albas mesuesi gjuha 8.pdf

1Libr msuesi

Ma. Aida Fekollari (Bego)Kreuza Bardhi

Hyr Rexha

Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 8

Botime shkollore Albas

2Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 8

Botues:Latif AJRULLAIRita PETRO

Redaktore:Natasha PEPIVANI

Redaktore letrare:Vasilika DINI

Grafika:Emanuela LUMANI

Albas, Tiran 2007Ribotim, 2009, 2010

Shtpia Botuese AlbasN Tiran: Rr. Budi, Pall. Classic Construction, zyra nr. 2Tel/Fax: ++ 355 4 2379184e-mail: [email protected] Tetov: Rr.Ilindenit, nr.105Tel: 044 344047e-mail: [email protected] Prishtin: Rr.Eqrem abej, nr.47Tel: 038 5457139e-mail: [email protected]

3Libr msuesi

KRITERE T PRGJITHSHME T HARTIMIT T TEKSTIT

Ky tekst sht hartuar n prputhje me objektivat e programit t lnds Gjuha shqipe 8. Aimbshtetet n katr shtylla kryesore:

T shkruarit, T folurit, T lexuarit, T dgjuarit.Meqense te rubrika T lexuarit parashikohen njohuri pr gjinit letrare dhe llojet e tyre, ky

dorshkrim u strukturua me tri ndarje t mdha, ku dallohen disa lloje e nnlloje kryesore letrare:1. Letrsia gojore2. Letrsia e shkruar (Epika, Lirika, Dramatika).3. Tekste t llojeve t ndryshme

LINJA ________________T LEXUARIT (66 or)Varsisht prej ndarjes s msiprme sht realizuar dhe zgjedhja e pjesve nga letrsia shqiptare

dhe ajo botrore, si dhe shkrime t llojeve t ndryshme.Kjo sht br me qllim q nxnsi t mos i marr teorikisht njohurit letrare, por nprmjet

ilustrimeve konkrete nga tekstet e shkruara. Nse n klasn e gjasht dhe t shtat synohet mshum te kuptimi dhe gjuha e nj fragmenti t caktuar, n klas t tet njohurit pr letrsinjepen n mnyr t sistemuar.

N kapitullin Letrsia gojore jan zgjedhur pjes, t cilat ilustrojn materialin teorik t paraqiturn faqen hyrse t ktij kapitulli. Fillohet me mitin (afrikan dhe grek) si nj nga format m thershme tregimtare t letrsis gojore, pr t kaluar m pas te legjendat, prrallat, kngt epike etj.Przgjedhja e pjesve dhe renditja sht br sipas kriterit kronologjik t grshetuar me at letrar(pr t nxjerr n pah strukturn dhe elementet prbrse t formave t hershme letrare).

I. N kapitullin Letrsia e shkruar vihen n dukje dallimet ndrmjet tri gjinive: asaj epike,lirike dhe dramatike. Edhe n kta nnkapituj zgjidhen pjes t tilla q ilustrojn t dhnat prllojet e nnllojet letrare.

Teksti fillon me Letrsin gojore pr t treguar se gjithka q vjen m pas si letrsi e shkruar,e ka origjinn te krijimtaria popullore. Te kapitulli Epika msuesi duhet t jet i vmendshmpr ta rikthyer nxnsin nga nj rubrik te tjetra me qllim q t bhen t dukshme ngjashmritdhe dallimet ndrmjet llojeve t letrsis gojore dhe asaj t shkruar. P.sh.: Knga e Beratit mundt krahasohet me Ciklin e kreshnikve n drejtim t rrfimit; miti (Dedali dhe Ikari) ose legjendame nj tregim t llojit t realizmit magjik (Kolombreja) n drejtim t grshetimit t elementevereale me ato fantastike. Pra, duhet t trhiqet vmendja e nxnsit pr t br t dallueshmeorigjinn e llojeve letrare si dhe ndryshimin apo evolimin e tyre nga miti e prralla deri te tregimiapo romani modern i sotm etj.

N kapitullin Lirika jan zgjedhur lloje t ndryshme poezish lirike, t cilat ngjasojn apondryshojn nga njra-tjetra n drejtim t tematiks apo paraqitjes grafike e metriks (llojit tvargut, strofs etj.). Edhe n kt kapitull sht pasur parasysh kriteri kronologjik pr t br tdukshm evoluimin e poezis nga nj lirik e pastr e organizuar me strofa e rima t rregulltaderi te poezit moderne q prishin qoft rregullat gramatikore, ashtu dhe ato t metriks klasike,apo q bartin nj nntekst t thell, i cili krijon vshtirsi n t kuptuarin e poezis (Shatrvani ismur, Pasqyra etj.). Kjo sht br me qllim q nxnsi t edukohet me t gjitha llojet eshijeve artistike dhe jo vetm me ato tradicionale, si ka qen tepruar n t gjitha tekstet emparshme, ku msohej vetm nj lloj letrsie, ajo tradicionale.

Dramatika prfaqsohet me tri llojet e saj kryesore: Tragjedin, Komedin dhe Dramn, kujepen t dhna se si kan evoluar kto lloje dramatike n koh. N kt rubrik sht mir q


msuesi t prdor or t lira pr ti dramatizuar e luajtur kto pjes, ku ti kushtohet kujdes jovetm msimit t roleve, por edhe skenografis, veshjeve, muziks etj.

II. Rubrika Tekste t llojeve t ndryshme synon t realizoj ato objektiva q lidhen me leximine teksteve q nuk jan letrsi, por q jan t domosdoshme pr informacionet praktike apo prkulturn e nevojshme me t cilat e pajisin nxnsin. N kt rast t lexuarit do t ndryshoj nga aii teksteve letrare. Pra, nse kishim nj t lexuar pr knaqsi estetike n kapitujt e mparshm qlidhen me letrsin, tani kemi nj t lexuar me laps n dor dhe shum m t vmendshm. Prandaj,q n esen hyrse t kapitullit Kostandini i voglith dhe kthimi i Odiseut shkruar nga prof. abej,n tekst jan br nnvizime dhe nj skem paraqitse me qllim pr t nxjerr ato elemente qkan t bjn me elementet e strukturs t do eseje, si dhe t detajeve argumentuese q kan tbjn me llojin e eses q trajtohet. Pjest e zgjedhura sjellin figura t njohura t kulturs shqiptareapo t asaj botrore n fushn e studimit, prkthimit, muziks, politiks, publicistiks etj. si dhelloje t dallueshme tekstesh joletrare. Kto pjes pasi lexohen dhe analizohen, do t shrbejn simodele pr nxnsin, t cilat ai do ti shfrytzoj n rubrikn T folurit dhe T shkruarit.

(N programin analitik jan parashikuar disa pjes q t zhvillohen n 2 or pr shkak tgjatsis dhe t vshtirsis s analizs).

LINJA ___________T SHKRUARIT (26 or) T FOLURIT (15 or)Linjat e T shkruarit dhe T folurit jan integruar plotsisht me tekstet e zgjedhura. Llojet e tyre

t ndryshme varen nga rubrikat ku integrohen. Kshtu, p.sh, n rubrikn e letrsis gojore i krkohetnxnsit t shkruaj me fjalorin e prrallave dhe ta pasuroj shkrimin e tij me elemente fantastike.Ndrsa n rubrikn e fundit atij i krkohet t ushtrohet n shkrimin e teksteve joletrare, si: shkrimipublicistik, ditari, letra, rregullorja etj. Gjat gjith librit ka krkesa q i krkojn nxnsit tu rikthehetteksteve q ka studiuar m par, q atij ti fiksohen njohurit dhe t realizoj nj t msuar aktiv.

(N planin analitik nj tem e T folurit korrespondon me 1 or msimore. Te T shkruaritprve dy temave q zhvillohen n 1 or: Fabula dhe Testi psikologjik t gjitha t tjerat do tzhvillohen n 2 or pr shkak t vshtirsis).

Struktura didaktikeN krye t do msimi n nj kuadrat jepet shpjegimi teorik i llojit ose i nnllojit letrar. M

tepr se sa t msohet prmendsh, ai sht vn me qllim pr tu analizuar gjat komentit tpjess. Pra, sht si nj shigjet treguese q vmendja e nxnsit gjat leximit t drejtohet ngagjinia e lloji ku klasifikohet pjesa, pra, ai sht duke lexuar nj mit apo nj legjend etj. M paskalohet te leximi i par i pjess q prkon me zbrthimin e pyetjeve t rubriks: Reflektimikuptimor. N leximin e dyt q lidhet me Reflektimin gjuhsor e stilistik vmendja e nxnsitduhet t drejtohet ndaj detajeve stilistike, pra analizohen ato elemente dalluese pr at dukuriletrare, e cila jepet n krye t msimit apo n hyrje t do kapitulli. Rileximi tjetr duhet t jetnj rilexim i shpejt pr t rikujtuar strukturn, mnyrn se si shkruhet nj tregim, nj prrallapo nj poezi, q ai ta ket si model pr orn e T folurit apo T shkruarit.

LINJA ___________NJOHURI GJUHSORE (42 or)N kapitullin e Njohurive gjuhsore rikujtohen njohurit e marra n vitet e kaluara, si dhe

sillet informacion i ri pr temat q rimerren. Meqense n program raporti i praktiks mbizotronn krahasim me teorin, u sht dhn prparsi ushtrimeve gjuhsore. Krkesat e ktyreushtrimeve rriten n varsi t shkalls s vshtirsis. Njohurit gjuhsore, t cilat nxnsi i merrt pastra n rubrikn e gramatiks, n pjesn e leximit studiohen n funksionin e tyre stilistik.

Synimi kryesor i ktij testi sht q nxnsi t mos i marr njohurit t shkputura, por tlidhura ngusht n mes tyre, me qllim q ta shoh gjuhn shqipe si nj proces t vetm qrealizohet nprmjet t lexuarit, t shkruarit, t dgjuarit dhe t folurit.

5Libr msuesi

Letrsia gojore 9Njeriu prej argjile 11Dedali dhe Ikari (ora e par) 15Dedali dhe Ikari (ora e dyt) 17Shkmbi i Sknderbeut /Liqeni i luleve 20Grzheta (ora e par) 22Grzheta (ora e dyt) 24 Prralla 26Kngt epike heroike. Arnaut Osmani (ora e par) 28Kngt epike heroike. Arnaut Osmani (ora e dyt) 31Mbolla li te plepi i gjat 35Gjinit letrare . 39Kthimi i Odiseut (ora e par) 41Kthimi i Odiseut (ora e dyt) 45Knga e Beratit ((ora e par) 47Knga e Beratit ((ora e par) 51Luani dhelpra dhe kafsht e tjera/Trut e gomarit 53Fabula 55Gjonomadh e Gjatollinj 57Kush e solli Doruntinn (ora e par) 60Kush e solli Doruntinn (ora e dyt) 64Vdekja e Ali Pashs (ora e par) 66Vdekja e Ali Pashs (ora e dyt) 68Ali Pash Tepelena n pikturat 69Odin Mondvalsen (ora e par) 71Odin Mondvalsen (ora e dyt) 74Kolombreja (ora e par) 77Kolombreja (ora e dyt) 79Prmbledhja e pjess 80Roja (ora e par) 81Roja (ora e dyt) 83Djemt e rrugs Pal (ora e par) 86Djemt e rrugs Pal (ora e dyt) 88Nj dot poliana (ora e par) 91Nj dot poliana (ora e dyt) 93

P R M B A J T J AP R M B A J T J ANJOHURI PR LETRSIN


Fliperi dhe fmija 95Bota e Sofis (ora e par) 97Bota e Sofis (ora e dyt) 99Dy bott (ora e par) 101Dy bott (ora e dyt) 103Kroi; Mbrmjes 106Mbramja - (E. Mekuli) 109Prshkrimi objektiv dhe subjektiv 112Prshkrimi objektiv dhe subjektiv 114Krijimi i rruzullit (P. Bogdani) 115Fjalt e qiririt (N. Frashri) 121ndrra e prer (D. Agolli) 125N mundsh (R. Kipling) 128Shatrvani i smur (A. Palaceski)/ Shushurijn (Xh. Spahiu) 130Lamtumir (L. Poradeci) 133Antigona (Sofokliu) (ora e par) 136Antigona (Sofokliu) (ora e dyt) 140Katrmbdhjet vje dhndr (A. Z. ajupi) (ora e par) 142Katrmbdhjet vje dhndr (A. Z. ajupi) (ora e dyt) 145Revolta e marinarve (P. Klodel) (ora e par) 147Revolta e marinarve (P. Klodel) (ora e dyt) 149Teatri 152Kostandini i voglith dhe kthimi i Odiseut (E. abej) 154Eseja argumentuese (ora e par) 156Eseja argumentuese (ora e dyt) 157Tanusha e Laura (Gj. Fishta) 160Eseja e krahasim-kontrastit 163Prkthimi i soneteve (V. Kokana) 165N Manastir te Migjeni (N. Jorgaqi) (ora e par) 168N Manastir te Migjeni (N. Jorgaqi) (ora e dyt) 169Udhprshkrimi 171Krkime arkeologjike (K. Prashniker; A. Shober) 172Prijsit shpirtror t Nolit t ri (F. Noli) 173jan kujtimet? (P. Marko) 175Tefta Tashko Koo (V. File) 178Nuk jam rastsisht udhtare e rrugs sime (D. Gjergji) 180

P R M B A J T J AP R M B A J T J A

7Libr msuesi

Intervista 182Drita q vjen nga humnera (D. omo) 185Kultura (T. Zavalani) 188

NJOHURI PR GJUHNKlasat e fjalve 191Emri 192Mbiemri 195Mbiemrat cilsor dhe marrdhnior 197Zgjedhimi i foljeve n formn veprore dhe joveprore, n mnyrndftore, lidhore, kushtore 200Foljet kalimtare dhe jokalimtare 204Foljet njvetore dhe pavetore 206Numrort 208Lidhza (ora e par) 210Ushtrime pr lidhzat (ora e dyt) 213Zanorja e e theksuar n trup t fjals 214Zanorja e theksuar n trup t fjals 215Emrat / mbiemrat m -r, -rr, -l 216Emrat me dy trajta shumsi 220Nyja e prparme te prcaktort emra 222Fjalt e prejardhura me prapashtesat -si, -ri, -ar, 226Drejtshkrimi i fjalve t prbra 228Shkrimi i dats 229Shenjat e piksimit n ligjratn e drejt 230

SINTAKSFjalia e thjesht 234Grupet brenda fjalis s thjesht 237Prcaktori, mnyrat e shprehjes 240Ndajshtimi 242Prcaktori kallzuesor i kryefjals 244Kundrinori i drejt dhe i zhdrejt 246Rrethana e kohs 249Rrethana e vendit n fjalin e thjesht dhe n fjalin e prbr 252Rrethana e shkakut n fjalin e thjesht dhe n fjalin e prbr me nnrenditje 254



Shprehja e rrethans s qllimit n fjalin e thjesht dhe n fjalin e prbr mennrenditje 257Rrethana mnyrs n fjalin e thjesht dhe n fjalin e prbr me nnrenditje 259Shprehja e rrethans s sasis n fjalin e thjesht dhe n fjalin e prbr mennrenditje 261Fjalformimi 263Frazeologjia 267Ngjyrimi emocional ..... Fusha leksikore 269Ligjrimet n gjuhn shqipe 271Stilet e gjuhs 273Toponimet dhe prejardhja e tyre 274Gjuha standarde shqipe 276Teste 278Plani mesimor sintetik dhe analitik 293


9Libr msuesi

Objektivat: N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T identifikoj veorit e letrsis gojore e t shkruar. T gjej t prbashktat e t veantat midis letrsis gojore e letrsis s shkruar. T prcaktoj se cils letrsi, gojore a t shkruar, i prkasin tekstet letrare t dhna.

