branża turystyczna - pie

MAJ

202

0W

ARSZ

AWA

ISBN

978

-83-

6630

6-71

-4 Branża turystycznaw Polsce

Obraz sprzed pandemii

Warszawa, maj 2020 r.Autorzy: Łukasz Czernicki, Paula Kukołowicz, Maciej MiniszewskiWspółpraca: Krzysztof Kutwa, Mateusz RafałRedakcja: Jakub Nowak, Małgorzata Wieteska Projekt graficzny: Anna OlczakWspółpraca graficzna: Liliana Gałązka, Tomasz Gałązka, Sebastian Grzybowski, Joanna CisekPolski Instytut EkonomicznyAl. Jerozolimskie 8702-001 Warszawa© Copyright by Polski Instytut Ekonomiczny

ISBN 978-83-66306-71-4

3

Kluczowe wnioski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4

Raport w liczbach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6

Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

1. Konsumpcja, wydatki i podróże turystów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

1.1. Konsumpcja i wydatki turystów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9

1.2. Ruch turystyczny na świecie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10

1.3. Ruch turystyczny w Polsce i w Europie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12

2. Znaczenie gospodarcze turystyki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

2.1. Wpływ branży turystycznej na rozwój społeczno-gospodarczy Polski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

2.2. Gospodarcze znaczenie turystyki w wybranych państwach OECD . . . . 17

2.3. Wpływ epidemii COVID-19 na branżę turystyczną . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19

3. Ruch turystyczny i jego wyzwania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22

3.1. Wyzwanie sezonowości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

3.2. Koncentracja terytorialna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26

3.3. Konkurencyjność polskiej branży turystycznej na tle Europy. . . . . . . . . 29

3.4. Segmentacja rynku turystycznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .31

4. Nowe trendy w turystyce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .36

4.1. Transformacja cyfrowa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36

4.2. Zarządzanie turystyką . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38

4.3. Finansowanie turystyki. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39

Podsumowanie i rekomendacje. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41

Spis infografik, map, rysunków i wykresów. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .43

Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .45

Spis treści

4

→ Wartość dodana wygenerowana przez bran-żę turystyczną w 2018 r. wyniosła 1,3 proc. polskiego PKB. Oznacza to znacznie niższy udział w stosunku do wartości całej gospo-darki niż średnia państw OECD, która kształ-towała się na poziomie 4,4 proc.

→ W 2018 r. łączne wydatki publiczne na tu- rystykę wyniosły 820 mln PLN, z czego 61 mln stanowły wydatki budżetu central-nego. Największą część ogółu wydatków – 75 proc. – stanowiły wydatki gmin, które we własnym zakresie decydowały o prowadzonych inwestycjach turystycznych.

→ W 2018 r. Polska zajmowała 42. miejsce w Indeksie Atrakcyjności i Konkurencyjności Turystycznej (awans o cztery pozycje wzglę-dem 2017 r.). Do kluczowych czynników de-cydujących o wartości polskiej turystyki na- leżą warunki higieniczne i opieka zdrowotna, zasoby dziedzictwa kulturowego oraz otwartość międzynarodowa. Z kolei do ob-szarów obniżających atrakcyjność i konku-rencyjność turystyczną Polski należą niska priorytetyzacja polityki turystycznej, warun-ki prowadzenia działalności gospodarczej oraz jakość dostępnej infrastruktury lotniczej.

→ Przyjazdy turystów zagranicznych do Polski generują większe przychody dla branży tu-rystycznej niż podróże krajowe rezyden-tów. Turyści zagraniczni, którzy przyjecha-li do Polski w 2018 r., wydali 34,5 mld PLN, co oznacza średnie wydatki w przeliczeniu na jednego turystę wynoszące 1759 PLN. Z kolei Polacy w związku z odbywanymi podróżami krajowymi wydali 27,7 mld PLN, co oznacza średnie wydatki na poziomie 996 PLN.

→ 60 proc. wszystkich turystów, którzy przyje-chali do Polski w 2018 r., stanowili obywa-tele państw sąsiednich, z czego największą

grupą byli Niemcy (34 proc. wszystkich tu-rystów zagranicznych). Przeciętne wydatki turystów z państw sąsiednich w przelicze-niu na osobę wyniosły 1320 PLN. Spośród turystów zagranicznych najwięcej w prze-liczeniu na osobę wydawali obywatele Chin – 6522 PLN, Stanów Zjednoczonych – 5595 PLN i Izraela – 3552 PLN.

→ Ruch turystyczny w Polsce jest zdomino-wany przez turystów krajowych. W 2018 r. odpowiadali oni za 80 proc. wszystkich noclegów udzielonych w kraju. Spośród państw Unii Europejskiej jedynie w Rumunii i w Niemczech udział turystów krajowych był na podobnym poziomie – odpowiednio 81 proc. oraz 79 proc. Średnia dla wszyst-kich państw Wspólnoty wyniosła 53 proc.

→ Przyjazdy turystów zagranicznych do Europy charakteryzują się niską dyna-miką wzrostu. W 2018 r. względem roku 2006 liczba przyjazdów do Europy wzrosła o 52 proc., podczas gdy średnia świato- wa wzrosła o 76 proc. Mimo tego Europa wciąż pozostaje jedną z najważniejszych destynacji turystycznych świata. W 2018 r. Europa przyjęła 49 proc. globalnej liczby turystów zagranicznych.

→ Ruch turystyczny w Polsce jest silnie skon-centrowany geograficznie. W 2018 r. 80,2 proc. wszystkich udzielonych noclegów odbyło się w 76 powiatach, stanowiących 20 proc. wszystkich powiatów Polski. Najwięcej tu-rystów odwiedzało miejscowości nadmor-skie, górskie, największe ośrodki miejskie oraz miejscowości uzdrowiskowe.

→ Wyraźna koncentracja ruchu turystyczne-go w miesiącach letnich (lipiec, sierpień) występuje w województwach pomorskim (44,1 proc. sumy noclegów udzielonych w 2018 r.), warmińsko-mazurskim (39,6 proc.)

Kluczowe wnioski

5Kluczowe wnioski

oraz zachodniopomorskim (36,9 proc.). Z ko-lei w województwach mazowieckim, łódzkim i małopolskim ruch turystyczny jest rozłożo-ny równomiernie w ciągu roku.

→ Największy niezrealizowany potencjał tury-styczny występuje w województwach świę-tokrzyskim, warmińsko-mazurskim oraz podkarpackim. Te trzy województwa, mimo po-siadania znaczących walorów krajobrazo-wych i turystycznych, przyciągają względ- nie niewielką liczbę turystów. W 2018 r. te wo-jewództwa odpowiadały łącznie za 10 proc. wszystkich noclegów turystycznych udzie-lonych w Polsce.

→ W ostatnich latach dokonuje się transfor-macja cyfrowa branży turystycznej. Firmy, we współpracy z sektorem publicznym, co-raz szerzej wykorzystują technologie cyfro-we w prowadzonej działalności gospodar-czej. Wdrażanie tych technologii umożliwia wykorzystywanie danych o preferencjach

konsumentów i ich profilu społeczno-de-mograficznym do optymalnego dopasowa-nia oferty turystycznej oraz prowadzenia skalowanych i spersonalizowanych dzia- łań marketingowych.

→ Poziom wykorzystania nowoczesnych tech-nologii przez polską branżę turystyczną jest niski. W 2018 r. 5 proc. polskich przedsię-biorstw działających w sektorze zakwatero-wania i gastronomii przeprowadziło analizę typu big data, a 7 proc. korzystało z płatnych usług obliczeń w chmurze. Wyniki takie da-leko odstają od średniej wybranych państw europejskich, wynoszącej odpowiednio 10 proc. oraz 19 proc. Polskie przedsiębior-stwa również rzadziej wykorzystują media społecznościowe w prowadzonej działalno-ści gospodarczej. 67 proc. polskich firm z sek-tora zakwaterowania i gastronomi korzysta- ło z takiego rozwiązania w 2018 r. w porówna- niu z 74 proc. w państwach Unii Europejskiej.

6Raport w liczbach

1,3 proc. wynosił bezpośredni udział turystyki w tworzeniu polskiego PKB w 2018 r.

4,0 proc. wynosił całkowity udział turystyki w tworzeniu polskiego PKB w 2018 r.

7,5 mlnliczba turystów zagranicznych, którzy skorzystali z bazy noclegowej w Polsce w 2019 r.

28,2 mlnliczba turystów krajowych, którzy skorzystali z bazy noclegowej w Polsce w 2019 r.

34,5 mld PLN wydatki turystów zagranicznych poniesione w Polsce w 2018 r.

27,7 mld PLN wydatki turystów krajowych poniesione w Polsce w 2018 r.

820 mln PLN łączna wartość nakładów sektora publicznego na turystykę w Polsce w 2018 r.

42.miejsce Polski w światowym Indeksie Atrakcyjności i Konkurencyjności Turystycznej w 2018 r.

60 proc.turystów zagranicznych przyjeżdżających do Polski w 2018 r. stanowili obywatele państw sąsiednich

28 proc. ruchu turystycznego w Polsce odbywa się w lipcu i sierpniu

80 proc. ruchu turystycznego w Polsce w 2018 r. odnotowano w 76 powiatach

7Raport w liczbach

5 proc.polskich przedsiębiorstw z branży zakwaterowania i gastronomii przeprowadziło w 2018 r. analizę typu big data

7 proc.polskich przedsiębiorstw z branży zakwaterowania i gastronomii korzystało w 2018 r. z płatnych usług obliczeń w chmurze

67 proc.polskich przedsiębiorstw z branży zakwaterowania wykorzystywało w 2018 r. media społecznościowe do prowadzenia działalności gospodarczej

96 proc. światowych destynacji turystycznych objęły restrykcje epidemiczne

93 proc.popularnych miejsc turystycznych w Europie zamknięto lub częściowo wyłączono z użytkowania

65 proc.spadek liczby turystów korzystających z obiektów noclegowych w Polsce w marcu 2020 r. względem marca 2019 r.

17 proc.szacowany spadek wydatków turystów w Polsce w pierwszym kwartale 2020 r. względem roku poprzedniego

60-80 proc.szacowany przez Światową Organizację Turystyki spadek międzynarodowego ruchu turystycznego w 2020 r.

8Wprowadzenie

Ostatnie dekady były okresem bezprece-densowego wzrostu międzynarodowego ru- chuturystycznego (OECD, 2020). W 2018 r. glo-balna liczba turystów zagranicznych wyniosła 1,44 mld osób, co stanowiło wzrost o 5,8 proc. w stosunku do roku poprzedniego (Bank Świa-towy, 2020). Na przestrzeni lat – od 1995 r.– mię- dzynarodowy ruch turystyczny rósł w średnim tempie 4 proc.rocznie w skali całego świata. Tak stabilny w czasie i wyprzedzający długoter- minowe prognozy wzrost wyjazdów zagranicznych stał się możliwy dzięki rosnącej liczeb- ności globalnej klasy średniej, a więc kategorii osób dysponujących swobodnym dochodem, który może być rozdysponowany na dowolne cele konsumpcyjne. Komisja Europejska (2020) szacuje, że na całym świecie liczebność tej kategorii wzrosła z 1,8 mld w 2009 r. do 3,5 mld w 2017 r., z czego największy wzrost nastąpił na terenie Azji.

Wykazujący ogromny potencjał rozwoju sektor turystyczny został silnie dotknięty przez wybuch pandemii wirusa COVID-19. Choć w chwi- li obecnej nieznane są nawet wstępne szacunki strat, jakie poniesie sektor w związku z wy-buchem pandemii, to branża turystyczna jest tą, która ucierpiała jako pierwsza. Obserwowana ogromna podatność turystyki na sytuację zagrożenia i niepewności nie jest przypadkowa.

Turystyka zareagowała podobnie w 2003 r., kiedy to w wyniku wybuchu epidemii SARS liczba przyjazdów turystów zagranicznych do Chin i Hongkongu spadła o 9-10 proc. r/r. Podobne załamanie widoczne było w 2009 r., kiedy to wielki kryzys finansowy obniżył światową liczbę turystów zagranicznych o 4 proc. względem roku poprzedniego.

Wszystko wskazuje na to, że obecne zała-manie rynku turystycznego będzie bezprece-densowe pod względem skali i zasięgu. Przede wszystkim z tego powodu, że dotknie bez wyjąt-ku wszystkie destynacje turystyczne. Ponadto recesja wywołana pandemią obniży siłę na- bywczą znacznej części gospodarstw do-mowych ograniczając ich udział w wyjazdach turystycznych.

Wysoki poziom wrażliwości turystyki na szoki zewnętrzne wskazuje, że konieczne jest wypracowanie mechanizmów i rozwiązań mogących zapewnić zrównoważony rozwój branży. O ile dotychczas przyjmowane strategie rozwoju branży turystycznej koncentrowały się na podejmowaniu działań służących mak-symalizacji zysków, zwłaszcza zaś zysków czerpanych z turystyki międzynarodowej, to obecna sytuacja wskazuje, że równie ważne może być wypracowanie rozwiązań służących minimalizacji strat w sytuacji ryzyka i zagrożenia.

