cbd strategy and action plan - myanmar (burmese version)

နငငအဆငနငငအဆငနငငအဆငနငငအဆင ဇဝမျးစမျ းကဆငရာဇဝမျးစမျ းကဆငရာဇဝမျးစမျ းကဆငရာဇဝမျးစမျ းကဆငရာ မဟာဗျဟာမဟာဗျဟာမဟာဗျဟာမဟာဗျဟာ နငနငနငနင လပငနးစမချကလပငနးစမချကလပငနးစမချကလပငနးစမချက

မျကနာဖးပမျကနာဖးပမျကနာဖးပမျကနာဖးပ

ရခငရးမဆငေဘးမေတာရရခငရးမဆငေဘးမေတာရရခငရးမဆငေဘးမေတာရရခငရးမဆငေဘးမေတာရ အာရေတာဆငရငးအာရေတာဆငရငးအာရေတာဆငရငးအာရေတာဆငရငး ((((Elephas maximusElephas maximusElephas maximusElephas maximus) ) ) ) များများများများ

NBSAP Myanmar i

နငငတစနငင၏ ထာဝစဉဖ 5ဖးတးတကေရးသည ဇဝမျးစမျးကများအား ေရရည

ေမ8ာမနး5ပး ထနးသမးြခငး၊ စမအပချပြခငးနင အသးြပြခငးတအေပ; များစာ တညမပါသည။

ဇဝမျးစမျ းကများအား အခကအခြပဿနာများ၊ အထးသြဖင လကရပစ@ ပAနနင အနာဂတ

မျးဆကများ၏ လမCဘဝ သာယာဝေြပာေရးအတက ေြဖရငးေပးနငေသာအရာအြဖစ ကျယကျယ

ြပနြပန ရCြမငEကပါသည။ သြဖစ၍ ဇဝမျးစမျးကများ ေရရညတညတ5ပး လအဖ အစညးအတက

ထာဝစဉဖ 5ဖးတးတကေရး ရညမနးချကများကပါေရာကရေစမည 5ပးြပညစသည မေဘာင

တစခအား ချမတနငရန ေကာငးမနမနကနေသာ မဟာဗျဟာနင လပငနးစမချကတက

ေဖာထတသားရန လအပပါသည။ ဤ နငငအဆင ဇဝမျးစမျးကဆငရာ မဟာဗျဟာ နင

လပငနးစမချက (National Biodiversity Strategy and Action Plan - NBSAP)

စာအပသည ဇဝမျးစမျးကများ ထခကပျကစးမCမရဘ ထာဝစဉဖ 5ဖးတးတကေရးက ရရေစ

နငမည လမးေEကာငးေပ;သ ေဆာငEကဉးေပးသားမည မေဘာငပင ြဖစပါသည။

ြမနမာနငငက အာရ နင ပစဖတေဒသအတငး ဇဝမျးစမျးက အXကယဝဆး နငငတစနငင

အြဖစ အသအမတြပEကပါသည။ သေစကာမ ေကာငးမနမနကနသည ဇဝမျးစမျးကများ

ထနးသမးကာကယြခငးနင စမအပချပြခငးတအတက နစေပါငးများစာ ပးေပါငးYကးပမး

အားထတနငမC မရခြခငးေEကာင နငင၏ ဇဝမျးစမျးကများ ယတေလျာခရ5ပး ြဖစပါသည။

အမနစငစစ ဇဝမျ းစမျးကများသည သကရများအား ေထာကပေပးေသာစနစ၏ အဓက အစတ

အပငးြဖစသညအေလျာက လအဖအစညး၏ သာယာဝေြပာေရးအတက အလနပင အေရးပါလ

ပါသည။ ဇဝမျးစမျ းကများသည အေြခခလအပချကများြဖစသည အစားအစာ၊ ေနရာထငခငး၊

အဝတအစား၊ အလကနပစ@ညး၊ ေဆးဝါးနင အပနးေြဖြခငး အစရသညတက ပပးေပးသည

အတက ဇဝမျးစမျ းကများက ထနးသမးကာကယြခငးနင မနကနစာ အသးချြခငးသည

ြမနမာနငငအတက ပဓာနကျပါသည။ ထအြပင ရာသဥတ တည5ငမမ8တရန ထနးညြခငးသည

ဇဝမျးစမျ းကများအေပ; လးလးလျားလျား တညမေနသညအေလျာက ဇဝမျးစမျးကများ၏

တနဖးသည ပ၍ ပ၍ ြမငမားလာခပါသည။

ဥေယျာဇဉဥေယျာဇဉဥေယျာဇဉဥေယျာဇဉ

ii

ဤစာအပသည အစးရအဖအစညးများ၊ တက] သလနင သေတသနဌာနများ၊ အစးရမဟတ

ေသာ အဖအစညးများမ အချနယကာ စေပါငးေရးဆထားြခငး ြဖစပါသည။ ဤ နငငအဆင

ဇဝမျးစမျ းကဆငရာ မဟာဗျဟာနင လပငနးစမချကက ြပစေရးဆနငြခငးသည ဇဝမျးစ

မျးကများအား ထေရာကစာ ထနးသမးကာကယြခငး၊ ထာဝစဉဖ 5ဖးတးတကေရး စမအပချပ

ြခငး နင မနကနစာ အသးချြခငးတက လကေတကျငသး ေဖာေဆာငနငရနအတက ြမနမာနငင

တင က_သစတစရပက ဖငလစလကြခငးပင ြဖစပါသည။

နငငတစနငင၏ ထာဝစဉဖ 5ဖးတးတကမCသည ယငး၏ စးပားေရးတးတကမC

တစခတညးထက အဓပAါယ ပမကျယဝနး5ပး လမCေရးနင ပတဝနးကျငဆငရာ ဖ 5ဖးတးတကမC

များလညး ပါဝငပါသည။ ထာဝစဉဖ 5ဖးတးတကမCက ရရေစရန ယငးနယပယ သးရပလးတင

ဟနချကညည ဖ 5ဖးတးတကေရးမာ အဓကကျပါသည။ နငငအဆင ဇဝမျးစမျးကဆငရာ

မဟာဗျဟာနင လပငနးစမချကက နငင၏ စးပားေရး၊ လမCေရး နင ပတဝနးကျငနယပယ

များတင ဟနချကညည ဖ 5ဖးတးတကလာေစေရးအတက အခငအလမးများက ြဖညဆညး

ေပးလမမည ြဖစပါသည။ ဇဝမျ းစမျးကXကယဝမCက အစဉသြဖင ထနးသမးထားနငေရး

ေမ8ာမနးလျက နယပယအားလးက ဤ နငငအဆင ဇဝမျးစမျးကဆငရာ မဟာဗျဟာနင

လပငနးစမချကတင ေဖာြပထားသည လပငနးများက ထေရာကစာ အေကာငအထညေဖာနငေရး

အတက ပးေပါငးပါဝငေဆာငရကEကရန အေလးအနက တကတနးလကရပါသည။

ဦးဝငးထနး

ြပညေထာငစဝနYကး

ပတဝနးကျငထနးသမးေရးနငသစေတာေရးရာဝနYကးဌာန

ဥက] ဌ၊ ပတဝနးကျငထနးသမးေရးေကာမတ

ြပညေထာငစသမaတြမနမာနငငေတာ

iii

ေကျးဇးတငလbာေကျးဇးတငလbာေကျးဇးတငလbာေကျးဇးတငလbာ

နငငအဆင ဇဝမျးစမျ းကဆငရာ မဟာဗျဟာနငလပငနးစမချက (NBSAP) ေရးဆေရးဆငရာ

အမျးသားအဆင လပငနးYကးEကပေရးေကာမတေနြဖင NBSAP ေရးဆေရးအတက ေငေEကး

ေထာကပေပးေသာ ကမcာပတဝနးကျငဆငရာေထာကပမC (Global Environment Facility -

GEF) အား အထးပငေကျးဇးတငရပါသည။ အစးရမဟတေသာ အဖအစညးများ၊ တက] သလများ

နင အစးရဌာန အဖအစညးများမ ပဂg လများ၏ ပပးမC နင ေထာကခမCတက ရရသညအတက

အထးပင ဝမးေြမာကမပါသည။ ၎ငးပဂg လများ၏ မတချကများ၊ သးသပချကများ၊ အEကြပချက

များ နင အချကအလကများ ေထာကပေပးမC မရရဘ NBSAP အား 5ပးေြမာကေအာင

ေရးဆနငမည မဟတပါ။ NBSAP စတငေရးဆသညမ 5ပးေြမာကသညအထ ကညေဆာငရက

ေပးEကေသာ NBSAP ေရးဆေရးစမကနး အမျးသားအEကေပးြဖစသ ဦးဝငးမျးသ၊ ဥက] ဌ၊

ေဂဟစနစ နင စးပားေရးဖ 5ဖးတးတကေရးအဖ နင အဖ ဝငများအားလညး ေကျးဇးအထးတငရ

ပါသည။ GEF မ ေထာကပေပးေသာ ရနပေငရရေရးကညပပးေပးြခငး၊ NBSAP ေရးဆြခငး

အေပ;တင လမးညbနချကများေပးြခငး၊ အေရးပါေသာ အEကြပချကများေပးြခငးနင ကည

တညးြဖတေပးြခငးတအတက ကမcာကလသမဂgပတဝနးကျငအစအစဉ (UNEP) အား အထးပင

ေကျးဇးတငရပါသည။ သစေတာဦးစးဌာန၊ ဒတယညbနEကားေရးမးချပ၊ ေဒါကတာညညေကျာ၏

အစဉသြဖငYကးEကပြခငးနင ေထာကခ အားေပးြခငးမရရဘ NBSAP အား 5ပးစးေအာင

ေရးဆနငမည မဟတပါ။ NBSAP အား 5ပးစးေအာင ေရးဆေရးအား အေထာကအကြပသည

အလပရေဆးေနးပများ နင လပငနးေကာမတ အစညးအေဝးများ ကျငးပရာတင နညးပညာ၊

ေငေEကးအေထာကအကေပးသည သစေတာဦးစးဌာနအား အမျးသားအဆင လပငနးYကးEကပ

ေရးေကာမတမ ေကျးဇးတငရပါသည။ သားငက ထနးသမးေရးအဖ (WCS) မ နညးပညာဆငရာ

အEကေပးပဂg လ Mr. Robert J. Tizard အား NBSAP အေပ; သးသပြခငး၊ အEကြပြခငး နင

အဂsလပဘာသာ အေရးအသား တညးြဖတေပးြခငးတအတက အထးပင ေကျးဇးတငရပါသည။

ဦးစနးလင

ညbနEကားေရးမးချပ၊ စမကနး နင စာရငးအငးဦးစးဌာန

ပတဝနးကျငထနးသမးေရး နင သစေတာေရးရာဝနYကးဌာန

ဥက] ဌ၊ NBSAP ေရးဆေရးဆငရာ အမျးသားအဆင လပငနးYကးEကပေရးေကာမတ

iv

အကျဉးချပအကျဉးချပအကျဉးချပအကျဉးချပ

ကမcာကလသမဂg ဇဝမျးစမျးကဆငရာ ကနဗငးရငး (UNCBD) သည ဇဝမျးစမျးက

များအား နငငအလကထနးသမးရန၊ မမတနငငရ ဇဝမျးစမျးကများအား ေရရညတညတစာ

အသးြပနငရနနင မျးရးဗဇအရငးအြမစများအား အသးချြခငးမထကေပ;လာသည အကျးရလဒ

များအား ကမcာနငငများအEကား ညမ8စာခစားနငရနတအတက အေြခခမေဘာငြဖစပါသည။

UNCBD ၏ အာတကယ (၆) အရ အဖ ဝငနငငတငးသည ဇဝမျးစမျ းကထနးသမးေရး နင

စဉဆကမြပတ အသးချနငေရးတအား ေပါငးစညးနငရန မမတနငငအလက နငငအဆင ဇဝမျးစ

မျးကဆငရာ မဟာဗျဟာ နင လပငနးစမချက (National Biodiversity Strategy and

Action Plan - NBSAP) အား ေရးဆသားရမည ြဖစပါသည။ ကနဗငးရငး၏ အဖဝငနငင

အေနြဖင လကနာရမည ကတကဝတက ြဖညဆညးသညအေနြဖင NBSAP ေရးဆေရးအား

ေဆာငရကခပါသည။ ြမနမာနငင၏ နငငအဆင ဇဝမျးစမျ းကဆငရာ မဟာဗျဟာ နင လပငနး

စမချက ေရးဆေရးအား ၂၅-၅-၂၀၀၆ ရကေနတင ကျငးပေသာ ြမနမာနငငေတာ အစးရအဖ

အစညးအေဝး အမတစဉ (၁၇/၂၀၀၆) မ သေဘာတ ခငြပခပါသည။ ြမနမာနငင၏ နငငအဆင

ဇဝမျးစမျ းကဆငရာ မဟာဗျဟာ နင လပငနးစမချကအား ေရးဆရာတင ကမcာကလသမဂg

ပတဝနးကျငအစအစဉ (UNEP) နင ကမcာပတဝနးကျငဆငရာေထာကပမC (Global

Environment Facility - GEF) တမ နညးပညာနင ရနပေင ေထာကပေပးရန သေဘာတခ

ပါသည။ ၁၉-၃-၂၀၀၉ ရကေနတင ကျငးပြပလပေသာ အစးရအဖအစညးအေဝး အမတစဉ

(၁၁/၂၀၀၉) ၏ သေဘာတ ခငြပချကြဖင နငငအဆင ဇဝမျးစမျးကဆငရာ မဟာဗျဟာ နင

လပငနးစမချက (NBSAP) ေရးဆေရး စမကနးအား အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရကရန

အတက စမကနးပးေပါငးေဆာငရကမC သေဘာတညချက (Project Cooperation Agreement

- PCA) က သစေတာဦးစးဌာန နင GEF မ ေငေEကးပပးေပးေသာ စမကနးလပငနးများ

ေဆာငရကရာတင YကးEကပေဆာငရကေရး အဖ ြဖစသည UNEP တ ၂၀၀၉ ခနစ၊ ဧ5ပလ ၁၀

ရကေနတင လကမတေရးထးခပါသည။

NBSAP သည စလငေသာ သတငးအချကအလကများ နင ကနးဂဏနးများအား စစညး

ြခငး၊ ဆနးစစြခငး နင အလပရေဆးေနးပများ နင လပငနးေကာမတအစညးအေဝးများတင

အစးရမဟတေသာ အဖအစညးများ၊ တက] သလများ နင အစးရဌာန အဖအစညးများမ ပဂg လ

များ၏ ပးေပါငးပါဝငြခငးတမ ထကေပ;လာြခငးြဖစပါသည။ နငင၏ သဘာဝအရငးအြမစများ၊

ဇဝမျးစမျ းကဆငရာ အချကအလကများ၊ အEကြပချကများ၊ သးသပချကများ နင ေဆးေနးချက

များအေပ; အေြခခ၍ NBSAP အား ပါဝငပတသကေသာသများမ အတညြပ5ပး ြဖစပါသည။

v

ပငလငးြမငသာမC၊ တာဝနယမC နင ညမ8မCတအေပ; အေြခခ၍ ဇဝမျးစမျးကများ နင သဘာဝ

သယဇာတအရငးအြမစများအား ထေရာကစာ ထနးသမးကာကယြခငး နင စမအပချပြခငး

တတင မဟာဗျဟာေရးဆေရးမေဘာငတစခ ပပးေပးေရး ရညရယသည ြမနမာနငင၏

ေပါXကယလသည ဇဝမျးစမျးကများ ထနးသမးကာကယြခငးဆငရာ စမချကေရးဆရန

ထနးေကျာငးေပးမည အဓကလမးညbနချကအြဖစ NBSAP မ ေဆာငရကမညြဖစပါသည။ ၂၀၁၂

ခနစ၊ ေမလ ၃ ရကေနတင ြပလပေသာ ြပညေထာငစအစးရအဖအစညးအေဝးအမတစဉ

(၁၆/၂၀၁၂)မ ြမနမာ NBSAP အား အတညြပခသည။ NBSAP အား အခနး(၆)ခနးြဖင

ေရးသားထား5ပး ေရ ပငးတင ြမနမာနငင နင နငင၏ ဇဝမျးစမျ းကများဆငရာ ေယဘယျ

အချကအလကများအား ေဖာြပ၍ ေနာကပငးတင ဇဝမျ းစမျးကများအား ထေရာကစာ

ထနးသမးေရး နင ေရရညတညတစာ ထတယအသးချေရးတအတက မဟာဗျဟာ စမချက

များက ေရးသားေဖာြပထားပါသည။

အခနးအခနးအခနးအခနး((((၁၁၁၁)))) တင ြမနမာနငင၏ ပထဝ နင ရာသဥတအေြခေနများက ေယဘယျ မတဆက

တငြပထား5ပး NBSAP ေရးဆရြခငး၏ ရညရယချကများ နင ေရးဆမC လပငနးစဉများအား

တငြပထားပါသည။ အခနးအခနးအခနးအခနး((((၂၂၂၂) ) ) ) တင ြမနမာနငငတငရသည မျးစတများ၊ ေနရငးေဒသများ၊

ေဂဟစနစများ၊ ြမနမာနငငတငသာ ေတ ရရသည မျးစတများ၊ 5ခမးေြခာကခေနရသည မျးစတ

များနင ကျးေကျာဝငေရာကလာသည မျးစတများဆငရာအချကများအား ေရးသားေဖာြပထား

ပါသည။ အခနးအခနးအခနးအခနး((((၃၃၃၃) ) ) ) တင ြမနမာနငငရ ဇဝမျးစမျ းကထနးသမးေရးဆငရာ မဝါဒများ၊ ဥပေဒများ၊

အဖအစညးများနင ြမနမာနငငမ လကမတေရးထးထားသည သဘာဝပတဝနးကျင နင ဇဝမျးစ

မျးကထနးသမးေရးဆငရာ ေဒသတငးနင အြပညြပညဆငရာ စာချပများ၊ သေဘာတညချက

များနင ကနဗငးရငးများအား ေဖာြပထားပါသည။ အခနးအခနးအခနးအခနး((((၄၄၄၄) ) ) ) တင ဇဝမျးစမျးက ထနးသမးေရး

လပငနးများ ေဆာငရကရာတင အဓကဦးစားေပးေဆာငရကရမည ေနရာများနင မျးစတများ

အား ဆနးစစေလလာြခငး၊ ဇဝမျးစမျးကများ ေရရညတညတေရးအတက ေတ Eကေနရသည

5ခမးေြခာကမCများ နင ြမနမာနငင၏ ဇဝအရငးအြမစများအား ေရရညတညတစာနငညမ8စာ

အသးချနငေရး၏ အေရးYကးပတက ေရးသားေဖာြပထားပါသည။ အခနးအခနးအခနးအခနး((((၅၅၅၅)))) တင ြမနမာနငင၏

ဇဝမျးစမျ းကများအား ထေရာကစာ ထနးသမးကာကယေရး နင ေရရညတညတစာ အသးချေရး

တအတက (၅)နစ စမချကများြဖင ေဆာငရကမည အမျးသားအဆငမဟာဗျဟာနင လပငနးစဉ

များအား ြပညစစာ ေရးသားေဖာြပထားပါသည။ ၎ငးမဟာဗျဟာ နင လပငနးစဉများတင

ထနးသမးကာကယေရးအတက အေရးပါသည ဦးစားေပးေနရာများ တးချသတမတြခငး နင

အဆငြမငတငြခငး၊ နငငေတာ၏ ေပ;လစများ နင အြခားက_များတင ဇဝမျးစမျးက

ထနးသမးကာကယေရးအား ထညသငးြခငး၊ ဦးစားေပးထနးသမးကာကယရမည မျးစတများ

vi

အား ထနးသမးကာကယြခငးများ၊ ဇဝမျးစမျးက ထနးသမးေရးလပငနးများတင အစးရ မဟတ

ေသာ အဖအစညးများနင အြခားလမCေရး အဖအစညးများ ပးေပါငးပါဝငလာေစရန ေဆာငရက

ြခငး၊ ဇဝလြခမC နင ကျးေကျာဝငေရာကလာသည နငငြခားမျးစတများနင ပတသက၍

ကာကယထနးသမးေရး လပငနးများေဆာငရကြခငး၊ သဘာဝပတဝနးကျငနင ဇဝမျးစမျ းကများ

ဆငရာ ဥပေဒြပလပငနးစဉများ ပမေကာငးမနလာရန ေဆာငရကြခငး၊ ထနးသမးေရးအတက

အတညြပချကများအား အဆငြမငတငေရးေဆာငရကြခငး နင ဇဝမျးစမျးကထနးသမးေရး

ဆငရာ အသတရားနးEကားမC ြမငမားလာေရး ေဆာငရကြခငးတ ပါဝငပါသည။ ထအြပင သဘာဝ

သယဇာတများ ေရရညတညတေစမည စမအပချပမCနင သဘာဝအေြခခခရးသားလပငနး ဖ 5ဖး

တးတကေရးဆငရာများကလညး ေရးသားေဖာြပထားပါသည။ အခနးအခနးအခနးအခနး((((၆၆၆၆) ) ) ) တင အခနး(၅)၌

ေဖာြပထားသည ဇဝမျ းစမျးကများအား ထေရာကစာ ထနးသမးကာကယေရး နင ေရရည

တညတစာ အသးချေရးတအတက (၅) နစ စမချကများြဖင ေဆာငရကမည အမျးသားအဆင

မဟာဗျဟာ နင လပငနးစဉများအား အေကာငအထညေဖာေဆာငရကရမည ဌာန၊ အဖအစညး

များနင NBSAP ေရရညတညတနငေရးအတက မဟာဗျဟာ နင လပငနးစဉများ အေကာင

အထညေဖာမCအား ေစာငEကညြခငး နင အကြဖတြခငးတက စဉဆကမြပတြပလပရန လအပမC

တအား ေရးသားေဖာြပထားပါသည။

NBSAP သည ြမနမာနငင၏ ေပါXကယလသည ဇဝမျးစမျးကများ ေရရညတညတ

ေစရန ထေရာကေသာ ထနးသမးကာကယြခငးက ေဆာငရကရန လမးညbနမCေပးနငမည မေဘာင

ြဖစ5ပး ဇဝမျးစမျ းကများအား စမအပချပြခငး နင အသးြပြခငးတအတက စမချက ေရးဆရာ

တင ထနးေကျာငးေပးမည အေြခခမေဘာငတစခအြဖစ အသးြပနငမည ြဖစပါသည။

vii

မာတကာမာတကာမာတကာမာတကာ

အကျဉးချပအကျဉးချပအကျဉးချပအကျဉးချပ ........................................................................................................................... iviviviv

အခနးအခနးအခနးအခနး((((၁၁၁၁)))) နဒါနးနဒါနးနဒါနးနဒါနး ................................................................................................................... 1111

၁.၁ ြမနမာနငငရ သဘာဝသယဇာတများ ................................................................................... 1

၁.၂ ြမနမာ NBSAP ၏ ရညရယချက နင အေြခခအချကများ ...................................................... 3

၁.၃ NBSAP ေရးဆြခငး နညးစနစများ .................................................................................... 5

အခနးအခနးအခနးအခနး ((((၂၂၂၂)))) ြမနမာဇဝမျ းစမျ းကြမနမာဇဝမျ းစမျ းကြမနမာဇဝမျ းစမျ းကြမနမာဇဝမျ းစမျ းက နငနငနငနင ၎ငးတ၏ထးြခားမC၎ငးတ၏ထးြခားမC၎ငးတ၏ထးြခားမC၎ငးတ၏ထးြခားမC ............................................................ 7777

၂.၁ ေနရငးေဒသနင ေဂဟစနစများ .......................................................................................... 7

၂.၂ မျးစတများ XကယဝမCနင ေဒသရငးမျးစတများ .................................................................. 12

၂.၃ ကမcာလးဆငရာ မျးသဉးရန အန�ရာယအဆငအတငးရ မျ းစတများ ....................................... 21

၂.၄ စကပျးေရးဆငရာ ဇ၀မျးစမျးကများ ............................................................................... 28

၂.၅ ေမးြမေရးဇဝမျးစမျ းက ................................................................................................ 33

၂.၆ ကျးေကျာဝငေရာကလာေသာမျးစတများ (Invasive Alien Species - IAS) ............................ 35

အခနးအခနးအခနးအခနး ((((၃၃၃၃)))) ြမနမာနငငြမနမာနငငြမနမာနငငြမနမာနငင ဇဝမျ းစမျ းကများဇဝမျ းစမျ းကများဇဝမျ းစမျ းကများဇဝမျ းစမျ းကများ ထနးသမးမCထနးသမးမCထနးသမးမCထနးသမးမC ............................................................ 43434343

၃.၁။ အမျးသားပတဝနးကျငဆငရာ မဝါဒနင အစအစဉ(၂၁) ....................................................... 43

၃.၂။ ဇဝမျ းစမျ းကများအား ထနးသမးကာကယြခငးနင ပတဝနးကျငစမအပချပ လပကငြခငးဆငရာ

တညရဆ အဖအစညးများနင ဥပေဒမေဘာငများ ................................................................ 44

၃.၃ ဇဝမျ းစမျ းကထနးသမးေရးဆငရာ လအပချကများနင စမးေဆာငမCအကြဖတြခငး .................. 61

၃.၄ စကပျးေရး၊ ေမးြမေရး နင ငါးလပငနးက_များမ ဇဝမျးစမျ းကများထနးသမးြခငး .............. 71

၃.၅ ဇဝလြခေရးအတကေဆာငရကချကများ ............................................................................ 75

၃.၆ ဇဝမျ းစမျ းကထနးသမးေရးအတက အဓက5ခမးေြခာကမCများ ............................................... 76

၃.၇ သဘာဝသယဇာတများအလနအက�ထတယသးစြခငး .......................................................... 77

၃.၈ ေနရငးေဒသများယယငးပျကစးေပျာကကယြခငး ................................................................ 79

၃.၉ အေြခခအေEကာငးအရငးများ ........................................................................................... 88

အခနးအခနးအခနးအခနး ((((၄၄၄၄)))) ထနးသမးထနးသမးထနးသမးထနးသမးေရးေရးေရးေရး ဦးစားေပးအဆငများနငဦးစားေပးအဆငများနငဦးစားေပးအဆငများနငဦးစားေပးအဆငများနင အဓကအဓကအဓကအဓက 5ခမးေြခာကမCများ5ခမးေြခာကမCများ5ခမးေြခာကမCများ5ခမးေြခာကမCများ ............................. 94949494

၄.၁ ထနးသမးေရး ဦးစားေပးအဆငများ .................................................................................. 94

၄.၁.၁ မျ းစတရလဒများ ................................................................................................................................... 98

၄.၁.၂ ကျကစားေဒသရလဒများ (Site Outcomes) ........................................................................................ 100

၄.၁.၃ ထနးသမးေရးဆကစပဧရယာရလဒများ (Corridor Outcomes) ......................................................... 101

viii

၄.၁.၄ ထနးသမးေရးဆငရာ ရငးနးြမ ပနမC ဦးစားေပးရလဒများ ...................................................................... 104

၄.၂.၁ ဇဝသယဇာတများအား ေရရညနင မ8တစာ အသးြပြခငး ြပဿနာ ......................................................... 116

အခနးအခနးအခနးအခနး ((((၅၅၅၅)))) ြမနမာနငငတငြမနမာနငငတငြမနမာနငငတငြမနမာနငငတင ဇဝမျ းစမျ းကထနးသမးကာကယြခငးအတကဇဝမျ းစမျ းကထနးသမးကာကယြခငးအတကဇဝမျ းစမျ းကထနးသမးကာကယြခငးအတကဇဝမျ းစမျ းကထနးသမးကာကယြခငးအတက မဟာဗျမဟာဗျမဟာဗျမဟာဗျဟာများဟာများဟာများဟာများ နငနငနငနင လပငနးစမချကများလပငနးစမချကများလပငနးစမချကများလပငနးစမချကများ ........................................................................................... 120120120120

၅.၁ ဇဝမျ းစမျ းကများဆငရာ မဟာဗျဟာများ ....................................................................... 120

၅-၁-၁ ဦးစားေပးထနးသမးကာကယရမညေနရာများအား ြမငတငြခငး ............................................................ 124

၅-၁-၂ အြခားေသာမဝါဒများတင ဇဝမျ းစမျ းကများအား ထညသငးြခငး ........................................................ 129

၅-၁-၃ ဦးစားေပးထနးသမးကာကယရမည မျ းစတများအတက အဓကေဆာငရကရမည လပငနးများအား

အေကာငအထညေဖာြခငး ..................................................................................................................... 134

၅-၁-၄ အဖ အစညးများ၊ တက] သလများနင ပညာရပပငးဆငရာ အဖ အစညးများအား ဇဝမျ းစမျ းက ထနးသမး

ကာကယြခငးတင ြပညတငးမ အစးရမဟတေသာ အဖအစညးများ ထညသငးရန ပပးေပးြခငး ............ 139

၅.၁.၅ ြမနမာနငငတင ထနးသမးေရးဆငရာ ရငးနးြမ ပနမCများြပလပရနအတက စမးေဆာငရညများ ဖနတးြခငး ............................................................................................................................................................ 142

၅.၁.၆ ေဒသတငး နင ေဒသြပငပ စကပျ းေရးမျ းစတများအား ထနးသမးြခငး၊ ေမးြမေရးနင ေရလပငနးရ

ဇဝမျ းစမျ းကများနင မျ းရးဗဇအရငးအြမစများအား စမအပချပရာတင ပးေပါငးပါဝငလာမCအား ြမငတင

ြခငး ..................................................................................................................................................... 145

၅.၁.၇ နငငအဆငဇဝလြခေရး မေဘာငအား အေကာငအထညေဖာေဆာငမC ြမငတငြခငး ................................. 147

၅.၁.၈ ကျးေကျာဝငေရာကလာသည မျ းစတများအား စမအပချပရန ပဏာမလပငနးများအား တးြမငေဆာငရက

ြခငး ..................................................................................................................................................... 149

၅.၁.၉ ပတဝနးကျငဆငရာ ထနးသမးကာကယြခငးနင ပတဝနးကျငဆငရာ အကျ းသကေရာကမCများအား အက

ြဖတြခငးအား ဥပေဒြပနငေရး ေဆာငရကြခငး ..................................................................................... 151

၅.၁.၁၀ ဇဝမျ းစမျ းကများ ထနးသမးကာကယရာတင ြပညသလထအတငး ထနးသမးေရးအသပညာများနင

ဆကသယေဆာငရကမCများအား ြမငတငြခငး ....................................................................................... 153

၅.၂ နငငအဆင ဇဝမျ းစမျ းကဆငရာ လပငနးစမချက (၂၀၁၁ - ၂၀၃၀) .................................... 154

၅.၂.၁ ေရရညတညတခင5မေစေသာ သစေတာအပချပလပကငမC ၅ နစ လပငနးစမချက .................................. 155

၅.၂.၂ ေရရညတညတခင5မေစေသာ ေတာရငးတရ စ�ာနထနးသမးေရး နင သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမများ

အပချပလပကငမC ၅ နစ လပငနးစမချက ............................................................................................. 156

၅.၂.၃ ေရရညတညတခင5မေစေသာ ေရချ အရငးအြမစ အပချပလပကငမC ၅ နစ လပငနး စမချက ................. 157

၅.၂.၄ ေရရညတညတခင5မေစေသာ ကမးရးတနး၊ အ�ဝါ နင က�နးစ ေဂဟစနစများ အပချပလပကငမC ၅ နစ

လပငနးစမချက .................................................................................................................................... 157

၅.၂.၅ ေရရညတညတခင5မေစေသာ ေြမသယဇာတ အရငးအြမစများ အပချပလပကငမC ၅ နစ လပငနးစမချက ............................................................................................................................................................ 158

၅.၂.၆ ေရရညတညတခင5မေစေသာ စကပျ းေရး၊ ေမးြမေရး နင ငါးလပငနး အပချပလပကငမC ၅ နစ လပငနး

စမချက (စကပျ းေရး နင ေမးြမေရးဇဝမျ းစမျ းကများအား ချတဆကြခငး) ........................................ 159

၅.၂.၇ ေရရညတညတခင5မေစေသာ သဘာဝအေြခခခရးသားလပငနး ၅ နစ လပငနးစမချက .......................... 160

၅.၂.၈ ပတဝနးကျင အရညအေသးဆငရာ စမအပချပမC ြမငတငြခငး နင ဇဝလြခမC ၅ နစ လပငနးစမချက .... 161

၅.၂.၉ ဓာတသတ� အရငးအြမစ ထတယသးစြခငးအတက ေရရညတညတခင5မေစေသာ စမ အပချပမCဆငရာ

၅ နစ လပငနးစမချက .......................................................................................................................... 162

ix

အခနးအခနးအခနးအခနး((((၆၆၆၆)))) အကျ းရထေရာကသညအကျ းရထေရာကသညအကျ းရထေရာကသညအကျ းရထေရာကသည NBSAP NBSAP NBSAP NBSAP ြဖစေစေရးအတကြဖစေစေရးအတကြဖစေစေရးအတကြဖစေစေရးအတက ေဆာငရကရမညေဆာငရကရမညေဆာငရကရမညေဆာငရကရမည လပငနးစဉများလပငနးစဉများလပငနးစဉများလပငနးစဉများ .................................................................................................. 163163163163

၆.၁ ဇဝမျ းစမျ းက ထနးသမးေရးဆငရာ ညန�ငးေပါငးစပမCနင အေကာငအထညေဖာမCတအတက

ေဆာငရကရမည က�မးကျငမCနယပယအလက လပငနးစဉများ ........................................... 163

၆.၂ NBSAP အား ေစာငEကညေလလာြခငးနင အကြဖတသးသပြခငး ....................................... 166

၆.၃ ြမနမာနငင၏ NBSAP လပငနးများအား စဉဆကမြပတေဆာငရကြခငး ............................. 167

အကးအကားများအကးအကားများအကးအကားများအကးအကားများ ................................................................................................................. 169169169169

ေနာကဆကတေနာကဆကတေနာကဆကတေနာကဆကတ ((((ကကကက)))) NBSAP ေရးဆေရး အမျ းသားအဆင လပငနးYကးEကပေရးေကာမတ

ေနာကဆကတေနာကဆကတေနာကဆကတေနာကဆကတ (((( ခခခခ)))) နငငအဆငဇဝမျ းစမျ းကမဟာဗျဟာနင လပငနးေဆာငရကမC စမချက

ေရးဆေရးဆငရာ လပငနးအဖ များ

ေနာကဆကတေနာကဆကတေနာကဆကတေနာကဆကတ (((( ဂဂဂဂ)))) ၂၀၁၀ ခနစတင ကမcာလးဆငရာ 5ခမးေြခာကခေနရေသာ ြမနမာနငငရ မျ းစတများစာရငး။

ေနာကဆကတေနာကဆကတေနာကဆကတေနာကဆကတ ((((ဃဃဃဃ)))) သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမများနင ကာကယထားေသာ အဓကမျ းစတများ (တညေထာင5ပး နင အဆြပ)။

ေနာကဆကတေနာကဆကတေနာကဆကတေနာကဆကတ (((( ငငငင)))) ြမနမာနငငရ ဇဝမျ းစမျ းကများဆငရာ အဓကနယေြမများစာရငး။

ေနာကဆကတေနာကဆကတေနာကဆကတေနာကဆကတ (((( စစစစ)))) ြမနမာနငငရ ထနးသမးကာကယေရးဆငရာ ေတာရငးတရ စ�ာနများ ြဖတသနးလမး။

x

ပများပများပများပများ

ပ (၁) အငဒချ ငးနားက�နးဆယရ ြမနမာနငငတညေနရာ။

ပ (၂) ြမနမာနငငရေတာအမျးအစားများအလက သစေတာဧရယာ (စစေပါငးသစေတာ ဧရယာ၏ ရာခငနCနး)။

ပ (၃) အဓက ေြမဆလbာ ဇနများ။

ပ (၄) အဓက မးေရချန ဇနများ။

ပ (၅) ြမနမာနငငရ သဘာဝထနးသမးေရး နယေြမများ နင အာဆယအေမအနစ ဥယျာဉများ တညေနရာြပေြမပ။

ပ (၆) ၁၉၂၀ နင ၂၀၁၀ ြပညနစတအEကား သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမများ တးတကလာမC။

ပ (၇) ၂၀၀၄ ခနစ နင ၂၀၁၀ ြပညနစအEကား ကမcာလးဆငရာ 5ခမးေြခာကမC ခေနရေသာ မျ းစတ များတင ြမနမာနငငမ ပါဝငသည မျ းစတများ ရာခငနCနး။

ပ (၈) ငါးမနးထနးသမးေရးနယေြမ။.

ပ (၉) ၁၉၉၀ နင ၂၀၁၀ ြပညနစများအEကား ြမနမာနငငရ က) သစေတာဖးလbမးမC နင ခ) နစစဉ ပျမးမ8ေတာပျကစးနCနး။

ပ(၁၀) ၂၀၀၅ ခနစ နင ၂၀၀၇ ခနစတအEကား ရကကးခေသာ Landsat 5ဂ ဟတဓာတပများမ ထတယထားသည ြမနမာနငင၏ သစေတာဖးလbမးမCအေြခအေန။

ပ (၁၁) ဧရာဝတြမစဝက�နးေပ;ေဒသတင ဒေရေတာများ ေြပာငးလမC။

ပ (၁၂) ၁၉၇၀ ြပညနစ နင ၂၀၃၉ ခနစအတငး ြမနမာနငငတင အပချနြမငတကလာနငမC အလားအလာ။

ပ (၁၃) ၂၀၀၄ ခနစတင ြမနမာနငငရ ကမcာလးဆငရာ 5ခမးေြခာကမC ခေနရေသာ မျ းစတများ။

ပ (၁၄) ြမနမာနငငရ ေတာရငးတရ စ�ာနများ ြဖတသနးလမး နင ဦးစားေပးထနးသမးကာကယ ရမည ေနရာများ။

ပ (၁၅) ြမနမာနငငတင ဦးစားေပးထနးသမးကာကယရမည ေတာရငးတရ စ�ာန ြဖတသနးလမးများ နင ဇဝမျ းစမျ းက ထနးသမးေရးအတက ထပေဆာငးဦးစားေပးသငသညေနရာများ။

BOXBOXBOXBOX

Box Box Box Box ((((၁၁၁၁)))) ြမနမာနငငရ ပတဝနးကျငထနးသမးေရးနင ဆကနယသည ဥပေဒများ

xi

ဇယားများဇယားများဇယားများဇယားများ

ဇယား (၁) ြမနမာနငင၏ ကမးရးတနးဧရယာများနင ပငလယြပငတတင ေလလာေတရရေသာ အ�ဝါနတကသတ� ဝါမျ းစတများစာရငး

ဇယား (၂) ြမနမာနငငရ ငါးမနးမျ းစတများစာရငး

ဇယား (၃) ြမနမာနငငရ သန�ာေကျာကတနးမျ းစတများစာရငး

ဇယား (၄) ြမနမာနငင၏ အဓက စကပျ းေရး ရာသဥတ အပငးအြခားေဒသများ

ဇယား (၅) ြမနမာနငငအတငး အပငမျ းက သဘာဝအရငးအြမစများ စေဆာငးထားရမC ၊ ex-situ

နညးြဖင ထနးသမးထားရမCနင ပျနမCများ၏ လကရအေြခအေန

ဇယား (၆) ြမနမာနငငအတငး ေမးြမေသာ အမေမးတရ စ�ာနများ

ဇယား (၇) ြမနမာနငငရ IAS မျ းစတများ၏ လက�ဏာများ

ဇယား (၈) ြမနမာနငင၏ အဓက IAS မျးစတများစာရငး

ဇယား (၉) ြမနမာနငငမ လကမတေရးထးထားေသာ ကနဗငးရငးများနင သေဘာတညချကများ

ဇယား (၁၀) ြမနမာနငင၏ တညေထာင5ပး သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမများနင အဆြပ သဘာဝ ထနးသမးေရးနယေြမများဆငရာ သတငးအချကလကများ

ဇယား (၁၁) ေနရငးေဒသများအလက သဘာဝနယေြမများတညေထာငထားမC

ဇယား (၁၂) ၂၀၀၄-၂၀၁၀ ခနစအတငး ကမcာမျ းသဉးေပျာကကယရန အန�ရာယရေသာ မျ းစတ များတင ပါဝငမCရာခငနCနး

ဇယား (၁၃) သစေတာဦးစးဌာန၏ နစစဉေငေEကးအသးြပမC (၁၉၈၈ ခနစ အေြခခတနဖး)

ဇယား (၁၄) မရငးေဒသြပငပ၌ ထနးသမးြခငး (ex-situ conservation) အတက အမျ းသား မျ းေစဘဏတင ထနးသမးထားသည အပငများ

ဇယား (၁၅) ၂၀၀၅-၂၀၀၇ ခနစအတငး ရကကးထားသည Landsat 5ဂ ဟတဓါတပများမ ထတလပထားသည ြမနမာနငငသစေတာဖးလbမးမCအေြခအေန

ဇယား (၁၆) ြမနမာနငင၌သာ ေတရရသည ကမcာလးဆငရာ မျ းသဉးရန အန�ရာယရသည မျ းစတများ

ဇယား (၁၇) ကမcာလးဆငရာ မျ းသဉးရနအန�ရာယရ ြမနမာေဒသရငးမျ းစတများ ကျကစားရာ KBA များ

ဇယား (၁၈) ြမနမာနငငရ ထနးသမးေရးဆကစပဧရယာများ

ဇယား (၁၉) ထနးသမးေရးဆငရာ ရငးနးြမ ပနမCအတက ဦးစားေပး ေဆာငရကရမည ထနးသမး ေရး ဆကစပဧရယာများနင ကျကစားေဒသများ

xii

ဇယား (၂၀) ြမနမာနငငရ ဇဝမျ းစမျ းကထနးသမးေရးအတက ဦးစားေပး မျ းစတများ

ဇယား (၂၁) ြမနမာနငငရ ဇဝမျ းစမျ းကထနးသမးေရးအတက ထပမလျာထားဦးစားေပး မျ းစတ

များ

ဇယား (၂၂) မဟာဗျဟာဦးတညချက နင ဦးစားေပးေဆာငရကရမည လပငနးများ။

ဇယား (၂၃) ဇဝမျ းစမျ းကထနးသမးေရး မဟာဗျဟာ အေကာငအထညေဖာရာတင တာဝနယ ေဆာငရကရမည အဖ အစညးများ

ဇယား (၂၄) အလယအလတကာလ လပငနးမေဘာငအား အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရကရမည အဖ အစညးများ။

အတေကာအတေကာအတေကာအတေကာကကကက စစစစကားလးများကားလးများကားလးများကားလးများ

AAC နစစဉခငြပေတာထက

AD ဧရာဝတ ြမစဝက�နးေပ;ေဒသ

AHP အာဆယ အေမအနစဥယျာဉ

ARDC စကပျ းေရးသေတသန နင ဖ 5ဖးေရးေကာပေရးရငး

ASL ပငလယေရမျကနာြပငအြမင

BANCA ဇဝမျးစမျ းက နင သဘာဝထနးသမးေရးအသငး

CARI စကပျ းေရးဗဟသေတသနဌာန

CAS ကယလဖးနးယား အကယဒမသပA

CBD ဇဝမျးစမျ းကဆငရာ ကနဗငးရငး

CBNRM ေဒသခြပညသများအား အေြခြပထားသည သဘာဝသယဇာတ အရငးအြမစ စမ အပချပြခငး

CFI ေဒသခြပညသ အစအဖ ပင သစေတာလပငနးဆငရာ ညbနEကားချကများ

CHM ဇဝမျးစမျ းက သတငးအချကအလက ြဖန ချေရးကနယကစနစ

CITES မျးဆကပျကသဉးလဆ ေတာရငးတရ စ�ာနနင သစပငပနးမနများ နငငတကာ

ကနသယမCဆငရာ ကနဗငးရငး

DAD-IS ေမးြမထားေသာ တရ စ�ာနမျးများဆငရာ သတငးအချကအလကများစနစ

DAR စကပျ းေရး သေတသနဦးစးဌာန

DDA စညပငသာယာေရးဦးစးဌာန

DISI စကမCလပငနးYကးEကပေရး နင စစေဆးေရးဦးစးဌာန

DOF ငါးလပငနးဦးစးဌာန

DSWF ေဒးဗစရကပကဒ ေတာရငးတရ စ�ာနရနပေင

DWIRS ေရအရငးအြမစ နင ြမစေချာငးများ ဖ 5ဖးတးတကေရးဦးစးဌာန

xiii

EBAs ေဒသရငး ငကမျးစတများ ဧရယာ

ECODEV ေဂဟစနစနင စးပားဖ 5ဖးတးတကေရးအဖ

EIA သဘာဝဝနးကျငအေပ; အကျးသကေရာကမCက အကြဖတြခငး

EP အေရဘက ကနးြမငေဒသ

EPA သဘာဝဝနးကျငဆငရာ ေဆာငရကမCက အကြဖတြခငး

FAO စားနပရက�ာ နင စကပျးေရးအဖ

FD သစေတာဦးစးဌာန

FREDA သစေတာသယဇာတ၊ ပတဝနးကျင ဖ 5ဖးေရး နင ထနးသမးေရးအဖ

FSWG စားနပရက�ာ လြခေရးလပငနးအဖ

FUG သစေတာ သယဇာတ အသးြပသများအဖ

GAD အေထေထအပချပေရးဦးစးဌာန

GCDT ကမcာ သးနမျးစတများအဖ

GDP ြပညတငးအသားတငထတလပမC

GEF ကမcာပတဝနးကျငဆငရာေထာကပမC

IAS ကျးေကျာဝငေရာကလာေသာမျးစတများ

IBAs ငကမျးစတများဆငရာ အေရးပါေသာ ေနရာများ

ITPGRFA စားနပရက�ာ နင စကပျးေရးအတက အပငမျးရးဗဇဆငရာ အြပညြပညဆငရာ စာချပ

ITTA အြပညအြပညဆငရာ အပပငးသစ သေဘာတညချက

IUCN သဘာဝဝနးကျင ထနးသမးေရး အြပညြပညဆငရာအဖ

JICA ဂျပန အြပညအြပညဆငရာ ပးေပါငးေရးအဖ

KBA အဓကအေရးပါေသာ ဇဝမျးစမျးက တညရနယေြမ

LBVD တရ စ�ာနေမးြမေရး နင ေဆးကသေရး ဦးစးဌာန

MAB Man and the Biosphere

MAS ြမနမာစကပျးေရးလပငနး

MCDC မန�ေလး5မ ေတာ စညပငသာယာေရးေကာမတ

MERN ဒေရေတာ နင ပတဝနးကျင ြပနလညထေထာငေရး ကနရက

MOAI လယယာစကပျးေရး နင ဆညေြမာငးဝနYကးဌာန

MOBA နယစပေရးရာဝနYကးဌာန

MOCU ယဉေကျးမCဝနYကးဌာန

MOE ပညာေရးဝနYကးဌာန

MOECAF ပတဝနးကျငထနးသမးေရး နင သစေတာေရးရာဝနYကးဌာန

MOEN စမးအငဝနYကးဌာန

xiv

MOFA နငငြခားေရးရာဝနYကးဌာန

MOH ကျနးမာေရးဝနYကးဌာန

MOHT ဟတယ နင ခရးသားလာေရးဝနYကးဌာန

MOI စကမCဝနYကးဌာန

MOINFO ြပနEကားေရးဝနYကးဌာန

MOLF ေမးြမေရး နင ေရလပငနးဝနYကးဌာန

MOM သတ� တငးဝနYကးဌာန

MONPED အမျးသားစမကနး နင စးပားေရးဖ 5ဖးတးတကမC ဝနYကးဌာန

MORT ရထားပေဆာငေရးဝနYကးဌာန

MOT ပေဆာငေရးဝနYကးဌာန

MSS ြမနမာေရးချယခတလနညးစနစ

NBSAP နငငအဆင ဇဝမျးစမျးကဆငရာ မဟာဗျဟာ နင လပငနးစမချက

NCEA ပတဝနးကျငထနးသမးေရးအမျးသားေကာမရင

NCNPP သဘာဝထနးသမးကာကယေရး နင အမျးသားဥယျာဉများစမကနး

NECC ပတဝနးကျငထနးသမးေရးေကာမတ

NGO အစးရမဟတေသာအဖအစညးများ

NISM-GPA National Information Sharing Mechanism on Global Plan of Action NM ေြမာကပငးေတာငတနးများ

NSDS အမျးသား ေရရညထာဝစဉ ဖ 5ဖးတးတကေရး မဟာဗျဟာ

NTFP သစမဟတေသာ သစေတာထကပစ@ညး

NWCD သဘာဝဝနးကျင နင သားငကတရ စ�ာန ထနးသမးေရးဌာန

OAG ေရ ေနချပရး

PAs သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမ

PAS သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမစနစ

PFE အ5မတမးသစေတာေြမ

PGR အပငမျးရးဗဇအရငးအြမစ

SALT ေတာငေစာငးများ၌ စကပျးေရးနညးပညာ

SAr Semi-arid

SAs Secondary Areas

SC ေတာငဘကကမးရးတနးေဒသ

SLORC နငငေတာ5ငမဝပပြပားမCတညေဆာကေရးအဖ

SLRD ေEကးတငနင ေြမစာရငးဦးစးဌာန

SMTA Standard Material Transfer Agreement

xv

SP ေတာငဘကလငြပငေဒသ

SPDC နငငေတာေအးချမးသာယာေရးနငဖ 5ဖးေရးေကာငစ

SSC Species Survival Commission

UNCCD ကလသမဂg သကန�ာရြဖစထနးလာမC တကဖျကေရးကနဗငးရငး

UNDP ကလသမဂg ဖ 5ဖးမCအစအစဉ

UNEP ကလသမဂg ပတဝနးကျငအစအစဉ

UNESCO ကလသမဂg ပညာေရး၊ သပA နင ယဉေကျးမCအဖ

UNFCCC ကလသမဂg ရာသဥတေြပာငးလလာမCဆငရာ ကနဗငးရငး

WC အေနာကဘကကမးရးတနးေဒသ

WCS သားငကထနးသမးေရးအဖ

WFP ကမcာစားနပရက�ာအစအစဉ

WH အေနာကဘကေတာငတနးေဒသ

WHC ကမcာယဉေကျးမCအေမအနစ ကနဗငးရငး

WRUD ေရအရငးအြမစအသးချေရးဦးစးဌာန

WWF ကမcာေတာရငးတရ စ�ာနရနပေငအဖ

YCDC ရနကန5မ ေတာ စညပငသာယာေရးေကာမတ

ြမနမာြမနမာြမနမာြမနမာ NBSAP NBSAP NBSAP NBSAP 1

ပပပပ ၁၊၁၊၁၊၁၊ အငဒချငးနားက�နးဆယရ ြမနမာနငငတညေနရာ။

အခနးအခနးအခနးအခနး((((၁၁၁၁))))

နဒါနးနဒါနးနဒါနးနဒါနး

၁၁၁၁....၁၁၁၁ ြမနမာနငငြမနမာနငငြမနမာနငငြမနမာနငငရ ရ ရ ရ သဘာဝသယဇာတများသဘာဝသယဇာတများသဘာဝသယဇာတများသဘာဝသယဇာတများ

ြမနမာနငငသည အေရ ေတာငအာရ ကနးတငးပငးေဒသအတငး ဧရယာအကျယဆးနငင

ြဖစ5ပး ဧရယာအကျယအဝနးမာ ၂၆၁၂၂၈ စတရနးမင (၆၇၆၅၇၇ စတရနးကလမတာ) ြဖစပါ

သည။ ြမနမာနငငသည ေြမာကလတ� ကျ ၉ ဒဂရ ၂၈ မနစ နင ၂၈ ဒဂရ ၂၉ မနစအEကား၊ အေရ

ေလာငဂျကျ ၉၂ ဒဂရ ၁ဝ မနစ နင ၁ဝ၁ ဒဂရ ၁ဝ မနစ အEကားတင တညရပါသည။

ြမနမာနငငသည ေြမာကဘက နင အေရ ေြမာကဘကတင တရတြပညသသမaတနငင၊ အေရဘက တင လာအြပညသဒမကရကတစသမaတနငင နင အေရ ေတာငဘကတင ထငးနငင၊ အေနာက

ဘကတင ဘဂsလားေဒရနငင၊

အန�ယနငငတနင အြပညြပည

ဆငရာ နယနမတချငး ထစပလျက

ရပါသည။ ြမနမာနငငသည ေြမာက

မ ေတာငသ ကလမတာ ၂၁ဝဝ ရည

လျား5ပး အေရ မ အေနာကသ

ကလမတာ ၉၂၅ ရပါသည။ ြမနမာ

နငငသည ဘမရပသင အေနအထား

အရ မတေစာကေသာ ေတာငကနး

ေတာငတနးများ၊ ကနးြမငေဒသ

များ၊ အေရဘက၊ ေြမာကဘက နင

အေနာကေြမာကဘက ပငးတင

ြမငမားေသာ ေတာငတနးများသည

ြမနမာနငငအလယပငး ေြခာကေသ

ေဒသက ဝနးရလျကရ5ပး အေနာက

ဘက ကမးရးတနးေဒသ၊ ေြမနမ

ြမစဝမးေဒသ နင ကမးရးတနး

ေဒသမ တစဆင ေတာငဘကရ

ယးဒယားက�နးဆယ နင ဆကစပ

လျကရပါသည။ ေြမာကမ ေတာငသ

အဓကြမစYကး ေလးသယ ြဖစေသာ

ဧရာဝတ၊ ချငးတငး၊ စစေတာငး

နင သလငြမစများ ေပါငးစညး5ပး ြမစလကတကခများ နင ကျယြပန ေသာ ြမစဝမးေဒသများက

ေနြပညေတာေနြပညေတာေနြပညေတာေနြပညေတာ


ြဖစေပ;ေစသည။ ဟမဝန�ာေတာငတနး၏ အေရဘကအစတအပငးြဖစေသာ ဆးနငးဖးလbမး

လျကရသည ခါကာဘရာဇ ေတာငထတသည ပငလယေရမျကနာြပငအြမင ၅၈၈၁ မတာ

ြမငမား5ပး နငင၏ေြမာကဖျား၌ တညရကာ ြမနမာနငငတငသာမက အေရ ေတာငအာရတငပါ

အြမငဆးေတာငထတ ြဖစပါသည။ အေနာကဘက နတြမစဝ နင ေတာငဘက ဝတရယ

က�နးဆယ ကမးရးတနးတစေလျာကမာ ဘဂsလားပငလယေအာနငအ5ပင တညရကာ အကဒမန

ကမးရးတနးအထ ကလမတာ ၂၈၃၂ ရညလျားပါသည။ နငင၏ေြမာကဖျား ကနးြမငေဒသ

များမလ၍ ြမနမာနငင၏ ရာသဥတက အပပငးမတသနရာသအြဖစ သတမတေသာလညး

အချ ေဒသများ၌ ြခားနားချကများရပါသည။ တစနစပတလးတင ဥတသးပါးရ5ပး ေနဥတသည

မတလမ ေမလအထ လညးေကာငး၊ မးဥတသည ဇနလမ ေအာကတဘာလအထ လညးေကာငး၊

ေဆာငးဥတသည နဝငဘာလမ ေဖေဖာဝါရလအထလညးေကာငး ြဖစပါသည။ ရာသဥတက

လက၍ နငငအနအြပား၌ ေနဥတတင ေနအပချန ၃၂ ဒဂရစငတဂရတမ ၃၈ ဒဂရစငတဂရတ

အတငးလညးေကာငး၊ မးရာသတင ေနအပချန ၂၅ ဒဂရ စငတဂရတမ ၃၅ ဒဂရစငတဂရတအထ

လညးေကာငး၊ ေဆာငးရာသတင ေနအပချန ၁ဝ ဒဂရ စငတဂရတမ ၂၅ ဒဂရစငတဂရတအထ

လညးေကာငး ေတ ရရပါသည။ နစစဉပျမးမ8မးေရချန အြမငဆးမာ ကမးရးတနးေဒသများတင

၂၅ဝဝ မလမတာအထြဖစ5ပး အနမဆးအေနြဖင နငငအလယပငး အပပငးေြခာကေသ ေဒသ၌

၅ဝဝ မလမတာြဖစပါသည။

ပထဝအေနအထား နင ေြမမျကနာသငြပငအရ ြမနမာနငငသည သဘာဝသယဇာတများ ေပါXကယလပါသည။ ပအကစစတေသာ ေတာငတနးများတင အဖးတနသစမျးြဖစသည က�နး

အပါအဝင သစမျးများစာ ေပါကေရာကလျက ရပါသည။ အေနာကဘက သကနေတာငတနး

များတင ဓါတသတ� ရငးများ မေတ ရရေသာလညး အေရဘက သကရငေတာငတနးများတင

ေဘာတငးမ ဇင၊ ေမာချးမ တနစတငတအပါအဝင ေင၊ ခစသည ေြမာကများစာေသာ ဓါတသတ�

ရငးများက ေတ ရရပါသည။ ထအြပင တန သsာရေတာငပငးသည အေရ ေတာငအာရ သြဖဇန၏

အစတအပငး တစခြဖစသည။ ထသတ� များထက ပမအေရးYကးေသာ ချငးတငးနင ြမစသာြမစဆ

အနးရ ကေလးဝတင ေကျာကမးေသးအရငးအြမစများေတ ရရ5ပး ေရန နင သဘာဝဓါတေငများ

က ဧရာဝတြမစအလယပငး ေြမနမလငြပငေဒသ၌ ေတရသည။ ေရနလပငနးမာ ကမcာလးဆငရာ

အတငးအတာြဖင ပမာဏ မများြပားေသာလညး ကမးနး နင ကမးလနေရနရာေဖေရးတင

ြပညပမ ပးေပါငးေဆာငရကမC ပမများြပားလာမCေEကာင ၁၉၉ဝ ြပညနစ အေစာပငးမစ၍ ေရန

လပငနးမာ များစာတးတကလာပါသည။

ြမနမာနငငသည စကပျးေရးလပငနးဆငရာ သယဇာတေပါများစာ ပငဆင5ပး ဆနေစျး

နCနး ြမငမားမC၊ မျးေကာငးမျ းသန များရရမC နင ေရရရြခငး ပမေကာငးမနမCတေEကာင ဧရာဝတ

ြမစဝက�နးေပ;ေဒသသည ြမနမာနငင၏ ဆနအးYကးသဖယ ြဖစလာပါသည။ ဆညေြမာငး

တာတမစနစ တးတကဖ 5ဖးလာြခငးေEကာင ြမနမာနငငအလယပငး အပပငးေဒသသည ဆထက

သးန နင ဝါဂမးတက အဓကထတလပေသာ ေဒသြဖစလာပါသည။ တနသsာရေဒသအေနြဖင


ရာဘာ နင သးနများ စကပျးရနအတက အထးသငေလျာပါသည။ ကျယြပန ေသာ စကပျးေြမများ

အြပင ြမနမာနငငသည ကလမတာ ၂၈ဝဝ ေကျာ ရညလျားေသာ ကမးရးတနးများ၊ ဟကတာ ၈.၂

သနးရေသာ ကနးတငး ေရချအငများ နင ဟကတာ ဝ.၅ သနးရေသာ စမအငများစသည

များစာေသာ ေရချ နင အ�ဝါ အရငးအြမစများက ပငဆငထားသည။

တရားဝငထတြပနထားေသာ ခန မနးချကများအရ ပငလယြပင ငါးလပငနးမ ေရရည

ထကကနအြဖစ အများဆး တနေပါငး(၁.ဝ၅) သနးခန က နစစဉ ထတလပရရနငပါသည။ ၂ဝဝ၅

ခနစ နင ၂၀၀၆ ခနစအတငး ြမနမာနငငသည ေရချ နင ေရငနအရငးအြမစများမ ငါး နင ပစန

(၂,၅၈၅,၅၃၈) မကထရစတန ထတလပခပါသည (CSO ၂၀၀၇)။ ငါးလပငနးအြပင ြမနမာ

ကနးတငးေရြပငများတင ေရအားလ8ပစစ အေြမာကအြမားထတလပနငသည အလားအလာရ5ပး

ယခအထ(၁%)ကသာ ထတယ အသးချနငေသးပါသည။ ကြပားြခားနားေသာ ေြမမျကနာသငြပင

အေြခေနတေEကာင ထးြခားေသာ ေဂဟစနစများရ5ပး ၎ငးတသည ေြမာကြမားလစာေသာ

အပငနင တရ စ�ာနမျးစတတ၏ မခရာ ြဖစပါသည။ ြမနမာနငငအား အာရေဒသ၏ ဇဝမျးစ

မျးကများဆငရာ ေနာကဆးအစနအဖျားနယေြမတစခအြဖစ သတမတေခ;ဆ5ပး နတက

သတ� ဝါမျ းစတ (၂၅၁) မျး၊ တားသားသတ� ဝါ (၂၇၂) မျး၊ ငကမျ းစတ (၁ဝဝဝ) ေကျာ နင

အပငမျးစတ (၁၁ဝဝဝ) ေကျာ ရပါသည။

နငင စစေပါငးလဦးေရ သနး (၅ဝ)ေကျာ၏ သးပနစပမာ ေကျးလကေဒသများ၌ ေနထင

လျကရပါသည။ တငးရငးသား မျးနယစေပါငး (၁ဝဝ) ေကျာရ5ပး အများစမာ ဗမာလမျးြဖစ5ပး စစေပါငးလဦးေရ၏ (၇ဝ %) ခန ရပါသည။ လဦးေရစစေပါငး၏ (၉ဝ %) မာ ဗဒ�ဘာသာဝငများ

ြဖစ5ပး ခရစယာန၊ မတစလငနင ဟန� ဘာသာဝငများလညး ေနထငလျကရEကပါသည။ အထကပါ

ေဖာြပချကများသည ြမနမာနငင၏ လမCေရး၊ ယဉေကျးမC၊ စးပားေရး၊ ေဂဟစနစ နင ဇဝရပ

ကြပားြခားနားြခငးများက သသာထငရားေစပါသည။ နငငသားများ၏ အကျးစးပားအား

အြမငဆး ရရရနအတက ယငးကသ ကြပားြခားနားြခငးများမ ေရရညတည5မေသာ ဇဝမျးစ

မျးကများ ထနးသမးကာကယြခငး နင စမအပချပြခငးအား လအပေEကာငး ေဖာထတြပသ

လျက ရပါသည။

၁၁၁၁....၂၂၂၂ ြမနမာ ြမနမာ ြမနမာ ြမနမာ NBSAP NBSAP NBSAP NBSAP ၏ ၏ ၏ ၏ ရညရယချကရညရယချကရညရယချကရညရယချက နင နင နင နင အေြခခအေြခခအေြခခအေြခခအချကများအချကများအချကများအချကများ

ြမနမာ NBSAP သည ဇဝမျးစမျးကကနဗငးရငး(CBD)အဖဝငနငငအေနြဖင တာဝနရ

မCက လကနာြဖညဆညးေရး နင ဇဝအရငးအြမစများအား ေရရညစဉဆကမြပတ သးစနငေရးတ

အတက နငငေတာအစးရ နင ြပညသများ၏ ကတကဝတတစခ ြဖစပါသည။ ဇဝမျးစမျ းကအား

ထနးသမးကာကယြခငးသည ြပညသအများစ၏ အသကေမးဝမးေကျာငးမCအား လြခစတချ

ေစရနသာမက နငင၏ထာဝစဉဖ 5ဖးတးတကမC နင စးပားေရးဖ 5ဖးမCတတင အလားအလာ

ေကာငးများ တးတကလာေရးအတကပါ ြဖစပါသည။ ထေEကာင NBSAP ၏ ရညရယချကမာ

ပငလငးြမငသာမC၊ တာဝနယမC နင ညမ8မCတအေပ; အေြခခ၍ ဇဝမျးစမျးကများ နင သဘာဝ


သယဇာတအရငးအြမစများအား ထေရာကစာထနးသမးကာကယြခငးနင စမအပချပြခငးတတင

မဟာဗျဟာေရးဆေရးမေဘာငတစခ ပပးေပးေရးက ရညရယသည ြမနမာနငင၏ ေပါXကယ

လသည ဇဝမျးစမျးကများ ထနးသမးကာကယြခငးဆငရာ စမချကေရးဆရန ထနးေကျာငးေပး

မည အဓကလမးညbနချကအြဖစ NBSAP မ ပပးေရး ြဖစပါသည။ NBSAP ၏ အဓက

ရညရယချက(၂)ခမာ-

(၁) ဇဝမျးစမျ းက စမအပချပြခငးအတက ထနးသမးေရးလပငနး ေဆာငရကမည

ရငးနးြမပနမCများ ြပလပရာတင ဦးစားေပးအဆငအတနးများသတမတရန နင

(၂) ဇဝမျးစမျ းကဆငရာကစ@ရပများက ေြဖရငးရာတင ေရးချယေဆာငရကသငသည

နယပယများဖ 5ဖးတးတကေစရနတ ြဖစEကသည။

ြမနမာ NBSAP က ြပဌာနး5ပးြဖစသည ေအာကေဖာြပပါ ပတဝနးကျငထနးသမးေရး

မဝါဒများ၊ လပငနးအစအစဉများ နင စဉဆကမြပတဖ 5ဖ းတးတကေရး ရညရယချကများက

အာမခချကရရေစေရးအတက ေရးဆခပါသည-

(က) အမျးသားပတဝနးကျငမဝါဒ (Myanmar National Environmental Policy)

( ခ) ြမနမာလပငနးစဉ - ၂၁ (Myanmar Agenda 21)

( ဂ) အမျးသားထာဝစဉဖ 5ဖးတးတကေရးမဟာဗျဟာများ (National Sustainable

Development Strategy for Myanmar)

ြမနမာနငငတင ဇဝမျးစမျးကထနးသမးေရးသည ေရးအစဉအဆကကပင တငကျယစာ ေဆာငရကလာခပါသည။ မန�ေလး5မအနးအနားတင တရ စ�ာနေဘးမေတာတစခက တရ စ�ာန

များ ခလCရာအြဖစ ၁၈၅၉ ခနစတင မငးတနးမငးYကးမ အမန ေတာြပနတမးထတ၍ ပထမဦးဆး

ြပဌာနးကာကယခပါသည။ စတပငးဆငရာ နင လကေတနယပယတတင စထငလျကရသည

ယဉေကျးမCထးတမးစဉလာအရ တညရေသာ ထနးသမးကာကယေရးအေပ; အေြခြပ၍ ြမနမာ

NBSAP ေရးဆေရးအတက အေြခခမ(၅) ရပအား ချမတခပါသည။ ထအေြခခမ (၅) ရပမာ-

(၁) ြမနမာနငငရ ဇဝမျးစမျးကများ နင ကျယြပန ေသာ ေဂဟစနစများ အဓန ရည

တညတေရးမာ နငင၏ ေရရညဖ 5ဖ းတးတကေရးအတက အေရးYကးရမ8မက

ကမcာပတဝနးကျငအတကလညး အေရးပါလေပသည။ ဇဝသယဇာတများက

အေြမာအြမငရရ အသးချရန လအပ5ပး ၎ငးအတက လကရေရာ အနာဂတတငပါ

ပတသကသများအားလး စတပါဝငစားစာ ဟနချကညည ေဆာငရကရနမာလညး

လအပပါသည။

(၂) ြမနမာလအဖ အစညးသညလညး ပတဝနးကျငက ထခကမCမရေစဘ သဘာဝတရား

နင ဟနချကညစာ ေနထငမCဘဝပစက YကကနစသကEကပါသည။ ထကသ

ေကာငးြမတသည အစဉအလာ နင လပကငေဆာငရကသည လမCေရးဆငရာ


အရငးအနးက မေပျာကပျကေအာင ထနးသမး ေစာငေရာကေမးြမသားEကရန

လအပ5ပး ဇဝမျးစမျးကထနးသမးေရးလပငနး၌ ထေရာကစာ အသးြပEကရမည

ြဖစသည။ အထးသြဖင ေဒသခနင တငးရငးသားလမျးတ၏ အခငအေရးများအား

ေစာငေရာကေပးြခငးသည ၎ငးတ၏ ေဂဟစနစနင သဟဇာတြဖစစာ ယဉတ

ေနထငနငေရးအတက အလနအေရးYကးပါသည။

(၃) ထေရာက5ပး က�မးကျငေသာ ဇဝမျးစမျ းက ထနးသမးေရးလပငနးများ၌

ေအာကေြခ အဆငရ သကဆငသများအားလး ပးေပါငးပါဝငမCရမသာ ေအာငြမငမC

ရရနငမည ြဖစသည။ ေဒသခအစအဖ များနင အမျးသမးများ၏ အခနးက_က

အသအမတြပ5ပး ဇဝသယဇာတများစမအပချပရာ၌ ၎ငးတ၏ ပးေပါငးေဆာငရက

မCက ြမငတင၍ ပဂgလကက_နင ြပညသလထတ၏ တကတကXကXက ပးေပါငး

ပါဝငေဆာငရကမCများ ခငမာအားေကာငးလာေစရန အစးရအေနြဖင အားေပး

ကညရပါမည။

(၄) ေရရည၌ ဇဝသယဇာတများက ထာဝစဉဖ 5ဖ းေရးမာ အသးချရာတင တနးတညမ8

ေရးသည အေရးအYကးဆးအရာပင ြဖစသည။ ဝငေငနညးပါးသများ နင စးပားေရး

အရ အကျ းအြမတမရရေသာ ြပညသများအတက ဘသယဇာတများ ထတယသးစ

ခင ရရေရးအား အထးအေလးထား ေဆာငရကေပးရပါမည။

(၅) သဘာဝသယဇာတ စမအပချပြခငး နင ဇဝမျးစမျးက ထနးသမးေရးလပငနး ေအာငြမငရန မညသညYကးပမးအားထတမCမျ း၌မဆ စမးေဆာငရညြမငမား

ေရးမာ အထးလအပပါသည။

၁၁၁၁....၃၃၃၃ NBSAP NBSAP NBSAP NBSAP ေရးဆြခငး နညးစနစများေရးဆြခငး နညးစနစများေရးဆြခငး နညးစနစများေရးဆြခငး နညးစနစများ

NBSAP က လပငနးအဖအစညးအေဝးများ နင အလပရေဆးေနးပများ၌ ပါဝင

တကေရာကခသည သကဆငသများ၏ နးေနာဖလယြခငး၊ အEကြပသးသပြခငးတြဖင ေရးဆခ

ပါသည။ ဆကစပဌာနများမ ေပးပရရေသာ ကနးဂဏနးအချကအလကများက ပတဝနးကျင

ထနးသမးေရး နင သစေတာေရးရာဝနYကးဌာန၊ သစေတာဦးစးဌာန၊ သဘာဝဝနးကျင နင

သားငကတရ စ�ာနထနးသမးေရးဌာနမ ေကာကနတစစညးြခငး၊ စစစတညးြဖတြခငး နင

အကျဉးချပြခငးတက ြပလပခပါသည။ ဇဝမျးစမျးကဆငရာ မဟာဗျဟာ နင လပငနးစမချက

ေရးဆေရးဆငရာ အမျးသားအဆင လပငနးYကးEကပေရးေကာမတ (National Steering

Committee)က သကဆငရာ အစးရဌာနအသးသးမ ပဂg လများြဖင ဖ စညးခကာ ၎ငးေကာမတ

၏ ဦးေဆာငYကးEကပမCြဖင NBSAP အား ေရးဆခပါသည (ေနာကဆကတ က)။

လပငနးအဖ များ နင အစညးအေဝးများအတက အမျးသားအဆင လပငနးYကးEကပမC

ေကာမတမ လအပေသာ လမးညbနမCများေပး5ပး လပငနးအဖ များမ လအပသည ေလလာမC နင


ဆနးစစမCများက ေဆာငရကပါသည။ ဘာသာရပဆငရာ လပငနးအဖ (၃)ဖအား ဖ စညးခ5ပး

၎ငးလပငနးအဖ (၃) ဖ မာ -

(က) သဘာဝသယဇာတအရငးအြမစများသးစေရးဆငရာလပငနးအဖ (သစေတာ၊

စကပျ းေရး၊ အပင၊ ဇဝနညးပညာနင အမလကြခငး)

( ခ) ထနးသမးေရးနင ေဂဟေဗဒဆငရာ လပငနးအဖ နင

( ဂ) လမCေရးနင စးပားေရးဆငရာလပငနးအဖ (ထာဝစဉညဖ 5ဖးတးတကမCနင စးပား

ေရးလပငနးများ၊ ဥပေဒေရးရာ၊ ဘာသာရပဆငရာ ဌာနအဖအစညးများ၊ ြပညသ

များ၏ ပတဝနးကျငထနးသမးေရးဆငရာ နးEကားထXကမCနင ပညာေပးမCများ)

လပငနးအဖ များအား အစးရအဖအစညးများ၊ တက] သလများ နင အစးရမဟတ

ေသာ အဖအစညးများမ ဘာသာရပဆငရာ က�မးကျငသ ပညာရငများြဖင

ဖ စညးခပါသည။(ေနာကဆကတ ခ)

ြမနမာနငင၌ ပတဝနးကျငထနးသမးေရး နင ဖ5ဖးတးတကေရးဆငရာ အစးရမဟတ

ေသာအဖများအသငး (BirdLife International နင Conservation International၊ Critical

Ecosystem Partnership Fund တမ ဦးေဆာငခသည) မ ေကျးရာ၊ ေဒသ နင နငငအဆငတ၌

အစြပေဆာငရကခေသာ သကဆငရာများပါဝငသည အEကြပေဆးေနးပများနင ပးေပါငးပါဝငမC

ဆငရာ ဆနးစစချကလပငနးများသည NBSAP တင ထညသငးေဖာြပထားေသာ ေတ ရချကများ

နင အEကြပချကများ၏ မလအစ ြဖစပါသည။ NBSAP တင ထညသငးေဖာြပရန သးသပချက များ နင အချကအလကများ ရရေရးတအတက မEကမးများအား အစးရအဖအစညးများသ

ေပးပခပါသည။ အမျးသားအဆင အလပရေဆးေနးပများမတစဆင NBSAP အား 5ပးြပညစ

ေစရန ြပငဆငတညးြဖတခပါသည။


အခနး အခနး အခနး အခနး ((((၂၂၂၂) ြမနမာြမနမာြမနမာြမနမာဇဝမျးစမျးကဇဝမျးစမျးကဇဝမျးစမျးကဇဝမျးစမျးက နင နင နင နင ၎ငးတ၏ထးြခားမC၎ငးတ၏ထးြခားမC၎ငးတ၏ထးြခားမC၎ငးတ၏ထးြခားမC

၂၂၂၂....၁၁၁၁ ေနရငးေဒသေနရငးေဒသေနရငးေဒသေနရငးေဒသနင ေဂဟစနစနင ေဂဟစနစနင ေဂဟစနစနင ေဂဟစနစများများများများ

အလနကြပားြခားနားေသာ မးေရချန၊ အပချန၊ စပယကေနေသာ ြမစေEကာငးပစများနင ေြမမျကနာြပင အေနအထားတသည ြမနမာနငငတင ေဂဟစနစ အမျးမျးက ြဖစေပ;ေစပါသည။

ြမနမာနငင၌ ေတ ရရသည ေဂဟစနစများမာ ေအာကပါအတငး ြဖစပါသည-

(၁) သစေတာ ေဂဟစနစ

(၂) ေတာငေပ; ေဂဟစနစ

(၃) ေြခာကေသ၍ အနညးငယစထငးေသာ ေဂဟစနစ

(၄) ဒေရေတာ ေဂဟစနစ

(၅) ကနးတငးေရချ ေဂဟစနစ

(၆) ြမကခငးြပင ေဂဟစနစ

(၇) အ�ဝါနင ကမးရးတနးေဂဟစနစ

(၈) က�နးငယများ ေဂဟစနစ

၎ငးေဂဟစနစများအနက သစေတာများသည ြမနမာနငင၏ သဘာဝပတဝနးကျင

တည5ငမမCအတက အေရးပါသည ေဂဟစနစများ ြဖစပါသည။ ကမcာေပ;တင သစေတာများ

ေလျာနညးသားေစကာမ ြမနမာနငငသည နငငဧရယာ၏ တစဝကနးပါးခန က သစေတာဧရယာ

များအြဖစ ထနးသမးထားနငပါသည (FAO ၂၀၁၀)။ သစေတာဦးစးဌာနသည သပAနညးကျ

သစေတာပညာေပ;ထနးလာသည ၁၈၅၆ ခနစ ကတညးက သဘာဝေတာများက စနစတကျ

စမအပချပခပါသည။ သစေတာအမျးအစားများအနက စစေပါငး သစေတာဧရယာ၏ ၃၈

ရာခငနCနးမာ ရကေXကသစေတာများြဖစ5ပး ၎ငးသစေတာများသည ေကျးလကေနြပညသများ

အား များြပားလစာေသာ သစေတာထကပစ@ညးများြဖင အေြခခလအပချကများက ြဖညဆညး

ေပးနငသညသာမက နငငေတာစးပားေရးအတက နငငြခားဝငေင အေြမာကအများကလညး

ရာေဖြဖညဆညး ေပးသြဖင ြမနမာြပညသများ၏ လမCစးပားအကျ းေကျးဇးအတက အလန

အေရးပါလပါသည။ ထသစေတာအမျးအစားများ၌ က�နးအပါအဝင များြပားလေသာ စးပားေရး

အရ အသးဝငေသာ သစမျးများ ေပါကေရာကလျက ရပါသည။ က�နးသည ြမနမာနငင သစေတာ

အပချပမCတင အဓကအေရးပါသည သစမျးြဖစပါသည။ ပျဉးကတး (Xylia xylocarpa)

(Myanmar Iron wood)၊ ပေတာက (Pterocarpus macrocarpus)၊ ေရမေန (Gmelina arborea)၊ သငးဝင (Melittia pendula) နင တမလနး (Dalbergia oliveri) တအပါအဝင

အြခားေသာ များြပားလသည စးပားေရးအသးဝင သစမာမျ းစတများသည က�နးသစနင

တဖက၍ ေရာေနာေပါကေရာက Eကပါသည။ ြမနမာနငငရ ကြပားြခားနားေသာ ရကေXက


သစေတာများတင ဝါးအပါအဝင များြပားလစာေသာ သဘာဝေပါကပငများအား ေတ ြမငရ

ပါသည။ အြပညအဝ အသးြပနငမည အရယအစားရသည သစပငများကသာ ထတယေသာ

ြမနမာေရးချယခတလစနစ (Myanmar Selection System - MSS) သည သစထကရမCအား

စဉဆကမြပတ ေရရညတညတခင5မရမ8မက ေတာရငးတရ စ�ာနနင အပငမျးစတများ၏ ေနရငး

ေဒသအား အေထာကအကြပြခငးအပါအဝင ေြမာကြမားလစာေသာ ေဂဟစနစ ရငသနလညပတ

မCများကလညး ခင5မေစပါသည။ ြမနမာနငင၌ ၁၉၃၉ ခနစက ေနာကဆး ေတ ရမတတမးတင

ခေသာ ကမcာလးဆငရာ မျ းသဉးရန အန�ရာယအဆငအတငး ပါဝငသည ဂါနေတာငငး

(Gurney’s Pitta) ငကမျးစတအား မEကာမက ြပနလညေတ ရမCမ ဤအချကအား သကေသ

ြပလျကရပါသည။ ၎ငးငကမျးစတအား တနသsာရတငးေဒသYကး၏ ေြမြပန သစေတာများတင

အစ (၁၂၀) ခန အထ ထပမမတတမးတငနငခပါသည (BirdLife International ၂၀၀၅)။

သေသာ ၎ငးေြမြပန သစေတာများသည အငဒ-မေလး ေဒသတင အြခားေသာ ေြမအသးချမC

အြဖစသ အားလးနးပါး ေြပာငးလခ5ပးြဖစ5ပး ြမနမာနငငရ ၎ငးသစေတာများမာ ကမcာေပ;တင

အလပဆး ငကမျးစတတစမျးြဖစသည ဂါနေတာငငး ငကမျးစတ၏ ကျကစားနယေြမအား

ေထာကပေပးလျကရသည Xကငးကျနေနေသာ သစေတာများအြဖစ မတယနငပါသည။

၄၁၆

၃၇၁၀၅

၂၅

၃ ဒေရေတာ

အပပငးအ5မစမးေတာ

ရကြပတေရာေနာေတာ

အပပငး ေတာေြခာက

အငတငးေတာ

ေတာငေပ;နင သမပငးအ5မစမးေတာ

ေတာနမ

ပပပပ ((((၂၂၂၂)))) ြမနမာနငငရေတာအမျးအစားများအလက သစေတာဧရယာ (စစေပါငးသစေတာ ဧရယာ၏ ရာခငနCနး)။

ဇစြမစဇစြမစဇစြမစဇစြမစ:::: အေဝးမစးစမးေလလာြခငးနင ပထဝဝငသတငးအချကအလကဌာနစတ၊ စမကနးနင စာရငးအငးဌာန၊ သစေတာဦးစးဌာန၊ ၂၀၁၁။


ြမနမာနငငရ မျးစတအXကယဝဆး သစေတာများအနက တစခမာ အပပငးအ5မစမး

သစေတာ ြဖစပါသည။ ၎ငးသစေတာအများစသည ကမးရးတနးေဒသနငနး၍ မးေရချနများ5ပး

ရာသဥတေြပာငးလမC နညးပါးသည ေနရာများတင ေပါကေရာကပါသည။ Dipterocarpaceae

မျးရငးဝငများ အဓကပါဝငသည သစမျးများ ေပါများXကယဝမCသည ဤသစေတာအမျးအစား၏

လက�ဏာြဖစပါသည။ အလယတကဝငေရာကနငမCနင တနဖးြမငသစမျးများ ရရနငမCတမ

အပပငးအ5မစမးသစေတာများအား အေရ ေတာငအာရ ကနးတငးေဒသတင စးပားြဖစသစထတ

ြခငးအတက အဓက အာရစကေစ5ပး Yကးမားကျယြပန ေသာ ဧရယာများမာ ြပနးတးလာြခငးနင

အေြပာငခတလြခငးက Eကေတေနပါသည။ ြမနမာနငငေတာငပငး တနသsာရတငးေဒသYကးရ

သစေတာများသည ဆအနးစကခငးများအြဖစ ေြပာငးလစကပျးြခငး၏ အYကးအကျယ

တကရက5ခမးေြခာကမCခေနရေသာလညး ပကတအတငး ကျယြပန စာ ကျနရေနေသာ အပပငး

အ5မစမးသစေတာများအား ဤေဒသတင ေတ ြမငရပါသည။ အြခားေသာေြမနမေဒသ သစေတာ

အမျးအစားမာ ဒေရေတာ ြဖစပါသည။ ၎ငးသစေတာ အမျ းအစားသည အ5မတေစ သမဟတ

ရာသအလက ဒေရဖးလbမးေနေသာ ေြမနမေဒသ ေနရာများတင ေပါကေရာက5ပး ြမနမာနငငတင

ဧရာဝတြမစဝက�နးေပ;ေဒသ၊ ရခငြပညနယနင တနသsာရတငးေဒသYကးတတင ပျနေပါက

ေရာကပါသည။ လဦးေရများြပားေသာ ေဒသများတင တညရမC နင စကပျ းေြမများအြဖစ

ေြပာငးလြခငးခရရန လယကမCတေEကာင အေရ ေတာငအာရ ကနတငးပငးေဒသတစခလးရ

ဒေရေတာများမာ ကျယြပန စာ ရငးလငးခတယအသးြပ5ပး ြဖစပါသည။ ေဒသတငး၌ ထကသ အYကးအကျယ 5ခမးေြခာကခေနရေသာ ေနရငးေဒသများ၏ ကျနရမCများမ အချ က ြမနမာနငင

တင ေတ ရရဆ ြဖစပါသည။ နငငအလယပငး အပပငးေြခာကေသေဒသ၏ ေြမနမပငးများတင

အပပငး ေတာေြခာက နင ရကေXကေတာ (Dipterocarp forest)များ ေပါကေရာကပါသည။

ေတာေြခာကများတင သနး (Terminalia oliveri)၊ ဒဟတ (Tectona hamiltoniana) နင ရား

(Acacia catechu) စေသာသစမျးများ ေပါကေရာကပါသည။ ကန�ာစမး (Prosopis juliflora)