Materiale dhe mjete msimore Teksti Gjuha shqipe 8

Zhvillimi i msimit

Hapi I. Ora e par e msimit pr vitin e ri msimor nis me nj bised t shkurtrrreth pushimeve verore:

- Si i kaluat pushimet verore?- t veant kishin kt vit pushimet pr ju?- libra keni lexuar? Cili ju ka ln m shum mbresa?

Vmendja e nxnsve t prqendrohet n pyetjen e fundit.

Hapi II. Msuesi/ja njeh nxnsit me strukturn e ndrtimit t tekstit Gjuha shqipe 8,si vazhdim logjik i tekstit t klass VII, por duke u ndalur n t veantat e pjess spar.

Njohuri letrare (shfrytzohen skemat e dhna n tekst nga f. 4 -7).

Hapi III. Udhzohen nxnsit t lexojn me vmendje informacionin e dhn n f. 13,Letrsia gojore, pr tu dhn prgjigje grup-pyetjeve q msuesi/ja shkruan n tabel:

A 1. Cila ka lindur m par letrsia apo shkrimi?2. Cila letrsi quhet gojore?3. Si lindi letrsia gojore?4. A ka autor kjo letrsi?5. Pse i njjti subjekt vjen te ne me variante t ndryshme?

Letrsia gojoreRubrika: T foluritVshtirsia: Niveli IIKoha: 45 minuta

Metoda dhe teknika msimore Bashkbisedim Lexim i koduar Diagrami i Venit Mendo Puno Shkmbe Diskutim

NJOHURI LETRARENJOHURI LETRARENJOHURI LETRARENJOHURI LETRARENJOHURI LETRARENJOHURI LETRARENJOHURI LETRARENJOHURI LETRARENJOHURI LETRARENJOHURI LETRARE

10


B 1. Kur dhe ku lindi letrsia e shkruar?2. A njihet autori n letrsin e shkruar?3. A ndryshojn veprat gjat ribotimit?4. Prcakto tiparet pr t dyja llojet e letrsis?

letrsia gojore: __________________________ letrsia e shkruar: __________________________C. 1. ndikim kan letrsia gojore dhe e shkruar te njeriu?

2. lidhje ka midis letrsis s shkruar e asaj gojore?

Nxnsit diskutojn rreth pyetjeve t shtruara, plotsojn njri-tjetrin, pyesin, nseduan t din dika m shum rreth asaj q lexuan e diskutuan.

Pas ktij momenti ata plotsojn n fletore Diagramin e Venit e m pas mbibazn e prgjigjeve t nxnsve e plotson edhe msuesi/ja n tabel:

1. Letrsiagojore

Hapi IV. T ushtrohemiPunohet ushtrimi 1,3.Ushtrimi 1. Nxnsit punojn individualisht e m pas kmbejn punimet duke

br vlersimin e njri-tjetrit (n dyshe).

Ushtrimi 3 realizohet duke prdorur tabeln e mposhtme.

Lloji i letrsis Titulli i veprs T prbashktat T veantat

a. gojore

b. e shkruar

Bhet diskutimi i do ushtrimi pas punimit. Msuesi/ja vlerson nxnsit prprgjigje t bukura, t sakta, pjesmarrje n bashkbisedim e diskutim n mnyrq t motivohen pr t qen aktiv n ort e ardhshme.

Shum e hershme(njerzit primitiv)

trillohen ngjarje e personazhe autori anonim

kalon goj m goj i njjti subjekt, jepenvariante t ndryshme

dgjohet, flitet

5000 vjeare njihet autori nuk ndryshon vepra shkruhet, lexohet

2. Letrsiae shkruar

ndjenjat e s bukurs Zhvillojn

ndjenjn e humanizmit

Pasurojn imagjinatn e njeriut. Letrsia e shkruar mbshtetet te letrsia gojore.

11

Libr msuesi

Objektivat: N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T identifikoj veorit e mitit.T shpjegoj mnyrn e krijimit t bots sipas mitit afrikan.T analizoj strukturn e mitit afrikan. (kryerjen, zhvillimin, mbylljen)T diskutoj ndryshimin midis mitit dhe shkencs n shpjegimin e krijimit t

bots.

Materiale dhe mjete msimore

Teksti Gjuha shqipe 8 Foto, pamje, vizatime njerzish t racave t ndryshme CD me muzik afrikane, arabe,evropiane. Flet pune Korniz kng/vargjet rimuara pr krahasiminose nj tabak i bardh.

Pun prgatitore

Msuesi/ja przgjedh nj grup nxnsish (4-5 nxns) dhe i udhzon t grumbullojnfoto, pamje, vizatime njerzish t racave t ndryshme dhe prkatsisht afrikane,arab dhe evropiane, kto t shoqruara me disqe kngsh, muzik t ktyrevendeve, kurse msuesi/ja prgatit nj tabak t bardh ku t ket shkruar Kornizkngsh pr krahasim, e cila do ti shrbej gjat fazs s par t procesit msimor.

M dgjoni pak, a mund tm ndihmoni?Kam kto tri raca njerzish, a mi krahasoni?

I. Njri (ra) sht ___________________Kurse tjetri (ra) sht _______________Ndrsa ky/kjo sht _______________

II, A sm thoni vall, far kan njsoj?Duhet ti vzhgoj q ti krahasoj.

Tema: Njeriu prej argjile (Miti afrikan)Rubrika: T lexuaritVshtirsia: Niveli IVKoha: 45 minuta

Metoda dhe teknika msimore

Kng/vargje t rimuarapr krahasimin Rrjeti i diskutimit Pun me grupe Diskutimi

12


Ato t tri (ja) ____________________Dhe ___________________________Pastaj ata dhe ___________________Si dhe _________________________

A sm thoni vall, si mund ti dalloj?Duhen ven prball, q ti krahasoj.

III. N fakt __________________Kurse _____________________________________________Por ______________________

Zhvillimi i msimit

Hapi I. Msuesi/ja paraqet para nxnsve temn e re msimore:Miti afrikan Njeriu prej argjile, duke theksuar se bn pjes n letrsin gojore.M pas ai/ajo ngjit n tabel pamjet, fotot, vizatimet e sjella nga nxnsit si dhe

tabakun ku sht shkruar: Korniz kngsh pr krahasim.U thot nxnsve t vzhgojn me kujdes materialet pr ti dalluar ngjashmrit

dhe dallimet midis tri racave, asaj afrikane, arabe dhe evropiane, e m pasmbshtetur te korniza t krijojn n ift kng /vargje t rimuara pr krahasimin.

Ecuria

I. Msuesi/ja duhet ti ndihmoj nxnsit, ai/ajo u krkon fillimisht t nxjerrin fjaltky q kan ndrmend ti krahasojn (pr do rac). Ato do ti ndihmojn t fillojnkngn.

II. Plotsoni vargun e par me nj shprehje t prshtatshme, q t tregoni se siduhet filluar (kt duhet ta bj msuesi/ja).

p.sh.: Njri/ra sht i zi si kafja q un pikurse tjetri kaf, porsi okollatndrsa ky i bardhi me nj mal me bor m ngjan.

(mont blank, mal i bardh n frngjisht).

III. Krkojuni nxnsve tju japin variante t ndryshme pr vargjet e tjera, ndrkohq vazhdoni t plotsoni vargjet, lrini ta mbarojn kngn pa ndihmn tuaj.

IV. Kur t ket mbaruar knga, grupet dyshe do ta kndojn kngn apo t recitojnvargjet para klass. Vendosni muzik pr ti ndihmuar t mbajn ritmin.

Kjo veprimtari nuk duhet ti kaloj 25 minuta.

13

Libr msuesi

Hapi II. Bhet lidhja me temn e msimit. Msuesi/ja u bn t njohur nxnsvese jan mitet? Duke prqendruar vmendjen te thelbi i prmbajtjes s mitit: dshiradhe prpjekja e njeriut primitiv pr t shpjeguar origjinn e jets dhe dukurive tndryshme natyrore dhe veorit e miteve (mbizotrimi i elementit fantastik etj).

Lexohet miti nga msuesi/ja, kurse nxnsit nnvizojn informacionet minteresante q marrin prej tij.

Hapi III. Kalohet te rubrika: Plotso.Nxnsit vendosin shenjn e duhur n krah t pohimeve. Msuesi/ja thekson se

sipas miteve krijues sht Zoti. Msuesi/ja t krkoj q nxnsit ta ilustrojn me pjesnga teksti. Informacioni i nnvizuar n hapin II do ti ndihmoj nxnsit pr rubrikn

Reflektimi kuptimorUshtrimi 2. Nxnsit shpjegojn arsyen pse ngjyra e lkurs s njerzve t racave

t ndryshme sht e ndryshme. Nxnsit le t shfrytzojn vargjet e kngs ku atakan br dallimet midis racave.

Ushtrimi 3. Opinionet e nxnsve t pranohen ashtu si i shfaqin. Mjafton tjen t argumentuara.

P.sh.: Nj nxns mund t thot se pr nj evropian, mjedisi m i mir shtEvropa, sepse ai u sht prshtatur jo vetm kushteve t mjedisit, por edhe veorivet tjera kulturore, historike, traditave etj., pra, ndihet shpirtrisht m pran vetes.Nj nxns tjetr mund t thot: Me kt lvizje t njerzve, pr arsye t ndryshmeekonomike, politike, profesionale, njeriu prshtatet me do lloj mjedisi, mjafton tket dshir pr t realizuar synimet e tij dhe t mos ndihet i prbuzur.

Ushtrimi 4. Ky ushtrim t zhvillohet me rrjet diskutimi.Msuesi/ja n kt ushtrim ngre dy shtje pr t diskutuar.I.

PO JO

Msuesi/ja mund tu prmend nxnsve nj thnie t Martin Luterkingut (mbrojtsi flakt i t drejtave t popullsis me ngjyr).

Do t vij koha, kur fmijt tan nuk do t vlersohen pr ngjyrn q kan, porpr cilsit, vlerat dhe karakterin e tyre.

II.PO JO

Dgjohen me vmendje diskutimet e nxnsve, mendimet m interesante shkruhenn tabel nga vet nxnsit q i thon ato (ktu t prdoret shkumsi me ngjyra).

Ushtrimi 5. Nxnsit n kt ushtrim sjellin prshtypjet e tyre pr vendet qkan vizituar si turist apo kan jetuar pr arsye t ndryshme, duke u ndalur te

A sht e drejt ti paragjykojm njerzit prshkak t ngjyrs?

A ka dallime racore brenda t njjtitlloj (rac)? Kur? Pse?

14


komunikimi q ata kan pasur me njerz t racave t ndryshme, far kan vn re?P.sh.: temperamentin, zakonet, cilsit, kulturn q ata kan zbuluar nga ky komunikim.

Gjat punimit t ushtrimeve, msuesi/ja t mos ndalet m shum se duhet.

Hapi III. Reflektimi gjuhsor e stilistikUshtrimi 6. Punohet me laps n libr. Dgjohen dy nxns dhe vlersimi i puns

bhet nga vet nxnsit. Msuesi/ja trheq vmendjen n strukturn e mitit: hyrje, zhvillim, mbyllje.Ushtrimi 7 synon t nxit imagjinatn e nxnsve. Msuesi/ja shpjegon se

tripikshi, si shenj piksimi, tregon se mungon nj pjes ose nuk sht thngjithka. Msuesi/ja i nxit nxnsit t shprehin mendimin e tyre lidhur me veprimetq ka br Zoti pr krijimin e njeriut, duke i dhn formn e tij t dshiruar, duke evendosur at n mjedisin natyror q i prshtatet, duke e ln t lir t krijojindividualitetin e tij t ndryshm nga racat e tjera e mbi t gjitha duke u kujtuar sejan krijesat e Zotit dhe si t till ata jan t barabart midis tyre.

