดระยอง ประเทศไทย.

4. ประเวศ วะส, ศ.นพ., 2543. สขภาพในฐานะอดมการณของมนษย. นนทบร, มถนายน

5. ปารชาต ศวะรกษ, 2545. EIA สารวจสถานภาพ ปญหา และทางออก. กรงเทพฯ, สานกงานกองทนสนบสนนการ

วจย. ธนวาคม

6. สนธ คชวฒน, 2540. บทเรยนกรณกลนเหมนและมลพษทางอากาศจากโรงงานอตสาหกรรมในนคมอตสาหกรรม

7. มาบตาพด จงหวดระยอง, เอกสารประกอบการประชมวชาการประจาป พ.ศ. 2540 “บทเรยนจากมาบตาพด” จดโดย

สมาคมพษวทยาแหงประเทศไทย รวมกบ ศนยศกษาการพฒนาสงคม และสถาบนสงแวดลอมไทย

8. สรทน มาลหวล และคณะ, 2543. การศกษาผลกระทบของโรงงานอตสาหกรรมทมตอคณภาพชวตของประชาชนใน

ชมชนมาบชลด นคมอตสาหกกรรมมาบตาพด จงหวดระยอง

9. อญชล ศรพทยาคณกจ และคณะ, 2541. ผลกระทบตอสขภาพจากการไดรบกลนสารเคมในชมชนบรเวณใกลเคยง

นคมอตสาหกรรมมาบตาพดจงหวดระยอง. กองระบาดวทยา และสานกงานสาธารณสขจงหวดระยอง สานกงาน

ปลดกระทรวงสาธารณสข, กนยายน

บทท 7 จากนโยบายสผลกระทบทางสขภาพ : บทวเคราะหและขอเสนอ 1. เดชรต สขกาเนด และคณะ, 2545. การประเมนผลกระทบทางสขภาพเพอการสรางนโยบายสาธารณะเพอสขภาพ :

แนวคด แนวทาง และแนวปฏบต. นนทบร, สงหาคม

2. มฌชมา วฒกะวงศ, 2542 ปญหาทมาบตาพด กลนเหมนเปนเพยงยอดภเขานาแขง, สถานการณสงแวดลอมไทย

2540 – 41. สกรานต โรจนไพรวงศ, บรรณาธการ, มลนธโลกสเขยว, กรงเทพฯ

3. สกรานต โรจนไพรวงศ, บรรณาธการ, 2542. สถานการณสงแวดลอมไทย 2540 – 41, มลนธโลกสเขยว, กรงเทพฯ

4. สาเนาบนทกขอความสวนราชการสานกผงเมองจงหวดระยองท รย 0035/304 ลงวนท 25 กรกฎาคม 2539 ลงนามโดย

ผงเมองจงหวดระยอง

5. สาเนาจดหมายจงหวดระยองท รย 0035/14593ลงวนท 26 กรกฎาคม 2539 ลงนามโดยผวาราชการจงหวดระยอง

6. Decharut Sukkumnoed, 2002. “Health Impact Assessment of the Eastern Seaboard Development

Program: A Case Study of Mab Ta Phut Industrial Estates”, Recent Experiences in Health Impact

Assessment in Thailand And Future Perspectives. Contributing Papers for HIA stream at IAIA 2002 Health

Impact Assessment : Opportunities for Healthy Policy Making, Annual Meeting of International Association

of Impact Assessment 2002, the Hague, the Netherlands.

ภาคผนวก - 1

ภาคผนวก ก - 1 : (ภาพซาย) ผงเมองรวมบรเวณอตสาหกรรมหลกและชมชน จงหวดระยอง (มาบตาพด) ตามประกาศทายกฎกระทรวงฉบบท 46 (พ.ศ. 2531) ออกตามความในพระราชบญญตผงเมอง พ.ศ.2518 และ (ภาพขวา) ผงเมองรวมบรเวณอตสาหกรรมหลกและชมชน จงหวดระยอง (มาบตาพด) ตามประกาศทายกฎกระทรวง ฉบบท 102 (พ.ศ. 2534) ออกตามความในพระราชบญญตผงเมอง พ.ศ. 2518

ภาคผนวก - 2

ภาคผนวก ก – 2 : แผนผงแสดงการใชประโยชนทดนในอนาคตและโครงการคมนาคมและขนสง จากการศกษาเรอง

ผงเมองบรเวณอตสาหกรรมหลกและชมชน จงหวดระยอง (มาบตาพด) (ปรบปรงครงท 2) พ.ศ. 2540

ภาคผนวก - 3

ภาคผนวก ก – 3 : ผงแมบทการพฒนานคมอตสาหกรรมมาบตาพด เมอ พ.ศ. 2533

ทมา : ส านกงานคณะกรรมการพฒนาพนทบรเวณชายฝงทะเลตะวนออก, มถนายน 2533

ภาคผนวก - 4

ภาคผนวก ก – 4 : ผงโครงการนคมอตสาหกรรมมาบตาพดปจจบน (พ.ศ. 2544)

ทมา : ส านกงานนคมอตสาหกรรมมาบตาพด, 2544

ภาคผนวก 1

ภาคผนวก ข – 1 : แผนภมแสดงสถตผปวยนอกของโรงพยาบาลมาบตาพด ชวง ต.ค. 2543 - ก.ย. 2544 แยกตามกลมสาเหต ทมาขอมล : โรงพยาบาลมาบตาพด

2833

44 16

2048

421 384 726235

1687

11809

34572553

2101

58192 8 19

3451

47

1461

4640

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T Uสาเหตการปวย (กลมโรค)

จ านว

นผปว

ย (คน)

กลมโรค A โรคตดเชอและปรสต B เนองอก (รวมมะเรง) C โรคเลอด อวยวะสรางเลอดและความ ผดปกตเกยวกบภมคมกน D โรคเกยวกบตอมไรทอ โภชนาการและ เมตาบอลสม E ภาวะแปรปรวนทางจตและพฤตกรรม F โรคระบบประสาท G โรคตา รวมสวนประกอบของตา H โรคหและปมกกห I โรคระบบไหลเวยนเลอด J โรคระบบหายใจ K โรคระบบยอยอาหาร รวมโรคในชองปาก L โรคผวหนงและเนอเยอใตผวหนง M โรคระบบกลามเนอ รวมโครงราง และ เนอยดเสรม N โรคระบบสบพนธรวมปสสาวะ O ภาวะแทรกในตงครรภ การคลอด และ ระยะหลงคลอด P ภาวะผดปกตของทารกทเกดขนในระยะ ปรก าเนด Q รปรางผดปกตแตก าเนด การพการแต ก าเนด และโครโมโซมผดปกต R อาการแสดงทผดปกตทพบไดจากการ ตรวจทางคลนกและหอง Lab ไม สามารถจ าแนกโรคในกลมอนได S การเปนพษและผลทตามมา T อบตเหตจากการขนสงและผลทตามมา U สาเหตจากภายนอกอนๆ ทท าใหปวย หรอตาย

ภาคผนวก - 2

ภาคผนวก ข – 2 : สาเหตการปวยของผปวยนอก 10 อนดบแรก (อตราตอ 100,000 ประชากร) จ. ระยอง พ.ศ. 2543

ล าดบ สาเหตการปวย พ.ศ. 2543 พ.ศ. 2542

จ านวน อตรา จ านวน อตรา 1 โรคระบบหายใจ 301,671 58,043.68 295,253 59,371.89 2 โรคระบบยอยอาหาร รวมโรคในชองปาก 129,602 24,936.36 125,485 25,233.55 3 โรคผวหนงและเนอเยอใตผวหนง 70,726 13,608.19 62,526 12,573.25 4 โรคระบบกลามเนอ รวมโครงรางและเนอยดเสรม 68,551 13,189.71 61,272 12,321.08 5 โรคตดเชอและปรสต 58,357 11,228.31 51,936 10,443.72 6 โรคระบบไหลเวยนเลอด 52,932 10,184.50 45,634 9,176.46 7 โรคเกยวกบตอมไรทอ โภชนาการและเมตาบอลสม 34,117 6,564.36 32,711 6,577.80 8 โรคตา รวมสวนประกอบของตา 28,963 5,572.69 27,798 5,589.85 9 ภาวะแปรปรวนทางจตและพฤตกรรม 26,819 5,160.17 26,983 5,425.96 10 โรคระบบสบพนธรวมปสสาวะ 21,188 4,076.72 18,984* 3,817.46

ทมา : ส านกงานสาธารณสขจงหวดระยอง, รายงานผลการด าเนนงานพฒนาสาธารณสข ปงบประมาณ 2539 – 2543

* จานวนนอาจคลาดเคลอนเนองจากจานวนตวเลขซากบจานวนผปวยนอกลาดบท 10 คอ อบตเหตจากการขนสงและผลทตามมา ซงรายงานไวในรายงานผลการดาเนนงานพฒนาสาธารณสข ปงบประมาณ 2542 ของสานกงาน สาธารณสขจงหวดระยอง - ผวจย ภาคผนวก ข – 3 : สาเหตการปวยของผปวยใน 10 อนดบแรก (อตราตอ 100,000 ประชากร) จ. ระยอง พ.ศ. 2543

ล าดบ สาเหตการปวย พ.ศ. 2543 พ.ศ. 2542

จ านวน อตรา จ านวน อตรา 1 ภาวะแทรกซอนระหวางการตงครรภ คลอด และหลงคลอด 4,231 814.08 2,815 566.06 2 โรคตดเชอในระบบทางเดนอาหาร 3,580 688.82 3,129 629.20 3 ภาวะบางอยางทเกดจากปรก าเนด 3,035 583.96 2,792 561.44 4 อบตเหตจราจร 2,442 469.86 2,043 410.82 5 อบตเหตอน ๆ 1,925 370.38 1,656 333.00 6 ภมคมกนโรคบกพรอง 1,776 341.72 1,529 307.46 7 โรคระบบยอยอาหาร 1,752 338.00 1,435 288.56 8 ตดเชอในระบบทางเดนหายใจ 1,686 324.40 1,602 322.14 9 เบาหวาน 1,463 281.49 1,082 217.58 10 โรคอนของระบบสบพนธรวมกบระบบทางเดนปสสาวะ 1,317 253.40 1,002 201.49

ทมา : ส านกงานสาธารณสขจงหวดระยอง, รายงานผลการด าเนนงานพฒนาสาธารณสข ปงบประมาณ 2539 – 2543

ภาคผนวก - 3

ภาคผนวก ข – 4 : จ านวนผปวยนอก 10 อนดบแรก จ. ระยอง พ.ศ. 2543 และเปรยบเทยบจ านวนผปวยนอกในกลมสาเหตเดยวกนยอนหลง 4 ป

0

50000

100000

150000

200000

250000

300000

350000

โรคระบบ

หายใจ

โรคระบบ

ยอยอาห

าร รว

มโรคในชองปาก

โรคผว

หนงและ

เนอเยอใตผว

หนง

โรคระบบ

กลาม

เนอ ร

วมโครงรางและ

เนอยดเสรม

โรคตด

เชอและ

ปรสต

โรคระบบ

ไหลเวยนเลอ

ด

โรคเกยวกบ

ตอมไรทอ โภช

นาการและ

เมตา

บอลส

ม

โรคตา

รวมส

วนประกอบ

ของตา

ภาวะแป

รปรวนท

างจต

และพ

ฤตกรรม

โรคระบบ

สบพน

ธรวม

ปสสา

วะ

สาเหตการปวย

จ านว

นผปว

ย (คน)

พ.ศ. 2543

พ.ศ. 2542

พ.ศ. 2541

พ.ศ. 2540

พ.ศ. 2539

ทมาขอมล : ส านกงานสาธารณสขจงหวดระยอง, รายงานผลการด าเนนงานพฒนาสาธารณสข ปงบประมาณ 2539 – 2543

ภาคผนวก - 4

ภาคผนวก ข – 5 : จ านวนผปวยใน 10 อนดบแรก จ . ระยอง พ .ศ. 2543 และเปรยบเทยบจ านวนผปวยในในกลม สาเหตเดยวกนยอนหลง 4 ป

ทมาขอมล : ส านกงานสาธารณสขจงหวดระยอง, รายงานผลการด าเนนงานพฒนาสาธารณสข ปงบประมาณ 2539 – 2543

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

4500

ภาวะแท

รกซอ

นระห

วางการตงคร

รภ คลอ

ด

และห

ลงคล

อด

โรคต

ดเชอใน

ระบบ

ทางเดน

อาหา

ร

ภาวะบา

งอยา

งทเกดจ

ากปร

ก าเนด

อบตเหต

จราจร

อบตเหต

อนๆ

ภมคม

กนโรคบ

กพรอง

โรคร

ะบบย

อยอาหา

ร

ตดเชอในร

ะบบท

างเดนห

ายใจ

เบาห

วาน

โรคอ

นของระบบ

สบพน

ธ/ระบ

บทางเดนป

สสาวะ

สาเหตอาการปวย

จ านว

นผปว

ย (คน)

พ.ศ. 2543 พ.ศ. 2542 พ.ศ. 2541

พ.ศ. 2540 พ.ศ. 2539

ภาคผนวก - 5

ภาคผนวก ข – 6 : สาเหตการตาย 10 อนดบแรก (อตรา 100,000 ประชากร) จงหวดระยอง พ.ศ. 2543

ล าดบ สาเหตการตาย พ.ศ. 2543 พ.ศ. 2542

จ านวน อตรา จ านวน อตรา 1 ภมคมกนโรคบกพรอง 519 99.85 464 93.30 2 อบตเหตจากการขนสง 347 66.77 352 70.78 3 โรคตดเชอและปรสต 297 57.14 251 50.47 4 โรคมะเรง 288 55.41 266 53.49 5 โรคระบบทางเดนหายใจ 223 42.91 279 56.10 6 โรคความดนโลหตสงและหลอดเลอดในสมอง 203 39.06 221 44.44 7 อบตเหตอน ๆ 132 25.40 157 31.57 8 โรคเบาหวาน 113 21.74 85 17.09 9 โรคหวใจและเสนเลอดในหวใจ 104 20.01 77 15.48 10 โรคระบบยอยอาหาร 103 19.82 118 23.73

ทมา : ส านกงานสาธารณสขจงหวดระยอง, รายงานผลการด าเนนงานพฒนาสาธารณสข ปงบประมาณ 2539 – 2543 ภาคผนวก ข – 7 : สาเหตการตาย 10 อนดบแรก จ. ระยอง พ.ศ. 2543 และเปรยบเทยบจ านวนผเสยชวตดวยสาเหต เดยวกนยอนหลง 4 ป

ทมาขอมล : ส านกงานสาธารณสขจงหวดระยอง, รายงานผลการด าเนนงานพฒนาสาธารณสข ปงบประมาณ 2539 – 2543

0

100

200

300

400

500

600

ภมคม

กนโรค

บกพร

อง

อบตเห

ตจากการขนส

ง

โรคตด

เชอแล

ะปรสต

โรคมะเรง

โรคระบ

บทางเดน

หายใจ

โรคความดน

สง/หล

อดเลอ

ดในส

มอง

อบตเห

ตอนๆ

โรคเบาหวาน

โรคหวใจแล

ะเสนเล

อดในหวใจ

โรคระบ

บยอย

อาหาร

สาเหตการตาย

จ านว

นผเสยช

วต (ค

น)

พ.ศ. 2543

พ.ศ. 2542

พ.ศ. 2541

พ.ศ. 2540

พ.ศ. 2539

ภาคผนวก - 6

ภาคผนวก ข – 8 : แผนภมแสดงจ านวนผปวยสขภาพจตของจงหวดระยอง แยกตามรายอ าเภอ ป 2539 - 2543 (ฆาตวตาย, เครยด, โรคจต, ลมชก, ปญญาออน, อน ๆ)

ทมาขอมล : ส านกงานสาธารณสขจงหวดระยอง, รายงานผลการด าเนนงานพฒนาสาธารณสข ปงบประมาณ 2539 - 2543

ภาคผนวก ข – 9 : แผนภมแสดงจ านวนผปวยสขภาพจตตอแสนประชากรของจงหวดระยอง แยกตามรายอ าเภอ ป 2539 - 2543 (ฆาตวตาย, เครยด, โรคจต, ลมชก, ปญญาออน, อน ๆ)

ทมาขอมล : ส านกงานสาธารณสขจงหวดระยอง, รายงานผลการด าเนนงานพฒนาสาธารณสข ปงบประมาณ 2539 - 2543

0500

100015002000250030003500400045005000

เมอง

แกลง

บานค

าย

ปลวกแด

ง

บานฉ

าง

วงจน

ทร

กง อ. เขาชะเมา

กง อ. นคม

พฒนา

อ าเภอ

จ านว

นผปว

ยสขภ

าพจต

รวม (คน) พ.ศ. 2539

พ.ศ. 2540

พ.ศ. 2541

พ.ศ. 2542

พ.ศ. 2543

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

เมอง

แกลง

บานค

าย

ปลวกแด

ง

บานฉ

าง

วงจน

ทร

กง อ. เขาชะเมา

กง อ. น

คมพฒ

นา

อ าเภอ

จ านว

นผปว

ยสขภ

าพจต

(ตอ

แสนป

ระชา

กร)

พ.ศ. 2539

พ.ศ. 2540

พ.ศ. 2541

พ.ศ. 2542

พ.ศ. 2543

ภาคผนวก - 7

ภาคผนวก ข – 10 : แผนภมแสดงจ านวนผปวยโรคจตตอแสนประชากรของจงหวดระยอง แยกตามรายอ าเภอ ป 2539 - 2543

ทมาขอมล : ส านกงานสาธารณสขจงหวดระยอง, รายงานผลการด าเนนงานพฒนาสาธารณสข ปงบประมาณ 2539 - 2543

ภาคผนวก ข – 11 : แผนภมแสดงจ านวนผปวยพยายาม/ฆาตวตายตอแสนประชากรของจงหวดระยอง แยกตามราย

อ าเภอ ป 2539 - 2543

ทมาขอมล : ส านกงานสาธารณสขจงหวดระยอง, รายงานผลการด าเนนงานพฒนาสาธารณสข ปงบประมาณ 2539 - 2543

0

50

100

150

200

250

เมอง

แกลง

บานค

าย

ปลวก

แดง

บานฉ

าง

วงจน

ทร

กง อ. เข

าชะเมา

กง อ. นคม

พฒนา

อ าเภอ

จ านว

นผปว

ยโรค

จต (ต

อแสน

ประช

ากร)

พ.ศ. 2539

พ.ศ. 2540

พ.ศ. 2541

พ.ศ. 2542

พ.ศ. 2543

0

50

100

150

200

250

300

เมอง

แกลง

บานค

าย

ปลวกแด

ง

บานฉ

าง

วงจน

ทร

กง อ. เข

าชะเมา

กง อ. นคม

พฒนา

อ าเภอ

จ านว

นผปว

ย (ตอแ

สนปร

ะชาก

ร) พ.ศ. 2539

พ.ศ. 2540

พ.ศ. 2541

พ.ศ. 2542

พ.ศ. 2543

ภาคผนวก - 8

ภาคผนวก ข – 12 : แผนภมแสดงจ านวนผปวยโรคซมเศราตอแสนประชากรของจงหวดระยอง แยกตามรายอ าเภอ ป 2542 - 2543

ทมาขอมล : ส านกงานสาธารณสขจงหวดระยอง, รายงานผลการด าเนนงานพฒนาสาธารณสข ปงบประมาณ 2542 - 2543

ภาคผนวก ข – 13 : แผนภมแสดงจ านวนผปวยจากอบตเหตจราจรตอแสนประชากรของจงหวดระยอง แยกตามราย อ าเภอ ป 2539 – 2543

ทมาขอมล : ส านกงานสาธารณสขจงหวดระยอง, รายงานผลการด าเนนงานพฒนาสาธารณสข ปงบ ประมาณ 2539 - 2543

020406080

100120140160180200

เมอง

แกลง

บานค

าย

ปลวกแด

ง

บานฉ

าง

วงจน

ทร

กง อ. เข

าชะเมา

กง อ. นคม

พฒนา

อ าเภอ

จ านว

นผปว

ยโรค

ซมเศรา (ต

อแสน

ประช

ากร)

พ.ศ. 2542

พ.ศ. 2543

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

เมอง

แกลง

บานค

าย

ปลวก

แดง

บานฉ

าง

วงจน

ทร

กง อ. เข

าชะเม

า

กง อ. นคม

พฒนา

อ าเภอ

จ านว

นผปว

ย (ตอแ

สนปร

ะชาก

ร)

พ.ศ. 2539

พ.ศ. 2540

พ.ศ. 2541

พ.ศ. 2542

พ.ศ. 2543

ภาคผนวก - 9

ภาคผนวก ข - 14 : แผนภมแสดงจ านวนผเสยชวตจากอบตเหตจราจรตอแสนประชากรของจงหวดระยอง แยกตาม รายอ าเภอ ป 2539 – 2543

ทมาขอมล : ส านกงานสาธารณสขจงหวดระยอง, รายงานผลการด าเนนงานพฒนาสาธารณสข

ปงบประมาณ 2539 - 2543

020406080

100120140160180200

เมอง

แกลง

บานค

าย

ปลวก

แดง

บานฉ

าง

วงจน

ทร

กง อ. เข

าชะเมา

กง อ. นคม

พฒนา

อ าเภอ

จ านว

นผเสยช

วต (ต

อแสน

ประช

ากร)

พ.ศ. 2539

พ.ศ. 2540

พ.ศ. 2541

พ.ศ. 2542

พ.ศ. 2543

ภาคผนวก - 10

ภาคผนวก ข – 15 : ขอมลการประสบอนตรายหรอเจบปวยเนองจากการท างาน จ าแนกตามประเภทกจการและลกษณะการประสบอนตราย(บางสวน) ของจงหวดระยอง ในชวงป 2542 - 2544

ตกจากท

สง

หกลม

ลนล

ม

อาคาร ห

รอสงกอสรางพงทบ

วตถส

งของพงทล

าย หลน

ทบ

วตถห

รอสงของกระแท

ก หรอ

ชน

วตถห

รอสงของหนบ

หรอด

ง

วตถส

งของตด

/บาด

/ทมแ

ทง

วตถห

รอสงของกระเดนเขาตา

ยกหรอเคล

อนยายของหน

ก

อาการเจ

บปวยจากท

าทางการ

ท างาน

อบตเหต

จากย

านพา

หนะ

วตถห

รอสงของระเบ

ด

ไฟฟา

ชอต

ผลจากค

วามรอน

สง/สมผ

สของ

รอน

ผลจากค

วามเยน

จด/สมผ

สของ

เยน

สมผส

สงมพ

ษ สารเค

ม

แพ-สมผ

สสงของ

(ยกเวน 16

)

อนตรายจากแสง (ย

กเวนรงส)

ถกท ารายรางกาย

ถกสต

วท าราย

โรคเนองจากก

ารท างาน

อน ๆ

ล าดบ ประเภทกจการ ป จน. สปก. จน. ลกจาง 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 รวม

1 ผลตภณฑเคม น ามนปโตรเลยม 2542 332 146,760 20 28 0 42 141 77 114 116 13 21 14 2 5 24 0 42 2 5 0 0 0 3 669

2543 328 132,217 16 17 0 56 78 87 104 94 15 9 11 0 0 47 0 38 1 0 0 0 0 2 575

2544 180 78,775 7 10 0 29 58 63 51 50 12 5 4 0 1 13 0 21 2 0 0 0 0 3 329

2 การผลตโลหะขนมลฐาน 2542 101 19,319 7 5 0 33 47 13 23 53 3 3 0 5 0 16 0 6 0 3 0 0 0 2 219

2543 114 23,920 7 6 0 33 39 23 34 66 8 1 0 0 0 17 0 4 0 0 0 0 0 1 239

2544 69 13,053 10 5 0 15 21 24 19 38 7 0 2 0 0 7 0 6 0 0 0 0 0 3 157

3 ผลตภณฑจากโลหะ 2542 297 62,939 9 15 1 82 115 55 114 231 35 17 1 3 4 13 0 17 1 16 1 0 0 11 741

2543 327 71,524 17 16 0 108 124 91 144 296 26 8 2 1 5 14 0 24 3 0 0 0 0 6 885

2544 192 34,861 5 5 4 40 48 39 67 167 20 4 2 0 2 5 0 20 0 0 0 0 0 5 433

4 ผลต ประกอบยานพาหนะ 2542 166 38,108 2 6 0 38 83 38 69 88 17 6 0 0 2 1 0 12 0 5 0 0 0 0 367

2543 199 50,507 8 6 0 55 72 93 141 150 14 4 5 0 1 17 0 10 0 0 0 0 0 1 577

2544 122 32,362 7 3 0 21 35 49 54 70 13 0 1 0 0 9 0 13 1 0 0 0 0 2 278

ทมาขอมล : ส านกงานประกนสงคม จงหวดระยอง จดท าโดย ศนยความปลอดภยในการท างาน - มาบตาพด

หมายเหต : - พ.ศ. 2544 เปนขอมลในระยะ 6 เดอน คอ มกราคม กมภาพนธ มนาคม พฤษภาคม มถนายน กรกฎาคม

- จน. สปก. คอสถานประกอบการทมการประสบอนตราย

- จน. ลกจาง คอ จ านวนลกจาง

ภาคผนวก - 11

ภาคผนวก ข – 16 : อตราผปวยในดวยการถกท ารายหรอ ท ารายตวเอง และฆาตวตายดวยเหตตาง ๆ ป 2527 - 2541

ภาคผนวก ข – 17 : อตราผปวยในดวยภาวะความผดปกตทางจตและระบบประสาทจากสาเหตตาง ๆ

ป 2527 – 2541

ภาคผนวก - 12

ภาคผนวก ข – 18 : อตราผปวยในดวยการฆาตวตายหรอท ารายตวเอง ป 2527 – 2541

ภาคผนวก ข – 19 : อตราผปวยในดวยโรคระบบหายใจ ป 2527 - 2541

ภาคผนวก - 13

ภาคผนวก ข – 20 : อตราผปวยในดวยเนองอกราย ป 2527 - 2541

ภาคผนวก ข – 21 : อตราผปวยในดวยการแทงและภาวะแทรกซอนจากการตงครรภ ป 2527 - 2541

ภาคผนวก - 14

ภาคผนวก ข – 22 : อตราผปวยในดวยภาวะความผดปกตของทารกตงแตก าเนด ป 2527 - 2541

ภาคผนวก ข – 23 : อตราผปวยในดวยโรคภมคมกนบกพรองจากเชอไวรส (HIV) ป 2527 - 2541

ภาคผนวก - 15

ภาคผนวก ข – 24 : อตราผปวยในทประสบอบตเหตยานยนต ป 2527 - 2541

ภาคผนวก 20

ภาคผนวก ค – 1 : ประเภทอตสาหกรรมและจ านวนบรษทในนคมอตสาหกรรมมาบตาพด

1. กลมปโตรเคม : 32 บรษท 2. กลมเคมภณฑและปย: 7 บรษท

บรษทปโตรเคมแหงชาต จ ากด (มหาชน) บรษทปยแหงชาต จ ากด (มหาชน) บรษทไทยโอเลฟนส จ ากด บรษทศกดชยสทธ จ ากด บรษทระยองโอเลฟนส จ ากด บรษทเพอรอกซไทย จ ากด บรษทอะโรมาตกส (ประเทศไทย) จ ากด (มหาชน) บรษทลาเพรท (ประเทศไทย) จ ากด บรษทไทยพลาสตกและเคมภณฑ จ ากด (มหาชน) บรษทพพจ-สยามซลกา จ ากด บรษทวนไทย จ ากด (มหาชน) บรษทพรภทรเคม จ ากด บรษททนเทกซ ปโตรเคมคอลส (ประเทศไทย) จ ากด (มหาชน) บรษทยไนเตด ซลกา (สยาม) จ ากด บรษทไทยโพลเอททลน จ ากด 3. กลมโรงกลนน ามน: 1 บรษท