နင Euphorbia spp ကသေသာ ထးေဖာက ပျပားေနာငယကေသာမျးစတ (Invasive species)

များသည အထးသြဖင သစပငရားပါးေသာ အပပငးေဒသများတင ပျနစာေပါကေရာကလျက

ရပါသည။ အငတငးေတာဟ ေဒသခလများသေသာ Deciduous dipterocarp ေတာများသည

ေအာကေပါငးြမကများ၊ အပငနမများ၊ ကျပါးေသာ ရကအပဖးလbမးမC နင အပငမျးစတ နညးပါးမC

စသည အသငသ_နရ5ပး အင (Dipterocarpus tuberculatus) အဓက ေပါကေရာက ေသာ

သစေတာအမျးအစား ြဖစပါသည။ နငငအလယပငး အပပငးေြခာကေသေဒသ၏ ေဘးပတလည

နင ဝနးကျငရ ေတာငေပ;ေဒသတတငရေသာ အဓက ေတာအမျးအစားမာ ရကြပတေရာေနာ

ေတာများ ြဖစပါသည။ ဤသစေတာများတင က�နး (Tectona grandis) အဓက ေပါကေရာက

ေသာေEကာင စးပားေရးအရ အလနအေရးပါ5ပး စးပားြဖစ သစထတြခငးများအတက အဓက

အားထားရာ သစေတာများ ြဖစပါသည။ နငငအလယပငး အပပငး ေြခာကေသေဒသဝနးကျငရ

ပငလယေရမျကနာြပငအြမင ြမငမားေသာေဒသများတင စစတ5ပး အ5မစမး ဆနေသာေတာများ


ပျနတညရပါသည။ ြမနမာနငင၏ ၁၉၉၀ နင ၂၀၀၀ ြပညနစများအတငး သစေတာဖးလbမးမC

ေြပာငးလြခငးက ေလလာဆနးစစချကအရ နငငအလယပငး အပပငး ေြခာကေသေဒသ၏

ေြမာကဖျားစနး နင ကပလျကရေသာ ေတာငကနးေဒသများသည ေတာပျကစးမCများြပားသည

၎ငးအချနကာလတင သစေတာဖးလbမးမC၏ အနညးဆး ၇ ရာခငနCနး ပျကစးခပါသည

(Leimgruber နငအဖ ၂၀၀၅)။ ဤကသ ပျကစးခရြခငး၏ အဓက အေEကာငးရငးမာ

ထငးေလာငစာအတက ထတယသးစြခငး နင စကပျးေြမများ ချထငြခငးဟ ယဆပါသည။

ပငလယေရမျကနာြပငအထက ၉၀၀ မတာအြမငတင အ5မစမးသစေတာများ အများဆး

ေပါကေရာကလျကရ5ပး ပငလယေရမျကနာြပငအထက ၁၈၀၀ မတာတင ေတာငေပ;အ5မစမး

ေတာနင ၎ငးအြမငထကေကျာသည ေနရာတင သမပငးအ5မစမးေတာများ ေပါကေရာကလျက

ရပါသည။ Montane အ5မစမးသစေတာများတင Fagaceae ၊ Lauraceae ၊ Magnoliaceae

မျးရငးများ နင Rhododendron မျးစတကသေသာ Ericaceae မျးရငးများ ေပါကေရာကလျက

ရပါသည။ နငင၏ ေြမာကဘကရ ပမြမငမားေသာ ေနရာများတင Montane ဝကသစချ

သစေတာနင ထငးရးေတာများ၊ အြမငဆးေနရာများတင Sub-alpine နင Alpine ြမကခငးြပင

များရ5ပး ထပဆးပငးတင ဆးနငး နင ေရခများ အ5မဖးလbမးလျက ရပါသည။ ြမနမာနငငတင

ေတာငေပ;အ5မစမးသစေတာများသည ေြမနမပငး သစေတာများထက ေယဘယျအားြဖင ထခက

ခရမC နညးပါးပါသည။

ြမနမာနငငတင စးဆငးမCြမနေသာ ေတာငေပ;ြမစေချာငးများမသည ကျယြပန 5ပး စးဆငးမCေနးေသာ အနမပငးြမစေချာငးများ၊ ကနYကးများနင ေရစးဆငးမC မရေသာ ေရတမေဒသ များအထ ေရချေဂဟစနစ မျးကများစာ ေတရပါသည။ နငင၏ ြမစေချာငးများ အထကပငးရ သစေတာဖးလbမးေနေသာ ြမစေချာငးများသည ေဒသရငးမျးစတ ြမငမားစာေတ ရရမCက ပပးေပး ပါသည။ ပျနမCအများဆး ေရချငါးမျးစတများမာ Osteoglossiformes Spp: ၊ Clupeiformes Spp: ၊ Cypriniformes Spp: ၊ Siluriformes ၊ Perciformes နင Tetraodontiformes တ ြဖစပါသည။ သေသာလညး ဤေဂဟစနစ၏ ေရချ ဇဝမျးစမျးကများနငပတသက၍ နငင အတငးရ အြခားေရချေဂဟစနစကသ အနညးငယမ8သာ သရရေသးပါသည။ Yကးမား5ပး စးဆငးမCေနးေကးသည ေြမနမပငး ြမစေချာငးများသည ေရနကသည ကနများ၊ သကမးပါးများ၊ ေသာငခများ၊ အပငမျးစတများနင ယဉတလျကရသည ေရစးြမနေသာေနရာများ ပါဝငသည ေတာရငးတရ စ�ာနများ ကျကစားနယေြမ အေြမာကအြမားက ပပးေပးလျက ရပါသည။ အြခားအေရးပါသည ေနထငကျကစားရာ ေနရာများသည ေြမနမပငး ြမစေချာငးများနင ဆကစပ လျကရေသာ အြခားသဘာဝကျကစားနယေြမများတင ေရကနများ နင နနးတငြမကခငးများ ပါဝင5ပး အေရ ေတာငအာရတင ၎ငးကျကစားနယေြမများ အများအြပား ပျကစးေပျာကဆး သား5ပး ြဖစပါသည။ အြခား ေရချေဂဟစနစများမာ အငးေတာYကး၊ အငးေလးကသေသာ Yကးမားသည ေရချကနများ ပါဝငပါသည။ ေဒသတငး အြခားနငငများကသ အြခားတစဘကတင လညး ြမနမာနငငရ ေရချေဂဟစနစများသည များြပားလေသာ လဦးေရ၏ လေနမCဘဝများက ပပးေပးလျကရပါသည။ အကျးဆကအေနြဖင လတ၏ များစာေသာ အသးြပမCက မEကာခဏ


ခရ5ပး ဇဝမျးစမျးကများအတက ဆးကျးများ သကေရာကေစပါသည။ ၂၀၀၄ ခနစတင ေဆာငရကခသည ေရတမေဒသများ စာရငးေကာကယချကအရ ရbနေြမများအပါအဝင ေရတမေဒသ (၉၉) ခအား ေဖာထတသတမတခ5ပး ြဖစပါသည။ ေရတမေဒသအများစမာ ဧရာဝတ၊ ချငးတငးြမစတစေလျာကတင တညရ5ပး (၈၅)ခမာ ၎ငးြမစဝမးေဒသတင တညရ ပါသည။ သလငြမစတင ေရတမေဒသ (၆)ခ နင စစေတာငးြမစတင ေရတမေဒသ (၅)ခ ေတ ရရ ပါသည။ ရခငကမးရးတနးတင အြခားေရတမေဒသ (၃)ခ တညရပါသည။ ၎ငးေရတမေဒသများ သည ေရချဇဝမျးစမျ းကများအတကသာမက ကမcာေပ;ရ 5ခမးေြခာကမCခေနရေသာ ငကမျးစတ များ၏ ကျကစားနယေြမအတကပါ အေရးYကးပါသည။ ြမနမာနငငသည အေရ ေတာငအာရ ကနးတငးပငးေဒသတင အကျယြပန ဆးနင ထခကခရမC အနညးဆး ကမးရးတနးနင အ�ဝါ ေဂဟစနစများအနက အချ က ပငဆငထားပါသည။ ကျယြပန ေသာ ကမးရးတနးတင ေရငန နင ေရချ ရb နေြမ ဟကတာ (၅)သနး တညရ5ပး စးပားေရးအရ အေရးပါေသာ ငါး၊ ပဇန နင အြခားေရေန သတ� ဝါ နင အပငများအတက မျးဆကြပန ပားရာ နင အစားအစာ ရရရာေနရာ စသည ေဂဟစနစလပေဆာငမCများနင ကျကစားေဒသတက ပပးေပးပါသည။ ဤေဂဟစနစများ သညလညး Yကးမားေသာ စကပျးေရး နင ငါးေမးြမေရး ေနရာများအြဖစသ ေြပာငးလသားြခငး နင ထငးေလာငစာများ စေဆာငးထတယြခငးစသည ထခကေနာငယကမCများခေနရ5ပး အဆငအတနးကျဆငးြခငး နင အချ ေနရာများတင ပျကစးသားြခငးများ ြဖစေပ;ေစပါသည။ ဒေရေတာများသည ကမးရးတနးေဒသများတင အကျယြပန ဆး ေပါကေရာကလျကရ5ပး ေရချ ေရငနစပေနရာများတင အဓကေပါကေရာကေလ ရပါသည။ ကမးရးတနးေဒသများတင အကျယြပန ဆး ေပါကေရာကလျကရေသာ ဒေရေတာများအနက အချအား ရခငြပညနယနင တနသsာရတငးေဒသYကးရ ကမးရးတနးေဒသများတင ေတ ရရပါသည။ အသားတင သစေတာ ဆးရCးမCနCနးမာ အများဆးြဖစေသာလညး ဧရာဝတြမစဝက�နးေပ;ေဒသသည ြမနမာနငငတင သစေတာပျကစးမCနCနးအြမငဆးြဖစ5ပး ၁၉၉၀-၂၀၀၀ ြပညနစအတငး သစေတာဖးလbမးမC၏ ၂၀% ပျကစးခရေသာလညး (Leimgruber နငအဖ ၂၀၀၅) ဒေရေတာဧရယာ အများအြပား ကျနရဆြဖစပါသည။ ဒေရေရာကေသာ ရbနေြမ နင သြပငများ အပါအဝင အြခားကမးရးတနး ေနရငးေဒသများသည ေြပာငးေရb ေနထငလျကရသည ေရေပျာငကများ နင ကမးေြခ နင သေသာငေတာများအတက အလနအေရးပါသည။

ြမနမာနငင၏ သဘာဝေနရငးေဒသများနင ေဂဟစနစများ၏ ဇဝဆငရာတနဖးက

ကမcာလးဆငရာ ထနးသမးမC ဦးစားေပးချမတသည လပေဆာငမCများြဖင အသအမတြပ5ပး

ြဖစပါသည။ ဥပမာအေနြဖင ကမcာေတာရငးတရ စ�ာနရနပေင (WWF) မ သတမတထားေသာ

ကမcာေဂဟေဒသ (၂၀၀) အနက (၇) ခ (ဟမဝန�ာအေရ ပငး ေတာငေပ;ြမကခငး၊ ဟမဝန�ာ

အေရ ပငး ရကြပတေတာနင ထငးရးေတာများ၊ ကယား-ကရင/တနသsာရ စစတသစေတာများ၊

အငဒချငးနားေြမာကပငး အပေလျာစစတသစေတာများ၊ အန�ယအေရ ေြမာကပငး နင ြမနမာရ

ေတာငေပ;ေတာများ၊ မေခါငနင သလငြမစများ နင အငးေလးကန) သည ြမနမာနငငတင ပါဝင

ပါသည (Olson နင Dinerstein ၁၉၉၈၊ Dinerstein နငအဖ ၁၉၉၉)။


၂၂၂၂....၂ ၂ ၂ ၂ မျးစမျးစမျးစမျးစတတတတများ XကယဝမCနင ေဒသရငးမျးစတများ များ XကယဝမCနင ေဒသရငးမျးစတများ များ XကယဝမCနင ေဒသရငးမျးစတများ များ XကယဝမCနင ေဒသရငးမျးစတများ

နငငအတငး လတ� ကျ၊ ပငလယေရမျကနာြပငအြမငနင ရာသဥတတ ြမငမားစာ

ေြပာငးလမC များြပားြခငးေEကာင ြမနမာနငငသည ကြပားြခားနားေသာ ကျကစားနယေြမများ

ေထာကပေပးလျကရ5ပး အပငမျးစတများစာ Xကယဝပါသည။ ြမနမာနငငသည အန�ယ၊

မေလးရား (Sundaic)၊ စန- ဟမဝန�ာ နင အငဒချ ငးနားစေသာ အပငမျးစမျးကXကယဝရာ

အဓကေနရာ(၄)ခ ဆရာတင တညရပါသည။ ြမနမာနငင ေြမာကပငးသည အေရ ေတာငအာရ

ကနးတငးေဒသတင အပငမျးစတ အXကယဝဆး နင အကြပားဆးေနရာတစခ ြဖစပါသည။

၁၉၄၀ ခနစေလာကကတညးက ၎ငးေဒသတင အပငမျးစတေပါငး (၆၀၀၀)ခန ရသညဟ

မတတမးတငထား5ပး ၂၅ % မာ ေဒသရငးမျးစတများ ြဖစပါသည (Kingdon-Ward ၁၉၄၄-

၁၉၄၅)။ နငင၏ အပငမျးစတများ XကယဝမCသည ပမြမငမားနင5ပး ြမနမာနငငရ

gymnosperms and angiosperms မျးစတများအား ြပနလညသးသပြခငးအရ မျးရငး (၂၇၃)၊

မျးစ (၂၃၇၁) နင မျးစတေပါငး ၁၁၈၀၀ ရပါသည (Kress နငအဖ ၂၀၀၃)။

မျးစတများXကယဝမCနင ေဒသရငးမျးစတများေတ ရရမCတဆငရာ သတငးအချကအလက

များအရ ြမနမာနငငသည အပင နင ေကျာရးရသတ� ဝါမျးစတများ ေတ ရရမCမာ သာမနထက များြပား5ပး ေဒသရငးမျးစတများေတ ရရမCမာ အငဒ-ြမနမာရ အြခားနငငများနင န�ငးယဉ

နငပါသည။ သေသာလညး မျးစတအပစအများအြပားအတက အေသးစတ အေြခခကနးဂဏနး

အချကအလကများမာ လအပဆြဖစ5ပး မျးစတအသစများအားလညး ပမနမတတမးတင

ေဖာထတလျကရပါသည။ ၎ငးမျးစတများတင ၁၉၉၇ ခနစတင ြမနမာေြမာကဖျားဆကစပ

သစေတာများအတငး ေတ ရခသည ဖကဂျ (Muntiacus putaoensis) ပါဝင5ပး ကမcာေပ;ရ

အေသးဆး သမငမျးစတ ြဖစသညဟ ယဆရပါသည (Amato နငအဖ ၁၉၉၉)။ ထအြပင

လငးနမျးစတအသစြဖစသည Kachin Woolly Bat (Kerivoula kachinensis) မာ Harrison

Institute နင ရနကနတက] သလတ ပးေပါငးစာရငးေကာကေလလာမCမ ေတ ရခပါသည (Bates

နငအဖ ၂၀၀၄)။ ြမနမာ ကနးေနေရေန နင တားသားသတ� ဝါ စာရငးေကာက စမကနးမ

မျးစတသစ (၁၄)မျးက မတတမးတငနငခ5ပး ဖားမျးစတ (၂)မျး (Bufo crocuf ) (Wogan

နငအဖ ၂၀၀၃) နင Chirixalus punctatus (Wilkinson နငအဖ ၂၀၀၃) ၊ ေ�မမျးစတ(၂)မျး

Naja mandalayensis (Slowinski နင Wuster ၂၀၀၀) နင Lycodon zawy (Slowinski

နငအဖ ၂၀၀၁) နင အမေြမာငမျးစတ (၁၀)မျး၊ Cyrtodactoctylus Spp (Bauer နငအဖ

၂၀၀၂၊ ၂၀၀၃) နင Calotes chincollium (Vindum နငအဖ ၂၀၀၃) တပါဝငပါသည။ ထအြပင

မEကာေသးမက ြပလပခေသာ ေလလာမCများအရ ေရချ ငါးမျးစတအသစများစာ ေဖာထတေတ ရ

ခ5ပး ၎ငးတတင Danio kyathid (Fang ၁၉၉၈)၊ botia kubotai (Kottelat ၂၀၀၄) နင

Botasio elongatus (Ng ၂၀၀၄) ပါဝငပါသည။ နငငအတက မျ းစတအသစများ ဆကလက

ရာေဖေတ ရမCနင မတတမးအသစများ တငရနငမCသည ြမနမာနငငရ သရ5ပးမျးစတများ နင

ေဒသရငးမျးစတများက ထပမြမငတကေစမည ြဖစပါသည။


သစေတာေဂဟစနစများသည အပငမျးစတများXကယဝမC အြမငဆးြဖစ5ပး ၎ငးတအနက

Montane သစေတာ နင အနမပငး အ5မစမးသစေတာများသည မျးစတအXကယဝဆး ြဖစပါ

သည။ နငငရ မျးစတကြပားမCများေသာ အပငမျးရငးများတင Orchidaceae ၊ Zingiberaceae

နင Dipterocarpaceae တ ပါဝငပါသည။

အြပညြပညဆငရာ သဘာဝထနးသမးေရးအသငး (IUCN)၏ ေလလာဆနးစစချကအရ

ြမနမာနငငတင အပငမျးကမCနယေြမ (၄)ခ ခြခားသတမတထားပါသည (Davis နငအဖ

၁၉၉၅)။ ၎ငးတမာ ြမနမာနငငေြမာကပငး (ခန မနးမျးစတေပါငး ၆၀၀၀)၊ တနသsာရ (ခန မနး

မျးစတေပါငး ၃၀၀၀)၊ နတမေတာငအမျးသားဥယျာဉနင ချငးေတာငတနးများ (ခန မနး မျးစတ

ေပါငး ၂၅၀၀) နင ပခးရးမေဒသ (ခန မနးမျးစတေပါငး၂၀၀၀) တ ြဖစEကပါသည။

ြမနမာနငငတင နတကသတ� ဝါမျ းစတအချ၏ တညရမCမာ လတတေလာတင အတညြပ

နငြခငး မရေတာေသာလညး နတကသတ� ဝါမျးစတေပါငး အနမဆး(၂၅၁)မျးအား မတတမးတင

ထားပါသည (Groombridge နင Jenkins ၁၉၉၄)။ နတကသတ� ဝါမျးစတ (၇) မျးမာ

ြမနမာနငငတငသာေတရသည မျးစတများြဖစ5ပး (Bates နငအဖ ၂၀၀၄၊ Groombridge နင

Jenkins ၁၉၉၄) လငးနမျးစတများြဖစသည Anthony’s Pipistrelle (Hypsugo Anthonyi) နင Joffre’s Pipistrelle (Hypsugo Joffrei) တပါဝငပါသည။ များစာေသာ အြခားနတက

မျးစတများသည အမနးချငးနငငများနင ထစပေနေသာ အလနကျဉးေြမာငးသည ကမcာလး

ဆငရာ ကျကစားနယေြမများတင တညရပါသည။ ၎ငးမျးစတများတင Kitti’s Hog-nosed Bat (Craseonycteris thonglongyai) လငးနမျးစတပါဝင5ပး ြမနမာနငငေတာငပငး နင

ထငးနငငအေနာကပငးရ ေသးငယေသာေနရာတငသာ ေတ ရရသည ကမcာအေသးဆး နတက

သတ� ဝါ ြဖစပါသည။ ၎ငးအြပင ဖကဂျသညလညး ြမနမာနငင ေြမာကပငးနင အန�ယနငင

အေရ ေြမာကပငးတတငသာ ေတ ရရပါသည။

ြမနမာနငငတင ငကမျးစတေပါငး အနညးဆး (၁၀၅၆) ရ5ပး အေရ ေတာငအာရ

ကနးတငးပငးေဒသတင မညသညနငငထကမဆ မျးစတXကယဝမC ပမများြပားပါသည

(Duckworth နငအဖ ၁၉၉၉၊ Wells ၁၉၉၉၊ Robson ၂၀၀၀၊ Round ၂၀၀၀)။ မျးစတ

XကယဝမCများေသာလညး ြမနမာနငင၏ ငကမျးစတစာရငးတင နငငတငးမာသာ ေတ ရရသည

မျးစတ (၄)ခသာရ5ပး ၎ငးတမာ နဖားEကးငက (Hooded Treepie - Crypsirina cucullata)၊

မျကခးြဖငကြပာေြခာက (White-browed Nuthatch - Sitta victoriae)၊ ေစ (White-

throated Babbler - Turdoides gularis) နင ြမနမာဘလးငက (Bumese Bushlark -

Mirafra microptera) တြဖစပါသည (Alstrom ၁၉၉၈၊ Stattersfield နငအဖ ၁၉၉၈) ။

မျကခးြဖငကြပာေြခာကမာ ချငးေတာငတနး၏ ေတာငဘကပငးတင ေတ ရရ5ပး အြခားမျးစတ

(၃)ခမာ နငငအလယပငး အပပငးေဒသတင ေတ ရရပါသည။


ထအြပင ြမနမာနငငတင ေဒသရငးမျးစတက အေြမာကအြမားေတရ5ပး အများစမာ

မျးစတသစအြဖစသတမတနငသည အေြခအေနရပါသည (ဥပမာ ငကမငးသား White-bellied

Minivet - Pericrocotus erythropygius albifrons)။ နငင၏ ေဒသရငးငကမျးစတ

(၄)မျးအြပင ြမနမာနငငသည အကန အသတရေသာ ကျကစားနယြမများတငသာ ေတ ရရသည

အြခားငကမျးစတအနညးဆး (၁၉)မျး (ကမcာတစဝမး ေပါကပားဧရယာ ကလမတာ ၅၀၀၀၀

ေအာကတင ကျကစားလျကရေသာ မျးစတများ)က ေတ ရရ5ပး အများစက အြခားေသာ နငင

များ၏ ေနရာအချတင ေတ ရရပါသည။ ၎ငးကျကစားနယေြမ ကန သတမCရေသာ မျးစတများ

သည ေဒသရငးငကမျးစတများနယေြမ (Endemic Bird Areas - EBAs) (၄)ခ နင ဒတယ

အဆင ကျကစားနယေြမ (Secondary Area - SA) (၃)ခတအား သတမတရာတင

အေထာကအကြပပါသည။ EBA ဆသညမာ တစကမcာလးအေနအထားြဖင ကျကစားနယေြမ

ကန သတမCရေသာ မျးစတများ အနညးဆး (၂) မျးရ5ပး SA ဆသညမာ ကျကစားနယေြမ

ကန သတမCရေသာ မျးစတများ တစမျး သမဟတ တစမျးထကပ၍ ကျကစားလျကရ5ပး EBA

အြဖစသတမတရန အဂsါရပမြပညစေသာ ေဒသြဖစပါသည (Stattersfield နငအဖ ၁၉၉၈)။

ြမနမာေြမာကဖျား ဆကစပသစေတာများ နင ချငးေတာငတနးေဒသတသည အေရ

ဟမဝန�ာ EBA တင ပါဝငပါသည။ ဤ EBA တင ကျကစားနယေြမ ကန သတမCရေသာ

မျးစတများ အနညးဆး (၁၄) မျးအား ေတ ရနငပါသည။ ၎ငးတမာ Tragopan blythii ၊ Lophophorus sclateri ၊ Harpactes wardii ၊ Brachypteryx hyperythra ၊ Garrulax virgatus ၊ G. austeni ၊ Sphenocichla humei ၊ Stachyris oglei ၊ Actinodura waldeni ၊ Heterophasia gracilis ၊ H. pulchella,Yuhina bakeri နင Tickellia hodgsoni နင Sitta victoriae တ ြဖစEကပါသည။ ထအြပင မတတမးမတရာ အတအကျ မရေသာလညး Apus acuticauda သည ေရb ေြပာငးကျကစားတတေသာ ငကမျးအြဖစ ကျကစားနငေြခရ5ပး

Phylloscopus cantator သည နငငအတငး သားေပါကပားနငေသာ မျ းစတြဖစပါသည။

အေရ ဟမဝန�ာ EBA ရ ကျကစားနယေြမ ကန သတမCရေသာ မျးစတများသည ပငလယ

ေရမျကနာြပငအြမငအလက ေရb ေြပာငး ေနထငကျကစားEက5ပး ြမငမားေသာ ေနရာများတင

မျးဆကေပါကပားကာ မျးဆကေပါကပားမC မရေသာ ရာသတင ပငလယေရမျကနာြပငအြမင

နမေသာေနရာများ၌ ကျကစားEကပါသည။

ြမနမာနငငအလယပငး အပပငးေဒသသည ဧရာဝတလငြပင EBA တင ပါဝငသည။ ဤ

EBA တင ကျကစားနယေြမ ကန သတမCရေသာ မျးစတ (၃)မျး (နဖားEကးငက၊ ေစ နင ြမနမာ

ဘလးငက)အား ေတ ရရ5ပး ၎ငးတအားလးသည နငငအတငး၌သာ ေတရသည ေဒသရငးမျးများ

ြဖစပါသည။ ြမနမာနငင၏ အေရ ေြမာကဖျားစနးေနရာများသည ယနနကနးြပငြမင EBA

အတငး ကျေရာကေန5ပး ၎ငးေဒသသည တရတနငင စခ�မအလယပငးခရငများ နင ေြမာကဘက

ယနနေဒသေြမာကပငးတ၏ ဗဟတင တညရပါသည။ ဤေဒသအား EBA အြဖစသတမတေစ

သည တစမျ းတညးေသာ ကျကစားနယေြမ ကန သတမCရေသာ မျးစတမာ လကရအေြခအေန


တင ြမနမာနငင၌ ေတ ရသညဟ သရရေသာ Brown-winged Parrotbill (Paradoxornis brunneus) ြဖစပါသည။ အကဒမနက�နးစများအတငး တညရေသာ ကကးက�နးစများနင

ေကာစက�နးဆယသည အဒမမနက�နးစများ EBA တငပါဝငပါသည။ အကဒမန archipelago

ေဒသရငးမျးစတများြဖစသည ကျကစားနယေြမ ကန သတမCရေသာ မျးစတ (၂)မျး (Brown

Coucal - Centropus andamanensis နင Andaman Drongo - Dicrurus andamanensis)

တအား ၎ငးက�နးစများေပ;တင ေတရသည။

ြမနမာနငငတင SA (၃)ခ၏ တစစတတစေဒသ သမဟတ အားလး ပါဝငပါသည။

ချငးတငးအထကပငး နင မလခ ေရေဝေဒသများပါဝငေသာ ြမနမာနငငေြမာကပငးေဒသ

အနမပငး SA တင ကျကစားနယေြမ ကန သတမCရေသာ မျးစတြဖစသည Chestnut-backed

Laughingthrush (Garrulax nuchalis) အား ေတ ရရ5ပး ယငးမျးစတအား အန�ယနငငတင

လညး ေတ ရရပါသည။ ြမနမာနငင၏ အေရ ပငး ဗဟေဒသ တစစတတစပငးနင ထငးနငင၏

အေနာကေြမာကဘက တစစတတစပငးတသည ထငး-ြမနမာ ေတာငတနးေဒသ SA တင

ပါဝင5ပး ကျကစားနယေြမ ကန သတမCရေသာ မျးစတြဖစသည Burmese Yuhina - (Yuhina humilis) အားေတ ရရပါသည။ ထငးက�နးဆယ အနမပငးသစေတာ SA တင တနသsာရတငး

ေဒသYကး နင ထငးက�နးဆယ အစတအပငးများ ပါဝင5ပး ကျကစားနယေြမ ကန သတမCရေသာ

မျးစတြဖစသည ဂါနေတာငငး (Pitta gurneyi) အားေတ ရရပါသည။

သစေတာဦးစးဌာန၊ Smithsonian Institution (SI) နင California Academy of Sciences (CAS) တမ ပးေပါငးေဆာငရကခေသာ ြမနမာနငငရ ကနးေနေရေန နင တားသား

သတ� ဝါ စာရငးေကာကယြခငးအရ တားသားသတ� ဝါမျ းစတ (၂၇၉)မျး နင ကနးေနေရေန

သတ� ဝါမျ းစတ (၈၂)မျး စစေပါငးမျးစတ အနညးဆး (၃၆၁) မျ းက ေတ ရရပါသည။ ဤမျးစတ

စာရငးတင အတညြပထတေဝရန ေစာငဆငးလျကရေသာ မျးစတအသစ (၁၂)မျး ပါဝငြခငး

မရဘ မျးစတအသစြဖစနငေြခရေသာ အြခား (၅၂)မျးအားလညး အထကပါ စာရငးေကာကယ

ြခငးတင မတတမးတငနငခပါသည။ ထေEကာင ြမနမာနငငရ စစေပါငး တားသားသတ� ဝါ နင

ကနးေနေရေနမျးစတများ အေရအတကသည စစေပါငး (၄၂၅)အထ ရလာနငပါသည။

၎ငးမျးစတများတင ေဒသရငးမျးစတ အများအြပားပါဝင5ပး လပမျးစတ (၇)မျးလညး ပါဝင

ပါသည။ ၎ငးတမာ စငးEကားလပ (Chitra vandijki) ၊ Eကယလပ (Geochelone platynota)၊

ရခငေတာငလပ (Heosemys depressa)၊ ြမနမာတကလပ (Batagur trivitta)၊ စငးေချာလပ

(Lissemys scutata) ၊ ေဆာကလပ (Morenia ocellata) နင ေလးကကလပ (Nilssonia formosa) တ ြဖစEကပါသည။

အေရ ေတာငအာရတင ြမနမာေရချငါးမျးစတများသည အသအနညးဆးေသာ မျးစတ

များတင အပါအဝင ြဖစပါသည (Kullander နငအဖ ၂၀၀၄)။ ြမနမာနငငတင ေရချငါးမျးစတ

အနညးဆး (၃၅၀) ရ5ပး ၎ငးတထမ အများအြပားသည ေဒသရငးမျးစတများ ြဖစနငသည (S.


Kullander နငအဖ in litt. ၂၀၀၄)။ ၁၉၉၇ ခနစမစ၍ ြမနမာနငငတင ေရချ ငါးမျးစတအသစ

(၂၇)မျးေတ ရခ5ပး ၎ငးမျးစတအားလးသည ေဒသရငးမျးစတများြဖစ5ပး (Kullander နင

Britz ၂၀၀၂) အနညးဆး မျးစတအသစ (၁၀)မျးသည အတညြပထတေဝရန ေစာငဆငးလျက

ရပါသည (Kullander နငအဖ ၂၀၀၂)။ ေဒသရငးငါးမျးစတများတင ေသးငယေသာငါး (D. translucida) နင ကမcာအေသးဆး ေကျာရးရေရချငါးမျးစတ (D. mirifica) တ ပါဝငပါသည

(Britz ၂၀၀၃)။ ြမနမာနငင၏ ေရချငါးမျးစတများသည အန�ယတကငယ၏ မျးစတများအြဖစ

လမားစာ လသများေသာေEကာင ေြမာကြမားလစာေသာ ေဒသရငးမျးစတများသည သတထား

မြခငးမရဘ ေပျာကကယသား5ပဟ ယဆနငပါသည (Kullander နငအဖ ၂၀၀၄)။ ထအြပင

ေပါငးစညးြခငးမြပဘ ေသးငယေသာေနရာများတင စာရငးေကာကယြခငးေEကာင ေဒသရငး

ငါးမျးစတ အများအြပားရေသာ အငးေလးကနအတငးရ ငါးမျးစတများမ ေဒသရငးငါးမျးများ

အား အကြဖတြခငးြပလပရန ခကခလပါသည (Kullander နငအဖ ၂၀၀၄)။

ကမးရးတနး နင အ�ဝါ ေဂဟစနစများ၏ မျးစတများကြပားမCက ေလလာေဖာထတ

နငြခငး မရေသးပါ။ Dr. Fridtjof Nenson မ ၁၉၇၈-၁၉၈၀ အတငးြပလပခေသာ သေတသန

များအရ ြမနမာနငင၏ ကမးရးတနးေဒသ နင ပငလယြပငတင အ�ဝါငါးမျးစတ (၈၀၀)

ေကျာက အမျးအမညခြခား သတမတနငခပါသည။ ၎ငးတအနက ေပါများစာေတရရေသာ

အ�ဝါငါးမျးရငးမာ ပငလယငါးခမျး (Ariidae) ၊ Caranx၊ Travelly နင Scad

(Carangidae)၊ Hilsa shad နင Sardine (Clupeidae)၊ Snapper (Lutjanidae)၊ Goat fishes (Mullidae)၊ Pike Conger (Muraensociadae)၊ Threadfin Breams (Nemipteridae)၊

Indian Threadfin (Polynemidae)၊ Sea Grant (Pomadasyidae)၊ Croaker (Sciaenidae)၊

Mackerels (Scomberiade)၊ Groupers (Serranidae)၊ Pomfrets (Stromatidae)၊ Lizard

fish (Synodontidae) နင Hairtails (Trichiuridae) တြဖစEကပါသည။ ငါးလပငနးဦးစး

ဌာန၏ လတတေလာ ေလလာေတရချကများမ ကမcာနင အဝမး 5ခမးေြခာကမCခရေသာ

မျးစတတစမျးြဖစသည Dugong နင အ�ဝါ နတကသတ� ဝါ (၁၆)မျးအား ေဖာထတခပါသည

(ဇယား-၁)။ Dugong ဦးေရသည ြမနမာနငငတင ေပါများစာရသညဟ ယဆရ5ပး အထးသြဖင

ရခငြပညနယတင ေတ ရရပါသည။ ေတာငဘကပငး၊ ဂ5မ မ ေြမာကဘကပငး ေကျာကြဖနင

မာနေအာင5မ များအထ လတတေလာေတ ရရေသာ Dugong များနငအတ ပငလယြမကခငးြပင

များအား သပသညးစာေတ ရရပါသည။ သရာတင အဆပါ ေတ ရချကများသည ေရလပသားများမ

မေတာတဆ ဖမးဆးရမမCများအရသာ ြဖစပါသည။ Dugong သည ေဒသခများမ စားသးေလ

မရေသာ ေရသတ� ဝါြဖစ5ပး မေတာတဆ ဖမးဆးရမြခငးသမဟတ အမတမထင ဖမးယရမြခငး

သာ ြဖစပါသည။ မတတမးမတရာများအရ ရခငြပညနယတင ၁၉၉၄ ခနစနင ၂၀၀၄ ခနစအတငး

Dugong အေသ (၇)ေကာငအား ဖမးယရရခသည။ ြမနမာနငငေတာငပငး ကမးရးတနးေဒသ

များတင အတညမြပနငေသာလညး Dugong များ ကျကစားလျကရေသာ ေနရာအများအြပား

အား ေဒသခများ၏ မEကာခဏ သတငးေပးပချကအရ သရရပါသည။


ဇယားဇယားဇယားဇယား((((၁၁၁၁)))) ြမနမာနငင၏ြမနမာနငင၏ြမနမာနငင၏ြမနမာနငင၏ ကမးရးကမးရးကမးရးကမးရးတနးတနးတနးတနးေဒသများနငေဒသများနငေဒသများနငေဒသများနင ပငလယြပငတ ပငလယြပငတ ပငလယြပငတ ပငလယြပငတတငတငတငတင ေလလာေလလာေလလာေလလာမတတမးတငမတတမးတငမတတမးတငမတတမးတင ထားေသာထားေသာထားေသာထားေသာ အ�ဝါနတကသတ� ဝါမျးစတများစာရငးအ�ဝါနတကသတ� ဝါမျးစတများစာရငးအ�ဝါနတကသတ� ဝါမျးစတများစာရငးအ�ဝါနတကသတ� ဝါမျးစတများစာရငး။။။။

စဉစဉစဉစဉ သပAအမညသပAအမညသပAအမညသပAအမည အဂsလပအမညအဂsလပအမညအဂsလပအမညအဂsလပအမည

၁ Sausa chinensis Indo-pacific Hump-back Dolphin

၂ Tursiops aduncus Bottlenose Dolphin

၃ Tursiops truncatus Bottlenose Dolphin

၄ Stenella longirostris Long-snout Spinner Dolphin

၅ Stenella attenuata Pan-tropical Spotted Dolphin

၆ Neophocaena phocaenoides Finless Porpoise

၇ Orcaella brevirostris Irrawaddy Dolphin

၈ Physeter macrocephalus Sperm Whale

၉ Balaenoptera musculus Blue Whale

၁၀ Balaenoptera physalus Fin Whale

၁၁ Stenella coeruleoalba Striped Dolphin

၁၂ Delphinus capensis Long-beaked Common Dolphin

၁၃ Kogia breviceps Pygmy Sperm Whale

၁၄ Feresa attenuata Pigmy Killer Whale

၁၅ Balaenoptera adeni Bryde’s Whale

၁၆ Dugong dugon Sea Cow အြခားေသာ အ�ဝါဇဝမျးစမျးကအပစတစခမာ ငါးမနးများ ြဖစသည။ ေစျးကက

ေပါကေစျး ြမငမားြခငးနင အသား၊ အေရခ၊ ဆးေတာင၊ အရးန၊ ေမးရးနင အသညးစသည

ငါးမနးအစတအပငးများ ဝယလအား ြမငမားြခငးေEကာင ငါးမနးဖမးဆးြခငးသည ကမcာအန

များြပားလာ5ပး ငါးမနးေကာငေရမာ ကမcာတစလbားတင ကျဆငးလာပါသည။ ြမနမာနငငရ

ငါးမနးဖမးဆးြခငးလပငနးသည ြမငးေကာငေရ ၂၅ ေကာငအားထကမပေသာ သစသားစကတပ

ေလများက အသးြပသည အေသးစားလပငနးမ8သာ ြဖစပါသည။ ငါးမနးများ ကမးေပ;သ

ေသာငတငြခငးအများစသည သာမနငါးဖမးြခငးများေEကာင ြဖစရသည။ ငါးမနးမျးစတများ

အYကးစား ဖမးဆးြခငးက ြမနမာနငငတင ၂၀၀၄ ခနစ ကတညးက တားြမစထားေသာလညး

တရားမဝင ငါးမနးဖမးဆးြခငးသည ငါးမနးမျးစတများက 5ခမးေြခာကဆ ြဖစပါသည။

ငါးလပငနးဦးစးဌာနမ ၂၀၀၄ ခနစတင ြပလပခေသာ အကြဖတေလလာြခငး အရ ြမနမာ

ပငလယြပငတင ငါးမနးမျးရငး (၅) မျး နင မျးစတေပါငး (၂၄) မျးက ေတ ရရ5ပး

အေသးစတအား ဇယား (၂) တင ေဖာြပထားပါသည။


ဇယားဇယားဇယားဇယား((((၂၂၂၂)))) ြမနမာနငငရြမနမာနငငရြမနမာနငငရြမနမာနငငရ ငါးမနးမျးငါးမနးမျးငါးမနးမျးငါးမနးမျးစတများစာရငးစတများစာရငးစတများစာရငးစတများစာရငး။။။။

မျ းရငးမျ းရငးမျ းရငးမျ းရငး သပAအမညသပAအမညသပAအမညသပAအမည အဂsလပအမညအဂsလပအမညအဂsလပအမညအဂsလပအမည ြမနမာအမညြမနမာအမညြမနမာအမညြမနမာအမည ၁. HEMISCYLLIDAE ၁. Chioscyillium griseum Ray bamboo shark ငါးမနးအမေြမာင

၂. Chioscyillium punctatum Brown banded bamboo shark

ငါးမနးကဖနး/ ငါးမနးေတာကတ/ ငါးမနး အဖးYကး

၂. STEGOSTOMIDAE ၁. Stegostoma fasciatum Zebra shark ငါးမနးေတာကတ ၃. HEMIGALEIDAE ၁. Chaenogaleus

macrostoma Hook tooth shark ငါးမနးထးဝါး

၄. CARCHARHINDAE ၁. Carcharhinus albimarginatus

Silvertip shark ငါးမနးေခါငးဝငး

၂. C. amblyrhynchoides Graceful shark ၃. C. borneensis Borneo shark ငါးမနးပ ၄. C. brivipinna Spinner shark ငါးမနးေတာငမ ၅. C. dussumieri White cheek shark ငါးမနးေဇာငးြဖ ၆. C. falciformis Silky shark ၇. C. leucas Bull shark ကျားငါးမနး ၈. C. limbatus Blacktip shark ၉. C. melanopterus Blacktip reef shark ၁၀. C. plumbeus Sandbar shark ၁၁. C. sorrah Spot tail shark သငါးမနး ၁၂. Galeocerdo cuvier Tiger shark ၁၃. Glyphis gangetis Ganges shark လနးငါးမနး ၁၄. Loxodon macrorhinus Slit eye shark ၁၅. Rhizoprionodon acutus Milk shark ၁၆. R. oligolinx Gray sharpnose shark

ဇစြမစ၊ဇစြမစ၊ဇစြမစ၊ဇစြမစ၊ ငါးလပငနးဦးစးဌာန (၂၀၀၄)။

လတ၏ စးပားြဖစရာေဖထတယမCများအရ ပငလယေမ8ာ (Sea cucumba) မျးစတတ၏

ဦးေရကျဆငး လာမCေEကာင မEကာေသးမက ငါးလပငနးဦးစးဌာနမ ပငလယေမ8ာနင ပတသက၍

ေလလာမCတစခ ြပလပခပါသည။ လကရအချနအထ ြမနမာနငငတင ပငလယေမ8ာမျးစတ (၁၀)

မျးအား မျးစတခြခား မတတမးတငထား5ပး ၎ငးတမာ (၁) Black Fish (Actinopyga milia)၊

(၂) Stone Fish (Actinopyga lecanora)၊ (၃) Prickly Red Fish (Thelenota anana)၊ (၄)

Amber Fish (Thelenota an)၊ (၅) Curry Fish (Stichopus variegates)၊ (၆) Green Fish (Stichopus chloronotus)၊ (၇) Black Tea Fish (Holothuria nobilis)၊ (၈) Lolly Fish (Holothuria atra)၊ (၉) White Teat Fish (Holothuria fuscogilva) နင (၁၀) Leopard/

Tiger Fish (Bohadschia argus) တ ြဖစEကပါသည။


အ�ဝါမျးစတများ ထနးသမးကာကယြခငးအတက ပငလယငါးမျးစတများအြပင

အေရးYကးေသာ အချ မျ းစတများလညး ရပါသည။ ၎ငးတမာ ပငလယြမက (Sea grass)၊ သန�ာ

ေကျာကတနးများနင ပငလယလပတ ြဖစEကပါသည။ ပငလယြမကများသည ေဂဟေဗဒဆငရာ

အေရးပါေသာ အခနးက_တင ပါဝငေသာလညး ၎ငးတအေEကာငး အနညးငယမ8သာ သရပါ

သည။ ပငလယြမကသည များေသာအားြဖင ေရတမပငးများတင ေပါကေရာက5ပး ငါးမျးစတများ၊

လပများ၊ ေကျာကပစနများနင dugong များ၏ မျးဆကေပါကပားရာ နင အစားအစာတအတက

အဓကအရငးအြမစများအား ြဖစေပ;ေစပါသည။ ထအြပင ပငလယြမကများသည ေရ၏ အရည

အေသးက တးတကေကာငးမနေစ5ပး ၎ငးတ၏ အြမစကသေသာ ပငစညများသည ပငလယ

ေအာကေြခEကမးခငးက တည5ငမေစပါသည။ ြမနမာနငငတင ဤပငလယြမကများ နင ပတသက

သည သတငးအချကအလက အများအြပားမရေသးပါ။ ပငလယြမကအများစက ရခငနင

တနသsာရကမးရးတနး ေဒသများတင ေတ ရရေသာလညး အေပ;ဘက ေရေဝေရလေဒသများမ

သယေဆာငလာေသာ အနညးအနစ အများအြပား ပချမCေEကာင ေရထညစညမးမC (Water

turbidity) ြမငမားေသာ ေဒသများြဖစသည ဧရာဝတြမစဝက�နးေပ;ေဒသ နင မတ� မပငလယေက

ကမးရးတနးေဒသများတင ပငလယြမကအား မေတ ရရပါ။ Istituto Oikos နင BANCA တမ

ထတြပနေသာ စမကနးအစရငခစာတင လနပက�နးအ�ဝါအမျးသားဥယျာဉ နင အနးဝနးကျင

တင ပငလယြမကမျး စတ (၁၁) မျး ေတ ရရေEကာငး ေဖာြပထားပါသည (Istituto Oikos နင

BANCA ၂၀၁၁)။ ပငလယြမက နင အလားတပင သန�ာေကျာကတနးများသညလညး အ�ဝါ ေဂဟစနစများတင အ�ဝါမျးစတအများအြပားအတက ရငသနကျကစားရာေနရာ နင အစာ

အာဟာရများက ေထာကပေပးြခငးြဖင အေရးပါေသာ အခနးက_မ ရပတညလျက ရပါသည။

ငါးလပငနးဦးစးဌာနမ ြမနမာနငငတင သန�ာမျးစတ (၅၁)မျးက မျးခြခား5ပးြဖစေသာလညး

ြမနမာပငလယြပငရ သန�ာေကျာကတနးမျးစမျးကများ အေြခအေန နင ေြပာငးလမCက ပမသရ

နငရန စနစတကျေလလာမCများ လအပဆြဖစပါသည။ သန�ာေကျာကတနးမျ းစတများအတက

ရရထားေသာ သတငးအချကအလကများက ဇယား (၃) တင ေဖာြပထားပါသည။

ြမနမာကမးရးတနးများသည ပငလယလပများအတကလညး အသကနင ဥကျငး ေနရာ

များအား ပပးေပး5ပး ကမcာေပ;ရ ပငလယလပမျးစတ (၇) မျးအနက ြမနမာနငငတင (၅) မျးက

ေတ ရရပါသည။ ၎ငးတမာ (၁) Hawksbill Turtle၊ (၂) Green Turtle၊ (၃) Loggerhead

Turtle၊ (၄) Olive Turtle နင (၅) LeatherbackTurtle တ ြဖစEကပါသည။ ၎ငးမျ းစတများ

သည ရခင၊ ဧရာဝတနင တနသsာရကမးရးတနးေဒသ တစေလျာကတင ကျကစားြခငးနင

အသကများြပလပြခငးတ ြပလပEကေEကာငး သရရပါသည။ ၎ငးမျးစတများသည အလနအက�

ဖမးဆးခရြခငးနင ငါးဖမးေလများမ မေတာတဆဖမးဆးမြခငး၊ အသကေနရာများ ညစညမး

လာြခငးနင ဖျကဆးခရြခငးတြဖင 5ခမးေြခာကခေနရပါသည။ အကျးဆကအားြဖင ပငလယ

လပများ၏ ဦးေရမာ သသသာသာ ကျဆငးလျကရပါသည။


ဇယားဇယားဇယားဇယား ((((၃၃၃၃) ) ) ) ြမနမာနငငရြမနမာနငငရြမနမာနငငရြမနမာနငငရ သန�ာေကျာကတနးမျးစတများစာရငးသန�ာေကျာကတနးမျးစတများစာရငးသန�ာေကျာကတနးမျးစတများစာရငးသန�ာေကျာကတနးမျးစတများစာရငး

စဉစဉစဉစဉ သပAအမညသပAအမညသပAအမညသပAအမည အဂsလပအမညအဂsလပအမညအဂsလပအမညအဂsလပအမည ၁ Lobophyllia spp. Coral ၂ Turbinaria bifrons Bowl Coral ၃ Turbinaria mesenterina Pagoda Coral ၄ Galaxea fascicutalis Galaxy Coral ၅ Galaxea astreta Galaxy Coral ၆ Heliopora coerulea Blue Coral ၇ Pavona spp. Leaf Coral ၈ Pavona decusata Catcus Coral ၉ Pavona minuta Catcus Coral ၁၀ Acropora acuminate Coral ၁၁ Acropora cytherea Coral ၁၂ Acropora austere Coral ၁၃ Acropora digitifera Coral ၁၄ Acropora gemmifera Coral ၁၅ Acropora tenuis Coral ၁၆ Acropora glauca Coral ၁၇ Podabacia crustacean Cauliflower Coral, Antler Coral ၁၈ Goniastera favulus Coral ၁၉ Favia maritime Golfball Coral, Small Star Coral ၂၀ Favia stelliger Golfball Coral, Small Star Coral ၂၁ Favia veroni Golfball Coral, Small Star Coral ၂၂ Portie lutea Boulder / Pore Coral ၂၃ Fungia scutaria Mushroom Coral ၂၄ Fungia fungites Mushroom Coral ၂၅ Pavona descussata Catcus Coral ၂၆ Acropora aspera Coral ၂၇ Acropora secale Coral ၂၈ Acropora hyacinthus Coral ၂၉ Acropora yongei Coral ၃၀ Goniastra retiforms Coral ၃၁ Fungia scutaris Mushroom Coral ၃၂ Porties solida Boulder / Pore Coral ၃၃ Millepora platyphtlla Fire / Finger Coral ၃၄ Heliopora coerulea Blue Coral ၃၅ Montipora efforescens Velvet Coral ၃၆ Montipora informis Velvet Coral ၃၇ Montipora solanderi Velvet Coral ၃၈ Portie lutea Boulder / Pore Coral ၃၉ Portie nigrescens Boulder / Pore Coral


ဇယားဇယားဇယားဇယား ((((၃၃၃၃) ) ) ) ြမနမာနငငရြမနမာနငငရြမနမာနငငရြမနမာနငငရ သန�ာေကျာကတနးမျးစတများစာရငးသန�ာေကျာကတနးမျးစတများစာရငးသန�ာေကျာကတနးမျးစတများစာရငးသန�ာေကျာကတနးမျးစတများစာရငး ((((အဆကအဆကအဆကအဆက)))) စဉစဉစဉစဉ သပAအမညသပAအမညသပAအမညသပAအမည အဂsလပအမညအဂsလပအမညအဂsလပအမညအဂsလပအမည

၄၀ Pavona frondifera Leaf Coral ၄၁ Lophyllia hemprichii Coral ၄၂ Polyphyllia talpina Feather Coral ၄၃ Goniopora columna Sunflower Coral ၄၄ Goniopora fructicosa Sunflower Coral ၄၅ Goniopora lobata Daisy Coral ၄၆ Goniopora stuchburyi Coral ၄၇ Goniopora pectinat Coral ၄၈ Fungia fungites Mushroom Coral ၄၉ Favia speciosa Coral ၅၀ Galaxea fascicularis Tooth Coral ၅၂ Turbinaria crater Coral

NBSAP ေရးဆြခငး လပငနးစဉအတငး ြမနမာနငငအတငးရ ဇဝမျးစမျးကများနင

ပတသက၍ သတငးအချကအလကများ အားလးက စစညးနငရန Yက းပမးခေသာလညး မျ းစတ

စာရငးေကာကယထားြခငးများမာ တစစတတစပငးမ8သာရ5ပး မညသညေဂဟစနစများအတက

မဆ ြပညစြခငးမရပါ။ အဆပါ အချကအလကများမာ နငင၏ ဇဝမျ းစမျးကများ ထနးသမးေရး

အတက အေရးပါလပါသည။ သတငးအချကအလက အများစမာ ေခတနငေလျာညမCမရဘ

မျးစတမျးကများ၏ အေြခအေနက ြပညြပညစစ နားလညနငရနနင ၎ငးတ၏ ေရ အလားအလာ

များက ခန မနးနငရနအတက လေလာကမC မရေပ။ ထေEကာင တစနငငလးအတငးအတာြဖင

ထေရာကေသာ ဇဝမျးစမျးကများ ထနးသမးြခငးအား ထေရာကစာ အေကာငအထညေဖာ

ေဆာငရကနငရန သပAနညးကျ သတငးအချကအလကများ လအပချကက ြဖညဆညးေပးေရး

အတက မျးစတစာရငးေကာကယြခငးအား ရငးနးြမပနေဆာငရကရန အေရးတYကး လအပ

လျက ရပါသည။

၂၂၂၂....၃ ၃ ၃ ၃ ကမcာလးဆငရာ မျးသဉးရန အန�ရာယအဆကမcာလးဆငရာ မျးသဉးရန အန�ရာယအဆကမcာလးဆငရာ မျးသဉးရန အန�ရာယအဆကမcာလးဆငရာ မျးသဉးရန အန�ရာယအဆငအတငးရ မျးစတများငအတငးရ မျးစတများငအတငးရ မျးစတများငအတငးရ မျးစတများ

IUCN/SSC (၁၉၉၄)၏ စချနစညbနးများအရ ြမနမာနငငအတငးရ အပငနငတရ စ�ာန

မျးစတအများအြပားမာ ကမcာလးဆငရာ မျးသဉးရန အန�ရာယအဆငအတငးရ မျးစတများ

အြဖစ ေတ ရရပါသည။ သေသာလညး အငဒ-ြမနမာေဒသတင 5ပးြပညစေသာ ကမcာလးဆငရာ

မျးသဉးရန အန�ရာယအဆငအတငးရ မျးစတများအား ေလလာဆနးစစချကများမာ နတက

သတ� ဝါများ၊ ငကများ၊ ကနးေနေရေနသတ� ဝါများနင အချ ေသာ တားသားသတ� ဝါအပစများ

အတကသာ ြဖစပါသည။ ြမနမာနငငတင ဇဝမျးစမျးကများနင ပတသကသည အေြခခ သတငးအချကအလကများမာ မျးစတအပစအများစအတက ြပညစြခငးမရပါ။ နငင၏ ဇဝမျးစ

မျးကများဆငရာ လကရရရနငေသာ အချကအလကများမာ အဓကအားြဖင IUCN ၏ ၂၀၁၁

ခနစအတက ထတြပနထားေသာ IUCN RedList of Threatened Species version 2011


တင ေဖာြပထားသည ကမcာလးဆငရာ မျ းသဉးရန အန�ရာယအဆငအတငးရ မျးစတများမ

ရရပါသည (IUCN ၂၀၁၁၊ ေနာကဆကတ- ဂ)။

နတကသတ� ဝါများနတကသတ� ဝါများနတကသတ� ဝါများနတကသတ� ဝါများ

ြမနမာနငင၌ ၂၀၁၀ ခနစတင အ�ဝါနတကသတ� ဝါမျးစတမဟတသည နတကသတ� ဝါ

(၄၅)မျးမာ ကမcာလးဆငရာ မျးသဉးရန အန�ရာယအဆငအတငးရ မျးစတများအြဖစ မတတမး

တငခရပါသည (IUCN ၂၀၁၁၊ ေနာကဆကတ- ဂ)။ ၎ငးတအနက မျးစတ(၂)မျးမာ ြမနမာနငင

အတငး၌သာေတရသည Anthory’s Pipistrelle နင Ioffre’s Pipistrelle လငးနမျ းစတတ

ြဖစEကပါသည။ ြမနမာနငငရ ေဒသရငးမျးစတက တစမျးြဖစသည ေရbသမင (Eld’s Deer -

Rucervus eldii thamin) သည မျးသဉးရနအန�ရာယရေနေသာ မျးစတ (Endangered)

စာရငးထတင ပါရပါသည။ ၎ငးမျးစတအား ြမနမာေရbသမငဟ သရEက5ပး ြမနမာနငငအလယပငး

အပပငးေဒသတင ေတ ရရပါသည (McShea နငအဖ ၁၉၉၈၊ Wammer ၁၉၉၈)။ ြမနမာနငင

တင အငဒ-ြမနမာေဒသတငး ကျယြပန စာ ကျကစားလျကရေသာ မျးစတများအား ကမcာလး

ဆငရာ မျးသဉးရန အန�ရာယအဆငအတငးရ မျးစတများအြဖစ ေတ ရရ5ပး ၎ငးတတင

မျးသဉးရနအန�ရာယရေနေသာ မျးစတများြဖစသည အာရဆင (Elephas maximus) နင ကျား

(Panthera tigris)၊ နင မျးသဉးရန အန�ရာယကျေရာကနငေသာမျးစတ (Vulnerable) များ

ြဖစသည ေြပာင (Gaur - Bos gaurus)၊ အငးကျား (Clouded Leopard - Neofelis nebulosa)၊ ေEကာငတငါ (Fishing Cat - Prionailurus viverrinus)၊ ေတာေခး (Dhole - Cuon alpinus) နင ဟမဝန�ာဝကဝ (Himalayan Black Bear- Ursus thibetanus) တ

ပါဝငပါသည။ အြခားေသာ ေနရာေဒသတငကသ ၎ငးမျးစတ အများစအား တစဝမးတစခါး

အတက အမလကြခငးမ 5ခမးေြခာကလျက ရပါသည။

ြမနမာနငငေြမာကပငး ေတာငတနးေဒသများတင ဟမဝန�ာအေရ ပငး၏ အဂsါရပများ

ြဖစေသာ မျးသဉးရန အန�ရာယကျေရာကနငေသာမျးစတ (Vulnerable) များ ြဖစသည ပနဒါန

(Ailurus fulgens) ၊ သားမငး (Budorcas taxicolor) နင ေတာငဆတန (Naemorhedus baileyi) များအပါအဝင နတကသတ� ဝါမျးစတအများအြပားအား ေတ ရရပါသည။ ြမနမာနငင

တင ၎ငးမျးစတများ၏ လကရ ဦးေရအေရအတကအား အနညးအကျဉးသာ သရရ5ပး 5ပးြပညစ

ေသာ အေရအတက စာရငးေကာကယြခငးအား ဦးစားေပး လပေဆာငသငပါသည။

မျးသဉးလနးပါး အန�ရာယရေသာမျးစတ (critically endangered) များတင ပါဝငသည

ချတစေချာငးEက (Lesser One-horned Rhinoceros - Rhinoceros sondaicus) နင

အေမbးပါEက (Hairy Rhinoceros - Dicerorhinus sumatrensis) တအပါအဝင အချ ေသာ

ကမcာလးဆငရာ မျးသဉးရနအန�ရာယအဆငအတငးရ နတကသတ� ဝါမျးစတများသည

လတတေလာနစများအတငး အတညြပေတ ရ မတတမးတငနငြခငး မရပါ။ ၎ငးမျးစတများ

ြမနမာနငငအတငးရ ေနရငးေဒသများတင ကျကစားေနထငြခငး ရေနဆ ဟတမဟတအား


သရရန ကငးဆငးစာရငးေကာကယြခငး ြပလပရန လအပပါသည။ ၎ငးမျ းစတများအားလး

သမဟတ အချ မာ ြမနမာနငငတင ဆကလကတညရနငေသာေEကာင ကျားမျးစတများက

အဓကထား၍ နငငအဆင စာရငးေကာကယြခငးြပလပေနသကသ အြခားေသာ နတကသတ� ဝါ

မျးစတများကလညး နငငအဆင ကျယကျယြပန ြပန စာရငးေကာကယြခငးြပလပရန လအပပါ

သည။

ြမနမာနငငအတငးရ ေမျာကမျးစတ (၁၀)မျးမာ IUCN ၏ ၂၀၁၁ ခနစအတက

ထတြပနထားေသာ ကမcာလးဆငရာ မျးသဉးရန အန�ရာယအဆငအတငးရ မျးစတများစာရငး

တင ပါဝင5ပး ၎ငးတအနက မျးစတ(၄)မျးမာ မျးသဉးရနအန�ရာယရေနေသာ မျ းစတများ

ြဖစ5ပး ကျနရေသာ မျးစတ (၆) မျ းမာ မျးသဉးရနအန�ရာယကျေရာကနငေသာ မျးစတများ

ြဖစEကပါသည (ေနာကဆကတ- ဂ)။

အာရေတာဆငရငးများအြပင ြမနမာနငငသည ကမcာေပ;တင အမေမးဆငအများဆး

ပငဆငေသာ နငငများအနက တစနငငြဖစပါသည။ စစေပါငးအမေမးဆင (၃၀၀၀) ခန ရ5ပး

၎ငးတက အစးရနင ပဂgလကမ ပငဆငEကပါသည။ ၎ငးအမေမးဆငများမာ သစေတာက_တင

သစထတလပြခငး၏ အဓကလပအားစများ ြဖစEကသည။ ြမနမာနငငရ သစေတာများတင

ေတာဆငရငးအေကာင (၃၀၀၀) ခန ရမညဟ ခန မနးထားပါသည။ ေတာဆငရငးဖမးဆးြခငးက

ဥပေဒအရ ကာကယတားြမစထားေသာလညး မEကာေသးမနစများအတငး ေတာဆငရငးဖမးဆး

မCသည ကျနရေသာ အာရေတာဆငရငးေကာငေရအေပ; သသာေသာ သကေရာကမCများ ြဖစေပ;ေစပါသည။

ငကငကငကငကမျးစတမျးစတမျးစတမျးစတများများများများ

၂၀၁၀ ခနစတင ြမနမာနငင၌ ကမcာလးဆငရာ မျးသဉးရန အန�ရာယအဆငအတငးရ

မျးစတများစာရငးတငပါရသည ငကမျးစတ (၃၆)မျးရပါသည (IUCN ၂၀၁၁၊ ေနာကဆကတ-

ဂ)။ ၎ငးတအနက အများစမာ သစေတာေဂဟစနစများ၏ ဝေသသလက�ဏာများ ြဖစEက5ပး

အဓက သစေတာအမျးအစားအများစသည ကမcာလးဆငရာ 5ခမးေြခာကခေနရေသာ မျးစတ

အများအြပားအား ေထာကပေပးလျကရပါသည။ မျးသဉးရနအန�ရာယရေနေသာမျးစတြဖစသည

မျကခးြဖငကြပာေြခာက (Sitta victoriae) နင မျ းသဉးရနအန�ရာယကျေရာကနငေသာ

မျးစတများြဖစEကသည Nuthatch (Sitta formosa)၊ Giant Nuthatch (S. magna) နင

Blyth’s Tragopan (Tragopan blythii) တပါဝငသည ကမcာလးဆငရာ 5ခမးေြခာကခေန

ရေသာ Passerines မျးစတများ အများအြပားအတက ေတာငေပ;ေတာများနင သမပငး

ေတာများသည အေရးပါလပါသည။ အဆပါသစေတာများသည မျ းသဉးရနအန�ရာယကျေရာက

နငေသာမျးစတြဖစသည ေအာကချငးငက မျးစတများ အများဆးကျကစားရာ ေနရာများလညး

ြဖစပါသည။ မျးသဉးလနးပါး အန�ရာယရေသာမျးစတြဖစသည ငဟစဝမးြဖ (White-bellied

Heron - Ardea insignis) နင အေရ ေတာငအာရကနတငးပငးတင ေကာငေရ သသသာသာ


ကျဆငးလျကရ5ပး မျးသဉးရန အန�ရာယရေနေသာ မျးစတြဖစသည ေဒါငး (Green Peafowl -

Pavo muticus) (BirdLife International 2001) တအတက ကျကစားရာေနရာများအား

အနမပငး အ5မစမးဆနသည ရကြပတေရာေနာေတာများ နင အငတငးရကေXကေတာများမ

ေထာကပေပးလျက ရပါသည။ ြမနမာနငငေတာငပငးရ အနမပငး စစတေသာ အ5မစမးေတာ

များမာ မျးသဉးရန အန�ရာယရေနေသာမျးစတြဖစသည ဂါနေတာငငး (Gurney’s Pitta - Pitta gurneyi)နင မျးသဉးရနအန�ရာယကျေရာကနငေသာ မျးစတြဖစသည ေအာကချငးငက (Plain-

pouched Hornbill - Aceros subruficollis) တ အပါအဝင ကမcာလးဆငရာ 5ခမးေြခာကခေန

ရေသာ ငကမျးစတအေြမာကအြမား ကျကစားရာေနရာများ ြဖစပါသည။ သဘာဝအရငးအြမစ

များအား မဆငမြခင ထတယသးစမCများေEကာင ေနရငးေဒသများ ပျကစးေပျာကဆးြခငးသည

သစေတာများ၏ အဓကအဂsါရပများြဖစသည ကမcာလးဆငရာ 5ခမးေြခာကခေနရေသာ ငကမျး

စတအများစအား အဓက 5ခမးေြခာကေနေသာ အချကြဖစပါသည။ ထအြပင အလနအက� ထတယ

သးစမCများသည အေကာငYကးမျးများြဖစသည ေအာငေလာင၊ ေဒါငးနင ခမျးစတများအတက

အဓက 5ခမးေြခာကမC ြဖစပါသည။

ြမနမာနငင၏ 5ခမးေြခာကမCအများဆးခေနရေသာ မျးစတအချအပါအဝင ကမcာလး

ဆငရာ မျးသဉးရနအန�ရာယရေသာ အဆငအတငး ပါဝငေနေသာ ငကမျးစတ အေြမာကအြမား

သည ေရတမေဒသေဂဟစနစများ၏ အဓကလက�ဏာများ ြဖစEကပါသည။ ၎ငးမျးစတ

အများအြပားမာ မျးသဉးရန အန�ရာယရေနေသာမျးစတြဖစသည ေြခစမးေရေညာင (Spotted Greenshank - Tringa guttifer) ကသ ကမးရးတနးကျကစားနယေြမများ၏ အဓကလက�ဏာ

ြဖစပါသည။ သေသာ မျးသဉးရန အန�ရာယရေနေသာမျးစတများြဖစသည ေတာဘမနဒါလ

(White-winged Duck - Cairina scutulata)၊ ေရဗလ (Masked Finfoot - Heliopais personata) နင မျးသဉးရနအန�ရာယကျေရာကနငေသာ မျးစတြဖစသည Indian Skimmer

(Rynchops albicollis) တအပါအဝင အများစမာ ေရချေဒသကျကစားနယေြမများ၏ အဓက

လက�ဏာ ြဖစပါသည။ အငဒ-ြမနမာေဒသအတငး ေရတမေဒသေဂဟစနစများမာ ထနးသမးြခငး

ဆငရာ လပေဆာငေပးခရမCများ နညးပါး5ပး သစေတာေဂဟစနစများထက 5ခမးေြခာကခေနရမC

ပမများြပားပါသည။ ြမနမာနငငတင ေဒသအတငး ကျနရေသာ ေရတမေဒသေဂဟစနစ

အေကာငးဆးနမနာများ ကျနရဆြဖစ5ပး သသာထငရားေသာ ေနရာများမာ အနမပငးေဒသ

သစေတာများရ ေရေသ နင ေရရငေရတမေဒသများ၊ ကျယြပန 5ပး ေရစးဆငးမCေနးေကးေသာ

အနမပငးြမစများ နင ဒေရေတာတ ြဖစပါသည။ ြမနမာနငင၏ ကမcာလးဆငရာ 5ခမးေြခာကခေန

ရေသာ ငကမျးစတများတင မျးသဉးလနးပါး အန�ရာယရေသာ မျးစတြဖစသည ေရေညာင

နCတဝငး (Spoon-billed Sandpiper - Eurynorhynchus pygmeus) ပါဝင5ပး မတ� မပငလယ

ေကတင ေတ ရရသည ေရb ေြပာငးကျကစားသည ေဆာငးခငကတစမျး ြဖစပါသည။ သစေတာ

ေဂဟစနစနင ေရတမေဒသေဂဟစနစများအြပင ေတာပါးေသာ ကငးြပငေဂဟစနစများသည

လညး လငးတထပန (Red-headed Vulture - Sarcogyps calvus) ကသေသာ ကမcာလး


ဆငရာ 5ခမးေြခာကခေနရေသာ ငကမျးစတများအတက အေရးပါေသာေနရာများ ြဖစပါသည။

၎ငးလငးတမျးစတများ၏ ြမနမာနငငတငရေသာ ဦးေရမာ တစကမcာလးဆငရာအရ အေရးပါလ

ပါသည။ အဘယေEကာငဆေသာ ေမးြမေရးလပငနးသး ေဆးဝါးပစ@ညးများ၏ အဆပသငမC

(Oaks နငအဖ ၂၀၀၄) ဆးကျးေEကာင လနခေသာ ဆယစနစအတငး အန�ယတကငယတင

ေကာငေရကျဆငးသည (BirdLife International ၂၀၀၁၊ Pain နငအဖ ၂၀၀၃) အြဖစမျး

ြမနမာနငငတင မရေသာေEကာင ြဖစပါသည။

ေတာပါးေသာ ကငးြပငေဂဟစနစများ၏ အဓကလက�ဏာြဖစသည ကမcာလးဆငရာ

5ခမးေြခာကခေနရေသာ ငကမျးစတများသည ေနရငးေဒသအေပ; ထခကမCများနင စကပျးေရး

လပငနးသး ဓာတပစ@ညး ပါဝငသည 5ခမးေြခာကမCအများအြပားအား ရငဆငေနရပါသည။

ြမနမာနငငတင ေရးယခငက မတတမးတငနငခေသာ ကမcာလးဆငရာ 5ခမးေြခာကခေနရသည

ငကမျးစတ အများအြပားသည ယခနစများတင အတညြပမတတမးတငနငြခငး မရေတာပါ။

၎ငးမျးစတများတင ြမနမာနငင၌ ယခငက ေတ ရခရ5ပး ၁၉၄၁ ခနစမစ၍ မတတမးတငနငြခငး

မရဘ ပါကစ@တန၊ နေပါ နင အန�ယေြမာကပငးတရ ရညလျားေသာ ြမစကမးြမကခငး များတင

ေတ ရရ5ပး မျးသဉးရနအန�ရာယကျေရာကနငေသာ မျးစတစာရငးဝငြဖစသည ေစ (Jerdon’s

Babbler - Chrysomma albirostre) နင ြမနမာနငငေြမာကပငး နင အန�ယနငင

ေြမာကပငးတရ သစေတာများ၏ ေရတမေဒသများနင ရbနေြမများ၊ ြမကခငးများတင ယခငက

ကျကစားခ5ပး ြမနမာနငငတင ၁၉၁၀ ြပညနစမစ၍ လညးေကာငး၊ အြခားေဒသများတင ၁၉၄၁ ခနစမ စ၍လညးေကာငး အတညြပမတတမးတငနငြခငး မရေတာေသာ၊ ကမcာေပ;ရ ဆနးEကယ

ေသာ ငကမျးစတများတင ပါဝင5ပး မျးသဉးလနးပါး အန�ရာယရေသာ မျးစတြဖစသည

ဘေခါငးပနးေရာင (Pink-headed Duck - Rhodonessa caryophyllacea) တ ပါဝငပါသည

(BirdLife International ၂၀၀၁၊ ၂၀၀၃)။

ဘေခါငးပနးေရာငငကများ ေတ ရရေEကာငး လတတေလာတင အေထာကအထား ခငခင

မာမာ မတငြပနငေသာလညး ချငးတငးြမစ အထကပငးနင ၎ငး၏ အဓက ြမစလကတကများ

ြဖစသည တနငးြမစ၊ တဝမြမစ၊ ပေလာငလဘနြမစတမာ ၎ငးငကမျးများအတက လကကျန

ကျကစားနယေြမများဟ ေဒသခများ၏ အဆအရ ယဆရပါသည (ဦးထငလအား ၂၀၀၄ ခနစတင

နတြဖငဆကသယေမးြမနးချက၊ BirdLife International ၂၀၀၅) ။

တားသားသတ� ဝါများတားသားသတ� ဝါများတားသားသတ� ဝါများတားသားသတ� ဝါများ

၂၀၁၀ ခနစ ထတေဝေသာ ကမcာလးဆငရာ မျးသဉးရနအန�ရာယရေသာ အဆငအတငးရ

တားသားသတ� ဝါမျးစတများတင ြမနမာနငငမ (၂၄)မျး ပါရ5ပး အများဆးမာ လပမျ းစတများ

ြဖစပါသည (IUCN ၂၀၁၁၊ ေနာကဆကတ ၃)။ အာရတကရ အြခားေနရာများကသ လပမျးစတ

များ ပျန ြခငး နင ေနထငကျကစားရန လအပချကများက သရမCနညးပါးဆ ြဖစပါသည။

၎ငးမျးစတများနင ပတသကသည လတတေလာ မတတမးအများစမာ ေတာရငးတရ စ�ာန


ေရာငးဝယေဖာကကားေသာ ေစျးကကများမ တစဆင ရရြခငး ြဖစပါသည။ သဘာဝေကာငေရ

များအတက အဓက 5ခမးေြခာကမCမာ ေတာရငးတရ စ�ာန ေရာငးဝယေဖာကကားေသာ ေစျးကက

များတင လပမျးစတများ၏ တနဖးြမငမားြခငးေEကာင အလနအက� ရာေဖဖမးဆးြခငး

ြဖစပါသည။ လပမျးစတများသည မျးပားမCနCနး အလနေနးေကး5ပး အကျးဆကအားြဖင

အလနအက� ရာေဖဖမးဆးသည အေြခအေနတင ေရရညခင5မ တညတနငမည မဟတပါ။

ြမနမာနငငရ ကမcာလးဆငရာ မျးသဉးရန အန�ရာယရေသာ အဆငအတငးရ လပမျးစတများ

အေရအတကအား သရရနနင ေရရညတညတေရး အလျငအြမန ေဆာငရကရန လအပပါသည။

ြမနမာနငငရ အြခားေသာ တားသားမျးစတများအတက 5ပးြပညစေသာ ကမcာလးဆငရာ

5ခမးေြခာကခရမC ဆနးစစချကအား မြပလပရေသးပါ။ ြမနမာနငငတငေတရေသာ အြခား

တားသားသတ� ဝါ မျးစတများက သေတသနြပ ဆနးစစနငြခငး မရေသးပါ။ IUCN မျးစတ

ေကာမတ (IUCN- Species Survival Committee -SSC) မ ေဆာငရကေသာ ကမcာလးဆငရာ

တားသားသတ� ဝါမျးစတများ ေလလာဆနးစစြခငးတင ြမနမာနငင မပါရေသးပါ။ သေစကာမ

ြမနမာနငငအေနြဖင IUCN RedList of Threatened Species ver. 2011 တင ေဖာြပ

ထားေသာ ကမcာလးဆငရာ မျးသဉးရန အန�ရာယရေသာအဆငအတငး ပါဝငေနသည တားသား

သတ� ဝါမျ းစတများထက ပမများြပားေသာ အေရအတကအား ပပးေပးနငပါသည။

ကနးေနေရေနသတ� ဝါများကနးေနေရေနသတ� ဝါများကနးေနေရေနသတ� ဝါများကနးေနေရေနသတ� ဝါများ

ြမနမာနငငရ ကနးေနေရေနသတ� ဝါမျးစတများသည IUCN RedList of Threatened Species ver. 2011 ၏ ကမcာလးဆငရာ 5ခမးေြခာကမCခေနရေသာ မျးစတများစာရငးတင

ပါဝငြခငး မရပါ။ သေသာ ကနးေနေရေန သတ� ဝါမျးစတ(၄)မျးြဖစေသာ ဖားြပတမျးစတများမာ

5ခမးေြခာကမCခရလနးပါး အဆငသေရာက ရေန5ပး ေကာငေရမာလညး ကျဆငးလျကရပါသည

(IUCN ၂၀၁၁)။ ၎ငးမျးစတများမာ Giant Asian River Frog (Limnonectes blythii)၊ Bufo pageoti ၊ Glyphoglossus molossus နင Nanorana arnoldi တြဖစEကပါသည။

ကမcာလးဆငရာ 5ခမးေြခာကမCခေနရေသာ ကနးေနေရေနသတ� ဝါမျးစတများ စာရငးတင ြမနမာ

နငငမ မပါရြခငးသည နငငရ ကနးေနေရေနသတ� ဝါမျ းစတအား ထေရာကစာ ထနးသမး

ကာကယထားြခငးထက စနစတကျ စာရငးေကာကယမC နညးပါးြခငးက ေပ;လငေစပါသည။

ကမcာလးဆငရာ မျ းသဉးရန အန�ရာယရေသာ အဆငအတငးပါဝငသည ကနးေနေရေနသတ� ဝါ

မျးစတများရနငေသာလညး လကရအချနအထ မတတမးမတရာ လအပဆြဖစပါသည။

သေတသနလပငနးများနင စာရငးေကာကလပငနးများမ ကမcာလးဆငရာ 5ခမးေြခာကမCခေနရ

ေသာ မျးစတများအြဖစ သတမတနငမည ေဒသရငးမျးစတအများအြပား ေဖာထတနငမည

ြဖစပါသည။ ြမနမာကနးေနေရေန နင တားသားမျးစတစာရငးေကာက စမကနးမ အမည

မေဖာြပနငေသာ ကနးေနေရေနသတ� ဝါမျးစတများ အများအြပားပါရနင5ပး ဆနးစစေလလာရန

ြပငဆငလျကရသညဟ ယဆနငပါသည။


ငါးငါးငါးငါးမျ းစတမျ းစတမျ းစတမျ းစတများများများများ

ကမcာလးဆငရာ ထနးသမးကာကယြခငး ဦးစားေပးမC သတမတရန ြမနမာနငငရ

အြခားေသာ မျးစတအပစများကသပင ငါးမျးစတများအတက ကမcာလးဆငရာ 5ခမးေြခာကခရမC

အကြဖတချကအား ြပလပရန လအပပါသည။ စနစမကျေသာငါးဖမးမCများ၊ ဆညတာတမများ

တညေဆာကြခငး၊ ေရထညစညမးမC နင မျးစတများ ကျးေကျာဝငေရာကလာမCတေEကာင ြမနမာ

ေရချ ငါးမျးစတများ၏ ေနရငးေဒသများမာ ြပငးထနစာ 5ခမးေြခာကခေနရပါသည။ ငါးမျးစတ

အေြမာကအြမားသည ကမcာလးဆငရာ မျးတးသားမCနငအတ အန�ရာယကျေရာကေန5ပး အထး

သြဖင ထခကလယ5ပး ေဒသမျးရငးငါးမျးများ အေြမာကအြမားရေသာ အငးေလးကနအတငးရ

မျးစတများသည ယငးကသေသာ ြပဿနာမျးက ရငဆငေနရသည။ သေသာ ယေနအချနအထ

ြမနမာနငငရ ေရချေနရငးေဒသများတင ေတ ရရေသာ ငါးမျးစတများအား ကမcာလးဆငရာ

5ခမးေြခာကမCခေနရေသာ မျးစတများစာရငးတင ပါဝငေEကာငး အတညမြပနငေသးပါ။

ေကျာရးမသတ� ဝါများေကျာရးမသတ� ဝါများေကျာရးမသတ� ဝါများေကျာရးမသတ� ဝါများ

ြမနမာနငငရ ေကျာရးမ သတ� ဝါမျ းစတများနင ပတသက၍ ကမcာလးဆငရာ မျးသဉးရန

အန�ရာယကျေရာကမC အဆငအား စနစတကျ ေလလာအကြဖတနငြခငး မရေသးသြဖင နငငတင

ကမcာလးဆငရာ ေကျာရးမသတ� ဝါမျးစတများ ထနးသမးကာကယြခငးအတက မျ းစတအလက

ဦးစားေပးရန ခကခပါသည။ ြမနမာနငငတင ေကျာရးမသတ� ဝါမျးစတများအနက လပြပာ

မျးစတ (Adaman Crowd - Euploea adamensis) တစမျးတညးသာ ကမcာလးဆငရာ မျးသဉးရန အန�ရာယရေသာ အဆငအတငးရ မျးစတများစာရငးတင ပါဝငပါသည။ ၎ငးလပြပာ

မျးစတသည အကဒမန archipelago တင ေဒသရငးမျးစတြဖစ5ပး ြမနမာနငငတင ကကး

က�နးစ၌ ေတ ရရပါသည။

အပငများအပငများအပငများအပငများ

ကမcာလးဆငရာ မျးသဉးရန အန�ရာယရမC အဆငအား အကြဖတြခငးတင ြမနမာနငင၏

အပငမျးစတ အနညးငယမ8သာ ပါဝငပါသည။ အထးသြဖင မျးေစဝက အမျးအစား နင

အချ မျ းေစေဖ;အမျးအစား မျးရငးများကသာ ေဆာငရကထားြခငး ြဖစပါသည။ IUCN ၏

၂၀၁၁ ခနစ စာရငး၌ ြမနမာနငင၏ အပငမျးစတ (၄၃) မျးကသာ ကမcာလးဆငရာ မျးသဉးရန

အန�ရာယရေသာ အဆငအတငးရ မျးစတများအြဖစ သတမတထားပါသည (IUCN ၂၀၁၁)။

ကမcာလးဆငရာ အန�ရာယကျေရာကေနေသာ မျ းေစေဖ;ပငအားလးသည သစပငYကးများြဖစ5ပး

သးပနစပေကျာသည Dipterocarpaceae မျးရငးများ ြဖစပါသည။ ကမcာလးဆငရာ မျးသဉးရန

အန�ရာယရေသာ အဆငအတငးရ မျးေစဝကပငများတင မျးသဉးရန အန�ရာယကျေရာကနင

ေသာ မျးစတများြဖစသည Cycas siamensis ၊ Calocedrus macrolepis နင Cephalotaxus mannii ၊ Taiwania cryptomerioides နင မျးသဉးရနအန�ရာယရေသာမျးစတြဖစသည Picea farreri မျးစတများ ပါဝငပါသည။ ကမcာလးဆငရာ မျးသဉးရန အန�ရာယရေသာ အဆငအတငး


ပါဝငေသာ မျးစတများအတက အဓက 5ခမးေြခာကေနေသာ အချကများမာ သယဇာတ အရငး

အြမစများက စညးကမးမ ထတယသးစြခငးေEကာင သစေတာများပျကစးမC နင အဆငအတနး

ကျဆငးမCတ ြဖစပါသည။ စးပားေရးအရ တနဖးရ5ပး မျးသဉးရန အန�ရာယ ကျေရာကနငေသာ

မျးစတြဖစသည Aquilaria malaccensis သညလညး အလနအက� ထတယြခငးေEကာင

အန�ရာယကျေရာကေန5ပး ၎ငးမျးစတသည အေကျာပင (Agarwood)ဟ လသများ5ပး ရန

ရသည သစမဟတေသာ အြခားသစေတာထကပစ@ညး တစမျးြဖစပါသည။

၂၂၂၂....၄၄၄၄ စကပျးေရးဆငစကပျးေရးဆငစကပျးေရးဆငစကပျးေရးဆငရာ ရာ ရာ ရာ ဇဇဇဇ၀၀၀၀မျးစမျးစမျးစမျးစမျးကမျးကမျးကမျးကများများများများ