Hapi IV. DiskutimMiti dhe shkencaN kt diskutim nxnsit do t sjellin informacionet q ata kan marr nprmjet

teksteve msimore, emisioneve televizive, internetit dhe librave t ndryshm artistikapo fantastiko-shkencor mbi krijimin e bots. Nxnsve u kujtohet tema msimoreq ata kan br n klasn VII Ishuj n qiell, ku ata kan sjell kuriozitete, pamjet ndryshme dhe informacione rreth:

Teorive t ndryshme t formimit t bots (fetare e shkencore). Mnyrs si sht krijuar bota sipas teoris Big Bang.Gjat diskutimit nxnsit t japin mendimet e tyre se ku ndryshon miti nga shkenca

(kjo pr teorin e krijimit t bots). prova sjellin t dyja? Cilat jan m t besueshme?Mendimet e nxnsve t dgjohen pa i kundrshtuar, mjafton t jen t argumentuara.Gjat prballjes me njra-tjetrn nxnsit do t kuptojn vet ndryshimin, vrtetsin,besueshmrin midis elementeve mitologjike (jo reale) dhe ato shkencore.

N prfundim t ktij hapi bhet vlersimi i ors s msimit mbshtetur n:

Tabel pr vlersimin e pjesmarrjes s nxnsve n diskutim

Sa i gatshm sht nxnsi t marr pjesn diskutim?

A arrin nxnsi te nj prgjigje e menduar mir?

A mundet nxnsi ta mbshtes prgjigjenme prova nga teksti?

Pak Mesatarisht Shum

15

Libr msuesi

Objektivat: N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T lexoj me kujdes mitin grek pr ti prgjigjur pyetjeve rreth prmbajtjes s tij. T pasuroj fjalorin me fjal e shprehje t reja lidhur me mitet. T nxjerr mesazhin e ktij miti nprmjet figurs s Dedalit. T njihet me disa nga heronjt e mitologjis greke, mbshtetur n disa t

dhna rreth jets dhe bmave t tyre. T dalloj veorit e mitit afrikan nga miti grek. Materiale dhe mjete msimore

Teksti Gjuha shqipe 8 Fjalori mitologjik Flet formati A4 me ngjyra

Pun prgatitore

N flet formati (mundsisht me ngjyra) prgatiten rreth 10 skeda. N secilnprej tyre do t jepet nj informacion i shkurtr pr historin dhe veorit e disa prejheronjve m t njohur t Greqis s Lasht. M posht ne po japim nj model tktyre skedave. Sigurisht q msuesi s bashku me nxnsit, duke u ndihmuaredhe nga fjalori mitologjik, mund t zgjedh personazhe t tjera mitologjike.

Modeli i skedave.

Akili. Kur ishte i vogl, nna e tij, Tetida, nj nimf deti, q ta bnte t pavdekshm,e zhyti n lumin Stiks t Fenit, duke e mbajtur nga njra thembr, e cila mbeti e vetmjapjes e trupit e pa lagur nga uji udibrs. Pikrisht n thembr u qllua nga Paridime nj shigjet t helmatisur dhe vdiq.

Anteu, biri gjigant i Poseidonit dhe i Gjeas (Toks), ishte i pathyeshm kur mbshtetejtek e ma, kur i kishte kmbt n tok. Herakliu e ngriti n ajr, kur e mbyti.

Evropa, pra, Bija e Feniksit. U dashurua pas Zeusit, q ishte shndrruar n demme brir t art, dhe u rrmbye prej tij. Lindi tre djem: Minosin, Radamantin dheSorpedonin. Pr t prjetsuar guximin e saj pr tu afruar me nj bot t panjohur,nj nga pjest e bots u quajt Evropa.

Herakliu, bir i Zeusit dhe i Alkmens, nj nga heronjt m t njohur t mitologjisgreke. I provokuar nga Hera, n nj ast marrzie vrau gruan dhe fmijt. Pr tshlyer fajin iu desh t bnte 12 bma t urdhruara nga Eurisku, mbreti i Mikens.Heroi i kreu t gjitha, por vdiq i helmuar nga gjaku i centaurit Meso. Pas vdekjesZeusi e oi n Olimp midis perndive.

Tema: Dedalia dhe Ikari (ora e par)Rubrika: T lexuaritVshtirsia: Niveli IIKoha: 45 minuta


Minikonkurs Zbuloni emrin e heroit Lexim zinxhir Diskutim

16


Zeusi, biri i Kronit dhe i Reas. Perndia m e madhe e grekve t vjetr, mbret iOlimpit, babai i perndive dhe i njerzve, zoti i rrufes.

Prometeu, biri i titanit Japet dhe i Klimens. Pr t ndihmuar njerzit vodhi zjarrinhyjnor dhe u dnua me nj tortur t tmerrshme: nj shqiponj i coptonte mlin,por ajo rritej prsri. Ai u lirua nga Herakliu dhe u rikthye n Olimp i falur nga Perndit.

Minosi, mbreti i Krets, biri i Zeusit dhe i Evrops. U rrit nga mbreti i Krets,Asterioni. Nga hakmarrja e Poseidonit, gruaja e tij, Pasifaja, lindi nj prbindsh,Minotaurin, me trup njeriu dhe kok derri, i cili ushqehej me mish njeriu. Nga turpie mbylli n labirint.

Pasi mundi qytetin e Athins, mbreti krkonte do vit shtat vajza e shtat djempr tia br fli Minotaurit. U b njri nga gjykatsit e bots s prtejme.

Odiseu, biri i Laertit, mbret i Itaks, m dinaku i grekve q rrethuan Trojn. Passhkatrrimit t qytetit u end gjat para se t kthehej n Itak. Pas 20 vjetsh, kur u kthyen atdhe, i veshur si lyps, u fut n pallatin e tij, dhe u ndesh me mtuesit q donin tmartoheshin me t shoqen, Penelopn. Me ndihmn e t birit, Telemakut, i vrau ata.

Dedali, artizan athinas shum i zoti. Pasi vrau t nipin, Talin, nga smira pr zotsine tij, u dnua me vdekje n Athin. Arriti t arratisej dhe u strehua n Kret, kundrtoi labirintin, n t cilin Minosi mbylli Minotaurin. Pastaj u burgos me t birin,Ikarin, n labirint, meqense ndihmoi Tezeun, i cili vrau Minotaurin. Me flatrat q aindrtoi vet, arriti t dilte i gjall nga labirinti.

Hermesi, biri i Zeusit, lajmtar i perndive, shum i shpejt fal sandaleve t tij meflet. Shoqronte t vdekurit n Had dhe ishte mbrojtsi i udhtarve, tregtarve dhehajdutve. Shpiku lirn, torturuesi i Prometeut perndi e djalris etj. sht nj ngaperndit m komplekse, i cili pr nga karakteri afrohet m shum me njerzit.

Zhvillimi i msimit

Hapi I. Msuesi/ja u bn t njohur nxnsve se n minutat e para t ors smsimit do t zhvillohet minikonkursi Zbuloni emrin e heroit. Ai/ ajo sqaron se kaprgatitur 10 skeda q prmbajn informacion pr 10 nga heronjt e lasht tmitologjis greke dhe ata, mbshtetur mbi kt informacion, t gjejn emrin e heroit.

Msuesi/ja lexon informacionin e shkruar n skedn e par. Nxnsit dgjojnme kujdes do fjal t tij/saj, mendohen pr rreth dy minuta dhe m pas thonemrin e heroit. Kshtu vazhdohet me t 10 skedat. Nse nxnsit nuk arrijn tgjejn emrin e sakt t heroit, i zbulon vet ato. Shpallet fitues nxnsi q ka gjeturm shum emra heronjsh.

Emrat e personazheve (heronjve) q kan lidhje me mitin grek Dedalia dhe Ikari,si: Evropa, Herakliu, Zeusi, Minosi, Dedali msuesi/ja i shkruan n tabel.

Shnim: Kjo veprimtari i ndihmon nxnsit pr tu njohur m gjersisht me ngjarjetdhe personazhet q prezanton ky mit.

17

Libr msuesi

Hapi II. Mbshtetur n emrat e veuar msuesi/ja bn lidhjen me temn e re tmsimit. Ai/ajo thot:

Kta emra do t jen personazhet e nj prej miteve m t njohura greke Dedalidhe Ikari.

Vendet ku zhvillohet ngjarja jan vende reale: Athina dhe Kreta. Se cili shtmesazhi q ky mit prcjell, ju do ta zbuloni pasi ta keni lexuar...

Hapet libri n f. 17. Lexohet miti nga 2-3 nxns t przgjedhur nga msuesi/ja silexuesit m t mir.

Njihen nxnsit me shpjegimin e fjalve t nnvizuara. Nse pr ta ka edhe ndonjfjali tjetr t panjohur, shpjegohet kuptimi i saj nga msuesi/ja.

Hapi III. Kalohet te rubrika Reflektimi kuptimor.Zhvillohet nj diskutim me nxnsit mbshtetur n pyetjet e ksaj rubrike:1. Pse mbreti i Krets, Minosi, donte ta mbante t burgosur Dedalin, far vlerash

t mdha kishte ai?2. Ritregoni hollsisht se bri Dedali pr tu liruar nga Minosi?3. A e ndoqi Ikari kshilln e t atit? Pse?4. Ndodh q entuziazmi dhe knaqsia t na ojn n nj rrug tragjike. Ku

shprehet kjo n mit?5. Cili sht mesazhi q na vjen nga ky mit nprmjet figurs s Dedalit?Prgjigjet e nxnsve ilustrohen me pjes nga teksti.

Objektivat: N fund t ors msimore nxnsi t jet i aft: T bj analizn e personazhit t Dedalit dhe Ikarit duke prdorur teknikn e

bioskeds s personazhit. T dalloj n kt mit elemente reale dhe fantastike. T komentoj me goj (ose me shkrim) shprehjen e thn nga Dedali Minosi

sundon mbi t gjitha, ve mbi ajrin, jo. T krijoj nj fjalor mitologjik me emrat dhe bmat e heronjve t lasht grek

q ai njeh dhe pr t cilat ka lexuar n tekstet shkollore dhe jashtshkollore.


Teksti Gjuha shqipe 8 Fletore Skeda me ngjyra

Tema: Dedali dhe Ikari (ora e dyt)Rubrika: T lexuaritVshtirsia: Niveli IIKoha: 45 minuta


Bioskeda e personazhit Pun n ift Diskutim

18


Zhvillimi i msimit

Hapi I. Msimi nis me nj bised q zhvillohet midis msuesit dhe nxnsverreth pyetjes s mposhtme:

- Pse sht e dobishme t analizohet figura e nj personazhi?Ndr prgjigjet e mundshme q japin nxnsit prmendim:

- pr t kuptuar m mir qllimin e misionit t tij.- pr t reflektuar se si mund ti jepet kuptim jets nprmjet veprimeve,mendimeve dhe fjalve t tyre.- pr t njohur ndryshimet q kan ndodhur n racn njerzore gjat

historis s zhvillimit t saj etj.

Hapi II. Pas ksaj u thuhet nxnsve se tashm do t analizojn dy personazhetkryesore, Dedalin dhe Ikarin.

Duke vazhduar m tej msuesi/ja vizaton n tabel bioskedat pr t dypersonazhet t cilat do t plotsohen n skeda nga nxnsit.

Plan Mendime Ndjenja Personalitet Ant e forta Ant e dobta

Veprime Fjal

Do t ishte shum mir q t prdoren skeda me ngjyra t ndryshme. Madje pr tidalluar ato mund t priten edhe n forma t ndryshme gjeometrike. N sked nxnsitshnojn edhe ilustrime nga teksti dhe argumentet e tyre q mbshtetin pohimet ebra pr personazhin. Nxnsit, nse dshirojn, mund t shtojn edhe kategori treja pr skedat.

Nj model i plotsimit t skedave pa provat mbshtetse do t ishte si m posht:

Dedali

Plani:Ti shptonte sundimit t Minosit, duke u

larguar nprmjet qiellit. Mblodhi puplazogjsh, i bashkoi me fije liri e me dyll dhebri me to 4 flatra t mdha. Duke futur duartn leqet e flatrave, e duke i prplasur ato, aido t ngrihej but but n ajr.

Mendimi:T largohej nga Minosi duke

mos prdorur as tokn, as ujin, porqiellin, pasi Minosi sundonte mbit gjitha, ve mbi ajrin jo.

Ndjenja:Dshira pr t jetuar i lir, q ta gzonte

vetm pr vete mjeshtrin e artistit t madh.

Personaliteti:- kryelart- i zgjuar- ambicioz- i zoti- guximtar

Ant e fortashpirti liridashs,artizan shum i zoti,kmbnguls dhe guximtar pr ti shkuar deri n fund realizimit t planit t tij.

19

Libr msuesi

N t njjtn mnyr do t punojn nxnsit edhe pr personazhin e Ikarit. Pasplotsimit t skedave u krkohet nxnsve t bashkohen n ifte dhe t krahasojnskedat. N kt koh ata mund t shkmbejn me njri-tjetrin prgjigjet dhe tdiskutojn ndonj ide q nuk prputhet.

Ftohen disa nxns t lexojn skedat e plotsuara.Prgjigjet e tyre msuesi/ja mund ti shnoj n nj tabel prmbledhse n

drrasn e zez. Do t jet interesante t shihet se far mendimesh jan dhndhe me far provash mbshteten.

Hapi III. Msimi vazhdon m tej me rubrikn Reflektimi gjuhsor e stilistik.N ushtrimin 6 nxnsit gjejn n mit elementet reale dhe fantastike.Pr kt mund t shfrytzojn tabeln e mposhtme:

Elemente reale Elemente fantastike

- Vendet (Athina, Krela) - Fluturimi me 4 flatrat e prgatitura.- -- -- -- -

Po n kt ushtrim nxnsit bjn nj klasifikim t elementeve t dhna dukeplotsuar hapsirat boshe t dhna n tekst.

P.sh.: Vendet reale: Athina, Kreta, deti ku u rrzua Ikari, Sicilia.

Personazhe mitologjike: Minosi, Dedali, Ikari, Herakliu.

Personazhe reale:

Objekte fantastike: pendt fluturuese, statujat, turjela, spata,Veprime fantastike: fluturimi me flatraPasi plotsohet ushtrimi lexohet e diskutohet me t gjith nxnsit.N ushtrimin 7 msuesi/ja zhvillon me goj ose m shkrim komentimin e

shprehjes s thn nga Dedali: Minosi sundon mbi t gjitha, ve mbi ajrin jo.

