adhyaatmaramayo
TRANSCRIPT
-
8/17/2019 adhyaatmaRamAyo
1/62
॥ अारामायण े अयोाकाडम ॥्
.. adhyAtmarAmAyaNe ayodhyAkANDam ..
sanskritdocuments.org
August 26, 2015
-
8/17/2019 adhyaatmaRamAyo
2/62
Document Information
Text title : adhyAtma rAmAyaNa ayodhyAkA.nDa
File name : adhyaatmaRamAyo.itx
Category : adhyAtmarAmAyaNa
Location : doc_raama
Author : Traditional
Language : Sanskrit
Subject : philosophy/hinduism/religion
Transliterated by : Nagaraj Balijepalli
Proofread by : Nagaraj Balijepalli, Sunder Httangadi, PSA Easwaran,
ahimsasoldier
Latest update : july 22, 2006, April 4, 2015
Send corrections to : [email protected]
Site access : http://sanskritdocuments.org
-
8/17/2019 adhyaatmaRamAyo
3/62
॥ अारामायण े अयोाकाडम ॥् 1
॥ अारामायण े अयोाकाडम ॥्
-
8/17/2019 adhyaatmaRamAyo
4/62
.. adhyAtmarAmAyaNe ayodhyAkANDam ..
॥ अारामायण े अयोाकाडम ॥्॥थमःसग ः ॥
एकदा स खुमासीन ं राम ं ाःप िुराजर े ।
सवा भरणस ं रिस हंासन े ितम ॥् १॥नीलोलदलयाम ं कौ भुाम ुकरम ।्सीतया रदड ने चामर णेाथ वीिजतम ॥् २॥
िवनोदय ं ता लूचव िणािदभरादरात ।्नारदोऽवतर मुरा राघवः ॥ ३॥
श ुिटकसाशः शर इवामलः ।अितकतम पुायातो नारदो िददश नः॥४॥
त ं ा सहसोाय रामः ीा कृतािलः ।ननाम िशरसा भ मूौ सीतया सह भिमान ॥् ५॥
उवाच नारद ं रामः ीा परमया य तुः ।स िंसारणा ं म िुन े ल भ ं तवदश नम ।्अाक ंि वषयासच तेसा ं िनतरा ं म नु े॥ ६॥
अवा ं म े प वू जक ृ तप ुयमहोदयःै ।
ससंािरणािप िह म ुन े
लत े
समागमः ॥ ७॥अतश नाद वे क ृ ताथऽि म नुीर ।िक ंकाय त े मया काय िूह तरवािण भोः ॥ ८॥
अथ तं नारदोऽाह राघवं भवलम ।्िक ं मोहयिस मा ं राम वालैकान सुािरिभः ॥ ९॥
ससंाय िहमित ों सम तेया िवभो ।जगतािमादभ तूायासामायाग िृहणीतव॥१०॥
िकषा ाय े ता ं ादयः जाः ।दाया सदा भाित माया या िग णुािका ॥ ११॥
2
-
8/17/2019 adhyaatmaRamAyo
5/62
॥थमःसग ः ॥ 3
स तू ऽेज ं श ुकृलोिहताः सव दाजाः।लोकयमहाग हे े ग हृम दुातः ॥ १२॥
ंिव जुा नकी लीः िशवं जानकी िशवा ।ा ं जानकी वाणी स यू ं जानकी भा ॥ १३॥
भवान श्शाः सीता त ु रोिहणी श भुलणा ।शम वे पौलोमी सीता ाहानलो भवान ॥्१४॥
यमं कालप सीता स यंिमनी भो ।िनितं जगाथ तामसी जानकी श भुा॥१५॥
राम म वे वणो भाग वी जानकी श भुा ।वाय ु ं राम सीता त ु सदागितिरतीिरता ॥ १६॥
क ुब रें राम सीता सव सिकीत ता ।ाणी जानकी ोा ं लोकनाशकृत ॥्१७॥
लोक े ीवाचक ंयावव जानकी श भुा ।प ुामवाचक ं यावव ंिहराघव॥१८॥
ताोकय े द वे य वुाा ं नाि िकन ॥ १९॥
दाभािसोदताानमाकृितमतीय त े ।ताहातः स ू ं िल ं सवा क ं ततः ॥ २०॥
अहार ब िु पाण िेयािण च ।िलिम ुत े ा जै मृ सु िुखादमत ॥्२१॥
स एव जीवस लोक े भाित जगयः ।अवाानािववै कारणोपिाधत े ॥२२॥
लूं स ूंकारणाम िुपािधतयं िचत ःे ।एत िैव िशो जीवः ािय ुः परम ेरः॥२३॥
जास षु ुाा स संिृतया वत त े ।ता िवलणः साी िचां रघ ूम॥२४॥
एव जगात ं िय सव ििततम ।् वे लीयत े कृ ं तांसव कारणम ॥्२५॥
राविहिमवाानं जीवं ाा भयं भव ते ।्परााहिमित ाा भयःखिैव म ुत े ॥२६॥
-
8/17/2019 adhyaatmaRamAyo
6/62
॥ अारामायण े अयोाकाडम ॥्
िचािोतषा सवा ः सव द हे षे ु ब ुयः ।या याकाय े सव ाा ततो भवान ॥्२७॥
अानात े सव ियरौभ जुवत ॥्२८॥ादिभय ुाना ं िवान ं भवित मात ।्तािय ुा य े म िुभाज एव िह ॥ २९॥
अहं भानां तानां च िकरः ।अतो मामन गु ृी मोहय न मा ं भो॥३०॥
िाभकमलोो ा म े जनकः भो ।अतवाह ं पौोऽि भ ं मा ं पािह राघव ॥ ३१॥
इ ुा बशो ना ाना िुपर तुः ।उवाच वचन ं राम णा नोिदतोऽहम ॥्३२॥
रावण वधाथा य जातोऽिस रघ सुम।इदान राराथ िपता ािमभष ेित॥३३॥
ियद राािभस संो रावण ं न हिनिस ।िता त े कृता राम भ भूारहरणाय वै ॥ ३४॥
तंक ुराज े ससम िेव ह । ु तैिदत ं रामो नारद ं ाह िसतम ॥्३५॥
ण ु नारद म े ििकित ऽेििवदतंिचत ।्ितात ं च य वू िकर े त स शंयः॥३६॥
िक ु कालान रुोध ने तारसयात ।्िहर े सव भ भूार ं म णेास रुमडलम ॥्३७॥
रावण िवनाशाथ ो गा दडकाननम ।्चत दु शसमा िुषा म िुनव षेध कृ ् ॥३८॥
सीितामष णे त ं ं सक ुल ं नाशयाहम ।्एव ं राम े ितात े नारदः म मुोदह॥३९॥
िदणय ं क ृ ा दडविणप तम ।्अन ुात राम णेययौद वेिगतंम िुनः ॥ ४०॥
स वंाद ं पठित णोित स ंर ेा
यो िन ं म िुनवररामयोः सभा ।साोमरस ु ल भंिवमों
-
8/17/2019 adhyaatmaRamAyo
7/62
॥थमःसग ः ॥ 5
क ैव ं िविरतप रुःसर ं म णे॥४१॥
िइत ीमदारामायण े उमामह ेरस वंाद े
अयोाकाड े थमः सग ः ॥ १ ॥
-
8/17/2019 adhyaatmaRamAyo
8/62
.. adhyAtmarAmAyaNe ayodhyAkANDam ..
