ผลลพธของระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความรในการปองกนการตดเชอ

ของผปวยโรคไตเรอรงทลางไตทางชองทอง ในโรงพยาบาล ระดบตตยภมแหงหนงในจงหวดนครปฐม

The Outcomes of Supportive-Educative Nursing System for Prevention of Peritoneal Dialysis Related Infections in Chronic Kidney Disease Patients

Receiving Continuous Ambulatory Peritoneal Dialysis at a Tertiary Level Hospital in Nakhon Pathom Province

ปาลดา นราวฒพร

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรพยาบาลศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชาการพยาบาลผใหญ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยครสเตยน

พ.ศ. 2558 ลขสทธของมหาวทยาลยครสเตยน

วทยานพนธ เรอง

ผลลพธของระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความรในการปองกนการตดเชอ ของผปวยโรคไตเรอรงทลางไตทางชองทอง ในโรงพยาบาล

ระดบตตยภมแหงหนงในจงหวดนครปฐม ไดรบการพจารณาอนมตใหเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตร

พยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลผใหญ วนท 16 พฤษภาคม พ.ศ. 2558

………………………………..…… นางปาลดา นราวฒพร ผวจย …………………………………..….. อาจารย ดร.เสาวนย กานตเดชารกษ ค.บ. (พยาบาลศกษา) ค.ม. (การบรหารการพยาบาล) ค.ด. (การอดมศกษา) ประธานกรรมการสอบวทยานพนธ ............................................................ ผชวยศาสตราจารย ดร.ศากล ชางไม วท.บ. (พยาบาลและผดงครรภ) วท.ม. (พยาบาลศาสตร), Ph.D. (Health Science) กรรมการสอบวทยานพนธ ............................................................ รองศาสตราจารย ดร.ศศมา กสมา ณ อยธยา วท.บ. (พยาบาล), ภ.ม.(สรรวทยา) Ph.D. (Biopharmaceutical Sciences)

กรรมการสอบวทยานพนธ ........................................................................ ............................................................ รองศาสตราจารย ดร.นงลกษณ จนตนาดลก รองศาสตราจารย สมพนธ หญชระนนทน วท.บ. (พยาบาล) วท.บ. (พยาบาล) เกยรตนยม, M.S. วท.ม. (พยาบาลศาสตร),พย.ด. ประธานกรรมการบรหารหลกสตร คณบดบณฑตวทยาลย พยาบาลศาสตรมหาบณฑต

วทยานพนธ เรอง

ผลลพธของระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความรในการปองกนการตดเชอ ของผปวยโรคไตเรอรงทลางไตทางชองทอง ในโรงพยาบาล

ระดบตตยภมแหงหนง ในจงหวดนครปฐม

………………………………..…… นางปาลดา นราวฒพร ผวจย ............................................................ ผชวยศาสตราจารย ดร.ศากล ชางไม วท.บ. (พยาบาลและผดงครรภ) วท.ม. (พยาบาล) Ph.D. (Health Science) อาจารยทปรกษาวทยานพนธหลก ............................................................ รองศาสตราจารย สมพนธ หญชระนนทน

วท.บ. (พยาบาล) เกยรตนยม, M.S. อาจารยทปรกษาวทยานพนธรวม ........................................................................ ............................................................ รองศาสตราจารย ดร.นงลกษณ จนตนาดลก รองศาสตราจารย สมพนธ หญชระนนทน วท.บ. (พยาบาล) วท.บ. (พยาบาล) เกยรตนยม, M.S. วท.ม. (พยาบาลศาสตร),พย.ด. ประธานกรรมการบรหารหลกสตร คณบดบณฑตวทยาลย พยาบาลศาสตรมหาบณฑต

กตตกรรมประกาศ

วทยานพนธฉบบนส าเรจลลวงได ดวยผ วจ ยไดรบความกรณาเปนอยางสงจาก ผชวยศาสตราจารย ดร. ศากล ชางไม ประธานกรรมการทปรกษาวทยานพนธ รองศาสตราจารย สมพนธ หญชระนนทน กรรมการทปรกษาวทยานพนธ อาจารย ดร. เสาวนย กานตเดชารกษ ประธานกรรมการสอบวทยานพนธ รองศาสตราจารย ดร.ศศมา กสมา ณ อยธยา คณะกรรมการสอบวทยานพนธ ทไดใหขอเสนอแนะและความคดเหนตางๆ รวมทงใหก าลงใจตลอดระยะเวลาการท าวทยานพนธในครงน ผวจยขอขอบพระคณในความกรณาของอาจารยทกทานเปนอยางยง ขอขอบพระคณ แพทยหญงอษณย พลววฒนชยการ ผชวยศาสตราจารย ดร. เรวด จงสวฒน ดร.ศรกล การณเจรญพาณชย นางสภาพ ลมเจรญ และนางบญพรง เจรญภทราวฒ ผทรงคณวฒทใหความกรณาในการตรวจสอบเครองมอส าหรบการวจย ขอขอบพระคณ ผชวยศาสตราจารยสปราณ แตงวงษ อาจารยอรวรรณ สมบรณจนทร อาจารยกลสรา เฟองมะนะกล ทเปนก าลงใจและชวยเหลอผวจยตลอดมา ขอขอบพระคณ ผอ านวยการโรงพยาบาลนครปฐม หวหนากลมการพยาบาล บคลากรงานลางไตทางชองทอง และคณะกรรมการพจารณาการศกษาวจยในคนโรงพยาบาลนครปฐม ทใหความรวมมอในการวจย อนญาตการเกบขอมลทเกยวของกบวทยานพนธ อ านวยความสะดวกดานสถานท และเปนก าลงใจในการเกบขอมลตลอดมา รวมถงขอขอบพระคณ กลมตวอยางผปวยโรคไตเรอรงทลางไตทางชองทอง ทใหความรวมมอในการท าวจย และน าใจอนยงใหญทใหแกผวจย ขอขอบพระคณ หวหนางาน เพอนรวมงาน งานปองกนและควบคมการตดเชอทกทานทคอยเปนก าลงใจและแรงสนบสนนในการท าวทยานพนธในครงน ทายทสดขอขอบพระคณ บดา มารดา พนอง สาม และบตรท งสองคน ทคอยเปนก าลงใจ สนบสนนทงแรงกายแรงใจ เมอยามทผวจยทอ จนผวจยสามารถประสบความส าเรจในการศกษาในครงน วทยานพนธในฉบบนส าเรจลลวงไดดวยบคคลหลายฝาย หลายคน ซงไมอาจเอยนามไดครบทกทาน และแมไมไดเอยนามถงผวจ ยกซาบซงและขอขอบพระคณเปนอยางยง คณประโยชนอนเกดจากการวจยนขอมอบแดบพการ คณาจารย และผปวยโรคไตเรอรงทลางไตทางชองทองทกทาน

ง

562005 : สาขาวชา: การพยาบาลผใหญ; พย.ม. (การพยาบาลผใหญ) ค าส าคญ : การพยาบาลแบบสนบสนนและใหความร/การปองกนการตดเชอ/ผปวยโรคไตเรอรงทลางไตทางชองทอง ปาลดา นราวฒพร : ผลลพธของระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความรในการปองกนการตดเชอของผปวยโรคไตเรอรงทลางไตทางชองทอง ในโรงพยาบาลระดบตตยภมแหงหนง ในจงหวดนครปฐม (The Outcomes of Supportive-Educative Nursing System for Prevention of Peritoneal Dialysis Related Infections in Chronic Kidney Disease Patients Receiving Continuous Ambulatory Peritoneal Dialysis at a Tertiary Level Hospital in Nakhon Pathom Province) คณะกรรมการทปรกษาวทยานพนธ ผชวยศาสตราจารย ดร. ศากล ชางไม, Ph.D., รองศาสตราจารยสมพนธ หญชระนนทน, M.S., 166 หนา การศกษาครงนเปนการวจยกงทดลองแบบหนงกลมวดกอนและหลงการทดลอง เพอศกษาผลลพธของระบบการพยาบาลแบบสนบสนนและใหความรในการปองกนการตดเชอของผปวยโรคไตเรอรงทไดรบการลางไตทางชองทอง ทรบการรกษาทงานลางไตทางชองทอง โรงพยาบาลนครปฐม เลอกกลมตวอยางแบบเฉพาะเจาะจง จ านวน 20 คน โดยกลมตวอยางไดรบการพยาบาลแบบสนบสนนและใหความรตามกรอบแนวคดระบบการพยาบาลแบบสนบสนนและใหความรของโอเรม (Orem, 2001) ในการปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทอง เกบรวบรวมขอมล พฤศจกายน 2557 ถง กมภาพนธ 2558 เครองมอทใชในการทดลอง คอ ระบบการพยาบาลแบบสนบสนนและใหความรในการปองกนการตดเชอของผปวยโรคไตเรอรงทลางไตทางชองทอง ประกอบดวย การใหความรในการปองกนการตดเชอ การใหค าแนะน าชแนะ การสนบสนนดานตางๆและการสรางสงแวดลอม เครองมอทใชในการรวบรวมขอมลประกอบดวย แบบสมภาษณขอมลสวนบคคล แบบประเมนความรทางโภชนาการและความรในการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอ แบบประเมนพฤตกรรมการบรโภคอาหารและพฤตกรรมการดแลตนเองในการปองกนการตดเชอ แบบประเมนการตดเชอแผลชองทางออกและการตดเชอเยอบชองทอง และแนวค าถามการสมภาษณรายบคคล ทสรางขนเพอใหไดขอมลทเกยวของกบพฤตกรรมการดแลตนเองในการปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทอง ซงไดรบการตรวจสอบความตรงเชงเนอหาจากผทรงคณวฒ 5 คน และตรวจสอบความเชอมนแบบวดโดยใช คเดอร รชารดสน มความเชอมน เทากบ 0.92 และ 0.79 คาสมประสทธแอลฟาของครอนบาค น าไปทดลองใชกบบคคลสขภาพดแลวน ามาเปรยบเทยบกนพบวามความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต p value = 0 – 0.05 และหาความเทยงของแบบสงเกตดวยวธการใชผ เกบขอมล 2 คน มคาเทากบ 0.99 วเคราะหขอมลโดยสถตบรรยาย สถตเชงพรรณนาเปรยบเทยบความแตกตางของคาเฉลยดวยสถต Wilcoxon,s Matched-Pairs Signed- Ranks Test ผลการวจย พบวา ภายหลงไดรบการดแลตามระบบการพยาบาลแบบสนบสนนและใหความรในการปองกนการตดเชอของผปวยโรคไตเรอรงทไดรบการลางไตทางชองทอง กลมตวอยางมความรทางโภชนาการ ความรในการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทอง สงกวากอนไดรบการทดลองอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.01 พฤตกรรมการบรโภค พฤตกรรมการดแลตนเองในการปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทอง ดกวากอนไดรบการทดลองอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.01 และไมมภาวะแทรกซอนดานการตดเชอ ผลการวจยแสดงใหเหนวาระบบการพยาบาลแบบสนบสนนและใหความร สามารถสงเสรมความรและพฤตกรรมการดแลตนเองทถกตองเหมาะสม เพอใหผปวยสามารถควบคมและปองกนภาวะแทรกซอนทจะเกดขน และสามารถด ารงชวตอยไดอยางมความสข น าไปสการมคณภาพชวตทด

จ

562005 : MAJOR : Adult Nursing; M.N.S. (Adult Nursing) KEYWORDS: SUPPORTIVE-EDUCATIVE NURSING SYSTEM/ PREVENTION OF PERITONEAL DIALYSIS RELATED INFECTIONS/ CHRONIC KIDNEY DISEASE PATIENTS RECEIVING CONTINUOUS AMBULATORY PERITONEAL DIALYSIS Palida Narawutthiporn: The Outcomes of Supportive-Educative Nursing System for the Prevention of Peritoneal Dialysis Related Infections in Chronic Kidney Disease Patients Receiving Continuous Ambulatory Peritoneal Dialysis at a Tertiary Level Hospital in Nakhon Pathom Province. Thesis Advisors: Asst. Prof. Dr. Sakul Changmai, Ph.D., Assoc. Prof. Sompan Hinjiranan, M.S., 166 pages This research was a quasi-experimental research designed with one group, pretest and posttest. It aimed at studying the outcomes of supportive-educative nursing system for the prevention of peritoneal dialysis related infections in chronic kidney disease patients receiving continuous ambulatory peritoneal dialysis at Nakhon Pathom Provincial Hospital. Twenty chronic kidney disease patients were selected as research samples by purposive sampling. They received a supportive-educative nursing system based on Orem’s supportive-educative nursing system (Orem, 2001) in order to prevent them from peritoneal dialysis-related infections. Data were collected from November 2014 to February 2015. The research instruments used in the experimental process included the supportive-educative nursing system for prevention of peritoneal dialysis-related infections. It was composed of educative and suggestive materials, and supportive preventing infection and adjusting to an environment. The research instruments used for data collection were composed of the demographic data record form, nutritional knowledge and self-care knowledge to prevent infection assessment form, nutritional and self-care behaviors to prevent infections assessment form, rating infections by International Society for Peritoneal Dialysis: ISPD exit site scoring and ISPD peritonitis diagnosis and a set of interview question guidelines. The aforementioned instruments were examined for content validity by five professional experts and further examined for reliability by using the Kuder-Richardson formula for reliability values equal to 0.92 and 0.79. Cronbach’s Alpha Coefficient was tested with healthy people, after which the differences were compared with statistical significance at p value = 0 – 0.05 and the validity of the observation by inter-rater reliability for a validity value of 0.99. Data were analyzed by descriptive statistics, which were also used to compare the differences in the mean scores with Wilcoxon,s Matched-Pairs Signed-Ranks Test. According to the research findings, after being provided with care under the supportive-educative nursing system to prevent peritoneal dialysis related infections among patients with chronic kidney disease, the sample group had more knowledge about nutrition and self-care aimed at preventing peritoneal dialysis related infections than before the experiment with statistical significance at 0.01. The sample group also had better consumer behaviors, and self-care behavior for prevention of peritoneal dialysis related infections than before participating in the research with statistical significance at 0.01. In addition, no infection related complications were found. Thus, the research shows that supportive-educative nursing system can promote proper self-care knowledge and behaviors enabling patients to control and prevent potential complications for happiness and a good quality of life.

ฉ

สารบญ

หนา กตตกรรมประกาศ............................................................................................................. ค บทคดยอภาษาไทย............................................................................................................. ง บทคดยอภาษาองกฤษ........................................................................................................ จ สารบญ............................................................................................................................... ฉ สารบญแผนภาพ................................................................................................................ ซ สารบญตาราง.................................................................................................................... ฌ บทท 1 บทน า ปญหาการวจย..................................................................................................... 1 ค าถามการวจย..................................................................................................... 6 วตถประสงคของการวจย.................................................................................... 6 สมมตฐานของการวจย........................................................................................ 6 กรอบแนวคดในการท าวจย................................................................................. 7 ขอบเขตของการวจย............................................................................................ 8 นยามตวแปรทใชในการศกษาวจย...................................................................... 9 ประโยชนทคาดวาจะไดรบจากการศกษาวจย..................................................... 11 บทท 2 วรรณกรรมและผลการวจยหรอขอคนพบทเกยวของ โรคไตเรอรง........................................................................................................ 12 การรกษาและการดแลการลางไตทางชองทองอยางตอเนอง............................... 22 ระบบการพยาบาลแบบสนบสนนและใหความรเพอปองกนการตดเชอ

ของผปวยโรคไตเรอรงทไดรบการการลางไตทางชองทอง................................ 36

สรปทบทวนวรรณกรรม.................................................................................... 41 บทท 3 วทยาการวธวจย การออกแบบการวจย........................................................................................... 42 เครองมอทใชในการวจย..................................................................................... 46 การพทกษสทธกลมตวอยาง......................................................................... 53 การเกบรวบรวมขอมลทใชในการท าวจย........................................................... 54

ช

สารบญ(ตอ)

หนา การวเคราะหทางสถต.......................................................................................... 59 ขนตอนการศกษาวจย.......................................................................................... 61 บทท 4 ผลการวจย.............................................................................................................. 63 บทท 5 สรปผลการวจย อภปรายผล และขอเสนอแนะ....................................................... 80 บรรณานกรม..................................................................................................................... 92 ภาคผนวก ก รายชอผทรงคณวฒตรวจสอบคณภาพเครองมอในการวจย............................ 100 ข เอกสารรบรองจรยธรรมการวจยในมนษย และแบบพทกษสทธผใหขอมล... 102 ค การทดสอบการกระจายตวของขอมล ตารางแสดงคะแนนผลการวจยรายขอ

ตารางผลลพธดานการตดเชอ และขอมลเชงคณภาพ...........................................

107 ง ตารางการด าเนนการวจยระบบการพยาบาลแบบสนบสนนและใหความร

เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล เอกสารสนบสนนการดแลตนเองผปวยโรคไตเรอรงทลางไตทางชองทอง............................................................

131 จ การดแลตนเองผปวยโรคไตเรอรงเรอง การดแลแผลชองทางออก การ

เปลยนถายน ายา การใหบรการทงานลางไตทางชองทอง โรงพยาบาลนครปฐม.

156 ประวตผวจย....................................................................................................................... 166

ซ

สารบญแผนภาพ

แผนภาพท หนา 1 กรอบแนวคดการท าวจย...................................................................................... 8 2 ขนตอนการศกษาวจย.......................................................................................... 61

ฌ

สารบญตาราง

ตารางท หนา 1 ลกษณะของแผลทางออกชนดตางๆ การประเมนและการรกษา......................... 28 2 จ านวนและรอยละของกลมตวอยาง จ าแนกตามขอมลสวนบคคลในเรองเพศ

อาย สถานภาพสมรส ศาสนา การศกษา และอาชพ............................................. 64

3 จ านวนและรอยละของกลมตวอยาง จ าแนกตามขอมลสวนบคคลในเรองสมาชกในครอบครว สถานภาพในครอบครว และสมาชกในครอบครวทเปนหลกในการดแลผปวย.........................................................................................

65

4 จ านวนและรอยละของกลมตวอยาง จ าแนกตามขอมลสวนบคคลในเรองรายได ความเพยงพอของรายได และการจายคารกษาพยาบาล...........................

66

5 จ านวนและรอยละของกลมตวอยาง จ าแนกตามขอมลสวนบคคลในเรองระยะเวลาการเจบปวยดวยโรคไตเรอรง โรครวมอนๆทเปน...............................

67

6 จ านวนและรอยละของกลมตวอยาง จ าแนกตามขอมลสวนบคคลในเรองการตดสนเลอกการรกษาโดยการลางไตทางชองทอง และความคดเหนเกยวกบการลางไตทางชองทอง..............................................................................................

68

7 คะแนนความรดานโภชนาการกอนและหลงไดรบการพยาบาลตามระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความร................................................................

69

8 คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานคะแนนความรดานโภชนาการของกลมตวอยาง กอนการทดลอง หลงการทดลองครงท 1 และหลงการทดลองครงท 2 ดวยระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความร......................................

70

9 คะแนนความรดานการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอกอนและหลงไดรบการพยาบาลตามระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความร………........

71

10 คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานคะแนนความรดานการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอของกลมตวอยาง กอนการทดลอง หลงการทดลองครงท 1 และหลงการทดลองครงท 2 ดวยระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความร................................................................................................................

72 11 คะแนนพฤตกรรมดานโภชนาการกอนและหลงการทดลองดวยระบบการ

พยาบาลแบบสนบสนน และใหความร............................................................... 73

ญ

สารบญตาราง (ตอ)

ตารางท หนา 12 คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานคะแนนพฤตกรรมดานโภชนาการ ของ

กลมตวอยาง กอนการทดลอง หลงการทดลองครงท 1 และหลงการทดลองครงท 2 ดวยระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความร………………..........

74 13 เปรยบเทยบรอยละของคะแนนพฤตกรรมการดแลตนเองเพอปองกนการตด

เชอหลงการทดลองครงท 1และหลงการทดลองครงท 2 (รายดาน) ดวยระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความร………………………………………...

75 14 เปรยบเทยบคะแนนพฤตกรรมการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอหลงการ

ทดลองครงท 1และหลงการทดลองครงท 2 ดวยระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความร………………….................................................

76 15 คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานคะแนนพฤตกรรมการดแลตนเองเพอ

ปองกนการตดเชอหลงการทดลองครงท 1และหลงการทดลองครงท 2 ดวยระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความร……......................................

78

16 แสดงประเภทการตดเชอของกลมตวอยาง หลงการทดลองครงท 1 และหลงการทดลองครงท 2 ดวยระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความร,,,,,,,..

79

17 การทดสอบการกระจายตวของขอมล................................................................ 108 18 เปรยบเทยบคะแนนความรดานโภชนาการกอนและหลงไดรบการพยาบาลตาม

รปแบบการพยาบาลแบบสนบสนน ใหความร รายขอ........................................ 110

19 เปรยบเทยบคะแนนความรดานการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอกอนและหลงไดรบการพยาบาลตามรปแบบการพยาบาลแบบสนบสนน ใหความร รายขอ.......................................................................................................................

113

20 แสดงคาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน คะแนนพฤตกรรมการบรโภคอาหารกอนและหลงการทดลองดวยระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความร

115

21 คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน คะแนนพฤตกรรมการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอ ดานการจดการสงแวดลอม หลงการทดลองครงท 1 และหลงการทดลองครงท 2 ดวยระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความร...............

116

ฎ

สารบญตาราง (ตอ)

ตารางท หนา 22 เปรยบเทยบคะแนนพฤตกรรมการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอ ดานการ

ดแลแผลชองทางออก หลงการทดลองครงท 1 และหลงการทดลองครงท 2 ไดรบการพยาบาลตามระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความร...........

117 23 เปรยบเทยบคะแนนพฤตกรรมการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอ ดานการ

เปลยนถายน ายา หลงการทดลองครงท 1 และหลงการทดลองครงท 2 ไดรบการพยาบาลตามรปแบบการพยาบาลแบบสนบสนน ใหความร รายขอ.............

118 24 ผลการตรวจสารน าทออกจากชองทอง หลงการทดลองครงท 1 และหลงการ

ทดลองครงท 2 ของกลมตวอยาง.........................................................................

121 25 แสดงผลการเพาะเชอแผลชองทางออก หลงการทดลองครงท 1 และหลงการ

ทดลองครงท 2 ของกลมตวอยาง.........................................................................

122 26 แสดงผลการประเมนแผลชองทางออก หลงการทดลองครงท 1 และหลงการ

ทดลองครงท 2 ของกลมตวอยาง.........................................................................

123 27 ตารางการด าเนนการวจยรปแบบการพยาบาลแบบสนบสนนและใหความร...... 132

บทท 1

บทน ำ

ปญหำกำรวจย โรคไตเรอรงเปนปญหาทสงผลกระทบตอระบบสาธารณสขของหลายประเทศ รวมทงประเทศไทย ในประเทศสหรฐอเมรกาพบวามจ านวนผปวยเพมมากขนและเปนสาเหตของการเสยชวตของประชาชน 1 ใน 9 ของสาเหตการเสยชวต (Heron, 2007) ส าหรบในประเทศไทยโรคไตเรอรงเปนปญหาทางสาธารณสขทมความรนแรงมากขนดวยเชนกน เนองจากมการตายของประชากรอยในล าดบท 6 ของสาเหตการตายทวประเทศ ดงน ในป พ.ศ. 2549-2553 มผปวยตายดวยโรคไตเรอรงจ านวน 12,884, 13,538, 14,235, 13,191 และ 13,763 คน ตามล าดบ (ส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต, 2555) โรคไตเรอรง (Chronic kidney disease) เปนภาวะทมการท างานของไตบกพรองเปนระยะเวลานาน จนไมสามารถกลบคนเปนปกตได การเสอมหนาทของไตจะด าเนนไปอยางคอยเปนคอยไป โดยไมมอาการผดปกตในระยะแรก อาการไตวายจะปรากฏใหเหนเมอหนาทของไตเสยไปมากกวา รอยละ 70-80 ซงไตมหนาทขบของเสยออกจากรางกาย รกษาสภาวะสมดลน าและกรดดางในรางกาย และท าหนาทในการสงเคราะหฮอรโมนทส าคญในขบวนการสรางเมดเลอดแดง เมอไตเสอมหนาทท าใหเกดภาวะมของเสยสะสมในรางกายเปนสาเหตท าใหผปวยเสยชวต ปจจบนเทคโนโลยทางการแพทยเจรญกาวหนา ท าใหมวธการรกษาโรคไตเรอรงแบบประคบประคองโดย การบ าบดทดแทนไต (Renal replacement therapy) ไดแก การลางไตทางชองทอง (Peritoneal dialysis) การฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม (Hemodialysis) และการเปลยนไต (Kidney Transplantation) (เกอเกยรต ประดษฐพรศลป, 2551) ในปจจบนส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช.) ไดสนบสนนการด าเนนงานลางไตทางชองทองอยางตอเนองแกผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทาย (CAPD first policy) ท าใหผปวยทไดรบการบ าบดทดแทนไตดวยวธลางไตทาง

2

ชองทองมปรมาณเพมขน ในพ.ศ.2550 จ านวนผปวยทไดรบการลางไตทางชองทองทงประเทศรวมทงสน 1,198 คน ใน พ.ศ.2551 เพมขนเปน 2,760 คน และใน พ.ศ.2554 มผปวยทงสน 13,708 คน (ส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต, 2555) จงท าใหมจ านวนผปวยลางไตทางชองทองอยางตอเนองในระบบหลกประกนสขภาพแหงชาตทเขารบการรกษาเพมขนอยางรวดเรวถง 3,557 คนภายในระยะเวลา 1 ป การลางไตทางชองทองอยางตอเนองมความเสยงตอการเกดภาวะแทรกซอนไดตลอดเวลา หากผปวยดแลตนเองไมถกตอง เนองจากการเปนโรคไตเรอรงท าใหกระบวนการการปองกนการตดเชอลดต าลงและภมตานทานของรางกายเสยไปท าใหเกดการตดเชอไดงาย (จรายทธ จนทรมา, 2552; สรภา ชางสกลชย, 2551) เชน การตดเชอในชองทอง (Peritonitis) ซงพบบอยทสดและเปนสาเหตหลกทท าใหผปวยตองเขารบการรกษาในโรงพยาบาลและตองถอดสายลางชองทองออกและเปลยนวธการรกษาเปนการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม (Mujais & Story, 2006) สาเหตการตดเชอนนสวนมากเกดจากการปนเปอนระหวางเปลยนถายน ายาหรอเกดจากการตดเชอทแผลชองทางออกของสาย (Exit site) (Piraino, 2006) จากสถตโรงพยาบาลนครปฐม ใหบรการผปวยไตวายเรอรงระยะสดทายดวยการบ าบดทดแทนไตดวยวธการลางไตทางชองทองอยางตอเนอง ตงแต พ.ศ. 2551 ถงปจจบน สถตผปวยทรบบรการ พ.ศ. 2554 – 2556 เรยงล าดบดงน 195 คน, 229 คน และ 286 คนตามล าดบ มการตดเชอเยอบชองทอง คดเปนจ านวนคน/จ านวนครง ดงน 50 คน/52 ครง, 69 คน/72 ครง และ123 คน/ 125 ครง คดเปน 1 ครงทก 19 เดอน, 1 ครงทก 21.8 เดอน และ 1 ครงทก 16.9 เดอน ตามล าดบ (งานลางไตทางชองทอง โรงพยาบาลนครปฐม, 2557) ซงจากการวเคราะหปจจยในการตดเชอเยอบชองทองพบวาเกดจาก การปนเปอนขณะเปลยนถายน ายา จากเทคนคไมถกตอง ไมรกษาความสะอาด และการรบประทานอาหารไมเหมาะสมท าใหล าไสเกดการตดเชอ รวมทงภาวะโภชนาการของผปวยทไมด ท าใหระดบอลบมนต าซงเปนปจจยท าใหเกดการตดเชอเยอบชองทองได ปจจยตางๆดงกลาวสอดคลองกบการศกษาของทว ศรวงศ และคณะ (Dhavee, et al., 2006) ซงไดศกษาปจจยเสยงของการตดเชอทางชองทองครงแรกในผปวยคนไทยทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนองจ านวน 322 คน พบวาการเพมขนของระดบอลบมนทกๆ 1 กรม/เดซลตร และระดบความเขมขนของเลอดทกๆ รอยละ 1 สามารถลดความเสยงทจะเกดเยอบชองทองอกเสบไดรอยละ 27 และรอยละ 3 ตามล าดบ ซงสอดคลองกบการศกษาอบตการณและปจจยทมผลตอการตดเชอในชองทองของผปวยลางไตทางชองทองภายใตระบบประกนสขภาพถวนหนาในโรงพยาบาลมหาราชนครราชสมา: ป พ.ศ.2551-2553 (วราภรณ เลยวนรเศรษฐ, 2011) ซงพบวาปจจยทมผลตอการตดเชอไดแก อายมากกวา 60 ป ภาวะโปแทสเซยมต า และภาวะอลบมนในเลอดต า เพอลดอตราการตดเชอในชอง

3

ทอง ควรมการใหความรแกผปวยและผดแลผปวยตระหนกถง ความส าคญของสขอนามย และการเปลยนน ายาอยางถกวธ รวมถงการศกษาของ เบท และคณะ (Beth, et al., 2011) พบวาสาเหตของการตดเชอในชองทอง (Peritonitis) คอการปนเปอนเชอจากผวหนงหรอเชอจากสงแวดลอม และอาการถายเหลวซงเกดจากการตดเชอในล าไส รวมทงการใหการบ าบดทางการพยาบาลเบองตนกบผปวยกลมนโดยผวจยซงใชโปรแกรมการสงเสรมการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอในผปวยโรคไตเรอรงทลางไตทางชองทอง 3 คน พบวาผปวยทเคยเกดเยอบชองทองอกเสบมสาเหตจากการรบประทานอาหารทปรงไมสก ปนเปอนเชอ และการปนเปอนเชอระหวางขนตอนการเปลยนถายน ายาดวยตนเองทบาน การรกษาดวยการลางไตทางชองทองอยางตอเนอง จะท าใหอาการของโรคไตวายเรอรงดขน แตกไมไดท าใหหนาทของไตดขนทงหมด ผปวยยงคงตองเผชญกบภาวะเจบปวยเรอรง และความยงยากในวธการรกษา การลางไตทางชองทองอยางตอเนอง นนเปนวธทเนนการดแลตนเองสงกวาปกต ผปวยตองรบผดชอบในการดแลตนเอง ทงในเรองการปฏบตตนตามแนวทางการรกษาและปฏบตการลางไตทางชองทองอยางตอเนอง ดวยตนเองเปนประจ าทกวน เชน การเปลยนน ายาเขา – ออก ในชองทอง วนละ 3-4 ครง การประเมนสภาพรางกายและการควบคมอาหาร เปนตน ดงนนการทผปวยจะประสบความส าเรจในการรกษาไดนน ขนอยกบความรวมมอในการรกษาและความเขาใจในการดแลตนเองเปนส าคญ เพราะหากผปวยมพฤตกรรมทแสดงถงความเบอหนาย ทอแทตอการรกษาหรอ มความพรองในการดแลตนเองเกดขนจะเปนสาเหตท าใหเกดภาวะแทรกซอนทเปนอนตรายถงแกชวตได ดงนนผปวยทจะเขารบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองอยางตอเนอง จ าเปนตองมเกณฑในการพจารณาคดเลอกทเหมาะสม และผปวยตองเรยนร ฝกฝนทกษะการปฏบตตามโปรแกรมการรกษากบพยาบาลทหนวยไตเทยม เพอใหเกดความร ความเขาใจ สามารถน าไปปฏบตดวยตนเองทบานได (ทว ศรวงศ, 2547) ดงทกลาวมาแลววา การรกษาดวยการลางไตทางชองทองอยางตอเนอง มหลกการใหผปวยเปนผกระท าดวยตนเอง ไมใชใหผอนท าให (Active patient not passive patient) ผปวยตองรบผดชอบในการดแลตนเอง ดงนนผปวยตองรวมมอใหการปฏบตตามค าแนะน าของแพทยและพยาบาล ภายใตการสนบสนนของครอบครว การรกษาดวยการลางไตทางชองทองอยางตอเนอง จงเปนการรกษาภายใตความเชอทวาบคคลมศกยภาพในการดแลตนเอง (Self care patient) (สจตรา ลมอ านวยลาภ, 2545) ดงนนดวยความเชอวาผปวยมศกยภาพในการรบผดชอบการดแลตนเอง กอนรบการรกษาดวยซเอพด ผปวยตองไดรบการสอนและฝกอบรมเกยวกบความหมายของภาวะไตวาย การบ าบดทดแทนภาวะไตวาย และวธการเปลยนน ายา ตลอดจนการดแลตนเองในดานตาง ๆ เมอกลบไปอยบาน โดยหลกการการฝกอบรมตองใชเวลาอยางนอย 2 สปดาห ประกอบกบ

4

ผปวยตองมความพรอมทงดานรางกายและจตใจในการเรยนร จงจะสามารถเรยนรอยางเขาใจ และสามารถน าไปปฏบตไดอยางถกตอง แตโดยความเปนจรงและความจ าเปนบางประการ หนวยไตและไตเทยมของแตละโรงพยาบาล อาจใชเวลา 5-7 วน หรอ 7-10 วน อกทงสภาพรางกายและจตใจของผปวยบางรายอาจจะยงไมพรอมทจะเรยนร เนองจากอยในระยะพกฟนจากภาวะยรเมย ท าใหมผลตอการเรยนร ความเขาใจ และการปฏบตงานอาจท าไดไมเตมท รวมทงความไมพรอมของครอบครวทจะเรยนร และความไมพรอมในการจดเตรยมสถานทและอปกรณ ท าใหมผลตอการลางไตทางชองทองอยางตอเนองทบาน จนท าใหอาจจะเกดภาวะแทรกซอนหรอโรคก าเรบขน เชน เกดภาวะเยอบชองทองอกเสบ แผลตดเชอ มอาการบวม ภาวะน าเกน รวมทงการปรบตวดานตาง ๆ ของผ ปวยและครอบครว ตอการรกษาดวยวธน เพราะผ ปวยและครอบครวตองเผชญกบสงกอความเครยดหลายอยาง เมอกลบไปดแลตนเองทบาน เนองจากผปวยตองเปลยนแปลงวถชวตจากปกต กจกรรมในครอบครวเปลยนแปลงไปจากเดม มความยงยากในการด าเนนชวตประจ าวน ผปวยเรมรบรถงขอจ ากดตาง ๆ ของการรกษา และทราบวาโรคทเปนอยไมสามารถรกษาใหหายได การรกษาจงเปนเพยงการประคบประคองเพอชะลอความเสอมของไตเทานน ท าใหผปวยรสกหมดหวง ทอแท เบอหนาย วตกกงวลถงอนาคตทไมแนนอน มองภาพลกษณตนเองไมด มความซมเศรา กลวตาย โกรธ บางรายกาวราวมาก สงผลใหบรรยากาศและความสมพนธในครอบครวไมด เนองจากตางตนตางรสกถงภาระหนกทตองเผชญ ในทสดผปวยจะเกดความรสกเหนอยลาในการดแลตนเอง ซงอาจเปนผลมาจากการตอบสนองทางดานรางกาย จตใจ อารมณ สงคมดงกลาว ท าใหผปวยสญสนพลงอ านาจ ขาดแรงจงใจในการดแลตนเอง สงผลตอการดแลตนเองทบานในดานตาง ๆ ไมถกตองจนท าใหไมประสบความส าเรจในการลางไตทางชองทองอยางตอเนอง (สจตรา ลมอ านวยลาภ, 2545; สรพล วระศร, 2551; Kimmel and Peterson, 2005) รปแบบการพยาบาลทใหกบผปวยไตวายเรอรงทรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองอยางตอเนอง ในปจจบนทเปนการใหความร ค าแนะน า สอนแนวทางการปฏบตตนขณะอยทโรงพยาบาลเพยงอยางเดยว ไมเพยงพอทจะตอบสนองตอปญหา และความตองการการดแลตนเองของผปวยได เพราะขาดการดแลอยางตอเนอง ท าใหไมสามารถรบรถงปญหาและพฤตกรรมการดแลตนเองเมอผปวยกลบไปใชชวตทบาน ท าใหเกดปญหาทวาผปวยมความรดสามารถตอบค าถามตางๆ ไดถกตอง แตกยงเกดปญหาภาวะแทรกซอนตางๆ เชน การตดเชอ จนท าใหตองกลบมารบการรกษาทโรงพยาบาลอยบอยครง (สจตรา ลมอ านวยลาภ, 2545) สอดคลองกบการศกษาของ จราภรณ สพจมาตย (2554) พบวาหลงการอบรมเรองการดแลตนเองของผปวยไตวายเรอรงทลางไตทางชองทอง มคะแนนความรและพฤตกรรมการดแลตนเองภายหลงการอบรมภายใน 1 ป ลดลงหลงจาการอบรมทนทรอยละ 23.1-61.54 รวมถงการศกษาของ พนดา เทยมจรรยา (2554) พบวาพฤตกรรมการ

5

ดแลตนเองทน าไปสการตดเชอสาเหตหนงคอจากการไมปฏบตตนตามค าแนะน าของแพทย พยาบาล โดยผใหขอมลมความเหนวาการปฏบตตวในการลางไตทางชองทองมขนตอนคอนขางมาก เมอปฏบตไปนานๆกจะเกดความทอแท เบอหนาย จงลดขนตอนในการปฏบตลงเพอความสะดวก รวมทงสภาพความไมพรอมของการจดเตรยมสถานท มความพรองในเรองความสะอาดในหองเปลยนน ายา ซงเปนสาเหตทท าใหเกดการตดเชอได และการศกษาของ เบท และคณะ (Beth, et al., 2011) พบวาหลงจากผปวยไตวายเรอรงทไดรบการลางไตทางชองทองอยางตอเนอง 6 เดอนขนไป มพฤตกรรมในการปฏบตการลางไตทางชองทองทถกตองลดลงในเรองความครบถวนของขนตอนการเปลยนถายน ายา การลางมอ และการสวมผาปดปากปดจมก นอกจากนนประเดนส าคญในการปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทอง คอ การปองกนการตดเชอซงอาจเกดจากการปนเปอนจากการสมผส (Touch contamination) น าไปสการตดเชอบรเวณชองทางออก (Exit site infection) และการตดเชอในล าไส (Bowel source infection) เชน ล าไสใหญอกเสบแบบรนแรง (Severe colitis) และภาวะทองผกทท าใหมการสะสมของเชอโรคในอจจาระ ซงความรและพฤตกรรมการดแลตนเองดานตางๆ ทงการดแลแผลชองทางออก เทคนคการเปลยนถายน ายา การรบประทานอาหารทถกตองเหมาะสมสามารถชวยปองกนภาวะแทรกซอนดงกลาวได (อมพร สกลแสงประภา, 2551; Beth et al., 2011) นอกจากนนการศกษาของเบนเดอร และคณะ (FH Bender, et al.,2006) พบวาการเยยมบานเพอประเมนสงแวดลอมในการปฏบตการลางไตทางชองทอง เชนหองในการเปลยนถายน ายา สถานทเกบน ายา และการประเมนการปฏบตการดแลตนเองทบาน รวมทงการใหค าแนะน าจากการประเมนสถานการณจรงในการปฏบตการดแลตนเองสามารถชวยลดความเสยงในการตดเชอได สอดคลองกบการศกษาในประเทศไทยเชน โครงการเยยมบานผปวยโรคไตเรอรงทลางไตทางชองทองชนดถาวร ของโรงพยาบาลมหาวทยาลยนเรศวร จงหวดพษณโลก พบวากจกรรมการเยยมบานเปนกจกรรมหนงทมความส าคญในการดแลผปวยโรคไตเรอรงทลางไตทางชองทองชนดถาวร ท าใหทราบวาผปวยปฏบตตวไดถกตองสอดคลองกบแผนการรกษาของแพทยหรอไมในขณะอยทบาน, ทราบแนวทางการแกไขปญหาทพบในปจจบน สามารถวางแผนแกไขปญหาในเบองตนไดและทราบคณภาพชวตของผปวย สงผลใหเกดการปองกนภาวะแทรกซอนของผปวยทท าการลางไตทางชองทองชนดถาวร เกดการสงตอการตดตามดแลใหกบเจาหนาทสถานอนามยดแลตอเกดเครอขายการใหบรการระบบดแลสขภาพอยางตอเนอง (หนวยไตเทยมโรงพยาบาลมหาวทยาลยนเรศวร, 2552) ผวจยในฐานะพยาบาลวชาชพทรบผดชอบงานปองกนและควบคมการตดเชอ จงสนใจทจะศกษาผลลพธของระบบการพยาบาลแบบสนบสนนและใหความรเพอปองกนการตดเชอใน

6

ผปวยลางไตทางหนาทอง โดยประเมนปญหาจากขอมลเชงประจกษในการดแลตนเองของผปวยทบานแตละราย และสงเสรมความรในดานทเปนปญหาในการดแลตนเอง ประกอบดวยการท าแผลชองทางออก การเปลยนน ายา และการบรโภคอาหารทเหมาะกบภาวะสขภาพ สนบสนนใหผปวยมพฤตกรรมการดแลตนเองทถกตองเหมาะสม เพอใหผ ปวยสามารถควบคมและปองกนภาวะแทรกซอนทจะเกดขน และสามารถด ารงชวตอยไดอยางมความสข และมคณภาพชวตทด

ค ำถำมของกำรวจย

ระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความรในการปองกนการตดเชอมผลตอความรดานโภชนาการ ความรดานการดแลตนเอง พฤตกรรมการบรโภคอาหาร พฤตกรรมการดแลตนเอง และภาวะแทรกซอนจากการตดเชอของผปวยโรคไตเรอรงทลางไตทางชองทองอยางไร

วตถประสงคของกำรวจย

1. ศกษาผลลพธของระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความรในการปองกนการ ตดเชอของผปวยโรคไตเรอรงทลางไตทางชองทองตอความรดานโภชนาการ ความรดานการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอ

2. ศกษาผลลพธของระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความรในการปองกนการ ตดเชอของผปวยโรคไตเรอรงทลางไตทางชองทองตอพฤตกรรมการบรโภคอาหาร และพฤตกรรมการดแลตนเองในการปองกนการตดเชอ

3. ศกษาผลลพธของระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความรในการปองกนการ ตดเชอของผปวยโรคไตเรอรงทลางไตทางชองทองตอภาวะแทรกซอนดานการตดเชอ สมมตฐำนของกำรวจย

1. หลงไดรบการดแลตามระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความรในการปองกน การตดเชอของผปวยโรคไตเรอรงทลางไตทางชองทอง กลมตวอยางมความรทางโภชนาการ และความรในการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทอง สงกวากอนไดรบการทดลอง

2. หลงไดรบการดแลตามระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความรในการปองกน

7

การตดเชอของผปวยโรคไตเรอรงทลางไตทางชองทอง กลมตวอยางมพฤตกรรมการบรโภคอาหาร และพฤตกรรมการดแลตนเองในการปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทองดกวากอนไดรบการทดลอง

3. หลงไดรบการดแลตามระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความรในการปองกน การตดเชอของผปวยโรคไตเรอรงทลางไตทางชองทอง กลมตวอยางไมมภาวะแทรกซอนดานการตดเชอ กรอบแนวคดของกำรวจย

ในภาวะทบคคลเจบปวยจากภาวะไตวายเรอรง รวมทงตองไดรบการรกษาทดแทนไตดวยการลางไตทางชองทองอยางตอเนอง ซงเปนการเจบปวยเรอรงและตองปรบพฤตกรรมการด าเนนชวต ความสามารถในการดแลตนเองทมอยไมเพยงพอทจะตอบสนองความตองการการดแลตนเองทเพมขน พยาบาลจะมบทบาทในการชวยสงเสรมความสามารถของบคคลในการดแลตนเองเพอตอบสนองความตองการการดแลตนเองทงหมดไดอยางเพยงพอและตอเนอง การสงเสรมการดแลตนเองเปนวธการทจะชวยผปวยในการวางเปาหมายทเหมาะสมและปรบเปลยนพฤตกรรมเพอใหไดผลตามทตงเปาหมายเอาไว (สมจต หนเจรญกล, 2547) การสงเสรมการดแลตนเองแกผปวยตามทฤษฎการดแลตนเองของโอเรม มระบบการพยาบาลแบบสนบสนนและใหความร (Supportive -educative nursing system) ซงประกอบดวยการใหความรในการปองกนการตดเชอ (Teaching) การชแนะ (Guiding) การสนบสนน (Supporting) และการสรางสงแวดลอม(Providing an environment) โดยมงพฒนาความสามารถของบคคลเพอใหพฤตกรรมการดแลตนเองเหมาะสมขน (Orem, 2001) ผวจยจงสนใจทจะศกษาผลของระบบการพยาบาลแบบสนบสนนและใหความร ในการปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทอง วาจะสงผลตอพฤตกรรมการดแลตนเองและการเกดการตดเชอจากการลางไตทางชองทองเปนอยางไร

8

แผนภำพท 1 กรอบแนวคดของกำรวจยระบบกำรพยำบำลแบบสนบสนนและใหควำมร ในกำรปองกนกำรตดเชอผปวยโรคไตเรอรงทลำงไตทำงชองทอง

ขอบเขตกำรวจย การศกษาครงนเปนการวจยแบบกงทดลองเพอศกษาผลลพธของระบบการพยาบาลแบบสนบสนนและใหความร ในการปองกนการตดเชอของผปวยโรคไตเรอรงทไดรบการลางไตทางชองทอง ทรบการรกษาทงานลางไตทางชองทอง โรงพยาบาลนครปฐม ตงแตเดอน พฤศจกายน 2557 ถงเดอน กมภาพนธ 2558

ผปวยโรคไตเรอรงระยะท 5 รายใหม ทไดรบการวางสายทอลางไต และเตรยมพรอมทจะเรมการลางไตทางชองทอง

ระบบการพยาบาลแบบสนบสนนและใหความร (supportive -educative nursing system)

- การใหความรในการปองกนการตดเชอ การดแลแผลชองทางออก การเปลยนถายน ายา การรบประทานอาหาร

- การชแนะ - การสนบสนน - การสรางสงแวดลอม

ผลลพธ - ความร * ดานโภชนาการ * การดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอ - พฤตกรรม * ดานการบรโภคอาหาร * การดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอ -ภาวะแทรกซอนดานการตดเชอ

9

นยำมตวแปรทใชในกำรศกษำวจย ผปวยโรคไตเรอรงทไดรบกำรลำงไตทำงชองทอง หมายถง ผทไดรบการวนจฉยจากแพทยวามการท าลายของหนวยไตทง 2 ขางอยางถาวร ท าใหไตไมสามารถท าหนาทขบน า และของเสยไดตามเกณฑการวนจฉยของแพทย จ าเปนตองไดรบการลางไตทางชองทองอยางตอเนอง และมารบบรการทงานลางไตทางชองทอง โรงพยาบาลนครปฐม ผลลพธของระบบกำรพยำบำลแบบสนบสนน และใหควำมรในกำรปองกนกำรตดเชอของผปวยโรคไตเรอรงทไดรบกำรลำงไตทำงชองทอง ประกอบดวย 1. ควำมร หมายถง สง ทส งสมมาจากการศกษาเลา เ รยน การคนควา หรอประสบการณ รวมทงความสามารถเชงปฏบตและทกษะ ความเขาใจ ในการศกษานหมายถงความร ความเขาใจ ในเรองโภชนาการทเหมาะสมในการสงเสรมและปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทอง และความร ความเขาใจในการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทอง คอ การจดการสงแวดลอมเพอปองกนการตดเชอ การดแลแผลชองทางออก การเปลยนถายน ายา 2. พฤตกรรมกำรดแลตนเอง หมายถง การดแลตนเองเปนพฤตกรรมอยางหนงของมนษยทเปนความเตมใจของบคคล เปนกระบวนการทบคคลทวไปปฏบต เพอประโยชนในการสงเสรมสขภาพอนามย การปองกนควบคมและรกษาโรค ซงความสามารถในการดแลตนเองขนอยกบ ระดบความร เจตคต คานยม ความเชอ พฒนาการทางดานทกษะ ในการศกษานหมายถงพฤตกรรมการบรโภคอาหารทเหมาะสมในการสงเสรมและปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทอง รวมถงพฤตกรรมทกลมตวอยางปฏบตในการปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทอง คอ การจดการสงแวดลอมเพอปองกนการตดเชอ การดแลแผลชองทางออก และการเปลยนถายน ายา 3. ภำวะแทรกซอนดำนกำรตดเชอ หมายถง ภาวะแทรกซอนทส าคญของผปวยไตวายเรอรงทไดรบการรกษาดวยการลางไตทางชองทองอยางตอเนอง ประกอบดวย - การตดเชอบรเวณชองทางออกของสายและชองอโมงค ประเมนโดย Exit-Site Scoring System ของ ISPD guidelines ป 2005 (Beth, et al., 2005) ซงประเมนโดยอาศยลกษณะของแผล exit site ดงตอไปน คอ swelling, crust, redness, pain และ drainage ซงแตละตวชวดแบงระดบคะแนนคอ 0 คะแนน, 1 คะแนน และ 2 คะแนน ถาผลการรวมคะแนน ≥ 4 คะแนน หรอม Purulent drainage แสดงวามการตดเชอบรเวณชองทางออกของสาย รวมทงการเพาะเชอบรเวณแผลชองทางออกพบเชอขน (การตรวจผลการเพาะเชอโดยหองปฏบตการจลชววทยา โรงพยาบาลนครปฐม)

