ตวอยางความเสยหายของอาคารจากเหตแผนดนไหวเมอวนท ๕ พฤษภาคม ๒๕๕๗

๑. บทน�า

แผนดนไหวเปนภยธรรมชาตทไมอาจถอวาเปน

ภยทไกลตวกบคนไทยอกตอไปดงจะเหนไดจากแผนดนไหว

ทเกดขนในชวงระยะเวลาไมกปทผานมาไดมผลกระทบ

ตอชวตและทรพยสนของประชาชนอยางตอเนอง อาท

เหตแผนดนไหวครงใหญทยอดเกาะสมาตราเมอวนท ๒๖

ธนวาคม๒๕๔๗ท�าใหเกดคลนยกษสนามสรางความเสยหาย

กฎหมายเกยวกบการกอสรางอาคาร

ในพนทเสยงภยแผนดนไหว ของประเทศไทย

ส�านกควบคมและตรวจสอบอาคารกรมโยธาธการและผงเมอง

กบพนทชายฝงอนดามนของประเทศไทยในหลายจงหวด

หรอเหตแผนดนไหวขนาด ๖.๓ รกเตอร เมอวนท ๕

พฤษภาคม ๒๕๕๗ ในอ�าเภอพาน จงหวดเชยงราย

ซงท�าใหอาคารในจงหวดเชยงรายเสยหายหรอพงทลาย

ลงมาเปนจ�านวนมาก

JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNINGวารสารกรมโยธาธการและผงเมอง12