အပငများသည လမCအဖအစညး၏ အသကရငရပတညနငရနအတက မရမြဖစ

အေရးYကးေသာ က_တစခ ြဖစပါသည။ အပင၏ မျးရးဗဇအရငးအြမစများသည အစားအစာ

လေလာကစာ ရရေရး၊ ဇဝေလာငစာရရေရးနင ဇဝနညးပညာြဖင ထတယထားေသာ ေဆးဝါး

ထတလပနငရနအတက များစာေထာကပနငေသာ စမးရညရပါသည။ ဇဝမျ းစမျးကများ

Xကယဝ5ပး အန�ရာယကျေရာကမC များြပားလာေသာ အေြခအေနတင ရေသာ ေနရာများအား

အြပညြပညဆငရာထနးသမးေရးအဖ (Conservation International - CI) မ ထနးသမး

ကာကယေရးအတက ဦးစားေပးရမည ေနရာများအြဖစ ကမcာေပ;ရ ဇဝမျးစမျးကများဆငရာ

အဓကေနရာ (biodiversity hotspot) များဟ သတမတထားပါသည။ ြမနမာနငငသည ဟမဝန�ာ၊

တရတြပညသသမaတနငင၏ အေနာကေတာငဘကေတာငတနးများ နင အေရးYကး ဇဝမျ းစ

မျးကများ ရေသာ အငဒ-ြမနမာေဒသတ၏ ဆမတေနရာတင တညရပါသည။

ြမနမာနငင၏ ကြပားေသာ ရာသဥတအေြခအေနများနင မလေကျာကသား အမျးအစား

များသည ကြပားေသာ ေြမမျကနာသငြပငများနငအတ အမျးစလငေသာ ေြမဆလbာအမျးအစား

များအား ြဖစေပ;ေစပါသည။ သေသာလညး Fluvisols ၊ Luvisols နင Aerisols

ေြမအမျးအစားများသာ စကပျ းေရးလပငနးအတက အေရးပါပါသည။ သေတသများသည ြမနမာ

နငင၏ စကပျးေရးဆငရာ ေဂဟဇနများအေပ; ြခားနားေသာ ယဆချကအမျးမျ း ရပါသည။

အဓက ေြမဆလbာဇန (၅)မျး (ပ ၃) နင မးရာသနးမC ေနရာ (၃) ခ အေပ;မတည၍ ြမနမာနငင

တင စကပျး-ရာသဇန (၁၅) ခ ခြခားထားပါသည (Virmani နငအဖ ၁၉၉၁)။

ဆန ကျငဘကအေနြဖင Tun နငအဖ (၂၀၀၅) မ ြမနမာနငငအနရ မးေလဝသ တငးထာ

ေရးစခနး (၃၄) ခမ နစေပါငး (၃၀) ေကျာအတငး လစဉတငးထာ မတတမးတငခေသာ

မးေရချနများ၊ အြမငဆး၊ အနမဆး နင ပ8မးမျ အပချနများ၊ ေန နင ည အပချနြခားနားချကများ၊

ေနသာချနများ နင အေငပျြခငးများဆငရာ ကနးဂဏနးအချကအလကများ (FAO ၁၉၈၇) က

အသးြပ၍ ြမနမာနငငတင စကပျး-ရာသဇန (၈) ခက ခြခားပါသည။ ၎ငးတမာ ေြမာကဘက

ေတာငတနးများ (Northern Mountainous - NM))၊ အေရဘက ကနးေြမြမငများ (Eastern

Plateau - EP)၊ အပပငးဇနေဒသများ (Semi-arid - SAr)၊ အေနာကေတာငတနးများ (Western


Hilly - WH)၊ အေနာကဘက ကမးရးတနးများ (Western Coastal - WC) နင ေတာကဘက

ကမးရးတနးများ (Southern Coastal - SC)၊ ေတာငပငးလငြပင (Southern Plain -SP) နင

ဧရာ၀တ ြမစဝက�နးေပ;ေဒသ (Ayeyawady Delta - AD) တြဖစEကပါသည။ NM၊ EP၊ နင

WH ဇနများသည ြမငမားေသာ ေတာငကနးများနင နကရ�ငးေသာချငဝမးများ ရေသာေEကာင

ေြမမျကနာသငြပငအရ ကြပားြခားနားမCအများဆးြဖစပါသည။

ပပပပ ၃၊၃၊၃၊၃၊ အဓကအဓကအဓကအဓက ေြမဆလbာေြမဆလbာေြမဆလbာေြမဆလbာ ဇနများ။ဇနများ။ဇနများ။ဇနများ။

ပပပပ ၄၊၄၊၄၊၄၊ အဓကအဓကအဓကအဓက မးေရချနမးေရချနမးေရချနမးေရချန ဇနများ။ဇနများ။ဇနများ။ဇနများ။

၂၀၀၉ ခနစတင ြမနမာနငငစကပျ းေရးဌာနမ FAO သ ေရးသားေပးပခသည

အစရငခစာအရ အဓက စကပျ း-ရာသဇနများက အကျဉးေဖ;ြပထားပါသည (ဇယား ၄)။ ြမနမာ

နငင၏ ဤကြပားေသာ စကပျးေဂဟစနစများတင များစာေသာ အပပငး နင အပေလျာပငး

မျးစတများ နင စလငေသာေဂဟစနစများက ေတရပါသည။ ခန မနးေြခအားြဖင ကြပားေသာ


သးနမျးစတ (၆၀) ေကျာက နငငအတငး စကပျ းနင5ပး ေအာကပါအတငး အပစ (၇)

စခြခားနငပါသည (Myint ၁၉၈၉) -

(၁) နစားသးန - စပါး၊ ဂျ၊ နစားေြပာငး နင ေြပာငး၊

(၂) ဆထကသးနများ - ေြမပ၊ နမး၊ ေနEကာ နင မနညငး၊

(၃) ပမျးများ - ေထာပတပ၊ ပန နင ပ အမျးမျး၊

(၄) စကမCသးသးနများ - ဝါ ၊ Eက၊ ေဆးရကYကး၊ ရာဘာ၊

(၅) မးဖေချာငသးနများ - အာလး၊ Eကကသန၊ ငရတသး၊ ဟငးသးဟငးရက၊

(၆) နစရညသးနများ - လကဘက၊ ေကာဖ၊ အနး၊ ငကေပျာသး၊ ဆအနး၊ ထနးနင

အြခားအသးများ၊

(၇) အြခားသးနများ - အထကတင ေဖာြပြခငး မရေသာ သးနများ။

ဇယားဇယားဇယားဇယား((((၄၄၄၄)))) ြမနမာနငင၏ြမနမာနငင၏ြမနမာနငင၏ြမနမာနငင၏ အဓကအဓကအဓကအဓက စကပျးစကပျးစကပျးစကပျး----ရာသဇနရာသဇနရာသဇနရာသဇနများ။များ။များ။များ။

စဉစဉစဉစဉ အမညအမညအမညအမည ေြမမျကနာသငြပငေြမမျကနာသငြပငေြမမျကနာသငြပငေြမမျကနာသငြပင စမအပချပမCေဒသစမအပချပမCေဒသစမအပချပမCေဒသစမအပချပမCေဒသ အဓကစကပျ းနညးအဓကစကပျ းနညးအဓကစကပျ းနညးအဓကစကပျ းနညး

စနစစနစစနစစနစ ၁။ ပခး၊ ကချင

ြမစကမး ေဘး ေြမနနနးတငေဒသ

အထကပငး နနးတငေြမန၊ ကချင ေြမြပန ၊ဧရာဝတြမစနင စစေတာငး ြမစေဘးတစေလျာက ကျယြပန ေသာ နနးေြမ ၊ မးေရချန အသငအတင (၁၀၀၀-၂၅၀၀မလမတာ)

ဧရာဝတ၊ စစကငး၊ မန�ေလး နင ပခးတငး ေဒသYကး၊ ကချငြပညနယ

စပါး၊ ေနEကာ၊ ပ၊ Eက၊ ေဆးရကYကး၊ ကငး/ က�နး စကပျးြခငး

၂။ အလယပငး ေြခာကေသေဒသ

အလယပငး ေြခာကေသေဒသ၊ မးေရချန(၁၀၀၀ မလမတာ) ေအာက၊ ေနမာ အပချနြမငမား၊ ေြမြပန ၊ အချ ေဒသများ၌ မညညာ

မေကး၊ မန�ေလး နင စစကငး တငးေဒသYကး

အထကပငးေဒသ သးနများ ေနEကာ၊ ပ၊ စပါး၊ ဝါ ၊ ေရသငး လယယာေြမ၊ ကငး/ က�နး စကပျးြခငး

၃။ နနးတငေြမနနင ပငလယကမးနား ေြမနမေဒသ

နနးေြမ၊ ပငလယကမးနား ြမစဝ က�နးေပ; ေြမနမေဒသ ၊ မးေရ ချနြမင(၂၅၀၀ မလမတာ)အထက

ဧရာဝတ၊ ရနကန၊ ပခးနင တနသsာရ တငးေဒသYကး၊ မန၊ ကယားနင ရခငြပညနယ

စပါး၊ ပ၊ ေနEကာ၊ ဆအနး

၄။ ကချငြပညနယနင ပငလယကမးနား ကနးေြမြမငေဒသ

ေတာငထထပ၊ မကေစာကေသာ ေြမသားနင မးေရချနြမင (၂၅၀၀ မလမတာ) အထက

တနသsာရ၊ ရနကန နင ပခး တငးေဒသYကး ကချင၊ ရခင၊ မန၊ ကရငနင ကယားြပညနယ

သစခ၊ စကပျ းသးန သးပငနင ကနးေြမ ြမင လယယာေြမ စကပျ းြခငး

၅။ ေြမာကပငးအေရ ပငး နင အေနာကပငးရ ေတာငတနးများ

ေတာငထထပ၊ ေြမမျကနာြပင မည ညာ ၊ မးေရချန အသငအတငမ သညးထန၊ ကနးေြမ မကေစာက

ကချင၊ ချငးနင ရမးြပညနယ

ကနးေြမြမင သးန များ၊ ေရb ေြပာငး ေတာငယာ၊ သးပင စားပငစကပျ းြခငး

၆။ ြမနမာနငင အထက ပငး၊ ေအာကပငးနင ရမးလငြပငေဒသ

ေြမြပငကျယြပန ၊ အလယပငး ေြခာကေသေဒသ၏ အြပငဘက အနမပငးေဒသ၊ ေြမမျကနာ သငြပင တန ေခါက

စစကငး၊ ပခး၊ မေကး၊ မန�ေလး နင ရနကနတငးေဒသYကး၊ ကချငြပညနယ

အထကပငးေဒသ သးန၊ ေနEကာ၊ ပ နင ေြပာငး


နငငအနအြပား၌ စကပျးထားေသာ သးနများ အထးသြဖင စပါး၊ ေြပာငး၊ နစားေြပာငး၊

မနညငး၊ ေြမပ၊ ေနEကာ၊ ဂျငး၊ နနငး၊ Eသဇာ၊ ငရတ၊ ငရတေကာငး၊ ခရမးချဉ၊ ရးပတ၊ လေမaာ၊

သပရာ၊ ငကေပျာနင ေဆးဖကဝငအပငများ အစရေသာ သးနများတင အချငးချငး နင ၎ငးတ

အတငး၌ပင မတေသာ မျးရးဗဇဆငရာ ကလချကများ ေတ ရရသည (Tun နင Than ၁၉၉၅)။

ြမနမာနငငက ဆနစပါး၊ သရက၊ ငကေပျာနင Eကကသေသာ အဓက အေရးYကးေသာ

သးနမျးစတများ၏ မရငးေဒသဟ ယဆထားEကပါသည။ ထစကပျးထားေသာ သးနများ၏

နဂမျးစတရငးများနင အေလကျေပါကလျကရေသာ မျးစတများသည ြမနမာနငငအနအြပား

ေပါကေရာက Eကပါသည။ မျးရးဗဇ၊ ေြမမျကနာသငြပငနင ေမာလကျးများနငဆငေသာ

ေလလာမCများအရ ြမနမာနငငသည စကပျး၍ရေသာ စပါး (O. sativa indica) မျ းကများ

ေတရေသာ အဓကေနရာတင ရသညဟ ယဆရပါသည (Londo နငအဖ ၂၀၀၆၊ DAR ၂၀၁၁)။

Mung bean ၊ Black gram နင Azuki bean ကသေသာ များစာေသာ သဘာဝ

သးေတာငပမျးများသည ပငလယကမးရးတနးရ သဆနေသာေြမ၊ ထးေကျာကေတာငများ နင

ရမးကနးေြမြမင အစရေသာ ေနရာများအပါအဝင နငငအန ကြပားေသာ ေဂဟစနစများတင

ပျနေပါကေရာကပါသည (Ye နင Yamaguchi ၂၀၀၇)။ ဤကသေသာ သဘာဝသးေတာငပ

အရငးမျးများသည ြမနမာနငင၏ သးေတာငပသးန ဖ 5ဖးတးတကမCအတက အေရးပါေသာ

မျးရးဗဇများက ေထာကပေပးနငပါသည။ ထအြပင ြမနမာနငငအတငးရ တငးရငးသားလမျးစ

တသည များြပားလေသာ လသးနညး အပငမျးစတများက စကပျ းအသးြပEကသည။

ကမcာYကးတင ြဖစပျကေနသကသ ြမနမာနငငတငလညး မရငးေဒသများဖျကဆးခရမC၊

ေဒသ သဘာဝမျးများအား ေခတေပ;မျ းများြဖင အစားထးမC၊ ရာသဥတ ေြပာငးလမC (အပချန၊

ေြခာကေသမC နင ဆားငနဓါတ ြမငမားလာမC)၊ လဦးေရတးပားလာမCနင သဘာဝေဘးအန�ရာယ

များ (ဥပမာ နာဂစ ၂၀၀၈)တသည ြမနမာနငင၏ စကပျးေရးဇဝမျးစမျ းကများအား

5ခမးေြခာကလျက ရပါသည။ စားနပရက�ာရားပါးမCက ဟန တားရန နင တးတကထတလပရန

အတက စကပျးထတလပမCနင ပတသကသည အပငများ၊ တရ စ�ာနများ နင အဏဇဝသကရများ၊

၎ငးတအား ထနးသမးကာကယမCနင အသးြပမCတအား စာရငးေကာက တငးတာမCြပလပရန

လအပပါသည။ စကပျးေရးက အေြခခသည နငငြဖစေသာေEကာင စကပျးေရးက_သည

အဓကေကျာရးြဖစ5ပး ြမနမာနငင၏ အသားတငထတကန စစေပါငး၏ (၃၆%) ရပါသည (CSO

၂၀၀၇)။ ြမနမာနငင၏ လဦးေရသည ၂၀၁၅ ခနစတင သနး (၆၀) ခန ရလာမညဟ ခန မနး

ရသည။ လဦးေရ တးတကလာမC၊ လေနမCပစနင စားေသာကမC အေလအထများ ေြပာငးလမCတမ

အစားအစာ တးြမငထတလပရန နင အမျးကြပားေသာ အစားအစာများ ပမရရရန

ေတာငးဆလျကရပါသည။ ထေEကာင နငင၏ သဘာဝနင ဇဝေဗဒဆငရာ အရငးအြမစများ

ထနးသမးမCနင အသးချမC မ8ေြခရေစရနအတက အြပသေဘာေဆာငေသာ နညးလမးများ

အသးြပရန အလနအေရးYကးလပါသည။


အပငမျးရးဗဇ အရငးအြမစများ ( Plant Genetic Resources - PGR) များ၏ တနဖး

YကးမားမCအား အေလးထားြခငး နင သဘာဝေနရငးေဒသများ နင လယယာေြမများမ အပငမျးရး

ဗဇမျးကများ ဆးရCးမC ြမငမားလာြခငးတေEကာင MOAI ၏ မျးေစဘဏ (Seed Bank) သည

ြမနမာနငင၏ စကပျးေရး ဇဝမျးစမျးကများက စေဆာငးရနနင ထနးသမးမCများြပလပနငရန

Yကးပမးလျကရသည (ဇယား၅)။ လကရအေြခအေနတင အေရအတက ၁၀၉၂၂၉ ခ ထကပေသာ

အေရးYကးသည စကပျးသးနမျးစတများက ေနရငးေဒသြပငပ (ex-situ)တင ကငးကး၊

ကငးဆကနညးြဖင မျးပားနငေသာ သးနများအတက အေအးခနးအတငး ထနးသမးမC နင

မျးရးဗဇဘဏ (Gene bank) ကသေသာ နညးများြဖင စနစတကျ သမးဆညး ထနးသမး

ထားပါသည။ ၎ငးအြပင ထနးသမးထားေသာ သကရ ေသးရညEကညက ဇဝနညးပညာြဖင

အသးချနငေသာ မျးရးဗဇများ ထတယရန YကးပမးမCများ ြပလပေနEကပါသည။ အပငမျးရးဗဇ

မျးကများ၏ မျးရးဗဇများ၊ မျ းစတများ နင ေဂဟစနစများအေပ; ပမသရနားလညရန

ေဆာငရကေနေသာ သေတသနလပငနးများသည PGR များ ထာဝစဉ တညတခင5မေစရန

ကာကယြခငးနင ထေရာကစာ အသးချြခငးတအတက အကျးရေစမညြဖစပါသည။

PGR များ ထာဝစဉ တညတခင5မေစရန ကာကယြခငးနင အသးချြခငးတအတက

ြမနမာနငင၏ မျးေစဘဏသည နငငတကာနင ပးေပါငး၍ ေအာကပါအတငး ေဆာငရကလျက

ရပါသည-

- အတလနငင၊ Global Crop Diversity Trust (GCDT) နင ပးေပါငး၍ ေနာကဆကတ(၁) သးနများက သရပခြခားြခငးနင မျးပားြခငး၊

- ကရးယားေကျးလကေဒသဖ 5ဖးေရး အပချပမCဌာနနင PGR များ နင ဇဝ

နညးပညာတတင ပးေပါငးေဆာငရကြခငး၊

- အသးချမCနညးေသာ မျးစတများ ထနးသမးရနနင အသးချရနအတက ဂျပနနငင၊

ဆကးဘားတက] သလ နင ပးေပါငးေဆာငရကြခငး၊

- FAO နင ပးေပါငး၍ နငငအဆင သတငးအချကအလက ြဖန ေဝမCစနစက

တစကမcာလးအဆင အေကာငအထညေဖာေဆာငရကြခငး(NISM-GPA)။

သေသာလညး မျးရးဗဇဘဏအတငးတင ေနရငးေဒသြပငပ စကပျးထနးသမးြခငး

စနစအား အဆငြမငတငြခငး၊ သဘာဝအရငးမျးများအား လယယာေြမများတင ထနးသမးြခငး၊

ဇဝမျးစမျ းက ပညာေပးအစအစဉ ြပလပြခငး၊ သဘာဝသယဇာတအရငးအြမစများ၊ ပတဝနး

ကျငဆငရာ နင အြပညြပညဆငရာ ပးေပါငးေဆာငရကမCများအတက မနကနေသာ မဝါဒ နင

ဥပေဒများချမတြခငးတြဖင PGR စမအပချပြခငးအတက စမးေဆာငရည ြမငတငရန ြမနမာ

နငငတင လအပလျကရပါသည။


ဇယားဇယားဇယားဇယား((((၅၅၅၅)))) ြမနမာနငငြမနမာနငငြမနမာနငငြမနမာနငငအတငးအတငးအတငးအတငး အပငမျးကအပငမျးကအပငမျးကအပငမျးက သဘာဝအရငးအြမစများသဘာဝအရငးအြမစများသဘာဝအရငးအြမစများသဘာဝအရငးအြမစများ စေဆာငးထားရမCစေဆာငးထားရမCစေဆာငးထားရမCစေဆာငးထားရမC ၊၊၊၊ exexexex----

situ situ situ situ နညးြဖငနညးြဖငနညးြဖငနညးြဖင ထနးသမးထားရမCနငထနးသမးထားရမCနငထနးသမးထားရမCနငထနးသမးထားရမCနင ပျန ပျန ပျန ပျနမCများ၏မCများ၏မCများ၏မCများ၏ လကရအေြခအေနလကရအေြခအေနလကရအေြခအေနလကရအေြခအေန

စဉစဉစဉစဉ သးနအပစသးနအပစသးနအပစသးနအပစ စေဆာငးထားေသာစေဆာငးထားေသာစေဆာငးထားေသာစေဆာငးထားေသာ

ဦးေရဦးေရဦးေရဦးေရ ((((ပမာဏပမာဏပမာဏပမာဏ)))) ExExExEx----sitsitsitsitu u u u ((((----5555° CCCC)))) 30303030----40% RH40% RH40% RH40% RH

ပျန ပျန ပျန ပျနတညရမCတညရမCတညရမCတညရမC

၁ စပါး ၇၉၀၈ ၆,၈၄၅ ၁၂, ၃၇၅

၂ စပါး (အရငး) ၁၈၇ ၁၈၄ ၆၀၀

၃ ေြပာငး ၂၅၀၄ ၁၂၇၃ −

၄ သးေတာင ၂၂၈၂ ၁၉၄၅ ၂၂၆၈

၅ ဆထကသးန ၂၃၉၂ ၆၄၀ ၁၀၄

၆ အြခား ၁၁၇၄ ၄၂ ၂၄၀

စစေပါငးစစေပါငးစစေပါငးစစေပါငး ၁၆၄၄၇၁၆၄၄၇၁၆၄၄၇၁၆၄၄၇ ၁၀၉၂၉၁၀၉၂၉၁၀၉၂၉၁၀၉၂၉ ၁၆၂၃၇၁၆၂၃၇၁၆၂၃၇၁၆၂၃၇

ဇစြမစ- DAR ေလးလပတအစရငခစာ (၂၀၁၁)။

၂၂၂၂....၅ ၅ ၅ ၅ ေမးြမေရးဇဝမျ းစမျ းေမးြမေရးဇဝမျ းစမျ းေမးြမေရးဇဝမျ းစမျ းေမးြမေရးဇဝမျ းစမျ းကကကက

အသား၊ ဥနင နထကပစ@ညးကသေသာ ေမးြမေရးလပငနးထကကနများ၏ ေစျးကက

လအပချကများ ြမငမားလာမCက ြဖညဆညးနငရန နငငေတာအစးရသည ၁၉၄၉ မစတင၍

ေမးြမေရးက_က တးြမငေဆာငရကခပါသည။ ေမးြမေရးထကကနတင ရငနးြမပနမC

အကျးအြမတ ြမငမားေစရနအတက စးပားေရးအရ အကျးအြမတေရးရCလာမCသည နငငြခား

တငးြပညများမ ေမးြမေရးပစ@ညးများ တငသငးြခငးြဖစေစပါသည။ ၎ငးမ ြမနမာနငငအတငးရ

ေမးြမေရး ဇဝမျးစ မျးကများ ကယေပျာကဆးရCးမCများ ြဖစေပ;ေစပါ သည။

အဓက တရ စ�ာနများ ေမးြမြခငးနင သကဆငရာေဒသများက ဇယား(၆)တင ေဖာြပ

ထားပါသည။ သေသာ ေမးြမေရးဇဝမျးစမျးကများက နငငအဆင စနစတကျ ေလလာ

အကြဖတမCက ယခထ ေဆာငရကနငမC မရေသးပါ။ NBSAP အား ေရးဆစဉကာလအတငး

သကဆငရာဌာနများမ က�မးကျငပညာရငများသည ြပလပခEကပါသည။ ေအာကတငေဖာြပ

ထားမC များသည နငငတစဝနး ေကာငေရကျဆငးမCေEကာင အန�ရာယEကေတေနရေသာ

မျးစတ(၂)မျး (LBVD ၂၀၁၁) နင ပတသက၍ တငြပထားြခငး ြဖစပါသည။ ၎ငးတမာ

ြမနမာြမငးနင အငဘငဝEကကတ ြဖစEကသည။

ြမနမာြမနမာြမနမာြမနမာြမငးြမငးြမငးြမငး

ြမငးက ေရးအခါက အထးသြဖင ြမနမာနငငအလယပငးတင လညးဆရာ၌ အသးြပခ

Eကပါသည။ ထအြပင ြမနမာရးရာပေတာများ နင အထးအခမးအနားများတင အသးြပရန

ေမးြမခEကပါသည။ ေကျးလကေဒသများတင ြမငးများပငဆငြခငးသည XကယဝချမးသာမC၏

ြပယဂပင ြဖစပါသည။ ယခငက လယယာထကကန ေဘးထကပစ@ညးများ ေပါများမC နင


ေကာငးမနေသာ ရာသဥတတေEကာင ေကျးလကေဒသတင ြမငးေမးြမြခငးသည ပမန

အေလအထြဖစပါသည။ သေသာ ယခအခါ 5မ ြပတးချလာြခငး၊ သယယပေဆာငေရးဆငရာ

လမးများနင ယာဉယန�ရားများ တးတကလာြခငးတေEကာင ြမငးေမးြမမC အေနအထားအား

ေြပာငးလေစပါသည။ ေကျးရာများတင ြမငးေမးြမြခငးများ ရားပါးလာ5ပး အကျးဆကအားြဖင

လကရနစများတင ြမငးေကာငေရ ကျဆငးလာခပါသည။

အငဘငဝEကကအငဘငဝEကကအငဘငဝEကကအငဘငဝEကက

ေမးြမေရးလပငနးများတင ြမနမာမျးရငးEကကြဖစေသာ အငဘငဝEကက ေခ; 5မ Yကး

Eကကများ တစနငေမးြမြခငးမာ ကျဆငးလျကရသညဟ ယဆရပါသည။ ဤေဒသရငး

Eကကမျးသည ထးြခားေသာ အန နင ေကာငးမနေသာ အသားတေEကာင စားသးသများအEကား

YကကနစသကမCများသည။ သေသာ စးပားြဖစ အသားတး Eကကေမးြမေရးလပငနး များမ

ေဈးကကဆေဆာငမC နင ထတလပမC အချနတေတာငးမCတေEကာင လနခေသာ ဆယစနစအတငး

အသားတးEကကေမးြမေရး လပငနးများ တးချ လပကငလာရာ အငဘငဝ Eကကေကာငေရသည

နစေပါငးများစာ တသတမတတညး ကျဆငးခပါသည။ အငဘငဝEကကများအား ေမးြမရာတင

လbတေကျာငးေမးြမသြဖင ေရာဂါကျေရာကမC ထနးချပရန ခကခမCရ5ပး အသားထကနCနး

မာလညး နငငြခားမ တငသငးေသာ အသားစားEကကမျးများထက အများYကး ေလျာနညး

ပါသည။ ထေEကာင အငဘငဝEကက ေမးြမြခငးြပလပရန စတပါဝငစားမC ေလျာနညးလာ

ပါသည။

ဇယားဇယားဇယားဇယား((((၆၆၆၆)))) ြမနမာနငငအတငးြမနမာနငငအတငးြမနမာနငငအတငးြမနမာနငငအတငး ေမးြမေသာေမးြမေသာေမးြမေသာေမးြမေသာ အမအမအမအမေမးတရ စ�ာနများေမးတရ စ�ာနများေမးတရ စ�ာနများေမးတရ စ�ာနများ

စဉစဉစဉစဉ မျ းစတမျ းစတမျ းစတမျ းစတ သပAအမညသပAအမညသပAအမညသပAအမည ေဒသအမညေဒသအမညေဒသအမညေဒသအမည ေနရာေဒသေနရာေဒသေနရာေဒသေနရာေဒသ

((((တငးေဒသYကးတငးေဒသYကးတငးေဒသYကးတငးေဒသYကး////ြပညနယြပညနယြပညနယြပညနယ)))) ၁ Cattle Bos indicus ြပစန၊ ေရbန၊ ရမးနား၊

ကတးနား၊ ေကျာကြဖ မန�ေလး၊ မေကး၊ စစကငး၊ ရမး၊ ကရင၊ ရခင

၂ Mythun Bos frontalis နားေနာက ချငး ၃ Buffalo Bubals bubals ြမနမာက�၊ ရမးက� ဧရာဝတ၊ စစကငး၊ ရမး ၄ Horse Equus caballus ြမနမာြမငး၊ ရမးြမငး မေကး၊ မန�ေလး၊ စစကငး၊

ရမး။ ၅ Ass Equus asinus ြမနမာြမညး ရမး ၆ Pig Sus domesticus ဘကတဝက၊ ချငးဝက ပေတာငး၊ အခါ ၊ ဝကေတာင၊

မေကး၊ မန�ေလး၊ စစကငး၊ ရမး ၇ Sheep Ovis aries ြမနမာသး၊ ကလားသး မေကး၊ မန�ေလး၊ စစကငး ၈ Goat

Capra hircus ဆတန/ ဂျတန/ ေညာငဦး/

ထနစနး / ေခးဆတ မေကး၊ မန�ေလး၊ စစကငး၊ ရခင

၉ Chicken Gallus gallus တကEကက၊ တညငEကက၊ Eကကလငးတ၊ အငဘငဝEကက

အနအြပား

၁၀ Turkey Meleagris gallopavo Eကကဆင အနအြပား ၁၁ Duck Anas platyrbynchos ခရမးဘ၊ ေတာဘ အနအြပား


ဇယားဇယားဇယားဇယား((((၆၆၆၆)))) ြမနမာနငငအတငးြမနမာနငငအတငးြမနမာနငငအတငးြမနမာနငငအတငး ေမးြမေသာေမးြမေသာေမးြမေသာေမးြမေသာ အအအအမမမမေမးတရ စ�ာနများေမးတရ စ�ာနများေမးတရ စ�ာနများေမးတရ စ�ာနများ ((((အဆကအဆကအဆကအဆက))))

စဉစဉစဉစဉ မျ းစတမျ းစတမျ းစတမျ းစတ သပAအမညသပAအမညသပAအမညသပAအမည ေဒသအမညေဒသအမညေဒသအမညေဒသအမည ေနရာေဒသေနရာေဒသေနရာေဒသေနရာေဒသ

((((တငးေဒသYကးတငးေဒသYကးတငးေဒသYကးတငးေဒသYကး////ြပညနယြပညနယြပညနယြပညနယ)))) ၁၂ Duck,

Muscovy Cairina Maschata မနဒါလ အနအြပား

၁၃ Goose Anser cygnoides ငနး အနအြပား ၁၄ Quail Coturnix spp ငး အနအြပား

၂၂၂၂....၆ ၆ ၆ ၆ ကျးေကျာဝငေရာကလာေသာကျးေကျာဝငေရာကလာေသာကျးေကျာဝငေရာကလာေသာကျးေကျာဝငေရာကလာေသာမျ းစတများ မျ းစတများ မျ းစတများ မျ းစတများ ((((Invasive Alien Species ---- IAS)IAS)IAS)IAS)

IAS ဆသညမာ ေဂဟစနစတစခတင ေဒသရငးမျ းစတမဟတဘ အြခားေဒသများမ

အစပျးဝငေရာကလာ5ပး အေြခကျကာ ေနာကပငးတင လတ၏ကျနးမာေရး၊ ဇဝမျးစမျးကများ/

တရ စ�ာနများ၊ စကပျးေရး နင စးပားေရးတအေပ; ဆးကျးသကေရာကေစေသာ မျးစတများက

ေခ;ဆပါသည။ ၎ငးမျးစတများတင တရ စ�ာနများ၊ အပငများ၊ မ�များနင အလနေသးငယေသာ

သကရများပါဝင5ပး ၎ငးတ၏ မလေနထငကျကစားရာ ေဒသများမ တငသငးလာ5ပး ေဒသရ

မလမျးစတများ၊ အစားအစာများ နင ကျကစားေနရာတ၌ ယဉ5ပငနငေသာ စမးရညများ

ရEကပါသည။ ြမနမာနငငတင IAS နငပတသက၍ အနညးငယမ8သာ သရနငေသာလညး အချ

IAS များမာ ကနးလမး၊ ေရလမးနင ေလေEကာငးလငးများမတစဆင ြမနမာနငငအတငးသ

ဝငေရာကလာခသညက ေလလာေတ ရရပါသည။ IAS များ၏ နယစပြဖတေကျာ ေရာကရ

လာမCများအား ြမနမာနငင၏ အမနးချငးနငငများြဖစသည အန�ယ၊ ဘဂsလားေဒရ၊ တရတြပညသ

သမaတနငင၊ လာအ၊ ထငးနငငတနင ဆကစပေနေသာ နယနမတ တစေလျာကတင အများဆး

ေတ ရခရပါသည။ IAS များသည ကမcာလညခရးသညများ လာေရာကလညပတြခငး သမဟတ

ကနပစ@ညးများ သယယပေဆာငြခငး သမဟတ တရ စ�ာနများ၊ အပငအစတအပငးများ၊

သစေစများ၊ စန ပစ ပစ@ညးများမလညး ရညရယမCမရဘ ဝငေရာကလာနငပါသည။ ၎ငးအြပင

သေတသနလပငနးများ၊ ေဆးဝါးများ၊ အလဆင အပငနင အေကာငများ၊ စကမCလပငနးများ

အတက တငသငးြခငးသည ရညရယမCမရဘ IAS များ တငသငးမြခငးမျး ြဖစနငပါသည။

ြမနမာနငငရ သစေတာသေတသနဌာနမ မတတမးများအရ IAS များြဖစEကေသာ

ကန�ာစမးမျးစတများ (Prosopis spp:)၊ ေအာရးရား (Acacia auriculiformis)၊ Ageratum conyzoidis၊ ေဘာစကငး (Leucaena leucocephala)၊ ယကလစမျးစတများ (Eucalyptus

spp;)၊ ပငလယကဗး (Casuarica equisetifolia)၊ ဘစပ(Chromolaena odorata)၊

ပငစမးရငး(Hyptis suaveolens)၊ Lantana camara ၊ ထကရနး (Mimosa diplotricha)၊

Mikania micrantha၊ ြမကရငး (Sorghum halepeuse)၊ ေြပာငးြမက (Paspalum conjugatum)၊ သကကယ(Imperata cylindrica)၊ ြမကချ (Echinochloa crus-galli)၊ ဆငငြမက(Eleusine indica)၊ Pennisetum polystachion နင အြခားေသာမျးစတတက

ေယဘယျအားြဖင သစေတာ စကခငးများ၊ စကပျးေြမများ၊ 5မ ြပများ၊ ေရတမေဒသများ နင

သဘာဝကနးေြမများတင ေတ ရရပါသည။


IAS မျးစတများသည သစေတာေဂဟစနစများ နင စကပျးေရး ဇဝမျးစမျးကများက

5ခမးေြခာကလျကရသြဖင အထကေဖာြပပါ ေနရာများတင IAS မျ းစတများ ရေနြခငးသည

ေဒသရငးမျးစတများက ေပျာကကယေစသည အန�ရာယရေစပါသည။ ေဗဒါပင (Water

Hyacinth - Eichhornia crassipe) က အလအပအတက ရညရယ5ပး ေရကနများနင

ေရအငများတင ထညသငးစကပျးခEကပါသည။ သရာတင ေဗဒါပငများသည သဘာဝေရြပင

တစေလျာက အဆမတနပားများ ပျနပါသည။ ေရကနများ၊ ေရအငများနင ေချာငးများတင

ေဗဒါပငများြဖင ပတဆလာကာ အကျးဆကအြဖစ မရငးေရေနပငများနင ဇဝမျ းစမျးကများက

5ခမးေြခာကလျကရပါသည။ အြခားဥပမာ တစခအေနြဖင IAS တစမျးြဖစေသာ အာဖရက

ခရမျးစတသည (Giant African Snail - Achatina fulica) သည ြမနမာနငငအတငးသ

ကနသယမCများမတစဆင ေရာကရလာခပါသည။ အာဖရကခရ မျးစတသည စကပျးေြမများသ

ေရာကရလာ5ပး ကပပါးသယေဆာငသ ြဖစလာပါသည။ ထေနာက မရငးေဒသခရမျးစတများက

တကခက Eကပါသည။ ယခအခါ ြမနမာနငငတင အဆပါခရမျးစတဦးေရများသည တေြဖးေြဖး

ေလျာနညးလာ5ပ ြဖစပါသည။ ၁၉၇၉ ခနစတင ြမနမာနငင၏ ပျားေမးြမေရးဦးစးဌာနသည

အစ@ေရးနငငမ ပျားမျးစတ တစမျးြဖစသည Apis mellifera ligustica အား တငသငးခရာ

အကျးဆကအြဖစ ကပပါးမbား (Varroa jacobsoni) ပါ ပါရလာပါသည။ ၎ငးမbားများသည

(Giant Honey Bee ၊ Hollow Hived Honey Bee နင Bush Hony Bee) အပါအဝင

ြပညတငး နင ြပညပမ တငသငးလာေသာ ပျားမျးစတများက တကခက ဖျကဆးEကပါသည။ IAS များ၏ သဘာဝပတဝနးကျငအေပ; ထခကပျကစးမCများအား ပမသရ နားလည ေစရန

ြမနမာနငငရ IAS များ၏ သတငးအချကအလကများစာက ဇယား(၇) တင ေဖာြပထားပါသည။

ဇယားဇယားဇယားဇယား((((၇၇၇၇) ) ) ) ြမနမာနငငရြမနမာနငငရြမနမာနငငရြမနမာနငငရ IAS IAS IAS IAS မျးစတများ၏မျးစတများ၏မျးစတများ၏မျးစတများ၏ လက�ဏာများလက�ဏာများလက�ဏာများလက�ဏာများ

Acacia auriculiformis A.Cunn

ေအာရးရားအပငသည Eသစေတးလျနငငမ ေလာငစာ၊ ေပျာဖတနင စက] ထတလပရနအတက တငသငးလာပါသည။ ပနးဝတမCများသည မျကလးယားယေရာငရမးြခငးက ြဖစေစြခငးနင ပနးနာရငကျပ ေရာဂါ များက ြဖစေစပါသည။

Achatina fulica

အဆပါခရသည ြမနမာနငင၏ ေနရာများစာတင ပျနလျကရပါသည။ စကပျ းသးနများနင သစေတာပျးပငများက ထခကပျကဆးေစပါသည။ ၎ငးတသည ကပပါးများက သယေဆာငကာ ရရာဖယရပါသည။ အစာကငးဆကက ေြပာငးလေစြခငးအားြဖင မရငး ေဂဟစနစများက ထခကပျကစးေစပါသည။


ဇယားဇယားဇယားဇယား((((၇၇၇၇) ) ) ) ြမနမာနငငရြမနမာနငငရြမနမာနငငရြမနမာနငငရ IAS IAS IAS IAS မျးစတများ၏မျးစတများ၏မျးစတများ၏မျးစတများ၏ လက�ဏာများလက�ဏာများလက�ဏာများလက�ဏာများ ((((အဆကအဆကအဆကအဆက))))

Clarias gariepinus

အာဖရကနငါးခသည ၁၉၉၁ ခနစတင အစားအစာအတက ထငးနငငမ တငသငးခပါသည။ ေမးြမေရးလပကငသများ၏ ဂရမြပမCေEကာင ငါးေမးကနများအတငးမ လတထကလာ5ပး အသားစားငါးြဖစသြဖင အြခားေသာေရေနအပငနင သတ� ဝါမျ းစတများက ဖျကဆး စားသးြခငး ေEကာင ေရေန ဇဝမျ းစ မျ းကများက ဖျကဆးေနပါသည။

Chromolaena odorata (L.) R.M.King & H Robinson

အဆပါြခပငများသည ေြမလတေြမရငးများ၊ စကခငးများ၊ သဘာဝ ေတာများတင ကျယြပန စာ ေပါကေရာကEက5ပး တရ စ�ာနများက အဆပ သငေစပါသည။

Cyprinus carpio

ငါးEကငးငါးမျ းသည ၁၉၆၄ ခနစတင ပရတငးနင အလအပအတက ရညရယ5ပး အငဒနးရားနငငမ တငသငးခပါသည။ ၎ငးငါးသညေရ၏ အရညအေသးနင ေရေနပငများ ေပါကေရာကြခငးက ဖျကဆးပါသည။

Lantana camara L

စနနားပနပငက ဒတယကမcာစစမတငမ 5ဗတသ8ကလန အပချပစဉ ကာလက အလစကပနးပငအြဖစ ြမနမာနငငသ ယေဆာငလာခပါသည။ သရာတင စနနားပနပငသည မရငးေဒသေပါကပငများက ဖယရား၍ ပးမbားလကခပငအြဖစ ပျနလာခပါသည။

Leucaena leucocephala (Lam.) De Wit

၁၉၇၈ ခနစတင ေလာငစာထငးအတက ဟာဝငရမ တငသငးခပါသည။ ေဘာစကငးပငသည YကးထားမCြမန5ပး သစေစထတလပမC များြပားသည အတက အပငပတလညတင ေဘာစကငးအပငငယများ လbမးမးလျက ရ5ပး စကပျ းေြမအြဖစ အသးြပ၍ မရေတာေပ။

Mimosa diplotricha အဆပါ ထကရးအပငသည ေြမေလ8ာကအပငြဖစ5ပး လျငြမနစာ ပျ န နငသညအတက ေဒသရငးအပငများက လbမးမးလျက ရပါသည။ ဆးရသြဖင စကခငးများတင ရငးရခကေသာ ေပါငးပငြဖစပါသည။


ဇယားဇယားဇယားဇယား((((၇၇၇၇) ) ) ) ြမနမာနငငရြမနမာနငငရြမနမာနငငရြမနမာနငငရ IAS IAS IAS IAS မျးစတများ၏မျးစတများ၏မျးစတများ၏မျးစတများ၏ လက�ဏာများလက�ဏာများလက�ဏာများလက�ဏာများ ((((အဆကအဆကအဆကအဆက))))

Pennisetum polystachion

အဆပါြမကပငသည ၁၉၇၆ ခနစတင EသစေEတးလျနငငမ က�၊ နား စားကျကအတက တငသငးခပါသည။ ၎ငးြမကသည သစေတာစကခငး များက မးေလာငလယေစေသာ မျ းစတြဖစပါသည။

Pomacea canaliculata

ေတာကပေသာ ပနးေရာငဥများရသည ခရတစမျ းြဖစ5ပး စပါးပငများက အလနထခက ဖျကဆးသည။ အငးေလးကနေဒသတင ေပါများစာ ေတရပါသည။

Prosopis juliflora DC ၁၉၅၀ ခနစဝနးကျငတင ြမနမာနငငအလယပငး ေြခာကေသေဒသများ စမးလနးစြပညေရးအတက စကပျ းသေတသနနင ဖ 5ဖ းေရးအဖအစညး (ARDC) မ စတငထညသငးခသည။ ေြခာကေသမCဒဏက ေကာငးစာ ခနငရညရြခငး၊ ဆားေပါကေသာေြမက ခနငရညရြခငးနင မျ းဆက ပငေပါကများ အလနများြပားေသာေEကာင ေြခာကေသေသာ ေဒသများ တင ေကာငးစာရငသနနင5ပး ဧရယာအများအြပားတင လျငြမနစာ အစအဖ အလက ေပါကေရာက ေနEကသည။ ၎ငးအပငတင လနင တရ စ�ာနတက ထခကဒဏရာရေစသည ခ�နထက၍ အဆပရေသာ ဆးများပါရသည။

Teredo sp. Ship worm, Marine borer

၎ငးသည ပငလယတင ေပါကပားေသာ ပးေကာငြဖစ5ပး သစက ေဆးေြမေစြခငး၊ သေဘsာ၊ ကနးေလ၊ တတားနင ကနတငချေနရာ တတင ရသည သစသားတက ပျကစးေစြခငးက ြဖစေစသည။

ရရေသာ အချကအလကများအေပ; အေြခခ5ပး ြမနမာနငငရ အဓက IAS မျးစတများက

၎ငးတ၏ သပAနာမည၊ ဝငေရာကလာသည လမးေEကာငး၊ ပျ နတညရေနမC နင ၎ငးတ၏

ဆးကျးသကေရာကမC နင ဖျကဆးမCတက ဇယား(၈)တင စာရငးြပစေဖာြပထားပါသည။ IAS

၏ ဇဝမျးစမျးကများနင ပတဝနးကျငအေပ;တင သကေရာကမCများက သရရန ေလလာမC နင

သေတသနတအား လအပပါသည။ IAS ၏ ဆးကျးသကေရာကမCအား အနညးဆးြဖစေစရန

အလျငအြမန ေဆာငရကနငေရးအတက ဤေဖာြပချကများမ IAS ၏ ဇဝမျးစမျးကများ နင

ပတဝနးကျငအေပ;တင ထခကနငမC အလားအလာက ဂရြပရန ေတာငးဆထားပါသည။


ဇယားဇယားဇယားဇယား ((((၈၈၈၈) ) ) ) ြမနမာနြမနမာနြမနမာနြမနမာနငင၏ငင၏ငင၏ငင၏ အဓကအဓကအဓကအဓက IAS IAS IAS IAS မျးစတများစာရငးမျးစတများစာရငးမျးစတများစာရငးမျးစတများစာရငး

စဉစဉစဉစဉ မျ းစတအမညမျ းစတအမညမျ းစတအမညမျ းစတအမည အသးများအသးများအသးများအသးများ

ေသာအမညေသာအမညေသာအမညေသာအမည အမျ းအမျ းအမျ းအမျ း အစားအစားအစားအစား

တငသငးလာြခငးတငသငးလာြခငးတငသငးလာြခငးတငသငးလာြခငး/ / / / မရညရယဘမရညရယဘမရညရယဘမရညရယဘ

ေရာကလာြခငးေရာကလာြခငးေရာကလာြခငးေရာကလာြခငး

ေပါကေရာကေပါကေရာကေပါကေရာကေပါကေရာက ေနရာေနရာေနရာေနရာ

ဆးကျ းဆးကျ းဆးကျ းဆးကျ း

၁ Acacia auriculiformis A.Cunn

Acacia ေအာေရးရား

သစပင သးနသစေတာ အတက တငသငး

လမးေဘးဝယာ စကခငး

ပနးဝတမCမပနးနာ ရငEကပ နင ယားယြခငး

၂ Leucaena leucocephala (Lam.) DeWit

Leucaena ေဘာစကငး

သစပင ထငးအတက တငသငး

စကခငး၊ ဥယျာဉ ြခ၊ ေြမကကလပ များ

ေနရငးေဒသမျ းများ ေနရာတင အစားထး ဝငေရာက

၃ Prosopis Juliflora DC.

Mesquite ြခပင/ သစပင

အရပရ၊ တရ စ�ာန အစားအစာ၊ အပ ပငးေဒသစမး လနးစြပညေရး

ေြခာကေသေသာေြမ၊ စားကျကေြမ

ေနရငးေဒသ မျ းရငးပင ေနရာတင အစားထးဝင ေရာကမC ြမနဆန၊ အဆပ ရေသာ ဆးများက လနင တရ စ�ာနများက ထခက

၄ Chromolaena odorata (L) R.M king & HRobinson

Bitter bush ြခပင အလပငအြဖစ တငသငး

လယေြမ၊ လမးေဘးဝယာ၊ စားကျကေြမ

အေရြပား ယားယြခငး၊ ပနးနာရငEကပ၊ တရ စ�ာန များက အဆပသင၊ ေဒသ မျ းရငး အပငများ နင မျ းစတေနရာများတင အစားဝငေရာက

၅ Hyptis suaveolens (L.)Poit

Bush tea ြခပင - စကခငး၊ လမး ေဘးဝယာ၊ စား ကျကေြမ၊ ေြခာက ေသ ေသာေြမ

ပနးနာရငEကပ၊ စကပျ း နငေသာ ေြမများက ပျကစးေစနင

၆ Lantana camara

Lantana စနနားပန

ြခပင အလအပအတက တငသငး

စကခငး၊ စားကျကေြမ၊ 5မ ြပေဒသ

က�နားများက အဆပ သင၊ ေဒသရငးမျ းစတ ေနရာ များတင အစားထး ဝငေရာက

၇ Echinochloacrus-galli (L.) P. Beauv

Barnyart grass

ြမကမျ း ရငး

မရညရယဘ ေရာကရြခငး

စပါးခငး အထကနCနးေလျာကျေစ ြခငး၊ တရ စ�ာနများက အဆပသငေစြခငး

၈ Imperate cylindrical (L.) P. Beauv

Blady grass/ Congo grass


ကမcာအန ပျ န ြခငး စကခငး/ စားကျကေြမ/ ေြခာကေသ ေသာေြမ

သစေတာများတင သဘာဝ မျ းဆကြခငးက တားဆး5ပး ြပငးထနစာ မးေလာငက�မး

၉ Pennisetum spp.

Mission grass


စားကျက သစေတာနင စကခငးများ

စကခငးအပငများ၏ YကးထားမCက တားဆး၊ ယဉ5ပ ငေနရာလ


ဇယားဇယားဇယားဇယား ((((၈၈၈၈) ) ) ) ြမနမာနငင၏ြမနမာနငင၏ြမနမာနငင၏ြမနမာနငင၏ အဓကအဓကအဓကအဓက IAS IAS IAS IAS မျးစတများစာရငးမျးစတများစာရငးမျးစတများစာရငးမျးစတများစာရငး ((((အဆကအဆကအဆကအဆက))))

စဉစဉစဉစဉ မျ းစတအမညမျ းစတအမညမျ းစတအမညမျ းစတအမည အသးများအသးများအသးများအသးများ

ေသာအမညေသာအမညေသာအမညေသာအမည အမျ းအမျ းအမျ းအမျ း အစားအစားအစားအစား

တငသငးလာြခငးတငသငးလာြခငးတငသငးလာြခငးတငသငးလာြခငး/ / / / မရညရယဘမရညရယဘမရညရယဘမရညရယဘ

ေရာကလာြခငးေရာကလာြခငးေရာကလာြခငးေရာကလာြခငး

ေပါကေရာကေပါကေရာကေပါကေရာကေပါကေရာက ေနရာေနရာေနရာေနရာ

ဆးကျ းဆးကျ းဆးကျ းဆးကျ း

၁၀ Mikania micrantha H. B.K

Mile-a-minute weed, Chinese creeper, American rope

နယပင အလအပ သစေတာနင စကခငးများ

အပငများက ရစပတ ြခငးြဖင ေသေစ၊ ေရနင အဟာရက လယ

၁၁ Mimosa diplotricha

Sensitive Plant

ြခပင အလအပ သစေတာနင စကခငးများ

ဆးေပါများ/ လျငြမနစာ ပျနေပါကေရာက/ အပင များက ေသေစ/ ေပါငးရငး ရန ခကခ

၁၂ Eichhornia crassipes (Mart.) Solms

Water Hyacinth (ေဗဒါ)

ေရေန ေပါငးပင

အလအပ ေရကန/ အငနင ေချာငးများ

ေရဆးေEကာငးက ေနးေစ၊ ေရခနးေြခာက

၁၃ Achatina fulica

Giant African Snail အာဖရကနခရ

ခရ အလအပ ဥယျာဉများ/ ပျ းဥယျာဉများ/ စကပျ းေြမများ

သးနပငများအေပ; ဆးကျ း သကေရာက၊ ကပပါးေကာငများက သယေဆာင

၁၄ Pomacea canaliculata

Golden apple Snail

ခရ မရညရယဘ ေရာကရြခငး

စပါးခငး ဆနစပါးထတလပမCက အဓကအန�ရာယြဖစေစ

၁၅ Clarias gariepinus

African Cat Fish အာဖရကန ငါးခ

ငါးမျ းရငး အစားအစာ အတကတငသငး

- ေရသနရငးမCကေလျာနညး ေစ5ပးအြခား ေရေနသတ� ဝါ များက ဖျကဆး

၁၆ Cyprinus carpio

Carp ငါးမျ းရငး အစားအစာ အတကတငသငး

ဆညများ၊ ကနများ၊ ဒေရေတာများ

ေရEကညလငသနရငးမCက ေလျာနညးေစ၊ ေရေနအပင များက ပျကစးေစ5ပး ေနရာဝငယ

၁၇ Ctenopharyng odon idella

Grass carp ငါးမျ းရငး အစားအစာ အတကတငသငး

ဆညများ၊ ကနများ၊

ေရေနအပငများက ေလျာ နညးေစ၊ အာရသြပား ေကာငကသေသာ ကပပါး ေကာငများကသယေဆာင၊

၁၈ Oreochrs spp. Tilapia တလားပးယား

ငါးမျ းရငး အစားအစာ အတကတငသငး

ေရေလာငတမ ဆညများ၊ ကနများ၊

ေဒသခ ငါးမျ းရငးများ၏ တနဖးက ကျဆငးေစ/ ေရေနသတ� ဝါအစအေဝးကအေြပာငးအလြဖစေစ

၁၉ Teredo spp. Ship worm, marine borer

ေရငနေနတေကာင

ေရb ေြပာငး ဝငေရာက

ပငလယ / ဒေရ ေတာ ေဒသ

သစသား၊ ပျဉြပားများက ေဆးေြမေစနင၊ တတား များ ပျကစးေစနင


အဓကအဓကအဓကအဓက IAS IAS IAS IAS မျးစတများမျးစတများမျးစတများမျးစတများ နငနငနငနင တညရရာတညရရာတညရရာတညရရာ ေနရာများေနရာများေနရာများေနရာများ

IAS များ၏ ဆးကျးသကေရာကမCများနင ပတသက၍ IAS များတညရမC နင ၎ငးတ၏

ပတဝနးကျင၊ ေဒသခများ အသကေမးဝမးေကျာငးမCများနင သကဆငသည သရမC အားနညး

ေနြခငးက ြဖညဆညးရန ဌာနဆငရာများနင တက] သလများမ ပညာသငများ နင သေတသများ

ပါဝငသည က_ေပါငးစ အဖ ဖကာ 5ပးြပညစေသာ သေတသနြပလပရန လအပပါသည။

နငငအဆင သေတသနစမကနး ေဆာငရကရန မြဖစနငပါက ေအာကေဖာြပပါ ေနရာေဒသများ

တင IAS များ၏ ဆးကျးများက ြပနလညေြဖရငးရန စနစတကျေလလာမCအား ဦးစားေပး

ေဆာငရကသငပါသည -

(၁) ြမနမာနငင၊ ရမးြပညနယ ေတာငပငးတငရေသာ အငးေလးကနသည ဘမ

အေနအထား နင ယဉေကျးမCသမငးေEကာငးအရ တမထးြခားေသာ ေနရာြဖစ5ပး

ြပညတငး/ ြပညပခရးသားများအား ဆေဆာငလျကရပါသည။ အငးေလးကနသည

ေရအားလ8ပစစ ထတလပြခငးအတက အဓက ေရအရငးအြမစလညး ြဖစသည။

မျးသဉးရန အန�ရာယကျေရာကေနေသာ ငကမျးစတများအား ထနးသမး

ကာကယရန ေတာရငးတရ စ�ာန ေဘးမေတာ တစခလညးရပါသည။ “အငးသား”

ဟ ေခ;တငေသာ ေဒသခများသည ကနအနးဝနးကျငတင ေနထငEက5ပး

အသကေမးဝမးေကျာငးအေနြဖင ခရးသားလပငနး၊ စကပျးေရး၊ ငါးဖမးြခငး၊

လကမCပစ@ညး နင ေငထညပစ@ညးြပလပြခငးတတင မခ ေနပါသည။ ယခအခါ အငးေလးကနသည ပတဝနးကျင ယယငးပျကြပားလာြခငးနင ရငဆငေနရ5ပး

၎ငး၏ဇဝမျးစမျးကများမာလညး ေဒသခများအEကား ေြမ နင သဘာဝသယဇာတ

အရငးအြမစများအေပ; 5ပငဆငသးစမCများ တးြမငလာြခငးမ 5ခမးေြခာကလျက

ရပါသည။ ယခနစပငးများတင ခရ (Golden Apple Snail - Pomacea canaliculata) အေရအတက အဆမတန များြပားလာြခငးသည သဘာဝဝနးကျင

ဆငရာ 5ခမးေြခာကမCများအနက တစခြဖစပါသည။ စးပားေရး ကမAဏတစခမ

ေဗဒါပင (Water Hyacinth - Eichhornia crassipes) တးပားလာမCက

ထနးချပရနအတက ၎ငးခရမျးစတက တငသငးခြခငး ြဖစပါသည။ ယခအခါ

ကနေရြပငအတငး ခရအေရအတက အလျငအြမနတးပားလာကာ အငးသား

များ၏ က�နးေမျာများတင စကပျးထားေသာ သးနများက ဖျကဆးေသာ အဓက

အေEကာငးရငး ြဖစလာပါသည။ ထအြပင ၎ငးခရက ကငတယေသာ လများ

မာလညး ကျနးမာေရး ြပဿနာများ ြဖစေစပါသည။

(၂) ြမနမာနငင အလယပငးတငတညရေသာ အပပငးဇနသည IAS များ အများအြပား

ပျနေနေသာေဒသြဖစ5ပး စမအပချပမCဆငရာ တးတကဖ 5ဖးေရးအတက အလျင

အြမန ေဆာငရကရန လအပပါသည။ Prosopis juliflora ကသေသာ IAS


များသည ဓမaတာ မျးဆကနCနးေကာငးြခငး နင အYကးြမနြခငးတေEကာင

လကကျန ေြခာကေသေတာများ၊ စားကျကေြမ နင လယယာေြမများအတငးသ

ကျးေကျာ ပျနေပါကေရာကလျက ရပါသည။ ထသကျးေကျာပျန ြခငးသည

အပပငးေဒသ၏ ဇဝမျ းစမျးကများ နင ေြမအသးချမCများ အား ထခကရသာမက

၎ငး၏ဆးသညလညး ေဒသခများ နင ေမးြမထားေသာ တရ စ�ာနများက

ထခကဒဏရာရေစပါသည။ သငေတာေသာ ထနးချပမC နင စမအပချပမCတ

မရပါက ဤ အပပငးေဒသ ေဂဟစနစသည IAS များ၏ အကျးသကေရာကမCက

Yကးမားစာ ခရဖယရပါသည။


အခနး အခနး အခနး အခနး (၃၃၃၃)

ြမနမာနငင ဇဝမျးစမျ းကများ ထနးသမးမCြမနမာနငင ဇဝမျးစမျ းကများ ထနးသမးမCြမနမာနငင ဇဝမျးစမျ းကများ ထနးသမးမCြမနမာနငင ဇဝမျးစမျ းကများ ထနးသမးမC

၃၃၃၃....၁။ ၁။ ၁။ ၁။ အမျးသားပတဝနးကျငဆငရာ မဝါဒနငအမျးသားပတဝနးကျငဆငရာ မဝါဒနငအမျးသားပတဝနးကျငဆငရာ မဝါဒနငအမျးသားပတဝနးကျငဆငရာ မဝါဒနင အစအစဉအစအစဉအစအစဉအစအစဉ((((၂၁၂၁၂၁၂၁))))

ပတဝနးကျငထနးသမးေရးလပငနးများက လမCေရး၊ စးပားေရး ဖ 5ဖးတးတကမCများနင

ေပါငးစညးနငေရးအတက ၁၉၉၄ ခနစက ေရးဆေဖ;ေဆာငခသည ြမနမာ အမျးသား

ပတဝနးကျငဆငရာမဝါဒတင ေအာကပါအတငး ေဖ;ြပထားပါသည-

“နငင၏ ချမးသာXကယဝမCသည ထနငငမ ြပညသြပညသားများ၊ ယဉေကျးမC အေမအနစ၊ ပတဝနးကျငနင သဘာဝသယဇာတများက ဆလပါသည။ ြမနမာပတဝနးကျငဆငရာမဝါဒ၏

ရညရယချကမာ ြပညသြပညသားများ၏ လေနမCဘဝတးတကြမငမားေရးအတက ပတဝနးကျင

ထနးသမးေရးဆငရာလပငနးများက ဖ 5ဖးမCလပငနးများနင ညညတမ8တစာ ေပါငးစညး

ေဆာငရကနငရန ြဖစသည။ နငငတငးသည ၎ငး၏သဘာဝသယဇာတအရငးအြမစများ ထတယ

သးစရန ပတဝနးကျငဆငရာမဝါဒနငအည အခငအေရးရEကပါသည။ သေသာ အြခားနငငများ၏

အမျးသားစးပားေရးက မထခကေစရနဂရစကရပါမည။ သဘာဝသယဇာတအရငးအြမစများအား

ထနးသမးကာကယရန နငငသားတငးတင တာဝနရပါသည။ ပတဝနးကျင ထနးသမးကာကယ

ေရးသည နငငေတာ၏ ဖ 5ဖးတးတကမCလပငနးများတင ပထမဦးစားေပး ရညရယချက ြဖစပါ

သည”

ြမနမာအမျ းသားပတဝနးကျငဆငရာ မဝါဒနငအည ြမနမာအစအစဉ(၂၁)က ၁၉၉၇

ခနစတင ေရးဆခ5ပး နငငေတာ စဉဆကမြပတဖ 5ဖးတးတကေရးအတက အစးရဌာနေပါငးစ

တမ ပးေပါငးပါဝငေရးဆခြခငးလညး ြဖစပါသည။ ြမနမာအစအစဉ(၂၁)သည စဉဆကမြပတ

သစေတာစမအပချပလပကငေရး၊ စဉဆကမြပတ ခရးသားလပငနးဖ 5ဖးေရးနင သယယ

ပေဆာငေရး၊ အေဆာကအဦ တညေဆာကေရးလပငနးတက ေဆာငရကရာတင ပတဝနးကျငရ

သဘာဝသယဇာတ အရငးအြမစများနင ဇဝမျးစမျးကများအား ထခကမCအနညးဆးြဖစေစရန

ေရးဆထားေသာ လပငနးအစအစဉများ ြဖစပါသည။ ြမနမာအစအစဉ(၂၁)တင ပါရသည

ဇဝမျးစမျ းကများအား ထနးသမးေရးလပငနးတက ေအာကေဖ;ြပပါအတငး အကျဉးချပေဖ;ြပ

အပပါသည-

- သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမများ စမအပချပေရးအား ပမကျစလစခငမာေစေရး၊

- အြပညြပညဆငရာ ပးေပါငးေဆာငရကမC တးြမငေရး၊

- ဇဝမျးစမျ းကများဆငရာ နငငအဆင သတငးအချကအလကစနစ တညေထာင

ေရး၊

- ဇဝမျးစမျ းကများ ထနးသမးကာကယြခငးအတက နညးဥပေဒများ ကျစလစ

ခငမာေစေရး၊


- မျးသဉးေပျာကကယရန အန�ရာယရသည အပငနင တရ စ�ာနမျးစတများအား

ထနးသမးကာကယေရး၊

- သဘာဝသယဇာတများက စဉဆကမြပတ အသးြပနငေရး၊

- ဇဝမျးစမျ းကများ ထနးသမးကာကယြခငးဆငရာ အဖအစညး၏ စမးေဆာငရည

နင အသအြမငနးEကားမC တးပားေစေရး၊

- ဇဝမျးစမျ းကများ ထနးသမးကာကယြခငးဆငရာ စမးေဆာငရညနင အသအြမင

နးEကားမC တးပားေစရန ေဒသခြပညသများအား ပးေပါငးပါဝငေဆာငရကေရး၊

- ဇဝမျးစမျ းကများနင ဆကနယေနေသာ စးပားေရးဆငရာ ြပဿနာများအား

စစစေလလာေရး။

အေကာငအထညေဖ; ေဆာငရကရမည လပငနးနယပယများမာ ကျယြပနပါသည။

သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမများအား တးချသညမလ၍ အြခားလပငနးအများစက ြပညြပညဝဝ

အေကာငအထညေဖ;နငြခငး မရေသးေချ။ ပတဝနးကျငထနးသမးေရးနင သစေတာေရးရာ

ဝနYကးဌာနသည သဘာဝသယဇာတအရငးအြမစများနင ဇဝမျးစမျးကများအား ထနးသမး

ကာကယေရးတင တာဝနအရဆးဝနYကးဌာနြဖစ5ပး လယယာစကပျးေရးနင ဆညေြမာငးဝနYကး

ဌာန၊ ေမးြမေရးနင ေရလပငနးဝနYကးဌာနကသေသာ ဝနYကးဌာနများသညလညး တာဝနမ8ေဝ

ယEကရပါမည။ ဇဝမျးစမျးကများ ထနးသမးကာကယြခငးနင ပတဝနးကျငစမအပချပလပကင

ြခငးဆငရာ အဓကအဖအစညးများနငပတသက၍ ေနာကအခနးများတင ေဆးေနးေဖ;ြပထား ပါသည။

၃၃၃၃....၂။၂။၂။၂။ ဇဝမျးစမျးကများအားဇဝမျးစမျးကများအားဇဝမျးစမျးကများအားဇဝမျးစမျးကများအား ထနးသမးကာကယြခငးနင ပတဝနးကျငစမအပချပထနးသမးကာကယြခငးနင ပတဝနးကျငစမအပချပထနးသမးကာကယြခငးနင ပတဝနးကျငစမအပချပထနးသမးကာကယြခငးနင ပတဝနးကျငစမအပချပ လပကငလပကငလပကငလပကင ြခငးဆငရာ တညရဆြခငးဆငရာ တညရဆြခငးဆငရာ တညရဆြခငးဆငရာ တညရဆ အဖအစညးများနင ဥပေဒမေဘာငများအဖအစညးများနင ဥပေဒမေဘာငများအဖအစညးများနင ဥပေဒမေဘာငများအဖအစညးများနင ဥပေဒမေဘာငများ

၁၉၈၈ ခနစ၊ စကတငဘာလမ ၂၀၁၁ ခနစ၊ မတလအထ ြမနမာနငငအား နငငေတာ

ေအးချမးသာယာေရးနင ဖ 5ဖးေရးေကာငစမ တာဝနယအပချပ5ပး (ယခငက နငငေတာ5ငမဝပ

ပြပားေရးေကာငစ ဟ ေခ;ပါသည။) ၂၀၁၁ ခနစ၊ မတလတင နငငေတာေအးချမး သာယာေရးနင

ဖ 5ဖးေရးေကာငစမ အေရးချယခအစးရသ နငငေတာ၏ အာဏာအား လbေြပာငးေပးအပခ

ပါသည။ အစးရသစ လကထကတင ဥပေဒြပလပငနးတာဝနများသည ြပညသလbတေတာနင

ြပညေထာငစလbတေတာ၏ အဓကတာဝနများ ြဖစပါသည။ အပချပေရးတာဝနသည နငငေတာ

သမaတဦးေဆာငသည အစးရအဖ မ ေဆာငရကပါသည။ နငငေရးအခငးအကျငးသစတင ြမနမာ

နငငသည ဗဟချပကငမCေလ8ာချေရးက ကျငသးလျကရ5ပး ြမနမာနငင၏ ြပညနယနင တငး

ေဒသYကး(၁၄)ခတတင ကယပငအစးရအသးသးြဖင အပချပလျက ရပါသည။ အစးရသစ

လကထကတင အဖအစညးဆငရာ ြပြပငေြပာငးလမCများ ေဆာငရကဆြဖစေသာလညး

နငငေတာသမaတ၏ ပထမဆးေသာ မနခနးတင သစေတာများနင ပတဝနးကျငထနးသမး

ကာကယေရးလပငနးများက အထးအေလးထား ေဆာငရကမညြဖစေEကာငး၊ ေလထ နင ေရထ


ညစညမးမC ေလ8ာချေရးလပငနးများ၊ စကမCစန ပစပစ@ညးများအား ထနးချပေရးလပငနးများ၊

ဇဝမျးစမျ းကများ ထနးသမးကာကယေရး လပငနးများက ေဆာငရကမညြဖစေEကာငးနင

ပတဝနးကျငထနးသမးေရးနင လမCစးပားေရး ဖ 5ဖးတးတကေရးတက ညညတမ8တေစမည

မဝါဒအသစ ချမတေဆာငရကမညြဖစေEကာငး ရငးလငးစာ ေြပာEကားခပါသည။ အဆပါမနခနး

သည နငငေတာစဉဆကမြပတ ဖ 5ဖးတးတကမCတင ဇဝမျးစမျ းကများ ထာဝစဉတညရေစေရး

အတက ထညသငးစဉးစားေEကာငး ေဖ;ညbနးလျက ရပါသည။

၁၉၈၉ ခနစ မတငခငအထ ပတဝနးကျငဆငရာ ကစ@ရပများအား တာဝနယ ေဆာငရက

မည အစးရအဖအစညး မရခပါ။ ၁၉၈၉ ခနစတင နငငြခားေရးဝနYကးဌာနသည ြပညတငး

ပတဝနးကျငကာကယေရးြပဿနာများက စတငေဆာငရကခ5ပး အြပညြပညဆငရာ ပတဝနး

ကျငကစ@ရပများအား အစးရအဖ မ တာဝနယေဆာငရကခပါသည။ ၁၉၉၀ ခနစတင ပတဝနးကျင

ဆငရာကစ@ရပများအတက ဗဟအပချပမC အဖ ြဖစေြမာကရန နငငြခားေရးဝနYကးဌာနက

ပတဝနးကျငထနးသမးေရး အမျးသားေကာမရငအဖ က ဖ စညးခပါသည။ ပတဝနးကျင

ထနးသမးေရးအမျးသားေကာမရငက ဖ စညးတညေထာငြခငးသည ြမနမာနငင၏ ဖ 5ဖးမC

စမကနးများသ ပတဝနးကျငထနးသမးေရးလပငနးစဉများ ေပါငးစပခသည ထငရားေသာ

ေြခလမးတစရပ ြဖစပါသည။ ပတဝနးကျငထနးသမးေရးအမျးသားေကာမရင၏ အဓကလပငနး

တာဝနများမာ ပတဝနးကျင သယဇာတများအား စဉဆကမြပတသးစရန၊ စကမCလပငနးနင

စးပားေရးလပငနးများတင ပတဝနးကျငထနးသမးမCစနစေကာငးများ တးြမငေဆာငရကရန ြဖစပါသည။ သဘာဝသယဇာတအရငးအြမစများ စမအပချပလပကငမC မဝါဒများ အေကာင

အထညေဖ;ေဆာငရကရန၊ ညစညမးမCထနးချပြခငး၊ ေစာငEကညြခငးနင ဥပေဒသကေရာက

ေစြခငး လပငနးများအတက ပတဝနးကျငဆငရာဥပေဒ(စနငစညးမျဉးများ) ြပငဆငရန၊

ေဒသခြပညသလထအတငး ပတဝနးကျငဆငရာအသပညာများက တးပားလာေစေရး အတက

ေဆာငရကရနနင အြပညြပညဆငရာအဖအစညးများနင ပးေပါငးေဆာငရကရနတ ြဖစပါသည။

ပတဝနးကျငထနးသမးေရးအမျးသားေကာမရငတင ဥက] ¬တစဦး၊ အတငးေရးမးတစဦး

နင တဖကအတငးေရးမးတစဦး ပါဝငပါသည။ ၂၀၀၄ ခနစအထ ဥက] ¬နင အတငးေရးမးတမာ

နငငြခားေရးဝနYကးဌာနြဖစ5ပး ဥက] ¬အြဖစ နငငြခားေရးဝနYကးမ ေဆာငရကပါသည။ နငငြခား

ေရးဝနYကးဌာနနင ပတဝနကျငထနးသမးေရးအမျးသားေကာမရငတ ပးေပါငးေဆာငရကမC

အလားအလာများ အလနေကာငးမနခပါသည။ သေသာလညး ၂၀၀၅ ခနစတင စမအပချပမCအဖ

ဖ စညးပေြပာငးလခ5ပး ပတဝနးကျငထနးသမးေရးနင သစေတာေရးရာဝနYကးဌာန၊ ြပည

ေထာငစဝနYကးက ဥက] ¬ြဖစလာခ၍ စမကနးနင စာရငးအငးဦးစးဌာန၊ ညbနEကားေရးမးချပက

အတငးေရးမးအြဖစ တာဝနေပးအပြခငး ခခရပါသည။ ပတဝနးကျငထနးသမးေရး အမျးသား

ေကာမရငက ဝနYကးဌာနအသးသးမ ဌာနဆငရာ အYကးအကများပါဝငသည အဖ ဝင(၉)ဦးြဖင

ဖ စညးထားပါသည။ ပတဝနးကျငထနးသမးေရးအမျးသားေကာမရငတင ဆပေကာမတ(၄)ခ


ရပါသည။ ၎ငးတမာ ပတဝနးကျငညစညမးမCထနးချပေရးဆပေကာမတ၊ သေတသနသတငးနင

ပညာေရးဆပေကာမတ၊ သဘာဝသယဇာတအရငးအြမစများ ထနးသမးေရးဆပေကာမတနင

အြပညြပညဆငရာ ပးေပါငးေဆာငရကေရးဆပေကာမတတ ြဖစပါသည။ သကဆငရာဌာန

များ၏ ညbနEကားေရးမးချပများက ဆပေကာမတအသးသးတင ဥက] ¬အြဖစ ေဆာငရကEက

ပါသည။ ပတဝနးကျငထနးသမးေရးအမျးသားေကာမရင၏ လပငနးများအား အတငးေရးမးရး

အဖ မ ေဆာငရကပါသည။ အဆပါရးအဖအား ၁၉၉၂ ခနစတင ဖ စညးတညေထာငခ5ပး

ညbနEကားေရးမးတစဦးက ဦးေဆာငကာ ပတဝနးကျငထနးသမးေရးအမျးသားေကာမရင၏

ဥက] ¬နင အတငးေရးမးတအား တကရကဆကသယေဆာငရက5ပး တဖကအတငးေရးမး

တာဝနကလညး ထမးေဆာငပါသည။ ယခအခါ အသစြပနလညဖ စညးလျက ရပါသည။

အစးရအဖအစညးများအစးရအဖအစညးများအစးရအဖအစညးများအစးရအဖအစညးများ

ပတဝနးကျငထနးသမးေရးနယပယတင အြခားအေရးပါေသာ အဖအစညးများမာ

ပတဝနးကျငထနးသမးေရးနင သစေတာေရးရာဝနYကးဌာန နင ကျနးမာေရးဝနYကးဌာနတ

ြဖစပါသည။ ပတဝနးကျငထနးသမးေရးနင သစေတာေရးရာဝနYကးဌာနသည ပတဝနးကျင

ထနးသမးေရးလပငနးများက ကျယကျယြပနြပန ေဆာငရကလျကရ5ပး ေြမအတနးအစား

အရညအေသးကျဆငးမC ထနးချပြခငး (ေရေဝေရလထနးသမးြခငးနင အပပငး ေဒသစမးလနး

စြပညေရးလပငနးများ)၊ ဇဝမျးစမျးကများထနးသမးြခငး (သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမများ

နင ဥပေဒစးမးေရး)၊ သစေတာသယဇာတအရငးအြမစများ ထာဝစဉသးစနငေရး စမအပချပြခငး (စဉဆကမြပတ သစေတာစမအပချပလပကငြခငး၊ သစေတာစကခငး တညေထာငြခငး၊

အစအဖ ပငသစေတာလပငနးနင ဥပေဒစးမးေရး) လပငနးများက ေဆာငရကလျက ရပါသည။

ဒေရေတာများ ထနးသမးကာကယြခငးနင ကမးရးတနး ေရေဝေရလေဒသ စမအပချပလပကင

ြခငးကသ ထနးသမးကာကယေရးလပငနးများကလညး ေဆာငရကလျကရပါသည။ ကျနးမာေရး

ဝနYကးဌာနသည ပတဝနးကျငဆငရာ ကျနးမာေရးေစာငေရာကမCလပငနးများ ေဆာငရကလျက

ရ5ပး အဆပ နင အန�ရာယြဖစေစသည ပစ@ညးများ၊ ပတဝနးကျငညစညမးမC၊ သနရငးေသာ

ေရရရမC၊ ကျနးမာေရးညညတမC တနငစပလျဉး၍ YကးEကပစစေဆးသည လပငနးများကလညး

ေဆာငရကလျက ရပါသည။

ေြမအသးချမCေြပာငးလြခငး၊ ေရအရငးအြမစများရရြခငးတနငပတသက၍ လယယာ

စကပျ းေရးနင ဆညေြမာငးဝနYကးဌာနသည အလနအေရးYကးေသာ အဖအစညးတစခြဖစ5ပး

ြမနမာစကပျးေရးလပငနးသည စဉဆကမြပတ ေြမအသးချမCနညးပညာအတက တးချ ပညာ

ေပးေရးလပငနးများက ကျယကျယြပနြပန ေဆာငရကလျက ရပါသည။ စကမCလယယာ

ဦးစးဌာနသည ေြမယာြပြပငြခငးလပငနးက ေဆာငရကလျက ရပါသည။ ေရအရငးအြမစ

အသးချေရးဦးစးဌာနနင ဆညေြမာငးဦးစးဌာနသည ေရလေလာကစာ တးတကရရေစရန

ေဆာငရကလျက ရပါသည။ ထအြပင လယယာစကပျ းေရးနင ဆညေြမာငးဝနYကးဌာန


လကေအာကရ သစေစဘဏသည သးနမျ းစတ၏ ဆကစပမျးစတများ ထနးသမးရနအတက

တညေထာငထားရပါသည။ ပတဝနးကျငထနးသမးေရးနငသစေတာေရးရာဝနYကးဌာန၊ လယယာ

စကပျ းေရးနင ဆညေြမာငးဝနYကးဌာနတအြပင ေြမအရညအေသးနင ေြမအတနးအစားကျဆငး

မCတက တကဖျကကာကယသည အြခားဌာနများမာ နယစပေဒသနင တငးရငးသားလမျးများ

ဖ 5ဖးတးတကေရးဝနYကးဌာနနင ေမးြမေရးနငေရလပငနးဝနYကးဌာနတ ြဖစပါသည။ ေမးြမ

ေရးနငေရလပငနးဝနYကးဌာနသည ငါးသယဇာတ စမအပချပလပကငမCသာမက ေရချနင

ေရငနပတဝနးကျင နစခစလးရ ငါးဇဝမျးစမျးကများ ထနးသမးေရးလပငနးအတကပါ

တာဝနယေဆာငရကလျက ရပါသည။

အရငးအြမစအမျးမျးေEကာင ြဖစေပ;လာသည ကနးတငးပငး ေရထနင ေလထ ညစညမး

မCများက တ ြပနနငရနအတက ေအာကေဖ;ြပပါ အဖအစညးများမ ေစာငEကညစစေဆးြခငး၊

ထနးချပြခငးလပငနးများက တာဝနယေဆာငရကပါသည-

စကမCYကးEကပေရးနင

စစေဆးေရးအဖ

- ပတဝနးကျငဆငရာ အရညအေသး စသတမတေရးဦးစးဌာန

၏ စညးမျဉးနငအည စကမCဝနYကးဌာန၏ စကရများက

စစေဆး5ပး နစစဉမတပတငစာရငးသငးြခငးနင လငစင

အသစ ြပနလညြပလပြခငး။

သပAနင နညးပညာဝနYကး

ဌာန

- နညးပညာဆငရာေလလာမCများ၊ သေတသနများ၊ ညစညမးမC

YကးEကပစစေဆးြခငးလပငနးများ ြပလပြခငး။

အမတငးစကမCလပငနး

ဦးစးဌာန

- အနအသကများ မျးစထတလbတလျကရ5ပး အ5မတမး လေန

ဧရယာအတငးတညေထာငထားရေသာ အမတငးစကမCလကမC

အေသးစားလပငနးများအား စစေဆးြခငး၊ YကးEကပြခငး။

ေဒသဆငရာ စကမCဇန

YကးEကပေရးေကာမတ

- စကမCဇန ညစညမးမCြဖစေစသည ကစ@ရပများအားလးနင

သကဆင5ပး YကးEကပြခငး၊ သကဆငရာ အစးရအဖအစညး

များနင ဆကသယေဆာငရကြခငး။

ေဒသဆငရာစကမCဖ 5ဖးေရး

နင စမခနခေရး ေကာမတ

- သတမတဧရယာအတငးရ စကမCလပငနးများအားလးက စမ

ခနခြခငး။

ရနကန5မ ေတာဖ 5ဖးေရး

ေကာမတ/မန�ေလး5မ ေတာ

ဖ 5ဖးေရး ေကာမတ

အစငအခ စနပစပစ@ညးအေလအလင စမခနခမCအြပင စနပစ

ပစ@ညးများအားလးနင သကဆငမCအရဆး အဖအစညးများ

ြဖစပါသည။

ေရအရငးအြမစနင ြမစ

ေချာငးများဖ 5ဖးတးတက

ေရးဦးစးဌာန

- ြမစေEကာငးများ ဖ 5ဖးတးတကလာေစရန ေဆာငရကရသက

သ စနပစပစ@ညးများ အဆပပျန ြခငးနင ကနးတငးပငး

ေရထညစညမးမCကစ@ရပများကလညး ဆကစပေဆာငရကရ

ပါသည။


ေလာငစာဆသးစမCအတက မဝါဒေဖ;ထတြခငးနင ယာဉများ

ေEကာင ြဖစေပ;လာသည ညစညမးမCများက အရညအေသးရ

ေလာငစာဆများြဖင အစားထးြခငး လပငနးများအတက

တာဝနယ ေဆာငရကရပါသည။

ကနးလမးပေဆာငေရး

ဦးစးဌာန

- အသနင ညစညမးမCများအပါအဝင ေမာေတာယာဉ၏ ေြမြပင

တနဖးတက စစေဆး၍ လငစငသကတမးတးြခငး လပငနး

များအတက တာဝနယ ေဆာငရကရပါသည။

ေရအရငးအြမစများ စဉဆကမြပတ အသးြပနငေရးနင ပတသက၍ ဌာနဆငရာ

အဖအစညးများသည သးြခားစေဆာငရကလျက ရပါသည။

- ဆညေြမာငးဦးစးဌာနသည စကပျးေရးလပငနးအတက ေရရရရန ဆညေြမာငး

ဖ 5ဖးတးတကေရးလပငနးများက တာဝနယ ေဆာငရကရပါသည။ 5မ ြပ ေရရရ

ေရးအတက ဆညေြမာငးများမ အတငးအတာတစခအထ အေထာကအပ ြပပါ

သည။ ဆားငနေရဝငေရာကမCက တားဆးရနအတကလညး ဤဌာနကပင

တာဝနယ ေဆာငရကရပါသည။

- ေရအရငးအြမစ အသးချေရးဦးစးဌာနသည စကပျးေရးလပငနးအတက ြမစေရ

တငြခငးလပငနးများအား တာဝနယ ေဆာငရကရပါသည။

- ေရအရငးအြမစနင ြမစေချာငးများ ဖ 5ဖးတးတကေရးဦးစးဌာနသည ေရေြမာငး များတးတကေရး၊ ေရအရညအေသးြမငမားေရး၊ အနညကျမCနင ဆကစပေသာ

လပငနးများက တာဝနယ ေဆာငရကပါသည။

- ရနကန5မ ေတာနင မန�ေလး5မ ေတာ ဖ 5ဖးတးတကေရးေကာမတကသေသာ

စညပငသာယာေရး အဖ များအေနြဖင 5မ ြပေရေပးေဝမCအတက တာဝနယ

ေဆာငရကEကပါသည။

- ကျနးမာေရးဦးစးဌာနသည 5မ ြပေရေပးေဝမCနင ကျနးမာေရးအတက တစပငး

တစစ သကဆငပါသည။

ြပညနယ/တငးေဒသYကး ေအးချမးသာယာေရးနင ဖ 5ဖးေရးေကာငစကသ ေဒသခ

အာဏာပငများသညလညး ကမးရးတနးဇန စမအပချပလပကငေရးတင တာဝနတစပငးတစစ

ရ5ပး ေနရာေဒသအေြခြပ5ပး ပတဝနးကျငထနးသမးြခငးနင စမအပချပလပကငြခငးများ

ေဆာငရကေသာ သးြခားအဖအစညးမရပါ။ ဥပမာအားြဖင သစေတာဦးစးဌာနသည ဒေရေတာများ

ြပနလညထေထာငေရးနင ထနးသမးြခငးလပငနးများက ေဆာငရက5ပး ငါးလပငနးဦးစးဌာန

သည ကမးရးတနးေဒသ ငါးလပငနးနင ေရသတ� ဝါများ ဖ 5ဖးတးတကေရးလပငနးများက

ေဆာငရကလျက ရပါသည။ ပတဝနးကျငထနးသမးေရးလပငနးများအား ဦးစားေပးအြဖစ

သတမတရန ပတဝနးကျငထနးသမးေရး အမျးသားေကာမရငက ဖ စညးခပါသည။


သဘာဝပတဝနးကျငထနးသမးေရးက အဓကထားေဆာငရကနငရန ပတဝနးကျင

ထနးသမးေရးေကာမတကဖ စညးခပါသည။ ပတဝနးကျငထနးသမးေရးေကာမတ ဖ စညးြခငး

သည ေဒသတငးအဆငနင နငငအဆင သဘာဝပတဝနးကျင ထနးသမးေရးလပငနးများ

ေဆာငရကနငရန Yကးစားြခငး ြဖစပါသည။ ၎ငးေကာမတက ပတဝနးကျငထနးသမးေရး နင

သစေတာေရးရာဝနYကးဌာနမ ဦးစးေဆာငရကပါသည။ ၂၀၁၂ ခနစ၊ ဧ5ပလတင “ပတဝနးကျင

ထနးသမးေရးေကာမတ” က ဝနYကးဌာန (၁၉)ခမ အဖ ဝင(၂၁)ဦးြဖင ြပနလညဖ စညးခပါသည။

“ပတဝနးကျငထနးသမးေရးေကာမတ” ၏ေအာကတင ထနးသမးေရးလပငနးနယပယအလက

ေကာမတခများက ဖ စညးထားပါသည။ ေကာမတခများ၏ အဓက လပငနးတာဝနများမာ

ေအာကပါအတငး ြဖစပါသည -

(၁) ေရရညမသငေလျာေသာ ေြမအသးချမCများေEကာင ြဖစေပ;လာသည သဘာဝ

ပတဝနးကျငဆငရာ ြပဿနာများက ေဖ;ထတရန၊

(၂) ြမစေချာငးများနင ေရတမေဒသများတင ြဖစေပ;ေနေသာ သဘာဝပတဝနးကျင

ဆငရာ ြပဿနာများက ေဖ;ထတရန၊

(၃) စကမCဇနများနင 5မ ြပဧရယာများတင သဘာဝပတဝနးကျင ထနးသမးေရး

လပငနးေဆာငရကမCများက အေကာငအထညေဖ;ေဆာငရကရန၊

(၄) သဘာဝပတဝနးကျင ထနးသမးြခငးဆငရာ မဝါဒများ၊ လပထးလပနညးများ၊

ဥပေဒများနင စညးကမးများချမတေဆာငရကရန၊

(၅) သဘာဝပတဝနးကျင ထနးသမးြခငးဆငရာ အသအြမငများတးပားလာေစရန။

အစးရမဟတေသာအဖအစညးများအစးရမဟတေသာအဖအစညးများအစးရမဟတေသာအဖအစညးများအစးရမဟတေသာအဖအစညးများ (NGO)(NGO)(NGO)(NGO)