10

- เยอบชองทองอกเสบ ประเมนจากขอมล 2 ใน 3 ขอ (Beth, et al., 2005) 1.อาการทางคลนก ไดแก อาการปวดทอง ลกษณะของสารน าทออกจากชองทอง ขน ไข หรอ ทองเสย เปนตน 2.พบ White blood cell ในสารน าทออกจากชองทอง > 100 cells/mm3 และ Neutrophil > 50% 3.การเพาะเชอจากสารน าทออกจากชองทองพบ Gram stain หรอการเพาะเชอพบเชอขน (การตรวจผลการเพาะเชอโดยหองปฏบตการจลชววทยา โรงพยาบาลนครปฐม) ระบบกำรพยำบำลแบบสนบสนนและใหควำมร หมายถง แนวทางการพยาบาลแบบสนบสนนและใหความร (Supportive-educative nursing system) ซงประกอบดวยการสอน(Teaching) การชแนะ (Guiding) การสนบสนน (Supporting) และการสรางสงแวดลอม (Providing an environment) โดยมงพฒนาความสามารถของบคคลเพอใหพฤตกรรมการดแลตนเองเหมาะสมขน (Orem, 2001) ในการศกษานประกอบดวยกจกรรม 4 อยาง ดงน 1. การใหความรในการปองกนการตดเชอ โดยเรมตนจากการสรางสมพนธภาพระหวางพยาบาลและผปวย, ญาต มการบรรยายเรองการดแลตนเองในการปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทอง ประกอบดวย การดแลแผลชองทางออก การเปลยนถายน ายา และการรบประทานอาหารโดยการใชสอตางๆ ไดแก วดทศน แผนพบ ภาพพลก โปสเตอร คมอ หนจ าลอง 2. การชแนะ โดยเรมจากการประเมนการปฏบตในการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทอง และการใหค าแนะน าเพมเตมในดานตางๆ ทเปนปญหาจากการปฏบตทประเมนได 3. การสนบสนน ประกอบดวยการสนบสนนดานตางๆ ดงน 3.1 การสนบสนนก าลงใจจากบคลากรสขภาพ โดยการรบฟงปญหาอปสรรคทเกดขน และการใชค าพด การสมผส กรยาทาทางเพอสงเสรมใหก าลงใจ 3.2 สนบสนน สงเสรมความรสก เจตคตทางบวกใหเกดขนโดยกระตนใหกลมตวอยางเหนคณคาของความสามารถในการดแลตนเองและการปฏบตกจกรรมในการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอใหเหมาะสมทสด โดยใชค าพดทใหก าลงใจกลาวชมเชย เปนทปรกษา รวมทงการพดคยรวมกบญาต เพอใหการสนบสนนการดแลตนเองของผปวย 3.3 การสนบสนนอปกรณ เพอสงเสรมการดแลตนเองในการปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทอง ประกอบดวย โปสเตอรการลางมอ ตวอยางรายการอาหารส าหรบผปวยลางไตทางชองทอง โปสเตอรขนตอนการท าแผลชองทางออก

11

4. การสรางสงแวดลอม เปนการชวยเหลอจดการสงแวดลอมทบานใหเหมาะสมตอการปฏบตกจกรรมดแลตนเองในการปองกนการตดเชอ ประกอบดวย สงแวดลอมในการดแลแผลชองทางออก สงแวดลอมในการเปลยนถายน ายา รวมกบการเยยมกลมตวอยางทบาน 2 ครง เพอประเมนสงแวดลอม และดแลชวยเหลอการจดสงแวดลอมทบานใหเหมาะสม ประโยชนทคำดวำจะไดรบจำกกำรศกษำวจย 1. เพอเปนแนวทางในการวางแผนพฒนาการพยาบาลเพอสงเสรมการดแลตนเองในการปองกนการตดเชอของผปวยโรคไตเรอรงทรบการลางไตทางชองทอง

บทท 2

วรรณกรรมและผลการวจยหรอขอคนพบทเกยวของ

การวจยเรองผลลพธของระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความรเพอปองกนการตดเชอของผปวยโรคไตเรอรงทไดรบการลางไตทางชองทองน ผวจยไดทบทวนวรรณกรรม งานวจยทเกยวของและรวบรวมไดตามหวขอ ดงตอไปน 1. โรคไตเรอรง 2. การลางไตทางชองทองอยางตอเนอง 3. ระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความรเพอปองกนการตดเชอของผปวยโรคไตเรอรงทไดรบการลางไตทางชองทอง 1. โรคไตเรอรง 1.1 โรคไตเรอรง โรคไตเรอรง (Chronic kidney disease: CKD) เปนค ารวมใชแทนค าวา “โรคไต วายเรอรง” (Chronic renal failure: CRF) ทถกใชกนมาแตเดมเนองจากแพทยใชค าวา โรคไตเรอรงไดกวางขวางกวา ผปวยจะถกวนจฉยวาเปนโรคไตเรอรงไดเรวกวาการถกวนจฉยวาเปนโรคไตวายเรอรงหลายป เปนการสรางความตนตวใหแกแพทย บคลากรทางการแพทยและผปวยใหมความตระหนกและเรมรกษา รวมทงปรบเปลยนพฤตกรรมการด ารงชพตงแตเนนๆ (เกรยง ตงสงา, 2548) มลนธโรคไตแหงประเทศสหรฐอเมรกา (National Kidney Foundation) ไดใหความหมายของโรคไตเรอรง (Chronic kidney disease) หมายถง 1) ภาวะทมการท าลายของไตนานเกน 3 เดอน ซงท าใหมผลทางกายวภาคหรอดานหนาทการท างานของไต รวมกบมการลดลงของอตราการกรองโลหตผานกรวยกรองไต (Glomerular filtration rate : GFR) หรอไมกตาม แสดงออกโดยมความผดปกตดานพยาธวทยา และมความผดปกตของเลอด ปสสาวะ หรอจากการตรวจทางรงส 2) GFR ลดนอยกวา 60 มลลลตร/นาท โดยอาจมการท าลายของไตหรอไมกได (ธนนดา ตระการวนช, 2547;

Johnson, et al., 2004) เมออตรากรองของไตลดลงกวาปกตมากจนคาเคมในเลอดผดปกตตดตอกนเปนเวลานาน และมอาการแสดงของโรคเรยกวา ภาวะไตวายระยะสดทาย โดยทวไปมกจะวนจฉยภาวะนเมอ GFR นอยกวา 15 มลลลตร/นาท และไตจะลดการท างานลงเปนล าดบจนหยดท างาน (อรรถพงศ วงศววฒน, 2550; ศศธร ชดนาย, 2550) จนถงจดทระบบสมดลของรางกายไมสามารถปรบได จนเขาสไตวายเรอรงระยะสดทาย ซงผ ปวยตองไดรบการบ าบดทดแทนไต (Renal replacement therapy) ซง NKF ไดแบงโรคไตเรอรงเปน 5 ระยะ ดงน (ธนนดา ตระการวนช, 2547; อษณา ลวระ, 2550; Johnson, et al., 2004)

ระยะท 1 เปนภาวะทมรองรอยของโรคไตแตไตยงท าหนาทปกต GFR มคาปกตหรอ อาจสงกวาปกต คอ เทากบหรอมากกวา 90 มลลลตร/นาท คาครอตนนไมเกน 1.2 มลลกรม/เดซลตร จะตรวจพบไขขาวหรอเมดเ ลอดแดงในปสสาวะ อาจพบไตโปงพองจากภาวะบวมน า (Hydronephrosis) พบถงน าจ านวนมากในไต (Polycystic kidney disease) มการอดกนทางเดนปสสาวะ (Obstructive uropathy) ในชวงนควรใหการรกษาปจจยรวม ลดปจจยเสยงตอระบบหวใจและหลอดเลอดในบางรายโดยเฉพาะผปวยโรคเบาหวานและความดนโลหตสง

ระยะท 2 ไตท าหนาทลดลงรวมกบระดบ GFR ลดลงเลกนอย คอ 60-89 มลลลตร/นาท ผสงอายทไมมโรคไตกจะมการเสอมหนาทของไตตามธรรมชาตคอลดลงประมาณ รอยละ 1 ตอปหลงอาย 40 ป ในผปวยเบาหวาน ความดนเลอดสง โรคเกาท ไตจะเสอมเรวขน การรกษาในระยะนควรประเมนความกาวหนาของโรค เพอใหการรกษาในการชะลอความเสอมของไต

ระยะท 3 ระดบ GFR ลดลงปานกลาง คอ 30-59 มลลลตร/นาท ในระยะนไตขบของ เสยทมไนโตรเจนเปนองคประกอบลดลงต ากวาครง จ าเปนตองลดอาหารโปรตนลง เหลอ 0.6 กรม/น าหนกตว 1 กโลกรม/วน และตองลดอาหารทมเกลอฟอสฟอรสสง การใหยากลมจบฟอสเฟต เชน แคลเซยมคารบอนเนตและวตามนด ควรเรมใหในระยะน จะชวยชะลอการเสอมของไต การรกษาในระยะนควรประเมนและรกษาภาวะแทรกซอน การควบคมความดนโลหตและลดอาหารเคมจ าเปนตองท าอยางเครงครด ระยะนผปวยเรมมอาการซด ระยะท 4 ระยะมการท าลายเนอไตรวมกบระดบ GFR ลดลงมาก คอ 15-29 มลลลตร/ นาท ผปวยเรมออนเพลย มอาการซดมากขน เรมมภาวะเลอดเปนกรดเนองจากไตขบกรดไดนอยลง การใหยากลมอรโธรปอยอตน (Erythropoietin) เหลกและกรดโฟลก ชวยเพมเมดเลอดแดงรกษาอาการออนเพลย การใหโซเดยมไบคารบอเนต ชวยไมใหเลอดเปนกรด ชะลอการเสอมของไตและกระดก ระยะนตองระวงเรองระดบโปแตสเซยมในเลอดอาจสงเนองจากไตขบถายไดนอยลง ตองลดอาหารประเภทผกและผลไม ไมควรใหยาลดความดนประเภท Angio-tensin-converting enzyme inhibitor (ACEI) หรอยากลม Angiotensin receptor blockade (ARB) และยาขบปสสาวะกลมทม

14

ฤทธสงวน โปแตสเซยมทไต หรอทเรยกวา Potassium-sparing diuretics (เชน Moduretic และ Aldactone) เนองจากท าใหระดบโปแตสเซยมในเลอดสงขน จนอาจถงระดบทเปนอนตรายตอชวต ในระยะนควรมการเตรยมความพรอมในการรกษาดวยการบ าบดทดแทนไต ระยะท 5 ระยะมการท าลายเนอไตรวมกบระดบ GFR ลดลงมาก < 15 มลลลตร/นาท ถา ผปวยมอาการของเสยคงมาก (Uremia) คอ ออนเพลยมากขน มอาการบวมเพราะไตขบน าและเกลอแรลดลง เบออาหาร คลนไส อาเจยน ซด หอบ เหนอย สบสน ซม ควรมการรกษาดวยการบ าบดทดแทนไต ซงกลมทผวจยจะด าเนนการศกษาวจยเปนผปวยโรคไตเรอรงระยะท 5 รายใหม ซงแพทยพจารณาใหรกษาดวยการบ าบดทดแทนไตดวยการลางไตทางชองทอง 1.2 สาเหตของโรคไตเรอรง ไตเรอรงมสาเหตจากความผดปกตของสวนประกอบของไต 4 สวน คอ โกลเมอรลา (Glomerular) หลอดไต (Renal tubular) หลอดเลอดทไต (Vascular) และเนอเยอทแทรกรอบหลอดฝอยไต (interstitial) ซงความผดปกตเหลานอาจมสาเหตมาจากโรคเบาหวาน (รอยละ 30.1) ความดนโลหตสง (รอยละ 18.9) การอกเสบทโกลเมอรลาเรอรง (รอยละ 21.2) ถงน าทไต (รอยละ 1.3) และจากโรคระบบทางเดนปสสาวะและอน ๆ (รอยละ 17.8) (อนตร จตตนนท, 2553) 1.3 ผลกระทบของโรคไตวายระยะสดทายตอผปวยดานรางกาย ดานจตใจและ อารมณ และดานสงคม 1.3.1 ผลกระทบของโรคไตวายระยะสดทายตอผปวยดานรางกาย

เมอมการเสยหนาทของไตในการก าจดของเสย รกษาความสมดลของน า เกลอแร กรด ดาง ตลอดจนการสรางฮอรโมนตาง ๆ และวตามนด ภาวะไตเรอรงจงสงตอการท างานของอวยวะตาง ๆ เกอบทกระบบของรางกาย ผปวยจะมอาการรนแรงแตกตางกน ขนกบปจจยหลายประการ เชน ความรนแรงของโรคทเปนระยะเวลาการด าเนนของโรค ซงจะมอาการและอาการแสดงตอระบบตาง ๆ ในรางกาย ดงน (ศศธร ชดนาย, 2550) 1) ระบบหวใจและหลอดเลอด (Cardiovascular system) ซงเปนผลกระทบของรางกายทส าคญและเปนอนตรายถงชวต ผปวยทมภาวะไตวายระยะสดทายมความเสยงตอการเสยชวตจากโรคหวใจมากกวาคนปกต 10-30 เทา (ศศธร ชดนาย, 2550) พบภาวะแทรกซอนทส าคญ คอ ความดนเลอดสง ภาวะหวใจวาย และภาวะหวใจเตนผดปกต 1.1) ความดนโลหตสง พบถงรอยละ 80-90 ในผปวยไตวายระยะ สดทาย ซงมสาเหตมาจากมการคงของน าและโซเดยม ท าใหกระตนการหลนเรนน แองจโอเทนซน และอลโดสเตอโรนเพมขน นอกจากนนภาวะไขมนในเลอดสง และภาวะของพาราธยรอยดฮอรโมน

15

สง มผลท าใหเกดหนปนเกาะทหลอดเลอด มระดบออกซาเลทสงขน รวมถงมสาเหตมาจากโรคเบาหวานและการสบบหรดวยเชนกน และยงพบวาผปวยทมระดบคอเลสเตอรอล (Cholesterol) สงกวา 220 มลลกรมตอเดซลตร มโอกาสเสยชวตอยางเฉยบพลนไดสง (Uhlig, Levey, and Sarnak, 2003) 1.2) ภาวะหวใจวาย พบบอยมาก สาเหตจากรางกายมการคงของน า และโซเดยม ความดนโลหตสง ภาวะโลหตจาง 1.3) ภาวะหวใจเตนผดปกต สาเหตจากการมเกลอแรในรางกายผดปกต เชน มโปแตสเซยม หรอแมกนเซยมสงกวาปกต แคลเซยมในเลอดต ากวาปกตและมภาวะเลอดเปนกรด 2) ระบบหายใจ (Respiratory system) ทพบบอยคอ น าทวมปอด ปอดอกเสบ มกพบรวมกบภาวะหวใจวาง ซงภาวะน าทวมปอดมสาเหตเนองจากผปวย ไมจ ากดน าและเกลอแร หรออาจไดรบสารน าทางหลอดเลอดมากเกนไปในชวงทมปสสาวะออกนอย ส าหรบภาวะปอดอกเสบมกเกดจากรวมกบมภาวะยรเมยรนแรง ระดบสารยเรยและครเอตนนในเลอดสงมาก ตองไดรบการแกไขอยางรวดเรวดวยการท าไดอะลยสส ถาไมรกษอาจท าใหมน าในเยอหมปอดได 3) ระบบประสาท 3.1) ระบบประสาทสวนกลาง พบวาเมอผปวยมการท าลายหนาทการ ท างานของไตเพมขน ผปวยมการตดสนใจ (Cognitive function) ไมดเพมขน (Kurella, et al., 2004; Madan, et al., 2007) ผปวยมอาการเฉอยชาลง ไมมสมาธในการท างาน หลงลมงาย สบสน ไมรวน เวลา สถานท บคคล ระดบความรสกตวผดปกต ปวดศรษะ ออนเพลยนอนไมคอยหลบในเวลากลางคน แตมกงวงซมในเวลากลางวน ซมลง อาจมอาการกระตก ชก เพอ และหมดสตในทสด

3.2) ระบบประสาทสวนปลายและระบบประสาทอตโนมต ผปวยมก มอาการชาปลายมอปลายเทา ถาเปนมากจะมอาการกลามเนอออนแรง มอาการของ Restless leg syndrome คอ มอาการรอนทเทา กดแลวเจบ มอาการขยบขอเทาตลอดเวลา มการเดนเทาหางท าใหการทรงตวไมด นอกจากนตอมเหงอท างานลดลง ม Impotence และม Postural hypertension ซงเกดจากสารพษจากภาวะยรเมยท าใหมการน ากระแสประสาทผดปกต 4) ระบบทางเดนอาหาร (Gastrointestinal system) ภาวะยรเมยมผลตอ ระบบทางเดนอาหารทกสวน พบวามแผลทปาก เหงอกอกเสบ ลนมรสเฝอน มแผลทกระเพาะอาหาร ล าไสเลกอกเสบ ล าไสใหญอกเสบ ผปวยสวนใหญมอาการเรมตนดวยอาการเบออาหาร ถาเปนมาก ๆ จะมอาการคลนไส อาเจยน มอาการสะอก ตรวจพบวามยเรยในน าลายสงขน ซงจะถก

16

แบคทเรยเปลยนเปนแอมโมเนย ท าใหลมหายใจมกลนยเรย (Uremic fetor) อาจพบเลอดออกในระบบทางเดนอาหารได 5) ระบบการสรางเมดเลอดและภมคมกน (Hematopoietin and immune systems) 5.1) ภาวะโลหตจาง เปนภาวะทท าใหโรคไตรนแรงขน ถงแมวาไดรบ การรกษาดวยการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยมกตาม ซงภาวะโลหตจางในผปวยไตวายมสาเหตหลายประการดงน

5.1.1) ไตสรางฮอรโมนอรโธรปอยอตนลดลง ท าใหการสรางเมด เลอดทไขกระดกลดลง นอกจากนอาจเกดจากการขาดสารอาหารบางอยาง เชน เหลก โฟเลท หรอวตามนบ 12 ระหวางการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยมหรอการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง

5.1.2) เมดเลอดแดงมอายสนกวาปกต เนองจากรางกายมภาวะเปน กรดมสารพษมาก เชน กวนดน (Guanidin) ท าใหเมดเลอดแดงแตกงาย มอายสนกวาปกตรอยละ 30-50 ของอายเมดเลอดแดง

5.1.3)มการสญเสยเลอดในระบบทางเดนอาหารงาย เนองจากภาวะยรเมย ท าใหเกดแผลในกระเพาะอาหารและล าไสสวนตน ท าใหเลอดออกในระบบทางเดนอาหาร ไดงายยงขน

5.1.4) การหลงฮอรโมนพาราธยรอยดมาก เนองจากการกระตนของ การขาดแคลเซยมในเลอด ท าใหกระดกเกดไฟโบรสส ไขกระดกฝอจงไมสามารถสรางเมดเลอดแดงได 5.2) ภาวะเลอดออกงาย เปนอาการทพบไดงาย เชน มเลอดออกทเยอบ ปากทางเดนอาหาร เปนตน ทงนเนองจากความผดปกตของเกรดเลอด มระดบ Coagulation factor ผดปกตและม Fibrinolysis activity ลดลง แตตรวจพบวา Prothrombin time, activated partial thromboplastim time และ thrombin time ปกต 5.3) ภาวะตานทานโรคต า ภาวะยรเมยมผลตอการท างานของเมดเลอด ขาว ท าใหผปวยมภาวะตานทานตอโรคต า จงเกดภาวะตดเชองายกวาปกต 6) ระบบกลามเนอและกระดก (Musculoskeletal) พบอาการกลามเนอออน แรง โดยเฉพาะเมอมความไมสมดลของเกลอแร อาการปวดขออาจเปนผลมาจากมการเกาะของแคลเซยม กระดกมการเปลยนแปลงอาจมกระดกผ กระดกพรน เนองจากไตเสยหนาทในการสงเคราะห 1,25-(OH)2 vitamin D (ซงเปนวตามนดชวยการดดซมแคลเซยมในล าไสไดด) ลดลง

17

ท าใหเกดภาวะกระดกออน Osteomalacia และ Ricket เมอแคลเซยมในเลอดต ามผลกระตนใหมการหลงฮอรโมนพาราธยรอยดมากขน ท าใหเกด Osteitis fibrosa ขณะเดยวกนเมอไตเสยหนาท ท าใหไมสามารถขบฟอสเฟตออกทางปสสาวะไดจงท าใหเกดการคงของฟอสเฟตในกระแสเลอด ประกอบกบมการหลงฮอรโมนพาราธยรอยดมากขน ท าใหระดบแคลเซยมสงขนแลวรวมตวกบฟอสเฟตเปนแคลเซยมฟอสเฟต ซงมกไปเกาะตามเนอเยอตาง ๆ เชน ผวหนง ตา ขอตอ หลอดเลอด หวใจ ปอดและกระดกเกด osteosclerosis นอกจากนยงพบวามกลามเนอออนแรง ท าใหผปวยลกนงเดนล าบาก บางรายเปนมากตองคลานขนบนได มกพบรวมกบกระดกพรน osteomalacia 7) ผวหนง (Cutaneous distrubances) มความรนแรงนอยกวาระบบอน แต อาการทเกดขนกบผวหนงท าใหผปวยมความไมสขสบายทงดานรางกายและจตใจ คอ ผวหนงแหงและตกสะเกด เนองจากตอน ามน และตอมเหงอลบลงท าใหไมมการขบเหงอ และมเกลอยเรย (Uremic frost) เกาะทผวหนงท าใหผวหนงแหงและมขยขาว ๆ ส าหรบอาการคนทผวหนง เกดจากผวหนงแหงและมแคลเซยมฟอสเฟตทผวหนงมากบางครงผปวยคนมากเกาจนเปนแผลเปน (Excoriation) นอกจากนยงพบผวหนงซดและเหลอง เกดจากภาวะโลหตจางและมสารยโรโครม (Urochrome) คงอยทผวหนง และยงพบเลบและเสนผมมลกษณะแหงเปราะและฉกขาดงาย เนองจากขาดสารอาหารโปรตน 8) ความผดปกตของสมดลน า เกลอแร และความเปนกรดดาง ภาวะยรเมย ท าใหเกดความไมสมดลของเกลอแรทส าคญ คอ โซเดยม โปแตสเซยม ฟอสเฟต แคลเซยม และแมกนเซยม ภาวะโซเดยมในเลอกต ากวาปกต (Hyponatemia) เกดจากไตขบน าปสสาวะไดลดลง มอาการแสดงทส าคญคอ อาการจากภาวะสมองบวม เชน คลนไส อาเจยน ระดบความรสกตวลดลง มตงแตซมจนถงหมดสต ชก เปนตน ภาวะโปแตสเซยมในเลอดสงกวาปกต (Hperkalemia) เกดจากไตขบ โปแตสเซยมออกทางปสสาวะลดลง อาการแสดงทส าคญคอ หวใจเตมผดปกต ตรวจคลนหวใจพบ P-wave เตยลง PR interval กวางออก QRS complex กวางออก พบ tall peak T ชพจรเตนชาลง ถารนแรงอาจอนตรายถงชวต

ภาวะฟอสเฟตในเลอดสงกวาปกต (Hyperphosphatemia) เกดจากไต ขบฟอสเฟตออกทางปสสาวะลดลง มผลท าใหแคลเซยมในเลอดต ากวาปกต และมฮอรโมนพาราธยรอยดมากกวาปกต ภาวะแมกนเซยมในเลอดสงกวาปกต (Hypermagnesemia) เกดจากไต

18

ขบแมกนเซยมออกทางปสสาวะลดลง อาการทส าคญไดแก กลามเนอออนแรง หวใจเตนผดปกต มกพบรวมกบอาการแคลเซยมในเลอดต า (Hypocalcemia) ภาวะยรเมยท าใหเกดภาวะความเปนกรด (Metabolic acidosis) ม ผลเสยตอรางกาย คอ มผลตอการเผาผลาญโปรตนสง เกดกระดกผ เนองจากมการเคลอนของแคลเซยมออกจากกระดก นอกจากนภาวะความเปนกรดยงท าใหมการหลงฮอรโมนพาราธยรอยดออกมางายขน 9) ระบบตอมไรทอ (endocrine-metabolic distrubances) มอาการและ อาการแสดงของตอมไรทอท างานผดปกต เชน ตอมธยรอยด ตอมพทอตาร ตอมพาราธยรอยด มผลท าใหเดกเจรญเตบโตชาตรวจพบวาเปนโรคคอพอก อวยวะเพศเจรญเตบโตไมเตมท (เฉพาะวยเดก) ภาวะยรเมยท าใหมการหลงโกรทฮอรโมน (Growth hormone) และกลคากอน (Glucagon) เพมมากขน ประกอบกบมภาวะเซลลดอตอฮอรโมนอนสลนท าใหมระดบน าตาลในเลอดสงได 10) ระบบสบพนธ ผปวยทงเพศชายและเพศหญง มความรสกตองการทาง เพศลดลงและเปนหมนในเพศหญง ไมมประจ าเดอนหรอมาไมสม าเสมอ เนองจากระดบโปรเจสเตอโรนนอยลง ในผปวยชายมระดบเทสโทสเตอโรนลดลง ท าใหจ านวนอสจนอยลง 11) อาการทางตา (Ophthalmologic distrubances) มกพบวามตาแดง (Red eye syndrome) เนองจากมแคลเซยมไปเกาะทเยอบตาหรอทกระจกตา แลวท าใหเกดการระคายเคอง นอกจากนอาจพบวามความพการของตา (retinopathy) 1.3.2 ผลกระทบของโรคไตวายระยะสดทายตอผปวยดานจตใจและอารมณ

ผลกระทบดานจตใจทพบบอยคอ ความวตกกงวลและภาวะซมเศรา (สรพล วระศร, 2551) เนองจากผปวยไดรบผลกระทบจากการเจบปวยทยาวนาน เพราะโรคทเปนท าใหผปวยตองเขารบการรกษาในโรงพยาบาลอยเสมอเปนเวลาตลอดชวต หรอจากความไมสขสบาย ความออนเพลย (Altintape, et al., 2006) หอบเหนอย หรอมโรคแทรกซอนเกดขนตามมา หรอจากภาพลกษณและอตมโนทศนทเปลยนแปลงกเปนอกปจจยหนงทท าใหเกดความเครยด เพราะผปวยโรคไตเรอรงทไดรบการรกษาดวยการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง ตองมถงตดทางหนาทองตลอดเวลา (อภสรา อรญวฒน, 2551) ขอจ ากดในการเขาสงคม เจตคตไมดของคนรอบขาง และการถกปฏเสธจากสงคม รวมทงปญหาทางเศรษฐกจลวนท าใหเกดความเครยดตอผปวยได นอกจากนนความบกพรองทางเพศ ทพบวาผปวยทงชายและหญงจะมความสนใจทางเพศลดลง รอยละ 70 ของผปวยชายมภาวะกามตายดาน ซงสมพนธกบภาพลกษณ ความรสกถงความเปนชายและความเปนหญงทเสยไป (สรพล วระศร, 2551) จากปจจยตาง ๆ ดงกลาวขางตนท าใหความสามารถในการปรบตวลดลงหรอปรบตวไดยาก ผปวยอาจหมดก าลงใจขาดแรงจงใจทจะเผชญกบความเจบปวย

19

เกดภาวะสญเสยพลงอ านาจ (สรพล วระศร, 2551; Kimmel and Peterson, 2005) รสกวาการกระท าของตนไมสามารถท าใหเกดผลลพธตามทตนตองการได เชน เมอควบคมโรคใหสงบในระยะหนงกก าเรบอกเปนระยะ ๆ ดวยความไมแนนอนของการเจบปวย ท าใหรสกทอแท สนหวง รสกหมดหนทางชวยเหลอ ไมยอมรบแผนการรกษา ขาดความมนใจในความสามารถทจะเผชญความเครยด ไมสามารถปรบตวเขาสภาวะสมดลได ในกรณทปรบตวตอความเครยดไมได จะมปฏกรยาตอบสนองทางดานอารมณทพบบอย ไดแก เศราโศก กลว วตกกงวล โกรธ ซมเศรา หมดหวง ความไมแนนอน การตอตานหรอความรสกไมเปนมตร และรสกผด (อภสรา อรญวฒน, 2551; Thomas-Hawkins and Zazwarsky, 2005) 1.3.3 ผลกระทบของโรคไตวายระยะสดทายตอผปวยดานสงคม บคคลจะมความผาสกทางสงคม (Social well-being) นนขนอยกบประสบการณ ทพงพอใจทางดานอารมณในการท ากจกรรมทางสงคมของบคคลในสงคมทตนด ารงอย ผปวยไตวายระยะสดทายเปนภาวะเจบปวยเรอรงจงมปจจยทเสยงสงทจะแยกตวออกจากสงคม และเกดความบกพรองในการมปฏสมพนธกบสงคม (สรพล วระศร, 2551) ทงนเนองจากมปจจยตาง ๆ มากมายทเปนอปสรรคขดขวาง การสรางและคงไวซงสมพนธภาพ ไดแก วถการด าเนนชวตทเปลยนแปลงไป ฐานะทางเศรษฐกจทแยลง การเปลยนแปลงฐานะทางสงคม ความรสกแตกตางหรอดอยกวาคนอน การก าเรบของโรค การมขอจ ากดในการท ากจกรรม ความตองการการพกผอนเพมขน ผลกระทบทส าคญอกประการหนงคอ ผลกระทบตอบทบาททางสงคมเกยวกบอาย เพศ ครอบครว และการงานเกดการเปลยนแปลงบทบาท ผลกระทบทเกดขนตอบทบาทมตงแตเลกนอยจนถงรนแรงแตกตางกนในแตละราย (สรพล วระศร, 2551) เชน ภรรยาตองท างานนอกบานเพอหาเลยงครอบครว สามตองไปชวยท างานบานแทน หรอบทบาทในงานอาชพเปลยนไป เชน ผปวยไตวายเรอรงทไดรบการรกษาดวยการลางไตทางชองทองแบบตอเนองเปนประจ าทกวน อาจมขอจ ากดไมสามารถประกอบอาชพบางอยางได หรอตองเปลยนงานจากรางกายออนเพลย และขอจ ากดการลางไต เปนตน นอกจากนนการเจบปวยยงมผลกระทบตอการสรางฐานะสรางครอบครวในวยผใหญ เปาหมายทตงไวไมสามารถประสบผลส าเรจ มความยากล าบากในการปรบพฤตกรรมในชวตประจ าวนใหสอดคลองกบภาวะเจบปวยและการรกษา เปนตน 1.4 การรกษาผปวยโรคไตวายระยะสดทาย

เมอการท างานของไตลดลงจนสระยะสดทาย หรอเมอมอตราการกรองของไตนอย กวา 15 มลลลตรตอนาท ผปวยจะมชวตอยอยางล าบาก มภาวะแทรกซอนตาง ๆ ภาวะแทรกซอนเหลานไมสามารถบ าบดดวยยาเพยงอยางเดยว จ าเปนตองมการรกษา 3 วธ คอ การรกษาโดยการลาง

20

ไตทางชองทอง (Continuous ambulatory peritoneal dialysis : CAPD) การฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม (hemodialysis) และการผาตดปลกถายไต (renaltransplantation) (โอภาส ไตรตานนท และ ศภชย ฐตอาชากล, 2550) 1.4.1 การก าจดของเสยออกทางเยอบชองทอง (Peritoneal dialysis) หมายถง กระบวนการการแลกเปลยนน าและสารละลายโดยมเยอบชองทอง (Peritoneal membrane) ท าหนาทเปนเยอกน (Semipermeable membrane) ระหวางเลอดกบน ายาไดอะลยส (Dialysate) กบเลอด ภายหลงมการแลกเปลยนกนแลวท าใหเลอดมยเรย น า และอเลคโตรไลทบางตวสงนนลดลง โดยอาศยความแตกตางของความเขมขนของสาระละลายในเลอดกบสารละลายในน ายาไดอะลยส โดยผานกระบวนการแพรกระจาย (Diffusion) และอลตราฟลเตรชน (Ultrafilration) (ทว ศรวงศ, 2547) 1.4.2 การฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม (Hemodialysis) หมายถง การทเอาเลอดออก จากรางกายผสมกบเฮพารน (Heparinized blood) เขามายงตวกรองเลอด (Dialyzer) โดยไหลอยคนละขางกบน ายา (Dialysate) ซงมเยอกน (Semipermeable membrane) กนกลางสารละลาย (Solute) จะเคลอนทจากเลอดเขาสน ายา หรอจากน ายาเขาสเลอด ทงนขนอยกบความแตกตางระหวางความเขมขนของสวนประกอบของสารละลายในเลอด หรอน ายาจนกวาความเขมขนทงสองขางเทากน เรยกวธนวา ดฟฟวชน (Diffusion) ซงเปนกลไกหลกในการจ ากดของเสยออกจากเลอด ในขณะเดยวกบน าจะเคลอนทจากสวนทมความเขมนอยไปหาสวนทมความเขมขนมากดวยวธการทเรยกวา ออสโมซส (Osmosis) และถาตองการใหน าออกจากรางกายมากกวานตองใชวธการทเรยกวา อลตราฟลเตรชน (Ultrafiltration) โดยการท าใหความกดดนระหวางเลอดกบน ายามความแตกตางกนมาก ๆ (วสนต สเมธกล, 2550) 1.4.3 การปลกถายไต (Renal transplantation) เปนวธการหนงส าหรบผปวยไตวายระยะสดทายโดยการเปลยนหรอปลกถายไตจากผบรจาค (Donor) ไปยงผปวยหรอผรบไต (Recipient) ซงทงผบรจาคไตและผรบไตนนตองมการคดเลอกตามเกณฑ และตองมการทดสอบความเขากนไดของแอนตเจน พรอมกบการไดรบยากดภมคมกน ท งนเพอปองกนภาวะสลดไตภายหลงผาตด ซงการปลกถายไตเปนการบ าบดทดแทนภาวะไตวายไดดทสด นอกจากท าหนาทขบของเสย การรกษาสมดลน า เกลอแร และกรดดางเชนเดยวกบการบ าบดดวยการท าไดอะไลสสแลว ยงท าการสงเคราะหวตามนด และฮอรโมนอรโธปอยอตน แตในผปวยทไดรบการปลกถายไตมความจ าเปนตองไดรบยากดภมคมกนหลงผาตดไต เพอปองกนและรกษาไมใหผรบไตมปฏกรยาทางภมคมกนอนจะท าใหมภาวะสลดไตเกดขน ซงผลขางเคยงของยาเหลานคออาจท าใหมการตดเชองาย ภาพลกษณเปลยนแปลงไป และภาวะแทรกซอนจากการปลกถายไต จะเกดจากเทคนคการผาตด ภาวะสลดไต (วสนต สเมธกล, 2550)

21

ปจจยทมผลในการตดสนใจเลอกวธการลางไต (ดรณ จนทรเลศฤทธ และทว ศรวงศ, 2547) ซงในการพจารณาตดสนใจเลอกวธการรกษาทดแทนไตมปจจยโดยสรปดงน 1. รายละเอยดวธการรกษาของการรกษาแตละวธ ขอด ขอเสย ประโยชนทได คาใชจายในการรกษา มขอบงชและขอหามในการรกษา 2. ขอมลของผปวยทางดานรางกาย ไดแก อาย เชน เดก ผใหญ ผสงอาย ความสามารถในการดแลตนเอง ภาวะสขภาพ ประการเจบปวยเคยผาตดชองทองมากอน หรอมขอจ ากดทางสขภาพทไมสามารถเลอกวธการลางไตวธใดวธหนงได เชน Abdominal adhesion ภาวะการท างานของหวใจ เปนตน 3. ภาวะดานจตใจของผปวย ไดแก การยอมรบ/ปฏเสธการรกษา การปรบตวของ ผปวย ภาวะซมเศรา ซงภาวะนเกดจากองคประกอบหลายอยางทงทางดานสงแวดลอมและตวผปวยเอง หากผปวยยอมรบการรกษาปรบตวไดด จะท าใหการรกษาดวยการลางไตไดผลด 4. ครอบครวของผปวยซงมสวนส าคญทสดในการเลอกวธการรกษารวมกบ ผปวยท งนเนองจากบคคลในครอบครวตองมสวนรวมรบผดชอบในการดแลผปวย เชน การชวยเหลอในการเปลยนน ายาลางไตทางชองทอง หรอการพาผปวยไปลางไตดวยการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยมทโรงพยาบาล หรอศนยลางไต การพาผปวยไปรบการรกษาตามนด การชวยเหลอดแลในเรองกจวตรประจ าวนตาง ๆ ของผปวย 5. ภาวะดานสงคมของผปวย เมอผปวยรกษาดวยวธการลางไต สามารถปฏบตตว และด ารงชวตในดานการเรยน การท างาน การมปฏสมพนธกบเพอนและสงคมเหมอนเดม หรอแตกตางจากเดม 6. เศรษฐกจ คาใชจายในการด าเนนชวตประจ าวน จ านวนคาใชจายในการรกษา สทธในการเบกจายคารกษา มรายไดเพยงพอ สามารถบรหารจดการคาใชจายตาง ๆ ในครอบครวไดด หากผปวยและครอบครวมระบบบรหารจดการไดด มปญหานอยจะชวยใหประสบความส าเรจในการรกษาและมคณภาพชวตทด 7. โรงพยาบาลหรอศนยบรการ มโรงพยาบาลหรอศนยลางไตทสามารถไปรบ บรการไดใกลบาน หรอหางไกลบาน ซงจะเออประโยชนในการไปรบบรการไดทงในกรณฉกเฉนและการตดตามผลการรกษา ทมการดแลรกษาพยาบาล มโรงพยาบาลทมทมในการบรการในดานการลางไต ทมความพรอมในการใหบรการผปวยทงในดานความรเกยวกบโรคไตวายเรอรงระยะสดทาย วธการรกษา ขอดและขอเสยของการลางไตแตละวธ การใหค าแนะน าและค าปรกษาเพอประกอบการตดสนใจ

22

การทผปวยโรคไตเรอรงจะพจารณาใชวธการรกษาแบบใดนน มเหตผลหลกๆทส าคญแตกตางกน โดยเหตผลส าคญทผปวยเลอกวธการรกษาดวยการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง (ดรณ จนทรเลศฤทธ และทว ศรวงศ, 2547) คอ

1. สะดวกทจะรบการรกษาทบาน 2. บานอยหางจากสถานพยาบาลทใหการฟอกเลอด 3. ไมมสถานพยาบาลฟอกเลอดวางใหการบรการ ส าหรบผปวยโรคไตเรอรงทเลอกวธการรกษาดวยการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยมม

เหตผลส าคญ (ดรณ จนทรเลศฤทธ และทว ศรวงศ, 2547) คอ 1. รสกยงยากสบสนกบขนตอนการท าการลางไตทางชองทองแบบตอเนองดวยตนเอง 2. กลวภาวะแทรกซอนจากการรกษาดวยการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง เชน การ

ตดเชอ โดยสรปปจจยทมผลตอการตดสนใจ ของผปวยและครอบครวในการเลอกวธการรกษา

นอกจากขอบงชทางการแพทยทส าคญคอ เศรษฐานะของครอบครว ความสะดวกรวมทงการมหรอไมมผดแล ความพงพอใจของผปวยตลอดจนค าแนะน าของแพทย และพยาบาล อยางไรกตาม สงทส าคญทสดทท าใหวธการรกษาประสบความส าเรจ คอ การมสวนรวมของผปวยและญาตในการเลอกวธการรกษา 2. การรกษาและการดแลการลางไตทางชองทองอยางตอเนอง การลางไตทางชองทองอยางตอเนอง หมายถง วธการรกษาวธหนงในการบ าบด ทดแทนภาวะไตวาย โดยอาศยหลกการของการแลกเปลยนสารละลายภายในชองทอง โดยมเยอบชองทอง (Peritoneal membrane) เปนเยอเลอกผาน (Semipermeable membrane) ระหวางน ายาลางไตกบเลอด โดยอาศยความแตกตางของน ายาลางไตกบความเขมขนของสารละลายในเลอด โดยอาศยกระบวนการแพรกระจาย (Diffusion) การออสโมสส (Osmosis) และอลตราฟลเตรชน (Ultrafiltration) (ธนนดา ตระการวนช, 2547) 2.1 สรรวทยาทเกยวของกบการลางชองทองอยางตอเนอง (ศภชย ฐตอาชากล, 2551; ทว ศรวงศ, 2547) 2.1.1 บทบาทของเยอบชองทอง ผนงชองทองของคนเราท าหนาทเปนเสมอนกบทเกบน ายาลางไต สวนเยอบ ชองทองเองท าหนาทเปนเมมเบรนเปนชนดเยอเลอกผาน ซงมความสามารถใหน าและสาร (Solute) ตาง ๆ รวมถงสารพษยรเมยซมผานได เยอบชองทองนนสมผสอยกบหลอดเลอดเปนจ านวนมากซง

23

เลยงอวยวะในชองทอง น ายาลางไตถกใสเขาไปในชองทองผานทางสายลางชองทอง แลวกปลอยทงไวเพอใหมการแลกเปลยนของเสยแลวจงปลอยน ายานนออกจากชองทอง กระบวนการนเรยกวาการแลกเปลยนของเสยหรอน าตาล น าตาลเดกโตสทเปนสวนประกอบในน ายาลางไตเพอท าใหเกดแรงดนออสโมสสแตกตางกนระหวางเลอดกบน ายาท าใหมการเคลอนผานของน าจากหลอดเลอดเขามาสภายในชองทอง น าสวนเกนจะถกถายทงออกจากรางกายเมอปลอยน ายาออกจากชองทอง ในขณะเดยวกนจะมกระบวนการขจดสารเพม โดยวธทเรยกวา “Solute drag” ซงจะเกดขนเมอมการใชน ายาทมความเขมขนสงมาก ท าใหมการเพมการดงน าออกและสารโมเลกลเลกกจะถกน าออกไปกบน าทถกดงออกโดยวธการพา เกลอแรและสารพษยรเมยจะถกก าจดออกจากรางกายดวยกระบวนการแพรจากบรเวณทมความเขมขนสง คอ ในเลอดไปสชองทองทซงมความเขมขนต ากวา 2.1.2 สวนประกอบของน ายาลางชองทอง น ายาลางชองทองมสวนประกอบใกลเ คยงกบสารน านอกเซลล ซงประกอบดวยสารตาง ๆ มความเขมขนแตกตางกนในแตละชนดของน ายาทผลต และตามความตองการของผปวยเพอปรบสมดลเกลอแรและน าใหอยในเกณฑปกต ซงสารเหลานแบงเปนกลมทส าคญคอ 1) เกลอแรชนดตาง ๆ ทส าคญคอ โซเดยม โพแทสเซยม แคลเซยม และแมกนเซยมในการท า Peritoneal dialysis จะมการเปลยนแปลงดลของโซเดยม (Sodium diffusion) อาศยความแตกตางในความเขมขนระหวางน ายากบเลอด และ Sodium diffuse mass transport coefficient มคาประมาณ 6-9 ml/min การน าพาของโซเดยมรวมกบการเคลอนทของน า (ขนกบ Ultrafiltration และ sieving coefficient มคาประมาณ 0.5-0.7 ml./min) และอตราสมดลของแคลเซยมในการลางไตทางชองทองนนขนกบการดดซมของแคลเซยมจากทางเดนอาหารซงขนกบชนดของแคลเซยมทไดรบจากการศกษาพบวาผปวยไตวายระยะสดทายจะมการดดซมแคลเซยมลดลง ซงการลางไตทางชองทองจะเพมการดดซมแคลเซยมจากทางเดนอาหารแตอตราการดดซมยงต ากวาในคนปกต 2) สารทปรบสมดล กรด-ดางในปจจบน Buffer ทใชคอ เลคเตต (Lactate) ซงมจ าหนายอย และไบคารบอเนต (bicarbonate) ยงไมมจ าหนายในประเทศไทยขณะน 3)สารทมคณสมบตในการดดน า ทเรยกวา Osmotic agent ในปจจบน Osmotic agent ทใชกนโดยทวไปคอ Glucose เปน Osmotic agent ทส าคญ ซงมขอดเชน มคณสมบตเปน Osmotic agent ทควรเขมขนต าราคาถกสามารถใหพลงงานได ถก Metabolite ไดงายและไมอนตราย ความเขมขนของกลโคสในน ายาประมาณ รอยละ1.36-4.25 มคา Osmolarity ประมาณ 344-508 mosm/L และมคา osmotic pressure ประมาณ 1350-3990 mmHg

24

กลโคสทใหทางชองทองมการดดซมเขาสรางกายท าใหไดอาหารและพลงงานเพมขน โดยทกลโคสถกดดซมประมาณรอยละ 60-80 ท 6 ชวโมง นนคอ 15-22 กรม, 24-40 กรม และ 45-60 กรม ส าหรบรอยละ 1.5, รอยละ 2.5 และรอยละ4.25 ตามล าดบ ซงจะขนอยกบลกษณะของการท างานของเยอบชองทอง ขอเสยของกลโคสคอ สามารถดดซมไดเรวท าใหคณสมบตในการ เพมปรมาตรน าไมดโดยเฉพาะอยางยงในผปวยทเปน High transporter และมผลตอการเปลยนแปลงของ Metabolic ในรางกาย ซงทส าคญ คอ ภาวะน าตาลในเลอดสง (Hyperglycemia) ตองการอนสลนมากขน ภาวะไตรกลเซอไรดสง (Hypertriglyceridemia) นอกจากนนยงท าใหคณสมบตท าใหเกด Ultrafiltration ระยะส น ท าใหอวน เกดอาการปวดขณะปลอยน ายาเขาสชองทอง ท าใหเกดความผดปกตของกระบวนการ Phagocytosis มการสะสมของ Glucose degradation products ในน ายาททงไวนาน หรอน ายาหมดอาย และท าใหเกดความผดปกตของเยอบชองทอง 2.2 ระบบการเปลยนน ายา ในปจจบนระบบการเปลยนน ายาแบงเปน 2 กลม คอ (ศภชย ฐตอาชากล, 2551) 2.2.1 กลมทมสาย (Tenchkoff catheter, Transfer set) และถงน ายาวาง (Empty bag) ตดตวตลอดเวลา ไดแก การเปลยนถงน ายาแบบถงเดยว (straight line) และแบบ safe lock system ซงมการปองกนการตดเชอบรเวณขอตอโดยม connection shield เปนตวปองกนการหลดของขอตอและมน ายาฆาเชอเปนตวหม 2.2.2 กลมมเฉพาะสายตดตว (Tenchkoff catheter, Transfer set) ซงมความยาวเฉลย 10-12 นว ไดแก 1) การเปลยนถงน ายาแบบ easi-y system ใชหลกการของ flush before fill เพอลดปรมาณเชอทเขาสชองทอง โดยการลางสายดวยน ายาใหม 20-50 มลลตร กอนปลอยน ายาใหมเขาชองทอง เพอไมใหน ายาทคางอยทสายกลบเขาสตวผปวย ซงการเปลยนแบบทปลดถงน ายาออก (Disconnect system) จะม minicap ปดทบรเวณปลายสาย 2) การเปลยนแบบมถงน ายา 2 ถงส าเรจรป เรยกวา double bag system ซงลดความเสยงตอการตดเชอในขนตอนการเปลยนน ายา 2.3 ขอดของการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง (ศภชย ฐตอาชากล, 2551; ทว ศรวงศ, 2547) 2.3.1 ควบคมสมดลน าและเกลอแรไดงายเพราะมการขจดของเสยออกจากรางกายอยางสม าเสมอคลายกบคนทมไตท างานอยทกวน ระดบของเสยในเลอดคอนขางคงท จงถอไดวาเปนวธการรกษาทเปนธรรมชาตทสด

25

2.3.2 ท าใหผปวยมอตราเสอมของไตทเหลอชากวาวธอน จงเหมาะทจะรกษา ผปวยระยะแรกทไตเดมยงท างานอยบาง 2.3.3 สามารถขจดของเสยทมโมเลกลใหญไดดกวาการฟอกเลอกดวยเครองไต เทยม จงท าใหผ ปวยมสภาพรางกายดกวา และย งสามารถก าจดของเสยทไปกดการสราง erythropoietin ดกวา โดยพบวาผปวยทท าการลางไตทางชองทองแบบตอเนองมระดบฮมาโตครดสงกวาผปวย ทฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม 2.3.4 ใชไดดในผปวยทไมสามารถทนตอการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม เชน เดก ผสงอาย ผทมปญหาเสนเลอด เชน โรคหวใจวาย หวใจขาดเลอด มปญหาในการตอเสนเลอด (vascular access) 2.3.5 ใหความเปนอสระแกผปวย เพราะผปวยสามารถท าเองได สามารถชวยเหลอตนเองไดเตมท (full social and physical rehabilitation) 2.3.6 ตองการบคลากรทางการแพทยนอยกวาวธอน 2.3.7 เปนการรกษาทไมสนเปลองคาใชจายเรองการเดนทางและเวลาทใช ซงเปน คาใชจายทางออม (indirect cost) ทค านวณไดคอนขางยาก วธนจงเปนประโยชนมากส าหรบผปวยทอยไกลจากโรงพยาบาลหรอมปญหาในการเดนทาง 2.3.8 ท างายขบวนการไมยงยาก และสามารถท าไดสถานทตาง ๆ 2.4 ขอเสยของการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง (ศภชย ฐตอาชากล, 2551) 2.4.1 ปญหาการตดเชอทางเยอบชองทอง การตดเชอบรเวณชองทางออกของสาย และชองอโมงค 2.4.2 การสญเสยโปรตนในการลางชองทองมการสญเสยโปรตนไปกบน ายาใน แตละวนประมาณ 10 กรม อาจเปนสาเหตใหเกดการขาดสารอาหาร 2.4.3 ผ ปวยรสกเบอหนาย เนองจากตองปฏบตการดแลตนเองอยางตอเนอง สม าเสมอทกวน 2.4.4 มความผดปกตทางกายภาพเกดขน 1) ภาพลกษณของตนเองเสยไป เนองจากรปรางลกษณะเปลยนไปจาก การมน าขงในชองทองตลอดเวลา 2) เกดไสเลอนไดบอย เนองจากความดนในชองทองสงตลอดเวลา โดยเฉพาะผปวยทมจดออนบรเวณผนงหนาทอง ไมวาจะเปนกระบงลม สะดอ หรอเคยไดรบการผาตดมากอน 3) ความผดปกตของกระดกสนหลง จากการทมน าขงอยชองทอง ท า