॥ अारामायण े अयोाकाडम ॥्॥ ितीयः सग ः ॥
अथ राजा दशरथः कदािचहिस ितः ।
िवस ं क ुलाचाय माय देमभाषत ॥ १॥भगवन र्ाममिखलाः श िंसम ुम ु ः ।पौरा िनगमा वृा मिण िवश षेतः॥२॥
ततः सव ग णुोप ते ं राम ं राजीवलोचनम ।् े ंरा ऽेिभष ेािम वृोऽहं म िुनप ु व॥३॥
भरतो मात लु ं ुं गतः श ुसयं तुः ।िअभष े े एवाश ु भवाान मुोदताम ॥् ४॥
साराः िसया ं च ग मय राघवम ।्उीया ं पताका नानावणा ःसमतः॥५॥
तोरणिान िविचािण ण म ुामयािन वै ।आय मिणं राजा स मुंिमसमम ॥्६॥
आापियत या ं म िुनमानय ।यौवरा ऽेिभष ेािम ोभ तू े रघ नुनम ॥् ७॥
तथ िेत हषा म िुनं िकं करोमीभाषत ।तम वुाच महात जेा विसो िानना ं वरः॥८॥
ः भात े मक े ककाः ण भ िूषताः ।ित ु षोडश गजाः ण रािद भ िूषताः ॥ ९॥
चत दु ः समायात ु ऐरावतक ुलोवः ।नानातीथदकैः प णूा ः ण क ुाः सहशः ॥ १०॥
ाा ं नववयैाचमा िण ीिण चानय । ते ं रदड ं म ुािमिणविराजतम ॥्११॥
6
-
8/17/2019 adhyaatmaRamAyo
9/62
॥ ितीयः सग ः ॥ 7
िदमािान विाण िदााभरणािन च ।म नुयः स ृ ता ित ु क ुशपाणयः ॥ १२॥
नत ो वारम ुा गायका व णे कुाथा ।नानािवादक ुशला वादय ु न पृाण े ॥१३॥
हरथपादाता िबिह ु साय धुाः ।नगर े यािन िति द वेतायतनािन च ॥ १४॥
त षे ु वत ता ं प जूा नानािबिलभराव तृा ।राजानः शीमाया ु नानोपायनपाणयः ॥ १५॥
इिादय म िुनः ीमान स् मु ं न पृिमणम ।्
य ं जगाम भवन ं राघविातशोभनम ॥्१६॥रथमा भगवान व्िसो म िुनसमः ।िीण काियत रथािितमवातरत ॥्१७॥
अः िवय भवन ं ाचाय ादविारतः ।ग ुमागतमााय राम णू ः कृतािलः ॥ १८॥
ु नमृ दडविसयं तुः ।ण पा णे पानीयमिाननायाश ु जानकी ॥ १९॥
रासन े समाव ेय पादौ ा भितः ।तदपः िशरसा ध ृा सीताया सह राघवः ॥ २०॥
धोऽीवीामव पादा धुारणात ।्ीराम णे वैम ु ु हसन म् िुनरवीत ॥्२१॥
ादिसलल ं ध ृा धोऽभ िूिरजािपतः ।ािप मिता त े िह पादतीथ हताश भुः॥२२॥
इदान भाषस े यं लोकानाम पुद शेकतृ ।्जानािम ा ं पराान ं ला सातमीरम ॥्२३॥
द वेकाया थ िसथ भाना ं िभिसय े ।रावण वधाथा यजात ं जानािम राघव ॥ २४॥
तथािप द वेकाया थ ग ु ं नोाटयाहम ।्तथा ं मायया सव करिोष रघ नुन॥२५॥
तथवैान िुवधा ऽेह ं िशंग ुरहम ।्ग ुग ु णा ं ं द वे िपतॄ णा ं ं िपतामहः ॥ २६॥
-
8/17/2019 adhyaatmaRamAyo
10/62
॥ अारामायण े अयोाकाडम ॥्
अया मी जगाावाहकमगोचरः ।श ुसमयंद हें ध ृा ाधीनसवम ॥्२७॥
मन ुइवलोक े ऽिन भ्ािस ं योगमायया ।पौिरोहमह ं जान े िवग जीवनम ॥्२८॥
इाक ूणांक ुल े रामः परमाा िजनत े ।इित ात ं मयाप वू णा िकथत ं प रुा॥२९॥
ततोऽहमाशया राम तव सकाया ।अकाष िगहतमिप तवाचाय िसय े ॥३०॥
ततो मनोरथो म ऽे फिलतो रघ नुन।दधीना महामाया सव लोकैकमिोहनी ॥ ३१॥मा ं यथा मोहय ेवैतथाक ु रघ ूह ।ग ुिनृितकामं ियद द े तेद वे म े ॥३२॥
साव म ु ं न वा ं क ुिचया ।राा दशरथ नेाह ं िेषतोऽि रघ ूह॥३३॥
ामामियत ु ं रा े ोऽिभष ेित राघव ।
अ ं सीतया साध म पुवास ं यथािविध ॥ ३४॥क ृ ा श िुचभ ूिमशायी भव राम िजत िेयः ।गािम राजिसा ं ं त ु ातग िमिस ॥ ३५॥
इ ुा रथमा ययौ राजग ु ु तम ।्रामोऽिप लण ं ा हिसदमवीत ॥्३६॥
िसौम े यौवरा े म े ोऽिभष केो भिवित ।ििनममाम वेाह ं कता भोा म िेवह॥३७॥
मम ं िह बिहःाणो ना काया िवचारणा ।ततो विस ने यथा भािषत ं तथाकरोत ॥्३८॥
िवसोऽिप न पृ ं गाक ृ त ं सव व देयत ।्िवस प रुोराा ु ं रािमाभष चेनम ॥्३९॥
यदा तदैवनगर े ुा िक मुान ज्गौ ।कौसाय ै राममा े स िुमाय ै तथ वै च ॥ ४ ० ॥
ुा त े हष स णू ददत हुा रम ुमम ।्त ै ततः ीतमनाः कौसा प ुवला ॥ ४१॥
-
8/17/2019 adhyaatmaRamAyo
11/62
॥ ितीयः सग ः ॥ 9
ल पय चर वे रामाथ िसय े ।सवादी दशरथः करो वे ित तुम ॥्४२॥
कैक ेयीवशगः िक ु काम कुः िक ं िकरित ।इित ाक ुलिचा सा गा द वेीमप जूयत ॥्४३॥
एितर े द वेा द वे वाणीमचोदयन ।्ग द िेव भ वुो लोकमयोायां यतः ॥ ४४॥
रािमाभष िेकवाथ यत वातः ।मरा ं िवशादौ कैक े य चततःपरम ॥्४५॥
ततो िव े सम ु े प नुर िे िहदवंश भु े ।तथ े ुा तथा च े िवव शेाथ मराम ॥्४६॥
सािप क ुा िवा त ु ासादामथाहत ।्नगरं पिरतो ा सव तः समल तम ॥्४७॥
नानातोरणसाध ं पतािकाभरल तम ।्दानोवसमाय ुा कौसा चाितिहष ता॥४८॥
धा प मातः िक ं नगर ं समल तम ।्दानोवसमाय ुा कौसा चाितिहष ता॥४९॥
ददिात िवम ु ेो वािण िविवधािन च ।ताम वुाच तदा धाी रामचािभष चेनम ॥्५०॥
ो भिवित त नेा सव तोऽल त ं प रुम ।्त ुा िरत ं गा कैक ेय वामवीत ॥्५१॥
पय ा ं िवशालाीम केा े पय िवताम ।्िक ं श षे ेभ ग े म ढू े महयम िुपतम ॥्५२॥न जानीष ऽेितसौय मािननी मगिामनी ॥ ५३॥
रामान ुहााः ोऽिभष केो भिवित ।त ुा सहसोाय कैक ेयी ियवािदनी ॥ ५४॥
तिैद ं ददौ ण न पू रु ं रभ िूषतम ।्हष ान े िकिमित म े कत े भयमागतम ॥्५५॥
भरतािदधको रामः ियकृ े ियवंदः।कौसा ं मा ं सम ं पयन स्दाश ु षूत े िह माम ॥्५६॥
-
8/17/2019 adhyaatmaRamAyo
12/62
॥ अारामायण े अयोाकाडम ॥्
रामाय ं िकमाप ं तव म ढू े वदम े ।त ुा िवषसादाथ क ुाऽकारणविैरणी ॥ ५७॥