บรษทไทยโพลเอททลน (1993) จ ากด บรษทอลลายแอนซ รไฟนนง จ ากด (โรงกลนเหนอ, โรงกลนใต ) บรษทไทยโพลโพรไพลน จ ากด 4. กลมสาธารณปการ: 7 บรษท บรษทไทยโพลโพรไพลน (1994) จ ากด บรษทไทยโคเจนเนอเรชน จ ากด บรษทเอชเอมซ โปลเมอส จ ากด บรษทเดอะ โคเจเนอเรชน จ ากด (มหาชน) บรษทบางกอกโพลเอททลน จ ากด (มหาชน) บรษทเอมทพ โคเจเนอเรชน จ ากด บรษทเอชเอมท โพลสไตรน จ ากด บรษทบางกอก โคเจเนอเรชน จ ากด บรษทไบเออร โพลเมอร จ ากด บรษทบางกอกอนดสเทรยลแก๏ส จ ากด บรษทสยามสไตรนโมโนเมอร จ ากด บรษทไทยอนดสเตรยล แก๏ส จ ากด (มหาชน) บรษทสยามเลเทกซสงเคราะห จ ากด บรษทแลร ลควค (ประเทศไทย) จ ากด บรษทแปซฟค พลาสตคส (ประเทศไทย) จ ากด 5. กลมอตสาหกรรมเหลก: 8 บรษท บรษทสยามโพลสไตรน จ ากด บรษทเอช. ซ. สตารค (ประเทศไทย) จ ากด บรษทสยามโพลเอททลน จ ากด บรษทไทย-สแกนดค สตล จ ากด บรษทกรงเทพ ซนธตกส จ ากด บรษทโนวา สตล จ ากด บรษทบทเอส อลาสโตเมอรส จ ากด บรษทเหลกสยามยามาโตะ จ ากด บรษทซเค วทโก (ประเทศไทย) จ ากด บรษทเหลกกอสรางสยาม จ ากด บรษททพซ-อ๏อกซ จ ากด บรษทสยามแผนเหลกวลาส จ ากด บรษทไทย อพอกซ แอนด อลลายด โปรดกส จ ากด บรษทไทยไวรโพรดกท จ ากด (มหาชน) บรษทไทย เอมเอฟซ จ ากด บรษทระยองไวร อนดสตรส จ ากด บรษทแกรนด สยาม คอมโพสต จ ากด 6. กลมเขตธรกจอตสาหกรรม: 2 บรษท บรษทไทย จซไอ เรซทอป จ ากด บรษทบรหารและพฒนาเพอการอนรกษ สงแวดลอม จ ากด (มหาชน) บรษททนเทกซ (ประเทศไทย) จ ากด (มหาชน) บรษทคาทน นาท เชมปดอรป (ประเทศไทย) จ ากด บรษทไทยชนกงอนดสตร คอรปอเรชน จ ากด 7. กลมเขตทาเรอมาบตาพด บรษทไทย เอมเอมเอ จ ากด บรษทมาบตาพด แทงค เทอรมนล จ ากด บรษทไทยบาโรดา อนดสตรส จ ากด บรษททาเรอมาบตาพด จ ากด บรษทไทยแทงคเทอรมนล จ ากด บรษทไทยพรอสเพอรตเทอมนอล จ ากด

ทมา : ส านกงานนคมอตสาหกรรมมาบตาพด, 2544

ภาคผนวก 21

ภาคผนวก ค – 2 : แสดงรายชอ, การเรมประกอบการ, การไดรบอนมตการศกษาผลกระทบสงแวดลอม (อไอเอ) ของโครงการ/โรงงานและการไดรบการรบรองมาตรฐานสากล ISO 14001 ของบรษทตางๆ ในนคมอตสาหกรรมมาบตาพด, นคมอตสาหกรรมผาแดงและนคมอตสาหกรรมตะวนออก

หนวยงาน / บรษท โครงการ ปทเรมด าเนนการ

เลขทอนมตอไอเอ ISO 14001

1 การปโตรเลยมแหงประเทศไทย โรงแยกกาซธรรมชาตหนวยท 1 2528 27 เมษายน 2535 กนยายน 2541 โรงแยกกาซธรรมชาตหนวยท 2 2534 27 เมษายน 2535 กนยายน 2541 โรงแยกกาซธรรมชาตหนวยท 3 2539 27 เมษายน 2535 กนยายน 2541

นคมอตสาหกรรมมาบตาพด 1 บรษทไทยพลาสตกและเคมภณฑ จ ากด โรงงานของบรษท ไทยพลาสตกและเคมภณฑ 2514 อนมตแลว 9 กมภาพนธ 2542

โรงงานผลตไวนลคลอไรดโมโนเมอรและโรงงานผลตโพลไวนลคลอไรด

อนมตแลว

โครงการขยายก าลงผลตผงพลาสตกโพลไวนลคลอไรด ป 2540 โครงการขยายก าลงผลตเอธลนไดคลอไรด ไวนลคลอไรดโมโนเมอรและโครงการกอสรางถงบรรจเอธลนไดคลอไรดและไวนลคลอไรดโมโนเมอร

กมภาพนธ 2542

โครงการโรงงานผลตเมดพลาสตก โพลไวนลคลอไรด สวนขยายครงท 3

มถนายน 2543

2 บรษทเอช.ซ.สตารค (ไทยแทนทาลม) จ ากด โครงการผลตแทนทาลม 2522 15 มนาคม 2535 4 กรกฎาคม 2543 3 บรษทศกดไชยสทธ จ ากด โครงการปรบปรงกระบวนการผลต โรงงานผลตตวท าลาย

ไฮโดรคารบอนจาก แกสโซลนธรรมชาต 2527 มกราคม 2544 28 กนยายน 2542

4 บรษททนเทกซ (ประเทศไทย) จ ากด 2530 2 ธนวาคม 2541

ภาคผนวก 22

ภาคผนวก ค – 2 (ตอ) : แสดงรายชอ, การเรมประกอบการ, การไดรบอนมตการศกษาผลกระทบสงแวดลอม (อไอเอ) ของโครงการ/โรงงานและการไดรบการรบรองมาตรฐานสากล ISO 14001 ของบรษทตางๆ ในนคมอตสาหกรรมมาบตาพด, นคมอตสาหกรรมผาแดงและนคมอตสาหกรรมตะวนออก

หนวยงาน / บรษท โครงการ ปทเรมด าเนนการ

เลขทอนมตอไอเอ ISO 14001

5 บรษทวนลไทย จ ากด โครงการผลตภณฑไวนลคลอไรด และคลอแอลคาไลน 2531 17 มกราคม 2537 8 กรกฎาคม 2541 6 บรษทยไนเตด ซลกา (สยาม) (เดม บ.โอเรยลตลฯ) 2531 7 บรษทปโตรเคมแหงชาต จ ากด (มหาชน)

โครงการขยายก าลงผลตโรงโอเลฟนส 2532 23 สงหาคม 2538 6 มนาคม 2540 โครงการทาเทยบเรอและอปกรณขนถายผลตภณฑและวตถดบ โครงการโรงไฟฟาพลงความรอนรวม 105 เมกกะวตต พฤศจกายน 2543

8 บรษทปยแหงชาต จ ากด 2532 9 บรษทบางกอกโพลเอทลน จ ากด โครงการผลตโพลเอทลนชนดความหนาแนนสง 2532 กนยายน 2537 28 มกราคม 2543 10 บรษทเอชเอมซ โปลเมอร จ ากด โรงผลต Polypropylene 2532 14 ตลาคม 2540 11 บรษทเอชเอมท โพลสไตรน จ ากด 2532 12 บรษทเหลกกอสรางสยาม จ ากด โรงงานผลตเหลกเสนเสรมคอนกรต ก าลงผลต 300,000 ตน/ป 2532 พ.ศ. 2535

โครงการขยายก าลงผลตเหลกเสนกอสราง 10 มนาคม 2540 13 บรษทพพจ สยามซลกา จ ากด 2532 14 บรษทไทยโอเลฟนส จ ากด โครงการโรงงานโอเลฟนส และทอขนสงโพรไพลน 2533 8 ตลาคม 2536 12 พฤษภาคม 2540 15 บรษทไทยโพลเอทลน จ ากด (HDPE) โครงการผลตเมดพลาสตก 2533 11 กนยายน 2535 30 มนาคม 2541

โครงการกอสรางโรงงานผลตเมดพลาสตกโพลเอทลนชนดความหนาแนนสง โรงงานท 3

เมษายน 2543

16 บรษทไทยโพลเอทลน (1993) จ ากด (LDPE) โครงการผลตเมดพลาสตกโพลเอทลน ชนดความหนาแนนต า 2533 21 มถนายน 2537 30 มนาคม 2541 17 บรษทกรงเทพ ซนธตกส จ ากด โครงการผลตภณฑ Mixed C4 2533 18 สงหาคม 2537

ภาคผนวก 23

ภาคผนวก ค – 2 (ตอ) : แสดงรายชอ, การเรมประกอบการ, การไดรบอนมตการศกษาผลกระทบสงแวดลอม (อไอเอ) ของโครงการ/โรงงานและการไดรบการรบรองมาตรฐานสากล ISO 14001 ของบรษทตางๆ ในนคมอตสาหกรรมมาบตาพด, นคมอตสาหกรรมผาแดงและนคมอตสาหกรรมตะวนออก

หนวยงาน / บรษท โครงการ ปทเรมด าเนนการ

เลขทอนมตอไอเอ ISO 14001

18 บรษทเพอรอกซไทย จ ากด 2533 19 บรษทไทยอพอกซ แอนด อลลายดโปรดกส จ ากด 2535 23 ธนวาคม 2542 20 บรษทลาพอรท (ประเทศไทย) จ ากด 2535 21 บรษทไทย จซไอ เรซทอป จ ากด 2535 22 บรษทโรงกลนน ามนระยอง จ ากด โรงกลนน ามนนคมอตสาหกรรมมาบตาพด 2535 1 กรกฎาคม 2535 18 พฤศจกายน 2542

โครงการประเมนและปรบปรงมาตรการตดตามตรวจสอบคณภาพสงแวดลอม

พฤศจกายน 2542

โครงการทาเทยบเรอ 2535 พฤศจกายน 2536 23 บรษทสตาร ปโตรเลยมรไฟนนง จ ากด โครงการ Star Petroleum Refining 2535 26 ตลาคม 2535 22 ตลาคม 2541

โครงการทาเทยบเรอทนคมอตสาหกรรมมาบตาพด 2535 3 กนยายน 2536 24 บรษทไทยสแกนดก สตล จ ากด 2535 25 บรษทแปซฟกพลาสตคส จ ากด (DOW) โครงการผลตโพลยรเทน 2536 26 เมษายน 2536 26 บรษทสยามลาเทกซสงเคราะห จ ากด (DOW) โครงการ Latex manufacturing facility 2536

โครงการเพมก าลงการผลตลาเทกซ มกราคม 2543 27 บรษทพรภทรเคม จ ากด 2536 28 บรษทไทยโพลโพรไพลน จ ากด 2537 30 มนาคม 2541 29 บรษทไทยโพลโพรไพลน (1994) จ ากด โครงการขยายก าลงการผลตโพลโพรไพลน 2537 ป 2540 30 มนาคม 2541 30 บรษทไทยโคเจนเนอรเรชน จ ากด 2537 ธนวาคม 2543

ภาคผนวก 24

ภาคผนวก ค – 2 (ตอ) : แสดงรายชอ, การเรมประกอบการ, การไดรบอนมตการศกษาผลกระทบสงแวดลอม (อไอเอ) ของโครงการ/โรงงานและการไดรบการรบรองมาตรฐานสากล ISO 14001 ของบรษทตางๆ ในนคมอตสาหกรรมมาบตาพด, นคมอตสาหกรรมผาแดงและนคมอตสาหกรรมตะวนออก

หนวยงาน / บรษท โครงการ ปทเรมด าเนนการ

เลขทอนมตอไอเอ ISO 14001

31 บรษทไทยเอมเอฟซ จ ากด 2538 32 บรษททนเทกซปโตรเคมคอล (ประเทศไทย) จ ากด โครงการผลต Purified Tetraphtalic Acid (PTA) 2538 8 กมภาพนธ 2538 7 พฤษภาคม 2541 33 บรษทซเค วทโก (ประเทศไทย) จ ากด (เดมบ.ทโอเอ) 2538 34 บรษทไทยบาโรดา อนดสตรส จ ากด 2538 35 บรษท เหลกสยามยามาโตะ จ ากด โครงการหลอมและรดเหลกเสนโครงสรางรปพรรณ 2538 8 มนาคม 2537 36 บรษทบเอสท อลาสโตเมอร 2539 37 บรษทสยามโพลสไตรน จ ากด (DOW) โครงการผลตโพลสไตรน 2539 26 กรกฎาคม 2538 38 บรษทแกรนดสยามคอมโพสต จ ากด 2539 39 บรษทไทยไวร โพรดกส จ ากด 2539 40 บรษทโนวา สตล จ ากด 2539 41 บรษทไทยแทงคเทอรมนล จ ากด โครงการทาเทยบเรอและคลงเคมภณฑเหลว 2539 5 มนาคม 2536 42 บรษทอะโรมาตกส (ประเทศไทย) จ ากด โครงการอะโรมาตกสและรฟอรมเมอร 2540 อนมตแลว 43 บรษทเจนโก 2540 14 ธนวาคม 2542 44 บรษทไทยชนกง อนดสตร คอรปอเรชน จ ากด 2540 20 เมษายน 2544 45 บรษทสยามสไตรนโมโนเมอร จ ากด (DOW) โครงการผลตสไตรน โมโนเมอร 2540 18 พ.ย. 2539

โครงการขยายก าลงผลตสไตรนโมโนเมอร มกราคม 2543 46 บรษทระยองไวร อนดสตรส จ ากด 2540 47 บรษททพซ ออกซ จ ากด 2541

ภาคผนวก 25

ภาคผนวก ค – 2 (ตอ) : แสดงรายชอ, การเรมประกอบการ, การไดรบอนมตการศกษาผลกระทบสงแวดลอมของโครงการ/โรงงานและการไดรบการรบรองมาตรฐานสากล ISO 14001 ของบรษทตางๆ ในนคมอตสาหกรรมมาบตาพด, นคมอตสาหกรรมผาแดงและนคมอตสาหกรรมตะวนออก

หนวยงาน / บรษท โครงการ ปทเรมด าเนนการ

เลขทอนมตอไอเอ ISO 14001

48 บรษทระยองโอเลฟนส จ ากด โครงการผลตสารโอเลฟนส ป 2541 โครงการหนวยสกดเบนซน/โทลอนและหนวย แยกโลหะเหลก มถนายน 2542

49 บรษทไทย เอมเอมเอ จ ากด 50 บรษทสยามโพลเอทธลน จ ากด (DOW) 51 บรษทไบเออร โพลเมอร จ ากด ผลตพลาสตก ABS และ SAN Resin 27 กนยายน 2538 21 ธนวาคม 2541

โครงการผลตสารบสฟนอล เอ (Bis Phenol A) ธนวาคม 2543 52 บรษทเดอะโคเจนเนอเรชน จ ากด โครงการโรงไฟฟาความรอนรวม 22 ธนวาคม 2537 ธนวาคม 2543 53 บรษทสยามแผนเหลกวลาส จ ากด มกราคม 2544 54 บรษทบางกอกโคเจเนเรชน จ ากด 55 บรษทบางกอกอนดสเตรยลแกส 1 จ ากด 56 บรษทบางกอกอนดสเตรยลแกส 2 จ ากด 57 บรษทไทยอนดสเตรยลแกส จ ากด 9 ธนวาคม 2542 58 บรษทแลร ลควด (ประเทศไทย) จ ากด 59 บรษทคารทน นาท เซมคอรป จ ากด 60 บรษททาเรอระยอง 61 บรษทเอมทพ โคเจเนอเรชน จ ากด 62 บรษทมาบตาพดแทงค เทอรมนล จ ากด 63 บรษทไทยพรอสเพอรต จ ากด 64 บรษทอสเทรน ฟอดทรานสปอรต จ ากด

ภาคผนวก 26

ภาคผนวก ค – 2 (ตอ) : แสดงรายชอ, การเรมประกอบการ, การไดรบอนมตการศกษาผลกระทบสงแวดลอม (อไอเอ) ของโครงการ/โรงงานและการไดรบการรบรองมาตรฐานสากล ISO 14001 ของบรษทตางๆ ในนคมอตสาหกรรมมาบตาพด, นคมอตสาหกรรมผาแดงและนคมอตสาหกรรมตะวนออก

หนวยงาน / บรษท โครงการ ปทเรมด าเนนการ

เลขทอนมตอไอเอ ISO 14001

นคมอตสาหกรรมผาแดง 1 โครงการนคมอตสาหกรรมผาแดง อนมตแลว 2 บรษทไทยโพลอะซทล/ โครงการผลต polyacetal Copolymer 17 มกราคม 2540 3 บรษทไทยโพลคารบอเนต จ ากด โครงการผลต Polycarbonate กมภาพนธ 2542 4 บรษทผาแดง อนดสตรส จ ากด โครงการผลตแคลไซน อนมตแลว

นคมอตสาหกรรมตะวนออก 1 บรษทเหมราชพฒนาทดน จ ากด โครงการนคมอตสาหกรรมตะวนออก (มาบตาพด) 2531 2 Siam stabilizer and chemicals co.,ltd The lead stabilizer 2537 8 กมภาพนธ 2534 3 บรษทสยามยไนเตดสตล (1995) จ ากด โครงการโรงงานผลตเหลกแผนรดเยน 2538 28 มถนายน 2539 4 บรษทซเอสอาร อนซเลชน (ประเทศไทย) จ ากด 2539 5 บรษทท.ไอ.จ. เทรดดง จ ากด 2539 6 บรษทเมคเคมา เคมคอลส (ประเทศไทย) จ ากด 2539 7 บรษทวนชย เคมคอล อนดสตรส จ ากด 2539 8 บรษทโฟลวเซรฟ จ ากด 2539 9 บรษทเอเซยแปซฟก เคมคอล จ ากด 2539 10 บรษทพลงงานอตสาหกรรม จ ากด โครงการผลตกระแสไฟฟาความรอนรวม 2540 11 เมษายน 2539 11 บรษทเวยโนวา เรซน จ ากด 2540 12 บรษทโรหม แอนด ฮาสส เคมคอล (ประเทศไทย) จ ากด 2540 13 บรษทอนเกอรโซล เดรสเซอร ปม (ประเทศไทย) จ ากด 2540

ภาคผนวก 27

ภาคผนวก ค – 2 (ตอ) : แสดงรายชอ, การเรมประกอบการ, การไดรบอนมตการศกษาผลกระทบสงแวดลอม (อไอเอ) ของโครงการ/โรงงานและการไดรบการรบรองมาตรฐานสากล ISO 14001 ของบรษทตางๆ ในนคมอตสาหกรรมมาบตาพด, นคมอตสาหกรรมผาแดงและนคมอตสาหกรรมตะวนออก

หนวยงาน / บรษท โครงการ ปทเรมด าเนนการ

เลขทอนมตอไอเอ ISO 14001

14

บรษทบเอชพ สตล อนเตอรเนชนแนล จ ากด โครงการโรงผลตเหลกแผนเคลอบผว 2541 วว.0804/17853 โครงการผลตเหลกแผนรดเยน 26 ธนวาคม 2538

15 บรษทไทยออแกนก เคมคลส จ ากด โครงการกอสรางโรงงานผลต Epichlorohydrin/Chlorine 2541 พฤศจกายน 2539 16 บรษทเซออน เคมคลส (ไทยแลนด) จ ากด 2541 17 บรษท เอน.ท.เอส. สตล กรป จ ากด โรงงานผลตเหลก 2 ธนวาคม 2534 18 บรษทคลาเรยนท อมลชนส จ ากด 19 บรษทอาซาฮเคมภณฑ จ ากด โครงการผลตคลอแอลคาไลน เมษายน 2542 20 บรษทยเนยนคารไบดไทยแลนด จ ากด 21 บรษทสยามมตซย พทเอ จ ากด 22 บรษทอนดสเตรยล วอเตอรซพพลาย จ ากด 23 บรษทเอเซย โซลเวนท จ ากด

ทมาขอมล : 1. Factories in Industrial Estates 1999 – 2000, จดท าโดย การนคมอตสาหกรรมแหงประเทศไทย.

2. รายงานโครงการศกษาผลกระทบสงแวดลอมจากโครงการพฒนาทจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม บรเวณพนทชายฝงทะเลตะวนออก จงหวดชลบร และจงหวดระยอง ระยะท 1 และ 2 จดท าโดยบรษท เอสจเอส เอนไวรอนเมนทอล เซอรวสเซส จ ากด, พฤษภาคม 2540 3. ส านกงานนคมอตสาหกรรมมาบตาพด, พฤศจกายน 2544 4. ท าเนยบนามผไดรบการรบรองมาตรฐานสากลในประเทศไทย, วารสารวชาการ สมาคมสงเสรมเทคโนโลย (ไทย-ญปน) (หมายเหต : ขอมลผไดรบรองมาตรฐาน ISO 14001 ลาสดถงวนท 1 เมษายน 2542)

ภาคผนวก 28

ภาคผนวก ง – 1 : มลพษจากกลมอตสาหกรรมหลกในนคมอตสาหกรรมมาบตาพด

1. ปโตรเลยม รไฟนง มลพษ มลสาร ปรมาณทเกด

มลพษทางอากาศ ซงจะเกดจากหมอไอนา , กระบวนการใหความรอน และอปกรณในกระบวนการผลตตางๆ

ฝนละออง 0.8 กก. /ตนนามนดบทใชโดยอยในชวง < 0.1- 3 กก.

ซลเฟอร ไดออกไซด 1.3 กก. /ตนนามนดบทใชโดยอยในชวง 0.2 – 6 กก. ไนโตรเจนออกไซด 0.3 กก. / ตนนามนดบทใชโดยอยในชวง 0.06-0.5 กก. เบนซน / โทลอน / ไซลน 2.5 ก. / ตนนามนดบทใชโดยอยในชวง 0.75 – 6 ก.

สารอนทรยระเหยได (VOC) 1 กก. / ตนนามนดบทใช นาเสย เกดจากนาทใชในการหลอเยน ปรมาณและคณสมบตของนาเสยจะขนกบกระบวนการผลตทใช โดยทวไป จะเกดนาเสยประมาณ 3.5-5 ลบ .ม .ตอตนนามนดบทใช และมการหมนเวยนนาหลอเยนกลบมาใช

บโอด 150-250 มก./ล. ซโอด 300-600 มก./ล.

ฟนอล 20-200 มก./ล. นามน 100-300 มก./ล. ถง 5,000 มก./ล. เบนซน 1-100 มก./ล.

Benzo(a)pyrene < 1-100 มก./ล. โลหะหนก – chrome, ตะกว 0.1-100 มก./ล., 0.2-1 มก./ล.

กากของแขงและสลดจ ทวไปจะมประมาณ 3-5 กก./ ตนนามนดบทใช และประมาณ 80% เปนของเสยอนตรายเพราะมสารพษอนทรยและโลหะหนก

2. ปโตรเคม หรอผลตภณฑทไดตอเนองจากสงทกลนแยกไดจากกาซธรรมชาตและนามนดบ เชน เรซน พลาสตก ( LDPE, HDPE, LLDPE, PP, PS, PVC) เสนใยสงเคราะห โพลเมอร (ABS) ยาง สารละลาย สารเคม

มลพษ มลสาร ปรมาณทเกด มลพษอากาศ มแหลงกาเนดจากการรวไหลจากปม , วาลว, ถงเกบตางๆ , การขนถายและจากการบาบดนาเสย มลสารบางตวมสมบตเปนสารกอมะเรงหรอมพษ หมอไอนา อปกรณใหความรอนและแฟลร กเปนตนกาเนดของฝนและกาซตางๆ ปรมาณสารอนทรยระเหยไดจะขนอยกบกระบวนการผลต การเกบวตถดบ การดแลซอมบารง เชนการผลตเอทลลนและการผลตสไตรนจะระบายสารอนทรยระเหยไดในปรมาณแตกตางกน

อลคน เชน โพรพลนและเอทลน ซงจะเกดปฏกรยาตอเนองเปนสารออกไซดทมพษรายแรงได สารกอมะเรง ไดแกเบนซน, บวทาไดอน, 1,2 ไดคลอโรอเทนและไวนลคลอไรด ฝนละออง คารบอนมอนอกไซด ไนโตรเจนออกไซด ซลเฟอรไดออกไซด สารประกอบอนทรยระเหยได ไดแก อะซทลดไฮด , อะซโตน, เบนซน, โทลอน, ไตรคลอโรเอทลลน , ไตรคลอโรโทลอน และไซลน

ในการผลตเอทลน 500,000 เมตรกตนจะมสารพวกอลคนรวไหลออกมาประมาณ 2,500 เมตรกตน ไนโตรเจนออกไซด 200 ตน/ป, ซลเฟอรไดออกไซด 600 ตน/ป ในกระบวนการแตกแนฟทาเพอผลตเอทลลน 1 ตนจะมสารอนทรยระเหยไดจะรวไหลออกประมาณ 0.6 - 10 กก. โดยพบวา 75% เปนสารพวกอลเคน , 20% เปนไฮโครคารบอนไมอมตว (เกอบครงเปนเอทลลน ) และอก 5% เปนสารอะโรมาตก

ภาคผนวก 29

มลพษ มลสาร ปรมาณทเกด นาเสย เชน จากเครองควบแนนไอ การปลอยทงนาจากหอหลอเยน สาหรบการผลตเอทลน 500,000 ตน /ป จะมนาเสยจากกระบวนการผลตประมาณ 15 ลบ.ม./ ซม.

บโอด 100 มก./ล.

ซโอด 1,500 – 6,000 มก./ล. สารแขวนลอย 100 - 400 มก./ล. นามนและไขมน 30 - 600 มก./ล.

ฟนอล 200 มก./ล. เบนซน 100 มก./ล.

กากของแขงและสลดจ ซงมกเปนอนตราย สารอนทรยทเปนพษและโลหะหนก

3. กลมอตสาหกรรมเหลกและเหลกกลา

มลพษ มลสาร ปรมาณทเกด มลพษอากาศ ฝน Pig iron; 10-40 กก./ ตน, Steel-BOF: 15-30 กก./ตน

เหลก ถาเปนระบบปด: ~10 กก./ตน ซลเฟอรออกไซด Pig iron; 1.5 กก./ ตน ไนโตรเจนออกไซด Pig iron; 1.2 กก./ ตน

ไฮโดรคารบอน Pig iron; 10-40 กก./ ตน คารบอนมอนอกไซด ไดออกซน

ไฮโดรเจน ฟลออไรด นาเสย ถาไมมการหมนเวยนจะมนาเสยประมาณ 80 ลบ .ม ./ตนเหลก

อนทรยคารบอน Pig iron; 100-200 มก./ ล. สารแขวนลอยทงหมด Pig iron; 7000 มก./ ล., Steel-BOF: 4,000 มก./ล.

ไซยาไนด Pig iron; 15 มก./ล. ฟลออไรด Pig iron; 1000 มก./ล., Steel-BOF: 20 มก./ล. สงกะส Pig iron; 35 มก./ล.,Steel-BOF: 14 มก./ล.

ซโอด Pig iron; 500 มก./ล. ตะกว Steel-BOF: 8 มก./ล. โครเมยม Steel-BOF: 5 มก./ล.

แคดเมยม Steel-BOF: 0.4 มก./ล. กากของแขง Furnance slag และฝน Steel: 300-500 กก./ตน (30กก. เปนกากอนตราย)

ภาคผนวก 30

4. โรงไฟฟาพลงความรอนทกขนาดทใชเชอเพลงฟอสซล

มลพษ มลสาร ปรมาณทเกด มลพษอากาศ ซลเฟอรออกไซด ไนโตรเจนออกไซด ฝน

ละเอยด (PM10) สารอนทรยระเหยได (VOCs) โอโซนระดบพนดน

ปรมาณมลสารทเกดขนอยกบประเภทและคณสมบตของเชอเพลงทใช กาลงผลต และกระบวนการผลต เปนตน นาเสย เชน นาหลอเยน, นาลางอปกรณ นามนเครอง , คลอรน, สารกาจดสงมชวตและ

สารเคมอนๆ กากของเสย ไดแกเถาจากการเผาไหม , กากตะกอนในกระบวนการผลต

มกมสารโลหะหนกและสารอนทรยบางชนดปนเปอนอยดวยเชน สารหน ตะกว แคดเมยม ปรอท

5. ปยผสม ประกอบดวยธาตอาหาร 2 ชนดหรอมากกวา เชน แอมโมเนยมฟอสเฟต (โมโนแอมโมเนยมฟอสเฟต -MAP-, ไดแอมโมเนยมฟอสเฟต-DAP-), ไนโตรฟอสเฟต, โปแตช เปนตน

มลพษ มลสาร ปรมาณทเกด มลพษอากาศ สาหรบปย MAP และ DAP มลสารหลก

คอแอมโมเนย ฟลออไรดและฝน แอมโมเนย อยในชวง 0.1-7.8 กก.ของไนโตรเจน /ตนผลตภณฑ ฟอสฟอรส 0.02-2.5 กก./ตน

ปยไนโตรฟอสเฟต มลสารหลก คอ ฝน ฟลออไรด ไนโตรเจนออกไซด สารประกอบฟลออไรด และ แอมโมเนย

จากการยอยหนฟอสเฟตดวยกรดไนตรก <1,000 มก./ลบ.ม. จากการปรบเสถยรดวยแอมโมเนย 50 –200 มก./ลบ.ม. จากการบดยอยและอบแหง 30-200 มก./ลบ.ม.