91. Konsumpcja, wydatki i podróże turystów

1.1. Konsumpcja i wydatki turystów

Podstawowym mechanizmem wpływu turystyki na gospodarkę są wydatki konsump-cyjne turystów1. Ludzie wyjeżdżając – zwłaszcza poza granice własnego kraju – wydają i kon-sumują znacznie więcej, niż pozostając w do-mu (Amadeus, 2015; 2018). W związku z odbywanymi podróżami, turyści płacą za usłu- gi transportowe i zakwaterowanie, korzysta- ją z usług gastronomicznych, biur podróży i platform rezerwacji, a także atrakcji oferowanych

przez sektor rozrywki i instytucje kultury. Kon-sumpcja tak rozumianych usług turystycznych rosła w ostatnich latach szybciej niż wydatki kon-sumpcyjne ogółem. W latach 2010-2018 w pań- stwach Unii Europejskiej wydatki na usługi trans-portowe, zakup pakietów wakacyjnych oraz re-kreację, kulturę i rozrywkę wzrosły o 19,4 proc., zaś wydatki na usługi zakwaterowania wzrosły o 24,4 proc. W tym samym czasie łączne wydatki konsumpcyjne wzrosły o zaledwie 11 proc.

↘ Wykres 1. Dynamika wydatków gospodarstw domowych na usługi związane z turystyką w państwach Unii Europejskiej (Indeks, 2010=100)

Źródło: Eurostat (2019a).

130

120

110

100

90

1 W statystyce krajowej i międzynarodowej za turystów uznaje się osoby korzystające z noclegu poza stałym miejscem swojego przebywania. Do turystów nie włącza się więc tak zwanych odwiedzających jednodniowych.

Wydatki konsumpcyjne ogółem

Usługi zakwaterowania Usługi transportowe

Usługi w sektorze kultura i rekreacja Pakiety wakacyjne

20062007

20082010

20142012

20092011

20162013

20182017

2015

10 1. Konsumpcja, wydatki i podróże turystów

Istotną cechą współczesnego rynku turystycznego jest wysoki poziom jego seg-mentacji. Konsumenci różnią się od siebie odmiennymi preferencjami dotyczącymi optymalnych produktów turystycznych a tak-że chęcią i możliwością ponoszenia więk-szych wydatków w zamian za maksymalne dopasowanie usług i produktów do indy-widualnych potrzeb (Amadeus, 2015; 2018).

Rynek „turystyki luksusowej”, skoncentrowany na dostarczaniu indywidualnie dopasowanych produktów i usług, wykazywał w ostatnich latach silną tendencję wzrostową (Amadeus, 2015; 2018). Fakt ten pozwala twierdzić, że wycena usług turystycznych, którymi są nie tyle dobra materialne, co unikalne przeżycia i doświadczenia, może być w dalekim stopniu subiektywna.

Wysokiej dynamice wydatków związanych z usługami turystycznymi towarzyszy wzrost świa-towego ruchu turystycznego. W stosunku do roku 2006 największą dynamikę przyjazdów tu- rystów zagranicznych można było zaobserwować w Azji Południowej (wzrost o 269 proc.) oraz w Azji

Wschodniej i na Pacyfiku (wzrost o 100 proc.). Europa i Azja Środkowa charakteryzują się naj-słabszą dynamiką liczby przyjazdów turystów zagranicznych. W latach 2006-2018 liczba przyjaz-dów zagranicznych wzrosła tu o 52 proc. w porów- naniu ze średnią światową wynoszącą 76 proc.

1.2. Ruch turystyczny na świecie

↘ Rysunek 1. Wzrost liczby turystów zagranicznych w poszczególnych regionach w 2018 r. (2006=100)

Źródło: opracowanie własne PIE na podstawie danych Banku Światowego (2020).

+45 proc.Ameryka Północna

+52 proc.Europa

i Azja Centralna+269 proc.

Azja Południowa

+67 proc.Australia

+68 proc.Afryka Subsaharyjska

+100 proc.Azja Wschodnia i Pacyfik

+75 proc.Bliski Wschód

i Afryka Północna

+71 proc.Ameryka Południowa

i Karaiby


Mimo tego w 2018 r. Europa i Azja Środko-wa nadal pozostawała najpopularniejszą de- stynacją turystyczną, odpowiadając za 49 proc. globalnej liczby wizyt turystów zagranicz-nych. O popularności tego regionu decyduje kilka czynników. Przede wszystkim Europę charakteryzuje wysoki poziom bezpieczeństwa politycznego połączonego z wysokim pozio-mem atrakcyjności turystycznej – w wymiarze kulturowym, historycznym, rozrywkowym oraz

biznesowym, a także wysokim poziomem in-frastruktury turystycznej (Światowe Forum Ekonomiczne, 2019). Istotnym czynnikiem wspomagającym rozwój ruchu turystycznego na terenie Europy jest możliwość swobodne-go przemieszczania się i podejmowania pracy na terenie Unii Europejskiej. Integracja gospodarcza państw unijnych oraz funk-cjonowanie jednolitego rynku są czynnikiem napędzającym europejski ruch turystyczny.

Europa i Azja Środkowa są najatrakcyjniejszą destynacją turystyczną, która w 2018 r. przyciągnęła 49 proc. globalnej liczby turystów zagranicznych

↘ Wykres 2. Udział poszczególnych regionów w globalnej liczbie przyjazdów turystów zagranicznych w 2018 r. (w proc.)

Źródło: Bank Światowy (2020).

Afryka Subsaharyjska 3

Azja Południowa 2

Bliski Wschód i Afryka Północna 7

Ameryka Północna 7

Azja Wschodnia i Pacyfik 24

Ameryka Południowa i Karaiby 8

Europa i Azja Środkowa 49

12 1. Konsumpcja, wydatki i podróże turystów

↘ Wykres 3. Noclegi udzielone w wybranych państwach Unii Europejskiej w 2018 r. (w mln)


Polska, Niemcy, Rumunia, Francja i Szwecja należą do państw, w których większość ruchu turystycznego generują rezydenci (Eurostat, 2019a). W Polsce spośród całkowitej liczby udzielonych noclegów w 2018 r. (88,9 mln), wię-

kszość – 71,1 milionów (80 proc.) – to noclegi udzielone turystom krajowym. Podobną sytuację za-obserwowano w Rumunii i w Niemczech, gdzie noclegi udzielane turystom krajowym stanowiły odpowiednio – 81 proc. oraz 79 proc. wszystkich

W 2018 r. we wszystkich państwach Unii Europejskiej udzielono łącznie 2,7 miliarda noclegów, przy czym niemal dwie trzecie tej puli (64 proc.) przypadło na cztery państwa członkowskie: Hiszpanię (467 mln noclegów), Francję (443 mln), Włochy (429 mln) i Niemcy (420 mln). Wśród państw członkowskich Unii

Europejskiej Polska zajmowała 9. miejsce z łącz- ną liczbą 88,9 mln udzielonych noclegów. Wy-nik Polski był zbliżony do wyniku Chorwacji (89,6 mln) oraz Portugalii (74,4 mln), a więc krajów mniejszych, ale uznawanych za typowe destynacje turystyczne, które znaczną część wartości swojej gospodarki czerpią z turystyki.

1.3. Ruch turystyczny w Polsce i w Europie

W 2018 r. we wszystkich państwach Unii Europejskiej udzielono łącznie 2,7 mld noclegów. 64 proc. przypadło łącznie na Hiszpanię (467 mln noclegów), Francję (443 mln), Włochy (429 mln) i Niemcy (420 mln)

500450400350300250200150100

500

Turyści zagraniczni Turyści krajowi

Hiszpania

Francja

Włochy

Austria

Polska

Niderlandy

Niemcy

Grecja

Szwecja

Chorwacja

Węgry

Czechy

Portugalia

BelgiaDania


udzielonych noclegów oraz częściowo w Szwecji i Francji, gdzie proporcje te wynosiły odpowied-nio 74 proc. oraz 68 proc. Z kolei największy udział turystów zagranicznych w ruchu turystycznym do-

tyczył krajów uznawanych za typowe destyna-cje turystyczne, a więc Cypru (96 proc.), Malty (96 proc.), Chorwacji (93 proc.), Grecji (83 proc.), Austrii (71 proc.) oraz Portugalii (67 proc.).

W porównaniu z rokiem 2000 łączna licz-ba noclegów udzielonych w Polsce w 2019 r. wzrosła o 82 proc., z czego największy wzrost dotyczył liczby noclegów udzielonych tury-stom zagranicznym (157 proc.), a mniejszy – liczby noclegów udzielonych turystom krajowym (70 proc.). W 2018 r. przybyło do Polski 19,6 mln

turystów zagranicznych, z czego 7,1 mln sko-rzystało z noclegu w turystycznych obiektach noclegowych. 60 proc. wszystkich gości za-granicznych stanowili obywatele państw są-siednich, z czego największą grupą byli Niemcy (34 proc. wszystkich turystów zagranicznych) oraz Ukraińcy (10 proc.).

↘ Wykres 4. Noclegi udzielone turystom krajowym i zagranicznym w Polsce w latach 2000 i 2019 (w mln)

Źródło: Eurostat (2019a), GUS (2019b).

Turystyka polska jest zdominowana przez podróże krajowe, które w 2018 r. stanowiły 80 proc. ruchu turystycznego. Podobnie jest w Niemczech, Rumunii, Szwecji i we Francji. Dominacja podróży zagranicznych dotyczy państw uznawanych za typowe destynacje turystyczne – Chorwacji i Grecji

100

50

0

Turyści zagraniczni Turyści krajowi

2000 2019

6,9

41,9

74,7

18,7

142. Znaczenie gospodarcze turystyki

2.1. Wpływ branży turystycznej na rozwój społeczno-gospodarczy Polski

Do branży turystycznej zalicza się przed-siębiorstwa świadczące bezpośrednie usłu-gi na rzecz turystów. Jednak oddziaływanie turystyki na gospodarkę nie ogranicza się do tak wąsko zdefiniowanej branży turystycznej.Pomiar całkowitego wpływu turystyki na roz-wój społeczno-gospodarczy Polski wymaga uwzględnienia pośredniego i indukowane-go wpływu turystyki. Analiza pośredniego wpływu turystyki oznacza wzięcie pod uwagę produktów wytwarzanych w branżach, które do-starczają komponenty i półprodukty dla branży turystycznej. Przykładowo hotel, świadcząc usłu- gi zakwaterowania, musi dokonać zakupów niezbędnych artykułów meblarskich, środków chemicznych, tekstyliów i tym podobnych. Rów-nież firmy dostarczające takie produkty mają swoich poddostawców, u których zamawiają półprodukty i usługi. Z kolei uwzględnienie indu-kowanego wpływu turystyki oznacza uwzględ-nienie wpływów wynikających z konsumpcji osób zatrudnionych w sektorze turystycznym oraz zatrudnionych dostawców i poddostawców z innych sektorów.

Dlatego też do przedstawienia wpływu branży turystycznej2 dla polskiego rozwoju spo-łeczno-gospodarczego wykorzystano model przepływów międzygałęziowych (Input-Output Analysis). Model Input-Output odzwierciedla wewnętrzne powiązania między gałęziami go-

spodarki – ukazuje proces, w którym nakłady z jednej branży wytwarzają produkty do konsumpcji lub do produkcji dla innej branży. W modelu efekty generowane przez branżę turystyczną zostały zmierzone za pomocą trzech zmiennych: wartości dodanej, liczby miejsc pracy oraz wysokości wynagrodzeń. Dodatkowo dla zmierzenia wpływu branży turystycznej na rozwój społeczno-gospodarczy polskiej go-spodarki wykorzystano tak zwany mnożnik. Je- go zastosowanie pokazuje w jaki sposób jedno miejsce pracy w branży turystycznej generuje miejsca pracy w innych branżach, czy też jak każ-da złotówka wypłacona pracownikowi wpływa na opłacanie pracowników pozostałych branż.

Z wyliczeń PIE wynika, że w 2018 r. branża turystyczna wygenerowała łącznie 140,92 mld PLN wartości dodanej. Z całości wygenerowa-nej wartości dodanej 19 proc. stanowił wpływ bezpośredni (26,65 mld PLN), 61 proc. – wpływ pośredni (86,02 mld PLN), a 20 proc. – wpływ indukowany (28,24 mld PLN). Efekt mnożnikowy wyniósł 5,3, co oznacza, że każda złotówka którą wytworzyła w ubiegłym roku branża turystyczna przyczynia się do generowania dodatkowych 4,3 PLN wartości dodanej w całej gospodarce.

W 2018 r. branża turystyczna wygenero-wała łącznie blisko 35,90 mld PLN wynagro-dzeń, z czego 21 proc. stanowił wpływ bez- pośredni (7,53 mld PLN), 60 proc. – wpływ po-

2 Sekcja I – Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi. Dział 55 – Zakwaterowanie; Dział 56 – Działalność usługowa związana z wyżywieniem oraz Sekcja N – Działalność w zakresie usług administro-wania i działalność wspierająca dział 79 – Działalność organizatorów turystyki, pośredników i agentów turystycz-nych oraz pozostała działalność usługowa w zakresie rezerwacji i działalności z nią związane.