ण ु मचन ं द िेव यथाथ त े महयम ।्ा ं तोषयन स्दा राजा ियवािान भाषत े ॥५८॥
काम कुोऽतवादी च ा ं वाचा िपरतोषयन ।्काय करिोत ता वै राममात ःु स पु ुलम ॥्५९॥
मन िेतधाय वै षेयामास त े स तुम ।्भरत ं मात लुक ुल े षेयामास सान जुम ॥्६०॥
स िुमायाः समीचीनं भिवित न संशयः ।लणो रामम िेत रा ं सोऽन भुिवित ॥ ६१॥
भरतो राघवा े िकरो वा भिवित ।िववात े वा नगरााणवैा हायत ऽेिचरात ॥्६२॥
ं त ु दासीव कौसा ं िन ं िपरचिरिस ।ततोऽिप मरण ं येो यपाः पराभवः ॥ ६३॥
अतः शी ं यता भरतिाभष चेन े ।राम वनवासाथ वषा ि णनवपच॥६४॥ततो ढोऽभय े प ुव राि भिवित ।उपाय ं त े वािम प वू म वे स िुिनतम ॥्६५॥
प रुा द वेास रु े य ु े राजा दशरथः यम ।्इ णे यािचतो धी सहायाथ महारथः ॥ ६६॥
जगाम स नेया साध यासहश भुानन े ।
य ु ं क ुव त रासःैसहिधनः॥६७॥तदाकीलो पति न व दे सः ।ं त ु ह ं समाव ेय कीलर ऽेितधयै तः॥६८॥
ितविसतािपा िपताणपरीया ।ततो हास रुान स्वा न द्दश ािमरमः ॥ ६९॥
आय परम ं ल ेभ े ामािल म दुाितः ।वणृी य े मनिस वाितं वरदोऽहम ॥्७०॥
वरय ं व णृी म वे ं राजावदयम ।्
-
8/17/2019 adhyaatmaRamAyo
13/62
॥ ितीयः सग ः ॥ 11
योो वरदो राजन य्िद द ं वरयम ॥्७१॥
वे ितत ु िचर ं ासभ तू ं ममानघ ।
यदा म ऽेवसरो भ यूादा द िेह वरयम ॥्७२॥तथ े ुा य ं राजा िमर ं ज स ुत े ।ः तु ं मयाप वू िमदान िृतमागतम ॥्७३॥
अतः शी ं िवया ोधागार ं षिाता ।िवम ुसवा भरणंसव तो िविनकीय च॥७४॥
भ मूाव वेशयाना ंत ूीमाित भािमिन ।यावं िताय राजाभीं करिोत त े ॥७५॥
ुा िवयो ं तदा क ेकयिननी ।तम िेवाखल ं म ने ेःसिाहितवमा ॥ ७६॥
तामाह क ैक ेयीाक ुत े ब िुरीशी ।एव ं ा ं ब िुसा ं नजान े वस ुिर॥७७॥
भरतो यिद राजा म े िभवित स तुःियः।ामान श्त ं दाािम मम ं ाणवभा ॥ ७८॥
इ ुा कोपभवन ं िवय सहसा षा ।िवम ुसवा भरणंिपरकीय समतः ॥ ७९॥
भ मूौ शयाना िमलना िमलनारधिारणी ।ोवाच ण ु म े क ु े यावामो वनं ज ते ॥्८०॥
ाणा ऽेथवाव े िशय े तावद िेव ह ।िनय ं क ु कािण काण ं त े भिवित ॥ ८१॥
इ ुा ययौ क ुा ग हंृ साऽिप तथाकरोत ॥्८२॥
धीरोऽदयाितोऽिप सग णुाचाराितो वाथवािनीतो ििवधवादद िेशकपरो िविावव केोऽथवा ।
ानािमतपापिभावितधया ं स ं सदा च ेज ते ्त ुा िपरभािवतो जित ता ं म णे ुटम ॥्८३॥
अतः सः िपराो ाना ं सव दिैव ह । ःसी वत े ाथा थ यें राजकका ॥ ८४॥
िइत ीमदारामायण े उमामह ेरस वंाद ेअयोाकाड े ितीयः सग ः ॥ २ ॥
-
8/17/2019 adhyaatmaRamAyo
14/62
॥ अारामायण े अयोाकाडम ॥्
-
8/17/2019 adhyaatmaRamAyo
15/62
.. adhyAtmarAmAyaNe ayodhyAkANDam ..
॥ अारामायण े अयोाकाडम ॥्॥ ततृीयः सग ः ॥
ततो दशरथो राजा रामा दुयकारणात ।्
िआदय िमक ृ तीः सानो ग हृिमावशत ॥् १॥ताा िया ं राजा िकम तेिदित िवलः ।या प रुा मिर ं ताः िव े मिय शोभना ॥ २॥
हसी माम पुायाित सा िक ं नवैा यत े ।इा वे सि मनसाितिवयता ॥ ३॥
प दासीिनकर ं क ुतो वः ािमनी श भुा ।नायाित मां यथाप वू िमया ियदश ना॥४॥
ता ऊच ःु ोधभवन ं िवा नवै िवह े ।कारण ं त द वे ंगिन ते मुह ि स॥५॥
इ ुो भयसो राजा ताः समीपगः ।उपिवय शनदै ह ं ृशैिपाणनावीत ॥् ६॥
िक ं श षे े वस धुापृ े पय ादीन ि्वहायच।मा ं ं ख देयस े भी यतो मा ं नावभाषस े ॥ ७॥
अलार ं पिर भ मूौ िमलनवाससा ।िकमथ िूह सकलं िवधा े तव वाितम ॥् ८॥
को वा तवािहत ं कता नारीवाप ुषोऽिप वा ।स म े द व भिवित न स शंयः॥९॥
िूह द िेव यथा ीितदवयं ममातः ।ितददान साधिय े स ु ल भमिप णात ॥्१०॥
जानािस ं मम ा ं िय ं मा ं वश े ितम ्।तथािप मा ं ख देयस े व थृा तव पिरमः ॥ ११॥
13
-
8/17/2019 adhyaatmaRamAyo
16/62
॥ अारामायण े अयोाकाडम ॥्
िू िहक ं िधनन ं क ुया िदर ं त े ियरम ।्िधनन ं णमा िेणनध न ं च तविाहतम ॥्१२॥
िूह कं वा विधािम वधाह वा िवमोत े ।िकम बनो े न ाणान द्ािाम त े िय े ॥१३॥
मम ाणाियतरो रामो राजीवलोचनः ।तोपिर शप े िूह ित ं तरोहम ॥्१४॥
िइत वुाण ं राजान ं शप ं राघवोपिर ।शन िैव मृ न े े सा राजानं भाषत ॥ १५॥
ियद सितोऽिस शपथ ं क ुष े यिद ।याा ं म े सफला ं कत ु शीम वेमह िस॥१६॥प वू द वेास रु े य ु े मया ं पिररितः ।तदा वरयं दं या म े त ुच तेसा॥१७॥
तय ं ासभ तू ं म े िापत ं िय स ुत ।त कै े न वर णेाश ु भरतंम े ियंस तुम ॥्१८॥
एिभः सतृसार यैवरा ऽेिभष चेय ।
अपर णे वर णेाश ु रामो गत ु दडकान ॥्१९॥म िुनव षेधरः ीमान ज्टावलभ षूणः।चत दु श समा कम लूफलाशनः ॥ २०॥
प नुरायात ु ता े वन े वा ितत ु यम ।्भात े गत ु वनं रामो राजीवलोचनः ॥ २१॥
ियद िकििल ते ाणा े तवातः ।भव सितम तेद वेमिमयम ॥्२२॥
ु तैाणंवांक ैक ेा रोमहष णम ।्िनपपात महीपालो वाहत इवाचलः ॥ २३॥
शन ैी नयन े िवमृपरियाभया। ःो वा मया ो थवा िचिवमः ॥ २४॥
इालो प रुः प ाीिमव प रुः िताम ।्ििकमद ं भाषस े भ े मम ाणहर ं वचः॥२५॥
रामः कमपराधं त े क ृ तवान क्मल ेणः।ममा े राघवग णुान व्ण यिनश ं श भुान ॥्२६॥
-
8/17/2019 adhyaatmaRamAyo
17/62
॥ ततृीयः सग ः ॥ 15