အစးရ အဖအစညးများအြပင လနခေသာ ဆယစနစအလနမစတင၍ သဘာဝပတဝနး

ကျငထနးသမးေရးေဆာငရကရန ေဒသတငး NGO နင အြပညြပညဆငရာ NGO အေရအတက

မာ တးပားလာခပါသည။ ြမနမာနငငအတငး သဘာဝပတဝနးကျငထနးသမးေရး ေဆာငရကမC

လပငနးများက အYကးမားဆးအစအစဉ နင အေကာငအထညေဖ; ေဆာငရကေနေသာ ေဒသတငး

NGO မာ သစေတာသယဇာတ သဘာဝပတဝနးကျင ဖ 5ဖးေရး နင ထနးသမးေရးအဖအစညး

(FREDA) ြဖစပါသည။ ၎ငးအဖအစညးက ပတဝနးကျငထနးသမးေရးနင သစေတာေရးရာ

ဝနYကးဌာနနင ြမနမာသစလပငနးတမ အ5ငမးစားသစေတာအရာရYကးများက ဖ စညးတည

ေထာငခပါသည။ FREDA သည ဂျပနနငငမ NGO များနင ပးေပါငး၍ ေရရညတညတေသာ

သစေတာစမအပချပလပကငြခငး၊ ဒေရေတာများအား ထနးသမးကာကယြခငးနင ြပနလည

ထေထာငြခငးဆငရာ စမကနးများက အေကာငအထညေဖ; ေဆာငရကလျက ရပါသည။

FREDA သည သစေတာဦးစးဌာန၊ “Wild aid and David Shepherd Wildlife Foundation


(DSWF) နင ပးေပါငး၍ အေလာငးေတာကဿပအမျ းသားဥယျာဉတင အတတစက ရငသန

ေနထငေရး အစအစဉက အေကာငအထညေဖ; ေဆာငရကခပါသည။

ဤအစအစဉတင သဘာဝပတဝနးကျငထနးသမးေရးလပငနးများ အေကာငအထညေဖ;

ေဆာငရကနငရနနင ေဒသခြပညသလထအား ဝငေငရရေစနငသည အခငအလမးများက တးပား

လာေစရန ရညရယပါသည။

ဇဝမျးစမျ းကများ ထနးသမးကာကယေရး ေဆာငရကေနေသာ ေဒသတငး NGO

ေနာကတစဖ မာ ဇဝမျးစမျးကနင သဘာဝထနးသမးေရးအဖ (BANCA) ြဖစပါသည။

BANCA အဖသည ငကထနးသမးေရးအတက ရညရယပါသည။ BANCA သည အေရးပါေသာ

ငကများေနထငရာ ဧရယာများစာရငး ေကာကယြခငးနင ကာကယထနးသမးြခငးဆငရာ

BirdLife International နင ပးေပါငး ေဆာငရကသည စမကနးများက အေကာငအထညေဖ;

ေဆာငရကပါသည။ ြမနမာနငင၏ ငကများနင သကဆငေသာ ကငးဆငးလမးညbနချကများက

ေဒသသး ဘာသာစကားြဖင ထတေဝြခငးကလညး ေဆာငရကပါသည။ BANCA သည

ရမးြပညနယအတငးရ လငးတငကများက ကငးဆငးစာရငး ေကာကယခပါသည။ မEကာေသးမ

က BANCA သည သစေတာဦးစးဌာန၊ အတလနငင Istituto Oikos နင ပးေပါငး၍

လနပအ�ဝါအမျးသားဥယျာဉ ထနးသမးကာကယြခငး နင စမအပချပလပကငြခငးဆငရာ

စမကနးတင ပါဝငေဆာငရကခပါသည။

တတယေြမာကအေနြဖင ဇဝမျ းစမျးကများထနးသမးကာကယြခငး ေဆာငရကေနေသာ NGO မာ ြမနမာငကနင သဘာဝအဖ (MBNS) ြဖစပါသည။

၎ငးအဖသည ငကနင ပတသကသည ထနးသမးကာကယြခငးလပငနး၊ သေတသနြပလပြခငး

နင လထပညာေပးြခငးလပငနးများက ေဆာငရကပါသည။

MBNS အဖသည နတမေတာငအမျးသားဥယျာဉရ မျကခးြဖငကြပာေြခာက ငကမျး၏

ေဂဟေဗဒေလလာြခငးအပါအဝင ထနးသမးေရး စမကနးလပငနးများက အေကာငအထညေဖ;

ေဆာငရကပါသည။ ရနကန5မ ရ မလတနးေကျာငးများတင သဘာဝပတဝနးကျငဆငရာ

အသပညာများေပးေသာ အစအစဉနင အမျးသားငကြပပက ေဆာငရကေပးခပါသည။

ြမနမာနငငရ အြခားေဒသတငး NGO အများအြပားရEကပါသည။ NGO အများစသည

ေကျးလကကျနးမာေရး သမဟတ ေကျးလကဖ 5ဖးတးတကေရးက အဓကထား ေဆာငရကEက

ပါသည။ ဤအဖအစညးများသည သဘာဝသယဇာတအရငးအြမစနင ပတသကေသာ လပငနး

များက ရညရယေဆာငရကပါသည။

“အပပငး မးသစေတာချစသများ” အဖသည သဘာဝပတဝနးကျငထနးသမး ကာကယ

ြခငး၊ ဆငးရနမးပါးမCေလ8ာချြခငး၊ ပညာေပးြခငး၊ ကျနးမာေရး တးတက ေကာငးမနေစြခငးနင

ြပနလညြဖညဆညးနငေသာ စမးရညြမငတငြခငးဆငရာ လပငနးများက ေဆာငရကေနပါသည။


ြမနမာနငငတင “ြပနလညြဖညဆညးနငေသာ စမးအငအဖအစညး” သည ထငးအစား

ထးေလာငစာအသးြပြခငး နင သဘာဝဓါတေငအသးြပြခငးကသေသာ ြပနလညြဖညဆညး

နငေသာ စမးအငအရငးအြမစ တးပားလာေစြခငးဆငရာ လပငနးများက ေဆာငရကပါသည။

ဤအဖအစညးသည သဘာဝသယဇာတအရငးအြမစများ မဆငမြခငအသးြပြခငး ဆးကျးများ

က ေဖ;ထတေရးသားထားေသာ ဇဝမျးစမျးကများ ထနးသမးြခငး ဆငရာ ေဆာငးပါးများက

ြဖနေဝပါသည။

ြမနမာနငငတင Safe the Children၊ CARE၊ World Vision၊ Wildlife Conservation

Society (WCS) ကသေသာ အြပညြပညဆငရာ NGO များလညး ရပါသည။ ဤအဖအစညး

အများစသည လစမးအားအရငးအြမစ ဖ 5ဖးတးတကေရးလပငနးများနင အေရးေပ;အကအည

များေပးနငရနအတက ေဆာငရကေနEကပါသည။ ၎ငးအဖအစညးများသည သဘာဝပတဝနးကျင

ထနးသမးကာကယေရး ေဆာငရကချကများက ေရရညတညတေသာ အသကေမးဝမးေကျာငး

အစအစဉ၏ လအပေသာအစတအပငးတစခအေနြဖင ေဆာငရကပါသည။

WCS သည ဇဝမျးစမျးကများ ထနးသမးကာကယြခငးနင သဘာဝပတဝနးကျင

စမအပချပလပကငြခငးဆငရာ အစအစဉများအား သးြခားအေကာငအထညေဖ; ေဆာငရကနင

ရန ပတဝနးကျငထနးသမးေရးနင သစေတာေရးရာဝနYကးဌာနနင သေဘာတညမCရရထားသည

တစခတညးေသာ စးပားေရးလပငနး ြဖစပါသည။

WCS သည သစေတာဦးစးဌာန လကေအာကရ သဘာဝဝနးကျငနင သားငက တရ စ�ာန ထနးသမးေရးဌာန၏ စမးေဆာငရည ပမတးတကေကာငးမနေစရန အေထာကအကေပးပါသည။

အထးသြဖင သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမများ စမအပချပလပကငြခငးနင သေတသနလပငနး

များ ေဆာငရကေနေသာ ဝနထမးများ၏ စမးေဆာငရညက ပမတးတကေကာငးမနေစရန

အေထာကအကေပးပါသည။ WCS ၏အဓကေအာငြမငမCများမာ ကမcာအYကးဆး ကျားထနးသမး

ေရးနယေြမ နင လနပအ�ဝါအမျးသားဥယျာဉ တညေထာငရနအတက ကာကယေတာဧရယာ

ကျယြပနေစေရး ကညေဆာငရကမCနင National Tiger Action Plan တစခ ေရးဆြခငး

ြဖစသည။

အြခားေသာပညာေရးအဖအစညးများနင Smithsonian Institution၊ California

Academy of Sciences ၊ BirdLife International ၊ Flora and Fauna International နင

Conservation International ကသေသာ အြပညြပညဆငရာ NGO များသည NGO များ

ကနယကြဖစေပ;လာေစရန Yကးပမးေဆာငရကခပါသည။

ဒေရေတာနင သဘာဝဝနးကျငြပနလညြပစထနးသမးေရးကနယက (Mangrove and

Environment Rehibilitation Network - MERN) သည သဘာဝ ဝနးကျငစမအပချပ

လပကငမCနင ဇဝမျးစမျးကထနးသမးေရး လပငနးများအား ပးေပါငးေဆာငရကရန ရညရယ

သည ကနယကတစခြဖစပါသည။ MERN ကနယကက FREDA နင BANCA အဖတက

ဦးေဆာင5ပး အြခားေဒသတငး အဖအစညး(၁၅)ခလညးပါဝငEကပါသည။ ထအတ Food


Security Working Group (FSWG) သညလညး ေဒသတငးနင နငငတကာအစးရ

မဟတေသာ အဖအစညး(၄၅)ခ ပါဝငဖ စညးထားေသာ NGO ကနယကတစခ ြဖစပါသည။

၎ငးကနယကသည ေဒသခဆငးရသားများ၏ အစာအဟာရ လေလာကစာ ရရမCအတက အဓက

ရညရယပါသည။ ဇဝမျးစမျးကများ ထနးသမးကာကယေရးနင ဆကနယသည သဘာဝ သယ

ဇာတ အရငးအြမစများ စမအပချပလပကငမCအေပ; အေြခခ၍ ေဆာငရကသည အဖအစညးများ

ဖ 5ဖးတးတကလာေစရနလညး ေဆာငရကပါသည။

သဘာဝပတဝနးကျငသဘာဝပတဝနးကျငသဘာဝပတဝနးကျငသဘာဝပတဝနးကျင ထနးသမးကာကယေရးထနးသမးကာကယေရးထနးသမးကာကယေရးထနးသမးကာကယေရးဥပေဒဥပေဒဥပေဒဥပေဒ နငနငနငနင ဇဝမျ းစမျ းကများထနးသမးကာကယဇဝမျ းစမျ းကများထနးသမးကာကယဇဝမျ းစမျ းကများထနးသမးကာကယဇဝမျ းစမျ းကများထနးသမးကာကယ ေရးအတကေရးအတကေရးအတကေရးအတက တရားဥပေဒမေဘာငတရားဥပေဒမေဘာငတရားဥပေဒမေဘာငတရားဥပေဒမေဘာင

ြမနမာနငင သဘာဝပတဝနးကျငထနးသမးကာကယေရး ဥပေဒ(မEကမး) ေရးဆထား

ေသာလညး အ5ပးသတသေဘာတညမCအေနြဖငသာ ရေသး5ပး ဥပေဒ(မEကမး)အား အတညမြပ

ရေသးပါ။ ယခအချနတင စကပျးေရးလပငနး၊ ေမးြမေရးလပငနး၊ ေရလပငနး၊ သစေတာ လပငနးနင စကမCလပငနးကသေသာ လမCစးပားေရးဖ 5ဖ းတးတကေရး လပငနးများအတက

က_အသးသးအလက ြပဌာနးထားေသာ ဥပေဒများြဖငသာ သဘာဝပတဝနးကျင ကာကယ

ထနးသမးြခငးနင စမအပချပလပကငြခငးများက ေဆာငရကလျက ရပါသည။ သဘာဝ ပတဝနး

ကျငနင သကဆငေသာ စညးမျဉးစညးကမးများပါဝငသည က_အသးသးအတက ဥပေဒများက

Box (၁)တင ေဖ;ြပထားပါသည။ ဤဥပေဒများသည အလနကျယြပနYကးမား5ပး ရCပေထးေသာ

သဘာဝပတဝနးကျင စမအပချပြခငးလပငနးများက ေြဖရငးေဆာငရကနငရန မလေလာကပါ။

စနပစပစ@ညးများ စနစတကျစနပစနငရန စမြခငး၊ ေြမအသးချမCနင ဇဝမျးစမျးကများ

ထနးသမးကာကယြခငးကသေသာ လပငနးများက ေဆာငရကနငရန ဥပေဒြပ/ အတညြပထား

ြခငး မရေသးပါ။ သစေတာဥပေဒနင ေတာရငးတရ စ�ာနများ ကာကယထနးသမးေရး ဥပေဒများ

သည မျးစတများနင ေနရငးေဒသ ကာကယထနးသမးနငရနအတက ထေရာကမCရေသာလညး

သကရဘဝရငသနေနထငမCက ထခကညစနမးေစြခငး၊ ေနရငး ေဒသဆးရCးြခငးနင Bio-piracy

ဆးရCးြခငးတအား ကာကယထနးသမးနငရနအတက မလေလာကပါ။ ြမနမာနငငတင ေလထနင

ေရထညစညမးမCက ကာကယထနးသမးနငရနအတက သးြခားဥပေဒမရေသးပါ။ ြပညသလထ

ကျနးမာေရးအပငး(၃)မာ လပထးလပနညးဥပေဒအရ ထညသငးထားေသာ အပဒတစခ

ရပါသည။ ၎ငးအပဒသည ကျနးမာေရးနင ညညတေသာ ေသာကေရသးစေရးနင အြခား

ရညရယချကများအတက ေရအသးြပြခငး၊ ေရဒယသတ� Xကြခငး၊ ေလထေရထ ညစညမးြခငးမ

ကာကယြခငး၊ မလ ာအညစအေEကးနင အမ�ကများက စနစတကျ စနပစြခငး၊ အစားအစာနင

ေဆးဝါးများ ဖလမCရရေစြခငးကသေသာ သဘာဝပတဝနးကျငဆငရာ ကျနးမာေရးနငပတသက

သည လပငနးကစ@ရပများက ေဆာငရကနငေစရနအတက အစးရအဖ က လပပငခငေပးပါသည။

ဤလပငနး ကစ@ရပများအားလးပါဝင၍ ပမထေရာကမCရေသာ စညးမျဉးစညးကမးများ ချမတ

နငရန ဥပေဒတင အေသးစတေဖ;ြပထားေသာ အပဒ မရေသးပါ။


BoxBoxBoxBox ((((၁၁၁၁): ): ): ): သဘာဝပတဝနးကျငနငသဘာဝပတဝနးကျငနငသဘာဝပတဝနးကျငနငသဘာဝပတဝနးကျငနင ပတသကသညပတသကသညပတသကသညပတသကသည ြမနမာနငငရြမနမာနငငရြမနမာနငငရြမနမာနငငရ ဥပေဒများဥပေဒများဥပေဒများဥပေဒများ

((((ကကကက) ) ) ) စမအပချပမCက_စမအပချပမCက_စမအပချပမCက_စမအပချပမCက_

၁။ ရနကနရအကဥပေဒ (၁၈၉၉ ခနစ)

၂။ 5မ များဥပေဒ (၁၉၀၇ ခနစ)

၃။ ေကျးရာအကဥပေဒ (၁၉၀၇ ခနစ)

၄။ ေပါကကေစတတေသာ ပစ@ညးများအကဥပေဒ (၁၉၀၈ ခနစ)

၅။ အဆပအကဥပေဒ (၁၉၁၉ ခနစ)

၆။ ရအကဥပေဒ (၁၉၄၅ ခနစ)

၇။ အေရးေပ;စမမCဥပေဒ (၁၉၅၀ ခနစ)

၈။ ပငနကပငလယနင ပငလယဇနများဥပေဒ (၁၉၇၇ ခနစ)

((((ခခခခ) ) ) ) စကပျးေရးနငစကပျးေရးနငစကပျးေရးနငစကပျးေရးနင ဆညေြမာငးဆညေြမာငးဆညေြမာငးဆညေြမာငးက_က_က_က_

၉။ တာတမအကဥပေဒ (၁၉၀၉ ခနစ)

၁၀။ ပးသတေဆးဥပေဒ (၁၉၉၀ ခနစ)

၁၁။ ေြမEသဇာဥပေဒ (၂၀၀၂ ခနစ)

၁၂။ အပငေရာဂါပးမbား ကာကယသညဥပေဒ (၁၉၉၃ ခနစနင ၂၀၁၁ ခနစတင ထပမြဖညစက

ြပငဆငခပါသည) ၁၃။ မျးေစဥပေဒ (၂၀၁၁ ခနစ)

((((ဂဂဂဂ) ) ) ) ယဉေကျးမCက_ယဉေကျးမCက_ယဉေကျးမCက_ယဉေကျးမCက_

၁၄။ ယဉေကျးမCအေမအနစေဒသများ ကာကယေရးဥပေဒ (၁၉၉၈ ခနစ)

((((ဃဃဃဃ) ) ) ) 5မ ေတာဖ 5ဖ းတးတကမCက_5မ ေတာဖ 5ဖ းတးတကမCက_5မ ေတာဖ 5ဖ းတးတကမCက_5မ ေတာဖ 5ဖ းတးတကမCက_

၁၅။ ရနကနေရေပးေရးလပငနးအကဥပေဒ (၁၈၈၅ ခနစ) (၁၉၉၁ ခနစတင ြပငဆငမမးမခသည)

၁၆။ ရနကန5မ ေတာစညပငသာယာေရးဥပေဒ (၁၉၉၀ ခနစ) (၁၉၉၅ ခနစနင ၁၉၉၆ ခနစတတင

ြပငဆငမမးမခပါသည)

၁၇။ ေြမေအာကေရသယဇာတအရငးအြမစဥပေဒ (၁၉၃၀ ခနစ)

၁၈။ မန�ေလး5မ ေတာ စညပငသာယာေရးဥပေဒ (၁၉၉၂ ခနစ)

((((ငငငင) ) ) ) ဘ_ာေရးနငအခနေတာက_ဘ_ာေရးနငအခနေတာက_ဘ_ာေရးနငအခနေတာက_ဘ_ာေရးနငအခနေတာက_

၁၉။ ြမနမာအာမခ ဥပေဒ (၁၉၉၃ ခနစ)

((((စစစစ) ) ) ) သစေတာက_သစေတာက_သစေတာက_သစေတာက_

၂၀။ သစေတာဥပေဒ (၁၉၉၂ ခနစ)

၂၁။ ေတာရငးတရ စ�ာနနင သဘာဝအပငများ ကာကယေရးနင သဘာဝနယေြမများ ထနးသမးေရး

ဥပေဒ (၁၉၉၄ ခနစ)


Box (Box (Box (Box (၁၁၁၁): ): ): ): သဘာဝပတဝနးကျငနငသဘာဝပတဝနးကျငနငသဘာဝပတဝနးကျငနငသဘာဝပတဝနးကျငနင ပတသကသညပတသကသညပတသကသညပတသကသည ြမနမာနငငရြမနမာနငငရြမနမာနငငရြမနမာနငငရ ဥပေဒများဥပေဒများဥပေဒများဥပေဒများ ((((အဆကအဆကအဆကအဆက))))

((((ဆဆဆဆ) ) ) ) ကျနးမာေရးက_ကျနးမာေရးက_ကျနးမာေရးက_ကျနးမာေရးက_

၂၂။ အမျးသားအစားအေသာက ဥပေဒ (၁၉၉၇ ခနစ)

၂၃။ တငးရငးေဆးဝါးဥပေဒ (၁၉၉၆ ခနစ)

၂၄။ ကးစကေရာဂါများ ကာကယနမနငးေရး ဥပေဒ (၁၉၉၅ ခနစ)

၂၅။ အမျးသားေဆးဝါးဥပေဒ (၁၉၉၂ ခနစ)

၂၆။ ြပညသကျနးမာေရးအကဥပေဒ (၁၉၇၂ ခနစ)

၂၇။ ေဆးလပ နင ေဆးရကYကးထကပစ@ညးေသာကသးမC ထနးချပေရးဥပေဒ (၂၀၀၆ ခနစ)

((((ဇဇဇဇ) ) ) ) ဟတယနငခဟတယနငခဟတယနငခဟတယနငခရးသားက_ရးသားက_ရးသားက_ရးသားက_

၂၈။ ြမနမာနငငဟတယနငခရးသားလာေရးဥပေဒ (၁၉၉၃ ခနစ)

((((ဈဈဈဈ) ) ) ) စကမCက_စကမCက_စကမCက_စကမCက_

၂၉။ ေရနေြမအကဥပေဒ (၁၉၁၈ ခနစ)

၃၀။ ေလာငစာဆအကဥပေဒ (၁၉၃၄ ခနစ)

၃၁။ စကရများအကဥပေဒ (၁၉၅၁ ခနစ)

၃၂။ ေရနေြမ (အလပသမားများနင သကသာေချာငချေရး) အကဥပေဒ (၁၉၅၁ ခနစ)

၃၃။ ပဂgလကစကမCလပငနးဥပေဒ (၁၉၉၀ ခနစ)

((((ညညညည) ) ) ) အမေမးတရ စ�ာနနငအမေမးတရ စ�ာနနငအမေမးတရ စ�ာနနငအမေမးတရ စ�ာနနင ငါးေမးြမေရးက_ငါးေမးြမေရးက_ငါးေမးြမေရးက_ငါးေမးြမေရးက_

၃၄။ ငါးေမးြမေရးဆငရာဥပေဒ (၁၉၈၉ ခနစ)

၃၅။ နငငြခားငါးဖမးေရယာဉများ ငါးလပငနးလပကငခင ဥပေဒ(၁၉၈၉ ခနစ)

(၁၉၉၃ ခနစတင ြပြပငမမးမခပါသည။ )

၃၆။ ြမနမာနငငပငလယငါးလပငနးဥပေဒ (၁၉၉၀ ခနစ) (၁၉၉၃ ခနစတင ြပြပငမမးမခပါသည)

၃၇။ ေရချ ငါးလပငနးဥပေဒ (၁၉၉၁ ခနစ)

၃၈။ တရ စ�ာန ကျနးမာေရး နင ဖ 5ဖးေရးဥပေဒ (၁၉၉၃ ခနစ)

၃၉။ တရ စ�ာန ေဆးပညာေကာငစ ဥပေဒ (၁၉၉၅ ခနစ)

((((ဋဋဋဋ) ) ) ) သတ� လပငနးက_သတ� လပငနးက_သတ� လပငနးက_သတ� လပငနးက_

၄၀။ ဆားလပငနးဥပေဒ (၁၉၉၂ ခနစ)

၄၁။ ြမနမာသတ� တငးဥပေဒ (၁၉၉၄ ခနစ)

၄၂။ ြမနမာ ေကျာကမျကရတနာဥပေဒ (၁၉၉၅ ခနစ)

၄၃။ ြမနမာ ပလလပငနးဥပေဒ (၁၉၉၅ ခနစ)


Box (Box (Box (Box (၁၁၁၁): ): ): ): သဘာဝပတဝနးကျငနငသဘာဝပတဝနးကျငနငသဘာဝပတဝနးကျငနငသဘာဝပတဝနးကျငနင ပတသကသညပတသကသညပတသကသညပတသကသည ြမနမာနငငရြမနမာနငငရြမနမာနငငရြမနမာနငငရ ဥပေဒများဥပေဒများဥပေဒများဥပေဒများ ((((အဆကအဆကအဆကအဆက))))

((((ဌဌဌဌ) ) ) ) သပAနငသပAနငသပAနငသပAနင နညးပညာက_နညးပညာက_နညးပညာက_နညးပညာက_

၄၄။ သပAနင နညးပညာဖ 5ဖးေရးဥပေဒ (၁၉၉၄ ခနစ)

၄၅။ အဏြမစမးအင ဥပေဒ (၁၉၉၈ ခနစ)

((((ဍဍဍဍ) ) ) ) ပေဆာငေရးက_ပေဆာငေရးက_ပေဆာငေရးက_ပေဆာငေရးက_

၄၆။ တးေြမာငးအကဥပေဒ (၁၉၀၅ ခနစ)

၄၇။ ရနကန5မ ေတာဆပကမးဥပေဒ (၁၉၀၅ ခနစ)

၄၈။ ယာဉစညးကမးထနးသမးေရးဥပေဒ (၁၉၀၇ ခနစ)

၄၉။ ဆပကမးများအကဥပေဒ (၁၉၀၈ ခနစ)

၅၀။ ြပညတငးေရေEကာငး မးသေဘsာအကဥပေဒ(၁၉၁၇ ခနစ)

၅၁။ ြမနမာနငင ေလယာဉအကဥပေဒ (၁၉၃၄ ခနစ)

၅၂။ ေမာေတာယာဉဥပေဒ (၁၉၆၄ ခနစ) (၁၉၈၉ ခနစတင ြပြပငမမးမခပါသည။ )

၅၃။ လမးမYကးများဥပေဒ (၂၀၀၀ ခနစ)

၅၄။ ေရအရငးအြမစနင ြမစေချာငးများထနးသမးေရးဥပေဒ (၂၀၀၆ ခနစ)

ယခနစများအတငးမာ ယာဉယန�ရားများမ ထတလbတေသာ ေလထညစညမးမCသည

တးပားလာခေသာလညး လကရတရားဥပေဒဆငရာ တငးတာေသာ ကရယာများသည ယာဉများ

နစစဉမတပတငရန စစေဆးသညအခါ ယာဉမထတလbတေသာ ကာဗနဒငေအာကဆဒပမာဏက

စစေဆးEကညရမ8သာ ြဖစပါသည။ နငငအတငး ေရထညစညမးမC ထနးချပေရးက ြမနမာနငင

ရငးနးြမပနမC ေကာမရင၏ ၁၉၉၄ ခနစ၊ ဇနလတင ချမတခသည လမးညbနချကများနငအည

အေကာငအထညေဖ; ေဆာငရကပါသည။ ဤလမးညbနချကများတင ေရဆးသနစငသညစကရ သမဟတ ေရဆးသနစငသည စနစများ ပါဝငသငပါသည။ ပးသတေဆးဥပေဒ၏ အချကအလက

အချ မာ ေရထညစညမးမCက ထနးချပရနအတက က_ငယတစခအေနြဖငသာ ပါဝငပါသည။

မလ ာအညစအေEကးများ၊ စကမCလကမCလပငနးမ စနပစပစ@ညးများနင အစငအခ စနပစပစ@ညး

များေEကာင ြမစေချာငးနင ကနများ၏ ေရထညစညမးမCဆငရာ စးစမးေလမC ပမလပေဆာင

လာEကပါသည။ ယခလကရြပဌာနးထားေသာ ဥပေဒများတင သဘာဝပတဝနးကျင ညစညမးေစ

သည အေEကာငးအရာများအေပ;တင အြပညအဝသကေရာကမC မရေသးပါ။ စကမCဝနYကးဌာန၏

ညbနEကားချကအမတ(၃/၉၅)တင စကရစနပစပစ@ညးများအတက ေရအရညအေသး စသတမတ

ထားေသာလညး စကမCဝနYကးဌာနပင စကရများမ ထတလbတေသာ စနပစေရများ စနစတကျ

ရေစေရးအတကသာ အသးဝငပါသည။ ဤညbနEကားချကသည စကရများမထတလbတေသာ

ကာဗနဒငေအာကဆဒ ဓါတေငများ၊ စနပစအညစအေEကးများေEကာင ြဖစေပ;လာသည

ေလထညစညမးြခငးက ေလျာကျေစသည နညးလမးများအတက လအပချကများက ေဖ;ြပထား


ေသာလညး စအရညအေသးတစခ ြပညမေအာင ေဆာငရကနငရန လအပေသာ နညးလမးများက

အတအကျသတမတမထားပါ။ ြမနမာအစအစဉ(၂၁)၌ ပတဝနးကျငထခကမCေလလာဆနးစစချက

(EIA) ဥပေဒများ လအပမCက အသအမတြပ ေဖ;ြပခပါသည။ အမျးသား သဘာဝပတဝနးကျင

ကာကယထနးသမးေရးဥပေဒသည ယေနအချနအထ မEကမးအဆငသာ ရပါေသးသည။ ြမနမာ

နငငတင EIA အတက စလပထးလပနညးများနင နညးဥပေဒများ အတအကျ လမးညbနချက

မရေသးပါ။ သေသာ နငငတကာအဖအစညးများနင ေကာပေရးရငးအချ၏ ရငးနးြမပနမCြဖင

ေဆာငရကေသာ စမကနးများအတက EIA လပငနးများက အေရးေပ;ေဆာငရကခမCများ

ရပါသည။

ြမနမာနငင၏ ဇဝမျးစမျးကများကာကယရနနင ထနးသမးရနအတက တရားဥပေဒ

မေဘာငအတငးမ ေအာကပါ ဥပေဒနင စညးကမးများက ြပဌာနးထားပါသည-

(၁) ဆငကာကယထနးသမးေရးဥပေဒ (၁၈၇၉)

(၂) ဆငကာကယထနးသမးေရးဥပေဒ ြပငဆငချကဥပေဒ (၁၈၈၃)

(၃) သစေတာဥပေဒ (၁၉၀၂)

(၄) ေတာရငးတရ စ�ာနနင ငကများအား ကာကယထနးသမးေရးဥပေဒ (၁၉၁၂)

(၅) ေတာရငးတရ စ�ာနများအား ကာကယထနးသမးေရးဥပေဒ (၁၉၃၆)

(၆) ေတာရငးတရ စ�ာနများအား ကာကယထနးသမးေရးဥပေဒြပငဆငချက (၁၉၃၆)

(၇) သစေတာဥပေဒ (၁၉၉၂) (၈) ေတာရငးတရ စ�ာန နင သဘာဝအပငများကာကယေရးနင သဘာဝနယေြမများ

ထနးသမးေရး ဥပေဒ (၁၉၉၄)

(၉) သစေတာနညးဥပေဒများ (၁၉၉၄)

(၁၀) သစေတာမဝါဒ (၁၉၉၅)

(၁၁) ေတာရငးတရ စ�ာန နင သဘာဝအပငများကာကယေရးနင သဘာဝနယေြမများ

ထနးသမးေရး နညးဥပေဒများ (၂၀၀၂)

နငငတနငငတနငငတနငငတကာဥပေဒ၊ကာဥပေဒ၊ကာဥပေဒ၊ကာဥပေဒ၊ သေဘာတညချက၊သေဘာတညချက၊သေဘာတညချက၊သေဘာတညချက၊ ကနဗငးရငးကနဗငးရငးကနဗငးရငးကနဗငးရငး

ြမနမာနငငသည ဇဝမျးစမျးကများ ကာကယထနးသမးြခငးနင ထာဝစဉတညတေသာ

သဘာဝသယဇာတ အရငးအြမစများအား အသးြပြခငးနငသကဆငေသာ အြပညြပညဆငရာ

သေဘာတညချကစာချပများက လကမတေရးထးထားေသာ အဖဝငနငငတစခ ြဖစပါသည။

သေဘာတညချကပါ ကတကဝတအများစမာ ြမနမာနငငအေနြဖင ထေရာကမCရေသာ ထနးသမး

ေရးလပငနးများက အြပညအဝ အေကာငအထညေဖာရန ြဖစပါသည။ ဇယား(၉)တင ြမနမာနငင

အေနြဖင ပါဝငေဆာငရကလျကရသည နငငတကာဥပေဒ၊ သေဘာ တညချကနင ကနဗငးရငး

များက စာရငးြပစထား5ပး ဇဝမျ းစမျးကများနင ပတသတသညများက ေဆးေနးေဖ;ြပထားပါ

သည။


ဇဇဇဇယားယားယားယား((((၉၉၉၉)))) ြမနမာနငငမြမနမာနငငမြမနမာနငငမြမနမာနငငမ လကမတေရးထးထားေသာလကမတေရးထးထားေသာလကမတေရးထးထားေသာလကမတေရးထးထားေသာ ကနဗငးရငးများနငကနဗငးရငးများနငကနဗငးရငးများနငကနဗငးရငးများနင သေဘာတညချကများသေဘာတညချကများသေဘာတညချကများသေဘာတညချကများ

စဉစဉစဉစဉ နငငတနငငတနငငတနငငတကာကာကာကာ ပတဝနးကျငဆငရာပတဝနးကျငဆငရာပတဝနးကျငဆငရာပတဝနးကျငဆငရာ ကနဗငးရငးကနဗငးရငးကနဗငးရငးကနဗငးရငးများများများများ/ / / / စာချပများစာချပများစာချပများစာချပများ/ / / /

သေဘာတညချကသေဘာတညချကသေဘာတညချကသေဘာတညချကများများများများ

လကမတလကမတလကမတလကမတ ေရးထးေရးထးေရးထးေရးထး သညေန သညေန သညေန သညေန

အတညြပအတညြပအတညြပအတညြပ လကမတလကမတလကမတလကမတ ေရးထးေရးထးေရးထးေရးထး သညေန သညေန သညေန သညေန

အဖ ဝငအဖ ဝငအဖ ဝငအဖ ဝင သညေန သညေန သညေန သညေန

အစးရအစးရအစးရအစးရ အဖ မအဖ မအဖ မအဖ မ

အတညြပအတညြပအတညြပအတညြပ သညေန သညေန သညေန သညေန

မတမတမတမတ ချကချကချကချက

ေဒသေဒသေဒသေဒသတငးတငးတငးတငး

၁။ အေရ ေတာငအာရနင အာရနငပစဖတေဒသ အတက အပငကာကယြခငး သေဘာတ ညချက၊ ရမး၊ ၁၉၅၆

၄-၁၁-၂၀၀၉ ၄-၁၁-၂၀၀၉

၂။ အာရနင ပစဖတေဒသ လပငနးဆငရာ သေဘာတညချက၊ ဘနေကာက၊ ၁၉၉၈

၂၅-၅-၁၉၉၀

၃။ အေရ ေတာငအာရ နျကလးယား လကနက ကငးစငေရးဇန၊ ဘနေကာက၊ ၁၉၉၅

၁၆-၇-၁၉၉၆

၄။ သဘာဝပတဝနးကျငနင သဘာဝသယဇာတ များထနးသမးေရးဆငရာ အာဆယသေဘာ တညချက၊ ကာလာလမပ၊ ၁၉၈၅

၁၆-၁၀-၁၉၉၇

၅။ နယစပြဖတေကျာ ညစညမးမCဆငရာ အာဆယ သေဘာတညချက၊

၁၀-၆-၂၀၀၂ ၁၃-၃-၂၀၀၃ ၇/၂၀၀၃

နငငတကာနငငတကာနငငတကာနငငတကာ

၁။ ေလထနင ေရထအတငး နျကလးယားလကနက စမးသပြခငးအား တားြမစြခငး စာချပ

၂။ နျကလးယား လကနကများနင အဖျက စမးအားYကးေသာ အြခားလကနကများအား ပငလယ၊ သမဒ�ရာEကမးြပငနင ေြမဆလbာများ၌ တပဆငချထားမCက တားဆးသည စာချပ၊ ေမာစက၊ ဝါရငတန၊ ၁၉၇၁

၁၁-၂-၁၉၇၁

၃။ ဇဝလကနကများ၊ အဆပလကနကများ၊ ေလာငထားြခငး၊ ထတလပြခငး၊ တထငြခငးနင ဖျကဆးြခငးအား တားြမစြခငးဆငရာ ကနဗငးရငး၊ ၁၉၇၂

၁၁-၄-၁၉၇၂

၄။ သေဘsာများေEကာင ညစညမးမCများတားဆးေရး အြပညြပညဆငရာကနဗငးရငး၊ လနဒန၊ ၁၉၇၃

၅။ သေဘsာများေEကာင ညစညမးမCများတားဆးေရး အြပညြပညဆငရာ ကနဗငးရငးနငဆကစပ သည ပရတေကာ၊ ၁၉၇၈

၄-၈-၁၉၉၈


ဇဇဇဇယားယားယားယား((((၉၉၉၉) ) ) ) ြမနမာနငငမြမနမာနငငမြမနမာနငငမြမနမာနငငမ လကမတေရးထးထားေသာလကမတေရးထးထားေသာလကမတေရးထးထားေသာလကမတေရးထးထားေသာ ကနဗငးရငးများနငကနဗငးရငးများနငကနဗငးရငးများနငကနဗငးရငးများနင သေဘာတညချကများသေဘာတညချကများသေဘာတညချကများသေဘာတညချကများ ((((အဆကအဆကအဆကအဆက))))


သေဘာသေဘာသေဘာသေဘာတညချကတညချကတညချကတညချကများများများများ



အဖ ဝငအဖ ဝငအဖ ဝငအဖ ဝင သညေန သညေန သညေန သညေန




၆။ နျကလးယားလကနကများ တးပားမCမရ ေစေရး သေဘာတစာချပ၊ လနဒန၊ ေမာစက။ ဝါရငတန၊ ၁၉၆၇

၇။ ကလသမဂgရာသဥတ ေြပာငးလမC ဆငရာ ကနဗငးရငး နယးေယာက၊ ၁၉၉၂

၁၁-၆-၁၉၉၂ ၂၅-၁၁-၁၉၉၄ ၄/၉၄

၈။ ဇဝမျ းစမျ းကဆငရာ ကနဗငးရငး ရယဒဂျေနးရး၊ ၁၉၉၂

၁၁-၆-၁၉၉၂ ၂၅-၁၁-၁၉၉၄ ၄/၉၄

၉။ ကလသမဂg ပငလယ ဥပေဒ ဆငရာ ကနဗငးရငး

၁၀-၁၂-၁၉၈၂ ၂၁-၅-၁၉၉၆

၁၀။ ဓါတလကနကများ တထငြခငး၊ ထတလပ ြခငး၊ စေဆာငးြခငးနင အသးြပြခငး၊ ဖျကဆးြခငးအား တားြမစြခငးဆငရာ ကနဗငးရငး ၁၉၉၃

၁၄-၁-၁၉၉၃

၁၁။ အြပညြပညဆငရာသစနငပတသကေသာ သေဘာတညချက ဂျနဗာ၊ ၁၉၉၄

၆-၇-၁၉၉၅ ၃၁-၁-၁၉၉၆

၁၂။ အဇနးလbာကာကယြခငးဆငရာ ကနဗငးရငး၊ ဗယကနမ၊ ၁၉၈၅

၂၄-၁၁-၁၉၉၃ ၂၂-၂-၉၄ ၄၆/၉၃

၁၃။ အဇနးလbာ ပျကစးေစေသာ ပစ@ညးများဆငရာ မနထရရယပရတေကာ၊ မနထရရယ၊ ၁၉၈၇

၂၄-၁၁-၁၉၉၃ ၂၂-၂-၉၄ ၄၆/၉၃

၁၄။ အဇနးလbာ ပျကစးေစေသာ ပစ@ညးများ ဆငရာ မနထရရယ ပရတေကာဆငရာ လနဒန ြပငဆငချက၊ လနဒန၊ ၁၉၉၀

၁၅။ ကမcာယဉေကျးမCနင သဘာဝသယဇာတ အေမအနစများအား ကာကယသည ကနဗငးရငး၊ ပရစ၊ ၁၉၇၂

၂၉-၄-၁၉၉၄ ၆/၉၄ ၉-၂-၉၄

၁၆။ အြပညြပညဆငရာ 5မ ြပေလေEကာငး ပတဝနးကျငကာကယေရးကနဗငးရငး၊ ေနာကဆကတ-၁၆ (အတ-၁။ ေလယာဉ ဆညသ)


ဇဇဇဇယားယားယားယား((((၉၉၉၉) ) ) ) ြမနမာနငငမြမနမာနငငမြမနမာနငငမြမနမာနငငမ လကမတေရးထးထားေသာလကမတေရးထးထားေသာလကမတေရးထးထားေသာလကမတေရးထးထားေသာ ကနဗငးရငးများနငကနဗငးရငးများနငကနဗငးရငးများနငကနဗငးရငးများနင သေဘာတညချကများသေဘာတညချကများသေဘာတညချကများသေဘာတညချကများ ((((အဆကအဆကအဆကအဆက))))


သေဘာတညချကသေဘာတညချကသေဘာတညချကသေဘာတညချကများများများများ



အအအအဖ ဝငဖ ဝငဖ ဝငဖ ဝင သညေန သညေန သညေန သညေန




၁၇။ အြပညြပညဆငရာ 5မ ြပေလေEကာငး ပတဝနးကျငကာကယေရးကနဗငးရငး၊ ေနာကဆကတ-၁၆ (အတ-၂။ ေလယာဉ အငဂျငမ ထတလbတမC)

၁၈။ အာကာသအသးြပြခငးနင စးစမးရာေဖ ြခငးများဆငရာ စညးမျဉးများနင ပတ သကသညစာချပ (အာကာသ ဆငရာ စာချပ) လနဒန၊ ေမာစက၊ ဝါရငတန၊ ၁၉၆၇

၂၂-၅-၁၉၆၇ ၁၈-၃-၁၉၇၀

၁၉။ သကန�ာရ ြဖစထနးမC တကဖျကေရး ကနဗငးရငး၊ ပရစ၊ ၁၉၉၄

၂-၁-၁၉၉၇ ၂-၄-၉၇ ၄၀/၉၆ ၄-၁၂-၉၆

၂၀။ မျးသနးရနအန�ရာယရေသာေတာရငးတရ စ�ာန နင သစပငပနးမနများ နငငတကာ ကနသယမC ဆငရာကနဗငးရငး၊ ဘနး၊ ဂျာမန၊ ၁၉၇၀

၁၃-၆-၁၉၉၇ ၁၁-၆-၉၇ ၁၇/၉၇ ၃၀-၄- ၉၇

၂၁။ ကလသမဂg ပငလယဥပေဒဆငရာ အတ-၁၁ အေကာငအထညေဖ;မCနင ဆကစပသည သေဘာတညချက

၂၁-၅-၁၉၉၆

၂၂။ ပငလယများအတငးငါးဖမးြခငးဧရယာအတက အြပညြပညဆငရာ စညးကမး များနငအည ေဆာငရကမCများ ြမငတငြခငးဆငရာ သေဘာတညချက၊ ရမး၊ ၁၉၇၃

၈-၉-၁၉၉၄

၂၃။ ဇဝလြခမCဆငရာ ကာတာဂျးနား ပရတေကာ၊ ကာတာဂျးနား၊ ၂၀၀၀

၂၄။ ရာသဥတ ေြပာငးလမCဆငရာ ကျတ သေဘာတညချက၊ ကျတ၊ ၁၉၉၇

၁၃-၈-၂၀၀၃ ၂၆/၂၀၀၃ ၁၆-၇-၂၀၀၃

၂၅။ ေအာဂငးနစ ညစညမးမCများဆငရာ ကနဗငးရငး၊ စေတာဟမး

၁၈-၄-၂၀၀၄ ၁၈-၇-၀၄ ၁-၄-၂၀၀၄

မျးသဉးမျးသဉးမျးသဉးမျးသဉးရနရနရနရန အန�ရာယရေသာအန�ရာယရေသာအန�ရာယရေသာအန�ရာယရေသာ ေတာရငးတရ စ�ာနေတာရငးတရ စ�ာနေတာရငးတရ စ�ာနေတာရငးတရ စ�ာနနငနငနငနင သစပငပနးမနသစပငပနးမနသစပငပနးမနသစပငပနးမနများများများများ နငငတကာနငငတကာနငငတကာနငငတကာကနသယမCကနသယမCကနသယမCကနသယမC

ဆငရာဆငရာဆငရာဆငရာ ကကကကနဗငးရငးနဗငးရငးနဗငးရငးနဗငးရငး

မျးသဉးရနအန�ရာယရေသာ ေတာရငးတရ စ�ာနနင သစပငပနးမနများ နငငတကာ

ကနသယမCဆငရာ ကနဗငးရငး (CITES) သည ၁၉၇၅ ခနစတင စတငခ5ပး ၂၀၁၁ ခနစအထ


စာရငးအရ(၁၇၅)နငငက အဖဝငအြဖစ လကမတထး5ပး ြဖစပါသည။ ေတာရငးတရ စ�ာနနင

ယငးတမထကရသည ပစ@ညးများ ေရာငးဝယေဖာကကားမCအား ေရရညစမအပချပနငရန

ရညရယ၍ တညေထာငခြခငးြဖစပါသည။ နငငတကာ ပးေပါငးေဆာငရကမCများြဖင ေတာရငး

တရ စ�ာနထကပစ@ညးများ နငငတကာ ေရာငးဝယမCများက ပမနြဖစေစရန ရညရယပါသည။

ေတာရငးတရ စ�ာနများအေပ; နငင၏ အချပအြခာလbမးမးမCကလညး အသအမတြပရန ရညရယ

ပါသည။ CITES သည ေရာငးဝယမCများက ပမနြဖစေစေရးအတက မျးစတစာရငးများအား

ေနာကဆကတ(၃)ခြဖင ထတြပနခပါသည။ ေနာကဆကတ (၁)နင (၂)တမာ အဓက ေနာကဆက

တများြဖစ5ပး ေနာကဆကတ(၁)မာ စးပားေရးအရ ေရာငးဝယမCမြပရေသာ မျးစတစာရငးြဖစ၍

(၂)မာ နငငတကာ YကးEကပမCေအာကမ ေရာငးဝယရေသာ မျးစတစာရငး ြဖစပါသည။

ြမနမာနငငသည CITES သ ၁၉၉၇ ခနစ၊ ဇနလ ၁၃ ရကေနတင ဝငေရာကခ5ပး နငငအတငး

ေတာရငးတရ စ�ာနများအား အလနအက�သတြဖတမCက တားဆးရာတင ထငရားသည ေမာငးနင

အားတစရပ ြဖစပါသည။

ဇဝမျးစမျးကဆငရာဇဝမျးစမျးကဆငရာဇဝမျးစမျးကဆငရာဇဝမျးစမျးကဆငရာ ကနဗငးရငးကနဗငးရငးကနဗငးရငးကနဗငးရငး (Conven(Conven(Conven(Conventtttion on Biological Diversity ion on Biological Diversity ion on Biological Diversity ion on Biological Diversity ---- CBD)CBD)CBD)CBD)

CBD သည ၁၉၉၃ ခနစမ စတင အာဏာသကေရာကခ5ပး၂၀၁၀ ခနစ၊ ဒဇငဘာလအထ

(၁၉၃) နငငမ ပါဝငလကမတေရးထးခ5ပး ြဖစပါသည။ ရညရယချကများမာ ဇဝမျးစမျးကများ

ကာကယထနးသမးရန၊ စဉဆကမြပတ အသးြပနငရနနင မျ းရးဗဇ အရငးအြမစများက

ညတညမ8အသးြပနငရနတ ြဖစပါသည။ အဖ ဝငနငငများ၌ ဇဝမျးစမျးကများဆငရာ ထငရား အေရးပါေသာေဒသများကသတမတြခငး၊ သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမများ တညေထာငြခငး၊

အတနးအစားေလျာကျေနေသာ ေဂဟစနစတက ြပနလညတညေထာငြခငး၊ မျးစတများ ရငသန

နငသည အေရအတကက ထနးသမးြခငး၊ လအပေသာတရားဥပေဒေရးဆြပဌာနးြခငး သမဟတ

မျးသဉးေပျာကကယရန အန�ရာယရေသာ မျးစတများအား ကာကယထနးသမးြခငးြဖင ဇဝ

မျးစမျးကများ ထနးသမးကာကယြခငးက အဆငြမငတငနငရန ြဖစပါသည။ ြမနမာနငငသည

CBD က ၁၉၉၄ ခနစ၊ နဝငဘာလ ၂၅ ရကေနတင လကမတေရးထးခ5ပး ယခ NBSAP သည

အဆပါကနဗငးရငး၏ အပဒ (၆)ပါ ကတကဝတက ြဖညဆညးြခငး ြဖစပါသည။ Clearing

House Mechanism (CHM) မာလညး အဆပါကနဗငးရငး အပဒ(၁၈.၃)ပါ ကတကဝတက

ြဖညဆညးြခငး ြဖစပါသည။

ကမcာအေမအနကမcာအေမအနကမcာအေမအနကမcာအေမအနစကနစကနစကနစကနဗငးရငးဗငးရငးဗငးရငးဗငးရငး (World Heritage Convention (World Heritage Convention (World Heritage Convention (World Heritage Convention ---- WHC)WHC)WHC)WHC)

WHC သည ၁၉၇၅ ခနစမ စတငအသကဝင5ပး ၂၀၁၀ ခနစ၊ ဒဇငဘာလအထ စာရငးအရ

(၁၉၂) နငငမ ပါဝငလကမတေရးထး5ပး ြဖစပါသည။ ယဉေကျးမCနင သဘာဝဆငရာ အထမး

အမတများ၊ ကမcာလးဆငရာ ထးြခားထငရားသည တနဖးများရသည ေဒသများက ကမcာအေမ

အနစေဒသများအြဖစ သတမတ၍ ထာဝစဉထနးသမးသားရန ရညရယပါသည။ ြမနမာနငငသည

WHC သ ၁၉၉၄ ခနစ၊ ဧ5ပလ ၂၉ ရကေန၌ သေဘာတဝငေရာကခပါသည။ ြမနမာနငငအတငး၌


ထးြခားထငရားသည ေနရာေဒသအေတာများများသည ကမcာအေမအနစေဒသအြဖစ သတမတ

ရန စချနစညbနးများနင လးဝကကညေနေသာလညး ယေနအချနအထ ြမနမာနငင၌ ကမcာအေမ

အနစအြဖစ သတမတခထားရသည ေဒသများ မရေသးပါ။

ရမဆာကနဗငးရငးရမဆာကနဗငးရငးရမဆာကနဗငးရငးရမဆာကနဗငးရငး (Ramsar Convention)(Ramsar Convention)(Ramsar Convention)(Ramsar Convention)

ရမဆာကနဗငးရငးသည ၁၉၇၅ ခနစမ စတငအသကဝင၍ ေရေပျာငကများကျကစား

သည အေရးYကးေသာ ေရတမေဒသများထနးသမးေရးဆငရာ ကနဗငးရငးအြဖစလညး အသများ

ပါသည။ ယခအထ အဖ ဝင(၁၄၄)နငင ဝငေရာကလကမတ ေရးထး5ပး ြဖစပါသည။ ေရတမေဒသ

ထနးသမးေရးနင အေြမာအြမငရစာ အသးြပနငေရးအတက အြပညြပညဆငရာ ပးေပါငး

ေဆာငရကမC မေဘာငများ ချမတေဆာငရကပါသည။ ၂၀၀၄ ခနစ၊ ဒဇငဘာလအထ အဖ ဝင

နငငများမ ရမဆာနယေြမ(Ramsar Site)ေပါငး (၁၄၀၁) ခက အဆြပခ5ပး စစေပါငးဧရယာ

ဟကတာ (၁၂၃) သနးရပါသည။ ြမနမာနငငမ ရမဆာကနဗငးရငးက ၂၀၀၅ ခနစ၊ မတလ ၁၇

ရကေနတင လကမတေရးထးခ5ပး မးယနးYကးအငးေဘးမေတာအား နငင၏ ပထမဆး ရမဆာ

နယေြမအြဖစ သတမတခခရပါသည။ မးယနးYကးအြပင ရမဆာနယေြမစာရငးဝငြဖစနငသည

အြခားေရတမေဒသများကလညး ြမနမာနငငမ ထနးသမးလျကရပါသည။

လလလလ နငနငနငနင ဇဝအလbာအစအစဉဇဝအလbာအစအစဉဇဝအလbာအစအစဉဇဝအလbာအစအစဉ (Man and the Biosphere (Man and the Biosphere (Man and the Biosphere (Man and the Biosphere ---- MAB Programme)MAB Programme)MAB Programme)MAB Programme)

MAB အစအစဉသည ကလသမဂgပညာေရး၊ သပAနညးပညာနင ယဉေကျးမCဆငရာ

အဖအစညး၏ အဖဝငနငငများအEကား ဆကသယရနတာဝနယထားသည ပဂg လနငအမျးသား

ေကာမတတမတစဆင လပငနးများေဆာငရကပါသည။ သဘာဝနင လမCေရးသပAနညးပညာ

နယပယအတငး ဇဝမျးစမျးကများ ထနးသမးကာကယေရးနင စဉဆကမြပတအသးြပနငေရး၊

လမCပတဝနးကျငဆကသယမC တးတကလာေစေရးအတက အေြခခများဖ 5ဖးလာေစရန ရညရယ

ပါသည။ MAB အစအစဉ၏ အဓကေဆာငရကမCမာ ဇဝအလbာချတဆက ေဆာငရကမCြဖစ5ပး

ဇဝအလbာများတင ကနးေြမနငကမးရးတနးေဂဟစနစတပါဝင၍ ဇဝမျးစမျးကများ ထနးသမး

ကာကယြခငးနင စဉဆကမြပတ အသးြပြခငးတက တးြမငေဆာငရကနငရနအတက

တညေထာငထားေသာ နယေြမများ ြဖစပါသည။ ြမနမာနငငတင နငငအဆင ဇဝအလbာဆငရာ

ေကာမတဖ စညးထားေသာလညး ဇဝအလbာYကးဝငးကမ သတမတဖ စညးနငြခငး မရေသးပါ။

၃၃၃၃....၃ ၃ ၃ ၃ ဇဝမျးစမျးကထနးသမးေရးဆငရာ ဇဝမျးစမျးကထနးသမးေရးဆငရာ ဇဝမျးစမျးကထနးသမးေရးဆငရာ ဇဝမျးစမျးကထနးသမးေရးဆငရာ လအပချကလအပချကလအပချကလအပချကများနင စမးေဆာငမCအကြဖတြခငးများနင စမးေဆာငမCအကြဖတြခငးများနင စမးေဆာငမCအကြဖတြခငးများနင စမးေဆာငမCအကြဖတြခငး

ြမနမာနငငတင ေရးဘရငများလကထကကတညးက ဇဝမျးစမျးကထနးသမးေရးက

ေဆာငရကခ5ပး ၁၇၇၅ ခနစတင က�နးက ေတာဝငသစအြဖစ သတမတေEကညာခသည။ ၁၈၅၀

ခနစတင ရတနာပဘရငနနးေတာ ပတဝနးကျငအား ေတာရငးတရ စ�ာနေဘးမနယေြမအြဖစ

သတမတခပါသည။ ၁၈၇၉ ခနစတင ဆငထနးသမးေရးဥပေဒက ြပဌာနးခ၍ ၁၈၈၃ တင

ြပငဆငခပါသည။ သစေတာဦးစးဌာနသည ၁၉၀၂ ခနစ ဗမာသစေတာဥပေဒအရ ေတာရငး


တရ စ�ာနများအား ထနးသမးကာကယရန တာဝနရပါသည။ အဆပါ ဥပေဒ၌ ေတာရငးတရ စ�ာန

များက သစေတာထကပစ@ညးအြဖစ သတမတ၍ သစေတာYကးဝငးများအတငး ငါးဖမးြခငးနင

အမလကြခငးတက ထနးချပသည စညးမျဉးများက ြပဌာနးထားပါသည။ ပထမဆးအမလကရန

ခငြပထားေသာေတာများက ၁၉၁၁ ခနစတင တညေထာငခပါသည။ သေသာ သဘာဝထနးသမး

ေရးနယေြမများကမ ၁၉၂၀ ခနစတငေအာင မသတမတနငခပါေချ။ ြမနမာေတာရငးတရ စ�ာန

များအား ထနးသမးကာကယြခငးဆငရာဥပေဒက ၁၉၃၆ ခနစတင ြပဌာနးခပါသည။ ၁၉၂၇

ခနစ၌ သစေတာဦးစးဌာနတင အပချပေရးမ း ရာထးတစေနရာက ဖနတးခ၍ ဆငရငး

ဖမးဆးြခငး အပါအဝင ေတာရငးတရ စ�ာနများအား ထနးသမးကာကယြခငးနင စမအပချပ

လပကငြခငး တာဝနများက ထမးေဆာငေစခပါသည။ ဂျပနဝငေရာကေသာ ၁၉၄၂ ခနစတင

အပချပေရးမး ရာထး လစလပသား5ပး ေနာငတငလညးြပနလည မခနအပနငေတာပါ။ စစနင

ေနာကဆကတ လတလပေရးကစ@များေEကာင သစေတာဦးစးဌာနက ေတာရငးတရ စ�ာနများအား

ထနးသမး ကာကယေရးကစ@များဆငရာ အေထေထတာဝနများက ေဆာငရကရန အဖအစညး

ဝနထမး မရပါေချ။ သေသာ ၁၉၈၁ ခနစမ ၁၉၈၄ ခနစအတငး သဘာဝထနးသမးေရးနင

အမျးသားဥယျာဉစမကနး အေကာငအထညေဖ;5ပးေနာက သစေတာဦးစးဌာနတင သဘာဝ

ဝနးကျငနင သားငကတရ စ�ာနထနးသမးေရးဌာနက ဖ စညးခပါသည။ ေတာရငးတရ စ�ာနနင

သဘာဝအပငများ ကာကယေရးနင သဘာဝနယေြမများ ထနးသမးေရးဥပေဒက ၁၉၉၄ ခနစတင

ြပဌာနး5ပးေနာက သဘာဝ ထနးသမးေရးနယေြမများ စမအပချပလပကငမCက စတငခပါသည။ ၁၉၉၅ ခနစတင ြမနမာသစေတာမဝါဒရညမနးချကက ချမတခ5ပး ၎ငးမဝါဒအရ သဘာဝ

ထနးသမးေရးနယေြမများမာ နငငဧရယာ၏ (၅%) အနညးဆးရရမညြဖစ5ပး ၂၀၀၀ ြပညနစတင

ေရးသားေဖ;ြပခေသာ နစ(၃၀) သစေတာက_ပငမစမကနး၌ (၁၀%) ရရမညဟ ပတဝနးကျင

ထနးသမးေရး နင သစေတာေရးရာဝနYကးဌာနမ ရညမနးချကထားပါသည။

အမျးသားသစေတာမဝါဒနင နစ(၃၀)သစေတာက_ပငမစမကနးမ လမးညbနထားသည

အတငး သစေတာဦးစးဌာနသည သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမများက ပမကျယြပနလာေစရန

လနခေသာ (၁၀) စနစကာလအတငး ေဆာငရကခပါသည။ လကရတင သဘာဝထနးသမးေရး

နယေြမ(၃၆)ခတညေထာင5ပးြဖစ၍ (၆)ခမာအာဆယ အေမအနစအြဖစ အသအမတြပခခရပါ

သည။ သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမများ တညေနရာက ပ(၅)တင ေဖ;ြပထားပါသည။ အာဆယ

အေမအနစေဒသ(၆)ခမာ ခါကာဘရာဇအမျးသားဥယျာဉ၊ အငးေတာYကးေတာရငးတရ စ�ာန

ေဘးမေတာ၊ အေလာငးေတာကဿပအမျးသားဥယျာဉ၊ အငးေလးကနေတာရငးတရ စ�ာန

ေဘးမေတာ၊ မနးမလက�နးေဘးမေတာနင လနပအ�ဝါအမျ းသားဥယျာဉတ ြဖစပါသည။

အာဆယအေမအနစေဒသများသည ကလသမဂgပညာေရး၊ သပAနညးပညာနင ယဉေကျးမCအဖ မ

အသအမတြပသည ကမcာအေမအနစေဒသYကးအြဖစ သတမတခရေရးအတက အဓက အေရးYကး

ေသာ အဆငများ ြဖစပါသည။


ပပပပ ၅၊၅၊၅၊၅၊ ြမနမာနငငရ သဘာဝထနးသမးေရး နယေြမများ နင အာဆယအေမအနစ ဥယျာဉများ တညေနရာြပေြမပ။


ြမနမာနငင၏ ဇဝမျးစမျးကများဆငရာ ေဆာငရကမCများက အကြဖတမညဆပါက မဝါဒ

ရညမနးချကြဖစေသာ သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမများ ဧရယာအား နငငဧရယာ၏ (၁၀%)

ေရာကရေရးအတက သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမများ တညေထာငြခငးလပငနးများက အက

ြဖတရမည ြဖစပါသည။ ၂၀၁၀ ခနစ စာရငးအရ သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမများ၏ ဧရယာ

သည (၃၇၈၉၄.၄၈) စတရနးကလမတာ ရပါသည။ အဆပါ ဧရယာသည နငငဧရယာ၏ (၅.၆%)

ရပါသည။ ၂၀၃၀ ခနစတင (၁၀%) အထ ရရမညဟ မဝါဒရညမနးချကများ ချမတထား

ေသာေEကာင တးတကမCမာ အလနေကျနပအားရဖယ ြဖစပါသည။ ၁၉၉၆ ခနစ မတငမက

သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမများမာ စစေပါငးဧရယာ၏ (၁%) ေအာကသာရ5ပး အရယအစားမာ

(၀.၄၇ မ ၂၁၅၀ စတရနးကလမတာ) အထသာရပါသည (ပ ၆)။ ၁၉၉၆ ခနစများမစတင၍

သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမများအား တညေထာငြခငးလပငနးများက မျးစတအချ သမဟတ

ေနရငးေဒသက ထနးသမးကာကယြခငးမ ေဂဟစနစ သမဟတ ေြမယာရCခငးတစခလးက

ထနးသမးသညလပငနးအြဖစ ေြပာငးလခပါသည။ ဧရယာအကျယအဝနးအားြဖင (၂၃ မ ၁၁၀၀၂

စတရနးကလမတာ)ရေသာ သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမ အသစ(၁၂)ခက ၁၉၉၈ ခနစမ ၂၀၁၀

ခနစအတငး တးချ ဖ စညးနငခပါသည။ အဆပါကာလသည WCS ၏ သဘာဝနယေြမ

ထနးသမးတညေထာငေရးလပငနးများ၌ သစေတာဦးစးဌာန၏ စမးေဆာငရညများတးတကလာ

ေစေရး လပေဆာငေနမCများနင တကဆငေနပါသည။ ေြမာကပငးဆကစပသစေတာများသည

ဇဝမျးစမျ းက ထနးသမးကာကယေရးလပငနးများတင အစးရနင NGO များအEကား ပးေပါငး ေဆာငရကမC၏ ေအာငြမငမC ြပယဂတစခ ြဖစပါသည။ ြမနမာနငင၏ သဘာဝထနးသမးေရး

နယေြမများက ဇယား(၁၀)တင ေဖ;ြပထား၍ အေသးစတ သတငးအချကအလကများက

ေနာကဆကတ(ဃ)တင ေဖ;ြပထားပါသည။

0000 ....0000

1111 ....0000

2222....0000

3333 ....0000

4444 ....0000

5555 ....0000

6666 ....0000

၀၀၀၀

၅၅၅၅

၁၀၁၀၁၀၁၀

၁၅၁၅၁၅၁၅

၂၀၂၀၂၀၂၀

၂၅၂၅၂၅၂၅

၃၀၃၀၃၀၃၀

၃၅၃၅၃၅၃၅

၄၀၄၀၄၀၄၀သ

ဘာဝ

ထနး

သမး

ေရးန

ယေြမ

သဘ

ာဝထ

နးသ

မးေရ

းနယ

ေြမသ

ဘာဝ

ထနး

သမး

ေရးန

ယေြမ

သဘ

ာဝထ

နးသ

မးေရ

းနယ

ေြမ(( (( ရ

ာခငန

Cနးရာ

ခငနCန

းရာ

ခငနCန

းရာ

ခငနCန

း )) ))

သဘ

ာဝထ

နးသ

မးေရ

းနယ

ေြမသ

ဘာဝ

ထနး

သမး

ေရးန

ယေြမ

သဘ

ာဝထ

နးသ

မးေရ

းနယ

ေြမသ

ဘာဝ

ထနး

သမး

ေရးန

ယေြမ

(( (( အေရ

အတ

ကအ

ေရအ

တက

အေရ

အတ

ကအ

ေရအ

တက

)) ))

ခနစခနစခနစခနစစစေပါငး စစေပါငး စစေပါငး စစေပါငး ((((အေရအတကအေရအတကအေရအတကအေရအတက)))) စစေပါငး စစေပါငး စစေပါငး စစေပါငး ((((ရာခငနCနးရာခငနCနးရာခငနCနးရာခငနCနး))))

ပပပပ ၆၊၆၊၆၊၆၊ ၁၉၂၀ နင ၂၀၁၀ ြပညနစတအEကား သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမများ တးတကလာမC။


ဇယားဇယားဇယားဇယား ၁၀။၁၀။၁၀။၁၀။ ြမနမာနငင၏ြမနမာနငင၏ြမနမာနငင၏ြမနမာနငင၏ တညေထာင5ပးတညေထာင5ပးတညေထာင5ပးတညေထာင5ပး သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမများနငသဘာဝထနးသမးေရးနယေြမများနငသဘာဝထနးသမးေရးနယေြမများနငသဘာဝထနးသမးေရးနယေြမများနင အဆြပသဘာဝအဆြပသဘာဝအဆြပသဘာဝအဆြပသဘာဝ ထနးသမးေရးနယေြမများဆငရာထနးသမးေရးနယေြမများဆငရာထနးသမးေရးနယေြမများဆငရာထနးသမးေရးနယေြမများဆငရာ သတငးအချကလကများသတငးအချကလကများသတငးအချကလကများသတငးအချကလကများ

စဉစဉစဉစဉ တညေထာငတညေထာငတညေထာငတညေထာင သညခနစသညခနစသညခနစသညခနစ

အမညအမညအမညအမည ဧရယာဧရယာဧရယာဧရယာ

တညေနရာတညေနရာတညေနရာတညေနရာ စတစတစတစတရနးရနးရနးရနး ကလမတာကလမတာကလမတာကလမတာ

စတရနးမငစတရနးမငစတရနးမငစတရနးမင

တညေထာင5ပးသဘာဝထနးသမးေရးနယေြမများတညေထာင5ပးသဘာဝထနးသမးေရးနယေြမများတညေထာင5ပးသဘာဝထနးသမးေရးနယေြမများတညေထာင5ပးသဘာဝထနးသမးေရးနယေြမများ

၁။ ၁၉၂၀ ေတာငYကးငကေဘးမေတာ ၁၆.၀၆ ၆.၂၀ ရမးြပညနယ

၂။ ၁၉၂၇/

၂၀၀၆*

ပေတာငေတာရငးတရ စ�ာနေဘးမေတာ ၁၂၂.၀၇ ၄၇.၁၃ ကချငြပညနယ

၃။ ၁၉၂၇ ေရbဥေဒါငး ေတာရငးတရ စ�ာနေဘးမေတာ ၅၈.၀၄ ၂၂.၄၁ မန�ေလးတငးေဒသYကး

ရမးြပညနယ ၁၉၂၇ ေရbဥေဒါငး ေတာရငးတရ စ�ာနေဘးမေတာ ၁၁၇.၉၇ ၄၅.၅၅

၄။ ၁၉၂၇ ြပငဦးလငငကေဘးမေတာ ၁၂၇.၂၅ ၄၉.၁၃ မန�ေလးတငးေဒသYကး

၅။ ၁၉၂၇ ေမာစေကာက�နးေတာရငးတရ စ�ာန

ေဘးမေတာ

၄၉.၁၈ ၁၈.၉၉ တနသsာရတငး

ေဒသYကး

၆။ ၁၉၂၈ ကဟးလ ေတာရငးတရ စ�ာန ေဘးမေတာ ၁၆၀.၅၅ ၆၁.၉၉ ကရငြပညနယ

၇။ ၁၉၃၅ မလာရစ ေတာရငးတရ စ�ာန ေဘးမေတာ ၁၃၈.၅၄ ၅၃.၄၉ ကရငြပညနယ

၈။ ၁၉၃၉ ဝကသညးကနငကေဘးမေတာ ၄.၄၀ ၁.၇၀ မေကးတငးေဒသYကး

၉။ ၁၉၄၀ ေရbစကေတာ ေတာရငးတရ စ�ာနေဘးမေတာ ၄၆၄.၂၈ ၁၇၉. ၂၆ မေကးတငးေဒသYကး

၁၀။ ၁၉၄၁ ချပသငး ေတာရငးတရ စ�ာနေဘးမေတာ ၂၆၉.၃၆ ၁၀၄.၀၀ စစကငးတငးေဒသYကး

၁၁။ ၁၉၄၂/

၂၀၀၂*

ေကလာသ ေတာရငးတရ စ�ာနေဘးမေတာ ၂၃.၉၃ ၉. ၂၄ မနြပညနယ

၁၂။ ၁၉၇၀ သမးလက�နးေတာရငးတရ စ�ာနေဘးမေတာ ၀.၈၈ ၀.၃၄ ဧရာဝတတငးေဒသYကး

၁၃။ ၁၉၇၁ မငးဝေတာငေတာရငးတရ စ�ာနေဘးမေတာ ၂၀၅.၈၈ ၇၉.၄၉ စစကငးတငးေဒသYကး

၁၄။ ၁၉၇၄ ထမသေတာရငးတရ စ�ာနေဘးမေတာ ၂၁၅၀.၇၃ ၈၃၀.၄၀ စစကငးတငးေဒသYကး

၁၅။ ၁၉၈၅/ ၂၀၀၁*

အငးေလးကနေတာရငးတရ စ�ာနေဘးမေတာ ၆၄၀.၉၁ ၂၄၇.၄၆ ရမးြပညနယ

၁၆။ ၁၉၈၈ မးယနးYကးအငးေဘးမေတာ ၁၀၃.၆ ၄၀.၀၀ ပခးတငးေဒသYကး

၁၇။ ၁၉၈၉ ေလာကားဥယျာဉ ၆. ၂၄ ၂.၄၁ ရနကနတငးေဒသYကး

၁၈။ ၁၉၈၉ အေလာငးေတာကဿပ အမျ းသားဥယျာဉ ၁၄၀၂.၄၉ ၅၄၁.၆၂ စစကငးတငးေဒသYကး

၁၉။ ၁၉၈၉ ပပAါးေတာငဥယျာဉ ၁၂၈.၅၄ ၄၉.၆၃ မန�ေလးတငးေဒသYကး

၂၀။ ၁၉၉၃ မနးမလက�နးေတာရငးတရ စ�ာနေဘးမေတာ ၁၃၆.၇၀ ၅၂.၇၈ ဧရာဝတတငးေဒသYကး

၂၁။ ၁၉၉၅ ေလာကနန�ာေတာရငးတရ စ�ာနေဘးမေတာ ၀.၄၇ ၀.၁၈ မန�ေလးတငးေဒသYကး

၂၂။ ၁၉၉၆ လနပအ�ဝါအမျးသားဥယျာဉ ၂၀၄.၈၄ ၇၉.၀၉ တနသsာရတငးေဒသYကး

၂၃။ ၁၉၉၆ လငေမ သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမ ၄၂.၈၄ ၁၆.၅၄ ရမးြပညနယ

၂၄။ ၁၉၉၆ ပါစာ သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမ ၇၇.၀၃ ၂၉.၇၄ ရမးြပညနယ

၂၅။ ၁၉၉၈ ခါကာဘရာဇ အမျးသားဥယျာဉ ၃၈၁၂.၄၆ ၁၄၇၂.၀၀ ကချငြပညနယ


ဇယားဇယားဇယားဇယား ၁၀။၁၀။၁၀။၁၀။ ြမနမာနငင၏ြမနမာနငင၏ြမနမာနငင၏ြမနမာနငင၏ တညေထာင5ပးတညေထာင5ပးတညေထာင5ပးတညေထာင5ပး သဘာဝထနးသမးသဘာဝထနးသမးသဘာဝထနးသမးသဘာဝထနးသမးေရးနယေြမများနငေရးနယေြမများနငေရးနယေြမများနငေရးနယေြမများနင အဆြပသဘာဝအဆြပသဘာဝအဆြပသဘာဝအဆြပသဘာဝ ထနးသမးေရးနယေြမများဆငရာထနးသမးေရးနယေြမများဆငရာထနးသမးေရးနယေြမများဆငရာထနးသမးေရးနယေြမများဆငရာ သတငးအချကလကများသတငးအချကလကများသတငးအချကလကများသတငးအချကလကများ ((((အဆကအဆကအဆကအဆက))))

စဉစဉစဉစဉ တညေထာငတညေထာငတညေထာငတညေထာင သညခနစသညခနစသညခနစသညခနစ

အမညအမညအမညအမည ဧရယာဧရယာဧရယာဧရယာ

တညေနရာတညေနရာတညေနရာတညေနရာ စတရနးစတရနးစတရနးစတရနး ကလမတာကလမတာကလမတာကလမတာ

စတရနးမငစတရနးမငစတရနးမငစတရနးမင

တညေထာင5ပးသဘာဝထနးသမးေရးနယေြမများတညေထာင5ပးသဘာဝထနးသမးေရးနယေြမများတညေထာင5ပးသဘာဝထနးသမးေရးနယေြမများတညေထာင5ပးသဘာဝထနးသမးေရးနယေြမများ

၂၆။ ၂၀၀၁ ကျကထးရးေတာရငးတရ စ�ာနေဘးမေတာ ၁၅၆. ၂၃ ၆၀.၃၂ မနြပညနယ

၂၇။ ၂၀၀၁ မငးစေတာငေတာရငးတရ စ�ာနေဘးမေတာ ၂၂.၆၁ ၆၀.၃၂ မန�ေလးတငးေဒသYကး

၂၈။ ၂၀၀၂ ရခငရးမဆငေဘးမေတာ ၁၇၅၅.၇၀ ၆၇၇.၈၈ ရခငြပညနယ

၂၉။ ၂၀၀၂ ပနးေလာငနင ြပဒါးလငးဂ ေတာရငး တရ စ�ာန ေဘးမေတာ

၃၃၃.၈၀ ၁၂၈.၈၈ ရမးြပညနယ

၃၀။ ၂၀၀၃ ဖနကနရာဇ ေတာရငးတရ စ�ာနေဘးမေတာ ၂၇၀၃.၉၅ ၁၀၄၄.၀၀ ကချငြပညနယ

၃၁။ ၂၀၀၃ အငးေတာYကးေတာရငးတရ စ�ာနေဘးမေတာ ၈၁၄.၉၉ ၃၁၄.၆၇ ကချငြပညနယ

၃၂။ ၂၀၀၄ ဟးေကာငးချငဝမးေတာရငးတရ စ�ာန ေဘးမေတာ

၆၃၇၁.၃၇ ၂၄၆၀.၀၀ ကချငြပညနယ

၃၃။ ၂၀၀၄ ဘမဖာဘမေတာရငးတရ စ�ာနေဘးမေတာ ၁၈၅၄.၄၃ ၇၁၆.၀၀ ကချငြပညနယ

၃၄။ ၂၀၀၅ တနသsာရသဘာဝထနးသမးေရးနယေြမ ၁၆၉၉.၉၉ ၆၅၆.၃၇ တနသsာရတငးေဒသYကး

၃၅။ ၂၀၁၀ နတမေတာင အမျးသားဥယျာဉ ၇၁၃.၅၄ ၂၇၅.၅၀ ချငးြပညနယ

၃၆။ ၂၀၁၀ ဟးေကာငးချငဝမး ေတာရငး တရ စ�ာန ေဘးမေတာ (တးချ )

၄၃၃၃.၀၅ ၁၆၇၃.၀၀ ကချငြပညနယ

၂၀၁၀ ဟးေကာငးချငဝမး ေတာရငးတရ စ�ာန ေဘးမေတာ (တးချ )

၆၆၆၉. ၂၂ ၅၇၅.၀၀ စစကငးတငးေဒသYကး

စစစစစစစစေပါငးေပါငးေပါငးေပါငး ၃၇၈၉၄၃၇၈၉၄၃၇၈၉၄၃၇၈၉၄....၄၂၄၂၄၂၄၂ ၁၄၆၃၁၁၄၆၃၁၁၄၆၃၁၁၄၆၃၁....၁၂၁၂၁၂၁၂

အဆြပသဘာဝထနးသမးေရးနယေြမများအဆြပသဘာဝထနးသမးေရးနယေြမများအဆြပသဘာဝထနးသမးေရးနယေြမများအဆြပသဘာဝထနးသမးေရးနယေြမများ

၁။ ၂၀၀၁ ေကျာကပနးေတာင ေတာရငးတရ စ�ာန

ေဘးမေတာ

၁၃၂.၆၅ ၅၁. ၂၀ ချငးြပညနယ

၂။ ၂၀၀၂ မဟာ5မင ေတာရငးတရ စ�ာနေဘးမေတာ ၁၁၈၀.၃၉ ၄၅၅.၇၅ စစကငးတငးေဒသYကး

၃။ ၂၀၀၂ တနသsာရ အမျးသားဥယျာဉ ၂၅၈၉.၉၉ ၁၀၀၀.၀၀ တနသsာရတငးေဒသYကး

၄။ ၂၀၀၂ ေလညာအမျးသားဥယျာဉ ၁၇၆၆.၃၇ ၆၈၂.၀၀ တနသsာရတငးေဒသYကး

၅။ ၂၀၀၄ ေလညာအမျးသားဥယျာဉ(တးချ ) ၁၃၉၈.၅၉ ၅၄၀.၀၀ တနသsာရတငးေဒသYကး

၆။ ၂၀၀၆ ရငပငEကကေသာက ေတာရငး

တရ စ�ာနေဘးမေတာ

၇၁.၉၀ ၂၇.၇၆ ပခးတငးေဒသYကး

၇။ ၂၀၀၈ ေဗာဓတစေထာင သဘာဝထနးသမးေရး

နယေြမ

၇၂.၅၂ ၂၈.၀၀ စစကငးတငးေဒသYကး

စစေပါငးစစေပါငးစစေပါငးစစေပါငး ၇၂၁၂၇၂၁၂၇၂၁၂၇၂၁၂....၃၇၃၇၃၇၃၇ ၂၇၈၄၂၇၈၄၂၇၈၄၂၇၈၄....၇၁၇၁၇၁၇၁

ဇစြမစ။ဇစြမစ။ဇစြမစ။ဇစြမစ။ သဘာဝဝနးကျငနင သားငကတရ စ�ာနထနးသမးေရးဌာန၊ သစေတာဦးစးဌာန၊ ၂၀၁၁။ * ြပနလညြပငဆငသတမတြခငး။


ြမနမာနငငသည လနခေသာ ဆယစနစအတငး အထကပါေဖာြပခသညအတငး သဘာဝ

ထနးသမးေရးနယေြမများ တညေထာငြခငးကသေသာ ဇဝမျးစမျးကထနးသမးေရး လပငနး

များက ြဖညဆညးေဆာငရကခပါသည။ သေသာလညး သဘာဝထနးသမးေရး နယေြမများ

အချငးချငး နငငအဆငကနယကသဖယ ချတဆကေဆာငရကမCအရညအေသး တးတကရန

လအပေနေသးသလ ထေရာကေသာ စမအပချပလပကငမCစနစများ ပမတးတကေကာငးမန

ရနလညး လအပေနပါသည။ မEကာေသးမက သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမများ တးပားလာ

ေသာလညး အဆပါနယေြမများ၌ ကျးေကျာမCများနင ဇဝသယဇာတများက အလနအက�

ထတယမCများ ရေနပါသည။ ဥပမာအားြဖင ဧရာဝတတငးေဒသYကးရ မနးမလက�နး ေတာရငး

တရ စ�ာနေဘးမေတာရ ဒေရေတာများသည လများ၏ ေနာကယကဖျကဆးမCများခရ5ပး မျးစတ

များစာ၏ အေရးYကးသည ေနရငးေဒသများ ဆးရCးလျက ရပါသည။ တရားမဝငသစထတမC၊

ြပညပမျးစတများ ဝငေရာကမC၊ သယဇာတအသးြပြခငးအြငငးပားမC၊ ြပညသလထပးေပါငး

ပါဝင၍ စမအပချပလပကငမC၊ ဇဝမျးစမျးကများထနးသမးြခငးဆငရာ ေဒသတငး စမမCများ

ကသ စနေခ;မCများက ဆနးစစရန လအပလျက ရပါသည။ ၂၀၀၈ ခနစ၌ တကခတခေသာ

နာဂစဆငကလးမနတငးသည လကကျနေနရငးေဒသများက ပမပျကစးေစခပါသည။

တညေထာင5ပး သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမများ ကနယက၏ အြခား အားနညးချက

တစခမာ ၎ငးတ၏ ေဂဟစနစနင မျးစတများ ကယစားြပပါဝငမCပင ြဖစပါသည။ သဘာဝ

ထနးသမးေရးနယေြမများတင ကနးေြမေဂဟစနစများ ပမများြပား ထငးရားလသညက ဇယား (၁၁) တင ေတ နငပါသည။

ဇယားဇယားဇယားဇယား((((၁၁၁၁၁၁၁၁)))) ေနရငးေဒသများအလကေနရငးေဒသများအလကေနရငးေဒသများအလကေနရငးေဒသများအလက သဘာဝသဘာဝသဘာဝသဘာဝထနးသမးေရးထနးသမးေရးထနးသမးေရးထနးသမးေရးနယေြမများတညနယေြမများတညနယေြမများတညနယေြမများတညေထာငေထာငေထာငေထာငထားထားထားထားရရရရမCမCမCမC

ေနရငးေဒသေနရငးေဒသေနရငးေဒသေနရငးေဒသ သဘာဝသဘာဝသဘာဝသဘာဝ

ထနးသမးေရးထနးသမးေရးထနးသမးေရးထနးသမးေရး နယေြမအေရတကနယေြမအေရတကနယေြမအေရတကနယေြမအေရတက

ဧရယာဧရယာဧရယာဧရယာ ((((ဟကတာဟကတာဟကတာဟကတာ))))

သဘာဝထနးသမးေရးသဘာဝထနးသမးေရးသဘာဝထနးသမးေရးသဘာဝထနးသမးေရး နယေြမနယေြမနယေြမနယေြမ စစေပါငးစစေပါငးစစေပါငးစစေပါငး

ဧရယာ၏ရာဧရယာ၏ရာဧရယာ၏ရာဧရယာ၏ရာခငနCနးခငနCနးခငနCနးခငနCနး

အ�ဝါ သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမ ၄ ၃၉.၁၆၀ ၁.၀၃

ကနးေြမ သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမ ၂၈ ၃၅၉၃.၈၉၂ ၉၄.၈၄

ေရတမေဒသသဘာဝထနးသမးေရးနယေြမ ၄ ၁၅၆.၃၉၆ ၄.၁၃

စစေပါငးစစေပါငးစစေပါငးစစေပါငး ၃၆၃၆၃၆၃၆ ၃၇၈၉၄၄၈၃၇၈၉၄၄၈၃၇၈၉၄၄၈၃၇၈၉၄၄၈ ၁၀၀၁၀၀၁၀၀၁၀၀....၀၀၀၀၀၀၀၀

ဇစြမစ။ဇစြမစ။ဇစြမစ။ဇစြမစ။ သဘာဝဝနးကျငနင သားငကတရ စ�ာန ထနးသမးေရးဌာန၊ သစေတာဦးစးဌာန၊ ၂၀၁၁။ ခနမနးအားြဖင သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမများ၏ (၉၅%)သည ကနးေြမများ ြဖစပါ

သည။ ေရတမေဒသနင အ�ဝါသဘာဝထနးသမးေရးနယေြမမာ(၄.၁၃%) နင (၁.၀၃%)