Veprimet:- Ndrtoi katr flatra t mdha.- Bisedoi me t birin pr planin e tij.- Kshilloi t birin q t mosfluturoj afr detit dhe afr diellit.- Ngrihet pr fluturim.- Mbaroi fluturimin e tij, pasi arriti n

Sicili.

Fjalt:

N rast se nuk mundem t shptojnga sundimi i Minosit as n tok, asme det, ather sm mbetet veset iki npr qiell. Kjo do t jet rrugaime. Minosi sundon mbi t gjitha, vembi ajrin jo.

20


Nxnsit mund t punojn n ifte. U lihet atyre nj koh rreth 5-7 minuta pr tmenduar e m pas pr t diskutuar.

Msuesi/ja nuk merr pjes n diskutim. Ai prpiqet t nxis nxnsit q t jensa m aktiv e t lirshm n shprehjen e mendimeve. Vetm n fund t diskutimeveedhe ai mund t shpreh mendimet e tij rreth asaj shprehjeje.

N minutat e fundit msuesi/ja bn nj vlersim pozitiv pr detyrat e kryera dhepjesmarrjen e nxnsve gjat ors msimore.

Detyr shtpie: Duke u mbshtetur n njohurit q keni marr gjatshkollimit tuaj ndrtoni nj fjalor mitologjik duke dhn emrat e disaprej heronjve t lasht grek q njihni si dhe disa nga bmat e tyre.

(Kjo detyr mund t organizohet n formn e konkursit ku fiton nxnsi q kasjell m shum emra heronjsh.)

Objektivat: N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft:T tregoj legjenda t ndryshme t lexuara n tekstet msimore ose libra t tjer.T plotsoj kllasterin me veorit e legjendave.T nxjerr mesazhin e secils prej tyre.T tregoj vendin, kohn dhe personazhet q marrin pjes n t dyja legjendat.T dalloj elementin fantastik dhe real te t dyja legjendat.T veoj cilsit thelbsore t personazheve.T gjej figurat letrare t hiperbols, antitezs dhe simbolit duke shpjeguar

arsyen e prdorimit t tyre.


Teksti Gjuha shqipe 8 Fletore Libra t tjer me legjenda

Zhvillimi i msimit

Hapi I. Msimi nis me stuhi mendimesh.- A ju plqejn legjendat? Pse?- Si mendoni a jan ato t vrteta?

Tema: Shkmbi i Sknderbeut / Liqeni i luleveRubrika: T lexuaritVshtirsia: Niveli IIIKoha: 45 minuta


Stuhi mendimi Kllaster Pun n ift Diskutim

21

Libr msuesi

- A ju kujtohet titulli dhe prmbajtja e ndonj legjende q keni lexuar ntekstet Gjuha shqipe 6, 7 apo dhe n libra t tjer? Tregojeni at shkurtimisht.

- Mbshtetur n to plotsoni kllasterin me veorit e legjends.(Pr kt msuesi/ja mund ti ndihmoj nxnsit me disa pyetje pr t nxjerr

veorit e legjendave).

Hapi II. Pas veprimtaris hyrse msuesi/ja u sqaron nxnsve se tashm atado t njihen me dy legjenda historike, titujt e t cilave i shkruan n tabel: Shkmbii Sknderbeut dhe Liqeni i luleve.

Hapet libri n f. 20-21. Lexohen legjendat me z ose n heshtje sipas dshirss msuesit.

Hapi III. Kalohet m tej te rubrika Reflektimi kuptimor.Msuesi/ja u drejton nxnsve pyetjet e dhna n ushtrimet 1, 2, 3.

- Prse bjn fjal kto legjenda?- far merr prsipr t shpjegoj secila prej tyre?- Cili sht mesazhi q bart secila?

Dgjohen mendimet e nxnsve. Pr ushtrimin 5 disa nga mesazhet e nxjerrashkruhen n tabel nga msuesi/ja.

N ushtrimin 4 nxnsit bjn nj vzhgim t hollsishm mbi vendin, kohn dhepersonazhet pr t dyja legjendat. Pr kt ushtrim ata mund t punojn n ifte.

Kalohet te rubrika e fundit Reflektimi gjuhsor e stilistik.Pr ushtrimin 5 msuesi/ja udhzon nxnsit tu rikthehen edhe nj her shum

shpejt legjendave e t veojn elementet reale dhe ato fantastike. Pr kt mundt prdorim tabeln e mposhtme.

Elementi real Elementi fantastik

- Vendi - fshati Rrajc - Ndarja e shkmbit me shpat- -

Vetm pas ksaj nxnsit tregojn dhe vlersojn grshetimin e elementeve realeme ato fantastike.

a. mitologjikejan 2 llojesh

b. historike

Legjendat

Fryt i fantazis s popullit

T pasura mefigura letrare

Personazhe realedhe joreale

Jan pjes e folklorit

Kallzim popullor pr nj dukuri,ngjarje ose personalitet

Kan elemente reale dhe joreale

22


N ushtrimin 6 nxnsit veojn cilsit e personazheve. Ktu msuesi v ndukje se mjaft prej legjendave historike, t cilat kan nj baz reale, kan si qllim ttregojn qndresn heroike t popullit ton, luftrat e tij pr liri, dshirn dhe guximinpr t ruajtur nderin e pr t mos u poshtruar nga t huajt. T gjitha kto realizohenduke nxjerr n pah cilsit e tyre m t mira, t shoqruara kto edhe me veti tmbinatyrshme, ashtu si edhe ato t Sknderbeut n legjendn e dhn n tekst.

Nxnsit plotsojn ushtrimin 6. N fund msuesi aktivizon disa prej tyre pr talexuar. T tjert dgjojn me vmendje dhe mund t plotsojn.

N ushtrimin 7, 8, 9 nxnsit punojn me figuracionin letrar, prkatsisht mehiperboln dhe antitezn. Pr kt t fundit shpjegohet prkufizimi dhe jepenshembuj nga msuesi/ja pastaj punohet ushtrimi.

Nxnsit mund t punojn n ifte.N prfundim t detyrs aktivizohen disa ifte pr t lexuar dhe shpjeguar

prdorimin e tyre.

Detyr: Pyesni prindrit pr legjenda q lidhen me vendlindjene tyre. Sillini n klas dhe diskutoni pr to.

Objektivat: N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T listoj me an t pems s mendimit veorit e prrallave. T parashikoj ngjarjet nisur nga elementet e dhna. T lexoj me qllim q:

a. t kuptoj prmbajtjen e prralls.b. t pasuroj fjalorin me fjal e shprehje t reja.

T shkruaj n fletore pikat e planit t prralls dhe mbi bazn e tyre ta ritregoj at.

Materiale dhe mjetet msimore

Teksti Gjuha shqipe 8 Fletore

Zhvillimi i msimit

Hapi I. Dihet se nxnsit i plqejn shum prrallat, ku e pamundura bhet emundur, ku sendet kan shpirt sikurse njerzit, ku edhe dshirat m t uditshme

Tema: Grzhetza (ora e par)Rubrika: T lexuaritVshtirsia: Niveli IIIKoha: 45 minuta


Pema e mendimit DRTA

23

Libr msuesi

realizohen. Ata kan lexuar mjaft prralla n tekstin e klass s shtat ku jannjohur edhe me veorit e tyre. Pr ti rikujtuar ato, msuesi/ja vizaton pemn emendimit n tabel dhe u krkon nxnsve q pr rreth 4-5 minuta t mendohendhe, duke punuar n ifte, ta plotsojn at. N prfundim t detyrs dgjohenmendimet e nxnsve dhe m pas msuesi/ja plotson me to tabeln.

Hapi II. Pasi rikujtohen veorit e prrallave, msuesi/ja u bn t ditur nxnsvese n at or msimore do t njihen me nj prrall t re, titullin e s cils eshkruan n tabel Grshetza dhe u drejton nxnsve pyetjet e mposhtme:

- Pr far bn fjal kjo prrall nisur nga titulli?- Cila do t jet ngjarja sipas jush? Pse mendoni kshtu?

Hapi III. M tej msuesi/ja lexon tekstin me ndalesa, ndrsa nxnsit dgjojn. Bhen5 ndalesa dhe n seciln prej tyre u krkohet nxnsve t plotsojn dhe parashikojnvazhdimin e prralls. Ndarjet e saj jan prgatitur q m par nga msuesi/ja.

Ndalesa I. Lexohet teksti nga Kishin pas qen katr vllezr... deri te .... siamerrte mendja kurrkujt.

- Sa vllezr ishin?- Me far merreshin tre vllezrit e mdhenj? Po i vogli?- Si mendoni ju pse nuk pranonte t martohej vllai i vogl?- bluante ai me mendjen e tij?

Ndalesa II. Lexohet teksti nga Ai prdit u printe deleve... deri te Po na diftonjiher ka ke mendue.

- A u prputh parashikimi juaj me at q lexuat?- Kush jetonte n gjol?- qllime kishte vllai i vogl ndaj Grzhets?- Kujt i krkoi ndihm? A pranojn ata fillimisht?- Po n fund pse vllezrit ran dakord ta ndihmonin vllan e vogl?- Si mendoni ju, plan kishte thurur ai pr t kapur Grzhetn?

Veorit e prrallave

Trillimi i gjer poetik,fantazia e guximshme, e pasur

- Mbizotron fryma e aventurs,- ka t papritura

kthesat e papritura t ngjarjeve

Jan tregime popullore ku grshetohenelementet reale me ato fantastike.

Tema kryesore sht:E mira kundr s keqes.E bukura kundr s

shmtuars.Virtyti kundr vesit.Pozitive

PersonazheNegativehyrja dhe mbyllja

standarde

- gjuha popullore, e pasur- figuracioni i fuqishm

24


Ndalesa III. Lexohet teksti nga Kam mendue.... deri te .... i shkojn syte tekmisha e te pasqyra.

- Cili ishte n t vrtet plani pr t kapur Grzhetn?- bn Grzheta me kmishn e pasqyrs? A mendoni se ajo do t bjern kurth?

Ndalesa IV. Lexohet teksti nga Avitet, i merr n dor nji nga nji... deri te Ja poflet, ja e preva djalin!

- A funksionoi kurthi q i ngritn Grzhets? N mnyr?- Si mendoni ju, pse nuk fliste Grzheta?- bn i shoqi q ta detyroj t flas?- Si mendoni ju, a do t flas ajo?

Ndalesa V. Lexohet teksti nga Grzheta, tue kujtue se prnjimend... deri n fund.- Pse foli Gzheta?- Edhe sa dit duhej t rrinte pa folur?- ndodhi kur Grzheta shtiu n dor teshat e veta?- A ju plqeu se si prfundoi prralla?- A prfundoi ajo ashtu si e kishit menduar ju?- far plqyet m tepr n kt prrall?- Cili sht msimi q marrim prej saj?

Me fjalorin msuesi/ja punon gjat leximit t prralls.

Hapi IV. Hapen librat n f. 22. Udhzohen nxnsit ta lexojn n heshtje prralln pr disaminuta duke shkruar n fletoren e klass edhe pikat e planit q do t nxjerrin gjat leximit.

Kto t fundit, pasi dgjon prgjigjet e disa nxnsve, msuesi/ja i shkruan n tabel dheu krkon nxnsve q mbi bazn e tyre t msojn n shtpi ta ritregojn bukur prralln.

N fund msuesi/ja vlerson pjesmarrjen dhe mendimet e dhna nga nxnsitgjat asaj ore msimi.

Tema: Grzhetza (ora e dyt)Rubrika: T lexuaritVshtirsia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Objektivat: N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T tregoj bukur prralln duke iu prmbajtur rrjedhs s ngjarjes. T gjej n prrall fragmentet q i bjn prshtypje, e uditin, e entuziazmojn,

e mrzitin dhe ti komentoj ato. T gjej n prrall fjalt ky q lidhen me mjedisin ku jeton dhe veprimet q

kryen Grzheta dhe q tregojn se ajo sht nj qenie me bukuri tjashtzakonshme.

T dalloj elementet q tregojn se Grzheta nga nj krijes fantastike ushndrrua n nj grua t zakonshme.

25

Libr msuesi


Teksti Gjuha shqipe 8 Fletore

Zhvillimi i msimit

Hapi I. Ritregimi i prrallsMsuesi/ja vendos nj karrige n qendr t klass, przgjedh katr nxns n

mnyr t rastsishme (ose nxnsit marrin pjes vullnetarisht n kt veprimtari)pr t rrfyer prralln njri pas tjetrit. Msuesi/ja vet vendos pr ndalesat. Nxnsite tjer dgjojn me vmendje rrfimin e shokve e n fund zgjedhin rrfimtarin mt mir.

Hapi II. N kt hap msuesi/ja i udhzon nxnsit t gjejn n prrall fragmentetq u bjn prshtypje, i uditin, i entuziazmojn apo i mrzitin. Pr kt detyrnxnsit punojn n fletore t klass duke vizatuar nj tabel t ndar n dy pjes.N njrn an t saj shkruajn fragmentet q do t veojn, kurse n ann tjetrshkruajn komentin pr to.

Fragmentet Komenti im

N fund t detyrs msuesi/ja i krkon nj nxnsi t lexoj fragmentet q kaveuar, por jo komentet. Ky nxns q lexon fragmentet, drejton at pjes t orss msimit, duke ftuar nxnsit e tjer t bjn komentet pr t. Edhe msuesimund t bj komente, por vetm pasi t ken folur nxnsit. Pasi nxnsve usht dhn mundsia t komentojn, nxnsi q kishte zgjedhur fragmentin, lexonkomentin e tij. Asnj nxns tjetr, madje as msuesi/ja nuk ka t drejt tkomentoj. Nuk sht e nevojshme q t gjith nxnsit t lexojn fragmentet eveuara. Pr kt mund t zgjidhen 3 4 nxns.

Hapi III. Kalohet te rubrika Reflektim gjuhsor e stilistik.