कौसां मा ं सम ं पयन श् ु षूा क ुत े सदा।िइत वुी ं प वू िमदान भाषस ऽेथा ॥ २७॥
रा ं ग हृाणप ुाय रािमत ु िमर े ।अन गु ृी मां वाम े रामााि भयं तव ॥ २८॥
इ ुा पुरीताः पादियोन पपातह।क ैक ेयी वुाच दें सािप रालोचना ॥ २९॥
राज े िक ं ं ाोऽिस उ ं ताषस ऽेथा ।िमा करिोष च ेीय ं िभाषत ं नरको भव ते ॥्३०॥
वनंनग ेिद रामचः
भातकाल ेऽिजनचीरय ुः ।उन ं वा िवषभण ं वाकृा िमर े प रुतवाहम ॥्३१॥
सितोऽिहमतीह लोक ेिवडस े सव सभार षे ु ।रामोपिर ं शपथ ं च क ृ ािमाितो नरक ं यािह ॥ ३२॥
इ ुः ियया दीनो मो ःखाण व े न पृः ।म िू तः पिततो भ मूौ िवसो मतृको यथा ॥ ३३॥
एव ं िराग ता त ःखा वंरोपमा ।अणोदयकाल े त ु विनो गायका जग ःु॥३४॥
िनवािरया तान स्वा न कै्क ेयी रोषमािता ।ततः भातसमय े मकम पुिताः ॥ ३५॥
ाणाः िया वैया ऋषयः ककाथा ।छ ं च चामर ं िद ं गजो वाजी तथवै च ॥ ३ ६ ॥
अा वारम ुा याः पौरजानपदाथा ।िवस ने यथां तव तसंितम ॥्३७॥
ियो बाला वृा राौ िनां न ल ेिभर े ।कदा ामह े राम ं पीतकौश येवाससम ॥्३८॥
सवा भरणसंिकरीटकटकोलम ।्
कौ भुाभरण ं याम ं कप शतस ुरम ॥्३९॥िअिभष ं समायात ं गजाढं िताननम ।्
-
8/17/2019 adhyaatmaRamAyo
18/62
॥ अारामायण े अयोाकाडम ॥्
तेधर ं त लण ं लिणातम ॥्४०॥
राम ं कदा वा ामः भात ं वा कदा भव ते ।्
इ ु कुिधयः सव बभ वू ःु प रुवािसनः ॥ ४१॥न देानीम िुतो राजा िकमथ च िेत िचयन ।्स मुः शनकैः ाया राजाऽवितत े ॥४२॥
वध यन ज्यश ने णमन ि्शरसा नपृम ।्िअितख ं न पृ ं ा कैक ेय समपृत॥४३॥
द िेव क ैक े िय वध िकं राजा यत ऽेथा ।तमाह कैक े यी राजा राौ िना ं न लवान ॥्४४॥
राम राम िेत राम िेत रामम वेान िुचयन ।्जागर णेवैराजाइवलत े ।राममानय शीं ं राजा िुमह ेित॥४५॥
अ ुा राजवचन ं कथ ं गािम भिािमन ।त ुा िमणो वां राजा िमणमवीत ॥्४६॥
स मु रामं ािम शीमानय स ुरम ।्इ ुिरत ं गास मुो राममिरम ॥्४७॥
अविारतः िवोऽयं िरतं राममवीत ।्शीमाग भ ं त े राम राजीवलोचन ॥ ४८॥
िपत गु ह ं मया साध राजा ा ं िुमित ।इ ुो रथमा समािरतो ययौ ॥ ४९॥
रामः सािरथना साध लण ने समितः ।मक े िवसादीन प्य वे राितः ॥ ५०॥
िपत ःु समीप ं स ननाम चरणौ िपत ःु ।रामिमािलत ु ं राजा सम ुाय ससमः ॥ ५१॥
बा साय राम िेत ःखा े पपातह।हा ह िेत राम ं शीिमाला े व शेयत ॥्५२॥
राजान ं म िू त ं ाच ु ुश ःु सव यिोषतः ।िकमथ रोदनिमित िवसोऽिप समिावशत ॥्५३॥
रामः प ििकमद ं राो ःख कारणम ।्एव ं पृित राम े सा कैक ेयी राममवीत ॥्५४॥
-
8/17/2019 adhyaatmaRamAyo
19/62
॥ ततृीयः सग ः ॥ 17
म वे कारण ं राो ःखोपशाय े ।ििकाय या राम कत ं न पृत िेहतम ॥्५५॥
क ु सितं राजानं सवािदनम ।्राा वरय ं द ं ममस ुच तेसा॥५६॥
दधीन ं त ु तव व ु ं ा ं लत े न पृः ।सपाश ने सं िपतरं ात मुह िस॥५७॥
प ुश ने च िैत नरकाायत े िपता ।रामियोदत ं ुा श लू ेनािभहतो यथा ॥ ५८॥
िथतः क ैक ेय ाह िकं माम वें भाषस े ।
िपथ िजीवत ं दा े िपब ये ं िवषम ुणम ॥्५९॥सीता ं ऽेथ कौसा ं रा ं चािप जाहम ।्अनाोऽिप क ुत े िपत ःुकाय सउमः॥६०॥
उः करोित यः प ुः स मम उदातः ।उोऽिप क ुत े नवै स प ु ोमलउत े ॥६१॥
अतः करोिम तव यामाह िपता मम ।संसंकरो वे रामो िना िभभाषत े ॥६२॥
िइत रामिता ं सा ुा व ु ं चम े ।राम दिभष केाथ साराः सतृाय े ॥६३॥
त रै वे भरतोऽवयिमभष ेःियोमम।अपर णे वर णेाश ु चीरवासा जटाधरः ॥ ६४॥
वनं यािह शीं म िैवपत रुाया ।चत दु शसमावसम ुभोजनः ॥ ६५॥
एतद िेवपत ु ऽे काय ंकत ु मह िस ।राजा त ु लत े व ु ं ाम वे ं रघ नुन॥६६॥
ीराम उवाचभरतवैरा ं ादह ं गिाम दडकान ।्िक ु राजा न वीह मा ं नजान ऽे कारणम ॥्६७॥
ु तैामवचन ं ा राम ं प रुः ितम ।्ाह राजा दशरथो ःिखतो ःिखतं वचः ॥ ६८॥
िीजत ं ादयम ुाग िपरिवत नम ।्
-
8/17/2019 adhyaatmaRamAyo
20/62
॥ अारामायण े अयोाकाडम ॥्
िनग ृ मा ं ग हृाण दे ं रा ं पाप ं नतव ते ॥्६९॥
एव ं च देन तृ ं नवै मा ं शृ ेघ नुन।
इ ुा ःखसो िवललाप नपृदा ॥ ७०॥हा राम हा जगाथ हा मम ाणवभ ।मा ं िवसृ कथ ं घोर ं ििवपन ं ग मुह िस॥७१॥
इित रामं समािल म ुकठो रोद ह ।िवमृनयन े रामः िपत ःु सजलपािणना ॥ ७२॥
आासयामास न पृंशन ःै स नयकोिवदः ।िकम ःख ने िवभो रा ं शासत ु म ऽेन जुः॥७३॥
अह ं िता ं िनीय प नुया ािम त े प रुम ।्राािोटग णु ं सौ ं मम राजन व्न े सतः ॥ ७४॥
पालन ं द वेकाय चािप भिवित ।क ैक ेा ियो राजन व्नवासो महाग णुः॥७५॥
इदान ग िुमािम ते ु मात ुरः।सारोपीयािमभष केाथ माताः ॥ ७६॥
मातर ं समन ुा अन नुीय च जानकीम ।्आग पादौ विा तव या े स खु ं वनम ॥्७७॥
इ ुा त ु िपर मातर ं मुाययौ ।कौसिाप हर ःे प जूा ं क ुत े रामकारणात ॥्७८॥
होम ं च कारयामास ाण ेो ददौ धनम ।्ायत े िव मु केामनसा मौनमिाता ॥ ७९॥
अःम के ं घिनचकाश ंिनरसवा ितशयपम ।्िव ु ं सदानमय ं द ेसा भावयी न ददश रामम ॥्८०॥
िइत ीमदारामायण े उमामह ेरस वंाद ेअयोाकाड े ततृीयः सग ः ॥ ३ ॥
-
8/17/2019 adhyaatmaRamAyo
21/62
.. adhyAtmarAmAyaNe ayodhyAkANDam ..
