Volume 39 Number 2 April – June 2013 Thai Journal of Anesthesiology 61

ในวโรกาสทพระบาทสมเดจพระมงกฏเกลา

เจาอยหวเสดจพระราชดำเนนเยอนประเทศญปน

ในคราวทดำรงพระอสรยยศ เปนสมเดจพระบรม

โอรสาธราชสยามมงกฏราชกมารนน ทรงทอด

พระเนตรเหนโรงพยาบาลของสภากาชาดญปนเปนท

สงางามเมอพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว

เสดจสสวรรคาลยพระบาทสมเดจพระมงกฏเกลา

เจาอยหวจงมพระราชดำรในการจดสรางโรงพยาบาล

สภากาชาดขนเปนพระบรมราชานเสาวรยเฉลม

พระเกยรตยศแดสมเดจพระบรมชนกนาถขนานนาม

บทความพเศษ

วสญญวทยาในประเทศไทยยคกอรางสรางตว

ศ.นพ.สมรตน จารลกษณานนท พ.บ.,

อ.นพ.อนนตโชต วมกตะนนทน พ.บ.

ภาควชาวสญญวทยา คณะแพทยศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

ตามพระบรมนามาภไธยวา“โรงพยาบาลจฬาลงกรณ”

ใหเปนโรงพยาบาลอนทนสมยบนเนอทพระราชทาน

136ไรโดยใหชางชาวอตาเลยนทำการสำรวจรางวด

พนท ตรวจสอบสภาพดนตรวจวดทศทางลมและ

เสนทางเดนของดวงอาทตย และจำนวนนำฝนทตก

ตลอดป แบบแปลนนเปนงานสถาปตยกรรมการ

กอสรางโรงพยาบาลในเขตรอน และมการนำไปใช

สอนในประเทศทางยโรปในสมยนน อาคารของ

โรงพยาบาลในระยะแรกหนหนาเขารบลมจากทาง

ทศตะวนตกเฉยงใตซงเปนลมทพดในชวงทยาวนาน

ภาพท 1 การผาตดในโรงพยายาลจฬาลงกรณ

62 วสญญสาร ปท 39 ฉบบท 2 เมษายน – มถนายน 2556

ทสดของรอบป มการสรางเฉลยงดานหนาของชน

สองเพอกนฝนสาดถงหองผปวยการจดสรางทางเดน

ทมหลงคาคลมศาลาพกรอนและสวนสำหรบพกผอน

หยอนใจ2

สำหรบเครองมอเครองใชทางการแพทยโปรด

ใหจดหาเครองมอททนสมยดงบนทกเหตการณ

ทพระบาทสมเดจพระมงกฏเกลาเจาอยหว เสดจ

พระราชดำเนนในวนเปดโรงพยาบาลวา “...ทอด

พระเนตรหองเรยนสำหรบใชสอนนายแพทยณทน

นายรอยโทชนพทธแพทยไดแสดงวธฉายไฟใหแล

เหนรปอวยวะตาง ๆทผาจอ....เสดจตอไปไดทอด

พระเนตรหองผาตดหองเอกสเร(ตามบนทก)ณทน

นายพนตรหลวงศกดาพลรกษฉายรปเอกสเรถวาย...

.........แลวเสดจไปทอดพระเนตรหองเครองพเศษ

ตางๆมเครองนวดไฟฟา เครองตรวจดวงตา..”3 ม

การจดหาแพทยและบคลากรผเชยวชาญนายแพทย

เอฟ เชฟเฟอร ศลยแพทยเปนผอำนวยการคนแรก

ศลยแพทยกลมแรกไดแกพลตรพระยาดำรงแพทยาคณ

หมอมเจาวลภากรวรวรรณพนโทหลวงพศกดศลยกจ

ซงเปนศลยแพทยผมชอเสยงในสมยนน กลาวไดวา

การแพทยในสมยรชกาลท6มความกาวหนามากขน

มการจดตง “ปาสตรสภา” (สถานปาสเตอร) เพอ

ผลตหนองฝปองกนโรคฝดาษวคซนปองกนโรคพษ

สนขบา เซรมรกษาพษง โอนมาขนกบสภากาชาด

สยามเมอป พ.ศ. 2460 (ปจจบนคอสถานเสาวภา)