średni (21,40 mld PLN), a indukowany – 19 proc. (6,97 mld PLN). Efekt mnożnikowy wyniósł 4,8, co oznacza, że każde zarobione 1000 PLN w branży turystycznej przyczynia się do generowania dodatkowych 3800 PLN wynagrodzeń wśród pra-cowników całej gospodarki w Polsce.

W 2018 r. branża turystyczna przyczyniła się do utrzymała łącznie blisko 1,36 mln miejsc

pracy, z czego 32 proc. stanowił wpływ bezpo-średni (433,70 tys.), 52 proc. – wpływ pośredni (700,55 tys.), a indukowany – 16 proc. (221,37 tys.). Efekt mnożnikowy wyniósł 3,1, co oznacza, że każde 1 miejsce pracy, które zajmują osoby pra- cujące w branży turystycznej, przyczyniają się do generowania dodatkowych 2,1 miejsc pracy dla pracujących w całej gospodarce w Polsce.

↘ Infografika 1. Wpływ turystyki na rozwój gospodarki i dobrobyt społeczeństwa

Wpływ bezpośredni

Łączny wpływ Efekt mnożnikowy

Wpływ pośredni

Wpływ indukowany

28,2

86

26,7

140,9

x 5,3

Wpływ bezpośredni


Wpływ pośredni

Wpływ indukowany

221,4

700,6

433,7

1 360,0x 3,1

Wpływ bezpośredni


Wpływ pośredni

Wpływ indukowany

221,4

700,6

433,7

1 360,0x 3,1

Wpływ bezpośredni


Wpływ pośredni

Wpływ indukowany

7

21,4

7,5

35,9x 4,8

Wartość dodana (mld PLN)

Miejsca pracy (tys.)

Wynagrodzenia (mld PLN)

16 2. Znaczenie gospodarcze turystyki

↘ Wykres 5. Gałęzie o największym wpływie turystyki na wartość dodaną wygenerowaną w 2018 r. (mld PLN)

↘ Wykres 7. Gałęzie o największym wpływie turystyki na wynagrodzenia wypłacone w 2018 r. (mld PLN)

↘ Wykres 6. Gałęzie o największym wpływie turystyki na miejsca pracy utrzymane w 2018 r. (liczba miejsc w tys.)

Źródło: opracowanie własne PIE.



Wpływ pośredni Wpływ indukowany

20

15

10

5

0Transport

i magazynowanieHandel Energia

i usł. komunalneInformacja

i komunikacjaBudownictwo Administrowanie

i działalność wspierająca


160140120100

80604020

0Transport

i magazynowanieRolnictwo Handel Budownictwo Przemysł

elektromaszynowyAdministrowanie



4

3

2

1

0Transport

i magazynowanieHandel Budownictwo Informacja

i komunikacjaPrzemysł

elektromaszynowyAdministrowanie



↘ Wykres 8. Bezpośredni udział turystyki w gospodarce wybranych państw OECD (proc. PKB)

Źródło: opracowanie własne PIE na podstawie: OECD (2020).

Porównanie bezpośredniego udziału tu-rystyki w tworzeniu PKB europejskich państw członkowskich OECD oraz Polski wskazuje, że w Polsce wpływ ten należy do jednego z naj- niższych i wynosi 1,3 proc. Wśród państw człon- kowskich UE objętych badaniem OECD je-dynie Luksemburg wyróżnia się niższym bez- pośrednim udziałem turystyki w ogólnej war-tości gospodarki (1,1 proc.). Z kolei dla wszyst-

kich państw należących do OECD wpływ ten wynosi średnio 4,4 proc. Państwa, których go-spodarka jest w największym stopniu zależ- na od branży turystycznej, to Hiszpania (11,8 proc.) i Portugalia (8,0 proc.), a więc kraje uznawane za typowe destynacje turystyczne. Duże znacze-nie gospodarcze ma również turystyka na Wę-grzech oraz w Niemczech, gdzie generuje odpowiednio 6,7 proc. oraz 3,9 proc. krajowego PKB.

Znaczne zróżnicowanie udziału turystyki w generowaniu wartości dodanej poszczegól- nych państw jest związane z poziomem otwarto-ści poszczególnych rynków turystycznych na turystów międzynarodowych oraz potencja-łem ekonomicznym przedsiębiorstw działa- jących w branży turystycznej.

Obserwowany wpływ turystów zagranicz-nych na wartość dodaną generowaną przez

turystykę wynika z faktu, że podróże zagra-niczne związane są ze znacznie większymi wydatkami ponoszonymi przez turystów niż podróże krajowe. Ilustrują to dane dotyczące struktury ruchu turystycznego i wydatków turystów w Polsce. W 2018 r. przyjechało do Polski 19,6 mln turystów zagranicznych a łącz- na wartość poniesionych przez nich wydat-ków w związku z odbywanymi podróżami wy-

2.2. Gospodarcze znaczenie turystyki w wybranych państwach OECD

14

12

10

8

6

4

2

0

Hiszpania

Francja

Włochy

Estonia

Słowenia

Łotwa

Austria

Polska

LuksemburgLitw

a

Niderlandy

Niemcy

Irlandia

Wielka Brytania

Grecja

Słowacja

Finlandia

Szwecja

Węgry

Czechy

Portugalia

BelgiaDania


niosła 34,5 mld PLN3. Oznacza to, że średnie wydatki w przeliczeniu na jednego turystę za-granicznego wyniosły 1759 PLN (GUS, 2019b). Z kolei w tym samym czasie liczba Polaków, któ-rzy odbyli podróże krajowe, wyniosła 26,8 mln, a łączna kwota poniesionych przez nich wydat-ków – 27,7 mld PLN, co oznacza, że średnie wydatki turystów krajowych poniesione w związ-ku z podróżami krajowymi wynosiły 996 PLN. Równocześnie przeciętne wydatki Polaków odbywających podróż zagraniczną trwającą 2-4 dni wynosiły 1748 PLN, a podróż trwającą ponad 5 dni – 2644 PLN (GUS, 2019b). Podobna zależność dotycząca wyższych wydatków pono-

szonych przez turystów zagranicznych niż krajowych na poszczególnych rynkach turystycznych dotyczy też innych państw (OECD, 2020). Ozna-cza to, że większa otwartość rynku krajowego na turystów zagranicznych prowadzi do zwięk- szonych zysków branży turystycznej i całej gospodarki. Tymczasem Polska jest krajem o jednym z najniższych udziałów turystów zagranicznych w całym ruchu turystycznym. Spośród państw członkowskich Unii Europejskiej w 2018 r. zaj-mowaliśmy przedostatnią pozycję. Zbliżony udział turystów zagranicznych w ogólnej licz-bie udzielonych noclegów miał miejsce jedynie w Rumunii (81 proc.) i w Niemczech (79 proc.).

Wielkość zysków czerpanych z turystyki związana jest również z potencjałem ekono-micznym i produktywnością przedsiębiorstw branży turystycznej. Istotnym czynnikiem w tym względzie może być m.in. dominujący

w przedsiębiorstwie model biznesowy, na-stawiony na sprzedaż produktów i usług wy-sokiej bądź niskiej jakości, skierowanych do konsumentów o zróżnicowanym statusie eko-nomicznym i w związku z tym generujących

↘ Wykres 9. Udział turystów zagranicznych w ruchu turystycznym wybranych państw Unii Europejskiej w 2018 r. (w proc.)


3 Z czego 7,1 mln osób skorzystało z noclegu w turystycznych obiektach noclegowych dysponujących ponad 9 miejscami noclegowymi.

1009080706050403020100

Chorwacja

Francja

Włochy

Austria

Węgry

Niderlandy

Niemcy

Grecja

Szwecja

Hiszpania

Polska

Czechy

Portugalia

BelgiaDania


zróżnicowany poziom marży. Drugim istotnym czynnikiem mogą być różnice w poziomie wykorzystania technologii cyfrowych, które po-zwalają obniżyć koszty bieżącej działalności przedsiębiorstw. Chociaż na poziomie do- stępnych danych niemożliwe jest rozróżnie-nie tych efektów, to dane wskazują na znaczne

różnice w poziomie produktywności między państwami Grupy Wyszehradzkiej a Niem- cami. Całkowita wartość dodana generowana przez przedsiębiorstwa w przeliczeniu na pra-cownika jest znacznie wyższa w Niemczech niż państwach grupy V4. Dotyczy to zwłaszcza biur podróży i przedsiębiorstw transportowych.

Turystyka jest branżą, która w największym stopniu odczuje straty spowodowane pandemią wirusa COVID-19. Wpływ na to mają dwa czyn-niki. Pierwszym z nich jest ograniczony w sytu-acji niepewności popyt na usługi turystyczne. Drugim czynnikiem są nałożone restrykcje ad-ministracyjne ograniczające możliwość prze-mieszczania się, zwłaszcza zaś odbywania po-dróży zagranicznych. Światowa Organizacja Turystyki podaje, że do dnia 6.04.2020 r. 96 proc. destynacji turystycznych na całym świecie obję-to restrykcjami uniemożliwiającymi korzysta-

nie z oferowanych przez nie usług turystycz-nych. W Europie zaś całkowite zamknięcie lub wyłączenie z funkcjonowania dotyczyło 93 proc. destynacji. Ograniczenia przybierały różne formy. W przypadku 43 proc. destynacji było to całkowite bądź częściowe zamknięcie granic państwowych dla ruchu pasażerskiego, w przypadku 21 proc. – zamknięcie wjazdu do kraju dla osób przyjeżdżających z określonych państw, zaś w przypadku 27 proc. – ograniczenie bądź całkowite wstrzymanie międzynaro- dowych połączeń lotniczych (UNWTO, 2020a).

↘ Wykres 10. Produktywność przedsiębiorstw branży turystycznej w wybranych krajach w przeliczeniu na pracownika w 2018 r. (w tys. EUR)


2.3. Wpływ epidemii COVID-19 na branżę turystyczną

706050403020100

Niemcy Czechy Węgry Polska

Transport i magazynowanie

Zakwaterowanie Gastronomia Biura podróży


W reakcji na rozprzestrzenianie się choroby na świecie, jeszcze przed wykryciem pierwszych zakażeń w Polsce, od połowy lutego 2020 r. mo- żna było zaobserwować gwałtowny spadek akcji spółek branży turystycznej notowanych na war-szawskiej Giełdzie Papierów Wartościowych. W okresie od 20.02-27.03.2020 r. notowania akcji spółki Rainbow Tours oraz linii lotniczych Enter Air spadły o 68 proc., zaś akcje spółki AmRest Holdings, właściciela takich marek w Polsce jak KFC czy Pizza Hut, spadły o 60 proc. Gwałtownej i silnej reakcji inwestorów towarzyszyła reak- cja konsumentów, którzy w sytuacji zagrożenia i niepewności zaczęli rezygnować z zaplanowa-nych wyjazdów wypoczynkowych. Dodatkowo wprowadzenie stanu zagrożenia epidemiczne-go 12 marca 2020 r. uniemożliwiło odbywanie wyjazdów w celach turystycznych.

Wartość strat, jakie poniesie polska branża turystyczna w związku z pandemią jest trudna do oszacowania. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego (2020) liczba turystów, którzy skorzystali w marcu 2020 r. z turystycznych obiektów noclegowych spadła w porównaniu z marcem 2019 r. o 65 proc., zaś wydatki ponie-sione przez turystów w pierwszym kwartale tego roku w porównaniu do analogicznego okresu roku poprzedniego – o 17 proc. Z kolei Światowa Organizacja Turystyczna UNWTO (2020b) szacuje, że w całym 2020 r. międzynarodowy ruch turystyczny może zmaleć o 60-80 proc., w za- leżności od tego, jak długo utrzymane zostaną ograniczenia dotyczące podróżowania.

Rzeczywista wartość strat jakie poniesie polska branża turystyczna będzie zależeć od kilku czynników. Pierwszy z nich to długość okresu, na jaki całkowicie zostanie wstrzymany ruch turystyczny. W scenariuszu pozytywnym można założyć wznowienie wyjazdów turystycznych od sierpnia. W takiej sytuacji, uwzględniając fakt, że 51 proc. wszystkich noclegów turystycz-nych w Polsce udzielanych jest od lutego do lipca, a także przyjmując dodatkowe założenie

dotyczące niezmniejszonego popytu na usługi turystyczne w tym okresie w porównaniu z la-tami wcześniejszymi, branża utraciłaby 51 proc. rocznego ruchu turystycznego. Biorąc pod uwa-rgę, że całkowita wartość dodana wytworzona przez branżę turystyczną wyniosła w 2018 r. 140,92 mld PLN oznaczałoby to spadek wartości polskiego PKB o kwotę 72,2 mld PLN.