॥ अारामायण े अयोाकाडम ॥्॥ चत थु ः सग ः ॥
ततःस िुमा नैं रामं रा ससमा ।
कौसा ं बोधयामास रामोऽय ं सम पुितः ॥ १॥ ु वै रामनामषैा िबह िविाहता ।राम ं ा िवशालामािला े व शेयत ॥् २॥
म ू वाय पश गा ं नीलोलिव ।भ ु प ु िेत च ाह िमम ं िुधादतः॥३॥
रामःाहनम े मातभजनावसरः क ुतः ।दडकागमन े शी ं मम कालोऽ िनितः ॥ ४॥
कैक ेयीवरदान ने ससः िपता मम ।भरताय ददौ रा ं ममाारयम ुमम ॥् ५॥
चत दु शसमा िुषा म िुनव षेध कृ ् ।आिगम े प नुः शी ं न िचा ं कत ु मह ि स॥६॥
त ुा सहसिोा म िू ता प नुिता ।आहरामंस ु ःखाता ःखसागरस तुा॥७॥
यिद राम वन ं स ं यािस च ेय मामिप ।िहीना णाध वा जिीवत ं धारय े कथम ॥् ८॥
यथा गौबा लकं वं ा ित े क ुिचत ।्तथवै ा ं न शोिम ु ं ािणाय ं स तुम ॥् ९॥
भरताय स ेां राजा यत ु ।िकमथ वनवासाय ामाापयित ियम ॥्१०॥
कैक ेा वरदो राजा सव ं वा यत ु ।या िकमपरा ं िह कैक े ावान पृवा॥११॥
19
-
8/17/2019 adhyaatmaRamAyo
22/62
॥ अारामायण े अयोाकाडम ॥्
िपता ग ुय था राम तवाहमिधका ततः ।िपाऽऽो वनं ग ु ं वारय येमहं स तुम ॥्१२॥
यिद गिस माम ुनृपवातः ।तदा ाणान ि्पर गिाम यमसादनम ॥्१३॥
लणोऽिप ततः ुा कौसावचनं षा ।उवाच राघव ं वी दहिव जगयम ॥्१४॥
उ ं ामनस ं कैक ेयीवशिवत नम ।्बा िनहि भरत ं त ूात लुानिप ॥ १५॥
अ पय ु म े शौय लोकान ्दहतः प रुा ।
राम मिभष केायक ु यमिरम ॥ १६॥धन ुिाणरह ं त िनहा ं िवकिारणः ।िइत वु ं िसौिमिमाल रघ नुनः ॥ १७॥
श रूोऽिस रघ शुा ल ममािहत े रतः ।जानािम सव त े स ं िक ु तमयोिनह॥१८॥
ियददं यत े सव रांद िेहादकं च यत ।्
यिद स ं भव े आयासः सफल त े ॥१९॥भोगा म िेघवतानिव ु ेख वे चलाः ।आय रुिसलोहजिलबवत ॥्२०॥
यथा ालगलोऽिप भ केो द शंानप ेत े ।तथा कालािहना ो लोको भोगानशातान ॥्२१॥
करिोत ःख िेनहकम त ंशरीरभोगाथ मिहन श ं नरः।
द हे ु िभः प ुषामीत ेको वा भोगः प ुष णे भ ुत े ॥२२॥
िपतमृातसृ तुातदृारबािदसमः ।पायिामव ज नूा ं ना ं काौघवलः ॥ २३॥
छाय वे लीपला तीतातायम िूम वद वु ं च ।ोपम ं ीस खुमाय रु ं
तथािप जोरिभमान एषः ॥ २४॥स संिृतः सशी सदा रोगािदस ला ।
-
8/17/2019 adhyaatmaRamAyo
23/62
॥ चत थु ः सग ः ॥ 21
गव नगरा म ढूामन वुत त े ॥२५॥
आय ु ं ीयत े यादिाद गतागतःै ।
ा षेांजरामृ ूकिथ वै ब ुत े ॥२६॥सएिवदवसःसै व राििर वे म ढूधीः ।भोगानन पुत वे कालव गेंनपियत॥२७॥
ितण ं र तेदाय रुामघटा वुत ।्सपा इव रोगौघाः शरीर ं हरहो ॥ २८॥
जरा ाीव प रुतज यिवतत े ।मृ ःुसहैवया षेसमय ं सतीत े ॥२९॥
द हे ऽेहावमापो राजाहं लोकिव तुः ।इिन तु े ज ःु क ृ ििमविसत े ॥३०॥
िगमािवम ूर तेोरिादस यं तुः ।िवकारी पिरणामी च द हेआाकथ ं वद॥३१॥
यमााय भवाोक ं दध िुमित लण ।द िेहाभमािननः सव दोषाः ाभ िविह॥३२॥
द हेोऽहिमित या ब िुिरवा सा किीत ता ।नाहं द िेहदा िेत ब िुिव िेत भयत े ॥३३॥
अिवा स संतृ हे त िुव ा ता िनवित का ।ताः सदा काय िवाास े म मु ु िुभः।कामोधादय शवः श सु दून॥३४॥
तािप ोध एवाल ं मोिवाय सव दा ।य नेािवः प मुान ह्ि िपतृातसृ ुखीन ॥्३५॥
ोधम लूो मनापः ोधः स संारबनम ।्धम यकरः ोधाोधं िपरज ॥ ३६॥
ोध एष महान श् ु ृा व तैरणी नदी ।सोषो ननवन ं िशार िेवहकामध कु ् ॥३७॥
तािा ं भजा श रु वे ं भव े त े ।द हे िेयमनःाणब ुािदो िवलणः ॥ ३८॥
आाश ुः यिोतरिवकारी िनराकृितः ।याव हे िेयाणिैभ ं नानो िवः ॥ ३९॥
-
8/17/2019 adhyaatmaRamAyo
24/62
॥ अारामायण े अयोाकाडम ॥्
तावसंारःखौघ ःै पी े मृ सुयं तुाः।तांसव दा िभमाान ं िद भावय ॥ ४०॥
ब ुािदो िबहः सव मन वुत िमाखदः।भ ुन ्ारिमखल ं स खु ं वा ःखम वे वा॥४१॥
वाहिपतत ं काय क ुव िप न िलस े ।बा े सव कतृ मावहिप राघव ॥ ४२॥
अःश ुभावं िलस े न च क म िभः ।एतियोदत ं क ृ ं िद भावय सव दा॥४३॥
स संारःखिैरखलबैा स े नकदाचन।म ममाऽऽिद ं िद भावय िनदा ॥ ४४॥समागम ं ती न ःखैः पीस े िचरम ।्न सद कैसंवासः कम मागा न िुवत नाम ॥्४५॥
यथा वाहिपततवाना ं िसरता ं तथा ।चत दु शसमा सा णा िमव जायत े ॥४६॥
अन मु माम ःखं स रतः ।
एव ं च े खुस वंासो िभवित वन े मम॥४७॥इ ुा दडवात ःु पादयोरपितरम ।्उाा े समाव ेय आशीिभ रनयत ॥्४८॥
सव द वेाः सगवा िव िुशवादयः ।र ुा ं सदा या ं ित ं िनया य तुम ॥्४९॥
इित ापयामास समािल प नुः प नुः ।लणोऽिप तदा राम ं ना हषा गुदः ॥ ५०॥
आह राम ममाःः स शंयोऽय ं या तः ।याािम पृतो राम स वेांकत ु तदािदश ॥ ५१॥
अन गु ृी मा ं राम नोच ेाणाजाहम ।्तथ िेत राघवोऽाह लणं यािह मा िचरम ॥्५२॥
त े तां समाधात ु ं गतः सीतािपितव भ ःु ।आगत ं िपतमालो सीता स िुतभािषणी ॥ ५३॥
ण पािसलल ःै पादौ ा भितः ।प िपतमालो द वे िक ं स नेया िवना ॥ ५४॥
-
8/17/2019 adhyaatmaRamAyo
25/62
॥ चत थु ः सग ः ॥ 23
आगतोऽिस गतः क ु ते ं च त े क ुतः ।वािदिाण न वा े िकरीिटािदविवज तः॥५५॥