ภาพท 2 นายแพทยของโรงพยาบาลจฬาลงกรณ

ในระยะแรกสงกดกรมแพทยทหารบก

ภาพท 3 “ปาสตรสภา”(สถานปาสเตอร)

Volume 39 Number 2 April – June 2013 Thai Journal of Anesthesiology 63

ดานวชาการมการออกวารสารทางการแพทย

ฉบบแรกของไทยไดแก “จดหมายเหตทางการแพทย

ของสภากาชาดสยาม”มสำนกงานอยทตกอำนวยการ

โรงพยาบาลจฬาลงกรณปจจบนกลายเปนจดหมายเหต

ทางการแพทยของแพทยสมาคมแหงประเทศไทย

มการจดประชมของผแทนสภากาชาดฝาย

บรพประเทศ ซงถอไดวาเปนการประชมวชาการ

นานาชาตครงแรกของสยาม4

งานวสญญในโรงพยาบาลจฬาลงกรณยคแรก

ดงทกลาวแลววาสาขาวสญญวทยาในระยะ

แรกเรมนนยงไมสำคญนกยงเปนเพยงสวนหนงของ

วชาศลยศาสตร การใหยาระงบความรสกมการใช

อเทอรและคลอโรฟอรมโดยมอบหมายใหศลยแพทย

รนเยาวเปนผใหยาระงบความรสกจากหลกฐาน

เอกสารของโรงพยาบาลจฬาลงกรณ มบนทกราย

นามวสญญแพทยในป พ.ศ. 2462 ไดแก หลวง

ประจกษเวชสทธ (ชม จตรเมตตา) หลวงสนสร

แพทย (สน เพอนเปรม) หลวงฉตรพลรกษ

(ฉตรพงษศกด)5

นอกจากนยงมการกลาวถงรอยเอกเพยน

สงหชยเปนผใหยาระงบความรสกผปวยใหหายจาก

เปนใบชวคราวหลงกลบจากสงครามโดยใชอเทอร6

ในบทความวชาการวสญญวทยาเรองแรกลงตพมพ

ในวารสารจดหมายเหตทางการแพทยของสภากาชาด

สยามฉบบท1

บญญตศพท “วสญญกรแพทย” ครงแรก

ในป พ.ศ. 2465 สมาชกแพทยสมาคมแหง

กรงสยามไดมการประชมบญญตศพทแพทยขนเมอ

วนท 27 กรกฎาคม และ วนท 30 กนยายนมการ

บญญตศพทแพทยผ เชยวชาญสาขาตาง ๆ ไดแก

ศลยแพทย อายรแพทย สตแพทย จกษแพทย

โสตแพทย วสญญกรแพทย ฯลฯแตนนเปนตนมา3

ถอไดวาเปนครงแรกในประเทศทมการบญญตศพท

เรยกแพทยผใหยาระงบความรสก คำวาวสญญกร

แพทยนในความเหนของผนพนธจงอาจหมายถง

แพทยผทำใหหมดความรสกตว(วสญญภาพ)สำหรบ

การเรยกแพทยผใหยาระงบความรสกวาวสญญแพทย

ซงเปนทนยมถงปจจบนมมาตงแตเมอใดยงไมทราบชด

ภาพท 4 ผเขารวมประชมสภากาชาดฝายบรพประเทศ(การประชมวชาการนานาชาตดวยสาธารณสข

ครงแรกของสยาม)เขาเยยมชมโรงพยาบาลจฬาลงกรณ

64 วสญญสาร ปท 39 ฉบบท 2 เมษายน – มถนายน 2556

วสญญวทยาทศรราช

“ในชวงเวลาทคณะแพทยศาสตรทศรราช

เปนคณะแพทยศาสตรแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย

นนมหลกฐานในหนงสอเวชชนสสตฉบบปพ.ศ.