นาเสย จะอยในชวง 1.4-50 ลบ.ม./ตนผลตภณฑ

ไนโตรเจน 0.7-15.7 กก./ตน ฟอสฟอรส 0.1-7.8 กก./ตน ฟลออรน 0.1-3.2 กก./ตน

กากของเสย มนอยเพราะสามารถนากลบไปใชใหมได

ทมาขอมล : WorldBank Group, July 1998. Pollution Prevention and Abatement Handbook, http;//wbln0018.worldbank.org/essd/essd.nsf/Docs/PPAH

ภาคผนวก 31

ภาคผนวก ง – 2 : อนตรายของมลสารบางชนดทพบจากโรงงาน

กลมสารประกอบไฮโดรคารบอน 1 1.1 อะซทลดไฮด (Acetaldehyde) พษเฉยบพลน : ระคายเคองตา ผวหนง และอวยวะทางเดนหายใจ มอาการอกเสบ

อยางรนแรงโดยเฉพาะทตา บางครงมอาการปวดศรษะ หลอดลมอกเสบ ปอดบวมนา ผวหนงอกเสบ ; พษเรอรง : สงผลกระทบตอระบบประสาทสวนกลาง แสดงลกษณะอาการคลายกบคนตดเหลา พบวาทาใหเกดมะเรงโพรงจมกในหน

1.2 อะซโตน (Acetone) พษเฉยบพลน : เยอตาขาวอกเสบ กระจกตาเสอม ปวดศรษะ กระเพาะอกเสบ คลนไส อาเจยน เซองซม อมพาต

1.3 เบนซน (Benzene) พษเฉยบพลน : พษตอระบบประสาทสวนกลาง - อาการระดบปานกลางคอ ปวดศรษะ มนหว สบสน คลนไส ทาทางเดนผดปกต เหนภาพไมชด อาการรนแรงคอ สน กดการหายใจ สบสน หมดสต โคมา ตาย ; พษตอระบบหายใจ - ระคายเคองเยอบทางเดนหายใจ สะสมในปอด ระบบหายใจหยดทางาน ถากนหรอสาลกสารในรปของเหลวเขาไปจะทาใหปอดอกเสบ; พษตอระบบหวใจและหลอดเลอด – ทาใหหวใจเตนผดปกต ; พษตอผวหนงและตา - ระคายเคอง ผวหนงแดง พพอง ถาเขาตาจะปวดแสบปวดรอน ; พษตอระบบทางเดนอาหาร - ระคายกระเพาะ คลนไส อาเจยน ทองเสย และตายได ; พษเรอรง : ประสาทสวนกลางเสอมถาวร ระบบเลอดผดปกต เปนโลหตจางชนดอะพลาสตกหรอโมโนไซตก เปนตน นอกจากนเบนซนยงจดเปนสารกอมะเรงและเปนพษตอระบบสบพนธและการพฒนาของตวออน

1.4 โทลอน (Toluene) พษเฉยบพลน : พษตอระบบประสาทสวนกลาง – อาการปานกลางคอ ปวดศรษะ มนหว คลนไส ทาทางเดนผดปกต การตดสนใจบกพรอง เหนภาพไมชด อาการรนแรงคอ หมดสต โคมา และตาย ; พษตอระบบหายใจ - ระคายเคองเยอบทางเดนหายใจ สะสมในปอด ระบบหายใจหยดทางาน ถากนหรอสาลกสารในรปของเหลวเขาไปจะทาใหปอดอกเสบ; พษตอระบบหวใจและหลอดเลอด - หวใจเตนผดปกต; พษตอการสนดาปในรางกาย – ถาไดรบในปรมาณสงจะทาใหรางกายเสยสมดลของกรด - ดาง สงผลเกดภาวะพรองโพแตสเซยมและฟอสเฟต ; พษตอผวหนงและตา - ระคายเคองผวหนง แดง พพอง ระคายตา เขาตาโดยตรงจะปวดแสบปวดรอนและผวตาลอก ; พษตอระบบทางเดนอาหาร - ระคายกระเพาะ คลนไส อาเจยน และทองเสย ; พษเรอรง : ถาไดรบเปนประจาในขนาด 200 – 500 พพเอม จะทาใหความจาเสอม เบออาหาร เกดคามผดปกตของกลามเนอ ระบบหวใจ หลอดเลอด และการทางานของไต

1.5 ไซลน (Xylene) พษเฉยบพลน : พษตอระบบประสาท – อาการปานกลางคอ ปวดศรษะ มนงง สบสน คลนไส ทาทางเดนผดปกต เหนภาพไมชด อาการรนแรงคอ กลามเนอสน หมดสต โคมา และตาย; พษตอระบบหายใจ - ระคายเคองเยอบทางเดนหายใจ สะสมในปอด ระบบหายใจหยดทางาน ปอดอกเสบ; พษตอระบบหวใจ – หวใจเตนผดปกต ; พษตอผวหนงและตา - ระคายเคองผวหนง แหง แดง พพอง ระคายตา เขาตาโดยตรงจะปวดแสบปวดรอน ทาลายกระจกตา; พษตอระบบทางเดนอาหาร - ระคายกระเพาะ คลนไส อาเจยน และทองเสย ; พษเรอรง : พบในพวกเสพตดไซลน อาการทพบคอมความผดปกตของระบบประสาทและสมอง หวใจ ตบ และระบบเลอด อาจเปนโลหตจาง

1.6 ไตรคลอโรเอทลลน (Tri- Chloroetylene) พษเฉยบพลน : ถาไดรบในระดบประมาณ 1,000 พพเอม อาจเปนอนตรายถงชวตได สารนจะสงผลกระทบตอระบบประสาทสวนกลาง ตบและไต หากสดดมเขาไปจะมอาการซม หมดสต หวใจเตนผดปกต สมองถกทาลาย และความจาเสอม ; พษเรอรง : นาหนกลด คลนไส เบออาหาร ออนลา การมองเหนผดปกต ปวดตามขอ ผวหนงอกเสบ หายใจมเสยงดง ตองสงสยวาเปนสารกอมะเรง เปนสาเหตหนงของความพการตงแตเกด

ภาคผนวก 32

1.7 บวทาไดอน (Butadiene) พษเฉยบพลน : ระคายผวหนง ตา และจมก ซงทาใหเกดอาการอกเสบตามมา หายใจไมออก ถาสดดมกาซเขมขนอาจหมดสตได ถาสารในรปของเหลวถกผวหนงจะทาใหเนอเยอตายได ; พษเรอรง : เปนสารกอมะเรงในสตว

1.8 1,2 ไดคลอโรอเทน (1,2 Di – Chloroethane) พษเรอรง : การศกษาในสตวทดลองพบอาการกดประสาทสวนกลาง มะเรงตบ ลกษณะของยนเปลยนแปลง เนองอกทงเนอรายและเนอดในปอด

1.9 ไวนลคลอไรด (Vinyl Chloride) พษเฉยบพลน : ทระดบความเขมขนสงจะเกดอาการอมพาตและอาจเสยชวตได ตาขาวอกเสบ กระจกตาไหม ผวหนงอกเสบ ปวดศรษะ เวยนศรษะ ; พษเรอรง : มะเรงตบในสตวทดลอง และเกดเนองอกบางชนดในคน

1.10 สไตรน (Stylene) พษเฉยบพลน : พษตอระบบประสาทสวนกลาง - อาการปานกลางคอ ปวดศรษะ งวงซม แพแสง ตาพรา พดไมชด เชองชา อาการรนแรงคอ หมดสต โคมา ชกและตาย ; พษตอระบบหายใจ – ระคายเคองเยอบ ทางเดนหายใจ ปอดอกเสบ นาคงในปอด; พษตอระบบหวใจและเลอด - ความสามารถในการขนสงออกซเจนในเลอดลดลง เพมอตราการเตนของหวใจ; พษตอผวหนงและตา - ระคายเคองผวหนง เกดตมพพอง ระคายตา นาตาไหล เขาตาโดยตรงจะปวดแสบปวดรอน มานตาอกเสบ ; พษตอตบ – ทาลายการทางานของตบ ; พษเรอรง : ความจาเสอม สญเสยการทรงตว และเปนสารกอมะเรงในคน

1.11 เอทลลน (Ethylene) ทาใหปรมาณออกซเจนในเลอดนอยลง และปรมาณคารบอนไดออกไซดเพมขน ทาใหหยด หายใจได และเปนสารไวไฟ สามารถระเบดได การไดรบในระดบความเขมขนสงจะทาใหหมดสต

1.12 โพรพลน (Propylene) ทาใหปรมาณออกซเจนในเลอดนอยลง และปรมาณคารบอนไดออกไซดเพมขน ทาใหหมดสต เสยชวต

กลมฝนละอองและกาซพษ 2 1. ฝนละออง (Particulate matter) ผลกระทบตอสขภาพ : สวนใหญเขาสรางกายโดยการหายใจเขาไป ฝนจะสะสมอยตามอวยวะทางเดนหายใจตาง ๆ ผลตอรางกายจะขนกบองคประกอบทางเคมในฝน ระยะเวลาในการไดรบ และความตานทานของแตละบคคล ฝนละอองขนาดเลกกวา 10 ไมครอนสามารถสะสมอยในปอดของคนได มการศกษาในสหรฐฯทแสดงใหเหนความสมพนธระหวางมลพษฝนกบอตราการเสยชวตอยางมนยสาคญ โดยทาการศกษาทการไดรบมลพษฝนละอองขนาดเลกกวา 10 ไมครอนในระดบความเขมขนเฉลยทงปเทากบ 18 ไมโครกรมตอลบ .ม. (Dockery et al.(1993) อางใน World Bank Group (1998)) นอกจากนยงมการศกษาเปรยบเทยบใน 151 เมองในสหรฐฯและพบวาในพนททมการปนเปอนของฝนละอองมากทสดมอตราการตายมากวาพนททมการปนเปอนนอยทสด 17 เทา โดยมสาเหตการตายจากโรคหวใจและโรคปอดสงถง 31 % แมกระทงพนททมการปนเปอนของฝนอยในเกณฑมาตรฐานของรฐบาลกลางกยงมอตราการตายสงกวาพนททสะอาดทสดถง 5 % (Pope et al. (1995) อางใน World Bank Group (1998)) 2. กาซออกไซดของไนโตรเจน (NOX) - ไนตรกออกไซด (NO) และไนโตรเจนไดออกไซด (NO2) กาซออกไซดของไนโตรเจนทเกดจากกจกรรมของคนมากทสดคอกาซไนตรกออกไซด ซงเปนกาซไมมสและไมมกลน กาซนจะกลายเปนกาซไนโตรเจนไดออกไซดซงเปนสารพษสเหลองและกลนฉน กาซไนโตรเจนไดออกไซดบางสวนจะเปลยนไปเปนกรดไนตรก ผลกระทบตอสขภาพ : การศกษาในสตวพบวาการไดรบกาซไนดตรเจนไดออกไซดทระดบความเขมขนนอยกวา 1,880 ไมโครกรม/ลบ.ม. เปนเวลาหลายสปดาหถงเปนเดอนจะทาใหเกดผลกระทบตอปอดทงแบบฟนกลบไดและไมได รวมทงเกดการเปลยนแปลงของสารเคมในรางกาย ถาสตวไดรบกาซนในระดบ 940 ไมโครกรม/ลบ.ม.

ภาคผนวก 33

เปนเวลา 6 เดอนจะทาใหระบบการหายใจถกขดขวาง เนอเยอถกทาลาย และปอดตดเชอแบคทเรยไดงายขน (WHO 1987 อางใน World Bank Group (1998)) ผลกระทบตอระบบนเวศน : กาซออกไซดของไนโตรเจนเปนตนตอของฝนกรดและโอโซนซงเปนอนตรายตอพชพรรณ ขอบเขตและความรนแรงในการทาลายขนอยกบปรมาณกรดทสะสม โอโซนทเกดในบรรยากาศระดบพนดน (ground-level ozone, O3) ทาใหพชผกเสยหาย ผลผลตลดลงและสามารถแพกระจายไปไดระยะไกลจากจดกาเนดมาก นอกจากนออกไซดของไนโตรเจนยงสามารถรวมตวกบสารออกซแดนกลายเปนสมอก (smog) 3. กาซออกไซดของซลเฟอร (SOX) กาซในกลมนทมมากทสดในชนบรรยากาศลางๆ คอกาซซลเฟอรไดออกไซด (SO2) ซงเปนกาซไมมสแตจะมกลนทความเขมขน 1000 – 3000 ไมโครกม/ลบ.ม. กาซซลเฟอรไดออกไซดละลายนาจะไดเปนกรดซลฟรส (H2SO3) ซลเฟอรไดออกไซดในบรรยากาศประมาณ 30 % จะเปลยนเปนซลเฟตแอโรซอล (sulfate aerosol) ออกไซดของซลเฟอรชนดอนทปลอยสบรรยากาศโดยตรงคอกาซซลเฟอรไตรออกไซด (SO3) ซงจะเปลยนเปนกรดซลฟรก (H2SO3) อยางรวดเรว ผลกระทบตอสขภาพ : มผลตอการทางานของปอด จะเปนโรคเกยวกบระบบทางเดนหายใจไดมากขน ระคายเคองตา จมก คอ และเสยชวตกอนวยอนควร ซลเฟตแอโรซอลเปนสวนประกอบในฝนละเอยดทมขนาดเลกวา 2.5 ไมครอนซงเขาสรางกายและสงผลเสยตอระบบทางเดนหายใจได ซลเฟอรไดออกไซดทจบอยกบฝนละเอยดมากๆ จะถกพาเขาสปอดไดเชนกน ผลกระทบสงแวดลอม : พชทปลกในอากาศทมความเขมขนของซลเฟอรไดออกไซดสงจะมอาการใบรวง ใหผลผลตนอยหรอตายกอนกาหนด การตกสะสมทงแบบเปยก(ตกสะสมในรปฝน หมะ หมอก) และแบบแหง (ตกสะสมในรปซลเฟอรไดออกไซด) มผลเสยตอพชเกษตร ปาไม แหลงนาธรรมชาตโดยจะทาใหนามความเปนกรดซงมผลตอสตวนา 4. โอโซนระดบพนดน (ground-level ozone, O3) โอโซนเปนกาซไมมส มคณสมบตเปนตวออกซไดซและเปนองคประกอบหลกในสมอกทเกดในบรรยากาศ โอโซนระดบพนดนเกดจากปฏกรยาระหวางออกไซดของไนโตรเจน, สารอนทรยระเหยงาย (VOCs) และแสงอาทตย ผลกระทบตอสขภาพ : ผลกระทบตอระบบทางเดนหายใจโดยเฉพาะอยางยงการทางานของปอด การสมผสโอโซนระดบพนดนความเขมขน 200-500 ไมโครกรม /ลบ.ม. ทาใหเกดอาการระคายเคองตาและระบบหายใจเชน ไอ คอแหง ไมสบายตา แนนอก ปวดศรษะ (WHO 1979, 1987 อางใน World Bank Group (1998)) ทความเขมขน 360 ไมโครกรม /ลบ.ม.จะลดประสทธภาพการทางานของปอดแตฟนกลบได (Chilton and sholtz 1989 อางใน World Bank Group (1998)) ผลกระทบอน ๆ : มผลกระทบตอตนไมและพชเกษตร ทาใหใบเปลยนส ใบรวง ชะลอการเจรญเตบโตและลดผลผลต 5. คารบอนมอนอกไซด (CO) เปนกาซไมมส ไมมกลน เกดจากการเผาไหมไมสมบรณของเชอเพลง คารบอนมอนอกไซดสามารถจบกบฮโมโกลบนซงเปนตวขนสงออกซเจนในเลอดไดดกวาออกซเจน ดงนนเมอสดดมเขาไปกจะเขาไปแทนทออกซเจน ทาใหรางกายขนสงออกซเจนไดนอยลง จะมอาการปวดศรษะ งวงซม มนงง คลนไส อาเจยน เปนลม หมดสต ชก ถาไดรบทความเขมขนตา ๆ แตเปนเวลานานจะมผลเสยตอหวใจ หลอดเลอด และมผลตอทารกในครรภ

ภาคผนวก 34

กลมโลหะหนก 2 1. ปรอท (Mercury) ในบรรยาการศจะอยในรปของไอปรอทและจะถกชะลางออกจากบรรยากาศพรอมฝนไปสะสมอยใน

นา ดน ตนไม ปรอทในรปสารอนนทรยทไมเปนพษ จะถกเปลยนใหเปนสารประกอบปรอทอนทรย (เมทลเมอควร ) ทเปนพษรายแรงโดยแบคทเรยและปนเปอนเขาสหวงโซอาหาร โดยเฉพาะปลา เมทลเมอรควรในอาหารทงหมดจะซมเขากระแสเลอดและเนอเยอตางๆ เขาไปสะสมอยทสมอง ตบ และไต อาการพษจะเกดกบระบบสมอง ไต ตบ ผวหนงและอนๆ โดยมอาการสน การทรงตวและการเดนผดปกต เซงาย กระตก ชา และเจบทปลายมอปลายเทา ปวดศรษะ หงดหงด ซมเศรา ขลม โมโหงาย ประสาทหลอน ลกษณะการพดผดปกต ชองปากอกเสบ นาลายมาก ฟนหลด ทองเสย นาหนกลด ซด เลอดจาง เมดเลอดขาวนอย ตบและไตอกเสบ

2. ตะกว (Lead) มผลตออวยวะหลายสวนรวมทงระบบประสาท ระบบการสรางเลอด ไต เสนเลอดหวใจ และระบบสบพนธ ผลกระทบระบบประสาททรนแรงเกดในเดกพบวาตะกวลดระดบความฉลาด สมาธสน อยนงๆ ไมได และมพฤตกรรมผดปกต ผลกระทบเกดขนแมทระดบตะกวในเลอดตา ๆ ผตงครรภหากมตะกวในเลอดมากกวาหรอเทากบ 15 ไมโครกรม /เดซลตรจะสงผลใหลกทเกดนาหนกนอย ขดขวางพฒนาการทางสมอง แทงหรอคลอดกอนกาหนด ( WHO 1995 อางใน World Bank Group (1998)) อาการพษ : เบออาหาร คลนไส อาเจยน ทองผก ออนแรง กลามเนอแขนขาไมมแรง ปวดตามขอมอ เทาหอย อาจเปนอมพาต โลหตจาง ซด ออนเพลย ตวเหลองตาเหลองในเดกพบอาการทางประสาท ไดแก นอนไมหลบ ฝนราย อารมณฉนเฉยว ถกกระตนไดงายกวาปกต สตคมดคมราย ชกหมดสต

3. แคดเมยม (Cadmium) อาการพษแรก ๆ จะปวดบรเวณสะโพก แขนขา อาการปวดจะหายไปเมอประคบหรอแชนารอน บรเวณฟนตดกบเหงอกจะมสเหลอง ตอมากระดกทกขอจะปวดราว โดยเฉพาะกระดกเชงกรานและหวเหนาคลายมวตถแหลมมาทมกระดก เดนขาถางคลายเปด ถาถงขนรนแรงมากในเวลาประมาณ 20 – 30 ปจะเดนไมไหว รางกายเตยคอม กระดกหก ระยะสดทายผปวยจะกนไมได นอนไมหลบ เบออาหาร นาหนกลด ออนเพลย หมดแรง และเสยชวตในทสด มหลกฐานชดเจนวาทาใหเกดมะเรงในสตวและอาจทาใหเกดมะเรงในคน (Wrold Bank Group 1998)

4. โครเมยม (Chromium) ทาลายเนอเยอเฉพาะแหง ทาใหกลายเปนแผลพพองตามผวหนง โดยจะเรมจากเปนรอยถลอกของผวหนงซงจะพบมากบรเวณโคนเลบมอ ขอนวมอหรอหลงเทา ลกษณะแผลจะเปนวงกลมเสนผานศนยกลางประมาณ 1 เซนตเมตรหรอเลกกวา ขอบคอยขางเรยบ บมลกลงไป ไมเจบปวด แตจะคนอยางมากในเวลากลางคน แผลอาจตดเชอและลกลามถงขนตองตดทงได

5. สารหน (Arsenic) พษจะซมผานทางเดนอาหาร ปอด ผวหนงไดงายและรวดเรว ไปสะสมอยทตบ ไต เสนผม ขน เลบ และสมอง คนทปวยดวยโรคพษสารหนจะมรอยพาดสขาวปรากฏบนเลบมอเลบเทา สารหนจะทาลายเมดเลอดแดงทาใหปสสาวะมสแดง เปนดซาน โลหตจาง ปวดหว อาเจยน หนาวสน มไข ปสสาวะไมออก

เอกสารอางอง 1. The International Technical Information Institute, 1988. Toxic and Hazardous Industrial Chemicals Safety Manual

for Handling and Disposal with Toxicity and Hazard Data, Tokyo, Japan. 2. WorldBank Group, July 1998. Pollution Prevention and Abatement Handbook,

http;//wbln0018.worldbank.org/essd/essd.nsf/Docs/PPAH

ภาคผนวก 36

ภาคผนวก จ – 1 : สถตการเกดอบตภยจากโรงงานอตสาหกรรม ระบบทอ และรถบรรทกสารเคมภายในพนทพฒนา อตสาหกรรมหลกมาบตาพด อ. เมอง จ. ระยอง ชวงป 2541 – 2544

ล าดบ วน เดอน ป สถานทเกดเหต เหตการณ สญเสย / บาดเจบ

1 27 พ.ค. 41 หนาบรษทวนไทย จ ากด รถบรรทกโทลอนพลกคว า และเกดเพลงไหม

ทรพยสนเสยหาย 250,000 บาท

2 10 ม.ย. 41 บรษทบางกอก อนดสเตรยลแกส จ ากด

ถงบรรจไนโตรเจนเหลวระเบด ท าให สารเพอรไรทกระจายเปนควนสขาว ไปทวบรเวณ

นกเรยน 2 คนตองเขาโรงพยาบาล และมผเจบปวยเลกนอยจ านวนมาก

3 12 ม.ย. 42 หม 2 ต. น าคอก อ. เมอง รถบรรทกกรดไฮโดรคลอรกหรอกรดเกลอเขมขน 35 % จ านวน 12,000 ลตร ระเบด

เจบปวยตองเขาโรงพยาบาล 3 คน

4 6 ม.ค. 43 บรษทไทยโพลคารบอรเนต จ ากด

ทอสงกาซคารบอนลคลอไรด (ฟอสจน) รวไหล

เสยชวต 1 คน บาดเจบจ านวนมาก

5 18 เม.ย. 43 ทางหลวงกงอ าเภอนคมพฒนา

รถขนสงโซดาไฟพลกคว า สารเคมไหลลงคลองจ านวน 8,600 ลตร

เสยชวต 1 คน สตวน าตายจ านวนมาก

6 18 พ.ค. 43 นคมอตสาหกรรมมาบตาพด รถบรรทกสบลอชนทอสงไอน าและกาซ 7 5 ส.ค. 43 บรษทเจนโก จ ากด เกดเพลงไหมโรงงาน 8 23 พ.ย. 43 หนาบรษทไทยแทฟฟตา

จ ากด รถบรรทกกรดก ามะถนพลกคว าและหกรวไหล

บาดเจบ 1 คน

9 6 ม.ค. 44 นคมอตสาหกรรมตะวนออก ต าบลหวยโปง

รถ 18 ลอบรรทกกาซไฮโดรคารบอน (ซโฟร)ของบรษทเอสซ แครเออร จ ากด พลกคว า

10 11 พ.ค. 44 หนาทางเขานคม อตสาหกรรมผาแดง

รถบรรทกน ามนพลกคว า เกดเพลงลกไหม ท าใหทอสงคลอรนแตก เกดการ รวไหล

บาดเจบเลกนอย ทรพยสนเสยหายจ านวนมาก

11 18 ม.ย. 44 ทางหลวงสาย 36 บรเวณแยกมาบขา

รถบรรทกกรดไนตรกเขมขน 80% พลกคว า

บาดเจบ 1 คน

12 25 ม.ย. 44 ปากทางนคมอตสาหกรรมมาบตาพด

รถบรรทกสารละลายของบรษทลคกแครเออร จ ากด พลกคว า ควนสารละลายลอยฟงหนาแนน ไฟฟาดบ โทรศพทใชไมได โรงงาน 40 แหงตองหยดผลต

เสยหายนบ 1000 ลานบาท เสยชวต 1 คน

13 23 ก.ย. 44 บรษทไทยอนดสเตรยลแกส จ ากด นคมอตสาหกรรมมาบตาพด

ฟาผาหมอแปลงขนาด 115 กโลโวลตของโรงงานเกดเพลงไหม

เสยหาย 20 ลานบาท

ทมา: กองอ านวยการปองกนภยฝายพลเรอน ทท าการปกครองจงหวดระยอง

ภาคผนวก 37

ภาคผนวก จ - 2 : ล าดบเหตการณผลกระทบจากการพฒนานคมอตสาหกรรมมาบตาพด

ป 2524 การวางทอกาซธรรมชาตบนบกประสบปญหาดนออน สวนการวางทอในทะเลประสบปญหากาซรวในบางจด และการ

กอสรางโรงแยกกาซฯ มปญหากาซฯ ระเบดเกดเพลงไหม (มชฌมา วฒกะวงศ. 2542; น. 364)

ป 2532 ตลาคม สารปรอทรวไหลจากทอสงกาซฯ และโรงแยกกาซฯ ปตท . ปนเปอนนาทะเลและนาบรโภค สรางความหวน

วตกใหกบชาวบานอยางมาก นอกจากนพนกงานของ ปตท. และบรษทยเนยนออยล 62 คนลมปวยดวยอาการคลนไส วงเวยน เปนผนคน และมสารปรอทในเลอดสงจนตองนาสงโรงพยาบาล (มตชน 30 ต.ค. 2532 อางโดยธารา บวคาศร. 2533; มชฌมา วฒกะวงศ. 2542; น. 364)

ป 2536 การกอสรางโรงกลนนามนของบรษทสตาร ปโตรเลยม รไฟนนง จากด กอใหเกดฝนฟงกระจาย เพราะรถบรรทกเขา

ออกวนละกวา 300 เทยวตลอด 24 ชวโมง สรางความเดอดรอนใหกบชาวบาน คร นกเรยน พระ เณร ในยานนนเปนอยางมาก (แนวหนา. 22 ธ.ค. 2536; น. 1, 12)

การถมทะเลของโครงการทาเรออตสาหกรรมมาบตาพดสวนขยายท 1 ขนาดพนท 510 ไร ซงแลวเสรจไปแลวเมอเดอนกมภาพนธ 2535 ทาใหกระแสนาทะเลเปลยนทศสรางความเสยหายแกระบบนเวศนชายฝง สงผลกระทบถงผประกอบอาชพประมงชายฝง และไดกดเซาะชายหาดทสวยงามอนเปนแหลงทองเทยวเสยหายไปหลายหาดเชน หาดทรายทอง หาดแสงจนทร นอกจากนสงปลกสราง , ถนน กไดรบความเสยหายดวย (สกรานต โรจนไพรวงศ , บรรณาธการ. 2542; น. 238)

ป 2537 เกดอบตเหตเรอบรรทกนามนถกชนโดยเรอบรรทกสนคาสญชาตปานามาเปนเหตใหนามนดเซล 180,000 ลตรไหลลง

ทะเล (สานกนโยบายและแผนสงแวดลอม. 2542ข; น. ก-162 อางโดยเดชรต สขกาเนด. 2544) เกดเหตระเบดบนเรอขณะมการขนถายเมทานอลจากเรอเขาถงเกบบรเวณทาเทยบเรอของบรษททาเทยบเรอไทยแทง

เทอรมนล จากด เปนเหตใหมผเสยชวต 3 คน (กองอานวยการปองกนภยฝายพลเรอน. 2544)

ป 2538 19 พฤษภาคม มการลกลอบทงกากอตสาหกรรมท ต . เนนพระ และ ต . ทบมา ในเขตเทศบาลมาบตาพด พนททงม

ลกษณะเปนบอกวางประมาณ 100 เมตร ยาวประมาณ 200 เมตร ลกประมาณ 12 เมตร กากสารพษมลกษณะสดา สแดงจาง ๆ และสเทา มกลนคลายกามะถน ชาวบานไมกลาไปบอกใครเพราะกลวถกผมอทธพลทาราย (ขาวสด 20 พ.ค. 2538; น. 8)

16 ธนวาคม บรษททนเทกซ ปโตรเคมคอล (ประเทศไทย ) จากด ในนคมอตสาหกรรมมาบตาพดปลอยนามนดบไหลทะลกลงทะเลตงแตวนท 15 ธ.ค. รวมแลวกวา 10 ตน คราบนามนแผกระจายเปนบรเวณกวางตามแนวชายหาดกวา 10 กโลเมตร ตงแตหาดพยน หาดทรายทอง หาดพเอมวาย รองผวาฯ กนอ. และผจดการนคมอตสาหกรรมมาบตาพดลงมาดทเกดเหต (ขาวสด 17 ธ.ค. 2538; น. 9)

ภาคผนวก 38

เกดการระเบดทโรงงานบรษทไทยโอเลฟนส จากด เนองจากนามนเตารวไหลเขาไปในเตาเผา มผเสยชวต 3 คน (กองอานวยการปองกนภยฝายพลเรอน. 2544)

ป 2539 มถนายน หลงจากเพงเปดเดนเครองไดเพยง 2 – 3 เดอน โรงกลนนามนสตาร ปโตรเลยม รไฟนนง ปลอยกลนเหมน

คลายไขเนากระจายในตลาดมาบตาพดและพนทใกลเคยงเปนเวลาหลายวน ชาวบานไดรบความเดอดรอนมาก ทงพระ เณร และนกเรยนลมปวย อาเจยน (ขาวสด 21 ม.ย. 2539; น. 11)

28 มถนายน สานกงานสาธารณสขจงหวดระยองตรวจสขภาพนกเรยนโรงเรยนมาบตาพดพนพทยาคารจานวน 18 คน พบวามอาการระคายเคองระบบทางเดนหายใจ 2 คน ซงอาจมสาเหตจากการไดรบกาซทมผลระคายเคองตอระบบหายใจ และมอาการวตกกงวลเชน เหนอย เพลย ไมมแรง แนนหนาอก 16 คน (มชฌมา วฒกะวงศ . 2542; น. 352)

21 กรกฎาคม เพลงไหมโรงงานทาตกตาของบรษทตกตาหวยโปง จากด เสยชวต 4 คน (กองอานวยการปองกนภยฝายพลเรอน. 2544)

สงหาคม นายศภพร ภเกษมวรางกร นกวชาการ กรมเจาทา กระทรวงคมนาคม เปดเผยผลการตรวจคณภาพนาในอาวไทย พบวาบรเวณนคมอตสาหกรรมมาบตาพดมปรมาณปนเปอนของปรอทเกนมาตรฐานถง 10 เทา (มาตรฐานไมมากกวา 0.01 ไมโครกรมตอลตร ) นอกจากนนายปกรณ ประเสรฐวงษ หวหนาฝายสงแวดลอม กรมเจาทา กระทรวงคมนาคม ไดกลาวถงปญหาคราบนามนในทะเลไทยในรอบป 2538 – กลางป 2539 วามการตรวจพบปญหาคราบนามนปนเปอนในทะเลถง 20 ครง ซงพบมากทสด คอในพนทภาคตะวนออกประมาณ 8 ครง แหลงทมาของคราบนามนสวนใหญมาจากการลกลอบปลอยนาเสยของโรงงานอตสาหกรรม รวมทงการลกลอบปลอยนาเสยจากเรอขนสงซงสงเกนกวารอยละ 60 มาจากอบตเหตเรอชนกนรอยละ 22 และมาจากการขนถายนามนประมาณรอยละ 12.5 (กรงเทพธรกจ 5 ส.ค. 2539; น. 1, 16)

ป 2540 3 มนาคม เกดกลนเหมน นกเรยนมอาการเวยนศรษะ คลนไส แสบคอ คอแหง (สานกนโยบายและแผนสงแวดลอม .