सामराजिसहतः समाागतोऽिस िकम ।्इित सीतया पृो रामः िसतमवीत ॥्५६॥
राा म े दडकारय े रा ं द ं श भु ऽेिखलम ।्अतालनाथा य शी ं याािम भािमिन ॥ ५७॥
अ वैयािामवनं ंत ु सूमीपगा ।श ु षूा ं क ु म े मात नु िमावािदनो वयम ॥्५८॥
िइत वु ं ीराम ं सीता भीतावीचः ।िकमथ वनरांत े िपा दं महाना ॥ ५९॥तामाह रामः कैक ेै राजा ीतो वर ं ददौ।भरताय ददौ रां वनवासं ममानघ े ॥६०॥
चत दु श समा वासो म े िकल यािचतः ।तयाद ेा ददौ राजा सवादी दयापरः ॥ ६१॥
अतः शीं गिमािम मा िवं क ु भािमिन ।
ुा तामवचन ं जानकी िीतस यं तुा॥६२॥अहम े िगमिाम वनं पाम ेिस।इाह मा ं िवना ग ु ं तव राघव नोिचतम ॥्६३॥
तामाह राघवः ीतः िया ं ियिवादनीम ।्कथ ं वन ं ा ं न े ऽेह ं बामगृाक ुलम ॥्६४॥
रासा घोरपा िस मान षुभिोजनः ।िस हंावराहा सरि समतः ॥ ६५॥
कफलम लूािन भोजनाथ स मुम े ।अप पूानिान िव े नकदाचन॥६६॥
काल े काल े फल ं वािप िवत े क ु स ुिर।माग न यत े िाप शक राकटकिातः ॥ ६७॥
ग हुागरसाधंिझीद िंशािदभय ु तम ।्एव ं बिवध ं दोष ं वन ं दडकिसतम ॥्६८॥
पादचार णेग ं शीतवातातिपादमत ।्रासादीन व्न े ा जिीवतं हास ऽेिचरात ॥्६९॥
-
8/17/2019 adhyaatmaRamAyo
26/62
॥ अारामायण े अयोाकाडम ॥्
ता े ग हृ े ित शीं िस मां प नुः ।राम वचन ं ुा सीता ःखसमिता ॥ ७०॥
वुाच ु रा िकिोपसिमता ।कथंिमामस े ु ं धम प िपतताम ॥्७१॥
दनामदोषा ं मा ं धम ोऽिस दयापरः ।मीप े ितां राम को वा मां धष य ेन े॥७२॥
फलम िूलादकं यव भ ुावश िेषतम ।्तद वेामतृत ु ं म े त ने त ुा रमाहम ॥्७३॥
या सह चरा म े क ुशाः काशा कटकाः ।
प ुारणत ुा म े भिवि न स शंयः॥७४॥अह ं ा ं ेशय े नवै भव ये ं काय सािधनी ।बा े मा ं वी िका ं ोितःशािवशारदः ॥ ७५॥
ाहत े ििवपन े वासः पा सह भिवित ।सवादी िजो भ यूािमािम या सह ॥ ७६॥
अििविाम ुा मा ं नय काननम ।्रामायणिान बशः तुािन बिभिज ःै॥७७॥
सीता ं िवना वन ं रामो गतः िक ं क ुिचद ।अतया िगमिाम सव था हाियनी ॥ ७८॥
यिद गिस मा ं ा ाणाािम त ऽेतः ।इित तं िनयं ाा सीताया रघ नुनः ॥ ७९॥
अवी िे वग ं वनंशी ंमयासह।अैयाश ु हारानाभरणािन च ॥ ८०॥
ाण ेो धनं सव दा गामह े वनम ।्इ ुा लण नेाश ु िजानाय भितः ॥ ८१॥
ददौ गवा ं वृशत ं धिनानविाण िदािन िवभ षूणािन ।क ुट ुवः तुशीलवोम दुा िज ेोरघ वु शंक े त ःु॥८२॥
अैददौ सीता म ुााभरणिान च ।रामो मात ःु स वेक ेो ददौ धनमन केधा॥८३॥
-
8/17/2019 adhyaatmaRamAyo
27/62
॥ चत थु ः सग ः ॥ 25
काःप रुविासः स वेक ेथ वै च ।पौरजानपद े ाण ेः सहशः ॥ ८४॥
लणोऽिप स िुमांत ु कौसाय ै समप यत ।्धन ुािणः समाग रामा े वितः ॥ ८५॥
रामः सीता लण जम ःु सव न पृालयम ॥्८६॥
ीरामः सह सीतया नपृपथ े गन श्न ःैसान जुः ।पौरान ज्ानपदान क् ुत हूलशः सानम ुीयन ।्यामः कामसहस ुरवप ःु काा िदशो भासयन ।्पादासिपिवताऽिखलजगत ्ापालयंितत ःु॥८७॥
िइत ीमदारामायण े उमामह ेरस वंाद ेअयोाकाड े चत थु ः सग ः ॥ ४ ॥
-
8/17/2019 adhyaatmaRamAyo
28/62
.. adhyAtmarAmAyaNe ayodhyAkANDam ..
॥ अारामायण े अयोाकाडम ॥्॥पमःसग ः ॥
आया ं नागरा ा माग राम ं सजानकीम ।्
लण ने सम ं वी ऊच ःु सव पररम ्॥ १॥कैक ेा वरदानािद ुा ःखसमाव तृाः ।
बत राजा दशरथः सस ं िय ं स तुम ॥् २॥
ीह तेोरजामी त सवता क ुतः ।क ैक ेयी वा कथं ा रामं सं ियरम ॥् ३॥
िववासयामास कथ ं ूरकमा ऽितम ढूधीः ।ह े जना ना वं गामोऽ वै काननम ॥् ४॥
य रामः सभाय सान जुोग िुमित ।पय ु जानक सव पादचार णे गतीम ॥् ५॥
प िुः कदािचा वा जानकी लोकस ुरी।सािप पाद ने गी जनस ेनाव तृा॥६॥
रामोऽिप पादचार णे गजााििदविवज तः ।गित थ िवभ ु ं सव लोकैकस ुरम ॥् ७॥
रासी कैक े यीनाी जाता सव िवनािशनी ।रामिाप भव े ःुख ं सीतायाः पादयानतः ॥ ८॥
बलवान ि्िवधर वेाप ुयो िह ब लः ।िइत ःखाक ुल े व ृ े साध नूा ं म िुनप ुवः॥९॥
अवीामद वेोऽथ साध नूा ं समगः ।मान शुोचथ रामं वा सीतां वा वि ततः ॥ १०॥
एष रमः परो िव िुरादनारायणः तृः ।
एषा सा जानकी लीयगमाय िेत िव तुा॥११॥असौ श षेम िेत लणा सातम ।्
26
-
8/17/2019 adhyaatmaRamAyo
29/62
॥पमःसग ः ॥ 27
एष मायाग णुयै ु दाकारवािनव ॥ १२॥
एष एव रजोय ुो ाभ िूभावनः ।
सािवथा िव िुजगितपालकः ॥ १३॥एष ामसोऽ े जगलयकारणम ।्एषमःप रुा भ ूा भं व वैतंमन मु ॥्१४॥
नाारो लया े पालयामास राघवः ।सम ुमथन े प वू मर े स तुल ं गत े ॥१५॥
अधारयपृ ऽेिं क ूम पी रघ ूमः।मही रसातल ं याता लय े स कूरोऽभवत ॥्१६॥
तोलयामास दंा े तां ोण रघ नुनः ।नािरस हं ं वप ःु क ृ ा ादवरदः प रुा॥१७॥
लैोकटक ं रः पाटयामास तखःै ।प ुरा ं त ं ा िदा यािचतः प रुा॥१८॥
वामनम पुाग याया चाहर नुः । ियभ भूािरनवृैभाग वोऽभवत ॥्१९॥
स एव जगता ं नाथ इदान रामता ं गतः ।रावणादिीन रा िंस कोिटशो िनहिनित ॥ २०॥