Rzeczywista wartość strat poniesionych przez branżę turystyczną będzie zależeć rów-nież od tego, jak szybko – już po zniesieniu ograniczeń dotyczących przemieszczania się – nastąpi odbudowa popytu na usługi tury-styczne. Według prognoz Międzynarodowego Funduszu Walutowego wartość PKB w Polsce spadnie w 2020 r. w ujęciu realnym o 4,6 proc. (Międzynarodowy Fundusz Walutowy, 2020). W takiej sytuacji pogorszy się również sytuacja finansowa polskich gospodarstw domowych i co za tym idzie – możliwość finansowania wy- jazdów turystycznych przez część z nich. Nie oznacza to jednak, że Polacy zrezygnują z wy- jazdów krajowych. W najbardziej prawdopo-dobnym scenariuszu Polacy ograniczą wyjazdy zagraniczne, które wiążą się w większymi wydatkami i wobec niestabilnej sytuacji epide-miologicznej na świecie – z wyższym poziomem ryzyka.

Ograniczenie ruchu turystycznego oraz straty branży turystycznej będą również zróż-nicowane w zależności od regionu Polski. Miejscowości nadmorskie, wyróżniające się najwyższym poziomem koncentracji ruchu turystycznego w miesiącach letnich, tracą w okresie wiosennym względnie niewielką część ruchu turystycznego. Dlatego też ich straty poniesione w okresie przedwakacyjnym mogą okazać się mniejsze niż w przypadku województw, które charakteryzują się bardziej równomiernym w skali roku rozłożeniem ru-chu (np. mazowieckie i małopolskie), ale z kolei są silniej dotknięte załamaniem ruchu turysty-cznego w okresie wiosennym.


Straty branży turystycznej oznaczają rów- nież straty poniesione przez inne sektory gospodarki, w szczególności zaś te, które do-starczają produktów, komponentów i usług na potrzeby przedsiębiorstw działających w bran-ży turystycznej. Biorąc pod uwagę powiąza-nia turystyki z innymi sektorami gospodarki, można się spodziewać, że największe spadki dotkną handlu, transportu i magazynowa-nia oraz rolnictwa. Jednak efekt załamania w turystyce z dużym prawdopodobieństwem wpłynie także na inne dziedziny życia gospo-darczego. Jednym z obszarów, który może być dotknięty przez spadek ruchu turystycz-nego jest rynek nieruchomości, zwłaszcza ceny mieszkań w dużych ośrodkach miejskich. Spodziewany efekt związany jest m.in. z zała- maniem popytu na rynku najmu krótkotermi-nowego, którego istotnym pośrednikiem jest serwis Airbnb. W związku załamaniem popytu na rynku najmu krótkoterminowego

oraz wprowadzeniem przez serwis możliwości bezkosztowego anulowania wszystkich re-zerwacji pobytów rozpoczynających się przed 31 maja 2020 r., osoby współpracujące z serwi- sem utraciły istotne źródło dochodów. Ame-rykański serwis zdecydował się na częścio- we pokrycie strat właścicieli lokali oferując im rekompensatę w wysokości 25 proc. wpływów, jakie osiągnęliby w przypadku obowiązywa- nia standardowych warunków odwoływania rezerwacji (Airbnb, 2020). Taka sytuacja ozna-cza, że krótkoterminowy wynajem mieszkań za pośrednictwem serwisu Airbnb staje się mniej opłacalny. Wydłużenie okresu ograni- czeń związanych z przemieszczaniem się, dłuż-szego załamania popytu na usługi turystyczne a także dodatkowe ograniczenia w zakresie przyjazdów pracowników spoza Polski, może doprowadzić do zwiększenia podaży mieszkań w centrach dużych miast oraz spadku ich cen.

223. Ruch turystyczny i jego wyzwania

3.1. Wyzwanie sezonowości

Podstawowym wyzwaniem dla rozwoju tu-rystyki w poszczególnych krajach jest jej sezo-nowy charakter. W państwach członkowskich Unii Europejskiej niemal jedna trzecia wszystkich udzielonych noclegów w 2018 r. miała miejsce

w lipcu bądź sierpniu4. Miesiące jesienne i zimo-we, zwłaszcza listopad, styczeń oraz luty cieszą się znacznie mniejszą popularnością wśród turystów. Wtedy odbywa się łącznie 14,3 proc. wszystkich noclegów udzielonych w skali roku.

W 2018 r. niemal 33 proc. wszystkich udzielonych noclegów w Unii Europejskiej miało miejsce w lipcu bądź sierpniu. W Polsce proporcja ta wyniosła 28 proc.

↘ Wykres 11. Noclegi udzielone w państwach Unii Europejskiej w poszczególnych miesiącach 2018 r. (proc. wszystkich noclegów)


Sezonowość ruchu turystycznego stano-wi istotny problem dla firm zorientowanych na świadczenie usług turystycznych. Dotyczy

to zwłaszcza firm działających w sektorze usług zakwaterowania, gastronomii, transpor-tu oraz biur podróży i operatorów wycieczek.

4 Z wyłączeniem Irlandii i Słowenii, dla których dane za 2018 r. są niedostępne.

1816141210

86420

Styczeń

Czerw

iec

Marzec

Wrzesień

Paździe

rnik

Luty Maj

Grudzie

ń

Sierpień

KwiecieńLipiec

Listopad


Ograniczenie liczby miesięcy, w których podmioty te uzyskują większość swoich dochodów unie-możliwia prowadzenie racjonalnej kalkulacji ekonomicznej oraz zmniejsza zachęty do podej-mowania inwestycji.

Sezonowość stanowi największy problem dla państw Europy Południowej – Chorwacji,

Bułgarii i Grecji. W Chorwacji niemal 60 proc. wszystkich noclegów, a w Bułgarii i Grecji po-nad 40 proc. odbywa się lipcu i sierpniu. Do krajów o najniższym poziomie sezonowości na- leżą Austria, Finlandia i Niemcy, w których noc-legi udzielane w miesiącach letnich stanowią ok. 25 proc. rocznej liczby.

Polska charakteryzuje się względnie niskim poziomem sezonowości – 28 proc. wszyst-kich noclegów przypada w naszym kraju na miesiące letnie. Wynik taki – stanowiący pew- ną miarę zagregowaną na poziomie kraju – nie oznacza jednak, że polska turystyka nie boryka się z problemem sezonowości. Roz-kład ruchu turystycznego w wybranych mie-siącach dla poszczególnych województw dowodzi, że z wyraźnym wzorem sezonowo-ści mamy do czynienia w trzech wojewódz- twach: pomorskim, zachodniopomorskim oraz warmińsko-mazurskim. W województwie po-morskim w lipcu i sierpniu udzielono 43 proc.

łącznej rocznej liczby noclegów, w zachodnio- -pomorskim proporcja ta wynosi 36 proc., zaś w warmińsko-mazurskim 40 proc. Z kolei z niemal równomiernym rozłożeniem ruchu turystycznego mamy do czynienia w wojewódz- twie mazowieckim oraz łódzkim. Liczba udzielonych noclegów w lipcu i sierpniu stanowi dla mazowieckiego 19 proc. sumy rocznej, zaś dla łódzkiego 20 proc. W pozostałych województwach mamy do czynienia z umiar-kowaną sezonowością. Obłożenie ruchem turystycznym w lipcu i sierpniu stanowi w nich, średnio rzecz biorąc, 27 proc. sumy rocznej.Rozłożenie ruchu turystycznego w Mało-

↘ Wykres 12. Sezonowość ruchu turystycznego w wybranych państwach Unii Europejskiej w 2018 r. jako proc. noclegów udzielonych w lipcu i sierpniu


70

60

50

40

30

20

10

0

Chorwacja

Francja

Bułgaria

Włochy

Słowenia

Austria

Polska

Niemcy

Finlandia

Portugalia

Hiszpania

Wielka Brytania

Grecja

Słowacja

Szwecja

Węgry

Rumunia

Czechy

BelgiaDania

24 3. Ruch turystyczny i jego wyzwania

polsce odstaje od wzoru obserwowanego w po-zostałych województwach: w miesiącach zimo-

wych (styczniu i lutym) obłożenie ruchem tury-stycznym jest zbliżone do średniej rocznej.

Problem sezonowości ruchu turystycznego dotyczy w Polsce województwa zachodniopomorskiego, pomorskiego i warmińsko-mazurskiego. W lipcu i sierpniu udziela się tam ponad dwukrotnie więcej noclegów niż średnio w ciągu roku

↘ Wykres 13. Noclegi udzielane turystom w poszczególnych miesiącach dla wybranych województw w 2019 r. (proc. sumy rocznej)

Źródło: GUS (2019a).

Obserwowane zjawisko sezonowości wy-nika przede wszystkim z przerw wakacyjnych dla dzieci i młodzieży w miesiącach letnich. Szczyt odbywania podróży w lipcu i sierpniu dotyczy przede wszystkim osób z dziećmi poni- żej 15. roku życia. W miesiącach wakacyjnych

osoby te odbyły 32 proc. łącznej sumy odby-tych podróży w ciągu roku. Wzór sezonowości w znacznie mniejszym stopniu dotyczy osób podróżujących bez dzieci poniżej 15. roku życia (wykres 14), które w lipcu i sierpniu odbyły łącznie 22 proc. wszystkich podróży.

Warmińsko-mazurskie ZachodnipomorskieŁódzkie Małopolskie Mazowieckie Podkarpackie Pomorskie

25

20

15

10

5

0

Styczeń

Czerw

iec

Marzec

Wrzesień

Paździe

rnik

Luty Maj

Grudzie

ń

Sierpień

KwiecieńLipiec

Listopad


Drugą stroną obserwowanego zjawiska – ograniczonego ruchu turystycznego w miesią-cach poza sezonem w województwach pomorskim, zachodniopomorskim i warmińsko-mazurskim – jest niski poziom dostępności całorocznych miejsc noclegowych w tych województwach. Ca-łoroczne miejsca noclegowe stanowią tu odpo-wiednio 41 proc., 45 proc. oraz 57 proc. wszystkich

miejsc noclegowych. Również w wartościach bezwzględnych województwa te wypadają sła-biej niż województwo małopolskie, dolnoślą- skie czy mazowieckie. Oznacza to, że rozwiąza-nia problemu sezonowości ruchu turystycznego w tych województwach nie mogą być ograniczo-ne wyłącznie do strony popytowej, a więc prób zwiększenia ruch uturystycznego poza sezonem.

↘ Wykres 14. Liczba podróży odbytych w 2016 r. przez obywateli państw Unii Europejskiej w ciągu roku w zależności od uczestnictwa dzieci (proc. sumy rocznej)

↘ Wykres 15. Dostępność całorocznych miejsc noclegowych w poszczególnych województwach w lipcu 2019 r. (w tys.)

Źródło: Eurostat (2019b).


Podróżujący z dziećmi poniżej 15 r.ż. Podróżujący bez dzieci poniżej 15 r.ż.

Styczeń

Marzec

Paździe

rnikMaj

Sierpień

Lipiec

201510

50

Czerw

iec

Wrzesień

Luty

Grudzie

ń

Kwiecień

Listopad

160140120100

80604020

0

Zachodniopomorskie

Dolnośląskie

Pomorskie

Mazowieckie

Warmińsko-m

azurskie

Lubelskie

Opolskie

Świętokrzy

skie

Łódzkie

Lubuskie

Małopolskie

Wielkopolskie

Kujawsko-pomorskie

Podkarpackie

Podlaskie

Śląskie

Ogółem Całoroczne


3.2. Koncentracja terytorialna

Drugim z kluczowych wyzwań branży jest koncentracja terytorialna ruchu turystyczne-go. Problem ten w szczególności dotyka pań- stw z rozwiniętą funkcją turystyki nadmorskiej. W Chorwacji i Grecji odpowiednio 96 proc. oraz 93 proc. całego ruchu turystycznego odbywa się w obszarach przybrzeżnych, zaś w Hiszpanii i Buł-garii – 77 proc. i 66 proc. Dla porównania w Polsce i w Niemczech proporcje te są znacznie niższe – sięgają odpowiednio 24 proc. oraz 19 proc. (Eurostat, 2019a).

W Polsce ruch turystyczny skoncentrowany jest na terenach przybrzeżnych województwa po-morskiego i zachodniopomorskiego, w niektórych powiatach górskich, w ośrodkach uzdrowiskowych oraz dużych ośrodkach miejskich. W 2018 r. 80 proc. wszystkich udzielonych noclegów turystycznych miało miejsce w 76 powiatach (20 proc. wszystkich powiatów). Dla porównania w Niemczech 20 proc. najbardziej atrakcyjnych turystycznie powiatów odpowiadało za 62 proc. wszystkich udzielonych noclegów (Statistisches Bundesamt, 2019).

80 proc. ruchu turystycznego w Polsce koncentruje się w 79 powiatach, położonych głównie na terenie woj. pomorskiego, zachodniopomorskiego, powiatach górskich, miejscowościach uzdrowiskowych oraz w największych miastach Polski

↘ Mapa 1. Rozłożenie ruchu turystycznego w Polsce w 2018 r. w podziale na powiaty

Źródło: opracowanie własne PIE na podstawie: GUS (2019a).