Ushtrimi 8. Nxnsit rikthehen n tekst, n paragraft q tregojn mjedisin kujetonte Grzheta, veprimet q ajo bnte, t prshkruara kto nprmjet fjalve tvllait t vogl dhe veojn fjalt ky. T gjitha kto elemente n nj far mnyretregojn se Grzheta sht nj krijes me nj bukuri t jashtzakonshme.

Mjedisi ku jeton: - fush me barin deri n gju, nj gjol i madh, uj i kulluar, nj kaube.

Veprimet e saj: - Sa e prekin gjolin rrezet e diellit, del, lahet, krihet e rrin n shulla.


Ruaje fjaln e fundit pr mua Diskutim Pun e drejtuar / Pun n ift

26


Fjalt e vllait t vogl: - kam par n nj gjol t madh nj grua t hijshme qkurrkund shoqja nuk mund ti gjendet.

Ushtrimi 9. Nj nga elementet e prrallave sht kalimi n mnyr mjaft tnatyrshme nga e zakonshmja te e jashtzakonshmja. Grzheta nga nj grua ejashtzakonshme kthehet n nj grua t zakonshme.

- Cilat jan elementet q e tregojn kt?Nxnsit mund t punojn n ift pr kt detyr:Sendet reale q e bjn at t zakonshme: Nj kmish e bukur, nj pasqyr,

nj sapun, nj krehr, petkat e vendit.Mjedisi real ku ajo shkoi: Shtpia e vllait t vogl.Njerzit real: 4 vllezrit, djali.Sendet fantastike q e rikthyen n mjedisin fantastik: Teshat q kishte kur

ishte n gjol.N prfundim t dy ushtrimeve nxnsit i diskutojn mendimet me njri-tjetrin.N minutat e fundit t ors msimore msuesi/ja mund t zhvilloj me nxnsit

nj diskutim mbi pyetjen: A sht e vshtir pr tu arritur lumturia? Pse?

Nxiten nxnsit t shprehen lirisht. Asnj prej mendimeve t tyre nuk komentohet.E rndsishme sht q ata t din ta mbrojn iden e tyre.

Detyr shtpie: Nxnsit q kan talent n piktur mund ta shprehinprmbajtjen e prralls me an t ngjyrave e penelave.

Objektivat: N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T listoj veorit e prralls. T shkruaj prmbledhjen e nj prralle sipas skems s dhn. T shkruaj nj ese me tem Prrallat, pasqyr e jets son. T prshkruaj portretin e Grzhets mbshtetur n fjalt ky t prralls dhe

n imagjinatn e tyre.


Teksti Gjuha shqipe 8 Fletore pune

Tema: PrrallaRubrika: T shkruajmVshtirsia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Metoda e teknika msimore

Pema e mendimit Shkrim i lir Diskutim Ditari dypjessh

27

Libr msuesi

Zhvillimi i msimit

Hapi I. Msuesi/ja njeh nxnsit me temn e msimit, rubrikn s cils i prket.Krkon prej tyre t rikujtojn gjasht veorit e prrallave duke u dhn prgjigjepyetjeve:

Hapi II. Ndahet klasa n tri skuadra dhe secila zgjedh nj detyr me shkrim nalternativat e dhna n tekst, f. 25.

Skuadra I. Shkruan prmbledhjen e nj prralle t lexuar apo t dgjuarmbshtetur n skemn e mposhtme:

T dhnat Prmbledhja

HYRJAFjalt ky: ___________________Pyetjet: ___________________

ZHVILLIMIFjalt ky: ___________________Pyetjet: ___________________

MBYLLJAFjalt ky: __________________Pyetje __________________

Skuadra II. (Shfrytzohet detyra e shtpis dhn nj or m par).N prshkrimin e Grzhets nxnsit shfrytzojn imagjinatn si dhe ilustrimin e

librit, duke u shprehur me fjal, por dhe me vizatime, nprmjet ngjyrave e penelave.Skuadra III. Shkruan nj ese me tem Prrallat jan pasqyra e jets son.Nxnsit rikujtojn m par se sht eseja dhe skemn e strukturs s saj.

Pema e mendimit shkruhet n tabel nga msuesi.

e gjalle thjeshtme figura t fuqishme

gjuha?

Prrallat

aventurae papritura

frym

mbizotron?

pers

onaz

he

veprojn

?

PozitiveNegative

Tregime popullorembizotron fantazia,

elementet ejashtzakonshme

jan?

Cila sht tema? E mira kundrs keqes

Na ishtese na ishte...

Si fillojn?

28


MBYLLJA

Nxnsit punojn pr rreth 20 minuta n mnyr t pavarur. Bhet diskutimi i doteme. Nga secili grup t dgjohen prgjigjet e 4-5 nxnsve dhe vlersimi prpunimet m t mira t bhet po prej tyre.

N vlersimin e eses t kihet parasysh ajo far prmban pema e mendimit.Shkrimet e vizatimet m t mira mund t vendosen n nj stend n klas, e cilapasurohet vazhdimisht.

Msuesi/ja bn vlersimin e ors duke motivuar do nxns aktiv n zhvillimin e temave.

Jep informacion, opinion,shpjegim, sqarim etj.

Jepet prmbledhtas opinionii shkruesit rreth tems.

HYRJA: paraqet t dhnarreth tems q do t trajtohet.

ZHVILLIMI I PRMBAJTJES:Paraqet mendimet e shkruesit prmesinformacionit, njohurive q ka rreth tems.

ESEJA

Objektivat: N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T identifikoj veorit e kngs epike heroike. T lexoj fragmentin e shkputur nga Cikli i kreshnikve pr t dalluar elementet

e subjektit. T shkruaj ngjarjen e dhn n tekst duke e vn veten n rolin e njrit prej

personazheve.


Teksti Gjuha shqipe 8 Tabela, shkumsa me ngjyra Tabak i bardh Fletformati ku sht shkruar reagimi letrar RAP dhe akronim

Zhvillimi i msimit

Hapi I. Msuesi/ja paraqet shtjen pr diskutim.- ju kujtojn emrat: Gjergj Elez Alia, Muji, Zanat, Ort, bjeshkt, kreshnikt?

Tema: Kngt epike heroike. Arnaut Osmani(ora e par)

Rubrika: T lexuaritVshtirsia: Niveli IIIKoha: 45 minuta


Stuhi mendimesh Reagim letrar RAP dhe akronim Mendo krijo dyshe Diskuto Shkrime sipas kndvshtrimit historik

29

Libr msuesi

U jepni nxnsve nj afat kohor pr tiu prgjigjur pyetjes.I nxisni t shprehin sa m shum mendime lidhur me pyetjen.Mos u prqendroni pr koh t gjat te asnj prej mendimeve.Shkruajini mendimet, si i thon nxnsit.

Prgjigjet e nxnsve mund t jen: Personazhe t Ciklit t kreshnikve.Jetonin n Bjeshk.Ishin trima, t fort, t fuqishm.Luftonin kundr pushtuesve, p.sh.: Bajlozit.E donin tokn, familjen dhe e mbronin at me jet.

(Nxnsit mund t kujtojn betejn e Gjergj Elez Alis kundr Bajlozit pr tmbrojtur nderin e familjes, tokn, pasurin.)

Zanat, hyjnit e natyrs s virgjr, t cilat e ndihmuan Mujin t bhet i fuqishm.

Ort, hyjnit e familjes, mbrojn familjen nga e keqja.

Hapi II. N kt hap msuesi/ja shfrytzon informacionin e vjel nga nxnsitpr temn e re, t ciln e shkruan n tabel. Kngt epike - heroike Arnaut Osmani.

Fillimisht msuesi/ja shpjegon:jan kngt epike - heroike?Cilat jan personazhet m t njohura t ktyre kngve?Prse luftojn kreshnikt dhe kundr kujt?karakteristika kan kto kng?Ku kndohen kto kng?

M pas i njeh nxnsit me nj pjes t historis s kreshnikut Arnaut Osmani patreguar se prova kaloi ai pr t shptuar veten dhe shokt e tij.

Hapi III. Vazhdimin e ngjarjes nxnsit e msojn nga teksti.Teksti lexohet 2 her. Hern e par lexohet me z nga tre nxns, kurse hern

e dyt nxnsit e lexojn n heshtje pr t zbrthyer t gjitha krkesat q jepen nvargjet e kngs Reagim letrar RAP dhe akronim.

Msuesi/ja shprndan nga nj flet formati pr do bank, ku jan shkruar vargjete kngs. Nxnsit punojn n ifte.

I. N fillim reflektoj: pr titullin, temn dhe skenn.Dhe pastaj pr personazhet t kqinj dhe heronj.Un futem brenda tyre, n vendin e tyre vihem, (empatia).Ashtu i kuptoj m mir nga far thon e si sillen.

II. Grmoj t gjej konfliktin a problemin pr tu zgjidhur.Shoh si qndrojn personazhet, provat duke pritur.Dhe gjat historis, mundohem t mos harroj.Se qllimin e autorit do t m duhet t zbuloj.

30


III. E shoh si m ka prekur knga n mendjen dhe zemrn time.Pastaj me ngjarje t tjera shoh a ngjan, a ka dallime.Krkoj pjes t rndsishme, tekste a ndonj citim.Apo bj interpretime, metafor a krahasim.

IV. Jam kritik letrar i sert, vlersoj me rreptsi.Personazhi dhe subjekti, sa kan vrtetsi?Ja reagimi kritik, reagimi im i art!

Ktu nxnsit t ndalen te ndrthurja e elementit fantastik dhe real q mbizotronte kngt epike-heroike.

Hapi IV. Interpretimi i kngs epike-heroikeKrkojuni nxnsve t shpjegojn vargjet n dyshe, pasi ju t keni zbrthyer

shembullin e par. P.sh.: N vargun (I) strofa (I) krkohet q nxnsit t reflektojnpr titullin, temn, skenn.

Titulli m bn t ditur se heroi kryesor i ksaj knge sht shqiptar, (arnaut) fjalnga turqishtja.

Tema e ksaj knge sht marr nga lufta e popullit ton kundr shkjeve nqendr t s cils sht Arnaut Osmani me njmbdhjet kreshnik.

Skena vendoset n nj nga dhomat e nndheshme t kshtjells s kralit, tcilat i prdor si burg pr njerzit m t rrezikshm (ktu msuesi nxit fantazin enxnsve pr ta prshkruar m me hollsi).

N vargun e dyt (strofa I) nxitini nxnsit t zbulojn personazhet e kqinj (krali)dhe heronj (Arnaut Osmani).

Kshtu vazhdohet pr do krkes t dhn n kng RAP. Nxnsit mund tshkmbejn mendime dhe me iftet e tjera, por pa krijuar zhurm.

Kujdes! Te strofa III, vargu II, knga krkon q nxnsit t grmojn n kujtesne tyre nse ndonj legjend, kng heroike q kan dgjuar a lexuar, ngjasonsadopak me kngn e Arnaut Osmanit (Balada e Aga Ymerit): ngjajn se t dyheronjt jan zn rob, ndryshojn: Ymer Agn e len t lir pasi i jep besn krailit,kurse Arnaut Osmanin e torturojn keq.

Gjat diskutimit do nxns pjestar i dyshes jep mendimin e tij, kurse t tjertplotsojn shokt ose sjellin argumente t tjera pr ka ata kan zbuluar n vargjete kngs epike.

Hapi V. Bhet vlersimi i puns s nxnsve mbshtetur n gjithprfshirjen etyre gjat diskutimit.

31

Libr msuesi

Detyr shtpie: N nj nga vargjet e kngs RAP thuhet:Un futem brenda tyre, n vendin e tyre vihem. Ktu nxnsit duhet tprdorin teknikn e Empatis, por pr arsye kohe t jepet si detyr shtpie.

Shkrimi sipas kndvshtrimit historik.

I. Secili nxns zgjedh nj personazh (Kralin, Arnaut Osmanin, bijn e kralit)pr t cilin do t shkruaj nga kndvshtrimi i vets s par. Nxnsit duhet tmos harrojn q prmes tregimit t tyre t sjellin sa m shum elemente,hollsi nga prmbajtja e kngs.

II. Nxnst t prqendrohen jo vetm te ngjarjet m t rndsishme q jan tdukshme, por edhe n motivet dhe ndjenjat e brendshme q mund t mos jenshprehur shum hapur n tekst, por q nxnsit ti krijojn duke iu nxitur imagjinatadhe fantazia. Ata duhet t prdorin Un dhe Ti/Ju dhe t shprehin pasionet dhendjenjat e personazhit kur t shkruajn. Tabela e mposhtme do ti ndihmojnxnsit pr t realizuar sa m mir shkrimin sipas kndvshtrimit historik.

Personazhi Shtysat Ndjenjat T dhna trndsishme

Emri far t shtyn t...? Si u ndjeve kur? far keni br?

Pra, t gjitha kto shtje t jen t shkrira n shkrimin e nxnsit.

Objektivat: N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T listoj tri provat n t cilat u vu Arnaut Osmani nga krali. T dalloj cilsit morale t Arnaut Osmanit dhe kralit, mbshtetur n veprimet

dhe qndrimin q ata mbajn. T identifikoj disa karakteristika t epiks heroike n fragmentin e dhn. T gjej figurat letrare dhe shprehjet frazeologjike duke shpjeguar domethnien

e tyre.

Materiale dhe mjete msimore Teksti Gjuha shqipe 8 Tabela, shkumsa me ngjyra Fletore, lapsa me ngjyra

Tema: Arnaut Osmani (ora e dyt)Rubrika: T lexuaritVshtirsia: Niveli IIIKoha: 45 minuta

Metoda dhe teknika msimore Empatia Skeda e pikve t vlersimit Diskutim Pun n ift

32


Zhvillimi i msimit

Hapi I. Msimi nis me punimin e detyrs s shtpis.Msuesi/ja krkon nga nxnsit q n kt hap t lexojn historin e tri

personazheve, t para nga kndvshtrimi i secilit, pra:Historin e Arnaut Osmanit,Historin e Kralit,Historin e Bijs s Kralit.