26

ใหเพมน าหนก แกกระดกสนหลงระดบเอว ท าใหเกดอาการปวดเอวได 4) อาจมผลกระทบตอการท างานของปอด จากการมน าในชองทอง 2.4.5 ตองงดกฬาชนดทกระทบกระแทก และท าใหมการเพมความดนในชองทอง 2.4.6 รสกร าคาญบรเวณองเชงกราน บางรายปวดบรเวณทวารหนกหรอปสสาวะ บอย มกเกดหลงวางสายใหม เนองจากปลายสายไปกระตน ซงสวนใหญมกหายไปเอง 2.5 ขนตอนการคดเลอกผปวยเขารบการรกษา การรกษาดวยการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง เนนใหผปวยเปนผกระท าดวย ตนเองทบาน การทจะประสบความส าเรจในการรกษานน จงตองมการคดเลอดผปวยทเหมาะสมตามเกณฑ ดงน 2.5.1 การพจารณาดานรางกาย กอนรบการรกษาดวยการลางไตทางชองทอง แบบตอเนองผ ปวยตองไดรบการซกประวตและตรวจรางกาย มขอหามเดดขาด (Absolute contraindication) คอ มการสญเสยเยอบชองทองอยางชดเจนหรอมพงผดอยางมากในชองทอง ซงมกสมพนธกบการตดเชอในชองทองอยางรนแรง (Severe peritonitis) หรอไมสามารถท าการลางไตดวยตนเอง ไดและปราศจากผ ป วย ท เหมาะสม นอกจาก นย ง มขอห ามรอง (Relative contraindication) คอ มรอยรวของเยอบชองทอง ขนาดรางกายเลกเกนไป ไมสามารถทนตอการใสน ายาทมปรมาตรสงได โรคล าไสอกเสบหรอล าไสขาดเลอด การตดเชอในเยอบชองทอง ผวหนงเฉพาะทมอและเลบ มภาวะทพโภชนาการระดบรนแรง และเกด diverticulitis บอยครง ซงมผลเพมอตราเสยงตอการตดเชอในชองทองมากขน (ศภชย ฐตอาชากล, 2551) 2.5.2 การพจารณาดานจตสงคม ผปวยตองมแรงจงใจภายในทอยากจะเรยนรและ รสกคณคาของการรกษาดวยวธน มความเชอดานสขภาพวาเมอท าการลางชองทองแบบถาวรดวยความระมดระวงจะท าใหสขภาพดไมเกดภาวะแทรกซอน นอกจากนยงตองเปนผทมสขภาพจตทเขมแขงพรอมทจะเผชญกบความเครยดจากภาวะเจบปวยและการรกษาทคอนขางยงยาก จ าเจ และมแรงสนบสนนทางสงคมทด เพอใหการรกษาดวยวธนประสบความส าเรจไมลมเลกการรกษากลางคน (สจตรา ลมอ านวยลาภ, 2545) 2.6 โปรแกรมการสอนผปวย (CAPD training program) เมอผปวยผานการคดเลอกตามเกณฑแลว ผปวยและญาตทใกลชดกบผปวยอยาง นอย 1 คน จะไดรบการฝกอบรมเพอใหการชวยเหลอในกรณผปวยไมสามารถท าการลางไตไดในบางครง โดยมระยะเวลาการฝกอบรม 4-10 วน วนละ 1-2 ชวโมง รวมทงสน 12 ชวโมง เพอเรยนรกจกรรมใหมทตองปฏบตใหถกตอง โดยแบงเปนภาคทฤษฎและภาคปฏบต สอการสอนเปนวดทศน

27

ชดฝกหดส าหรบเปลยนน ายาลางไต แผนพบ แผนภาพพลก และคมอการสอนผปวย ดงน (ดรณ จนทรเลศฤทธ, 2547) 2.6.1 ทฤษฎ ประกอบดวยเนอหาเกยวกบโรคไตวายและการรกษาโดยการลางไต ทางชองทองแบบตอเนอง และผลทคาดหวงในการก าจดของเสยและน า การเตรยมรางกายและจตใจกอนวางสาย tenckhoff catheter ภาวะแทรกซอนทอาจเกดขนหลงวางสาย tenckhoff catheter และความรในการปฏบตตว ไดแก เทคนคการปลอดเชอ การดแลสายและแผลทางออกของสาย วธการจดบนทกดลน ายา อาหารส าหรบผปวยทรกษาดวยการลางชองทองแบบถาวร การปรบปรมาณน าดมประจ าวน การปฏบตตนเมอออกจากโรงพยาบาล รวมถงการดแลขนตนเมอมอาการผดปกต 2.6.2 ภาคปฏบต ผปวยจะตองทราบชออปกรณและเตรยมอปกรณการลางไตทาง ชองทองแบบตอเนองอยางถกวธ ลางมออยางถกวธ การตรวจสอบน ายาถงใหม แสดงขนตอนและวธการเปลยนถงน ายาอธบายวธพรอมปฏบตจรงในการเปลยนถงน ายา ทราบแนวปฏบตเมอเกดความผดปกต แสดงวธการดแลสายยาง และการเกบถงน ายา ทราบขนตอนการดแลแผลทางออกของสาย ชงน าหนก วดปรอทพรอมจดบนทก และทราบวธจดบนทกจ านวนน ายาเขาออก เมอไดรบการฝกอบรมแลว จะมการประเมนผลโดย ผปวยตองแสดงการเปลยนน ายาอยางถกตองสามารถบนทกเวลาและดลน ายาเขา-ออกได สามารถดแลแผลทางออกของสายและบรเวณขอตอ ทบทวนวธการปฏบตตวเมอกลบบานและรขอบงชทตองมาพบแพทยในกรณฉกเฉนจงจะอนญาตใหกลบบาน และนดมาตดตามการรกษาอยางนอยเดอนละ 1 ครง 2.7 การก าหนดต าแหนงและการดแลแผลทางออกของสาย (Exit site) การก าหนดต าแหนงแผลทางออกของสายควรก าหนดใหเหมาะสม เพอปองกน การบาดเจบบรเวณแผลและการหมกหมมของเหงอไคล ซงต าแหนงทด คอ ควรหลกเลยงแนวเขมขด โดยอยเหนอหรอต ากวาแนวเขมขดประมาณ 2 เซนตเมตร ในผปวยผนงหนาทองหนา ระยะหางควรเปน 3 เซนตเมตร หลกเลยงบรเวณแผลเปน รอยพบหรอรอยยนของผวหนง เพราะจะท าใหการดแลยงยาก เปนทกกเกบของเหงอไคลและเพมโอกาสการตดเชอมากขน (กนกกร ศรทาโส, 2547) การดแลแผลทางออกของสาย (กนกกร ศรทาโส, 2547) แบงการดแลแผลทางออกของสายเปน 2 ระยะ คอ การดแลหลงการวางสายใน 2 สปดาหแรก และการดแลประจ าวนเมอกลบบาน ซงการดแลแผลชองทางออกของสายเปนกจกรรมทผปวยตองใหความสนใจในการดแลเมอกลบไปอยทบาน มผปวยจ านวนไมนอยทละเลย ไมไดดแล ท าใหเกดการตดเชอทชองทางออกของสาย จนเชอลกลามเขาเยอบชองทอง ท าใหตองเสยเวลา และคาใชจายในการรกษา ผปวยบางรายอาจตองวางสายใหม ดงนนผปวยตองใหความส าคญในการดแลทกวน

28

ตารางท 1 ลกษณะของแผลทางออกชนดตางๆ การประเมนและการดแลรกษา (กนกกร ศรทาโส, 2547)

ชนด exit site ลกษณะทพบ การดแลรกษา แผลดเยยม

Perfect

-แผลทางออกจะมสเดยวกบผวหนง อาจจะคล าขนหรอสชมพ - เซลลเยอบผวแขงแรงมลกษณะคลายเยอบในชองห - ภายในโพรงมกจะแหง แตอาจชนได หรอมสารคดหลงเหนยว ๆ เลกนอย - ม crust เกดขนนานกวา 7 วน/ครง หรออาจมสารคดหลงเหนยว ๆ เลกนอย - การเพาะเชอในโพรงอาจใหผลบวกแสดงถง colonization - การเกดแผลชนดนใชเวลานานประมาณ 6 เดอน

- ไมตองลางแผล - ท าความสะอาด โดยอาบน าฟอกดวยสบออน แลวซบใหแหง อาจใชลมเปาหรอเครองเปาผมใชลมอน ๆ - ปดดวยผากอสเพอปองกนสงสกปรก - ยดสายใหอยกบท ปองกนการกระตก และระวงไมใหสายบด

แผลด Good

- แผลมสคล าขน หรอเปนสชมพ - เซลลเยอบโพรง มลกษณะคลายเ ย อ บ ใ น ช อ ง ป า ก ม plain granulation tissue ในโพรง (ไมยนออกมา) ภายในโพรงมกมสารคดหลงเหนยว ๆ เลกนอย - ม crust เกดขนนานกวา 2 วน/ครง - การเพาะเชอในโพรงมกพบเชอ S.epidermidis

- ดแลเชนเดยวกบลกษณะ perfect - กรณม crust ขนาดใหญเกาะแนนใหใชกอสชบ 0.9% NSS โปะใหชมแลวคอย ๆ ดงออก

แผลก ากง Equivocal

- ม exuberant granulation tissue เลกนอยอยรอบ ๆ แผลทางออก - ม crust เกดขนทก 2-3 วน

- ลางแผลดวยใช 70% alcohol เชดรอบนอก - ใช 0.9% NSS เชดคราบเลอด

29

ชนด exit site ลกษณะทพบ การดแลรกษา

- มสารคดหลงในโพรง กดรดออกมาได - แผลทางออกชนดนมโอกาสเ ป ล ย น เ ป น ช น ด ต ด เ ช อ ไ ดตลอดเวลา - แผลแฉะ มหนอง - ม exuberant granulation tissue รอบ ๆ ทางออกของแผลหรออยในโพรง - เ ช อ ท พ บบ ร เ วณ น มก เ ป น S.aureus

หรอคราบแขงสเหลองใหออนตวลง เชดตามดวยส าลแหง และอาจใชลมเปาแลวปดผากอส - หากอาการยงคงเปนอยตอเนองควรเชดแผลดวย providine และพจารณาใหยาปฏชวนะ - ถาม exuberant granulation รวมดวย พจารณาจดวย silver nitrate 1-2 ครง/สปดาหจนหมด หลงจากนนใหเชดรอบแผลนอกแผลดวย 70% alcohol และ 0.9% NSS เชดในโพรงทกวนเชาเยน จนแผลแหง - อาจแนะน าผ ปวยลางแผลทสถานพยาบาลในรายทจ าเปน - ควรปายแผลสงตรวจเพาะเชอทกครงทพบ - ผ ปวยควรไดรบยาปฏชวนะทนทแลวตดตามผลเพาะเชอเพอปรบยาตามความเหมาะสม

แผลตดเชอเรอรง Chronic

- ผวหนงบรเวณรอบ ๆ จะเปนสคล า - มสารคดหลงออกจากโพรง หรอมหนอง - ม exuberant granulation tissue หรอ proud fresh รอบ ๆ ทางออกของแผล หรอในโพรง บางรายอาจยนเปนตงออกมาขางนอก

- ล า ง แ ผล เ ช น เ ด ย ว กบ ช น ดเฉยบพลน - การใหยาปฏชวนะ ใหเปลยนไปตามผลการเพาะเชอ

30

ชนด exit site ลกษณะทพบ การดแลรกษา - ระยะเวลาการอกเสบนานกวา 4 สปดาห

แผลดแตมการอกเสบภายในอโมงค Tunnel or cuff infection with out exit site

- ลกษณะเหมอนแผลทางออกชนดด แตเมอกดจะมอาการเจบ หรอมสารคดหลงไหล - ผปวยมกรสกเจบ ๆ คน ๆ - ควรตรวจโดยการเอกซเรย อลตราซาวน

- ผปวยตองไดรบยาปฏชวนะ - ถาไมดขนควรเอาสายออก หรอเปลยนต าแหนง เพอปองกนการตดเชอลกลามสชองทอง

Cuff นอกโผล (Extrusion)

- เกดจากการคนรปของสาย - ผปวยผอม ผนงหนาทองผปวยยบลง หรอวางสายตนเกนไป

- ดแลตามลกษณะของแผล - รอให cuff หลดออกหมดจงขดลอก โดยระวงการมใหสายฉกขาด - ถาเรมโผลถง cuff ใน ตองถอดออกและใสใหม

2.8 ขนตอนการเปลยนถงน ายาลางไตทางชองทอง การเปลยนน ายาเปนขนตอนทส าคญมากขนตอนหนงของการลางไตทางชองทอง แบบ ตอเนอง การปลอยน ายาเกาออกและเปลยนใสน ายาใหมท าใหระบบทเคยปด (Closed system) ตองเปดออก (Opened system) ซงการเปดระบบจากการเปลยนถงน ายาในแตละครง ผปวยมความเสยงตอการตดเชอในชองทอง (Peritonitis) ทกครง ถงแมเชอโรคเขาสชองทองไดหลายทางแตการเขาสชองทองทางทอ (Transluminal route) ของสายลางชองทอง (Peritoneal catheter) พบไดบอยทสด ทส าคญคอสามารถปองกนหรอลดการตดเชอวธนลงไดมาก ถาเปลยนถงน ายาดวยวธปราศจากเชอ (Sterile technique) อยางถกตอง (อดศร วงศรไพศาล และคณะ, 2551) หลกของการเปลยนน ายาตองยดหลกความสะอาด และเทคนคปลอดเชอ ขนตอนของการเปลยนถงน ายานน

31

ขนอยกบบรษททผลตน ายาและอปกรณ ส าหรบประเทศไทยในปจจบนมระบบน ายาถงค 2 ระบบคอ ระบบถงค (Twin bag) และระบบจานหมน (Andy disc) 2.9 การรบประทานอาหาร การลางไตทางชองทองแบบตอเนอง เปนการลางไตเกอบตลอดเวลา ท าใหการ เปลยนแปลงของเสยในรางกายอยในสภาวะสมดลเกอบตลอดเวลา รวมทงสมดลและเกลอแรงายกวาการรกษาดวยการฟอกเลอด แตขอเสยทควรระวงคอ การสญเสยโปรตนไปทางน ายา เนองจากพบวาหลงการรกษาดวยการลางชองทองแบบถาวรประมาณ 3 เดอน จะเรมมภาวะแทรกซอนดานโภชนาการ (โอภาส ไตรตานนท และศภชย ฐตอาชากล, 2550) ประมาณ รอยละ 50 ของผปวยทท าการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง มภาวะทพโภชนาการระดบเลกนอยถงปานกลาง และรอยละ 18.8 เปนระดบรนแรง เนองจากผปวยอยในภาวะยรเมย มการคงของของเสยและการลางไตไมเพยงพอท าใหเบออาหาร มอาการซมเศราหรอวตกกงวลเกยวกบภาวะโรค มอาการแนนทองจากน ายาทคางในชองทอง และยงไดรบยา เชน อะลมเนยม แคลเซยม เหลก ซงท าใหอาหารไมยอย นอกจากนยงมการสญเสยโปรตน น า วตามนบ วตามนซ เกลอแร และสงกะสออกมากบน ายา ท าใหการรบรสอาหารเสยไป รบประทานอาหารไมอรอย (วลย อนทรมพรรย และอปถมภ.ศภสนธ, 2548) ดงนนการดแลในการรบประทานอาหารในผปวยทท าการลางไตทางชองทองแบบตอเนองจงมความส าคญเพอใหผปวยมความเขาใจในการดแลตนเองในเรองอาหารเปนอยางดเพอภาวะสขภาพทดของผปวยวตถประสงคหลกของการใหค าแนะน าในการรบประทานอาหารแกผปวยทตองค านง (อปถมภ ศภสนธ, 2550) คอ 1) การใหผปวยมภาวะโภชนาการทด โดยใหรกษาสมดลของโปรตนและพลงงาน จากอาหาร 2) การรกษาระดบโซเดยม และโปแตสเซยมในเลอดใหในระดบปกต 3) สามารถรกษาระดบแคลเซยม และฟอสฟอรสในเลอดใหอยในเกณฑทยอมรบได 4) ปองกนการเกดภาวะบวมน า หรอน าเกนในรางกาย และ 5) สามารถใหผปวยรบประทานอาหารได และมคณภาพชวตทด ในการควบคมการรบประทานอาหารและน า เพอใหไดรบสารอาหารครบถวนและชวยในการประคบประคองการท างานของไต (วลย อนทรมพรรย และอปถมภ.ศภสนธ, 2548; อปถมภ ศภสนธ, 2550) ดงน 2.9.1 โปรตน เนองจากผปวยไตวายระยะสดทายทรกษาดวยวธการลางไตทาง ชองทองแบบตอเนองมการสญเสยโปรตนไปกบน ายาในแตละวนประมาณ 10 กรม

32

(สจตรา ลมอ านวยลาภ, 2545) อาจครบถวนในสดสวนทเหมาะสม และชวยใหมการน ากรดอะมโนทไมจ าเปนกลบมาใชอก รวมท งยงชวยลดการผลตยเรยใหนอยลง อาหารกลมนไดแก ไขไก เนอสตวทกชนด นมสม และผลตภณฑของนมสดและผลตภณฑของนม แตในผปวยโรคไตเรอรงบางราย การดมนมอาจจะไมเหมาะ เพราะในน านมมโปแตสเซยมและฟอสฟอรสจงรบประทานไดแตนอย ผปวยควรไดโปรตนทมคณภาพสง รอยละ 50-75 ของปรมาณโปรตนทงหมดทไดรบตอวน โดยรบประทานอาหารทมโปรตนคณภาพสง คอ เนอปลา และไขขาว จ านวน 1.2-1.3 กรมโปรตนตอน าหนกตว 1 กโลกรมตอวน โดยไมตองใหกรดอะมโนทจ าเปนเสรม เพราะอาหารโปรตนในขนาดดงกลาวใหกรดอะมโนทจ าเปนในปรมาณทเพยงพอตอรางกายอยแลว (เกรยง ตงสงา และชวลต รตนกล, 2548) 2.9.2 คารโบไฮเดรต จดประสงคหลกของการรบประทานอาหารเพอใหผปวย โรคไตระยะสดทายไดรบสารอาหารทใหพลงงานและโปรตนในแตละวนอยางพอเพยง เพอใหรางกายไมน าเอา amino acid มาเผาผลาญเปนพลงงาน หากพลงงานทไดรบในแตละวนไมพอเพยง รางกายจะน าเอากลามเนอของตนเองมาเผาผลาญเปนพลงงานแทน ซงนอกจากท าใหรางกายเสยกลามเนอแลว ยงท าใหโปแตสเซยมไหลออกนอกเซลล ท าใหเกดภาวะโปแตสเซยมสงในกระแสเลอด ดงนนผปวยควรไดรบพลงงานประมาณ 30-35 แคลอรตอน าหนกตว 1 กโลกรมตอวน ผปวยทน าหนกนอยกวาปกตควรไดรบอาหารทพลงงาน 40-50 แคลอรตอน าหนกตว 1 กโลกรมตอวน หรอในผปวยทมน าหนกตวมากเกนไป อาจลดพลงงานใหเหลอ 20-25 แคลอรตอน าหนกตว 1 กโลกรมตอวน สดสวนของอาหารประเภทคารโบไฮเดรตในอาหารควรเทากบรอยละ 50 ของพลงงานทงหมด ส าหรบผปวยทรกษาดวยการลางไตทางชองทอง ตองระวงพลงงานสวนหนงทไดจากการดดซมของกลโคสจากน ายาลางไตมาเปนลงงานได ขนกบความเขมขนของน ายาลางไตทใช เชน ถาในน ายาลางไตความเขมขน 1.5% วนละ 8 ลตร ผปวยจะไดพลงงานเขาไปอก 164 แคลอรตอวน หากใชน ายาลางไต ความเขมขน 4.25% วนละ 8 ลตร ผปวยจะไดพลงงานเขาไปอก 1,008 แคลอรตอวน ซงท าใหผปวยไดแคลอรเขาไปเพมอกมาก หากผปวยไมไดรบการแนะน าใหปรบอาหารใหเหมาะสมกจะมการเพมของน าหนกตวไดอยางรวดเรว ผปวยตองระวงการรบประทานของหวานมากกวากลมอน พรอมกนนนตองระวงการขาดโปรตนทมคณภาพดวย 2.9.3 ไขมน ผปวยโรคไตเรอรงควรลดการรบประทานสารอาหารกลมไขมน อมตว (Saturated fat) ซงในปจจบนเปนทยอมรบแลววาโรคไตเรอรงเปนปจจยเสยงอสระทเกยวของกบการเกดโรคหลอดเลอดหวใจ ยงมสภาพการท างานของไตเสอมลงเทาใด ผปวยยงมโอกาสเกดโรคหลอดเลอดหวใจ หรอเสยชวตดวยโรคหลอดเลอดหวใจมากขน (เกรยง ตงสงา และชวลต รตนกล, 2548) ผปวยโรคไตเรอรงมกมระดบไตรกลเซอไรด และ/หรอระดบโคเลสเตอรอลในเลอดสง

33

เสมอ โดยเฉพาะผปวยโรคไตเรอรงจากเบาหวาน ดงนนจงควรหลกเลยงการรบประทานอาหารทมไขมนอมตวจ านวนมาก ไดแก ไขมนจากสตว กะท เนย นม เนอมะพราว น ามนปาลม เนยเทยม (Magarine) เปนตน ซงหากตองใชน ามน ใหใชน ามนพชกลมทม polyunsaturated fat เชน น ามนถว น ามนขาวโพด น ามนทานตะวน เปนตน ผปวยโรคไตเรอรงควรควบคมปรมาณโคเลสเตอรอลในอาหารแตละวนไมใหเกน 300 มลลกรม/วน หรอควรเลอกรบประทานอาหารไขมนไมเกน 30% ของพลงงานทไดรบ 2.9.4 การจ ากดน า (Fluid restriction) น าดมทเหมาะสมกบผปวยโรคไตเรอรงตอง ค านงถง 2 ประเดน คอ ปรมาณน าดมทเหมาะสม และชนดของน าดม ปรมาณน าดมขนอยกบความรนแรงของโรค ในผปวยโรคไตเรอรงทมความรนแรงอยในระดบปานกลางจนถงรนแรงพอควร (คาครเอตนนในเลอด อยในชวง 2-8 เดซลตร) ไตของผปวยกลมนยงท างานไดด ยงมปสสาวะออกไดด ผปวยจงสามารถดมน าไดตามปกต อาจไมตองจ ากดน าดม แตถาผปวยมอาการบวม หรอมความรนแรงของโรคมากขน (ครเอตนนในเลอดประมาณ 8-10 มลลกรมตอเดซลตร) มกมปสสาวะลดลง ควรจ ากดน าบรโภคใหลดลง โดยถอตามปรมาณปสสาวะ 24 ชวโมงของผปวยเปนเกณฑสวนผปวยทรกษาดวยการลางชองทองบรโภคน าได 1,500 – 2,000 ซซตอวน นอกจากตองควบคมปรมาณน าดมในแตละวนแลว ผปวยโรคไตเรอรงตองค านงถงชนดของน าดม น าทผปวยควรดม คอ น าฝน น าประปาน ากรอง ไมควรดมน าบาดาลทมรสกรอย เพราะอาจมเกลอโซเดยมละลายอย ไมควรดมน าแรบรรจขวดหรอเครองดมประเภทเกลอแร เพราะอาจมสารละลายโซเดยมอยมากกวาน าธรรมดา ไมควรดมน าผลไม เพราะมสารโปแตสเซยมจ านวนมาก 2.9.5 โซเดยม ควรลดการรบประทานเกลอใหนอยลง ส าหรบผปวยทมอาการ บวมรวมดวย ควรจ ากดปรมาณเกลอทรบประทานตอวนใหนอยกวา 3 กรมตอวน และควรหลกเลยงอาหารปรงแตงทมปรมาณเกลอมาก เนองจากการรบประทานเกลอหรออาหารทมรสเคมเพมเขาไป ท าใหเกดภาวะ salt retention งายขน ซงจะท าใหเกดโรคความดนโลหตสงตามมา ส าหรบอาหารปรงแตงทมปรมาณเกลอมาก ไดแก เนอเคม ปลาแหง กงแหง หม แฮม เบคอน ไสกรอก ปลารวกว หมสวรรค หมหยอง หมแผน ปลาสม ปลาเจา เตาเจยว งดอาหารบรรจกระปอง เชน ปลากระปอง เนอกระปอง เกยมฉาย นอกจากนนเกลอโซเดยมอาจอยในรปซอสทมรสเคมทกชนด เชน ซอวขาว ซอสถวทกชนด สารปรงแตงอาหาร เชน ผงชรส ผงฟ สารกนบด

2.9.6 โปแตสเซยม การจ ากดอาหารทมโปแตสเซยม ผลไมเปนอาหารทม โปรแตสเซยมสง ผปวยไตทมอาการรนแรงมาก คอมคาครเอตนนในเลอดตงแต 9 มลลลตรตอเดซลตร หรอเมอระดบโปแตสเซยมสงกวา 5 มลลโมลตอลตร ควรงดรบประทานผลไมทกชนด

34

เพราะอาจท าใหระดบโปแตสเซยมในเลอดสงกวาปกตมาก จนท าใหหวใจเตนผดปกตอยางรนแรงหรอหยดเตนได 2.9.7 ฟอสเฟต การจ ากดอาหารทมฟอสเฟต ผปวยโรคไตเรอรง ควรงดรบประทาน อาหารทมฟอสเฟตสง เชน เนอสตว ไขแดง นม เครองในสตว และเมลดพชตาง ๆ เชน ถวลสง เมดมะมวงหมพานต เมลดอลมอลด ซงพบวาอาหารทมฟอสเฟตสงจะเรงการเสอมของไตใหรนแรงมากขน รวมถงการรวของโปรตนทางปสสาวะมากขน นอกเหนอจากผลเสยตอระบบกระดก เนองจากเมอไตสญเสยหนาท ท าใหไมสามารถขบฟอสเฟตออกทางปสสาวะได จงท าใหเกดการคงของฟอสเฟตในกระแสเลอด ประกอบกบมการหลงฮอรโมนพาราธยรอยดมากขน ท าใหระดบแคลเซยมสงขนแลวรวมตวกบฟอสเฟตเปนแคลเซยมฟอสเฟต ซงมกไปเกาะตามเนอเยอตาง ๆ เชน ผวหนง ตา ขอตอ หลอดเลอด หวใจ ปอดและกระดกเกด osteosclerosis นอกจากนยงพบวามกลามเนอออนแรง ท าใหผปวยลกนงเดนล าบาก บางรายเปนมากตองคลานขนบนได มกพบวารวมกบกระดกพรน 2.9.8 ธาตสงกะส เปนสวนประกอบทส าคญของเอนไซมหลายชนดในรางกาย ม ความจ าเปนส าหรบระบบภมคมกนโรคและการเจรญเตบโตของรางกาย การสงเคราะหโปรตนและกรดนวคลอก และการรบรอาจเกดรวมจากการจ ากดการรบประทานอาหารโปรตน และไดรบธาตสงกะสไมเพยงพอ หรออาจเกดจากการสญเสยสงกะสไปทางปสสาวะ อจจาระ หรอเสยไปขณะท าการลางไต ผปวยทไดรบสงกะสไมเพยงพอจะมอาการเบออาหาร อาเจยน ความสามารถในการรบกลมและรสเสอม 2.9.9 วตามน เปนอาหารทจ าเปนแกรางกาย ในผปวยไตวายเรอรงมกมอาการเบอ อาหารรบประทานอาหารไดลดลง ท าใหขาดวตามนทจ าเปนตอรางกายไดงาย โดยเฉพาะอยางยงผปวยทไดรบการรกษาโดยการลางไตแตละครงมอาการสญเสยวตามนทละลายน าได เชน folic acid, vitamin B6, vitamin B12, vitamin C จงควรไดรบวตามนเหลานเสรม 2.10 การลางไตทเพยงพอ การรกษาดวยการลางไตทางชองทองแบบตอเนองนนมเปาหมายส าคญไมเพยงแตใหผปวยมชวตรอดเทานน แตยงมงหวงใหผปวยมคณภาพชวตทด ซงการทคณภาพชวตของผปวยจะดไดนนจะตองมการลางไตทพอเพยง ซงในการประเมนตองพจารณาทงอาการและอาการแสดงทางคลนก รวมทงผลตรวจทางหองปฏบตการรวมกน ส าหรบในประเทศไทยไดออกแนวปฏบตความพอเพยงของการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง ในป 2550 ไดใหค าแนะน าดงน (จรายทธ จนทรมา, 2551) 2.10.1 ระดบ weekly Kt/Vurea ไมนอยกวา 1.7 หรอ normalized weekly creatinine

35

clearance ไมนอยกวา 50 ลตรตอสปดาห ตอ 1.73 ตารางเมตร รวมกบอาการทางคลนกและผลการตรวจอน ๆ ของผปวยจะตองไมมอาการบวมหอบเหนอย สามารถควบคมความดนโลหตไดด ไมมภาวะทพโภชนาการและภาวะแทรกซอนอน ๆ 2.10.2 ผปวยควรไดรบการวดปรมาณลางไตทางชองทองแบบตอเนองและการ ท างานของไตทเหลอ (residual renal function) เพอประเมนความพอเพยงของการลางไตภายใน 4 สปดาหหลงจากเรมลางไตทางชองทอง และควรตรวจซ าอยางนอย ๆ 12 เดอน หรอเมอมการเปลยนแปลงเทคนคการลางไตทางชองทองในกรณผปวยมภาวะเยอบชองทองอกเสบ ควรท าการตรวจวดหลงจากทเลาแลว 4 สปดาห ภาวะแทรกซอนดานการตดเชอในผปวยลางไตทางชองทอง การตดเชอในผปวยลางไตทางชองทองสามารถแบงออกเปน 2 กลมใหญๆ ดงน คอ 1. การตดเชอของชองทางออกและอโมงค (Exit site and Tunnel infection) Exit site infection หมายถง การตดเชอชองทางออกของสาย Tenckhoff ผปวยจะมอาการปวด บวม แดง ของผวหนงบรเวณรอบปากแผล หรอมหนองไหลออกจากโพรงแผลอาจพบเนอเยอ Granulation เจรญเตบโตอยางมากภายในโพรงแผลหากการตดเชอด าเนนตอเนองเรอรง Tunnel infection หมายถง การตดเชอของอโมงคแผล (Tunnel) แสดงอาการโดยมอาการปวด บวม แดงของผวหนงทปกคลมบนอโมงคแผล หรอพบการคงของของเหลวภายในอโมงคแผลจากการตรวจรงส สวนใหญมกเปนผลตอเนองจาก Exit site infection หากปลอยทงไวไมไดใหการรกษาการตดเชอจะลกลามเขาสชองทอง เชอกอโรค (Pathogen) สวนใหญเปนเชอทมความสามารถยดตนเองตดกบสายฟอกไตไดด ไดแก S.aureus และ P.aeruginosa ในบางรายทมประวตไดรบยาปฏชวนะตอเนองเปนระยะเวลานาน อาจตรวจพบเชอราเปนเชอกอโรคได ดงนนการรกษาการตดเชอของชองทางออกและอโมงค (Exit site and Tunnel infection) จะตองใชยาตานจลชพทตรงตามเชอกอโรคทพบจากการตรวจยอมสแกรม หรอการเพาะเชอ หากไมพบเชอทกอโรคอาจใหยาตานจลชพทครอบคลมเชอโรคทสงสย - การตดเชอบรเวณชองทางออกของสายและชองอโมงค ประเมนโดย Exit-Site Scoring System ของ ISPD guidelines ป 2005 (Beth, et al., 2005) ซงประเมนโดยอาศยลกษณะของแผล exit site ดงตอไปน คอ swelling, crust, redness, pain และ drainage ซงแตละตวชวดแบงระดบคะแนนคอ 0 คะแนน, 1 คะแนน และ 2 คะแนน ถาผลการรวมคะแนน ≥ 4 คะแนน หรอม Purulent

36

drainage แสดงวามการตดเชอบรเวณชองทางออกของสาย รวมทงการเพาะเชอบรเวณแผลชองทางออกพบเชอขน 2. การตดเชอในชองทอง (Peritonitis) ภาวะการตดเชอในชองทอง เปนสาเหตอนดบตนของการตายและการสนสดการฟอก ไตทางชองทอง (Technical failure) ของผปวยลางไตทางชองทองชนดตอเนอง ผปวยสวนใหญจะมาพบแพทยดวยอาการปวดทอง (รอยละ 67-97) , น ายาลางไตทางชองทอง (Dialysate fluid) ขน (รอยละ 98-100) บางรายอาจมาดวยภาวะบวมจากการขาดสมดลของน ายาลางไตทางชองทอง หรออาการและอาการแสดงของอวยวะทเปนตนเหตของการตดเชอในชองทอง ผปวยเพยง 1 ใน 3 เทานนทมาดวยอาการทแสดงวามการอกเสบลกลามออกนอกชองทอง ไดแก ไข หนาวสน เปนตนจะใหการวนจฉยภาวะตดเชอในการชองทองโดยใชเกณฑ 2 ใน 3 ขอดงน (Beth, et al., 2005) คอ 2.1 มอาการทบงชวามการอกเสบของเยอบผนงชองทอง ไดแก อาการปวดทอง กดเจบบรเวณหนาทอง และ Rebound tenderness 2.2 น ายาฟอกไตขน หรอตรวจพบเซลลเมดเลอดขาวมากกวา 100 ตวตอไมโครลตร โดยเซลลเมดเลอดขาวทพบจะตองเปนเซลล Neutrophil มากกวารอยละ 50 2.3 ตรวจพบเชอกอโรคจากการยอมแกรมหรอการเพาะเชอ จากปญหาภาวะแทรกซอนดานการตดเชอในผปวยลางไตทางชองทอง สาเหตทส าคญคอ พฤตกรรมในการปฏบตการลางไตทางชองทองทถกตองลดลงในเรองความครบถวนของขนตอนการเปลยนถายน ายา การดแลแผลชองทางออก การลางมอ และการสวมผาปดปากปดจมก รวมทงการบรโภคอาหารทไมเหมาะสมกบภาวะสขภาพ ดงนนในการสงเสรมการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอ พยาบาลควรมการประเมนปญหาจากขอมลเชงประจกษในการดแลตนเองของผปวย และสงเสรมความรในดานทเปนปญหาในการดแล รวมทงสนบสนนใหผปวยมพฤตกรรมการดแลตนเองทถกตองเหมาะสม เพอใหผปวยสามารถควบคมและปองกนภาวะแทรกซอนทจะเกดขน และสามารถด ารงชวตอยไดอยางมความสข บรรลการมคณภาพชวตทด 3.ระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความรเพอปองกนการตดเชอของผปวยโรคไตเรอรงทไดรบการลางไตทางชองทอง ระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และความร (Supportive-educative nursing System) เปนหนงในระบบการพยาบาลทผวจยจดท าขนเพอแกไขความสมดลระหวางความสามารถในการดแลตนเองกบความตองการการดแลตนเองทงหมดของผปวย (Orem, 2001) เปนการพยาบาลทเหมาะส าหรบผปวยทยงสามารถปฏบตการดแลตนเองได แตยงขาดการพฒนาความรและทกษะท

37

จ าเปนเพอใหมความสามารถดแลตนเองไดอยางตอเนองและมประสทธภาพ ระบบการพยาบาลจะเกดขนเมอพยาบาลมปฏสมพนธกบผปวย และเปนผประสานเชอมโยงวถทางแหงความชวยเหลอตางๆส าหรบผปวยเขาไวดวยกน ผวจยท าการพฒนาระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความรครงนโดยประยกตจากโปรแกรมการพยาบาลแบบสนบสนนและใหความรทมนกวจยไดท าการทดลองในกลมผปวยไตวายเรอรงและผปวยกลมโรคเรอรงมากอนแลว แตไดประยกตเพมเตมในเรองของการจดการสงแวดลอมและการน าไปใชเพอแกปญหาเฉพาะในผปวยแตละราย จากการศกษาผลของการใชโปรแกรมการพยาบาลสนบสนนและใหความรตอพฤตกรรม การดแลตนเองของผปวยไตวายเรอรงทรกษาแบบประคบประคอง (กนกวรรณ พนพานชย, 2549) ทประกอบดวยการสรางสมพนธภาพ การใหขอมลและการชแนะโดยใหขอมลเปนรายกลมแกผปวยและสมาชกในครอบครว การสนบสนนโดยการพดคยแลกเปลยนความคดเหน สอบถามถงภาวะสขภาพ ทบทวนความรและกจกรรมการปฏบตตนดวยการใชค าพดหรอกรยาทาทางเปนมตร ใหก าลงใจ และการสรางสงแวดลอมโดยการจดสถานทในการด าเนนการพยาบาลอยางเหมาะสม สรางบรรยากาศทสงเสรมการเรยนร ใหค าแนะน าและตอบขอสงสยเรองพฤตกรรมการดแลตนเองเมออยทบานดวยการตดตามทางโทรศพท พบวาพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยไตวายเรอรงทรกษาแบบประคบประคองภายหลงไดรบโปรแกรมการพยาบาลสนบสนนและใหความรสงกวากอนไดรบโปรแกรม ซงอธบายไดวาโปรแกรมการพยาบาลสนบสนนและใหความรเปนโปรแกรมทเนนใหผปวยและญาตมสวนรวมในการดแลตนเองของผปวยท าใหผปวยมพฤตกรรมการดแลตนเองทเหมาะสมในการชะลอการเกดภาวะยรเมยและเปนการปองกนไตมใหเสอมไว นอกจากนนการศกษาผลของระบบการพยาบาลแบบสนบสนนและใหความรตอ ความร พฤตกรรมการดแลตนเอง และภาวะสขภาพของผปวยภาวะหวใจลมเหลว (จารวรรณ นนลอย, 2551) พบวาหลงการทดลองผปวยในกลมทไดรบการพยาบาลแบบสนบสนนและใหความรมความร พฤตกรรมการดแลตนเอง สงกวากลมควบคมและมคาเปลยนแปลงน าหนกตวและคาเปลยนแปลงขนาดเสนรอบวงขอเทาเพมขน นอยกวากลมควบคม และคาเปลยนแปลงเฉลยของการเกดอาการเหนอยหอบระหวางกลมควบคมและกลมทดลองแตกตางกน รวมทงการศกษาผลของโปรแกรมระบบการพยาบาลแบบสนบสนนและใหความรตอความร พฤตกรรมการดแลตนเอง และน าหนกตวทเปลยนแปลงในผปวยโรคตบแขงทมภาวะทองมาน (พชรยา พยคฆพงษ, 2554) พบวาผปวยกลมทดลองมคาเฉลยผลตางคะแนนความร และคะแนนพฤตกรรมการดแลตนเองสงกวากลมควบคมและมคาเฉลยผลตางน าหนกตวลดลงมากกวากลมควบคม

38

นอกจากนนการศกษาของ พชรรดา เคณาภม (2552) พบวาการปฏบตการพยาบาล ระบบสนบสนน และใหความรในคลนกเบาหวานโรงพยาบาลหนองคาย สามารถสงเสรมใหผปวยเบาหวานชนดท 2 ทยงไมมภาวะแทรกซอนจากเบาหวาน มคะแนนความรเรองโรคในระดบด และยงสอดคลองกบการศกษาของ สพตรา สงหอตสาหชย (2550) พบวาผลของการพยาบาลแบบสนบสนนและใหความร ตอความร ความสามารถในการดแลตนเอง ความพงพอใจตอบรการพยาบาล และผลลพธทางคลนกของผปวยโรคไตเรอรงทรกษาดวยเครองไตเทยม มคาเฉลยคะแนนความรในการดแลตนเองของกลมทไดรบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความรสงกวากลมทไดรบการพยาบาลตามปกตอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .01 การวจยดงกลาวขางตนไดน าแนวคดของระบบการพยาบาลแบบสนบสนนและให ความรมาศกษาในกลมผปวยตางๆ อนแสดงถงความส าเรจของการประยกตทฤษฎในการปฏบต แตการศกษาทงหลายเนนการวดผลลพธดวยวธการวจยแบบกงทดลองทมการควบคมตวแปรตางๆเทาทรปแบบการวจยจะสามารถควบคมได จงอาจท าใหการประยกตทฤษฎการดแลตนเองของ โอเรม มความจ ากดในการน าไปสการปฏบตในสถานการณจรง ทพบวาบคคลมความแตกตางกน ความสามารถในการดแลตนเองกมความแตกตางกน ดงนนการออกแบบการวจยครงนจงเนนการวจยแบบกงทดลองรวมกบการศกษาผลทเกดขนตามสถานการณจรงในการปองกนการตดเชอของกลมผปวยโรคไตเรอรงทลางไตทางชองทอง ผปวยโรคไตเรอรงทไดรบการลางไตทางชองทองนนเปนบคคลทมความสามารถในการดแลตนเองเนองจากผปวยตองดแลตนเองตามแผนการรกษาโดยไดรบความร ค าแนะน า สอนแนวทางการปฏบตตนเมอกลบไปอยบานแตไมเพยงพอทจะตอบสนองตอปญหา และความตองการการดแลตนเองของผปวยได เพราะอาจขาดการดแลอยางตอเนอง ท าใหไมสามารถรบรถงปญหาและพฤตกรรมการดแลตนเองเมอผปวยกลบไปใชชวตทบานได สอดคลองกบการศกษาของ จราภรณ สพจมาตย (2554) พบวาหลงการอบรมเรองการดแลตนเองของผปวยไตวายเรอรงทลางไตทางชองทอง มคะแนนความรและพฤตกรรมการดแลตนเองภายหลงการอบรมภายใน 1 ป ลดลงหลงจาการอบรมทนทรอยละ 23.1-61.54 รวมถงการศกษาของ พนดา เทยมจรรยา (2554) พบวาพฤตกรรมการดแลตนเองทน าไปสการตดเชอสาเหตหนงคอจากการไมปฏบตตนตามค าแนะน าของแพทย พยาบาล โดยผใหขอมลมความเหนวาการปฏบตตวในการลางไตทางชองทองมขนตอนคอนขางมาก เมอปฏบตไปนานๆกจะเกดความทอแท เบอหนาย จงลดขนตอนในการปฏบตลงเพอความสะดวก ซงเปนสาเหตทท าใหเกดการตดเชอได และการศกษาของ เบท และคณะ (Beth, et al., 2011) พบวาหลงจากผปวยไตวายเรอรงทไดรบการลางไตทางชองทอง 6 เดอนขนไป มพฤตกรรมในการปฏบตการลางไตทางชองทองทถกตองลดลงในเรองความครบถวนของขนตอนการเปลยน

39

ถายน ายา การลางมอ และการสวมผาปดปากปดจมก เปนตน ซงในการวจยนผปวยและญาตจะไดรบการใหความรและค าแนะน าจากผวจย เปนการสงเสรมใหผปวยไดพฒนาความสามารถทจะสนองตอบตอความตองการการดแลตนเอง (Orem, 2001) โดยมวธการชวยเหลอ 4 วธ คอ การใหความร การชแนะ การสนบสนนและการสรางสงแวดลอม ซงแตละวธมแนวการปฏบต ดงน 1. การใหความร เปนวธทชวยเหลอผปวยในการพฒนาความร ทกษะในการดแล ตนเองและชวยใหรจกการควบคมตนเอง การตดสนใจในการดแลตนเองเมอไปอยบาน (Orem, 2001) ซงการใหความร กถอวาเปนประสบการณอยางหนง ทมผลตอแบบแผนความรความเขาใจดวยเชนกน การใหขอมลทอธบายถงขนตอน วธการ ขอมลทบงบอกความรสก ค าแนะน าในสงทควรปฏบต และค าแนะน าในการเผชญปญหา ตางกมผลชวยใหบคคลสามารถควบคมความรความเขาใจ (Cognitive control) ตอเหตการณทเกดขนในขณะนนได ท าใหเกดภาพรวมความคด (Mental image) สามารถแปลความหมายของเหตการณไดอยางชดเจนและยงสามารถชวยควบคมและลดปฏกรยาตอบสนองทางอารมณ (Emotional response) ควบคมตนเองได (Behavior control) และเลอกการเผชญความเครยดไดอยางเหมาะสม หลกในการใหความรทส าคญประกอบดวยความรทใหแกผปวยจะตองเปนสงทอยในความสนใจและเปนสงทเพมเตมจากความรเดม รวมทงความพรอมของผปวยกจะตองเปนสงทจ าเปนในการเรยนร ตลอดจนการมสวนรวมของผปวยและมการประเมนผลโดยการซกถาม สงทส าคญทชวยสงเสรมประสทธภาพในการเรยนรกคอ สมพนธภาพทดระหวางพยาบาลกบผปวย ซงจะสงเสรมใหผปวยรสกถงคณคาในตนเอง เพอเพมแรงจงใจการเรยนร (สมจต หนเจรญกล, 2547) โดยในการวจยนเรมตนจากการสรางสมพนธภาพระหวางพยาบาลและผปวยและญาต มการใหความรเรองการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทอง ประกอบดวย การดแลแผลชองทางออก การเปลยนถายน ายา และการรบประทานอาหารโดยการใชสอตางๆเชน ว ดทศน แผนพบ ภาพพลก สอดคลองกบการศกษาของ อษณ พทธมนตร (2549) ทพบวาการบรรยายในรปแบบของสอ จะชวยผปวยเกดการเรยนรทชดเจน สามารถจ าสงทเรยนรไดเพมมากขน เชนเดยวกบการศกษาของ วรางคณา บญมา (2548) พบวาผลของโปรแกรมฟนฟสมรรถภาพปอดตอความทนในการปฏบตกจกรรมของผปวยโรคปอดอดกนเรอรง ซงประกอบดวยการใหความร การหายใจแบบเปาปาก การออกก าลงกาย และการดแลดานจตสงคม มการแจกคมอการปฏบตตว เปนการสอนอยางมแบบแผนท าใหผปวยทไดรบการแจกคมอและเขารวมโปรแกรมมการปฏบตกจกรรมทเพมขน สามารถปฏบตกจวตรประจ าวนดวยตนเองไดเหมาะสมมากขนกวากลมทไมไดรบการแจกคมอและเขารวมโปรแกรม

40

2. การชแนะ (Guiding another) เปนวธการชวยเหลอทเหมาะสมในกรณทผปวย สามารถตดสนใจเลอกได เชน สามารถเลอกวธการดแลตนเองได หรอสามารถปฏบตกจกรรมการดแลตนเองไดภายใตการแนะน าและการตรวจของพยาบาล เพอตอบสนองความตองการหรอปรบความสามารถในการดแลตนเอง (Orem, 2001) ในผปวยไตวายเรอรงทลางไตทางชองทอง การชแนะการปฏบตตวในดานการรบประทานอาหารทเหมาะสมกบโรค การดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอ เพอใหผปวยไดเลอกวธการทเหมาะสมในการดแลตนเอง การชแนะดงกลาวจะชวยใหผปวยมทางเลอก และพจารณาตดสนใจเลอกการปฏบตตน เพอปองกนการตดเชอโดยในการวจยนเรมจากการประเมนการปฏบตในการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอจาการลางไตทางชองทอง และการใหค าแนะน าเพมเตมในดานตางๆทเปนปญหาจากการปฏบตทประเมนได 3. การสนบสนน (Supporting another) เปนวธการสงเสรมความพยายามใหผปวย สามารถปฏบตกจกรรมดแลตนเองไดอยางตอเนองแมอยในภาวะเครยด สามารถเรยนรทจะมชวตอย โดยไมกระทบตอพฒนาการตนเอง การสนบสนนอาจเปนค าพดหรอกรยาทาทางของพยาบาล เชน วธการมอง การสมผส หรอการชวยเหลอทางรางกาย พยาบาลตองเลอกใชใหเหมาะสมกบสถานการณและผปวยแตละบคคล เพอใหผปวยสามารถรเรมพยายามปฏบตกจกรรมการดแลตนเอง (Orem, 2001) การสนบสนนจะชวยใหผปวยมความอดทนตอการทตองเผชญปญหา ความไมสขสบายตางๆ รวมทงชวยใหผปวยมก าลงใจทจะปฏบตการดแลตนเองอยางสม าเสมอและตอเนอง ซงจะชวยบรรเทาอาการตางๆ และเพมคณภาพชวต โดยใชค าพดทใหก าลงใจกลาวชมเชย เปนทปรกษา รวมทงการพดคยรวมกบญาต เพอใหการสนบสนนการดแลตนเองของผปวย และการสนบสนนอปกรณทชวยสงเสรมการปฏบตการดแลตนเองไดดขน เชน คมอในการดแลตนเองส าหรบผปวยโรคไตเรอรงทลางไตทางชองทอง เชนเดยวกบการศกษาของ อรณรตน กาญจนะ (2545) ไดสมภาษณเชงลกผปวยโรคเรอรงในแผนกผปวยนอก โรงพยาบาลมหาราชนครเชยงใหม พบวาสงทชวยสงเสรมความสามารถในการดแลตนเอง คอการไดรบความเอาใจใสจากบคคลรอบขาง ท าใหมก าลงใจทจะดแลตนเอง ไดรบการสนบสนนทางอารมณจากความรก ความเอาใจใสของครอบครวและขอมลขาวสารจากทมสขภาพมากทสด 4. การสรางสงแวดลอม (Providing an environment) เปนการสงเสรมใหผปวยไต วายเรอรงไดพฒนาความสามารถในการดแลตนเอง เปนวธการเพมแรงจงใจของผปวยในการวางเปาหมายทเหมาะสม ชวยใหผปวยปรบเปลยนพฤตกรรมเพอใหไดผลตามเปาหมายทต งไว สงแวดลอมอาจเปนไดจากพฒนาการ รวมถงการเปลยนแปลงเจตคตและคณคา การใชความสามารถในทางสรางสรรค การปรบเปลยนอตมโนทศน และการพฒนาทางดานรางกาย ซงการสรางสงแวดลอม เพอสงเสรมความสามารถในการดแลตนเองนน ประกอบดวยการใหการดแลเมอ