2542ก; น. 1 – 25 อางโดยเดชรต สขกาเนด. 2544) 23 มถนายน ครและนกเรยนไดรบกลนเหมนคลายฝรงสก คลายกามะถน กลนเหมนเปรยว และกลนหอมเอยน ในชวง

กลางป 2540 นมสถตนกเรยนทไดรบกลนเหมนจนตองนาสงโรงพยาบาลในบางวนสงถง 141 ราย และมครหลายคนลมปวย (สานกนโยบายและแผนสงแวดลอม, 2542ก; น. 1-25 อางโดยเดชรต สขกาเนด . 2544; มชฌมา วฒกะวงศ . 2542; น. 350, 356)

กรกฎาคม นางสาหราย นายคด อาย 76 ป ชาวบานในหมบานหนองแตงเม เปดเผยวา เวลานอนจะมกลนเหมนมากตองจดธปกลบกลน เพราะไมรจะหลบไปไหน และยงมปญหานาฝนกนไมได ใชกะละมงรองนาฝนกลางแจงจะมนามนลอยและมละอองสดานอนกน ทาใหตองซอนาถงกน นายชอ นางเหมง เดชคม วย 70 ป หมบานปากคลองตากวน กลาววาบานอยตดทะเล เมอกอนนกทองเทยวมาก แตเดยวนไมคอยมนกทองเทยว เนองจากมกลนเหมน ตงแตมโรงงานเกดขนพวกโจรชกชม ถาขายทดนตรงนไดจะไปอยทอน (มตชน 14 ก.ค. 2540; น. 1, 23)

15 กรกฎาคม ผประกอบการฟารมตะพาบนา 40 รายรองเรยน “มตชน” ไดรบผลกระทบทาใหตะพาบทเลยงไวเตบโตชาและตายจานวนมาก ขาดทนนบแสนบาท เนองจากนาฝนทตกลงมาไดชะลางเอาสารพษในอากาศตกลงมาในบอเลยงตะพาบ (มตชน 16 ก.ค. 2540; น. 1, 23)

ภาคผนวก 39

19 กรกฎาคม นายราเชนทร บตราช อาย 31 ป ชาวบานมาบตาพด อาชพทาประมง กลาววา สตวทะเล ปลา ป บรเวณปากคลองตากวนและใกลเคยงซงเปนคลองทระบายนาเสยจากนคมอตสาหกรรมมาบตาพดมกลนเหมน บรเวณเหงอกจะมสขาว เมอเอามาทาอาหารจะมกลนเหมนเหมอนกนทกตว ขายไมได ตองออกไปหาสตวทะเลไกลขน ตองเสยคานามนเพมขนอก (มตชน 20 ก.ค. 2540; น. 12)

สงหาคม เจาหนาทศนยพฒนาประมงอาวไทยฝงตะวนออกเปดเผยผลกระทบจากการถมทะเลระยะท 2 วาจะทาลายประการงใตทะเล ซงเปนประการงชนกลางจานวนมาก โดยเฉพาะทางดานตะวนออกของเกาะสะเกดจะมกองหนขนาดใหญและประการงซงเปนทรวมของสตวนาจานวนมาก (กรงเทพธรกจ 22 ต.ค. 2540 อางโดย สกรานต โรจนไพรวงศ, บรรณาธการ. 2542; น. 241)

สงหาคม แหลงขาวระดบสงจากกระทรวงวทยาศาสตรฯ เปดเผยวา จากการตงจดตรวจสอบสารปรอทบรเวณชายฝงมาบตาพด จ . ระยองของ คพ . รวมกบกรมเจาทาเมอชวงเดอนมนาคมทผานมา และสงตวอยางไปตรวจสอบทแคนาดาดวย พบวาปรมาณสารปรอทบางพนทเกนมาตรฐานและสารปรอทบรเวณดนพนนามมากกวาในนา (วฏจกร 13 ส.ค. 2540; น. 21)

18 กนยายน มควนดาพวยพงขนจากปลองโรงงานบรษทปโตรเคมแหงชาต จากด (มหาชน ) ทาใหชาวบานตนตระหนก อกสนขวญผวา (สยามรฐ 19 ก.ย. 2540; น. 1, 10)

กรกฎาคม -ตลาคม มการตรวจคณภาพอากาศในบรเวณนคมอตสาหกรรมมาบตาพดโดยคณะทางาน 4 หนวยงาน พบมสารอนทรยระเหยไดปนอยถง 16 ชนด (สานกนโยบายและแผนสงแวดลอม . 2542ก; น. 2-79; สานกนโยบายและแผนสงแวดลอม. 2542ข; น. ก-288 อางโดยเดชรต สขกาเนด. 2544)

ป 2541 มกราคม พบคราบนามนตามแนวชายหาดพเอมวายและตามหาดตากวนในเขตตาบลมาบตาพด เมอสานกงานเจาทา

ภมภาคท 6 สารวจหาตนตอการปลอยนามนดบบรเวณทาเทยบเรอทพไอจานวนนบหมนลตร คราบนามนกระจายไปตดชายหาดยาวถง 5 กโลเมตร ทาใหปลาเลกปลานอยตายเปนจานวนมาก (กรงเทพธรกจ 13 ม.ค. 2541 อางโดยสกรานต โรจนไพรวงศ, บรรณาธการ. 2542; น. 241)

27 เมษายน ลกลอบทงกากอตสาหกรรม ลกษณะบรรจอยในถงพลาสตกสดาขนาดใหญ ระบชอภาษาองกฤษวา “PCPO” และ ”SCT” บรเวณชมชนบานหนองแฟบ ต . หวยโปง (ขาวสด 28 เม.ย. 2541 อางโดยสกรานต โรจนไพรวงศ, บรรณาธการ. 2542; น. 245)

30 เมษายน ลกลอบทงใยแกวสเหลองและวสดหอหมทอเหลกภายในหลอลนดวยนามน , สารเคมสขาว (ทพเอ ) บรเวณรมคลองชลประทาน ซอยรวมพฒนา ต. หวยโปง และมเหตลกลอบทงเถาถานหนของบรษททนเทกซ ปโตรเคมคอลส (ประเทศไทย ) จากด บรเวณซอยประปา 2 ต. มาบตาพด (มตชน 30 เม.ย., 1 พ.ค. 2541 อางโดยสกรานต โรจนไพรวงศ, บรรณาธการ. 2542; น. 245)

เมษายน บรษทบโน เอสแอนดท จากดซงเปนบรษทรบเหมาขนกากอตสาหกรรมจากบรษทลอกเลซ จากด ไดนากากขยะมาทงบรเวณททงขยะของ อบต . สตหบ, บรเวณรมถนนสาย 332 สแยกเจ สนามบนอตะเภา และบรเวณเชงเขาบายศร หม 5 ต. พลตาหลวง อ . สตหบ จ.ชลบร (มตชน 20, 21, 23 เม.ย. 2541 อางโดยสกรานต โรจนไพรวงศ , บรรณาธการ. 2542; น. 243)

เมษายน มการลกลอบทงกากขยะอตสาหกรรมรมถนนสายบานบง -แกลง อ. หนองใหญ จ . ชลบร กากขยะเปนของกลมอตสาหกรรมวนชย (กรฟ) ตงอยใน อ. บานบง จ. ชลบร (สรปรายงานการประชมฯ ครงท 9, 10 /2541)

ภาคผนวก 40

พฤษภาคม ลกลอบทงกากอตสาหกรรมบรเวณหลงวดมาบตาพด อ. เมอง จ. ระยอง (มตชน 4 พ.ค. 2541 อางโดยสกรานต โรจนไพรวงศ, บรรณาธการ. 2542; น. 245)

10 พฤษภาคม พบกองขยะบรเวณรมทางรถไฟบานหนองแฟบถกทงเรยราดเปนจานวนมาก สวนใหญเปนวสดใยแกว ฉนวนไมโครไฟเบอร ขยะปนเปอนสารเคมจานวนมาก (มตชน 11 พ.ค. 2541)

19-21 พฤษภาคม คณะแพทยจากสาธารณสขจงหวดระยองลงตรวจสขภาพครและนกเรยนโรงเรยนมาบตาพดพนพทยาคาร จานวน 871 คน พบผปวย 524 คน คดเปนรอยละ 60.16 จาแนกเปนรายโรคคอ คออกเสบรอยละ 25.57, ปวดศรษะรอยละ 21.37, ไขหวดรอยละ 12.40, ผนคนรอยละ 9.92, เยอบจมกอกเสบรอยละ 8.01 และอน ๆ รอยละ 17.37 (มชฌมา วฒกะวงศ. 2542; น. 358; กรงเทพธรกจ 30 พ.ค. 2541)

22 พฤษภาคม ปลาทะเลตายเปนจานวนมากบรเวณหาดทรายทองและหาดแมราพงเกดขนตงแตเดอนเมษายน (ผจดการรายวน 22 พ.ค. 2541 อางโดยสกรานต โรจนไพรวงศ , บรรณาธการ . 2542; น. 242) เหตการณเกดขนตอเนองหลายเดอนจงไดแจงหนวยงานตาง ๆ เขาตรวจสอบ ซงรายงานจากศนยประมงบานเพ ระบวาปลาตายดวยสาเหตทะเลเปลยนแปลง อยางไรกดผลการตรวจสอบคณภาพนาทะเลและปลาทะเลในหองทดลองของเอกชนเมอเดอนมถนายนพบวาในเนอปลามสารตะกวและทองแดงตกคางในระดบสง (บางกอกโพสต 11 ต.ค. 2541 อางโดย สกรานต โรจนไพรวงศ, บรรณาธการ. 2542; น. 242)

24 พฤษภาคม ชาวบานกวา 200 คนทไดรบผลกระทบจากกลนเหมนทเกดจากบรษทเจนโกเดนทางเขาพบนายสมพงษ ไกรวฒนนท ผจดการบรษทเจนโก เพอเรยกรองใหแกไขปญหากลนเหมน (มตชน 25 พ.ค. 2541)

27 พฤษภาคม รถบรรทกสารโทลอน 2.4 หมนลตรพลกควาและเกดเพลงไหมบรเวณทางแยกถนนไอ 3 หนา บรษท อะโรมาตกส จากด ในนคมอตสาหกรรมมาบตาพด

29 พฤษภาคม นายสนธ คชวฒน หวหนาฝายตดตามตรวจสอบ สผ . กระทรวงวทยาศาสตรฯ กลาววา จากการตรวจสอบโรงงานอตสาหกรรมภาคตะวนออกพบวา โรงงานอตสาหกรรมในนคมอตสาหกรรมมาบตาพดมปญหามากเรองกลน อากาศ คณภาพนา และรอยละ 60 ไมไดปฏบตตามเงอนไขทเสนอไวในรายงานศกษาผลกระทบสงแวดลอม (กรงเทพธรกจ 30 พ.ค. 2541)

พฤษภาคม ลกลอบทงกากอตสาหกรรมบรเวณเขาลกรง หมท 7 ต. แกลง อ. เมอง จ. ระยอง (ผจดการรายวน 8 ม.ย. 2541; น. 6)

5 มถนายน นางนวลปรางค พนกจ อาจารยโรงเรยนมาบตาพดพนพทยาคารชแจงปญหากลนเหมนในทประชมการแกไขปญหากลนเหมนฯ ทสานกงานนคมอตสาหกรรมมาบตาพดวา ตงแตวนท 1 มถนายน เปนตนมา คร นกเรยนไดรบกลนเหมนฉน คลนไส อาเจยน แสบตา แสบจมก เปนผนคน มนาเหลอง โดยมนกเรยนลมปวยในวนแรก 52 คน วนท 2 มถนายน 38 คน วนท 4 มถนายน 79 คน และวนท 5 มถนายน 41 คน ทาใหตองปดโรงเรยนชวคราว (มตชน 6 ม.ย. 2541)

10 มถนายน เกดเหตถงบรรจไนโตรเจนเหลวของบรษทบางกอก อนดสเตรยลแกส จากด ระเบดขน ทาใหสารเพอรไรทกระจายเปนควนสขาวไปทวบรเวณ ทาใหคร นกเรยน และชาวบานจานวนมากมอาการผนคน แสบตา แสบจมก อาเจยน หายใจไมออก เดกนกเรยนโรงเรยนมาบตาพดพนพทยาคาร 2 คนปวยหนกตองสงโรงพยาบาล ผอานวยการโรงเรยนมาบตาพดพนพทยาคารกลาววามครจานวนมากขนทขอยายไปสอนทอน (เนชน 11 ม.ย. 2541; กรงเทพธรกจ 10 ม.ย. 2541)

15 มถนายน มกลนเหมนรนแรงแพรกระจายเขามาในชมชน นกเรยนโรงเรยนมาบตาพดพนพทยาคารกวา 70 คนมอาการเกยวกบระบบทางเดนหายใจ ตองสงตวเขาหองปฐมพยาบาลของโรงเรยนเพอรบการพยาบาลเบองตน (เนชน 16 ม.ย. 2541)

ภาคผนวก 41

มถนายน ลกลอบทงสารเคมโดยบรรจในถงพลาสตกสเหลองมตวอกษร “Loxley” และถงสดาบรเวณบอลกรงขางวดสทธเจรญธรรม ต. ซากบาก อ. บานคาย จ. ระยอง (มตชน 30 ม.ย. 2541)

ป 2542 มกราคม อาจารยพชย สนแจง ผอานวยการสถาบนวทยาศาสตรทางทะเล มหาวทยาลยบรพา ตรวจพบสตวทะเล 2

ชนดบรเวณตะพงมความผดปกต คอปลาเกาไมแปลงเพศ ซงปกตแลวปลาเกาจะแปลงเพศเมอถงเวลา และตรวจพบสารหน ปรอท และตะกวในเนอเยอปลาสงเกนคาทยอมรบได นอกจากนปมาซงปกตจะมกระดองสนาเงนเมอถกความรอนจะกลายเปนสแดง แตพบวาปมาทยงมชวตกลบเปนสแดง (บางกอกโพสต 21 ม.ค. 2542)

12 มถนายน รถบรรทกกรดไฮโดรคลอรกหรอกรดเกลอเขมขนรอยละ 35 จานวน 12,000 ลตร ไดเกดระเบดขนบรเวณ หม 2 ต. นาคอก อ . เมอง จ . ระยอง กรดดงกลาวไหลนองตามพนถนนและไดกดพนถนนเปนระยะทางประมาณ 1 กโลเมตร ทาใหเกดควนกรดและกลนเหมนฟงกระจายไปทว ผทมาดเหตการณถงกบอาเจยน เปนลม ตองนาสงโรงพยาบาลจานวน 3 คน เบองตนเจาหนาทของโรงงานไดนาปนขาวมากลบและนาหนคลกมาบดอดพนถนน (มตชน 13 ม.ย. 2542 )

ป 2543 13 มกราคม มการลกลอบทงกากขยะอตสาหกรรมบรเวณซอยคร ต. หวยโปง อ. เมอง จ. ระยอง สงกลนเหมนรบกวน

ชาวบาน ชาวบานเคยรองเรยนไปท สภ.ต. หวยโปง ตารวจทางหลวงระยอง แตไมไดรบการแกไข 6 มนาคม กาซคารบอนลคลอไรดรวจากทอในกระบวนการผลตของโรงงานโพลไทยคารบอเนต จากด ตงอยในนคม

อตสาหกรรมผาแดงซงเปนนคมอตสาหกรรมเอกชนทอยในพนทนคมอตสาหกรรมมาบตาพด กาซรวไหลเปนเวลาประมาณ 40 นาทจงสามารถควบคมได จากเหตการณทเกดขนทางนคมอตสาหกรรมมาบตาพดไดสงปดโรงงานเปนเวลา 30 วน ตงแตวนท 7 มนาคม เพอใหทางโรงงานดาเนนการแกไ ข พนกงานของบรษทและชาวบานในบรเวณใกลเคยง โดยเฉพาะชมชน มาบชลดซงอยหางออกไปประมาณ 3 กโลเมตร จานวนกวา 150 คน ไดรบผลกระทบมอาการหายใจลาบาก แนนหนาอก อาเจยน ในจานวนนมประมาณ 70 คนตองเขารบการรกษาตวในโรงพยาบาล และมพนกงานโรงงานไทยโพลคารบอเนต จากด เสยชวต 1 คน เนองจากไดหายใจเอาสารพษเขาไปในปรมาณมาก (มตชน 9 ม.ค. 2543; บางกอกโพสต 8 ม.ค. 2543; ผจดการรายวน 8 ม.ค. 2543)

10 มนาคม กลนเหมนโชยจากบรษทเจนโก ทาใหนกเรยนโรงเรยนวดมาบชลดกวา 300 คน พระ เณร และชาวบานโดยรอบ ไดรบผลกระทบ ประธานนกเรยนทาหนงสอรองเรยนบรษทเจนโกใหดาเนนการแกไข

18 เมษายน รถขนสงโซดาไฟพลกควาบรเวณทางหลวงกงอาเภอนคมพฒนา สารเคมประมาณ 8,600 ลตรไหลลงคลอง ทาใหมผเสยชวต 1 คนและสตวนาตายจานวนมาก (กองอานวยการปองกนภยฝายพลเรอน. 2544)

18 พฤษภาคม รถบรรทกสบลอชนทอสงไอนาและกาซในนคมอตสาหกรรมมาบตาพด (สรปการประชมคณะทางานตดตามแกไขเหตเดอดรอนราคาญฯ ครงท 3/2543)

5 สงหาคม เกดเพลงไหมโรงงานบรษทเจนโก ควนดาลอยคลงทวทองฟาและกลนเหมนฟงกระจาย ใชเวลาประมาณ 1 ชวโมงจงควบคมเพลงได (มตชน 6 ส.ค. 2543; น. 1, 21; กรงเทพธรกจ 6 ส.ค. 2543; น. 1, 4)

สงหาคม บรษทเจนโกนาถงบรรจกากอตสาหกรรมขนาด 200 ลตรจานวนกวา 60,000 ถง ไปเกบไวทโรงงานแหงหนงในพนทหม 16 ถ. สขมวท ต. บางปะกง จ. ฉะเชงเทรา สงกลนเหมนรบกวนชาวบาน (มตชน 22 ส.ค. 2543; น. 5)

กนยายน ชาวบานมาบตาพดไดรบกลนเหมนรนแรงทสงสยวาจะมาจากโรงกลน 2 โรงของบรษทอลลายแอนซ รไฟเนอรร จากด

ภาคผนวก 42

10 กนยายน รถขนสงสารเคมของบรษทเอม ซ สยาม โลจสตคส จากด เฉยวชนกบรถตแลวเสยหลกพลกควาลงคนาขางทางหลวงสาย 36 (บางละมง – พทยา) อ. บางละมง จ . ชลบร ทาใหสารเคมคอสไตรน โมโนเมอร รวไหลลงคนาขางทาง 960 กโลกรมและสารเคมสวนทเหลอซงเปนสวนใหญซมลงดน (กรมควบคมมลพษ. 2543)

ตลาคม บรษทเจนโกนากากอตสาหกรรมซงบรรจในถงขนาด 200 ลตร จานวนประมาณ 10,000 ถงมาเกบในโกดงของบรษทสยามคอมเมอรเชยล จากด ตงอยใกลอาวไผ ในเขตเทศบาลตาบลแหลมแบง อ . ศรราชา จ . ชลบร (ผจดการรายวน 3 ต.ค. 2543; น. 1, 2)

31 ตลาคม รถบรรทกนามนเบนซนชนเสาไฟฟาเปนเหตใหเกดเพลงไหม เหตเกดในพนทอาเภอบานคาย (กองอานวยการปองกนภยฝายพลเรอน. 2544)

23 พฤศจกายน รถบรรทกกรดซลฟรกความจ 5,000 ลตร เฉยวชนกบรถบรรทกกาซคารบอนไดออกไซด และรถสบลอขนทราย บรเวณสะพานสาม ถนนสาย 3191 เยองโรงงานไทยแทฟฟตา ต . มาบตาพด อ . เมอง จ . ระยอง เปนเหตใหมผบาดเจบ 2 ราย เนองจากถกกรดกดเปนแผลไหมอยางรนแรง หลงเกดเหตเจาหนาทรกษาความปลอดภยของบรษทปโตรเคมแหงชาต พรอมดวยเจาหนาทเทศบาลมาบตาพดไดนาทรายมากลบและสารวจตลอดลาคลอง (กรงเทพธรกจ 24 พ.ย. 43; น. 15 – 16; กองอานวยการปองกนภยฝายพลเรอน. 2544)

ป 2544 13 มกราคม รถบรรทกนามนดเซลพลกควา เกดเพลงลกไหมบรเวณทางหลวงหมายเลข 36 ชวงหนองบอน -มาบขา ม

ผบาดเจบ 1 คน (กองอานวยการปองกนภยฝายพลเรอน. 2544) 6 มนาคม รถ 18 ลอบรรทกกาซไฮโดรคารบอน (ซโฟร) ของบรษทเอสซ แครเออร จากด ควาในนคมอตสาหกรรม

ตะวนออก ตาบลหวยโปง (มตชน 7 ม.ค. 2544; น. 24) 11 พฤษภาคม เวลาประมาณ 14.30 น. รถบรรทกนามนจากบรษทอลลายแอนซ รไฟนนง จากด มาพลกควาบรเวณ

ทางแยกถนนไอ 10 ภายในนคมอตสาหกรรมมาบตาพด เกดเพลงไหมทาใหทอคลอรนของบรษททสโกรวสงกลนเหมนไปทว เจาหนาทชวยกนสกดเพลง 40 นาทจงสงบ (มตชน 12 พ.ค. 44; น. 19) สถตอบตเหตจากรถบรรทกสารเคมและรถบรรทกกาซและนามนทเกดขนในนคมฯ มาบตาพด พบวา มอบตเหตเกดขนในป 2542 จานวน 5 ครง ป 2543 จานวน 5 ครง และตงแตเดอนมกราคมถงพฤษภาคมมจานวน 4 ครง (ผจดการรายวน 16 พ.ค. 2544; น. 13)

15 พฤษภาคม ชาวบานรองเรยนผานสอวาไดรบกลนเหมนของกามะถนและกลนคลายไมขดไฟทงกลางวนและกลางคนมาตงแตวนท 5 พฤษภาคม ซงเชอแนวามาจากโรงกลนนามนของบรษทอลลายนแอนซ รไฟนนง จากด (มตชน 16 พ.ค. 2544; น. 15)

22 พฤษภาคม เกดอบตเหตนามนรวจากทอสงนามนดบจากเรอซงอยในทะเลทางใตหางจากฝงมาบตาพด 19 กม. ทอสงนามนดบเปนของบรษทอลลายแอนซ รไฟนนง จากด สงผลใหนามนดบ 3 หมนลตรไหลลงทะเล (กรงเทพธรกจ 23 พ.ค. 2544; น. 1, 13)

พฤษภาคม มการนากากขเถาถานหนของโรงไฟฟา COCO ไปทงไวในหลมดนลกรงใกลถนนเนนพยอม ชมชนใกลเคยงไดรบผลกระทบจากกลนเหมน และพบนาชะกากมสฟาและมสภาพเปนดาง (สรปการประชมคณะทางานตดตามแกไขเหตเดอดรอนราคาญฯ ครงท 4 และ 5/2543)

18 มถนายน รถบรรทกกรดไนตรกเขมขน 80% พลกควาบรเวณแยกมาบขา ทางหลวงหมายเลข 36 มผบาดเจบ 1 คน (กองอานวยการปองกนภยฝายพลเรอน. 2544)

ภาคผนวก 43

28 มถนายน รถบรรทกสารระลายของบรษทลคกแครเออร จากด พลกควาบรเวณปากทางนคมอตสาหกรรมมาบตาพด ควนสารละลายลอยฟงหนาแนน ไฟฟาดบ โทรศพทใชไมได โรงงาน 40 แหงตองหยดผลต เสยหายนบพนลานบาท มผเสยชวต 1 คน (ขาวสด 29 ม.ย. 2544; น. 1, 12; กองอานวยการปองกนภยฝายพลเรอน. 2544)

กนยายน นายยธนา ภชชงค หนงในคณะทางานแกไขปญหาเดอดรอนราคาญฯ เปดเผยผลการตรวจนาบอตนใน 3 ชมชนคอชมชนเกาะกก ชมชนหนองนาเยน และชมชนคลองนาห ซงทาการตรวจสอบโดยสาธารณสขจงหวดพบวามคาความเปนกรด -ดาง ส เหลก แมงกานส และคลอไรด เกนเกณฑมาตรฐานนาบรโภค ไมเหมาะทจะบรโภคและอปโภค ซงเทศบาลไดมหนงสอแจงประธานชมชนทง 3 แหง หามนานาในบอไปบรโภค (มตชน 4 ก.ย. 2544; น. 5)