Nxnsi e interpreton historin duke qndruar n nj karrige n qendr t klass,ku prpiqet t vihet plotsisht n rolin e personazhit t zgjedhur prej tij.

Msuesi/ja i nxit nxnsit t dgjojn me vmendje punn e tre shokve, pasi atado t luajn rolin e kritikut letrar.

N prfundim t puns msuesi/ja drejton pyetjen:- Cila nga tri historit ju trhoqi m shum dhe pse?Nxnsit vlersojn tregimtarin ose rrfimtarin m t mir duke argumentuar do

mendim t shprehur.Kjo veprimtari t mos i kaloj 15 minuta.

Hapi II. Nxnsit drejtohen n tekst te rubrika Reflektimi kuptimor.Punojn ushtrimin 1, f. 28.Fillimisht nxnsit rikthehen te knga epike dhe nnvizojn leht me laps do

prov t rnd npr t ciln e v krali Aunaut Osmanin e m pas shkruhen po melaps n vendin e caktuar n tekst.

Ushtrimi 2. Nxnsit shprehin lirshm mendimet e tyre, duke argumentuarprgjigjet e dy pyetjeve t shtruara pr diskutim. T pranohet do mendim i shfaqur,mjafton t jet i argumentuar.

Te pyetja e dyt msuesi/ja duhet ti drejtoj nxnsit drejt ides se forca, madhshtiatrupore, ashprsia e lufts, jeta e vshtir nuk e kishin egrsuar kreshnikun, brenda tijfshihej nj shpirt i ndjeshm e plot pasion, mjafton ta zbuloje at.

Ushtrimi 3. Nxnsit zgjedhin alternativat e duhura pr tiu prgjigjur pyetjes,do alternativ t argumentohet.

Ushtrimi 4. Mbshtetur n vargjet e dhna nxnsit zbulojn dy cilsit kryesoret trimit dhe kralit.

- i fort (Arnaut Osmani)- dinak (krajli)

M pas nxnsit, mbshtetur dhe n faktet reale historike t luftsshumshekullore ndrmjet shqiptarve dhe shkjeve (serbve) tregojn prmarrdhniet q ishin vendosur ndrmjet dy personazheve kryesore. Argumentete tyre i konkretizojn me vargje nga knga epike.

33

Libr msuesi

Hapi III. Punimi i ushtrimeve 2, 3, 4 i prgatit nxnsit t hartojn skedn e vlersimit.Ecuria1. U thoni nxnsve q fillimisht duhet t gjejn kritere t qndrueshme pr

vlersimin e dy personazheve.

2. U krkoni nxnsve t krijojn nj list tiparesh q mund t kthehet n njsked piksh, si kjo e treguar ktu:

Skeda e pikve t vlersimit

Personazhi A Personazhi B

Arnaut Osmani Krali

I guximshm i guximshmI .................. 5 I .................. 5Sepse Sepse

I zgjuar I zgjuar1..................5 1..................5Sepse Sepse

Shpirt i ndjeshm Shpirt i ndjeshm1..................5 1..................5Sepse Sepse

3. Nxnsit vlersojn dy personazhet duke prdorur skedat e pikve. Ata mundta bjn individualisht ose n dyshe.

4. Nxnsit pastaj shkmbejn vlersimet e tyre me shokun e banks (nsepunojn n dyshe, do dyshe i shkmben me nj tjetr). Ata duhet t prmendinprova, pastaj shqyrtojn se sa t qndrueshme jan kto prova.

5. Krkojuni nxnsve t shkruajn nj paragraf prmbledhs q i jep prgjigje njpyetjeje prfundimtare lidhur me dy personazhet q po krahasohen. Ju mund t prdornisi pyetje prfundimtare nj nga tri pyetjet e mposhtme, nxnsi t zgjedh ciln tdshiroj.

- Me k do t paraplqeni t hani dark dhe pse?- far sht m e rndsishme n kt histori?- far do t kujtohet m shum pas 100 vjetsh?

Dgjohen paragraft prmbledhs duke mos dhn asnj koment pr ta.

34


Hapi IV. N kt hap kalohet te rubrika Reflektimi gjuhsor e stilistik.N kt rubrik nxnsit me ndihmn e msuesit do t zbulojn disa karakteristika

t epiks heroike dhe pikrisht n rrfimin e ksaj ngjarjeje: Vendin kryesor nrrfimin e ngjarjeve e z veprimi.

Dialogt: Ka pak dialog dhe n ta mbizotrojn fjalit pyetse dhe nxitse.Rrfimtari merret m shum me prshkrimin e natyrs, bmave, trimrive, luftsetj. Pra kto kng kan karakter rrfimtar.

Heroizmi i kreshnikve: kemi grshetim t elementit fantastik dhe atij real nveprimet q kryejn kreshnikt.

Mbyllja e kngs epike: prdor formula t gatshme q i shohim dhe n kng ttjera epike.

Se atje un vet nuk kam qen.Si kam ndie e si m kan thn.

Komunikimi i rrfyesit popullor me dgjuesit: sht i drejtprdrejt. Ai e bndgjuesin pjesmarrs t ngjarjes dhe duket sikur i thot: dgjo me vmendje sesht heroi yt q do t vihet n prov, e grish t prfytyroj tamam skenn e veprimit.

Detyr shtpie: Nxnsit t gjejn figurat letrare si dhe shprehjetfrazeologjike duke shpjeguar domethnien e tyre.

Kjo detyr t realizohet prmes ditarit dypjessh.

Figura letrare Lloji Komenti im

Shprehjet frazeologjike Komenti im

35

Libr msuesi

Objektivat: N fund t ors s msimit, nxnsi t jet i aft: T listoj veprimet q shoqrojn procesin teknologjik t prpunimit t lirit. T shpjegoj veorit e ndrtimit t ksaj knge, mbshtetur te prmbajtja dhe

forma duke u ndalur te: koha dhe trajta e foljes,te lloji i fjalis,te rima,te ritmi i brendshm.

T krijoj nj proz a poezi ku t numroj llojet e punve q ai kryen, t cilatlidhen me njra-tjetrn.


Teksti Gjuha shqipe 8 Tabela, shkumsa me ngjyra Tre shkopinj dhe tri lmshe

Pun prgatitore

Meqense knga Mbolla li te plepi i gjat sht nj kng e mirfillt pune, qlidhet drejtprdrejt me nj proces pune q n zanafill e deri sa mbaron do tishte mir q nj grup nxnsish (3 vajza) t improvizojn gjith procesin teknologjikt prpunimit t lirit. Nxnset t mbajn n nj dor nga nj shkop n vend tfurks dhe n tjetrin lmshin pr tu treguar shokve t tyre se po kryejn procesine tjerrjes. Secila nxnse do t recitoj nj fragment t kngs q tregon nj procest prpunimit. Recitimi do t realizohet njra pas tjetrs.

P.sh.: Nxnsja e par do t recitoj fragmentin e mbjelljes t ksaj bime q fillonnga vargu: Mbolla li te plepi i gjat .... deri te .... si e shfarosa, donte shkundur.

Nxnsja e dyt reciton fragmentin q tregon procesin prpunimit t fazs s liritnga e cila nxjerr fijen.

... Si e shkunda, donte regjur... si e tora donte zier.

Nxnsja e tret reciton fragmentin q tregon procesin e endjes dhe prgatitjen e veshjes... Si e zjeva ..,. deri n fund.

N bashkpunim me msuesen/sin e muziks ky recitim t shoqrohet me njritm t thjesht muzikor.

Tema: Mbolla li te plepi i gjat Letrsi gojoreRubrika: T lexuaritVshtirsia: Niveli IIIKoha: 45 minuta


Lexim zinxhir Diskutim Loj me role Vija e vlers

36


Zhvillimi i msimit

Hapi I. Msuesi/ja u bn t njohur nxnsve temn e re msimore, t ciln eshkruan n tabel duke theksuar se kjo kng bn pjes n letrsin gojore, pran folklorin shqiptar. Ai/ajo paraqet skematikisht n tabel dy nga gjinit kryesoret folklorit dhe se cilat bjn pjes n to.

Folklor

Epika Lirika

Kngt epike -heroike NinullatHistorike Vajet(Arnaut Osmani) Kngt e dasmave,

t puns,t dashuris etj.

Msuesi qarkon te gjinia e liriks Kngt e puns duke u prezantuar nxnsvese knga q do t studiojn sht nj kng e vjetr dhe e mirfillt pune q lidhetdrejtprdrejt me nj proces pune. Kto kng i kan shoqruar njerzit gjat punsn bujqsi, blegtori, zeje etj.

Fillimisht msuesi/ja pyet nxnsit nse ndonj prej tyre e di se sht liri, nsejo ai/ajo e sqaron vet.

li, - ri m, bot. bim barishtore njvjeare, me gjethe t holla, t gjata e me maj, melule t vogla e t kaltra, nga krcelli i s cils nxirren fije pr t br plhur, thas,litar etj. Nga farat nxirret vaj, fijet nxirren duke rrahur krcellin e ksaj bime.

P.sh.: Plhur liri, far liri, tjerr lirin.Shprehje frazeologjike:

T lirit e t mullirit t mira e t kqija, t larat e t palarat.U b lesh e li u ngatrrua, u b keq.

Hapi II. Msuesi/ja trheq vmendjen e nxnsve duke thn se kjo kng evjetr pune fillimisht do t recitohet nn nj ritm nga tri shoqet tuaja, ku secila dot paraqes nj proces pune. Dgjojini me kujdes. A mundni ju t identifikoni ktoprocese pune?

Dgjohen prgjigjet e nxnsve, nse ata arrijn ti dallojn ato shkruhen ntabel nga msuesi/ja, nse jo, kthehen n tekst ku nxnsit lexojn n heshtjekngn dhe nnvizojn me laps procesin e kultivimit t lirit (mbjellja, tjerrja, endja).

Hapi III. Rubrika Reflektimi kuptimorUshtrimi 1. Krkojuni nxnsve pse kjo poezi futet te kngt e puns dhe nse

po, a e shpreh kt titulli i saj?

37

Libr msuesi

Prgjigjja e nxnsve shkon drejt pohimit duke argumentuar se sht kng qpasqyron nj proces bujqsor e mandej shtpiak.

- Msuesi/ja ndrhyn: Si dshmojn studiues t ndryshm kngt e para lindnn procesin e puns. Fillimisht ato nuk ishin kng, por thirrje q i ndihmonin njerzitt punonin me t njjtin ritm. M von kto thirrje u przien me fjal, pastaj ukrijuan vargje t tra e me kuptim q n t njjtn koh ruanin edhe ritmin e procesitt puns.

Ushtrimi 2. Krkojuni nxnsve t rreshtojn t gjitha punt q kryhen n doproces.

P.sh.: N mbjellje: mbolla, thurur, ruajtur, u rrit, oi farn, u poq, shfarosur,shkundur.

Ushtrimi 3. Mbshtetur n titullin e kngs dhe n prmbajtjen e saj nxnsitarrijn n prfundimin: Nprmjet ksaj knge msojm pr mnyrn se si punohejn at koh; njerzit merreshin me bujqsi, prpunimin e produkteve bujqsore ebnin n shtpi n mnyr primitive, njerzit e donin punn, ishin pundashs, kjoduket n kngt q ata i kndojn puns, pr ta knga ishte nxitje pr t punuarm shum, por edhe i lodhte.

Hapi IV. Kalohet te rubrika Reflektimi gjuhsor e stilistik.Ushtrimi 4. Nxnsit n bashkpunim me msuesin/sen prqendrohen n

mnyrn si sht ndrtuar kjo kng: nga prmbajtja, nga forma.Nxnsit ndalen te ritmi dhe melodia.Msuesi/ja drejton pyetjen:- Sa rroksh sht vargu i ksaj knge? 8 rroksh.- Ku bien theksat n kt kng? N rrokjet 1, 2, 5, 7.

(Mbolla li te plpi i gjt.

Msuesi/ja shton: Kjo kng me ritmin q ka priret ndaj recitativit. Kndohet thuajseduke u recituar nga grupi i vajzave e grave q po tjerrin, endin a lajn lirin. Ritmishrben pr t nxitur fuqit fizike t atyre q jan duke punuar si dhe pr t krijuarnj ndjenj t gzuar e lodhse.

Msuesi/ja pyet: - A mendoni se n ndrtimin ritmik t ksaj knge ka ndikuar prdorimi i dendur

i foljeve? Pse?Sa folje ka secili varg?Prgjigjja e nxnsve mund t jet:Po ka ndikuar, prderisa prshkruhet nj pun me nj zinxhir procesesh.Ky prdorim, ve ritmit, siguron nj rrjedhje t shpejt t veprimit. Gjithka rrshqet

si n nj prrall, nxiton drejt fundit, drejt kurorzimit t t gjitha atyre prpjekjeve.

38


II. Secili varg, prve vargut t par, ka nga tri folje.III. N ciln koh dhe trajt sht folja?Nxnsi/ja: N kohn e kryer t thjesht t trajts veprore jan foljet:mbolla, thura....Ndrsa foljet e pjess s dyt jan t shoqruara me foljen gjysmndihmse do

+ pjesoren e foljeve, p.sh.: donte ruajtur, donte shfarosur...

IV. Mbshtetur te numri i foljeve brenda nj vargu: Kemi fjali t prbra mennrenditje kohore.

Msuesi/ja ngre shtjen pr diskutim: A mendoni se kjo kng ka karakter ttheksuar didaktik (msimor edukativ). Kt e realizon prmes Vijs s vlers.

EcuriaI. Secili nxns mendon pr pyetjen dhe prgjigjet me PO ose JO. (pohime t

skajshme dhe t papajtueshme).

II. Nxnsit zn vend prgjat nj vije imagjinare midis dy qndrimeve tskajshme.

III. Nxnsit diskutojn me t tjert prqark dhe secili sigurohet se sht mesnjerzve q kan mendime t ngjashme.

IV. Msuesi/ja krkon nj nxns nga do grup t paraqes mendimin e atij grupi.Nxnsit jan t lir t ndrrojn vend, pasi dgjojn qndrimin e grupeve.