41

ตองการ การจดหาแหลงชวยเหลอตามความสนใจของผปวย ไมกาวกายการตดสนใจของผปวย และพยาบาลตองจดใหผปวยไดมโอกาสมปฏสมพนธกบบคคลอน เพอทจะแนะน าสนบสนนและใชวธการชวยเหลออนๆเปนตน (Orem, 2001) โดยการเยยมกลมตวอยางทบาน 2 ครง ซงเปนการดแลชวยเหลอการจดสงแวดลอมทเหมาะสมและเปนการตดตามการดแลตนเองของกลมตวอยาง เพอสงเสรมการปฏบตกจกรรมในการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอ เชนเดยวกบการศกษาของพอล (Paul, 2008) พบวา พยาบาลจะใหความรแกผปวยและญาตในการเตรยมอาหารทจ ากดโซเดยมซงการการสนบสนนของครอบครวนนมผลตอการลดปรมาณโซเดยมในอาหารทรบประทาน การมแรงจงใจจากพยาบาลโดยการโทรศพทเพอสอบถามและใหขอมลยอนกลบในการปฏบตตวของผปวยภาวะหวใจลมเหลว และการใหความรและการตดตามเยยมบานผปวยจะท าใหลดการเกดอาการของภาวะหวใจลมเหลว และลดการกลบเขานอนในโรงพยาบาลซ า สรปทบทวนวรรณกรรม จากการทบทวนวรรณกรรมขางตนสอดคลองกบทฤษฎการดแลตนเองของโอเรม ซงกลาววาภาวะความเจบปวยมผลตอความตองการการดแลทงหมดในภาวะเชนนจ าเปนตองอาศยระบบพยาบาลเพอชวยในการสงเสรมความสามารถในการดแลตนเอง ซงจะชวยใหผปวยสามารถเผชญกบความพรองความสามารถในการดแลตนเองทเกดขนจากโรคและการรกษา (Orem, 2001) เพราะการดแลตนเองอยางตอเนองเปนสงทจ าเปนและส าคญส าหรบชวต สขภาพ และความผาสกของผปวยและความสามารถในการดแลตนเองจะท าใหพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยดขน (Orem, 2001) จากเหตผลดงกลาวขางตนผวจยจงน าทฤษฎการดแลตนเองของโอเรมมาใชในเปนแนวทางในการศกษาครงน เพราะการดแลตนเองของผปวยโรคไตเรอรงทไดรบการลางไตทางชองทองจะประสบความส าเรจหรอไม จะเกดภาวะแทรกซอนดานการตดเชอหรอไมนนขนอยกบวาผปวยมพฤตกรรมตอสขภาพและความเจบปวยอยางไร การทผปวยไมสามารถดแลตนเองในการท ากจวตรประจ าวนและการปฏบตตนตามแผนการรกษาได ยอมสงผลใหเกดภาวะแทรกซอนและผลกระทบตางๆตามมาได ดงนนการสงเสรมการดแลตนเองแกผปวยจะเปนการประเมนปญหาจากขอมลเชงประจกษในการดแลตนเองของผปวยทบาน และสงเสรมความรในดานทเปนปญหาในการดแล ประกอบดวยการท าแผลชองทางออก การเปลยนน ายา และการบรโภคอาหารทเหมาะกบภาวะสขภาพ สนบสนนใหผปวยมพฤตกรรมการดแลตนเองทถกตองเหมาะสม เพอใหผปวยสามารถควบคมและปองกนภาวะแทรกซอนทจะเกดขน และสามารถด ารงชวตอยไดอยางมความสข บรรลความมคณภาพชวตทด

บทท 3

วทยาการวธวจย

การวจยครงน ใชรปแบบการวจยกงทดลองแบบกลมตวอยางกลมเดยว วดกอนและหลงการทดลอง (One group pretest-posttest design) โดยศกษาในผปวยโรคไตเรอรงทไดรบการลางไตทางชองทองในหนวยงานลางไตทางชองทอง โรงพยาบาลนครปฐม เพอศกษาผลลพธของระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความรในการปองกนการตดเชอของผปวยโรคไตเรอรงทไดรบการลางไตทางชองทอง โดยมรปแบบการวจยและแบบแผนการทดลองดงน

กลมทดลอง O1 X O2

X หมายถง ระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความร O1 หมายถง ประเมนความรดานอาหาร, ความรในการดแลตนเองเพอ

ปองกนการตดเชอ และพฤตกรรมการบรโภคอาหาร กอนทดลอง

O2 หมายถง ประเมนความรดานอาหาร, ความรในการดแลตนเองเพอ ปองกนการตดเชอ, พฤตกรรมการรบประทานอาหาร และ พฤตกรรมการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอหลงทดลอง

1. การออกแบบการวจย 1.1 ประชากร ประชากรทใชในการศกษาในครงน คอ ผปวยทไดรบการวนจฉยวาเปนโรคไต

เรอรงระยะท 5 (ระยะสดทาย) ทไดรบการลางไตทางชองทอง ทรบการรกษาทหนวยลางไตทางชองทอง โรงพยาบาลนครปฐม ระหวางเดอน พฤศจกายน 2557 ถงเดอน กมภาพนธ 2558 ซงมคณลกษณะตามเกณฑดงตอไปน

เกณฑในการคดเลอกผปวยเขาศกษา (Inclusion criteria) - เปนผปวยโรคไตเรอรงระยะท 5 (ระยะสดทาย) รายใหม ทวนจฉยโดยอายรแพทย

โรคไตทงเพศหญงและเพศชายทไดรบการวางสายทอลางไต (Tenckhoff Catheter) และเตรยมพรอมทจะเรมการลางไตทางชองทอง

- มอาย 20 ปขนไป - มการรบรและสตสมปชญญะครบถวนสมบรณ เขาใจภาษาไทยเปนอยางด และ

สามารถใหขอมลไดดวยตนเอง - มความยนยอมและเตมใจทจะเขารวมการศกษาวจย เกณฑในการคดเลอกผปวยออกจากการศกษา (Exclusion criteria) - เปนผปวยทเขารบการรกษาในโรงพยาบาลในระหวางด าเนนการวจย - เปนผปวยทเสยชวตขณะอยในระหวางด าเนนการวจย - ผปวยทขอยตการเปนกลมตวอยางในระหวางการด าเนนการวจย 1.2 กลมตวอยางและวธการสมตวอยาง กลมตวอยางทใชในการศกษาครงนเปนผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการ

รกษาดวยการลางไตทางชองทอง ทมคณลกษณะประชากรตามทก าหนด โดยใชวธการก าหนดขนาดของกลมตวอยางตามจ านวนรอยละของกลมประชากร (วนย รงสนนท, 2554) ดงน

ประชากรมจ านวนเปนเลขหลกรอย ใชกลมตวอยาง 15 – 30 % ประชากรผปวยโรคไตเรอรงทไดรบการลางไตทางชองทองรายใหมป 2556 = 120 คน กลมตวอยาง = 120 X 15 100 = 18 คน จากการค านวณขนาดกลมตวอยางตามสตรดงกลาวไดกลมตวอยาง 18 คน ผวจยจง

ก าหนดขนาดกลมตวอยาง โดยปรบขนาดกลมตวอยางเพมในกรณมผสญหายจากการตดตาม

44

(Dropout) เชน เขารบการรกษาในโรงพยาบาล ขอยตการเขารวมศกษาวจย เปนตน โดยคาดวามผ สญหายจากการตดตามรอยละ 10 (อรณ จรวฒนกล, 2551) จงไดขนาดของกลมตวอยาง 20 คน การสมตวอยางทใชในการศกษาครงนคอ การสมตวอยางแบบเจาะจง (Purposive Sampling) โดยคดเลอกกลมตวอยางตามคณสมบตทผวจยก าหนดไว สถานทในการเกบขอมล โรงพยาบาลนครปฐม จงหวดนครปฐม เปนโรงพยาบาลศนย ขนาด 670 เตยง ใหบรการแกประชาชนในพนทจงหวดนครปฐมและจงหวดใกลเคยง หนวยงานลางไตทางชองทองโรงพยาบาลนครปฐม จงหวดนครปฐม เปนหนวยงานทใหบรการแบบผปวยนอก กลาวคอไมมผปวยนอนพกรกษาตว มอายรแพทยโรคไต 2 คน ใหบรการตรวจรกษาผปวยโรคไตเรอรงทไดรบการบ าบดทดแทนไตดวยวธลางไตทางชองทอง มพยาบาลเฉพาะทางการลางไตทางชองทอง 2 คน สถต พ.ศ. 2556 (มกราคม 2556- ธนวาคม 2556) ใหบรการผปวยโรคไตเรอรงทไดรบการลางไตทางชองทองรายเกา 267 คน และรายใหม 120 คน โดยการใหบรการดงน 1) ตรวจรกษาผปวยโรคไตเรอรงทไดรบการลางไตทางชองทองทมารบการตรวจ ตามนดใหบรการตรวจและรกษาทกวนองคาร พธ และพฤหสบด 2) การใหค าปรกษาเรองการบ าบดทดแทนไตแกผปวยและครอบครว ในผปวยไต เรอรงระยะท 4 บางราย และระยะท 5 ทกรายทตองไดรบการบ าบดทดแทนไต กรณผปวยและครอบครวเลอกวธการบ าบดทดแทนไตโดยการลางไตทางชองทอง พยาบาลจะประเมนความพรอมของผปวยและญาต และใหขอมลเกยวกบแนวทางการรกษา ประโยชนทจะไดรบจากการบ าบด ทดแทนไตโดยการลางไตทางชองทอง ภาวะแทรกซอนทอาจเกดขน รวมทงการเซนยนยอมรบการรกษา 3) พยาบาลเฉพาะทางการลางไตทางชองทองประสานกบศลยแพทยเพอประเมนสภาพหนาทองและวางสายลางไตทางชองทอง พยาบาลตดตามประเมนสภาพผปวยหลงวางสาย วางแผนจ าหนาย โดยใหความรเกยวกบการปฏบตตวหลงวางสายลางไตทางชองทอง ก าหนดตารางการเรยนการสอนระหวางพยาบาลกบผปวยและญาต ใหความรตามโปรแกรมการใหความรแกผปวยทไดรบการลางไตทางชองทองชนดตอเนองรายใหม โดยเปนการใหความรแกผปวยและญาตผดแลเปนรายบคคล เกยวกบเทคนคการลางไตและการดแลตนเอง โดยพยาบาลเฉพาะทางการลางไตทางชองทอง ซงกจกรรมการเรยนการสอนประกอบดวยการใหความร ค าแนะน า การสาธต และการฝกปฏบต รวมทงมการประเมนผลการเรยนการสอนเปนระยะๆ

4) การสอนซ า (Re-training) ซงเปนการสอนผปวยเมอพบปญหาการดแลตนเอง โดยเฉพาะมการอกเสบตดเชอของเยอบชองทอง

45

5) การเปดลางไตหลงการวางสายลางชองทองแลวอยางนอย 2 สปดาห การวางแผนจ าหนาย เปนการเตรยมความพรอมใหผปวยและญาตผดแลมความรความเขาใจเกยวกบโรค การรกษา การดแลตนเองทบาน 6) การตดตามเยยมทางโทรศพท พยาบาลเฉพาะทางการลางไตทางชองทองจะโทรศพทตดตามผปวยเมอมปญหาหรอเกดภาวะแทรกซอนตางๆ และผปวยสามารถปรกษาทางโทรศพทไดตลอดเวลา 24 ชวโมง 7) การตดตามเยยมบาน เพอประเมนสงแวดลอม สภาพทอยอาศย และใหค าแนะน าในผปวยทมปญหาการตดเชอ รวมทงเยยมผปวยบางรายทอยในพนททก าหนด (รายละเอยดภาคผนวก จ) 1.3 ตวแปรทใชในการศกษาวจย

ตวแปรทใชในการศกษาวจยครงนประกอบดวย 1.3.1 ระบบการพยาบาลแบบสนบสนนและใหความร หมายถง แนวทางการพยาบาล

แบบสนบสนนและใหความร (Supportive-educative nursing system) ซงประกอบดวยการสอน(Teaching) การชแนะ (Guiding) การสนบสนน (Supporting) และการสรางสงแวดลอม (Providing an environment) โดยมงพฒนาความสามารถของบคคลเพอใหพฤตกรรมการดแลตนเองเหมาะสมขน (Orem, 2001)

1.3.2 ผลลพธของระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความรในการปองกนการตดเชอของผปวยโรคไตเรอรงทไดรบการลางไตทางชองทอง ประกอบดวย

1) ความร หมายถงความร ความเขาใจ ในเรองการรบประทานอาหารทเหมาะสมในการสงเสรมและปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทอง ประเมนจากการตอบของกลมตวอยางหรอญาตกรณทญาตเปนผดแลโดยแบบประเมนความรดานโภชนาการของผปวยโรคไตเรอรงทลางไตทางชองทองซงผวจยดดแปลงจากจนตนาพร ประสมศร (2555) และความร ความเขาใจในการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทอง คอ การจดการสงแวดลอมเพอปองกนการตดเชอ การดแลแผลชองทางออก การเปลยนถายน ายา ประเมนโดยแบบประเมนความรในการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอ ทผวจยดดแปลงจาก อรทย วนทา (2547)

2) พฤตกรรมการดแลตนเอง ในการศกษานหมายถงพฤตกรรมทกลมตวอยางปฏบตในการปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทอง คอ พฤตกรรมการบรโภคอาหารทเหมาะสมในการสงเสรมและปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทอง ประเมนจากการตอบของกลมตวอยางหรอญาตกรณทญาตเปนผดแลโดยแบบประเมนพฤตกรรมการบรโภคอาหารของผปวยโรคไตเรอรงทลางไตทางชองทอง ดดแปลงจากจนตนาพร ประสมศร (2555) ซงผวจยไดน ามาประยกต โดยการนบความถในการบรโภคชนดอาหารของกลมตวอยาง และการจดการสงแวดลอม

46

เพอปองกนการตดเชอ การดแลแผลชองทางออก และการเปลยนถายน ายา ประเมนจากการสงเกตของผวจย โดย แบบประเมนพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยโรคไตเรอรงทลางไตทางชองทองทผวจยดดแปลงจาก Hospital to home care pathway:ผปวยลางไตทางชองทองชนดตอเนอง โรงพยาบาลนครปฐมซงประยกตจากแนวทางปฏบตการเยยมบานผปวยลางไต สมาคมโรคไตแหงประเทศไทย (สมาคมโรคไตแหงประเทศไทย, 2554)

3) ภาวะแทรกซอนดานการตดเชอ คอ การตดเชอบรเวณชองทางออกของสายและชองอโมงค ซงผวจยเปนผประเมนโดยใช Exit-Site Scoring System ของ ISPD guidelines ป 2005 และการเกดเยอบชองทองอกเสบ ประเมนโดยอาการทางคลนก การพบ White blood cell ในสารน าทออกจากชองทอง และการเพาะเชอจากสารน าทออกจากชองทอง (Beth, et al., 2005)

2. เครองมอทใชในการวจย 2.1 เครองมอทใชในการวจย โดยเครองมอทใชในการวจย ครงนม 2 สวน ไดแก

2.1.1 เครองมอทใชในการทดลอง ดงน 1) ระบบการพยาบาลแบบสนบสนนและใหความรในการปองกนการตดเชอ

ของผปวยโรคไตเรอรงทลางไตทางชองทองโดยมงพฒนาความสามารถของบคคลเพอใหพฤตกรรมการดแลตนเองเหมาะสมขน ในการศกษานประกอบดวยกจกรรม 4 อยาง ดงน

กจกรรมท 1 การใหความรในการปองกนการตดเชอ โดยเรมตนจากการสรางสมพนธภาพระหวางพยาบาลและผปวย ญาต มการบรรยายเรองการดแลตนเองในการปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทอง ประกอบดวย การดแลแผลชองทางออก การเปลยนถายน ายา การรบประทานอาหาร และการจดสงแวดลอมโดยการใชสอตางๆ เชน วดทศน แผนพบ คมอ ภาพพลก หนสาธต เปนตน

กจกรรมท 2 การชแนะ โดยเรมจากการประเมนการปฏบตในการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทอง ในดานตางๆ และการใหค าแนะน า ชแนะเพมเตมในดานทเปนปญหาจากการปฏบตทประเมนได

กจกรรมท 3 การสนบสนน ประกอบดวยการสนบสนนดานตางๆ ดงน การสนบสนนก าลงใจจากบคลากรสขภาพ โดยการรบฟงปญหาอปสรรคทเกดขน โดยใชแนวค าถามเพอใหไดขอมลอนเกยวของกบพฤตกรรมการดแลตนเองในการปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทอง ปญหาและอปสรรคตางๆ ปจจยทมผลตอพฤตกรรมการดแลตนเองในการปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทอง และการใชค าพด การสมผส กรยาทาทางเพอสงเสรมใหก าลงใจ

47

สนบสนน สงเสรมความรสก เจตคตทางบวกใหเกดขนโดยกระตนใหกลมตวอยางเหนคณคาของความสามารถในการดแลตนเองและการปฏบตกจกรรมในการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอใหเหมาะสมทสด โดยใชค าพดทใหก าลงใจกลาวชมเชยเมอปฏบตตนถกตอง เปนทปรกษา รวมทงการพดคยรวมกบญาต เพอใหการสนบสนนการดแลตนเองของผปวย

การสนบสนนอปกรณ เพอสงเสรมการดแลตนเองในการปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทอง ประกอบดวย โปสเตอรการลางมอ คมอการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทอง ตวอยางรายการอาหารส าหรบผปวยลางไตทางชองทอง โปสเตอรการจดสถานทในการเปลยนถายน ายา โปสเตอรลกษณะของแผลประเภทตางๆ และโปสเตอรขนตอนการท าแผลชองทางออก

กจกรรมท 4 การสรางสงแวดลอม เปนการเพมแรงจงใจใหผปวยกระท าการดแลตนเองทเหมาะสมและตอเนอง โดยจดสภาพแวดลอมทเอออ านวยตอการพฒนาพฤตกรรมการดแลตนเองทเหมาะสม แสดงความพรอมและการเตมใจในการใหขอมล ค าแนะน า สรางบรรยากาศทสงเสรมการเรยนรขณะใหความรทงานลางไตทางชองทองและทบานกลมตวอยาง รวมทงการชวยเหลอจดการสงแวดลอมทบานใหเหมาะสมตอการปฏบตกจกรรมดแลตนเองในการปองกนการตดเชอขณะเยยมกลมตวอยางทบาน ประกอบดวยสงแวดลอมขณะท าการดแลแผลชองทางออก สงแวดลอมในการเปลยนถายน ายา รวมกบการเยยมกลมตวอยางทบาน 2 ครง หางกน 4 สปดาห เพอประเมนสงแวดลอม และดแลชวยเหลอการจดสงแวดลอมทบานใหเหมาะสม เชน ความสะอาดของสถานทเกบน ายาลางไต ความสะอาดของสถานทในการท าแผลชองทางออกและเปลยนถายน ายา

2) เอกสารใหความรเกยวกบการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอ ไดแก คมอการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทอง ตวอยางเมนอาหารส าหรบผปวยโรคไตเรอรงทไดรบการลางไตทางชองทอง โปสเตอรการลางมอ โปสเตอรการจดสถานทในการเปลยนถายน ายา โปสเตอรลกษณะของแผลประเภทตางๆและขนตอนการท าแผลชองทางออก

2.1.2 เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล 1) แบบสมภาษณขอมลสวนบคคล ประกอบดวย เพศ อาย สถานภาพสมรส

ศาสนา ระดบการศกษา อาชพ รายได ความเพยงพอของรายได ระยะเวลาการเจบปวยดวยโรคไตเรอรง โรครวม ภาวะสขภาพ

2) แบบประเมนความร ประกอบดวยความรดานโภชนาการและความรดานการดแลตนเองทสามารถสงเสรมปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทอง

48

2.1) แบบประเมนความรดานโภชนาการโดยใชแบบประเมนความรทางโภชนาการซงผวจยดดแปลงจากจนตนาพร ประสมศร (2555) ประกอบดวยขอค าถามจ านวน 15 ขอ เปนมาตราสวนประมาณคาม 2 ตวเลอก โดยมเกณฑใหคะแนนดงน

ความรทางโภชนาการทถกตอง 1 คะแนน ความรทางโภชนาการทไมถกตอง 0 คะแนน การแบงเกณฑความรโดยวธองกลม( Norm Reference) (Best, 1977: 14

อางใน จนทนา ชาญประโคน, 2550) ซงการวจยครงนแบงระดบความรเปน 3 ระดบดงน Maximum – Minimum = คะแนนสงสด – คะแนนต าสด Interval จ านวนชน = 15-0 = 5 3 การแปลผลคะแนน ความรทางโภชนาการ เกณฑทใชแบงเปน 3 ระดบ ความรด หมายถง มคาคะแนน 11-15 ความรปานกลาง หมายถง มคาคะแนน 6 – 10 ความรต า หมายถง มคาคะแนน 1 – 5 2.2) แบบประเมนความร ดานการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอจากการ

ลางไตทางชองทอง คอ การจดการสงแวดลอมเพอปองกนการตดเชอ การดแลแผลชองทางออก การเปลยนถายน ายา โดยใชแบบประเมนความรในการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอ ซงผวจยดดแปลงจากอรทย วนทา (2547) ประกอบดวยขอค าถาม 15 ขอ เปนมาตราสวนประมาณคาม 2 ตวเลอก โดยมเกณฑใหคะแนนดงน

ความรในการดแลตนเองทถกตอง 1 คะแนน ความรในการดแลตนเองทไมถกตอง 0 คะแนน การแบงเกณฑความรโดยวธองกลม (Norm Reference) (Best, 1977: 14

อางใน จนทนา ชาญประโคน, 2550) ซงการวจยครงนแบงระดบความรเปน 3 ระดบดงน Maximum – Minimum = คะแนนสงสด – คะแนนต าสด Interval จ านวนชน = 15-0 = 5 3

49

การแปลผลคะแนน ความร ความเขาใจในการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทองเกณฑทใชแบงเปน 3 ระดบ

ความรด หมายถง มคาคะแนน 11-15 ความรปานกลาง หมายถง มคาคะแนน 6 – 10 ความรต า หมายถง มคาคะแนน 1 – 5 3) แบบประเมนพฤตกรรมการดแลตนเอง ประกอบดวยพฤตกรรมการบรโภค

อาหาร และพฤตกรรมการดแลตนเองในการปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทอง 3.1) แบบประเมนพฤตกรรมการบรโภคอาหาร โดยใชแบบประเมน

พฤตกรรมการบรโภคอาหาร ซงผวจยดดแปลงจากจนตนาพร ประสมศร (2555) ประกอบดวยขอค าถามเกยวกบ พฤตกรรมการบรโภคอาหารดานความถ ค าถามทใชสอบถามม 10 ขอ ขอค าถามดานบวก ไดแก 1 2 3 5 6 9 ขอความดานลบ ไดแก 4 7 8 10 เปนมาตราสวนประมาณคาม 4 ตวเลอก

ประจ า หมายถง บรโภค 5-6 ครงตอสปดาห บอยครง หมายถง บรโภค 1-4 ครงตอสปดาห นานๆครง หมายถง บรโภค 1-4 ครงตอเดอน ไมเคย หมายถง ไมเคยรบประทานเลย ขอความดานบวกใหคะแนน พฤตกรรมการบรโภคเปนประจ า 3 คะแนน พฤตกรรมการบรโภคบอยครง 2 คะแนน พฤตกรรมการบรโภคนานๆครง 1 คะแนน ไมเคยมพฤตกรรมการบรโภค 0 คะแนน ขอค าถามในดานลบใหคะแนน พฤตกรรมการบรโภคเปนประจ า 0 คะแนน พฤตกรรมการบรโภคบอยครง 1 คะแนน พฤตกรรมการบรโภคนานๆครง 2 คะแนน ไมเคยมพฤตกรรมการบรโภค 3 คะแนน การแปลผลคะแนนรายขอและโดยรวมใชคาเฉลยทมคาตงแต 0.00 – 3.00 โดย

พจารณาตามเกณฑของเบสท (Best, 1977: 14 อางในจนทนา ชาญประโคน, 2550) ดงน Maximum – Minimum = คะแนนสงสด – คะแนนต าสด Interval จ านวนชน = 3-0 = 1

3

50

คะแนนพฤตกรรมการบรโภคอาหาร แบงออกเปน 3 ระดบ ดงน คะแนน 0.00 – 1.00 หมายถง มพฤตกรรมการบรโภคอาหารในระดบต า คะแนน 1.01 – 2.00 หมายถง มพฤตกรรมการบรโภคอาหารในระดบปานกลาง

คะแนน 2.01 – 3.00 หมายถง มพฤตกรรมการบรโภคอาหารในระดบด 3.2) แบบประเมนพฤตกรรมการดแลตนเองในการปองกนการตดเชอจาก

การลางไตทางชองทอง ประกอบดวย การจดการสงแวดลอมเพอปองกนการตดเชอ การดแลแผลชองทางออก การเปลยนถายน ายา โดยใช แบบประเมนพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยโรคไตเรอรงทลางไตทางชองทองทผวจยดดแปลงจาก Hospital to home care pathway: ผปวยลางไตทางชองทองชนดตอเนอง โรงพยาบาลนครปฐมซงประยกตจากแนวทางปฏบตการเยยมบานผปวยลางไต (สมาคมโรคไตแหงประเทศไทย, 2554) แบบประเมนมทงหมด 9 หวขอ โดยแบงเปน ดานการจดการสงแวดลอมจ านวน 7 หวขอ และ ดานพฤตกรรมการดแลแผลชองทางออกและการเปลยนถายน ายา จ านวน 2 หวขอ

ดานการจดการสงแวดลอมมแนวทางการประเมนดงน มการจดการหวขอนนไดด คะแนน 3 คะแนน มการจดการหวขอนนปานกลาง คะแนน 2 คะแนน มการจดการหวขอนนต า คะแนน 1 คะแนน ดานพฤตกรรมการดแลแผลชองทางออกและการเปลยนถายน ายา ม

แนวทางการประเมนดงน การปฏบตการดแลหวขอนนๆถกตอง คะแนน 1 คะแนน การปฏบตการดแลหวขอนนๆไมถกตอง คะแนน 0 คะแนน รวมคะแนนดานการจดการสงแวดลอม ทง 7 หวขอ และดานพฤตกรรม

การดแลแผลชองทางออกและการเปลยนถายน ายา 2 หวขอ เทากบ 50 คะแนน การแบงเกณฑความรโดยวธองกลม (Norm Reference) (Best, 1977: 14

อางในจนทนา ชาญประโคน, 2550) ซงการวจยครงนแบงระดบความรเปน 3 ระดบดงน Maximum – Minimum = คะแนนสงสด – คะแนนต าสด Interval จ านวนชน = 50-0 = 16.67 3

51

การแปลผลคะแนน พฤตกรรมการดแลตนเองในการปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทองเกณฑทใชแบงเปน 3 ระดบ

พฤตกรรมการดแลตนเองด หมายถง มคาคะแนน 36 - 53 พฤตกรรมการดแลตนเองปานกลาง หมายถง มคาคะแนน 18 – 35 พฤตกรรมการดแลตนเองต า หมายถง มคาคะแนน 1 – 17

4) แบบประเมนภาวะแทรกซอนดานการตดเชอ ประกอบดวย - การตดเชอบรเวณชองทางออกของสายและชองอโมงค ประเมนโดย Exit-

Site Scoring System ของ ISPD guidelines ป 2005 (Beth, et al., 2005) ซงประเมนโดยอาศยลกษณะของแผล exit site ดงตอไปน คอ swelling, crust, redness, pain และ drainage ซงแตละตวชวดแบงระดบคะแนนคอ 0 คะแนน, 1 คะแนน และ 2 คะแนน ถาผลการรวมคะแนน ≥ 4 คะแนน หรอม Purulent drainage แสดงวามการตดเชอบรเวณชองทางออกของสาย รวมทงการเพาะเชอบรเวณแผลชองทางออกพบเชอขน (การตรวจผลการเพาะเชอโดยหองปฏบตการจลชววทยา โรงพยาบาลนครปฐม)

- เยอบชองทองอกเสบ ประเมนจากขอมล 2 ใน 3 ขอ (Beth, et al., 2005) 1.อาการทางคลนก ไดแก อาการปวดทอง ลกษณะของสารน าทออกจาก

ชองทอง ขน ไข หรอ ทองเสย เปนตน 2.พบ White blood cell ในสารน าทออกจากชองทอง > 100 cells/mm3 และ

Neutrophil > 50% 3.การเพาะเชอจากสารน าทออกจากชองทองพบ Gram stain หรอการเพาะ

เชอพบเชอขน (การตรวจผลการเพาะเชอโดยหองปฏบตการจลชววทยา โรงพยาบาลนครปฐม) 2.2 คณภาพเครองมอทใชในการวจย

การหาความตรงตามเนอหา (Content validity) ผวจยน าเครองมอทใชในการใหการพยาบาลในระบบการพยาบาลแบบสนบสนนและใหความรในการปองกนการตดเชอของผปวยโรคไตเรอรงทลางไตทางชองทอง ไดแก ขนตอนการพยาบาลตามระบบการพยาบาลแบบสนบสนนและใหความรในการปองกนการตดเชอของผปวยโรคไตเรอรงทลางไตทางชองทอง คมอการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทอง ตวอยางเมนอาหารส าหรบผปวยโรคไตเรอรงทไดรบการลางไตทางชองทอง โปสเตอรการลางมอ โปสเตอรลกษณะของแผลประเภทตางๆ ขนตอนการท าแผลชองทางออก และวดทศนขนตอนการเปลยนถายน ายา รวมทงเครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล ไดแก แบบสมภาษณขอมลสวนบคคล แบบประเมนความรทางโภชนาการ แบบประเมนความร ความเขาใจในการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทอง

52

แบบประเมนพฤตกรรมการบรโภคอาหาร และแบบประเมนพฤตกรรมการดแลตนเองในการปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทอง ปรกษาอาจารยทปรกษาวทยานพนธพจารณาเนอหา และความครอบคลม ตรวจสอบแกไขเนอหา และภาษาทใช แลวน าไปตรวจสอบความตรงตามเนอหา ความสอดคลองตอวตถประสงค ความชดเจน และความเหมาะสมของเนอหาทใชโดยผทรงคณวฒจ านวน 5 คน ดงน

1) อายรแพทยผช านาญดานโรคไต 1 คน 2) พยาบาลเฉพาะทางการพยาบาลการลางไตทางชองทอง 1 คน 3) พยาบาลผปฏบตการขนสงสาขาการพยาบาลผปวยโรคตดเชอและการควบคมการ

ตดเชอ 1 คน 4) อาจารยพยาบาลผเชยวชาญดานการพยาบาลทใชระบบการพยาบาลแบบ

สนบสนนและใหความรของโอเรม 1 คน 5) อาจารยผเชยวชาญดานโภชนาการ 1 คน

พจารณาและตรวจสอบใหขอเสนอแนะ น าขอคดเหนและขอเสนอแนะมาแกไขให สมบรณรวมกบอาจารยทปรกษาวทยานพนธ เพอปรบปรงใหสมบรณ

การหาความตรงเชงเนอหา (Content validity) โดยค านวณหาดชนความสอดคลองระหวางขอค าถามกบจดประสงค (Index of Item Object Congruence, IOC) ซงจากการพจารณาระดบคาดชนความสอดคลองระหวางขอค าถามกบจดประสงค ของแบบสมภาษณขอมลสวนบคคล แบบประเมนความรทางโภชนาการ แบบประเมนพฤตกรรมการบรโภคอาหาร แบบประเมนความร ดานการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทองทไดจาก การค านวณจากสตรมคาอยระหวาง 0.60 ถง 1.00

ดชนความตรงเชงเนอหา (Content validity Index : CVI ) โดยค านวณคาดชนตามความคดเหนของผทรงคณวฒแตละขอค าถามรายค ดงน

- คา CVI ของแบบประเมนขอมลสวนบคคล เทากบ 0.98 - คา CVI ของแบบประเมนความรทางโภชนาการ เทากบ 0.87 - คา CVI ของแบบประเมนความร ดานการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอจาก

การลางไตทางชองทอง เทากบ 1.00 - คา CVI ของแบบประเมนพฤตกรรมการบรโภคอาหาร เทากบ 0.96 - คา CVI ของแบบประเมนพฤตกรรมการดแลตนเองในการปองกนการตดเชอจาก การลางไตทางชองทอง เทากบ 0.99

53

2.3 การหาความเทยงในการใชเครองมอ (Reliability) ดงน ผวจยน าแบบประเมนความรทางโภชนาการ และแบบประเมนความร ความเขาใจ

ในการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทอง ทผานการตรวจสอบโดยผทรงคณวฒจ านวน 5 คน น ามาปรบปรงแกไขตามค าแนะน า แลวน าไปทดสอบความเปนไปไดในการน าไปใชโดย ทดลองใชกบผปวยทมคณลกษณะเดยวกนกบกลมทจะศกษาวจย จ านวน 20 คน แลวน ามาหาความสอดคลองภายในของเครองมอโดยวธ Kuder – Richardson 20 พบวามความเชอมน เทากบ 0.92 และ 0.79 ตามล าดบ แบบประเมนพฤตกรรมการบรโภคอาหารทผานการตรวจสอบโดยผทรงคณวฒ จ านวน 5 คน น ามาปรบปรงแกไขตามค าแนะน า แลวน าไปทดสอบความเปนไปไดในการน าไปใชโดย ทดลองใชกบผปวยทมคณลกษณะเดยวกนกบกลมทจะศกษาวจย จ านวน 20 คน แลวน ามาหาความสอดคลองภายในของเครองมอโดยวธ Cronbanch Alpha,s coefficient และน าไปทดลองใชกบบคคลสขภาพดแลวน ามาเปรยบเทยบกนพบวามความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต p- value = 0 – 0.05 เครองมอทเปนการประเมนพฤตกรรมการดแลตนเองในการปองกนการตดเชอ จากการลางไตทางชองทอง ผวจยท าการหาความเทยงของแบบประเมนดวยวธการใชผเกบขอมล 2 คน (Interrater reliability) โดย ทดลองใชกบผปวยทมคณลกษณะเดยวกนกบกลมทจะศกษาวจย จ านวน 10 คน แลวน ามาหาคาความสมพนธกน คา Interrater reliability (Independent sample t-test) เทากบ 0.99 หรอไมพบความแตกตางทางสถต p- value ≥ 0.5

3.การพทกษสทธกลมตวอยาง

ผวจยไดท าการพทกษสทธข ของผเขารวมวจย โดยผานคณะกรรมการพจารณาจรยธรรม

ในการวจยของมหาวทยาลยครสเตยน (หนงสออนญาตเลขท 192 ลงวนท 24 สหาคม พ.ศ.2557) และของโรงพยาบาลนครปฐมเมอวนท 29 ตลาคม พ.ศ.2557 (หนงสออนญาตเลขท 024/2014 ลงวนท 20 พฤศจกายน พ.ศ.2557) จากนนเมอด าเนนการวจย ผวจยแนะน าตวกบผใหขอมล และชแจงวตถประสงคของการท าวจยใหผขอมลทราบ อธบายใหผใหขอมลเขาใจวา การศกษาครงนขนอยกบความสมครใจวา จะยนยอมเขารวมในการท าวจยหรอไมกได การปฏเสธจะไมมผลตอการรกษาพยาบาล ขอมลทไดจากการศกษาครงนจะถกเกบเปนความลบ โดยจะใชเลขทของแบบสอบถามเปนรหสแทน ชอ-นามสกล ของผใหขอมล ผลการวจยจะเสนอออกมาเปนในภาพรวม ผใหขอมลสามารถแจงขอออกจากการศกษาไดกอนทการด าเนนการวจยจะสนสดลง โดยไมตองให

54

เหตผลหรอค าอธบายใดๆ การกระท าดงกลาวจะไมมผลกระทบอยางใดตอผใหขอมลและครอบครว และเมอผใหขอมลยนยอมเขารวมการวจย ผวจยใหผใหขอมลลงนามในใบยนยอมเขารวมการวจย

4.การเกบรวบรวมขอมลทใชในการท าวจย

ผวจ ยด าเนนการเกบรวบรวมขอมลต งแต เดอนพฤศจกายน พ.ศ.2557 ถง เดอนกมภาพนธ พ.ศ.2558 โดยเลอกกลมตวอยางจ านวน 20 ราย และด าเนนตามขนตอนตอไปน

1. ผวจยท าหนงสอขออนญาตจากคณะกรรมการจรยธรรมการวจยในมนษย และ หนงสอขออนมตการท าวทยานพนธจากบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยครสเตยนถงผอ านวยการโรงพยาบาลนครปฐม เพอขออนญาตเกบขอมลโดยชแจงเหตผล วตถประสงคการวจยรวมทงขนตอนในการด าเนนการวจยและขอความรวมมอในการด าเนนการวจย

2. เมอไดรบหนงสออนมต จากผอ านวยการโรงพยาบาลนครปฐม และโครงการวจย ผานการพจารณาจาก คณะกรรมการพจารณาการศกษาวจยในคนของโรงพยาบาลนครปฐม ผวจยพบหวหนากลมการพยาบาล โรงพยาบาลนครปฐม เพอชแจงวตถประสงคการวจย ขนตอนในการด าเนนการวจยและขอความรวมมอในการด าเนนการวจย

3. เมอไดรบความเหนชอบ จากหวหนากลมการพยาบาล โรงพยาบาลนครปฐม ผวจย พบพยาบาลหวหนางานลางไตทางชองทอง โรงพยาบาลนครปฐม เพอชแจงวตถประสงคการวจย ขนตอนในการด าเนนการวจยและขอความรวมมอในการด าเนนการวจย

4. ผวจยด าเนนการวจยกบผใหขอมลดงน 4.1 การเตรยมกลมตวอยางกอนการทดลอง

4.1.1 เลอกกลมตวอยาง ณ สถานทงานลางไตทางชองทอง ผวจยเลอกกลมตวอยางซงมลกษณะตามเกณฑทก าหนด แนะน าตนเอง ชแจงวตถประสงคของการวจยเพอขอความรวมมอในการวจย เมอผปวยยนยอมเขารวมงานวจย ผวจยแจงใหทราบขนตอนของการเกบรวบรวมขอมล การพทกษสทธข ของผใหขอมลโดยอธบายใหผปวยเขาใจวา ผปวยสามารถปฏเสธหรอถอนตวออกจากการวจยไดตลอดเวลาทตองการ โดยไมมผลกระทบใดๆตอการรกษาพยาบาลทผปวยจะไดรบตามปกต จากนนใหผปวยทสมครใจและยนดเขารวมการศกษาวจยลงชอในใบยนยอมเขารวมการวจย หลงจากนนผวจยจงด าเนนการใหผปวยตอบแบบสอบถามการเกบรวบรวมขอมลสวนบคคล โดยใชแบบสมภาษณขอมลสวนบคคล

55

4.1.2 ผวจยประเมนกอนการทดลอง ณ สถานทงานลางไตทางชองทอง ดงน 1) ประเมนการบรโภคอาหารทสามารถสงเสรมปองกนการตดเชอจาก

การลางไตทางชองทอง โดย แบบประเมนความรทางโภชนาการ และแบบประเมนพฤตกรรมการบรโภคอาหาร

2)ประเมนความร ความเขาใจดานการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทอง โดยแบบประเมนความร ความเขาใจในการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทอง

4.2 ด าเนนการทดลองในสปดาหท 1 ณ สถานทงานลางไตทางชองทอง ผวจยด าเนนการทดลองตามระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความร แกกลมตวอยาง ซงด าเนนกจกรรม ท 1, 2, 3 และ 4 ประกอบดวย

กจกรรมท 1 การใหความรในการปองกนการตดเชอ 1) เรมตนจากการสรางสมพนธภาพระหวางพยาบาลและผปวย ญาต เพอใหเกด

บรรยากาศทเปนกนเอง และผปวยเกดความรสกอบอนไววางใจ สมพนธภาพทดจะชวยใหผปวยรสกผอนคลาย

2) ใหความรเรองการดแลตนเองในการปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทอง ประกอบดวย การดแลแผลชองทางออก การเปลยนถายน ายา การบรโภคอาหารทสามารถสงเสรมปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทอง และการจดสงแวดลอมโดยการใชสอตางๆ เชน วดทศน แผนพบ คมอ ภาพพลก หนสาธต เปนตน กจกรรมท 2 การชแนะ

1) ใหค าแนะน าเรองภาวะแทรกซอนดานการตดเชอในผปวยโรคไตเรอรงทลางไตทางชองทอง

2) เปดโอกาสใหผปวยและญาตไดซกถามปญหา ขอสงสยในดานตางๆ กจกรรมท 3 การสนบสนน

1) การสนบสนนก าลงใจจากบคลากรสขภาพ โดยการรบฟงปญหาอปสรรคทเกดขน ดวยการใชค าพด การสมผส กรยาทาทางเพอสงเสรมใหก าลงใจกบกลมตวอยาง

2) สนบสนน สงเสรมความรสก เจตคตทางบวกใหเกดขนโดยกระตนใหกลมตวอยางเหนคณคาของการมความสามารถในการดแลตนเองและการปฏบตกจกรรมในการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอใหเหมาะสมทสด โดยใชค าพดทใหก าลงใจ กลาวชมเชย เปนทปรกษา รวมทงการพดคยรวมกบญาต เพอใหการสนบสนนการดแลตนเองของผปวย

56

3) การสนบสนนอปกรณ เพอสงเสรมการดแลตนเองในการปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทอง ประกอบดวย คมอการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทอง ตวอยางเมนอาหารส าหรบผปวยโรคไตเรอรงทไดรบการลางไตทางชองทอง โปสเตอรการลางมอ โปสเตอรการจดสถานทในการเปลยนถายน ายา โปสเตอรลกษณะของแผลประเภทตางๆและขนตอนการท าแผลชองทางออก

กจกรรมท 4 การสรางสงแวดลอม 1) จดสภาพแวดลอมทเอออ านวยตอการพฒนาพฤตกรรมการดแลตนเองท

เหมาะสม แสดงความพรอมและการเตมใจในการใหขอมล ค าแนะน า สรางบรรยากาศทสงเสรมการเรยนร

2) ใหค าแนะน าการจดสงแวดลอมทบานใหเหมาะสมตอการปฏบตกจกรรมดแลตนเองในการปองกนการตดเชอ เชน ความสะอาด ความเหมาะสมของการจดสงแวดลอมทเอออ านวยตอการเปลยนถายน ายา และการดแลแผลชองทางออกโดยใชโปสเตอรการจดสถานทในการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอ

4.3 สปดาหท 1 ณ สถานทงานลางไตทางชองทอง ผวจยแจงใหกลมตวอยางทราบวา ผวจยจะใหการดแล โดยการตดตามเยยมบานครงท 1 ในสปดาหท 2 ตดตามอาการทางโทรศพทใน สปดาหท 4 หลงจากนนเยยมบานครงท 2 ใน สปดาหท 6

4.4 สปดาหท 2 ผวจยตดตามเยยมบานครงท 1 ตามทนดหมายโดยกลมตวอยางจะไดรบการพยาบาลตามระบบการพยาบาลแบบสนบสนนและใหความร ซงเปนการด าเนนกจกรรมท 1 ,2 ,3 และ 4 ประกอบดวย

กจกรรมท 1 การใหความรในการปองกนการตดเชอ 1) ประเมนการบรโภคอาหารทสามารถสงเสรมปองกนการตดเชอจากการลางไต

ทางชองทอง ไดแก แบบประเมนความรทางโภชนาการ และแบบประเมนพฤตกรรมการบรโภคอาหาร

2) วเคราะหความรทางโภชนาการ และพฤตกรรมการบรโภคอาหาร 3) ผวจย ใหค าชมเชย ใหก าลงใจ ใหผปวยคงไวซงพฤตกรรมทด รวมทงให

ค าแนะน าเพมเตมในหวขอทไมสามารถปฏบตได กจกรรมท 2 การชแนะ 1) ประเมนความรและการปฏบตในการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอจาก

การลางไตทางชองทอง ประกอบดวย การดแลแผลชองทางออก การเปลยนถายน ายา ประเมนโดยใช แบประเมนความร ความเขาใจการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอ และการสงเกตการปฏบต

57

ของผปวยตามแบบประเมนพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยโรคไตเรอรงทลางไตทางชองทอง และชแนะขนตอนทผปวยยงปฏบตไมถกตองภายหลงการประเมน

ในขนตอนน ผวจยพบวาการปฏบตดานการดแลแผลชองทางออก และการเปลยนถายน ายา ไมถกตองบางขนตอน จงมการชแนะและสาธตการปฏบตทถกตอง

2) ประเมนการตดเชอบรเวณแผลชองทางออก โดยการประเมนตาม Exit-Site Scoring System ของ ISPD guidelines 2005 และการตดเชอภายในชองทอง โดยการสงเกตลกษณะของน ายาทเปลยนถายออกมา รวมทงการเพาะเชอบรเวณแผลชองทางออก และจากน ายาทเปลยนถายออกมา (Beth, et al., 2005)

3) ใหค าแนะน าเพมเตมในดานตางๆ ทเปนปญหาจากการปฏบตทประเมนไดและในภาพรวมของการปฏบตการดแลตนเอง ซงจากการด าเนนการนพบวา กลมตวอยางมการปฏบตในการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอไมถกตองบางขนตอน

กจกรรมท 3 การสนบสนน 1) การสนบสนนก าลงใจจากบคลากรสขภาพ โดยการรบฟงปญหาอปสรรคท

เกดขน โดยใชแนวค าถามเพอใหไดขอมลอนเกยวของกบพฤตกรรมการดแลตนเองในการปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทอง ปญหาและอปสรรคตางๆ ปจจยทมผลตอพฤตกรรมการดแลตนเองในการปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทอง และการใชค าพด การสมผส กรยาทาทางเพอสงเสรมใหก าลงใจ

2) สนบสนน สงเสรมความรสก เจตคตทางบวกใหเกดขนโดยกระตนใหกลมตวอยางเหนคณคาของความสามารถในการดแลตนเองและการปฏบตกจกรรมในการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอใหเหมาะสมทสด โดยใชค าพดทใหก าลงใจกลาวชมเชย เปนทปรกษา รวมทงการพดคยรวมกบญาต เพอใหการสนบสนนการดแลตนเองของผปวย

กจกรรมท 4 การสรางสงแวดลอม 1) ประเมนการจดการสงแวดลอมในการปองกนการตดเชอจากการลางไตทาง

ชองทองประกอบดวยสงแวดลอมในการดแลแผลชองทางออก สงแวดลอมในการเปลยนถายน ายา 2) การชวยเหลอจดการสงแวดลอมทบานใหเหมาะสมตอการปฏบตกจกรรมดแล

ตนเองในการปองกนการตดเชอเชน ความสะอาด ความเหมาะสมของการจดสงแวดลอมทเอออ านวยตอการเปลยนถายน ายา และการดแลแผลชองทางออก ซงในการด าเนนการขนตอนน พบวา สงแวดลอมทบานของกลมตวอยางบางรายไมเหมาะสมตอการปฏบตกจกรรมดแลตนเองในการปองกนการตดเชอ เชน สถานทเปลยนถายน ายาและการท าแผลไมสะอาด มฝ นละออง

58

4.5 สปดาหท 4 ตดตามเยยมอาการทางโทรศพทโดยสอบถามอาการ ปญหาอปสรรคในการดแลตนเองทบาน โดยใชค าพดทใหก าลงใจกลาวชมเชย เปนทปรกษา รวมทงการพดคยรวมกบญาต เพอใหการสนบสนนการดแลตนเองของผปวย

ในขนตอนนพบวากลมตวอยางใหขอมลไดครอบคลม และมการซกถามขอสงสยในการดแลตนเองดานตางๆ และแสดงความขอบคณในการตดตามเยยมอาการ

4.6 สปดาหท 6 ผวจยตดตามเยยมบานครงท 2 ตามทนดหมาย โดยกลมตวอยางจะไดรบการพยาบาลตามระบบการพยาบาลแบบสนบสนนและใหความร ซงเปนการด าเนนกจกรรมท 1 ,2 ,3 และ 4 ประกอบดวย

กจกรรมท 1การใหความรในการปองกนการตดเชอ 1) ประเมนการบรโภคอาหารทสามารถสงเสรมปองกนการตดเชอจากการลางไต

ทางชองทอง ไดแก แบบประเมนความรทางโภชนาการ และแบบประเมนพฤตกรรมการบรโภคอาหาร

2) วเคราะหความรทางโภชนาการ และพฤตกรรมการบรโภคอาหาร 3) ผวจย ใหค าชมเชย ใหก าลงใจ ใหผปวยคงไวซงพฤตกรรมทด รวมทงให

ค าแนะน าเพมเตมในหวขอทไมสามารถปฏบตได กจกรรมท 2 การชแนะ 1) ประเมนการปฏบตในการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอจากการลางไตทาง

ชองทอง ประกอบดวย การดแลแผลชองทางออก การเปลยนถายน ายา ประเมนโดยใช แบประเมนความร ความเขาใจการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอ และการสงเกตการปฏบตของผปวยตามแบบประเมนพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยโรคไตเรอรงทลางไตทางชองทอง และชแนะขนตอนทผปวยยงปฏบตไมถกตองภายหลงการประเมน

2) ประเมนการตดเชอบรเวณแผลชองทางออก โดยการประเมนตาม Exit-Site Scoring System ของ ISPD guidelines 2005 และการตดเชอภายในชองทอง โดยการสงเกตลกษณะของน ายาทเปลยนถายออกมา รวมทงการเพาะเชอบรเวณแผลชองทางออก และจากน ายาทเปลยนถายออกมา (Beth, et al., 2005)

3) ใหค าแนะน าเพมเตมในดานตางๆ ทเปนปญหาจากการปฏบตทประเมนไดและในภาพรวมของการปฏบตการดแลตนเอง

กจกรรมท 3 การสนบสนน 1) การสนบสนนก าลงใจจากบคลากรสขภาพ โดยการรบฟงปญหาอปสรรคท

เกดขน โดยใชแนวค าถามเพอใหไดขอมลอนเกยวของกบพฤตกรรมการดแลตนเองในการปองกน

59

การตดเชอจากการลางไตทางชองทอง ปญหาและอปสรรคตางๆ ปจจยทมผลตอพฤตกรรมการดแลตนเองในการปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทอง และการใชค าพด การสมผส กรยาทาทางเพอสงเสรมใหก าลงใจ 2) สนบสนน สงเสรมความรสก เจตคตทางบวกใหเกดขนโดยกระตนใหกลมตวอยางเหนคณคาของความสามารถในการดแลตนเองและการปฏบตกจกรรมในการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอใหเหมาะสมทสด โดยใชค าพดทใหก าลงใจกลาวชมเชย เปนทปรกษา รวมทงการพดคยรวมกบญาต เพอใหการสนบสนนการดแลตนเองของผปวย กจกรรมท 4 การสรางสงแวดลอม

1) ประเมนการจดการสงแวดลอมในการปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทองประกอบดวยสงแวดลอมในการดแลแผลชองทางออก สงแวดลอมในการเปลยนถายน ายา

2) การชวยเหลอจดการสงแวดลอมทบานใหเหมาะสมตอการปฏบตกจกรรมดแลตนเองในการปองกนการตดเชอเชน ความสะอาด ความเหมาะสมของการจดสงแวดลอมทเอออ านวยตอการเปลยนถายน ายา และการดแลแผลชองทางออก

ในสปดาหท 6 พบวา กลมตวอยางมความร และพฤตกรรมการบรโภคอาหารเพมมากขน มความรและพฤตกรรมการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทอง ประกอบดวย การดแลแผลชองทางออก การเปลยนถายน ายา ซงปฏบตไดถกตองทกขนตอน และไมเกดการตดเชอ

5. น าขอมลทไดมาวเคราะหขอมลทางสถต

5. การวเคราะหขอมล ผวจยน าขอมลทไดมาวเคราะหโดยใชโปรแกรมส าเรจรป ซงก าหนดคาความเชอมนทาง