1 สงหาคม นกเรยนโรงเรยนบานมาบตาพดจานวน 60 คนไดรบกลนเหมนจนเวยนหว หายใจไมออก บางคนเปนเมดผนคนไปทงตว (ขาวสด 2 ส.ค. 2544)

ภาคผนวก 44

ภาคผนวก จ - 3 : ล าดบเหตการณการเคลอนไหวเพอแกไขปญหาของผไดรบผลกระทบ

ป 2536 19 สงหาคม โรงเรยนมาบตาพดพนพทยาคารรองเรยนตอนายกเทศมนตรเทศบาลมาบตาพดกรณไดรบความ

เดอดรอนจากการกอสรางโรงกลนนามนสตารฯ (มชฌมา วฒกะวงศ. 2542; น. 351)

ป 2538 22 กรกฎาคม ชาวบาน ต. เนนพระ กวา 100 คนรองเรยนกานน ผใหญบาน กรณรถบรรทกของบรษท 3 แหงขนวตถ

สดา สขาว คลายตะกว มาทงในบอลกรงใกลสวนของชาวบาน หม 6 และในเขตเทศบาลมาบตาพด (ขาวสด 23 ก.ค. 2538; น. 8)

ป 2539 มถนายน ชาวบานกวา 500 คนรวมตวกนทวดโสภณวราราม เพอเรยกรองใหทางโรงกลนนามนสตาร ปโตรเลยม ร

ไฟนนง จากด ออกมาชแจงและกาจดกลนใหหมดและใหหนวยงานทเกยวของออกมารบผดชอบ (ขาวสด 23 ม.ย. 2539; น. 12)

ชาวบานมาบชลดประทวงคดคานการยายเจนโกมาทมาบชลด

ป 2540 28 กรกฎาคม ชาวบานจาก 10 ชมชนประกอบดวยชมชนซอยรวมพฒนา ตากวน คลองนาห โขดหน บานเขาไผ บาน

ลาง บานบน บานอสลาม ตลาดมาบตาพด มาบชลด หนองแฟบ และกรอกยายชารวมตวกนนาพวงหรดสดาไปวางหนาสานกงานนคมอตสาหกรรมมาบตาพดเพอเปนการไวอาลยการแกปญหาทลมเหลวโดยสนเชงของทางนคมฯ (สยามรฐ 29 ก.ค. 2540; น. 1, 10)

8 สงหาคม ชาวบานกวา 500 คนจาก 12 ชมชนในเทศบาลมาบตาพดไดรวมตวประทวงทหนาศาลากลางจงหวดระยอง เรยกรองตอผวาราชการจงหวดใหแกไขปญหาความเดอดรอนเกยวกบสภาพแวดลอมและปญหาผลกระทบจากโครงการถมทะเลเพอขยายทาเรอระยะท 2 ของนคมอตสาหกรรมมาบตาพด (ผจดการรายวน 9-10 ส.ค. 2540; น. 6)

12 สงหาคม ชาวบานซอยรวมพฒนา มาบตาพด ทงคนแก เดกเลก และผปวยจากสารพษกวา 10 คนเขาแจงความรองทกขท สภ .ต. มาบตาพด เพอใหดาเนนคดกบโรงงานตางๆ ทปลอยสารพษออกสชมชนจนชาวบานไดรบความเดอดรอน (สยามรฐ 19 ส.ค. 2540; น. 1, 11)

สงหาคม คณะกรรมการพฒนาหมบาน 12 หมทาหนงสอถงผวาราชการจงหวดระยอง เรยกรองใหทางจงหวดดาเนนการดงตอไปน

1. ถาม พล.อ. ชวลต ยงใจยทธ นายกรฐมนตรและนายกร ทพพะรงส รองนายกรฐมนตรและรฐมนตรวาการกระทรวงอตสาหกรรมวา ทไมสามารถแกปญหาตามทใหขาวแกสอมวลชนไวถอเปนการโกหกหลอกลวงประชาชนหรอไม

2. ตงแตเกดปญหาราษฎรไดรบผลกระทบจากสารเคมของโรงงานอตสาหกรรมจนเกดอาการเจบปวยจานวนมาก ผวาราชการจงหวดไมสนใจดแลราษฎรทไดรบความเดอดรอนเลยแมสกครงเดยว จงขอใหผวาฯ ชแจงเหตผลใหทราบดวย

3. การเสนอยายโรงเรยนมาบตาพดพนพทยาคารนนแสดงใหเหนวาทางจงหวดและนคมอตสาหกรรมมาบตาพดไมคดแกปญหามลภาวะสารพษของโรงงานทเปนตนเหตใหชาวบานเดอดรอนแลวใชหรอไม

ภาคผนวก 45

4. ขอใหทางจงหวดประสานกบนคมมาบตาพดชแจงขอมลสารพษของโรงงานทเกดขนอยางละเอยดใหชาวบานทราบภายในสนเดอนสงหาคมน

5. ใหเรงนคมอตสาหกรรมมาบตาพดแกไขปญหากลนเหมนสารเคมใหหมดภายในสงหาคมน 6. ใหจงหวดยบยงการถมทะเลบรเวณเกาะสะเกด เพราะจะทาลายสงแวดลอมและนเวศนทางทะเล

(ฐานเศรษฐกจ 15 ส.ค. 2540; น. 23) สงหาคม ตวแทนชาวบานมาบตาพดเขาพบชแจงขอเทจจรงกบคณะกรรมการสงแวดลอม สภาผแทนราษฎร กรณท

ไดรบความเดอดรอนจากโรงงานในนคมอตสาหกรรมมาบตาพดปลอยสารพษมกลนเหมนจนชาวบานทนไมไหว เจบปวย และไดเดนทางไปยนหนงสอรองเรยนตอนายชวน หลกภย ผนาพรรคฝายคานในขณะนนดวย (ไทยโพสต 15 ส.ค. 2540; น. 12)

ป 2541 กมภาพนธ นกเรยนโรงเรยนมาบตาพดพนพทยาคารประทวงไมไปเรยนทโรงเรยนระยองวทยาคมเนองจากไมอาจทน

ความแออด ขอกลบมาทาการเรยนการสอนทเดม จงไดมการแกปญหาโดยตดตงเครองปรบอากาศ 68 เครองในหองเรยน หองพกคร และหองตาง ๆ รวมทงจดหาหนากากกรองสารพษเทาจานวนครมอบใหกบโรงเรยน (อภญญา ตนทววงศ, บรรณาธการ. 2544; น. 46)

มนาคม หอการคาจงหวดระยองรองเรยนตอกรมเจาทาและ กนอ. ใหแกไขปญหาและความเสยหายทเกดจากการถมทะเล โดยระบวาผลกระทบทเกดกบชายหาดนนมตลอดแนวตงแตนคมอตสาหกรรมมาบตาพดไปจนถงโรงงานของบรษททพไอ เปนระยะทางกวา 50 กโลเมตร (ผจดการรายวน 6 ม .ค. 2541 อางโดยสกรานต โรจนไพรวงศ , บรรณาธการ. 2542; น. 238)

23 พฤษภาคม ชาวบานจากชมชนมาบชลดกวา 200 คนเขาพบนายสมพงษ ไกรวฒนนท ผจดการบรษทเจนโก เพอขอใหแกไขปญหากลนเหมน ซงนายสมพงษไดชแจงวาการกาจดกากอตสาหกรรมทาตามขนตอนทกอยางและปรมาณกาจดมเพยงวนละ 40 ตน ทงทศกยภาพทาไดถง 500 ตน อยางไรกตามยอมรบวามกลนเหมนเลดลอดออกไปจรงและกาลงเรงแกไขอย ทางดานนางภารด เสลานนท รองปลดเทศบาลมาบตาพดกลาววาไดรบการรองเรยนจากชาวบานมานานแลวและไดทาหนงสอแจงนคมอตสาหกรรมมาบตาพด อธบดกรมโรงงานอตสาหกรรม และอธบดกรมควบคมมลพษแลว (มตชน 24 พ.ค. 2541 อางโดย สกรานต โรจนไพรวงศ, บรรณาธการ. 2542; น. 235)

8 มถนายน ชาวบานมาบตาพดประมาณ 200 คนประทวงทหนาททาการนคมอตสาหกรรมมาบตาพดเรยกรองใหยายผวาการนคมอตสาหกรรมแหงประเทศไทยออก เพราะไมสามารถแกไขปญหามลพษในมาบตาพดได และไดเดนขบวนไปหนาโรงกลนนามนระยอง และโรงกลนปโตรเลยม รไฟนนง จากด พรอมขเผาโรงงานถาไมแกไขปญหามลพษ (เนชน 9 ม.ย. 2541)

19 พฤศจกายน ชาวบานมาบตาพดชมนมประทวงปดถนนสายเมองใหม -มาบตาพด (สาย 36) ดานหลงโรงกลนนามนสตารฯ เพอเรยกรองใหแขวงการทางทาถนนสแยกและตดตงไฟจราจรในบรเวณทถนนสายดงกลาวตดทบถนนสายเดมทชมชนใชสญจรอย เนองจากในบรเวณดงกลาวมรถขบผานไปผานมาดวยความเรวสง ทาใหเกดอบตเหตและคนขามถนนถกรถชนเสยชวตมาแลว 7 ศพ (สมภาษณยธนา ภชงค, 2544; กรงเทพธรกจ 20 พ.ย. 2541)

ป 2542 10 ตลาคม ชาวบาน ต . พลตาหลวง หลายสบครอบครวมาชมนมบรเวณหนาบรษทวรพลพาณชย หม 2 ต. พลตา

หลวง อ. สตหบ จ. ชลบร เพอเรยกรองใหบรษทเจนโกทมาเชาโกดงบรษทดงกลาวเพอเกบกากอตสาหกรรม ขนยายสารอนตรายออกจากพนทโดยเรวทสด (ขาวสด 11 ต.ค. 2542; น. 12)

ภาคผนวก 46

ป 2543 มนาคม กลมชาวบานทไดรบความเดอดรอนจากโครงการถมทะเลเพอขยายพนททาเรอมาบตาพดระยะท 2ของนคม

อตสาหกรรมมาบตาพดไดรวมตวกนทาหนงสอถงคณะกรรมการกฤษฎกาขอใหพจารณาชวยเหลออกครง โดยขอคาชดเชย 8,800 ลานบาทจากนคมอตสาหกรรมมาบตาพด เนองจากโครงการถมทะเลดงกลาวสงผลกระทบทาใหหาดทรายทองและบรเวณใกลเคยงพงทลาย รวมทงทดนของชาวบานทอยในบรเวณดงกลาวไมสามารถใชประโยชนได กอนหนานคณะกรรมการกฤษฎกาไดตความเมอเดอนธนวาคม พ.ศ. 2542 วา ใหกรมเจาทาสงการให กนอ . ระงบโครงการถมทะเลดงกลาวจนกวาจะไดมการอนญาตทาสงลวงลาลานา (ผจดการรายวน 13 ม.ค. 2543; น. 13)

26 กนยายน ไดมการประชม “รวมพลงชมชนเพอรวมปรกษาแกไขปญหาเรองกลนเหมน ” บรเวณโรงยมโรงเรยนมาบตาพดพนพยาคาร โดยเปนการประชมรวมระหวางประชาชนทไดรบผลกระทบ นคมอตสาหกรรมมาบตาพด โรงงานทกอปญหา ตวแทนคณะทางานเฉพาะกจ 4 หนวยงาน และรองผวาราชการจงหวด ชาวบานไดเสนอขอเรยกรอง 9 เรองตอรองผวาราชการจงหวด (อภญญา ตนทววงศ, บรรณาธการ. 2544)

ป 2544 พฤษภาคม ตวแทนชาวบานมาบชลดและหวยโปงยนหนงสอรองเรยนตอนายวระ มาวจกขณ ในฐานะประธาน

คณะทางานแกไขปญหาความเดอดรอนราคาญจากกลมโรงงานในนคมอตสาหกรรมมาบตาพด กรณการเปดดาเนนการนคมอตสาหกรรมเอเซย ซงกาลงปรบพนท 2,500 ไร โดยชาวบานเกรงวาจะมผลกระทบตอสงแวดลอม (มตชน 28 พ.ค. 2544; น. 15)

ภาคผนวก 47

ภาคผนวก จ - 4 : ล าดบเหตการณการแกไขของหนวยงานทเกยวของ

ป 2536 21 ธนวาคม คณะกรรมาธการการศกษา สภาผแทนราษฎรเดนทางไปตรวจขอเทจจรงกรณโรงเรยนมาบตาพดพน

พทยาคารไดรบผลกระทบจากการกอสรางโรงกลนนามนสตารฯ (แนวหนา 22 ธ.ค. 2536; น. 1, 12)

ป 2537 คพ. เรมเขาไปตรวจคณภาพอากาศทนคมอตสาหกรรมมาบตาพดภายหลงจากทมการรองเรยนครงแรก (มชฌมา

วฒกะวงศ. 2542; น. 352)

ป 2539 22 เมษายน 2539 คณะรฐมนตรมมตใหกระทรวงอตสาหกรรมและกระทรวงวทยาศาสตร เทคโนโลยและสงแวดลอม

พจารณาจดหาพนทในบรเวณนคมอตสาหกรรมมาบตาพด ประมาณ 60 ไร เพอสรางศนยบรหารกากอตสาหกรรมรวมทงพนทฝงกลบชวคราวสาหรบทดลองฝงกลบกากสารเคม โดยใชเวลาทดลอง 1-2 ป ซงตอมา กนอ . ไดใหเชาพนทในเขตทกาหนดใหเปนทดนประเภทนนทนาการและรกษาคณภาพสงแวดลอม จานวน 62.5 ไร (สาเนาหนงสอสานกเลขาธการคณะรฐมนตร ท นร 0215/ว(ล) 6526 ลงวนท 21 พฤษภาคม 2539)

31 กรกฎาคม – 2 สงหาคม กองอนามยสงแวดลอมตรวจวดมลพษบรเวณโรงเรยนมาบตาพดพนพทยาคาร พบโทลอน 0.009 – 0.22 มลลกรม /ลกบาศกเมตร (สานกนโยบายและแผนสงแวดลอม . 2542ก; น. 2-80 อางโดยเดชรต สขกาเนด. 2544)

ป 2540 28 กมภาพนธ สานกงานสาธารณสขจงหวดตรวจคณภาพอากาศทโรงเรยนมาบตาพดพนพทยาคาร พบกาซซลเฟอร

ไดออกไซด 0.76 – 1.04 พพเอม ซงเกนมาตรฐาน (สานกนโยบายและแผนสงแวดลอม . 2542ก; น. 2-79 อางโดยเดชรต สขกาเนด. 2544)

17 มถนายน สานกงานสาธารณสขจงหวดดาเนนการเฝาระวงสขภาพอนามยของคร 17 คน พบวาทง 17 คนมอาการแสบจมก แสบคอ ไอ จาม ออนเพลย มนศรษะ วงเวยนเมอไดรบกลนกาซและมอาการผดปกตของฮโมโกลบนในเลอด 7 คน

26 มถนายน สานกงานสาธารณสขจงหวดสอบถามพระและเณรวดโสภณวราราม 50 รป พบวามอาการคลนไส เวยนศรษะ 2 รป (มชฌมา วฒกะวงศ. 2542; น. 357)

28 มถนายน นายสขวช รงสตพล รองนายกรฐมนตรและรฐมนตรวาการกระทรวงศกษาธการในสมยนนมคาสงใหยายโรงเรยนมาบตาพดพนพทยาคารออกจากพนทไปยงทดนขนาด 33 ไร อยหางจากทเดมประมาณ 5 กโลเมตร ซงบรจาคโดยกรมราชทณฑ ทงนเปนความเหนชอบรวมกนระหวางกระทรวงศกษาธการและกระทรวงอตสาหกรรม ซงจะตองรบผดชอบในการดาเนนการและจดหางบประมาณดวย (อภญญา ตนทววงศ, บรรณาธการ. 2544; น. 46)

1-3 กรกฎาคม ศนยอนามยสงแวดลอมเขต 3 ชลบรตรวจคณภาพอากาศบรเวณโรงเรยนมาบตาพดพนพทยาคารและใกลเคยง เพอตรวจวดสารเคม 6 ชนด คออะคลโลไนไทรล ไซลน บวทาไดอน สไตรน โทลอน และซลเฟอรไดออกไซด ผลการตรวจไมพบสารทง 6 ชนด (สานกนโยบายและแผนสงแวดลอม . 2542ก; น. 2-80 อางโดยเดชรต สขกาเนด . 2544)

ภาคผนวก 48

4 กรกฎาคม นพ. วบลย สพทธธาดา ฝายอาชวอนามย โรงพยาบาลระยองและทมงานมาตรวจสขภาพเดกนกเรยนและครโรงเรยนมาบตาพดพนพทยาคาร จานวน 120 คน พบอาการดงน (มชฌมา วฒกะวงศ. 2542; น. 357)

ปวดศรษะ 65 ราย คดเปนรอยละ 54.17 โพรงจมกอกเสบ 37 ราย คดเปนรอยละ 30.83 แสบจมก มนามก 20 ราย คดเปนรอยละ 16.67 คอเจบ 36 ราย คดเปนรอยละ 30.00 ผนคน 3 ราย คดเปนรอยละ 2.50 ปวดทอง 6 ราย คดเปนรอยละ 5.00 ทอนซลอกเสบ 2 ราย คดเปนรอยละ 1.67 เหนอยงาย 2 ราย คดเปนรอยละ 1.67 ออนเพลย 5 ราย คดเปนรอยละ 4.17

15 กรกฎาคม ทประชมคณะกรรมการประสานการจดการสงแวดลอมและอตสาหกรรมไดมมตใหหนวยงานทเกยวของดาเนนการดงน 1) ใหกระทรวงอตสาหกรรมโดย กรอ. และ กนอ. ดาเนนการตรวจสอบโรงงานทกโรงในนคมอตสาหกรรมมาบตาพด

และจดทาบญชชนดและปรมาณสารมลพษและสารเคมทระบายออกจากแหลงกาเนดตาง ๆ ในแตละโรงงาน และใหโรงงานควบคมแกไข

2) ให คพ . ตรวจสอบยนยนชนดและปรมาณสารมลพษทางอากาศทกอใหเกดปญหา เมอไดผลยนยนแลวใหประสานกบ กรอ. และ กนอ. ดาเนนการแกไขและดาเนนการตามกฎหมายกบโรงงานทกอปญหา รวมทงตดตามตรวจสอบคณภาพอากาศบรเวณมาบตาพดและใกลเคยงอยางตอเนอง

3) ให สผ . ตรวจสอบโรงงานวาไดดาเนนการตามเงอนไขในอไอเอหรอไม ถาฝาฝนหรอปดบงใหดาเนนการตามกฎหมาย และใหรวมกบกรมควบคมมลพษ กรอ . และ กนอ . ทาการประเมนศกยภาพของการรองรบสารมลพษทางอากาศในพนทมาบตาพด (สานกนโยบายและแผนสงแวดลอม . 2542ค; น. 302 อางโดยเดชรต สขกาเนด . 2544)

17 กรกฎาคม ทประชมคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาตมมตใหกระทรวงวทยาศาสตรฯ ประสานกบกระทรวงอตสาหกรรม ดาเนนการแกไขปญหาทสงผลถงโรงเรยนมาบตาพดพนพทยาคารใหยตภายใน 7 วน หากแกไขไมไดใหกระทรวงอตสาหกรรมสงปดโรงงานจนกวาจะแกไขได (มชฌมา วฒกะวงศ. 2542; น. 354)

23 กรกฎาคม กระทรวงวทยาศาสตรฯ และกระทรวงอตสาหกรรมประชมรวมกนและมขอสรปใหตงคณะทางานเฉพาะกจรวม 4 หนวยงานไดแก คพ. สผ. กรอ. และ กนอ. (มชฌมา วฒกะวงศ. 2542; น. 354-356)

22 สงหาคม – 10 กนยายน สานกงานสาธารณสขจงหวดระยองรวมกบโรงพยาบาลระยองและโรงพยาบาลบานฉางออกหนวยเคลอนทตรวจสขภาพประชาชนชมชนมาบตาพดทกวนพธ มผมารบบรการ 158 ราย จากการซกประวตและตรวจรางกายพบวาสวนใหญผปวยมอาการโรคระบบทางเดนหายใจสวนบน (มชฌมา วฒกะวงศ. 2542; น. 357)

3 กนยายน นายปกต กระวนช อธบดกรมควบคมมลพษ กลาวถงการแกไขผลกระทบมลพษอากาศทมาบตาพดวา จากการตรวจสอบโรงงานอตสาหกรรมพบม 6 แหงทกอใหเกดกลนสารเคมกระจายออกสชมชนภายนอกคอ โรงงานทนเทกซ ปโตรเคมคอลส (ประเทศไทย ) จากด โรงกลนนามนบรษทสตาร ปโตรเลยม รไฟนนง จากด โรงงานไบเออร พรเมยร คาไซ จากด โรงกลนนามนบรษทระยอง จากด โรงงานทนเทกซ (ประเทศไทย) จากด และโรงงานบรษทไทยซนกง จากด ทงน กนอ . ไดสงใหโรงงานทนเทกซ ปโตรเคมคอลส (ประเทศไทย ) จากด หยดดาเนนการตงแตวนท 31

ภาคผนวก 49

กรกฎาคม 2540 เพอใหแกไขปญหาใหเสรจกอน สวนโรงงานทเหลอใหแกไขอยางเรงดวน (กรงเทพธรกจ 4 ก.ย. 2540; น. 4)

กนยายน ใชมาตรการแกปญหาเฉพาะหนาดวยการยายนกเรยนโรงเรยนมาบตาพดพนพทยาคารจานวน 904 คนและครอก 47 คนไปทาการเรยนการสอนชวคราวทโรงเรยนระยองวทยาคมซงหางจากทเดมประมาณ 10 กโลเมตร (อภญญา ตนทววงศ, บรรณาธการ. 2544; น. 46)

11-12 ธนวาคม และ 25-26 ธนวาคม คณะทางานเฉพาะกจ 4 หนวยงานรวมกบประชาชนไดเขาตรวจสอบผลการดาเนนการแกไขของโรงงานทสรางปญหา พบวากลนเหมนนอยลง โรงงานตาง ๆ ไดทาการปรบปรงโรงงานแตยงไมแลวเสรจ (สานกนโยบายและแผนสงแวดลอม, 2542ค; น.303 อางโดยเดชรต สขกาเนด. 2544)

ป 2541 5-6 กมภาพนธ คณะทางานเฉพาะกจ 4 หนวยงาน และประชาชนไดเขาตรวจสอบผลการดาเนนการแกไขของดรงงาน

อกครง พบวายงเหลอโรงกลนนามนสตารปโตรเลยม รไฟนนง จากด ทยงปรบปรงไมเรยบรอย คาดวาจะเสรจในเดอนพฤษภาคม (สานกนโยบายและแผนสงแวดลอม. 2542ค; น. 303 อางโดยเดชรต สขกาเนด. 2544)

ป 2543 มนาคม จงหวดระยองออกคาสงท 451/2543 ลงวนท 17 มนาคม 2543 แตงตงคณะทางานตรวจตดตามการ

ดาเนนงานของบรษทบรหารและพฒนาเพอการอนรกษสงแวดลอม จากด (เจนโก) (สรทน มาลหวล. 2543) เมษายน ดร. ศกดสทธ ตรเดช เลขาธการ สผ . เปดเผยวาไดจดพนทออนไหวทอาจกอใหเกดผลกระทบสงแวดลอม

โดยเฉพาะมลพษทางอากาศ กลนเหมน และมลพษทางนา อนเนองจากการพฒนาโครงการประเภทอตสาหกรรม ซงจาเปนตองมมาตรการปองกนและเฝาระวงอยางตอเนอง 5 พนท คอ ทตาบลมาบตาพด , ตาบลเชงเนน จ . ระยอง, อาวอดม จ . ชลบร, พนทอตสาหกรรม สมทรปราการ และตาบลกดนาใส จ . ขอนแกน โดยทพนทมาบตาพดซงมปญหากลนเหมนมาตงแตป 2541 ไดมการแกปญหาไปแลวรอยละ 95 อกรอยละ 5 ยงแกไมเสรจไดแก โรงงานบรษทปยแหงชาต จากด กาหนดแลวเสรจเดอนพฤษภาคม 2543, โรงงานฝงกลบขยะของเจนโก คณะกรรมการจดการสงแวดลอมอตสาหกรรมบรเวณพนทชายฝงทะเลตะวนออก กาหนดใหเจนโกปดหลมท 1 และเปดหลมท 2 ในพนทแคบ และใหเสนอแผนการหาทฝงกากแหงใหมภายในป 2543, บรษททพซ-ออกซ จากด และโรงงานบรษทเอชเอมท โพลสไตรน จากด ทปลอยสารเคมเกนมาตรฐาน สผ . ขอใหแกไขภายใน 30 เมษายน 2543 (ผจดการรายวน 22-23 เม.ย. 2543; น. 2)

กนยายน นายวระ มาวจกขณ ผตรวจราชการกระทรวงอตสาหกรรมในสมยนนในฐานะประธานคณะทางานเฉพาะกจ 4 หนวยงานไดรบการรองเรยนจากชาวบานมาบตาพดเรองกลนเหมนจงเรยกประชมคณะทางานฯ กบตวแทนโรงกลนนามน ARC ทคาดวาเปนตนตอกลนเหมน (บางกอกโพสต 21 ก.ย. 2543; น. 4)

ตลาคม คณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาตไดมมตใหจดทาแผนผฏบตการเพอประเมนผลคณภาพอากาศในบรรยากาศดวยแบบจาลองทางคณตศาสตร และแนวทางการพจารณาศกยภาพรองรบมลพษทางอากาศบรเวณนคมอตสาหกรรมมาบตาพด จ. ระยอง โดยศกษาศกยภาพรองรบมลพษอากาศประเภทซลเฟอรไดออกไซด กาซไนโตรเจนออกไซด กาซไฮโดรคารบอน ฝนละออง เพอนาขอมลทไดใชเปนแนวทางในการกาหนดวาจะสามารถขยายอตสาหกรรมไดอกหรอไม คาดวาจะศกษาแลวเสรจในป 2544 สวนงบประมาณในการศกษา 22.5 ลานบาทไดจากการระดมทนจากโรงงานอตสาหกรรม 90 แหงในนคมอตสาหกรรมมาบตาพด ทงนไดมการตงคณะทางานกากบดแลทปรกษาสงแวดลอมศกษาปญหามลภาวะทางอากาศ ประกอบดวย กนอ. กรอ. คพ. สผ. และบรษทเอกชน 3 แหง คอ

ภาคผนวก 50

บรษทไบเออร พรเมยร จากด บรษทดาวเคมคอล จากด บรษทอลลายแอนซ รไฟนนง จากด (กรงเทพธกจ 31 ต.ค. 2543; น. 13)

ธนวาคม นพ. เสร ตจนดา อธบดกรมการแพทย เปดเผยวา ทางสถาบนมะเรงไดเขาไปสารวจทนคมอตสาหกรรมมาบตาพดหลายเดอนแลว แตผลยงไมไดรบการยนยนแนนอน ขอเวลาอกระยะหนง ซงคงประมาณไมเกน 1 ป เมอไดผลแนนอนแลวจะยนยนอยางเปนทางการอกครงหนง (คลงขาวสงแวดลอม, http://www.deqp.go.th/news_env/)

ป 2544 มนาคม กนอ. ใหบรษทเจนโกเชาทดนในนคมอตสาหกรรมมาบตาพด 86 ไรเพอทาหลมฝงกลบกากขยะอตสาหกรรม

(บางกอกโพสต 9 ม.ค. 2544; น. 4) 14 พฤษภาคม สบเนองจากอบตเหตรถบรรทกนามนควาเมอวนท 11 พ.ค. ทางนคมฯ มาบตาพดไดเรยกประชม