< 26 tys.

26-50 tys.

50-87 tys.

87-189 tys.

189-638 tys.

brak danych


W Polsce do regionów o niewykorzystanym potencjale turystycznym można zaliczyć niektóre powiaty górskie zlokalizowane na terenie woje- wództwa dolnośląskiego, opolskiego, śląskiego i podkarpackiego a także województwo świę-tokrzyskie i warmińsko-mazurskie. W szczegól-ności uwidacznia się dysproporcja między natę-żeniem ruchu turystycznego w województwach świętokrzyskim, warmińsko-mazurskim i pod-

karpackim a poziomem ich atrakcyjności tury-stycznej. Te trzy województwa, mimo posiada-nia znaczących walorów przyrodniczych i krajobrazowych, w porównaniu z pozostałymi re- gionami Polski przyciągają niewielką część pol-skiego ruchu turystycznego. W 2018 r. po niecałe 4 proc. wszystkich udzielonych noclegów miało miejsce w województwie warmińsko-mazurskim oraz podkarpackim, zaś w świętokrzyskim – 2 proc.

Względnie niskie natężenie ruchu turysty-cznego na terenie tych województw kontrastuje z faktem, że znaczną część ich powierzchni sta- nowią obszary o szczególnych walorach przy-

rodniczych objęte ochroną prawną. Obszary ta-kie zajmują 65 proc. powierzchni województwa świętokrzyskiego, 47 proc. warmińsko-mazurskie-go oraz 45 proc. podkarpackiego (GUS, 2019a).

↘ Wykres 16. Natężenie ruchu turystycznego w poszczególnych województwach w 2018 r.


2 000

1 800

1 600

1 400

1 200

1 000

800

600

400

200

0

20

18

16

14

12

10

8

6

4

2

0

Zachodniopomorskie

Dolnośląskie

Mazowieckie

Warmińsko-m

azurskie

Lubelskie

Opolskie

Świętokrzy

skie

Łódzkie

Lubuskie

Małopolskie

Wielkopolskie

Kujawsko-pomorskie

Podkarpackie

Podlaskie

Turyści korzystający z noclegów na 1000 ludzi Proc. wszystkich udzielonych noclegów

Pomorskie

Śląskie

(w p

roc.

)


↘ Wykres 17. Porównanie poziomu atrakcyjności turystycznej wybranych województw

Źródło: GUS (2019b).

Wyniki omawianych województw w świe- tle pozostałych czynników mających poten-cjalny wpływ na poziom atrakcyjności turysty-cznej są zróżnicowane. Pod względem gę- stości dróg utwardzonych województwo świę- tokrzyskie wypada znacznie powyżej średniej ogólnopolskiej – z współczynnikiem równym 123 km dróg przypadających na każde 100 km2 powierzchni, woj. podkarpackie notuje wynik zbliżony do średniej ogólnopolskiej, a jedynie województwo warmińsko-mazurskie wypa-da wyraźnie poniżej średniej ogólnopolskiej. W województwie świętokrzyskim i warmińsko-mazurskim 8 proc. wszystkich dróg krajowych stanowiły drogi o złym stanie nawierzchni w po-

równaniu ze średnią ogólnopolską wynoszącą 14 proc. Z kolei pod względem dostępności szlaków turystycznych oraz dostępności pla-cówek gastronomicznych obszary te pozostają poniżej średniej ogólnopolskiej. W Polsce średnio na każde 100 km2 powierzchni przypada 25 km szlaków turystycznych. Dla analizowanych województw jest to 22,3 km w świętokrzyskim, 12,8 km w podkarpackim oraz 12,5 w warmińsko-mazurskim. Pod względem dostępności placó-wek gastronomicznych najsłabszy wynik notuje województwo warmińsko-mazurskie – z liczbą 1,8 placówek na każde 100 km2 powierzchni. Dla porównania podkarpackie notuje 3,3 placówek, świętokrzyskie 4,4, przy wyniku dla Polski 5,7.

140

120

100

80

60

40

20

0

Średnia dla Polski Podkarpackie Świętokrzyskie Warmińsko-mazurskie

Powierzchnia o szczególnych

walorach przyrodniczych

prawnie chroniona

w proc. powierzchni

ogólnej w 2017 r.

Drogi publiczne o twardej

nawierzchni (w km na 100 km2

powierzchni) w 2017 r.

Odsetek dróg krajowych

o złym stanie nawierzchni

w 2018 r.

Szlaki turystyczne

(w km na 100 km2 powierzchni)

w 2018 r.

Obiekty nieruchome

wpisane do rejestru zabytków

na 100 km2 powierzchni

w 2018 r.

Placówki gastronomiczne

na 100 km2 powierzchni

w 2018 r.


Rosnący rynek turystyczny i coraz bar-dziej powszechna świadomość wpływu tu-rystyki na krajową wartość dodaną skutkują podejmowaniem przez poszczególne rządy działań ukierunkowanych na rozwój krajowych potencjałów turystycznych. Towarzyszy temu refleksja nad czynnikami mającymi istotny wpływ na wzrost atrakcyjności turystycznej poszczególnych regionów. Światowe Forum Ekonomiczne (2019) wyróżnia cztery podsta-wowe grupy czynników decydujących o atrak-cyjności turystycznej i konkurencyjności po-szczególnych krajów. Są to:

1. otoczenie polityczne i gospodarcze,2. infrastruktura,3. zasoby środowiska naturalnego

i dziedzictwo kulturowe,4. pozostałe czynniki wspomagające.

Wymiar otoczenia politycznego i gospodarczego obejmuje czynniki, na które bezpośred-ni wpływ ma polityka państwa, m.in. sposób wydatkowania pieniędzy publicznych, kontakty za-graniczne a także czynniki gospodarcze. W wy-miarze infrastrukturalnym bierze się pod uwa-gę przede wszystkim skomunikowanie kraju z resztą świata oraz dostępność turystycznych usług transportowych. Z kolei w wymiarze śro-dowiska naturalnego i dziedzictwa kulturowe-go uwzględnia się jakość zasobów środowi- ska naturalnego, materialne dziedzictwo histo- ryczne i kulturowe oraz warunki dla turystyki biznesowej. Pozostałe czynniki wspomagające odnoszą się do otoczenia biznesowego, bez-pieczeństwa, warunków higienicznych i zdro- wotnych, jakości dostępnego kapitału ludzkie- go a także dostępności i powszechności infrastruktury informacyjno-komunikacyjnej (ICT).

3.3. Konkurencyjność polskiej branży turystycznej na tle Europy

↘ Rysunek 2. Indeks Atrakcyjności i Konkurencyjności Turystycznej: wymiary i części składowe

Źródło: adaptacja PIE na podstawie: Światowe Forum Ekonomiczne (2017; 2019).

Polityka turystyczna państwa Infrastruktura powietrzna Zasoby środowiska

naturalnegoWarunki do prowadzenia

działalności gospodarczej

Otwartość międzynarodowa

Infrastruktura drogowa i morska

Dziedzictwo kulturowe i atrakcyjność biznesowa Bezpieczeństwo

Otoczenie polityczne i gospodarcze Infrastruktura

Zasoby środowiska naturalnego

i dziedzictwo kulturowePozostałe czynniki

wspomagające

Konkurencyjność cenowa Warunki higieniczne i opieka zdrowotna

Polityka ochrony środowiska

Infrastruktura usługowa dla turystów

Sytuacja na rynku pracy

Infrastruktura informacyjna i komunikacyjna


Biorąc pod uwagę wszystkie spośród przed- stawionych na rysunku 2 czynników Polska za-jęła w 2018 r. 42. miejsce pod względem atrak- cyjności i konkurencyjności turystycznej, co oznacza awans względem 2017 r. o cztery pozycje. Do obszarów pozytywnie wpływających na atrak-

cyjność i konkurencyjność Polski należą m.in. warunki higieniczne i dostępność usług opieki zdrowotnej (miejsce 24. w rankingu), zasoby dzie-dzictwa kulturowego i warunki odbywania podró-ży biznesowych (28.), otwartość międzynarodo- wa (33.) oraz infrastruktura drogowa i morska (37.).

Do obszarów, w których Polska wciąż ma szansę na poprawę swojego wyniku, należą: priorytetyzacja branży turystycznej – na szczeblu polityki publicznej (miejsce 98.), warunki pro-wadzenia działalności gospodarczej (91.), po-lityki publiczne i regulacje prawne nakierowane na ochronę środowiska naturalnego (81.), do-stępność infrastruktury lotniczej (56.), jakość i dostępność infrastruktury usługowej dla tu- rystów (56.) oraz bezpieczeństwo (56.).

Wynik Polski porównany został z wynikiem kilku innych państw europejskich, róż-niących się położeniem geograficznym i po-

tencjałem turystycznym. Węgry, Niemcy i Chor- wacja znacząco wyprzedzają Polskę pod względem priorytetyzacji branży turystycznej w polityce publicznej oraz polityce ochrony środowiska. Pod względem jakości dostęp-nej infrastruktury turystycznej notujemy po- dobny wynik do Węgier, lecz słabszy od Nie-miec i Chorwacji. Z kolei pod względem ja-kości warunków prowadzenia działalności gospodarczej wypadamy znacznie słabiej niż Niemcy, porównywalnie do Węgier i znacznie lepiej niż Chorwacja. Najlepszy wynik notujemy pod względem konkurencyjności cenowej.

Źródło: opracowanie własne PIE na podstawie: Światowe Forum Ekonomiczne (2019).

24. Warunki higieniczne i dostępność usług opieki

zdrowotnej

28. Zasoby dziedzictwa

kulturowego i warunki odbywania podróży biznesowych

33. Otwartość międzynarodowa

37. Infrastruktura drogowa

i morska

44. Jakość i dostępność

zasobów ludzkich

40. Dostępność infrastruktury

ICT oraz konkurencyjność cenowa

98. Priorytetyzacja branży turystycznej

91. Warunki prowadzenia

działalności gospodarczej

81. Ochrona środowiska

56. Infrastruktura lotnicza

56. Infrastruktura usługowa

dla turystów

56. Bezpieczeństwo

↘ Rysunek 3. Czynniki wpływające pozytywnie i negatywnie na pozycję Polski w Rankingu Atrakcyjności i Konkurencyjności Turystycznej (2018 r.)


↘ Wykres 18. Porównanie pozycji w Indeksie Atrakcyjności i Konkurencyjności Turystycznej dla wybranych państw

Źródło: opracowanie własne PIE na podstawie: Światowe Forum Ekonomiczne (2019).

Przedstawione dane wskazują, że czynniki decydujące o konkurencyjności i atrakcyjności turystycznej poszczególnych państw są na tyle ogólne i niekiedy luźno związane z aktualnym sta-nem samej branży turystycznej, że bezpośredni i pla- nowany w krótkim horyzoncie czasowym wpływ na ich jakość może być ograniczony. Przykładem takich czynników jest stan infrastruktury dro-

gowej i powietrznej a także poziom utrzymania dziedzictwa kulturowego i historycznego. Za-prezentowane dane wskazują jednak, że poli-tyka turystyczna – jeżeli ma być skuteczna – musi być prowadzona w sposób zaplanowany i sys- tematyczny a także uwzględniać koordynację działań państwa w różnych obszarach, również tych pośrednio związanych z branżą turystyczną.

Istotnym wyzwaniem stojącym przed bran- żą turystyczną jest rozpoznanie i dostosowa- nie do dokonujących się przemian rynku tury-stycznego. Podział rynku na dystynktywne grupy konsumentów o zróżnicowanych preferencjach dotyczących usług turystycznych będzie na-rastać w związku ze zmieniającą się strukturą

demograficzną społeczeństw. Według prognoz Eurostatu do 2050 r. mediana wieku w państwach Unii Europejskiej wzrośnie z 43,1 lat do 46,9 lat. Rów-nocześnie udział osób w wieku powyżej 65. roku życia wzrośnie z 20 proc. do 28,5 proc., a udział osób w wieku produkcyjnym zmaleje z 64,5 proc. do 57,1 proc. Zmiany struktury demograficznej

3.4. Segmentacja rynku turystycznego

Priorytetyzacja branży turystycznej

Ochrona środowiska naturalnego

Warunki dla biznesu

Turystyczna infrastruktura usługowa

Konkurencyjność cenowa

Niemcy ChorwacjaWęgryPolska

140

120

100

80

60

40

20

0


populacji oznaczają zmiany ilościowe i jakościowe pod względem popytu na usługi turystyczne. Każda generacja cechuje się zestawem odmiennych pre-

ferencji dotyczących optymalnych usług turystycznych. Widać to szczególnie wyraźnie, gdy porów-na się ze sobą młodsze i starsze kohorty wiekowe.