2473วาในหลกสตรวชาศลยศาสตรมการสอนการ

วางยาสลบการสอนมวธเตรยมคนไข การใชยาสลบ

ตาง ๆ วธทำใหคนไขหายใจ และรวมการสอนใน

หองผาตดในความดแลของวสญญกรรมแพทย”เปน

ทนาสงเกตวาในเวชชนสสตฉบบป 2473นมคำวา

“วสญญกรรมแพทย” สำหรบเรยกแพทยผใหยา

ระงบความรสกอกคำหนง ซงหมายถง แพทยผทำ

วสญญกรรมหรอทำใหหมดความรสก สำหรบ

เวชชนสสตฉบบป พ.ศ. 2478 มหลกฐานเกยวกบ

แผนกศลยศาสตรวามการปาฐกถาหลกวชาชนปท

2-3-4 หวขอการวางยาสลบ เวลาเรยนอาทตยละ

2ชวโมงนอกจากนจากสำเนาการสอบไลแพทยศาสตร

ชนประกาศนยบตร วชาศลยศาสตร สำหรบปลาย

พ.ศ. 2467 วนท 25 มนาคมพ.ศ. 2467มขอสอบ

แบบอตนยใหบรรยายและยกตวอยางของ Late

chloroformpoisoningซงแสดงใหเหนวาในรชสมย

พระบาทสมเดจพระมงกฏเกลาเจาอยหวมการใช

คลอโรฟอรมเปนยาระงบความรสกในโรงเรยนแพทย

และมการสอนวสญญวทยาแลว

วสญญกรรมแพทยทศรราช

ในหนงสอ “เวชชนสสต ฉบบป พ.ศ.2481

กลาวถงนามของแพทยผใหยาระงบความรสก คอ

ขนชวทพเศษ (ผาดรตนกว)ซงเปนแพทยรน 2460

นอกจากน ยงมเอกสารซงไดรบความอนเคราะหจาก

ผชวยศาสตราจารยแพทยหญงกลปงหา ภวกล

วสญญแพทยอาวโสแหงคณะแพทยศาสตรศรราช

พยาบาล ซงกลาวถงขนบรหารเวชศาสตร (นาย

แพทยนช พรหมผลน) ซงมชวตระหวางป พ.ศ.

2432 - 2487 ทานเปนวสญญแพทยทโรงพยาบาล

ศรราชจนถงพ.ศ.2471 จงไดลาออกจากราชการมา

ทำการรกษาพยาบาลสวนตวระยะหนงทโอสถาคาร

เสาชงชา

ภาพท 6 ขอสอบวชาศลยศาสตรทศรราชขอ2

เกยวกบchloroformpoisoning

ภาพท 7 ขนบรหารเวชศาสตร(นชพรหมผลน)

อาจารยวสญญทรพ.ศรราชและรพ.จฬาลงกรณ

Volume 39 Number 2 April – June 2013 Thai Journal of Anesthesiology 65

ตอมาในป พ.ศ. 2479 ทานเปนแพทย อย

แผนกใหยาสลบและผาตดทโรงพยาบาลจฬาลงกรณ

ไดเงนเดอนๆละ 125บาท ในปพ.ศ. 2480 ไดรบ

เงนเดอน135บาททานเปนวสญญแพทยทเสยชวต

จากภาวะตบวายจากการตดยาสลบคลอโรฟอรม

ขนบรหารเวชศาสตร (นช พรหมผลน) เปนคร

แพทยผใหยาระงบความรสก ทงทโรงพยาบาล

ศรราช และโรงพยาบาลจฬาลงกรณ และมสำเนา

ภาพถายจากภาพถายเอกสารดงทลงตพมพในวสญญ

สารฉบบน ถอเปนภาพวสญญแพทยทเกาแกทสด

ทหาไดในปจจบน หากทานใดมรายนามหรอภาพ

หรอหลกฐานเกยวกบวสญญในประเทศไทย อาจ

อนเคราะหขอมลแกราชวทยาลยวสญญแพทยแหง

ประเทศไทยไดทำสำเนาหรอถายภาพเปนอนสรณ

ประวตศาสตร ววฒนาการของวชาชพแดอนชน

รนหลงตอไป

สรประยะกอรางสรางตว: สอนวชาวสญญวทยา,

บญญตศพทวสญญกรแพทยและวสญญกรรม

แพทย

จะเหนไดวาวสญญวทยาซงเปนสวนหนงของ

วชาศลยศาสตรกเรมหยงรากพฒนาขน จากการใช

ฝนในการระงบปวดและการใชอเทอรมาตงแตชวง

กอนการเกดโรงพยาบาลของรฐ เมอเกดโรงพยาบาล

ศรราช และโรงพยาบาลจฬาลงกรณ ยาระงบความ

รสกหลกกคอ อเทอร และคลอโรฟอรม คำวา

“วสญญกรแพทย” ใชในการเรยกแพทยผใหยาระงบ

ความรสก ในรชสมยของพระบาทสมเดจพระมงกฏ

เกลาเจาอยหวและมหลกฐานการใชคำวา “วสญญ

กรรมแพทย” ในหนงสอเวชชนสสต ฉบบป พ.ศ.