ผประกอบการประมาณ 50 รายเพอวางมาตรการแกไขและปองกนปญหาดงกลาว ทประชมมขอสรปคอ ในระยะสนตองหามรถบรรทกวงเขามาในเขตชมชนในนคมฯ มาบตาพดอยางเดดขาด โดยใหไปใชถนนเลยงเมองแทน ในระยะยาวสรปวา 1. จะมการตงศนยควบคมการจราจรในนคมฯ หรอตงจดสกด 2. ขอความรวมมอผประกอบการและพนกงานเจาหนาทชวยกนดแล หากพบสงผดปกตใหแจงศนยฯ ทนท 3. จดทาบญชดากบบรษทขนสงทมปญหาพรอมเลกจางตอทนท (ผจดการ 16 พ.ค. 2544; น. 13)

กนยายน นายวรพจน โพธแกว ผจดการฝายกจกรรมสมพนธ บรษทอลลายแอนซ รไฟนนง จากด กลาววาไดจดเจาหนาทรวมกบผแทนกรมโรงงานอตสาหกรรม (กรอ.) นคมฯ มาบตาพด และบรษททปรกษาเฝาระวงและพสจนกลนรบกวนในบรเวณดานเหนอและดานตะวนออกเฉยงเหนอของนคมอตสาหกรรม ซงทมงานจะออกตระเวนวนละ 3 ครง ในเวลา 10.30 น. 15.30 น. และ 22.00 น. ในระหวางวนท 5 – 30 กนยายน (มตชน 10 ก.ย. 2544; น. 15)

สงหาคม นายสรยะ จงรงเรองกจ รฐมนตรวาการกระทรวงอตสาหกรรมสงการใหนายวระ มาวจกขณดแลแกไขปญหากลนเหมนทเกดขน ซงตอมานายวระไดรบรายงานจากเจาหนาท กรอ . ทเขาไปตรวจสอบในพนทวา กลนเหมนสงผลกระทบตอประชาชนในพนทจรง โดยมตนเหตมาจากโรงกลนนามน 2 แหงของบรษทอลลายแอนซ รไฟนนง จากด นายสรยะจงไดสงใหแจงตอโรงกลนนามนทง 2 แหง ใหแกไขปญหาเรองกลนใหเสรจภายใน 6 ดอน หากดาเนนการไมเสรจตามกาหนดจะสงปดโรงกลนทนท (กรงเทพธรกจ 9 ส.ค. 2544; น. 22)

24 สงหาคม นายพนส แกวลาย รองผวาราชการจงหวดระยองเปนประธานในพธลงนามสญญาวาจางศกษาศกยภาพการรองรบมลสารทางอากาศครอบคลมพนทตาบลมาบตาพด ระหวาง กนอ . และผประกอบการอตสาหกรรมตาง ๆ กบบรษทซคอท จากด ในวงเงน 20 ลานบาท ใชเวลาศกษา 15 เดอนตงแตเดอนตลาคม 2544 – ธนวาคม 2545 (มตชน 25 ส.ค. 2544; น. 24)

ภาคผนวก - 50

ภาคผนวก ฉ - 1 : สรปการศกษาผลกระทบทางสงแวดลอมในดานตาง ๆ ทเกยวของกบการพฒนานคมอตสาหกรรมมาบตาพดและพนทใกลเคยง

การศกษา พนทและจ านวนตวอยางทส ารวจและการรวบรวมขอมล

วธการศกษา ผลการศกษาโดยสรป

เรอง : การศกษาปรมาณสารปรอทในสงแวดลอมทางทะเลของประเทศไทย ผศกษา: กองจดการคณภาพนา กรมควบคมมลพษ กระทรวง วทยาศาสตร เทคโนโลยและสงแวดลอม ปทศกษา: 2538 - 2541

นาทะเล - นอกฝงกลางอาวไทย 3 ครงใน

ป 2538, 2539 และ 2541 เกบตวอยางทงสน 296 ตวอยาง

- ชายฝงทะเลในป 2540 และ 2541 รวม 218 สถาน ปละ 2 ครง

- นคมอตสาหกรรมชายฝงทะเล ไดแก นคมอตสาหกรรมมาบตาพดและนคมอตสาหกรรมแหลมฉบง

ตะกอนดน - นอกฝงทะเลป 2539 และ

2541 - ชายฝงทะเล ป 2541 - นคมอตสาหกรรมชายฝง เนอเยอสตวนาทะเล - นอกฝงทะเลกลางอาวไทย ป

2541 เกบตวอยาง 119 ตวอยาง

- รวบรวมขอมลจากเอกสารรายงานการศกษา

- ตรวจวดปรมาณปรอทในนาทะเล ตะกอนดน และเนอเยอ

1. ปรมาณปรอทในนาทะเล - กลางอาวไทย ความเขมขนรวมอยในชวง <0.01-0.69 ไมโครกรมตอลตร มคาเฉลยเทากบ 0.06

ไมโครกรมตอลตร - ชายฝงทะเล ความเขมขนอยในชวง <0.01-1.11 ไมโครกรมตอลตร มคาเฉลยเทากบ 0.03

ไมโครกรมตอลตร - นคมอตสาหกรรมชายฝงทะเล

- นคมอตสาหกรรมมาบตาพด ป 2538-2541 ความเขมขนของปรอทมคา 0.002-0.48 ไมโครกรมตอลตร เฉลยเทากบ 0.03 ไมโครกรมตอลตร

- นคมอตสาหกรรมแหลมฉบง ป 2538-2539 ความเขมขนปรอทมคา <0.01-0.16 ไมโครกรมตอลตร มคาเฉลยเทากบ 0.05 ไมโครกรมตอลตร

- แหลงรองรบนาทงของนคมฯ และนาทงจากโรงงานในนคมอตสาหกรรมมาบตาพด 12 แหง พบความเขมขนปรอทอยระหวาง 0.01-1.37 ไมโครกรมตอลตร และนาในแหลงนาธรรมชาตใกลเคยงกอนลงทะเลมคาอยระหวาง <0.01-0.49 ไมโครกรมตอลตร (มาตรฐานปรอทในนาทงจากแหลงกาเนดประเภทโรงงานอตสาหกรรม ตามประกาศกระทรวงวทยาศาสตรฯ มคาไมเกน 5 ไมโครกรมตอลตร)

(มาตรฐานคณภาพน าทะเลชายฝงตามประกาศคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาตฉบบท 7 กาหนดไมเกน 0.1 ไมโครกรมตอลตร) 2. ปรมาณในดนตะกอน - กลางอาวไทย ป 2539 และ 2541 พบความเขมขนปรอทอยในชวง 0.01-0.12 ไมโครกรมตอกรม

นาหนกแหง มคาเฉลยเทากบ 0.02 ไมโครกรมตอกรมนาหนกแหง - ชายฝงทะเล ป 2541 พบความเขมขนปรอทมคาอยระหวาง 0.005 - 2.14 ไมโครกรมตอกรม

ภาคผนวก - 51

- ชายฝงทะเล ป 2541 เกบตวอยางจาก 15 สถานบรเวณปากแมนา

- นคมอตสากรรมชายฝง

นาหนกแหง มคาเฉลยเทากบ 0.14 ไมโครกรมตอกรมนาหนกแหง - นคมอตสาหกรรมชายฝงทะเล

- นคมอตสาหกรรมมาบตาพดมคา <0.005 - 0.13 ไมโครกรมตอกรมนาหนกแหง เฉลยเทากบ 0.03 ไมโครกรมตอกรมนาหนกแหง

- นคมอตสาหกรรมแหลมฉบง ป 2539 และ 2541 มคา <0.005-0.03 ไมโครกรมตอกรมนาหนกแหง เฉลยเทากบ 0.02 ไมโครกรมตอกรมนาหนกแหง

(มาตรฐานปรอทในตะกอนดนของประเทศออสเตรเลยและนวซแลนด กาหนดอยระหวาง 0.15 ไมโครกรมตอกรมน าหนกแหง (คาทไมเปนพษตอสงแวดลอม ) ถง 1 ไมโครกรมตอกรมน าหนกแหง (คาทเปนพษตอสงแวดลอม) 3. เนอเยอสตวนาทะเล - กลางอาวไทย พบความเขมขนปรอทอยในชวง 0.02-1.57 ไมโครกรมตอกรมนาหนกแหง ม 2

ตวอยางทคาเกนมาตรฐานอาหารทมสารปนเปอนของกระทรวงสาธารณสข - ชายฝงทะเล พบสตวแตละประเภทมคาปรอทประมาณ 0.03-1.04 ไมโครกรมตอกรมนาหนกแหง

ตากวามาตรฐานอาหารทมสารปนเปอน - นคมอตสาหกรรมชายฝงทะเล - หนานคมอตสาหกรรมมาบตาพด พบปรอทในเนอเยอสตวนาทะเลมคา 0.03-1.04 ไมโครกรมตอ

กรมนาหนกแหง (มาตรฐานอาหารทมสารปนเปอนของกระทรวงสาธารณสขกาหนดใหมไดไมเกน 0.5 ไมโครกรมตอน าหนกเปยก หรอประมาณ 1.25 ไมโครกรมตอน าหนกแหง)

เรอง : โครงการสารวจปรมาณโลหะหนกและปโตรเลยมไฮโดรคารบอนในบรเวณพนทอตสาหกรรม (รายงานสรปสาหรบผบรหาร)

เกบตวอยาง 2 ครง เดอนเมษายน 2541 และเดอนมถนายนถงกรกฎาคม 2541 สถานเกบตวอยางเกอบ 60 สถานใกลกบนคมอตสาหกรรมมาบตาพด , นคมอตสาหกรรมแหลมฉบง , สถาน

1. รวบรวมและทบทวนขอมลทมอยเกยวกบสงแวดลอมในอดตและปจจบนของอาวไทย

2. ทาแผนการเกบตวอยางและวดความเขมขนของสารปนเปอนในนาทะเล ตะกอนดน สงมชวตใน

1. โดยสรประดบการปนเปอนโลหะหนกในนาทะเล หอยแมลงภและป ทตรวจวดไดในพนทศกษามคาตากวาเกณฑมาตรฐานของประเทศไทย สวนคาโลหะหนกในตะกอนดนมคาสงกวาเกณฑของ sediment quality guidelines (SQGs) ของประเทศออสเตรเลยและนวซแลนด ในสองบรเวณคอสถานบรเวณมาบตาพดและสถานบรเวณอาวไทยตอนบน รายละเอยดดงน

- ความเขมขนของโลหะหนกในนาทะเลบรเวณมาบตาพดสวนใหญอยในเกณฑมาตรฐานยกเวนทองแดงมคาเกนมาตรฐาน

ภาคผนวก - 52

ผศกษา : EVS Environment Consultants เสนอ กรมควบคมมลพษ ปทพมพ: 2542

ขนสงนามนและทอสงนามนบรเวณทศเหนอของแหลมฉบง และปากแมนาเจาพระยาและบางปะกงในอาวไทยตอนบน โดยทาการเกบตวอยางนาทะเล (387 ตวอยาง ) ตะกอนดน (554 ตวอยาง) สงมชวตในทะเล (68 ตวอยาง ) และนาทง (77 ตวอยาง ) เพอวเคราะหความเขมขนของโลหะหนกและโพลไซคลกอะโรมาตกไฮโดร คารบอน

ทะเล และนาทงจากพนทชายฝง 4 บรเวณ

3. ประเมนความแปรผนตามพนทและเวลาการแพรกระจายของสารปนเปอน

- สาหรบตะกอนดนพบวา คาโลหะหนกในบรเวณมาบตาพดทเกนมาตรฐาน SQGs ไดแก อารเซนก ทองแดง ตะกว ปรอท (รวม) และสงกะส

- คาของโพลไซคลกอะโรมาตก (PAHs) ในตะกอนดนมคาตากวามาตรฐาน - สาหรบนาทงพบวาตวอยางจากสถานในนคมอตสาหกรรมมาบตาพดมคาไซยาไนดเกน

มาตรฐาน 2. รายงานเสนอวามความจาเปนตองตรวจสอบตดตามสภาพแวดลอมทางทะเลอยางตอเนองใน

พนทแหลมฉบงและมาบตาพดเนองจากปญหาตอไปน - คาความเขมขนของโลหะหนกบางตวในตะกอนดนจากหลาย ๆ สถานทตรวจพบมคาเกนเกณฑ

ทางสงแวดลอม - มหลกฐานปรากฏวาการแพรกระจายของสารปนเปอนในพนทระหวางสถานมความสมพนธ

รวมกนกบแหลงทถกระบวาเปนแหลงกาเนดมลพษ - สภาพแวดลอมของอาวไทยตอนบนและบรเวณเขตอตสาหกรรมชายฝงตะวนออกแสดงใหเหนวา

จาเปนจะตองมการควบคมในฐานะทเปนแหลงกาเนดมลพษและใหขอมลพนฐานทมคาสาหรบการตดตามตรวจสอบสถานการณและแนวโนมของสารปนเปอน

เรอง: Accumulation of total petroleum hydrocarbon in marine food chain around PHE bay Rayong province ผศกษา : Suthida Suwannagosoom ปทศกษา: 2543

ศกษาปรมาณปโตรเลยม ไฮโดรคารบอนรวม (TPH) สะสมในหวงโซอาหารและในสงแวดลอมทางทะเล บรเวณอาวเพ ซงอยในตาบลบานเพ อาเภอเมอง จงหวดระยอง โดยทาการเกบตวอยางนาทะเล ตะกอนดน และสตวทะเลบางชนดจากสถานเกบตวอยาง 4 สถานในเดอนมถนายนและกนยายน 2543

รวบรวมขอมลเชงเอกสารทเกยวของและทาการเกบตวอยาง เพอวเคราะหปรมาณTPH จากสถานเกบตวอยาง 4 สถานไดแก แหลมเทยน บานเพ สวนสน และชองเสมด

1. ความเขมขนของ TPH ในสงแวดลอมทางทะเล - นาทะเล ความเขมขนในชวงเดอนมถนายนมคาระหวาง 0.65 – 1.03 ไมโครกรมตอลตร สวน

เดอนกนยายนอยในชวง 0.25 – 0.69 ไมโครกรมตอลตร บรเวณทพบวามความเขมขนของ TPH สงจะไดแกบรเวณทเปนทาเรอประมง

- ตะกอนดน เดอนมถนายน มคา 0.15 – 4.12 ไมโครกรมตอลตร เดอนกนยายน มคา 0.09 – 6.38 ไมโครกรมตอลตร บรเวณทพบมากคอบรเวณบานเพ ซงเปนทาเรอประมง

- พบวามการสะสมทสงในสตวหนาดน แพลงกตอน หอยแมลงภ สวนปลาเหดโคน ปลาทรายทอง และปลาทรายขาวมการสะสมทตากวามาก

2. การสะสมของปโตรเลยมไฮโดรคารบอนรวมคอนขางสงในสตวทะเลเมอเปรยบเทยบกบปรมาณในนาทะเลและดนตะกอน

ภาคผนวก - 53

เรอง: การวเคราะหขอมลทางอตนยมวทยาสาหรบแบบจาลอง Industrial Source Complex : กรณศกษาพนทนคมอตสาหกรรมมาบตาพด ประเทศไทย ผศกษา : พวงพร พนธมคปต ปทพมพ: 2001

พนทศกษาคอ บรเวณนคมอตสาหกรรมมาบตาพด โดยทาการศกษาความสมพนธและการแปลงขอมลทางอตนยมวทยาระหวางขอมลทตรวจวดทก 3 ชวโมงและขอมลทตรวจวดทกชวโมงและหาสถานตรวจวดอตนยมวทยาทจะเปนตวแทนสภาพอตนยมวทยาของมาบตาพดทดทสด

ขอบเขตการศกษาคอใชขอมลความเรวลม ทศทางลม และอณหภมจากสถานตรวจวดศนยวจยพนธพชไรและสถานหวยโปง ในชวง 1996–2000 และใชขอมลจาก 7 สถานตรวจวดเพอเปรยบเทยบเพอหาตวแทนสภาพอากาศบรเวณนคมอตสาหกรรมมาบตาพดในชวงป 1999 – 2000 เพอเปนตวแปรสาหรบแบบจาลองเปรยบเทยบคากาซซลเฟอรไดออกไซดทไดจากแบบจาลองกบทตรวจวดไดจรงในพนท

1. การแปลงขอมลอณหภม ทศทางลม และความเรวลม ไดโดยวธประมาณคาในชวงซงใหคาความคลาดเคลอนนอยทสดในทกฤดกาลและชวงเวลา

2. ในสวนการเปรยบเทยบคาความเขมขนกาซซลเฟอรไดออกไซดจากแบบจาลองทางคณตศาสตรกบทตรวจวดทสถานตรวจวดคณภาพอากาศ พบวายงมความแตกตางกน จงไมสามารถสรปไดวาสถานใดสามารถเปนตวแทนของพนทศกษาได

ภาคผนวก - 54

ภาคผนวก ฉ - 2 : สรปการศกษาผลกระทบทางสงคมในดานตาง ๆ ทเกยวของกบการพฒนานคมอตสาหกรรมมาบตาพดและพนทใกลเคยง

หวขอการศกษา พนทและจ านวนตวอยางทส ารวจและการรวบรวมขอมล

วธการศกษา ผลการศกษาโดยสรป

เรอง: ผลกระทบของการพฒนาอตสาหกรรมชายฝงทะเลตะวนออกตอการปรบเปลยนวถชวต ผศกษา: สมชย สายสขสวสด สงคมวทยามหาบณฑต จฬาลงกรณมหาวทยาลย ปทศกษา: 2537

ศกษาพนทชมชนมาบชลด หม 4 เทศบาลมาบตาพด อ. เมอง จ. ระยอง สมภาษณหวหนาครวเรอน 160 ครวเรอน โดยใชแบบสอบถาม

กรอบการศกษาผลกระทบตอการปรบเปลยนวถชวตจาก 2 ปจจยคอ ปจจยของสถานการณ และปจจยสวนบคคล ขอมลทใชศกษาประกอบดวย - ขอมลจากการศกษาเอกสาร

รวบรวมจากนโยบาย แผนงาน งานวจย ตารา

- ขอมลจากการวจยภาคสนามและการสมภาษณหวหนาครวเรอน

1. ปจจยความใกลชดกบนคมอตสาหกรรมมาบตาพด ยอมรบวามชาวมาบชลดจานวนมากทางานเกยวเนองกบนคมอตสาหกรรมมาบตาพด

2. การถกเวนคนทดน ยงไมสามารถสรปไดวาการมทดนนอยลงทาใหชาวชมชนตองเปลยนอาชพมาเปนอาชพนอกภาคเกษตรกรรม

3. ความไมนยมในอาชพเกษตรกรรม ไมวาอปสรรคทางการเกษตรเปนอยางไร หวหนาครวเรอนสวนมากเหนวาอาชพเกษตรกรรมตองลมเหลวในชมชนมาบชลด

4. การศกษา ชาวมาบชลดทมการศกษาสงจะประกอบอาชพเปนแรงงานภาคอตสาหกรรมมากกวาผทมระดบการศกษาตา

5. ภมหลงของการขายทดน พบวาไมมความสมพนธระหวางขนาดทดนทขายกบการประกอบอาชพหลกของหวหนาครวเรอน

6. ลกษณะการใชประโยชนจากทดน ยอมรบวาชาวมาบชลดใชทดนเพอการอยอาศยมากกวาเพอการเกษตรกรรม

7. รายได ยอมรบวาชาวมาบชลดมกประกอบอาชพนอกภาคเกษตรกรรมเนองจากมรายไดมากกวา 8. ภาวะหนสน ยอมรบวาชาวมาบชลดทเคยเปนเกษตรกรมกมหนสนมากกวาผทประกอบอาชพ

นอกภาคเกษตร 9. ชาวชมชนมาบชลดสวนใหญมแนวความคดทแสดงออกมาในสภาพของความเปนชมชนเมอง

เรอง: การสารวจภาวะทอยอาศย ซงสรางใหผประกอบอาชพในและรอบ ๆ นคมอตสาหกรรมมาบตาพด จ.ระยอง

ผททางานอยในนคมอตสาหกรรมมาบตาพดจานวน 314 ตวอยาง

ศกษาปจจยทมผลตอความตองการทอยอาศย วธการศกษาประกอบดวย การรวบรวมขอมล โดยการสมตวอยางแบบ Quota Sampling และเกบขอมลแบบบงเอญ เครองมอทใชคอ

1. สถานภาพทางสงคมและเศรษฐกจ กลมตวอยางมสถานภาพทางสงคมและเศรษฐกจระดบกลาง สวนใหญเปนโสดอยในวยหนมสาว เพงเรมทางาน ความตองการทอยอาศยไมมากนก

2. ลกษณะการโยกยายถนฐานของกลมตวอยาง เกอบครงหนงของกลมตวอยางมภมลาเนาเดมอยในภาคตะวนออก มทพกอยแลวจงไมมความตองการทพกอาศย

3. ลกษณะทอยอาศยในปจจบนของกลมตวอยาง ม 2 ลกษณะคอ เชาและมทพกของตวเอง โดย

ภาคผนวก - 55

ผศกษา: สชาต วงศรนทราเมธ , เคหพฒนศาสตร , มหาบณฑต, จฬาลงกรณมหาวทยาลย ปทศกษา: 2538

แบบสอบถาม และจากการเกบขอมลจากศนย ขอมล

กลมเชาทอยอาศยมมากกวาและสวนใหญจะอยในตวอาเภอเมองระยอง 4. ลกษณะอปทานในความตองการทอยอาศยของกลมตวอยาง สวนใหญไมตองการซอทอยอาศย

เพราะซอ – ผอนอยแลวและบางสวนไมคดทจะตงถนฐานอยทน 5. ลกษณะความตองการทอยอาศยของกลมตวอยาง ตองการซอบานเดยว ราคาอยในชวง

400,000 ถง 700,000 บาท เรอง: ผลกระทบของโครงการพฒนาพนทบรเวณชายฝงทะเลตะวนออกตอคณภาพชวตชมชนหนองแฟบ เทศ -บาลมาบตาพด ผศกษา: ขวญศร เจรญทรพย, มานษยวทยา ,มหาบณฑต , จฬาลงกรณมหาวทยาลย ปทศกษา: 2541

ศกษาพนท บานหนองแฟบหมท 2 เทศบาลมาบตาพด อ .เมอง จ .ระยอง สมภาษณชาวบานจานวน 20 คน โดยทาการเกบขอมลในภาคสนาม 2 ชวง คอ พ .ค. – ก.ค. 2540 และชวงท 2 พ.ค. 2541

กรอบการศกษาคณภาพชวตประกอบดวยปจจย 3 ประการคอ มตคณภาพชวต หลกการพฒนาอยางมสวนรวม และหลกการพฒนาแบบพงตนเอง ขอมลทใชในการศกษาประกอบดวย - ขอมลทไดจากการศกษาเอกสาร

รวบรวมขอมลจากหนงสอพมพ วทยานพนธ และรายงานวจยทเกยวของกบแนวคดคณภาพชวตกบขอมลพนท

- ขอมลทไดจากการวจยภาคสนามโดยการศกษาในดานประวตการเปลยนแปลงและสภาพปญหาของชมชน และสภาพของชมชนและการสมภาษณชาวบาน

1. การทชมชนหนองแฟบมพนทตดกบนคมอตสาหกรรมมาบตาพดสงผลใหชมชนเกดการเปลยนแปลงในโครงสรางชมชน โดยมโครงสรางทางเศรษฐกจเปนแกนและสงผลกระทบตอระบบอนของชมชน เชน วถชวต ระบบความสมพนธในชมชน

2. ปจจยดานคณภาพชวตจากมตตางๆ พบวาชมชนมความพรอมดานโครงสรางพนฐานสาธารณะ มสภาพเศรษฐกจด คนในชมชนสามารถเขาถงบรการสาธารณสข เยาวชนมโอกาสทางการศกษา คนในชมชนสามารถรบรขอมลขาวสาร คนในชมชนไมมปญหาดานจรยธรรมจนกอใหเกดความเดอดรอน ชมชนมความปลอดภยในชวตและทรพยสน ครอบครวมศกยภาพในการเลยงดสมาชก สวนสภาพปญหาทพบคอ ปญหาสงแวดลอม ไดแก มลพษในอากาศ นา และปญหาทรพยากรธรรมชาตลดลง

3. ปจจยดานการพฒนาอยางมสวนรวม พบวาชมชนมกจกรรมพฒนาโรงเรยน โดยการมสวนรวมของชาวบาน เปนการมสวนรวมในลกษณะของการดาเนนการตามแผน ปจจยทเปนอปสรรคตอการมสวนรวมในการพฒนาชมชน ไดแก ระบบและการบรหารปกครองระดบเทศบาล คานยมของขาราชการทองถน ความสมพนธในชมชน ความผกพนในทองถน ระดบความรนแรงของปญหา และทศนะของชาวบานตอการพฒนาแบบมสวนรวม

4. ปจจยดานการพฒนาแบบพงตนเอง พบวาองคประกอบของการพงตนเองทพบในชมชน คอการบรรลถงระดบการประทงชพในปจจยส และมโครงสรางทางดานกายภาพและสงคมเพยงพอตอความตองการพนฐานของชมชน องคประกอบทไมพบคอชมชนไมมการลงทนหรอใชทรพยากรภายในเปนสาคญเพอการประกอบอาชพและขาดการมสถาบนทสนบสนนใหเกดความรวมมอกนในชมชน

ภาคผนวก - 56

เรอง : การศกษาผลกระทบของโรงงานอตสาหกรรมทมตอคณภาพชวตของประชาชนในชมชนมาบชลด นคมอตสาหกรรมมาบตาพด จ.ระยอง ผศกษา: สรทน มาลหวล และคณะ ปทศกษา: 31 ต.ค. – 2 พ.ย. 2543

จานวนกลมตวอยาง 200 ชดในชมชนมาบชลด นอกจากนยงมการสมภาษณเจาะลกผไดรบผลกระทบ เชน ผนาชมชนมาบชลด , เจาอาวาสวดมาบชลด , อาจารยใหญ รร.วดมาบชลด และผบรหาร รพ .มาบตาพด สมภาษณเจาะลกผบรหารเจนโก , รองอธบดกรมโรงงานอตสาหกรรม , ผบรหารนคมอตสาหกรรมมาบตาพด , อตสาหกรรมจงหวดระยอง รวมทงลกคาผใชบรการเจนโก

ศกษาเชงคณภาพและเชงปรมาณรวมดวย วธเกบขอมลประกอบดวย 1. ขอมลปฐมภม - สมภาษณระดบลก - ขอมลจาการสารวจสอบถาม 2. ขอมลทตยภม คนควาจากเอกสาร 3. ขอมลเชงคณภาพ - การสงเกตการณแบบมสวนรวม

และการสงเกตการณแบบไมมสวนรวม

- การสมภาษณเจาะลก - การสมภาษณแบบตงคาถาม

ปลายเปด

1. ประชาชนสวนใหญมความตองการยายออกจากชมชนมาบตาพดสงถงรอยละ 44.5 โดยสวนใหญใหเหตผลวาเพอปองกนรกษาสขภาพรอยละ 37 และหนไปจากสภาพแวดลอมทเปนพษรอยละ 28

2. คนในชมชนมทศนคตเหนดวยวาโรงงานอตสาหกรรมกอปญหาดานสงแวดลอมเปนพษ และปญหาสขภาพแกคนในชมชนมาบชลด

3. ดานสงคมความผกพนแบบพแบบนองระหวางคนในชมชนและความสามคคลดลง เนองจากทกคนตองดนรนหาเลยงชพ ปญหาสงคม เชน การลกขโมย อาชญากรรม ปญหายาเสพตดในชมชนเพมขน

4. ดานเศรษฐกจ แมวารายไดจะสงขน แตประชาชนสวนใหญใหความเหนวาความเปนอยไมไดดขนกวาเดม --- และมทแยกวาเดมถงรอยละ 54 เนองจากคาครองชพสงขนมากประกอบกบมหนสนจานวนมากจากการผอนเครองใชภายในบาน รถยนต รถจกรยานยนต เปนตน ซงเดมประกอบอาชพเกษตรกรรมปจจบนรบจางตามโรงงานเปนสวนใหญ แตเนองจากความรนอยจงไดคาแรงไมสง บางสวนทาธรกจบานเชา ขายอาหาร และขายของชา

5. ดานวฒนธรรม เกดวฒนธรรมใหมเปนการผสมผสานจากทกภาค เนองจากมแรงงานจากภาคอสาน ภาคเหนอ ภาคกลาง และภาคใต เขามารบจางจานวนมากและพอ ๆ กบจานวนคนทองถน นอกจากนนความเจรญไดนาพาวฒนธรรมตะวนตกเขามา ทาใหเอกลกษณวฒนธรรมดงเดมถกกลนไปบางสวนและลดความสาคญลงไป เปนตน