สถตทระดบนยส าคญทางสถตเทากบ 0.05 เปนเกณฑในการยอมรบสมมตฐาน โดยทดสอบการกระจายตวของขอมลตวแปรตามกอนท าการวเคราะหเปรยบเทยบวามการกระจายตวเปนโคงปกตหรอไม (Kolmogorov – Smirnov Test)

ผลการทดสอบสถต Kolmogorov – Smirnov Test พบการกระจายตวของขอมลทง 4 ตว คอ ความรความรทางโภชนาการ ความรดานการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอ พฤตกรรมการบรโภคอาหาร และพฤตกรรมการดแลตนเองในการปองกนการตดเ ชอ ไม เปนโคงปกต (ภาคผนวก ค) จงท าการวเคราะหดวยสถตตอไปน

5.1 ขอมลสวนบคคลของกลมตวอยาง ใชการแจกแจงความถ รอยละ คาเฉลย และสวน

60

เบยงเบนมาตรฐาน 5.2 เปรยบเทยบความรดานโภชนาการ ความรในการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอ

พฤตกรรมการรบประทานอาหาร และพฤตกรรมการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอ กอนและหลงการทดลอง โดยใชจ านวน รอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน

5.3 วเคราะหและเปรยบเทยบคาเฉลยของคะแนนความรดานโภชนาการ ความรในการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอ พฤตกรรมการรบประทานอาหาร และพฤตกรรมการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอ กอนและหลงการทดลอง โดยใชสถต Wilcoxon Signed-Ranks Test

61

6.ขนตอนการศกษาวจย

แผนภาพท 2 ขนตอนการศกษาวจย (ตอ)

สปดาหท 1 งานลางไตทางชองทอง -ผวจยเลอกกลมตวอยาง ลกษณะตามเกณฑทก าหนด -ผวจยชแจงวตถประสงคของการวจย ขนตอนของการรวบรวมขอมล การพทกษสทธข -ผปวยทสมครใจเขารวมการวจยลงชอในใบยนยอมเขารวมการวจย -เกบรวบรวมขอมลสวนบคคลโดยใชแบบสมภาษณขอมลสวนบคคล -ประเมนความรและพฤตกรรมการบรโภคอาหาร -ประเมนความร ความเขาใจดานการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทอง -ผวจยแจงผใหขอมลถงการเยยมบาน

กจกรรมท 1 การใหความร -การสรางสมพนธภาพระหวางพยาบาล และผปวย ญาต -ใหความรเรองการดแลตนเองในการปองกนการตดเชอประกอบดวย การดแลแผลชองทางออก การเปลยนถายน ายา และการบรโภคอาหาร

กจกรรมท 2 การชแนะ -ใหค าแนะน าเรองภาวะแทรกซอนดานการตดเชอในผปวยโรคไตเรอรงทลางไตทางชองทอง - เปดโอกาสใหผปวยและญาตไดซกถามปญหา ขอสงสยในดานตางๆ

กจกรรมท 3 การสนบสนน -การสนบสนนก าลงใจจากบคลากรสขภาพ -สนบสนน สงเสรมความรสก เจตคตทางบวก -การสนบสนนอปกรณ เพอสงเสรมการดแลตนเองในการปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทอง

กจกรรมท 4 การสรางสงแวดลอม - จดสภาพแวดลอมทเอออ านวยตอการพฒนาพฤตกรรมการดแลตนเอง แสดงความพรอมและการเตมใจในการใหขอมล ค าแนะน า สรางบรรยากาศทสงเสรมการเรยนร -การชวยเหลอจดการสงแวดลอมทบานใหเหมาะสม

สปดาหท 2 เยยมบานครงท 1 -ประเมนความรและพฤตกรรมการบรโภคอาหาร -ประเมนความร และพฤตกรรมการดแลตนเอง เพอปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทอง -ประเมนการตดเชอบรเวณแผลชองทางออก และการตดเชอภายในชองทอง -ประเมนการจดการสงแวดลอมในการปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทอง

กจกรรมท 1 การใหความร -การสรางสมพนธภาพ -วเคราะหความรทางโภชนาการ และพฤตกรรมการบรโภคอาหาร -ใหค าชมเชย ใหก าลงใจ ใหผปวยคงไวซงพฤตกรรมทด รวมทงใหค าแนะน าเพมเตม

กจกรรมท 2 การชแนะ - ชแนะขนตอนทผปวยยงปฏบตไมถกตองภายหลงการประเมน

กจกรรมท 3 การสนบสนน -การสนบสนนก าลงใจจากบคลากรสขภาพ -สนบสนน สงเสรมความรสก เจตคตทางบวก

กจกรรมท 4 การสรางสงแวดลอม -การชวยเหลอจดการสงแวดลอมทบานใหเหมาะสมตอการปฏบตกจกรรมดแลตนเองในการปองกนการตดเชอ

62

น าขอมลเชงปรมาณทไดมาวเคราะหขอมลทางสถต นอนพาราเมตรก (Nonparametric Statistic)

สปดาหท 6 เยยมบานครงท 2 -ประเมนความรและพฤตกรรมการบรโภคอาหาร -ประเมนความร และพฤตกรรมการดแลตนเอง เพอปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทอง -ประเมนการตดเชอบรเวณแผลชองทางออก และการตดเชอภายในชองทอง -ประเมนการจดการสงแวดลอมในการปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทอง

กจกรรมท 1 การใหความร -วเคราะหความรทางโภชนาการ และพฤตกรรมการบรโภคอาหาร -ผวจย ใหค าชมเชย ใหก าลงใจ ใหผปวยคงไวซงพฤตกรรมทด รวมทงใหค าแนะน าเพมเตมในหวขอทไมสามารถปฏบตได

กจกรรมท 2 การชแนะ -ใหค าแนะน าเพมเตมในดานตางๆ ทเปนปญหาจากการปฏบตทประเมนไดและในภาพรวมของการปฏบตการดแลตนเอง

กจกรรมท 3 การสนบสนน -การสนบสนนก าลงใจจากบคลากรสขภาพ -สนบสนน สงเสรมความรสก เจตคตทางบวก

กจกรรมท 4 การสรางสงแวดลอม -การชวยเหลอจดการสงแวดลอมทบานใหเหมาะสม

สปดาหท 4 ตดตามเยยมอาการทางโทรศพทโดยสอบถามอาการ ปญหาอปสรรคในการดแลตนเองทบาน โดยใชค าพดทใหก าลงใจกลาวชมเชย เปนทปรกษา รวมทงการพดคยรวมกบญาต เพอใหการสนบสนนการดแลตนเองของผปวย

แผนภาพท 2 ขนตอนการศกษาวจย

บทท 4

ผลการวจย

การวจยนเปนการวจยกงทดลองแบบกลมตวอยางกลมเดยว วดกอนและหลงการทดลอง (One group pretest-posttest design) เพอศกษาผลลพธของระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความรในการปองกนการตดเชอของผปวยโรคไตเรอรงทไดรบการลางไตทางชองทองโดยกลมตวอยางทใชในการศกษาครงนเปนผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการรกษาดวยการลางไตทางชองทองรายใหม โรงพยาบาลนครปฐม ซงผวจยสมตวอยางแบบเจาะจง (Purposive Sampling) โดยคดเลอกกลมตวอยางตามคณสมบตทผวจยก าหนดไว จ านวน 20 ราย ระหวางเดอนพฤศจกายน พ.ศ.2557 ถงเดอนกมภาพนธ พ.ศ. 2558 โดยมการวดความรและพฤตกรรมดานโภชนาการ รวมถงความรและพฤตกรรมการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอ ซงประกอบดวย การจดการสงแวดลอมทบาน การดแลแผลชองทางออก การเปลยนถายน ายา ระหวางการด าเนนการวจยในสปดาหท 1 ทโรงพยาบาลนครปฐม สปดาหท 2 และสปดาหท 6 ทบานของกลมตวอยาง รวมทงการสมภาษณรายบคคลในสปดาหท 4 เพอใหไดขอมลอนเกยวของกบพฤตกรรมการดแลตนเองในการปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทอง ปญหาและอปสรรคตางๆ ปจจยทมผลตอพฤตกรรมการดแลตนเองในการปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทอง โดยผลการวเคราะหขอมลมรายละเอยดดงน สวนท 1 ขอมลสวนบคคลของกลมตวอยาง และขอมลเกยวกบการเจบปวย น าเสนอดวยจ านวนและรอยละ สวนท 2 การเปรยบเทยบคะแนน คะแนนเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐานของคะแนนความรดานโภชนาการ และคะแนนความรการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอ กอนและหลงไดรบการพยาบาลตามระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความร

สวนท 3 การเปรยบเทยบคะแนน คะแนนเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐานของพฤตกรรมการบรโภคอาหาร และพฤตกรรมการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอกอนและหลงไดรบการพยาบาลตามระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความร สวนท 4 ผลลพธของระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความร ดานภาวะแทรกซอนดานการตดเชอ สวนท 1 ขอมลสวนบคคลของกลมตวอยาง และขอมลเกยวกบการเจบปวย ซงแสดงในตารางท 2-6 ตารางท 2 จ านวนและรอยละของกลมตวอยาง จ าแนกตามขอมลสวนบคคลในเรองเพศ อาย สถานภาพสมรส ศาสนา การศกษา และอาชพ (n=20) ลกษณะของกลมตวอยาง จ านวน รอยละ ลกษณะของกลมตวอยาง จ านวน รอยละ เพศ ศาสนา ชาย 12 60 พทธ 20 100 หญง 8 40 อาย (ป) การศกษา 20 – 35 2 10 ไมไดเรยนหนงสอ 3 15 36 – 50 2 10 ประถมศกษา 15 75 51 – 65 10 50 มธยมศกษา 2 10 มากกวา 65 6 30 =59.65 S.D.=15.332 สถานภาพสมรส อาชพ โสด 1 5 ธรกจสวนตว 1 5 ค 16 80 รบจาง 10 50 หมาย 3 15 เกษตรกรรม 3 15 ไมไดประกอบอาชพ 6 30 จากตารางท 2 พบวา กลมตวอยาง สวนใหญเปนเพศชาย รอยละ 60 อายสงสด 89 ป อายต าสด 29 ป อายเฉลย 59.65 ป สวนเบยงเบนมาตรฐานเทากบ 15.332 และสวนใหญรอยละ 50 มอายระหวาง 51-65 ป รองลงมามอายมากกวา 65 ป รอยละ 30 สถานภาพสมรสคมากทสด รอยละ 80

64

65

กลมตวอยางทงหมดนบถอศาสนาพทธ สวนใหญมระดบการศกษาอยในระดบประถมศกษา รอยละ 75 รองลงมาคอไมไดเรยนหนงสอ รอยละ 15 สวนใหญมอาชพรบจางทวไป รอยละ 50 รองลงมาคอไมไดประกอบอาชพ รอยละ 30 ตารางท 3 จ านวนและรอยละของกลมตวอยาง จ าแนกตามขอมลสวนบคคลในเรองสมาชกในครอบครว สถานภาพในครอบครว และสมาชกในครอบครวทเปนหลกในการดแลผปวย (n=20)

ลกษณะของกลมตวอยาง จ านวน รอยละ สมาชกในครอบครว (รวมผปวย) 2 คน 1 5 3 – 4 คน 8 40 5 – 6 คน 11 55 สถานภาพในครอบครว หวหนาครอบครว 9 45 สมาชกในครอบครว 11 55 สมาชกในครอบครวทเปนหลกชวยดแลผปวย (ตอบไดมากกวา1 ขอ) คสมรส 10 50 บตร/หลาน 12 60 บคคลอน 4 20 จากตารางท 3 พบวาสวนใหญรอยละ 55 มสมาชกในครอบครว 5-6 คน รองลงมาม 3-4 คนรอยละ 40 สถานภาพในครอบครวของกลมตวอยางสวนใหญคอสมาชกครอบครว รอยละ 55 และเปนหวหนาครอบครว รอยละ 45 สมาชกในครอบครวทเปนหลกชวยดแลกลมตวอยางสวนใหญเปนบตร/หลาน รอยละ 60 รองลงมาคอคสมรส รอยละ 50

66

ตารางท 4 จ านวนและรอยละของกลมตวอยาง จ าแนกตามขอมลสวนบคคลในเรองรายได ความเพยงพอของรายได และการจายคารกษาพยาบาล (n=20)

ลกษณะของกลมตวอยาง จ านวน รอยละ รายไดเฉลยของครอบครว ต ากวา 10,000 บาทตอเดอน 5 25 10,001 – 20,000 บาทตอเดอน 12 60 20,001 – 30,000 บาทตอเดอน 2 10 มากกวา 30,000 บาทตอเดอน 1 5 ความเพยงพอของรายได เพยงพอ 16 80 เพยงพอเหลอเกบ 1 5 ไมเพยงพอตองกยม 3 15 การจายคารกษาพยาบาล บตรประกนสขภาพ 15 75 สงคมสงเคราะห 1 5 ประกนสงคม 4 20 จากตารางท 4 พบวา กลมตวอยางสวนใหญรอยละ 60 มรายไดเฉลยของครอบครว 10,001 – 20,000 บาทตอเดอน มรายไดเฉลยของครอบครวต ากวา 10,000 บาทตอเดอน รอยละ 25 มความเพยงพอของรายได รอยละ 80 การจายคารกษาพยาบาลสวนใหญใชบตรประกนสขภาพ รอยละ 75 รองลงมาใชสทธประกนสงคม รอยละ 20 และสทธสงคมสงเคราะห รอยละ 5

67

ตารางท 5 จ านวนและรอยละของกลมตวอยาง จ าแนกตามขอมลสวนบคคลในเรองระยะเวลาการเจบปวยดวยโรคไตเรอรง โรครวมอนๆทเปน (n=20)

ลกษณะของกลมตวอยาง จ านวน รอยละ ระยะเวลาเจบปวยดวยโรคไตวายเรอรง 3 – 12 เดอน 11 55 13 – 24 เดอน 8 40 มากกวา 24 เดอน 1 5 โรครวมอนทเปน (ตอบไดมากกวา 1 ขอ) ความดนโลหตสง 16 80 เบาหวาน 15 75 ไขมนในเลอดสง 1 5 เกาท 1 5 ถงลมโปงพอง 2 10 หวใจเตนผดจงหวะ 1 5 นวในไต 1 5 ตบอกเสบ 1 5 ภมคมกนบกพรอง 1 5 จากตารางท 5 พบวา กลมตวอยางสวนใหญมระยะเวลาเจบปวยดวยโรคไตวายเรอรง ระหวาง 3-12 เดอน รอยละ 55 รองลงมาคอระหวาง 13-24 เดอน รอยละ 40 ส าหรบโรครวมอนทเปน กลมตวอยางตอบไดมากกวา 1 ขอ พบวา โรคความดนโลหตสงมจ านวนมากทสด คดเปนรอยละ 80 รองลงมาคอโรคเบาหวาน คดเปนรอยละ 75 โรคถงลมโปงพอง คดเปนรอยละ 10 และโรคไขมนในเลอดสง โรคเกาท โรคหวใจเตนผดจงหวะ โรคนวในไต โรคตบอกเสบ โรคภมคมกนบกพรอง อยางละรอยละ 5

68

ตารางท 6 จ านวนและรอยละของกลมตวอยาง จ าแนกตามขอมลสวนบคคลในเรองการตดสนเลอกการรกษาโดยการลางไตทางชองทอง และความคดเหนเกยวกบการลางไตทางชองทอง (n=20)

ลกษณะของกลมตวอยาง จ านวน รอยละ การตดสนใจเลอกการรกษาโดยการลางไตทางชองทอง ตดสนใจเอง 4 20 ญาตตดสนใจให 2 10 ผปวยและญาตตดสนใจรวมกน 14 70 ความคดเหนเกยวกบวธการรกษาดวยการลางไตทางชองทอง(ตอบไดมากกวา 1 ขอ)

ด เพราะเปนการรกษาทไมตองพงพาผอน 1 5 ด เพราะท าใหคณภาพชวตดขน 9 45 ด เพราะเปนวธเดยวทท าใหชวตอยได 16 80 ไมด เพราะแนนอดอดทอง รสกไมสขสบาย 1 5 ไมด เพราะตดเชอไดงาย 6 30 จากตารางท 6 พบวา การตดสนใจเลอกการรกษาโดยการลางไตทางชองทองสวนใหญ ผปวยและญาตตดสนใจรวมกน รอยละ 70 รองลงมาคอกลมตวอยางตดสนใจเอง รอยละ 20 ความคดเหนเกยวกบวธการรกษาดวยการลางไตทางชองทองสวนใหญคดวาด เพราะเปนวธเดยวทท าใหชวตอยได รอยละ 80 รองลงมาคดวาด เพราะท าใหคณภาพชวตดขน รอยละ 45 คดวาไมด เพราะตดเชอไดงาย รอยละ 30 คดวาด เพราะเปนการรกษาทไมตองพงพาผอน และคดวาไมด เพราะแนนอดอดทอง รสกไมสขสบาย จ านวนอยางละรอยละ 5

69

สวนท 2 การเปรยบเทยบคะแนน คะแนนเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐานของคะแนนความรดานโภชนาการ และคะแนนความรการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอ กอนและหลงไดรบการพยาบาลตามระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความร ตารางท 7 คะแนนความรดานโภชนาการกอนและหลงไดรบการพยาบาลตามระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความร (n=20)

ระดบคะแนน

กอนการทดลอง หลงการทดลอง ครงท 1

หลงการทดลอง ครงท 2

แปลผล

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ คะแนน 1 – 5 0 0 0 0 0 0 ต า คะแนน 6 – 10 17 85 0 0 0 0 ปานกลาง คะแนน 11 - 15 3 15 20 100 20 100 ด

จากตารางท 7 พบวา กอนการทดลองกลมตวอยางสวนใหญมคะแนนความรดานโภชนาการในระดบปานกลาง คดเปนรอยละ 85 ระดบด คดเปนรอยละ 15 ซงเมอวเคราะหความรดานโภชนาการรายขอ (ภาคผนวก ค) พบวากอนการทดลองกลมตวอยางไมเขาใจเรองการรบประทานอาหารบางขอ รอยละ 100 ตอบวาผปวยโรคไตเรอรงทลางไตทางชองทองสามารถรบประทานอาหารไดทกชนด และผปวยโรคไตเรอรงทลางไตทางชองทองสามารถรบประทานเนอหม เนอไก ทตดมนได รองลงมารอยละ 95 ตอบวาผปวยโรคไตเรอรงทลางไตทางชองทองสามารถรบประทานอาหารพวกหมแผน หมหยอง กงแหงรวมกบมออาหารปกต และสามารถรบประทานผลไมไดทกชนด รวมทงกลมตวอยางรอยละ 90 ตอบวาผปวยโรคไตเรอรงทลางไตทางชองทองสามารถรบประทานอาหารแชคางคนในตเยน โดยน ามาอนรบประทานได หลงการทดลองกลมตวอยางไดรบการพยาบาลตามระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความร ครงท 1 และครงท 2 พบวากลมตวอยางจ านวน 20 คน รอยละ 100 มความรดานโภชนาการอยในระดบด

70

ตารางท 8 คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานคะแนนความรดานโภชนาการของกลมตวอยาง กอนการทดลอง หลงการทดลองครงท 1 และหลงการทดลองครงท 2 ดวยระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความร (The Wilcoxon ,s Matched-Pairs Signed-Ranks Test)

กลมตวอยาง

คะแนนความร ดานโภชนาการ

Z

p-value

S.D.

กอนการทดลอง 9.5 1.10

-3.879

.000 * หลงการทดลองครงท 1 13.3 1.26 กอนการทดลอง 9.5 1.10

-3.982

.000* หลงการทดลองครงท 2 14.9 0.30 หลงการทดลองครงท 1 13.3 1.26

-3.689

.000* หลงการทดลองครงท 2 14.9 0.31 * p-value < 0.05 จากตารางท 8 คาตวแปรความรดานโภชนาการของกลมตวอยาง พบวาคะแนนเฉลยดานความรดานโภชนาการของกลมตวอยาง กอนการทดลองเทากบ 9.5 คะแนน และสวนเบยงเบนมาตรฐานเทากบ 1.10 คะแนนเฉลยดานความรดานโภชนาการของกลมตวอยาง หลงการทดลองครงท 1 เทากบ 13.3 คะแนน และสวนเบยงเบนมาตรฐานเทากบ 1.26 คะแนนเฉลยดานความรดานโภชนาการของกลมตวอยาง หลงการทดลองครงท 2 เทากบ 14.9 คะแนน และสวนเบยงเบนมาตรฐานเทากบ 0.30 เมอเปรยบเทยบคาเฉลยคะแนนความรดานโภชนาการของกลมตวอยาง กอนการทดลอง และหลงการทดลองครงท 1 ดวยระบบการพยาบาลแบบสนบสนนและใหความร พบวามความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ p-value < 0.05 เมอเปรยบเทยบคาเฉลยคะแนนความรดานโภชนาการของกลมตวอยาง กอนการทดลอง และหลงการทดลองครงท 2 ดวยระบบการพยาบาลแบบสนบสนนและใหความร พบวามความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ p-value < 0.05

71

เมอเปรยบเทยบคาเฉลยคะแนนความรดานโภชนาการของกลมตวอยาง หลงการทดลอง ครงท 1 และหลงการทดลองครงท 2 ดวยระบบการพยาบาลแบบสนบสนนและใหความร พบวามความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ p-value < 0.05 ตารางท 9 คะแนนความรดานการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอกอนและหลงไดรบการพยาบาลตามระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความร (n=20)

ระดบคะแนน

กอนการทดลอง หลงการทดลอง ครงท 1

หลงการทดลอง ครงท 2

แปลผล

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ คะแนน 1 – 5 0 0 0 0 0 0 ต า คะแนน 6 – 10 2 10 0 0 0 0 ปานกลาง คะแนน 11 - 15 18 90 20 100 20 100 ด

จากตารางท 9 พบวา กอนการทดลองกลมตวอยางสวนใหญมคะแนนความรดานการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอในระดบด รอยละ 90 ระดบปานกลาง รอยละ 10 ซงเมอวเคราะหความรดานการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอรายขอ (ภาคผนวก ค) พบวากอนการทดลองกลมตวอยางสวนใหญมความรดานการดแลตนเองทไมถกตอง ไดแก การจดบรเวณเปลยนถายน ายาใหมลมพดผานจะไดไมอดอด รอยละ 90 รองลงมาคอ สามารถลางมอดวยน าเปลากอนการท าแผลชองทางออก รอยละ 80 และการเชดโตะเตรยมอปกรณกอนลางไตดวยผาชบน าสะอาด รอยละ 75 หลงการทดลองกลมตวอยางไดรบการพยาบาลตามระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความร ครงท 1 และครงท 2 พบวากลมตวอยาง รอยละ 100 มความรดานการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชออยในระดบด

72

ตารางท 10 คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานคะแนนความรดานการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอของกลมตวอยาง กอนการทดลอง หลงการทดลองครงท 1 และหลงการทดลองครงท 2 ดวยระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความร (The Wilcoxon ,s Matched-Pairs Signed-Ranks Test)

กลมตวอยาง

คะแนนความร ดานการดแลตนเอง

Z

p-value

S.D.

กอนการทดลอง 11.85 0.93

-3.886

.000 * หลงการทดลองครงท 1 14.55 0.75 กอนการทดลอง 11.85 0.93

-3.992

.000* หลงการทดลองครงท 2 14.9 0.30 หลงการทดลองครงท 1 14.55 0.75

-4.300

.000* หลงการทดลองครงท 2 14.9 0.30 * p-value < 0.05 จากตารางท 10 คาตวแปรคะแนนความรดานการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอของกลมตวอยาง พบวาคะแนนเฉลยดานความรการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอของกลมตวอยาง กอนการทดลองเทากบ 11.85 คะแนน และสวนเบยงเบนมาตรฐานเทากบ 0.93 คะแนนเฉลยดานความรดานการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอของกลมตวอยาง หลงการทดลองครงท 1 เทากบ 14.55 คะแนน และสวนเบยงเบนมาตรฐานเทากบ 0.75 คะแนนเฉลยดานการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอของกลมตวอยาง หลงการทดลองครงท 2 เทากบ 14.9 คะแนน และสวนเบยงเบนมาตรฐานเทากบ 0.30 เมอเปรยบเทยบคาเฉลยคะแนนความรดานการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอของกลมตวอยาง กอนการทดลอง และหลงการทดลองครงท 1 ดวยระบบการพยาบาลแบบสนบสนนและใหความร พบวามความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ p-value < 0.05

73

เมอเปรยบเทยบคาเฉลยคะแนนความรดานการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอของกลมตวอยาง กอนการทดลอง และหลงการทดลองครงท 2 ดวยระบบการพยาบาลแบบสนบสนนและใหความร พบวามความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ p-value < 0.05 เมอเปรยบเทยบคาเฉลยคะแนนความรดานการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอของกลมตวอยาง หลงการทดลอง ครงท 1 และหลงการทดลองครงท 2 ดวยระบบการพยาบาลแบบสนบสนนและใหความร พบวามความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ p-value < 0.05 สวนท 3 การเปรยบเทยบคะแนน คะแนนเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐานของพฤตกรรมการบรโภคอาหาร และพฤตกรรมการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอกอนและหลงไดรบการพยาบาลตามระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความร ตารางท 11 คะแนนพฤตกรรมการบรโภคอาหารกอนและหลงการทดลองดวยระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความร (n=20)

ระดบคะแนน

กอนการทดลอง หลงการทดลอง ครงท 1

หลงการทดลอง ครงท 2

แปลผล

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ คะแนน 0.00 – 1.00 0 0 0 0 0 0 ต า คะแนน 1.01 – 2.00 20 100 0 0 0 0 ปานกลาง คะแนน 2.01 – 3.00 0 0 20 100 20 100 ด จากตารางท 11 พบวา กอนการทดลองกลมตวอยางมคะแนนพฤตกรรมการบรโภคอาหาร ระดบปานกลาง คดเปนรอยละ 100 ซงเมอวเคราะหคะแนนพฤตกรรมดานโภชนาการ ตามชนดของอาหารรายขอ (ภาคผนวก ค) พบวา ชนดอาหารทมคาเฉลยคะแนนพฤตกรรมการบรโภคอาหารทถกตองต าสดไดแก อาหารทอด มคาเฉลยเทากบ .95 (S.D. = .224) รองลงมาคอ นมสด/นมถวเหลอง มคาเฉลยเทากบ 1.25 (S.D. = .444) สมเขยวหวาน มะละกอสก มคาเฉลยเทากบ 1.35 (S.D. = .489) เตมเกลอปน/น าปลา/ซอว/ซอสปรงรส/ผงชรส กอนรบประทานอาหาร มคาเฉลยเทากบ 1.55 (S.D. = .510) อาหารทเพมระดบอลบมนในเลอดเพอลดความเสยงตอการตดเชอ (Dhavee, et al., 2006) เนอปลามคาเฉลยเทากบ 1.90 (S.D. = .308) ไขขาวมคาเฉลยเทากบ 1.65

74

(S.D. = .489) คะแนนพฤตกรรมการบรโภคอาหารทถกตองสงสด ไดแก น าสะอาด เชน น าตม น ากรองมคาเฉลยเทากบ 3.00 (S.D. = .000) หลงการทดลองครงท 1 พบวากลมตวอยางมคะแนนพฤตกรรมดานโภชนาการ ถกตองเพมขนเปน ระดบด คดเปนรอยละ 100 มคาเฉลยคะแนนพฤตกรรมดานโภชนาการ ถกตองเพมขนไดแก อาหารทอด มคาเฉลยเทากบ 1.10 (S.D. = .308) นมสด/นมถวเหลอง มคาเฉลยเทากบ 2.65 (S.D. = .587) สมเขยวหวาน มะละกอสก มคาเฉลยเทากบ 2.75 (S.D. = .550) เตมเกลอปน/น าปลา/ซอว/ซอสปรงรส/ผงชรส กอนรบประทานอาหาร มคาเฉลยเทากบ 2.25 (S.D. = .910) เนอปลามคาเฉลยเทากบ 2.95 (S.D. = .224) ไขขาวมคาเฉลยเทากบ 2.95 (S.D. = .224) หลงการทดลองครงท 2 กลมตวอยางมคาเฉลยคะแนนพฤตกรรมดานโภชนาการ ถกตองเพมขนเปน ระดบสง จ านวน 20 คน คดเปนรอยละ 100 โดยมคะแนนพฤตกรรมดานโภชนาการ ทถกตองลดลง ไดแก เนอหม/วว/ไก ไมตดมน กอนการทดลอง มคาเฉลยเทากบ 2.20 (S.D. = .410) หลงการทดลองครงท 1 มคาเฉลยเทากบ 1.95 (S.D. = .224) หลงการทดลองครงท 2 มคาเฉลยเทากบ 1.90 (S.D. = .308) เนองจากกลมตวอยางมการปรบการบรโภคเนอสตวจากเนอหม/วว/ไก เปนเนอปลา ตารางท 12 คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานคะแนนพฤตกรรมการบรโภคอาหาร ของกลมตวอยาง กอนการทดลอง หลงการทดลองครงท 1 และหลงการทดลองครงท 2 ดวยระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความร (The Wilcoxon ,s Matched-Pairs Signed-Ranks Test)

กลมตวอยาง

คะแนนพฤตกรรม การบรโภคอาหาร

Z

p-value

S.D.

กอนการทดลอง 1.81 0.11

-3.933

.000 * หลงการทดลองครงท 1 2.42 0.18 กอนการทดลอง 1.81 0.11

-3.936

.000* หลงการทดลองครงท 2 2.59 0.11 หลงการทดลองครงท 1 2.42 0.18

-3.363

.000* หลงการทดลองครงท 2 2.59 0.11 * p-value < 0.05

75

จากตารางท 12 คาตวแปรคะแนนพฤตกรรมการบรโภคอาหารของกลมตวอยาง พบวาคะแนนพฤตกรรมการบรโภคอาหารของกลมตวอยาง กอนการทดลองเทากบ 1.81 คะแนน และสวนเบยงเบนมาตรฐานเทากบ 0.11 คะแนนเฉลยพฤตกรรมดานโภชนาการ ของกลมตวอยาง หลงการทดลองครงท 1 เทากบ 2.42 คะแนน และสวนเบยงเบนมาตรฐานเทากบ 0.18 คะแนนเฉลยพฤตกรรมดานโภชนาการ ของกลมตวอยาง หลงการทดลองครงท 2 เทากบ 2.59 คะแนน และสวนเบยงเบนมาตรฐานเทากบ 0.11 เมอเปรยบเทยบคาเฉลยคะแนนพฤตกรรมการบรโภคอาหารของกลมตวอยาง กอนการทดลอง และหลงการทดลองครงท 1 ดวยระบบการพยาบาลแบบสนบสนนและใหความร พบวามความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ p-value < 0.05 เมอเปรยบเทยบคาเฉลยคะแนนพฤตกรรมการบรโภคอาหารของกลมตวอยาง กอนการทดลอง และหลงการทดลองครงท 2 ดวยระบบการพยาบาลแบบสนบสนนและใหความร พบวามความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ p-value < 0.05 เมอเปรยบเทยบคาเฉลยคะแนนพฤตกรรมการบรโภคอาหารของกลมตวอยาง หลงการทดลองครงท 1 และหลงการทดลองครงท 2 ดวยระบบการพยาบาลแบบสนบสนนและใหความร พบวามความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ p-value < 0.05

ตารางท 13 เปรยบเทยบรอยละของคะแนนพฤตกรรมการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอหลงการทดลองครงท 1และหลงการทดลองครงท 2 (รายดาน) ดวยระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความร (n=20)

พฤตกรรมแตละดาน/ระดบคะแนน

หลงการทดลอง ครงท 1

หลงการทดลอง ครงท 2

แปลผล

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ พฤตกรรมดานการจดการสงแวดลอม คะแนน 7.00-11.66 0 0 0 0 ต า คะแนน 11.67-16.33 4 20 0 0 ปานกลาง คะแนน 16.34-21.00 16 80 20 100 ด พฤตกรรมการดแลแผลชองทางออก คะแนน 0-4 0 0 0 0 ต า คะแนน 5-8 12 60 0 0 ปานกลาง คะแนน 9-12 8 40 20 100 ด

76

พฤตกรรมแตละดาน/ระดบคะแนน

หลงการทดลอง ครงท 1

หลงการทดลอง ครงท 2

แปลผล

พฤตกรรมการเปลยนถายน ายา คะแนน 0-5.66 0 0 0 0 ต า คะแนน 5.67-11.33 2 10 0 0 ปานกลาง คะแนน 11.34-17 18 90 20 100 ด ตารางท 14 เปรยบเทยบคะแนนพฤตกรรมการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอหลงการทดลองครงท 1และหลงการทดลองครงท 2 ดวยระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความร (n=20)

ระดบคะแนน

หลงการทดลอง ครงท 1

หลงการทดลอง ครงท 2

แปลผล

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ คะแนน 1 - 18 0 0 0 0 ต า คะแนน 19 - 36 2 10 0 0 ปานกลาง คะแนน 37 - 53 18 90 20 100 ด จากตารางท 13 และ 14 พบวา หลงการทดลองครงท 1 กลมตวอยางสวนใหญมคะแนนพฤตกรรมการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอระดบด คดเปนรอยละ 90 และระดบปานกลาง คดเปนรอยละ 10 เมอวเคราะหพฤตกรรมรายดานในการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอ ซงแบงออกเปนพฤตกรรมดานการจดการสงแวดลอมหลงการทดลองครงท 1 พบวา กลมตวอยางสวนใหญมพฤตกรรมดานการจดการสงแวดลอมระดบด คดเปนรอยละ 80 ระดบปานกลาง คดเปนรอยละ 20 เมอวเคราะหคาเฉลยคะแนนพฤตกรรมดานการจดการสงแวดลอมรายขอ (ภาคผนวก ค) พบวากลมตวอยางมคาเฉลยคะแนนพฤตกรรมดานการจดการสงแวดลอมต าสด ไดแก การลางมอ มคาเฉลยเทากบ 2.00 (S.D.= .000) รองลงมาไดแก สภาพแวดลอมของทพก มคาเฉลยเทากบ 2.55 (S.D.= .510) และหองทผปวยพกอาศย มคาเฉลยเทากบ 2.65 (S.D.= .489) พฤตกรรมการดแลแผลชองทางออกหลงการทดลองครงท 1 พบวา กลมตวอยางสวนใหญมพฤตกรรมการดแลแผลชองทางออกระดบปานกลาง คดเปนรอยละ 60 ระดบด คดเปนรอยละ

77

40 เมอวเคราะหพฤตกรรมการดแลแผลชองทางออกรายขอ (ภาคผนวก ค) พบวากลมตวอยางมพฤตกรรมการดแลแผลชองทางออกไมถกตอง 3 อนดบแรก ดงน ลางมอครงท 1 ถกตองตามขนตอน เชดมอใหแหงดวยผาสะอาด/หรอกระดาษซบแหง และใชมอสะอาดตรวจดแผล โดยกดดบรเวณปากแผล วามหนองหรอไม ปฏบตถกตอง พฤตกรรมละจ านวน 1 ราย คดเปนรอยละ 5 ลางมอครงท 2 ถกตองตามขนตอน หรอใชน ายาลางมอแอลกอฮอลส าหรบลางมอ ปฏบตถกตอง คดเปนรอยละ 25 และใชผากอสปราศจากเชอซบปากแผลใหแหง ปฏบตถกตอง คดเปนรอยละ 30 พฤตกรรมการเปลยนถายน ายาหลงการทดลองครงท 1 พบวา กลมตวอยางสวนใหญ มพฤตกรรมการเปลยนถายน ายาระดบด คดเปนรอยละ 90 ระดบปานกลาง คดเปนรอยละ 10 เมอวเคราะหพฤตกรรมการเปลยนถายน ายารายขอ (ภาคผนวก ค) พบวากลมตวอยางมพฤตกรรมการเปลยนถายน ายาไมถกตอง 3 อนดบแรก ดงน ลางมอตามขนตอนครงท 4 เปดวาลว เพอใหน าของดเขาทองจนหมดถง ปฏบตถกตอง คดเปนรอยละ 10 ลางมอตามขนตอนทถกตองและเชดมอ ดวยผาสะอาดใหแหง ปฏบตถกตอง คดเปนรอยละ 25 เปดซองจกปดขาว และตรวจสอบฟองน าชบน ายาฆาเชอภายในจกปดสขาววายงชมอยหรอไม (ถาไมชมใหเปลยนซองใหม) ปฏบตถกตอง คดเปนรอยละ 30 หลงการทดลองครงท 2 พบวา กลมตวอยางมคะแนนพฤตกรรมการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอระดบด คดเปนรอยละ 100 เมอวเคราะหรายพฤตกรรมในการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอ ไดแก พฤตกรรมดานการจดการสงแวดลอม พฤตกรรมการดแลแผลชองทางออก และพฤตกรรมการเปลยนถายน ายา กลมตวอยางมคะแนนรายพฤตกรรมในระดบด คดเปนรอยละ 100 ทง 3 ดาน

78

ตารางท 15 คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานคะแนนพฤตกรรมการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอหลงการทดลองครงท 1และหลงการทดลองครงท 2 ดวยระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความร (The Wilcoxon ,s Matched-Pairs Signed-Ranks Test)

กลมตวอยาง

คะแนนพฤตกรรม การดแลตนเอง

Z

p-value

S.D.

หลงการทดลองครงท 1 40.95 2.96

-3.930

.000* หลงการทดลองครงท 2 49.45 0.94 *p-value < 0.05

จากตารางท 15 คาตวแปรคะแนนพฤตกรรมการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอของกลมตวอยาง พบวาคะแนนพฤตกรรมการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอของกลมตวอยาง หลงการทดลองครงท 1 เทากบ 40.95 คะแนน และสวนเบยงเบนมาตรฐานเทากบ 2.96 คะแนนเฉลยพฤตกรรมการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอของกลมตวอยาง หลงการทดลองครงท 2 เทากบ 49.45 คะแนน และสวนเบยงเบนมาตรฐานเทากบ 0.94 เมอเปรยบเทยบคาเฉลยคะแนนพฤตกรรมการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอของกลมตวอยาง หลงการทดลองครงท 1 และหลงการทดลองครงท 2 ดวยระบบการพยาบาลแบบสนบสนนและใหความร พบวามความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ p-value < 0.05

79

สวนท 4 ผลลพธของระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความร ดานภาวะแทรกซอนดาน การตดเชอ

ตารางท 16 แสดงประเภทการตดเชอของกลมตวอยาง หลงการทดลองครงท 1 และหลงการทดลองครงท 2 ดวยระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความร (n=20)

ประเภทการตดเชอ หลงการทดลอง

ครงท 1 หลงการทดลอง

ครงท 2 จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

เยอบชองทองอกเสบ 2 10 0 0 การตดเชอแผลชองทางออก 0 0 0 0 จากตารางท 16 พบวา หลงการทดลองครงท 1 พบมการตดเชอเยอบชองทองอกเสบ จ านวน 2 คน คดเปนรอยละ 10 ไดแก กลมตวอยางคนท 10 พบสารน าทออกจากชองทองขน ถายเหลว ตรวจพบเมดเลอดขาว (White blood cell) ในสารน าทออกจากชองทอง จ านวน 3,452 cells/cu.mm. ตรวจเพาะเชอพบเชอ MDR E.coli และกลมตวอยางคนท 18 พบสารน าทออกจากชองทองขน ตรวจพบเมดเลอดขาว ในสารน าทออกจากชองทอง จ านวน 5,884 cells/cu.mm. ตรวจเพาะเชอพบเชอ K.pneumoniae หลงการทดลองครงท 2 กลมตวอยางไมพบการตดเชอเยอบชองทองอกเสบ และการตดเชอแผลชองทางออก

บทท 5

สรปผลการวจย อภปรายผล และขอเสนอแนะ

การวจยนเปนการวจยกงทดลองแบบกลมตวอยางกลมเดยว วดกอนและหลงการทดลอง (One group pretest-posttest design) มวตถประสงคเพอศกษาผลลพธของระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความรในการปองกนการตดเชอของผปวยโรคไตเรอรงทไดรบการลางไตทางชองทอง กลมตวอยางเปนผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการรกษาดวยการลางไตทางชองทองรายใหม โรงพยาบาลนครปฐม ระหวางเดอนพฤศจกายน พ.ศ.2557 ถงเดอนกมภาพนธ พ.ศ. 2558 โดยคดเลอกกลมตวอยางตามคณสมบตทผวจยก าหนดไว จ านวน 20ราย

เครองมอทใชในการวจย ประกอบดวย เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล ไดแกแบบสมภาษณขอมลสวนบคคล แบบประเมนความรทางโภชนาการและพฤตกรรมการบรโภคอาหารซงผวจยดดแปลงจากจนตนาพร ประสมศร (2555) แบบประเมนความรในการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอ ทผวจยดดแปลงจากอรทย วนทา (2547) แบบประเมนพฤตกรรมการดแลตนเองในการปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทองทผวจยดดแปลงจาก Hospital to home care pathway: ผปวยลางไตทางชองทองชนดตอเนอง โรงพยาบาลนครปฐมซงประยกตจากแนวทางปฏบตการเยยมบานผปวยลางไต สมาคมโรคไตแหงประเทศไทย (2554) และแนวค าถามการสมภาษณรายบคคลเชงลกทสรางขนเพอใหไดขอมลอนเกยวของกบพฤตกรรมการดแลตนเองในการปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทอง เครองมอทใชในการทดลอง ไดแก ระบบการพยาบาลแบบสนบสนนและใหความรในการปองกนการตดเชอของผปวยโรคไตเรอรงทลางไตทางชองทอง ทผวจยสรางขนตามกรอบแนวคดระบบการพยาบาลแบบสนบสนนและใหความรของโอเรม ประกอบดวย การใหความรในการปองกนการตดเชอ การใหค าแนะน า ชแนะ การสนบสนนดานตางๆ และการสรางสงแวดลอม

81

สรปผลการวจย การวจยนเปนการวจยกงทดลอง มวตถประสงคเพอศกษาผลลพธของระบบการพยาบาล

แบบสนบสนน และใหความรในการปองกนการตดเชอของผปวยโรคไตเรอรงทไดรบการลางไตทางชองทอง กลมตวอยางเปนผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการรกษาดวยการลางไตทางชองทองรายใหมโรงพยาบาลนครปฐม โดยไดรบการดแลตามระบบการพยาบาลแบบสนบสนนและใหความรในการปองกนการตดเชอของผปวยโรคไตเรอรงทลางไตทางชองทอง ทผวจยสรางขนตามกรอบแนวคดระบบการพยาบาลแบบสนบสนนและใหความรของโอเรม ซงสรปผลการวจยไดดงน 1. กลมตวอยางมความรทางโภชนาการ หลงไดรบการดแลตามระบบการพยาบาลแบบ สนบสนน และใหความรในการปองกนการตดเชอของผปวยโรคไตเรอรงทไดรบการลางไตทางชองทอง สงกวากอนไดรบการทดลองอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 2. กลมตวอยางมความรในการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชอง ทอง หลงไดรบการดแลตามระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความรในการปองกนการตดเชอของผปวยโรคไตเรอรงทไดรบการลางไตทางชองทอง สงกวากอนไดรบการทดลองอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 3. กลมตวอยางมพฤตกรรมการบรโภคอาหาร หลงไดรบการดแลตามระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความรในการปองกนการตดเชอของผปวยโรคไตเรอรงทไดรบการลางไตทางชองทอง ดกวากอนไดรบการทดลองอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 4. กลมตวอยางมพฤตกรรมการดแลตนเองในการปองกนการตดเชอจากการลางไตทาง ชองทอง หลงไดรบการดแลตามระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความรในการปองกนการตดเชอของผปวยโรคไตเรอรงทไดรบการลางไตทางชองทอง ดกวากอนไดรบการทดลองอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 5. หลงไดรบการดแลตามระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความรในการ ปองกนการตดเชอของผปวยลางไตทางชองทอง กลมตวอยางไมมภาวะแทรกซอนดานการตดเชอ อภปรายผล

ลกษณะของกลมตวอยาง

กลมตวอยางในการวจยครงน คอ ผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการรกษาดวยการลางไตทางชองทองรายใหม โรงพยาบาลนครปฐม จ านวน 20 คน จากการศกษาพบวากลม

82

ตวอยางสวนใหญรอยละ 60 เปนเพศชาย มอายสงสด 89 ป อายต าสด 29 ป อายเฉลย 59.65 ป และสวนใหญมอายระหวาง 51-65 ป รอยละ 50 มสถานภาพสมรสคมากทสด รอยละ 80 นบถอศาสนาพทธ รอยละ 100 สวนใหญมระดบการศกษาอยในระดบประถมศกษา รอยละ 75 อาชพรบจางทวไป รอยละ 50 รองลงมาคอไมไดประกอบอาชพ รอยละ 30 สมาชกในครอบครวของกลมตวอยางม 5-6 คน รอยละ 55 รองลงมาม 3-4 คนรอยละ 40 สถานภาพในครอบครวของกลมตวอยางสวนใหญคอสมาชกครอบครว รอยละ 55 และเปนหวหนาครอบครว คดเปนรอยละ 45 สมาชกในครอบครวทเปนหลกชวยดแลกลมตวอยางสวนใหญเปนบตร/หลาน รอยละ 60 รายไดเฉลยของครอบครว 10,001 – 20,000 บาทตอเดอน รอยละ 60 มความเพยงพอของรายได รอยละ 80 การจายคารกษาพยาบาลสวนใหญใชบตรประกนสขภาพ รอยละ 75 สวนใหญมระยะเวลาเจบปวยดวยโรคไตวายเรอรง ระหวาง 3-12 เดอน รอยละ 55 รองลงมาคอระหวาง 13-24 เดอน รอยละ 40 ส าหรบโรครวมอนทเปน กลมตวอยางตอบไดมากกวา 1 ขอ พบวา โรคความดนโลหตสงมจ านวนมากทสด รอยละ 80 รองลงมาคอโรคเบาหวาน รอยละ 75 การตดสนใจเลอกการรกษาโดยการลางไตทางชองทองสวนใหญ ผปวยและญาตตดสนใจรวมกน รอยละ 70 ความคดเหนเกยวกบวธการรกษาดวยการลางไตทางชองทองสวนใหญคดวาด เพราะเปนวธเดยวทท าใหชวตอยได รอยละ 80

สมมตฐานท 1 หลงไดรบการดแลตามระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความร

ในการปองกนการตดเชอของผปวยลางไตทางชองทอง กลมตวอยางมความรทางโภชนาการ และความรในการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทอง สงกวากอนไดรบการทดลอง

ผลการศกษาพบวา คะแนนความรดานโภชนาการกอนการทดลอง กลมตวอยางสวนใหญมคะแนนความรดานโภชนาการในระดบปานกลาง รอยละ 85 ระดบด รอยละ 15 ภายหลงการทดลองตามระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความร ครงท 1 และครงท 2 พบวากลมตวอยาง รอยละ 100 มความรดานโภชนาการอยในระดบด เมอเปรยบเทยบคาเฉลยของคะแนนความรดานโภชนาการของกลมตวอยาง ระหวางกอนการทดลอง กบหลงการทดลองครงท 1 มความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต (p< 0.05) คาเฉลยของคะแนนความรดานโภชนาการของกลมตวอยาง ระหวางกอนการทดลอง กบหลงการทดลองครงท 2 มความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต (p< 0.05) และคาเฉลยของคะแนนความรดานโภชนาการของกลมตวอยาง ระหวางหลงการทดลองครงท 1 กบ หลงการทดลองครงท 2 มความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต (p< 0.05) ดงนนผลการวจยจงสนบสนนสมมตฐานขอท 1

83

เมอวเคราะหความรดานโภชนาการรายขอ (ภาคผนวก ค) พบวากอนการทดลองกลมตวอยางไมเขาใจเรองการรบประทานอาหารบางขอ เชน ผปวยโรคไตเรอรงทลางไตทางชองทองสามารถรบประทานอาหารไดทกชนด สามารถรบประทานเนอหม เนอไก ทตดมนได สามารถรบประทานผลไมไดทกชนด และสามารถรบประทานอาหารแชคางคนในตเยน โดยน ามาอนรบประทานได ซงอาจเกดขนไดกบกลมตวอยางเนองจากสวนใหญมระดบการศกษาอยในระดบประถมศกษา รองลงมาคอไมไดเรยนหนงสอ (รอยละ 75 และรอยละ 15 ตามล าดบ) (ตารางท 2) และทงหมดมระดบการศกษาต ากวาปรญญาตร ท าใหกลมตวอยางมขอจ ากดในชองทางหาความรอาหารเฉพาะโรค ซงระดบการศกษามสวนเกยวของกบความสามารถในการเรยนรของบคคล ความเขาใจภาวะสขภาพ และแผนการรกษา ชวยใหบคคลพฒนาความสามารถในการเรยนร การคด ตลอดจนสามารถน าไปประยกตใชไดอยางเหมาะสม และมประสทธภาพ ซงสอดคลองกบการศกษาของ วส งยสองแสง (2552) ทศกษาความรดานอาหารและโภชนาการ การบรโภคอาหาร และภาวะโภชนาการของบคลากรสขภาพ พบวา ระดบการศกษาและความรดานอาหารและโภชนาการมความสมพนธกบพฤตกรรมการบรโภคอาหารของบคคล กลาวคอบคคลทมความรในระดบปรญญาตรหรอสงกวายอมมความรดานอาหารและโภชนาการดสงผลใหมภาวะโภชนาการดดวย เพราะบคคลกลมนจะเลอกรบประทานอาหารทมประโยชนตอรางกายของตนเอง ทงนอาจเนองจากประชากรเกอบทงหมดจบการศกษาระดบปรญญาตรหรอสงกวา สามารถรบรขอมลขาวสารไดจากหลายทาง

คะแนนความรดานการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอกอนและหลงไดรบการพยาบาลตามระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความร พบวา กอนการทดลองกลมตวอยางสวนใหญมคะแนนความรดานการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอในระดบด รอยละ 90 ระดบปานกลาง รอยละ 10 หลงการทดลองกลมตวอยางไดรบการพยาบาลตามระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความร ครงท 1 และครงท 2 พบวากลมตวอยาง รอยละ 100 มความรดานการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชออยในระดบด เมอเปรยบเทยบคาเฉลยของคะแนนความรดานการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอของกลมตวอยาง ระหวางกอนการทดลอง กบหลงการทดลองครงท 1 มความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต (p< 0.05) คาเฉลยของคะแนนความรดานการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอของกลมตวอยาง ระหวางกอนการทดลอง กบหลงการทดลองครงท 2 มความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต (p< 0.05) และคาเฉลย ของคะแนนความรดานการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอของกลมตวอยาง ระหวางหลงการทดลองครงท 1 กบหลงการทดลองครงท 2 มความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต (p< 0.05) ดงนนผลการวจยจงสนบสนนสมมตฐานขอท 1

84

จากผลการศกษาขางตนสามารถอภปรายผลไดวา จากการศกษาครงนกลมตวอยางไดรบการพยาบาลตามระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความรในการปองกนการตดเชอของผปวยลางไตทางชองทอง ซงประกอบดวยการใหความรในการปองกนการตดเชอ โดยเรมตนจากการสรางสมพนธภาพระหวางพยาบาลและผ ปวย, ญาต ซงตามแนวคดของโอเรมเ ชอวา สมพนธภาพทดระหวางพยาบาลและผปวยทมการสอสารทดท งวาจา และการแสดงออกของพยาบาลทท าใหผปวยเขาใจปญหา และวธการชวยเหลอทพยาบาลใหแกผปวยอยางจรงใจจะเปนสงแวดลอมทเหมาะสมในการสงเสรมและเอออ านวยใหผปวยเกดการเรยนรไดเรวขน เกดการเปลยนแปลงและมการพฒนาความสามารถในการดแลตนเองไดอยางมประสทธภาพเพมขน (Orem, 2001) รวมถงมการบรรยายเรองการดแลตนเองในการปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทอง ประกอบดวย การดแลแผลชองทางออก การเปลยนถายน ายา และการรบประทานอาหารโดยการใชสอประกอบการสอนทเขาใจงาย เหมาะสม ไดแก วดทศน แผนพบ ภาพพลก โปสเตอร คมอ การสาธตดวยหนจ าลอง ซงสอตางๆทใชในการสอนหรอแนะน าทไมยงยาก ท าใหผปวยเกดการเรยนรทชดเจนและเขาใจ จ าไดงายขน ซงสอดคลองกบ อษณ พทธมนตร (2549) ทพบวาการบรรยายในรปแบบของสอ จะชวยผปวยเกดการเรยนรทชดเจน สามารถจ าสงทเรยนรไดเพมมากขน รวมกบการสนบสนนอปกรณ เพอสงเสรมการดแลตนเองในการปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทอง ประกอบดวย โปสเตอรการลางมอ ตวอยางรายการอาหารส าหรบผปวยลางไตทางชองทอง โปสเตอรขนตอนการท าแผลชองทางออก รวมถงคมอในการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอ เพอน ากลบไปใชทบทวนทบาน ซงเปนการชวยเตอนความจ า กระตนใหเกดการปฏบตทถกตองเพมมากขน

ผลการวจยดงกลาวสอดคลองกบการศกษาของ วรางคณา บญมา (2548) พบวาผลของโปรแกรมฟนฟสมรรถภาพปอดตอความทนในการปฏบตกจกรรมของผปวยโรคปอดอดกนเรอรง ซงประกอบดวยการใหความร การหายใจแบบเปาปาก การออกก าลงกาย และการดแลดานจตสงคม มการแจกคมอการปฏบตตว เปนการสอนอยางมแบบแผนท าใหผปวยทไดรบการแจกคมอและเขารวมโปรแกรมมการปฏบตกจกรรมทเพมขน สามารถปฏบตกจวตรประจ าวนดวยตนเองไดเหมาะสมมากขนกวากลมทไมไดรบการแจกคมอและเขารวมโปรแกรม รวมทงระหวางการใหความรผวจยจดใหมการแลกเปลยนความคดเหนระหวางกลมตวอยาง และสมาชกครอบครว โดยรบฟงปญหาพรอมใหค าปรกษาชแนะ เพอการตดสนใจในการดแลตนเอง ซงชวยใหผปวยไดรบความกระจางในปญหาทสงสย ดงค ากลาวกลมตวอยางทวา “กนไข กนปลาทกวน เหนพยาบาลบอกวามนชวยปองกนการตดเชอได แตบางทกเบอนะกนทกวน บางทบอกปาท าอยางอนใหกนบาง เหน

85

พยาบาลใหตวอยางเมนอาหารมา ปากมเปลยน ๆ บาง” (รายท 4)“สวนใหญเปนปลากบไข ลกสาวท าใหกนเหนในเอกสารเลม ๆ ทคณพยาบาลใหมาเคาบอกวาดจะไดไมตดเชอ” (รายท 11)

นอกจากนนผลการศกษายงสอดคลองกบการศกษาของ พชรรดา เคณาภม (2552) พบวาการปฏบตการพยาบาลระบบสนบสนน และใหความรในคลนกเบาหวานโรงพยาบาลหนองคาย สามารถสงเสรมใหผปวยเบาหวานชนดท 2 ทยงไมมภาวะแทรกซอนจากเบาหวาน มคะแนนความรเรองโรคในระดบด และยงสอดคลองกบการศกษาของ สพตรา สงหอตสาหชย (2550) พบวาผลของการพยาบาลแบบสนบสนนและใหความร ตอความร ความสามารถในการดแลตนเอง ความพงพอใจตอบรการพยาบาล และผลลพธทางคลนกของผปวยโรคไตเรอรงทรกษาดวยเครองไตเทยม มคาเฉลยคะแนนความรในการดแลตนเองของกลมทไดรบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความรสงกวากลมทไดรบการพยาบาลตามปกตอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .01

สมมตฐานท 2 หลงไดรบการดแลตามระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความร

ในการปองกนการตดเชอของผปวยลางไตทางชองทอง กลมตวอยางมพฤตกรรมการบรโภคอาหารและพฤตกรรมการดแลตนเองในการปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทองดกวากอนไดรบการทดลอง

ผลการศกษาพบวา กอนการทดลองกลมตวอยางมคะแนนพฤตกรรมการบรโภคอาหารระดบปานกลาง รอยละ 100 หลงการทดลองครงท 1 และหลงการทดลองครงท 2 พบวากลมตวอยางมคะแนนพฤตกรรมดานโภชนาการถกตองเพมขนเปน ระดบด รอยละ 100 เมอเปรยบเทยบคาเฉลยของคะแนนพฤตกรรมการบรโภคอาหารของกลมตวอยาง ระหวางกอนการทดลอง กบหลงการทดลองครงท 1 มความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต (p< 0.05) คาเฉลยของคะแนนพฤตกรรมการบรโภคอาหารของกลมตวอยาง ระหวางกอนการทดลอง กบหลงการทดลองครงท 2 มความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต (p< 0.05) และคาเฉลยของคะแนนพฤตกรรมการบรโภคอาหารของกลมตวอยาง ระหวางหลงการทดลองครงท 1 กบหลงการทดลองครงท 2 มความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต (p< 0.05)

คะแนนพฤตกรรมการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอหลงไดรบการพยาบาลตามระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความร พบวา หลงการทดลองครงท 1 กลมตวอยางสวนใหญมคะแนนพฤตกรรมการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอระดบด รอยละ 90 และระดบปานกลาง รอยละ 10 หลงการทดลองครงท 2 พบวา กลมตวอยางมคะแนนพฤตกรรมการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอระดบด รอยละ 100 เมอเปรยบเทยบคาเฉลยของคะแนนพฤตกรรมการดแลตนเอง

86

เพอปองกนการตดเชอของกลมตวอยาง ระหวางหลงการทดลองครงท 1 กบหลงการทดลองครงท 2 มความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต (p< 0.05)

จากผลการศกษาขางตนผลการวจยจงสนบสนนสมมตฐานขอท 2 และสามารถอภปรายผลไดวา จากการศกษาครงนกลมตวอยางไดรบการพยาบาลตามระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความรในการปองกนการตดเชอของผปวยลางไตทางชองทอง ซงประกอบดวย การใหความรในการปองกนการตดเชอ การชแนะ โดยเรมจากการประเมนการปฏบตในการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทอง และการใหค าแนะน าเพมเตมในดานตางๆ ทเปนปญหาจากการปฏบตทประเมนได การสนบสนนดานตางๆเชน ก าลงใจจากบคลากรสขภาพ โดยการรบฟงปญหาอปสรรคทเกดขน และการใชค าพด การสมผส กรยาทาทางเพอสงเสรมใหก าลงใจ, การสนบสนน สงเสรมความรสก เจตคตทางบวกใหเกดขนโดยกระตนใหกลมตวอยางเหนคณคาของความสามารถในการดแลตนเองและการปฏบตกจกรรมในการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอใหเหมาะสมทสด โดยใชค าพดทใหก าลงใจกลาวชมเชย เปนทปรกษา รวมทงการพดคยรวมกบญาต เพอใหการสนบสนนการดแลตนเองของผปวย รวมถงการสนบสนนอปกรณ เพอสงเสรมการดแลตนเองในการปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทอง ประกอบดวย โปสเตอรการลางมอ ตวอยางรายการอาหารส าหรบผปวยลางไตทางชองทอง โปสเตอรขนตอนการท าแผลชองทางออก และการสรางสงแวดลอม ซงเปนการชวยเหลอจดการสงแวดลอมทบานใหเหมาะสมตอการปฏบตกจกรรมดแลตนเองในการปองกนการตดเชอ ประกอบดวย สงแวดลอมในการดแลแผลชองทางออก สงแวดลอมในการเปลยนถายน ายา รวมกบการเยยมกลมตวอยางทบาน 2 ครง เพอประเมนสงแวดลอม และดแลชวยเหลอการจดสงแวดลอมทบานใหเหมาะสม

ซงผลการศกษากลมตวอยางมพฤตกรรมการบรโภคอาหาร และพฤตกรรมการดแลตนเองในการปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทอง หลงไดรบการดแลตามรปแบบการพยาบาลแบบสนบสนน ใหความรในการปองกนการตดเชอ ดกวากอนไดรบการทดลอง แสดงใหเหนวาระบบการพยาบาลแบบสนบสนนและใหความร ซงมทงการชแนะ การสอน การสนบสนนและการสรางสงแวดลอม โดยพยาบาลมบทบาทในการใหความรและสนบสนน ท าใหผปวยพฒนาความสามารถในการดแลตนเองไดอยางเพยงพอและตอเนอง (Orem, 2001) ผวจยด าเนนกจกรรมการสอนเปนรายบคคลตามระบบการพยาบาลทสรางขน สามารถปรบความพรอมและการรบรของกลมตวอยางแตละคนไดอยางเหมาะสมชวยใหเกดการเรยนรและพฒนาทกษะในการคด ตดสนใจ และปรบพฤตกรรมการดแลตนเองใหเปนไปอยางถกตองและเหมาะสม ซงเปนสงส าคญในการพฒนาความสามารถในการดแลตนเอง การทกลมตวอยางมความสามารถในการดแลตนเองเพมขนน

87

คาดวาจากการมความร ความเขาใจเกยวกบโรคทเปนอยชดเจน และมสวนรวมในการฝกปฏบต รวมทงเหนความส าคญในการดแลตนเอง

นอกจากนนผวจยยงใชการชแนะ โดยเรมจากการประเมนการปฏบตในการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทอง และการใหค าแนะน าเพมเตมในดานตางๆ ทเปนปญหาจากการปฏบตทประเมนได ซงเปนการชวยใหผปวยมการปฏบตทถกตองมากขน และการสนบสนนสงเสรมความรสก เจตคตทางบวกใหเกดขนโดยกระตนใหกลมตวอยางเหนคณคาของความสามารถในการดแลตนเองและการปฏบตกจกรรมในการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอใหเหมาะสมทสด โดยใชค าพดทใหก าลงใจกลาวชมเชย เปนทปรกษา รวมทงการพดคยรวมกบญาต เพอใหการสนบสนนการดแลตนเองของผปวย รวมถงการสนบสนนอปกรณ เพอสงเสรมการดแลตนเองในการปองกนการตดเ ชอจากการลางไตทางชองทอง สอดคลองกบการศกษาของ อรณรตน กาญจนะ (2545) ไดสมภาษณเชงลกผปวยโรคเรอรงในแผนกผปวยนอก โรงพยาบาลมหาราชนครเชยงใหม พบวาสงทชวยสงเสรมความสามารถในการดแลตนเอง คอการไดรบความเอาใจใสจากบคคลรอบขาง ท าใหมก าลงใจทจะดแลตนเอง ไดรบการสนบสนนทางอารมณจากความรก ความเอาใจใสของครอบครวและขอมลขาวสารจากทมสขภาพมากทสด ซงสอดคลองกบแนวคดของ Orem (2001) ทกลาววาการสนบสนนเปนการสงเสรมความพยายามใหผปวยมพฤตกรรมการดแลตนเองทด สามารถปฏบตกจกรรมการดแลตนเองไดแมจะตกอยในภาวะเครยด มความเจบปวย หรอทกขทรมานจากโรคหรอเหตการณทประสบ สามารถเรยนรทจะมชวตอยโดยไมเปนอปสรรคตอการพฒนาการของตนเองหรอเปนอปสรรคนอยทสด การสนบสนนอาจเปนค าพดหรอกรยาทาทาง เชน การมอง การสมผส การชวยดานรางกาย โดยเลอกใหเหมาะสมกบสถานการณและบคคล รวมถงเปดโอกาสใหสมาชกครอบครวมสวนรวมในการกระตน และสงเสรมพฤตกรรมการดแลตนเองทเหมาะสมเมออยทบาน เชน เปนก าลงใจ ชวยจดเตรยมอาหารทเหมาะสมให การสนบสนนทงรางกายและอารมณจะชวยใหผปวยมก าลงใจและแรงจงใจในการปฏบตกจกรรมการดแลตนเอง น าไปสพฤตกรรมการดแลตนเองอยางเหมาะสม

การสรางสงแวดลอมทสงเสรมตอการพฒนาความสามารถในการดแลตนเอง โดยการเปดโอกาสใหผปวยและญาต มการซกถาม พดคย รวมถงการดแลสขภาพผปวยทบานโดยการตดตามเยยมบาน 2 ครง เพอเปนการตดตามผลพฤตกรรมการดแลตนเองและประเมนผลการพยาบาลระบบสนบสนนและใหความร ใหความรเพมเตมในสงทยงขาดหรอมขอสงสย หรอไมมนใจในความถกตองของการปฏบต เพอกระตนสงเสรมใหมการดแลตนเองไดถกตอง และการโทรศพทตดตามการรกษา เพอใหเกดความมนใจและอนใจในการดแลตนเอง และสามารถโทรปรกษาได เมอพบปญหาในการดแลตนเอง ดงค ากลาวกลมตวอยางทวา “ตอนแรกไมมหองใหลงนอน แตพอคณ

88

พยาบาลมาแนะน าเรองกนหองแบบงายๆแลวคอยสบายใจขน ชวย ๆ กนเตอนเรองลางมอ ท าใหท าถกตองมากขน” (รายท 14) “ชวงแรกแมเบออาหาร กนไดมอละนอย ไขกไมคอยกนแตพอคณหมอมาเยยมทบาน แลวบอกแมเคาเรองการกนอาหารทมประโยชน แมเคากพยายามกนมากขน” (รายท 3) “จ าขนตอนไมคอยได สบสนนะวาท าขนตอนไหนกอนหลง ไดคณพยาบาลท าใหด เขาใจมากขน มนใจแลววาท าใหลงได” (รายท 2) ซงโอเรมเชอวาการจดสงแวดลอมทเหมาะสม การมสมพนธภาพทดระหวางผสอนกบผรบบรการจะสงเสรมและเอออ านวยใหผรบบรการเกดการเรยนรทเรวขน และใหความรวมมอในการน าไปปรบหรอเปลยนแปลงพฤตกรรมการดแลตนเองได (สมจต หนเจรญกล, 2547) สอดคลองกบการศกษาของพอล (Paul, 2008) พบวา พยาบาลจะใหความรแกผปวยและญาตในการเตรยมอาหารทจ ากดโซเดยมซงการสนบสนนของครอบครวนนมผลตอการลดปรมาณโซเดยมในอาหารทรบประทาน การมแรงจงใจจากพยาบาลโดยการโทรศพทเพอสอบถามและใหขอมลยอนกลบในการปฏบตตวของผปวยภาวะหวใจลมเหลว และการใหความรและการตดตามเยยมบานผปวยจะท าใหลดการเกดอาการของภาวะหวใจลมเหลว และลดการกลบเขานอนในโรงพยาบาลซ า และสอดคลองกบการศกษาของเบนเดอร และคณะ (Bender, et al.,2006) พบวาการเยยมบานเพอประเมนสงแวดลอมในการปฏบตการลางไตทางชองทอง เชนหองในการเปลยนถายน ายา สถานทเกบน ายา และการประเมนการปฏบตการดแลตนเองทบาน รวมทงการใหค าแนะน าจากการประเมนสถานการณจรงในการปฏบตการดแลตนเองสามารถชวยลดความเสยงในการตดเชอได

ผลการวจยครงนยงสอดคลองกบงานทเกยวกบระบบสนบสนนของพยาบาลดวยการเยยมบานของการศกษาในโรงพยาบาลมหาวทยาลยนเรศวร จงหวดพษณโลก ในโครงการเยยมบานผปวยโรคไตเรอรงทลางไตทางชองทองชนดถาวรซงพบวากจกรรมการเยยมบานเปนกจกรรมหนงทมความส าคญในการดแลผปวยโรคไตเรอรงทลางไตทางชองทองชนดถาวร ท าใหทราบวาผปวยปฏบตตวไดถกตองสอดคลองกบแผนการรกษาของแพทยหรอไมในขณะอยทบาน ทราบแนวทางการแกไขปญหาทพบในปจจบน สามารถวางแผนแกไขปญหาในเบองตนไดและทราบคณภาพชวตของผปวย สงผลใหเกดการปองกนภาวะแทรกซอนของผปวยทท าการลางไตทางชองทองชนดถาวร เกดการสงตอการตดตามดแลใหกบเจาหนาทสถานอนามยดแลตอเกดเครอขายการใหบรการระบบดแลสขภาพอยางตอเนอง (หนวยไตเทยมโรงพยาบาลมหาวทยาลยนเรศวร, 2552) รวมทงสอดคลองกบการศกษาของกนกวรรณ พนพานชย (2549) ทใชโปรแกรมการพยาบาลสนบสนนและใหความรเพอสงเสรมพฤตกรรมการดแลตนเองของผ ปวยไตวายเ รอรงทรกษาแบบประคบประคองประกอบดวยการสรางสมพนธภาพ การใหขอมลและการชแนะ การสนบสนนโดยการพดคยแลกเปลยนความคดเหน สอบถามถงภาวะสขภาพ ทบทวนความรและกจกรรมการปฏบตตนดวย

89

การใชค าพดหรอกรยาทาทางเปนมตร ใหก าลงใจ และการสรางสงแวดลอมโดยการจดสถานทในการด าเนนการพยาบาลอยางเหมาะสม สรางบรรยากาศทสงเสรมการเรยนร ใหค าแนะน าและตอบขอสงสยเรองพฤตกรรมการดแลตนเองเมออยทบานดวยการตดตามทางโทรศพท พบวาพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยไตวายเรอรงทรกษาแบบประคบประคองภายหลงไดรบโปรแกรมการพยาบาลสนบสนนและใหความรสงกวากอนไดรบโปรแกรม นอกจากนนการศกษาผลของระบบการพยาบาลแบบสนบสนนและใหความรตอ ความร พฤตกรรมการดแลตนเอง และภาวะสขภาพของผปวยภาวะหวใจลมเหลว (จารวรรณ นนลอย, 2551) พบวาหลงการทดลองผปวยในกลมทไดรบการพยาบาลแบบสนบสนนและใหความรมความร พฤตกรรมการดแลตนเอง สงกวากลมควบคมและมคาเปลยนแปลงน าหนกตวและคาเปลยนแปลงขนาดเสนรอบวงขอเทาเพมขน นอยกวากลมควบคม และคาเปลยนแปลงเฉลยของการเกดอาการเหนอยหอบระหวางกลมควบคมและกลมทดลองแตกตางกน รวมทงการศกษาผลของโปรแกรมระบบการพยาบาลแบบสนบสนนและใหความรตอความร พฤตกรรมการดแลตนเอง และน าหนกตวทเปลยนแปลงในผปวยโรคตบแขงทมภาวะทองมาน (พชรยา พยคฆพงษ, 2554) พบวาผปวยกลมทดลองมคาเฉลยผลตางคะแนนความร และคะแนนพฤตกรรมการดแลตนเองสงกวากลมควบคมและมคาเฉลยผลตางน าหนกตวลดลงมากกวากลมควบคม

สมมตฐานท 3 หลงไดรบการดแลตามระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความร

ในการปองกนการตดเชอของผปวยลางไตทางชองทอง กลมตวอยางไมมภาวะแทรกซอนดานการตดเชอ

ผลการศกษาพบวา หลงการทดลองครงท 1 กลมตวอยางสวนใหญไมเกดการตดเชอเยอบชองทองอกเสบ และการตดเชอแผลชองทางออก พบมการตดเชอเยอบชองทองอกเสบ รอยละ 10หลงการทดลองครงท 2 กลมตวอยางไมพบการตดเชอเยอบชองทองอกเสบ และการตดเชอแผลชองทางออก จากผลการศกษาขางตนผลการวจยจงสนบสนนสมมตฐานขอท 3 และสามารถอภปรายผลไดวา กลมตวอยางทพบการตดเชอมความรเกยวกบอาหารทไมควรรบประทานด เชนไมควรรบประทานอาหารหมกดอง แตเมออยในสถานการณจรงพบวายงมการรบประทานอย ซงเปนสาเหตของการตดเชอ ดงค ากลาวกลมตวอยางทวา “วนกอนอาท าหนอไมดองใหปกน เลยปวดทอง ถายเหลว น ายากขน ตองรบไปโรงพยาบาล ดนะไมตองนอนโรงพยาบาล ตอนนเลยตองก าชบอาเรองอาหารทปกนไมได” (รายท 10) “พอชอบแอบกนขนมจน ชอบมาก วนกอนทตดเชอกเพราะกนขนมจนเขาไป” (รายท 18) สอดคลองกบการศกษาของ เบท และคณะ (Beth, et al., 2011) พบวาสาเหตของการตดเชอในชองทอง (Peritonitis) คอการปนเปอนเชอจากผวหนงหรอเชอจาก

90

สงแวดลอม และอาการถายเหลวซงเกดจากการตดเชอในล าไส รวมทงการศกษาน ารองซงผวจยไดศกษาการบ าบดทางการพยาบาลโดยใชโปรแกรมการสงเสรมการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอในผปวยโรคไตเรอรงทลางไตทางชองทอง 3 คน พบวาผปวยทเคยเกดเยอบชองทองอกเสบมสาเหตจากการรบประทานอาหารทปรงไมสก ปนเปอนเชอ และการปนเปอนเชอระหวางขนตอนการเปลยนถายน ายาดวยตนเองทบาน

ภายหลงกลมตวอยางเกดเยอบชองทองอกเสบ กลมตวอยางจะเกดการเรยนรจากประสบการณโดยการปรบเปลยนพฤตกรรมเดมทคดวาเปนสาเหตทท าใหเกดการตดเชอคอปรบการรบประทานอาหารทสงผลตอการตดเชอ สอดคลองกบการศกษาของ พนดา เทยมจรรยา (2555) ทพบวา พฤตกรรมการดแลตนเองในปจจบน เพอปองกนไมใหเกดการตดเชอซ า คอ 1) การขอความชวยเหลอจากเจาหนาท 2) การน าประสบการณ และความรมาเปนแนวทางในการดแลตนเอง 3) การปฏบตตามค าแนะน าอยางเครงครด 4) การปองกนไมใหเกดภาวะแทรกซอน และ5)การยอมรบสภาพความเจบปวยโดยพ งพากลมผดแลใหก าลงใจ รวมทงการไดรบการดแลตามระบบการพยาบาลแบบสนบสนนและใหความร ทงนผวจยไดยดหลกการสนบสนนและใหความรแกกลมตวอยาง โดยเรมจากการสรางสมพนธภาพทดอยางตอเนอง ท าใหเกดความไววางใจและชวยเพมประสทธภาพในการตดตอสอสาร (สมจต หนเจรญกล, 2547) เกดการความรสกทด เปนมตร กลาพดคย ท าใหสามารถประเมนปญหาของผปวยและครอบครวไดตามความเปนจรง น ามาพจารณาตดสนความพรองในการดแลผปวยและตกลงรวมกนวาจะตองใหการสนบสนนดานใดบาง รวมทงผวจยไดเขาไปดแลสขภาพผปวยทบานโดยการตดตามเยยมบานเปนเวลา 2 ครง ในการตดตามเยยมผปวยแตละครง ผวจยใหเนอหาทตรงกบความสนใจและสถานการณทผปวยและญาตตองเผชญ และการตดตามเยยมผปวยอยางตอเนอง ท าใหผวจยไดเหนสภาพทเปนจรงของกลมตวอยาง ผวจยสามารถชวยเหลอรวมทงวางแผนและปรบเปลยนวธการดแลตนเองทเหมาะสม และเปนการตดตามผลพฤตกรรมการดแลตนเอง ซงหลงการทดลองครงท 2 ดวยการดแลตามระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความรในการปองกนการตดเชอของผปวยลางไตทางชองทอง พบวา กลมตวอยางไมพบการตดเชอเยอบชองทองอกเสบ และการตดเชอแผลชองทางออก

ผลการศกษาครงน ชใหเหนวาการใหการพยาบาลดวยระบบสนบสนนและใหความรทผวจยน ามาศกษาในครงนสามารถสงเสรมการดแลตนเองในการท ากจวตรประจ าวนและการปฏบตตนตามแผนการรกษาได ไมเกดภาวะแทรกซอน เพราะผวจยเนนการออกแบบระบบการพยาบาลแบบสนบสนนและใหความรทมการตดตามผปวยอยางตอเนองจ านวน 2 ครง และคอยสนบสนนและใหความรเพมเตมทกครงเมอผปวยมความตองการ ดวยการประเมนปญหาจากขอมลเชงประจกษในการดแลตนเองของผปวยทบาน และสงเสรมความรในดานทเปนปญหาในการดแล

91

ประกอบดวยการท าแผลชองทางออก การเปลยนน ายา และการบรโภคอาหารทเหมาะกบภาวะสขภาพ สนบสนนใหผปวยมพฤตกรรมการดแลตนเองทถกตองเหมาะสม เพอใหผปวยสามารถควบคมและปองกนภาวะแทรกซอนทจะเกดขน และสามารถด ารงชวตอยไดอยางมความสข บรรลความมคณภาพชวตทดตอไป

ขอเสนอแนะ

จากผลการวจย ผวจยมขอเสนอแนะดงน ดานการปฏบตการพยาบาล

1. ควรน าระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความรนไปใชในการดแลผปวยโรค ไตเรอรงทลางไตทางชองทอง ทงนควรมการตดตามดแลผปวยอยางตอเนองทงในสถานบรการและตดตามเยยมทบานเพอใหครอบครวมสวนรวมในการดแลและสงเสรมใหเกดการดแลตนเองทเหมาะสม รวมถงการสนบสนนและสรางสงแวดลอมในดานการมปฏสมพนธของผปวย และบคคลในครอบครวและชมชน เพอเสรมสรางแรงจงใจในการปรบเปลยนพฤตกรรมอยางตอเนอง

2. น าผลการวจยไปใชเปนแนวทางในการพฒนาระบบการพยาบาลเพอสงเสรมการดแล ตนเองในการปองกนการตดเชอของผปวยโรคไตเรอรงทรบการลางไตทางชองทอง ซงควรมการประสานงานและการมสวนรวมของบคลากรระดบปฐมภม เพอเพมประสทธภาพในการวางแผนระบบการดแลผปวยโรคไตเรอรงทรบการลางไตทางชองทองไดอยางสมบรณยงขน

ดานการวจย 1. เพอใหการวจยมความนาเชอถอเพมขน ควรศกษาวจยโดยใชวธการวจยแบบกงทดลอง

เปรยบเทยบโดยใช การเปรยบเทยบ 2 กลม (Randomized Controlled Trial) เพอใหเหนผลลพธทชดเจน

2. ควรตดตามผลของการพยาบาลแบบสนบสนนและใหความรในการปองกนการตด เชอของผปวยโรคไตเรอรงทรบการลางไตทางชองทอง ในระยะยาว 6 เดอน และ 1 ป เปนตน เพอศกษาความย งยนของพฤตกรรมภายหลงการใชแนวทางดงกลาว

บรรณานกรม

ภาษาไทย

กนกกร ศรทาโส. (2547). การดแลรกษาแผล exit site. ใน ทว ศรวงศ (บรรณาธการ). องคความร พนฐานและเทคนคในการลางไต (หนา 153 – 157). ขอนแกน : มหาวทยาลยขอนแกน. กนกวรรณ พนพานชย. (2549). ผลของการใชโปรแกรมการพยาบาลสนบสนนและใหความรตอ

พฤตกรรมการดแลตนเองของผ ปวยไตวายเรอรงทรกษาแบบประคบประคอง . วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย, กรงเทพฯ.

เกรยง ตงสงา, และชวลต รตนกล. (2548). แนวทางการชะลอความเสอมของไตโดยไมใชยา. ใน ประสทธ ฟตะกล (บรรณาธการ). การฟนฟสมรรถภาพของไต : กลไลและกลยทธการรกษาปองกน (หนา 134 – 164). กรงเทพฯ : จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

เกอเกยรต ประดษฐพรศลป. (2551). ขอมลการรกษาทดแทนไตดวย CAPD ในประเทศไทย. ใน สมชาย เอยมออง และคณะ (บรรณาธการ), Textbook of peritoneal dialysis (หนา 45-

61).กรงเทพฯ: เทกซ แอนดเจอรนล พบลเคชน. งานลางไตทางชองทอง โรงพยาบาลนครปฐม. (2557). ขอมลผปวยไตวายเรอรงทลางไตทางชอง

ทอง. ส านกงานสาธารณสขจงหวดนครปฐม. นครปฐม. จนทนา ชาญประโคน. (2550). สมพนธภาพและกระบวนการจดการของครอบครวในการดแลผปวย

โรคหลอดเลอดสมอง. วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการ พยาบาลผใหญ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยครสเตยน, นครปฐม.

จารวรรณ นนลอย. (2551). ผลของระบบการพยาบาลแบบสนบสนนและใหความรตอ ความร พฤตกรรมการดแลตนเอง และภาวะสขภาพของผปวยภาวะหวใจลมเหลว. วทยานพนธ

ปรญญาพยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลผ ใหญ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยบรพา, ชลบร.

จนตนาพร ประสมศร. (2555). ผลของการพยาบาลตามทฤษฎความส าเรจตามจดมงหมายของคงตอ พฤตกรรมการบรโภคอาหารของผปวยไตเรอรงทไดรบการลางไตทางชองทอง. วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลผใหญ บณฑต วทยาลย มหาวทยาลยครสเตยน, นครปฐม.

93

จราภรณ สพจมาตย. (2554). การศกษาการวเคราะหสถานการณการสงเสรมการดแลตนเองใน ผสงอายทไดรบการลางไตทางชองทองอยางตอเนองโรงพยาบาลเชยงรายประชาน เคราะห. วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลผใหญ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม. จรายทธ จนทรมา. (2551). Optimal care of dialysis inadequacy in CAPD. ใน ทว ศรวงศ. และชล ทป พงศสกล (บรรณาธการ). 2008 Optimal care on CAPD in Thailand (หนา 113 – 120). ขอนแกน : มหาวทยาลยขอนแกน. (2552). PD related peritonitis. ใน ชลธป พงศสกล และ ทว ศรวงศ (บรรณาธการ), 2009 Practical nephrology (หนา 23-30). ขอนแกน: มหาวทยาลยขอนแกน. ไตรรกษ พสษฐกล, และ สมชาย เอยมออง. (2547). ขอบงชในการลางไต. ใน สมชาย เอยมออง, เกอ เกยรต ประดษฐพรศลป และ เกรยง ตงสงา (บรรณาธการ), Practical dialysis (พมพครง ท 1หนา 4–10). กรงเทพฯ: เทกซ แอนด เจอรนล พบลเคชน. ดรณ จนทรเลศฤทธ, และทว ศรวงศ. (2547). ปจจยในการเลอกวธการลางไต. ใน ทว ศรวงศ (บรรณาธการ). องคความรพนฐานและเทคนคในการลางไต (หนา 10 – 16). ขอนแกน : มหาวทยาลยขอนแกน. ทว ศรวงศ (บรรณาธการ). (2547). การรกษาดวยวธ CAPD และสรรวทยาทเกยวของ. ใน องค ความรพนฐานและเทคนคในการลางไต. (หนา 125-134). ขอนแกน:

มหาวทยาลยขอนแกน. ทว ศรวงศ, และ ชลธป พงศสกล. (2551). 2008 optimal care on CAPD in Thailand. ขอนแกน: มหาวทยาลยขอนแกน. ธนนดา ตระการวนช. (2547). Delayed progression in chronic kidney disease. ใน เกอเกยรต ประดษฐพรศลป, และก าธร ลลามะล (บรรณาธการ). Nephrology Review 2004 (หนา 193 – 218). กรงเทพฯ : สรางสอ. พชรรดา เคณาภม. (2552). การพยาบาลระบบสนบสนนและใหความร เพอการควบคมโรคในผปวย เบาหวานชนดท 2. วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการ พยาบาลผใหญ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยขอนแกน, ขอนแกน. พชรยา พยคฆพงษ. (2554).ผลของโปรแกรมระบบการพยาบาลแบบสนบสนนและใหความรตอ ความรพฤตกรรมการดแลตนเอง และน าหนกตวทเปลยนแปลงในผปวยโรคตบแขงทม ภาวะทองมาน. วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาล ผใหญ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยบรพา,ชลบร.

94

พนดา เทยมจรรยา, ชมนาด วรรณพรศร, และดวงพร หนตระกล. (2011). การดแลตนเองของ ผปวยทมการตดเชอของเยอบชองทองจากการรกษาดวยการลางไตทางชองทองอยาง

ตอเนอง Self-Care of Patients who had peritonitis from Continuous Ambulatory Peritoneal Dialysis. วารสารการพยาบาลและสขภาพ, 5(3), 55-66.

วรางคณา บญมา. (2548). ผลของโปรแกรมฟนฟสมรรถภาพปอดตอความทนในการปฏบตกจกรรม ของผ ทเปนโรคอดกนเรอรง. วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชา การพยาบาลผใหญ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม. วราภรณ เลยวนรเศรษฐ. (2011). อบตการณและปจจยทมผลตอการตดเชอในชองทองของผปวยลาง ไตทางชองทองภายใตระบบประกนสขภาพถวนหนาในโรงพยาบาลมหาราช นครราชสมา: ป พ.ศ.2551-2553. Journal of the Medical Association of Thailand, 94(4), 19-23. วลย อนทรมพรรย และอปถมภ.ศภสนธ. (2548). อาหารส าหรบผปวยไตเรอรงกอนลางไต. วารสาร มลนธโรคไตแหงประเทศไทย, 19(38), 3-22. วสนต สเมธกล (บรรณาธการ). (2550). Comprehensive review of dialysis. กรงเทพฯ : เทกซ แอนด เจอรนล พบลเคชน. วนย รงสนนท. (2554). สถตและการวจยทางสงคมศาสตร. (หนา 123-130). กรงเทพฯ: โรงพมพอา งวน. ศศธร ชดนาย. (2550). การพยาบาลผปวยไตวายเรอรงทไดรบการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม. นนทบร : โครงการสวสดการวชาการ สถาบนพระบรมราชชนก. ศากล ชางไม. (2555). การวเคราะหขอมลเชงคณภาพ. Christian University of Thailand Journal. 18 (1). 42-53. ศภชย ฐตอาชากล. (2551). การลางไตทางชองทอง: สรรวทยา. ใน สมชาย เอยมออง และคณะ (บรรณาธการ), Textbook of peritoneal dialysis (หนา 115-129). กรงเทพฯ: เทกซแอนด เจอรนล พบลเคชน. ส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช.). (2555). รายงานการสรางหลกประกนสขภาพถวน หนา ประจ าป 2554. กรงเทพมหานคร: ส านกนโยบายและแผน ส านกงานหลกประกน สขภาพแหงชาต. สมาคมโรคไตแหงประเทศไทย. (2554). แนวทางปฏบตการเยยมบานผปวยลางไต. สบคนเมอ 10 มกราคม 2557 จากงานลางไตทางชองทอง โรงพยาบาลนครปฐม.

95

สธาสน วระเดชะ. (2554). การจดการตนเองของผปวยไตวายระยะสดทายทไดรบการรกษาดวยการ ลางไตทางชองทองแบบตอเนอง. วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลผใหญ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยขอนแกน, ขอนแกน. สพตรา สงหอตสาหชย. (2550). ผลของการพยาบาลแบบสนบสนน ตอความรความสามารถในการ ดแลตนเอง ความพงพอใจตอบรการพยาบาล และผลลพธทางคลนกของผปวยไตวาย เรอรงทรกษาดวยเครองไตเทยม. วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขา การพยาบาลผใหญ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยบรพา,ชลบร. สรพล วระศร. (2551). Optimal care of psychictric problems in dialysis patients. ใน ทว ศรวงศ และชลทป พงศสกล. (บรรณาธการ). 2008 Optimal care on CAPD in Thailand. . (หนา 127 – 131). ขอนแกน : มหาวทยาลยขอนแกน. สรภา ชางศรกลชย. (2551). Optimal care of catheter-related infection in CAPD. ใน ทว ศรวงค (บรรณาธการ), 2008 optimal care on CAPD in Thailand. (หนา 23-29). ขอนแกน: มหาวทยาลยขอนแกน. สจตรา ลมอ านวยลาภ. (2545). การพยาบาลผปวยไตวายเรอรงทรกษาดวย ซ เอ พ ด. ขอนแกน: ขอนแกนการพมพ. สมจต หนเจรญกล. (2547). การดแลตนเอง:ศาสตรและศลปะทางการพยาบาล (พมพครงท 4) . กรงเทพฯ : ว.เจ.พรนตง. หนวยไตเทยมโรงพยาบาลมหาวทยาลยนเรศวร จ.พษณโลก. (2552). โครงการเยยมบานผปวยโรค

ไตเรอรงทลางไตทางชองทองชนดถาวร(CAPD). สบคนเมอ 10 กรกฎาคม 2557 จาก http://www.med.nu.ac.th/.../40_HA%20national%20Forum.

อดศร วงศรไพศาล, ศรรตน เรองจย, นงนช เออสจรตวงษ, สภร บษปวนช, ดรณ จนทรเลศฤทธ, และนชจรย หอมนาน. (2551). Work instruction : Maneuver of peritoneal dialysis. ใน ธนต จรนนทธวช, สรภา ชางศรกลชย, ธนนดา ตระการวนช, และวสนต สเมธกล (บรรณาธการ). New frontiers in dialysis. (หนา 337 – 346). กรงเทพฯ : เทกซแอนด เจอรนล พบลเคชน. อนตตร จตนนทน. (2553). การดแลผปวยไตวายเรอรง: การควบคมความดนโลหต. ใน ทว ศรวงค และ ศรรตน เรองจย (บรรณาธการ), Update on CKD Prevention & CAPD in PD First Era. .(หนา 31-40). ขอนแกน: โรงพมพมหาวทยาลยขอนแกน. อรณ จรวฒนกล. (2551). ชวสถตส าหรบงานวจยทางวทยาศาสตรสขภาพ (พมพครงท 3). ขอนแกน: คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน.

96

อรณรตน กาจนะ. (2545). ความสามารถในการดแลตนเอง การสนบสนนทางสงคมและการรบรตอ ภาวะสขภาพผปวยโรคเรอรง. วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต บณฑต วทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม. อรทย วนทา. (2547). พฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยไตวายเรอรงทรกษาดวยการลางชองทอง แบบถาวร. วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาล ผใหญ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยขอนแกน, ขอนแกน. อภสรา อรญวฒน. (2551). Psychosocial Aspects of Dialysis Therapy. ใน ธนต จรนนทธวช, สรภา ชางศรกลชย, ธนนดา ตระการวนช, และวสนต สเมธกล (บรรณาธการ). New frontiers in dialysis (หนา 317-326). กรงเทพฯ : เทกซ แอน เจอรนล พบลเคชน. อรวรรณ ขนส าร. (2552). สมรรถนะพยาบาลวชาชพทใหการดแลผปวยลางไตทางชองทอง. วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการพยาบาล, บณฑต วทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย, กรงเทพฯ. อรรถพงศ วงศววฒน. (2550). การดแลโรคไตเรอรงในปจจบน ใน ทว ศรวงศ(บรรณาธการ).

Update on CKD Prevention:Strategics and practical points (หนา 145-153). กรงเทพฯ: สมาคมโรคไตแหงประเทศไทย.

อษณ พทธมนตร. (2549). ประสทธผลของโปรแกรมสขศกษาตอพฤตกรรมการปองกนและควบคม ภาวะแทรกซอน ของผปวยไตวายเรอรงระยะสดทายทฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม ท หนวยไตเทยมมลนธโรคไตแหงประเทศไทย. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

อปถมภ ศภสนธ. (2550). Dietary prescription for maintenance dialysis patients. ใน ธนต จรนนท ธวช, สรภา ชางศรกลชย, ธนนดา ตระการวนฃ, และวสนต สเมธกล (บรรณาธการ). Comprehensive review of dialysis (หนา 181-206). กรงเทพฯ: เทกซ แอนด เจอรนล พบลเคชน. อมพร สกลแสงประภา. (2551). Treatment and Prevention of Peritoneal Dialysis-Related Infections.ใน สมชาย เอยมออง และเกรยง ตงสงา(บรรณาธการ), Textbook of Peritoneal Dialysis (หนา 269-278). กรงเทพฯ: เทกซ แอนด เจอรนล พบลเคชน. โอภาส ไตรตานนท, และศภชย ฐตอาชากล. (2550). Chronic of chronic dialysis : PD vs HD. ใน ธนต จรนนทธวช, สรภา ชางสรกลชย, ธนนดา ตระการวนช, และวสนต สเมธกล (บรรณาธการ). Comprehensive review of dialysis (หนา 309 – 328). กรงเทพฯ : เทกซ แอนดเจอรนลพบลเคชน.

97

ภาษาองกฤษ Altiintape, L.,Levendoglu, F., Okudan, N., Guney, I., Cilli, A., and Ugurlu, H. et al. (2006). Phusical disability,psychological status and health-related quality of life in older hemodialysis patients and age-matched controls[Electronic version]. Nephrology Nursing Journal, 10(3), 260-266. Best, J.W. (1977). Research in Education. (3rd ed.) Engle Wood Clift, NJ: Prentice Hall. Beth Piraino, et al., (2005). ISPD Guidelines/Recommendations. Peritoneal Dialysis International, 25(2), 107-121. Beth Piraino, et al., (2011). ISPD Position statement on reducing the risks of peritoneal dialysis- related infections. Peritoneal Dialysis International, 31(6), 614-630. Dhavee Sirivongs, Cholatip Pongkul, Thathsalang Keobounma, Darunee Chunlertrith, Kanokkorn

Sritaso and Jeff John. (2006). Risk factor of First Peritonitis Episode in Thai CAPD Patient. J Med Assoc Thai, 89(2), 138-145.

FH Bender, J Bernardinil and B Piraino. (2006). Prevention of infectious complications in peritoneal dialysis: best demonstrated practices. Kidney International 2006,70(44), 44-54.

Heron, M.P. (2007). Deaths: leading causes for 2004. National Vital Statistics Reports, 56(5), 3-4. Johnson, C.A., Levey, A.S., Coresh, J., Levin, A., Lau, J., and Eknoyan, G (2004). Clinical practice guideline for chronic kidney disease in adults: Part I. Definition, disease stages, evaluation, treatment, and risk factors [Electronic version]. American Family Physician, 70 (5), 869-876. Kurella, M., Chertow, G.M., Luan, J., and Yaffe, K. (2004). Cognitive impairment in chronic kidney disease [Electronic version]. Journal of the American Geriatrics Society, 52(11). Kimmel, P.L., and Peterson, R.A. (2005). Depression in end-stage renal disease patients treated with hemodialysis: Tools, correlates, outcomes and needs [Electronic version]. Seminars in dialysis, 18 (2), 1863-1869.

98

Madan, P., Kalra, O.P., Agarwal, S., and Tandon, O.P. (2007). Cognitive impairment in chronic kidney disease[Electronic version]. Nephrology Dialysis Transplantation, 22(2), 440- 444. Mujais, S., & Story, K. (2006). Peritoneal dialysis in the US: Evaluation of outcome in contemporary cohorts. Kidney International, 103(S2), 1-26. Orem, D. E. (2001). Nursing: concepts of practice (5th ed.). St. Louis: Mosby Year Book. Paul, S. (2008). Hospital Discharge Education for Patients With Heart Failure: What Really Works and What Is the Evidence?. Critical Care Nurse, 28, 66-82. Piraino, B. (2006). Peritoneal dialysis infection reconmendations: Contributions in nephrology. Nephrology Journal, 150, 181-186. Uhlig, K., Levey, A.S., and Sarnak, M.J. (2003). Traditional cardiac risk factor in individuals with chronic kidney disease [Electronic version]. Seminare in Dialysis, 16(2), 118-127.

ภาคผนวก

ภาคผนวก ก รายชอผทรงคณวฒตรวจสอบคณภาพเครองมอในการวจย

รายชอผทรงคณวฒตรวจสอบคณภาพเครองมอในการวจย

1. ผศ.ดร. เรวด จงสวฒน หวหนาภาควชาโภชนวทยา คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล

2. ดร.ศรกล การณเจรญพาณชย พยาบาลวชาชพช านาญการ งานบรหารหลกสตร วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน จกรรช

3. พญ.อษณย พลววฒนชยการ นายแพทย(ดานเวชกรรม)ระดบช านาญการ กลมงานอายรกรรม โรงพยาบาลนครปฐม

4. นางสภาพ ลมเจรญ พยาบาลวชาชพ(ดานการพยาบาล)ระดบช านาญการ หวหนางานปองกนและควบคมการตดเชอ กลมการพยาบาล โรงพยาบาลนครปฐม

5. นางบญพรง เจรญภทราวฒ พยาบาลวชาชพ(ดานการพยาบาล)ระดบช านาญการ หวหนางานบรการลางไตทางชองทอง กลมการพยาบาล โรงพยาบาลนครปฐม

ภาคผนวก ข เอกสารรบรองจรยธรรมการวจยในมนษย และแบบพทกษสทธผใหขอมล

105

วนท...................เดอน..............................พ.ศ. ...................... ขาพเจา.......................................................................................อาย..........................ป อาศยอยบานเลขท.......................ถนน...............................ต าบล............................................... ..อ าเภอ....................................จงหวด...................................รหสไปรษณย......................... โทรศพท.............................................ขอแสดงเจตนายนยอมเขารวม โครงการวจยเรอง “ผลลพธของระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความรในการปองกนการตดเชอของผปวยโรคไตเรอรงทลางไตทางชองทอง ในโรงพยาบาลระดบตตยภมแหงหนงในจงหวดนครปฐม” โดยขาพเจาไดรบทราบเกยวกบรายละเอยดของโครงการ ดงตอไปน - การวจยในครงนศกษาเกยวกบพฤตกรรมการดแลตนเองในการปองกนการตดเชอในผปวยโรคไตเรอรงทไดรบการลางไตทางชองทอง โดยมการตอบแบบสมภาษณ 3 ครง ครงแรกเกยวกบขอมลสวนบคคล แบบสมภาษณความรทางโภชนาการของผปวยโรคไตเรอรง แบบสมภาษณพฤตกรรมการบรโภคอาหาร และแบบสมภาษณความรการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอหลง จากนน 1 สปดาห และ4 สปดาห ตอบแบบสมภาษณความรทางโภชนาการ แบบสมภาษณพฤตกรรมการบรโภคอาหาร และแบบสมภาษณความรการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอ รวมทงการเยยมบาน 2 ครงเพอสงเกตพฤตกรรมการดแลแผลชองทางออก การเปลยนถายน ายา การจดการสงแวดลอมทบาน และใหขอมลโดยการใหสมภาษณเกยวกบค าถามของการวจยครงนโดยจะสมภาษณ 1 ครง ทงนขนอยกบความครบถวนของขอมล - วนเวลาในการพดคย และ สมภาษณขนอยกบความพรอมของขาพเจา และความสมครใจของขาพเจา ในระหวางการสมภาษณผวจยจะขออนญาตบนทกขอมลเปนลายลกษณอกษรและบนทกเสยงรวมดวย - ขาพเจามสทธปกปดขอมลทขาพเจาไมตองการเปดเผย ตลอดการวจยขาพเจาสามารถซกถามขอมลเกยวการวจยไดและมสทธทจะรบรขอมลตลอดจนสามารถตรวจสอบขอมลของตนเองจากการเกบรวบรวมขอมลของผวจย ขอมลทไดจะน าไปใชเฉพาะการวจยครงนเทานน ซงผวจยจะเกบรกษาขอมลทงหมดเปนความลบ การน าเสนอขอมลจะใชรหสผใหขอมลและน าเสนอผลการวจยในภาพรวม

หนงสอแสดงยนยอมเขารวมโครงการวจย

106

- ขาพเจามสทธถอนตวออกจากโครงการวจยเมอใดกได โดยไมตองแจงใหทราบลวงหนาและการไมเขารวมหรอถอนตวออกจากโครงการวจยนจะไมมผลกระทบตอการไดรบบรการ หรอการรกษาทพงจะไดรบแตประการใด

- หากผวจยมขอมลเพมเตมทงดานประโยชนและโทษทเกยวของกบการวจยนผวจย จะแจงใหขาพเจาทราบอยางรวดเรว โดยไมปดบง

ขาพเจาไดรบทราบขอมลของโครงการขางตน ตลอดจนขอด ขอเสย ทจะไดรบจากการ เขารวมโครงการในครงนและขาพเจายนยอมทจะเขารวมในโครงการดงกลาว

ลงชอ....................................... ..................ผใหความยนยอม/ผแทน

(......................................................)โดยชอบธรรม(ระบความเกยวของ) วนท........................................................ ลงชอ..............................................................ผใหขอมลและขอความยนยอม/

(...นางปาลดา นราวฒพร...) หวหนาโครงการวจย วนท......................................................