N fund arrihet n prfundimin se kjo kng ka karakter t theksuar didaktik dhese realizon dy funksione, e para: shoqron nj proces pune n teknologjin eprpunimit t lirit, ku t gjitha proceset e puns numrohen me radh, saq nuklihen mnjan dhe veprime t dors s dyt q nuk lidhen drejtprdrejt me procesin,si p.sh.: thurja e gardhit, ruajtja e ars.

S dyti, mund t jet prdorur edhe si kng didaktike pr fmijt. Nprmjet sajfmija mson nj zinxhir t tr me procese pune, forcon kujtesn dhe pasuron fjalorin.

Fmijs i kumtohet ky mesazh: Kto tesha prej liri, q ti i vesh aq leht, jan brme nj mij mundime, ndaj ruaji, mos i gris e mos i ndot.

Bhet vlersimi i ors s msimit mbshtetur n gjithprfshirjen e nxnsve ndiskutim.

Detyr shtpie: Bni nj krijim n proz ose n poezi ku t numroni disa lloje punsh q kryeni ju, t cilat lidhen me njra-tjetrn.

39

Libr msuesi

Metoda dhe teknika msimore Lexim me kodim teksti Diskutim Diagrami i Venit


Teksti Gjuha shqipe 6, 7, 8 Fletore Libra me tregime, poezi dhe dram.

Zhvillimi i msimit

Hapi I: Msuesi/ja u bn t njohur nxnsve se n at or msimore ata do tnjihen me gjinit letrare dhe veorit e tyre. Pr kt ai/ajo u thot nxnsve se kashkruar n tabel disa pyetje, t cilat duhet ti lexojn me kujdes dhe n libr (fig.31) t krkojn informacionin q jep prgjigjet e tyre, duke shnuar prkrah tijnumrin q mban pyetja.

1. Kur lindi nevoja q librat t klasifikoheshin?2. Pse u ndje kjo nevoj?3. Pr lehtsi studimi cili sht klasifikimi m i pranueshm i teksteve letrare?4. Cilat jan veorit e gjinis epike, lirike dhe dramatike?

Hapi II. Vihen nxnsit t lexojn msimin dhe t vn numrin e pyetjes pr dot dhn a lloj informacioni q i prgjigjet asaj.

Nse dshiron msuesi/ja u krkon nxnsve q t gjith informacionin eprzgjedhur, me prjashtim t pyetjes s fundit, ta hedhin n nj tabel t till:

Objektivat: N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T dalloj gjinit letrare. T identifikoj veorit e gjinis epike, lirike, dramatike. T klasifikoj sipas gjinis titujt e teksteve letrare t dhna. T prcaktoj llojin letrar pr titujt e teksteve t dhna. T krahasoj nj tregim, nj poezi dhe nj dram duke gjetur t veantat dhe

t prbashktat mbshtetur n:a. llojin e rrfimit,b. vetn e rrfimit,c. temn dhe mesazhin.

Tema: Gjinit letrareRubrika: T foluritVshtirsia: Niveli IIKoha: 45 minuta

40


(1) (2) (3)

N seciln shtyll shkruhet informacioni q i prgjigjet pyetjes 1, 2, 3. Pasprfundimit t detyrs, nxnsit raportojn pr prgjigjet q kan gjetur pr pyetjete shtruara duke diskutuar t gjith s bashku. Disa prej ktyre prgjigjeve, ato mt rndsishmet, msuesi/ja i shkruan n tabel.

Pr pyetjen e fundit mund t shfrytzojm tabeln e mposhtme.

Gjinia epike Gjinia lirike Gjinia dramatikerrfen ngjarje - shprehen ndjenja, - vepra q shkruhenn proz e n vargje mendime pr skenn- llojet: romani, novela, tregimi poezia - dialogu- monologu- lloji: epiko-lirik rrfimi n vetn I. - llojet: tragjedia,rrfimi bhet n vetn III, komedia, drama.por edhe n vetn I.

Hapi III. Punohen ushtrimet 1,2, 3.Pr ushtrimin 1 nxnsit do t ndihmohen nga tabela e prgatitur pr veorit e

gjinive.Pr nxnsit q nuk kan punuar me Gjuhn shqipe 7 t Albasit, rekomandohen

tituj t tjer, sipas gjinive.

Pr ushtrimin 2 nxnsi n mnyr intuitive ushtrohet t dalloj llojet letrare.Pasi lidh titullin me llojin, mund t prforcohen njohurit, duke plotsuar nj tabel.

Llojet letrare

Nxnsit pr t dyja ushtrimet e para t nxiten t kujtojn emrat e autorve.

N ushtrimin 3 nxnsit zgjedhin nj tregim, poezi dhe dram dhe i krahasojnduke nxjerr n pah t veantat dhe t prbashktat, mbshtetur n llojin e rrfimit,vetn, temn dhe mesazhin.

Gjinia epike Gjinia lirike Gjinia dramatike

41

Libr msuesi

Objektivat: N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft:

T identifikoj pes veorit dalluese t poems epike. T plotsoj tablon e poems duke e vn veten n rolin e personazhit kryesor,

Odiseut. T dalloj n kngn XXIII vargjet q lidhen me poemn Iliada.


Teksti Gjuha shqipe 8 Skeda Libri Mitet (m t famshmet e lashtsis) Veshje, CD, muzik

Tema: Kthimi i Odiseut Poem epike(ora e par)

Rubrika: T lexuaritVshtirsia: Niveli IIIKoha: 45 minuta


Empatia Leximi me role Diskutim

Mir sht q nxnsit kto pjes ti zgjedhin nga teksti Gjuha shqipe 7, pasikshtu ato do t jen t njohura pr t gjith nxnsit dhe krahasimi do t jet mi sakt.

Msuesi/ja mund ti udhzoj nxnsit t prdorin diagramin e Venit pr t brkrahasimin.

Poezi Dram

Hapi IV. N pjesn e fundit t ors msimore msuesi/ja zhvillon me nxnsitshtjet e shtruara pr diskutim n fund t faqes 32.

1. Si mund t sistemohen librat n bibliotek?2. Cilat lloje letrare przgjidhni ju pr t lexuar?

Nxiten nxnsit t diskutojn lirshm. Pr shtjen e par ata mund t sjellinedhe prvojat e tyre n sistemimin e librave n biblioteka pran shkollave prkatse.

Treg

im

42


Pun prgatitore

Msuesi/ja przgjedh nj nxns, i cili do t luaj rolin e Odiseut, nprmjetinformacionit q nxnsi do t jap do t plotsohet tabloja e poems Odiseja.

Ndrsa disa nxns t tjer do t ndrtojn pyetje, pr ta br m interesant rrfimin.Odiseu: Shum lufttar grek u kthyen n shtpit e tyre pas lufts s Trojs.

Vetm un (Odiseu) me nj et shoksh lufttar u rropatm pr 10 vjet rreshtnpr dete e vende t ndryshme, t prndjekur nga zemrimi i zotit t detit,Poseidonit, t cilit un, Uliksi, i kisha verbuar t birin, ciklopin Polifem.

Nxnsi n rolin e dgjuesit: Mund t na i rrfesh tr historin e lufts me ciklopinPolifem, o i shumvuajturi Odise?

Odiseu: Errat e forta na uan n nj ishull. Me t mbrritur n tok i urdhrovashokt t lidhnin anijet n nj gj t mbrojtur mir nga errat e m pas, si iu afruamishullit t madh s bashku me 12 burra, u nism t kontrollonim vendin. Secili ngaata ishte i ngarkuar me ushqime dhe me nj calik ver.

Arritm para nj shpelle shum t madhe t mbushur me ushqime joshse, qumshti freskt dhe djath me bollk. Burrat e mi donin t merrnin gjithka q mund t merrnindhe tua mbathnin kmbve, por un doja t msoja se kush banonte n at vend.

Kur bie mbrmja, nuk vonon t vij banuesi i shpells: ai ishte nj ciklop shum imadh, me emrin Polifem, nj nga djemt e perndis s fuqishme t detit, Poseidonit.

Polifemi fut brenda delet dhe mbyll shpelln me nj shkmb t madh. M pas nist mjel delet dhe dhit e n kt koh arrin t na vrej pran kafshve. Nukkishim far t bnim, frika dhe ankthi na kishte pushtuar t gjithve. I dola paradhe iu drejtova se n kt shpell kishim ardhur vetm pr streh dhe prfitova tikujtoja prbindshit ligjet e mikpritjes.

Nxnsi: Po ai bri, Odise, na trego, na trego.Odiseu: Ai nuk u prek fare, kap dy nga shokt e mi, u thyen kafkn, i prplas pr

tok, para se ti prlaj t gjall.Pastaj ia kput qetsisht gjumit.Mendoja vetm si t hakmerresha, t vrisje ciklopin n gjum nuk ishte ide e

mir, sepse ashtu nuk do ta shtynte dot shkmbin q zinte hyrjen e shpells.Nxnsi: Ather cili ishte plani yt, Odise mendjempreht?Odiseu: Gjat dits pata koh t prpunoja nj plan pr t shptuar shokt e mi.

Mprehm s bashku nj trung ulliri dhe e forcuan me flak para se ta fusnim npleh. N mbrmje Polifemi kthehet dhe un i jap gjigantit calikun me ver q ekishim marr me vete. Polifemi nuk rresht s piri dhe me tonin m miqsor mthot: Ty do t t ha t fundit dhe ia kputi gjumit menjher.

Marrim trungun dhe futim majn e tij n vatr, deri sa ajo skuqet. Ather iangulim Polifemit n syrin e vetm.

Prbindshi zgjohet duke ulritur nga dhembja. Presim sa t bjer dita q Polifemit nxjerr kopen. I ndihmoj 6 shokt, aq kishim mbetur nga 50 burra, t mbrthehennn barkun e tre deshve t mdhenj, ndrsa vet u kapa pas nj cjapi. Ciklopi lironhyrjen e shpells dhe i nxjerr kafsht. Ne vrapojm drejt anijes, ngrem me shpejtsiveln drejt detit. Edhe nj her i shptuam pr qime vdekjes.

Nxnsi: Po pr kngn e Sirenave mund t na thuash, Odise? Si shptuat prej tyre?Odiseu: Kjo sht nj aventur tjetr po aq e rrezikshme ku u prballa un dhe

shokt e mi.

43

Libr msuesi

Magjistarja Circe, ishulli i s cils nuk sht aspak larg atij t sirenave, mparalajmron pr rrezikun dhe un i mora t gjitha masat e domosdoshme pr tibr ball. U zura shokve vesht me dyll dhe i urdhrova ata t m lidhin mua tedireku pr t plotsuar kureshtjen, por pa rn nn pushtetin e joshjes skngtareve t frikshme. Sa m shum q anija i afrohej ishullit dhe knga e sirenavembyste zhurmn e dallgve, un shqetsohesha prher e m shum. U lutem, iurdhroj, u prgjrohem shokve t m zgjidhin, por pr fatin tim t madh ata nuki harrojn kshillat e Circes dhe m shtrngojn m fort litart. Kshtu anija mundit kalonte ishullin e sirenave dhe ne t shptonim prej tyre.

Nxnsi: Keni koh pa e par Penelopn, gruan tuaj t dashur. Si mendoni, si dotju pres ajo? A do tju njoh? A do tju besoj n ato q do ti thoni? A shpresoni segjithka do t shkoj mir pas gjith ktyre aventurave?

Odiseu: Nuk e di. Penelopa ime, simboli i besnikris bashkshortore, e menurdhe madhrisht e qet, dinjitoze prpara mtonjsve, qan nat e dit pr mua qsjam kthyer. Shpresa e saj, se nj dit do t m shoh n pragun e ders, erdhi. Sido t m pres, do ta shohim t gjith s bashku.

Zhvillimi i msimit

Hapi I. Msuesi/ja i njeh nxnsit me temn e re msimore, titullin e s cils eshkruan n tabel. I njeh nxnsit me autorin e veprs, gjinin e veprs, si dheveorit e poems epike.

Kto veori msuesi/ja i shkruan n tabel, kurse nxnsit n sked t ciln engjitin te msimi i dits.

Poema epikeVeorit e poems epike jan:

- Krijimi shum i gjat n vargje.- Trajton ngjarje historike dhe luftra t vrteta.- Rrfyesi i rrfen ngjarjet pa mbajtur ann e asnjrs pal, ve shprehsimpatin ndaj virtyteve t personazheve.- Fati i heronjve sht n dor t hyjnive.Veprat epike nisin me thirrje drejtuar hyjnive.Poemat epike dallohen:- pr nj lirizm t holl,- pr dialogun e shkatht,- pr konflikte t fuqishme,- pr mnyrn trheqse t thurjes s ngjarjes,- pr forcn oratorike dhe ligjrimin e bukur.

Msuesi / ja shton:Ky fragment sht shkputur nga poema e dyt e Homerit Odisea. Subjekti n

poemn Odisea shtjellohet n tri linja:

1. Endjet e pafundme e plot rreziqe t Odiseut.2. Pritja e gjat e plot shqetsime e Penelops n Itak.3. Rrugtimet e Telemakut (biri i Odiseut) pr t krkuar e gjetur t atin.

44


Hapi II. N kt hap realizohet teknika e Empatis pr t plotsuar gjith tablone poems. Nxnsi ulet n qendr t klass ose n mes nse dshironi t rregullonimjedisin fizik jepini atij pamjen e nj amfiteatri. Nxnsit jan n rolin e shikuesve,jan t veshur me veshjen e kohs me nj araf t bardh, kurse Odeseja mearaf ngjyr bojqielli. E gjith veprimtaria zhvillohet n sfondin e muziks greke.(Kjo veprimtari t mos kaloj 10 minuta.)

Hapi III. Bhet lidhja me fragmentin e pjess. Dy nxnse lexojn n role fragmentine dhn n tekst. Njra n rolin e mndeshs, kurse tjetra n rolin e Penelops.