Najbardziej dystynktywną grupą turystów są tzw. milenialsi, określani również jako „po-kolenie Y” czy też „pokolenie cyfrowe”. Są to osoby urodzone w latach 80. i 90. XX w., które wyróżniają się przede wszystkim sposobem wykorzystywania technologii cyfrowych w ży-ciu codziennym. To właśnie członkowie tego pokolenia stanowią największą procentowo grupę użytkowników Instagrama, Facebooka i TikToka. W Stanach Zjednoczonych w stycz-niu 2020 r. osoby w wieku 18-34 lat stanowiły 65 proc. użytkowników Instagrama oraz 44,8 proc. użytkowników TikToka. Poziom do-tarcia Instagrama i Facebooka do populacji osób w wieku 18-29 w Stanach Zjednoczonych

sięgał odpowiednio 67 proc. i 79 proc. a do po-pulacji osób w wieku 30-49 lat 47 proc. i 79 proc. (Pew Research Center, 2019).

Zasadniczą cechą wyróżniającą zwyczaje turystyczne milenialsów jest szerokie wyko-rzystywanie nowych technologii, zwłaszcza mediów społecznościowych i Instagramu, na etapie planowania i odbywania podróży. To właśnie ten fakt zadecydował o określeniu zwyczajów turystycznych tego pokolenia jako „turystyki instagramowej” (Światowe Forum Ekonomiczne, 2018). Efekt Instagrama jest widoczny już na etapie wyboru destynacji turystycznej. Milenialsi częściej niż inne grupy wiekowe wybierają unikalne miejsca,

↘ Wykres 19. Przewidywana zmiana populacji Unii Europejskiej według grup wiekowych do 2050 r. (w proc.)


5-9

15-19

25-29

35-39

45-49

55-59

65-69

75-79

>=85-40 0 40 80 120 160

8,0

24,4

48,9

71,4

125,8

-1,7

-11,6

-18,5

-16,0

-9,6

-9,1

-9,1

-8,5

-4,9

-4,2

-5,8

-5,8

-3,5


odznaczające się nie tyle funkcjonalnością czy jakością oferowanego wypoczynku, co wrażeniami, które można utrwalić w posta-ci zdjęcia publikowanego na Instagramie. W badaniu przeprowadzonym przez Boston Consulting Group (2013), 70 proc. z nich zadekla-rowało chęć odwiedzenia każdego kontynentu, podobne życzenie wyraziło 48 proc. członków starszych grup wiekowych. Z kolei 40 proc. członków tej generacji badanych przez bry-tyjskiego przewoźnika Condor Ferries (2020) przyznało, że zdjęcia zamieszczane w mediach społecznościowych przez znajomych, przyjaciół i influencerów mają istotny wpływ na wybór celu podróży wakacyjnej i dokonywane rezerwacje. Również znakomita większość badanych milenialsów twierdzi, że wykorzystuje media społecznościowe do dzielenia się wrażeniami z odbytych podróży.

Milenialsi częściej niż członkowie po-zostałych grup wiekowych wykorzystują urzą-dzenia mobilne do rezerwacji swoich podróży. 75 proc. przedstawicieli tego pokolenia bada-nego przez Condor Ferries (2020) w porównaniu z 47 proc. członków innych grup wiekowych ma zainstalowane specjalne aplikacje z od-powiednimi rozwiązaniami turystycznymi. Milenialsi wyróżniają się również odmiennymi zwyczajami dotyczącymi sposobów odbywania podróży. Średnio rzecz biorąc odbywają więcej podróży w ciągu roku, jednak podróże te są krótsze i częściej odbywają się w weekendy. Ponadto milenialsi, częściej niż członkowie starszych grup wiekowych, korzystają z usług najmu krótkoterminowego, zwłaszcza zaś usług serwisu Airbnb (Condor Ferries, 2020).

Dzielenie się zdjęciami i wrażeniami z od-bytych podróży wśród osób przynależących do sieci przyjaciół i znajomych ma oczywisty efekt marketingowy. Polubienia, będące wyrazem aprobaty i statusu, stanowią swoisty rodzaj waluty, która łatwo może być spieniężona. Umie-jętność wykorzystania potencjału Instagrama do celów marketingowych jest niezwykle istotna. Wykreowanie atrakcji turystycznej na jego potrzeby wiąże się z koniecznością położenia większego nacisku na aspekt wizu- alny destynacji. Celem wizyty jest bowiem zro-bienie zdjęcia, które będzie inspirujące i wy-generuje maksymalnie dużą liczbę polubień. Przykładem efektywnego przystosowania Instagrama do strategii marketingowej jest miasto Wanaka w Nowej Zelandii, które w 2015 r. zaczęło zapraszać influencerów obecnych na Instagramie. Efektem był największy w skali kraju wzrost ruchu turystycznego, wynoszą-cy 14 proc. Strategia marketingowa miasta w pełni inkorporuje możliwości Instagrama (Wanaka, 2020).

Drugą dystynktywną grupą turystów są seniorzy. Poziom uczestnictwa osób starszych w podróżach wciąż zasadniczo odstaje od po-ziomu obserwowanego w młodszych grupach wiekowych. W 2018 r. w Unii Europejskiej 51 proc. osób powyżej 65. roku życia nie odbyło żadnej podróży turystycznej. Wśród osób w wieku 15-64 lat analogiczny odsetek wyniósł 32 proc. (Eurostat, 2020). W związku z procesami starzenia się społeczeństw oraz rosnącym udzia-łem osób starszych w populacji możliwość stworzenia oferty turystycznej dopasowanej do potrzeb seniorów wydaje się szczególnie istotna.


Głównym powodem, dla którego seniorzy podróżują rzadziej niż osoby młodsze, są proble-my zdrowotne wskazywane przez 58 proc. osób powyżej 65. roku życia w porównaniu z 10 proc. osób młodszych. Seniorzy częściej niż młodsi re-spondenci wskazywali również na brak zaintere-

sowania podróżami – powód ten wymieniło 39 proc. seniorów w porównaniu z 14 proc. osób w wieku 15-64 lat. Przeszkody finansowe są dla osób star-szych mniej istotnym powodem rezygnacji z podróży niż dla osób młodszych – na czynnik ten wskazało 43,2 proc. osób starszych i 51,8 proc. młodszych.

↘ Wykres 20. Udział poszczególnych grup wiekowych w całej populacji oraz w populacji turystów w 2018 r. w Polsce (w proc.)

Źródło: Eurostat (2020).

↘ Wykres 21. Powody rezygnacji z podróży turystycznych w podgrupach wiekowych w 2018 r. w Polsce (w proc.)


Udział wśród turystów Udział w populacji

25

20

15

10

5

015-24 lata 25-34 lata 35-44 lata 45-54 lata 55-64 lata 65 +

70

60

50

40

30

20

10

0

65 +

Finanse

Zdrowie

Brak

zainte

resowania

Praca lu

b studia

Obowiązki ro

dzinne

15-64


↘ Wykres 22. Charakterystyka wyjazdów turystycznych seniorów w porównaniu z osobami młodszymi w 2018 r. w Polsce


Wzór odbywania podróży przez osoby starsze różni się od tego typowego dla osób młod-szych. Seniorzy częściej niż pozostali odby- wają podróże krajowe – 73,6 proc. ich noclegów turystycznych miało miejsce w Polsce, w po-równaniu z 64,2 proc. w grupie wiekowej 15-64 lat. Wyjazdy seniorów są również dłuższe. Przeciętny wyjazd osób powyżej 65. roku życia trwa 7,3 nocy, zaś osób młodszych 5,4 nocy. Seniorzy

częściej niż pozostali korzystają również z bez-płatnego zakwaterowania – korzystanie z takiej formy noclegu w 2018 r. deklarowało 59 proc. osób powyżej 65. roku życia w porównaniu z 44,5 proc. osób młodszych. Ponadto wyjazdy turystyczne seniorów rzadziej odbywają się w szczycie sezonu – 27 proc. odbytych przez nich podróży miało miejsce w lipcu i sierpniu w porów- naniu z 36,5 proc. w przypadku osób młodszych.

76747270686664626058

15-64 65 +

Proc. noclegów w kraju

64,2

73,6

8

7

6

5

4

3

2

1

015-64 65 +

Średnia liczba noclegów

5,4

7,3

40

35

30

25

20

15

10

5

015-64 65 +

Proc. noclegów w sezonie letnim

36,5

26,9

70

60

50

40

30

20

10

015-64 65 +

Proc. nocy w bezpłatnym zakwaterowaniu

44,5

59,0

364. Nowe trendy w turystyce

4.1. Transformacja cyfrowa

Możliwości wykorzystania nowoczesnych technologii informacyjno-komunikacyjnych oraz powszechne wdrożenie procesów analityki danych mogą mieć duże znaczenie dla rozwoju przedsiębiorstw branży turystycznej. Światowe Forum Ekonomiczne oszacowało, że do 2025 r. proces digitalizacji przyniesie branży turystycz-nej 305 mld USD wartości dodanej, przy czym 100 mld USD wartości wytworzonej przez sektor będzie przetransferowane z firm tradycyjnych do tych konkurentów, którzy implementują inno-wacyjne modele biznesowe z wykorzystaniem nowych rozwiązań technologicznych (Światowe Forum Ekonomiczne, 2017). Prawdopodobnie przewidywania te trzeba będzie zrewidować z powodu załamania rynku spowodowanego pandemią COVID-19, jednak wskazują one na znaczący potencjał rozwoju branży dzięki implementacji nowych technologii.

Podstawowym sposobem wykorzystania nowoczesnych technologii przez przedsiębior-stwa turystyczne jest szeroka i zdywersyfiko-wana dostępność ich oferty w Internecie oraz możliwość dokonania rezerwacji usług online. Wyniki badań przeprowadzonych dla rynku hotelowego wskazują, że istnieje wprost pro-porcjonalna relacja między liczbą wyświetleń strony a późniejszymi przychodami (Xie, Chen, Wu, 2015). Ponadto dziesięcioprocentowy wzrost oceny oferty hotelu dostępnej w Internecie prze-kłada się na pięcioprocentowy wzrost w liczbie rezerwacji hotelowych (Ye, 2009).

Możliwości technologii cyfrowych nie ograniczają się jednak do funkcji informowa- nia i pośredniczenia w procesie rezerwacji. Technologie te umożliwiają szybkie i tanie po-

zyskiwanie danych dotyczących preferencji konsumentów oraz ich cech społeczno-demograficznych. Dostępność tego rodzaju danych pozwala na dopasowanie oferty tu-rystycznej do potrzeb zróżnicowanych grup odbiorców. Jest ona również warunkiem ko- niecznym do prowadzenia efektywnych, ska-lowanych i spersonalizowanych działań mar-ketingowych. Dane, które mogą stać się pod- stawą do prowadzenia tego rodzaju działań, gromadzone są i przetwarzane przez przed- siębiorstwa turystyczne w związku z prowa-dzoną działalnością. Ponadto część z nich dostępna jest również w domenie publicz-nej. Osiągnięte w marcu 2020 r. porozumienie między Komisją Europejską a czterema naj-większymi firmami rynku pośrednictwa (Airbnb, Booking.com, Expedia Group oraz Tripadvisor) będzie skutkować udostępnianiem – za po-średnictwem Eurostatu – danych dotyczących liczby gości i długości pobytów turystycznych klientów tych serwisów zagregowanych na poziomie gmin państw członkowskich Unii Europejskiej.

Poziom wykorzystania danych i techno-logii cyfrowych do celów analitycznych i mar-ketingowych przez polskie przedsiębiorstwa turystyczne należy do jednego z najniższych w Europie. Zaledwie 5 proc. firm działają- cych w sektorze zakwaterowania i gastronomii przeprowadziło do tej pory jakąkolwiek analizę typu big data, a 7 proc. z nich korzy- stało z płatnych usług obliczeń w chmurze (OECD, 2020). Wyniki takie daleko odstają od średniej państw europejskich wynoszących odpowiednio 10 proc. oraz 19 proc. Również


poniżej średniej europejskiej wypadamy pod względem odsetka przedsiębiorstw wyko-rzystujących w swojej działalności media spo-

łecznościowe – rozwiązanie takie wykorzystuje 67 proc. polskich firm w porównaniu ze śred- nim wynikiem państw Unii wynoszącym 74 proc.

↘ Wykres 23. Wykorzystanie poszczególnych technologii przez przedsiębiorstwa hotelarskie i gastronomiczne w państwach europejskich w 2018 lub 2019 r. (w proc.)

Źródło: OECD (2020).

Wspieranie procesów digitalizacji bran-ży turystycznej na świecie odbywa się przy istotnym zaangażowaniu sektora publicznego (OECD, 2020). W Wielkiej Brytanii państwo we współpracy z firmami technologicznymi umożliwia przedsiębiorstwom turystycznym udział w szkoleniach z zakresu wykorzystywa-nia technologii cyfrowych. W programie The Explorer’s Road skierowanym do małych i śred-nich firm z branży turystycznej bierze udział 118 przedsiębiorstw zlokalizowanych w 9 hrab-stwach. Realizowany w Szwajcarii projekt Biuro Turystyczne 3.0 opiera się na współpracy oraz wymianie doświadczeń władz z biurami turystycznymi i dostawcami usług cyfrowych. Z kolei w Słowenii dostępny jest pakiet zachęt do cyfrowej transformacji przedsiębiorstw sektora turystycznego. Dofinansowania o war-tości 10 tys. EUR są praktycznym narzędziem

wykorzystywanym przez małe i średnie firmy w celu podniesienia kompetencji w zakresie technologii cyfrowych, opracowania cyfrowej strategii biznesowej i przejścia na marketing cyfrowy (OECD, 2020). W Austrii w. 2018 r. wsparto programy rozwojowe w zakresie technologii cyfrowych dla małych i średnich przedsię- biorstw z branży turystycznej kwotą 1,2 mln EUR. Współpraca środowiska naukowego i bizne-sowego przyniosła korzyści obu stronom. MSP wykorzystują technologie do rozwijania biz-nesu i pozyskiwania nowych klientów, a in-stytucje edukacyjno-badawcze czerpią korzy-ści z pozyskiwania danych oraz poprawy oferty edukacyjnej.