2473 ในรชสมยของพระบาทสมเดจพระปกเกลา

เจาอยหว อยางไรกตามวสญญวทยาในยคกอราง

สรางตวนยงไมกาวหนาอยางมากมายนก ในสมยนน

ย ง ไ ม ม ก า รส ง แพทย ไ ป เ ร ยนต อ เ ฉพาะทา ง

วสญญวทยาณตางประเทศแตประการใด

กตตกรรมประกาศ

บทความนไดรบความอนเคราะหขอมลจาก

ผชวยศาสตราจารยแพทยหญงกลปงหา ภวกล

อาจารยวสญญแพทยอาวโส จากคณะแพทยศาสตร

ศรราชพยาบาลและศาสตราจารยกตตคณนายแพทย

ศรพร วณเกยรต อดตคณบดคณะแพทยศาสตร

จฬาลงกรณมหาวทยาลยและผอำนวยการโรงพยาบาล

จฬาลงกรณสภากาชาดไทยดวยความขอบคณยง

เอกสารอางอง 1. จากสภาอณาโลมแดงฯส...สภากาชาดสยาม.ใน:

วสทธจตรา วานชสมบต (บรรณาธการ) 100ป

สภากาชาดไทย จรเมธาโฆษณาและการพมพ,

กรงเทพมหานคร.2536:16-39.

2. โรงพยาบาลจฬาลงกรณใน:ครรธรสนภาวรรณ,

ลดดา ตาลรกษา, บญชย เจรญจตรกรรม,

สมหญง เจรญจตรกรรม, เชาวน ศรสงคราม,

วนชย พฤกษโสภณ (บรรณาธการ) ครบรอบ

72ป โรงพยาบาลจฬาลงกรณ โรงพมพนยมกจ,

กรงเทพมหานคร.2529:81-128.

3. บนทกเหตการณวนเสดจพระราชดำเนนทรงเปด

โรงพยาบาลจฬาลงกรณใน:ครรธรสนภาวรรณ,

ลดดา ตาลรกษา, บญชย เจรญจตรกรรม,

สมหญง เจรญจตรกรรม, เชาวน ศรสงคราม,

วนชยพฤกษโสภณ(บรรณาธการ)ครบรอบ72ป

โรงพยาบาลจฬาลงกรณ โรงพมพนยมกจ,

กรงเทพมหานคร.2529:12-4.

4. สภากาชาดไทย ใน: ครรธรสนภาวรรณ,ลดดา

ตาลรกษา, บญชย เจรญจตรกรรม, สมหญง

เจรญจตรกรรม, เชาวน ศรสงคราม, วนชย

66 วสญญสาร ปท 39 ฉบบท 2 เมษายน – มถนายน 2556

พฤกษโสภณ (บรรณาธการ) ครบรอบ 72 ป

โรงพยาบาลจฬาลงกรณ โรงพมพนยมกจ,

กรงเทพมหานคร.2529:15-76.

5. รายชอแพทยผชวยแพทยผชำนาญเฉพาะทาง

แพทยผเชยวชาญและแพทยทปรกษากตตมศกด

ใน:ครรธรสนภาวรรณ,ลดดาตาลรกษา,บญชย

เจรญจตรกรรม,สมหญงเจรญจตรกรรม,เชาวน

ศรสงคราม, วนชยพฤกษโสภณ (บรรณาธการ)

ครบรอบ72ปโรงพยาบาลจฬาลงกรณโรงพมพ

นยมกจ,กรงเทพมหานคร.2529:160-3.

6. นายพนตรหลวงศกดาพลรกษ การรกษาคนไข

ชวคราวโดยยาสลบ.วารสารจดหมายเหตทางการ

แพทยของสภากาชาดสยาม.2461;1:31-35.