मान षु णेवैमरण ं त ंरानः ।राा दशरथ नेिाप तपसारािधतो िहरः ॥ २१॥
प ुाकाया िवोदा प ुोऽभविरः ।सएिवव ःु ीरामो रावणािदवधाय िह ॥ २२॥
गावै वन ं रामो लण ने सहायवान ।्एषा सीता हर मेा यासृ ििकािरणी ॥ २३॥राजा वा क ैक े यी वािप ना कारणमविप ।प वू नुा रदःाहभ भूारहरणाय च ॥ २४॥
रामोऽाह यं सााो िगमाहं वनम ।्अतो राम ं सम िुय िचा ं जत बािलशाः ॥ २५॥
रामराम िेत य े िन ं जपि मन जुा भ िुव ।
त षेा ं मृ भुयादीिन न भवि कदाचन ॥ २६॥का प नु राम ःखशा महानः ।
-
8/17/2019 adhyaatmaRamAyo
30/62
॥ अारामायण े अयोाकाडम ॥्
रामना वै म िुः ालौ ना ने क े िनचत ॥्२७॥
मायामान षुप णे िवडयित लोकक ृ त ।्
भाना ं भजनाथा यरावणवधायच॥२८॥रााभीिसथ मान षु ं वप रुाितः ।इ ुा िवररामाथ वामद वेो माहाम िुनः॥२९॥
ुा त ऽेिप िजाः सव राम ं ाा हिर ं िवभ मु ।्ज शंयि ं रामम वेािचयन ॥्३०॥
य इद ं िचय िे ं रह ं रामसीतयोः ।त राम े ढा िभभ व िेानप िूव का॥३१॥
रह ं गोपनीय ं वो य यू ं वै राघिवयाः ।इ ुा ययौ िव ऽेिप रामं परं िवः ॥ ३२॥
ततो रामः समिावय िपतृग हेमवािरतः ।सान जुः सीतया गा कैक े ियीमदमवीत ॥्३३॥
आगताः ो वयं मातय े सतंवनम ।्ग ु ं क ृ ितधयः शीमाापयत ु नः िपता ॥ ३४॥
इ ुा सहसोाय चीरािण ददौ यम ।्रामाय लणायाथ सीताय ै च पथृक ् पथृक ् ॥३५॥
राम ु वाय ु ृ वचीरािण पय धात ।्लणोऽिप तथा च े सीता त िवजानती ॥ ३६॥
ह े ग हृीा राम लया म खुमैत ।रामो ग हृीा तीरम शं कु े पय व ेयत ॥्३७॥
तद ्ा ः सव राजदाराः समतः ।िवस ु तदाकय िदत ं भ यन ्षा॥३८॥कैक ेयाहव ृ े रामएवयाव तृः ।वनवासाय े ंसीताियैक ं यिस ॥ ३९॥
यिद राम ं सम िेत सीता भा पितता ।िदारधरा िन ं सवा भरणभ िूषता ॥ ४०॥
रमयिनश ं राम ं वनःिखनिवारणी ।
राजा दशरथोऽाह स मुं रथमानय ॥ ४१॥रथमा ग ु वन ं वनचरियाः ।
-
8/17/2019 adhyaatmaRamAyo
31/62
॥पमःसग ः ॥ 29
इ ुा राममालो सीतां च वै सलणम ॥्४२॥
ःिखािपततो भ मूौ रोदा िुपर तुः ।
आरोह रथ ं सीता शी ं राम पयतः ॥ ४३॥रामः दिणं कृा िपतरं रथमाहत ।्लणः खय गुल ं धन ु णूीय गु ं तथा॥४४॥
ग हृीा रथमा नोदयामास सािरथम ।्ितितस मु िेत राजा दशरथोऽवीत ॥्४५॥
गग िेत राम णे िनोदतोऽचोदयथम ।्राम े र ं गत े राजा म िू तः ापत िुव॥४६॥
पौरा ु बालव ृाव ृा ाणसमाः ।ित ित िेत राम िेत ोशो रथमय ःु॥४७॥
राजा िदा स िुचर ं मा ं नय ु ग हृ ं ित।कौसाया राममात िुराह िपरचारकान ॥्४८॥
ििकाल ं भव े जीवन ंःिखत म े ।अत ऊ न जीवािम िचरं रामं िवना कृतः ॥ ४९॥
ततोग हृ ं िवय वै कौसायाः पपात ह ।म िू त िचरा ुा त ूीम वेावितवान ॥्५०॥
राम ु तमसातीरं गा तावस खुी ।जल ं ाय िनराहारो वृम लू ेऽिपभ ःु॥५१॥
सीतया सह धमा ाधन ुिाण ु लणः ।पालयामास धम ः स मु णे समितः ॥ ५२॥
पौराः सव समाग ितािावरतः ।शा रामं प रुं न ते ु ं नो च ेामह े वनम ॥्५३॥इित िनयमााय त षेा ं रामोऽिितवितः ।नाहं गिाम नगरम ते े व ै ेशभािगनः ॥ ५४॥
िभवीित िनि स मुिमदमवीत ।्इदानीम वेगामःस मु रथमानय ॥ ५५॥
इाः स मुोऽिप रथं वाह रैयोजयत ।्
आ रामः सीता च लणोऽिप यय ु ु तम ॥्५६॥अयोिाभम खु ं गा िकि रू ं ततो यय ःु ।
-
8/17/2019 adhyaatmaRamAyo
32/62
॥ अारामायण े अयोाकाडम ॥्
त ऽेिप रामम वै ाताय ःिखताः ॥ ५७॥
रथन िेमगत ं माग पय े प रु ं यय ःु ।
िद रामं ससीतं त े ाय रुहम ॥्५८॥स मुोऽिप रथ ं शी ं नोदयामास सादरम ।्ीतान ज्नपदान प्यन र्ामः सीतासमितः ॥ ५९॥
गातीरं समागव रेािवरतः ।गा ं ा नमृ ाा सानमानसः ॥ ६०॥
िशशंपावृम लू े स िनषसाद रघ ूमः।ततोग हुोजनैः ुा रामागममहोवम ॥्६१॥
सखाय ं िामन ं ुं हषा णू समापतत ।्फलािन मध पु ुािद ग हृीा िभस यं तुः॥६२॥
रामा े ििविन दडवापत िुव ।ग हुम ुातंत णू राघवः िपरषज े ॥६३॥
सृक ुशलो राम ं ग हुः ािलरवीत ।्धोऽहम म े ज न षैादं लोकपावन ॥ ६४॥
बभ वू परमानः ृा त ऽें रघ ूम ।नषैादराम ते े िकर रघ ूम॥६५॥
दधीन ं वस पालयाान र्घ ूह ।आग यामो नगर ं पावन ं क ु म े ग हृम ॥्६६॥
ग हृाण फलम लूिान दथ िसतिान म े ।अन गु ृी भगवन द्ास ऽेह ं स रुोम ॥ ६७॥
राममाह स ुीतो वचन
ंण
ुम े
सख े
।न व ेािम ग हृ ं ाम ं नव वषा ि णपच॥६८॥
दम ने नो भ ु े फलम लूािद िकन ।रा ं ममतै े सव ंसखाम ऽेितवभः ॥ ६९॥
वटीर ं समाना जटाम कु ुटमादरात ।्बब लण नेाथ सिहतो रघ नुनः ॥ ७०॥
जलमा ं त ु साय सीतया सह राघवः ।
आ तृ ं क ुशपणा ःैशयन ं लण िेनह॥७१॥उवास त नगरासादा े यथाप रुा ।
-
8/17/2019 adhyaatmaRamAyo
33/62
॥पमःसग ः ॥ 31
स ु ापतवैद ेापय इ व स ृंत े ॥७२॥
ततोऽिवर े िपरग ृचाप ं
सबाणत णूीरधन ःुसलणः।रर राम ं िपरतो िवपयन ्ग हु नेसाध सशरासन ने॥७३॥
िइत ीमदारामायण े उमामह ेरस वंाद ेअयोाकाड े पमः सग ः ॥ ५ ॥
-
8/17/2019 adhyaatmaRamAyo
34/62
.. adhyAtmarAmAyaNe ayodhyAkANDam ..