Gromadzone dane dotyczące ruchu turystycznego mogą być również wykorzystywane w planowaniu i skalowaniu polityki turystycznej państwa. OECD szacuje, że w Chorwacji 60 proc.

Analizy big data Usługi obliczeń w chmurzeMedia społecznościowe

100

80

60

40

20

0

Dania

Norwegia

Islandia

Szwecja

Hiszpania

Francja

Włochy

Estonia

Słowenia

Łotwa

Austria

Polska

LuksemburgLitw

a

Niderlandy

Niemcy

Irlandia

Grecja

SłowacjaWęgry

Czechy

Portugalia

Belgia

38 4. Nowe trendy w turystyce

danych przekazywanych przez przedsiębior-stwa turystyczne jest dostępnych w rejestrach administracyjnych państwa. Prowadzony tam projekt e-Turystyka ma na celu zintegrowanie platform internetowych, poprawę komunikacji między rządem a branżą turystyczną oraz zwięk- szenie efektywności działań administracji publicznej przez skrócenie czasu i obniżenie

kosztów obsługi zapytań (OECD, 2020). Działania zmierzające do efektywnego wykorzystania danych w turystyce prowadzone są również na Malcie, gdzie wprowadzono Cyfrową Platformę Turystyki. Program ma na celu w celu wyko-rzystanie sztucznej inteligencji do usprawnie-nia działań marketingowych m.in. przez perso- nalizację i targetowanie treści (OECD, 2020).

Pokonanie wyzwań związanych z rozwojem turystyki, takich jak sezonowość ruchu tury-stycznego i jego koncentracja terytorialna, a także zwiększenie poziomu atrakcyjności i konkurencyjności turystycznej kraju wymagają reorientacji dotychczas prowadzonych polityk w zakresie zarządzania turystyką. Obserwowa-na na świecie tendencja w tym zakresie dotyczy koordynacji procesów zarządzania turystyką na poziomie władz centralnych.

Przykładem państwa, które przeprowadziło spójną i efektywną reorganizację sposobu za- rządzania turystyką są Węgry. Do 2017 r. zarzą-dzanie turystyką podlegało ministerstwu wła-ściwemu ds. rozwoju, a od 2017 r. nadzór nad turystyką sprawuje biuro premiera, któremu bezpośrednio podlega Węgierska Agencja ds. Turystyki (Hungarian Tourism Agency). Agen-cja ta jest odpowiedzialna za definiowanie strategii rozwoju branży turystycznej w krótkiej i długiej perspektywie oraz koordynację dzia- łań zmierzających do jej realizacji. Do obszaru

działań prowadzonych przez Agencję należą m.in. prowadzenie polityki wspierania rozwoju branży turystycznej, prowadzenie działań mar-ketingowych w kraju i zagranicą, nawiązywanie współpracy z innymi krajami oraz organizacjami międzynarodowymi (OECD, 2020).

Węgierska Narodowa Strategia Rozwoju Turystyki do roku 2030 zawiera identyfikację kluczowych destynacji turystycznych, a więc obsza- rów, które mają największy potencjał w zakresie rozwoju wysoko dochodowej turystyki opartej na przyjazdach turystów zagranicznych. W strategii określono sposoby rozwoju tych obsza-rów pod względem podniesienia jakości ich oferty turystycznej, stworzenia nowoczesnej roz- poznawalnej marki turystycznej a także koor-dynacji działań marketingowych zorientowanych na tworzenie i rozwój produktów turystycznych (OECD, 2020). Jednym z celów przyjętej strategii jest również zwiększenie poziomu wykorzy-stania technologii informacyjnych i komunikacyjnych przez przedsiębiorstwa turystyczne.

4.2. Zarządzanie turystyką


Koordynacji procesów zarządzania tury-styką na szczeblu centralnym towarzyszą ten-dencje do zwiększania strumieni finansowych ukierunkowanych na rozwój turystyki. Ważnym aspektem tego procesu jest alokowanie środ-ków na poszczególne cele na poziomie instytucji centralnych. Przykładem znacznego zwięk-szenia finansowania turystyki w połączeniu z cen-tralizacją sposobu wydatkowania środków są Węgry. W latach 2016-2017 nakłady na turystykę wzrosły tam czterokrotnie, osiągając w 2017 r. wartość 70 mln EUR. Sposób wydatkowania tych środków określa ogólnonarodowa stra-tegia, która definiuje kluczowe obszary i pro-dukty turystyczne, których dotyczy zwiększone finansowanie.

Nakłady ponoszone na turystykę w Polsce w porównaniu z Węgrami są nieznaczne i mają zdecentralizowany charakter. W 2018 r. łączne wydatki publiczne na turystykę – a więc zarówno wydatki ponoszone z budżetu centralnego, jak i nakłady samorządów (również te pochodzące z dotacji europejskich), wyniosły 820 mln PLN, z czego 61 mln PLN stanowiły wydatki budżetu centralnego. Fakt, że największą część wydatków (75 proc.) ponosiły gminy, umieszczając wydat-ki na turystykę w swych budżetach, świadczy o niskim poziomie koordynacji polityki rozwo-ju branży turystycznej w Polsce (GUS, 2019a; NIK, 2019).

Istotnym elementem finansowania tu-rystyki staje się w ostatnich latach tak zwany podatek turystyczny. Zobowiązanie to pełni dwojaką funkcję. Z jednej strony stanowi rekompensatę dla lokalnych społeczności związaną z obciążaniem przez turystów lokal-nej infrastruktury oraz korzystaniem przez nich z dóbr publicznych. Z drugiej strony środki finansowe zebrane w ramach podatku turystycznego mają umożliwić realizację in-

westycji publicznych w obszarze infrastruktury turystycznej.

Powszechny podatek turystyczny obo-wiązuje obecnie w 14 krajach Unii Europejskiej. Tego rodzaju opłaty są pobierane przez Austrię, Belgię, Bułgarię, Chorwację, Francję, Niemcy, Grecję, Węgry, Włochy, Holandię, Portugalię, Rumunię, Słowenię oraz Hiszpanię. We wszyst-kich tych krajach podatek turystyczny obciąża turystów korzystających z noclegu, którzy uisz- czają go w obiektach zakwaterowania. W więk- szości przypadków lokalne jednostki samorzą-dowe mają wpływ na wysokość pobieranej opłaty. Najczęściej ma ona formę ryczałtu, któ- rego wielkość ustala się w zależności od atrak-cyjności turystycznej gminy, standardu miej-sca noclegowego lub pory roku bądź też jako wartość procentową od ceny noclegu.

W Polsce nie obowiązuje powszechny podatek turystyczny, pobiera się natomiast dwa rodzaje opłat lokalnych określanych jako tzw. opłaty klimatyczne. Pierwszą z nich jest opłata uzdrowiskowa, związana z pobytem w miejscowości posiadającej status uzdrowi- ska nadany odpowiednim rozporządzeniem ministra. Drugą z nich jest opłata miejscowa, związana z pobytem w miejscowości o wyróż-niających się (określonych formalnie) walorach turystycznych i krajobrazowych. O pobieraniu opłat oraz ich wysokości decydują same gmi-ny, zaś maksymalne stawki podatku określo-ne są w rozporządzeniu ministra właściwego ds. finansów.

W 2019 r. opłatę uzdrowiskową pobierały 43 gminy, a maksymalna wysokość stawki wy-nosiła 4,48 PLN za osobodzień. Łączna kwota środków zebranych z tytułu opłaty uzdrowisko-wej w 2019 r. to 70,7 mln PLN, co oznacza, że gminy uzdrowiskowe uzyskały średnio 1,6 mln PLN. Z kolei gminy posiadające szczególne wła-

4.3. Finansowanie turystyki

40 4. Nowe trendy w turystyce

ściwości klimatyczne i walory krajobrazo-we mogą pobierać opłatę miejscową, której maksymalna stawka w 2019 r. została okre-ślona na poziomie 2,31 PLN za osobodzień5.

Opłatę taką pobierało 205 gmin uzyskując w związku z tym łączne wpływy w wyso-kości 41,6 mln PLN, co przekłada się na śred- ni przychód gminy w wysokości 195 tys. PLN.

5 W przypadku ośmiu gmin posiadających status obszaru ochrony uzdrowiskowej maksymalna wartość stawki opłaty miejscowej wynosiła 3,26 PLN za osobodzień.

41

W raporcie przedstawiliśmy stan turystyki w Polsce sprzed wybuchu pandemii. Zaist-niała sytuacja związana z rozprzestrzenianiem się wirusa COVID-19 oraz wprowadzeniem restrykcyjnych środków dystansowania spo-łecznego doprowadziły do ograniczenia bądź zatrzymania działalności gospodarczej wielu przedsiębiorstw, także tych, które działają w branży turystycznej. Na etapie ciągłego rozprzestrzeniania się epidemii skala strat poniesionych przez polską branżę turystyczną jest trudna do oszacowania, jednak jest coraz bardziej prawdopodobne, że sytuacja po ustaniu choroby będzie wymagać wypraco-wania nowych rozwiązań dla branży. Propo-nowane działania w tym obszarze zarysowali- śmy niżej.

1. Nowe realia postepidemiczne będą wy-magać ponownego zdefiniowania roli sektora turystycznego w gospodarce, tak polskiej, jak i globalnej, m.in. w kontek-ście ochrony zdrowia. Szansą dla Polski może być szczególna promocja zjawiska istniejącego nad Wisłą, bliżej nieznane-go na świecie, tj. turystyki sanatoryjnej i uzdrowiskowej. Turystyka powinna wspo- magać sektor ochrony zdrowia w realiza-cji jego misji. Jest to szczególnie istotne nie tylko w kontekście zjawiska pandemii, lecz również w kontekście zachodzących procesów starzenia się społeczeństw. Obiekty hotelowe powinny oferować co-raz szerszy wachlarz ofert dostępnych w obiektach uzdrowiskowych i sanato-ryjnych. Elektroniczne systemy diagno-styczne, indywidualna oferta rekreacyj-no-sportowa, a także szereg turnusów tematycznych mogą odgrywać znaczą-cą rolę w definiowaniu sektora na nowo.

Kluczowe będzie ukazywanie turystyki sanatoryjnej i uzdrowiskowej jako wykra-czające poza tak zwane zjawisko wellness.

2. Liberalizacja barier wejścia na rynek. Sze-reg przepisów reglamentujących możli-wość dostarczania usług turystycznych w czasach prosperity nie znajduje uzasad- nienia w warunkach powstawania sektora w zasadzie od początku. Ratowanie bran-ży będzie wymagać liberalnego traktowa-nia wszystkich podmiotów, które zechcą funkcjonować w ramach rynku usług tu-rystycznych. Podobnie jak na początku transformacji gospodarczej Polski będzie konieczna daleko idąca deregulacja.

3. Instagramizacja sektora. Tak jak wspo-minaliśmy w raporcie, w szczególności na rodzimym rynku usług turystycznych borykamy się z problemem niedosta-tecznego ucyfrowienia branży. To musi się zmienić (i z pewnością zmieni się) jak najszybciej. W związku z tym należy prze-nieść dużą część aktywności marketin-gowej do mediów społecznościowych. Już przed epidemią ponad 60 proc. użyt-kowników serwisu w swoich wyborach dotyczących destynacji turystycznych su- gerowało się mediami społecznościowy-mi. Przy małych nakładach na reklamy kluczowe będzie wykorzystanie tego, że wszyscy w Europie będziemy zaczynać od zera by zbudować przewagę reklamową.

4. Zwiększenie promocji polskich usług turystycznych na rynku wewnętrznym. Polska branża turystyczna, ze względu na wprowadzone ograniczenia w prze-mieszczaniu się i świadczeniu usług bę-dzie odczuwać problemy finansowe przez kolejne miesiące. W okresie tzw. nowej

Podsumowanie i rekomendacje

42 Podsumowanie i rekomendacje

normalności, czyli podczas obowiązują-cych obostrzeń dotyczących poruszania się, korzystania z usług czy uczestnic-twa w imprezach masowych konieczne jest stworzenie mechanizmów wspoma-gających popyt wewnętrzny. Społeczeń-stwo dotknięte kryzysem gospodarczym nie będzie chciało wydawać środków na wyjazdy wakacyjne z powodu obaw o przyszłość, ale mechanizmy redystrybu- cyjne państwa mogą wspomóc proces odbudowy sektora np. za pomocą bonów wakacyjnych.