Krkojuni nxnsve ta lexojn pjesn bukur, me ndjenj e me tone t qeta etj.

Hapi IV. Kalohet te rubrika Reflektimi kuptimor.Ushtrimi 2. Nxnsit sjellin vargje nga teksti pse Penelopa:a. shfaq aq shum mosbesim ndaj t shoqit... Sa her frika, mka zn... se ka

plot njerz t ligj n kt bot.b. Cili sht argumenti m i fort i mndeshs? Plaga q ish nga nj kafshim derri.

Msuesi/ja pyet: ngjarje ju kujtojn vargjet:Helena argve e bija e Jupiterit.Sdo tkishte lojtar mendsh pas nj t huaji,...deri nga faji i vet asaj dhe ne s bashku.

Sqaroni nxnsit se Helena ishte e bija e Jupiterit (Zeusit) dhe e gruas vdekatare Leds.Arg qytet n Peleponez.Nxnsit t prqendrohen te lufta midis grekve dhe trojanve; shkaku i saj:

Rrmbimi i Helens.Kto vargje i lidhin nxnsit me poemn Iliada.Msuesi/ja i nxit t kujtojn ndonj fragment tjetr nga kjo poem, fragmentin e

t cils e kan studiuar n klas t shtat.Lufta e Akilit me Hektorin, djalin e Priamit.

Bhet vlersimi i ors nga vet nxnsit.

Msuesi/ja i pyet: far do t merrnit me vete n shtpi dhe do tua tregonitvllezrve, motrave apo prindrve nga kjo or msimore dhe far do t linit ktu?

Dgjohen disa nxns, mos lejoni t prsritin t njjtin mendim.

Detyr shtpie: Prshtatni kt fragment n proz.

Rikujtojuni nxnsve:- Mos ndryshoni emrat e personazheve.- Mos ndryshoni rrjedhn e ngjarjeve.- Mos ndryshoni elementet e veanta q e dallojn nj kng epike.- Ruani figuracionin e prdorur.- Ruani fjalt e vjetra q sjellin atmosfern e kohs.- Ruani veorit e fjalve t dialogut, pasi lidhen me cilsit e personazheve.- Mund t prdorni fjalt tuaja kur e shihni t nevojshme.

45

Libr msuesi

Objektivat: N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T ndrtoj hartn e personazheve: Odiseu, Penelopa duke dhn cilsit morale t tyre. T shpjegoj shprehjet simbolike, t cilat e kan burimin te koha homerike:

U end si OdiseuSi plhura e Penelops

dhe kontekstet n t cilat prdoren ato sot. T portretizoj heroin epik duke argumentuar pse n ditt tona quhet hero modern. T kthej fragmentin e kngs XXIII n proz.


Teksti Gjuha shqipe Tabela, shkumsa me ngjyra Fletore, lapsa me ngjyra

Zhvillimi i msimit

Hapi I. Punohet detyra e shtpis.Dgjohen 2-3 nxns. U krkohet nxnsve t vlersojn punimet e shokve.

Vlersimi i tyre do t bhet se si e kan realizuar ata detyrn mbshtetur n skemne msuar nj vit m par dhe t rikujtuar nga msuesi.

Hapi II. N kt hap msuesi/ja prpiqet t rikujtoj ngjarjet kryesore t fragmentitt kngs XXIII, pr t par se sa t vmendshm kan qen gjat ors s msimit.

Ai/ajo vizaton n tabel me shkumsa me ngjyra organizuesin grafik t veprimevet personazhit kryesor, Odiseut. do pyetje shkruhet me nj ngjyr t veant prta br t dallueshme. Pamja e organizuesit grafik t veprimeve t personazhitkryesor, Odiseut.


Harta e personazheve Diskutim Organizuesi grafik i veprimevet personazhit

Tema: Kthimi i Odiseut Poem epike(Ora e dyt)

Rubrika: T lexuaritVshtirsia: Niveli IIKoha: 45 minuta

Ku zhvillohen ngjarjet e kngs XXIII? Ngjarjet e kngs XXIII zhvillohen nshtpin e Odiseut n Itak.

Kush sht lypsari plak e i rreckosurq njohu mndesha plak? Lypsari plak sht vet Odiseu.

46


Pamja e organizuesit grafik sht kjo.Nxnsit e plotsojn me goj organizuesin grafik pr t kursyer kohn. M pas

msuesi u krkon t plotsojn hartn e personazheve.

Nxnsit mund t sjellin cilsi t tjera t personazheve q jan dhn jo vetm nkngn XXIII, por nga e gjith tabloja e plotsuar e poems.

Nxnsit n kutit bosh do t shkruajn se ku shfaqen cilsit e personazheve.

Mbas lufts s Trojs Odiseu u end mesdshirs pr qetsi dhe nevojs praventura t reja. Bijt e aristokracis sItaks synonin q Penelopa t martohej menjrin prej tyre.

far kishte ndodhur meOdisen dhe me fatin e familjess tij gjat kohs q ai nuk ishtepran saj?

Pse lypsari plak ia mbylli gojnmndeshs plak?

Ai kishte prgatitur nj plan: ti shfaqejvet Penelops dhe do t shihte nseajo do ta njihte at apo jo.

Penelopa e njohu nga shenja e kafshimitt derrit dhe shenjat e veanta q i tregoiai pr shtratin martesor. Nj grua besnike,simbol i besnikris bashkshortore.

Si e njohu Penelopa burrin e sajdhe si e vlersoni ju veprimin e saj?

Penelopa Odise

Besnike Mendjempreht

Nuk pranoi t martohejme asnj nga bijt earistokracis s Itaks.

E zgjuar Aventurier ishumvuajtur

Endja e plhurs ditndhe prishja e saj natn...

E dashuruar Besnik

47

Libr msuesi

Hapi III. Kalohet te rubrika Reflektimi gjuhsor e stilistik.Ushtrimi 4. Nxnsit dallojn karakteristikat e poems epike n kt kng:

gNgjarja lidhet me luftn e vrtet historike, midis grekve dhe trojanve, q patisi shkak rrmbimin e Helens.

g Ktu veprimi fillon nga mesi, kurse pr ngjarjet e mparshme njihemi nga tregimii vet Odiseut.

g Rrfyesi rrfen ngjarjen, nuk mban ann e askujt. Ndrhyrjet e tij jan t studiuaramir, ndrhyn vetm n ato raste kur nevojitet lidhja e nj ngjarje me tjetrn.

g Dallohet pr dialog t shkatht e veshur me nj lirizm t holl. Ngjarjet e lufts10-vjeare jepen brenda disa vargjeve.

g Odiseu mendjempreht, i shumvuajturi.g Shenja e kafshimit t derrit n kmb.Ushtrimi 5. Nxnsit shpjegojn shprehjet simbolike.U end si Odiseu = natyr kontradiktore mes dshirs pr qetsi dhe nevojs pr

aventura t reja, mes rehatis e ngrohtsis familjare dhe nevojs pr t shkuardrejt nj bote misterioze dhe joshse; = endje e pafund e plot rreziqe.

Si plhura e Penelops = dika q nuk mbaron kurr, zgjat shum.Ushtrimi 6. Pr t br portretin e heroit epik, msuesi/ja fillimisht mbledh

mendimet e nxnsve i shkruan n tabel dhe vet nxnsit japin arsyen pse nditt tona quhet hero modern.

- Prgjigjet e nxnsve t ndihmuar dhe nga msuesi/ja mund t jen:- Kta heronj shquhen pr pasuri t madhe t mendimeve, pr ndjenjat m t

bukura njerzore, pr virtytet dhe cilsit e tjera morale, pr optimizmin dhe dashurinpr jetn, pr gjithka fisnike e t madhrishme, q mbetet gjithmon aktuale dheruan vlera mbarnjerzore.

Bhet vlersimi i ors s msimit.

Objektivat: N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: T identifikoj veorit e poems epiko-lirike. T parashikoj ngjarjen mbshtetur n fjalt e grupet e fjalve t dhna. T lexoj n heshtje fragmentin pr tiu prgjigjur pyetjeve t shtruara nga

msuesi dhe n tekst rreth subjektit. T ndrtoj organizuesin grafik t personazhit Bija e Lals. T gjej elementet e prbashkta midis letrsis gojore dhe asaj t shkruar

(n kt fragment).

Tema: Knga e Beratit Poem epiko-lirikeRubrika: T lexuaritVshtirsia: Niveli IVKoha: 45 minuta

48



Teksti Gjuha shqipe 8 Tabela, shkumsa me ngjyra Fletore, stilolapsa Libri Knga e sprasme e Bals

Pun prgatitore

Pr t plotsuar tablon e ngjarjeve te fragmenti Knga e Beratit msuesi/jashkput nga poema Knga e Sprasme e Bals dy momente:

Amanetin q l Pal Golemi.Amanetin q l Nik Peta.

(Nse nuk ka mundsi ti gjej, kto dy fragmente, ti shkpus nga libri i Leximitletrar klasa V.)

Zhvillimi i msimit

Hapi I. Msuesi/ja i njeh nxnsit me temn e re msimore, autorin e saj, t cilat ishkruan n tabel. U prezanton nxnsve se n ciln gjini bn pjes poema Knga esprasme e Bals, duke u ndalur te veorit e poems epiko-lirike. Kto veori ai/ajo ishkruan n tabel, kurse nxnsit n skedat e tyre. Veorit e poems epiko-lirike jan:

- Poema sht nj tregim ose rrfim n vargje.- sht e gjat, por jo sa kngt epike.- Autori rrfen nj ose m shum ngjarje, n t cilat veprojn disapersonazhe.- Shkruhet n vetn I ose n vetn III.- Autori nuk rrfen vetm ngjarjen, por shpreh dhe ndjenjat e tij.- Kemi ndrhyrje t elementeve t epiks dhe t liriks.

M pas msuesi/ja u prezanton nxnsve burimin ku sht mbshtetur autoriarbresh Gavril Dara (I riu) pr shkrimin e ksaj poeme epiko-lirike.

- Qndresa e shqiptarve t udhhequr nga Sknderbeu.- Dashuria dhe malli pr trojet e t parve.- Krenaria pr t kaluarn historike.- Besimi n lirimin e Shqipris.

Kto tema i gjejm t pasqyruara n gjith poemn e tij, e cila sht nj veprromantike me natyr epiko-heroike, ku grshetohen hera-hers elemente t njlirizmi t holl.

Hapi II. Pr t plotsuar tablon e ngjarjes q nxnsit do t lexojn, msuesi/jashkruan n tabel fjalt dhe grupet e fjalve t mposhtme, t cilat do t ndihmojnnxnsit pr t ndrtuar nj histori ku ata t parashikojn ngjarjen / a ngjarjet qmund t ken ndodhur. Historia e krijuar prej tyre duhet t jet nj ur-lidhse meat q do t lexojn m pas.


Parashikim me terma paraprak Organizuesi grafik: Bija e Lals Pun n ift Diskutim

49

Libr msuesi

Vajkal, betej, e prgjakshme, turqit u suln, humbje e fitore, korbat, gjaku mbuloifushn, amanet, dy trima.

Pasi shkruan fjalt dhe grupet e fjalve t dhna, msuesi/ja pyet:- far historie mund t ndrtoni mbshtetur n kto fjal a grupe fjalsh?Mendoni pr 2 minuta, mendoni skenn, personazhet dhe ngjarjet e tregimit.Pas 2 minutash u thot:Krijoni dyshe dhe bashkojini idet tuaja n nj tregim. Nj antar i dyshes

duhet t bhet gati t rrfej tregimin.Pas 5 minutave i pyeti:- Kush do t na e thot tregimin e vet?Dgjohen 2-3 grupe nxnsish. Nxnsit vlersojn punn e njri-tjetrit. Pas ktij

momenti msuesi/ja lexon fragmentin e shkputur nga poema pr t krijuar njlidhje m t mir me ngjarjen q nxnsit do t lexojn.

Hapi III. Lexohet fragmenti n heshtje pr tu kuptuar e pr tu ndjer m mir.(Do t ishte m emocionuese sikur leximi i ksaj pjese t shoqrohej nn tingujt enj muzike q i prshtatet prmbajtjes s ngjarjes.)

M pas i pyeti:- far emocionesh prcolli te ju leximi i ktij fragmenti?- far mendoni pr personazhin kryesor, vashn Bija e Lals?- N mnyr i ka prcjell autori (rrfimtari) te ju ndjenjat e tij (pr vashn dhe dy heronjt)?- A ju plqen fundi i ksaj historie? Pse?Mbshtetur tek informacioni i dhn nga msues/ja si dhe nga historia e krijuar

nga ju pr koh dhe ngjarje historike bn fjal ky tregim?Kush e rrfen kt ngjarje? Si quhet ai?Sa personazhe marrin pjes n kt tregim?

Prgjigjet e nxnsve dgjohen me vmendje, vlersohen me fjal inkurajuese.

Ushtrimi 3-4 realizohet prmes organizimit grafik t personazhit: Bija e Lals.Kt organizues msuesi/ja e vizaton n tabel:1. Fillimisht nxnsit rikthehen n tekst nnvizojn me laps informacionin q

krkon organizuesi e m pas diskutojn.2. Pamja e organizuesit t plotsuar nga prgjigjet e nxnsve do t jet:

Veprimet Pamja Gjendja shpirtrore

Ardhja e vashs nfush t betejs.

Si nj hije flokt i kishte tndrliksur. Syt t futur thell nball e me kmb t prgjakura

Plot ankth e shqetsim

Biseda me lufttart. E njjt E trishtuar, zemra iparandiente dika t keqe.

Prshkruanpamjen e mikut tzemrs (Nik Peta).

Ulriti E ftoht si bor ra Vdiq.

U zverdh Shpirt i helmuar

50


Ushtrimi 5. Msuesi/ja pohon: Dim se ky krijim (letrsi e shkruar) shtmbshtetur te folklori (letrsia gojore). Le t krahasojm 2 vepra nga letrsia gojoreme krijimin e Gavril Dars pr t dalluar elementet folklorike ku

albas mesuesi gjuha 8.pdf

Documents