အသးသး ြဖစပါသည။ ထအြပင နငငအဆင မျးသဉးေပျာကကယရနအန�ရာယရသည မျးစတ


များတင တားသားသတ� ဝါများသည အများဆးြဖစ၍ နတကသတ� ဝါနင ငကများထက ပမ

ေပျာကကယနငပါသည။ (ဇယား ၁၂၊ ပ ၇)။ ေရတမေဒသများနင အ�ဝါ ကမးရးတနးေဂဟ

စနစများသည ယငးမျးစတများထနးသမးေရးအတက အေရးပါ5ပး ၎ငးေဂဟစနစများအတငး

ထနးသမးေရး နယေြမများက ပမဖ စညးနငရန အာရစကလပကငသငပါသည။

ဇယားဇယားဇယားဇယား ၁၂။၁၂။၁၂။၁၂။ ၂၀၀၄၂၀၀၄၂၀၀၄၂၀၀၄----၂၀၁၀၂၀၁၀၂၀၁၀၂၀၁၀ ခနစအတငးခနစအတငးခနစအတငးခနစအတငး ကမcာမျ းသဉးကမcာမျ းသဉးကမcာမျ းသဉးကမcာမျ းသဉးေပျာကကယရနေပျာကကယရနေပျာကကယရနေပျာကကယရန အန�ရာယရေသာအန�ရာယရေသာအန�ရာယရေသာအန�ရာယရေသာ မျးစတမျးစတမျးစတမျးစတ

များတငများတငများတငများတင ပါဝငမCရာခငနCနးပါဝငမCရာခငနCနးပါဝငမCရာခငနCနးပါဝငမCရာခငနCနး

မျ းစတအပစမျ းစတအပစမျ းစတအပစမျ းစတအပစ အကြဖတသညအကြဖတသညအကြဖတသညအကြဖတသည

ခခခခနစနစနစနစ

ကမcာမျ းသဉးကမcာမျ းသဉးကမcာမျ းသဉးကမcာမျ းသဉးရနရနရနရန အအအအန�ရာယရေသာန�ရာယရေသာန�ရာယရေသာန�ရာယရေသာ မျ းစတစစေပါငးမျ းစတစစေပါငးမျ းစတစစေပါငးမျ းစတစစေပါငး

မျ းသဉးမျ းသဉးမျ းသဉးမျ းသဉးရနရနရနရန အန�ရာယရေသာအန�ရာယရေသာအန�ရာယရေသာအန�ရာယရေသာ

ြမနမာမျ းစတများြမနမာမျ းစတများြမနမာမျ းစတများြမနမာမျ းစတများ

ြမနမာနငကမcာြမနမာနငကမcာြမနမာနငကမcာြမနမာနငကမcာ အချ းအချ းအချ းအချ း

((((ရာခငနCနးရာခငနCနးရာခငနCနးရာခငနCနး)))) နတကသတ� ဝါများ ၂၀၀၄ ၁၁၀၁ ၄၀ ၃.၆၃

၂၀၀၈ ၁၁၄၁ ၄၅ ၃.၉၄

၂၀၀၉ ၁၁၄၂ ၄၅ ၃.၉၄

၂၀၁၀ ၁၁၃ ၄၅ ၃.၉၈

ငကများ ၂၀၀၄ ၁၂၁၂ ၄၉ ၄.၀၄

၂၀၀၈ ၁၂၂၂ ၄၁ ၃.၃၆

၂၀၀၉ ၁၂၂၃ ၃၉ ၃.၁၉

၂၀၁၀ ၁၂၄၀ ၃၄ ၂.၇၄

တားသားသတ� ဝါများ ၂၀၀၄ ၃၀၄ ၂၆ ၈.၅၅

၂၀၀၈ ၄၂၃ ၂၆ ၆.၁၅

၂၀၀၉ ၄၆၉ ၂၆ ၅.၅၄

၂၀၁၀ ၅၉၄ ၂၄ ၄.၀၄

ကနးေနေရေနသတ� ဝါများ ၂၀၀၄ ၁၇၇၀ ၀ ၀.၀၀

၂၀၀၈ ၁၉၀၅ ၀ ၀.၀၀

၂၀၀၉ ၁၈၉၃ ၀ ၀.၀၀

၂၀၁၀ ၁၈၉၈ ၀ ၀.၀၀

အားလး ၂၀၀၄ ၃၄၈၇ ၁၁၅ ၂.၄၁

၂၀၀၈ ၄၆၉၂ ၁၁၂ ၂.၁၀

၂၀၀၉ ၄၇၂၇ ၁၁၀ ၂.၁၈

၂၀၁၀ ၄၈၆၃ ၁၀၃ -

ဇစြမစ။ဇစြမစ။ဇစြမစ။ဇစြမစ။ IUCN ကမcာလးဆငရာမျ းသဉးရနအန�ရာယရသည မျ းစတများစာရငး (၂၀၁၁)


0.0

1.0

2.0

3.0

4.0

5.0

6.0

7.0

8.0

9.0

2004 2008 2009 2010

Th

rea

ten

ed s

pec

ies

in M

ya

nm

ar

as

% o

f g

lob

all

y th

rea

ten

ed s

pec

ies

Assessment year

Mammals Birds Reptiles Amphibians Allနတကသတ� ဝနတကသတ� ဝနတကသတ� ဝနတကသတ� ဝါါါါ ငကငကငကငက တားသားတားသားတားသားတားသား ကနကနကနကနးေနေရေနးေနေရေနးေနေရေနးေနေရေန အားလးအားလးအားလးအားလး

ခနစခနစခနစခနစ

၂၀၀၄၂၀၀၄၂၀၀၄၂၀၀၄ ၂၀၀၉၂၀၀၉၂၀၀၉၂၀၀၉၂၀၀၈၂၀၀၈၂၀၀၈၂၀၀၈ ၂၀၁၀၂၀၁၀၂၀၁၀၂၀၁၀

ကမcာ

လးဆ

ငရာ

ကမcာ

လးဆ

ငရာ

ကမcာ

လးဆ

ငရာ

ကမcာ

လးဆ

ငရာ 5

ခမးေ

ြခာက

မC5ခမ

းေြခာ

ကမC

5ခမးေ

ြခာက

မC5ခမ

းေြခာ

ကမC

ခေနရ

ေသာ

ခေနရ

ေသာ

ခေနရ

ေသာ

ခေနရ

ေသာ

မျးစ

တမျာ

းတင

မျးစ

တမျာ

းတင

မျးစ

တမျာ

းတင

မျးစ

တမျာ

းတင

ြမနမာ

နငငမ

ြမနမာ

နငငမ

ြမနမာ

နငငမ

ြမနမာ

နငငမ

ပါဝင

သည

ပါဝင

သည

ပါဝင

သည

ပါဝင

သည

မျးစ

တမျာ

းမျ

းစတ

များ

မျးစ

တမျာ

းမျ

းစတ

များ ရ

ာခငန

Cနးရာ

ခငနCန

းရာ

ခငနCန

းရာ

ခငနCန

း

၉၉၉၉....၀၀၀၀၈၈၈၈....၀၀၀၀၇၇၇၇....၀၀၀၀၆၆၆၆....၀၀၀၀၅၅၅၅....၀၀၀၀၄၄၄၄....၀၀၀၀၃၃၃၃....၀၀၀၀၂၂၂၂....၀၀၀၀၁၁၁၁....၀၀၀၀၀၀၀၀....၀၀၀၀

ပပပပ ((((၇၇၇၇)))) ၂၀၀၄ ခနစ နင ၂၀၁၀ ခနစအEကား ကမcာလးဆငရာ 5ခမးေြခာကမC ခေနရေသာ မျ းစတ

များတင ြမနမာနငငမ ပါဝငသည မျ းစတများ ရာခငနCနး။

ဇစဇစဇစဇစြမစြမစြမစြမစ:::: IUCN ၂၀၀၄၊ IUCN ၂၀၀၈၊ IUCN ၂၀၀၉၊ IUCN ၂၀၁၀။

သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမများအေပ; ေလလာဆနးစစခမCများအရ ဇဝမျးစမျးကများ

ထနးသမးကာကယေရးဆငရာ ရငးနးြမ ပနမC နညးပါးြခငးသညလညး ဇဝမျးစမျးကများ

ထနးသမးေရးက ထေရာကမCမရြဖစေစသည ေနာကထပ အေြခခအေEကာငးအရငးတစခ ြဖစပါ

သည။ သစေတာဦးစးဌာနတင သဘာဝဝနးကျငနင သားငကတရ စ�ာနထနးသမးေရးဌာနသည

သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမများ စမအပချပလပကငြခငး၊ ေငေEကးသးစမC စမခနခ ြခငးများက

တာဝနယ ေဆာငရကရပါသည။ ၂၀၀၄-၂၀၀၆ ခနစတင ပတဝနးကျငထနးသမးေရး အမျးသား

ေကာမရင၏ ပတဝနးကျငဆငရာ အကြဖတမCများအရ သဘာဝဝနးကျငနင သားငကတရ စ�ာန

ထနးသမးေရးဌာနအတက သစေတာဦးစးဌာနမ ခေဝေပးမCမာ (၁၉၈၈ ခနစ အေြခခတနဖး)

အဆပါကာလအတငး ကျဆငးခပါသည (ဇယား ၁၃)။ ြမနမာသစေတာမဝါဒ(၁၉၉၅)တင

အနညးဆးသစေတာက_ဝငေင၏(၂၅%)က ထနးသမးေရးရငးနးြမ ပနမCအတက သးစရမညဟ

ေဖ;ြပပါရပါသည။ သေသာ ယေနအချနအထ ေဆာငရကနငြခငးမရေပ။ မဝါဒချမတသများ

အေနြဖင အဆပါကစ@က အာရစကသငပါသည။

အြပညြပညဆငရာအဖအစညးများမ ဇဝမျးစမျးက ထနးသမးေရးအတက ေပးအပသည

အကအညများမာလညး အနညးငယသာြဖစ5ပး အစးရမဟတေသာ အဖ အစညးများမတစဆင

ကညြခငး ြဖစပါသည။


ဇယားဇယားဇယားဇယား ၁၃။၁၃။၁၃။၁၃။ သစေတာဦးစးဌာန၏သစေတာဦးစးဌာန၏သစေတာဦးစးဌာန၏သစေတာဦးစးဌာန၏ နစစဉေငေEကးအသးြပမCနစစဉေငေEကးအသးြပမCနစစဉေငေEကးအသးြပမCနစစဉေငေEကးအသးြပမC ((((၁၉၈၈၁၉၈၈၁၉၈၈၁၉၈၈ ခနစခနစခနစခနစ အေြခခတနဖးအေြခခတနဖးအေြခခတနဖးအေြခခတနဖး) ) ) ) ((((ကျပသနးကျပသနးကျပသနးကျပသနးေပါငးေပါငးေပါငးေပါငး))))

ခနစခနစခနစခနစ Yက းဝငးYက းဝငးYက းဝငးYက းဝငး ဓမaတာမျ းဓမaတာမျ းဓမaတာမျ းဓမaတာမျ း

ဆကြခငးဆကြခငးဆကြခငးဆကြခငး စကခငးစကခငးစကခငးစကခငး သေတသနသေတသနသေတသနသေတသန သငတနးသငတနးသငတနးသငတနး

ဝနးကျငဝနးကျငဝနးကျငဝနးကျင

သားငကသားငကသားငကသားငက

ပဂg လပဂg လပဂg လပဂg လ

ေရးရာေရးရာေရးရာေရးရာ

စမစမစမစမ

ခနခေရးခနခေရးခနခေရးခနခေရး စစေပါငးစစေပါငးစစေပါငးစစေပါငး

၁၉၈၈ ၀.၁၁ ၀.၀၈ ၄၈.၃၀ ၄.၇၇ ၀.၀၀ ၁၂.၅၀ ၂၄.၈၆ ၈၄.၆၃ ၁၇၅.၂၅

၁၉၉၄ ၀.၀၄ ၀.၀၅ ၂၂.၃၀ ၂.၄၂ ၀.၀၀ ၆.၃၇ ၃၂.၈၄ ၃၅.၃၀ ၉၉.၃၁

၁၉၉၅ ၀.၀၇ ၀.၀၄ ၂၂.၇၆ ၂.၅၂ ၁.၂၁ ၅.၅၉ ၂၇.၅၅ ၃၂.၁၆ ၉၁.၈၉

၁၉၉၆ ၀.၁၅ ၀.၁၂ ၂၂.၈၉ ၂.၆၄ ၁.၁၂ ၈.၅၄ ၂၃.၆၇ ၃၂.၅၅ ၉၁.၆၈

၁၉၉၇ ၀.၆၄ ၀.၄၃ ၃၉.၇၈ ၃.၁၂ ၁.၂၉ ၉.၃၀ ၂၂.၂၈ ၃၉.၄၀ ၁၁၆.၂၄

၁၉၉၈ ၀.၄၄ ၀.၂၇ ၃၅.၉၄ ၂.၅၃ ၁.၉၆ ၁၀.၁၅ ၁၇.၁၂ ၃၆.၆၇ ၁၀၅.၀၈

၁၉၉၉ ၀.၇၀ ၀.၆၂ ၄၅.၂၅ ၂.၂၃ ၃.၂၄ ၁၉.၉၈ ၁၅.၁၄ ၄၃.၇၅ ၁၃၀.၉၀

၂၀၀၀ ၀.၉၈ ၁.၃၀ ၅၆.၄၆ ၄.၈၂ ၄.၁၅ ၁၂.၃၁ ၆၈.၅၁ ၇၅.၉၂ ၂၂၄.၄၅

၂၀၀၁ ၀.၆၁ ၂.၉၀ ၄၄.၁၆ ၄.၀၇ ၃.၅၄ ၁၀. ၃၄ ၅၀.၉၄ ၆၃.၂၁ ၁၇၉.၇၆

၂၀၀၂ ၀.၄၂ ၂.၃၀ ၄၂.၂၅ ၃.၁၄ ၃.၂၇ ၇.၄၇ ၄၆.၃၄ ၄၅.၇၃ ၁၅၀.၆၅

ဇစြမစဇစြမစဇစြမစဇစြမစ ။။။။ သစေတာဦးစးဌာန (၂၀၀၅)၊ ဗဟစာရငးအငးအဖ (၂၀၀၂)။

ြမနမာနငငတင ဇဝမျးစမျးကများ ထနးသမးေရး၌ အဓကအဖအစညးြဖစေသာ သဘာဝ

ဝနးကျငနင သားငကတရ စ�ာန ထနးသမးေရးဌာနသည ြပညပအကအည အေထာကအပ

အနညးငယသာ ရရခပါသည။ လသားအရငးအြမစ ဖ 5ဖးတးတကမCတင ရငးနးြမပနြခငး အထး

သြဖင ပညာေရးနင သငတနးတတင ရငးနးြမ ပနမC အလနနညးပါးခပါသည။ အကျ းဆက

အားြဖင ပတဝနးကျငနင ဇဝမျးစမျ းကထနးသမးေရး ပညာရငများ ြပတလပခရပါသည။

ဇဝမျးစမျ းကထနးသမးေရးတင ဥပေဒေEကာငးအရ ဟာကကများ ရပါသည။ ၁၉၉၄

ခနစတင ထတြပနခေသာ ေတာရငးတရ စ�ာနနင သဘာဝအပငများကာကယေရးနင သဘာဝ

နယေြမများထနးသမးေရးဥပေဒသည ငါးမျ းစတများနင အ�ဝါမျ းစတများက အကာအကယ

ေပးရာတင အကနအသတရပါသည။ ငါးလပငနးဥပေဒတင အဆပါ မျ းစတများက ဥပေဒအရ

အကာအကယေပးထားေသာလညး ဥပေဒများထပေနြခငး နင လအပချကများရြခငးတသည

လကေတတင ဥပေဒသကေရာကမCက အားေပျာေစပါသည။ မျးစတထနးသမးြခငးသည

အြခားြပဿနာရပြဖစ5ပး နငင၏ ဥပေဒများသည CITES ကသ နငငတကာကနဗငးရငးများနင

ကျးေEကာငးဆေလျာညညတရန လအပပါသည။ CITES ေနာကဆကတ (၁)နင (၂)တင ေဖ;ြပ

ထားေသာ မျးစတစာရငးသည ရCပေထးေန5ပး ြမနမာဥပေဒတငလညး အြပညအဝ ကာကယ

ထားေသာမျးစတနင ရာသအလကကာကယထားေသာမျးစတတ ေရာေနာေနပါသည။ အဖ ဝင

နငင တစနငငအေနြဖင CITES နင လကေလျာညေထြဖစေစရန ဥပေဒက လအပသလ ြပငဆင

သငပါသည။


ေတာရငးတရ စ�ာနနင သဘာဝအပငများကာကယေရးနင သဘာဝနယေြမများ ထနးသမး ေရးဥပေဒ (၁၉၉၄) တင ေဒသခြပညသများ သမဟတ ပဂgလကနငငသားများအား တရ စ�ာန ဥယျာဉ သမဟတ ရက�ေဗဒဥယျာဉ တညေထာငလပကငြခငးက ခငြပထားပါသည။ ထအချကက ေထာကရC၍ ေဒသခြပညသများက မရးဖလာအရ စမအပချပလာေသာ ထနးသမးေရး ဧရယာ များအား သဘာဝဝနးကျငနင သားငကတရ စ�ာနထနးသမးေရးဌာနက ေဒသခြပညသများအား ဥပေဒအရ ကာကယေပးမCများ ပမေပးအပသငပါသည။ သေသာလညး ထကစ@ရပများ ြဖစေပ; မလာေသးေချ။ ြပညသလထဦးေဆာငေသာ သဘာဝဝနးကျငထနးသမးေရးနင အကျးအြမတ ခေဝြခငးလပငနးများအတက ထငသာြမငသာရ၍ ရငးလငးေသာ စညးမျဉးများ၊ လပထးလပ နညးများ ေပ;ထကလာရန လအပပါသည။

၃၃၃၃....၄ ၄ ၄ ၄ စကပျးေရး၊ ေမးြမေရး နင ငါးလပငနးက_များမစကပျးေရး၊ ေမးြမေရး နင ငါးလပငနးက_များမစကပျးေရး၊ ေမးြမေရး နင ငါးလပငနးက_များမစကပျးေရး၊ ေမးြမေရး နင ငါးလပငနးက_များမ ဇဝမျးစမျးကများထနးသမးြခငးဇဝမျးစမျးကများထနးသမးြခငးဇဝမျးစမျးကများထနးသမးြခငးဇဝမျးစမျးကများထနးသမးြခငး

သဘာဝပတဝနးကျငနင ဇဝမျးစမျ းကများ ထနးသမးေရးလပငနးအား အစဉအလာအရ

ပတဝနးကျငထနးသမးေရးနင သစေတာေရးရာဝနYကးဌာနေအာကရ သစေတာဦးစးဌာနမ

တာဝနယ ေဆာငရကလျက ရပါသည။ သရာတင စကပျးေရး၊ ေမးြမေရး နင ငါးလပငနး

က_များမလညး ဇဝမျးစမျးကများ ထနးသမးြခငးလပငနးအတက သကဆငရာ ဝနYကးဌာန

အလက အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရကမCများရပါသည။ စကပျးေရးဆငရာ ဇဝမျးစမျးကများ

ထနးသမးေရးအတက လယယာစကပျးေရးနင ဆညေြမာငးဝနYကးဌာနေအာကရ စကပျးေရး

သေတသနဦးစးဌာနမ ပျဉးမနား၊ ေရဆငး ဗဟစကပျးေရး သေတသနဌာနတင ၁၉၈၇ ခနစမ

စတင၍ မျးေစဘဏတစခအား ေအာကေဖာြပပါ ရညရယချကများြဖင အေကာငအထညေဖာ

ေဆာငရကလျကရပါသည-

(၁) ြမနမာနငငတင စားနပရက�ာနင စကပျးေရးအတက အပငမျးရးဗဇဆငရာ

သယဇာတများအား စနစတကျထနးသမးရန၊

(၂) ြမနမာနငငတင စားနပရက�ာနင စကပျးေရးအတက အပငမျးရးဗဇဆငရာ

သယဇာတများအား ေရရညအသးချနငရန၊

(၃) အပငမျးရးဗဇဆငရာ သယဇာတများနင ၎ငးတနငဆကစပသည သတငး အချက

အလကများအား မ8တမCေပ;အြခခ၍ ဖလယသားရန။

စကပျ းေရးသေတသနဦးစးဌာနမ ြမနမာနငငတစဝမးရ အပငမျ းရးဗဇဆငရာသယဇာတ

မျးကအမျးမျးနင landrace များက စေဆာငးထားရ5ပး မရငးေဒသြပငပတင ထနးသမး

ထားနငေရး (ex-situ conservation) အတက ၎ငးတ၏ မျးပားနငသညဗဇမျး (Germplasm)

များက ြမနမာမျ းေစဘဏတင ထနးသမးထား5ပး ြဖစပါသည (ဇယား-၁၄)။ သရက၊ ငကေပျာနင

ြမစဥ ပါရသည အပငကသေသာ မျးေစဘဏတင ထနးသမးရန ခကခသည မျးစတများအား

ကငးအတငး၌ မျးရးဗဇဘဏအြဖစသတမတ၍ ထနးသမးထားရပါသည။ သရာတင ေဒသ

အဆင၌ မျးရးဗဇြမငတင ထနးသမးေရးအတက မရငးေဒသအတငး မျးရးဗဇထနးသမးေရး

လပငနး (in-situ conservation) အား ထေရာကစာ ေဆာငရကနငြခငး မရေသးပါ။ အမျးသား


မျးေစဘဏအား တးချ ေဆာငရကသားသငေသာလညး ထသ ေဆာငရကရနအတက ဗဟစကပျ း

ေရးသေတသနဌာနအေနြဖင ရနပေငနင လအရငးအြမစဆငရာ ကနသတချကများ ရေနဆ


ဇယားဇယားဇယားဇယား((((၁၄၁၄၁၄၁၄))))။။။။ မရငးေဒသြပငပ၌မရငးေဒသြပငပ၌မရငးေဒသြပငပ၌မရငးေဒသြပငပ၌ ထနးသမးြခငးထနးသမးြခငးထနးသမးြခငးထနးသမးြခငး ((((exexexex----situ situ situ situ conservation) conservation) conservation) conservation) အတကအတကအတကအတက အမျးသားအမျးသားအမျးသားအမျးသား မျးေစဘဏတငမျးေစဘဏတငမျးေစဘဏတငမျးေစဘဏတင ထနးသမးထားသညထနးသမးထားသညထနးသမးထားသညထနးသမးထားသည အပငများအပငများအပငများအပငများ

စဉစဉစဉစဉ အပငမျးစတအပငမျးစတအပငမျးစတအပငမျးစတ အေရအတကအေရအတကအေရအတကအေရအတက

၁ Arachis hypogaea L. ၆၀၄ ၂ Cajanus cajan (L.) Millsp. ၁၀၁ ၃ Cicer arietinum L. ၄၈၂ ၄ Corchorus capsularis L. ၄၂ ၅ Glycine max (L.) Merr ၈၀ ၆ Guizotia abyssinica (L.f.) Cass. ၂ ၇ Helianthus annuus L. ၁၆ ၈ Hibicus esculentus L. ၁၄ ၉ Lagenaria vulgaris Ser. ၃၆

၁၀ Luffa acutangula (L.) Roxb. ၄၃ ၁၁ Luffa acutangula (L.) Riem. ၄၁ ၁၂ Momordica charantia L. ၁၅ ၁၃ Oryza latifolia Desv. ၁ ၁၄ Oryza nivara S.D. Sharma & Shastry ၄၁ ၁၅ Oryza officinalis Wall. Ex ၃၈ ၁၆ Oryza rufipogon Griff. ၇၁ ၁၇ Oryza sativa L. ၆၈၉၇ ၁၈ Oryza spontanea ၃၃ ၁၉ Pennissetum americanum (L.) Leeke ၁၄၂ ၂၀ Phaseolus lunata L. ၆၈ ၂၁ Sesamum indicum L. ၄၁ ၂၂ Sorghum bicolor (L.) Moench ၃၁၂ ၂၃ Triticum aestivum L. ၁၅၅၁ ၂၄ Vigna mungo (L.) Hepper ၁၂၆ ၂၅ Vigna radiata (L.) R. Wilezek ၁၈၉ ၂၆ Vigna unguiculata (L.) Walp. ၁၅၁ ၂၇ Wild vigna ၈၆ ၂၈ Zea mays L. (ေြပာငးဖး) ၇၄

စစေပါငးစစေပါငးစစေပါငးစစေပါငး ၁၁၁၁၁၁၁၁,,,,၂၉၇၂၉၇၂၉၇၂၉၇


ေမးြမေရးက_မ ဇဝမျးစမျးကများ ထနးသမးေရးနင စပလျဉး၍ ေမးြမေရးနင

ေရလပငနးဝနYကးဌာနေအာကရ ေမးြမေရးနငကသေရးဦးစးဌာနမ ြခေမးတရ စ�ာန မျးရးဗဇ

များထနးသမးေရးနင ဖ 5ဖးတးတကေရးအတက တာဝနယေဆာငရကလျက ရပါသည။

ေမးြမေရးနငကသေရးဦးစးဌာနသည ကလသမဂgစားနပရက�ာနင စကပျးေရးအဖ နင ပးေပါငး၍

“အာရပစဖတေဒသဆငရာ တရ စ�ာနမျးရးဗဇများထနးသမးေရးနင အသးချေရး ေဒသအဆင

စမကနး” ေအာကမ ေမးြမေရးက_ဆငရာ ဇဝမျးစမျးကထနးသမးြခငးလပငနးများက ၁၉၉၃

ခနစမ စတငအေကာငအထညေဖာ ေဆာငရကခပါသည။ အဆပါစမကနးမ ြခေမးတရ စ�ာန

များ၏ သတငးအချကအလက ေနာကဆးအေြခအေနများကြပစ၍ စားနပရက�ာနင စကပျးေရး

အဖ၏ “ြခေမးတရ စ�ာန မျးစမျးက သတငးအချကအလကစနစ” အငတာနက စာမျကနာ

ေပ;သ တငေပးခပါသည။

ေမးြမေရးနင ကသေရးဦးစးဌာနသည ဇဝမျးစမျးကထနးသမးေရး လပငနးများက

ေဆာငရကလျကရရာ အထးသြဖင ရနကနနင အပပငးေဒသတတင ေဒသEကကမျးများြဖစသည

အငဘငဝEကက နင တကEကကများ မရငးေဒသတငး ထနးသမးြခငးလပငနးများကလညး

ေဆာငရကခပါသည။ လကရအေြခအေနတင နာဂစမနတငးဒဏခ ြမနမာနငင ေအာကပငး

ဧရာဝတြမစဝက�နးေပ;ေဒသ၊ လပတ� ာ5မ နယတင က�ေကာငေရ တးပားလာေစေရးနင အရည

အေသး တးတကလာေစေရးအတက က�ေမးြမထနးသမးေရးနင သေတသနြပေရးအစအစဉ

တစခက အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရကလျက ရပါသည။ ချငးြပညနယတင ေတ ရရသည နားေနာကေမးြမထနးသမးေရးကလညး အေလးထား ေဆာငရကလျက ရပါသည။ ၁၉၉၃ ခနစမ

၂၀၀၂ ခနစအတငး နားေနာကေကာငေရ ကျဆငးလာြခငးေEကာင နားေနာကမျးအား မရငး

ေဒသတငးနင မရငးေဒသြပငပတင ထနးသမးြခငး လပငနးအစအစဉတစခအား အေကာင

အထညေဖာ ေဆာငရကခပါသည။ မရငးေဒသြပငပတင ထနးသမးရနအတက နားေနာကထးမ

သတရညက စေဆာငး၍ ရနကနရ ြခေမးတရ စ�ာနများ မျးအဆငြမငတငေရးဌာနစတရ

သတရညဘဏတင အေအးေပးထနးသမးသညနညးြဖင ထနးသမးထားရပါသည။ နားေနာက

အမများသည သဘာဝအေလျာကသာမကဘ အေအးေပးထနးသမးထားသည သတရညမျ းေချာငး

များြဖငလညး မျးပားနငပါသည။ နားေနာကေမးြမရနအတက ချငးြပညနယ ေကျးလကေဒသမ

အမေထာငစများအား ေချးေငများ ထတေပးလျကရရာ နားေနာကေကာငေရ တြဖညးြဖညး

ြပနလည တးတကလာလျက ရပါသည။ ေမးြမေရးနင ကသေရးဦးစးဌာနအေနြဖင ေမးြမေရး

က_မ ဇဝမျ းစမျးကထနးသမးေရးက Yကးပမးေဆာငရကလျကရေသာလညး ြခေမးတရ စ�ာန

များ၏ မျးရးဗဇသယဇာတ ဆနးစစေလလာြခငး၊ ကနးဂဏနး သတငးအချကအလက

စမခနခြခငး၊ YကးEကပကပကြခငး နင ဥပေဒများ လကေတအေကာငအထညေဖာြခငး စသည

လပငနးများအား ြမငတငေဆာငရကရန ေနာကထပလအပချကများစာ ရေနဆ ြဖစပါသည။


ေရလပငနးက_မ ဇဝမျးစမျးကများထနးသမးြခငးနင စပလျဉး၍ ငါးလပငနးဦးစးဌာန

မ အဓက ေဆာငရကလျကရသည နညးလမးများတင ငါးမျးစတများေလလာြခငး၊ မျ းသဉးမC

အန�ရာယရသည ငါးမျးစတများအား အလနအက�ဖမးဆးြခငးမ ကာကယေပးြခငး၊ ထနးသမးရန

မျးစတများ သတမတထနးသမးြခငးတ ပါဝငပါသည။ မEကာေသးမ နစများအတငး အေကာင

အထညေဖာ ေဆာငရက5ပးစးခသည ထငရားသည လပငနးများတင ဧရာဝတြမစ အထကပငး

တင ဧရာဝတလငးပငကာကယေရး ဧရယာသတမတြခငး၊ တနသsာရကမးရးတနးေဒသတင

ေရာ(စ) က�နး (ေြမာကလတ� ကျ ၁၂° ၁၃' နင အေရ ေလာငဂျကျ ၉၈° ၀၅.၂') မ လနပက�နး

(ေြမာကလတ� ကျ ၁၀° ၄၁.၅' နင ၁၀° ၉၅.၃' Eကား၊ အေရ ေလာငဂျကျ ၉၈° ၄.၉' နင ၉၈° ၁၈.၃'

Eကား) ထ ငါးမနးထနးသမးေရးဧရယာအြဖစ သတမတြခငးတ ပါဝငပါသည။ (ပ-၈)

ပပပပ ((((၈၈၈၈)))) ငါးမနးထနးသမးေရးနယေြမ။


ငါးမနးနင ငါးလပေကျာကမျးများသည ခရးသားလပငနးအတက ေရရညအသးြပနင5ပး

အထးသြဖင ငါးမနးဖမးဆးမCက တားြမစထားပါက အဆပါဧရယာတင ေရငပ၍ ငါးမနး EကညရC

သညလပငနးများ ေဆာငရကနငပါသည။ ငါးလပငနးဦးစးဌာနသည နငငတကာ အဖအစညး

များနင ပးေပါငး၍ သဘာဝအေြခအေနအတငး မပျကမစးတညရဆြဖစသည ငါးမနး၊

ငါးလပေကျာက၊ သန�ာေကျာကတနးများနင အြခားပငလယေန သတ� ဝါများ ေပါXကယဝသည

5မတက�နးစတင ေလလာမCများ ေဆာငရကခပါသည။ ရနပေင နင နညးပညာဆငရာ စမးေဆာင

ရည ကနသတချကများေEကာင ငါးလပငနးဦးစးဌာနအေနြဖင ၎ငး၏လပငနးများအား

အြပညအဝ အေကာငအထညေဖာေဆာငရကရာတင အဟနအတားများ ြဖစေပ;ေစပါသည။

ေရလပငနးဆငရာ ဇဝမျးစမျးကများ ထနးသမးေရးလပငနး၏ အေရးYကးပက သရနားလည

သေဘာေပါကလာေစေရးအတက အသပညာြမငတငေပးရန လအပသကသ လပငနးေအာငြမငမC

ရရေစရန ထနးသမးေရး လပငနးများ၌ ပးေပါငးပါဝငေဆာငရကမCြမငတငေရးသညလညး

အေရးတYကး လအပလျကရပါသည။

၃၃၃၃....၅ ၅ ၅ ၅ ဇဝလြခ ေရးအတကေဆာငရကချကများဇဝလြခ ေရးအတကေဆာငရကချကများဇဝလြခ ေရးအတကေဆာငရကချကများဇဝလြခ ေရးအတကေဆာငရကချကများ

ြမနမာနငငတင ဇဝလြခေရး၊ ဇဝနညးပညာတနင စပလျဉးသည သးြခား အမျးသား မဝါဒ မရေသးပါ။ အစဉအလာအရ က_အလက မဝါဒနင ဥပေဒများတင ဇဝလြခေရး၊ ဇဝနညးပညာတနင သကဆငသည အချ ေသာေဖာြပချကများပါရ5ပး သကဆငရာ အစးရဌာန များမ နငငေတာ၏ ဇဝလြခေရးအတက က_အလက ၎ငးတ၏ တာဝနဝတ� ရားများက အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရကEကပါသည။ ဥပမာအားြဖင လယယာစကပျးေရးနင ဆညေြမာငး ဝနYကးဌာနသည စကပျးေရးဓါတပစ@ညးများ ပမလြခစတချစာ အသးြပနငေရး၊ ြမနမာနငင အတငးသ မလလားအပေသာ ြပနပားေနာငယကတတသည မျ းေစများ၊ အပငအစတအပငးများ၊ ပးမbားေရာဂါများ ဝငေရာကမCမ ကာကယနငေရးတအတက စကပျးေရးက_ဆငရာ (၁) ပးသတ ေဆးဥပေဒ (၁၉၉၀)၊ (၂) အပငပးမbားကာကယေရးဥပေဒ (၁၉၉၃ ထတြပန၍ ၂၀၁၁ ခနစတင ြပငဆငြပဌာနးသည)၊ (၃) ဓါတေြမEသဇာဥပေဒ (၂၀၀၂) နင မျးေစဥပေဒ (၂၀၁၁) တအား အေကာငအထညေဖာေဆာငရကရန တာဝနရပါသည။ ထအတ ေမးြမေရးနင ေရလပငနးဝနYကး ဌာနအေနြဖင (၁) တရ စ�ာနကျနးမာေရးနငဖ 5ဖးေရးဥပေဒ (၁၉၉၃)၊ (၂) နငငြခားငါးဖမး ေရယာဉများ ငါးလပငနးလပကငခငဥပေဒ၊ (၃) ြမနမာနငငပငလယငါးဖမးဥပေဒ (၁၉၉၀)၊ (၄) ေရချ ငါးလပငနးဥပေဒ (၁၉၉၁)၊ (၅) ပငလယေရြပငပငနကနင ေရေEကာငးသားလာမCဇန ဥပေဒ (၁၉၉၇) တက အေကာငအထညေဖာေဆာငရကရနတာဝနရပါသည။ တရ စ�ာနေမးြမေရး၊ ငါး ပစန ေမးြမေရးလပငနးနင ငါးထတလပမCလပငနးများအေပ; ထခကေစနငသည ေရာဂါပး ြပနပားမC၊ ညစညမးမCနင ပတဝနးကျငပျကစးမC စသညတအား ထနးချပနငေရးအတက အဆပါ ဥပေဒများနငအည အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရကလျက ရပါသည။ ၎ငးဥပေဒ မေဘာငများ အတငးမ လယယာစကပျးေရးနင ဆညေြမာငးဝနYကးဌာန နင ေမးြမေရးနင ေရလပငနး ဝနYကးဌာနတသည နယစပစစေဆးေရးစခနးများ၊ အြပညြပညဆငရာေလဆပများ နင ဆပကမး


များတင ေရာဂါကာကယေရးစခနးများဖငလစ၍ စစေဆး ေဆာငရကလျက ရပါသည။ သရာတင ြမနမာနငငနင ထစပလျကရသည ရညလျားသည နယနမတတစေလျာက သကရနင သကမ ပစ@ညးများစာ ြဖတေကျာဝငေရာကလျကရရာ ဥပေဒအရ အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရကရာ တင စနေခ;မCများစာ ေတ Eက ေနရဆ ြဖစပါသည။ ထအြပင CITES အရ တားြမစထားေသာ မျးစတရငးများအား နငငြခားသ အလနအက� တငပမCအား ထနးချပရနအတက သစေတာဦးစး ဌာနနင အေကာကအခနဦးစးဌာနတ ပးေပါငးေဆာငရကမCများရေသာလညး နငငြခားမ တငသငးလာသည အဏဇဝပးများ၊ အပငနငတရ စ�ာနများအား စစေဆးြခငး နင လကမတ ထတေပးြခငးတက မြဖစမေန ေဆာငရကေရးအတကမာမ တညဆဥပေဒေဘာငအတငးမ ြပဌာနး ချကများ ထတြပနထားြခငး မရေသးပါ။

အထကေဖာြပပါ အားနညးချကများအား ထညသငးစဉးစားလျက ဇဝလြခမCဆငရာ ကာတာဂျးနာသေဘာတစာချပနငအည အမျးသားဇဝလြခေရးမေဘာငေရးဆရန Yကးပမး အားထတမCများ ရခပါသည။ ၂၀၀၄ ခနစမ ၂၀၀၆ ခနစအတငး အမျးသားဇဝလြခမC မေဘာင ေရးဆေရးအတက GEF နင ကလသမဂgဖ 5ဖးမCအစအစဉ UNDP တမ ြမနမာနငငအား နညးပညာနင ရနပေငေထာကပေပးခပါသည။ အဆပါစမကနးရလဒ အေနြဖင အမျးသားဇဝ လြခမCမေဘာင(မEကမး) အား ေရးဆနငခ5ပး အထကအဖအစညးများ၏ အတညြပချကရရေရး တငြပထားဆ ြဖစပါသည။

၃၃၃၃....၆ ၆ ၆ ၆ ဇဝမျးစမျးကထနးသမးေရးအတက အဓက5ခမးေြခာကမCများဇဝမျးစမျးကထနးသမးေရးအတက အဓက5ခမးေြခာကမCများဇဝမျးစမျးကထနးသမးေရးအတက အဓက5ခမးေြခာကမCများဇဝမျးစမျးကထနးသမးေရးအတက အဓက5ခမးေြခာကမCများ

အငဒ-ြမနမာ ေဒသသည ကမcာေပ;ရ ဇဝမျ းစမျ းက ေပါXကယဝသည ေဒသ(၂၅) ခ အနက

တစခအပါအဝငြဖစ၍ (Myers နင အဖ ၂၀၀၀) သစေတာြပနးတးမC အကျးဆကအေနြဖင

အပငနင ေကျာရးရသတ� ဝါမျးစတများ ဆးရCးေပျာကကယလျက ရပါသည။ ေဒသတငး လဦးေရ

တးပားလာြခငး၊ စးပားေရးဖ 5ဖးတးတကလာြခငး၊ သယဇာတသးစမC များြပားလာြခငး နင

ကမcာစးပားေရးတင ပါဝငေဆာငရကလာြခငးတေEကာင ေနရငးေဒသများနင မျးစတများ အေပ;

သကေရာကလျကရေသာ ဖအားများမာ ပမတးပားလာလျက ရပါသည။ ထအတ ြမနမာနငင အေနြဖငလညး လဦးေရတးတကလာ5ပး သယဇာတသးစမC များြပားလာြခငးေEကာင လညး

ေကာငး၊ အမနးချငးနငငများ၏ သယဇာတလအပချက များြပားလာြခငးေEကာင လညးေကာငး

နငင၏ဇဝမျးစမျးကများအေပ; ဖအားများ တးတကများြပားလာလျက ရပါသည (ေအာငနင

အဖ ၂၀၀၄)။ အဆပါ5ခမးေြခာကမCများေEကာင ဇဝမျးစမျ းက ဆးရCးြခငးနင ၎ငးတ၏ ေနရငး

ေဒသများ ပျကစးြခငးတက ြဖစေပ;ေစပါသည။ ထအတ ညစညမးမCနင ြပနပား ေနာငယက

တတသည မျးစတများသညလညး အဓက 5ခမးေြခာကမCများြဖစ၍ အထးသြဖင ၎ငးတ၏

အကျးသကေရာကမCအား ေရချေဂဟစနစများတင သသာထငရားစာ ေတ ြမငနငပါသည။ ြမနမာ

နငငတင ဇဝမျးစမျးကများ ဆးရCးေပျာကကယရသည အဓက အေEကာငးအရငးများမာ ဆငးရ

နမးပါးမC၊ စမးေဆာငရညမြပညဝမC၊ ပတဝနးကျငထနးသမးေရးအတက အကာအကယ အတား

အဆးများမရြခငး၊ 5ပးြပညစသည ေြမအသးချမC မဝါဒနင စမချကမရြခငး၊ သဘာဝသယဇာတ


တနဖးအား ေလ8ာတကြခငး၊ ထနးသမးေရးလပငနးများအတက ေအာကေြခ သာမနြပညသများ

အား ေထာကပမCမရြခငး၊ ကမcာရာသဥတ ေြပာငးလလာြခငးတ ြဖစပါသည။ စကပျးေရး ဇဝမျးစ

မျးကများနင စပလျဉး၍ ေခတမနညးပညာများ အသးြပလာြခငး၊ မျးစတတစမျးတညး စကပျး

ေမးြမြခငး၊ ရာသဥတေြပာငးလြခငး နင သဘာဝေဘးအန�ရာယ ကျေရာက ြခငး(ဥပမာ- ၂၀၀၈

ခနစတင ကျေရာကခသည နာဂစ ဆငကလနးမနတငး၊ ၂၀၁၀ ခနစတင ကျေရာကခသည

ဂရမနတငး) စသညတမာ မရးဖလာ စကပျးလာသည မျးစတများ၊ မျးရငးများနင စကပျးေရး

ေဂဟစနစများ ေရရညတညတေရးအတက အဓက5ခမးေြခာကမCများ ြဖစပါသည။

၃၃၃၃....၇ ၇ ၇ ၇ သဘာဝသယဇာတများအလနအက�ထသဘာဝသယဇာတများအလနအက�ထသဘာဝသယဇာတများအလနအက�ထသဘာဝသယဇာတများအလနအက�ထတယသးစြခငးတယသးစြခငးတယသးစြခငးတယသးစြခငး

တရ စ�ာနမျးစတများအားအလနအက�ထတယသးစြခငးတရ စ�ာနမျးစတများအားအလနအက�ထတယသးစြခငးတရ စ�ာနမျးစတများအားအလနအက�ထတယသးစြခငးတရ စ�ာနမျးစတများအားအလနအက�ထတယသးစြခငး

အငဒ-ြမနမာ ေဒသတငး၌ ထနးချပမCမရေသာ၊ ေရရညတညတမCမရေသာ ထတယသးစမC

များနင တရားမဝငထတယသးစြခငးတေEကာင ေတာရငးတရ စ�ာနမျးစတ အများအြပားမာ

မျးသဉးေပျာကကယလနးပါး အန�ရာယနင ရငဆငEကေတလျကရ5ပး အြခားမျ းစတများ၏

အေရအတကအေပ;တငလညး ဆးရားစာ သကေရာကမC ြဖစေပ;ေစပါသည (Nash ၁၉၉၇၊

Nooren နင Claridge ၂၀၀၁၊ Oldfield ၂၀၀၃)။ ြမနမာနငငတငလညး အလားတ ကစ@ရပ များစာ ေတ Eက ေနရကာ သဘာဝနယေြမ (၇၀%) တင ေတာရငးတရ စ�ာနများအား အမလက

ဖမးဆးသတြဖတမCများရေန5ပး (Rao နငအဖ ၂၀၀၂) နငငအဆငတင မျးစတ အေတာများများ

မာ မျးသဉးေပျာကကယမC အန�ရာယနင ရငဆငEကေတေနရပါသည (Lynam ၂၀၀၃)။

ြမနမာနငငတင ေတာရငးတရ စ�ာနမျးစတများအား အလနအက�ထတယ သးစြခငးနင

စပလျဉး၍ စားသးရနအတကလညးေကာငး၊ အပနးေြဖအနားယရန ရညရယချကြဖင

လညးေကာငး၊ အခငအေရးရယသညအေနြဖငလညးေကာငး ထတယသးစမC အပါအဝင တစခနင

တစခ အြပနအလနဆကနယ ပတသကလျကရေသာ အေEကာငးရငးများစာ ရပါသည။

ြပညတငးြပညပေဈးကကလအပချကသညလညး ထတယသးစရြခငး၏ အဓကအေEကာငးရငး

တစရပြဖစ5ပး အထးသြဖင တငးရငးေဆးဝါးထတလပရာတင အသးြပသည ကျား နင လပ

ကသေသာ မျ းစတများအတက ပမသသာထငရား နငပါသည (Rabinowitz ၁၉၉၈၊ Lynam

၂၀၀၃)၊ (Jenkins ၁၉၉၅၊ Platt နငအဖ ၂၀၀၀)။ တရားမဝငေတာရငးတရ စ�ာန ေရာငးဝယ

ေဖာကကားမC ဖမးဆးြခငးနင စပလျဉးသည အစရငခစာများတင တရတနင ထငးနငငတမ

ြမငမားသည ေဈးကကလအပချကသည ေတာရငးတရ စ�ာနများတရားမဝငထတယြခငးက

တနးအားေပးသည အဓက အေEကာငးရငးြဖစေEကာငး ေဖ;ြပEကပါသည။

ြမနမာနငင၌ ေတာရငးတရ စ�ာန ေရာငးဝယေဖာကကားမCနငပတသက5ပး အေသးစတ

အချကအလကများက မေတ ရရေသးပါ။ သရာတင အေရ ေတာငအာရေဒသရ အြခားနငငများ၏

အချကအလကများအရ ေတာရငးတရ စ�ာန ေရာငးဝယေဖာကကားမCဖအားသည အြခားနငငများ

၌ ေတာရငးတရ စ�ာနဦးေရ ေလျာနညးလာချနတင ြမနမာနငငအေပ; ပမများြပားလာနငEကာငး


ခနမနးနငပါသည။ လအငအား၊ စမးေဆာငရည၊ အရငးအြမစလအပချကနင ဥပေဒစးမးေရး

ေဆာငရကသည အဖအစညးများအတက မကလးေပးြခငး စသညအပငးများ၌ ကနသတချက

များ ရေနေသးသြဖင ေတာရငးတရ စ�ာနများ ထတယသးစမCက ထေရာကစာထနးချပရာတင

အားနညးေနဆြဖစ၍ သဘာဝနယေြမများအတငး၌ပင ထေရာကစာ ထနးချပနငမCမရေသး

ေEကာငး ေတ ရရပါသည။ အြခားတစဘကတငလညး ေတာရငးတရ စ�ာနများ အမလကသည

လပငနးမာ ေကျးလကြပညသများအတက မကလးတစခြဖစေန5ပး အထးသြဖင ေဈးကက

လအပချက ြမငမားသည ေနရာမျ းတင ပမေတ ရနငပါသည။

အပငမျးစတများအပငမျးစတများအပငမျးစတများအပငမျးစတများ အလနအက�ထတယသးစြခအလနအက�ထတယသးစြခအလနအက�ထတယသးစြခအလနအက�ထတယသးစြခငးငးငးငး

ြမနမာနငငတင အပငမျးစတများ အလနအက�ထတယသးစြခငးနင စပလျဉး၍

အေသးစတ ကနးဂဏနးအချကအလက အနညးငယသာရေသးေသာလညး ၎ငး5ခမးေြခာကမC

ြပဿနာသည တရ စ�ာနမျးစတများ ထတယသးစြခငးကသပင ပမာဏအေနြဖင Yကးမားနင

ပါသည။ အပငများသည လသားများအတက စားနပရက�ာ အရငးအြမစ၊ ေဆာကလပေရးပစ@ညး၊

အဆငတနဆာနင ေဆးဝါးအတကသးစမC အပါအဝင အြခားပသ_နအမျးမျးြဖင အသးြပ

နငသြဖင ေဒသတငးစားသးရနနင ေရာငးဝယေဖာကကားရနအတက ထတယသးစမCများ

ရလာခပါသည။ ြမနမာနငငတင ေတာငေပ;ေဒသများ၌ လဦးေရ သပသညးမCသည အမနးချငး

နငငများနင န�ငးယဉပါက နညးပါးေသာလညး လပေရာဂါေEကာင ပတဝနးကျငအေပ;

သကေရာကမCမာ တစေနတြခား များြပားလာလျက ရပါသည ( Eberhardt ၂၀၀၃)။

စးပားြဖစ အပငများထတယသးစမCသည ြမနမာနငငေနရာေဒသ အနအြပားတင ြဖစေပ;

ေနသည ြပဿနာတစရပ ြဖစပါသည။ ြမနမာသစေတာများတင က�နးနင Dipterocarpaceae ၊ Leguminosae မျးရငးေအာကရ မျးစတများအပါအဝင စးပားေရးအရ အေရးပါသည သစမျ း

များ စလငစာ ေပါကေရာကသြဖင သစေတာများအေပ; စးပားြဖစ သစထတမCေEကာင အကျး

သကေရာကမCများ ရေနေEကာငး အစရငခစာများအရ ေလလာေတ ရရပါသည (Brunner နငအဖ

၁၉၉၈)။ ထအတ တညေဆာကေရးနင ပရေဘာဂလပငနးများအတက တရတနငင ေဈးကကတင

မျကနာပနးလေနသည ပေတာက၊ သစေမbးထတနငသည အေကျာ (သမဟတ) သစေမbးပင၊

ပရေဘာဂနင လကမCပစ@ညးများ ထတလပရာတင အသးြပသည Yကမမျးစတများ၊ ြပညတငးနင

တရတနငင ေဈးကကသ တငးရငးေဆး ထတလပရန စေဆာငး တငပေရာငးချ ေနသည

သစခမျးစတများမာလညး အလနအက� ထတယသးစမC အန�ရာယနင ရငဆငေနရေသာ

စးပားေရးအရ အေရးပါသည အပငမျးစတများတင ပါဝငပါသည။

အလနအက�ငါးဖမးြခငးအလနအက�ငါးဖမးြခငးအလနအက�ငါးဖမးြခငးအလနအက�ငါးဖမးြခငး

ြမနမာနငင လဦးေရအများစသည စားနပရက�ာနင ဝငေငရရေရးအတက ေရချ ငါးများ

အေပ;တင မခေနEကပါသည။ အေသးစားငါးဖမးြခငးလပငနးအား နငငေနရာအနအြပား


လပကငEက5ပး အထးသြဖင အဓကြမစYကးများတစေလျာကနင ကနYကးများတင ေတ ရနင

ပါသည။ ထသ ငါးဖမးသညစနစသည ငါးဦးေရအေပ; မညသအကျးသကေရာကမC ရသညက

အေသးစတမသရေသးေသာလညး လကရအေြခအေနအရ ေရရညတညတမCရနငမည နညးစနစ

အြဖစ လကခထားEကပါသည။ သရာတင စားသးရနအတက ငါးဖမးရာမ စးပားြဖစ ငါးဖမး

ြခငးသ ေြပာငးလလာြခငး၊ ေခတမငါးဖမးပကများ အသးြပလာြခငးတေEကာင ငါးသယဇာတ

ေရရညတညတမCအေပ; သကေရာကမCများစာ ြဖစေပ;ေစပါသည။ အြခားနငငများတင ငါးေမးြမ

ေရးလပငနးများ ေဆာငရကလာရာ ေဒသခများ၏ ဝငေငရရမCမာ သသသာသာ ေြပာငးလလာ

သကသ ေနရငးေဒသများ ြပြပငေြပာငးလြခငး၊ ေရအရငးအြမစ ထနးချပြခငးများကလညး

ြဖစေပ;လာေစပါသည။ ြမနမာနငငတငလညး အလားတြဖစစဉများအား ေတ ရရမညြဖစပါသည။

အဆပခတ၍ ငါးဖမးြခငးသည ြမနမာနငငေနရာ အနအြပားရ ဇဝမျးစမျ းကများအတက

5ခမးေြခာကမCတစခအြဖစ သတမတထားပါသည။ ဥပမာအားြဖင အေလာငးေတာကဿပ

အမျးသားဥယျာဉ နင ထမသေတာရငးတရ စ�ာနေဘးမေတာအတငးရ ရာသအလက စးဆငး

သည ေချာငးများအတငး၌ ပးသတေဆးခတ၍ ငါးဖမးသြဖင ေရေနသတ� ဝါများက ထခကေစနင

ပါသည။ ထအတ ၎ငးေရများအား ေသာကသးသည ေတာရငးတရ စ�ာနများက အဆပသငေစနင

သကသ လနင အမေမးတရ စ�ာနများအေပ;လညး ဆးကျးများ ြဖစေပ;ေစနငပါသည (CARE

Myanmar ၂၀၀၃)။ အဆပနင ေပါကကေစတတေသာပစ@ညးများ အသးြပ၍ ငါးဖမးြခငးသည

အေြခခအေဆာကအအဖ 5ဖးေရး အစအစဉများနငဆကစပမCရ5ပး အထးသြဖင လမးေဖာကလပ သည အလပသမားများအေနြဖင ဒငးနမကအား အလယတက အသးြပနငသည အေြခအေနတင

ရEကပါသည (Kullander နငအဖ ၂၀၀၄)။

၃၃၃၃....၈ ၈ ၈ ၈ ေနရငးေဒသများယယငးပျကစးေပျာကကယြခငးေနရငးေဒသများယယငးပျကစးေပျာကကယြခငးေနရငးေဒသများယယငးပျကစးေပျာကကယြခငးေနရငးေဒသများယယငးပျကစးေပျာကကယြခငး

သစထတြခငးသစထတြခငးသစထတြခငးသစထတြခငး

သစေတာေဂဟစနစများသည ကမcာတစဝမး မျးသဉးေပျာကကယမည အန�ရာယနင

ရငဆငEကေတေနရသည အပငနင တရ စ�ာနမျးစတ အများစအပါအဝင ြမနမာနငင၏ ဇဝမျ းစ

မျးကများ တညရရာ ြဖစပါသည။ ထေEကာင ပျကစးယယငးမCမရေသးေသာ ကျယြပနသည

သစေတာေဂဟစနစများ ထနးသမးေရးသည နငငအတငး အဓကထနးသမးေရးလပငနးအြဖစ

ဆကလကသတမတ၍ ေဆာငရကရမည ြဖစပါသည။ သရာတင ြမနမာနငင၏ သစေတာများ၌

စးပားြဖစသစထတမCသည နစကာလ Eကာြမငစာကတညးကပင တညရခ5ပး သစေတာဧရယာနင

အေြခအေနအေပ; သကေရာကမCများစာ ြဖစေပ;ေစပါသည။ သမငးေEကာငးအရ က�နး ေပါများစာ

ေပါကေရာကသည ရကြပတေရာေနာေတာများတင စးပားြဖစသစထတမCက ေဆာငရကခEက

ပါသည။ သရာတင ခတလထတယနငသည က�နးသစမာ တြဖညးြဖညး ရားပါးလာလျက

ရပါသည။


သစေတာဦးစးဌာန၏ ကနးဂဏနးအချကအလကများအရ သစေတာဖးလbမးမC အေြခအေန မာ တြဖညးြဖညးေလျာနညးလာလျက ရပါသည။ ပ(၉) တင ေဖာြပထားသညအတငး ၁၉၉၀ ခနစတင သစေတာဖးလbမးမCဧရယာသည နငငဧရယာ၏ ၅၈% ရခရာမ ၂၀၀၀ ြပညနစတင ၅၁.၅% ၊ ၂၀၀၅ ခနစတင ၄၉.၂% နင ၂၀၁၀ ခနစတင ၄၇% သ ကျဆငးခပါသည။ နစစဉ သစေတာြပနးတးမCပမာဏသည ၁၉၉၀ ခနစ မ ၂၀၀၀ ြပညနစအထ ကာလအတငး ဟတတာ (၄၃၅,၀၀၀)၊ ၂၀၀၀ ခနစ မ ၂၀၀၅ ခနစအထ ကာလအတငး ဟတတာ (၃၀၉,၀၀၀) နင ၂၀၀၅ ခနစ မ ၂၀၁၀ ခနစအထ ကာလအတငး ဟတတာ (၃၁၀,၀၀၀) ရပါသည (FAO၊ ၂၀၁၀)။ ၁၉၉၀ ခနစ မတငမကာလတင နစစဉသစေတာ ြပနးတးမCပမာဏသည ဟတတာ (၁၀၈,၀၀၀) ရခရာ ၁၉၉၀ ခနစ မ ၂၀၀၀ ြပညနစအတငး နစစဉသစေတာြပနးတးမCပမာဏသည ၁၉၉၀ ခနစ မတငမက ြပနးတးမCနCနးထက ေလးဆခန ပမြမငမားလာခပါသည။ ြမနမာနငငတင ၁၉၈၈ ခနစ၌ ေဈးကကစးပားေရးစနစ စတငကျငသး ခ5ပး ပဂgလကက_မ နငငြခားသစတငပမCအား ခငြပေပးခသညအချနမစ၍ သစထတလပမC ပမာဏမာ ပမများြပားလာခ5ပး အထးသြဖင ၁၉၉၀ ခနစမ ၂၀၀၀ ြပညနစအတငး သသာစာ ြမငတကခပါသည။ ၂၀၁၀ ခနစတင ေဆာငရကခသည ကမcာသစေတာသယဇာတ ေလလာဆနးစစမCအစရငခစာ၌ ရကအပပတေတာဧရယာမာ နငင ဧရယာ၏ ၂၀% သာ ရေEကာငး ေဖာြပထားပါသည (ဇယား-၁၅၊ ပ-၁၀)။ ၂၀၀၆ ခနစတင ပတဝနးကျငထနးသမးေရး အမျးသားေကာမရငမ ေဆာငရကခသည ပတဝနးကျငထနးသမး ေရး ေဆာငရကမC ဆနးစစေလလာချကအရ ၁၉၇၅ ခနစတင သစေတာများမ ထတယသည သစပမာဏမာ ၆၂၄ ကဗမတာသာရခရာမ ၂၀၀၀ ြပညနစတင နစဆြမငတကခ5ပး ၁,၂၃၂ ကဗမတာသ ေရာကရခပါသည။ ၎ငးကနးဂဏနးနင အဆပါကာလအတငး သစေတာြပနးတးမC အေြခအေနများက န�ငးယဉEကညပါက (ထငး၊ မးေသး အပါအဝင) သစထတမCပမာဏမာ နစဆြမငတကလာေEကာငးနင သစထတမCသည နစစဉ သစေတာြပနးတးမCနCနး ေလးဆြမငတက လာြခငးနင ဆကစပလျကရေEကာငး သသာထငရား ပါသည။ ၁၉၉၄ ခနစတင ကမcာနငငများ၏ ပျမးမ8သစထတလပမC ပမာဏသည ၇၆၅ ကဗမတာ ရသြဖင ြမနမာနငင၏သစထတလပမCမာ သတြပရမည အေြခအေနြဖစပါသည။ အလနအက� သစထတမCသည သစေတာြပနးတးမCနင သစေတာအတနးအစား ကျဆငးမCက ြဖစေပ;ေစသြဖင ေနရငးေဒသများေပျာကကယကာ ကနးတငးပငး သစေတာေဂဟစနစ၏ ဇဝမျ းစမျးကများ အေပ; 5ခမးေြခာကလျက ရပါသည။

58585858....000051515151....5555 49494949....2222 47474747....0000

0000....0000

20202020....0000

40404040....0000

60606060....0000

1990199019901990 2000200020002000 2005200520052005 2010201020102010

သစေ

တာဖ

းလမး

မသ

စေတ

ာဖးလ

မးမ

သစေ

တာဖ

းလမး

မသ

စေတ

ာဖးလ

မးမ

(%)

(%)

(%)

(%)


((((ကကကက))))

1111 ....11110000 ....89898989 0000 ....95959595

0000

0000 ....4444

0000 ....8888

1111....2222

နစစ

ဉပျမ

းမ'ေ

တာပ

ျကစး

နနး

နစစ

ဉပျမ

းမ'ေ

တာပ

ျကစး

နနး

နစစ

ဉပျမ

းမ'ေ

တာပ

ျကစး

နနး

နစစ

ဉပျမ

းမ'ေ

တာပ

ျကစး

နနး (

%)

(%)

(%)

(%)

ကာလကာလကာလကာလ

((((ခခခခ))))

ပပပပ ((((၉၉၉၉)))) ၁၉၉၀ နင ၂၀၁၀ ြပညနစများအEကား ြမနမာနငငရ (က) သစေတာဖးလbမးမC နင (ခ) နစစဉပျမးမ8 ေတာပျကစးနCနး။


ဇယားဇယားဇယားဇယား((((၁၅၁၅၁၅၁၅)))) ၂၀၀၅၂၀၀၅၂၀၀၅၂၀၀၅----၂၀၀၇၂၀၀၇၂၀၀၇၂၀၀၇ ခနစအတငးခနစအတငးခနစအတငးခနစအတငး ရကကးထားသညရကကးထားသညရကကးထားသညရကကးထားသည Landsat Landsat Landsat Landsat 5ဂဟတဓါတပများမ5ဂဟတဓါတပများမ5ဂဟတဓါတပများမ5ဂဟတဓါတပများမ ထတလပထားသညထတလပထားသညထတလပထားသညထတလပထားသည ြမနမာနငငသစေတာဖးြမနမာနငငသစေတာဖးြမနမာနငငသစေတာဖးြမနမာနငငသစေတာဖးလbမးမCအေြခအေနလbမးမCအေြခအေနလbမးမCအေြခအေနလbမးမCအေြခအေန

အမျးအစားအမျးအစားအမျးအစားအမျးအစား ဧရယာဧရယာဧရယာဧရယာ((((၁၁၁၁၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀ ဟတတာဟတတာဟတတာဟတတာ)))) နငငဧရယာ၏နငငဧရယာ၏နငငဧရယာ၏နငငဧရယာ၏ရာခငနCနးရာခငနCနးရာခငနCနးရာခငနCနး ရကအပပတေတာ ၁၃,၄၄၅ ၁၉.၈၇

ရကအပပငေတာ ၁၈,၃၂၉ ၂၇.၀၉

စစေပါငးသစေတာစစေပါငးသစေတာစစေပါငးသစေတာစစေပါငးသစေတာ ၃၁၃၁၃၁၃၁,,,,၇၇၃၇၇၃၇၇၃၇၇၃ ၄၆၄၆၄၆၄၆....၉၆၉၆၉၆၉၆

အြခားသစပငဖးလbမးသညေြမ ၂၀,၁၁၃ ၂၉.၇၃

အြခား ၁၃,၈၆၉ ၂၀.၅၀

ေရြပင ၁,၉၀၃ ၂.၈၁

စစေပါငးစစေပါငးစစေပါငးစစေပါငး ၆၇၆၇၆၇၆၇,,,,၆၅၈၆၅၈၆၅၈၆၅၈ ၁၀၀၁၀၀၁၀၀၁၀၀ ဇစြမစ။ဇစြမစ။ဇစြမစ။ဇစြမစ။ အေဝးမ စးစမးေလလာြခငး နင ပထဝဝငသတငးအချကအလကဌာနစတ၊ စမကနး

နငစာရငးအငးဌာန၊ သစေတာဦးစးဌာန၊ ၂၀၁၁။

စကပျးေြမချ ထငြခငးစကပျးေြမချ ထငြခငးစကပျးေြမချ ထငြခငးစကပျးေြမချ ထငြခငး

စကပျ းေြမချထငြခငးတင ေကျးလကေနြပညသများမ ထနးချပမCမ စကပျ းေြမချထငြခငး

နင ေြမပကသေသာ သးနများအား စးပားြဖစစကပျးရန အေြပာငရငး၍ ေြမယာချထငြခငး

တလညး ပါဝငပါသည။ သစေတာြပနးတးမCပစအား မျကြမငေလလာEကညရCစစေဆးချကအရ

စကပျ းေြမချထငြခငးသည အလယပငးအပပငးဇန ေြမာကဘကနယစပကသေသာ သစေတာ

ဧရယာ အနားသတတစေလျာကနင ဧရာဝတြမစ နင ြမစသာြမစဝမးေဒသများတင ြဖစေပ;

ေEကာငး ေဖာြပေနပါသည (Leimgruber နငအဖ ၂၀၀၅)။ လဦးေရ တးပားလာြခငးသည

စကပျ းေြမချထငြခငးက တစစတတစပငးအားြဖင တနးအားေပးလျကရ5ပး သဘာဝ ေနရငး

ေဒသများအေပ; သကေရာကမCများစာ ြဖစေပ;ေစကာ 5ပးြပညစသည ေြမအသးချမC မဝါဒနင

စမချကမရြခငးေEကာင ပမဆးရားေစပါသည။

ေရb ေရb ေရb ေရb ေြပာငးေတာငယာစကပျ းြခငးေြပာငးေတာငယာစကပျ းြခငးေြပာငးေတာငယာစကပျ းြခငးေြပာငးေတာငယာစကပျ းြခငး

ေရb ေြပာငးေတာငယာစကပျးြခငးစနစအား ြမနမာနငငေတာငတနးေဒသများတင ေနထင သည တငးရငးသားလမျ းစများက ေဆာငရကေလရ5ပး စကပျးေြမ နင ဖနးဆးေတာ (အနားေပး ထားသညေတာ)များ အလညကျထားရသည စနစြဖစပါသည။ အေရ ေတာငအာရပငမေဒသရ အြခားေနရာများမ သာဓကများအရ လဦးေရကျပါးသည ေဒသများတင ေရb ေြပာငးေတာငယာ စကပျ းြခငးသည စနစတကျ ကျငသးေဆာငရကပါက ေရရညတညတ၍ အကျးရေသာ ေြမအသးချမC စနစတစခြဖစ5ပး ဇဝမျးစမျးကXကယဝမC အေြခအေနကလညး ထနးသမးထား ေစနငပါသည (Pye-Smit ၁၉၉၇)။ ေရb ေြပာငးေတာငယာစနစေEကာင အသားတင သစေတာ ြပနးတးမC မြဖစေပ;လ8ငေသာမ သစေတာဧရယာများ အပငးပငးအစစကြပားေစကာ ေတာအဆင အတနးကျဆငးမCက ပမြဖစေပ;ေစနငသြဖင အချ ေသာမျးစတများ ထနးသမးေရးအတက သငေလျာမCရမည မဟတပါ။


ပပပပ ((((၁၀၁၀၁၀၁၀)))) ၂၀၀၅ ခနစ နင ၂၀၀၇ ခနစတအEကား ရကကးခေသာ Landsat 5ဂဟတဓာတပများမ

ထတယ ထားသည ြမနမာနငင၏ သစေတာဖးလbမးမCအေြခအေန။

ဇစြမစ၊ဇစြမစ၊ဇစြမစ၊ဇစြမစ၊ အေဝးမစးစမးေလလာြခငး နင ပထဝဝငသတငးအချကအလကဌာနစတ၊ စမကနးနင စာရငးအငး ဌာန၊ သစေတာဦးစးဌာန၊ ၂၀၁၁။


Leimgruber နငအဖ (၂၀၀၅) ေဆာငရကခသည ၁၉၉၀ ခနစ နင ၂၀၀၀ ခနစ အတငး

သစေတာဖးလbမးမCေြပာငးလြခငး ေလလာချကအရ ေရb ေြပာငးေတာငယာ အဓက လပကငသည

ချငးြပညနယနင စစကငးတငးေဒသYကးေြမာကပငး နာဂေဒသတတင သစေတာြပနးတးမCနCနး

ြမငမားေEကာငး ေဖာြပခပါသည။ သရာတင ြမနမာနငင၌ ေရb ေြပာငးေတာငယာ စကပျးြခငး

ေEကာင ဇဝမျးစမျးကများအေပ; သကေရာကမCနငစပလျဉး၍ အေသးစတ အချကအလက

အနညးငယသာ ရပါသည။ လဦးေရတးပားမCနCနးြမငမား5ပး သဘာဝသယဇာတအေပ; မခမC

များသည ချငးြပညနယေတာငပငးတင ေရb ေြပာငးေတာငယာစကပျးြခငးေEကာင သစေတာ

ြပနးတးြခငး နင သစေတာအတနးအစားကျဆငးမCတက ြဖစေပ;ေစကာ ပတဝနးကျငဆငရာ

ြပဿနာများက ဆကေရာကေစပါသည (MOPE ၂၀၀၂)။ ချငးြပညနယေတာငပငးတင

ေရb ေြပာငးေတာငယာ စကပျးြခငးေEကာင ပငလယေရမျကနာြပငအထက မတာ ၂၀၀၀ ေအာကရ

သစေတာ အများ အြပား ပျကစးေစ5ပး နတမေတာငအမျးသားဥယျာဉအား 5ခမးေြခာကလျက

ရပါသည (J.C. Eames ၏ ကယတငေတ ရချက)။ ြမနမာနငငတင စကပျးနညးစနစအမျးမျး

နင ထနးသမးေရး လပငနးများအား ဘကစေပါငးစပ ေဆာငရကနငေရးအတက ကနးြမင

လယယာစကပျး နညးစနစများနင ထနးသမးေရးလပငနးဆကစပမCဆငရာ ေလလာမCများ

ထပမေဆာငရကရန လအပလျက ရပါသည။

စကခငးတညေထာငြခငးစကခငးတညေထာငြခငးစကခငးတညေထာငြခငးစကခငးတညေထာငြခငး

ြမနမာနငငတင သစေတာများအား စကခငးများအြဖစ ေြပာငးလြခငးသည ေနရငးေဒသ

များ ေပျာကကယရသည အဓကအေEကာငးအရငးများအနက တစခအပါအဝင ြဖစပါသည။

ြမနမာနငငအလယပငးတင သဘာဝေတာများအား ခတထင၍ က�နးစကခငးများ ကျယကျယ

ြပနြပန စကပျးေနသကသ တနသsာရတငးေဒသYကး ေတာငပငးတင သစေတာများအား

ခတထင၍ ဆအနးစကခငးများ တညေထာငလျကရပါသည (Leimgruber နငအဖ ၂၀၀၅)။

စားသးဆကသေသာ အချ ေသာ စားေသာကကနပစ@ညးများ ဖလေရးနင သဘာဝ ေနရငးေဒသ

များ ထနးသမးေရးအEကား ေြမအသးချမCမဝါဒဆငရာ ဝေရာဓများသည ေရာငလ၍ မရဘ

တညရေနဆ ြဖစပါသည။ အဆပါ ြပဿနာများသည ေဒသအချတင ေတ Eက ရ5ပး အထးသြဖင

သဘာဝေတာများက ခတထငရငးလငး၍ စကခငးများ ကျယကျယြပနြပန စကပျးေနသည

နငငေတာငပငးတင ေတ Eက ေနရပါသည။ စကခငးတညေထာငြခငးေEကာင ေနရငးေဒသများ

ြပနးတးမC တကရကြဖစေပ;ေစသညအြပင လမးေဖာကြခငး၊ အြခားအေြခခ အေဆာကအအများ

တညေဆာကြခငး၊ အလပအကငအခငအလမးများ ဖနတးေပးြခငးတေEကာငလညး လဦးေရ

ကျပါးသည ေဒသများအထသပါ ြပငပမ ခလCသများဝငေရာကမCက အားေပးသကသြဖစကာ

သဘာဝသယဇာတများအေပ; ဖအားပမ သကေရာကေစပါသည။


ကမးရးတနးေနရငးေဒသများအားကမးရးတနးေနရငးေဒသများအားကမးရးတနးေနရငးေဒသများအားကမးရးတနးေနရငးေဒသများအား အြခားေြမအသးချမCသ အြခားေြမအသးချမCသ အြခားေြမအသးချမCသ အြခားေြမအသးချမCသ ေြပာငးေြပာငးေြပာငးေြပာငးလြခငးလြခငးလြခငးလြခငး

ြမနမာနငငရ ကမးရးတနးေဒသများသည ေဆာငးခေရေပျာငကများ၊ (မျးသဉးလနးပါး

အန�ရာယနင ရငဆငေနရေသာ) ဒေရေတာအတငးရ ေရချ လပများ၊ မေကျာငး (Crocodylus porosus) များအပါအဝင များြပားလေသာ ဇဝမျးစမျးကများထနးသမးေရးအတက အလနအေရး

ပါသည ေနရငးေဒသများြဖစပါသည။ အချ ေသာ ဧရယာများသည ရမဆာကနဗငးရငး၏

ကမcာအေရးYကးေရတမေဒသအြဖစ သတမတရန “စ”များနင ကကညမC ရပါသည။ သရာတင

ကမးရးတနးေဒသများ အထးသြဖင ဒေရေတာများတင သစေတာြပနးတးမCသည နငင၏ လကရ

ြပနးတးမCနCနး အြမငဆးဧရယာများတင ပါဝငလျက ရပါသည (Leimgruber နငအဖ ၂၀၀၅) ။

ပ (၁၁) တငေဖာြပထားသကသ ဧရာဝတြမစဝက�နးေပ;ေဒသရ ဒေရေတာဧရယာသည ၁၉၂၄

ခနစတင ၂၅၃,၀၁၈ ဟတတာရေသာလညး ၂၀၀၁ ခနစတင ၁၁၁,၉၃၉ ဟတတာသာ ကျနရ

ပါ သည။

၂၅၀၀၀၀၂၅၀၀၀၀၂၅၀၀၀၀၂၅၀၀၀၀

၅၀၀၀၀၅၀၀၀၀၅၀၀၀၀၅၀၀၀၀

၃၀၀၀၀၀၃၀၀၀၀၀၃၀၀၀၀၀၃၀၀၀၀၀

၁၀၀၀၀၀၁၀၀၀၀၀၁၀၀၀၀၀၁၀၀၀၀၀

၁၅၀၀၀၀၁၅၀၀၀၀၁၅၀၀၀၀၁၅၀၀၀၀

၂၀၀၀၀၀၂၀၀၀၀၀၂၀၀၀၀၀၂၀၀၀၀၀

ဒေရေတာဒေရေတာဒေရေတာဒေရေတာ စကပျ းေြမစကပျ းေြမစကပျ းေြမစကပျ းေြမ အြခားေြမအြခားေြမအြခားေြမအြခားေြမ

၁၉၂၄၁၉၂၄၁၉၂၄၁၉၂၄ ၁၉၅၄၁၉၅၄၁၉၅၄၁၉၅၄ ၁၉၈၀၁၉၈၀၁၉၈၀၁၉၈၀ ၁၉၈၃၁၉၈၃၁၉၈၃၁၉၈၃ ၁၉၉၅၁၉၉၅၁၉၉၅၁၉၉၅၁၉၉၀၁၉၉၀၁၉၉၀၁၉၉၀ ၂၀၀၀၂၀၀၀၂၀၀၀၂၀၀၀ ၂၀၀၁၂၀၀၁၂၀၀၁၂၀၀၁၁၉၇၄၁၉၇၄၁၉၇၄၁၉၇၄

ဧရယ

ာဧရ

ယာ

ဧရယ

ာဧရ

ယာ (( ((

ဟက

တာ

ဟက

တာ

ဟက

တာ

ဟက

တာ )) ))


ပပပပ ((((၁၁၁၁၁၁၁၁)))) ဧရာဝတြမစဝက�နးေပ;ေဒသတင ဒေရေတာများ ေြပာငးလမC။

လနခသည ဆယစနစ (၆) ခအတငး ဒေရေတာဧရယာစစေပါငး ၅၆% သည ပျကစး

ြပနးတးခပါသည။ ဧရာဝတြမစဝက�နးေပ;ေဒသရ ဒေရေတာများ ြပနးတးရသည အေEကာငး

အရငးအချ ရသညအနက ပထမဆးအေEကာငးအရငးမာ ြမစညာေဒသမ လများသည ထငးခတ

ြခငး၊ မးေသးဖတြခငးလပငနးများ လပကငရန ဒေရေတာဧရယာသ ဝငေရာက ခလCလာြခငး

ေEကာင ြဖစပါသည။ သစေတာများအား အေြပာငရငး5ပးပါက စပါးစကပျး5ပး စပါးအထကနCနး

ကျဆငးလာပါက ပဇနကနအြဖစ အသးြပEကပါသည။ ပဇနကနများ အကစစေပါက၍


ေရညစညမးလာေသာအခါ အြခားဒေရေတာဧရယာများသ ေရb ေြပာငးေနထင5ပး အလားတ

ဒေရေတာများ ထတယသးစသညြဖစစဉအား ထပမေဆာငရကEကပါသည။ ထနညးြဖင

လပေရာဂေEကာင ဒေရေတာေဂဟစနစတစခလးအေပ; သကေရာကမCများစာ ြဖစေပ;ေစ5ပး

ဒေရေတာေနရငးေဒသ များအား ဆးရားစာ ပျကစးမC ြဖစေပ;ေစပါသည။

အေြခခအေဆာကအအများတးချ ြခငးအေြခခအေဆာကအအများတးချ ြခငးအေြခခအေဆာကအအများတးချ ြခငးအေြခခအေဆာကအအများတးချ ြခငး

အေရ ေတာငအာရပငမေဒသရ နငငအများစတင စးပားေရးဖ 5ဖးမCနCနး ြမငမားလာြခငး

ေEကာင 5မ ြပ၊ စကမCနင အေြခခအေဆာကအအ ဖ 5ဖးတးတကမCများသညလညး ေEကာကခမနး

လလ တးတကလာခပါသည။ ၎ငးဖ 5ဖးတးတကမCများသည လေလာကသည ကာကယတားဆး

ေရး အစအမများမရသညအခါတင ေဒသတငး ဇဝမျးစမျ းကများအေပ; ဆးကျးသကေရာကမC

များစာြဖစေပ;ေစပါသည။ ဥပမာအားြဖင လမးေဖာကလပြခငးေEကာင သဘာဝေနရငးေဒသများ

အစတစတကြပား၍ ေပျာကကယေစနင5ပး ေတာရငးတရ စ�ာနများ ပျနေနထငကျကစားမCက

အတားအဆးြဖစေစသကသ ယခငက ေဝးလ၍ လအေရာကအေပါကမရသည ေဒသများသ

လများအေြခချေနထငကာ သဘာဝသယဇာတများ ထတယြခငး၊ ေရာငးဝယေဖာကကားြခငးများ

ေဆာငရကရန ပမလယကေစမည ြဖစပါသည။ လမးေဖာကလပြခငးသည လကရအစးရ၏

မဝါဒဆငရာ ဦးစားေပးလပငနးတစရပြဖစ5ပး အြမနလမးမYကးများ တညေဆာကြခငးနင

ခရငချငးဆကလမးများ ေဖာကလပြခငးလပငနးများတင ရငးနးြမပနမCများစာြဖင ေဆာငရကခ

ပါသည။ ၂၀၀၇ ခနစ၌ ြမနမာနငငတင လမးကနယက အရညစစေပါငး ၅၁,၀၀၀ ကလမတာရရာ

၁၉၈၈ ခနစနငန�ငးယဉပါက ဆယစနစ နစခအတငး ၄၄% တးတကလာခပါသည။

ဆညများ တညေဆာကြခငးသည အေြခခအေဆာကအအတးချ မCတင တစခအပါအဝင

ြဖစ၍ ဇဝမျးစမျးကများအေပ; Yကးမားသည သကေရာကမCများ ြဖစေပ;ေစနငပါသည။

ဆညတညေဆာကြခငးေEကာင ြမစညာရ ြမစ၊ ေချာငး ေနရငးေဒသများတင ေရလbမးမးမCများ

ြဖစေပ;ေစနငသကသ ေအာကပငးေဒသများတငလညး ရာသအလက ေရစးဆငးမCက ေြပာငးလ

ေစကာ သနးပချမCများ ြဖစေပ;ေစနငပါသည။ ထအြပင ဆညအများစတင ေအာကပငးေဒသရ

ေရေနသတ� ဝါများ ထနးသမးရနအတက ငါးြဖတသနးသားနငသည လမးများ မထားရသြဖင

ငါးများ ခလCမညေနရာ၊ ဥချမည ေနရာသ သားေရာကသည လမးေEကာငးများအေပ; တကရက

သကေရာကမCြဖစေပ;ေစပါသည (Dugeon ၂၀၀၀)။ အထးသြဖင ဆညတညေဆာကြခငးေEကာင

ေရb ေြပာငးကျကစားတတသည ငါးမျးစတများြဖစသည မျးစ Tor, Neolissochilus ၊ Barbonymus ၊ Seaphiodonichthys နင Schizothorax ေအာကမ cyprinids များ၊ မျးစ Hemibagrus ၊ Sperata နင Rita ေအာကမ large bagrid catfish များအေပ; သကေရာကမC

ြဖစေပ;ေစနငပါသည (Kullander နငအဖ ၂၀၀၄)။ ဆညများတညေဆာကြခငးသည ဇဝမျးစ

မျးကများအေပ;တင သယဝကေသာ သကေရာကမCများလညး ြဖစေပ;ေစနငပါသည။ ဥပမာ -

ဆညတညေဆာကရနအတက လများေြပာငးေရb ေနရာချထားြခငးေEကာင ၎ငးေဒသတင သဘာဝ


သယဇာတအေပ; ေနာကထပဖအားများ သကေရာကေစနငပါသည။ နငင၏စးပားေရးမာ အြခား

နငငများနင န�ငးယဉပါက တစသးတစြခားရလငကစား ြမနမာနငငသညလညး ေဒသတငး

အြခားနငငများ၏ အေြခခအေဆာကအအ ဖ 5ဖးတကမCလ�ငးနငအတ လကပါစးေမျာခပါသည။

ဥပမာ- တရားဝငထတြပနသည ကနးဂဏနးများအရ ၁၉၈၈ ခနစမတငမက ဆညအေရအတက

၁၃၈ ခသာ ရခရာမ ၂၀၁၀ ခနစအကနတင (၂၃၃) ခ ရခသြဖင နစဆနးပါး များြပားလာပါသည

(လ�င ၂၀၁၁)။ သရာတင နငငအတငး ေကျးလကေဒသဖ 5ဖးေရးလပငနးအား အရနအဟန

အြမငဆးအေနအထားြဖင ေဆာငရကေနြခငးေEကာင လမး၊ ဓါတအားလငးနင ဆညတညေဆာက

ြခငး ကသေသာ ေတာရငးတရ စ�ာနများအေပ; အေနာငအယကြဖစေစသည အေြခခအေဆာက

အအ ဖ 5ဖးေရးလပငနးများသည ေနရာေဒသအလက အေတာများများ တညရေနပါသည

(Lynam ၂၀၀၃)။ ဥပမာ- သဘာဝနယေြမ ၂၅% တင လမးများပါဝငေန5ပး အများစမာ ရာသ

အလကသာ သားလာနငသည လမးများြဖစပါသည။

ြမနမာနငင၏ စးပားေရးစတငဖ 5ဖးလာသညအခါ အေြခခအေဆာကအအ တးချ မCနCနး

ပမြမငမားလာမည အလားအလာ ရပါသည။ ဥပမာ- ြမနမာ-တရတ ဓါတေင ပကလငးနင

မးရထားလမးတမာ တညေဆာကေနဆြဖစ5ပး ဇဝမျးစမျ းကများ ေပါXကယဝေသာ အပပငး

မးသစေတာများ တညရရာ တနသsာရတငးေဒသYကးတငလညး ထားဝယေရနကဆပကမး နင

ထငးနငငသ ဆကသယမည ကားလမး၊ ရထားလမးတေဖာကလပရန စစဉေဆာငရကလျက

ရပါသည။ သလငြမစ၏ ေရေဝေရလေဒသတငလညး ေရလbရနနင ေရအားလ8ပစစ ထတလပရန ရညရယချကများြဖင ဆညအေြမာကအြမား တညေဆာကလျက ရပါသည။ ဖ5ဖးေရးစမကနးများ

စတငေဆာငရကြခငးမြပမ မဟာဗျဟာေြမာက ပတဝနးကျငဆငရာ ဆနးစစေလလာမC

ေဆာငရကသငပါသည။ အစးရ၊ အလ ရငများနင သကဆငရာက_များ အေနြဖင ဖ 5ဖးေရး

စမကနးများ ေရးဆရာ၌ ဇဝမျးစမျးကထနးသမးေရးက ေပါငးစညးထညသငးနငေရး လပငနး

စဉများအတက ဦးစားေပး ရငးနးြမပနရန လအပမည ြဖစပါသည။ အေြခခအေဆာကအအ

တးချ ြခငးေEကာင ြဖစေပ;လာမည ဇမျးစမျးကများအေပ; သကေရာကမCများအား ေလျာနညး

ေစေရး Yကတငစမေဆာငရကြခငးသည သကေရာကမCများ ြဖစေပ;5ပးမ ေလျာနညးသကသာရန

ြပနလညေဆာငရကြခငးထက များစာ ပမထေရာကမCရနငပါသည။

ကျးေကျာဝငေရာကလာသညကျးေကျာဝငေရာကလာသညကျးေကျာဝငေရာကလာသညကျးေကျာဝငေရာကလာသညမျးစတများမျးစတများမျးစတများမျးစတများ ြပနပားြခငးြပနပားြခငးြပနပားြခငးြပနပားြခငး