ในกรณทผเขารวมการวจยอานหนงสอไมออก ผทอานขอความทงหมดแทน

ผเขารวมการวจยคอ................................... จงไดลงลายมอชอไวเปนพยาน ลงชอ......................................................พยาน/วนท.................................... (.........................................................)

ภาคผนวก ค การทดสอบการกระจายตวของขอมล ตารางแสดงคะแนนผลการวจยรายขอ

ตารางผลลพธดานการตดเชอ ขอมลเชงคณภาพ

108

การทดสอบการกระจายของขอมลโดยใชสถตโกลโมโกรอฟ สไมนอฟ (Kolmogorov-Smirnov) พบวา การกระจายของขอมลไมเปนโคงปกต รายละเอยดดงน ตารางท 17 การทดสอบการกระจายตวของขอมล

One-Sample Kolmogorov-Smirnov Test

totalfoodpre totalfoodpost1 totalfoodpost2

N 20 20 20

Normal Parametersa Mean .6333 .8867 .9933

Std. Deviation .07335 .08405 .02052

Most Extreme Differences Absolute .225 .261 .527

Positive .225 .149 .373

Negative -.225 -.261 -.527

Kolmogorov-Smirnov Z 1.007 1.166 2.358

Asymp. Sig. (2-tailed) .262 .132 .000

One-Sample Kolmogorov-Smirnov Test

totalhabitpre totalhabitpost1 totalhabitpost2

N 20 20 20

Normal Parametersa Mean 1.8100 2.4250 2.5950

Std. Deviation .11653 .18028 .10990

Most Extreme Differences Absolute .184 .234 .230

Positive .184 .166 .170

Negative -.130 -.234 -.230

Kolmogorov-Smirnov Z .824 1.047 1.030

Asymp. Sig. (2-tailed) .506 .223 .239

One-Sample Kolmogorov-Smirnov Test

sselfpre Totalscpost1 Totalscpost2

N 20 20 20

Normal Parametersa Mean .7900 .9167 .9933

Std. Deviation .06222 .04776 .02052

Most Extreme Differences Absolute .236 .486 .527

Positive .236 .364 .373

Negative -.214 -.486 -.527

Kolmogorov-Smirnov Z 1.056 2.175 2.358

Asymp. Sig. (2-tailed) .215 .000 .000

109

One-Sample Kolmogorov-Smirnov Test

Totalenvpost1

Totaldressingpos

t1

Totalchangepost

1

N 20 20 20

Normal Parametersa Mean 2.6643 .6875 .8265

Std. Deviation .23302 .08055 .08422

Most Extreme Differences Absolute .296 .202 .236

Positive .204 .202 .154

Negative -.296 -.181 -.236

Kolmogorov-Smirnov Z 1.324 .904 1.056

Asymp. Sig. (2-tailed) .060 .388 .215

One-Sample Kolmogorov-Smirnov Test

Totalenvpost2

Totaldressingpos

t2

Totalchangepost

2

N 20 20 20

Normal Parametersa Mean 2.9429 .9958 .9941

Std. Deviation .11725 .01863 .01811

Most Extreme Differences Absolute .437 .538 .527

Positive .313 .412 .373

Negative -.437 -.538 -.527

Kolmogorov-Smirnov Z 1.954 2.408 2.358

Asymp. Sig. (2-tailed) .001 .000 .000

110

ตารางท 18 เปรยบเทยบคะแนนความรดานโภชนาการกอนและหลงไดรบการพยาบาลตามระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความร รายขอ (n=20)

ขอความ

กอนการทดลอง หลงการทดลอง ครงท 1

หลงการทดลอง ครงท 2

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ 1.ผปวยโรคไตเรอรงทลางไตทางชองทองสามารถรบประทานอาหารไดทกชนด

0 0 19 95 20 100

2. ผปวยโรคไตเรอรงทลางไตทางชองทองควรประกอบอาหารรบประทานเอง

20 100 20 100 20 100

3. ผปวยโรคไตเรอรงทลางไตทางชองทองสามารถรบประทานขาวไดมอละ1-2 ทพพ

19 95 20 100 20 100

4. ผปวยโรคไตเรอรงทลางไตทางชองทองสามารถรบประทานอาหารพวกหมแผน หมหยอง กงแหงรวมกบมออาหารปกต

1 5 13 65 20 100

5.ผปวยโรคไตเรอรงทลางไตทางชองทองสามารถรบประทานอาหารแชคางคนในตเยนโดยน ามาอนรบประทานได

2 10 17 85 20 100

6. ผปวยโรคไตเรอรงทลางไตทางชองทองควรรบประทานไขขาวมอละอยางนอย 1 ฟอง

19 95 20 100 20 100

7. ผปวยโรคไตเรอรงทลางไตทางชองทองสามารถรบประทานผลไมไดทกชนด

1 5 8 40 18 90

111

ตารางท 18 เปรยบเทยบคะแนนความรดานโภชนาการกอนและหลงไดรบการพยาบาลตามระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความร รายขอ (n=20) ตอ

ขอความ

กอนการทดลอง หลงการทดลอง ครงท 1

หลงการทดลอง ครงท 2

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ 8. ผปวยโรคไตเรอรงทลางไตทางชองทองควรรบประทานเนอปลาแทนการรบประทานเนอสตวอน ๆ

19 95 20 100 20 100

9. ผปวยโรคไตเรอรงทลางไตทางชองทองควรหลกเลยงการรบประทานขนมหวาน

20 100 20 100 20 100

10. ผปวยโรคไตเรอรงทลางไตทางชองทองควรลดการเตมเกลอ น าปลา ซอว ผงชรสและซอสตางๆ ในการปรงอาหาร

20 100 19 95 20 100

11. ผปวยโรคไตเรอรงทลางไตทางชองทองควรหลกเลยงการรบประทานเครองในสตวทกชนด

10 50 19 95 20 100

12. ผปวยโรคไตเรอรงทลางไตทางชองทองสามารถรบประทานเนอหม เนอไก ทตดมนได

0 0 12 60 20 100

13. ผปวยโรคไตเรอรงทลางไตทางชองทองสามารถแบงการรบประทานอาหารเปนมอเลกๆ 4-5 มอๆ ได

20 100 20 100 20 100

112

ตารางท 18 เปรยบเทยบคะแนนความรดานโภชนาการกอนและหลงไดรบการพยาบาลตามระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความร รายขอ (n=20) ตอ

ขอความ

กอนการทดลอง หลงการทดลอง ครงท 1

หลงการทดลอง ครงท 2

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ 14. ผปวยโรคไตเรอรงทลางไตทางชองทองสามารถรบประทานกวยเตยว ขาวเหนยวนง แทนการรบประทานขาวได

19 95 19 95 20 100

15. ผปวยโรคไตเรอรงทลางไตทางชองทองควรเลอกรบประทานอาหารทท าโดยการตม นง ยาง อบแทนอาหารทอด

20 100 20 100 20 100

จากตารางท 18 พบวากอนการทดลองกลมตวอยางไมเขาใจเรองการรบประทานอาหารบางขอ รอยละ 100 ตอบวาผปวยโรคไตเรอรงทลางไตทางชองทองสามารถรบประทานอาหารไดทกชนด และผปวยโรคไตเรอรงทลางไตทางชองทองสามารถรบประทานเนอหม เนอไก ทตดมนได รองลงมา รอยละ 95 ตอบวาผปวยโรคไตเรอรงทลางไตทางชองทองสามารถรบประทานอาหารพวกหมแผน หมหยอง กงแหงรวมกบมออาหารปกต และสามารถรบประทานผลไมไดทกชนด รวมทง รอยละ 90 ตอบวาผปวยโรคไตเรอรงทลางไตทางชองทองสามารถรบประทานอาหารแชคางคนในตเยน โดยน ามาอนรบประทานได หลงการทดลองกลมตวอยางไดรบการพยาบาลตามระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความร ครงท 1 และครงท 2 พบวากลมตวอยาง รอยละ 100 มความรดานโภชนาการอยในระดบด

113

ตารางท 19 เปรยบเทยบคะแนนความรดานการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอกอนและหลงไดรบการพยาบาลตามระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความร รายขอ (n=20)

ขอความ

กอนการทดลอง หลงการทดลอง ครงท 1

หลงการทดลอง ครงท 2

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ 1.ทานควรหลกเลยงการไปสถานทแออด อากาศถายเทไมสะดวกหรอมฝ นละอองมาก เชน โรงภาพยนตร สถานทก าลงกอสราง

20 100 20 100 20 100

2. ทานควรจดสงแวดลอมใหเงยบสงบ เพอพกผอนชวงเวลากลางวนและนอนหลบในเวลากลางคนไดอยางนอยวนละ 6-8 ชวโมง

20 100 20 100 20 100

3. ทานควรอาบน าอยางนอยวนละ 1 ครง และระวงไมใหขอตอสายเปยกน า

19 95 20 100 20 100

4. หลงอาบน าถาแผลเปยกน าเลกนอยสามารถทงไวใหแหงได ไมตองท าแผล

9 45 19 95 20 100

5.เมอสงเกตพบวาน ายาทปลอยออกจากชองทองขนควรรบมาพบแพทยทนท

20 100 20 100 20 100

6. ทานควรหลกเลยงการใกลชดหรอคลกคลกบไก สนข แมว

19 95 20 100 20 100

7. ทานสามารถลางมอดวยน าเปลากอนการท าแผลชองทางออก

4 20 18 90 20 100

8. ขณะเปลยนถายน ายาควรใสผาปดปากปดจมกทงผปวยและผชวยเปลยนถายน ายา

19 95 20 100 20 100

114

ตารางท 19 เปรยบเทยบคะแนนความรดานการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอกอนและหลงไดรบการพยาบาลตามระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความร รายขอ (n=20) ตอ

ขอความ

กอนการทดลอง หลงการทดลอง ครงท 1

หลงการทดลอง ครงท 2

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ 9. ทานสามารถจดบรเวณเปลยนถายน ายาใหมลมพดผาน จะไดไมอดอด

2 10 15 75 20 100

10.กอนเปลยนถายน ายา ถาทานลางมอดวยน าและสบ ทานควรเชดมอดวยผาสะอาดผนใหมทกครง

20 100 20 100 20 100

11. สถานทเกบน ายาลางไตควรวางสงจากพนเลกนอยเพอปองกนความชน และฝ นละออง

20 100 20 100 20 100

12. ควรเชดโตะเตรยมอปกรณกอนลางไตดวยผาชบน าสะอาด

5 25 19 95 20 100

13. ควรยดตรงสายลางไตใหตดกบผนงหนาทอง

20 100 20 100 20 100

14. ควรหลกเลยงการใกลชดผทปวยเปนหวด ปอดอกเสบ

20 100 20 100 20 100

15. ควรลางมอดวยแอลกอฮอลลางมอหรอน ากบน ายาลางมอ กอนจบขอตอสายทกครง

20 100 20 100 20 100

จากตารางท 19 พบวากอนการทดลองกลมตวอยางสวนใหญมความรดานการดแลตนเองทไมถกตอง ไดแก การจดบรเวณเปลยนถายน ายาใหมลมพดผานจะไดไมอดอด คดเปนรอยละ 90 รองลงมาคอ สามารถลางมอดวยน าเปลากอนการท าแผลชองทางออก คดเปนรอยละ 80

115

และการเชดโตะเตรยมอปกรณกอนลางไตดวยผาชบน าสะอาด คดเปนรอยละ 75 หลงการทดลองกลมตวอยางไดรบการพยาบาลตามระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความร ครงท 1 และครงท 2 พบวากลมตวอยางจ านวน 20 คน รอยละ 100 มความรดานการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชออยในระดบด ตารางท 20 แสดงคาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน คะแนนพฤตกรรมการบรโภคอาหารกอนและหลงการทดลองดวยระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความร (n=20)

ชนดอาหาร

กอนการทดลอง

หลงการทดลอง ครงท 1

หลงการทดลอง ครงท 2

S.D. S.D. S.D. 1. เนอหม/วว/ไก ไมตดมน 2.20 .410 1.95 .224 1.90 .308 2. เนอปลา 1.90 .308 2.95 .224 3.00 .000 3. ไขขาวของไขไก 1.65 .489 2.95 .224 3.00 .000 4. เครองในสตว 1.95 .224 2.65 .489 2.95 .224 5. น ามนพช 2.30 .470 2.05 .394 2.00 .000 6. สมเขยวหวาน มะละกอสก 1.35 .489 2.75 .550 3.00 .000 7. นมสด/นมถวเหลอง 1.25 .444 2.65 .587 2.85 .366 8. อาหารทอด .95 .224 1.10 .308 1.55 .510 9. น าสะอาด เชน น าตม น ากรอง 3.00 .000 3.00 .000 3.00 .000 10. เตมเกลอปน/น าปลา/ซอว/ซอส ปรงรส/ผงชรส กอนรบประทานอาหาร

1.55 .510 2.25 .910 2.70 .470

จากตารางท 20 พบวา กอนการทดลองกลมตวอยางมคะแนนพฤตกรรมการบรโภคอาหาร

รายขอตามชนดของอาหาร พบวา ชนดอาหารทมคาเฉลยคะแนนพฤตกรรมการบรโภคอาหารทถกตองต าสดไดแก อาหารทอด มคาเฉลยเทากบ .95 (S.D. = .224) รองลงมาคอ นมสด/นมถวเหลอง มคาเฉลยเทากบ 1.25 (S.D. = .444) สมเขยวหวาน มะละกอสก มคาเฉลยเทากบ 1.35 (S.D. = .489) เตมเกลอปน/น าปลา/ซอว/ซอสปรงรส/ผงชรส กอนรบประทานอาหาร มคาเฉลยเทากบ 1.55 (S.D. = .510) อาหารทเพมระดบอลบมนในเลอดเพอลดความเสยงตอการตดเชอ (Dhavee, et al., 2006) เนอปลามคาเฉลยเทากบ 1.90 (S.D. = .308) ไขขาวมคาเฉลยเทากบ 1.65 (S.D. = .489) คะแนน

116

พฤตกรรมการบรโภคอาหารทถกตองสงสด ไดแก น าสะอาด เชน น าตม น ากรองมคาเฉลยเทากบ 3.00 (S.D. = .000) หลงการทดลองครงท 1 พบวากลมตวอยาง มคาเฉลยคะแนนพฤตกรรมการบรโภคอาหารถกตองเพมขน อาหารทอด มคาเฉลยเทากบ 1.10 (S.D. = .308) นมสด/นมถวเหลอง มคาเฉลยเทากบ 2.65 (S.D. = .587) สมเขยวหวาน มะละกอสก มคาเฉลยเทากบ 2.75 (S.D. = .550) เตมเกลอปน/น าปลา/ซอว/ซอสปรงรส/ผงชรส กอนรบประทานอาหาร มคาเฉลยเทากบ 2.25 (S.D. = .910) เนอปลามคาเฉลยเทากบ 2.95 (S.D. = .224) ไขขาวมคาเฉลยเทากบ 2.95 (S.D. = .224) หลงการทดลองครงท 2 กลมตวอยางมคะแนนพฤตกรรมการบรโภคอาหารทถกตองลดลง ไดแก เนอหม/วว/ไก ไมตดมน กอนการทดลอง มคาเฉลยเทากบ 2.20 (S.D. = .410) หลงการทดลองครงท 1 มคาเฉลยเทากบ 1.95 (S.D. = .224) หลงการทดลองครงท 2 มคาเฉลยเทากบ 1.90 (S.D. = .308) เนองจากกลมตวอยางมการปรบการบรโภคเนอสตวจากเนอหม/วว/ไก เปนเนอปลา

ตารางท 21 แสดงคาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน คะแนนพฤตกรรมการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอ ดานการจดการสงแวดลอม หลงการทดลองครงท 1 และหลงการทดลองครงท 2 ดวยระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความร (n=20)

ขอความ

หลงการทดลอง ครงท 1

หลงการทดลอง ครงท 2

S.D. S.D. 1. สภาพแวดลอมของทพก 2.55 .510 2.75 .444 2. หองทผปวยพกอาศย 2.65 .489 2.95 .224 3. สถานทเปลยนถายน ายา 2.70 .470 3.00 .000 4. การลางมอ 2.00 .000 3.00 .000 5. สถานทเกบถงน ายาใหม 3.00 .000 3.00 .000 6. แหลงน าทใช 3.00 .000 3.00 .000 7. หองน า 2.75 .444 2.90 .308

จากตารางท 21 เมอวเคราะหรายขอตามการจดการสงแวดลอม พบวา หลงการทดลองครงท 1 กลมตวอยางมคาเฉลยคะแนนพฤตกรรมการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอ ดานการจดการสงแวดลอม ต าสดไดแก การลางมอ มคาเฉลยเทากบ 2.00 (S.D. = .000) รองลงมาคอ

117

สภาพแวดลอมของทพก มคาเฉลยเทากบ 2.55 (S.D. = .510) หองทผปวยพกอาศย มคาเฉลยเทากบ 2.65 (S.D. = .489) คาเฉลยคะแนนพฤตกรรมการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอ ดานการจดการสงแวดลอม ถกตองสงสด ไดแก สถานทเกบถงน ายาใหม และแหลงน าทใช มคาเฉลยเทากบ 3.00 (S.D. = .000) หลงการทดลองครงท 2 พบวา กลมตวอยาง มคาเฉลยคะแนนพฤตกรรมการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอ ดานการจดการสงแวดลอม ถกตองเพมขน การลางมอ มคาเฉลยเทากบ 3.00 (S.D. = .000) สภาพแวดลอมของทพก มคาเฉลยเทากบ 2.75 (S.D. = .444) หองทผปวยพกอาศย มคาเฉลยเทากบ 2.95 (S.D. = .224) ตารางท 22 เปรยบเทยบคะแนนพฤตกรรมการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอ ดานการดแลแผลชองทางออก หลงการทดลองครงท 1 และหลงการทดลองครงท 2 ไดรบการพยาบาลตามระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความร (n=20)

ขอความ

หลงการทดลอง ครงท 1

หลงการทดลอง ครงท 2

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ 1.ลางมอครงท 1 ถกตองตามขนตอน และเชดมอใหแหงดวยผาสะอาด/หรอกระดาษซบแหง

1 5 20 100

2.แกะผาปดแผลดวยความนมนวล 20 100 20 100 3.สงเกตคราบน าเหลองหรอคราบเลอด ทตดอยกบผากอส และรอบๆ แผล โดยผดแลสามารถระบไดถกตอง

12 60 20 100

4.ใชมอสะอาดตรวจดแผล โดยกดดบรเวณปากแผล วามหนองหรอไม

1 5 20 100

5.ลางมอครงท 2 ถกตองตามขนตอน หรอใชน ายาลางมอแอลกอฮอลส าหรบลางมอ

5 25 20 100

6. เชดผวหนงรอบแผลดวย Povidine solution 1-2 ครง 20 100 20 100 7.เชดบรเวณปากแผล (Exit site) และสายดวยน าเกลอ(NSS) จนสะอาดด

20 100 20 100

8.ใชผากอสปราศจากเชอซบปากแผลใหแหง 6 30 19 95 9. เชดขอตอดวยน าเกลอ(NSS)และพนดวยกอสปราศจากเชอ

20 100 20 100

118

ขอความ

หลงการทดลอง ครงท 1

หลงการทดลอง ครงท 2

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ 10.ใชพลาสเตอรยดตดหางจากปากแผลอยางนอย 1นว 20 100 20 100 11.ปดแผลดวยผากอสปราศจากเชอ 20 100 20 100 12. ปดแผลดวย fixomull หรอพลาสเตอรปดแผล และเกบสายใหเรยบรอย

20 100 20 100

จากตารางท 22 พบวา หลงการทดลองครงท 1กลมตวอยางมพฤตกรรมการดแลแผลชองทางออกไมถกตอง 3 อนดบแรก ดงน ลางมอครงท 1 ถกตองตามขนตอน เชดมอใหแหงดวยผาสะอาด/หรอกระดาษซบแหง และใชมอสะอาดตรวจดแผล โดยกดดบรเวณปากแผล วามหนองหรอไม ปฏบตถกตอง ขอละจ านวน 1 ราย คดเปนรอยละ 5 ลางมอครงท 2 ถกตองตามขนตอน หรอใชน ายาลางมอแอลกอฮอลส าหรบลางมอ ปฏบตถกตอง รอยละ 25 และใชผากอสปราศจากเชอซบปากแผลใหแหง ปฏบตถกตอง รอยละ 30 หลงการทดลองครงท 2 กลมตวอยางมพฤตกรรมการดแลแผลชองทางออก ถกตองเพมขน ทง 20 ขอ ตารางท 23 เปรยบเทยบคะแนนพฤตกรรมการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอ ดานการเปลยนถายน ายา หลงการทดลองครงท 1 และหลงการทดลองครงท 2 ไดรบการพยาบาลตามระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความร (n=20)

ขอความ

หลงการทดลอง ครงท 1

หลงการทดลอง ครงท 2

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ 1. สวมผาปดปากและจมก 19 95 20 100 2.ลางมอตามขนตอนทถกตองและเชดมอ ดวยผาสะอาดใหแหง

5 25 20 100

3.เทแอลกอฮอล 70% ลงบนโตะ ใหมขนาดประมาณเทาเหรยญ 10 บาท และเชดจากดานใดดานหนงไปในทางเดยวกน และเชดขอบโตะโดยรอบ

20 100 20 100

119

ขอความ

หลงการทดลอง ครงท 1

หลงการทดลอง ครงท 2

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ 4. ท าความสะอาดตวหนบสน าเงน และเตรยมอปกรณ ซองจกปดสขาว ถงน ายาใหม แอลกอฮอลลางมอ ผาสะอาด ใหพรอม

10 50 20 100

5.ตรวจสอบสภาพถงน ายาจากดานนอก ของถงน ายา ไดแก วนหมดอาย ปรมาตร ความเขมขนของน ายา สายน ายา ความขนใส และตรวจดวาถงรวหรอไม

20 100 20 100

6.ฉกถงหมถงน ายาใหมชนนอกออก และแกะสายน ายา โดยไมใชกรรไกรหรอของมคมตดเดดขาด เพราะอาจท าใหถงรวและเกดการตดเชอไดงาย

20 100 20 100

7. แขวนถงน ายาใหม และวางถงรบน ายาในภาชนะรองรบทสะอาด

20 100 20 100

8. หนบตวหนบสน าเงนทสายถงน ายาใหมดานบน 20 100 20 100 9.ลางมอตามขนตอน ครงท 2 หลงจากนนน าถงน ายาใหมมาตอกบสายตรงหนาทองโดยการดงจกสเขยว และวางทอวาลวบนผาทสะอาด

17 85 20 100

10.เปดวาลวสฟา โดยการหมนทวนเขมนาฬกา ใหน าของเสยออกจากตวผปวยลงถงดานลางทวางในภาชนะรองรบ

20 100 20 100

11.หลงจากน าของเสยออกจากผปวยเรยบรอยแลว ลางมอตามขนตอนครงท 3กอนปดวาลว แลวท าขนตอนท 2 คอการไลฟองอากาศโดยการหกขอตอสเขยว แลวปลดตวหนบสน าเงน ทสายถงใหม ลางสาย 5 วนาท แลวน ามาหนบทสายน าทงถงดานลาง (Flush before Fill)

16 80 20 100

12.ลางมอตามขนตอนครงท 4 เปดวาลว เพอใหน าของดเขาทองจนหมดถง

2 10 18 90

13.เมอน ายาหมด ลางมอดวยแอลกอฮอล กอนปดวาลวสฟา

18 90 20 100

120

ขอความ

หลงการทดลอง ครงท 1

หลงการทดลอง ครงท 2

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ 14.เปดซองจกปดขาว และตรวจสอบฟองน าชบน ายาฆาเชอภายในจกปดสขาววายงชมอยหรอไม (ถาไมชมใหเปลยนซองใหม)

6 30 20 100

15.ปลดสายน ายาออกและปดจกสขาวอนใหม 20 100 20 100 16.ท าการจดบนทกน ายาเขา-ออก โดยการชงน าหนกถงน ายาทออกมา

20 100 20 100

17.ตดเปนรอยทถงน ายาและเทน ายาทงทสวม หรอชกโครกและราดน าหรอกดน าลางตามปกต

20 100 20 100

จากตารางท 23 พบวา หลงการทดลองครงท 1 กลมตวอยางมพฤตกรรมการเปลยนถายน ายาไมถกตอง 3 อนดบแรก ดงน ลางมอตามขนตอนครงท 4 เปดวาลว เพอใหน าของดเขาทองจนหมดถง ปฏบตถกตอง รอยละ 10 ลางมอตามขนตอนทถกตองและเชดมอ ดวยผาสะอาดใหแหง ปฏบตถกตอง รอยละ 25 เปดซองจกปดขาว และตรวจสอบฟองน าชบน ายาฆาเชอภายในจกปดสขาววายงชมอยหรอไม (ถาไมชมใหเปลยนซองใหม) ปฏบตถกตอง รอยละ 30 หลงการทดลองครงท 2 กลมตวอยางมพฤตกรรมการเปลยนถายน ายา ถกตองเพมขน ทง 20 ขอ

121

ตารางท 24 แสดงผลการตรวจสารน าทออกจากชองทอง หลงการทดลองครงท 1 และหลงการทดลองครงท 2 ของกลมตวอยาง (n=20)

กลมตวอยาง หลงการทดลองครงท 1 หลงการทดลองครงท 2

White blood cell (cells/cu.mm.)

เพาะเชอ White blood cell

(cells/cu.mm.)

เพาะเชอ

รายท 1 10 No Growth 3 No Growth รายท 2 25 No Growth 5 No Growth รายท 3 5 No Growth 3 No Growth รายท 4 97 No Growth 30 No Growth รายท 5 15 No Growth 5 No Growth รายท 6 20 No Growth 3 No Growth รายท 7 12 No Growth 10 No Growth รายท 8 30 No Growth 25 No Growth รายท 9 20 No Growth 12 No Growth รายท 10 3452 MDR E.coli 4 No Growth รายท 11 25 No Growth 20 No Growth รายท 12 5 No Growth 5 No Growth รายท 13 30 No Growth 4 No Growth รายท 14 45 No Growth 20 No Growth รายท 15 32 No Growth 20 No Growth รายท 16 50 No Growth 35 No Growth รายท 17 12 No Growth 5 No Growth รายท 18 5884 K.pneumoniae 33 No Growth รายท 19 20 No Growth 12 No Growth รายท 20 35 No Growth 25 No Growth

122

ตารางท 25 แสดงผลการเพาะเชอแผลชองทางออก หลงการทดลองครงท 1 และหลงการทดลองครงท 2 ของกลมตวอยาง (n=20)

กลมตวอยาง หลงการทดลองครงท 1 หลงการทดลองครงท 2 รายท 1 No Growth No Growth รายท 2 No Growth No Growth รายท 3 No Growth No Growth รายท 4 No Growth No Growth รายท 5 No Growth No Growth รายท 6 No Growth No Growth รายท 7 No Growth No Growth รายท 8 No Growth No Growth รายท 9 No Growth No Growth รายท 10 No Growth No Growth รายท 11 No Growth No Growth รายท 12 No Growth No Growth รายท 13 No Growth No Growth รายท 14 No Growth No Growth รายท 15 No Growth No Growth รายท 16 No Growth No Growth รายท 17 No Growth No Growth รายท 18 No Growth No Growth รายท 19 No Growth No Growth รายท 20 No Growth No Growth

123

ตารางท 26 แสดงผลการประเมนแผลชองทางออก หลงการทดลองครงท 1 และหลงการทดลองครงท 2 ของกลมตวอยาง (n=20)

กลมตวอยาง คะแนนแผลชองทางออก หลงการทดลองครงท 1

คะแนนแผลชองทางออก หลงการทดลองครงท 2

รายท 1 2 1 รายท 2 2 1 รายท 3 2 0 รายท 4 3 1 รายท 5 2 0 รายท 6 2 1 รายท 7 1 1 รายท 8 2 1 รายท 9 1 0 รายท 10 2 1 รายท 11 2 1 รายท 12 3 1 รายท 13 2 1 รายท 14 3 1 รายท 15 2 1 รายท 16 2 1 รายท 17 3 1 รายท 18 3 1 รายท 19 3 1 รายท 20 2 0

124

ขอมลเชงคณภาพในกจกรรมการชแนะ การสนบสนน และการสรางสงแวดลอม จากการสมภาษณเชงลกเกยวกบการดแลตนเอง ปญหา อปสรรคของการปฏบตพฤตกรรมการดแลตนเองในกลมตวอยางทงหมด ไดน ามาวเคราะหเชงเนอหา ไดขอคนพบดงน

1. ความรดานโภชนาการและการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอจากการลางไตทาง ชองทอง จากการสมภาษณขอมลเกยวกบความรดานโภชนาการและการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอ จากกลมตวอยางพบประเดนส าคญทจะน าไปสการตดเชอดงน

1.1 ความรเกยวกบอาหารทไมควรรบประทาน พบวา กลมตวอยางมความรเกยวกบ อาหารทไมควรรบประทานด เชนไมควรรบประทานอาหารหมกดอง แตเมออยในสถานการณจรงพบวายงมการรบประทานอย ซงเปนสาเหตของการตดเชอ ดงค ากลาวกลมตวอยางทวา “วนกอนอาท าหนอไมดองใหปกน เลยปวดทอง ถายเหลว น ายากขน ตองรบไปโรงพยาบาล ดนะไมตองนอนโรงพยาบาล ตอนนเลยตองก าชบอาเรองอาหารทปกนไมได” (รายท 10) “พอชอบแอบกนขนมจน ชอบมาก วนกอนทตดเชอกเพราะกนขนมจนเขาไป” (รายท 18)

1.2 ขาดความเขาใจเรองการเตรยมอปกรณ เนองจากสถานการณในการใหความรท โรงพยาบาลมอปกรณพรอม แตเมอกลบไปดแลทบานพบวามการใชอปกรณทไมถกตอง อาจท าใหเกดการตดเชอได ดงน 1.2.1 อปกรณใสน ายาท าแผล พบวากลมตวอยางจ านวน 7 คน คดเปนรอยละ 35 ใชแกวพลาสตกใสน ายาท าแผล และไมมการท าลายเชอกอนการท าแผล ดงค ากลาวกลมตวอยางทวา “ตอนแรกไมรจะเอาอะไรใสน ายา เลยใชแกวพลาสตกทตดมากบขวดยาระบาย หลงใชกลางน าเปลา” (รายท 12) “ทโรงพยาบาลมอปกรณครบ พอกลบมาบานแลวคดวาจะเอาอะไรใสน ายาด เหนมแกวพลาสตกทใชตวงยาระบาย เลยเอามาใช” (รายท 8) 1.2.2 โตะทวางอปกรณเปลยนถายน ายา พบวากลมตวอยางจ านวน 1 คน ใชกลองน ายาลางไตเปนทวางอปกรณเปลยนถายน ายา เนองจากไมมโตะ ดงค ากลาวกลมตวอยางทวา “ทบานไมมโตะ เหนมกลองน ายาเยอะ ความสงกพอด เลยเอามาวางอปกรณ” (รายท 8)

125

2. พฤตกรรมการดแลตนเอง ปญหาและอปสรรคในการปองกนการตดเชอจากการ ลางไตทางชองทอง

2.1 พฤตกรรมการดแลตนเอง จากการสมภาษณ และการสงเกตพฤตกรรมการดแล ตนเองของกลมตวอยาง พบวากลมตวอยางมการปรบเปลยนพฤตกรรมเพอดแลตนเอง โดยมการ ใสใจในการปองกนการตดเชออยางเครงครด จากค าบอกเลาของกลมตวอยางสะทอนใหเหนวา กลมตวอยางกลวการตดเชอมาก เนองจากไดรบค าแนะน าจากทมสขภาพ และการซกถามแลกเปลยนประสบการณกบผปวยรายอนๆ โดยรบรวาการตดเชอท าใหเกดอาการ ปวดทองมาก น าในชองทองขน ตองมาโรงพยาบาลทนท ในบางรายตองนอนโรงพยาบาล ดงค ากลาวกลมตวอยางทวา “เรองทกงวลกกลวตดเชอ เพราะเหนแตละคนทตดเชอตองนอนโรงพยาบาล” (รายท 2) “ถาตดเชอขนมา คนทรมานคอตวเราเอง” (รายท 15) ในเรองของการใสใจในการปองกนอยางเครงครดน กลมตวอยางไดแสดงออกถงพฤตกรรมของการดแลตนเองดงน 2.1.1. ปฏบตตามขนตอนอยางเครงครด ซงประกอบไปดวย 1) ลางมอทกครงกอนท า เปนการดแลรกษาความสะอาดมอในขณะเปลยนถายน ายา และการดแลแผลชองทางออก หากมอไมสะอาดเพยงพอ อาจเกดการปนเปอนของเชอโรค สงผลใหเกดการตดเชอได ดงค ากลาวกลมตวอยางทวา “เรองตดเชอลงเคาพยายามเนนเรองลางมอมาก ลางกอนจบขอตอทกครง” (รายท 2) “เนนการลางมอกอนจบขอตอทกครง ตอนนปาท าเองยงตองท าดๆ เดยวตดเชอ ลงจะวาเอา” (รายท 4) “บอกเดกวาอยาลมลางมอบอยๆนะ เคากท าตาม” (รายท 7) “กลวตดเชอมาก ลางมอบอยมากทกครงกอนจบขอตอ” (รายท 8) “ตองสะอาดมากๆเลยนะ ท าแผลเนยะ ลกสะใภกดเคาลางมอบอย” (รายท 9) “ตอนแรกแฟนกบลกสาวท าให ตอนนท าเองกจะ เรองลางมอทไมลมเดดขาด กลวตดเชอ” (รายท 17) 2) ดแลสถานทเปลยนน ายาใหสะอาดเปนสดสวน จากความคดเหนของกลมตวอยางสวนใหญ โดยภาพรวมคดวา การทมหองเปลยนน ายาเปนสดสวนมความจ าเปนในการทจะปองกนการตดเชอได เนองจากการทมสถานทเปนสวนตว จะไมมบคคลอนเขาไปยงเกยว ซงอาจจะน าเชอโรคมาแพรสผปวยจนท าใหเกดเชอได นอกจากนบรเวณทเปลยนน ายา จะตองคอยปด

126

กวาดเชดถใหสะอาดเพอปองกนฝ นละออง ซงเปนสาเหตหนงทน าไปสการตดเชอได ดงค ากลาวกลมตวอยางทวา “ใสผาปดปาก ปดจมก แยกหองเปลยนน ายาไมใหใครเขามายง” (รายท 3) “พยายามท าความสะอาดหองทกวน จะไดไมมฝ น” (รายท 8) “ปาแยกหองมาเลย หลานๆไมใหเขามากลวตดเชอ” (รายท 9) “บอกลกหลานไว ตอนเปลยนน ายาอยาเขามายงเดยวตดเชอ” (รายท 11) “หองถทกวนพยายามไมใหมฝ น” (รายท 13) 3) ขณะเปลยนน ายาปดปาก ปดจมก ปดพดลม กลมตวอยางสวนใหญกลาวสอดคลองกนวามความส าคญมากเชนเดยวกน เนองจากหากไมใชผาปดปาก ปดจมก อาจท าใหเกดการตดเชอ จากการทพดหรอหายใจออกมาได นอกจากนผทเขาชวยเหลอกจะตองปดปาก ปดจมกเชนเดยวกน และในระหวางทเปลยนน ายาไมควรเปดพดลม เนองจากจะท าใหมการกระจายของฝ นละออง ท าใหเกดการตดเชอได ดงค ากลาวกลมตวอยางทวา “บอกพอใหปดปากตอนท า บางทชอบลม ตอนหลงมเตอนหนวาอยาลมปดปากนะ” (รายท 12) “ใสผาปดปาก ปดจมก แยกหองเปลยนน ายาไมใหใครเขามายง” (รายท 3) “หองถทกวน พยายามไมใหมฝ น ย าลงวาตอนเปลยนน ายา อยาลมปดพดลม ปดประตหนาตางดวย” (รายท 13) 4) ท าแผลทกครงหลงอาบน าและปดแผล จากการทมแผลใสสายลางไตทางชองทอง (Tenckhoff Catheter) กลมตวอยางทกรายจะท าแผลทกวน วนละ1-2 ครง หรอทกครงทแผลเปยกน า เพอปองกนการตดเชอบรเวณแผลชองทางออก และหลงจากท าแผลจะปดแผลทกครง ถงแมวาแผลจะแหงดเพอปองกนฝ นละอองภายในบาน และนอกบาน จนท าใหเกดการตดเชอ ดงค ากลาวกลมตวอยางทวา “แผลถกน าไมไดนะ เขาวาจะตดเชอไดถาถกน า นกอาบน าครงตว เชดตวสวนทอยใกลแผล” (รายท 8) “พอลงอาบน าเสรจกตองรบท าแผลทนท ปากลวแผลชน กลวตดเชอ” (รายท 2) “รอลกสาวมาท าแผลให เลยไมคอยกลาอาบน ากอนลกสาวมา เดยวแผลเปยกน า” (รายท 5) 5) ผาเชดมอใชครงเดยว กลมตวอยางสวนใหญกลาววา ผาทใชส าหรบเชดมอหลงจากลางมอแลว ควรมจ านวนมากพอควร เนองจากวนหนงตองใชไมนอยกวา 4 ผน ตาม

127

จ านวนรอบของการเปลยนน ายา การใชผาเชดมอควรใชครงเดยวแลวซกเลย ไมควรใชหลายครง เพราะอาจท าใหเกดการตดเชอได และใหแยกใชเฉพาะของผปวยเทานน ดงค ากลาวกลมตวอยางทวา “ผาเชดมอพจะซอไวเยอะมาก เพราะวนนงตองใชหลายผน ผาเชดมอนใชครงเดยวเทานนนะ เชดแลวทงลงตะกรา จะซกเปนวนๆ ไมใชรวมกบคนอนในบาน” (รายท 18) “พไปซอผาออมเดกมาใช คลายๆกบทคณพยาบาลใหมา มนนมด แลวเปลยนทกครงทใช” (รายท 16) 6) ท าตามขนตอน ในการปฏบตตวเพอดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอ กลมตวอยางมการปฏบตตามขนตอนอยางเครงครด เพราะกลววาจะเกดการตดเชอ ดงค ากลาวกลมตวอยางทวา “ท าเอง พยายามใจเยน คอยๆท า กลวหลนแลวจะตดเชอ” (รายท 4) “ตอนนมาท าเอง คดวาขนตอนเยอะนะ แตคอยๆท าจะไดไมหลง” (รายท 5) “ขนตอนเยอะ แตพยายามคอยๆท าจะไดไมพลาด” (รายท 10) “คอยๆท าไป ไมรบ จะไดไมลมขนตอน” (รายท 12) 2.2 ปญหาและอปสรรค ในการปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทอง 2.2.1 ปญหาดานรางกาย ท าใหไมสามารถลางไตทางชองทองเองได เชน มอสน ตามว ชวยเหลอตวเองไดนอย ท าใหตองพงพาผดแลในการเปลยนถายน ายา และการดแลแผลชองทางออก กลมตวอยางสวนใหญ จ านวน 10 คน คดเปนรอยละ 50 ทตองพงพาผดแลเปลยนถายน ายา และท าแผล จ านวน 8 คน คดเปนรอยละ 40 ทดแลเปลยนถายน ายาเอง แตญาตท าแผลให และจ านวน 2 คน คดเปนรอยละ 10 ทดแลเปลยนถายน ายา และท าแผลเอง ดงค ากลาวกลมตวอยางทวา “ลงเขาไมใหปายงเรองเปลยนน ายาเลย เขากลวปาท าผดท าถก แตใหท าแผลให เพราะลงกมท าไมถนด” (รายท 2) “ตอนนปามาท าเองแลว ยงตองดดๆ เดยวตดเชอ” (รายท 5) “ปาพยายามเตอนลงเ รองลางมอ เพราะลงท าเองปาตองท างานตอนกลางวน” (รายท 13) “แฟนเขาใหท าเอง เผอเขาไปท างานกพยายามท าเอง มองไมเหนกเอากระจกสอง” (รายท 8) “กงวลเรองตามว ชวยอะไรไมไดเลย” (รายท 11) 2.2.2 สถานทในการเปลยนถายน ายา และสงแวดลอม จากการเยยมบานกลมตวอยาง พบวากลมตวอยาง จ านวน 5 คน คดเปนรอยละ 25 มสถานทเปลยนถายน ายาไมเหมาะสม อาจเกดการปนเปอนเชอได ดงค ากลาวกลมตวอยางทวา

128

“ตอนนกงวลเรองหองลางไต เพราะไมมหองแยก ฝ นกเยอะ หลงคากรว” (รายท 11) “ตอนแรกไมมหองใหลงนอน นอนดานลาง ฝ นเยอะ ลมพดตลอด” (รายท 14) “ปากลางใหลงตรงกลางบานนแหละ ขางบนไมมหอง แตปากไมใหใครเขามายงนะ” (รายท 11) 2.2.3 ผดแลมภาระงานมาก ตองออกไปท างานหาเลยงครอบครว ท าใหผดแลไมมเวลาในการดแลกลมตวอยาง บางรายจางผดแลมาดแลแทน ท าใหกลมตวอยางบางรายอยบานคนเดยว ซงอาจท าใหเกดการตดเชอได ดงค ากลาวกลมตวอยางทวา “กลวลงลมลางมอ เพราะลงเปลยนน ายาเองตอนกลางวนกบเยน” (รายท 13) “แฟนเขาใหท าเอง เผอเขาไปท างาน จะไดท าได” (รายท 8) “รอลกสาวมาท าแผลให เลยไมคอยกลาอาบน ากอนลกสาวมา เดยวแผลเปยกน า” (รายท 5) “กงวลอยากใหแมท าเองบางบางครง เพราะพตองไปท านา บางทกลบมาไมทน” (รายท 3)

3. ปจจยทมผลตอพฤตกรรมการดแลตนเองในการปองกนการตดเชอจากการลางไตทาง ชองทอง 3.1 ปจจยสนบสนนใหเกดการดแลตนเองใหด เปนปจจยดานบวก ในการทจะสงเสรมใหกลมตวอยางมก าลงใจ ในการทจะดแลตนเองเพมมากขน มดงน 3.1.1 การมความสนใจและเอาใจใสตนเอง โดยกลมตวอยางและผดแลรบรวาตองดแลตนเองเพอใหมชวตอยรอด รวมถงการมทศนคตเชงบวกตอการรกษาดวยการลางไตทางชองทอง ดงค ากลาวกลมตวอยางทวา “บอกลกหลานไวเลย ตอนเปลยนน ายาอยาเขามายงเดยวตดเชอ แลวกลางมอบอยมาก เปลองดกวาตดเชอ” (รายท 11) “ลกชายเคาท าให เหนเคาลางมอบอยมาก สวนมากพยายามกนตามทคณหมอบอกจะไดแขงแรง” (รายท 16) “พยายามดแลเรองความสะอาดหองลางไต แลวกลางมอกอนจบขอตอ รกษาสขภาพ ลก ๆ ยงเลก” (รายท 19) “ยงยากเหมอนกน แตคดวาดกวาตองไปนอนโรงพยาบาล ชวตเราจะเอาสขสบายอยางใจไมไดหรอก ไดมานอนบาน ยงยากแคไหนปากท าได” (รายท 14)

129

3.1.2 การสนบสนนจากบคลากรทมสขภาพ โดยการสนบสนนทงในดานความร อปกรณ เจตคตทางบวก ในการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอ รวมถงการเยยมบาน เนองจากกลมตวอยางตองการใหเจาหนาททางโรงพยาบาล ไปเยยมทบานเพอกระตนสงเสรมใหมการดแลตนเองไดถกตอง และการโทรศพทตดตามการรกษา เพอใหเกดความมนใจและอนใจในการดแลตนเอง และสามารถโทรปรกษาได เมอพบปญหาในการดแลตนเอง ดงค ากลาวกลมตวอยางทวา “ลางมอกอนจบขอตอ แลวบอกพอใหปดปากตอนท า บางทชอบลม แตพอคณพยาบาลมาบอก มาเตอน เชอคณพยาบาล ตอนหลงมเตอนหนวาอยาลมปดปากนะ” (รายท 12) “ตอนแรกไมมหองใหลงนอน แตพอคณพยาบาลมาแนะน าเรองกนหองแบบงายๆแลวคอยสบายใจขน ชวย ๆ กนเตอนเรองลางมอ ท าใหท าถกตองมากขน” (รายท 14) “ชวงแรกแมเบออาหาร กนไดมอละนอย ไขกไมคอยกนแตพอคณหมอมาเยยมทบาน แลวบอกแมเคาเรองการกนอาหารทมประโยชน แมเคากพยายามกนมากขน” (รายท 3) “กนไข กนปลาทกวน เหนพยาบาลบอกวามนชวยปองกนการตดเชอได แตบางทกเบอนะกนทกวน บางทบอกปาท าอยางอนใหกนบาง เหนพยาบาลใหตวอยางเมนอาหารมา ปากมเปลยน ๆ บาง” (รายท 4) “สวนใหญเปนปลากบไข ลกสาวท าใหกนเหนในเอกสารเลม ๆ ทคณพยาบาลใหมาเคาบอกวาดจะไดไมตดเชอ” (รายท 11) “จ าขนตอนไมคอยได สบสนนะวาท าขนตอนไหนกอนหลง ไดคณพยาบาลท าใหด เขาใจมากขน มนใจแลววาท าใหลงได” (รายท 2) “โทรถามคณพยาบาลหองลางไต เคากดนะอธบายด ท าใหกงวลนอยลง” (รายท 7) “ยงยากเหมอนกน แตคดวาดกวาตองไปนอนโรงพยาบาล ชวตเราจะเอาสขสบายอยางใจไมไดหรอก ไดมานอนบาน ยงยากแคไหนปากท าได” (รายท 14) 3.2 ปจจยทเปนอปสรรคตอการดแลตนเอง เปนปจจยทสงผลกระทบท าใหการดแลตนเองไดไมด เกดจากสาเหต ดงน 3.2.1 การขาดแรงจงใจ กลมตวอยางไดกลาวถงความรสกทไดเกดขน ระหวางการเจบปวยในบางชวงจะเกดความรสกทอแท ดงค ากลาวกลมตวอยางทวา “ปาแกแลว อยไปล าบากลกหลาน อยากตายเรว ๆ” (รายท 6) “เครยด อยากตาย ตองมานอนบนเตยงอยางเดยว เบอนะ” (รายท 7) “สงสารลกหลานตองมาล าบาก ล าบนดแลมา” (รายท 16)

130

3.2.2 สขภาพไมแขงแรง ซงกลมตวอยางสวนใหญ จะมสขภาพไมแขงแรง เชน แขนขาไมคอยมแรง ท าใหชวยเหลอตนเองไดนอย สายตามองไมคอยเหน ความสามารถในการจดจ าความรไปใชในการปฏบตลดลง ท าใหการลางไตทางชองทอง มโอกาสเกดการตดเชอได ดงค ากลาวกลมตวอยางทวา “จ าขนตอนไมคอยได สบสนนะวาท าขนตอนไหนกอนหลง” (รายท 2) “ขนตอนเยอะ แรก ๆ สบสน จะใหปาท าใหกกลวตอผดตอถก แลวจะตดเชอ” (รายท 1) “กงวลเรองตาลงแกมว แกเลยหงดหงด” (รายท 11)

ภาคผนวก ง ตารางการด าเนนการวจยระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความร

เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล เอกสารสนบสนนการดแลตนเองผปวยโรคไตเรอรงทลางไตทางชองทอง

132

ตารางท 27 ตารางการด าเนนการวจยระบบการพยาบาลแบบสนบสนน และใหความร สปดาห

ท กจกรรม สอ ระยะ

เวลา สถานท

1 - ผวจยเลอกกลมตวอยางซงม ลกษณะตามเกณฑทก าหนด

-ผวจยชแจงวตถประสงคของการวจย ขนตอนของการรวบรวมขอมล การพทกษสทธ -ผปวยทสมครใจเขารวมการวจยลงชอในใบยนยอมเขารวมการวจย

-ใบยนยอมเขารวมการวจย

5 นาท งานลางไตทางชองทอง

1 -เกบรวบรวมขอมลสวนบคคล

-แบบสมภาษณขอมลสวนบคคล

5 นาท งานลางไตทางชองทอง

1 -ประเมนการบรโภคอาหารทสามารถสงเสรมปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทอง

-แบบประเมนความรทางโภชนาการ -แบบประเมนพฤตกรรมการบรโภคอาหาร

10 นาท งานลางไตทางชองทอง

1 -ประเมนความร ความเขาใจดานการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทอง

-แบบประเมนความร ความเขาใจในการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทอง

10 นาท งานลางไตทางชองทอง

1 กจกรรมท 1 การใหความร -การสรางสมพนธภาพระหวางพยาบาล และผปวย ญาต -ใหความรเรองการดแลตนเองในการปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทอง ประกอบดวย การดแลแผลชองทางออก การเปลยนถายน ายา การ

วดทศน แผนพบ คมอ ภาพพลก หนสาธต

15 นาท งานลางไตทางชองทอง

133

สปดาหท

กจกรรม สอ ระยะ เวลา

สถานท

บรโภคอาหารทสามารถสงเสรมปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทอง และการจดสงแวดลอม

1 กจกรรมท 2 การชแนะ -ใหค าแนะน าเรองภาวะแทรกซอนดานการตดเชอในผปวยโรคไตเรอรงทลางไตทางชองทอง - เปดโอกาสใหผปวยและญาตไดซกถามปญหา ขอสงสยในดานตางๆ

ภาพพลก 5 นาท งานลางไตทางชองทอง

1 กจกรรมท 3 การสนบสนน -การสนบสนนก าลงใจจากบคลากรสขภาพ โดยการรบฟงปญหา อปสรรคทเกดขน โดยการใชค าพด การสมผส กรยาทาทางเพอสงเสรมใหก าลงใจ -สนบสนน สงเสรมความรสก เจตคตทางบวก พดคยรวมกบญาต -การสนบสนนอปกรณ เพอสงเสรมการดแลตนเองในการปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทอง

-คมออาหารส าหรบผปวยโรคไตเรอรงทไดรบการลางไตทางชองทอง -ตวอยางเมนอาหารส าหรบผปวยโรคไตเรอรงทไดรบการลางไตทางชองทอง -โปสเตอรการลางมอ -โปสเตอรลกษณะของแผล ประเภทตางๆ -ขนตอนการท าแผลชองทางออก

10 นาท งานลางไตทางชองทอง

1 กจกรรมท 4 การสรางสงแวดลอม - จดสภาพแวดลอมทเอออ านวยตอการพฒนาพฤตกรรมการดแลตนเอง แสดงความพรอมและการเตมใจในการใหขอมล ค าแนะน า สรางบรรยากาศทสงเสรมการเรยนร

-โปสเตอรการจดสถานทในการเปลยนถายน ายา

5 นาท งานลางไตทางชองทอง

134

สปดาหท

กจกรรม สอ ระยะ เวลา

สถานท

- ใหค าแนะน าการจดสงแวดลอมทบานใหเหมาะสมตอการปฏบตกจกรรมดแลตนเองในการปองกนการตดเชอ

1 ผวจยแจงใหกลมตวอยางถงการตดตามเยยมบานในสปดาหท2,6 และ โทรศพทตดตามอาการ ในสปดาหท 4

5 นาท งานลางไตทางชองทอง

2 ตดตามเยยมบานครงท 1 กจกรรมท 1การใหความร -ประเมนการบรโภคอาหารทสามารถสงเสรมปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทอง -วเคราะหความรทางโภชนาการ และพฤตกรรมการบรโภคอาหารผวจย -ใหค าชมเชย ใหก าลงใจ ใหผปวยคงไวซงพฤตกรรมทด รวมทงใหค าแนะน าเพมเตมในหวขอทไมสามารถปฏบตได

-แบบประเมนความรทางโภชนาการ -แบบประเมนพฤตกรรมการบรโภคอาหาร

10 นาท บานผปวย

2

กจกรรมท 2 การชแนะ -ประเมนความรและการปฏบตในการ ดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทอง - ชแนะขนตอนทผปวยยงปฏบตไมถกตองภายหลงการประเมน -ประเมนการตดเชอบรเวณแผลชองทางออก และการตดเชอภายในชองทอง โดยการสงเกตลกษณะของน ายาทเปลยนถายออกมา รวมทงการเพาะเชอบรเวณแผลชองทางออก และจากน ายาทเปลยนถายออกมา

-แบบประเมนความร ความเขาใจการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอ -แบบประเมนพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยไต เรอรงทลางไตทางชองทอง -Exit-Site Scoring System ของ ISPD guidelines (2005)

20 นาท บานผปวย

135

สปดาหท

กจกรรม สอ ระยะ เวลา

สถานท

2 กจกรรมท 3 การสนบสนน -การสนบสนนก าลงใจจากบคลากรสขภาพ โดยการรบฟงปญหา อปสรรคทเกดขน และการใชค าพด การสมผส กรยาทาทางเพอสงเสรมใหก าลงใจ -สนบสนน สงเสรมความรสก เจตคตทางบวกใหเกดขน รวมทงการพดคยรวมกบญาต เพอใหการสนบสนนการดแลตนเองของผปวย

10 นาท บานผปวย

2 กจกรรมท 4 การสรางสงแวดลอม -ประเมนการจดการสงแวดลอมในการปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทอง -การชวยเหลอจดการสงแวดลอมทบานใหเหมาะสมตอการปฏบตกจกรรมดแลตนเองในการปองกนการตดเชอ

-แบบประเมนสงแวดลอม

5 นาท บานผปวย

4 -ตดตามเยยมอาการทางโทรศพทโดย สอบถามอาการ ปญหาอปสรรคในการดแลตนเองทบาน

15 นาท

6 ตดตามเยยมบานครงท 2 กจกรรมท 1การใหความร -ประเมนการบรโภคอาหารทสามารถสงเสรมปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทอง -วเคราะหความรทางโภชนาการ และพฤตกรรมการบรโภคอาหาร -ผวจย ใหค าชมเชย ใหก าลงใจ ใหผปวยคงไวซงพฤตกรรมทด รวมทงให

-แบบประเมนความรทางโภชนาการ -แบบประเมนพฤตกรรมการบรโภคอาหาร

10 นาท บานผปวย

136

สปดาหท

กจกรรม สอ ระยะ เวลา

สถานท

ค าแนะน าเพมเตมในหวขอทไมสามารถปฏบตได

6 กจกรรมท 2 การชแนะ -ประเมนความรและการปฏบตในการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทอง ประกอบดวย การดแลแผลชองทางออก การเปลยนถายน ายา -ชแนะขนตอนทผปวยยงปฏบตไมถกตองภายหลงการประเมน -ประเมนการตดเชอบรเวณแผลชอง ทางออก และการตดเชอภายในชองทอง โดยการสงเกตลกษณะของน ายาทเปลยนถายออกมา รวมทงการเพาะเชอบรเวณแผลชองทางออก และจากน ายาทเปลยนถายออกมา -ใหค าแนะน าเพมเตมในดานตางๆ ทเปนปญหาจากการปฏบตทประเมนไดและในภาพรวมของการปฏบตการดแลตนเอง

-แบบประเมนความร ความเขาใจการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอ -แบบประเมนพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยไต เรอรงทลางไตทางชองทอง -Exit-Site Scoring System ของ ISPD guidelines (2005)

20 นาท บานผปวย

6 กจกรรมท 3 การสนบสนน -การสนบสนนก าลงใจจากบคลากรสขภาพ โดยการรบฟงปญหา อปสรรคทเกดขน ประสบการณในการดแลตนเอง ปจจยสงเสรมในการดแลตนเอง ปญหาอปสรรคในการดแลตนเอง และวธการหาแนวทางการแกไขปญหาอปสรรคในการดแลตนเอง

10 นาท บานผปวย

137

สปดาหท

กจกรรม สอ ระยะ เวลา

สถานท

-สนบสนน สงเสรมความรสก เจตคตทางบวกใหเกดขนโดยกระตนใหกลมตวอยางเหนคณคาของความสามารถในการดแลตนเองและการปฏบตกจกรรมในการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอใหเหมาะสมทสด รวมทงการพดคยรวมกบญาต เพอใหการสนบสนนการดแลตนเองของผปวย

6

กจกรรมท 4 การสรางสงแวดลอม -ประเมนการจดการสงแวดลอมในการปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทอง -ชวยเหลอจดการสงแวดลอมทบานใหเหมาะสมตอการปฏบตกจกรรมดแลตนเองในการปองกนการตดเชอ

-แบบประเมนสงแวดลอม

5 นาท บานผปวย

138

เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล

กลมตวอยางรายท ……

แบบสมภาษณขอมลทวไป การรกษาและภาวะสขภาพของผปวยโรคไตเรอรงทรกษาดวยวธลางไตทางชองทอง

1. เพศ ( ) ชาย ( ) หญง 2. อาย.................ป 3. ศาสนา

( ) พทธ ( ) ครสต ( ) อสลาม ( ) อนๆ................. 4. สถานภาพสมรส

( ) โสด ( ) ค ( ) หมาย ( ) หยา ( ) แยกกนอย 5. ระดบการศกษา

( ) ไมไดเรยน ( ) ประถมศกษา ( ) มธยมศกษา ( ) ประกาศนยบตร/ปวช. ( ) อนปรญญา/ปวส. ( ) ปรญญาตร ( ) สงกวาปรญญาตร

6. อาชพ ( ) รบราชการ ( ) ขาราชการบ านาญ ( ) รฐวสาหกจ ( ) พนกงานบรษทเอกชน ( ) ธรกจสวนตว ( ) รบจางทวไป ( ) เกษตรกรรม ( ) ไมไดประกอบอาชพ

7. สถานภาพในครอบครว ( ) หวหนาครอบครว ( ) สมาชกในครอบครว ( ) อนๆ ระบ ................