6. ดานการศกษา ผลสมฤทธทางการศกษาตาลงเนองจากเดกตองยายทเรยนบอย ๆ ทาใหเรยนและปรบตวไมทนเพอน และสวนหนงขาดการดแลเอาใจใสของพอแม เพราะพอแมมโอกาสไดอยกบลก ๆ นอยลง เนองจากตองไปทางาน ทาใหขาดการอบรมเอาใจใสลกๆ เปนตน

เรอง : บทบาทของชมชนในการดแลสงแวดลอม ทมผลตอคณภาพชวตของประชาชนในบรเวณใกลเคยง

พนทศกษาคอ บรเวณใกลเคยงนคมอตสาหกรรมมาบตาพด สารวจดวยแบบสอบถามกบประชาชนจานวน 4,741 ครวเรอน

เปนการวจยเชงสารวจจากเอกสาร และสารวจจากตวอยาง เพอศกษาบทบาทของชมชนในการดแลสงแวดลอมทมผลตอคณภาพชวตของประชาชนบรเวณ

1. ปญหาสภาพแวดลอมทพบประกอบดวย - ปญหามลภาวะทางอากาศ ซงกลมตวอยางรอยละ 78 รบรวาเปนปญหาทสาคญ มลภาวะทาง

อากาศเกดขนในลกษณะ กลน กาซพษ และฝนละออง ทาใหประชาชนมปญหาสขภาพ เชน ปวดศรษะ เวยนศรษะ คลนไส อาเจยน ฯลฯ ครอบคลมพนท หวยโปงใน คลองนาห บานบน หนอง

ภาคผนวก - 57

นคมอตสาหกรรมมาบตาพด จงหวดระยอง ผศกษา: ผเขาอบรมหลกสตร นกวจยระดบปฏบตการ รนท 1 กลมงานฝกอบรมการวจย สานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต กระทรวง วทยาศาสตรเทคโนโลยและสงแวดลอม ปทศกษา: 15 มถนายน ถง 7 กรกฎาคม 2543

จากจานวนประชากร 18 ชมชนทอยในรศม 5 กโลเมตร

ใกลเคยงนคมอตสาหกรรมมาบตาพด โดยมขนตอนดงน 1. ประชากรและตวอยางทใชในการ

วจยคอประชาชนทอาศยอยในเขตพนทโดยรอบนคมอตสาหกรรมมาบตาพด จานวน 4,741 ครวเรอน จาก 18 ชมชนในรศม 5 กโลเมตร

2. ตวอยางและขนาดของตวอยาง ใชวธการสมตวอยางแบบชนภม (Stratified Random Sampling) จากประชาชนใน 18 ชมชนในรศม 5 กโลเมตร จานวน 419 ครวเรอน ไดขอมลครบ 362 ครวเรอน

แฟบ และมาบยา - นาเสย กลมตวอยางรอยละ 35.21 รบรวาเปนปญหาสาคญ พบในพนทหวยโปง มาบยา บาน

ลาง ชากลกหญา มาบชลด คลองนาห ลกษณะปญหาทพบคอ นาบอหรอนาบาดาลทเคยใชไดในอดตมสเหลองและมตะกอนมาก นาฝนมไขมนและฝนตะกอนสดาปนอยมาก ใชดมและซกลางไมได ทาใหประชาชนมความตองการนาประปามาก ประชาชนจานวนมากตองซอนาดมบรรจขวด

- เสยงรบกวน กลมตวอยางรอยละ 26.41 รบรวาเปนปญหาสาคญ พบในชมชนหวยโปง มาบยา ตลาดมาบตาพด ซอยรวมพฒนา คลองนาหและมาบชลด ลกษณะปญหาจะเปนเสยงดงทเกดจากการหยดเดนเครองเพอซอมแซมหรอทาความสะอาด ซงจะมประมาณเดอนละ 1-2 ครง เสยงจะดงมากขนาดทาใหตกใจ

- ขยะ กลมตวอยางรอยละ 19.07 รบรวาเปนปญหาสาคญ เกดจากเทศบาลเกบไมสมาเสมอ ทาใหขยะลนถง

2. บทบาทของประชาชนในการดแลสงแวดลอม กลาวไดวา ประชาชนมบทบาทในการดแลสงแวดลอมโดยการเฝาระวง และแจงผเกยวของเปนสวนใหญ และมการดาเนนการปองกนและขจดมลพษดวยตนเองเปนสวนนอย และบางสวนไมไดดาเนนการใดๆ ซงอาจเนองจากการมองวาปญหาสภาพแวดลอมเกดจากโรงงาน ตนเองทาอะไรไมได เปนเรองของหนวยงานภาครฐและเทศบาลทตองรบผดชอบดาเนนการแกไขและโรงงานบางแหงใหความชวยเหลอชมชนดวย

3. บทบาทขององคกรทองถน (เทศบาลมาบตาพด ) ในการดแลสงแวดลอมพบวาประชาชนมความพอใจนอยในเรองการจดการใหมนาประปาถงบาน การกาจดยงลาย และการดแลเรองนาเสย โดยภาพรวมแลวประชาชนรบรวาเทศบาลใหความสาคญกบการมสวนรวมของประชาชน แตการจดลาดบความสาคญของโครงการทนามาใชแกปญหายงไมดเทาทควร

4. คณภาพชวตของประชาชนในบรเวณใกลเคยงนคมอตสาหกรรมมาบตาพด ในภาพรวมพบวาสวนใหญมคณภาพชวตระดบปานกลาง โดยมความพงพอใจมากในดานทอยอาศย การนอนหลบ และความไมตงเครยดกงวลใจ สวนความพงพอใจในระดบนอยและนอยทสดทงใน

ภาคผนวก - 58

ภาพรวมและรายชมชนเปนเรองความปลอดภยทอาศยอยใกลเขตนคมอตสาหกรรมมาบตาพด รองลงไปเปนเรองความพงพอใจในรายได สวนภาวะสขภาพของประชาชน พบวากลมตวอยางรอยละ 50 มอาการผดปกตในระบบทางเดนหายใจและผวหนง และมอาการผดปกตทางตา ระบบทางเดนอาหาร และห รอยละ 31.50 24.34 และ19.81 ตามลาดบ

เรอง: การมสวนรวมและความพงพอใจของประชาชนตอการแกไขปญหาภาวะมลพษอากาศและกลนเหมนในเขตเทศบาลตาบลมาบตาพด จงหวดระยอง ผศกษา: สนทร ธาราธคณ ปทศกษา: กนยายน 2541 ถง กมภาพนธ 2542

กลมตวอยาง 360 คนจาก 12 ชมชนในเขตเทศบาลเมองมาบตาพดทไดรบผลกระทบเรองกลนเหมนไดแก ชมชนซอยรวมพฒนา ชมชนบานบน ชมชนบานลาง ชมชนอศลาม ชมชนคลองนาห ชมชนตากวน ชมชนเขาไผ ชมชนกรอกยายชา ชมชนโขดหน ชมชนวดโสภณ ชมชนตลาดโสภณชมชนตลาดมาบตาพด

เกบรวบรวมขอมลประกอบดวยการสารวจเอกสาร การสมภาษณเชงลกผแทนหนวยราชการ โรงงานอตสาหกรรมและผแทนชมชนรวม 14 คน และการสารวจความคดเหนของกลมตวอยางจานวน 360 คนจาก 12 ชมชนโดยใชแบบสอบถาม

1. มาตการแกไขปญหาและบรรเทาความเดอดรอนของประชาชนทดาเนนการโดยหนวยงานราชการและโรงงานอตสาหกรรม พบวามทงสน 34 มาตรการ แบงเปน 4 กลม ไดแก มาตรการชวยเหลอโรงเรยนมาบตาพดพนพทยาคาร มาตรการแกไขปญหาทเกดจากกลนเหมน มาตรการประชาสมพนธและสนบสนนกจกรรมชมชน และมาตรการปองกนผลกระทบจากปญหาภาวะมลพษอากาศและกลนเหมนในเขตเทศบาลเมองมาบตาพดในระยะยาว

2. การตดตามขาวสารดานสงแวดลอมพบวาประชาชนรอยละ 57.5 ตดตามขาวสารดานสงแวดลอม โดยตดตามจากสอโทรทศนมากทสด และประชาชนรอยละ 77.8 รบทราบขาวสารเกยวกบการแกไขปญหาภาวะมลพษอากาศและกลนเหมนในระดบตา โดยทราบจากสอบคคล คอ นาชมชน เพอนบาน คนในชมชนมากทสด

3. ลกษณะการมสวนรวมในการแกไขปญหาของประชาชน พบวาม 6 ลกษณะไดแก มสวนรวมในการรองเรยน มสวนรวมในการประชมกบคณะทางานตดตามผลฯ มสวนรวมในการประชมกบเพอนบาน และ /หรอคณะกรรมการชมชน มสวนรวมในการเสนอความคดเหน มสวนรวมในการเยยมชมและตรวจสอบโรงงานอตสาหกรรม และมสวนรวมในการตดตามขาวสาร โดยทประชาชนมสวนรวมในแตละลกษณะในระดบตา

4. ความพอใจของประชาชนตอมาตรการแกไขปญหาและบรรเทาความเดอดรอนของประชาชน 34 มาตรการพบวา ประชาชนมความพงพอใจในระดบคอนขางพอใจใน 28 มาตรการ พอใจมาก 2 มาตรการ ไดแก การสนบสนนกจกรรมของโรงเรยน เชน ใหทนการศกษา อาหารกลางวน ซออปกรณการศกษา เปนตน และการจดตงกองทนเพอสขภาพ ประชาชนไมแนใจ 4 มาตรการไดแก การจดซอหนากากกนกลนสาหรบครและนกเรยน จดหาและเชาทพกใหคร และขาราชการ

ภาคผนวก - 59

ทพกในบานพกครเปนการชวคราว ยายโรงเรยนชวคราว และยายโรงเรยนมาบตาพดพนพทยาคารไปทแหงใหม

5. จากการทดสอบสมมตฐานพบวา - การรบรขาวสารเกยวกบการแกไขปญหามลภาวะอากาศและกลนเหมนมความสมพนธทางบวก

กบการมสวนรวมในการแกไขปญหา - คนทองถนมสวนรวมในการรองเรยน การประชม การเสนอความคดเหนและการตดตามขาวสาร

มากกวาคนตางถน แตมสวนรวมในการเยยมชมโรงงานและตรวจสอบโรงงานเทากน เรอง: ผลกระทบทางสงคมของนคมอตสาหกรรมมาบตาพดในโครงการพฒนาชายฝงทะเลตะวนออก จงหวดระยอง ประเทศไทย ผศกษา: จนทนา อนทปญญา และ ชยนต เค.เราเทรย ปทพมพ: 2543

ศกษาพนทบรเวณนคมอตสาหกรรมมาบตาพดเปรยบเทยบกบพนทควบคม ต. คราม อ.แกลง จานวนตวอยางททาแบบสอบถามพนทศกษา 126 ครอบครว พนทควบคม 85 ครอบครว

ศกษาผลกระทบทางสงคมทเกดจากโครงการพฒนาพนทชายฝงทะเลตะวนออกโดยใชวธการ Rapid Rural Appraisal สมตวอยางแบบ stratified two-stage sampling ทาการสารวจโดยใชแบบสอบถาม ซงครอบคลม 5 social factors, 13 indicators และมการสมภาษณเจาะลกผนาครอบครวในประเดนผลกระทบทางสขภาพสขภาพ

1. นคมอตสาหกรรมมาบตาพดมผลตอราคาทดนในจงหวดระยองอยางมาก ทดนในมาบตาพดเปลยนมอบอยมาก

2. ผลกระทบตอเศรษฐศาสตร-สงคม พบวา 1) นคมฯ มาบตาพด นาความเปลยนแปลงมาสชมชนในหลายดาน ทนาแปลกคอ นคมฯ ไมไดมผลตอรายไดของชมชน ประชาชนในพนทควบคมพอใจกบรายไดจากการเกษตรและการทองเทยว และพอใจทไดทางานรวมกบครอบครว ในไรในสวน ขณะทหวหนาครอบครวในมาบตาพดพอใจกบรายไดตวเอง แตไมคอยพอใจกบรายไดของคครองทตา และไมมเวลาใหครอบครว 2) เพมโอกาสทางการศกษาของเดก 3) นคมฯ ไมผลกดนใหเกดความแตกตางของสภาพทอยอาศยระหวาง 2 พนท ชาวบานมาบตาพดไมคอยพอใจกบความสมพนธในครอบครวของตวเอง ซงแสดงถงผลกระทบแงลบของการพฒนาอตสาหกรรม 4) ชาวบานมาบตาพดมความพอใจในเรองของบรการสาธารณะและสาธารณปโภคนอยกวาชาวบานในพนทควบคม 5) ชาวบานมาบตาพดมความพอใจในสภาพแวดลอมชมชน ความปลอดภยในสงคม และวถชวตนอยกวาชาวบานในพนทควบคม

3. ความคดเหนเกยวกบการเปลยนแปลงของชมชน พบวา 1) ประชาชนทง 2 พนทเชอวาเกดการเปลยนแปลงขนในทง 2 ชมชน แตทมาบตาพดรสกรนแรง

ภาคผนวก - 60

กวา และยอมรบวานคมฯ เปนสงททาใหเกดการเปลยนแปลง แตทง 2 พนทเชอวาโครงการพฒนาทาใหเกดภาวะเศรษฐกจทดขน 2) ประชาชนในพนทควบคมมความพอใจในบรการสาธารณะมากกวาประชาชนในมาบตาพด แสดงวาการพฒนาเศรษฐกจไมสอดคลองกบบรการสาธารณะ 3) ปญหายาเสพตดและอบตเหตบนทองถนนเพมขนทง 2 พนท แตทมาบตาพดมปญหาอบตเหตบนถนนรนแรงกวา 4) ประชาชนทงสองพนทเชอวา นคมฯ มาบตาพดจะทาใหอนาคตสดใส แมจะมขอเสยอยบาง

4. ผลกระทบทางสขภาพ พบวา ปญหาสขภาพทพบจะเกยวกบโรคปอด ซงมสาเหตมาจากฝนละอองจากโรงงานและกลนกาซพษ

ภาคผนวก - 61

ภาคผนวก ฉ - 3 : สรปการศกษาผลกระทบทางสขภาพอนามยประชาชนในดานตางๆ ทเกยวของกบการพฒนานคมอตสาหกรรมมาบตาพดและพนทใกลเคยง

หวขอการศกษา พนทและจ านวนตวอยางทส ารวจและการรวบรวมขอมล

วธการศกษา ผลการศกษาโดยสรป

เรอง : รายงานผลการตรวจสอบปญหามลพษ กรณนคมอตสาหกรรมมาบตาพด จ.ระยอง ผศกษา : กจชย ศรวฒนและคณะ , สถาบนวจยวทยาศาสตรสาธารณสข กรมวทยาศาสตรการแพทย ปทศกษา: ก.ค.- ส.ค. 2540

1. ครและนกเรยนโรงเรยนมาบตาพดพนพทยาคารและเลอกเกบตวอยางปสสาวะจานวน 74 ราย

2. ครและนกเรยนโรงเรยนวดปาประดซงหางจากนคมอตสาหกรรมมาบตาพดประมาณ 10 กม. เกบตวอยางปสสาวะจานวน 48 ราย

3. ผทไดรบผลกระทบจากมลพษของนคมอตสาหกรรมมาบตาพดและเลอกเกบปสสาวะ 10 ราย

4. เกบตวอยางปสสาวะประชาชนบรเวณอาวประดซงมทพกอาศยอยตดกบนคมอตสาหกรรมมาบตาพด จานวน 5 คน

วธการศกษาเปนแบบ case-control studies โดยเลอกผปวย (cases) มาศกษาเปรยบเทยบกบกลมเปรยบเทยบ (control) และสอบถามตวอยางถงการสมผสปจจยเสยง จากนนนามาคานวณหาคาความสมพนธ โดยใช odds ratio เพอบอกขนาดความสมพนธระหวางการปวยกบการสมผสปจจยเสยง หลงจากนนคานวณคา chi-square หรอ confident interval เพอบอกความแตกตางอยางมนยสาคญ

1. ไมสามารถลงความเหนไดวา การสมผสกบปจจยเสยงเปนสาเหตของการเกดโรค แตพอจะบอกไดวามความสมพนธกน ซงนาไปสการหาแนวทางควบคมปองกนตอไป

2. เมอคานวณคาทางสถตโดยใช chi-square พบวากลมตวอยางและกลมเปรยบเทยบไมมความแตกตางกน (p-value>0.05)

3. ตวอยางปสสาวะจากประชาชนทมารบการตรวจรกษาทสถานอนามยมาบตาพดและประชาชนบรเวณอาวประดตรวจพบ hippuric acid ปรมาณนอยมาก และมคาไมเกนดชนทไดรบการรบรองแลวจากสมาคมสขศาสตรอตสาหกรรมของประเทศสหรฐอเมรกา ซงกาหนดไวหลงเลกงานเทากบ 2.5 กรมตอกรมครเอธนน

เรอง : ผลกระทบตอสขภาพจากการไดรบกลนสารเคมในชมชนบรเวณใกลเคยงนคม

ศกษาในกลมประชากรผใหญ อาย 16-60 ป ซงอาศยอยในชมชนวดโสภณวนาราม ชมชนซอยรวม

การศกษานเปนการวจยเชงสารวจแบบภาคตดขวาง เกบขอมลโดย - การสมภาษณเพอสรางลกษณะทวไป

1. กลมตวอยางเคยไดรบกลนผดปกตในบรเวณบานทอาศยอยรอยละ 69.35 และยงคงไดรบกลนผดปกตในสปดาหทผานมารอยละ 31.16 กลนทไดรบมากทสดคอ กลนแกส สวนใหญไดรบกลนผดปกต 1-2 ครงตอวน เปนเวลา 1-3 วนตอสปดาห ระยะเวลาในการ

ภาคผนวก - 62

อตสาหกรรมมาบตาพด จ .ระยอง ผศกษา: อญชล ศรพทยาคณกจและคณะ , กองระบาดวทยาและสานกงานสาธารณสขจงหวดระยอง ปทศกษา 1 - 9 ต.ค. 2540 ปทพมพ 2541

พฒนา และชมชนชากลกหญา ต .มาบตาพด อ .เมอง จ .ระยอง จานวน 199 คน

และผลกระทบทไดรบของกลมตวอยาง - บนทกการตรวจรางกายจากแพทย - แบบทดสอบจตวทยา 3 ประเภทไดแก

Digit Soan, Digit Symbol และ Trial Making Test

- การตรวจหาปรมาณสารเคมในปสสาวะ

- เกบตวอยางอากาศวเคราะหขอมลทางสถต ไดแก – จานวนรอยละ พสย มธยฐาน – การทดสอบไคสแควร – การวเคราะหการถดถอยพหแบบ ลอจสตก

ไดรบกลนตอครงมากกวา 15 นาท 2. กลมบคคลทไดรบกลนผดปกตมอาการและอาการแสดงตาง ๆ ในสดสวนทมากกวา

บคคลทไมไดรบกลนผดปกต ดงน ไอ คอแหง แสบคอ เจบคอ แนนหนาอก หายใจไมสะดวก เวยนศรษะ ปวดศรษะ เยอบตาแดง เยอบโพรงจมกซด บวม แดง และการนอนไมหลบโดยไมทราบสาเหต

3. ผลการทดสอบความแตกตางดวยสถตไคสแควรพบวา กลมบคคลทไดรบกลนผดปกตมอาการดานระบบทางเดนหายใจ อาการดานระบบประสาทสวนกลาง และการนอนไม

หลบโดยไมทราบสาเหตมากกวากลมทไมไดรบกลนผดปกตอยางมนยสาคญท p0.02 4. บคคลทไดรบกลนผดปกตมโอกาสเสยงของการเกดอาการดานระบบทางเดนหายใจ

ประมาณ 2 เทาของบคคลทไมไดรบกลนผดปกตอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.02 (95%Cl = 1.13-3.82)

5. บคคลทไดรบกลนผดปกตมโอกาสเสยงตอการมอาการดานระบบประสาทสวนกลางประมาณ 2 เทาของบคคลทไมไดรบกลนผดปกตอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.01 (95%Cl = 1.19-4.35) ควบคมปจจยรบกวนไดแก เพศ และการมโรคประจาตวแลว

6. การศกษานไมพบความสมพนธระหวางการไดรบกลนผดปกตกบการระคายเคองตา อาการแสดงดานระบบทางเดนหายใจ ความผดปกตของการทดสอบดวยแบบทดสอบจตวทยา

เรอง: การศกษาผลกระทบตอสขภาพของประชาชนบรเวณใกลเคยงนคมอตสาหกรรมมาบตาพดจากมลพษทางอากาศ ป 2542 ผศกษา : วบลย สพทธธาดาและคณะ

1. กลมตวอยางคอประชาชนทอยบรเวณใกลเคยงนคมอตสาหกรรม ไดแก นกเรยนโรงเรยนมาบตาพดพนพทยาคาร ประชาชนชมชนวดโสภณวนาราม ชมชนซอยรวมพฒนา ต. มาบตาพด อ .เมอง จ .

การศกษาแบบภาคตดขวาง (Cross sectional study)

กลมตวอยางไดแกนกเรยนและประชาชนบรเวณใกลเคยงนคมอตสาหกรรมมาบตาพดไดรบกลนสารเคมจากโรงงานในนคมอตสาหกรรมมาบตาพดมากกวากลมเปรยบเทยบอยางมนยสาคญทางสถต นอกจากนอาการและอาการแสดงผดปกตทงในระบบทางเดนหายใจและทางระบบประสาท ตลอดจนโรคระบบทางเดนหายใจทตรวจพบในกลมตวอยางสงกวากลมเปรยบเทยบอยางมนยสาคญทางสถต ถงแมวาการตรวจพบเมตาบอไลทของสารทง 2 ตว จะพบวากลมตวอยางตรวจพบมากกวากลมเปรยบเทยบอยางมนยสาคญทางสถตเพยง 1 ตว แตกพอสรปไดอยางชดเจน จากการศกษานพบวากลมตวอยางทเปนกลมเสยงไดรบ

ภาคผนวก - 63

ปทศกษา: 1 ต.ค. 2540 - 30 ก.ย. 2542 ปทพมพ: 2544

ระยอง 2. กลมเปรยบเทยบไดแก

นกเรยนโรงเรยนวดสานกทอง และประชาชนชมชนวดสานกทอง ต .กระเฉด อ .เมอง จ .ระยอง

ผลกระทบจากการไดรบกลนสารเคมจากนคมอตสาหกรรมมาบตาพด นอกจากกลมกาซซลเฟอรไดออกไซด ไนโตรเจนออกไซด แลวยงนาจะมกลมสารตวทาละลายทใชในกระบวนการผลตของโรงงานอตสาหกรรมบางแหงในนคมอตสาหกรรมมาบตาพดทรวไหลออกสบรรยากาศอยางเหนไดชด

เรอง: การเฝาระวงผลกระทบตอสขภาพของประชาชนบรเวณชมชนใกลเคยงนคมอตสาหกรรมมาบตาพดจากมลพษทางอากาศ ป 2543 ผศกษา: กฤษณ ปาลสทธและคณะ ปทศกษา: 2543 ปทพมพ: 2545

กลมตวอยาง คอกลมบคคลทอาศยอยบรเวณใกลเคยงนคมอตสาหกรรมมาบตาพด (ชมชนวดโสภณและซอยรวมพฒนา ) และกลมนดเรยนโรงเรยนมาบตาพดพนพทยาคาร เกบขอมล 3 ครงในเดอน พฤษภาคม กนยายน และธนวาคม 2543 กลมเปรยบเทยบ คอกลมบคคลทอาศยหางจากนคมอตสาหกรรมมาบตาพดไดแก ประชาชนหม 1 ตาบลชมแสง อ. วงจนทร จ . ระยอง เกบขอมลในเดอนพฤษภาคม 2543

เปนการศกษาเชงสารวจประเภทการศกษาแบบภาคตดขวาง การเกบขอมลประกอบดวยการเกบขอมลดานสขภาพและขอมลดานสงแวดลอม โดยมวตถประสงค 3 ขอคอ 1. ประเมนการไดรบสมผสสารเคมของทง

2 กลม 2. เปรยบเทยบความแตกตางของสถานะ

สขภาพ การรบสมผสสารเคม 3. เปรยบเทยบความแตกตางของสถานะ

สขภาพของกลมตวอยางในชวงฤด ตาง ๆ

1. จากการตรวจวดระดบสารเบนซน ไซลน โทลอน และสไตรน ในบรรยากาศทงสองพนทพบวามระดบสารเคมในระดบตา และตรวจไมพบสไตรน เมอตรวจระดบสารทง 4 ชนดในเลอดพบวา มสารเบนซน ไซลน โทลอน และสไตรนในเลอดของประชาชนในกลมตวอยาง โดยพบเบนซน ไซลน และสไตรน อยในเกณฑปกต และพบโทลอนเกนมาตรฐาน 1 ตวอยาง ขณะทตรวจไมพบสารทง 4 ชนดในเลอดของกลมตวอยางทเปนนกเรยนและกลมเปรยบเทยบทงนกเรยนและประชาชน จากการประเมนระดบสารเมตาบอไลทในปสสาวะ พบประชาชนในกลมตวอยางม Hippuric acid และ Mandelic acid ผดปกต สวนนกเรยนพบ Hippuric acid ผดปกต ขณะทกลมเปรยบเทยบอยในเกณฑปกตทกตวอยาง

2. ประชาชนกลมตวอยางมอาการและอาการแสดงของโรคระบบทางเดนหายใจ อาการระบบประสาทสวนกลาง และอาการระคายเคองตา มากกวาประชาชนในกลมเปรยบเทยบอยางมนยสาคญ และมความเสยงตอการเกดอาการของโรคระบบทางเดนหายใจ ประมาณ 2 เทา การเกดอาการแสดงของโรคระบบทางเดนหายใจประมาณ 2.5 เทา การเกดอาการระบบประสาทสวนกลาง 1.6 เทา การเกดอาการระคายเคองตา ประมาณ 3 เทาของคนปกต การเปรยบเทยบในเดกนกเรยนพบวา นกเรยนโรงเรยนมาบตาพดพนพทยาคารมสดสวนความผดปกตของ MCH และ RBC morphology มากกวานกเรยนโรงเรยนวงจนทรวทยา รวมทงมการเจบปวยดานอาการและอาการแสดงของระบบทางเดนหายใจอยางมนยสาคญ และพบวานกเรยนโรงเรยนมาบตาพดพนพทยา

ภาคผนวก - 64

คารมความเสยงในการเจบปวยดานอาการระบบทางเดนหายใจประมาณ 1.5 เทา อาการแสดงของระบบทางเดนหายใจประมาณ 4 เทาของนกเรยนปกต

3. สถานะสขภาพในฤดตาง ๆ แตกตางกนดงน – กลนผดปกตในฤดกาลตาง ๆ แตกตางกนอยางมนยสาคญ ประชาชนสวนใหญ

ไดรบกลนผดปกตในชวงฤดฝน – ปรมาณเบนซน โทลอน และไซลน บรเวณชมชนใกลเคยงและโรงเรยนมาบตาพด

พนพทยาคารในฤดกาลตาง ๆ แตกตางกนอยางมนยสาคญ – ปรมาณสารเมตาบอไลทในปสสาวะ พบวา Methyhippuric acid ในปสสาวะ

ประชาชนในฤดกาลตาง ๆ แตกตางกนอยางมนยสาคญ – มความผดปกตของ Hb และ MCHC ในประชาชนและนกเรยนโรงเรยนมาบตาพด

พนพทยาคารในฤดกาลตาง ๆ แตกตางกนอยางมนยสาคญ เรอง : รายงานการสารวจความคดเหนของชมชนตอการจดการดานสงแวดลอมของนคมอตสาหกรรมมาบตาพด ผศกษา: มาลน วงษสทธและคณะ, สถาบนประชากรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ปทพมพ: 2541

- 15 ชมชนทอยรอบนคมอตสาหกรรมมาบตาพด แบงไดเปน 3 กลม 1. กลมพนทฝงตะวนตก

ประกอบดวย ชมชนบานพรง มาบยา มาบชลด หนองแฟบ ตลาดหวยโปง ชากกลาง และชากลกหญา

2. กลมพนทตอนกลางประกอบดวยชมชนบานแขก ตลาดมาบตาพด และวดโสภณฯ

3. กลมพนทฝงตะวนออก

เปนการวจยเชงปรมาณ โดยใชแบบสอบถามสมภาษณบคคลในครวเรอนทเปนตวอยาง

ผลการสารวจความคดเหนดานสขภาพมดงน 1. ในดานผลกระทบดานสขภาพ รอยละ 67 ของผใหสมภาษณรายงานวา มสมาชกใน

ครอบครวไดรบผลกระทบดานสขภาพจากปญหากลน หากเมอพจารณาถงลกษณะของอาการปวยทเกยวเนองกบกลนโดยรวมรอยละ 37 รายงานวาหายใจไมสะดวก โดยสดสวนของผทอาศยในชมชนฝงตะวนออกมสมาชกหายใจไมออกในสดสวนสงทสด และตาสดสาหรบชมชนตอนกลาง โดยรวมรอยละ 21 แพอากาศ และรอยละ 18 เปนหวด ไอ สวนใหญของผใหสมภาษณระบสาเหตของการปวยวามาจากกลนเหมน รองลงมาคอ อากาศเสย เปนพษ และการรกษาตวนนมสดสวนของการซอยากนเองและไปรกษาทคลนกพอ ๆ กน

2. สาหรบการทราบเกยวกบการรกษาพยาบาลฟรนน ชมชนในพนทฝงตะวนตกมสดสวนของผททราบมากทสด พนทฝงตะวนออกทราบนอยทสดและสวนใหญของผใหสมภาษณระบวาศนยบรการสาธารณสขเปนหนวยงานทใหบรการตรวจรกษาฟร มเพยงประมาณรอยละ 18 เทานนทระบวา การนคมอตสาหกรรมแหงประเทศไทยใหบรการฟร

ภาคผนวก - 65

ประกอบดวย ชมชนวดโขดหน เขาไผ ซอยรวมพฒนา คลองนาห กรอกยายชา และตากวน

- จานวนตวอยาง จานวนกลมตวอยาง 901 คน เปนผนาชมชน 76 คน

3. ในดานความรเกยวกบหนวยบรการตรวจสขภาพและรกษาฟรทจดโดยนคมอตสาหกรรมมาบตาพด ผใหสมภาษณสวนใหญไมทราบวานคมอตสาหกรรมจดบรการตรวจรกษาฟร ประสบการณในการเคยรบการรกษาพยาบาลฟรสะทอนใหเหนวาผใหสมภาษณรายงานถงการใหบรการรกษาพยาบาลฟรจากหนวยงานอนมากกวาจากนคมอตสาหกรรมมาบตาพด

เรอง: รายงานเบองตนเรองการเฝาระวงผลกระทบตอสขภาพประชาชนใกลเคยงนคมอตสาหกรรมมาบตาพด (สถาบนวจยวทยาศาสตรการแพทย จฬาลงกรณมหาวทยา ลย, รายงานการประชมเชงปฏบตการ ครงท1, 2544) ผศกษา: สานกงานสาธารณสขจงหวดระยอง ปทศกษา: พ.ค. - ก.ย. 2543 ปทพมพ: 2544

กลมตวอยาง - ประชาชนซอยรวมพฒนา ต .