อาคารตดสนใจยกรางกฎกระทรวงวางขอก�าหนดความมนคง

แขงแรงของอาคารในการตานทานแรงสนสะเทอนจากแผน

ดนไหวขนการยกรางกฎกระทรวงแลวเสรจเมอตนป๒๕๒๙

โดยรายละเอยดเชงเทคนคไดอาศยขอก�าหนดใน Uniform

BuildingCodeแหงประเทศสหรฐอเมรกาเปนขอมลในการ

ยกรางและไดก�าหนดพนทเสยงภยแผนดนไหวรวมทงสน๕๓

จงหวดแตปรากฏวารางดงกลาวไมผานการพจารณาจากคณะ

รฐมนตร และสงรางกลบใหกรมโยธาธการพจารณาทบทวน

และแกไขอกหลายครงโดยเฉพาะการพจารณาเกยวกบผลกระทบ

เชงเศรษฐกจ ทท�าใหราคาคากอสรางอาคารตองเพมมากขน

รวมทงในขณะนนหลายฝายมความเหนวา ประเทศไทย

มความเสยงตอภยแผนดนไหวนอยเมอเทยบกบประเทศอนท

มความเสยงมากกวาเชนประเทศสหรฐอเมรกาหรอประเทศ

ญปนในทสดคณะกรรมการฯไดแกไขขอก�าหนดโดยลดพนท

เสยงภยลงเหลอเพยง๑๐จงหวด(เฉพาะพนทตามแนวรอย

เลอนตางๆภายในประเทศไดแกพนทในจงหวดภาคเหนอ๙

จงหวดและจงหวดกาญจนบร)และลดรายละเอยดเชงเทคนคลง

เพอใหขอก�าหนดในรางสามารถน�าไปใชปฏบตไดอยาง

แทจรง รวมทงเมอวนท ๑๑ กนยายน ๒๕๓๗ ไดเกดเหต

แผนดนไหวขนาด๕.๑ รกเตอร มศนยกลางอยหางจากตว

อ�าเภอพานจงหวดเชยงรายประมาณ๒๐กโลเมตรเหตครงนน

ท�าใหอาคารหลายหลงในอ�าเภอพานไดรบความเสยหาย

สงผลใหรางกฎกระทรวงผานการพจารณาของคณะรฐมนตร

และผานขนตอนในการด�าเนนการจนออกมาเปนกฎกระทรวง

ฉบบท๔๙ (พ.ศ.๒๕๔๐)ฯซงมผลบงคบใชตงแตวนท๑๑

พฤศจกายน พ.ศ. ๒๕๔๐ รวมระยะเวลาในการด�าเนนการ

ของกฎกระทรวงฉบบท๔๙(พ.ศ.๒๕๔๐)ฯทงสนกวา๑๔ป

ตอมาในป๒๕๔๕คณะกรรมการแผนดนไหวแหง

ชาตไดเสนอคณะกรรมการควบคมอาคารใหพจารณาปรบปรง

กฎกระทรวงฉบบท๔๙(พ.ศ.๒๕๔๐)ฯใหมความเหมาะสม

ยงขนโดยขอใหขยายพนทเสยงภยแผนดนไหวใหครอบคลม

ถงกรงเทพมหานครและเขตปรมณฑลดวยเนองจากมผลการ

ศกษาพบวากรงเทพมหานครและเขตปรมณฑลมความเสยง

ภยจากแผนดนไหวขนาดใหญระยะไกล แรงสนสะเทอนจาก

แผนดนไหวขนาดใหญทมศนยกลางอยนอกประเทศ ท�าให

ชนดนแขงหรอชนหนใตกรงเทพมหานครและเขตปรมณฑล

กระทรวงมหาดไทยโดยกรมโยธาธการและ

ผงเมองไดด�าเนนมาตรการเตรยมความพรอมรบมอภยแผน

ดนไหวอยางตอเนอง โดยมาตรการทส�าคญและถอไดวา

เปนมาตรการทมประสทธภาพสงสดมาตรการหนง ไดแก

มาตรการดานกฎหมายเพอควบคมการกอสรางอาคาร

และสงปลกสรางในพนทเสยงภยแผนดนไหวใหมความ

มนคงแขงแรงปลอดภยจากแผนดนไหว ซงในปจจบนได

มกฎหมายในลกษณะดงกลาวอย แลวฉบบหนง ไดแก

กฎกระทรวงก�าหนดการรบน�าหนกความตานทานความคงทน

ของอาคารและพนดนทรองรบอาคารในการตานทาน

แรงสนสะเทอนของแผนดนไหวพ.ศ.๒๕๕๐ออกตามความ

ในพระราชบญญตควบคมอาคารพ.ศ.๒๕๒๒(ตอแตนไป

จะขอเรยกสนๆวากฎกระทรวงฯแผนดนไหวพ.ศ.๒๕๕๐)