ြမနမာနငင ေနရာေဒသအနအြပားတင တမငရညရယ၍ေသာလညးေကာငး၊ အမတမထင

တကဆငမC အေနြဖငေသာလညးေကာငး ေဒသမျးရငးမဟတသည မျးစတများအား ြပငပမ

စတငတငသငး စကပျး၊ ေမးြမမCများရခေသာလညး ယေနအထ ၎ငးမျးစတများ၏

အကျးသကေရာကမCနငစပလျဉး၍ သေတသနဆငရာ အချကအလက အနညးငယကသာ ေတ ရရ

ေသးပါသည။ ကျးေကျာဝငေရာကလာသည မျးစတများသည အချ ေသာ ေရေနေဂဟစနစများ

အေပ; Yကးမားသည 5ခမးေြခာကမCတစခ ြဖစေစပါသည။ ဥပမာ- ြပငပမ တငသငးလာသည

မျးစတနစခြဖစသည Grass Carp (Ctenopharyngodon idellus) နင ငါးြမစချငး (Labeo


rohita) အား အငးေလးကနတငေတ ရရ5ပး ၎ငးမျးစတ နစခအနက Grass Carp မာ

အငးေလးကနေဂဟစနစအတက 5ခမးေြခာကမCအြဖစ သတမတထားပါသည (Kullander နင

အဖ ၂၀၀၄)။ ြမနမာနငငအလယပငး အပပငးဇနေဒသတငလညး ကျးေကျာဝငေရာကလာသည

အပငမျးစတများသည အဓကေြဖရငးရမည ထနးသမးေရးဆငရာ ကစ@ရပတစခ ြဖစ5ပး

ကန�ာစမး (Prosopis juliflora) ၊ Euphorbia spp. စသည ြပငပမ တငသငး စကပျးခသည

မျးစတများသည အချ ေသာ ဧရယာများတင ေနရာအန ပျ နေပါကေရာကလျက ရပါသည။

သရာတင ေယဘယျအားြဖင ၎ငးကျးေကျာဝငေရာကလာသည မျးစတများ၏ သကေရာက

မCသည ေဒသအလကသာ ြဖစေပ;ြခငး ဟတ/မဟတ၊ အြခား5ခမးေြခာကမCများနင န�ငးယဉပါက

သကေရာကမCပမာဏ ေလျာနညးြခငး ရ/မရ နင ကငးဆငးေလလာမCများ လေလာကစာ မရရ

သြဖင အဆပါြပဿနာအား ခနမနးတကချကရာ၌ ေလ8ာ၍ တကချကထားြခငး ဟတ/မဟတ

တနင စပလျဉး၍မ တတကျကျ မသရေသးပါ။

ညစညမးမCြဖစေပ;ေစြခငးညစညမးမCြဖစေပ;ေစြခငးညစညမးမCြဖစေပ;ေစြခငးညစညမးမCြဖစေပ;ေစြခငး

ြမနမာနငငတင 5မ ြပများတးချလာြခငး၊ စကမCလပငနးများဖ 5ဖးလာြခငးနင စကပျးေရး

လပငနးအား အရနြမင ေဆာငရကလာြခငးတေEကာင ညစညမးမCက ပမြဖစေပ;လာေစပါသည။

ညစညမးမCေEကာင ဇဝမျးစမျးကများအေပ; သကေရာကမC နငစပလျဉးသည သေတသနဆငရာ

အချကအလကများ အနညးငယသာရသြဖင အဆပါ 5ခမးေြခာကမC၏ အေရးပါမCက တကချက

ရနမာ အလနပင ခကခပါသည။ ေဒသတငး အြခားနငငများအေပ; အေြခခ၍ ခနမနးတကချက Eကညပါက ဓါတေဗဒေဆးဝါးများ အသးြပမC များြပားလာြခငးသည ဇဝမျးစမျးကများအေပ;

အဓက5ခမးေြခာကမC တစခအြဖစ တကဆနင5ပး ေကျာရးမသတ� ဝါများ သသာစာ ေလျာနညးလာ

ေစကာ အကျးဆကအေနြဖင စကပျ းေရးလပကငသည ဧရယာရ ငကအေရအတက ကျဆငး

လာမCက ြဖစေပ;ေစမည ြဖစပါသည။ ေရb၊ ေကျာကမျကရတနာ နင အြခားသတ� များ တးေဖာ

ြခငးသည ြမနမာနငငတင ညစညမးမC ြဖစေပ;ေစသည အဓက အေEကာငးအရငးများ ြဖစပါသည။

Moody (၁၉၉၉) (Eberhardt ၂၀၀၃ ၌ ေဖာြပချက) သည ြမနမာနငငတင အYကးစားနင

အေသးစား သတ� တငး (၃၅)ခတင ညစညမးမCဆငရာ 5ခမးေြခာကမCရေEကာငး ေဖ;ြပထား

ပါသည။ လကရ သတ� တးေဖ;ြခငးဆငရာ ဥပေဒအား ပမခငမာေစေရးအတက ပတဝနးကျင

ဆငရာ အကျးသကေရာကမC ေလလာဆနးစစချက နင လပငနးေဆာငရကရာ၌ လကနာရမည

“စ” များ ပါဝငေစရန ြပနလည ြပြပငသငပါသည။ အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရကရာ၌

ဥပေဒပါ ြပဌာနးသတမတချကများအား လကနာမC ရ/ မရ YကးEကပကပကမCသညလညး

ဥပေဒရCေထာငအရ အေရးပါသည လပငနးတစရပ ြဖစပါသည။ အYကးစား သတ� တငးများမ

ပတဝနးကျင ပျကစးေစသည စနပစပစ@ညးများနင အဆပအေတာကများ ထကရသြဖင အစးရ

အေနြဖင ထနးချပရန ေဆာငရကမCများရေသာလညး ဧရာဝတနင ချငးတငးြမစ အထကပငး

တတင ေရbကျငသညလပငနးမ မာကျရ စနပစမCများ ရေနဆြဖစပါသည (Eberhardt ၂၀၀၃)။


၃၃၃၃....၉ ၉ ၉ ၉ အေြခခအေEကာငးအရငးများအေြခခအေEကာငးအရငးများအေြခခအေEကာငးအရငးများအေြခခအေEကာငးအရငးများ

စပားေရးတးတကစပားေရးတးတကစပားေရးတးတကစပားေရးတးတကလာြခငးနငလာြခငးနငလာြခငးနငလာြခငးနင သယဇာတသးစမCများြပားလာြခငးသယဇာတသးစမCများြပားလာြခငးသယဇာတသးစမCများြပားလာြခငးသယဇာတသးစမCများြပားလာြခငး

စးပားေရးတးတကလာြခငးနင လဦးေရများြပားလာြခငးေEကာင သယဇာတသးစမC

များြပားလာြခငးသည ြမနမာနငင ဇဝမျးစမျးကများ ဆးရCးရြခငး၏ အဓကအေEကာငးအရငး

များ ြဖစပါသည။ အမနးချငးနငငများမ စးပားေရးဖ 5ဖးလာမCနင ဝယလအား ြမငမားလာြခငး

သညလညး နငင၏သဘာဝသယဇာတများ ထတယမCက များြပားလာေစပါသည။

ေဂဟေြခရာ (Ecological footprint) တငးတာမC သမဟတ သဘာဝမ လသားများ၏

လအပချက ေလလာမCအရ ၂၀၀၀ ြပညနစတင ကမcာေပ;တင လတစဦးအတက ေဂဟအXကငး

(Ecological remainder) ၀.၂၄ ဟတတာကျနရ5ပး ြမနမာနငင၏ သယဇာတသးစမCသည

ေဂဟစမးရည(Ecological capacity) ေအာက များစာေလျာနညး ေနေသးေEကာငး ေဖာြပခ

ပါသည (Venetoulis နငအဖ ၂၀၀၄)။ သရာတင အဆပါေဂဟအXကငးများအား ထနးသမး

ထားရမညအစား ထတလပ၍ နငငြခားတငပေရာငးချြခငးြဖင အြခားနငငများမ သးစလျက

ရပါသည။ ြမနမာနငငတင သဘာဝဓါတေင ၊ သစေတာထကပစ@ညးများနင အြခားသဘာဝ

သယဇာတများအား နငငြခားသတငပေရာငးချလျကရရာ အလားတကစ@ရပများ များစာေတ Eက ေနရပါသည။ ြမနမာနငင၏ စးပားေရး ဖ 5ဖးလာမCသည နငင၏ သဘာဝသယဇာတများအေပ;

ဖအားများ ပမ သကေရာကေစနငသကသ ဇဝမျးစမျးကများ ထနးသမးေရးအတက လအပသည

အရငးအြမစများကလညး ပမ ပပးေပးနငဖယရေEကာငး ေမ8ာလငရပါသည။

ဆငးရနမးပါးမCဆငးရနမးပါးမCဆငးရနမးပါးမCဆငးရနမးပါးမC

ြမနမာနငင လဦးေရအများစသည ေကျးလကေဒသများတငေနထငEက5ပး အများအားြဖင

ဆငးရနမးပါးမCသတမတအဆငြဖစသည တစေနဝငေင အေမရကနေဒ;လာ တစေဒ;လာ

ေအာကသာရရ၍ ရပတညလျက ရပါသည။ ထေEကာင သဘာဝသယဇာတများအေပ; မခမCြမငမား

5ပး အထးသြဖင ေတာငေပ;ေဒသများတင ပမများြပားပါသည။ အများအားြဖင ေကျးလကေဒသ

ေန ြပညသများ၏ သဘာဝသယဇာတသးစမCသည ေရရညတညတသည အလားအလာရသညဟ

ဆနငပါသည။ သရာတင ြပငပမ စးပားေရးဖ 5ဖးမCတနးအားများ၊ လဦးေရတးပားလာမCနင

ေြမရားပါးလာမCစသည အမျးမျးေသာအေEကာငးအရငးတေEကာင သဘာဝသယဇာတသးစမCသည

ေရရညတညတမCမရဘ သဘာဝေနရငးေဒသများ ယယငးပျကစး ေပျာကကယမCက ြဖစေပ;ေစ

နငပါသည။ ဆယစနစချ၍ လကနကကငတကပများ ြဖစေပ;ေနသည ဧရယာများတင

ေထာငေသာငးချေသာ ြပညသများသည ၎ငးတ၏ လယယာေြမများက စနလbတထကေြပး

ေနရသြဖင ြပဿနာများအား ပမဆးရားေစပါသည။ ဆငးရနမးပါးမCနင ြမနမာနငင ေတာငေပ;

ေဒသများ၌ ေြမယာပျကစးမC (land degradation) သည အြပနအလန ဆကစပလျကရ5ပး

အဆပါကငးဆကအား ြဖတေတာကရနမာ အလနပငခကခပါသည (Eberhardt ၂၀၀၃)။

ထေEကာင ဇဝမျးစမျးကများထနးသမးေရး ရညရယချကများ ြပညဝ5ပး ေဒသခြပညသများ


အတက အကျးေကျးဇးရရေစမည သဘာဝသယဇာတ စမအပချပမCနညးလမးများ ချမတ

ေဆာငရကရန လအပလျက ရပါသည။ ကစ@ရပအေတာများများတင အဆပါ စမအပချပမC

နညးလမးများသည အဖအစညးဆငရာစမးေဆာငရည၊ ေြမအသးချမC မဝါဒနင စမချက ေရးဆ

ြခငး စသည ေြဖရငးေဆာငရကရန ကစ@ရပများအား တစ5ပငနက ေြဖရငးမC အေပ;တငလညး

မခေနမည ြဖစပါသည။

စမးေဆာငရစမးေဆာငရစမးေဆာငရစမးေဆာငရညမြပညဝမCညမြပညဝမCညမြပညဝမCညမြပညဝမC

အစးရဌာန၊ အဖအစညးများသည ဇဝမျ းစမျးကများထနးသမးေရးအတက အဓက

တာဝနရ5ပး ၎ငးတတင ရနပေငနင နညးပညာဆငရာ လအပချကများရသြဖင လပငနး

အေကာငအထညေဖ;ေဆာငရကရာတင အကနအသတများစာ ရပါသည။ ဥပမာ- သဘာဝ

ဝနးကျငနင သားငကတရ စ�ာနထနးသမးေရးဌာနသည ၎ငး၏တာဝနများ ေဆာငရကနငရန

ရနပေင၊ လနင ပစ@ညးအငအား လေလာကမCမရပါ (Clerke ၁၉၉၉)။ ထနးသမးေရးလပငနးများ

ေဆာငရကရနတာဝနရသည အစးရအဖအစညးအများစတင ဝနထမးများ၏ စတဓါတေရးရာ

ကျဆငးေနြခငး၊ လပငနးေဆာငရကမCအတက မကလးမရြခငး နင ေလကျငသငတနးေပးမCများ

မေဆာငရကနငြခငးများ စသည အခကအခများနင ရငဆငေနရပါသည။ NGO များ၊

ပညာေရးဆငရာ အဖအစညးများအေနြဖင ထနးသမးေရးလပငနးများ ေဆာငရကလျကရသည

အဓက အစးရအဖအစညးများအတက စမးေဆာငရည ြမငတငေပးသည အခနးက_မ

ပါဝငေဆာငရကနငသြဖင အဆပါအခကအခများသည ၎ငးအဖ အစညးများအတက အခငအလမး များပင ြဖစပါသည။

ပတဝနးကျငထနးသမးေရးဆငရာပတဝနးကျငထနးသမးေရးဆငရာပတဝနးကျငထနးသမးေရးဆငရာပတဝနးကျငထနးသမးေရးဆငရာ အကာအကယအတားအဆးများမရြခငးအကာအကယအတားအဆးများမရြခငးအကာအကယအတားအဆးများမရြခငးအကာအကယအတားအဆးများမရြခငး

နငငြခားေငရရနငသည အြခားအရငးအြမစများမရြခငးေEကာင ြမနမာအစးရအေနြဖင

သဘာဝသယဇာတများထတယြခငးသည နငငြခားအရနေင ထားရေရးအတက အေကာငးဆး

နညးလမးအြဖစ ထငြမငယဆလာခပါသည (Eberhardt ၂၀၀၃)။ အစးရမ စးပားြဖစ

သစထတြခငး၊ ေရအားလ8ပစစထတလပြခငးနင ငါး၊ ပစနစသည ေရထကပစ@ညး ေမးြမေရး

လပငနးများ ဖ 5ဖးတးတကေအာငေဆာငရကြခငး အပါအဝင ပကန နငငြခား တငပေရးမဝါဒ

များစာ ချမတေဆာငရကလျက ရပါသည။ ထသမဝါဒများ အေကာငအထညေဖ;ေဆာငရကရာ၌

သငေလျာသည ဇဝမျးစမျးကထနးသမးေရး အစအမများက အေလးအနက ထညသငးစဉးစား

ေဆာငရကသငပါသည။ ယခအခါ ပတဝနးကျငထနးသမးေရးဥပေဒအား မEကမးေရးဆလျက

ရရာ ၎ငးဥပေဒ ထတြပန5ပးပါက မဝါဒနင လပငနးအစအစဉများ ချမတရာတင လကရ

ပတဝနးကျငထနးသမးေရးဆငရာ အကာအကယအတားအဆးများမရသည အေြခအေနအား

ကစားနငမညဟ ေမ8ာလငရပါသည။ ပတဝနးကျငဆငရာ အကျးသကေရာကမC ေလလာဆနးစစ

ချကများက ကျယကျယြပနြပန ေဆာငရကသင၍ ေလလာေတ ရချကများကလညး အေလးထား


ထညသငးစဉးစား သငပါသည။ ထအတ အစးရအေနြဖင ဆးြဖတချကချမတရာတငလညး

အထးသြဖင စကပျးေရး၊ သစေတာ၊ ငါးလပငနး၊ သတ� တးေဖ;ြခငးနင စမးအင က_များတင

ဇဝမျးစမျ းကထနးသမးေရးက အေရးတYကး ထညသငးစဉးစား ေဆာငရကသားရန လအပ

ပါသည။

5ပးြပညစသည5ပးြပညစသည5ပးြပညစသည5ပးြပညစသည ေြမအသးချမCမဝါဒနငေြမအသးချမCမဝါဒနငေြမအသးချမCမဝါဒနငေြမအသးချမCမဝါဒနင စမချကမရြခငးစမချကမရြခငးစမချကမရြခငးစမချကမရြခငး

ြမနမာနငငတင ေြမအားလးသည နငငေတာပငြဖစ5ပး ေြမအသးချခငအား အသးချသည

ပစေပ;မတည၍ ကာလတစခသတမတကာ ခငြပေပးေလရပါသည (Eberhardt ၂၀၀၃)။

ေြမအသးချခငြပသည စနစများသည ေတာငေပ;ေဒသအများစတင နငငေတာမ ထတြပနထား

သည ဥပေဒများအရ အတညြပထားြခငးမရသည ေဒသအလက သတမတထားေသာ ဓေလ

ထးတမးစဉလာအရ ရပငခငများအေပ;တင မတညပါသည (Eberhardt ၂၀၀၃)။ အကျးဆက

အေနြဖင နငငေတာ၏ ကယအားကယကးမဝါဒအရ အြခားအသးချမCအတက ရညရယလျက

ေြမယာခေဝချထားြခငး၊ စကပျ းေရး လပငနးရငများမ စးပားြဖစစကခငးများ တညေထာငလာ

ြခငးတေEကာင ေကျးလကေန ေဒသခြပညသများမာ ေြမယာလကလတဆးရCးရမည အေြခအေန

နင ရငဆငEကေတရနငပါသည။ ထအြပင ေြမယာအြငငးပားမC ြပဿနာများအား ေြဖရငးရန

အတက ေြမအသးချမCမဝါဒမရြခငးေEကာင အေြခအေနက ပမဆးရားေစပါသည (Eberhardt

၂၀၀၃)။ ေဒသခြပညသများ ေြမယာဆးရCးမCေEကာင ေတာငယာစကပျ းရာတင ဖနးဆးသကတမး

ေလျာကျလာြခငး သမဟတ မတေစာက၍ သးနအထကနCနးနညးသည ေလ8ာေစာကများတင စကပျ းရြခငးတေEကာင ပတဝနးကျင ယယငးပျကစးမCက ပမ၍ အလယတက ြဖစေပ;ေစနင

ပါသည (Eberhardt ၂၀၀၃)။ ထအြပင ဆအနးနင ပေလာပန ကသေသာ စးပားြဖစ

သးနစကခငးများ အထနးအချပမရ တးချ စကပျးြခငးသည သစေတာများ ကျယကျယြပနြပန

ခတထငြခငးက ြဖစေပ;ေစပါသည။ ထေEကာင ေကျးလကြပညသများ၏ လမCဘဝ ေရရညဖ 5ဖး

တးတကေရး၊ ဇဝမျးစမျးကထနးသမးေရးတနင လကေလျာညေထရမည 5ပးြပညစသည

ေြမအသးချမC မဝါဒ နင စမချက ေရးဆေဆာငရကေရးသည အေရးတYကး လအပချကတစခ


သဘာဝသသဘာဝသသဘာဝသသဘာဝသယဇာတတနဖးအားယဇာတတနဖးအားယဇာတတနဖးအားယဇာတတနဖးအားေလ8ာေလ8ာေလ8ာေလ8ာတကြခငးတကြခငးတကြခငးတကြခငး

ကမcာေနရာအနအြပားတင သဘာဝသယဇာတတနဖးအား တကရကအသးြပနငသည

တနဖးအေပ;တငသာ ေဈးကကေပါကေဈးအြဖစ သတမတေလရ5ပး သယဝကတနဖးများ၊

အြခားေရးချယအသးြပနငသည တနဖးနင အသကရငသနရပတညေရးဆငရာ တနဖးများက

လျစလျရCထားေလ ရပါသည။ ေယဘယျအားြဖင သဘာဝသယဇာတတနဖးအား များစာ

ေလ8ာတကေလရပါသည။ ၎ငးအေြခအေနအား ြမနမာနငငတင ကျယကျယြပနြပန ေတ ြမင

ေနရ5ပး သဘာဝသယဇာတများနင စပလျဉး၍ ဆးြဖတချကချမတရာတင ပမနအားြဖင သစ

သမဟတ ေရအားလ8ပစစမ ရရမည ဝငေငကသေသာ ၎ငးတ၏ တကရကအသးချနငသည


တနဖးေပ;တငသာ အေြခခစဉးစားေလ ရပါသည။ ေယဘယျအားြဖင သဘာဝသယဇာတများ

ထတယြခငးေEကာင လတတေလာ ရရမည အကျးအြမတသည သယဇာတထနးသမးြခငးြဖင

ေရေဝေရလေဒသများ အကာအကယေပးြခငး၊ ေြမဆတကစားမCက ထနးသမးေပးြခငး သမဟတ

အြခားဝနေဆာငမCများရရြခငး စသည ေရရည တြဖညးြဖညးရရမည အကျးေကျးဇးများထက

ပ၍ ဆေဆာငမC ရေစပါသည။ သဘာဝသယဇာတများ၏ အေရးYကးဆးေသာ တနဖးအများစ

အထးသြဖင အသကရင ရပတညေရးဆငရာ တနဖးများမာ အေရအတကအားြဖင လယကစာ

ေဖ;ြပနငမည မဟတပါ။ ကမcာလးဆငရာေလလာမCတစရပအရ ရာသဥတထနးညေပးြခငး၊ ေရ

နင စားနပရက�ာ ေထာကပေပးြခငး အပါအဝင ေဂဟစနစ (၁၇) ခ၏ စစေပါငးတနဖးသည

နစစဉအေမရကနေဒ;လာ ၁၆ ထရလယ မ ၅၄ ထရလယထ ရေEကာငး ခနမနးထားပါသည

(Costanza နငအဖ ၁၉၉၇)။ ထအြပင ကေမcာဒးယား၊ လာအ၊ ထငးနင ဗယကနမနငငတ၌

ေဆာငရကခသည ဖ 5ဖးတးတကေရးက_တင သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမများ၏ အခနး

က_အား ြပနလညသးသပသညစမကနး (ICEM ၂၀၀၃) နင တရတနငငတင သဘာဝ

သစေတာ များ၏ အခနးက_အား ြပနလညသးသပသည စမကနး (Mack Kinnon နငအဖ

၂၀၀၁) အပါအဝင အာရတင ေဆာငရကခသည စမကနးများစာက သဘာဝသယဇာတများ၏

စးပားေရး ဆငရာ တနဖးများက ထငထငရားရား ြပသခပါသည။ ြမနမာနငငတငလညး

ဆးြဖတချက ချမတသည လပငနးစဉများ၌ သဘာဝသယဇာတများ၏ တနဖးအား အြပညအဝ

ထညသငး တကချကနငရန အလားတ နညးလမးများ အသးြပ ေဆာငရကနငပါသည။ အထးသြဖင လကရနင အနာဂတ နငငြခားရငးနးြမပနသများမ ၎ငးတ၏ ရငးနးြမပနမCအတက

သဘာဝ သယဇာတအခန ေပးေဆာငြခငးြဖငလညးေကာငး၊ သငေလျာသည သကေရာကမC

ေလ8ာချေရး အစအမများ ေဆာငရကြခငးြဖငလညးေကာငး စးပားေရးဆငရာ ကနကျစရတ

အြပညအဝက ေပးေလျာေစနငသည အခငအလမးများ ြဖစေပ;ေစနငပါသည။ ထအြပင

ြမနမာနငင ေဂဟစနစများမ ရရသည ဝနေဆာငမCအမျးမျးအတက အကျးခစားခငရသများမ

ထနးသမးေရး လပငနးများတင ၎ငးတကယတင ပါဝငေဆာငရကနငရန အလငာ “ကာဗန

ေလ8ာချြခငးအတက ေပးေချြခငး” (Carbon Offset Payments)၊ “ပတဝနးကျငဝနေဆာငမC

အတက ေပးေချြခငး” (Payment for Environmental Services) ၊ “သဘာဝအတက ြပနလည

ေပးဆပြခငး” (Debt-for-Nature Swaps) ကသေသာ ရနပေငေထာကပမC အစအစဉများ

ကလညး ချမတေဆာငရကနငပါသည။

ထနးသမးေရးလပငနးများအတကထနးသမးေရးလပငနးများအတကထနးသမးေရးလပငနးများအတကထနးသမးေရးလပငနးများအတက ေအာကေြခသာမနြပညသများအားေအာကေြခသာမနြပညသများအားေအာကေြခသာမနြပညသများအားေအာကေြခသာမနြပညသများအား ေထာေထာေထာေထာကပမCမရြခငးကပမCမရြခငးကပမCမရြခငးကပမCမရြခငး

ေယဘယျအားြဖင ြမနမာလမျ းများသည ထနးသမးေရးလပငနး ရညရယချကများက

ေထာကခအားေပးEကေသာလညး သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမ အနးပတဝနးကျငတင ေနထင

Eကသည ေကျးလကြပညသများမာ သဘာဝနယေြမ စမအပချပမCကသေသာ ထနးသမးေရး

လပငနး ေဆာငရကချကများက အားေပးကညမC မြပနငEကေပ (Clarke ၁၉၉၉)။ အေEကာငးမာ


ထနးသမးေရးလပငနး ရညရယချကများနင စပလျဉး၍ ြပညသများ၏ အသနညးပါးြခငး၊

သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမများမ ရရသည အကျးေကျးဇးများက ေဒသခများ ခစားနငရန

သတမတထားသည နညးလမးများမရြခငး၊ ထနးသမးေရးလပငနးများ ေဆာငရကရာတင

ေဒသခများ ပါဝငေဆာငရကနငသည အခငအလမးများ မရြခငးတေEကာင ြဖစပါသည။ NGO

များနင ပညာေရးဆငရာ အဖအစညးများအေနြဖင ေအာကေြခ သာမနြပညသများအား ေထာကပ

ေပးနငသည နညးလမးများ ရပါသည။ ၎ငးတတင အသပညာေပး လပငနးများမတစဆင

ြပညသများ၏ သေဘာထားခယချကများ ေြပာငးလလာေစရန ေဆာငရကြခငး၊ ဇဝမျးစမျးက

များအေပ; ထခကမCမြဖစေစဘ ေကျးလကြပညသများ၏ အသကေမးဝမးေကျာငး လပငနးများ

က အကျ းြပနငမည ထနးသမးေရးနညးလမးများက ြမငတငေဆာငရကြခငး၊ အစးရမ

ေဆာငရကလျကရေသာ ထနးသမးေရးလပငနးများ (သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမ စမအပချပ

ြခငးကသေသာ) နင ေဒသခြပညသများအEကား ေပါငးကးဆကစပေပးြခငး၊ ေအာကေြခ

သာမနြပညသများ ပးေပါငးပါဝငမC ြမငတငရနအတက ေနရာေဒသအလက ထနးသမးေရး

လပငနးများအား သမားရးကျမဟတသည နညးလမးြဖင ေဆာငရကြခငး စသညတ ပါဝင

ပါသည။

ကမcာရာသဥတေြပာငးလလာြခငးကမcာရာသဥတေြပာငးလလာြခငးကမcာရာသဥတေြပာငးလလာြခငးကမcာရာသဥတေြပာငးလလာြခငး

ြမနမာနငငတင ကမcာရာသဥတ ေြပာငးလြခငးေEကာင ဇဝမျးစမျးကများအေပ;

သကေရာကမCနင စပလျဉး၍ သေတသနြပ ေလလာချကများ မရေသးေသာလညး ေနရာေဒသ အေတာများများတင အပချနြမငတကမCနင ရငဆငEကေတေနရပါသည (ပ ၁၂)။ ကမcာအြခား

ေနရာေဒသများတင ေလလာချကများအရ ရာသဥတေြပာငးလြခငး အကျးဆကက အချ ေသာ

ေဂဟစနစများ ခစားေနရေEကာငးနင ြမငတကလာေသာ အေြခအေနနင အေEကာငးအရာများ

ေEကာင ကာလတစခတင ရာသဥတဆငရာအြမငဆးမ8ေြခတစခသ ေရာကရနငေEကာငး တငြပခ

ပါသည (IPCC ၂၀၀၁)။ ကမcာရာသဥတေြပာငးလမCသည ြမနမာနငင၏ ဇဝမျးစ မျးကများ

အေပ;တငလညး ြပငးထနစာ ဂယကရကခတေစနငသည အလားအလာများရသြဖင 5ခမး

ေြခာကမCတစခအေနြဖင ထညသငးစဉးစားသငပါသည။

ကလသမဂgရာသဥတေြပာငးလမCကနဗငးရငးဆငရာမေဘာငေအာကမ ေဆာငရကခသည

ကနဦးအမျးသားဆကသယေရးစမကနးမ ေလလာခနမနးချကအရ ေနာငနစေပါငး(၃၀) အတငး

ြမနမာနငင ေဒသအများစတင အပချန ၁ ဒဂရစငတဂရတ ြမငတကလာနင5ပး စကပျးေရး၊

သစေတာ၊ ဇဝမျးစမျးကများ၊ ေရအရငးအြမစများ၊ ကျနးမာေရးနင သဘာဝေဘးအန�ရာယ

ြဖစေပ;မCတ အေပ; သကေရာကမC ရေစနငပါသည။ ၂၀၀၈ ခနစတင ြမနမာနငငေအာကပငး၌

နာဂစ ဆငကလနးမနတငး တကခတမCေEကာင ၎ငးသဘာဝ ေဘးအန�ရာယအတငး လ

၁၀၀,၀၀၀ ေကျာ ေသဆးခပါသည။ ဧရာဝတြမစဝက�နးေပ;ေဒသရ ဒေရေတာများ ထခက

ပျကစး၍ ဇဝဟနချက ဆးရားစာ ပျကစးခပါသည။ မနတငးဒဏခရသည ေကျးရာများတင


XကကကျေရာကမC များြပားလာသြဖင စပါးခငးများ ဖျကဆးခရ5ပး စားနပရက�ာ မဖလသည

ြပဿနာအား ပမဆးရားေစခပါသည။ ထေEကာင အနာဂတကာလတင ရာသဥတေြပာငးလမCနင

လကေလျာ ညေထြပမမCဆငရာ အလားအလာများ တးတကေကာငးမနလာေစေရးအတက

ဇဝမျးစမျ းကထနးသမးြခငး လပငနးများအား Yကတငသတြပ၍ ေဆာငရကသားရန လအပ

မည ြဖစပါသည။ ရာသဥတ ေြပာငးလမCသည လကရနCနးအတငး ဆကလကြဖစေပ;ေနပါက

အထးသြဖင အြမငပငး ေနရငးေဒသများသညလညး 5ခမးေြခာကမC နင ရငဆငနငရဖယ

ရပါသည။

၀၀၀၀ ---- ၀၀၀၀....၅၅၅၅

၀၀၀၀....၅၅၅၅ ---- ၀၀၀၀....၇၇၇၇

၀၀၀၀....၇၇၇၇ ---- ၀၀၀၀....၉၉၉၉

၀၀၀၀....၉၉၉၉ ---- ၁၁၁၁....၁၁၁၁

၁၁၁၁....၁၁၁၁ ---- ၁၁၁၁....၃၃၃၃

ပပပပ ((((၁၂၁၂၁၂၁၂)))) ၁၉၇၀ ခနစ နင ၂၀၃၉ ခနစအတငး ြမနမာနငငတင အပချနြမငတကလာနငမC အလားအလာ။

ဇစြမစ၊ဇစြမစ၊ဇစြမစ၊ဇစြမစ၊ ပတဝနးကျငထနးသမးေရးအမျးသားေကာမရင (၂၀၁၁)။


အခနး အခနး အခနး အခနး ((((၄၄၄၄))))

““““ထနးသမးထနးသမးထနးသမးထနးသမးေရးေရးေရးေရး ဦးစားေပးဦးစားေပးဦးစားေပးဦးစားေပးအဆငများအဆငများအဆငများအဆငများနင အဓက နင အဓက နင အဓက နင အဓက 5ခမးေြခာကမCများ5ခမးေြခာကမCများ5ခမးေြခာကမCများ5ခမးေြခာကမCများ””””

၄၄၄၄....၁ ၁ ၁ ၁ ထနးထနးထနးထနးသမးေရးသမးေရးသမးေရးသမးေရး ဦးစားေပးဦးစားေပးဦးစားေပးဦးစားေပးအဆငအဆငအဆငအဆငများများများများ

ဇဝမျးစမျ းကများက ေရရညတညတစာ စမအပချပလပကငရနအတက ရငးနးြမပန

ရာတင ရနငသမ8အရငးအြမစများက စနစတကျအသးချနငရနအတက ဇဝမျးစမျးက

ထနးသမးေရးဧရယာများအား မဟာဗျဟာေြမာက ဦးစားေပးအဆငများ သတမတရန မြဖစမေန

လအပသည။ ြမနမာနငငတင နငငအဆင ဇဝမျးစမျးက မဟာဗျဟာနင လပငနးစမချက

(NBSAP) မေရးဆမ ၂၀၀၃ ခနစနင ၂၀၀၄ ခနစများအတငး နယပယမျးစမ က�မးကျငသများ၊ အစးရမဟတေသာ အဖအစညးများ၊ ပညာရပပငးဆငရာ တက] သလများနင အလ ရင

ေအဂျငစများမ ကယစားလယများပါဝငေသာ ထနးသမးကာကယေရး ဦးစားေပးသတမတေရး

အလပရေဆးေနးပ (၂) ခက ကျငးပနငခသည (BirdLife International ၂၀၀၅)။ အဆပါ

အလပရေဆးေနးပများသည နငငအတငး ဇဝမျးစမျးကများ ထနးသမးေရးဆငရာ အေကာငး

ဆးနင အြပညစဆး YကးပမးေဆာငရကမCြဖစသည။ အလပရေဆးေနးပမရရေသာ ထနးသမး

ကာကယေရးရလဒများအား ြပနလညသးသပ၍ ြမနမာနငင၏ NBSAP ေရးဆရာတင

ထညသငးအသးြပခသည။

ထနးသမးေရးရလဒများက ြမနမာနငငတင ထနးသမးေရး ရငးနးြမပနမCအတက

ဇဝဆငရာဦးစားေပးလပငနးများ သတမတရာတင အေြခခအြဖစ အသးြပခသည။ ထနးသမးေရး

ရလဒများမာ ကမcာဇဝမျးစမျးကများ ေရရညတညတမCက ြမငတငရနအတက ကာကယရမည

မျးစတများ၊ ကျကစားရာေဒသများနင ထနးသမးေရးဆကစပဧရယာများတ ပါဝငသည

အချကအလကများ ြဖစသည။ အဆပါရလဒများြဖင ထနးသမးေရးလပငနးစဉများ သတမတ

ြခငးနင သယဇာတအရငးအြမစများ လျာထားြခငး၊ လပငနးေအာငြမငမCက တငးတာနငမည

စနင အညbနးများ သတမတြခငးတက ေဆာငရကနငသည။ ထနးသမးေရးရလဒများက

မျးသဉးြခငးမေရာငရားြခငး(မျးစတရလဒ)၊ ကျကစားရာေဒသများကာကယြခငး (ကျကစား

ေဒသရလဒများ) နင ထနးသမးေရးဆကစပဧရယာများ ဖနတးြခငး (ထနးသမးေရးဆကစပ

ဧရယာရလဒ) ဟ၍ အဆင (၃) ဆင ခြခားထားသည။

ထနးသမးေရးရလဒများက မျးစတရလဒ၊ ကျကစားေဒသရလဒနင ထနးသမးေရး

ဆကစပဧရယာရလဒဟ၍ အစအစဉတကျ ခြခားသတမတထားသည။ မျးစတရလဒများမာ

ကမcာအဆင မျးသဉးရနအန�ရာယရေသာ မျးစတများက (IUCN ၏ မျးသဉးရန အန�ရာယ

ရမCနင ရားပါးမC သတမတချကနငအည) ြပစသတမတ ထားြခငးြဖစသည။ ဤသတမတချက

တင သတငးအချကအလက အြပညအစမရရေသာ မျးစတများအား ဆကလက သေတသနြပရန

နင ထနးသမးေရးလပငနးစဉတင ထညသငးြခငးမြပေပ။ ထအြပင ကမcာအဆင မဟတဘ

ေဒသအဆင မျးသဉးရန အန�ရာယရေသာ မျးစတများကလညး ဖယထတထားသည။ ၎ငးတက


နငငအဆင သမဟတ ေဒသတငးအဆင ထနးသမးေရး ဦးစားေပးလပငနးတင ထညသငး

စဉးစားသည။ အေြခခအားြဖင ကမcာအဆင မျးသဉးရန အန�ရာယရမCမ လတကငး သားပါက

မျးစတရလဒက ြဖညဆညးနငမညြဖစ5ပး IUCN ၏ မျးသဉးရန အန�ရာယရ မျးစတစာရငးမ

ပယဖျက5ပးလညး ြဖစသည။

ထနးသမးေရးရလဒများသည ကမcာအဆင ဇဝမျးစမျ းက ထနးသမးကာကယရန

လျာထားချကများြဖစသြဖင ၎ငးတက ကမcာအဆငအေပ;တင အေြခခရန အေရးYကးသည။

NBSAP မEကမး ြပစေရးဆေရးအဖသည ြမနမာနငင၏ မျးစတရလဒများက သတမတရာတင

IUCN မျးသဉးရန အန�ရာယရမျ းစတစာရငး (၂၀၀၉) အေပ;တင အေြခခ၍ ပျကစးြပနးတးမC

အန�ရာယရ မျးစတများက သတမတခသည။ အဘယေEကာငဆေသာ အလပရေဆးေနးပများ

ြပလပစဉက ေဖာြပပါ IUCN မျးစတစာရငးမာ ကမcာအဆင မျးစတများ ထနးသမးကာကယ

ေရး အဆငသတမတရာတင အေကာငးဆးကယစားြပေသာ အေြခခသတငးအရငးအြမစ

ြဖစေသာေEကာငြဖစသည။ ြမနမာနငငတင ကမcာအဆငမျးသဉးရနအန�ရာယရေသာ မျးစတများ

စာရငး (မEကမး)ြပစရာတင IUCN မျးစတစာရငး အေပ;တင အေြခခသတမတ5ပးေနာက

ြပနလညသးသပ အတညြပခသည။ မျးစတများက အေကာငးဆး ထနးသမးကာကယရန

အတက ၎ငးတရငသန ကျကစားရာ ေဒသကနယကများက ထနးသမးကာကယရန အလန

အေရးYကးေသာေEကာင မျးစတများ သတမတ5ပးေနာက ဒတယအဆငအေနြဖင အဆပါမျ းစတ

များကျကစားရာ အေရးYကးဇဝမျးစမျးကဧရယာ (KBA)များအား သတမတစာရငးြပစရန ြဖစသည။ KBA များ သတမတရနအတက အေရးအYကးဆး စမာ အဆပါဧရယာအတငး

ကမcာအဆင ရားပါးေသာ မျးစတတစမျး သမဟတ တစမျးထကပ၍ ပမနေတရြခငးြဖစသည။

ဦးေရ၊ အရယအစားနင အနညးဆး ဧရယာလအပချကဆငရာ အေသးစတကနးဂဏနး

အချကအလကများ မရရနငေသာ အေြခအေနတင အဆပါမျးစတ၏ ေဂဟဆငရာ လအပချက၊

သပသညးမC၊ ေနရာအရယအစားနင သငေလျာသည ေနထငကျကစားရာေနရာ ရရနငမCတ

အေပ;တင အေြခခ၍ ထပေဆာငးေလလာြခငးများ ြပလပရန လအပသည။

KBA များက အစလကကျကစားေသာ မျးစတများနင ကနသတဧရယာ တညရမCတ

အေပ;တင အေြခခ၍လညး သတမတသည။ ဧရယာအကနအသတအေပ;တငသာ ရငသန

ရပတညနငသည မျးစတများအား သသသာသာ ပပးေပးနငသည ဧရယာများက ကမcာအဆင

ထနးသမးကာကယေရး ဦးစားေပးအဆငအြဖစ သတမတသည။ အဘယေEကာငဆေသာ

သတမတမျးစတများက ထနးသမးကာကယရနအတက ကမcာေပ;တင အဆပါဧရယာမျး

အများအြပား မေတ နငေသာေEကာငြဖစသည။ ဤစအား ဧရယာအကျယအဝနး စတရနး

ကလမတာ (၅၀၀၀၀)ထကငယေသာ ဧရယာအတငးတငသာ မျးပါးနငသည ငကများအတက

သာ အသးြပသည (Stattersfield နငအဖ ၁၉၉၈)။ အဘယေEကာငဆေသာ ကမcာအဆင

ငကမျးစတ တစခသညသာလ8င ကနသတနယေြမဧရယာအတငး အေရအတက သတမတနင

သည အယအဆ ရထား5ပးေသာေEကာငြဖစသည။


နစတစနစ၏ သတမတထားေသာ အချနကာလတစခအတငး ဦးေရစစေပါငး၏ အချး

ြမငမားေသာ ဦးေရက ေတ ရရသည တစမျး သမဟတ တစမျးထကပေသာ အပစလကေန

မျးစတများ ေတ ရရသည ဧရယာများက ကမcာအဆင ဦးစားေပးအြဖစ သတမတသည။ အဘယ

ေEကာငဆေသာ အဆပါမျးစတများသည သတမတဧရယာများအေပ; ထခကပါက ပျကစး

ြပနးတးနငေသာေEကာင ြဖစသည။ KBA သတမတမC စအား အပစလကကျကစားသည ငကများ

အတကသာ အသးြပနငြခငးမာ 5ပးြပညစေသာ ဦးေရခနမနးြခငး နညးစနစသည ငကများ

အတကသာ အဆငသင တညေဆာက5ပး၍ ြဖစသည (Wetland International ၂၀၀၂)။

ေရေပျာငကအပစအတက အာရဇဝေဒသအလက ပျနမCဦးေရ၏ ၁ % က သတမတ၍

ပငလယေပျာငကအပစအတက ကမcာဦးေရ၏ ၁ % က သတမတ အသးြပသည။

တညေနရာရလဒက ြမနမာနငင၏ KBA တစခစအတက သတမတထားသည။ လကရ

ထနးသမးကာကယေရး ဧရယာများအား စမအပချပလပကငမC အဆငြမငတငြခငး သမဟတ

တးချ ြခငးနင ဧရယာအသစများဖနတးြခငးတြဖင KBA များအား ထနးသမးကာကယနငပါ က

ကျကစားေနရာရလဒများက ြဖညဆညးေပးမC ြဖစသည။ စမအပချပလပကငမC အဆငြမငတင

ြခငးတင မျးစတများ၏ ဦးေရနင ေဂဟစနစများ ေရရညတညတမC ေသချာေစရနအတက

ထနးသမးကာကယေရး လပငနးစဉများ ေြပာငးလေဆာငရကြခငးလညး ပါဝငသည။ လကရ

ထနးသမးကာကယေရး ဧရယာများအား တးချ ြခငးဟ ဆရာတင မျးစတများအတက

အေရးYကးဧရယာ လအပချကအချးအား ြဖညဆညးေပးြခငးနင ယခငက ထညသငးမေဖာြပ ထားသည မျးစတများ၏ ေနရငးေဒသအား ထညသငးြခငးတ ပါဝငပါသည။ ထနးသမး

ကာကယေရး ဧရယာအသစ ဖနတးြခငးလပငနးတင အေရးYကးေသာ ဧရယာတစခလး သမဟတ

အစတအပငးတစခအား ထနးသမးကာကယေရးဧရယာအြဖစ သတမတြခငးနင ေရရညအကျ း

သကေရာကမCရသည စမအပချပလပကငမC အစြပြခငးတ ပါဝငသည။ ထနးသမးကာကယေရး

ဧရယာများတင ကာကယထားေသာ ဧရယာများနင ထနးသမးကာကယရန အလားအလာရေသာ

ဧရယာများသာမက ေဒသခြပညသလထ၊ ပဂgလကေြမပငရငများနင အြခားအကျးဆကစပ

ပတသကသများက ထနးသမးကာကယြခငးနင စမခနခြခငး လပငနးများေဆာငရကရန

အလားအလာရေသာ ဧရယာများလညး ပါဝငသည။

KBA များ သတမတြခငး၏ ကနဦးလပငနးအေနြဖင ြမနမာနငင၏ အေရးYကး

ငကဧရယာ (IBA) များ ကနယကကလညး သတမတ5ပးြဖစသည (BirdLife International -

၂၀၀၄)။ IBA များတင ကမcာအဆင မျးသဉးရန အန�ရာယရေသာ၊ ကျကစားဧရယာ အကန

အသတြဖငသာရေသာ ေဂဟစနစစ (Biome)၊ အကနအသတြဖငသာ အပစလကကျကစားသည

ငကထနးသမးေရး ဧရယာများပါဝငသည။ အကျးဆကစပပတသကသများနင ညန�ငးြခငး၊

ပနပထတေဝထားေသာ သမဟတ ပနပမထားေသာ ကနးဂဏနး အချကအလကများအား

သးသပြခငးများ ေဆာငရက၍ အြခားေသာ အပစလကေန မျ းစတများ၏ IBA ကနယကအား


တးချ ရန လအပသည။ အချကအလကများ ရားပါးမCေEကာင သတမတထားသည စနင

လကေလျာညေထရမည ဧရယာများအေပ;တင အေြခခ၍ ေရးဦး KBA စာရငးကသာ ြပစနငခ

သည။

ဇဝမျးစမျ းကများ ေရရညထနးသမးကာကယရနအတက ဆကစပေနေသာ နယေြမ

ဧရယာများပါဝငသည ထနးသမးေရးဆကစပဧရယာ(Corridors)များ လအပသည။ ထနးသမး

ေရးဆကစပဧရယာရလဒတစခက ြမနမာနငငတင ထနးသမးေရးဆကစပဧရယာ တစခချငး

အလက သတမတထားသည။ ထနးသမးေရးဆကစပဧရယာတစခ၏ သဘာဝြဖစစဉများနင

ဇဝဖ စညးမCများအား မထခကေအာင ထနးသမးနငပါက ထရလဒများက ြဖညဆညးနငမည

ြဖစသည။ ကနးေြမမျးစတ (Landscape Species) များက ထနးသမးကာကယရာတင

မလအတငး မပျကစးသည ဇဝဖ စညးမCများအား ထနးသမးကာကယရနမာ Yကတငလအပချက

ြဖစသည။ ေြမအေနအထား အေြခြပမျးစတများသည ေနထငကျကစားရာေဒသ ကျယြပနြခငး၊

သဘာဝအေလျာက ဦးေရသပသညးမCနညးြခငး၊ ေနရာေရb ေြပာငးေနထငသည သဘာဝရြခငး

စသည အေလအထများေEကာင ေနရာေဒသ အေြခခ၍ ထနးသမးကာကယရန ခကခသည

(Sancleason နငအဖ ၂၀၀၁)။ အကျးဆကစပ ပတသကသများသည ေအာကပါကနးေြမ

မျးစတများက ေရးချယထားသည။ ၎ငးတမာ သားမငး၊ အာရဆင၊ ဧရာဝတလငးပင၊ ကျား၊

ေအာကချငးငကမျးစတများ၊ ငဟစဝမးြဖငက၊ Sandbar-nesting birds ၊ လငးတနင ေရငက

Yကးမျးများ ြဖစသည။ သဘာဝြဖစစဉများက ထနးသမးကာကယရနမာ ေနရာေရb ေြပာငး ကျကစားြခငး၊ မျးစတများပျန ြခငးနင နစစဉ ေရလbမးမးမCစကဝနးကသေသာ သဘာဝေဂဟ နင

ေြပာငးလမCြဖစစဉများ မပျကစးဘ ေရရညတညတေစရန လအပသည။

ဇဝမျးစမျ းကများ တည5မေစေရးေဆာငရကရာတင ထနးသမးေရးဆကစပဧရယာများက

သဘာဝနင လလပေနရငးေဒသများကနယက၏ ဗဟဇနတင အေြခြပရန လအပသည။ အဆပါ

သအရအေပ;တင အေြခခ၍ ဇဝမျးစမျးကများ ေရရညထနးသမးနငရန ထနးသမးေရးဆကစပ

ဧရယာများက KBA များနင KBA အြဖစ အလားအလာရေသာ ဧရယာများအေပ;တင

အေြခစက တညေထာငသငသည။

KBA များအား အေြခခလျက အကျးဆကစပပတသကသများသည ထနးသမးေရး

ဆကစပဧရယာများ စာရငးက ြပစခသည။ ပထမဦးစာ ကနးေြမမျးစတများအား ေရရည

ထနးသမးကာကယေရး ေဆာငရကရာတင ၂ ခ သမဟတ ၂ ခထကပေသာ KBA များအား

အေြခခ၍ ထနးသမးေရးဆကစပဧရယာများအား သတမတရန အကျးဆကစပပတသကသများ

အား ေတာငးဆခသည။ ဆကလက၍ ေြပာငးလမCြဖစစဉများနင ေဂဟြဖစစဉများက ထနးသမး

ရနအတက ပမ၍Yကးမားေသာ သဘာဝေနရငးေဒသများက ထနးသမးရန လအပသညအခါတငး

ထနးသမးေရးဆကစပဧရယာများ ထပမသတမတေပးရနလညး ေတာငးဆခသည။ ထနးသမး

ေရးဆကစပဧရယာများ သတမတရာတင ကနးဂဏနး အချကအလကများ အကနအသတရမCနင


သတမတချကစ အေသးစတမရြခငးတေEကာင အခကအခEကရသည။ အဆပါအခကအခ

များေEကာင အကျးဆကစပပတသကသများသည ကနးေြမမျ းစတများနင တရ စ�ာနနင အပင

အဖအစညးများ၏ အေရအတကအား ေရရညထနးသမးနငရန အလားအလာရသည အေတာ

အတန တစဆကတစစပ တညရေနေသာ သဘာဝေနရငးေဒသဧရယာများက သတမတရန

အာရစက Yကးပမးခသည။

ြမနမာနငငအတငး ကမcာရားပါးစာရငး ဆနးစစမCလပငနးက နတကသတ� ဝါများ၊ ငက

များ၊ ကနးေနေရေနသတ� ဝါများ၊ တားသားသတ� ဝါများ(လပနငမေကျာငး)၊ အပငအချ ၊ ေကျာရးမ

မျးစတအချ နင အ�ဝါမျးစတအနညးငယတြဖစသည။ ထအြပင ြမနမာနငင၏ လကရ ကမcာ

ရားပါးစာရငးဝင မျးစတများ၏ သတငးအချကအလကများမာ ေနရာအနညးငယမ စာရငး

ေကာကယထားမC မတတမးအနညးငယသာ ရရနငသည။ အမျးသားအဆင စာရငးေကာကယမCမာ

ကျားအတကသာ ေဆာငရကရန YကးပမးခEကသည။ မျ းစတအေြမာကအြမားအတက ြမနမာ

နငငတင လကရမတတမးမတရာများ မရပါ။ ထေEကာင ကမcာအဆင ရားပါးမျးစတ၊ KBA နင

ထနးသမးေရးဆကစပဧရယာများ၏ စာရငးကသာ Yကတငြပစထားနငေသးသည။ သတငး

အချကအလကများ ပမရရလာပါက ြမနမာထနးသမးကာကယေရးရလဒများက ြပနလညြပငဆင

ရန လအပလာမည ြဖစပါသည။

၄၄၄၄....၁၁၁၁....၁၁၁၁ မျးစတရလဒများမျးစတရလဒများမျးစတရလဒများမျးစတရလဒများ ၂၀၀၄ ခနစ IUCN မျးစတစာရငးအရ ြမနမာနငငတင အ�ဝါေဂဟစနစများမအပ စစေပါငး ကမcာအဆင ရားပါးေသာမျးစတ (၁၆၃) မျးရေEကာငး သရရသည။ ၎ငးတတင (၂၈) မျးသည မျ းသဉးလနးပါးအဆငတငရ5ပး (၄၂) မျးသည မျးသဉးမည အန�ရာယနင ရငဆင ေနရသည အဆငတငလညးေကာငး၊ (၈၃) မျးသည မျးသဉးမည အန�ရာယနင Eက ေတ နငသညအဆငတငလညးေကာငး ရေနEကသည (IUCN ၂၀၀၄)။

၄၄၄၄ ၅၅၅၅ ၆၆၆၆

၁၃၁၃၁၃၁၃၁၀၁၀၁၀၁၀

၇၇၇၇

၁၃၁၃၁၃၁၃

၂၂၂၂

၂၆၂၆၂၆၂၆

၃၇၃၇၃၇၃၇

၇၇၇၇

၁၃၁၃၁၃၁၃

၀၀၀၀

၅၅၅၅

၁၀၁၀၁၀၁၀

၁၅၁၅၁၅၁၅

၂၀၂၀၂၀၂၀

၂၅၂၅၂၅၂၅

၃၀၃၀၃၀၃၀

၃၅၃၅၃၅၃၅

၄၀၄၀၄၀၄၀

နတကသတ� ဝါနတကသတ� ဝါနတကသတ� ဝါနတကသတ� ဝါ ငကငကငကငက တားသားသတ� ဝါတားသားသတ� ဝါတားသားသတ� ဝါတားသားသတ� ဝါ အပငအပငအပငအပင

မျးစ

တအ

ေရအ

တက

မျးစ

တအ

ေရအ

တက

မျးစ

တအ

ေရအ

တက

မျးစ

တအ

ေရအ

တက

မျးစတအပစမျးစတအပစမျးစတအပစမျးစတအပစ

မျ းသဉးလနးပါး အန�ရာယရေသာ မျးစတမျ းသဉးလနးပါး အန�ရာယရေသာ မျးစတမျ းသဉးလနးပါး အန�ရာယရေသာ မျးစတမျ းသဉးလနးပါး အန�ရာယရေသာ မျးစတ မျ းသဉးရန အန�ရာယရေသာ မျ းစတမျ းသဉးရန အန�ရာယရေသာ မျ းစတမျ းသဉးရန အန�ရာယရေသာ မျ းစတမျ းသဉးရန အန�ရာယရေသာ မျ းစတမျ းသဉးရန အန�ရာယကျေရာကနငေသာ မျ းစတမျ းသဉးရန အန�ရာယကျေရာကနငေသာ မျ းစတမျ းသဉးရန အန�ရာယကျေရာကနငေသာ မျ းစတမျ းသဉးရန အန�ရာယကျေရာကနငေသာ မျ းစတ

ပပပပ ((((၁၃၁၃၁၃၁၃)))) ၂၀၀၄ ခနစတင ြမနမာနငငရ ကမcာလးဆငရာ 5ခမးေြခာကမC ခေနရေသာ မျ းစတများ။


ကမcာအဆငရားပါးေသာ မျးစတများတင နတကသတ� ဝါ (၄၀) မျး၊ ငက (၄၉) မျး၊

တားသားသတ� ဝါ (၂၆) မျး၊ ေကျာရးမသတ� ဝါ(၁၀)မျးနင အပငမျးစတ (၄၃) မျးရသည။

၎ငးတအတငးတင ြမနမာနငင၌သာ ေတ ရရသည ေဒသရငးမျးစတ (၉) မျးပါဝငသည။

တားသားသတ� ဝါများ၊ ငါးများ၊ ေကျာရးမသတ� ဝါများနင အပငများအတက ယခေဖာြပ

ထားေသာ အေရအတကသည နငငအတငး အမနတကယ ကမcာအဆငရားပါးသည စာရငးနင

န�ငးယဉပါက အလနနညးသညဟ ယဆနငသည။ အဘယေEကာငဆေသာ ကမcာအဆင ရားပါး

စာရငးစစစမCမာ အဆပါအပစများအတက မြပညစ၍ ြဖစသည။ ငကမျးစတများအတက

ကမcာအဆင ရားပါးစာရငးေကာကယမCအား မEကာမက အြပညအဝေဆာငရက5ပး ြဖစေသာလညး

ကမcာအဆင ရားပါးေသာ မျးစတများရသညဟ အတညြပနငြခငး မရေပ (IUCNSSC နင C 1-

CABS ၂၀၀၃)။

ဇယားဇယားဇယားဇယား((((၁၆၁၆၁၆၁၆)))) ြမနမာနငင၌သာြမနမာနငင၌သာြမနမာနငင၌သာြမနမာနငင၌သာ ေတ ရရသညေတ ရရသညေတ ရရသညေတ ရရသည ကမcာလးဆငရာကမcာလးဆငရာကမcာလးဆငရာကမcာလးဆငရာ မျ းသဉးရနမျ းသဉးရနမျ းသဉးရနမျ းသဉးရန အန�ရာယအန�ရာယအန�ရာယအန�ရာယရသညရသညရသညရသည မျးစတများမျးစတများမျးစတများမျးစတများ

မျးစတအမညမျးစတအမညမျးစတအမညမျးစတအမည အန�ရာယအန�ရာယအန�ရာယအန�ရာယရမCရမCရမCရမC အဆငအဆငအဆငအဆင လငးန (Pipistrellus joffrei) မျ းသဉးလနးပါး လငးန (Pipistrellus anthonyi) မျ းသဉးလနးပါး မျကခးြဖငကြပာေြခာက (Sitta victoriae) မျ းသဉးမည အန�ရာယနငရငဆင ြမနမာEကယလပ (Geochelone platynota) မျ းသဉးလနးပါး ရခငေတာငလပ (Heosemys depressa) မျ းသဉးလနးပါး တကလပ (Kachuga trivitatta) မျ းသဉးမည အန�ရာယနငရငဆင ေဆာကလပ (Morenia ocellata) မျ းသဉးမည အန�ရာယနငရငဆင စငးEကားလပ (Chitra vandijki) မျ းသဉးမည အန�ရာယနငရငဆင ေလးကကလပ (Nilssonia formosa) မျ းသဉးမည အန�ရာယနငရငဆင

ြမနမာနငငတငရေသာ မျးသဉးလနးပါး တရ စ�ာနမျးများမာ ချတစေချာငးEက၊ အေမbးပါ

Eက၊ လငးနမျ းစတ(၂)မျး တြဖစ5ပး ၎ငးတက မEကာေသးမနစများအထ မညသညမတတမး

တငမ မေတ ရရဘ သမငးအရသာ သရရြခငးြဖစသည (Corbet နင Hill ၁၉၉၂)။ အဆပါ

မျးစတ (၄) မျးအတက လကရအေြခအေနနင လကကျနအေရအတကအား စာရငးေကာကယရန

ဦးစားေပးအဆင သတမတထားသည။

ြမနမာနငင၏ မျးသဉးလနးပါး ငကများစာရငးတင ထငးနငငနင ြမနမာနငငေတာငပငး

ေဒသရငးငကမျး ဂါနေတာငငး ပါဝင5ပး ၎ငးသည ေြမနမပငး အ5မစမးသစေတာများ ပျကစး မCေEကာင ပမပျကသဉးရန အန�ရာယရလာသည။ ြမနမာနငငတင လတတေလာ စာရငးေကာက

ယမCများအရ အေရအတက ေတာေတာများများ ရေသာလညး ကမcာေပ;တင အေကာငေရ


သသသာသာ ကျဆငးလျကရေသာ နCတသးသယလငးတ နင လငးတေကျာြဖသညလညး

မျးသဉးလနးပါး စာရငးတင ပါဝငသည။ ထအြပင လနခသည နစငါးဆယအတငး ေသချာသည

မတတမးမညသညေနရာတငမ မေတရေသာ ြမနမာနငငနင အန�ယနငငေြမာကပငးတတင ယခင

ကေတရသည ဘေခါငးပနးေရာငလညး ပါဝငသည (BirdLife International ၂၀၀၃)။

ြမနမာနငင၏ မျးသဉးလနးပါး တားသားသတ� ဝါများမာ ေရချ ေရငနစပမေကျာငး (Crocodylus porosus)၊ Mangrove Terrapin (Bantagur baska)၊ ြမနမာEကယလပနင ရခငေတာငလပများ

ြဖစEကသည။ တတယနင စတတ² လပမျးများမာ ြမနမာနငင၏ ေဒသရငးလပမျးများ ြဖစEက5ပး

(၄) မျ းလးမာ အလနအက�ဖမးဆးသတြဖတမCေEကာင မျးသဉးလနးပါး ြဖစေနပါသည။

မျးသဉးလနးပါး အပငမျး ၁၃ မျးအား ြမနမာနငငတင ေတ ရရ သည။ ၎ငးတအားလးမာ

ကညင/အင မျးရငးတင ပါဝငသည Anisoptera Scaphula ၊ Drptercarpus baudii ၊ D. dyeri ၊ D. gracilis ၊ D. grandiflorus ၊ D. Kerrii ၊ D. turbinatus ၊ Hopea apiculata ၊ H. helferi ၊ H. Sangal ၊ Para shorea stellata ၊ Shorea farinosan နင Vatica Lanceaefolia

တြဖစEကသည။ ၎ငးတအားလးမာ အပငYကးမျးများြဖစ5ပး သစအလနအက�ထတယြခငးနင

ေြမြပနသစေတာများအား အြခားေြမအသးချမCသ ေြပာငးြခငးတေEကာင မျးသဉးရန အန�ရာယ

အလနYကးသည။

၄၄၄၄....၁၁၁၁....၂ ၂ ၂ ၂ ကျကစားေဒသကျကစားေဒသကျကစားေဒသကျကစားေဒသရလဒများ ရလဒများ ရလဒများ ရလဒများ (Site Outcomes)(Site Outcomes)(Site Outcomes)(Site Outcomes)

KBA (၇၆)ခအား သတမတထား5ပးြဖစသည (ပ- ၁၄ နင ေနာကဆကတ- င)။ ၎ငးတ

အတငးမ ၂၉ ခ (စစေပါငး၏ ၃၈%) မာ ကမcာအဆင မျးသဉးရန အန�ရာယရ နတက

သတ� ဝါများအတက ကျကစားေဒသ အတကလညးေကာငး၊ ၅၅ (၇၂%) ခမာ အစလကေန

ငကမျးများအတကလညးေကာငး၊ ၁၀ ခ (၁၃%)မာ တားသားသတ� ဝါများအတက လညးေကာငး

၈ ခ (၁၁%) မာ အပငမျးများအတကလညးေကာငး သတမတထားြခငး ြဖစသည။ အကယ၍

ထနးသမးကာကယမCအဆငနင မျးစတများ ပျနတညရမCဆငရာ အေသးစတ အချကအလက

များ ပမရရနငပါက ြမနမာနငငတင KBA သတမတမC အေရအတက ပမြမငတကလာနင

ပါသည။ ရမးြပညနယ၏ ဧရယာအများစတင ဇဝဆငရာ စာရငးေကာကယမCလပငနးများ

မေဆာငရကရေသးသြဖင KBA သတမတမCအေရအတက ပမြမငတကလာနငသည။ ထသ

မေဆာငရကနငေသးသြဖင သတငးအချကအလကမြပညစမC ကကလပYကး ြဖစေပ;လျကရသည။

ထေEကာင ရမးြပညနယအား ဇဝမျးစမျ းက အေြခခ သတငးအချကအလက ေကာကယရန

ဦးစားေပးအဆင သတမတသငသည။ အထးသြဖင တရတြပညသသမaတနငငနင လာအ

ဒမကရကတစ ြပညသသမaတ နငငတနင ဆကစပလျကရေသာ ဧရယာများတငြဖစသည။ KBA

များ၏ ၃၃% ြဖစေသာ ၂၅ ခ၏ အစတအပငး သမဟတ တစခလးသာလ8င တရားဝင

ထနးသမးကာကယေရးဧရယာအြဖစ သတမတနင5ပး လကကျန ၅၁ ခ (၆၇%)မာ တရားဝင

ကာကယရြခငး မရေသးေပ။ ကယစားြပသည မျးစတနင ေနရငးေဒသများ ပမများြပားလာေစ


ရနအတက လအပပါက ြပနလညသးသပ၍ နငငအဆင သဘာဝထနးသမးေရး နယေြမများ

စနစက တးချ ရန လအပလျကရေEကာငး ဤအေြခအေနက ညbနြပလျကရသည။ ထသ တးချ

ြခငးနငအတ အချ ေသာ မကာကယရေသးသည KBA များက ေဒသခြပညသ ပါဝငသည

ထနးသမးကာကယမCြဖစေစရန ထနးသမးကာကယေရး ခငြပချကများေပးြခငး နညးလမးများ

ြဖငလညး ချဉးကပေဆာငရကနငသည။

ဇယား (၁၇)တင ေဖာြပထားသည KBA (၁၀)ခသည ြမနမာေဒသရငး ကမcာရားပါး

မျးစတများက အေထာကအကြပလျက ရသညဟ အသများသည ။ ဥပမာအားြဖင ကမcာဦးေရ၏

၉၀% ြဖစေသာ ဂါနေတာငငးက ြမနမာနငငတင ေတရ5ပး ထငးနငငတငမ ဆကလကရငသနရန

ခကခသည ဦးေရပမာဏသာရသည။ အဆပါ KBA များအား ဦးစားေပးထနးသမးရန လအပ

သည။ ဤသထနးသမးနငသည ဧရယာမာ ကမcာေပ;တင အနညးငယ သမဟတ မရသေလာက

ရားသည။ ထဧရယာများအနကမ (၄)ခ တညးသာလ8င တရားဝငထနးသမးကာကယေရး ဧရယာ

အြဖစ သတမတထားနငသည။

၄၄၄၄....၁၁၁၁....၃ ၃ ၃ ၃ ထနးသမးထနးသမးထနးသမးထနးသမးေရးဆကစပဧရယာရလဒများ ေရးဆကစပဧရယာရလဒများ ေရးဆကစပဧရယာရလဒများ ေရးဆကစပဧရယာရလဒများ (Corridor Outcomes) (Corridor Outcomes) (Corridor Outcomes) (Corridor Outcomes)

နငငဧရယာ၏ ၄၃ % က ကယစားြပေသာ (၂၉၃,၄၀၀) စတရနးကလမတာရ ဆကစပ ထနးသမးေရးဧရယာ ၁၅ ခအား အေြခခစာရငးြပ5ပးြဖစသည (ေနာကဆကတ-စ နင ဇယား

၁၈)။ အဆပါဧရယာများမာ (၅,၃၀၀) စတရနးကလမတာ (ဧရာဝတြမစဝက�နးေပ;ေဒသ) မ

(၅၃,၀၀၀) စတရနးကလမတာ (ရခငရးမေဒသ) အထရသည။ ဆကစပထနးသမးေရးဧရယာ

များအတငးပါဝငေသာ KBA များအား ဇယား (၁၉) တင ေဖာြပထားသည။

ဇယားဇယားဇယားဇယား((((၁၇၁၇၁၇၁၇)))) ကမcာလးဆငရာကမcာလးဆငရာကမcာလးဆငရာကမcာလးဆငရာ မျ းသဉးရနမျ းသဉးရနမျ းသဉးရနမျ းသဉးရနအန�အန�အန�အန�ရာယရရာယရရာယရရာယရ ြမနမာေဒသရငးမျးစတများြမနမာေဒသရငးမျးစတများြမနမာေဒသရငးမျးစတများြမနမာေဒသရငးမျးစတများ ကျကစားကျကစားကျကစားကျကစား ရာရာရာရာ KBA KBA KBA KBA များများများများ

KBAKBAKBAKBA မျးစတမျးစတမျးစတမျးစတ တနသsာရအလယပငးကမးရးတနး ေဆာကလပ

ေချာငးမန-ဝေချာငး ဂါနေတာငငး

ကလားတနြမစဝေဒသ ြမနမာတကလပ

ကရသရ ဂါနေတာငငး

မငးစေတာင* ြမနမာEကယလပ

ြမလပေတာင ြမနမာEကယလပ

နတမေတာင (ဝတရယေတာင)* မျကခးြဖငကြပာေြခာက

ငဝနေဒသ ဂါနေတာငငး

ရခငရးမ* ရခငေတာငလပ

ေရbစကေတာ* ြမနမာEကယလပ

* = သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမ


ဇယားဇယားဇယားဇယား((((၁၈၁၈၁၈၁၈)))) ြမနမာနငငရြမနမာနငငရြမနမာနငငရြမနမာနငငရ ထနးသမးေရးဆကစပဧရယာများထနးသမးေရးဆကစပဧရယာများထနးသမးေရးဆကစပဧရယာများထနးသမးေရးဆကစပဧရယာများ

ထနးသမးေရးဆကစပထနးသမးေရးဆကစပထနးသမးေရးဆကစပထနးသမးေရးဆကစပဧရယာဧရယာဧရယာဧရယာ ဧရယာဧရယာဧရယာဧရယာ

((((စစစစ////ကလမတာကလမတာကလမတာကလမတာ)))) KBAKBAKBAKBA

အေရအတကအေရအတကအေရအတကအေရအတက ဧရာဝတြမစဝက�နးေပ;ေဒသ ၅၃၀၀ ၁ ပခးရးမ ၁၇၈၀၀ ၂ ဧရာဝတြမစအလယပငး ၁၈၀၀၀ ၁၃ ြမနမာနငငအလယပငး ေြခာကေသေတာများ ၁၅၀၀၀ ၂ ြမနမာနငငအလယပငး ရကြပတေရာေနာေတာများ ၇၆၀၀ ၂ သလငြမစအလယပငး ၁၁၀၀၀ ၀ ချငးေတာငတနးများ ၂၃၉၀၀ ၅ ကယား-ကရင ေတာငတနးေဒသများ ၁၃၀၀၀ ၁ ချငးတငးြမစေအာကပငး ၈၄၀၀ ၁ နာဂေတာငတနးများ ၅၅၀၀ ၁ နနးယေတာငတနးေဒသ ၂၀၅၀၀ ၀ ေြမာကဖျား ဆကစပသစေတာများ ၂၅၈၀၀ ၃ ရခငရးမ ၅၃၀၀၀ ၅ တနသsာရ Sundiac ေဒသခ ၄၄၂၀၀ ၁၂ ချငးတငးြမစအထကပငး ေြမနမေဒသများ ၂၄၄၀၀ ၄

ေဖာြပပါ ထနးသမးေရးဆကစပဧရယာများအတငး KBA (၅၂) ခ (စစေပါငး ၆၈% နင

ညမ8) ရသည။ ဧရာဝတြမစအလယပငးနင တနသsာရ Sundiac ေဒသခသည အြခား

ထနးသမးေရးဆကစပဧရယာများနင န�ငးယဉပါ က KBA အေရအတက အေတာများများက

အေထာကအကြပထားသည။ ဧရာဝတြမစအလယပငး ထနးသမးေရး ဆကစပဧရယာများ၌

KBA များသည လတ၏ သကေရာကမCက များစာခစားရေသာလညး တနသsာရ Sundiac ေဒသခ

မာမ အများစမာ လတ၏ သကေရာကမC အလနနညးပါးသည မပျကစးေသးေသာ ဧရယာများ

ပါဝငသည။ ထနးသမးေရးဆကစပဧရယာ အနညးနငအများဆသလ ကမcာအဆင ရားပါး

စာရငးဝငမျးစတများ အားလးနးပါးက သသာထငရားသည အေရအတကြဖင ပမန ေတရေလ

ရေသာေEကာင အေနအထား ေကာငးမနသည။ နCတသးသယလငးတ နင ဝနပ (Haliaeetus leucoryphus) ငကမျ းစတ (၂) မျး တ၏ ထနးသမးေရးဆကစပဧရယာများအတငး ေတ ရရ

မCမာ ကနးဂဏနးအချကအလက ြပညစလေလာကမC မရေပ။ အထးသြဖင နCတသးသယ

လငးတမာ ြမနမာနငင၌ ကမcာအဆင လေလာကသည အေကာငအေရအတက မရဟ ဆနင5ပး

ဝနပငက မာ ဦးစားေပးထနးသမးကာကယရမည မျးစတအြဖစ ေရးချယသတမတထားသည။


ပပပပ ((((၁၄၁၄၁၄၁၄)))) ြမနမာနငငရ ေတာရငးတရ စ�ာနများ ြဖတသနးလမး နင ဦးစားေပးထနးသမးကာကယရမည

ေနရာများ။


ဇယားဇယားဇယားဇယား((((၁၉၁၉၁၉၁၉)))) ထနးသမးေရးဆငရာထနးသမးေရးဆငရာထနးသမးေရးဆငရာထနးသမးေရးဆငရာ ရငးနးြမ ပနမCအတကရငးနးြမ ပနမCအတကရငးနးြမ ပနမCအတကရငးနးြမ ပနမCအတက ဦးစားေပးဦးစားေပးဦးစားေပးဦးစားေပး ေဆာငရကေဆာငရကေဆာငရကေဆာငရကရမညရမညရမညရမည ထနးထနးထနးထနးသမးေရးသမးေရးသမးေရးသမးေရး ဆကစပဧရယာများနငဆကစပဧရယာများနငဆကစပဧရယာများနငဆကစပဧရယာများနင ကျကစားေဒသများကျကစားေဒသများကျကစားေဒသများကျကစားေဒသများ

ဦးစားေပးဦးစားေပးဦးစားေပးဦးစားေပး ထနးထနးထနးထနးသမးေရးသမးေရးသမးေရးသမးေရး ဆကစပဆကစပဆကစပဆကစပ ဧရယာများဧရယာများဧရယာများဧရယာများ

ဦးစားေပးဦးစားေပးဦးစားေပးဦးစားေပး ကျကစားေဒသများကျကစားေဒသများကျကစားေဒသများကျကစားေဒသများ ဧရယာဧရယာဧရယာဧရယာ

((((စစစစ////ကလမတာကလမတာကလမတာကလမတာ)))) ြမနမာနငငအလယပငး ေြခာကေသ ေတာများ

ချပသငး၊ ေရbစကေတာ ၁၅၀၀၀

ြမနမာနငငအလယပငး ရကြပတေရာေနာ ေတာများ

အေလာငးေတာကဿပ၊ မဟာ5မ င ၇၆၀၀

ချငးေတာငတနးများ ေဗပါး၊ ကေနဒေတာငထပ၊ ေကျာကပနးေတာင၊ နတမေတာင၊ ဇငးမ းေတာငတနး

၂၃၉၀၀

ချငးတငးြမစေအာကပငး ဥရြမစ ၈၄၀၀ ေြမာကဖျားဆကစပသစေတာများ ခါကာဘရာဇ၊ ဖနကနရာဇ၊ ေခါငလနဖး ၂၅၈၀၀ ရခငရးမ ကလားတနြမစဝ၊ နတေရကန၊ ေငေတာင၊

ရခငရးမေြမာကပငး၊ ရခငရးမ ၅၃၀၀၀

တနသsာရ Sundiac ေဒသခ တနသsာရကမးရးတနး အလယပငး၊ ေချာငးမန-ဝေချာငး၊ ေထာငပရ၊ ကရသရ၊ ေကာေသာငးခရင ေအာကပငးေဒသများ၊ လနပက�နး၊ ေလညာ၊ ငဝန၊ ပါချန၊ ပြမစဝမးေဒသ (မငးသာ တးချ သစေတာ Yကးဝငး) ၊ တနသsာရအမျးသားဥယျာဉ၊ တနသsာရသဘာဝYကးဝငး

၄၄၂၀၀

ချငးတငးြမစအထကပငး ေြမနမေဒသများ

ဘမဖာဘမ၊ ထမသ၊ ဟးေကာငးေတာငEကား၊ တနငးြမစ

၂၄၄၀၀

ထပမြဖညစကထပမြဖညစကထပမြဖညစကထပမြဖညစက ဦးစားေပးဦးစားေပးဦးစားေပးဦးစားေပး ကျကစားေဒသများကျကစားေဒသများကျကစားေဒသများကျကစားေဒသများ

မရ မငးစေတာင ၂၂ မရ ြမလပေတာင ၅၀ မရ ေရbဥေဒါငး ၃၂၆

၄၄၄၄....၁၁၁၁....၄ ၄ ၄ ၄ ထနးသမးထနးသမးထနးသမးထနးသမးေရးေရးေရးေရးဆငရာဆငရာဆငရာဆငရာ ရငးနးြမရငးနးြမရငးနးြမရငးနးြမ ပနမC ဦးစားေပးရလဒများပနမC ဦးစားေပးရလဒများပနမC ဦးစားေပးရလဒများပနမC ဦးစားေပးရလဒများ

အနာဂတ၌ ထနးသမးေရးဆငရာ ရငးနးြမပနမCများ အကျးသကေရာကမC ေကာငးေစရန

အတက ထနးသမးေရးရလဒအားလးက ြပနလညသးသပ၍ ဦးစားေပးရလဒစ တစခအြဖစ

သတမတရနလသည။ အဆပါဦးစားေပးရလဒများသည အကျးဆကစပပတသကသ အားလး၏

သေဘာတညချကြဖင လာမညငါးနစအတငး ြပလပမည ထနးသမးေရးဆငရာ ရငးနးြမပနမC

ရလဒများြဖစေသာ ဦးစားေပးမျးစတ၊ ကျကစားေဒသနင ထနးသမးေရး ဆကစပဧရယာများက

ကယစားြပသည။ အဆပါ ရလဒများက တညေနရာနင ေြမေနရာအေနအထားအေြခခ၍

ရငးနးြမပနမC လျာထားချကများ သတမတရာတင အသးြပသည။

ဦးစားေပးမျးစတများက ကမcာအဆင ရားပါးေသာ မျးစတများက ဦးတည၍ ထနးသမး

ေရး ရငးနးြမပနမCများ လျာထားရာတင အသးြပသည။ အကျးဆကစပပတသကသများသည


ထနးသမးေရးဆကစပဧရယာများ ေရးချယရာတင စ (၄)ခက သတမတခသည။ ၎ငးတမာ (၁)

မျးသဉးလနးပါးနင မျးသဉးမညအန�ရာယနင ရငဆငေနရေသာ တရ စ�ာနမျးစတများအား

ထနးသမးကာကယရာတင အေရးပါမC၊ (၂) ကနးေြမမျးစတများအား ထနးသမးကာကယရာတင

အေရးပါမC၊ (၃) ထးြခားေသာ ေဂဟစနစနင ေြပာငးလမCြဖစစဉများက ထနးသမးကာကယ

ရာတင အေရးပါမCနင (၄) ထနးသမးေရးဆငရာ ရငးနးြမပနမC ထပေဆာငးေဆာငရကရန

လအပမCတြဖစသည။ ထနးသမးေရးဆကစပဧရယာများ ေရးချယသည စများအသးြပမCက

ေနာကဆကတ(စ)တင ေလလာနငသည။ KBA များစာရငးမ ဦးစားေပးမျးစတ၊ ကျကစားရာ

ေဒသများ ေရးချယရာတင စသတမတချက(၃)မျးက အသးြပသည။ ၎ငးတမာ (၁) ဦးစားေပး

ထနးသမးေရးဆကစပဧရယာအတငး ေတ ရရမC၊ (၂) ြမနမာနငင၏ ေဒသရငးမျးစတများြဖစ5ပး

ကမcာအဆင ရားပါးေသာမျးစတများအား ထနးသမးကာကယရာတင အေရးပါမC (၃) ထပေဆာငး

ရငးနးြမပနရန လအပမCတြဖစသည။ KBA များ ေရးချယသည စများ အသးြပမCက ေနာကဆက

တ (င)တင ေဖာြပထားသည။

အကျးဆကစပပတသကသများသည ြမနမာနငငတင ကမcာအဆင ရားပါးေသာ မျ းစတ

များအတငးမ ဦးစားေပးမျးစတများ ေရးချယရာတင စ(၃)ခက သတမတခသည။ ၎ငးတမာ (၁)

ြမနမာနငငအတငးရ ဦးေရသည ကမcာအဆငတင သသာထငရားမCရြခငး (ဥပမာ - ေရb ေြပာငး

ကျကစားငကများ၊ ေဆာငးခငကမျးစတများနင ေတ ရရမC အလနနညးေသာ မျးစတများက

မေရးချယနငပါ)၊ (၂) မျ းစတက ဦးတည၍ ထနးသမးကာကယရနလအပြခငး၊ (၃) ထပေဆာငး ရငးနးြမပနရန လအပချကရြခငးတြဖစသည။

ဦးစားေပးရလဒအားလးအတက အေရးအပါဆးေသာ ေရးချယမCစမာ ထပေဆာငးရငးနး

ြမပနမC လအပချကရြခငးြဖစသည။ လကရနင အနာဂတကာလ ရငးနးြမပနမCအတက ၎ငးတ၏

ထနးသမးကာကယမC လအပချကများက ြဖညဆညးနငရန ခကခေသာ မျးစတများ၊ တညေနရာ

များနင ထနးသမးေရးဆကစပဧရယာများကသာ ဦးစားေပးရလဒများအြဖစ သတမတသည။

ထနးသမးေရးလအပချကများအား အလျငအြမန ြဖညဆညးေပးရန လအပေသာ ထနးသမးေရး

ဆငရာ ရငးနးြမပနမCမာ ြမနမာနငငတင အလနနညးပါးေသာေEကာင ထနးသမးေရးရလဒ

အများစမာ ထပေဆာငးရငးနးြမပနရန အလနအမငး လအပလျကရေEကာငး စစစေတ ရရသည။

ပထမအYကမ အကျးဆကစပပတသကသများ အလပရေဆးေနးပတင တကေရာကလာ

သများက ဦးစားေပးမျးစတ၊ တညေနရာနင ထနးသမးေရးဆကစပဧရယာများက စာရငးြပစခ

Eကသည။ အဆပါစာရငးအား မEကမးြပစသညအဖက ပနပထတေဝ5ပးနင မထတေဝရေသးေသာ

ကနးဂဏနးအချကအလကများက မြငမးြပစ၍လညးေကာငး၊ အကျး ဆကစပပတသကသများ

နင ထပမညန�ငး၍လညးေကာငး ြပနလညြပငဆငခEကသည။ အဆပါ ညန�ငးြပငဆင5ပးစာရငး

က ဒတယအYကမ အလပရေဆးေနးပတင ထပမတငြပခ5ပး အကျးဆကစပပတသကသများနင

ညန�ငး၍ အတညြပခEကသည။


ထနးသမးကာကယေရးဆကစပဧရယာ (၁၅) ခ အနကမ (၈) ခက ဦးစားေပးအြဖစ

ေရးချယခEကသည(ဇယား ၁၉ နင ပ ၁၅)။ ဦးစားေပး ထနးသမးေရးဆကစပဧရယာများသည

နငင၏ ၃၀ % ခနရ5ပး စစေပါငး (၂၀၂,၃၀၀) စတရနးကလမတာ ရသည။

ပပပပ ((((၁၅၁၅၁၅၁၅)))) ြမနမာနငငတင ဦးစားေပးထနးသမးကာကယရမည ေတာရငးတရ စ�ာန ြဖတသနးလမး

များနင ဇဝမျ းစမျ းက ထနးသမးေရးအတက ထပေဆာငးဦးစားေပးသငသည ေနရာများ။

ဦးစားေပး ထနးသမးေရးဆကစပဧရယာများအတငးပါဝငေသာ KBA များမာ ဦးစားေပး

ေနရာများြဖစသညဟ အဓပAါယဖငဆနငသည။ ေနရာအေြခြပ ထနးသမးကာကယရန လအပ

ေသာ ြမနမာနငငရ ကမcာအဆင ရားပါးေသာ ေဒသရငးမျးစတများက ပမထနးသမးကာကယရန


ရညရယ၍ ထပမြဖညစက ဦးစားေပးဧရယာများက ထနးသမးကာကယေရး ဆကစပဧရယာ

များ၏ ြပငပတငပါ ထပမေရးချယခသည။ KBA ၁၁ ခ သည ကမcာအဆငရားပါးေသာ ေဒသရငး

မျးစတများက အေထာကအကြပေနသညဟသရရ5ပး (၈)ခက ဦးစားေပး ထနးသမးေရးဆကစပ

ဧရယာများအြဖစ သတမတသည (ဇယား-၁၇)။ ကျနသည (၃) ခအတငးမ (၂) ခတင တညေနရာ

အေြခြပထနးသမးကာကယေရး ေဆာငရကရန ဦးစားေပးအဆင သတမတထားေသာ ြမနမာ

Eကယလပ (မျးသဉးလနးပါး) များရ5ပး၊ ေနာကဆးတစခမာ ေရbဥေဒါငးေဘးမေတာြဖစ5ပး

၎ငးသည မျးသဉးလနးပါး အေမbးပါEက (Dicerohinus sumatreansis) ၏ ေနရငးေဒသြဖစ5ပး

Eကများ ြပနလညထနးသမးရန ဦးစားေပးဧရယာ ြဖစသည။

ဦးစားေပးေနရာ ၃၇ ခအနက ဧရယာစစေပါငး၏ ၄၉ % ရေသာ ၁၈ ခသာလ8င တရားဝင

ထနးသမးကာကယေရးဧရယာ သတမတ5ပး သမဟတ သတမတရန တရားဝင အဆြပ5ပး

ြဖစသည။ ထနးသမးေရးဆကစပဧရယာ ၈ ခသည (၂၀၂,၃၀၀) စတရနးကလမတာ ကျယဝနး5ပး

နငငစစေပါငးဧရယာ၏ ၃၀% ရသည။ ဦးစားေပး ကျကစားေဒသနင ထနးသမးေရးဆကစပ

ဧရယာများသည ကျကစားေဒသအေြခြပနင ကနးေြမေဒသဆငရာ ထနးသမးေရးေဆာငရကရန

ကမcာအဆင ဦးစားေပးရမည အေရးYကးဇဝမျးစမျးကများ လက�ဏာများ အလးစပါဝငသညဟ

မဆသာေပ။ ထပေဆာငးသတငးအချကအလကများ ရရလာပါက ဦးစားေပး တညေနရာနင

ဆကစပထနးသမးေရးဧရယာများ ထပမသတမတရန လအပသည။

ဦးစားေပး ထနးသမးေရးဆကစပဧရယာ (၈)ခနင ထပမြဖညစက ဦးစားေပး ကျကစား ေဒသ (၃) ခတသည ြမနမာနငငတင အဓကေဂဟစနစများနင ေနရငးေဒသ အမျးအစားများ