5. Zmiany w Polskiej Organizacji Turystycz-nej w kierunku zwiększenia efektywności działania przy tych samych lub zbliżonych środkach. Po zapaści sektora organiza-cja ta wymaga całkowitej redefinicji, a jej nowy statut, gwarantujący maksymalizację efektywności działania, może w początko-wym okresie budzić liczne głosy sprzeciwu w branży. Nowa rola POT przy ograniczonych możliwościach finansowania w okresie kry-zysu gospodarczego i finansowego będzie wymuszać znacznie większą efektywność funkcjonowania instytucji niż dotychczas.

43Spis infografik, map, rysunków i wykresów

↘ Infografika 1. Wpływ turystyki na rozwój gospodarki i dobrobyt społeczeństwa . . . . . . . . . . . . . . . 15

↘ Mapa 1. Rozłożenie ruchu turystycznego w Polsce w 2018 r. w podziale na powiaty . . . . . . . . . . .26

↘ Rysunek 1. Wzrost liczby turystów zagranicznych w poszczególnych regionach w 2018 r. (2006=100) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

↘ Rysunek 2. Indeks Atrakcyjności i Konkurencyjności Turystycznej: wymiary i części składowe. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .29

↘ Rysunek 3. Czynniki wpływające pozytywnie i negatywnie na pozycję Polski w Rankingu Atrakcyjności i Konkurencyjności Turystycznej (2018 r.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30

↘ Wykres 1. Dynamika wydatków gospodarstw domowych na usługi związane z turystyką w państwach Unii Europejskiej (Indeks, 2010=100) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

↘ Wykres 2. Udział poszczególnych regionów w globalnej liczbie przyjazdów turystów zagranicznych w 2018 r. (w proc.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

↘ Wykres 3. Noclegi udzielone w wybranych państwach Unii Europejskiej w 2018 r. (w mln) . . . . . . 12↘ Wykres 4. Noclegi udzielone turystom krajowym i zagranicznym w Polsce

w latach 2000 i 2019 (w mln). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13↘ Wykres 5. Gałęzie o największym wpływie turystyki na wartość dodaną

wygenerowaną w 2018 r. (mld PLN) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16↘ Wykres 6. Gałęzie o największym wpływie turystyki na miejsca pracy

utrzymane w 2018 r. (liczba miejsc w tys.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16↘ Wykres 7. Gałęzie o największym wpływie turystyki na wynagrodzenia

wypłacone w 2018 r. (mld PLN) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16↘ Wykres 8. Bezpośredni udział turystyki w gospodarce wybranych państw OECD

(proc. PKB) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17↘ Wykres 9. Udział turystów zagranicznych w ruchu turystycznym wybranych państw

Unii Europejskiej w 2018 r. (w proc.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18↘ Wykres 10. Produktywność przedsiębiorstw branży turystycznej w wybranych krajach

w przeliczeniu na pracownika w 2018 r. (w tys. EUR) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19↘ Wykres 11. Noclegi udzielone w państwach Unii Europejskiej w poszczególnych

miesiącach 2018 r. (proc. wszystkich noclegów) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22↘ Wykres 12. Sezonowość ruchu turystycznego w wybranych państwach Unii Europejskiej

w 2018 r. jako proc. noclegów udzielonych w lipcu i sierpniu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .23↘ Wykres 13. Noclegi udzielane turystom w poszczególnych miesiącach dla wybranych

województw w 2019 r. (proc. sumy rocznej) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .24↘ Wykres 14. Liczba podróży odbytych w 2016 r. przez obywateli państw Unii Europejskiej

w ciągu roku w zależności od uczestnictwa dzieci (proc. sumy rocznej) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .25

44 Spis infografik, map, rysunków i wykresów

↘ Wykres 15. Dostępność całorocznych miejsc noclegowych w poszczególnych województwach w lipcu 2019 r. (w tys.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .25

↘ Wykres 16. Natężenie ruchu turystycznego w poszczególnych województwach w 2018 r. . . . . . . 27↘ Wykres 17. Porównanie poziomu atrakcyjności turystycznej wybranych województw . . . . . . . . . .28↘ Wykres 18. Porównanie pozycji w Indeksie Atrakcyjności i Konkurencyjności Turystycznej

dla wybranych państw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31↘ Wykres 19. Przewidywana zmiana populacji Unii Europejskiej według grup wiekowych

do 2050 r. (w proc.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32↘ Wykres 20. Udział poszczególnych grup wiekowych w całej populacji oraz w populacji

turystów w 2018 r., (w proc.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .34↘ Wykres 21. Powody rezygnacji z podróży turystycznych w podgrupach wiekowych

w 2018 r. (w proc.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .34↘ Wykres 22. Charakterystyka wyjazdów turystycznych seniorów w porównaniu z osobami

młodszymi w 2018 r. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .35↘ Wykres 23. Wykorzystanie poszczególnych technologii przez przedsiębiorstwa hotelarskie

i gastronomiczne w państwach europejskich w 2018 lub 2019 r. (w proc.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37

45Bibliografia

Airbnb (2020), https://www.airbnb.pl/d/host-message [dostęp: 20.04.2020].Amadeus (2015), Future Traveller Tribes 2030. Understanding Tomorrow’s Travellers. Future Foundation,

https://corporate.amadeus.com/documents/en/resources/corporate-information/corpora-te-documents/global-reports/2018/amadeus-global-report-2018.pdf [dostęp: 06.04.2020].

Amadeus (2018), 2018 Global Report. A business, financial and sustainability overview, https://corporate.amadeus.com/documents/en/resources/corporate-information/corpora-te-documents/global-reports/2018/amadeus-global-report-2018.pdf [dostęp: 06.04.2020].

Bank Światowy (2020), International tourism, number of arrivals, https://data.worldbank.org/indicator/st.int.arvl [dostęp: 06.04.2020].

Boston Consulting Group (2013), Travelling with Millennials, https://www.bcg.com/documents/file129974.pdf [dostęp: 06.04.2020].

Condor Ferries (2020), Millennials Travel Statistics & Trends 2020, https://www.condorferries.co.uk/millennials-travel-statistics-trends [dostęp: 06.04.2020].

Eurostat (2019a), https://ec.europa.eu/eurostat/home? [dostęp: 12.03.2020].Eurostat (2019b), Seasonality in tourism demand, https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/

index.php/Seasonality_in_tourism_demand#Nearly_one_in_four_trips_of_EU_residents_made_in_July_and_August [dostęp: 12.03.2020].

Eurostat (2020), Tourism trends and ageing, https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/ index.php/Tourism_trends_and_ageing#Senior_travellers_make_more_trips_relating_to_ health_treatment [dostęp: 06.04.2020].

GUS (2019a), Bank Danych Lokalnych, https://bdl.stat.gov.pl/BDL/start [dostęp: 12.03.2020].GUS (2019b), Turystyka w 2018 r., https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/kultura-turystyka-sport/

turystyka/turystyka-w-2018-roku,1,16.html [dostęp: 12.03.2020].GUS (2020), https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/kultura-turystyka-sport/turystyka/turystyka-

-w-polsce-w-obliczu-pandemii-covid-19,13,1.html [dostęp: 8.05.2020].Gössling i in. (2012), Consumer Behaviour and Demand Response of Tourists to Climate Change,

“Annals of Tourism Research”, doi: 10.1016/j.annals.2011.11.002 [dostęp: 12.03.2020].Haywood, J. i in. (2016), Airbnb & Hotel Performance An analysis of proprietary data in 13 global markets,

https://str.com/sites/default/files/2019-07/Airbnb-and-Hotel-Performance.pdf [dostęp: 12.03.2020].

I Feel Slovenia (2020), Green Scheme of Slovenian tourism, https://www.slovenia.info/en/business/green-scheme-of-slovenian-tourism [dostęp: 05.03.2020].

Komisja Europejska (2020), https://ec.europa.eu/knowledge4policy/foresight/topic/growing- -consumerism_en [dostęp: 03.04.2020].

Makichuk, D. (2020), Virus shuts 96% of all global tourist destinations, https://asiatimes.com/2020/04/virus-shuts-96-of-all-global-tourist-destinations/ [dostęp: 23.04.2020].

Międzynarodowy Fundusz Walutowy (2020), World Economic Outlook, https://www.imf.org/en/ Publications/WEO/Issues/2020/04/14/weo-april-2020 [dostęp: 27.04.2020].

Miller, D. (2015), Sustainable urban tourism: understanding and developing visitor pro-environmental behaviours, “Journal of Sustainable Tourism”.

46 Bibliografia

NIK (2019), Sprawozdanie z wykonania budżetu państwa w 2018 r. w częściach 25 – kultura fizyczna, 40 – turystyka, https://www.nik.gov.pl/plik/id,20797.pdf [dostęp: 06.04.2020].

OECD (2017a), The Next Production Revolution: Implications for Governments and Business, https://dx.doi.org/10.1787/9789264271036-en [dostęp: 12.03.2020].

OECD (2017b), Enhancing the Contributions of SMEs in a Global and Digitalised Economy, Meeting of the OECD Council at Ministerial Level, Paris, 7-8 June.

OECD (2018), OECD Tourism Trends and Policies 2018, OECD Publishing https://www.oecd.org/cfe/tourism/2018-Tourism-Trends-Policies-Highlights-ENG.pdf [dostęp: 12.03.2020].

OECD (2020), OECD Tourism Trends and Policies 2020, OECD Publishing https://www.oecd-ilibrary.org/docserver/6b47b985-en.pdf?expires=1586175746&id=id&acc-name=ocid56021689&checksum=B2C73A9E9E009E7522DD0BB4F3C008A7 [dostęp: 06.04.2020].

Pew Research Center (2019), https://www.pewresearch.org/fact-tank/2019/04/10/share- -of-u-s-adults-using-social-media-including-facebook-is-mostly-unchanged-since-2018/ [dostęp: 01.04.2020].

Polat, E., Özdemir, S.S. (2016), An ideal example for sustainable tourism development: Kaiserwinkl, Austria, (w:) Avcikurt, C. i in. (red.), Global Issues and Trends in Tourism, St. Kliment Ohridski University Press, Sofia.

PwC (2016), Global Industry 4.0 Survey: Building the digital enterprise, http://www.pwc.com/gx/en/industries/industrial-manufacturing/publications/assets/pwc--building- digitalenterprise.pdf [dostęp: 12.03.2020].

Statistisches Bundesamt (2019), https://www.destatis.de/DE/Home/_inhalt.html [dostęp: 12.03.2020].

Światowe Forum Ekonomiczne (2017), Travel and Tourism Competitiveness Report 2017. Travel and Tourism at a tipping point, http://www3.weforum.org/docs/WEF_TTCR_2017_web_0401.pdf [dostęp: 06.04.2020].

Światowe Forum Ekonomiczne (2018), Travelgoals: why Instagram is key to understanding millennial tourism, https://www.weforum.org/agenda/2018/07/travelgoals-why-instagram-is-the-key-to--millennial-tourism [dostęp: 03.04.2020].

Światowe Forum Ekonomiczne (2019), Travel and Tourism Competitiveness Report 2019. Travel and Tourism at a tipping point, http://www3.weforum.org/docs/WEF_TTCR_2019.pdf [dostęp: 06.04.2020].

UN (2019), World Population Prospects, https://population.un.org/wpp/ [dostęp: 05.03.2020].UNWTO (2020a), COVID - 19 Related travel restrictions. A global review for tourism.

First report as of 16 April 2020 [https://webunwto.s3.eu-west-1.amazonaws.com/s3fs- -public/2020-04/TravelRestrictions_0.pdf [dostęp: 27.04.2020].

UNWTO (2020b), https://www.unwto.org/news/covid-19-international-tourist-numbers-could-fall--60-80-in-2020 [dostęp: 08.05.2020].

Wanaka (2020), https://www.lakewanaka.co.nz/things-to-do/top-10-reasons/ [dostęp: 03.04.2020].Xie, K., Chen, Ch., Wu, S. (2015), Online Consumer Review Factors Affecting Offline Hotel Popularity: Evid-

ence from Tripadvisor, Yayınlanmamış Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir.Ye, Q., Law, R., Gu, B. (2009), The Impact of Online User Reviews on Hotel Room Sales,

“International Journal of Hospitality Management”.

Polski Instytut EkonomicznyPolski Instytut Ekonomiczny to publiczny think tank gospodarczy, którego historia sięga 1928 roku. Obszary badawcze Polskiego Instytutu Ekonomicznego to przede wszystkim handel zagraniczny, makroekonomia, energetyka i gospodarka cyfrowa oraz analizy strategiczne dotyczące kluczowych obszarów życia społecznego i publicznego Polski. Instytut zajmuje się dostarczaniem analiz i ekspertyz do realizacji Strategii na Rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju, a także popularyzacją polskich badań naukowych z zakresu nauk ekonomicznych i społecznych w kraju oraz za granicą.

branża turystyczna - pie

Documents