ซงมผลบงคบใชตงแตวนท๓๐พฤศจกายน๒๕๕๐เปนตนมา

ส�านกควบคมและตรวจสอบอาคารเหนวา กฎกระทรวง

ดงกลาวเปนกฎหมายเฉพาะ และยงไมไดเปนทแพรหลาย

กบประชาชนทวไปนก แมแตวศวกรและสถาปนกอกเปน

จ�านวนมากทยงไมทราบรายละเอยดเกยวกบกฎหมายดงกลาว

จงไดจดท�าบทความนขน โดยมจดมงหมายเพอแนะน�า

กฎหมายฉบบดงกลาว รวมทงความเปนมา รายละเอยด

และเนอหาหลกส�าคญส�าหรบใหผเกยวของสามารถน�าไป

ใชปฏบตไดอยางถกตองและเปนไปตามเจตนารมณของ

กฎหมาย

๒. ความเปนมาของกฎกระทรวง

กอนทกฎกระทรวงฯแผนดนไหวพ.ศ.๒๕๕๐

จะประกาศบงคบใชนนไดมกฎกระทรวงในเรองดงกลาวแลว

คอ กฎกระทรวงฉบบท ๔๙ (พ.ศ. ๒๕๔๐) ออกตาม

ความในพระราชบญญตควบคมอาคาร พ.ศ. ๒๕๒๒

อนถอได ว า เป นกฎกระทรวงเกยวกบการควบคม

การกอสรางอาคารในพนทเสยงภยแผนดนไหวฉบบแรก

ของประเทศไทย โดยจดเรมตนของการออกกฎกระทรวง

ฉบบท ๔๙ (พ.ศ. ๒๕๔๐)ฯ มาจากเหตแผนดนไหว

เมอวนท ๒๒ เมษายน ๒๕๒๖ ซงมศนยกลางอยทาง

เหนอของเขอนศรนครนทร จงหวดกาญจนบร เหตครง

นนท�าใหกรมโยธาธการ (เดม) โดยคณะกรรมการควบคม

ฉบบท ๔๔ / ๒๕๕๗ 13

เกดการสนสะเทอน ถงแมการสนสะเทอนของชนดนแขง

ดงกลาวไมสงนก แตจากสภาพดนฐานรากสวนบนเปน

ดนเหนยวออนหนาท�าใหสามารถขยายแรงสนสะเทอน

ดงกลาวใหสงขนได ซงเปนความเสยงภยในลกษณะเดยว

กบของกรงเมกซโก ซงจากเหตการณแผนดนไหวเมอวนท

๑๙กนยายน๒๕๒๘ทศนยกลางแผนดนไหวอยหางจาก

กรงเมกซโกถง ๓๕๐ กโลเมตร แตไดสรางความเสยหาย

กบกรงเมกซโกอยางรนแรง มผ เสยชวตกวาหมนคน

คณะกรรมการควบคมอาคารจงไดพจารณาแกไขปรบปรง

ขอก�าหนดในกฎกระทรวงฉบบท๔๙(พ.ศ.๒๕๔๐)ฯใหมความ

เหมาะสมมากขนซงใชเวลาในการยกรางประมาณ๒ปหลง

จากนนใชเวลาอกประมาณ๒ ปในการผานกระบวนการ

ในการออกกฎหมาย ออกเปนกฎกระทรวงก�าหนดการรบ

น�าหนกความตานทานความคงทนของอาคารและพนดน

ทรองรบอาคารในการตานทานแรงสนสะเทอนของแผน

ดนไหวพ.ศ.๒๕๕๐โดยกฎกระทรวงฉบบหลงไดยกเลก

กฎกระทรวงฉบบท๔๙(พ.ศ.๒๕๔๐)ฯและมผลบงคบใช

ตงแตวนท๓๐พฤศจกายน๒๕๕๐จะเหนวาการพจารณา

การแกไขปรบปรงกฎกระทรวงฉบบท๔๙(พ.ศ.๒๕๔๐)ฯ

ใชเวลาประมาณ ๔ ถง ๕ ป ไมยาวนานเหมอนการ

ยกรางครงแรก

๓. รายละเอยดทส�าคญของ

กฎกระทรวงฯ แผนดนไหว

พ.ศ. ๒๕๕๐

กฎกระทรวงฯ แผนดนไหว พ.ศ. ๒๕๕๐

มเนอหาหลกทส�าคญดงตอไปน

(๑) พนทเสยงภยแผนดนไหว

พนท เสยงภยแผ นดนไหวทก�าหนดใน

กฎกระทรวงสามารถแยกออกไดเปน๓บรเวณครอบคลมพนท

๒๒จงหวดตามระดบความเสยงภยจากนอยไปมากดงน

“บรเวณเฝาระวง” เปนพนทหรอบรเวณ

ทอาจไดรบผลกระทบจากแผนดนไหวไดแกจงหวดกระบ

จงหวดชมพร จงหวดพงงา จงหวดภเกต จงหวดระนอง

จงหวดสงขลาและจงหวดสราษฎรธานรวม๗จงหวด

“บรเวณท๑”เปนพนทหรอบรเวณทเปน

ดนออนมากและไดรบผลกระทบจากแผนดนไหวระยะไกล

ไดแก กรงเทพมหานคร จงหวดนนทบร จงหวดปทมธาน

จงหวดสมทรปราการและจงหวดสมทรสาครรวม๕จงหวด

“บรเวณท๒”เปนพนทหรอบรเวณทอย

ใกลรอยเลอน ไดแก จงหวดกาญจนบร จงหวดเชยงราย

จงหวดเชยงใหม จงหวดตาก จงหวดนาน จงหวดพะเยา

จงหวดแพรจงหวดแมฮองสอนจงหวดล�าปางและจงหวด

ล�าพนรวม๑๐จงหวด

บรเวณท ๒รวม ๑๐

บรเวณท ๑รวม ๕

บรเวณเฝาระวงรวม ๗

พนทเสยงภยแผนดนไหวตามกฎหมายวาดวยการควบคมอาคาร

ทมา: แผนทรอยเลอน กรมทรพยากรธรณ พ.ศ. ๒๕๔๙

JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNINGวารสารกรมโยธาธการและผงเมอง14