8. จ านวนสมาชกในครอบครว........................คน 9. จ านวนสมาชกในครอบครวทเปนหลกชวยดแลผปวย ม.....................คน คอ.........................

(ระบ) 10. รายไดเฉลยของครอบครว......................................บาท/เดอน 11. รายไดเพยงพอกบรายจายของครอบครวหรอไม

( ) เพยงพอ ( ) เพยงพอเหลอเกบ ( ) ไมเพยงพอตองกยม

139

12. การจายคารกษาพยาบาล ( ) จายเอง ( ) เบกตนสงกด ( ) บตรหลกประกนสขภาพ ( ) สงคมสงเคราะห ( ) ประกนสงคม ( ) อนๆ ระบ.....................

13. ระยะเวลาททานเจบปวยดวยโรคไตวายเรอรง............................ป............................เดอน

14. ใครเปนผตดสนใจใหทานเลอกการรกษาโดยวธลางไตทางชองทองชนดถาวร ( ) ตดสนใจเอง ( ) ญาตตดสนใจให ( ) แพทยตดสนใจให ( ) แพทยและญาตตดสนใจรวมกน ( ) ผปวยและญาตตดสนใจรวมกน ( ) ผปวยและแพทยตดสนใจรวมกน เหตผลทรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดถาวร.........................................................................................................................................

15. ทานมความคดเหนเกยวกบวธการรกษาดวยการลางไตทางชองทองชนดถาวรอยางไร ( ตอบไดมากกวา 1 ขอ) ( ) ด เพราะ ( ) เปนการรกษาทไมตองพงพาผอน เปนธรรมชาต ( ) ชวตมอสระมากขน ( ) ท าใหคณภาพชวตดขน ( ) เปนวธเดยวทท าใหชวตอยได ( ) อนๆ (ระบ)............................................................. ( ) ไมด เพราะ ( ) ตองใชเวลามาก ไมมเวลาเปนของตนเอง ( ) แนนอดอดทอง รสกไมสขสบาย ( ) การเปลยนถงน ายาตามขนตอนเปนภาระและยงยาก ( ) ตดเชอไดงาย ( ) อนๆ (ระบ)...............................................................

16. นอกจากไตวายเรอรง ทานมโรคอนแทรกซอนรวมดวยหรอไม ( ) ไมม ( ) ม ระบ…………………….

140

กลมตวอยางรายท …… แบบประเมนความรดานอาหารของผปวยโรคไตเรอรงทไดรบการลางไตทางชองทอง

ค าชแจง ขอความตอไปนเปนขอความทระบถงความรทางโภชนาการของทาน (ผปวย หรอญาตผดแล) กรณาพจารณาขอความในแตละขอวาทานมความร ใช หรอ ไมใช ตรงกบ ความรของตวทาน

โดยใสเครองหมาย √ ลงในชองททานคดวาตรงกบความคดเหนมากทสด ใช หมายถง สงททานคดวาถกตอง ไมใช หมายถง สงททานคดวาไมถกตอง

ขอความ ใช ไมใช

1.ผปวยโรคไตเรอรงทลางไตทางชองทองสามารถรบประทานอาหารไดทกชนด 2. ผปวยโรคไตเรอรงทลางไตทางชองทองควรประกอบอาหารรบประทานเอง 3. ผปวยโรคไตเรอรงทลางไตทางชองทองสามารถรบประทานขาวไดมอละ 1-2 ทพพ 4. ผปวยโรคไตเรอรงทลางไตทางชองทองสามารถรบประทานอาหารพวกหมแผน หมหยอง กงแหงรวมกบมออาหารปกต

5.ผปวยโรคไตเรอรงทลางไตทางชองทองสามารถรบประทานอาหารแชคางคนในตเยนโดยน ามาอนรบประทานได

6. ........................................................................................................................................... 7. ............................................................................................................................................ 8. ............................................................................................................................................ 9. ............................................................................................................................................ 10. .......................................................................................................................................... 11. .......................................................................................................................................... 12. .......................................................................................................................................... 13. .......................................................................................................................................... 14. .......................................................................................................................................... 15. ..........................................................................................................................................

141

กลมตวอยางรายท …… แบบประเมนพฤตกรรมการบรโภค

ค าชแจง ขอความตอไปนเปนขอความทระบถงลกษณะพฤตกรรมความถในการบรโภค

ชนดอาหารของผปวย กรณาพจารณาชนดอาหาร ในแตละขอวาทาน(ผปวยหรอญาตผดแล)มพฤตกรรมการบรโภคดานความถวาอยในระดบใดแลวใสเครองหมาย √ ลงในชองททานคดวาตรงกบระดบความถในการบรโภคของตวทานมากทสด

ประจ า หมายถง ทานรบประทาน 5-6 ครงตอสปดาห บอยครง หมายถง ทานรบประทาน 1-4 ครงตอสปดาห นานๆครง หมายถง ทานรบประทาน 1-4 ครงตอเดอน ไมเคย หมายถง ทานไมเคยรบประทานเลย

ชนดอาหาร ความถในการบรโภค

ประจ า บอยครง นานๆครง ไมเคย

1. เนอหม/วว/ไก ไมตดมน

2. เนอปลา

3. ไขขาวของไขไก

4. เครองในสตว

5. น ามนพช

6. .......................................

7........................................

8…………………………

9………………………….

10…………………………

142

กลมตวอยางรายท …… แบบประเมนความร ดานการดแลตนเองเพอปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทอง

ค าชแจง ขอความตอไปนเปนขอความทระบถงความรความเขาใจดานการดแลตนเองเพอปองกน การตดเชอจากการลางไตทางชองทอง (ผปวยหรอญาตผดแล)

กรณาพจารณาขอความในแตละขอวาทานมความร ใช หรอ ไมใช ตรงกบ ความรของตวทาน โดยใสเครองหมาย √ ลงในชองททานคดวาตรงกบความคดเหนมากทสด

ใช หมายถง สงททานคดวาถกตอง ไมใช หมายถง สงททานคดวาไมถกตอง

ขอความ ใช ไมใช

1.ทานควรหลกเลยงการไปสถานทแออด อากาศถายเทไมสะดวกหรอมฝ นละอองมาก เชน โรงภาพยนตร สถานทก าลงกอสราง

2. ทานควรจดสงแวดลอมใหเงยบสงบ เพอพกผอนชวงเวลากลางวนและนอนหลบในเวลากลางคนไดอยางนอยวนละ 6-8 ชวโมง

3. ทานควรอาบน าอยางนอยวนละ 1 ครง และระวงไมใหขอตอสายเปยกน า 4. หลงอาบน าถาแผลเปยกน าเลกนอยสามารถทงไวใหแหงได ไมตองท าแผล 5.เมอสงเกตพบวาน ายาทปลอยออกจากชองทองขนควรรบมาพบแพทยทนท 6. …………………………………………………………………………… 7. …………………………………………………………………………… 8. …………………………………………………………………………… 9. ……………………………………………………………………………. 10…………………………………………………………………………… 11. ………………………………………………………………………….. 12. ………………………………………………………………………….. 13. ………………………………………………………………………….. 14. ………………………………………………………………………….. 15. ควรลางมอดวยแอลกอฮอลลางมอหรอน ากบน ายาลางมอ กอนจบขอตอสายทกครง

143

กลมตวอยางรายท …… แบบประเมนพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยขณะเยยมบาน

ค าชแจง ขอความตอไปนเปนขอความทระบถง พฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยโรคไตเรอรงทลางไตทางชองทองขณะเยยมบาน (ประเมนโดยพยาบาลขณะเยยมบาน)

โดยใสเครองหมาย √ ลงในชองทประเมนไดจากการสงเกตพฤตกรรม สวนท1 ดานการจดการสงแวดลอม

ขอความ ด

ปานกลาง ต า

1. สภาพแวดลอมของทพก * ด หมายถง ดเรยบรอย ไมมฝ นละอองฟงกระจาย ไมมขยะ *ปานกลาง หมายถง พอใช มขยะและฝ นบาง * ต า หมายถง มขยะจ านวนมาก ฝ นละอองฟงกระจาย

2. หองทผปวยพกอาศย * ด หมายถง สะอาดด ไมมกลน เกบของเรยบรอย อากาศ ถายเทไดด * ปานกลาง หมายถง สะอาดพอใช มหยากไยบาง * ต า หมายถง สกปรก รงรง มหยากไยทวๆหอง

3. สถานทเปลยนน ายา * ด หมายถง สะอาดด มพนทเพยงพอในการเตรยมอปกรณ ไมอบชน * ปานกลาง หมายถง สะอาดพอใช มพนทพอสมควร ไมสกปรก ม หยากไยบาง * ต า หมายถง คบแคบ สกปรก ใชพนทหองน า มหยากไยทวๆ หอง

4. การลางมอ * ด หมายถง ถกตองครบตามขนตอน * ปานกลาง หมายถง พอใช ลางมอไมครบตามขนตอน สบสน * ต า หมายถง ไมลางมอ

144

ขอความ ด

ปานกลาง ต า

5. สถานทเกบน ายาถงใหม * ด หมายถง ไมโดนแดด ไมอบชน วางกลองน ายาอยางม ระเบยบ เรยงตามวนหมดอาย * ปานกลาง หมายถง พอใช รกรงรง น ายาวางไมเปนระเบยบ แตไม โดนแดด ไมอบชน * ต า หมายถง โดนแดด หรออบชน

6. แหลงน าทใช * ด หมายถง ใชน าประปา ใชน าทผลตเพอดม * ปานกลาง หมายถง พอใช ใชน าฝน หรอน าบอทผานเครองกรองน า แลว

* ต า หมายถง ใชน าบอหรอน าคลอง น ามลกษณะขนหรอม กลนเหมน

7. หองน า * ด หมายถง สะอาด ปราศจากตะไครน า * ปานกลาง หมายถง พอใช สะอาดพอสมควร มตะไครน าเลกนอย

* ต า หมายถง สกปรก เตมไปดวยตะไครน าและมกลนของ เสยคงคาง

145

สวนท 2 ดานพฤตกรรมการดแลแผลชองทางออกและการเปลยนถายน ายา ถกตอง หมายถง ปฏบตไดถกตอง

ไมถกตอง หมายถง ปฏบตไมถกตอง/ไมครบถวน การท าแผลชองทางออก

ขอความ ถกตอง ไมถกตอง

1.ลางมอครงท 1 ถกตองตามขนตอน และเชดมอใหแหงดวยผาสะอาด/ หรอกระดาษซบแหง

2.แกะผาปดแผลดวยความนมนวล 3.สงเกตคราบน าเหลองหรอคราบเลอด ทตดอยกบผากอส และรอบๆ แผล โดยผดแลสามารถระบไดถกตอง

4.ใชมอสะอาดตรวจดแผล โดยกดดบรเวณปากแผล วามหนองหรอไม 5.ลางมอครงท 2 ถกตองตามขนตอน หรอใชน ายาลางมอแอลกอฮอลส าหรบลางมอ

6. เชดผวหนงรอบแผลดวย Povidine solution 1-2 ครง 7.เชดบรเวณปากแผล (Exit site) และสายดวยน าเกลอ(NSS) จนสะอาดด 8.ใชผากอสปราศจากเชอซบปากแผลใหแหง 9. เชดขอตอดวยน าเกลอ(NSS)และพนดวยกอสปราศจากเชอ 10.ใชพลาสเตอรยดตดหางจากปากแผลอยางนอย 1นว 11.ปดแผลดวยผากอสปราศจากเชอ 12. ปดแผลดวย fixomull หรอพลาสเตอรปดแผล และเกบสายใหเรยบรอย

146

การเปลยนน ายาลางไตของผปวย

ขอความ ถกตอง ไมถกตอง

1. สวมผาปดปากและจมก 2.ลางมอตามขนตอนทถกตองและเชดมอ ดวยผาสะอาดใหแหง 3.เทแอลกอฮอล 70% ลงบนโตะ ใหมขนาดประมาณเทาเหรยญ 10 บาท และเชดจากดานใดดานหนงไปในทางเดยวกน และเชดขอบโตะโดยรอบ

4. ท าความสะอาดตวหนบสน าเงน และเตรยมอปกรณ ซองจกปด สขาว ถงน ายาใหม แอลกอฮอลลางมอ ผาสะอาด ใหพรอม

5.ตรวจสอบสภาพถงน ายาจากดานนอก ของถงน ายา ไดแก วนหมดอาย ปรมาตร ความเขมขนของน ายา สายน ายา ความขนใส และตรวจดวาถงรวหรอไม

6.ฉกถงหมถงน ายาใหมชนนอกออก และแกะสายน ายา โดยไมใชกรรไกรหรอของมคมตดเดดขาด เพราะอาจท าใหถงรวและเกดการตดเชอไดงาย

7. แขวนถงน ายาใหม และวางถงรบน ายาในภาชนะรองรบทสะอาด 8. หนบตวหนบสน าเงนทสายถงน ายาใหมดานบน 9.ลางมอตามขนตอน ครงท 2 หลงจากนนน าถงน ายาใหมมาตอกบสายตรงหนาทองโดยการดงจกสเขยว และวางทอวาลวบนผาทสะอาด

10.เปดวาลวสฟา โดยการหมนทวนเขมนาฬกา ใหน าของเสยออกจากตวผปวยลงถงดานลางทวางในภาชนะรองรบ

11.หลงจากน าของเสยออกจากผปวยเรยบรอยแลว ลางมอตามขนตอนครงท 3กอนปดวาลว แลวท าขนตอนท 2 คอการไลฟองอากาศโดยการหกขอตอสเขยว แลวปลดตวหนบสน าเงน ทสายถงใหม ลางสาย 5 วนาท แลวน ามาหนบทสายน าทงถงดานลาง (Flush before Fill)

12.ลางมอตามขนตอนครงท 4 เปดวาลว เพอใหน าของดเขาทองจนหมดถง

13.เมอน ายาหมด ลางมอดวยแอลกอฮอล กอนปดวาลวสฟา 14.เปดซองจกปดขาว และตรวจสอบฟองน าชบน ายาฆาเชอภายในจกปดสขาววายงชมอยหรอไม (ถาไมชมใหเปลยนซองใหม)

147

ขอความ ถกตอง ไมถกตอง 15.ปลดสายน ายาออกและปดจกสขาวอนใหม 16.ท าการจดบนทกน ายาเขา-ออก โดยการชงน าหนกถงน ายาทออกมา 17.ตดเปนรอยทถงน ายาและเทน ายาทงทสวม หรอชกโครกและราดน าหรอกดน าลางตามปกต

148

แบบประเมนแผลชองทางออก**

ลกษณะ/อาการ 0 point 1 point 2 point Swelling

Crust Redness

Pain Drainage

* ถา exit site score ≥4 บงวาม infection ถาม purulent drainage อยางเดยวกเพยงพอจะบงวาม infection Exit site score <4 อาจจะบงวามภาวะ infection หรอไมกได ** แนวทางการประเมนแผลชองทางออก

0 point 1 point 2 point

Swelling No Exit only; <0.5 cm >0.5 and/or tunnel Crust No <0.5 cm >0.5 cm Redness No <0.5 cm >0.5 cm Pain No Slight Severe Drainage No Serous Purulent

149

แนวค าถามการสมภาษณรายบคคล

หวเรอง ค าถาม แหลงขอมล สถานทเกบขอมล

พฤตกรรมการดแลตนเองในการปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทอง

-ทานมแนวทางในการดแลตนเองเพอไมใหเกดการตดเชออยางไร -ทานรบประทานอาหารอะไรบางในแตละวน เพราะเหตใด -ทานมความคดเหนวาความยงยากในการท าแผลชองทางออกคอเรองใด -ความยงยากในการเปลยนถายน ายาคอเรองใด

ผใหขอมล บคคลในครอบครว/ญาตผดแล

บานผปวย

ปญหาและอปสรรคตางๆ ปจจยทมผลตอพฤตกรรมการดแลตนเองในการปองกนการตดเชอจากการลางไตทางชองทอง

-เมอมปญหาหรออปสรรคในการจดเตรยมอาหาร การท าแผล การเปลยนถายน ายา ทานแกไขปญหาอยางไร -ทานมความเครยดหรอวตกกงวลในการดแลตนเองเรองใดบาง - ทานจดการอยางไรกบความเครยดดงกลาว

ผใหขอมล บคคลในครอบครว/ญาตผดแล

บานผปวย

150

เอกสารสนบสนนการดแลตนเองผปวยโรคไตเรอรงทลางไตทางชองทอง

151

152

153

154

คมอการดแลตนเอง เพอปองกนการตดเชอ

จากการลางไตทางชองทอง

จดท าโดย นางปาลดา นราวฒพร นกศกษาหลกสตรพยาบาลศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชาการพยาบาลผใหญ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยครสเตยน

155

สารบญ

หนา -คณสมบตทเหมาะสมส าหรบญาต และผปวยทจะเรยนท าซเอพด 1 -สถานท และอปกรณทเตรยมส าหรบการท าซเอพด เปนอยางไร 2 -การอกเสบตดเชอของเยอบชองทองของผปวยซเอพด เกดจากสาเหตใด 3 -การปองกนการตดเชอของเยอบชองทอง 5 -เมอมการตดเชอของเยอบชองทองควรปฏบตอยางไร 6 -การอกเสบตดเชอของแผลชองสายออกเกดจากสาเหตใดและการดแล 7 -การเตรยมสถานท และสงแวดลอมส าหรบการลางไตทางชองทอง 13 -การปฏบตการเปลยนถายน ายา 15 -ขนตอนการท าแผล 17 -ผปวยซเอพดควรรบประทานอาหารอยางไร 19

ภาคผนวก จ การดแลแผลทางออกของสาย(Exit site)

การเปลยนถายน ายา การใหบรการทงานลางไตทางชองทอง โรงพยาบาลนครปฐม

157

การดแลแผลทางออกของสาย(Exit site)

การดแลหลงวางสายใน 2 สปดาหแรก 1. ระวงไมใหมการเสยดส หรอดงรง โดยตรงสายใหแนนอยกบท 2. ระวงไมใหสายบดเบยว การบดเบยวของสายภายนอกจะมผลใหเกดคนรปภายใน มผลตอการหายของแผล 3.ปดแผลดวยผากอส และควรปดทบดวย tegaderm หรอ transparent tape เพอใหสามารถสงเกตไดวามของเหลวหรอเลอดซมออกหรอไม 4. ไมเปดแผลจนกระทงครบ 7 วน ยกเวนมเลอดหรอของเหลวซม ใหลางแผลโดยการท าแผลแบบแหง (dry dressing) 5. กรณทเยบแผลหรอแผลทางออกมรองรอยการอกเสบชดเจน จะตองไดรบยาปฏชวนะ 6. เมอเปดดพบวาแผลทางออกถกหมดวยคราบแขงสด าแดง กดไมเจบ คราบดงกลาวเกดจากซรมปนเลอด คราบนจะหลดไปเองเมอแผลขางใตทเลา อาจจะใชเวลา 3-6 สปดาห ไมควรดงคราบนออกแฉะและตดเชอได 7. ตดไหมวนท 10 หลงวางสาย แตกรณทเคยมการอกเสบของแผลควร ตดไหมวนท 14 การดแลแผลทางออกประจ าวนเมอผปวยกลบบาน 1. งดอาบน า หรอไมใหแผลเปยกน าในระยะแรก ประมาณ 1-2 เดอน 2. ลางหรอท าความสะอาดแผลทกวนและทกครงหลงอาบน าหรอเมอ แผลเปยก หลงลางแผลแลวปดดวยผากอส 1-2 แผน ตดพลาสเตอร ชนดไมแพ และส าคญผปวยตองยดตรงไวกบหนาทอง ระวงการดงรง 3. ทกครงทผปวยจะท าความสะอาดแผลตองปฏบตดงน 1) ลางมอและผกผาปดปากปดจมก 2) ใหตรวจดผากอสทปดแผลเพอตรวจหาของเหลวหรอสะเกดทซมออกมา ตรวจความผดปกตหรอรองรอยการอกเสบ 3) ยกสายขนเชดดวยส าลปลอดเชอ และกดรอบแผลเบา ๆ ขณะเชด เพอจ ากดเอาของเหลวหรอสงขบหลงออก 4) ถามสะเกดไมควรแกะหรอดงออก ใหใชส าลชดน าเกลอแปะไวสกครใหนมลง จากนนปดแผลปกตคราบจะคอย ๆ หลดลอกเอง

158

5) ถามอาการแสดงของการอกเสบคอเจบ รอบแผลแดง แฉะ หรอมหนอง ควรลางแผลดวยน ายาเบตาดน (10% providine iodine) และตองพบแพทยเพอรกษา

การเปลยนถงน ายาลางไตทางชองทอง

ขนตอนของการเปลยนถงน ายานนขนอยกบบรษททผลตน ายาและอปกรณ ส าหรบประเทศไทยในปจจบนมระบบน ายาถงค 2 ระบบคอ ระบบถงค (twin bag) และระบบจานหมน (andy disc) ซงมขนตอนการเปลยนน ายา ดงน 1. ขนตอนการเปลยนถงน ายาลางไตทางชองทองระบบจานหมน (andy disc)

1.1 ใหผไมเกยวของออกจากหองหรอบรเวณทเปลยนถงน ายา เหลอเฉพาะ ผปวยและผเปลยนถงน ายาเทานน

1.2 ปดประต หนาตาง พดลม เพอไมใหมลมโกรก ถาเปนปองปรบอากาศไม ควรใหกระแสลมเปาตรงตวผปวย

1.3 ถอดเครองประดบทสวมใสมอและขอมอของผเปลยนถงน าออกใหหมด 1.4 เตรยมหอวสดและอปกรณตาง ๆ ใหพรอมหยบใช 1.5 ผเปลยนถงน ายาลางมอ ครงท 1 1.6 ใสผาปดปากปดจมก (ทงผปวยและผเปลยนถงน ายาใหผปวย ในกรณท

ผปวยไมไดเปลยนถงน ายาเอง) 1.7 เชดท าความสะอาดโตะดวยแอลกอฮอลไปในทศทางเดยวกน 1.8 เชดแทนยดจานหมน (organizer) ดวยแอลกอฮอลใหทว วางแทนยดจาน

หมนบนขอบโตะใกลตวผปวย หรอวางบนแทนยดจานหมนไวกบเสาน าเกลอ 1.9 วางอปกรณบนโตะ ไดแก ซองฝาจกปดปลอดเชอสขาว (disinfection

cap) 1 ซอง ถงน ายาใหม 1 ถง และวางถงรองถงน ายาไวทพนขาง ๆ 1 ใบ 1.10 ตรวจถงน ายา โดยดวดหมดอาย ปรมาตร เปอรเซนตน าตาลในน ายา

ความใสของน ายา จกปดสายน ายาปดสนทและใชมอกดถงน ายาเพอตรวจดวามน ายารวออกนอกถงหรอไม (หามใชน ายาถงนน หากพบวาถงน ายาไมปกต)

1.11 ฉกปลอกหมถงน ายาออกและคลสายถงน ายาใหมและถงปลอยน าทง ออกจากกน (หามใชน ายาถงนนหากพบวามน าในสาย)

1.12 วางจานหมนลงบนแทนยดจานหมนใหฝาปดปลายทอสขาวชเขาหาตว

159

ผปวย โดยใหโผลพนขอบโตะ (กรณวางแทนจานหมนไวบนโตะ) จดสายน ายางลงในรองของแทนยดจานหมนใหถกตอง

1.13 เตรยมสายตอสายลางชองทอง (transfer set หรอ catheter extension) ให พรอม โดยใหเอาออกจากกระเปาบรรจ พรอมกบแกะผากอซและพลาสเตอรทหอหมออก

1.14 ส าหรบผทถนดขวาน าสายตอลางชองทอง (transfer set หรอ catheter extension) ของผปวย เสยบพกไวทชองดานขวาของแทนยดจานหมนใหลกทสดเพอไมใหหลดออกมา หรอเสยบพกไวทชองดานซายของแทนยดจานหมนส าหรบผทถนดซาย

1.15 ตรวจสอบวาตวหนบสายตอสายลางชองทอง (transfer set clamp) อยใน ต าแหนงปด ถายงไมปดใหปดเสย

1.16 ผเปลยนถงน ายาเชดมอลางมอ ครงท 2 หรอเชดมอดวยแอลกฮอล 1.17 หมนเปดฝาจกปดปลายทอจานหมนออกทงไป หมนขอตอสายตอสาย

ลางชองทองของผปวยออกจากผาจกปดทอจานหมนอนเกา แลวน าไปหมนตอเขากบทอจานหมนใหแนน

1.18 น าน ายาถงใหมขนแขวน และน าถงเปลาใสลงในถงรองถงน ายาทง 1.19 เปดตวหนบสขาวของสายตอสายลางชองทอง เพอปลอยน ายาเกาออก

จากชองทองลงถงปลอยน าทง (เขมชจานหมนยงชในต าแหนง 1 จด ซงเปนจดเรมตน) ใหสงเกตลกษณะและสน ายาทไหลออกมา จบและบนทกเวลาทน ายาไหลออกจากชองทองจนหมด

1.20 เมอปลอยน ายาออกจากชองทองจนหมดแลว หมนเขมชจานหมนตาม เขมนาฬกาไปทต าแหนง 2 จด เพอใหน ายาจากถงน ายาใหมไหลลงถงปลอยน าทงประมาณ 5 วนาท โดยนบ 1-5 ชา ๆ ซงขนตอนนเรยกวา “flush-before-fill” โดยใชน ายาใหมชะเอาเชอโรคทอาจตกคางทงไปกอนเปนการลดโอกาสทน ายาใหมจะพบเชอโรคเขาสชองทอง จากนนหมนเขมชไปทต าแหนง 3 จด เพอปลอยน ายาเขาสชองทอง โดยสามารถควบคมอตราการไหลของน ายาใหเรวหรอชาไดตามตองการ (ทจดพระจนทรเตมดวงน ายาจะไมไหลเขา ทจดพระจนทรครงดวงน ายาไหลเขาชา ๆ ทจดพระจนทรเดอนมอน ายาไหลเขาเรวปกต) ใหจบและบนทกเวลาทน ายาใหมไหลเขาชองทองจนครบก าหนด

1.21 เมอน ายาไหลเขาไดปรมาณครบตามก าหนดและตองการปลดสาย ให หมนเขมชไปท าต าแหนงสดทายของ 4 จด ซงทต าแหนงนแกนพลาสตกสน าเงนจะถกยงเขาไปปดกรวยชนในของขอตอสายลางชองทองโดยอตโนมต เพอไมใหน ายาไหลออกมาได

1.22 หนบตวหนบสายตอสายลางชองทอง เพอปองกนไมใหน ายาไหลยอน

160

ออกจากชองทอง โดยใหเลอนตวหนบจากรอหนบเดมออกไปเลกนอย เพอมใหสายตอสายลางชองทองแตกรวจากการหนบซ า ๆ ทเดม

1.23 ผเปลยนถงน ายาลางมอ ครงท 3 หรอเชดมอดวยแอลกอฮอล 1.24 แกะหอจดปดปลอกเชอสขาวอนใหมน าไปเสยบเขาทชองทเหลอดาน

ตรงขามของแทนยดจานหมน เปดฝาครอบของจกปดปลอดเชออนใหมออกมาและน าไปปดครอบจดปดปลอดเชออนเกาทเสยบไวกอนแลว

1.25 หมนขอตอทปลายสายตอสายลางชองทองออกจากทอสขาวของจาน หมนน าไปหมนเขากนฝาจกปดปราศจากเชออนใหมซงเปดรออยทชองดานซายของแทนยดจานหมนส าหรบผถนดขวาและชองดานขวาของแทนยดจานหมนส าหรบผทถนดซาย

1.26 ดงสายตอสายลางชองทองซงมฝาจกปดปราศจากเชออนใหมออกจาก แทนยดจานหมน ตรวจสอบวาฝาจกปดสายตอสายลางชองทองแนนไมหลวมหลด

1.27 จดเกบสายตอสายลางชองทองเขากบตวผปวยใหเรยบรอย โดยไมให สายเกะกะและมโอกาสดงรงไดงาย

2 ขนตอนการเปลยนถงน ายาลางไตทางชองทองระบบถงค (twin bag) 2.1 ใหผไมเกยวของออกจากหองหรอบรเวณทเปลยนถงน ายา เหลอเฉพาะ

ผปวยและผเปลยนถงน ายาเทานน 2.2 ปดประต หนาตาง พดลม เพอไมใหมลมโกรก ถาเปนปองปรบอากาศ

ไมควรใหกระแสลมเปาตรงตวผปวย 2.3 ถอดเครองประดบทสวมใสมอและขอมอของผเปลยนถงน าออกให

หมด 2.4 เตรยมหอวสดและอปกรณตาง ๆ ใหพรอมหยบใช 2.5 ผเปลยนถงน ายาลางมอ ครงท 1 2.6 ใสผาปดปากปดจมก (ทงผปวยและผเปลยนถงน ายาใหผปวย ในกรณท

ผปวยไมไดเปลยนถงน ายาเอง) 2.7 เชดท าความสะอาดโตะดวยแอลกอฮอลไปในทศทางเดยวกน 2.8 วางอปกรณบนโตะ ไดแก ซองฝาจกปดปราศจากเชอ (disinfection cap)

1 ซอง ตวหนบสน าเงน (clamp) 2 อน ถงน ายาใหม 1 ถง และวางถงรองถงน ายาไวทพนขาง ๆ 1 ใบ 2.9 ตรวจถงน ายา โดยดวดหมดอาย ปรมาตร เปอรเซนตน าตาลในน ายา

ความใสของน ายา จกปดสายน ายาปดสนทและใชมอกดถงน ายาเพอตรวจดวามน ายารวออกนอกถงหรอไม (หามใชน ายาถงนน หากพบวาถงน ายาไมปกต)

161

2.10 ฉกปลอกหมถงน ายาออกและคลสายถงน ายาใหมและถงปลอยน าทง ออกจากกน (หามใชน ายาถงนนหากพบวามน าในสาย)

2.11 หนบตวหนบสน าเงนตวท 1 ทสายถงน ายาใหมและหกแทงพลาสตกส เขยวทปากถงน ายาใหม

2.12 เตรยมวาลวสายตอสายลางชองทอง (transfer set หรอ catheter extension) ใหพรอม โดยใหเอาออกจากกระเปาบรรจ พรอมกบแกะผากอซและพลาสเตอรทหอหมออก

2.13 ผเปลยนถงน ายาลางมอครงท 2 หรอเชดมอดวยแอลกอฮอล 2.14 ดงจกปดปลายสายถงน ายาใหม และหมนปลดจกปดสขาวออก แลว

หมนตอสายถงน ายาใหมกบวาลวสายตอสายลางชองทอง (จบสฟาหมนสน าเงน) 2.15 แขวนถงน ายาใหม และวางถงปลอยน าทงลงในถงรองรบ 2.16 หมนเปดวาลวสายตอสายลางชองทอง (จบสฟาหมนสขาว) ปลอยน ายา

ออกจากชองทองลงถงปลอยน าทง ใหสงเกตลกษณะและสน ายาทไหลออกมาทไหลออกมา จบและบนทกเวลาทน ายาไหลออกจากชองทองจนหมด

2.17 เมอน ายาไหลออกหมด ใหปดวาลวสายตอสายลางชองทอง (จบสฟา หมนสขาว)

2.18 คลายตวหนบสน าเงนตวท 1 ทสายถงน ายาใหม เพอใหน ายาจากถง น ายาใหมไหลลงถงปลอยน ายาทงนานประมาณ 5 วนาท โดยนบ 1-5 ชา ๆ ซงขนตอนนเรยกวา “flush-before-fill” โดยใชน ายาใหมชะเอาเชอโรคทอาจตกคางทงไปกอนเปนการลดโอกาสทน ายาใหมจะพาเชอโรคเขาสชองทอง

2.19 ยายตวหนบสน าเงนตวท 1 มาหนบทสายถงปลอยน าทง เพอปองกน ไมใหน ายาใหมไหลทง และน ายาเกาไหลยอนกลบเขาชองทองผปวยไดอก

2.20 เปดวาลวสายตอสายลางชองทอง (จบสฟาหมนสขาว) เพอปลอยน ายา ใหมเขาชองทอง จบและบนทกเวลาทน ายาใหมไหลเขาชองทองจนครบก าหนด

2.21 เมอน ายาไหลเขาไดปรมาตรครบตามก าหนดใหปดวาลวสายตอสายลาง ชองทอง (จบสฟาหมนสขาว) และหนบตวหนบสน าเงนตวท 2 ทสายถงน ายาใหม

2.22 เปดซองจกปดสขาว ตรวจสอบฟองน าและน ายาฆาเชอมหรอไม แลว วางไวบนโตะ

2.23 ผเปลยนถงน ายาลางมอ ครงท 3 หรอเชดมอดวยแอลกอฮอล 2.24 ปลอดสายถงน ายาออกจากวาลวสายตอสายลางชองทอง (จบสฟาหมนส

162

น าเงน) 2.25 ปดปลายวาลวสายตอสายลางชองทองดวยจดปราศจากเชอโดยชปลาย

สายลง เพอไมใหหยดน ายาทคางอยปลายสายตอไหลยอนกลบเขาไป ซงอาจจะน าเชอโรคเขาไปได 2.26 จดเกบสายลางชองทองเขากบผปวยใหเรยบรอย โดยไมใหสายเกะกะ

และมโอกาสถกดงรงไดโดยงาย หมายเหต การลางมอหรอเชดมอดวยแอลกอฮอล จะตองลางมอใหสะอาดหรอเชด

แอลกอฮอลใหสะอาดและทวถงทกซอก ทงฝามอ หลงมอ และปลายแขน ตามหลกการลางมอทถกตอง แลวเชดใหแหงดวยผาสะอาด

163

การใหบรการทงานลางไตทางชองทอง โรงพยาบาลนครปฐม

การใหบรการทจดส าหรบผปวยไตเรอรงทไดรบการลางไตทางชองทอง 1. การจดบรการส าหรบผปวยไตเรอรงแบบผปวยนอก 2. การบรการทหองลางไตทางชองทอง การจดบรการส าหรบผปวยไตเรอรงทไดรบการลางไตทางชองทองแบบผปวยนอก ตรวจรกษาผปวยไตเรอรงทไดรบการลางไตทางชองทองทมารบการตรวจตามนด ใหบรการตรวจและรกษาทกวนองคาร พธ และพฤหสบด ใหบรการเจาะเลอดตงแตเวลา 07.00 น. ผปวยจะไดรบการบรการชงน าหนก วดความดนโลหต ซกประวต ประเมนสภาพทวไป ประเมนแผลทางออกสายลางชองทอง ท าความสะอาดแผล ตรวจสอบสมดบนทกน ายาลางไต จากพยาบาลเฉพาะทางการลางไตทางชองทอง กรณมปญหาเรองแผลทางออกสายลางชองทอง มภาวะน าเกน ความดนโลหตสง การบนทกน ายา ผปวยจะไดรบค าแนะน าจากพยาบาลเฉพาะทางการลางไตทางชองทอง และรอผลการตรวจเลอดเวลาประมาณ 10.00 น. ในบางสปดาหจะมการใหบรการสขศกษาแกผปวยทมารบบรการทคลนก นอกจากนยงมบรการดานเอกสาร แผนพบ และบอรดใหความรเกยวกบการลางไตทางชองทอง

การบรการทงานลางไตทางชองทอง ใหบรการทกวน ประกอบดวย 1. การใหค าปรกษาเรองการบ าบดทดแทนไตแกผปวยและครอบครว ใหบรการผปวยไตเรอรงระยะท 4 บางราย และระยะท 5 ทกรายทตองไดรบการบ าบดทดแทนไต โดยเฉพาะผปวยไตเรอรงทไดรบการตรวจรกษาในคลนกอายรกรรม ผปวยใน และผปวยทไดรบการประเมนจากอายแพทยโรคไตวาเปนโรคไตเรอรงระยะสดทายทตองไดรบการบ าบดทดแทนไตแลว จะถกสงมาขอรบค าปรกษาจากพยาบาลเฉพาะทางเพอเลอกวธการบ าบดทดแทนไตทเหมาะสมและ ใหค าปรกษาเรองการเตรยมตวส าหรบการบ าบดทดแทนไตทผปวยและครอบครวเลอกวธการบ าบดทดแทนไต กรณผปวยและครอบครวเลอกวธการบ าบดทดแทนไตโดยการลางไตทางชองทอง พยาบาลจะประเมนความพรอมของผปวยและญาต ในการใหการดแล เนองจากเปนการรกษาทผปวยและญาตตองมสวนรวมในการตดสนใจ และมสวนรวมในการดแลตนเองทบาน รบทราบขอมลเกยวกบแนวทางการรกษา ประโยชนทจะไดรบจากการบ าบดทดแทนไตโดยการลางไตทางชองทอง ภาวะแทรกซอนทอาจเกดขน รวมทงการเซนยนยอมรบการรกษา 2. การประสานงาน เมอผปวยและครอบครวเลอกวธการบ าบดทดแทนไตโดยการลางไตทางชองทอง พยาบาลเฉพาะทางการลางไตทางชองทองประสานกบศลยแพทยเพอประเมนสภาพ

164

หนาทองและวางสายลางไตทางชองทอง พยาบาลตดตามประเมนสภาพผปวยหลงวางสาย วางแผนจ าหนาย โดยใหความรเกยวกบการปฏบตตวหลงวางสายลางไตทางชองทอง ก าหนดตารางการเรยนการสอนระหวางพยาบาลกบผปวยและญาต 3. การใหความรตามโปรแกรมการใหความรแกผปวยทไดรบการลางไตทางชองทองชนดตอเนองรายใหม เปนการใหความรแกผปวยและญาตผดแลเปนรายบคคล เกยวกบเทคนคการลางไตและการดแลตนเอง โดยพยาบาลเฉพาะทางการลางไตทางชองทอง ซงกจกรรมการเรยนการสอนประกอบดวยการใหความร ค าแนะน า การสาธต และการฝกปฏบต หวขอในการสอน คอ ไตและหนาทของไต การรกษาดวยการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง การเตรยมสถานทเปลยนน ายาลางไตและการเตรยมอปกรณ การลางมอ เทคนคปลอดเชอ เทคนคการเปลยนน ายาลางไต การบนทกการลางไตและดลน าในรางกาย การอกเสบตดเชอของเยอบชองทอง การดแลชองสายออก การท าความสะอาดรางกาย อาหารส าหรบผปวยไตเรอรงทไดรบการลางไตทางชองทอง ยาและการใชยา ปญหาทอาจเกดขนและการแกไข การดแลตนเองดานอนๆ เชน การมกจกรรมและการพกผอน การมเพศสมพนธ การใชบรการสถานบรการสขภาพ มการประเมนผลการเรยนการสอนเปนระยะๆ การสอนซ า (re-training) เปนการสอนผปวยเมอพบปญหาการดแลตนเอง โดยเฉพาะมการอกเสบตดเชอของเยอบชองทอง การสอนระหวางการตดตามการรกษา เปนการสอนเมอผปวยมารบบรการตรวจเพอตดตามรกษาและเมอพยาบาล ประเมนภาวะสขภาพทวไปแลวพบปญหา พยาบาล ใหความรแกผปวยและญาตรายบคคลหรอรายกลม สอการสอน ภาพพลก 4. การเปดลางไต ปกตการเรมลางไตทางชองทองจะเรมหลงการวางสายลางชองทองแลวอยางนอย 2 สปดาห เพอรอใหแผลหายด พยาบาลเฉพาะทางการลางไตทางชองทอง จะตอสายตอทอลางไต (Transfer set) เพอเปดลางไต การเปดลางไตในวนแรกจะใสน ายาลางไตปรมาณนอยๆกอน แลวคอยๆ เพมปรมาณขนเรอยๆ จนกระทงสามารถใสไดปรมาณทตองการ คอ 1500-2000 มล. กรณทผปวยมภาวะยรเมย อาจท าการเปดลางไตกอนได แตตองท าในทานอน และใชน ายาลางไตในปรมาณนอย คอ 500 มล. ในระยะนผปวยและญาตผดแลจะฝกปฏบตจรง เพอใหเกดความมนใจในการลางไตทบาน 5. การวางแผนจ าหนาย เปนการเตรยมความพรอมใหผปวยและญาตผดแลมความรความเขาใจเกยวกบโรค การรกษา การดแลตนเองทบาน สามารถปรบตวกบภาวะสขภาพทเปลยนแปลง รวมทงมความพรอม เตมใจในการกลบไปดแลตนเองทบาน 6. การสงตอผปวยเพอการดแลตอเนอง ประสานโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล หรอโรงพยาบาลชมชนทรบผดชอบ ในการสงตอผปวยไปรบการดแลตอเนอง ไปรบยาฉดกระตนการสรางเมดเลอดแดง และการผสมยาปฏชวนะในน ายาลางไตกรณเยอบชองทองอกเสบตดเชอ

165

7. การตดตามเยยมทางโทรศพท พยาบาลเฉพาะทางการลางไตทางชองทองจะโทรศพทตดตามผปวยเมอมปญหาหรอเกดภาวะแทรกซอนตางๆ และผปวยสามารถปรกษาทางโทรศพทไดตลอดเวลา 24 ชวโมง 8. การตดตามเยยมบาน เพอประเมนสงแวดลอม สภาพทอยอาศย และใหค าแนะน าในผปวยทมปญหาการตดเชอ รวมทงเยยมผปวยบางรายทอยในพนททก าหนด 9. พยาบาลเฉพาะทางการลางไตทางชองทอง จะประสานความรวมมอกบทมสหสาขาวชาชพ ทงในและนอกองคกรเพอชวยเหลอผปวยเมอมปญหาหรอเกดภาวะแทรกซอนตางๆ

10. การท าหตถการและการตรวจรกษากรณเมอมปญหาหรอเกดภาวะแทรกซอนตางๆ การท าหตถการ ไดแก การทดสอบการไหลของน ายา การตอหรอเปลยนสายตอทอลางไต การปดระบบเพอท าการพกทอง การตรวจประสทธภาพการท างานของชองทองและประเมนความพอเพยงของการลางไต การประเมนและการท าแผล การเกบน ายาลางไตสงตรวจ การผสมยาปฏชวนะ การตรวจรกษากรณเมอมปญหาหรอเกดภาวะแทรกซอนตางๆ เชน การตรวจวนจฉยภาวะเยอบชองทองอกเสบตดเชอ การอกเสบตดเชอของแผลชองทางออกของสายลางไต ภาวะยรเมย ภาวะน าเกน

166

ประวตผวจย

ชอ-นามสกล

นางปาลดา นราวฒพร

วนเดอน ป เกด

6 กมภาพนธ 2517

สถานทเกด

จงหวดราชบร

ประวตการศกษา

ประกาศนยบตรพยาบาลศาสตร วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน ชลบร พ.ศ. 2538 การพยาบาลเฉพาะทางควบคมโรคตดเชอ คณะแพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบด มหาวทยาลยมหดล พ.ศ. 2550 พยาบาลศาสตรมหาบณฑต (การพยาบาลผใหญ) มหาวทยาลยครสเตยน พ.ศ. 2558

ต าแหนงและสถานทท างานปจจบน พยาบาลวชาชพระดบช านาญการ งานปองกนและควบคมการตดเชอ โรงพยาบาลนครปฐม