॥ अारामायण े अयोाकाडम ॥्॥षःसग ः ॥
स ु ं राम ं समालो ग हुः सोऽ िुपर तुः ।
लणं ाह िवनयाद ्ातः पियस राघवम ्॥ १॥शयान ं क ुशपौघस ंर े सीतया सह ।
यः श ते े ण पय े ाीण भवनोम े ॥ २॥
क ैक ेयी रामःख कारणं िविधना कृता ।मराब िुमााय कैक े यी पापमाचरत ॥् ३॥
त ुा लणः ाह सख े ण ु वचोमम।कःकह ते ु ःखकह ते ःु स खु च ॥ ४ ॥
प वूा िज तकम वकारणंस खुःखयोः ॥ ५॥स खु ःख न कोऽिप दातापरो ददातीित क ुब िुर षेा ।अह ं करोमिीत व िृथाभमानःकम स ूिथतो िह लोकः ॥ ६॥
स ुिाय ु दासीन ेमबावाः ।
यम वेाचरन क्म तथा त िवभात े ॥ ७॥स खु ं वा ियदवाःख ं कम वशगो नरः ।यथागत ं तद ्भ ुा मना भव ते ॥् ८॥
न म े भोगागम े वाानम े भोिगववज न े ।आगथ मागभोगवशगो भव ते ॥् ९॥
िन द् शे े चकाल े चयााय ने क े न वा ।क ृ त ं श भुाश भु ं कम भो ं त नाथा ॥ १०॥
अल ं हष िवषादाा ं श भुाश भुफलोदय े ।िवधाा िविहतं यदलं स रुास रु ःै॥११॥
32
-
8/17/2019 adhyaatmaRamAyo
35/62
॥षःसग ः ॥ 33
सव दा स खुःखाा ं नरः वत े ।शरीर ं प ुयपापााम ु ं स खुःखवत ॥्१२॥
स खुानर ंःख ंःखानर ं स खुम ।्यम तेि ज नूामल ं िदनिरावत ॥्१३॥
स खुम े ित ंःख ंःखम े ित ं स खुम ।्यमोसयं ंु ोत े जलपवत ॥्१४॥
तायै ण िवा सं इािनोपपिष ु ।निनम ुि समं माय िेत भावनात ॥्१५॥
ग हुलणयोर वे ं भाषितोव मल ं नभः ।बभ वू रामः सिलल ं ृा ातः समािहतः ॥ १६॥
उवाच शीं स ुढं नावमानय म े सख े । ुा राम वचनं िनषादािधिपतग ु हः॥१७॥
यम वे ढ ं नावमिाननाय स लुणाम ।्ािमातां नौकां सीतया लण ने च ॥ १ ८ ॥
वाहय े ाितिभः साध महम वे समािहतः ।तथ िेत राघवः सीतामारो श भुलणाम ॥्१९॥ग हु हावाल यं चारोहद तुः ।आय धुादीन स्मारो लणोऽारोह च ॥ २०॥
ग हुान व्ाहयामास ाितिभः िसहतः यम ।्गाम े गता ं गा ं ाथ यामास जानकी ॥ २१॥
द िेवग े नम ु ं िनवृा वनवासतः ।
राम णे िसहताह ं ा ं लण ने च प जूय े ॥२२॥स रुामाोपहारै नानािबिलभराता ।इ ुा परक ूल ं तौ शनैीय जमत ःु॥२३॥
ग हुोऽिप राघव ं ाह गिमािम या सह ।अन ुा ं द िेह राज े नो च ेाणाजाहम ॥्२४॥
ु ानिैषादवचन ं ीराममथावीत ।्चत दु श समाः िा दडक े प नुरहम ॥्२५॥
आयाा िुदत ं स ं नास ं रामिभाषतम ।्
-
8/17/2019 adhyaatmaRamAyo
36/62
॥ अारामायण े अयोाकाडम ॥्
इ ुिाल तं भ ं समाा प नुः प नुः॥२६॥
िनवत यामास ग हु ं सोऽिप क ृ ायौ ग हृम ॥्२७॥
त म े ं मगृ ं हापााचत े यः।भ ुा व ृतल े स ुा स खुमासत ता ं िनशाम ॥्२८॥
ततो राम ु वदै ेा लण ने समितः ।भराजामपदं गा िबहिपतः ।तकै ं वट ुक ं ा रामः ाह च ह े वटो॥२९॥
रामो दाशरिथः सीतालणाां समितः ।आ े िबहव न िेत ुता ं म िुनसिधौ ॥ ३०॥
त ुा सहसा गा पादयोः पिततो म नु ःे ।िामन र्ामः समाग वनािहरिवतः ॥ ३१॥
सभाय ःसान जुः ीमानाह मा ं द वेसिभः ।भराजाय म नुय े ापय यथोिचतम ॥्३२॥
त ुा सहसोाय भराजो म नुीरः ।ग हृीा चपा ं च रामसामीमाययौ ॥ ३३॥
ा राम ं यथााय ं प िूजया सलणम ।्आह म े पण शाला ं भो राम राजीवलोचन ॥ ३४॥
आग पादरजसा प नुीिह रघ नुन।इ ुोटजमानीय सीतया सह रघावौ ॥ ३५॥
भा प नुः प िूजया चकािरातम ुमम ।्अाहं तपसः पारं गतोऽि तव समात ॥्३६॥
ातं राम तवोदं भ तूं चागािमकं च यत ।्जानािम ा ं पराान ं मायया काय मान षुम ॥्३७॥
यदथ मवतीणऽिस िाथ तोणाप रुा ।यदथ वनवास े यिरिस व ै प रुः॥३८॥
जानिाम ानाह ं जातया पासनात ।्इतः पर ं ा ं िक ं व े कृताथऽह ं रघ ूम॥३९॥
यां पयािम काक ुं प ुषंकृत ःे परम ।्
रामिमभवााह सीतालणस यं तुः॥४०॥अन ुााया य ं ियबावाः ।
-
8/17/2019 adhyaatmaRamAyo
37/62
॥षःसग ः ॥ 35
इित सा त ऽेोम िुषा म िुनसिधौ ॥ ४१॥
ाताय यम नुाम ुीय म िुनवारकैः ।
कृताव ने म िुनना मागण राघवः ॥ ४२॥ययौ िचक ूिटा ं वाीक ेय चामः ।गा रामोऽथ वाीक े राम ं िऋषस लम ॥्४३॥
नानामिृगजाकीण िनप ुफलाक ुलम ।्त ा समासीन ं वािीक ं म िुनसमम ॥्४४॥
ननाम िशरसा रामो लण नेचसीतया।ा राम ं रमानाथ ं वािीकलकस ुरम ॥्४५॥
जानकीलणोप ते ं जटाम कु ुटिमडतम ।्कप सशाकार ं कमनीया जु ेणम ॥्४६॥
वै सहसोौ िवयिािनमष ेणः।िआल परमान ं राम ं हषा लुोचनः ॥ ४७॥
प िूजया जग ूंभाा िदिभरातः ।फलम लूःै स म ध रुभैजिया च लािलतः ॥ ४८॥
राघवः ािलः ाह वाीिक ं ि वनयिातः ।िपत रुाा ं प रुृ दडकानागता वयम ॥्४९॥
भवो यिद जानि िक ं वामोऽ कारणम ।्य म े स खुवासाय भव ेान ं वद तत ॥्५०॥
सीतया िसहतः काल ंि िक नयाहम ।्इ ुो राघव णेासौ म िुनः िसतमवीत ॥्५१॥
म वे सव लोकाना ं िनवासानम ुमम ।्तवािप सव भ तूािन िनवाससदनािन िह ॥ ५२॥एव ं साधारण ं ानम ु ं त े रघ नुन।सीतया िसहत िेत िवश षे ं पृतव ।तािम रघ ु े य े िनयतिमरम ॥्५३॥
शाानां समीनाम े ॄ णांचज षु ु ।ाम वे भजतां िनं दयं त ऽेिधिमरम ॥्५४॥
धमा धमा न ि्पर ाम वे भजतोऽिनशम ।्सीतया सह त े रामत खुिमरम ॥्५५॥
-
8/17/2019 adhyaatmaRamAyo
38/62
॥ अारामायण े अयोाकाडम ॥्
जापको य ु ाम वेशरण ं गतः।िन ो िनःहृ दय ं त े स िुमरम ॥्५६॥
िनरहािरणः शाा य े राग षेिवज ताः।समलोामकनका षेा ं त े दय ं ग हृम ॥्५७॥
िय दमनोब िुय ः स ुःसदाभव ते ।्िय सकमा यन े श भु ं ग हृम ॥्५८॥
यो न ेियं ा ियं ा न ित ।सव माय िेत िनि ा ं भज ेनो ग हृम ॥्५९॥
षािवािदवकारान य्ो द हे े पयित नािन ।
ु टृ ्स खु ं भय ंःख ं ाणब ुिोन रीत े ॥६०॥स संारधम िन म ु त े मानस ं ग हृम ॥्६१॥
पयि य े सव ग हुाशयंा ं िचन ं समनम केम ।्अल ेपक ं सव गत ं वर ेय ंत षेांद े सहसीतयावस॥६२॥
िनरराासढीकृतानांादस वेािपिरिनतानाम ।्ामकीा हतकषाणा ंसीतासम ते ग हंृ द े ॥६३॥
राम ामिमहमा वय त े क े नवाकथम ।्यभावादहं राम िष मवावान ॥्६४॥
अहं प रुा िकरात षे ु िकरात ःैसहिवध तः ।
जमािजं म े श ूाचाररतः सदा ॥ ६५॥श ूायां बहवः प ु ाउाम ऽेिजतानः ।ततोरै स चौरोऽहमभव ं प रुा॥६६॥
धन बुा णधरो िन ं जीवानामकोपमः ।एक