การค�านวณแรงสนสะเทอนจากแผนดนไหวตามทก�าหนดในกฎกระทรวงฯ แผนดนไหว พ.ศ. ๒๕๕๐

ขนตอนทสอง:กระจายผลรวมของแรง V ไปทระดบชนตางๆ

ขนตอนทหนง:ค�านวณผลรวมของแรงสนสะเทอน

(๒) ประเภทอาคารควบคม

ส�าหรบประเภทของอาคารทกฎหมาย

ก�าหนดใหตองมความมนคงแขงแรงและสามารถตานทาน

การสนสะเทอนจากแผนดนไหวเปนการเฉพาะ ไดแก

อาคารทมบคคลเขาไปใชสอยเปนจ�านวนมากเชนอาคาร

สาธารณะ อาคารชมนมคน บางชนด อาคารทหากเกด

ความเสยหายแลวอาจกอใหเกดอนตรายกบสาธารณะเชน

อาคารเกบวตถอนตรายอาคารทมความสงตงแต๑๕เมตร

ขนไป รวมถงโครงสรางอาคารประเภทเขอนและสะพาน

โดยการก�าหนดประเภทอาคารควบคมจะแยกตามบรเวณ

เสยงภยตางๆ เนองจากผลกระทบจากแผนดนไหวทมตอ

อาคารประเภทตางๆในแตละพนทมความแตกตางกน

(๓) ข อก�าหนดเกยวกบการออกแบบและ

ค�านวณ

กฎกระทรวงฯ แผนดนไหว พ.ศ. ๒๕๕๐

ก�าหนดใหผออกแบบและค�านวณโครงสรางตองพจารณา

ปฏบตในเรองทเกยวของ ไดแก การจดรปทรงอาคารใหม

เสถยรภาพตอการสนสะเทอน การใหรายละเอยดชนสวน

ตางๆของโครงสรางอาคารเพอใหโครงสรางสามารถโยกตว

ไดมากขนเมอเกดแผนดนไหวโดยรายละเอยดเชงเทคนคใน

เรองดงกลาวใหเปนไปตามมาตรฐานประกอบการออกแบบ

อาคารเพอตานทานการสนสะเทอนของแผนดนไหวของ

กรมโยธาธการและผงเมองหรอมยผ.๑๓๐๑

นอกจากนกฎกระทรวงฯ ยงไดก�าหนดวธการ

ค�านวณแรงสนสะเทอนจากแผนดนไหวทกระท�ากบอาคาร

ตามลกษณะและรปทรงอาคาร เชน อาคารทเปนตกหรอ

โรงเรอนทมรปทรงสม�าเสมอ (อาคารทมรปทรงเรยบงาย

มความสมมาตร ไมมสวนหกและสวนเวา ไมมการเปลยน

ก�าลงหรอหนาตดของเสาระหวางชนอยางกระทนหนหรอ

อยางมนยส�าคญ)ผค�านวณและออกแบบโครงสรางสามารถ

ใชสตรการค�านวณอยางงายทก�าหนดในกฎกระทรวงฯ ได

แตหากอาคารมรปทรงทซบซอนหรอรปทรงทไมสม�าเสมอ

ผค�านวณและออกแบบตองใชวธการค�านวณเชงพลศาสตร

(StructuralDynamic)และผค�านวณออกแบบตองไดรบ

ใบอนญาตเปนผประกอบวชาชพวศวกรรมควบคมตงแต

ระดบสามญวศวกรขนไป ซงกรมโยธาธการและผงเมอง

ไดจดท�าขอก�าหนดเกยวกบวธการค�านวณดงกลาวไวแลว

ในมาตรฐานการออกแบบอาคารเพอตานทานการสน

สะเทอนของแผนดนไหวของกรมโยธาธการและผงเมอง

หรอมยผ.๑๓๐๑

ฉบบท ๔๔ / ๒๕๕๗ 15

มาตรฐานกรมโยธาธการและผงเมองเกยวกบการออกแบบอาคารตานทานการสนสะเทอนของแผนดนไหว