มาบตาพด อ .เมอง จ .ระยอง จานวน 208 และ 203 คน ในเดอนพฤษภาคมและกนยายน ตามลาดบ

- นกเรยนโรงเรยนมาบตาพดพนพทยาคาร จานวน 261 และ 237 คน ในเดอนพฤษภาคมและกนยายน ตามลาดบ

กลมเปรยบเทยบ

- ประชาชนหม 1 บานวงจนทร อ.วงจนทร จ.ระยอง จานวน 132 คน เดอน พ.ค.

- นกเรยนโรงเรยนวงจนทรวท-ยา จานวน 221 เดอน พ.ค.

วจยเปรยบเทยบระหวางชมชนทอยในเขตนคมอตสาหกรรมกบชมชนเกษตรกรรม

1. ผลการศกษาเบองตนกลมประชาชน ครงท 1 : พ.ค. 2543 ตวแทนขอมลภาคฤดรอนพบวา - อาการทางระบบทางเดนหายใจ ไดแก คอแหง แสบคอ หายใจไมสะดวก หายใจมเสยง

ดงวด ๆ แสบตา กลมตวอยางเปนมากกวากลมเปรยบเทยบ 1.76 - 5.14 เทา และมนยสาคญทางสถต

- อาการทางประสาท ไดแก อาการเวยนศรษะ มนศรษะ นอนไมหลบ กลมตวอยางมากกวากลมเปรยบเทยบ 1.84 - 2.16 เทา และมนยสาคญทางสถต

- กลมตวอยางมความผดปกตของ Eyes, Nasal mucosa, Nasal polyp, Nasal turbinate, Tonsil มากกวากลมเปรยบเทยบ 2.02-5.29 เทา และมนยสาคญทางสถต

ครงท 2 : ก.ย. 2543 เปนตวแทนขอมลฤดฝน พบวา - อาการดานระบบทางเดนหายใจ ไดแก คอแหง แสบคอ หายใจไมสะดวก แสบตา กลม

ตวอยางมากกวากลมเปรยบเทยบ 1.67 - 3.48 เทา และมนยสาคญทางสถต - อาการทางประสาท ไดแก เวยนศรษะ มนศรษะ นอนไมหลบ กลมตวอยางมากวากลม

เปรยบเทยบ 1.74-2.13 เทา และมนยสาคญทางสถต - กลมตวอยางมความผดปกตของ Eyes, Nasal turbinate การเปรยบเทยบสถานะสขภาพของประชาชนทง 2 ครงพบวา กลมตวอยางในฤดรอนและฤดฝนมอาการเจบปวยทางเดนหายใจและระบบประสาทใกลเคยงกน และผลแตกตางไมมนยสาคญทางสถต

ภาคผนวก - 66

2. ผลการศกษาเบองตนกลมนกเรยน ครงท 1 : พ.ค. 2543 ตวแทนขอมลฤดรอน พบวา - อาการดานระบบทางเดนหายใจ ไดแก ไอ คอแหง แสบคอ เจบคอ กลมตวอยางม

มากกวากลมเปรยบเทยบ 1.70 - 2.09 เทา และมนยสาคญทางสถต - อาการทางประสาทมจานวนใกลเคยงกนและไมมนยสาคญทางสถต - กลมตวอยางมความผดปกตของ Nasal mucosa, Nasal polyp, Nasal turbinate,

Tonsil มากกวากลมเปรยบเทยบ 2.984 - 9.278 เทา และมนยสาคญทางสถต ครงท 2 : ก.ย. 2543 ตวแทนขอมลฤดฝน พบวา - อาการดานระบบทางเดนหายใจ ไดแก ไอ คอแหง แสบคอ เจบคอ กลมตวอยางมากกวา

กลมเปรยบเทยบ 1.659 - 1.924 เทา และมนยสาคญทางสถต - อาการทางประสาทมจานวนใกลเคยงกน และไมมนยสาคญทางสถต - กลมตวอยางมความผดปกตของ Nasal mucosa, Nasal turbinate Pharynx Tonsil

มากกวากลมเปรยบเทยบ 2.428 - 8.593 เทา และมนยสาคญทางสถต เรอง : การศกษาผลกระทบของโรงงานอตสาหกรรมทมตอคณภาพชวตของประชาชนในชมชนมาบชลด นคมอตสาหกรรมมาบตาพด จ.ระยอง ผศกษา: สรทน มาลหวล และคณะ ปทศกษา: 31 ต.ค. – 2 พ.ย. 2543

จานวนกลมตวอยาง 200 ชด ในชมชนมาบชลด นอกจากนยงมการสมภาษณเจาะลกผไดรบผลกระทบ เชน ผนาชมชนมาบชลด , เจาอาวาสวดมาบชลด , อาจารยใหญ รร .วดมาบชลด และผบรหาร รพ .มาบตาพด สมภาษณเจาะลกผบรหารเจนโก , รองอธบดกรมโรงงานอตสาหกรรม , ผบรหารนคมอตสาหกรรมมาบตาพด , อตสาหกรรมจงหวดระยอง รวมทง

ศกษาเชงคณภาพและเชงปรมาณรวมดวย วธเกบขอมลประกอบดวย 4. ขอมลปฐมภม

- สมภาษณระดบลก - ขอมลจาการสารวจสอบถาม

5. ขอมลทตยภม คนควาจากเอกสาร 6. ขอมลเชงคณภาพ

- การสงเกตการณแบบมสวนรวมและ การสงเกตการณแบบไมมสวนรวม - การสมภาษณเจาะลก - การสมภาษณแบบตงคาถามปลายเปด

1. ผลกระทบตอสขภาพประชาชน ดานจตใจ พบวาประชาชนมความเครยดมากขนเนองจากหวาดกลวและกงวลตออนตรายจากสารเคมและความเครยดจากการทางาน ดานรางกาย พบวาอตราปวยดวยโรคทางเดนหายใจสงขนเมอเปรยบเทยบกบระยะเดยวกนเมอ 2 ปทแลว และพบผปวยในชมชนหลายคนมอาการโรคหอบหดและโรคผวหนง โดยมอาการหลงจากยายเขามาอยทนไดไมนานทงทไมเคยปวยเปนโรคเหลานมากอน

2. จากการสารวจอาการเจบปวยใน 1 สปดาห เมอดทคารอยละของประชาชนทปวยแบบผดปกตเปรยบเทยบกนจะพบวา ประชาชนทอาศยบรเวณใกลเคยงเขตนคมอตสาหกรรมมาบตาพดจะเจบปวยแบบผดปกตดวยอาการในลกษณะอาการมากกวาประชาชนกลมเปรยบเทยบ การเจบปวยดวยอาการไอ คอแหง แสบคอ แนนหนาอก หายใจไมสะดวก หายใจมเสยงดงวดๆ แสบตาเคองตา เวยนศรษะ มนงง และผนคน มความสมพนธกบ

ภาคผนวก - 67

ลกคาผใชบรการเจนโก พนททประชากรอาศยอยทระดบความเชอมนรอยละ 99 นอกจากนยงพบวาการเจบปวยดวยอาการเจบคอและนอนไมหลบ มความสมพนธกบพนททประชากรอาศยอยเชนเดยวกน โดยมความสมพนธทระดบความเชอมนรอยละ 95 สาหรบการเจบปวยดวยอาการคดจมก นามกไหล ปวดศรษะ คลนไสอาเจยน และออนเพลย พบวาในปจจบนยงไมเกดความสมพนธกนกบพนททประชากรอาศยอยอยางมนยสาคญ

3. จากการตรวจรางกายโดยแพทย เมอดทคารอยละของประชาชนทมความผดปกตของรางกายเปรยบเทยบกนพบวา ประชาชนทอาศยในบรเวณเขตนคมอตสาหกรรมมาบตาพดมความผดปกตของรางกายในทกลกษณะอาการมากกวาเมอเทยบกบประชาชนทอาศยในพนทเปรยบเทยบ ในการทดสอบความสมพนธพบวาความผดปกตของรางกายดาน Eyes, Nasal cancel และ Rhinorrhea ทตรวจพบโดยแพทยพบวามความสมพนธกบพนททประชากรอาศยอยทระดบความเชอมนรอยละ 99 สาหรบความผดปกตของรางกายทางดาน Nasal polyp, Nasal turbinate, Pharynx, Tonsil, Lung, Liver และSkin ทตรวจพบโดยแพทยพบวาในปจจบนยงไมเกดความสมพนธกบพนททประชากรอาศยอยางมนยสาคญ

4. ดานอตราปวยตอแสนประชากรดวยโรคหวใจ จ .ระยอง ตงแตป 2531-2540 พบวาอตราปวยตอแสนประชากรดวยโรคระบบทางเดนหายใจมแนวโนมสงขน และเมอทดสอบความสมพนธของอตราการปวยตอแสนประชากรดวยโรคระบบทางเดนหายใจกบเวลาทเปลยนไป โดยใชวธการทดสอบแบบสมการถดถอยเชงเสนตรงพบวา อตราการปวยตอแสนประชากรดวยโรคระบบทางเดนหายใจมความสมพนธกบเวลาทเปลยนไป กลาวคอเมอเวลาเปลยนไป (เพมขน 1 ป) จะมอตราการปวยตอแสนประชากรเพมขนจากปกต 5,088.96 คน และผปวยดวยโรคระบบทางเดนหายใจมอตราการขยายตวรอยละ 15 ตอป

ภาคผนวก - 68

เรอง : โครงการสารวจความคดเหนของผอยอาศยรอบขางนคมอตสาหกรรมมาบตาพดเกยวกบผลกระทบดานสงแวดลอมทเกดจากนคมอตสาหกรรมมาบตาพด บทสรปสาหรบผบรหาร ผศกษา: ศนยบรการวชาการ สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร ปทศกษา: 2543 ปทพมพ: 2543

ชมชนรอบขางนคมอตสาหกรรมมาบตาพด 8 ชมชน ไดแก ชมชนตากวน -อาวประด ซอยรวมพฒนา มาบชลด หนองแฟบ วดโสภณวนาราม เกาะกก -หนองแตงเม มสลม และวดมาบตาพด

สมภาษณโดยตงกลมเสวนาผนาชมชนและผรขอมลในชมชน

ผลกระทบจากปญหาสงแวดลอม 1. ดานสขภาพอนามย พบวาโรคทเปนกนมากอนดบแรก คอโรคทางเดนหายใจ (คอแหง

เสยงแหง เจบคอ แนนจมก แนนหนาอก หายใจไมออก ไอ เปนหวด ภมแพ ) โรคทชาวบานเปนรองลงไป คอโรคเกยวกบระบบประสาท (ปวดศรษะ มนศรษะ เปนลม เครยด หงดหงด นอนไมหลบ ) โรคอนๆ ไดแก โรคผวหนง (เมดผนคน) ออนเพลย เจบตา อาเจยน นอกจากนยงสงผลตอสขภาพจต (กงวล เครยด หงดหงดงาย อารมณไมด ไมสดใส ไมราเรง ) ชาวบานรสกชวตไมปลอดภย กาลงตายผอนสง สวนหนงตองการยายไปอยทอนแตขาดความพรอมดานการเงน

2. ลกษณะนสย บคลก พฤตกรรม ปญหาสงแวดลอมทมมาอยางตอเนองไดสงผลคกคามถงชวตของชาวชมชน คอทาใหชาวชมชนเปนคนกาวราวขน ชาวบานสวนหนงทเปนโรคทางเดนหายใจมอาการเสยงแหง ไอ กระแอม นามกไหล เปนประจาเสยบคลกไป

3. การศกษากลนเหมนทเกดขนในขณะเรยนทาใหขาดสมาธและกงวล สขภาพอนามยของครและนกเรยนถกกระทบ บางครงมอาการปวดศรษะ เปนลม เวลาสวนหนงตองเสยไปกบการแกปญหามลพษ

4. การยายถน ชาวบานจานวนมากตองการยายออกจากพนทเนองจากกงวลเรองสขภาพของตนและครอบครว

เรอง: การเฝาระวงสถานะสขภาพของประชาชนบรเวณกลมโรงงานอตสาหกรรมทพไอ (มหาชน) จากด จงหวดระยอง พ.ศ. 2542 ผศกษา: อญชล ศรพทยาคณกจ และคณะ

ประชากรทอาศยอยในเปนตาบลตะพง ตาบลเชงเนนและตาบลบานแลง อาเภอเมอง จงหวดระยอง จานวนทงหมด 1,522 คน แบงเปนตาบลตะพง 302 คน ตาบลเชงเนน 765 คน และตาบลบานแลง 455 คน สถานอนามยทรบผดชอบใน

เกบขอมลสขภาพประชาชนทมารบบรการทสถานอนามยทง 5 แหงโดยใชแบบรายงานสขภาพ1 โดยมขอกาหนดวา - ใกลเคยงทพไอและในความรบผดชอบของสถานอนามยแตละแหง - ผปวยตองมอาการใน 3 กลมคอ 1) กลมอาการระคายเคอง ไดแก แสบตา เคองตา

ตาบลตะพง ผปวย 302 คน มอตราปวย 4.16 ตอประชากร 100 คน เดอนทพบปวยมากคอพฤษภาคมและมถนายน โดยกลมเดกมอตราปวยสงทสดเทากบ 12.34 ตอประชากร 100 คน อาชพของผปวยสวนใหญเปนเกษตรกร 32.45% นกเรยน 30.13% และรบจางทวไป 16.55% กลมอาการทมสดสวนผปวยมากคอ กลมอาการระบบหายใจ ไดแก ไอ 42.05% เจบคอ 41.05% นามกไหล 20.19% อาการอน ๆ ทพบมาก ไดแก ผนคน 29.47% และปวดศรษะ 20.86%

สวนการไดกลนพบการไดกลนผดปกต 17.88% โดยกลนทพบมากไดแก กลนแกส

ภาคผนวก - 69

ปทศกษา: มนาคม– ธนวาคม 2542

การดแลประชากรกลมเสยง 5 แหงคอ สถานอนามยตะพง สถานอนามยยายดา สถานอนามยบานหนองจอก สถานอนามยบานแลง และสถานอนามยกนหนอง

นาตาไหล คอแหง คน คลนไส อาเจยน 2) กลมอาการทางระบบหายใจไดแก คดจมก นามกไหล เจบคอ ไอ แนนหนาอก หายใจไมสะดวก 3) กลมอาการทางระบบประสาทไดแก ออนเพลย เวยนศรษะ ปวดศรษะ นอนไมหลบ จากนนแบบรายงานสขภาพ1 จะถกรวบรวมและสงมากลมงานระบาดวทยาดานสงแวดลอมและโรคจากการประกอบอาชพ กองระบาดวทยา เพอบนทกขอมล และวเคราะหผล

77.77% และกลนผลไม 24.07% และมผเหนสงผดปกตในอากาศ 5.96% โดยสวนใหญเหนควนสดา ตาบลบานแลง มผปวย 455 คน อตราปวยเทากบ 8.81 ตอประชากร 100 คน เดอนทพบปวยมากคอ พฤษภาคม สงหาคม และกรกฎาคม โดยกลมอาย 0-4 ป มอตราปวยสงทสดเทากบ 14.68 ตอประชากร 100 คน อาชพของผปวยสวนใหญเปนนกเรยน 32.3% และรบจางทวไป 28.57% และเกษตรกรรม 26.59% กลมอาการทมสดสวนผปวยมากคอ กลมอาการระบบหายใจ ไดแก เจบคอ 41.53% ไอ 30.32% อาการอนๆ ทพบมาก ไดแก ผนคน 16.26% และปวดศรษะ 20.86%

สวนการไดกลนพบการไดกลนผดปกต 12.75% โดยกลนทพบมาก ไดแก กลนแกส รองลงมาคอ กลนเหมนฉน และมผเหนสงผดปกตในอากาศเพยง 9 คน ตาบลเชงเนน มผปวย 765 คน โดยกลมอาย 25-34 ปมอตราปวยสงทสดเทากบ 21.43% รองลงมาคอกลมอาย 35-44 ป ซงมอตราปวยเทากบ 21.05% อาชพของผปวยสวนใหญเปนรบจางทวไป 45.09% และนกเรยน 31.63% กลมอาการทมสดสวนผปวยมากคอกลมอาการระบบหายใจ ไดแก นามกไหล 67.84% เจบคอ 61.56% คดจมก 52.81% อาการอนๆ ทพบมาก ไดแก ปวดศรษะ 43.26% และคอแหง 31.76%

สวนการไดกลน พบการไดกลนผดปกต 20.78% โดยไดกลนมากในเดอนพฤษภาคม -กรกฎาคม กลนทพบมากไดแก กลนแกส และมผเหนสงผดปกตในอากาศ19.21% โดยพบควนดามากทสดสวนใหญจะพบมากในเดอนพฤษภาคม-กรกฎาคม

ภาคผนวก 70

ภาคผนวก ช แบบสอบถามส าหรบพนกงานโรงงานอตสาหกรรม

ขอมลสวนบคคล ชอ – สกล (นาย/ นางสาว / นาง)______________________________________________________________________ ทอย _____________________________________________________________________________________________ อาย . ป สถานทเกด _______________________________________________________________ การศกษาสงสด ___________________________________________________________________________________ ระยะเวลาทอาศยอยในพนทน __________________________ รายไดเฉลยตอเดอน __________________________________

ขอมลสถานทท างาน สถานทท างานปจจบนคอ ___________________________________________________________________________ ตงอยท ___ . ต าแหนงงานปจจบน . ระยะเวลาทท างานในสถานทน . แผนกงานทรบผดชอบ ______________________________________________________________________________ ลกษณะงานททานท าเปนอยางไร _____________________________________________________________________ ทานมประกนสงคมหรอไม _________________________________________ สถานประกอบการของทานมสหภาพแรงงานหรอไม _________________________________________

ประวตการไดรบสาร 1. ทานเคยใชสารเคมหรอสเปรยก าจดแมลงในบานหรอไม

ก. ____ ไมเคย ข. ____ เคย ทกวน ค. ____ เคย หลายครงตอสปดาห ง. ____ เคย เดอนละครง หรอนอยกวา

2. ทานใชภาชนะพลาสตกในการบรรจหรอเกบรกษาอาหารหรอไม ก. ใชเกบอาหาร ข. ใชใสอาหารแชเยน ค. ใชใสอาหารรอน ง. แกวน าดม จ. อนๆ เชนไมโครเวฟ อธบาย ____________________________________________________________________

3. ทานจดการขยะทเกดขนในบานอยางไร ก. เผากระดาษ พลาสตก และขยะอนๆ ข. เผากระดาษ และขยะอนๆ ยกเวนพลาสตก ค. รถเกบขยะ

ภาคผนวก 71

4. ทานเคยอยในเหตการณเผาวสดอปกรณทมยาปราบศตรพชหรอไม ก. ไม ข. เคย

สงแวดลอมในโรงงาน 5. น าททานใชมลกษณะอยางไร

ก. ด ข. รสชาตผดปกต อธบาย ________________________________________________________________________ ค. กลนเหมน อธบาย ___________________________________________________________________________ ง. กดกรอน ระคายเคองผว อธบาย _______________________________________________________________

6. บางคนจะรสกวาน าดมท าใหเขาปวยแตบางคนกไมรสกเชนนน ในสวนตวทาน ทานรสกวาน าดมท าใหทานเจบปวยหรอไม อธบาย

ก. ไม ข. รสก ปวดทอง ค. รสก คลนเหยน หรออาเจยน ง. รสก กลามเนอออนแรง จ. รสก หมดแรง ฉ. รสก อาการอนๆ อธบาย ______________________________________________________________________

7. ทานคดวาอากาศภายนอกอาคารมลกษณะอยางไร ก. สะอาด ไมมกลน ข. สะอาด มกลน หรอกลนเหมนบอยๆ อธบาย _______________________________________________________ ค. สะอาด มกลน หรอกลนเหมน เปนครงคราว เมอไหร อธบาย _________________________________________ ง. หมอก หรอ ควน ไมมกลน จ. หมอก หรอ ควน และมกลน อธบาย _____________________________________________________________

8. บางคนจะรสกวาอากาศท าใหเขาปวย แตบางคนกไมรสกเชนนน ทานคดวาอากาศภายนอกท าใหทานเจบปวยหรอรสกไมดหรอไม

ก. ไม ข. รสก ไอหรอจาม ค. รสก หายใจล าบาก แนนหนาอก ง. รสก แสบตา น าตาไหล จ. รสก กลามเนอลา ไมมแรง ฉ. รสก อาการอนๆ อธบาย _______________________________________________________________________

ภาคผนวก 72

9. อากาศภายในอาคารททานท างานมลกษณะเปนอยางไร ก. สะอาด ไมมกลน ข. มควน / ฝน ค. มกลน ง. อนๆ อธบาย ________________________________________________________________________________

10. บางคนจะรสกวาอากาศในอาคารท างานท าใหเขาปวย แตบางคนกไมรสกเชนนน ทานคดวาอากาศในทท างานของทานท าใหทานรสกเจบปวยหรอรสกไมดหรอไม

ก. ไม ข. รสก ไอหรอจาม ค. รสก หายใจล าบาก แนนหนาอก ง. รสก แสบตา น าตาไหล จ. รสก คลนเหยน อาเจยน ฉ. รสก กลามเนอลา ไมมแรง ช. รสก อาการอนๆ อธบาย ______________________________________________________________________

11. ในสวนททานท างานมการสมผสสารเคมหรอไม ก. ไมม ข. ม คอ _____________________________________________

12. ทานคดวาในสวนททานท างานอยมความเสยงหรอไมปลอดภยจากอะไรบาง

____________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________

13. กรณทมความเสยง ทางสถานประกอบการมมาตรการปองกนอยางไรบาง

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

14. โรงงานของทานจดใหมการตรวจสขภาพพนกงานหรอไม _____________ ถาม กครง / ป _________________

15. ในการตรวจสขภาพแตละครงมการตรวจเลอดหรอไม ก. ไมม ข. ม เพอตรวจหาอะไร (ถาทราบโปรดระบ) __________________________________________________________

__________________________________________________________________________

ภาคผนวก 73

16. ในการตรวจสขภาพแตละครงมการตรวจปสสาวะหรอไม ก. ไมม ข. ม เพอตรวจหาอะไร (ถาทราบโปรดระบ) __________________________________________________________

__________________________________________________________________________

17. ทานไดรบผลการตรวจสขภาพประจ าปจากทางโรงงานหรอไม _____________________________________________

18. ทานไดรบสวสดการทางดานสขภาพอยางไรบางในกรณทเจบปวย _________________________________________

____________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________ ค าถามเกยวกบสขภาพทวไป 19. โดยรวมแลวทานคดวาสขภาพของทานเปนอยางไร

ก. ดมาก แทบจะไมปวยหรอปวยนอยมาก ข. ด ปวยเปนครงคราว ไมมปญหาสขภาพรนแรง ค. ปานกลาง ปวยมากกวาคนสวนใหญ หรอท ากจกรรมไดจ ากด ง. แย ปวยบอยๆ ความเจบปวยท าใหท ากจกรรมตางๆ ไมได จ. แยมาก ปวยตลอดเวลา ปวยเรอรงท าใหท ากจกรรมทกอยางไมได

20. ทานเคยถกบอกวาเปนโรคเรอรง หรอปวยรนแรงหรอไม ก. ไม ข. เคย อธบาย _________________________________________________________________________________

21. ผอยอาศยในบานทาน มปญหาทางสขภาพหรอไม ก. ไมม ข. ม ระบคนและปญหา __________________________________________________________________________

22. ในชวง 2 เดอนทผานมา ทานเคยไปหาผใหการดแลสขภาพ (หมอแผนปจจบน หมอแผนโบราณ หมอพนบาน อนๆ) กครง

ก. ไมจ าเปนตองพบ ข. จ าเปนตองพบ แตไมสามารถไปพบได เนองจาก (ไกล, ไมมเงน, … ) ค. 1 – 2 ครง ง. 3 – 4 ครง จ. 5 ครงหรอมากกวา จ านวนครง ____________

23. ความเจบปวยทตองการรกษาคออะไร ________________________________________________________________

ภาคผนวก 74

24. ทานคดวาตวทานเองมปญหาทางสขภาพหรอไม ก. ไม ข. ม อธบาย ___________________________________________________________________________________

25. สมาชกในครอบครวทาน มปญหาสขภาพหรอไม ก. ไมม ข. ม (จ านวนคน และชนดปญหา) __________________________________________________________________

สาเหตอนทอาจเปนไปได 26. ทานสบบหรหรอไม

ก. ไม ข. สบ จ านวน _______ มวน / วน

27. ทานดมเครองดมแอลกอฮอลบอยแคไหน ก. ไมดม ข. 1 – 3 ครงตอเดอน ปรมาณ _____________ ค. 1 – 2 ครงตอสปดาห ปรมาณ _____________ ง. 3 – 4 ครงตอสปดาห ปรมาณ _____________ จ. 5 – 6 ครงตอสปดาห ปรมาณ _____________ ฉ. ทกวน ปรมาณ ___________

28. เครองดมแอลกอฮอลประเภทใดททานดม ก. เบยร ข. สรา ค. สราพนบาน ง. สองประเภทหรอมากกวา อธบาย _______________________________________________________________

29. ทานไดรบผลกระทบหรอไม อยางไร จากปญหามลพษตาง ๆ เชน อากาศเสย กลนเหมน และอน ๆ ทเกดขนจากการพฒนาอตสาหกรรมทมาบตาพด และมความเหนวาควรจะมการแกปญหาอยางไร

____________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

วน/เดอน/ป ทตอบแบบสอบถาม________________________