အားလးက ကယစားြပသည။ ၎ငးတတင အငဒ-ြမနမာ အေရးYကးဧရယာ (Indo-Myanmar

Hotspot) တစခလး အေကာငးဆးနမနာအြဖစ ကျနရေနသည အရားပါးဆး ေဂဟစနစ (၃) မျး

ြဖစေသာ ကမးရးတနး၊ ြမစဝက�နးေပ;နင ေြမနမအ5မစမးသစေတာေဂဟစနစများလညး ပါဝင

သည။ အဆပါ သဘာဝေဂဟစနစများက အြခားေသာ ေြမအသးချမCသ ေြပာငးလြခငး

အများအြပား ြဖစေပ;လျကရသညက ေတရသည။ အဘယေEကာငဆေသာ ၎ငးတသည ထထပ

သပသညးသည ေနရာများနင ထစပလျကရ5ပး ေြမြပနအ5မစမးသစေတာများတင သးနစကပျး

ြခငး ကမးရးတနးေဂဟစနစများတင ပဇနကနတညေထာငြခငးများက ြဖစေပ;ေစသည။ အဆပါ

ေဂဟစနစများတင နငင၏ သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမများစနစ၌ ပါဝငေသာဧရယာ အလန

နညးပါးေသာေEကာင အြခားေြမအသးချမCသ ေြပာငးလမCနCနးက ပမြမငတကေစသည။ ထအြပင

အဆပါေဂဟစနစများ၏ ဇဝမျးစမျ းက တနဖးက နားလညမCအားနညးြခငးနင အဆပါဧရယာ

များတင ထနးသမးကာကယေရးဧရယာ တညေထာငြခငးြဖင စးပားေရးဖ 5ဖး တးတကမCက

အေနာငအယကြဖစေစသညဟ ယဆြခငးများသညလညး ေြမအသးချမC ေြပာငးလြခငးက

များြပားေစသည။ ေဖာြပပါေဂဟစနစများက ကယစားြပေသာ ဦးစားေပး ထနးသမးေရးဆကစပ

ဧရယာများမာ ချငးတငးြမစေအာကပငးေဒသများ၊ ရခငရးမ၊ တနသsာရ Sundiac ေဒသခ နင

ချငးတငးြမစအထကပငး ေြမနမေဒသများ ြဖစသည။


ဦးစားေပး ထနးသမးေရးဆကစပဧရယာများနင ထပမြဖညစက ဦးစားေပးကျကစားေဒသ

များသည ြမနမာနငငတင ြပနးတးရန အန�ရာယရ5ပး ထနးသမးကာကယမC အားနညးေသာ

လကကျနေနရငးေဒသ (၃)မျးြဖစသည ရကြပတ အင/ကညင သစေတာ၊ ေရချရb နေတာနင

ဒေရေတာတက အေထာကအကြပလျကရသည။ အဆပါေနရငးေဒသများက ထနးသမးကာကယ

ရနအတက အေရးပါေသာ ထနးသမးေရးဆကစပဧရယာများမာ ြမနမာနငငအလယပငးေဒသ

ေတာေြခာကများ (ရကြပတအင/ကညငေတာများ)၊ တနသsာရ Sundiac ေဒသခ (ဒေရေတာ) နင

ချငးတငးြမစအထကပငး ေြမနမေဒသများ (ေရချရbနေတာ) တ ြဖစEကသည။

ဦးစားေပး ထနးသမးေရးဆကစပဧရယာ (၂)ခနင ထပမြဖညစက ဦးစားေပး ကျကစား

ေဒသများ၏ အေရးYကးသည ဇဝမျးစမျ းက တနဖးများက ေအာကပါအတငး အကျဉးချပ

ေဖာြပအပပါသည။

ဦးစားေပးထနးသမးဦးစားေပးထနးသမးဦးစားေပးထနးသမးဦးစားေပးထနးသမးေရးဆကစပဧရယာေရးဆကစပဧရယာေရးဆကစပဧရယာေရးဆကစပဧရယာ((((၁၁၁၁)))) ---- ြမနမာနငငအလယပငးြမနမာနငငအလယပငးြမနမာနငငအလယပငးြမနမာနငငအလယပငး ေြခာကေသေတာေြခာကေသေတာေြခာကေသေတာေြခာကေသေတာများ။များ။များ။များ။

ဤဆကစပ ဧရယာအတငးတင ရကြပတအင/ကညငေတာများအပါအဝင ြမနမာနငင

အလယပငးရ အပပငးေဒသတင အနညးငယကျနရေနေသာ သဘာဝေနရငးေဒသများ ပါဝင

သည။ အYကးဆးနမနာြပစရာ လကကျနသဘာဝေနရငးေဒသမာ ချပသငးေဘးမေတာ နင

ပတဝနးကျင ြဖစသည။ ဦးစားေပးထနးသမးကာကယေရး ဆကစပဧရယာတင ြမနမာနငင၏

ေဒသရငး မျ းစတများြဖစေသာ ြမနမာEကယလပ (မျးသဉးလနးပါးအဆင)၊ ေစ ၊ နဖားEကးငက

နင ြမနမာဘလးငကတက ထနးသမးကာကယထားသည။ ထအြပင ဤဧရယာအတငးတင ကမcာေပ;၌ အများဆးေသာ ဦးေရအြဖစ ကျနရေနသည ရားပါးေသာ ေရbသမငများကလညး

ထနးသမးထားသည။ ဤဧရယာအတငး ဇဝမျးစမျးကများြပနးတးရန 5ခမးေြခာကေနေသာ

ြပဿနာများမာ သစေတာဧရယာ အများအြပားက ရငးလငး၍ စကပျ းေြမအြဖစ ချထငြခငး၊

ထငးသးစမC များြပားြခငးေEကာင သစေတာများပျကစးြခငး၊ ကနသယရနအလငာ အမလကြခငး

နင အေြခခအေဆာကအဦများ တညေဆာကြခငးတြဖစသည။

ဦးစားေပးထနးဦးစားေပးထနးဦးစားေပးထနးဦးစားေပးထနးသမးသမးသမးသမးေရးဆကစပဧရယာေရးဆကစပဧရယာေရးဆကစပဧရယာေရးဆကစပဧရယာ((((၂၂၂၂))))---- ြမနမာနငငအလယပငးြမနမာနငငအလယပငးြမနမာနငငအလယပငးြမနမာနငငအလယပငး ရကြပတေရာေနာေတာများ။ရကြပတေရာေနာေတာများ။ရကြပတေရာေနာေတာများ။ရကြပတေရာေနာေတာများ။

ြမနမာနငငအလယပငး ေြခာကေသ ဇန၏ အေနာကပငးနင ေြမာကပငးတရ ေတာငတနး

များမာ ရကြပတေရာေနာေတာများ အများအြပားပါဝငသည ဧရယာြဖစသည။ အထးသြဖင

အေလာငးေတာကဿပအမျးသားဥယျာဉနင မဟာ5မငေဘးမေတာတြဖစသည။ ဤဧရယာ

အတငးတင ရားပါးသည ေမျာကလbေကျာ၊ ေမျာကည ၊ အာရဆငနင စငတရ5ပး ၎ငးတအားလးမာ

မျးသဉးေပျာကကယရန အန�ရာယရ မျးစတများြဖစသည။ စကပျးေြမတးချ ြခငး၊ ကနသယရန

အလငာ အမလကြခငး၊ သစမဟတေသာ သစေတာထကပစ@ညး အလနအက� ထတယြခငးနင

စားကျကချြခငးတမာ ဇဝမျးစမျးကများ ပျကစးြပနးတးရန 5ခမးေြခာကေနသည လပငနးများ

ြဖစသည။


ဦးစားေပးဦးစားေပးဦးစားေပးဦးစားေပး ထနးသမးထနးသမးထနးသမးထနးသမးေရးဆကစပဧရယာေရးဆကစပဧရယာေရးဆကစပဧရယာေရးဆကစပဧရယာ((((၃၃၃၃)))) ---- ချငးေတာငတနးေဒသချငးေတာငတနးေဒသချငးေတာငတနးေဒသချငးေတာငတနးေဒသ

ဤဧရယာတင ချငးြပညနယရ ေတာငြမငေဒသများ ပါဝငသည။ ချငးေတာငတနးတင

ေတာငေပ;အ5မစမးေတာများရ5ပး ရစငက နင ေအာကချငးငက အပါအဝင ကမcာအဆင ရားပါး

မျးစတဦးေရ အများအြပားတ ရပတညလျကရသည။ အထးသြဖင ချငးေတာငေဒသ ေတာငပငး

သည မျးသဉးမည အန�ရာယနင ရငဆငေနရေသာ မျကခးြဖငကြပာေြခာက ရငသနရပတညရာ

ေနရာြဖစ5ပး ကမcာေပ;တင ဤတစေနရာတညးသာရသည။ ဤထနးသမးေရး ဆကစပဧရယာ

အတငးတင နတမေတာငအမျးသားဥယျာဉနင အဆြပ ေကျာကပနးေတာငေဘးမေတာတ

တညရသည။ စားသးရန အမလကြခငး၊ သစမဟတေသာ သစေတာထကပစ@ညး အလနအက�

ထတယြခငးနင ချငးြပညနယေတာငပငး ေပ ၂၀၀၀ ေအာက ဧရယာများက ေရb ေြပာငးေတာငယာ

ခတြခငးတသည ဤထနးသမးေရး ဆကစပဧရယာအတက အဓက5ခမးေြခာကမCများ ြဖစသည။

ဦးစားေပးထနးသမးဦးစားေပးထနးသမးဦးစားေပးထနးသမးဦးစားေပးထနးသမးေရးဆကစပဧရယာေရးဆကစပဧရယာေရးဆကစပဧရယာေရးဆကစပဧရယာ((((၄၄၄၄)))) ---- ချချချချငးတငးြမစေအာကပငးငးတငးြမစေအာကပငးငးတငးြမစေအာကပငးငးတငးြမစေအာကပငး

ဤဧရယာအတငးတင ချငးတငးြမစ၏ တစခတညးေသာ ြမစလကတကြဖစသည ဥရြမစ

နင ထမသေဘးမေတာမ ချငးတငးြမစနင ဧရာဝတြမစတဆရာအထ ပါဝငေသာ ချငးတငးြမစ

ေအာကပငးနင ဆကစပဧရယာများ ပါဝငသည။ ြမနမာနငငအလယပငးရ ချငးတငးြမစ

ပတဝနးကျငမအပ ကျနဧရယာတင မပျကစးေသးေသာ ြမစကမးေဘး ေနရငးေဒသများ တညရ

သည။ ၎ငးတမာ သေသာငခများ၊ သကမးပါးများ၊ ြမစကျးအငးများနင ြမစကမးရးသစေတာများ

ြဖစသည။ ချငးတငးြမစေအာကပငးေဒသများသည ပျကစးမCများြပားေသာ ဧရာဝတြမစကသ

အများအြပား ေလလာမCမြပရေသးေသာလညး အေရ ေတာငအာရ ပငမကနးေြမရ ေရစးေနး5ပး

ကျယြပနေသာ ေြမနမြမစဝမးလငြပငများတင ေပျာကကယသား5ပြဖစသည မျးစတအေတာ

များများက ပပးေပးထားသည။ ဤထနးသမးကာကယေရး ဆကစပဧရယာအတငးတင မျးသဉး

ရန အလနအန�ရာယရေသာ လငးတေကျာြဖက ေတ ရရ5ပး မျးသဉးရနအန�ရာယရ စငးEကားလပ

အပါအဝင ကမcာအဆငရားပါးစာရငးဝင မျ းစတအေရအတက များစာက ေတ ရရသည။

ချငးတငးြမစေအာကပငးသည ဧရာဝတြမစအလယပငး၊ ြမနမာနငငအလယပငး အပပငးဇနနင

ချငးတငးြမစအထကပငး ေြမနမပငးေဒသတနင ဆကစပ ေဂဟစနစဧရယာအြဖစ ရပတည

လျကရသည။ အဆပါဧရယာအား ထနးသမးကာကယြခငး မြပရေသးသညအြပင ေရbတးြခငး၊

သတာများဖြခငး၊ ငကဖမးြခငး၊ သစနင ဝါးထတြခငး တေEကာင ြမစကမးရး သစေတာများ

ပျကစးြခငး၊ ေရbတးရာမ ထကရေသာ အညစအေEကးများေEကာင ညစညမးြခငး စသညတေEကာင

ထနးသမးေရးဆကစပဧရယာရ ဇဝမျးစမျးကများ၏ ရငသနရပတညမCက 5ခမးေြခာက ခေနရ

သည။


ဦးစားေပးဦးစားေပးဦးစားေပးဦးစားေပး ထနးသမးထနးသမးထနးသမးထနးသမးေရးဆကစပဧရယာေရးဆကစပဧရယာေရးဆကစပဧရယာေရးဆကစပဧရယာ((((၅၅၅၅))))---- ေြမာကဖျားေြမာကဖျားေြမာကဖျားေြမာကဖျားဆကစပဆကစပဆကစပဆကစပသစေတာများ။သစေတာများ။သစေတာများ။သစေတာများ။

ြမနမာနငငေြမာကပငးအစနဆးရ အန�ယနင တရတနယစပတမ ေတာငတနးေဒသများ

နင ေတာငဘကရ ေတာငEကားနင ေတာငေြခေဒသများြဖင ဖ စညးထားသည။ ြမနမာနငင၏

အြမငဆးေတာငထတြဖစေသာ ခါကာဘရာဇအပါအဝင ေပ ၅၀၀၀ ထက ြမငေသာ ဧရယာများ၊

ဧရာဝတြမစအတငးစးဝငရာ ေတာငEကားေဒသ ြမစလကတကများပါဝငသည။ ဤဧရယာတင

ေတာငေပ;ြမကခငးများ၊ ေတာငေပ;ေတာစမးများနင ေြမနမေဒသ အ5မစမး သစေတာများ

အပါအဝင များြပားေသာ သဘာဝေနရငးေဒသ အမျးမျးက ေတရသည။ နငင၏ ေနရငးေဒသ

အပငမျးစတ အများအြပားကလညး ေတ ရရသည (Kingdom-Ward ၁၉၄၄-၅)။ ဤေဒသတင

ဟမဝန�ာေဒသခ တရ စ�ာနမျးများြဖစေသာ ပနဒါန (မျးသဉးရန အန�ရာယရ)၊ သားမငး၊ မနာရစ

နင ထရာဂပနရစငက (ရားပါးစာရငးဝငများ) အပါအဝင လသနညးသည ဂျနက (Muntiacus crinifrons) (ရားပါးစာရငးဝင) (Rabinowitz နငအဖ ၁၉၉၈) နင လတတေလာေတ ရရသည

ဖကဂျ (Amato နငအဖ ၁၉၉၉) တက ေတ ရရသည။ ထအြပင မျးသဉးမည အန�ရာယနင

ရငဆငေနရေသာ မျးစတများြဖစသည ေမျာကလbေကျာနင ငဟစဝမးြဖငကတ၏ ဦးေရ

တညရမCကလညး အေထာကအပေပးပါသည။

ြမနမာနငငေြမာကပငး ေတာငတနးေဒသများသည ြမနမာနငင၏တစဆကတစစပတညး

ဧရယာ ကျယြပနစာရသည သဘာဝေတာနကေဒသYကးတစခြဖစ5ပး အန�ယနငင၏ နမဒါးဖား

အမျးသားဥယျာဉနငလညးေကာငး၊ တရတြပည၏ သစေတာများနငလညးေကာငး တစဆက တစစပတညး တညရ5ပး နယစပြဖတေကျာ ထနးသမးကာကယေရးလပငနးစဉများ ေဆာငရက

ရန အလားအလာေကာငးများရသည။ ေြမာကဖျားသစေတာဧရယာအတငး ခါကာဘရာဇ

အမျးသားဥယျာဉနင ဖနကနရာဇေဘးမေတာများ ပါဝငလျကရသည။ အဆပါထနးသမးေရး

နယေြမများမာ ထနးသမးေရးဆကစပဧရယာ၏ အေနာကေြမာကဘကပငးတင တညရ5ပး

အေရ ေြမာကဘကပငးတငလညး ထနးသမးေရးနယေြမများ ထပမသတမတရန လအပေနသည။

အထးသြဖင ယနနေတာငတနးေဒသ၏ KBA အတငးပါဝင5ပး ြမနမာနငငနင တရတြပညသ

သမaတနငငနယစပနင ဆကစပလျကရသည ဧရယာများြဖစသည။ ဤထနးသမးေရး ဆကစပ

ဧရယာအတငးရ ဇဝမျးစမျးကများအား 5ခမးေြခာကေနေသာ ြပဿနာများမာ ေရb ေြပာငး

ေတာငယာခတြခငး၊ အမလကြခငး၊ သစထတြခငးနင သစထတလမးများ ေဖာကလပြခငးများ

ြဖစသည။ တရတြပညသသမaတနငငမ သစလအပချကသည သစထတြခငးနင သစထတ

လမးများ ေဖာကလပြခငး ြပဿနာေပ;ေပါကလာရာ အေြခခြဖစသည။

ဦးစားေပးဦးစားေပးဦးစားေပးဦးစားေပး ထနးသမးေရးဆကစပထနးသမးေရးဆကစပထနးသမးေရးဆကစပထနးသမးေရးဆကစပဧရယာဧရယာဧရယာဧရယာ ((((၆၆၆၆)))) ---- ရခငရးမနယေြမ။ရခငရးမနယေြမ။ရခငရးမနယေြမ။ရခငရးမနယေြမ။

ဘဂsလားေဒရနငငနယစပနင ဧရာဝတြမစဝက�နးေပ;ေဒသတ အEကားရ ဘဂsလား

ပငလယေအာ၏ ကနးတငးပငး ရခငရးမနယေြမဧရယာ ြဖစသည။ ရခငရးမေတာငတနးများ

သည Yကးမားကျယြပနေသာ အ5မစမးေတာ၊ အ5မစမးေရာေနာေတာနင ရကြပတေရာေနာေတာ


များ တညရရာြဖစသည။ ထအြပင ရညလျားကျယြပနေသာ ကမးရးတနးေဒသနင ဒေရအတက

အကျရေသာ ရbနြပငများ၊ ဒေရေတာများလညး ရသည။ အထးသြဖင ကလားတနြမစဝေဒသ

အပါအဝငြဖစသည။ ဤဧရယာတင ေဒသရငးလပမျး (၂) မျးြဖစေသာ ရခငေတာငလပ

(မျးသဉးလနးပါး) နင ြမနမာတကလပ (မျးသဉးရန အန�ရာယရ) တက ေတ ရရသည။

ဤေဒသ၏ ေြမာကပငးမဟဧရယာသည ြမနမာနငငတင အာရဆင ထနးသမးကာကယေရး

အတက အေရးအYကးဆးဧရယာတစခ ြဖစသည။ ထအြပင ကမcာလးဆငရာ ရားပါးတရ စ�ာနများ

ြဖစေသာ ေမျာကလbေကျာ၊ ကျား၊ စင (အားလးမျးသဉးရန အန�ရာယရ) နင ဝကဝ (Asiatic

Black Bear)၊ ေEကာငမငး၊ ေြပာင (အားလး ရားပါးစာရငးဝင) တကလညး ေတ ရရသည

(ဦးတငသနး -၂၀၀၄)။ ဤဧရယာ၏ အများစက ထနးသမးကာကယြခငးမြပရေသးေသာလညး

အစတအပငးအချ ကမ ရခငရးမဆငေဘးမေတာအတငး ထညသငးဖ စညးထားသည။ ဒေရေတာ

များအား ရငးလငး၍ ေြမအသးချမC ေြပာငးလြခငး၊ စကပျးေြမချထငြခငး၊ စးပားြဖစ

အမလကြခငးနင သစထတြခငးတမာ ဤထနးသမးေရး ဆကစပဧရယာအတငးရ ဇဝမျးစမျးက

များက 5ခမးေြခာကလျကရသည။

ဦးစားေပးထနးသမးဦးစားေပးထနးသမးဦးစားေပးထနးသမးဦးစားေပးထနးသမးေရးေရးေရးေရး ဆကစပဧရယာဆကစပဧရယာဆကစပဧရယာဆကစပဧရယာ ((((၇၇၇၇) ) ) ) ---- တနသsာရတနသsာရတနသsာရတနသsာရ SundiacSundiacSundiacSundiac ေဒသခေဒသခေဒသခေဒသခ

တနသsာရတငးေဒသYကး ဧရယာအများစနင ကရငနင မနြပညနယတ၏ အစတအပငး

များပါဝငေသာ ေဒသြဖစ5ပး Yကးမားကျယြပနေသာ သဘာဝေနရငးေဒသYကးတစခြဖစသည။

Sundiac ေဒသခတင အငဒ-ြမနမာ အေရးYကးေဒသ (Indo-Myanmar Hotsopt) ၌ အYကး မားဆး လကကျနဧရယာြဖစေသာ ေြမနမေဒသ စစတအ5မစမးေတာက ေတရသည။ ဤေဒသ

တင ကျယြပနရညလျားေသာ ကမးရးတနး၊ ပငလယြပငက�နး အများအြပားနင အဓကေရတမ

ေနရငးေဒသများြဖစသည ဒေရအတကအကျရေသာ ရbနြပငများနင ဒေရေတာများကလညးေတ ရ

ရသည။ မEကာေသးမကာလအထ ဇဝဆငရာ ေလလာစးစမးမC အနညးငယမ8သာ ြပနငေသးေသာ

လညး ေြမနမေဒသ အ5မစမးသစေတာဧရယာ အများအြပားတင ကျကစားေသာ မျးစတများ နင

Eကသေတာ (Tapirus indicus) နင ေအာကချငး/ေအာငေလာငငက (နစမျ းလးရားပါး

စာရငးဝင)တက ေတ ရရသည။ ဤေဒသတင တနသsာရနင ထငးက�နးစယ၏ အစတအပငး

အချ၏ ေဒသရငးမျးစတြဖစေသာ ဂါနေတာငငး (မျးသဉးလနးပါး) အေရအတက အများအြပား

ေတ ရရသည။ ထအြပင ကျား (မျးသဉးရန အန�ရာယရ)ကလညး အေရအတက ေတာေတာ

များများ (အေကာင ၅၀ေအာက) ေတ ရရသည (Lynam ၂၀၀၃) ။ အာရဆင၊ ကျားနင

ေအာကချငးငက တကသေသာ ကနးေြမမျးစတများအား ေရရညထနးသမးကာကယရနအတက

ေဒသခ၏ အေနာကဘကပငးနင ထငးက�နးစယတတင တစဆကတစစပတညး သဘာဝ

ကျကစားဧရယာများ အများအြပားရြခငးေEကာင အလားအလာ ပမေကာငးမနေစသည။ Sundiac

ေဒသခအတငးရ ေြမနမေဒသအ5မစမးသစေတာများမာ နငင၏ သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမ

စနစအတငး ထညသငးဖ စညးမCဧရယာ နညးသညအြပင ဆအနးစကပျးရန ေြမေနရာ လအပမC


များြပားြခငးတနငလညး ရငဆငရလျကရသည။ ဒေရေတာများမာ ေြမနမေဒသ အ5မစမး

သစေတာများကသ ကမcာအဆငတင အေရးမပါေသာလညး ပဇနကန တညေထာငရနအတက

ခတထငရငးလငးြခငးြပဿနာနင ရငဆငရလျကရသည။ Sundiac ေဒသခအတငးရ ဇဝမျးစ

မျးကများအေပ; အြခား5ခမးေြခာကမCများမာ အမလကြခငး၊ သတ� ထတလပြခငး၊ သစထတြခငး

နင သစမဟတေသာ သစေတာထက ပစ@ညး အလနအက� ထတယသးစြခငးတြဖစသည။

ဦးစားေပးဦးစားေပးဦးစားေပးဦးစားေပး ထနးသမးထနးသမးထနးသမးထနးသမးေရးဆကစပဧရယာေရးဆကစပဧရယာေရးဆကစပဧရယာေရးဆကစပဧရယာ ((((၈၈၈၈)))) ---- အထကချငးတငးအထကချငးတငးအထကချငးတငးအထကချငးတငး ေြမနမေဒသ။ေြမနမေဒသ။ေြမနမေဒသ။ေြမနမေဒသ။

ချငးတငးြမစအထကပငး ေရေဝေရလေဒသ၏ Yကးမားကျယြပနသည သဘာဝေနရငး

ေဒသများ ြဖစသည။ ချငးတငးြမစ၏ အထကပငးနင ချငးတငးြမစအတငး စးဝငေသာ တနငး၊

တဝမနင ပေလာငလနဘနးြမစလကတကများ ပါဝငသည။ အဆပါ ြမစများသည သေသာင

အတငး အသကဖသည ငကများအပါအဝင ငဟစဝမးြဖငက ကသေသာ ကနးေြမမျ းစတများ

အတက အေရးပါသည။ ြမစများ၏ ဆကစပဧရယာများက ေတာဘမနဒါလ (မျးသဉးရန

အန�ရာယရ)၊ ေရဗလနင ငကYကးဒးစပ (Leptoptilos javanicus) (နစမျးလး ရားပါးစာရငးဝင)

တအတက အေရးပါေသာ ြမစကျးအငးများနင ေရ5ငမေရတမေဒသများြဖင ဖ စညးထားသည။

ထအြပင အဆပါ ေရတမေဒသများတင ဘေခါငးပနးေရာင (မျးသဉးလနးပါး)များ ဆကလက

ကျကစားေနသညက ေတ ရရေEကာငး ေဒသခအချ၏ သတငးေပးပချကအရ သရရသည။

ဤေဒသသည ေမျာကလbေကျာ အေရအတက အေတာများများနင အာရဆင၊ သစရကစားေမျာက

(ေမျာက5မးရည) တအပါအဝင ကမcာအဆင ရားပါးစာရငးဝငမျ းစတများက အေထာကအကြပ လျကရသည ေြမနမေဒသ အ5မစမးသစေတာ၊ ေရာေနာအ5မစမးေတာနင ရကြပတေရာေနာေတာ

များြဖင ဖးလbမးလျကရသည။ လကရေလလာ ဆနးစစချကများအရ(Mark-recapture studies)

အဆပါေဒသတင ပါဝငေသာ ဟးေကာငးကျားထနးသမးေရးနယေြမတင ကျား (Lynan နငအဖ

၂၀၀၉) ေကာငေရ (၇) ေကာငမ (၇၁) ေကာငအထရေEကာငး ညbနးဆလျကရသည။ ဆေလျာသည

စမခနခမC လပေဆာငနငမညဆပါက ယခထကပမေသာ ကျားေကာငေရက ထနးသမးနငမည

အလားအလာရသည။ အထကချငးတငးေြမနမေဒသ ထနးသမးေရး ဆကစပဧရယာအတငးတင

ြမနမာနငငရ မညသည ထနးသမးေရးဆကစပဧရယာထကမဆ နငင၏ သဘာဝထနးသမးေရး

နယေြမစနစအတငး ပါဝငသည ဧရယာပမများြပားသည။ အသစတးချတညေထာငေသာ

ဟးေကာငးကျားထနးသမးေရးနယေြမတစခတညး၏ ဧရယာမာ ၂၁,၈၉၀ စတရနးကလမတာ

ရ5ပး ြမနမာနငင၏အကျယဆး ထနးသမးကာကယေရးဧရယာ ြဖစသကသ ကမcာအYကးဆး

ကျားထနးသမးေရးနယေြမလညးြဖစသည။ ဤေဒသတင ဘမဖာဘမနင ထမသေဘးမေတာ

များလညး တညရသည။ အဆပါ ထနးသမးေရးဧရယာများမာ ြမနမာနငင၏ အြခား ထနးသမး

ေရးဧရယာများကသပင လစမးအားအရငးအြမစနင အြခားအရငးအြမစများ ေလျာနညးြခငးနင

ရငဆငေနရသည။ ဤထနးသမးေရး ဆကစပဧရယာအတငးရ ဇဝမျးစမျးကများ ရငသန

ရပတညမC 5ခမးေြခာကမCများ တြဖညးြဖညး ြမငတကလာလျကရရာ အမလကြခငး၊ သတ�


တးြခငးနင စကပျးေြမ ချထငြခငးတအပါအဝင ဟးေကာငးကျားထနးသမးေရးနယေြမက

နစြခမးကေစသည လဒကားလမးတစေလျာက၌ လေနအေြခချမCများ တးပားလာြခငးတသည

အဓကြပဿနာများြဖစသည။

ဦးစားေပးဦးစားေပးဦးစားေပးဦးစားေပးကျကစားေဒသကျကစားေဒသကျကစားေဒသကျကစားေဒသ((((၁၁၁၁))))---- မငးစေတာငမငးစေတာငမငးစေတာငမငးစေတာငေဘးေဘးေဘးေဘးမေတာမေတာမေတာမေတာ

ဦးစားေပးကျကစားေဒသများတင မငးစေတာငေဘးမေတာလညး အပါအဝငြဖစ5ပး

အဆပါေဘးမေတာသည ြမနမာနငငအလယပငးေဒသ၏ မပျကစးေသးေသာ နမနာြပ အပပငး

ေတာေြခာကသငြပငလက�ဏာရ ေဂဟစနစတစခ ြဖစသည။ ဤ ဦးစားေပးေဒသသည ေစ နင

နဖားEကးငက အပါအဝင ြမနမာနငင ေဒသရငးမျးစတအများအြပားက အေထာကအက ြပေပး

သည။ အထးသြဖင ြမနမာEကယလပ (မျးသဉးလနးပါး)များ သသာထငရားေသာ အေရအတက

က ပပးေပးေနေသာ နယေြမတစခြဖစသည။

ဦးစားေပးဦးစားေပးဦးစားေပးဦးစားေပးကျကစားေဒသကျကစားေဒသကျကစားေဒသကျကစားေဒသ ((((၂၂၂၂))))---- ြမလပေတာငြမလပေတာငြမလပေတာငြမလပေတာင

မန�ေလး5မအနးရ စကပျးေြမနင ေတာေြခာကများ ပါဝငေသာ ကျကစားေဒသတစခ

ြဖစသည။ ဤနယေြမတင ြမနမာEကယလပအေရအတက အများဆးက ေတ ရရသည။ ဤနယေြမ

အား ထနးသမးေရးနယေြမအြဖစ တရားဝင မသတမတရေသးေသာလညး ဤလပမျးစတအား

သသာထငရားသည အတငးအတာတစခအထ ထနးသမးကာကယထားနငသညဟ ေဒသခများက

ယEကညEကသည။

ဦးစားေပးဦးစားေပးဦးစားေပးဦးစားေပးကျကစားေဒသကျကစားေဒသကျကစားေဒသကျကစားေဒသ ((((၃၃၃၃) ) ) ) ---- ေရbဥေဒါငးေရbဥေဒါငးေရbဥေဒါငးေရbဥေဒါငးေဘးမေတာေဘးမေတာေဘးမေတာေဘးမေတာ

ေရbဥေဒါငးေဘးမေတာသည ဦးစားေပးေဒသများတင တစခအပါအဝငြဖစသည။

ဤနယေြမသည အေမbးပါEက (Dicerorhinus sumatrensis) များ၏ စားကျကေဒသ ြဖစခ

သည။ ဤနယေြမ၏ ထနးသမးကာကယေရး ဦးစားေပးမာ Eကများ ြပနလညထနးသမးရန

ြဖစသည။ ထအြပင ေရbဥေဒါငးေဘးမေတာသည အာရဆငများ၏ ကျကစားေဒသလညးြဖစသည။

အကျးဆကစပပတသကသများသည ထနးသမးေရးဆကစပဧရယာများနင ကျကစား

ေဒသများအြပင ြမနမာနငငအတငးရ ကမcာအဆင ရားပါးမျးစတများ၏ ၃၃% က ကယစား

ြပေသာ ဦးစားေပးမျးစတ (၄၈) မျး၏ စာရငးကလညး ြပစခသည (ဇယား-၂၀)။ ဦးစားေပး

မျးစတများတင နတကသတ� ဝါမျ းစတ (၂၂) မျး၊ ငကမျးစတ (၁၁) မျးနင တားသားသတ� ဝါ

(၁၆) မျးတြဖစသည။ ၎ငးတတင ြမနမာနငငေဒသရငး ကမcာအဆငရားပါးမျးစတ (၉) မျးသည

ြမနမာနငငအတငးသာေတရသညဟ သရရ5ပး မျ းသဉးေပျာကကယလနးပါးရသည မျးစတ

(၁၁) မျ းလညးအပါအဝင ြဖစသည။ ြမနမာနငငအတငးတင ကမcာအဆင ရားပါးေသာ

ေကျာရးမသတ� ဝါနင အပငမျးစတများ၏ အေြခအေနနင ထနးသမးကာကယေရး လအပချက

များဆငရာ သတငးအချကအလကများ မရရသြဖင အဆပါမျးစတများအနကမ ဦးစားေပး

မျးစတများအား မသတမတနငခေပ။


ကျားနင ဝကဝ (Asiatic Black Bear) အပါအဝင လပ (၁၆) မျးတက ဦးစားေပး မျးစတများအြဖစ ေရးချယသတမတခသည။ အဘယေEကာငဆေသာ စးပားြဖစ အမလကြခငးမ ကာကယရနအတက ထနးသမးကာကယေရးလပငနးစဉများ ေဆာငရကရန လအပေသာေEကာင ြဖစသည။ လငးတမျ းစတ(၂)မျးနင ေရေပျာငက အမျးမျးတကလညး ဦးစားေပးမျးစတများ အြဖစ သတမတခသည။ အဘယေEကာငဆေသာ ၎ငးတမာ အလနကျယြပနေသာ ဧရယာ အတငးတင ေတ ရရသညဦးေရ နညးပါးြခငးနင မျးစတကယစားြပ ထနးသမးေရးလပငနးစဉ များက ၎ငးတ၏ နယေြမေဒသအတငးေဆာငရကရန လအပလာြခငးတေEကာင အဓကကျကစား ေဒသများ ပျကစးဆးရCးရန 5ခမးေြခာကခရမCြပဿနာက ေြဖရငး ေပးရန လအပလာ၍ ြဖစသည။ လကရအေြခအေနအား ေလလာစးစမးမCလပငနးများ ေဆာငရကရန အလားအလာေကာငး ေသာေEကာင မျ းစတအများအြပားက ဦးစားေပး မျးစတများအြဖစ ေရးချယခသည။ ၎ငးတတင ချတစေချာငးEက၊ အေမbးပါEက၊ ဘေခါငးပနးေရာငနင ြမနမာနငငအတငး တကျသည မတတမး မတရာများမရသည အြခားမျးစတများလညးပါဝငသည။ အကျးသကေရာကမCရေသာ မညသည ထနးသမးကာကယေရး လပငနးကမ8မလပမ အဆပါမျးစတများ၏ အေြခအေနနင ပျ နတညရမC တနငဆငေသာ ေနာကဆးရ တကျသည သတငးအချက အလကများရရရန လအပသည။

ဇယားဇယားဇယားဇယား((((၂၀၂၀၂၀၂၀)))) ြမနမာနငငရြမနမာနငငရြမနမာနငငရြမနမာနငငရ ဇဝမျးစမျးကထနးသမးေရးအတကဇဝမျးစမျးကထနးသမးေရးအတကဇဝမျးစမျးကထနးသမးေရးအတကဇဝမျးစမျးကထနးသမးေရးအတက ဦးစားေပးဦးစားေပးဦးစားေပးဦးစားေပး မျးစတများမျးစတများမျးစတများမျးစတများ

ဦးစားေပးမျ းစတများဦးစားေပးမျ းစတများဦးစားေပးမျ းစတများဦးစားေပးမျ းစတများ ထနးသမးေရးလအပချကထနးသမးေရးလအပချကထနးသမးေရးလအပချကထနးသမးေရးလအပချက


လငးန - Craseonycteris thonglongyai ကငးဆငးေလလာြခငး လငးန - Pipistrellus joffrei ကငးဆငးေလလာြခငး လငးန - Pipistrellus anthonyi ကငးဆငးေလလာြခငး သစရကစားေမျာက - Trachypithecus pileatus ကငးဆငးေလလာြခငးနင အမလကမCထနးချပြခငး ေမျာကလbေကျာ - Bunopithecus hoolock ကငးဆငးေလလာြခငး အာရဝကဝ - Ursus thibetanus ကငးဆငးေလလာြခငးနင အမလကမCထနးချပြခငး ပနဒါန - Ailurus fulgens ကငးဆငးေလလာြခငးနင အမလကမCထနးချပြခငး ေEကာငမငး - Catopuma temminckii ကငးဆငးေလလာြခငး ေEကာငသလငး - Pardofelis marmorata ကငးဆငးေလလာြခငး အငးကျား - Neofelis nebulosa ကငးဆငးေလလာြခငး ကျား - Panthera tigris အမလကမCထနးချပြခငး အာရဆင - Elephas maximus လနငဆငပဋပက�ေလ8ာချြခငး Eကသေတာ - Tapirus indicus ကငးဆငးေလလာြခငး ချတစေချာငးEက - Rhinoceros sondaicus ကငးဆငးေလလာြခငး ေရbသမင - Rucervus eldii ကငးဆငးေလလာြခငးနင အမလကမCထနးချပြခငး ဂျနက - Muntiacus crinifrons ကငးဆငးေလလာြခငး ေတာက� - Bubalus bubalis ကငးဆငးေလလာြခငးနင အမလကမCထနးချပြခငး သားမငး - Budorcas taxicolor ကငးဆငးေလလာြခငး ေတာငဆတန - Naemorhedus baileyi ကငးဆငးေလလာြခငး


ဇယားဇယားဇယားဇယား((((၂၀၂၀၂၀၂၀)))) ြမနမာနငငရြမနမာနငငရြမနမာနငငရြမနမာနငငရ ဇဝမျးစမျးကထနးသမးေရးအတကဇဝမျးစမျးကထနးသမးေရးအတကဇဝမျးစမျးကထနးသမးေရးအတကဇဝမျးစမျးကထနးသမးေရးအတက ဦးစားေပးဦးစားေပးဦးစားေပးဦးစားေပး မျးစတများမျးစတများမျးစတများမျးစတများ ((((အဆကအဆကအဆကအဆက))))

ဦးစားေပးမျ းစတများဦးစားေပးမျ းစတများဦးစားေပးမျ းစတများဦးစားေပးမျ းစတများ ထနးသမးေရးလအပချကထနးသမးေရးလအပချကထနးသမးေရးလအပချကထနးသမးေရးလအပချက

ငကများငကများငကများငကများ

ေဒါငးစမး - Pavo muticus အမလကမCထနးချပြခငး ေတာဘမနဒါလ - Cairina scutulata ေနရငးေဒသ ပျကစးဆးရCးမCများ ထနးချပြခငး ဘေခါငးပနးေရာင - Rhodonessa caryophyllacea ကငးဆငးေလလာြခငး YကးEကာ - Grus antigone ေနရငးေဒသ ပျကစးဆးရCးမCများ ထနးချပြခငး ေရဗလ - Heliopais personata ေနရငးေဒသ ပျကစးဆးရCးမCများ ထနးချပြခငး လငးတေကျာြဖ - Gyps bengalensis ေနရငးေဒသ ပျကစးမCများ ထနးချပြခငး နCတသးသယလငးတ - Gyps tenuirostris ေနရငးေဒသ ပျကစးမCများ ထနးချပြခငး ငဟစဝမးြဖ - Ardea insignis ေနရငးေဒသ ပျကစးဆးရCးမCများ ထနးချပြခငး ငကYကးဒးစပ - Leptoptilos javanicus ေနရငးေဒသ ပျကစးဆးရCးမCများ ထနးချပြခငး ဂါနေတာငငး - Pitta gurneyi ကငးဆငးေလလာြခငး မျကခးြဖငကြပာေြခာက - Sitta victoriae ကငးဆငးေလလာြခငး

တားတားတားတားသားသတ� ဝါများသားသတ� ဝါများသားသတ� ဝါများသားသတ� ဝါများ

ေရချ ေရငနစပမေကျာငး - Crocodylus siamensis, Crododylus porosus

ကငးဆငးေလလာြခငး

ြမနမာEကယလပ - Geochelone platynota ကငးဆငးေလလာြခငးနင အမလကမCထနးချပြခငး လပဝါ - Indotestudo elongata ကငးဆငးေလလာြခငးနင အမလကမCထနးချပြခငး လပေမာငး - Manouria emys ကငးဆငးေလလာြခငးနင အမလကမCထနးချပြခငး လပအက - Manouria impressa ကငးဆငးေလလာြခငးနင အမလကမCထနးချပြခငး ေသာငလပ - Batagur baska ကငးဆငးေလလာြခငးနင အမလကမCထနးချပြခငး ရခငေတာငလပ - Heosemys depressa ကငးဆငးေလလာြခငးနင အမလကမCထနးချပြခငး ေနEကာပနးလပ - Heosemys spinosa ကငးဆငးေလလာြခငးနင အမလကမCထနးချပြခငး ေခါငးဝါလပ – Hieremys annandalii ကငးဆငးေလလာြခငးနင အမလကမCထနးချပြခငး ြမနမာတကလပ - Bataga trivittata ကငးဆငးေလလာြခငးနင အမလကမCထနးချပြခငး ေဆာကလပ - Morenia ocellata ကငးဆငးေလလာြခငးနင အမလကမCထနးချပြခငး ကလပ - Pyxidea mouhotii ကငးဆငးေလလာြခငးနင အမလကမCထနးချပြခငး လပEကကတေရး - Platysternon megacephalum ကငးဆငးေလလာြခငးနင အမလကမCထနးချပြခငး ဘးဝနးလပ - Amyda cartilaginea ကငးဆငးေလလာြခငးနင အမလကမCထနးချပြခငး စငးEကားလပ - Chitra vandijki ကငးဆငးေလလာြခငးနင အမလကမCထနးချပြခငး ေလးကကလပ - Nilssonia formosa ကငးဆငးေလလာြခငးနင အမလကမCထနးချပြခငး လပဝငး - Pelochelys cantorii ကငးဆငးေလလာြခငးနင အမလကမCထနးချပြခငး

အကျးဆကစပပတသကသများသည ဇယား (၂၀) တင ေဖာြပထားသည ဦးစားေပး

မျးစတစာရငးအြပင ထပေဆာငးဦးစားေပးမျးစတ ၈ မျ းကလညး သတမတထားသည (ဇယား-

၂၁)။ ထပေဆာငးဦးစားေပးမျးစတများမာ လကရအေြခအေနတင ကမcာအဆင ရားပါး စာရငး

တင မပါဝငေသာလညး (IUCN-၂၀၀၄) ၎ငးမျးစတများအားလးသည မျးစတဦးတညသည


ထနးသမးေရးလပငနးများေဆာငရကေပးရမည အေနအထားသ ေရာကရလာသညအထ ရားပါး

လာမည စးရမရသည အေနအထားရသည။ အကယ၍ အဆပါမျးစတများအား ကမcာအဆင

ရားပါးမျးစတအြဖစ ထပမစစစရရပါက ဦးစားေပးမျးစတအြဖစ သတမတနငမည ြဖစပါသည။

ထပမလျာထား ဦးစားေပးမျးစတ (၈)မျ း၌ သစခမျးစတ (၄)မျးမာ CITES ၏

ေနာကဆကတ (၁) နင (၂) တင ပါဝငသည။ အဆပါ မျးစတ (၄) မျးသည ြပညတငး သးစရန

နင တရတြပညသတငပရန အလနအက�ထတယမCေEကာင သသာစာရားပါးလာလျက ရသည။

ဖကဂျသညလညး ထပေဆာငးမျးစတစာရငးတင အပါအဝငြဖစ5ပး ပသ8းဝကဝ (Helarclos malayanus)၊ ဧရာဝတလငးပင နင Burmese Flap Shell Turtle တမာ သတငးအချက

အလကမြပညစဟ သတမတထားသည (IUCN -၂၀၀၄)။

ဇယားဇယားဇယားဇယား((((၂၁၂၁၂၁၂၁)))) ြမနမာနငငရြမနမာနငငရြမနမာနငငရြမနမာနငငရ ဇဝမျ းစမျးကထနးသမးေရးအတကဇဝမျ းစမျးကထနးသမးေရးအတကဇဝမျ းစမျးကထနးသမးေရးအတကဇဝမျ းစမျးကထနးသမးေရးအတက ထပမလျာထားဦးစားေပးထပမလျာထားဦးစားေပးထပမလျာထားဦးစားေပးထပမလျာထားဦးစားေပး

မျးစတများမျးစတများမျးစတများမျးစတများ

ဦးစားေပးမျ းစတဦးစားေပးမျ းစတဦးစားေပးမျ းစတဦးစားေပးမျ းစတ ထနးသမးေရးလအပချကထနးသမးေရးလအပချကထနးသမးေရးလအပချကထနးသမးေရးလအပချက


ပသ8းဝကဝ - Helarctos malayanus ကငးဆငးေလလာြခငးနင အမလကမCထနးချပြခငး ဧရာဝတလငးပင - Orcaella brevirostris ကငးဆငးေလလာြခငး၊ နညးစနစမကျ ဆးရCးမCများ

ေသာ ငါးဖမးမCက ထနးချပြခငး ဖကဂျ - Muntiacus putaoensis ကငးဆငးေလလာြခငး

တားသားသတ� ဝါများတားသားသတ� ဝါများတားသားသတ� ဝါများတားသားသတ� ဝါများ

Burmese Flapshell Turtle Lissemys scutata ကငးဆငးေလလာြခငးနင အမလကမCထနးချပြခငး

အပငများအပငများအပငများအပငများ

Blood Red Orchid - Dendrobium cruentum Lindl.

အလနအက�ထတယမC ထနးချပြခငး

Lady’s Slipper Orchid - Paphiopedilum wardii Summerh.

အလနအက�ထတယမC ထနးချပြခငး

Fire Orchid - Renanthera imschootiana Rolfe အလနအက�ထတယမC ထနးချပြခငး Blue Vanda - Vanda coerulea Griff.Ex.Lindl. အလနအက�ထတယမC ထနးချပြခငး

၄၄၄၄....၂၂၂၂....၁၁၁၁ ဇဝသယဇာတများအားဇဝသယဇာတများအားဇဝသယဇာတများအားဇဝသယဇာတများအား ေရရညနင ေရရညနင ေရရညနင ေရရညနင မ8တစာ အသးြပြခငး ြပဿနာမ8တစာ အသးြပြခငး ြပဿနာမ8တစာ အသးြပြခငး ြပဿနာမ8တစာ အသးြပြခငး ြပဿနာ

ဇဝသယဇာတများအား ေရရညနင မ8တစာ အသးြပြခငး မရပါက ဇဝမျးစမျးကများ

ထနးသမးကာကယေရးYကးပမးမCများ ေအာငြမငနငမည မဟတပါ။ စငစစ သစေတာ နင

ငါးလပငနးက_များတင ေရရညထတလပရန အသးြပြခငး လပထးလပနညးနင ခယချကများ

ရ5ပးြဖစသည။ ဥပမာအားြဖင ြမနမာေရးချယခတလနညးစနစ (Myanmar Selection System-

MSS) က ၁၈၆၀ ခနစများမ စတင၍ က�နးေပါကေရာကေသာ ေတာများမ ထာဝစဉည က�နးသစ


ထတလပရန သစေတာက_တင အသးြပခသည။ ရာစနစနငချ၍ အဆပါစနစ ေအာငြမငရြခငး

၏ ေသာချကမာ သစေတာ၏ ကျနးမာေရးနင သဘာဝအေလျာက မျးဆကမCစမးရညတက

မထခကေစဘ လကရပတဝနးကျငနင ေဂဟစနစမ8တမCတအေပ; အေြခခ၍ ထတယနငသည

ေတာထကက ဗဟမချပကငမCမရဘ စမချကေရးဆထတလပခမCေEကာင ြဖစသည။ သေသာလညး

ကမcာအဆငအသအမတြပ လကခကျငသးခေသာ ြမနမာေရးချယခတလနညးစနစမာ ဆရယလစ

အပချပေရးကာလအတငး (၁၉၇၄-၁၉၈၈) ဗဟဦးစးစမကနးစနစေEကာင စနစတကျ ေဆာငရက

နငြခငး မရေတာေပ။ ဗဟစးပားေရးစမကနးသည သစေတာေဂဟစနစမ ပမနထတလပေပး

နငေသာ ေတာထကထကပ၍ သစထတရန ေတာငးဆခသည။ အကျးဆကအေနြဖင သဘာဝ

ေတာအတငး ပငေထာငသပသညးမC ေြပာငးလသား5ပး ထာဝစဉညေတာထက ရရရန အခကအခ

များနင ရငဆငလာရသည။ ဤအေြခအေနမာ ေစျးကကစးပားေရးစနစသ ေြပာငးလကျငသး5ပး

ပဂgလကက_က သစထတေရာငးဝယမC ခငြပ5ပးေနာကပငး ပမဆးရားခသည။ ပဂgလကက_မ

သစထတေရာငးဝယမC လပငနးများတင တရားမဝင ေဆာငရကချကများနင အမနထတလပမC

သတငးအချကအလကများ မရရနငမCတေEကာင ေရရညတညတသည သစေတာစမအပချပ

လပကငမC လပငနးများ အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရကမCအေပ; ြပငးထနစာ ထခကလျက

ရသည။ ထေEကာင သစေတာသယဇာတများ ေရရညတညတေရး ေဆာငရကရာတင ရငဆငေနရ

သည စနေခ;မCများက ေကျာလbားနငရန ြမနမာေရးချယခတလနညးစနစ၏ ြပဌာနးချကများအား

လကနာေဆာငရကရန အေရးတYကး လအပလျကရသည။ သစေတာစမအပချပလပကငမCတင ထးြခားသည တးတကမCတစခမာ အမျးသား

သစေတာမဝါဒတင ြပညသလထဗဟြပ သစေတာလပငနးဆငရာ အယအဆအား မတဆကေပး

ြခငး နင ၁၉၉၅ ခနစ ေဒသခြပညသအစအဖ ပင သစေတာလပငနးဆငရာ လမးညbနချကများ

ထတြပနြခငးတြဖစသည။ ေဒသခြပညသအစအဖ ပင သစေတာလပငနးဆငရာ လမးညbနချက

များြဖင အနးအနားပတဝနးကျငရ သစေတာများမ သစေတာထကပစ@ညးများက ညမ8စာ ခေဝ

အသးြပမCက အသအမတြပထားသည။ အဘယေEကာငဆေသာ ၎ငးတ၏ လေနမCဘဝအတက

သစေတာထကပစ@ညးများသည အေရးပါေသာေEကာငြဖစသည။ ေဒသခြပညသ အစအဖ ပင

သစေတာလပငနး ညbနEကားချကများနငအည သစေတာအသးြပသအဖအား နစ (၃၀) ေြမငား

သညလကမတထတေပးနငသည။ ေဒသခြပညသအစအဖ ပင သစေတာလပငနး လပပငခင

လကမတပါ သတမတချကများနငအည အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရကနငရနအတက

သစေတာအသးြပသများအဖသည ၎ငးတကယတငေရးဆထားေသာ အပချပလပကငမCစမချက

နငအည လပငနးများက စနစတကျေဆာငရကရသည။ ယေနအထ ေဒသခြပညသအစအဖ ပင

သစေတာအသးြပသအဖ ၆၀၀၀ ခနက သစေတာေြမ ဟကတာ ၅၀,၀၀၀ ခနတင သစေတာ

အေြခခ ဇဝသယဇာတများက ေရရညနင ညတမ8စာ အသးြပနငရန သစေတာဦးစးဌာနက

လbေြပာငးေပးအပ5ပး ြဖစသည။ သေသာ အစအဖ ပငသစေတာလပငနးများက သစေတာဥပေဒ

အရ စမခနခပငခငရေသာ ေြမေပ;တငသာ သစေတာဦးစးဌာနက အတညြပေပးနင5ပး အြခားေြမ


ေပ;တင ေဒသခြပညသအစအဖ ပင သစေတာလပငနးေဆာငရကလပါက ေဒသခြပညသ အစအဖ

သည တညေထာငခငက ေEကးတငနငေြမစာရငးဦးစးဌာနသ ေလ8ာကထားရသည။ အဆပါ

ကစ@မျးတင ေဒသခြပညသလထအေနြဖင ေြမေနရာရရန အလနခကခသည။ အဘယေEကာင

ဆေသာ ေEကးတငနငေြမစာရငးဦးစးဌာန၏ အဓကရညရယချကမာ သးနထတလပရနနင

ဆအနးနင ရာဘာကသေသာ စးပားေရးစကခငးများ စကပျးတညေထာငရန ြဖစေသာေEကာင

ြဖစသည။ ထေEကာင ေဒသခြပညသအစအဖ ပင သစေတာလပငနးတညေထာငြခငးမာ နယစပ

တငးရငးသားလမျးများေဒသတင အေကာငအထညေဖာမC အားနညး5ပး ဇဝမျးစမျ းက

ထနးသမးကာကယြခငးလပငနးအား ေဒသခြပညသအစအဖ ပင သစေတာလပငနးနင ယဉတ

ေဆာငရကရန အခကအခများနင Eကေတရသည။ ေဒသခြပညသအစအဖ ပင သစေတာလပငနး

နငအ5ပင သစေတာဦးစးဌာန၊ သဘာဝဝနးကျငနင သားငကတရ စ�ာနထနးသမးေရးဌာနသည

EကားခနယေြမစမအပချပလပကငမC အေြခခမများက ချမတခသည။ ဇဝမျးစမျးကများ

ထနးသမးေရးအတက ဖ စညးထားေသာ ထနးသမးေရးဧရယာအတငးတင ေဒသခြပညသလထ

က ၎ငးတ၏ ရငသနရပတညမCအတက အေရးပါေသာ ဇဝသယဇာတများက ထတယသးစနငရန

သဘာဝဝနးကျငနင သားငကတရ စ�ာနထနးသမးေရးဌာနသည Eကားခနယေြမ တညေထာင၍

သငေလျာသည အပချပလပကငမCစမချက ေရးဆေဆာငရကနငသည။ သဘာဝဝနးကျင

ထနးသမးကာကယေရးလပငနးများ စမးေဆာငရညြမငတငရနနင အကျးသကေရာကမC

ေကာငးမနေစရနအတက ေဒသခြပညသလထသည EကားခနယေြမစမအပချပလပကငမC လပငနးများတင ပးေပါငးပါဝငေဆာငရကရန တာဝနရသည။ အဆပါ ေဒသခြပညသလထ

ပါဝငေသာ သဘာဝသယဇာတစမအပချပလပကငမC လပငနးစဉက ြမနမာနငင ေြမာကပငး

သစေတာေဒသတင အြပညြပညဆငရာ အစးရမဟတသည အဖအစညးတစခြဖစသည သားငက

ထနးသမးေရးအဖ (WCS) က ေအာငြမငစာ မတဆက5ပးြဖစရာ အဆပါချဉးကပေဆာငရကမC

နညးလမးက အြခားထနးသမးကာကယေရး ဧရယာများသ ပျ နေစရန ေဆာငရကသငသည။

သစေတာဦးစးဌာနကသပင ငါးလပငနးဦးစးဌာနသည ေရရညတညတသည ေရငနထက

ပစ@ညးထတလပေရး စမအပချပလပကငမCစနစက မတဆကေဆာငရကခ5ပး ြဖစပါသည။

နညးပညာရပပငးဆငရာ ဆနးစစေလလာချကများအရ အြမငဆး ေရရညထတလပနငမC

အေရအတကမာ တစနစလ8င ေရထကပစ@ညးတနေပါငး ၁.၀၅ သနးြဖစသည။ ေရထကဇဝ

သယဇာတပစ@ညးများ ေရရညထတယသးစမCက ေသချာေစရနအတက နစစဉ ေရထကပစ@ညး

ထတလပမC လငစငခငြပချကက အဆပါပမာဏထက မေကျာေစရန ကနသတထားသည။

သေသာ ငါးလပငနးဦးစးဌာနတင စမးေဆာငရညနင အရငးအြမစကနသတချကများေEကာင

တရားမဝငငါးဖမးမCက ထနးသမးကာကယရန အခကအခရသည။ ကနးတငးပငး ေရချေရထက

ပစ@ညး ထတလပေရးလပငနးတငမ ေဒသခြပညသအစအဖ များအတက တစနငတပင ငါးဖမး

လပငနး ခငြပထား5ပး Yကးမားေသာလပငနးများကမ ပဂgလကများသ ေလလတင၍ လငစင

ထတေပးသည။ သဘာဝပတဝနးကျင ယယငးပျကစးမC ြမငတကေနေသာ ဧရယာများတင


အများပင ငါးဖမးဧရယာများမာ ပမေသးငယလာ5ပး တစကယေရဖလမCအတက ငါးသယဇာတ

ဖမးယရရမC နညးပါးလာသည အခကအခများနင ရငဆငရလျကရသည။ ထေEကာင ထနးသမး

ကာကယေရးလပငနးစဉ အကျးသကေရာကမCေကာငးေစရနနင ငါးသယဇာတပစ@ညးများက

ေရရညနင မ8တစာအသးြပနငေရး ေသချာေစရနအတက ဤစနစက ြပငဆငေရးဆချမတ

သငသည။

အပငမျးရးဗဇ သယဇာတပစ@ညးများနင စပလျဉး၍ ြမနမာမျးေစဘဏသည

“စားနပရက�ာနင စကပျးေရးအတက အပငမျးရးဗဇအရငးအြမစဆငရာ နငငတကာ သေဘာ

တညမCစာချပ (International Treaty on Plant Genetic Resources for Food and

Agriculture - ITPGRFA)နငအည နငငတကာအဖအစညးများနင အပငမျးရးဗဇအရငးအြမစ

များ ေရရညတညတေရးနင ညမ8စာ ခေဝအသးြပနငေရးအတက ထတလပေရးနင အကျးအြမတ

ခေဝေရး စနစတစခြဖစသည ပစ@ညးလbေြပာငးမC စ သေဘာတညချက (Standard Material

Transfer Agreement - SMTA) က ချမတထားသည။


အခနး အခနး အခနး အခနး ((((၅၅၅၅))))

ြမနမာနငငတင ဇဝမျ းစမျးကထြမနမာနငငတင ဇဝမျ းစမျးကထြမနမာနငငတင ဇဝမျ းစမျးကထြမနမာနငငတင ဇဝမျ းစမျးကထနးသမးကာကယြခငးအတက မဟာဗျနးသမးကာကယြခငးအတက မဟာဗျနးသမးကာကယြခငးအတက မဟာဗျနးသမးကာကယြခငးအတက မဟာဗျဟာများ နင ဟာများ နင ဟာများ နင ဟာများ နင လပငနးစမချကများလပငနးစမချကများလပငနးစမချကများလပငနးစမချကများ

အခနး (၄) တင ေဖာြပထားေသာ ဇဝအရငးအြမစများအား ညညတမ8တစာအသးြပေရး

နင ေရရညအသးချနငေရးတအား ေဖာေဆာငနငမည နညးလမးတစခမာ နငငအဆင ဇဝမျးစ

မျးကဆငရာ မဟာဗျဟာ နင လပငနးစမချက (NBSAP) ေရးဆေရးနင အေကာငအထည

ေဖာေရးတ ြဖစပါသည။ ဤအခနးတင အပငး (၂) ပငးပါဝင5ပး တစပငးမာ ဇဝမျးစမျးကများ အတက မဟာဗျဟာများ နင ကျနတစပငးမာ လပငနးစမချကများ ြဖစပါသည။ NBSAP အား

၂၀၁၂-၂၀၂၀ ခနစ အထ ေရးဆထားပါသည။

၅၅၅၅....၁၁၁၁ ဇဝမျးဇဝမျးဇဝမျးဇဝမျးစမျးကများဆငရာ မဟာဗျစမျးကများဆငရာ မဟာဗျစမျးကများဆငရာ မဟာဗျစမျးကများဆငရာ မဟာဗျဟာများဟာများဟာများဟာများ

NBSAP တင မဟာဗျဟာဦးတညချက ချမတနငေရး ဦးစားေပးေရးချယနငရန ဆကစပ

သကဆငသများ အားလးပါဝငသည အEကြပေဆးေနးမCြဖင ေအာကေဖာြပပါ စသတမတချက (၅)

ချကအား သတမတခပါသည-

(က) ဦးစားေပးရမည ေတာရငးတရ စ�ာန ြဖတကးလမး၊ ကျကစားေနရာ သမဟတ

မျးစတများ ထနးသမးကာကယမCတအား ေထာကပေပးြခငး၊

(ခ) ဇဝမျးစမျ းကများအေပ; လကရကျေရာကေနေသာ 5ခမးေြခာကမCများအား

ေြဖရငးြခငး၊

(ဂ) အစးရ နင အြခားအဖအစညးများမ ဇဝမျးစမျးကဆငရာ ရငးနးြမပနမC

လအပချကက ြဖညဆညးြခငး၊

(ဃ) ထနးသမးကာကယေရးလပငနးများ၌ တက] သလများ နင အစးရမဟတေသာ

အဖအစညးများ နင ထေရာကစာ ပးေပါငးနငေရး အခငအလမးများအား ပပးေပး

ြခငး၊

(င) အကျးရေသာ ကနကျစရတ ြဖစြခငး။

မဟာဗျဟာဦးတညချက နင ဦးစားေပးေဆာငရကရမည လပငနးများအား ဇယား (၂၂)

တင ေဖာြပထား5ပး ရငးလငးချကများက ေနာကေဖာြပမည အခနးခတင ေဖာြပထားပါသည။


ဇယားဇယားဇယားဇယား ((((၂၂၂၂၂၂၂၂)))) မဟာဗျမဟာဗျမဟာဗျမဟာဗျဟာဦးတညချကဟာဦးတညချကဟာဦးတညချကဟာဦးတညချက နငနငနငနင ဦးစားေပးေဆာငရကရမညဦးစားေပးေဆာငရကရမညဦးစားေပးေဆာငရကရမညဦးစားေပးေဆာငရကရမည လပငနးများလပငနးများလပငနးများလပငနးများ

မဟာဗျဟာဦးတညချကမဟာဗျဟာဦးတညချကမဟာဗျဟာဦးတညချကမဟာဗျဟာဦးတညချက ဦးစားေပးေဆာငရကရမညဦးစားေပးေဆာငရကရမညဦးစားေပးေဆာငရကရမညဦးစားေပးေဆာငရကရမည လပငနးများလပငနးများလပငနးများလပငနးများ ၁၊ ဦးစားေပးထနးသမးကာကယရမည

ေနရာများအား ြမငတငြခငး

၁.၁ အေရးYကးေသာ ဇဝမျ းစမျ းကေနရာများ နင ကမcာလးဆငရာ 5ခမးေြခာကမCခေနရေသာ မျးစတများအား ကာကယနငမC လအပချကအား ြဖညဆညးေပးရန နငင၏ သဘာဝ ထနးသမး ေရး နယေြမများအား ြပနလညသးသပြခငး နင တးချ ြခငးတ ြပလပရန။

၁.၂ ဦးစားေပးထနးသမးကာကယရမည ေနရာများတင သဘာဝ ထနးသမးေရးနယေြမ စမအပချပမCအား ြမငတငရန။

၁.၃ ဦးစားေပးထနးသမးကာကယရမည ေနရာများတင အြခားေသာ သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမ စမအပချပမCနညးလမးများအား ေရ ေြပးလပကငရန။

၁.၄ သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမ စမအပချပမC နင မျးစတများ ကာကယမCတအတက ဥပေဒမေဘာငများအား အားေကာငးလာ ေစေရး ေထာကပေပးရန။

၂၊ ဇဝမျ းစမျ းကများအား အြခားေသာ မဝါဒများတင ထညသငးြခငး

၂.၁ ဦးစားေပးရမည ေတာရငးတရ စ�ာန ြဖတသနးလမးများတင ေြမအသးချမC နင ဖ 5ဖ းတးတကေရးလပငနးများ ေဆာငရကမC များဆငရာ ဆးြဖတချကချမတြခငး လပငနးစဉများ၌ ဇဝမျးစ မျးကများအား ေပါငးစပထညသငးရန။

၂.၂ ေကာပေရးရငးများ၊ ပပးကညသည အဖအစညးများ နင အစးရ အဖအစညးများ၏ ဆးြဖတချကချမတသများအား အသတရား နးEကားေရး နင အEကဉာဏေပးမCများြပလပရန။

၂.၃ နငငအဆင ထာဝစဉ ဖ 5ဖ းတးတကေရး မဟာဗျဟာတင ထည သငးထားေသာ ဌာနဆငရာ လပငနးစဉများ အေကာငအထည ေဖာရန။

၂.၄ ေကျးလကဖ 5ဖ းေရး နင ဇဝမျးစမျးက ထနးသမးေရး လပငနး များ ေပါငးစညးြခငးအား ေဆာငရကရန။

၂.၅ ဇဝမျ းစမျးက ထနးသမးြခငး နင ထာဝစဉ ဖ 5ဖ းတးတကေရး အEကား ညညတမ8တေစေရး အသတရားြမငမားလာေစရန ဆကစပဌာနများမ ပးေပါငးေဆာငရကရန။

၃၊ ဦးစားေပးထနးသမးကာကယရမည မျးစတများအတက ထနးသမးေရး လပငနးများ ေဆာငရကြခငး

၃.၁ ဦးစားေပး ထနးသမးကာကယရမည မျးစတများအတက ေတာရငးတရ စ�ာနများ တရားမဝငေရာငးဝယမC ေလလာ ေစာင Eကညသညစနစအား တညေထာငရနနင ရလဒများအား နငင နင ေဒသအဆငတ၌ ဥပေဒစးမးမC အားေကာငးလာေစေရး အသးြပရန။

၃.၂ ြပန ကျေနေသာ ဦးစားေပးထနးသမးကာကယရမည မျးစတ များအတက ထနးသမးေရးလပငနးများ ကျယကျယြပန ြပန ေဆာငရကရန။


ဇယားဇယားဇယားဇယား ((((၂၂၂၂၂၂၂၂)))) မဟာဗျမဟာဗျမဟာဗျမဟာဗျဟာဦးတညချကဟာဦးတညချကဟာဦးတညချကဟာဦးတညချက နငနငနငနင ဦးစားေပးေဆာငရကရမညဦးစားေပးေဆာငရကရမညဦးစားေပးေဆာငရကရမညဦးစားေပးေဆာငရကရမည လပငနးများလပငနးများလပငနးများလပငနးများ((((အဆကအဆကအဆကအဆက))))

မဟာဗျဟာဦးတညချကမဟာဗျဟာဦးတညချကမဟာဗျဟာဦးတညချကမဟာဗျဟာဦးတညချက ဦးစားေပးဦးစားေပးဦးစားေပးဦးစားေပးေဆာငရကရမညေဆာငရကရမညေဆာငရကရမညေဆာငရကရမည လပငနးများလပငနးများလပငနးများလပငနးများ

၃.၃ ေဂဟစနစ၊ ပျန ြခငး နင အေြခအေနတဆငရာ သတငး အချကအလကများ လအပေနသည ဦးစားေပးထနးသမး ကာကယရမည မျးစတများအတက စာရငးေကာကယမC ြပလပရန နင ေတရချကများအား ထနးသမးေရးလပငနး များတင ထညသငးချတဆကရန။

၃.၄ ေရချမျးစတများအတက ဇဝမျ းစမျ းက စာရငးေကာကယရန နင ေတရချကများအား ထနးသမးေရး စမချကများေရးဆရာ တင အသးြပရန။

၄၊ ြပညတငးမ အစးရမဟတေသာ အဖ အစညးများနင တက] သလများအား ဇဝမျ းစမျ းက ထနးသမးြခငးတင ပါဝငလာေစေရး ပပးြခငး

၄.၁ ြပညတငးမ အစးရမဟတေသာအဖအစညးများနင တက] သလ များမ ထနးသမးေရးစမကနးများ ေရးဆြခငး နင အေကာင အထညေဖာြခငးတအတက စမးေဆာငရည ြမငမားေစေရး ြပလပေပးရန။

၄.၂ ြပညတငးမ အစးရမဟတေသာအဖအစညးများနင တက] သလ များအEကား ပးေပါငးေဆာငရကြခငးနင သတငးအချက အလက ဖလယြခငးတအတက လပငနးစဉတစခ ြပလပရန။

၄.၃ တက] သလများတင ထနးသမးေရးဆငရာ သငရးြဖစေပ;လာ ေစေရး ပပးရန။

၅၊ ဇဝမျ းစမျ းကများအေပ; ရငးနး ြမ ပနမCများအား ေပါငးစညးေစရန စမးေဆာငရည တညေဆာကြခငး

၅.၁ ထနးသမးေရးလပငနးများ၏ ရလဒများအား ေစာငEကညသည အစအစဉအား ြပလပရန။

၅.၂ ထနးသမးေရးလပငနးများ၏ ရလဒများ၊ ဦးစားေပး ရငးနး ြမ ပနမCများ နင ထနးသမးေရးလပငနးများ ေပါငးစညးမCတ ဆငရာ သတငးအချကအလကများအား ကငတယစမေရး လပငနးစဉတစခ ြပလပရန။

၆၊ စကပျ းေရး၊ ေမးြမေရး နင ေရလပ ငနးဆငရာ ဇဝမျ းစမျးကများအား ေနရငးေဒသ နင ေနရငးေဒသ ြပငပ တင ထနးသမးကာကယြခငး နင ဗဇအရငးအြမစဆငရာ စမအပချပ ြခငးတ ေဆာငရကြခငးအား ြမင တငြခငး

၆.၁ အမျးသားအဆင မျ းေစဘဏနင အပငမျ းရးဗဇအရငးအြမစ စမအပချပြခငးအား အဆငြမငတငရန။

၆.၂ မျးစတေရးချယေရး၊ လယယာေြမများတင ထနးသမးေရး နင ေရရညတညတေစသည အသးချေရးအား လပေဆာငရန။

၆.၃ ေမးြမထားသည တရ စ�ာနများအား ေနရငးေဒသတင ထနးသမးြခငးအတက အေသးစားေချးေင အစအစဉအား လပေဆာငရန။

၆.၄ ေမးြမထားေသာ တရ စ�ာနများဆငရာ မျးရးဗဇဘဏ တညေထာငရန။

၆.၅ ေဒသခြပညသများအား အေြခခထားသည ေရလပငနးဆငရာ အရငးအြမစများ ထနးသမးေရး နင ဖ 5ဖ းတးတကေရးတအား လပေဆာငရန။


ဇယားဇယားဇယားဇယား ((((၂၂၂၂၂၂၂၂)))) မဟာဗျမဟာဗျမဟာဗျမဟာဗျဟာဦးတညချကဟာဦးတညချကဟာဦးတညချကဟာဦးတညချက နငနငနငနင ဦးစားေပးေဆာငရကရမညဦးစားေပးေဆာငရကရမညဦးစားေပးေဆာငရကရမညဦးစားေပးေဆာငရကရမည လပငနးများလပငနးများလပငနးများလပငနးများ((((အဆကအဆကအဆကအဆက))))

မဟာဗျဟာဦးတညချကမဟာဗျဟာဦးတညချကမဟာဗျဟာဦးတညချကမဟာဗျဟာဦးတညချက ဦးစားေပးေဆာငရကရမညဦးစားေပးေဆာငရကရမညဦးစားေပးေဆာငရကရမညဦးစားေပးေဆာငရကရမည လပငနးများလပငနးများလပငနးများလပငနးများ

၇၊ ကျးေကျာ ဝငေရာကလာေသာ မျးစတများ ထနးချပစမြခငးအား ြမငတငြခငး

၇.၁ ကျးေကျာဝငေရာကလာေသာ မျးစတများေEကာင စးပားေရး၊ ပတဝနးကျင၊ ကျနးမာေရးနင ဇဝမျ းစမျ းကတအေပ; ထခက မCက နငငအဆင စစတမးေကာကယြခငး နင ဆနးစစမC ြပလပြခငးတအတက အဖ ဖ စညးရန။

၇.၂ ကျးေကျာဝငေရာကလာေသာ မျးစတများအား ထနးချပစမ ြခငး နင တားဆးြခငးတအတက ကျးေကျာဝငေရာကလာ ေသာ မျ းစတများဆငရာ အမျးသားအဆင မဟာဗျဟာ နင လပငနးစမချကများ ေရးဆရန။

၇.၃ ကျးေကျာဝငေရာကလာေသာ မျ းစတများေEကာင ထခကမC များအား ဆးြဖတချကချမတသများ နင ြပညသများ အသ တရားနးEကားလာေစေရး အစအစဉများ ေဆာငရကရန။

၇.၄ ကျးေကျာဝငေရာကလာေသာ မျးစတများအား ထေရာကစာ ထနးချပနငေရး စမးေဆာငရည တညေဆာကရန (စကယန� ရား၊ ဓာတေဗဒ နင သဘာဝအတငး ထနးသမးြခငးတအား ေပါငးစပ၍) နင လအသကေမးဝမးေကျာငးမC၊ ထတလပေရး စနစ နင ပတဝနးကျငတက ထခကမCအား နညးပါးေစေရး ေဒသတငး ေဆာငရကမCများက ပပးရန။

၇.၅ ြမနမာနငငတင ကျးေကျာဝငေရာကလာေသာ မျ းစတများ အား စမြခငး၊ ထနးချပြခငး နင ကာကယြခငးတအတက စမကနးများ နင အမျးသားအဆင မေဘာငြဖစေပ;လာေရး အတက GEF နင အြခားေသာ ရနပေငအရငးအြမစများအား တညေဆာကရန။

၈၊ သဘာဝဝနးကျငအေပ; အကျ း သကေရာကမCက အကြဖတြခငး နင သဘာဝဝနးကျင ဆငရာ ကာကယ ြခငးတအတက ဥပေဒြပေရး လပ ငနးများအား ြဖညဆညးြခငး

၈.၁ သဘာဝဝနးကျငဆငရာ ဥပေဒမေဘာငအတက ဝနYကးဌာန များပါဝငေသာ အဖအား ဖ စညးရန။

၈.၂ ြမနမာ ပတဝနးကျငဆငရာ ဥပေဒနင နညးဥပေဒများ ြပဌာနး နငေရးအတက အEကြပရန။

၈.၃ သဘာဝဝနးကျငအေပ; အကျးသကေရာကမCက အကြဖတ ြခငးနင ညစညမးမCက ထနးချပြခငးဆငရာ စညးမျဉး စညးကမးများ ြဖစေပ;လာေစရန။

၈.၄ သဘာဝဝနးကျငအေပ; အကျးသကေရာကမCက အကြဖတ ြခငးနင ညစညမးမCက ထနးချပြခငးဆငရာတအား ေဆာင ရကနငေရး စမးေဆာငရညတညေဆာကရန။

၉၊ ဇဝမျ းစမျ းက ထနးသမးေရးနင ပတသက၍ ဆကသယေဆာငရက မC၊ ပညာေပးမC နင ြပညသလထ အသတရား နးEကားလာမC တအား ြမငတငြခငး

၉.၁ သတငးအချကအလကစးဆငးမC၊ ပညာေပးြခငး နင ဆကသယ ေဆာငရကမC ဖ 5ဖ းေအာငြပလပရန။

၉.၂ ြပညသလထ အသတရားနးEကားလာမCအတက စမးေဆာငရည နင ကနယကအား ဖ 5ဖ းေအာငြပလပရန။

၉.၃ ြပညသလထ အသတရားနးEကားလာေရး ြမငတငမC အစအစဉ များအား ပပးေပးရန။


၅၅၅၅----၁၁၁၁----၁၁၁၁ ဦးစားေပးထနးသမးကာကယရမညေနရာများအားဦးစားေပးထနးသမးကာကယရမညေနရာများအားဦးစားေပးထနးသမးကာကယရမညေနရာများအားဦးစားေပးထနးသမးကာကယရမညေနရာများအား ြမငတငြခငးြမငတငြခငးြမငတငြခငးြမငတငြခငး

ေနရာအလက ထနးသမးကာကယြခငးတင အစးရ သမဟတ အြခားအဖအစညးများမ

ေထာကပေပးြခငးသည အငဒ-ြမနမာေဒသရ အြခားေသာ နငငများနင န�ငးယဉလျင ြမနမာနငင

တင အလနနညးပါးပါသည။ နငင၏ သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမစနစသည ဧရယာအားြဖင

ေသာလညးေကာငး၊ ထေရာကစာစမအပချပြခငးအားြဖငေသာလညးေကာငး ဖ 5ဖးမC နမပါးဆ

ြဖစပါသည (Rao နငအဖ ၂၀၀၂)။ အြခားေသာ စမအပချပမCနညးလမးများသည ေဒသတငး

နငငများတင ေအာငြမငစာ ကျငသး5ပးြဖစေသာလညး ြမနမာနငငတင သမားရးကျ စမအပချပမC

နညးလမးအစား အြခားေသာ စမအပချပမCနညးလမး အနညးငယမ8သာ ေရးဆထားဆ


အြပညြပညဆငရာ အစးရမဟတေသာ အဖအစညးများ (အဓကအားြဖင WCS) မ

နငင၏ သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမစနစအား တးချ နငရန ကညပပးေပးလျကရ5ပး BirdLife

International ကသေသာအဖ မ သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမ စမအပချပြခငး နင စမချကများ

ေရးဆြခငးတက ပမဖ 5ဖးလာေရးအား အကအညေပးပါသည။ ထနးသမးကာကယြခငး နင

အြခားေသာ စမအပချပမCနညးလမးများအားေရးဆေရး ေရ ေြပးစမကနးများြပလပရန ထေရာက ေသာ ပပးမCအား လပေဆာငေရးအတက ြပညတငးမ အစးရမဟတေသာ အဖအစညး များ နင

အြပညြပညဆငရာ အစးရမဟတေသာ ဖ 5ဖးေရးအဖများ ေကာငးစာတညရ5ပး ြဖစပါသည။

မဟာဗျဟာဦးတညချကသည ြမနမာအစအစဉ (၂၁) (NCEA ၁၉၉၇) ပါ ရညမနးချက

များနင ကကညပါသည။ အထးသြဖင ကကညသည အချကများမာ ြမနမာအစအစဉ (၂၁) ၏

အခနးခ ၁၅-၁-၃ တင ‘တညရသည သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမစနစသည နငင၏

လမCစးပားေရးအရ အေရးပါေသာ သမဟတ အေရးပါရနအလားအလာရေသာ မျးစတများ နင

စလငလေသာ ေဂဟစနစအားလးအား ြခငမြခငး မရေသးသညအတက သဘာဝေဂဟစနစ

အားလး ကယစားြပပါဝငသည သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမစနစအား တးချ ရန’ ေဖာြပထား

ြခငးနင အခနးခ ၁၅-၁-၇ တင ‘လကရ သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမများအား တးချ ရန နင

ဇဝမျးစမျ းက ထနးသမးကာကယြခငးက ြမငတငရန သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမအသစများ

တညေထာငရန’ ေဖာြပထားြခငးတ ြဖစပါသည။

၅၅၅၅----၁၁၁၁----၁၁၁၁----၁၁၁၁ ဇဝမျးစမျးကဆငရာ အဓကေဇဝမျးစမျးကဆငရာ အဓကေဇဝမျးစမျးကဆငရာ အဓကေဇဝမျးစမျးကဆငရာ အဓကေနရာများနင ကမcာလးဆငရာ 5ခမးေြခာကမC ခေနရေသာ နရာများနင ကမcာလးဆငရာ 5ခမးေြခာကမC ခေနရေသာ နရာများနင ကမcာလးဆငရာ 5ခမးေြခာကမC ခေနရေသာ နရာများနင ကမcာလးဆငရာ 5ခမးေြခာကမC ခေနရေသာ

မျးစတများအား ြခ ငကာကယရန မျးစတများအား ြခ ငကာကယရန မျးစတများအား ြခ ငကာကယရန မျးစတများအား ြခ ငကာကယရန နငင၏ သဘာဝထနးသမးေရး နယေြမစနစအား နငင၏ သဘာဝထနးသမးေရး နယေြမစနစအား နငင၏ သဘာဝထနးသမးေရး နယေြမစနစအား နငင၏ သဘာဝထနးသမးေရး နယေြမစနစအား

သးသပြခငးသးသပြခငးသးသပြခငးသးသပြခငး နင တးချ ြခငးအား ပပးေပးရနနင တးချ ြခငးအား ပပးေပးရနနင တးချ ြခငးအား ပပးေပးရနနင တးချ ြခငးအား ပပးေပးရန

လကရ သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမစနစသည မျးစတများအား အြပညအဝ မြခငမ

ေEကာငး နင အဓက ဦးစားေပးအြဖစ အာရေဒသတင သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမ တးချ ြခငး

အား လျငြမနစာလပေဆာငရန လအပေEကာငး ကမcာလးဆငရာ သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမ


များ ေလလာဆနးစစမCမ ေဖာထတခပါသည။ ၎ငးေတ ရချကများသည ပဉ@မအYကမေြမာက ကမcာ

ထနးသမးေရးနယေြမများ ညလာခမ CBD သ ေပးပခသည သဝဏလbာပါ ကမcာသဘာဝ

ထနးသမးေရးနယေြမစနစ ဖ 5ဖးေရးနငပတသက၍ များစာတးတကမCရေနစဉအတငး အေရးပါ

ေသာ မျးစတများနင biomes ေဂဟစနစများအား အြပညအဝ ကာကယရနများစာ လအပလျက

ရေEကာငး ေဖာြပချကအား ထငဟပေစပါသည

ြမနမာနငငတင နငငဧရယာ၏ ၅.၆% အား သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမများအြဖစ

ဖ စညးထားပါသည။ ဦးစားေပးကာကယရမည ေတာရငးတရ စ�ာန ြဖတသနးလမး (၈)ခအနက

ေြမာကဖျားဆကစပသစေတာများနင အထကချငးတငးေြမနမေဒသတသာ သဘာဝထနးသမး

ေရးနယေြမများအတငး ေကာငးစာကယစားြပ ဖ စညးထားပါသည။ ၎ငးအြပင ဦးစားေပး

ကာကယရမည ေနရာ (၃၇) ခအနက (၁၇) ခ သညသာ သဘာဝထနးသမးေရးနယြမများအြဖစ

ဖ စညးထားြခငး သမဟတ အဆြပထားြခငး ြဖစပါသည။ ေရးယခငက တညေထာငခေသာ

ပေတာငေတာရငးတရ စ�ာနေဘးမေတာကသေသာ ထနးသမးေရးနယေြမများသည ယယငး

ပျကြပားလျကရ5ပး လကေတအပချပမCမာလညး ထေရာကမCအနညးငယသာ ရပါ သည။

ထေEကာင လကရ သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမစနစ၏ အကျးရမC နင ကယစားြပနငမCတက