(๔) อาคารทไดรบการยกเวน

กฎกระทรวงฯแผนดนไหวพ.ศ.๒๕๕๐ใช

ควบคมเฉพาะอาคารทไดรบใบอนญาตภายหลงกฎกระทรวงฯ

มผลบงคบ (๓๐ พฤศจกายน ๒๕๕๐) อาคารทกอสราง

ไวแลวหรออาคารทมอยเดมหรออาคารทไดรบใบอนญาต

กอนหนานไดรบยกเวนไมตองปฏบตตามกฎกระทรวง

๔ . กฎกร ะทรวง ก� า หนด

หลกเกณฑการอนญาตดดแปลง

อาคาร เพอเสรมความมนคง

แขงแรงของอาคารใหสามารถ

ตานแรงสนสะเทอนจากแผนดนไหว

พ.ศ. ๒๕๕๕

นอกจากกฎกระทรวงฯแผนดนไหวพ.ศ.๒๕๕๐

แลวกระทรวงมหาดไทยโดยกรมโยธาธการและผงเมองยง

ไดออกกฎกระทรวงเกยวกบการเสรมความมนคงแขงแรง

ของอาคารเกาหรออาคารทมอยเดมใหสามารถตานทาน

แรงสนสะเทอนจากแผนดนไหวไดแกกฎกระทรวงก�าหนด

หลกเกณฑการอนญาตดดแปลงอาคาร เพอเสรมความ

มนคงแขงแรงของอาคารใหสามารถตานแรงสนสะเทอน

จากแผนดนไหว พ.ศ. ๒๕๕๕ ซงการออกกฎกระทรวง

ฉบบนมวตถประสงคเพอใหเจาของอาคารทตองการเสรม

ความมนคงแขงแรงใหสามารถตานทานแรงสนสะเทอนจาก

แผนดนไหวและเขาขายเปนการดดแปลงอาคาร สามารถด�าเนนการไดโดยไมตดขดเกยวกบขอกฎหมายทบงคบใชในขณะยนขออนญาตท�าการดดแปลงอาคาร เช นหลกเกณฑเกยวกบพนทวางภายนอกอาคาร แนวอาคารและระยะตางๆ ของอาคาร โดยกฎกระทรวงฯ ก�าหนดใหเจาพนกงานทองถนพจารณาออกใบอนญาตดดแปลงอาคารดงกลาวตามหลกเกณฑทก�าหนดในกฎหมายวาดวยการควบคมอาคารทใชบงคบในขณะทไดรบอนญาตใหกอสราง หรอดดแปลงอาคารครงหลงสด กฎกระทรวงฉบบนมผลใชบงคบตงแตวนท๑๑ธนวาคม๒๕๕๕

๕. บทสงทาย

กฎกระทรวงก�าหนดการรบน�าหนกความตานทานความคงทนของอาคารและพนดนทรองรบอาคารในการตานทานแรงสนสะเทอนของแผนดนไหว พ.ศ. ๒๕๕๐ออกตามความในพระราชบญญตควบคมอาคารพ.ศ.๒๕๒๒เปนตวอยางกฎหมายทออกมาเพอเสรมสรางความปลอดภยใหกบประชาชนในพนทเสยงภยแผนดนไหว ซงภาครฐไดด�าเนนการแกไขปรบปรงอยางตอเนองแตกยงมภยพบตทางธรรมชาตอนทยงคงเปนภยคกคามตอรางกายชวตและทรพยสนของประชาชน ซงหนวยงานทเกยวของจะตองน�าไปพจารณาควบคมใหสอดคลองกบสภาวการณในปจจบนสรางความสมดลระหวางความปลอดภยและการจ�ากดสทธของประชาชนโดยมเปาหลกเพอเสรมสรางความปลอดภยตอสาธารณะในพนทเสยงภยพบตตางๆเปนส�าคญ

JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNINGวารสารกรมโยธาธการและผงเมอง16