ြပနလညသးသပရန နင ဇဝမျးစမျးကဆငရာ အဓကေနရာများနင ကမcာလးဆငရာ

5ခမးေြခာကမCခေနရေသာ မျးစတများအား အြပညအဝကယစားြပ ကာကယနငရန သဘာဝ

ထနးသမးေရးနယေြမအား သးသပရန နင တးချ ရနတအား အေရးတYကးလအပပါသည။

CBD ၏ အာတကယ (၈) တင အစးရအေနြဖင ‘ ဇဝမျးစ မျးကများအား ထနးသမး

ကာကယမCြပလပရန ထနးသမးေရးနယေြမများအား တညေထာငရမည တာဝနရသည’ ဟ

ေဖာြပထားပါသည။ ထနးသမးေရးနယေြမများ စမချကေရးဆရာတင ပါဝငေသာ အစးရမဟတ

ေသာ အဖအစညးများနင တက] သလများအေနြဖင အစးရများမ ြဖညဆညးေပးရမည အထက

ေဖာြပပါ တာဝနရမCအား ပါဝငကညရန အခငအလမးေကာငးများ ရပါသည။ သပAနညးကျ

ေလလာဆနးစစမCများအေပ; အေြခခ5ပး သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမစနစ တးချ ြခငးအား

ြပလပရမည ြဖစပါသည။ လာအနငငတင လာအ-ဆဒင သစေတာက_ ပးေပါငးေရး အစအစဉ

ြဖငလညးေကာငး(Berkmüller နငအဖ ၁၉၉၃၊ ၁၉၉၅)၊ ထငးနငငတင Kasetsart တက] သလမ

လညးေကာငး(Kasetsart University ၁၉၈၇)၊ ဗယကနမနငတင BirdLife International မ

လညးေကာငး(Wege နငအဖ ၁၉၉၉) သကဆငရာများနင ပးေပါငး5ပး သပAနညးကျ ေလလာ

ဆနးစစမCများအေပ;အေြခခ5ပး အငဒ-ြမနမာေဒသရ အြခားနငငများတင သဘာဝထနးသမးေရး

နယေြမစနစတးချ ြခငးအား ြပလပ5ပးြဖစပါသည။ သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမစနစ တးချ

ြခငးနင နညးလမးများချမတြခငးအား နငငအဆငတင တးြမငေဆာငရကြခငးသာမက ေနရာ

ေဒသ တစခစအလက ြဖစနငေြခစးစမးမCများ၊ အပချပလပကငမC စမချကေရးဆြခငး နင ပါဝင

ပတသကသများအားလး၏ ေထာကခမCရရေရးေဆာငရကြခငးတအား ြပလပရန လအပပါသည။


၅၅၅၅----၁၁၁၁----၁၁၁၁----၂၂၂၂ ဦးစားေပးထနးသမးကာကယရဦးစားေပးထနးသမးကာကယရဦးစားေပးထနးသမးကာကယရဦးစားေပးထနးသမးကာကယရမညမညမညမည ေနရာများတငေနရာများတငေနရာများတငေနရာများတင ထနးသမးေရးနယေြမထနးသမးေရးနယေြမထနးသမးေရးနယေြမထနးသမးေရးနယေြမ စမစမစမစမ

အပချပမCအားအပချပမCအားအပချပမCအားအပချပမCအား ြမငတငြခငးြမငတငြခငးြမငတငြခငးြမငတငြခငး

ြမနမာနငငရ သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမစနစအား ြပနလညသးသပြခငး နင တးချ

ြခငးတအား ထနးသမးေရးလပငနးများတင ဦးစားေပးရငးနးြမပနမCြဖစေသာလညး သဘာဝ

ထနးသမးေရးနယေြမ တညေထာငြခငးသကသကသည ထနးသမးေရးအား အာမခချက မေပး

နငပါ။ ကမcာလးဆငရာ ဇဝမျးစမျ းက ထနးသမးကာကယရန အေရးပါေသာ ေနရာအချ

ပါဝငသည ဦးစားေပးကာကယရမည ေနရာ (၁၇) ေနရာအား သဘာဝထနးသမးေရး နယေြမများ

အြဖစ ဖ စညးထား5ပး သမဟတ ဖ စညးရနအဆြပထား5ပး ြဖစပါသည။ ၎ငး (၁၇) ေနရာလး၌

သဘာဝ ထနးသမးေရးနယေြမအပချပေရးမးများသည ေငေEကး၊ ဝနထမးအငအား၊ ပစ@ညး

ကရယာ နင ဝနထမးစမးေဆာငရည မလေလာကမCတနင ရငဆငေနရပါသည။ အကျးဆက

အေနြဖင ထနးသမးေရးရညရယချကများြဖင သငေလျာမCမရေသာ သစေတာထကပစ@ညးများ

စေဆာငးြခငး၊ စားကျကချြခငး၊ ထငးေလာငစာ ထတယစေဆာငးြခငးအစရသည လတ၏

အသးချမCများနင Eက ေတရကာ ေတာပျကစးြခငး နင ေတာအဆငအတနးကျဆငးြခငးတက

ြဖစေပ;ေစပါသည (Rao နငအဖ ၂၀၀၂ ၊ Htun နငအဖ ၂၀၁၀)။ အဆပါေနရာများတင

ရလဒများေကာငးမနေရးအတက သဘာဝထနးသမးေရး နယေြမစမအပချပမCအား ြမငတငရန

အလျငအြမန လအပလျကရပါသည။

သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမ စမအပချပမC ြမငတငြခငးအား ဦးစားေပး ထနးသမး ကာကယရမညေနရာအချ တင လပေဆာငလျကရရာ အေလာငးေတာကဿပအမျ းသားဥယျာဉ

တင သစေတာဦးစးဌာန၊ FREDA နင WildAid တပးေပါငး၍ Surviving Together

Programme အားေဆာငရကြခငး၊ ချပသငးေတာရငးတရ စ�ာနေဘးမေတာတင သစေတာဦးစး

ဌာန နင စမစဆးနးယနး အငစတကျးရငးတပးေပါငး၍ ဝနထမးများအတက စမးဆာငရည

တညေဆာကေရး အစအစဉများ ေဆာငရကြခငး၊ ခါကာဘရာဇအမျးသားဥယျာဉ၊ ဖနကနရာဇ

ေတာရငးတရ စ�ာနေဘးမေတာ နင ဟးေကာငးချငဝမး ေတာရငးတရ စ�ာနေဘးမေတာတတင

သစေတာဦးစးဌာန နင သားငကထနးသမးေရးအဖတပးေပါငး၍ သေတသနလပငနးများ နင

ထနးသမးေရးလပငနးများ ေဆာငရကြခငးတ ြဖစပါသည။ ဤကသေသာ ပးေပါငးေဆာငရက

မCများ ရေသာလညး သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမများအြဖစ ဖ စညးထား5ပး သမဟတ

ဖ စညးရန အဆြပထား5ပးြဖစေသာ ဦးစားေပး ထနးသမးကာကယရမည ေနရာအားလးတင

ထေရာကေသာ စမအပချပမCအား ြမငတငေရးအတက ထနးသမးေရးဆငရာ ရငးနးြမပနမC

ြပလပေရးအား လအပလျကရပါသည။

ေလလာေတ ရမCများအရ သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမတစခချငး၌ ထေရာကေသာ စမ

အပချပမCအား တးတကဖ 5ဖးရန သးသန ေနရာေဒသတတင သငတနးများ စဉဆကမြပတြပလပ

သငပါသည။ သငတနးအစအစဉများ၏ ထေရာကမCအား ေနာကဆကတ အေကာငအထညေဖာ


ြခငးနင စမကနးများေဆာငရကြခငးတြဖင ြမငတငနင5ပး ၎ငးအစအစဉများသည သငတနးသား

များအား ၎ငးတသငယခေသာအရာများက လကေတအသးချြခငးအြဖစ ေြပာငးလနငမည


၅၅၅၅----၁၁၁၁----၁၁၁၁----၃၃၃၃ ဦးစားေပးထနးသမးကာကယရမညေနရာများ၌ဦးစားေပးထနးသမးကာကယရမညေနရာများ၌ဦးစားေပးထနးသမးကာကယရမညေနရာများ၌ဦးစားေပးထနးသမးကာကယရမညေနရာများ၌ လကရကျလကရကျလကရကျလကရကျငသးေနေသာငသးေနေသာငသးေနေသာငသးေနေသာ စမအပချပမCစမအပချပမCစမအပချပမCစမအပချပမC

အစားအစားအစားအစား အြခားေသာအြခားေသာအြခားေသာအြခားေသာ စမအပချပမCအားစမအပချပမCအားစမအပချပမCအားစမအပချပမCအား ေရ ေြပးေရးဆြခငးေရ ေြပးေရးဆြခငးေရ ေြပးေရးဆြခငးေရ ေြပးေရးဆြခငး

ြမနမာနငငတင သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမများ တညေထာင5ပး စမအပချပြခငးသည

ေနရာအလက ထနးသမးကာကယြခငး၏ အဓကနညးလမးြဖစပါသည။ ဤနညးလမးသည

ေနရာအလကထနးသမးကာကယရာတင အဓကြဖစေသာလညး အေြခအေနတငးတာ သငေလျာမC

မရနငပါ။ ဥပမာအားြဖင ေနရာတစခတင လဦးေရထထပစာေနထငြခငး သမဟတ လ၏

အသးြပမC ြမငမားစာရြခငး စသညြဖငရပါက ပမနအတငး သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမ

တညေထာငြခငးသည ေဒသခြပညသများအေပ; Yကးစာေသာ ဆးကျးသကေရာကမCရမည ြဖစပါ

သည။ ေဒသခများ၏ ေထာကခမCကရရရန ပျကြပားြခငးြဖင ေရရညေအာငြမငေအာင ထနးသမး

ကာကယနငမည အလားအလာသည ေမးမနေနမည ြဖစပါသည။ ပမန သဘာဝထနးသမးေရး

နယေြမ စမအပချပြခငးတင အြခားေသာ နညးလမးများအား ရာေဖရန အလနအမငးလအပ5ပး

သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမစနစြပငပရ ဦးစားေပး ထနးသမးကာကယရမည ေနရာများတင

အသးြပနငမည ြဖစပါသည။ ဤအချကအား (၇)Yကမေြမာက CBD အဖဝငနငငများဆငရာ

ညလာခမ သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမများနငဆငေသာ ဆးြဖတချကတင ထညသငးထား5ပး သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမများ အတငး၌သာမဟတဘ ြပငပမာပါ ထနးသမးကာကယြခငး

၏ အေရးပါပက သတြပရနနင ေဒသခြပညသများ ကာကယထနးသမးထားသည ေနရာများအား

ပါဝင ထညသငးထားသည ကျယြပန ေသာ သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမ အပချပမCအား

တးြမငလပကငရန ေဖာြပထားပါသည။

ဦးစားေပး ထနးသမးကာကယရမည ေနရာ(၂၀)မာ တညေထာင5ပးေသာ သဘာဝ

ထနးသမးေရးနယေြမတင မပါရပါ။ ပမနသဘာဝထနးသမးေရးနယေြမ တညေထာငြခငးသည

ယငး (၂၀) ေနရာအနက အချတင သငေတာမCရမည ြဖစေသာလညး အြခားေနရာများတင

ထနးသမးကာကယြခငးဆငရာ အြခားနညးလမးများအား အသးြပရန အခငအလမးေကာငးများ

ရေနပါသည။ အြခားနညးလမးများတင ထညသငးသငသည အချကများမာ ေဒသဆငရာ

ထနးသမးကာကယြခငးဆငရာ စညးမျဉးစညးကမးများေရးဆြခငး၊ ေဒသခများပါဝငသည

ကငးလညထနးသမးေရးအဖဖ ြခငး၊ ေနရာေဒသထနးသမးြခငးအား YကးEကပရန ေဒသခြပညသ

များ၊ ခရးသားလပငနးကမAဏများ၊ ဘာသာေရးေခါငးေဆာငများ၊ ရပမရပဖများ စေပါငးပါဝင5ပး

ေဆာငရကြခငး၊ အဓကမျ းစတများနင ကျကစားေဒသတအား ထနးသမးကာကယရာတင

ပဂgလကေြမပငရငများ၊ ေြမငားရမးလပကငသများ ၎ငးတအသစတဓါတြဖင ထနးသမးကာကယ

ြခငးစသညတ ြဖစEကပါသည။ ထနးသမးကာကယြခငးဆငရာ အြခားေသာ နညးလမးများသည


အချ ေသာ အေြခအေနမျးတင ပမသငေတာမညြဖစသကသ ေဒသခများ၏ စမးရညနင

အဖအစညးများေပ;တင အေြခခထားေသာေEကာင ပမနသဘာဝထနးသမးေရးနယေြမ စမ

အပချပြခငးထက ကနကျစရတနင အကျးတကေြခကကမC ပမေကာငးမနမညြဖစကာ ပမေရရည

တညတနငမည ြဖစပါသည။

မEကာေသးေသာနစများတင အငဒ - ြမနမာေဒသ၌ အြခားေသာ ထနးသမးကာကယေရး

နညးလမးများအား အသးြပလျကရရာ လာအနငငတင ေကျးရာမ ကာကယထားေသာ

ငါးထနးသမးေရးဇန (Baird ၂၀၀၁) နင ဗယကနမနငငတင ေဒသခများအား အေြခခထားသည

ေမျာကမျးစတများ ထနးသမးေရးအဖ (Swam နင O’Reilly ၂၀၀၄) တ ပါဝငပါသည။

ြမနမာနငင၌ သစေတာများ ြပနလညထေထာငရာတင ေဒသခြပညသများ ပးေပါငး

ပါဝငမCအား ြမငတငသည စညးမျဉးစညးကမးများ၊ ေဒသခြပညသအစအဖ ပင သစေတာ

တညေထာငြခငး ဆငရာညbနEကားချကများအား အသးြပ၍ အေကာငအထညေဖာြခငးစသည

တပါဝငသည ေဒသခ ြပညသများအား အေြခခထားသည သဘာဝသယဇာတ စမအပချပြခငး

နညးလမးများ ရေန5ပး ြဖစပါသည။ ဦးစားေပး ထနးသမးကာကယရမည ေနရာများအား

ထနးသမးကာကယြခငးြပလပရာတင အထကေဖာြပပါ နညးလမးများအား အသးြပနငသည

အခငအလမးများအတက အကျးေကျးဇး ရမည ြဖစပါသည။

၅၅၅၅----၁၁၁၁----၁၁၁၁----၄၄၄၄ မျးစတများမျးစတများမျးစတများမျးစတများ ထနးသမးြခငးနငထနးသမးြခငးနငထနးသမးြခငးနငထနးသမးြခငးနင သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမများသဘာဝထနးသမးေရးနယေြမများသဘာဝထနးသမးေရးနယေြမများသဘာဝထနးသမးေရးနယေြမများ စမအပချပြခငးတ စမအပချပြခငးတ စမအပချပြခငးတ စမအပချပြခငးတ

အတကအတကအတကအတက ဥပေဒမေဘာငဥပေဒမေဘာငဥပေဒမေဘာငဥပေဒမေဘာင အားေကာငးလာေစရနအားေကာငးလာေစရနအားေကာငးလာေစရနအားေကာငးလာေစရန ပပးေပးြခငးပပးေပးြခငးပပးေပးြခငးပပးေပးြခငး

ြမနမာနငငရ သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမများအား ထေရာကစာစမအပချပရာတင

ဝနထမးအငအား၊ ပစ@ညးကရယာများ၊ ေငးေEကးအရငးအြမစများနင ဝနထမးများ စမးေဆာင

ရညတ အားနညးသညအြပင တကျြပညစေသာ ဥပေဒမေဘာငဆငရာလညးမရေသးပါ။ သဘာဝ

ထနးသမးေရးနယေြမများ တညေထာငြခငးနင စမအပချပြခငးများတင ဥပေဒမေဘာငအြဖစ

အဓကအသးြပေနသညမာ ၁၉၉၄ ခနစတင ထတြပနခသည ေတာရငးတရ စ�ာနနင သဘာဝအပင

များကာကယေရးနင သဘာဝနယေြမများထနးသမးေရး ဥပေဒြဖစပါသည။ ၎ငးဥပေဒတင

အားနညးချကအများအြပားရ5ပး အဓကအားြဖင ကြပားြခားနားေသာ သဘာဝထနးသမးေရး

နယေြမများအလက တကျေသချာစာ ေဖာြပထားြခငးမရမC ြဖစပါသည။ လကရဥပေဒသည

ြမနမာနငငရ မျးစတများအား ထနးသမးကာကယရာတင အားနညးချက အများအြပားရေနဆ

ြဖစပါသည။ ြမနမာနငငသည ၁၉၉၇ ခနစမစတင၍ CITES အဖသ ဝငေရာကခေသာလညး

၎ငးကနဗငးရငးနင ပတသက၍ နငငအဆင ဥပေဒြပမCအား လပေဆာငနငြခငးမရေသးပါ။

အထးသြဖင ေတာရငးတရ စ�ာနနင သဘာဝအပင များကာကယေရးနင သဘာဝနယေြမများ

ထနးသမးေရးဥပေဒသည ေတာရငးတရ စ�ာနနင ၎ငးတ၏အစတအပငးများအား နငငတကာ

တရားမဝငေရာငးဝယေဖာကကားမCအား ထေရာကသည ဥပေဒအာဏာ သကေရာကမC ေဖာေဆာင

နငြခငးမရပါ။ သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမ အပချပေရးမ းများနင ေတာရငးတရ စ�ာန


ကာကယေရးလပေဆာငသများ အသးြပသည ထနးသမးကာကယေရးဆငရာ ဥပေဒမေဘာင

များ၊ စညးမျဉးစညးကမးများ မရပါက မျ းစတများအား ထေရာကစာကာကယြခငးနင သဘာဝ

ထနးသမးေရးနယေြမ စမအပချပမCတင ထနးသမးေရးဆငရာ ရငးနးြမပနြခငးတ၏

အကျးရမCအား ရရမညမဟတပါ။ ထေEကာင လကရ ဥပေဒများအား လအပေသာေနရာများတင

ဖ 5ဖးတးတကေစရန သကဆငရာ ပဂg လများ၊ အဖအစညးများပါဝငသည ြပနလညသးသပြခငး

အား လပေဆာငရမည ြဖစပါသည။

၅၅၅၅----၁၁၁၁----၂၂၂၂ အြခားေသာမဝါဒများတင ဇဝမျးစမျးကများအား ထညသငးြခငးအြခားေသာမဝါဒများတင ဇဝမျးစမျးကများအား ထညသငးြခငးအြခားေသာမဝါဒများတင ဇဝမျးစမျးကများအား ထညသငးြခငးအြခားေသာမဝါဒများတင ဇဝမျးစမျးကများအား ထညသငးြခငး

လကရကျငသးေနေသာ သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမ စမအပချပြခငးစနစမြဖစေစ

အြခားေသာ စမအပချပြခငးနညးလမးမြဖစေစ ေနရာေဒသအား ထနးသမးကာကယြခငးသည

ဇဝမျးစမျ းကများေပ;တင လကရ5ခမးေြခာကေနမCများအား ေြဖရငး5ပးမသာ ထေရာကမည


သရာတင ရဖနရခါ အြခားေသာမဝါဒဆငရာ အေကာငအထညေဖာမCများေEကာင ေနရာ

ေဒသအလက ထနးသမးကာကယြခငး၏ ထေရာကမCအား အားနညးေစပါသည။ ဥပမာအားြဖင

အေြခခအေဆာကအဦများ ဖ 5ဖးတးတကေအာင ေဆာငရကမCသည ေနရငးေဒသများအား တကရကပျကစးေစြခငးနင သဘာဝသယဇာတအရငးအြမစများ ထတယသးစမCက ပပးေပးြခငး၊

ဆအနးစကခငးများ တးြမငတညေထာငရန ဆးြဖတေသာ ေြမအသးချမCဆငရာ မဝါဒသည

အနမပငးအ5မစမးသစေတာများအား ပျကစးေစြခငး၊ ငါးေမးြမေရး ကနများတးချ တညေထာင

ရန ဆးြဖတေသာ ေြမအသးချမCဆငရာ မဝါဒသည ဒေရေတာများအား ပျကစးေစြခငးတ

ြဖစပါသည။ ဤကသ 5ခမးေြခာကမCများ၏ အဓက အေEကာငးအရငးများမာ ဇဝမျးစမျ းက များ

ထနးသမးကာကယေရးနင သငေလျာမCမရေသာ စးပားေရးမဝါဒများနင အစးရနင ပပး ေပးေသာ

အဖအစညးများ၏ မဝါဒ နင အစအစဉများတင သဘာဝဝနးကျငဆငရာ ထခကမCများက

ေရာငရားရန လေလာကစာ ထညသငးထားြခငး မရြခငးတေEကာင ြဖစပါသည။ ဤအေEကာငး

အရငးများအား မေကျာြဖတနငေသာ အခကအခများဟ မမတယဘ အြခားေသာ မဝါဒများတင

ဇဝမျးစမျ းကဆငရာများအား ထညသငးရန အလားအလာေကာငးဟ သးသပရပါမည။ ထမ

တစဆင 5ခမးေြခာကရန အလားအလာရမCများအား Yကတငေလျာနညးေစရန လပေဆာငရမည

ြဖစ5ပး ထနးသမးေရးလပငနးများ ေအာငြမငရန လေလာကစာ ပပးေထာကပမCအား စစညး

ေဖာေဆာငရမည ြဖစပါသည။ ထသလပေဆာငြခငးသည ကမcာကလသမဂg၏ ေထာငစနစဖ 5ဖး

တးတကေရး ရညမနးချက အမတစဉ (၇) တင ေဖာြပထားသည “နငင၏ မဝါဒများနင

အစအစဉများတင ထာဝစဉဖ 5ဖးတးတကေရးဆငရာ အေြခခမများအား ေပါငးစပရနနင သဘာဝ

ဝနးကျင အရငးအြမစများ ဆးရCးမCများအား ဟန တားရန” တနင ကကည ပါသည။

ြမနမာနငငသည အာရေဒသတင ြဖစပားေနေသာ လမCေရး၊ စးပားေရးနင သဘာဝ

နယေြမများအေပ; လျငြမနစာေြပာငးလေစသည စးပားေရးလပေဆာငမCများမ တစစတစခ


အတငးအတာအထ သကေရာကမC နညးပါးေသာလညး လာမညကာလတင အလ ရငများ၏

ေထာကပမCနင ပဂgလကရငးနးြမပနမCများ သသသာသာြမငတကလာမည ြဖစပါသည။ ထေEကာင

စးပားေရးဖ 5ဖးတးတကမCနင ဇဝမျးစမျးကထနးသမးကာကယမCတက ညမ8ေစမည လပငနးစဉ

များ လအပပါသည။ ြမနမာနငင၏ ပငမစးပားေရးသည သဘာဝသယဇာတ အရငးအြမစများ

အေပ;တင အဓကအေြခခထားေသာေEကာင စမးအင၊ သတ� ၊ ေရလပငနး၊ သစေတာနင

စကပျ းေရးက_များတင ဇဝမျးစမျးကဆငရာတအား ထညသငးရန အထးလအပလျက

ရပါသည။

၅၅၅၅----၁၁၁၁----၂၂၂၂----၁၁၁၁ ေြမအသးချမCဆငရာေြမအသးချမCဆငရာေြမအသးချမCဆငရာေြမအသးချမCဆငရာ ဆးြဖတချကချြခငးများတငဆးြဖတချကချြခငးများတငဆးြဖတချကချြခငးများတငဆးြဖတချကချြခငးများတင ဇဝမျ းစမျ းကဆငရာများအားဇဝမျ းစမျ းကဆငရာများအားဇဝမျ းစမျ းကဆငရာများအားဇဝမျ းစမျ းကဆငရာများအား

ေပါငးစပြခငးနငေပါငးစပြခငးနငေပါငးစပြခငးနငေပါငးစပြခငးနင ဦးစားေပးထနးဦးစားေပးထနးဦးစားေပးထနးဦးစားေပးထနးသမးကာကယရမညသမးကာကယရမညသမးကာကယရမညသမးကာကယရမည ေတာရငးတရ စ�ာနေတာရငးတရ စ�ာနေတာရငးတရ စ�ာနေတာရငးတရ စ�ာန ကးသနးကးသနးကးသနးကးသနး

လမးများအားလမးများအားလမးများအားလမးများအား တးတကဖ 5ဖးတးတကဖ 5ဖးတးတကဖ 5ဖးတးတကဖ 5ဖးေအာငေအာငေအာငေအာင ေဆာငရကြခငးေဆာငရကြခငးေဆာငရကြခငးေဆာငရကြခငး

ဇဝမျးစမျ းကများအေပ; အချ ေသာ 5ခမးေြခာကမCများ (ဥပမာ- သစေတာများ စကခငး

များအြဖစသ ေြပာငးလြခငး၊ အေြခခအေဆာကအဦများ ဖ 5ဖးတးတကေအာင ေဆာငရကြခငး)

သည ေဒသခြပညသတေEကာငမဟတဘ နငငအဆငနင ေဒသအဆငများ၌ ြပလပေသာ

ေြမအသးချမCဆငရာ နင အေြခခအေဆာကအဦများ ဖ 5ဖးတးတကြခငးဆငရာ ဆးြဖတချကများ

ေEကာင ြဖစပါသည။ ြမနမာအစအစဉ (၂၁) တင ေရရညတညတေသာ ေြမအသးချမCအား

ေဖာေဆာငြခငးအား YကးEကပရနအတက အမျးသားအဆင ေြမယာေကာမတအား ဖ စညးရန

လမးညbနထားပါသည။ နငငေတာအဆငတင ဖ 5ဖးတးတကမCများ၊ အဖအစညးများ ြပနလည ဖ စညးြခငးများ ေဆာငရကရန နငငေရးအရ ေထာကခမCအား လအပသြဖင အမျးသားအဆင

ေြမယာေကာမတအားဖ စညးရန အချနယရမညြဖစပါသည။ ဦးစားေပးထနးသမးရမည ေတာရငး

တရ စ�ာန ကးသနးလမးများတင ေြမစမခန ခမC အစအမများနင ေြမအသးချမCတအား ဆကစပ

ပါဝငပတသကေနသများအEကား ေပါငးစပညန�ငးရနနင ဖ 5ဖးေရးလပငနးများ ေဆာငရက

ရာတင အေြခခသတငးအချကအလကများအြဖစ အသးြပနငသည ေြမအေြခအေန၊ သငေတာ

ေသာ ေြမအသးချမCဆငရာ ေြမပများ ြပလပရန NBSAP တင ထညသငး အEကြပထားပါသည။

အစးရမဟတေသာ အဖအစညးများနင တက] သလများသည ေကျးရာအပစအဆငတင

ပးေပါငးပါဝငမCအား ြဖညဆညးေပးရနနင နညးပညာပပးမCဆငရာ ေတာငးခရန အေရးပါေသာ

အခနးက_တင ရပါသည။ အဆြပေသာ ေြမအသးချမCနင ဇဝမျ းစမျးကထနးသမး ကာကယ

ြခငးတတင ေဒသခြပညသများ၏ လအပချကများအား ထညသငးစဉးစားရမည ြဖစပါသည။

၅၅၅၅----၁၁၁၁----၂၂၂၂----၂၂၂၂ ကမAဏများကမAဏများကမAဏများကမAဏများ၊၊၊၊ ေထာကပေထာကပေထာကပေထာကပမညအဖအစညးများမညအဖအစညးများမညအဖအစညးများမညအဖအစညးများနင အစးရအဖတရနင အစးရအဖတရနင အစးရအဖတရနင အစးရအဖတရ ဆးဆးဆးဆးြဖတချကြဖတချကြဖတချကြဖတချက ချမတချမတချမတချမတ

သများ အသတရားြမငမားလာေရးနင အEကဉာဏေပးမCများ ေဆာငရကြခငးသများ အသတရားြမငမားလာေရးနင အEကဉာဏေပးမCများ ေဆာငရကြခငးသများ အသတရားြမငမားလာေရးနင အEကဉာဏေပးမCများ ေဆာငရကြခငးသများ အသတရားြမငမားလာေရးနင အEကဉာဏေပးမCများ ေဆာငရကြခငး

ကမAဏများ၊ ေထာကပ ပပးေပးသည အဖအစညးများနင နငငေတာနင ေဒသအဆင

အစးရအဖတမ အဓကဆးြဖတချက ချမတသများ၊ ဌာနအဖအစညးများ၏ မဝါဒတင ထညသငး

ရန အလနအမငးခကခမည ြဖစပါသည။ ထေEကာင ဇဝမျးစမျးကဆငရာတင အဓကဆကစပ


ဌာန တစခြဖစေသာ သစေတာဦးစးဌာန၏ သဘာဝဝနးကျငနငသားငကတရ စ�ာန ထနးသမးေရး

ဌာနမ ေဒသနငနငငအဆင အဓကဆးြဖတချက ချမတသများအား အသတရား ြမငတငေပး

ြခငးနင အEကဉာဏေပးမCများ ေဆာငရကရမည။ အEကဉာဏေပးြခငးအတက ထေရာကေသာ

နညးလမးများမာ နငငအဆငနင ေဒသအဆငရ ေကာငးမနေသာစနစများ၏ သတငးအချက

အလကများက ြဖန ေဝြခငး၊ ေဒသအဆင ေရ ေြပးလပငနးများ ေဆာငရကြခငး၊ ေအာငြမငမC

များအား မတတမးတငြခငး နင ြဖန ေဝြခငးတ ြဖစပါသည။

ဆးြဖတချကချမတသများအား အသတရားြမငတငြခငးနင အEကဉာဏေပးြခငးတတင

သဘာဝေဂဟစနစများ၏ ဇဝမျးစမျးကများနင လမCစးပားေရးတနဖးများ အေရးYကးပ နင ၎ငး

တနဖးများအား ထနးသမးရန လကေတေဆာငရကနငေသာ လပငနးစဉများအား အဓက

ထညသငးရမည ြဖစပါသည။ ဇဝမျ းစမျးကဆငရာများအား အြခားဆကစပဌာနများတင

ထညသငးရန ပပးေပးမည အေြခအေနေကာငးများ ြပလပြခငးအြပင အသတရားြမငတငြခငး

နင အEကဉာဏေပးြခငးတအား တရားမဝငသစခတမCတားြမစြခငး၊ နငင၏ သဘာဝ ထနးသမး

ေရးနယေြမစနစအား တးချ ြခငးနင ေတာရငးတရ စ�ာနထနးသမးေရးဥပေဒအား အာဏာ

သကေရာကေစြခငး အစရသည ထနးသမးေရးလပငနးများဆငရာ နငငေရးအရ ပပးေပးသည

လပငနးစဉများမလညး ရရနငပါသည။ အြမငမားဆးေသာ အကျးသကေရာကမCအား ရရေစရန

အEကဉာဏေပးမCများနင အသတရား ြမငမားေရးတအား ဆကစပရာ သေတသနလပငနးများ၏

ရလဒများြဖင တငြပ ြပလပရမညြဖစပါသည။ ဤအေြခအေနမျးတင ဇဝမျးစမျးကများ၏ စးပားေရးအရ တနဖးရမCအား သေတသနြပလပြခငး၊ သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမများ၏

လမCစးပားေရး တးတကဖ 5ဖးမCအေပ; အကျးြပမCများအား ေလလာြခငးတသည အလနအသးဝင

ပါသည။ ထေရာကေသာ အEကေပးမCများနင ဆကသယမCများအတက အစးရမဟတေသာ

အဖအစညးများ၊ တက] သလများနင မဒယာများအား စစညးရန လအပမည ြဖစပါသည။

၅၅၅၅----၁၁၁၁----၂၂၂၂----၃၃၃၃ နငငအဆင ထာဝစဉဖ 5ဖ းတးတကမC မဟာဗျဟာတင ထညသငးနငငအဆင ထာဝစဉဖ 5ဖ းတးတကမC မဟာဗျဟာတင ထညသငးနငငအဆင ထာဝစဉဖ 5ဖ းတးတကမC မဟာဗျဟာတင ထညသငးနငငအဆင ထာဝစဉဖ 5ဖ းတးတကမC မဟာဗျဟာတင ထညသငးေရးဆေရးဆေရးဆေရးဆထားေသာ ထားေသာ ထားေသာ ထားေသာ က_အလက လပငနးများအား အေကာငအထညေဖာြခငး က_အလက လပငနးများအား အေကာငအထညေဖာြခငး က_အလက လပငနးများအား အေကာငအထညေဖာြခငး က_အလက လပငနးများအား အေကာငအထညေဖာြခငး

ေရလာမည နငငအဆင ဖ 5ဖးတးတကမC စမချကများတင သဘာဝဝနးကျင ဆငရာ

များအား ေပါငးစညးနငရန မေဘာငအြဖစ အသးြပေရးအတက နငငအဆင ထာဝစဉ ဖ 5ဖး

တးတကမCဆငရာ မဟာဗျဟာ (NSDS) အား ေရးဆ5ပး ြဖစပါသည။ က_အလက ထာဝစဉ

ဖ 5ဖးတးတကမCများ ေသချာေစရနနင လပငနးများ အေကာငအထညေဖာြခငးသည ဇဝမျးစ

မျးကများအား ထေရာကစာ ထနးသမးကာကယြခငးက အကျးြပေစရန က_အလက ဖ 5ဖ း

တးတကေရးလပငနးစဉ အများအြပားအား ချမတထား5ပးြဖစပါသည။ ဇဝမျးစမျးကထနးသမး

ကာကယြခငးနင ဆကစပေသာ NSDS လပငနးစဉများမာ ထာဝစဉတညတေသာ သစေတာ

သယဇာတစမအပချပြခငး၊ ထာဝစဉတညတေသာ သဘာဝနင ဇဝမျးစမျးက ထနးသမး

ကာကယြခငး၊ ထာဝစဉတညတေသာ ေရချသယဇာတစမအပချပြခငး၊ ထာဝစဉတညတေသာ


ကမးရးတနး အ�ဝါနင က�နးစေဂဟစနစများ စမအပချပြခငး၊ ထာဝစဉတညတေသာ

ေြမအရငးအြမစများ စမအပချပြခငး၊ ထာဝစဉတညတေသာ သတ� အရငးအြမစများ အသးချေရး

ဆငရာ စမအပချပြခငး နင ထာဝစဉတညတေသာ စကပျးေရး၊ ေမးြမေရးနင ေရလပငနး

ဆငရာ စမအပချပြခငးတ ြဖစပါသည။

၅၅၅၅----၁၁၁၁----၂၂၂၂----၄၄၄၄ ထခကမCများထခကမCများထခကမCများထခကမCများ ဆကလကေဆာငရကြခငး၊ ေပါငးစပစစညးြခငး၊ ေကျးလကေဒသ ဆကလကေဆာငရကြခငး၊ ေပါငးစပစစညးြခငး၊ ေကျးလကေဒသ ဆကလကေဆာငရကြခငး၊ ေပါငးစပစစညးြခငး၊ ေကျးလကေဒသ ဆကလကေဆာငရကြခငး၊ ေပါငးစပစစညးြခငး၊ ေကျးလကေဒသ ဖ 5ဖ းေရးလပငနးများနင ဇဝမျးစမျးကဖ 5ဖ းေရးလပငနးများနင ဇဝမျးစမျးကဖ 5ဖ းေရးလပငနးများနင ဇဝမျးစမျးကဖ 5ဖ းေရးလပငနးများနင ဇဝမျးစမျးက ထနးသမးကာကယြခငးတအား ပးေပါငး ထနးသမးကာကယြခငးတအား ပးေပါငး ထနးသမးကာကယြခငးတအား ပးေပါငး ထနးသမးကာကယြခငးတအား ပးေပါငး ေဆာငရကြခငးေဆာငရကြခငးေဆာငရကြခငးေဆာငရကြခငး

သဘာဝသယဇာတအေပ; မခမCသည ေကျးလကလထများ၌ ြမငမားပါသည။ အထးသြဖင ကနးြမငေဒသများ၌ ြမငမား5ပး ေြမအေနအထားအား ယယငးပျကစးေစကာ

ဇဝမျးစမျ းက ေပျာက ပျကြခငးများက ြဖစေစပါသည။ ေနရာေဒသအများအြပားတင ထနးသမး

ေရးလပငနးများအား ထေရာကေအာငြမငေစရန ေဒသခြပညသများ၏ အသကေမးဝမးေကျာငး

ဆငရာ ကစ@ရပများအား ရငးလငးစာ ေြဖရငးရန လအပပါသည။ များမEကာေသးခငက

ြမနမာနငငအေနြဖင ဆငးရနမးပါးမC ေလျာပါးေရးအတက အဓကလပငနးစဉ (၈) ခ ချမတခ5ပး

ေကျးလကေဒသများအတက အထးရညရယကာ ကလသမဂg၏ ေထာငစနစရညမနးချက၏

ရညရယချကများအား ေအာငြမငေစရန ြဖစပါသည။ ေဖာြပပါ ဆငးရနမးပါးမC ေလျာကျေရး

လပငနးစဉ (၈) ခသည ဆငးရေသာြပညသများ၏ အသကေမးဝမးေကျာငးမCများ တးတက

ြခငးနင ဇဝမျးစမျ းက ထနးသမးကာကယြခငးတအား ဟနချကညေစမည ြဖစပါသည။

ထေEကာင ေဒသခြပညသများအား သသသာသာ အကျးြဖစထနးေစသည သဘာဝသယဇာတ

စမအပချပြခငး နင ဇဝမျးစမျးက ထနးသမးကာကယြခငး ရညရယချကများအား ြပညမေစမည

နညးလမးများအား ပးေပါငးေဖာေဆာငနငရန ထနးသမးကာကယေရးဆငရာ အဖအစညးများ

နင ဖ 5ဖးတးတကမCဆငရာ အဖအစညးများအား ေပါငးစညးရနမာ အေရးYကးပါသည။

ေကျးလကဖ 5ဖးတးတကေရးနင ဇဝမျးစမျးက ထနးသမးကာကယေရးအား ဆကစပ နငသည အခငအလမးများသည ေနရာအစတအပငးအများအြပား တညရပါသည။ ဥပမာအားြဖင မန နင ကရငြပညနယတရ လငးနအများအြပား ကျကစားလျကရေသာ ဂများအား ေဒသခများမ လငးနေချးများသည ၎ငးတအတက စးပားေရးအရ အေရးပါေသာေEကာင ကာကယမCြပလပ ထားြခငး ြဖစပါသည (Bates ၂၀၀၄)။ အလားတ ြမနမာနငငအလယပငး အပပငးေဒသ၏ ေြမာကဘကနင ေတာငဘကတတင ေဆာငရကလျကရေသာ ေဒသခြပညသအစအဖ ပင သစေတာလပငနးနင သစေတာြပနလညထေထာငေရးလပငနးများသည ေဒသခြပညသများ၏ အသကေမးဝမးေကျာငးမCအား အကျးြပေစ5ပး ၎ငးေဒသတရ သစေတာများအေပ; လတ၏ အလနအမငး မခေနရမCက ေပျာကပျကေစပါသည။ အြခားေသာအခငအလမးေကာငးများမာ UNDP မ အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရကလျကရေသာ က_ေပါငးစပါဝငသည ေကျးလက ေဒသဖ 5ဖးတးတကေရး ဘကစစမကနး(၂)ခ ြဖစပါသည။ ဆငးရနမးပါးသများသည ကယထ ကယထအဖများ တညေထာင5ပး ၎ငးတ၏ လအပချကများက ြဖညဆညးရာတင စမးေဆာင


ရည တးတကြမငမားလာရန ရညရယပါသည။ ယငးစမကနး(၂) ခလးသည သဘာဝထနးသမး ေရးနယေြမများနင အြခားေသာ ဇဝမျးစမျးက အဓကေနရာများ၌ ထနးသမးေရးလပငနးများ နင ဆကစပနငမည အလားအလာေကာငးများရ5ပး အထးသြဖင ထနးသမးကာကယေရး လပငနးများတင ေဒသခြပညသများပါဝငမCအား ြမငတငေစြခငးနင ဆကစပနငမည ြဖစပါသည။

ေပါငးစပ စစညးလပကငြခငးက အစမးကနြမငတငြခငးကသ ေကျးလကေဒသ ဖ 5ဖးေရးလပငနးများအား စစညးအားစက လပေဆာငြခငးသည ဇဝမျးစမျးကထနးသမးေရး ဆငရာ အဖအစညးများအား ဇဝမျးစမျးကများအေပ; ထခကနငရန အလားအလာရသည လပေဆာငမCများ (ဥပမာ- ထနးသမး ကာကယထားသည ေတာရငးတရ စ�ာန ြဖတသနးလမး သမဟတ ဇဝမျးစမျးက အဓကေနရာများက 5ခမးေြခာကေနသည ေြမအသးချမCများ များြပား လာြခငး) အား ေလျာနညးေစြခငး သမဟတ သတမတြခငးတက ေဆာငရကနငေစပါသည။ ၂၀၀၀ ြပညနစမ စ၍ LIFT ဟတငေသာ ေထာကပေပးေသာ အဖအစညးအများအြပား ပါဝငေသာ ရနပေငတစရပအား ြမနမာနငငတင စတငတညေထာငခ5ပးြဖစ5ပး စားနပရက�ာ ဆငရာ တးတကေကာငးမနလာေရးအတက အစးရမဟတေသာ အဖ အစညးများနင ဖ 5ဖး တးတကေရးဆငရာ ေအဂျငစတအား ရနပေင ေထာကပေပးြခငးြပလပ5ပး ြဖစပါသည။ ေဒသခများ (အထးသြဖင ဦးစားေပးထနးသမးကာကယရမည ေတာရငးတရ စ�ာန ြဖတသနးလမးများ အနးတစဝကတင ေနထငေသာ ေဒသခများ) ၏ အသကေမးဝမးေကျာငး ဖ 5ဖးတးတကေရးနင ဇဝမျ းစမျးကထနးသမးကာကယေရးက အဓကအစတအပငးအြဖစ ထညသငးထားေသာ ေဒသခြပညသများအား အေြခခထားသည သဘာဝအရငးအြမစ သယဇာတ စမအပချပြခငး စမကနးလပငနးများအား ရနပေငများ ေထာကပေပးရန LIFT တင ပးေပါငး ေရးသားေဖာေဆာငရမည ြဖစပါသည။

၅၅၅၅----၁၁၁၁----၂၂၂၂----၅၅၅၅ ထာဝစဉဖ 5ဖ းတးတကမCနင ဇဝမျးစမျးကထာဝစဉဖ 5ဖ းတးတကမCနင ဇဝမျးစမျးကထာဝစဉဖ 5ဖ းတးတကမCနင ဇဝမျးစမျးကထာဝစဉဖ 5ဖ းတးတကမCနင ဇဝမျးစမျးကထနးသမးမCတအEကား ညမ8ေထနးသမးမCတအEကား ညမ8ေထနးသမးမCတအEကား ညမ8ေထနးသမးမCတအEကား ညမ8ေစြခငးနင စြခငးနင စြခငးနင စြခငးနင

ပတသက၍ပတသက၍ပတသက၍ပတသက၍ အဆငအားအဆငအားအဆငအားအဆငအားလး၌ အသတရားြမငလး၌ အသတရားြမငလး၌ အသတရားြမငလး၌ အသတရားြမငတငရန ဆကစပတငရန ဆကစပတငရန ဆကစပတငရန ဆကစပအဖအစညးများနင အဖအစညးများနင အဖအစညးများနင အဖအစညးများနင

ပးေပါငးေဆာငရကြခငးပးေပါငးေဆာငရကြခငးပးေပါငးေဆာငရကြခငးပးေပါငးေဆာငရကြခငး

ဇဝမျးစမျ းက ထနးသမးြခငး၏ ေအာငြမငမCအတက ဆကစပေနသညသများအား

ပါဝငထညသငးေရးသည အလနအေရးYကးပါသည။ ထနးသမးေရးဆငရာ လအပချကများနင

အည ေဆာငရကရမညလပငနးများအား သးသပနငရနအလငာ ဇဝမျးစမျးက ထနးသမး

ကာကယြခငး တင နငငေတာမ ေဆာငရကေနမCများအား အဆငအသးသးတင တညရေသာ

အစးရဌာန၊ အဖ အစညးအားလးမ သြမငနးEကားရန လအပပါသည။ နငငအဆင၊ ေဒသအဆင၊

ခရငနင 5မ နယအဆင စသညအဆငအသးသးတ၌ ထနးသမးေရးလပငနးများ၏ အားနညး

ချက/ အားသာချကများအား အချနတငး သးသပရန လအပေသာေEကာင ထာဝစဉဖ 5ဖး တးတက

ေရးနင ဇဝမျးစမျးက ထနးသမးကာကယေရးတအEကား ညညတမ8တြခငးနငပတသက၍

အသအြမငြမငတငရန အြခားေသာ ဆကစပဌာနများနငေပါငးစညးရနအတက သစေတာဦးစး

ဌာန နင စမကနးေရးဆေရးဦးစးဌာနတအEကား ပးေပါငးမCများ ြပလပသငပါသည။


၅၅၅၅----၁၁၁၁----၃၃၃၃ ဦးစားေပးထနးသမးကာကဦးစားေပးထနးသမးကာကဦးစားေပးထနးသမးကာကဦးစားေပးထနးသမးကာကယရမည မျ းစတများအတက အဓကေဆာငရကယရမည မျ းစတများအတက အဓကေဆာငရကယရမည မျ းစတများအတက အဓကေဆာငရကယရမည မျ းစတများအတက အဓကေဆာငရကရမည ရမည ရမည ရမည လပငနးများအား အေကာငအထညေဖာြခငးလပငနးများအား အေကာငအထညေဖာြခငးလပငနးများအား အေကာငအထညေဖာြခငးလပငနးများအား အေကာငအထညေဖာြခငး

ြမနမာနငငတင မျးစတများအား အဓကထား ထနးသမးြခငးသည ရနပေငေထာကပ

ေပးမCတင အဓကလအပချက(၁)ရပ ြဖစပါသည။ ပါဝငပတသကသများမ မျ းစတများအား

အဓကထား ထနးသမးြခငးတင ဦးစားေပးအြဖစ မျးစတ (၄၈) မျးအား ေရးချယခEကပါသည။

မျးစတအများစအား တညေသာ ထနးသမးေရးလပငနးများြဖင ေဆာငရကနငေသာလညး

အချ ေသာ မျးစတများအတက ကြပားေသာ ထနးသမးကာကယေရးဆငရာ လအပမCက

ြဖညဆညးရန ထနးသမးကာကယေရးဆငရာ သးသန လပငနးများ လအပပါသည။

အြခားေသာ ဇဝမျးစမျ းကဆငရာ အေရးပါေသာ ေနရာများနညးတ ြမနမာနငငတင

မျးစတအေြမာကအြမား အထးသြဖင ေရာငးဝယေဖာကကားရာတင အဓကကျေသာ မျးစတများ

သည သငေလျာေသာ ကျကစားနယေြမများအတငး အေရအတကအားြဖင သသာစာ ကျဆငး ေနြခငးနင သစေတာများပျကစးသားသည သစေတာေြမများအား နငငအနအြပားတင ေတရရပါ

သည။ ဦးစားေပး ထနးသမးကာကယရမည မျးစတများအတက ေရာငးဝယြခငး နင အမလက

ြခငးတအား တားဆးရန အြမနဆးလအပလျကရပါသည။ အြခားေသာ ဦးစားေပး ထနးသမး

ကာကယရမည မျးစတများအေနြဖင အေရအတကနညးပါးစာ နင ကျယြပန စာ ပျနလျကရေသာ

ေEကာင ယငးမျးစတအား အဓကထားကာကယရန လအပ5ပး ၎ငးတ ကျကစားနယေြမအတငး၌

ထခကပျကစးမCများ၊ ကျကစားနယေြမ ေပျာကကယသားြခငး နင အြခား5ခမးေြခာကမCတက

ေြဖရငး5ပးမ ထနးသမးကာကယနငမည ြဖစပါသည။

ဦးစားေပးထနးသမးကာကယရမည မျးစတများအတက ၎ငးတ၏ အေြခအေန၊ ပျနပ

နင ေဂဟစနစတဆငရာ အေြခခသတငးအချကအလကများ အလနလအပပါသည။ ဦးစားေပး

ထနးသမးကာကယရမညမျးစတများအတက သငေတာေသာ ထနးသမးကာကယေရးလပငနး

များ ေဆာငရကရန နင နငင၏ သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမစနစက ြပနလညသးသပရန

လကရ သတငးအချကအလကများမာ လေလာကမCမရပါ။

ထနးသမးကာကယေရးဆငရာ စမချကေရးဆြခငးအား လမးညbနမCြပလပရန

ဦးစားေပး ထနးသမးကာကယရမည မျးစတများအတကသာမက မျးစတအားလးအတကပါ

၎ငးတ၏ အေြခအေန နင ပျနမCဆငရာ အေြခခသတငးအချကအလကများအား ေကာငးစာလအပ

ပါသည။ သစေတာဦးစးဌာန၊ ရနကနတက] သလနင စမစဆးနးယနး အငစတကျးရငးတ

ပးေပါငးေဆာငရကသည အပငစးစမးရာေဖေလလာြခငးဆငရာ ြမနမာစမကနးကသ လပေဆာင

မCများြဖင သတငးအချကအလကတစချအား စေဆာငးခ5ပး ြဖစပါသည။ သစေတာဦးစးဌာန၊

စမစဆးနးယနး အငစတကျးရငးနင ကယလဖးနးယားသပAအကယဒမတ ပးေပါငးေဆာငရက

မCြဖင နငငအနရ လပြပာ၊ တားသား နင ကနးေနေရေနသတ� ဝါ မျးစတများ တညရမC နင

ပျနမCဆငရာ သတငးအချကအလကများက နစေပါငးများစာ စေဆာငးခ5ပးြဖစပါသည။ သေသာ


အြခားေသာ မျးစတများဆငရာ သတငးအချကများ ရရရန လအပေနဆြဖစ5ပး အထးသြဖင

ထနးသမးကာကယြခငးဆငရာ စမချကချမတရန နငင၏ ေရချဇဝမျ းစမျးကဆငရာ သတငး

အချကအလကများ များစာ လအပေနဆ ြဖစပါသည။

ြမနမာနငငရ အစးရမဟတေသာ အဖအစညးနင တက] သလအများအြပားတသည

မျးစတများအား အဓကထားေသာ ထနးသမးကာကယေရးလပငနးများ ေဆာငရကရန

စမးေဆာငရညနင အေတအEက ရEကပါသည။ မျးစတများက အဓကထား ထနးသမးသည

လပငနး ေဆာငရကရာမ အစးရအဖအစညးများ၊ တက] သလများနင ြပညတငး/ ြပညပမ

အစးရမဟတေသာ အဖအစညးများအချငးချငး ပးေပါငးေဆာငရကရန အခငအလမးေကာငးများ

ြဖစေပ;လာပါသည။ အထးသြဖင ထကသ ထနးသမးေရးလပငနးများ ေဆာငရကရာ၌ ေဒသခ

တ၏ စမးေဆာငရည တညေဆာက ြမငတငေပးနငမည အခငအလမးများစာရ5ပး မျးစတ

ထနးသမးေရးဆငရာ ရလဒေကာငးများ ရရနငသည အေြခခတစခလညး ြဖစပါသည။

၅၅၅၅----၁၁၁၁----၃၃၃၃----၁၁၁၁ အဓကကျေသာ အဓကကျေသာ အဓကကျေသာ အဓကကျေသာ မျးစတများအတက ေတာရငးတရ စ�ာနေရာငးဝယမCအား ေစာငEကညမျးစတများအတက ေတာရငးတရ စ�ာနေရာငးဝယမCအား ေစာငEကညမျးစတများအတက ေတာရငးတရ စ�ာနေရာငးဝယမCအား ေစာငEကညမျးစတများအတက ေတာရငးတရ စ�ာနေရာငးဝယမCအား ေစာငEကည

ေရးဆငရာစနစ တညေဆာကြခငးနင ရလဒများအား နေရးဆငရာစနစ တညေဆာကြခငးနင ရလဒများအား နေရးဆငရာစနစ တညေဆာကြခငးနင ရလဒများအား နေရးဆငရာစနစ တညေဆာကြခငးနင ရလဒများအား နငငအဆင နင ေဒသအဆငငငအဆင နင ေဒသအဆငငငအဆင နင ေဒသအဆငငငအဆင နင ေဒသအဆင

တ၌ ဥပေဒအာဏာသကေရာကတ၌ ဥပေဒအာဏာသကေရာကတ၌ ဥပေဒအာဏာသကေရာကတ၌ ဥပေဒအာဏာသကေရာကမCမCမCမC ြမငတငေရးနင ပမေကာငးမနလာေရးတတင ြမငတငေရးနင ပမေကာငးမနလာေရးတတင ြမငတငေရးနင ပမေကာငးမနလာေရးတတင ြမငတငေရးနင ပမေကာငးမနလာေရးတတင

အသးြပြခငးအသးြပြခငးအသးြပြခငးအသးြပြခငး

ဦးစားေပးထနးသမးကာကယရမည မျးစတများသည နငငတကာေတာရငးတရ စ�ာန

ေရာငးဝယေရး၌ ြမငမားသည ဝယလအား၏ တနးအားေပးမCေEကာင အချနတငး မဟတေသာ လညး များေသာအားြဖင အမလက 5ခမးေြခာကြခငးက ခEကရပါသည။ ဤသေသာ ကစ@ရပ

အများအြပား၌ ေရာငးဝယေရး၏ ေတာငးဆမCေEကာင သဘာဝထနး သမးေရးနယေြမအတငးတင

လညးပ ေတာရငးတရ စ�ာနဦးေရ(ဥပမာ- ကျား) အား မျးပျကသဉးသညအထ ြဖစေစပါသည

(Rabinowitz ၁၉၉၈၊ Bennet နင Rad ၂၀၀၂၊ Lynam ၂၀၀၃)။ ထသေသာ မျးစတများ

အတက ေတာရငးတရ စ�ာနေရာငးဝယမCအား ကျဆငးေအာငေဆာငရကြခငးြဖင ေနရာအလက

ထနးသမးကာကယြခငးက ြဖညဆညးနင5ပး ေတာရငးတရ စ�ာနဦးေရများအေပ; ကျေရာက

ေနေသာ ြပငပဖအားများက ေပျာကကယနငေစမည ြဖစပါသည။

ဦးစားေပးထနးသမးကာကယရမည မျ းစတများအေပ; အထးြပထားသည ေတာရငး

တရ စ�ာနများ ေရာငးဝယမCက ထနးချပရနရညရယ5ပး ထနးသမးေရးလပငနးများ ပးေပါငး

ေဆာငရကေရးဆငရာ အစအစဉများ လအပပါသည။ အဓကလအပေသာ လပေဆာငမCများက

အစးရမေဆာငရကရမညြဖစ5ပး အထးသြဖင ကျးလနသများအေပ; အေရးယြခငး၊ ဥပေဒ

အာဏာသကေရာကေအာငြပလပြခငး နင ဥပေဒအား ြပနလညသးသပြခငးတက ထထ

ေရာကေရာက ေဆာငရကရပါမည။ လကရတင အမျးသားအဆင ေတာရငးတရ စ�ာနဆငရာ

ဥပေဒအာဏာ စးမးေရးအဖအား ဖ စညးထား5ပး ေတာရငးတရ စ�ာနေရာငးဝယမCအား ထနးချပ

နငရန အစးရအဖအစညးများအEကား ပးေပါငးေဆာငရကလျက ရပါသည။ ၎ငးအဖအေနြဖင


လပငနးများအား လကေတ အေကာငအထညေဖာလျကရေသာ ဥပေဒစးမးေရး ဝနထမးများ၏

စမးေဆာငရည တညေဆာကေရး၊ သတငးအချကအလကဖလယေရး နင ထေရာကစာဆကသယ

ေရးတအတက ပမြမငတငေပးရမည ြဖစပါသည။ ဦးစားေပးမျးစတများ ေရာငးဝယမCအား

ေစာငEကညြခငးစနစ တညေထာငရနနင ရလဒများက နငငနင ေဒသအဆငတ၌ ဥပေဒအာဏာ

သကေရာကမC ြမငတငေရးနင ပမေကာငးမနလာေရးတ၌ အသးြပရန ပါဝငဆကစပသများ

တကေရာကသည အလပရေဆးေနးပများမ ေဖာြပခEကပါသည။ ၎ငးေတာရငးတရ စ�ာနများ

တရားမဝငေရာငးဝယမCအား ေစာငEကညသည အစအစဉက ASEAN-WEN နင ချတဆက5ပး

ေတာရငးတရ စ�ာနများ တရားမဝငေရာငးဝယမCဆငရာ သတငးအချကအလကများ ဖလယနင

မညြဖစ5ပး ေဒသအတငး ဥပေဒအာဏာ ပမအကျးသကေရာကေရးအား အေကာငအထညေဖာ

ရာတင အလနအသးဝငမည ြဖစပါသည။

၅၅၅၅----၁၁၁၁----၃၃၃၃----၂၂၂၂ ကျယြပန စာကျယြပန စာကျယြပန စာကျယြပန စာ ပျန ပျန ပျန ပျနေနေသာေနေသာေနေသာေနေသာ ဦးစားေပးကာကယရမညဦးစားေပးကာကယရမညဦးစားေပးကာကယရမညဦးစားေပးကာကယရမည မျးစတမျးစတမျးစတမျးစတများအတကများအတကများအတကများအတက ကျကစားကျကစားကျကစားကျကစား

ေဒသအလကေဒသအလကေဒသအလကေဒသအလက ထနးသမးကာကယေရးထနးသမးကာကယေရးထနးသမးကာကယေရးထနးသမးကာကယေရး လပငနးများလပငနးများလပငနးများလပငနးများ ေဆာငရကြခငးေဆာငရကြခငးေဆာငရကြခငးေဆာငရကြခငး

ငဟစဝမးြဖ၊ ေတာဘမနဒါလ၊ YကးEကာ၊ လငးတေကျာြဖ၊ နCတသးသယလငးတ၊

ေရဗလ နင ငကYကးဒးစပ စသည ဦးစားေပး ထနးသမး ကာကယရမည မျးစတ(၇)မျးသည

ဦးေရအားြဖင နညးပါး5ပး ကျယြပန ေသာ ဧရယာတင ကျကစားလျကရပါသည။ ယငးမျ းစတ

(၇) မျးမာ ငကများြဖစ5ပး ေရတမေဒသ သမဟတ ေတာပါးေသာ ကျကစားနယေြမများ၏

အဓကမျ းစတများ ြဖစပါသည။ ၎ငးမျးစတများအနက အနညးငယမာ မဆးများ၏ အဓက အာရစကြခငးကခရ5ပး ဥအေသာ ေနရာများ သမဟတ အစာရရသည ေနရာများကသေသာ

ကျကစားနယေြမများ ပျကစးြခငး သမဟတ ထခကခရြခငးက ယငးမျးစတများအား

5ခမးေြခာကေနပါသည။ ယငးမျးစတများအနက အချ မာ အချနကာလတစခအတငး သဘာဝ

ထနးသမးေရးနယေြမများ၌ ဦးေရေပါများစာြဖင ေတ ရခရ5ပး သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမ

အနညးငယတငသာ ေရရညတညတေစမည လေလာကေသာ ဦးေရက ေတ ရရပါသည။ သြဖစပါ၍

ေနရာေဒသအလက ကာကယြခငးအြပင ကျကစားေဒသအလက ထနးသမးကာကယြခငးအား

ေဖာြပပါ ဦးစားေပး ကာကယထနးသမးရမည မျးစတများအတက လအပပါသည။ ေဆာငရက

ရမည လပငနးများအေနြဖင ေဒသခများအား မျးစတများက ေနာငယကြခငး မြပေစရန

ေကျးလကလထအတငး အသပညာြမငမားလာေရး ပညာေပးအစအစဉများနင အဓကကျကစား

နယေြမများတင ေဒသခြပညသလထ ပးေပါငးပါဝငသည ထနးသမးကာကယြခငးတ ပါဝင

ပါသည။ အချ ေသာ မျ းစတများအတက အြခားေသာ လပေဆာငမCများလအပ5ပး ဥပမာအားြဖင

လငးတေကျာြဖ နင နCတသးသယလငးတ ကသေသာ ဦးေရအလနအက� ကျဆငးေနသည

လငးတငကမျးစတများအတက အစာပပးေပးြခငးတ ြဖစပါသည။


၅၅၅၅----၁၁၁၁----၃၃၃၃----၃၃၃၃ ေဂဟစနစ၊ေဂဟစနစ၊ေဂဟစနစ၊ေဂဟစနစ၊ ပျနပနငပျနပနငပျနပနငပျနပနင အေြခအေနတဆငရာအေြခအေနတဆငရာအေြခအေနတဆငရာအေြခအေနတဆငရာ သတငးအချကအလကများသတငးအချကအလကများသတငးအချကအလကများသတငးအချကအလကများ လအပေသာလအပေသာလအပေသာလအပေသာ

ဦးစားေပးကာကယရမညဦးစားေပးကာကယရမညဦးစားေပးကာကယရမညဦးစားေပးကာကယရမည မျ းစတများအတကမျ းစတများအတကမျ းစတများအတကမျ းစတများအတက စာရငးစာရငးစာရငးစာရငးေကာကယြခငးေကာကယြခငးေကာကယြခငးေကာကယြခငး နငနငနငနင ရလဒများရလဒများရလဒများရလဒများ

အားအားအားအား ထနးသမးကာကယေရးထနးသမးကာကယေရးထနးသမးကာကယေရးထနးသမးကာကယေရးဆငရာဆငရာဆငရာဆငရာ စမအပချပမCစမအပချပမCစမအပချပမCစမအပချပမC နငနငနငနင ချတဆကြခငးချတဆကြခငးချတဆကြခငးချတဆကြခငး

ဘေခါငးပနးေရာင၊ Eက၊ ချတစေချာငးEက၊ Anthony’s Pipistrelle နင Joffre’s

Pipistrelle စသည ဦးစားေပး ထနးသမးကာကယရမည မျးစတများအား ြမနမာနငင၌

သဘာဝအတငး ကျကစားတညရမCနင ပတသက၍ လကတေလာတင သတငးအချကအလက

မရရပါ။ ထေရာကေသာ ထနးသမးကာကယမCလပငနးများ မစတငမ ယငးမျးစတများ၏

အေြခအေနနင ပျ နပဆငရာ လကရသတငးအချကအလကများ လအပပါသည။ အကယ၍

ယငးမျးစတတစမျးမျးကျနရေနပါက တညရေသာဦးေရအား သရရန ဦးစားေပး ေဆာငရက

ရမညြဖစ5ပး ယငးမျ းစတများ၏ အေြခအေန၊ ေဂဟစနစနင 5ခမးေြခာကေနေသာ အချကများ

အား ရာေဖစးစမး၍ ေတ ရေသာ ရလဒများအား နငင၏ သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမစနစအား

ြပနလညသးသပြခငးအပါအဝင ထနးသမးကာကယေရးဆငရာ စမချကများေရးဆြခငးတ၌ ပပး

ေပးရပါမည။ မျးစတများ၏ အေြခအေနများက သရရန စာရငးေကာကယြခငးအေပ;

အနညးငယမ8 ရငးနးြမပနြခငးသည ဦးစားေပးထနးသမးကာကယရမည မျးစတများအတက

အေရးပါေသာ အရငးအြမစများရရရန အလားအလာရ5ပး ၎ငးမတစဆင မျးစတများ ထနးသမး

ကာကယမCဆငရာ အကျးရလဒများအား ရရမည ြဖစပါသည။ အြခားေသာ ဦးစားေပးထနးသမး

ကာကယရမညေနရာ (၃၄)ေနရာအတက မျးစတများ၏ အေြခအေနများ သရရန စာရငးေကာက ယြခငးသည ဦးစားေပးြဖစသညဟ ဆကစပပတသကသများမ အEကြပခEကပါသည။

အထကေဖာြပပါ မျးစတ (၅) မျးသည ြမနမာနငင၏ ေနရာအချတင ေတ ရေEကာငး သရရ5ပး

အြခားေသာ ေနရာများတငလညး ကျကစားေနထငမC ရ/မရအား စးစမးေလလာရန အလျငအြမန

လအပလျကရကာ သငေလျာေသာ ကာကယမCအား ေဆာငရကနငမည ြဖစပါသည။ ဤကသေသာ

လပေဆာငမCမျးက နငငအန အလနအက�ထတယ သးစေရာငးချမCေEကာင 5ခမးေြခာကမC

ခေနရေသာ လပမျးစတများအတကလညး ဦးစားေပး ေဆာငရကရမည ြဖစပါသည။ အဓက

ကျကစားနယေြမများအား စးစမးေဖာထတြခငးသည ေရတထနးသမးကာကယြခငး လပငနးများ

ေဆာငရကရာ၌ အခရာကျသည ေနရာေဒသတစခတညးအား ဂရတစကကာကယေပးနငသလ

ေတာရငးတရ စ�ာနများ ေရာငးဝယေဖာကကားမC ေလျာချမညလပငနးများ ပးတေဆာငရကြခငး

ကလညး အကျးရေစမည ြဖစပါသည။

၅၅၅၅----၁၁၁၁----၃၃၃၃----၄၄၄၄ အေရးပါေသာအေရးပါေသာအေရးပါေသာအေရးပါေသာ ေရချမျးစတများအတကေရချမျးစတများအတကေရချမျးစတများအတကေရချမျးစတများအတက ဇဝမျးစမျ းကဆငရာဇဝမျးစမျ းကဆငရာဇဝမျးစမျ းကဆငရာဇဝမျးစမျ းကဆငရာ အေြခခအေြခခအေြခခအေြခခစာရငးေကာကစာရငးေကာကစာရငးေကာကစာရငးေကာက

ယြခငးများယြခငးများယြခငးများယြခငးများ ေဆာငရကြခငးနငေဆာငရကြခငးနငေဆာငရကြခငးနငေဆာငရကြခငးနင ရလဒများအားရလဒများအားရလဒများအားရလဒများအား ထနးသမးထနးသမးထနးသမးထနးသမးကာကယြခငးဆငရာကာကယြခငးဆငရာကာကယြခငးဆငရာကာကယြခငးဆငရာ

စမချကများေရးဆရာတငစမချကများေရးဆရာတငစမချကများေရးဆရာတငစမချကများေရးဆရာတင အသးြပြခငးအသးြပြခငးအသးြပြခငးအသးြပြခငး

ေရချ မျးစတများသည ေရတမေဒသထတကနများအား ပပးေပး5ပး ၎ငးထတကနများ

သည အငဒ-ြမနမာ ဇဝမျးစမျးကအရ အေရးပါေသာေဒသရ ေကျးလကေန ဆငးရနမးပါး


သများအတက အေရးYကးပါသည။ ေနရငးေဒသများ ေြပာငးလသားြခငး၊ ပျကစးသားြခငးနင

ထာဝစဉ မတညတနငေသာ ငါးဖမးလပငနးများေEကာင ေရချမျးစတများသည 5ခမးေြခာကမC

အခရဆး မျးစတများထတင အပါအဝငြဖစပါသည။ သေသာ ြမနမာနငငသည ေဒသတငးရ

အြခားနငငများကသပင ေရချ မျးစတများ အမျးအစားခြခားြခငး၊ အေနအထားနင ပျ နပတနင

ပတသက၍ အနညးအကျဉးသာ ေလလာမCြပ5ပး ြဖစပါသည။

ေရချ ဇဝမျးစမျးက အေြခအေနနင ပျ နတညရမC စသည သပAနညးကျ သတငးအချက

အလကများ ရရနငမCသည ကနးတငးဇဝမျးစမျးကများနင န�ငးယဉလျင နညးပါးြခငးမာ

ေရချ ဇဝမျးစမျးကများ၏ ထနးသမးကာကယေရးဆငရာ လအပချကများက ထနးသမး

ကာကယေရး စမချကများေရးဆရာတင အြပညအဝထညသငး စဉးစားမCမြပြခငးေEကာင

ြဖစေEကာငး အေရ ေတာငအာရကနးေြမေဒသရ အြခားေသာနငငများ၏ အေတအEက သငခနးစာ

များအရ သရနငပါသည။ အကျးဆကအေနြဖင နငင၏ သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမစနစြဖင

လညးေကာငး၊ အြခားေသာနညးများြဖငလညးေကာငး ထနးသမးကာကယထားရာ၌ ကနးေြမ

ေဂဟစနစများ ပါဝငမCသည ေရချ ေဂဟစနစများ ပါဝငမCထက အဆမတန များြပားပါသည။

ေရချ မျးစတများ၏ အမျးအစား၊ အေြခအေနနင ပျနပတဆငရာ အေြခခ သတငးအချက

အလကများ စေဆာငးြခငး၊ နငင၏ သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမစနစအား တးချ ရန

အခငအလမးများ ရေနြခငးနင အြခားေသာက_များ၏ မဝါဒတင ဆးြဖတချကချမတရာ၌

ဇဝမျးစမျ းကဆငရာများအား ေပါငးစညးရန အခငအလမးရေနြခငးေEကာင ၎ငးအချကအလက

များအား ထနးသမးကာကယေရးစမချကများ ေရးဆရာတင ေပါငးစညးြခငးြဖင ြမနမာနငင

အေနြဖင အြခားေသာနငငများ၏ အမားက ေရာငလbနငပါသည။

ဇဝမျးစမျ းကဆငရာ အေြခခစာရငးေကာကယြခငးနင အေြခအေနအား ကငးဆငး

စစေဆးြခငးသည ေရချမျးစတ တစခတညးအတကသာမဟတဘ ြမနမာနငင၏ မျးစတများ

အားလးအတက ဦးစားေပးရမည ြဖစပါသည။

သရာတင ကငးဆငးြခငးနင စာရငးေကာကယြခငးလပငနးများသည အပငနင ကနးေြမ

ဆငရာ ေကျာရးရသတ� ဝါတအတက ြပလပ5ပးြဖစ5ပး အဓကအားြဖင သစေတာဦးစးဌာန၊

ရနကနတက] သလ၊ စမစဆးနးယနးအငစတကျးရငး နင ကယလဖးနးယားသပAအကယဒမတ

ပးေပါငးေဆာငရကသည အစအစဉများြဖင လပေဆာငခြခငး ြဖစပါသည။ သေစကာမ ေရချ

ဇဝမျးစမျ းက အေြခအေနနင ပတသက၍ မသရရဘ ြဖစပါသည။ ြမနမာနငင၏ လပေဆာငမC

များအား ေဒသတငးရ အြခားေသာနငငများ၏ ေဆာငရကမCများနင ေပါငးစညးနငရန ငါး၊ ပဇန

အခမာေကာင နင အြခားေရေနမျးစတများဆငရာ အေြခခ ကငးဆငးစာရငးေကာကယြခငးအား

ဦးစားေပးေဆာငရကရပါမည။ ေရချမျးစတများ စာရငးေကာကယရာတင အဓကအခကအခ


များမာ ပစ@ညးကရယာနင က�မးကျငသ နညးပါးြခငးတ ြဖစပါသည။ ထေEကာင စေဆာငး

5ပးသားများအား ေလလာြခငး နင က�မးကျငသများအား ကငးဆငးစေဆာငးမCက ခငြပြခငး

တက ပးေပါငးလပကငရမညြဖစ5ပး က�မးကျငသများအEကား စမးေဆာငရည တညေဆာကြခငး

သည ကငးဆငးစေဆာငးမCလပငနးကသ အေလးေပးေဆာငရကရမည လပငနးြဖစပါသည။

၅၅၅၅----၁၁၁၁----၄၄၄၄ အဖအစညးများ၊အဖအစညးများ၊အဖအစညးများ၊အဖအစညးများ၊ တက] သလများနငတက] သလများနငတက] သလများနငတက] သလများနင ပညာရပပငးဆငရာပညာရပပငးဆငရာပညာရပပငးဆငရာပညာရပပငးဆငရာ အဖအစညးများအားအဖအစညးများအားအဖအစညးများအားအဖအစညးများအား ဇဝမျးစဇဝမျးစဇဝမျးစဇဝမျးစ

မျးကမျးကမျးကမျးက ထနးသထနးသထနးသထနးသမးကာကယြခငးတငမးကာကယြခငးတငမးကာကယြခငးတငမးကာကယြခငးတင ြပညတငးမြပညတငးမြပညတငးမြပညတငးမ အစးရမဟတေသာအစးရမဟတေသာအစးရမဟတေသာအစးရမဟတေသာ အဖအစညးများအဖအစညးများအဖအစညးများအဖအစညးများ

ထညသငးရနထညသငးရနထညသငးရနထညသငးရန ပပးေပးြခငးပပးေပးြခငးပပးေပးြခငးပပးေပးြခငး

အြပညြပညဆငရာ ထနးသမးေရးအဖအစညးများမ ေထာကခအားေပးြခငး နညးပါးမCနင

ရနပေင အခငအလမးနညးပါးမCတရေသာလညး ဇဝမျးစမျးက ထနးသမးကာကယြခငးတင

တကXကပါဝငသည ြပညတငးမ အစးရမဟတေသာ အဖအစညးအနညးငယ ြမနမာနငငတင

ထကေပ;လာပါသည။ ဤအဖအစညးများသည အစးရအဖအစညးနင ရငးနးစာဆကဆမCနင

ပါဝငပတသကေနေသာ သများထမ အကျးြပမCများ ရရပါသည။ အလားတပင ြပညတငးရ

ပညာရပဆငရာအဖအစညးများ အထးသြဖင ရနကနတက] သလနင မန�ေလးတက] သလသည

ဇဝေဗဒထနးသမးကာကယေရးဆငရာတင အစအစဉများ စတငြခငးနင ဇဝမျးစမျးက

ထနးသမးေရးတင ပမတကXကေသာေနရာမ စတငပါဝငြခငးတက လပေဆာငလာEကပါသည။

ြပညပမ ပညာရပဆငရာ အဖအစညးများနင အစးရမဟတေသာ အဖအစညးများတနင လကတ

ေဆာငရကပါက ဤကသပါဝငလပေဆာငြခငးများ ပမြမနဆနလာမည ြဖစပါသည။

ြပညတငးမ အစးရမဟတေသာအဖအစညးများနင ပညာရပဆငရာ အဖအစညးများသည

နငငတကာအလရငများမ ေငေEကးပပးေပးေသာ စမကနးများေရးဆြခငးနင အေကာငအထည

ေဖာြခငးတအတက အေတအEကနင က�မးကျငမC အကန အသတရ5ပး အနာဂတနငငရ ထနးသမး

ကာကယေရးများအား ဤအဖအစညးမ ဦးေဆာငဦးရကြပမည အလားအလာများရပါက

စမးေဆာငရည တညေဆာကြခငးအား လအပပါသည။ အြခားလအပချကတစရပမာ ြပညတငး/ ြပညပမ အစးရမဟတေသာ အဖအစညးများနင ပညာရပဆငရာ အဖအစညးများအEကား

အားေကာငးေသာ ကနယကထားရေရး ြဖစပါသည။ သတငးနင အေတအEကများ ဖလယြခငး၊

အြပနအလနပပးြခငးတြဖင ၎ငးကနယကသည ထနးသမးကာကယေရးလပငနးများက စစညး

ပးေပါငး လပေဆာငနငမညြဖစ5ပး အထးသြဖင အဖအစညးတစခစမ ကြပားြခားနားေသာ

က�မးကျငမCနင အေတအEကရမCတက ေပးနငမည ြဖစပါသည။ ဤကသေသာ ကနယကမ

ပဂgလကစးပားေရးလပငနးများ ဖ 5ဖးတးတကေရးဆငရာ အစးရမဟတေသာ အဖအစညးများ

နင ေကျးလကေဒသအဆင အဖအစညးများ ပါဝငလာြခငးြဖင ြမနမာနငင၏ ဇဝမျးစမျးက

ထနးသမးကာကယေရးဆငရာ ကျယြပန ေသာ အဖအစညးတစခ ေပ;ေပါကေရးအတက

အေထာကအကြပမည ြဖစပါသည။


၅၅၅၅----၁၁၁၁----၄၄၄၄----၁၁၁၁ ြပညတငးမြပညတငးမြပညတငးမြပညတငးမ အစးအစးအစးအစးရမဟတေသာရမဟတေသာရမဟတေသာရမဟတေသာ အဖအစညးများနငအဖအစညးများနငအဖအစညးများနငအဖအစညးများနင ပညာရပဆငရာပညာရပဆငရာပညာရပဆငရာပညာရပဆငရာ အဖအစညးများအဖအစညးများအဖအစညးများအဖအစညးများ အားအားအားအား ထနးသမးေရးဆငရာထနးသမးေရးဆငရာထနးသမးေရးဆငရာထနးသမးေရးဆငရာ စမကနးများေရးဆြခငးနငစမကနးများေရးဆြခငးနငစမကနးများေရးဆြခငးနငစမကနးများေရးဆြခငးနင အေကာငအထညေဖာြခငးအေကာငအထညေဖာြခငးအေကာငအထညေဖာြခငးအေကာငအထညေဖာြခငး တ တ တ တကကကက ြမငတငေပးြခငးြမငတငေပးြခငးြမငတငေပးြခငးြမငတငေပးြခငး

ြမနမာနငငရ ြပညတငးအစးရမဟတေသာ အဖအစညးများနင ပညာရပဆငရာ အဖ

အစညးများသည တတက�မးနားလညေသာ ပညာရငများနင ဖ စညးထားေသာလညး နငငတကာ

စချနစညbနးဆငရာ ဗဟသတနင ထာဝစဉဖ 5ဖးတးတကေရးဆငရာ စဉးစားေတးေခ;မCတအား

စမးေဆာငရညြမငတငရာတင လအပဆ ြဖစပါသည။ အစးရမဟတေသာ အဖအစညးများနင

ပညာရပဆငရာ အဖအစညးများပါဝငသည ြပညတငးအဖအစညး အများအြပားသည နငင တကာမ လ ဒါနးသည ေငေEကးက အေြခခထားသည စမကနးများေဆာငရကရာ၌ ပါဝငလျက

ရ5ပး ၎ငးအဖအစညးထမ အများအြပားသည နငငတကာမ အစးရမဟတေသာ အဖအစညးများ၊

ပညာရပဆငရာ အဖအစညးများနင ပးေပါငးလျကရ5ပး ြဖစပါသည။ ထကသ ပးေပါငး

ေဆာငရကြခငးများတင ဇဝမျးစမျးကများ ကငးဆငးစာရငးေကာကယြခငးများ၌ နညးပညာ

က�မးကျငသအား နငငတကာအဖအစညးများမ ြပညတငးအဖအစညးများက လbေြပာငး

ေပးြခငးများ ပါဝငပါသည။ သေသာ ြပညတငးအစးရမဟတေသာ အဖအစညးများ နင ပညာရပ

ဆငရာ အဖအစညးများအား ထနးသမးေရးဆငရာ စမကနးများေရးဆေရးနင အေကာငအထည

ေဖာေရးတနင ပတသက၍ စမးေဆာငရညြမငတငသည နညးလမးအြဖစ ၎ငးပးေပါငးမCအား

အသးြပနငမC အလားအလာက ေကာငးစာနးEကားမC မရေသးပါ။ စမခန ခြခငး၊ ေငေEကးဆငရာ

စမအပချပြခငး၊ အဆြပလbာများေရးသားြခငး၊ ဆကဆေရးနင မဟာဗျဟာစမချက ေရးဆြခငး

စသညတတင ြပညတငးအဖအစညးများအား စမးေဆာငရညြမငတငရန ရနပေင အနညးငယ

ေထာကပေပးရမ8ြဖင နငငတကာအစးရမဟတေသာ အဖအစညးများနင ပညာရပဆငရာ

အဖအစညးများအတက အခငအလမး အများအြပားရပါသည။ ထကသ ေထာကပ ရငးနးြမပန

ြခငးအား သးြခားလပေဆာငနငသကသ ကျယြပန ေသာ ရညရယချကများပါရသည ပးေပါငး

ေဆာငရကေရး စမကနးများ၏ အစတအပငးတစရပအြဖစ လပေဆာငနငပါသည။

၅၅၅၅----၁၁၁၁----၄၄၄၄----၂၂၂၂ ြမနမာနငငတငြမနမာနငငတငြမနမာနငငတငြမနမာနငငတင ေဆာငရကလျကရEကေသာေဆာငရကလျကရEကေသာေဆာငရကလျကရEကေသာေဆာငရကလျကရEကေသာ အစးရမဟတေသာအစးရမဟတေသာအစးရမဟတေသာအစးရမဟတေသာ အဖအစညးများ၊အဖအစညးများ၊အဖအစညးများ၊အဖအစညးများ၊

ပညာရပပငးဆငရာပညာရပပငးဆငရာပညာရပပငးဆငရာပညာရပပငးဆငရာ အဖအစညးများအEကားအဖအစညးများအEကားအဖအစညးများအEကားအဖအစညးများအEကား ပးေပါငးေဆာငရကေရးနငပးေပါငးေဆာငရကေရးနငပးေပါငးေဆာငရကေရးနငပးေပါငးေဆာငရကေရးနင သတငးသတငးသတငးသတငး

အချကအလကများအချကအလကများအချကအလကများအချကအလကများ ဖလယေရးတအတကဖလယေရးတအတကဖလယေရးတအတကဖလယေရးတအတက လပငနးစဉများလပငနးစဉများလပငနးစဉများလပငနးစဉများ တညတညတညတညေဆာကြခငးေဆာကြခငးေဆာကြခငးေဆာကြခငး

ြမနမာနငငတင ေဆာငရကလျကရEကေသာ အစးရမဟတေသာ အဖအစညးများနင

ပညာရပဆငရာ အဖအစညးတစခသည သးသန က�မးကျငမCများရ5ပး သးသန အစအစဉများအား

လပေဆာငလျကရပါသည။ သေသာ ြမနမာနငငတင ဇဝမျးစမျးကများအား 5ခမးေြခာကေနမC

များက အဆငအမျးမျး၌ အချကအလကများ စေဆာငးြခငးနင ေဒသခြပညသများအား

ထညသငးြခငးတမသည အဖအစညးဆငရာ စမးေဆာငရည တညေဆာကြခငး နင ဆးြဖတချက

ချမတသများအတက အသတရားနးEကားေစြခငးနင အEကဉာဏေပးြခငးတအထ ပးေပါငး


ေဆာငရကသည ထနးသမးေရးဆငရာလပငနးများြဖငသာ ထေရာကစာ ေြဖရငးနငမညြဖစပါ

သည။ ထကသေသာ 5ခမးေြခာကမCများက ေြဖရငးရန ကြပားြခားနားေသာ အဖအစညးများ၏

က�မးကျငမC နင အေတအEကများကရယ၍ ေပါငးစညးသည လပေဆာငမCမျ းက ရဖနရခါ

လအပပါသည။ သတငးအချကအလကများ ဖလယေရးအတက အစးရမဟတေသာ အဖအစညး

များနင ပညာရပဆငရာ အဖအစညးများ အြပနအလန ဆကဆေရးအား တးတကေအာင

ြပလပရန လအပပါသည။ ဥပမာအားြဖင နငငအဆင၌ ေဆာငရကေနေသာ အစးရမဟတေသာ

အဖအစညး နင ေဒသအဆငအဖအစညးများအား ချတဆကေပးေသာ ကနယကသည

ေြမအသးချမCေEကာင ထခကခရမCများအား ေကာငးစာေလလာေစာငEကညြခငး နင ဇဝမျးစမျးက

ဆငရာ ဆးြဖတချကများ ချမတြခငးတက ေကာငးစာြပလပနင5ပး ရလဒများအား နငငေတာ

အဆင အEကေပးသတင ထညသငးနငမည ြဖစပါသည။ အလားတပင အစးရမဟတေသာ

အဖအစညးများ၊ ပညာရပဆငရာ အဖအစညးများနင သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမ အပချပေရး

မးများအEကား 5ခမးေြခာကမCများ၊ နငငအဆင ထနးသမးေရးဆငရာ လပငနးများအား

ထနးေကျာငးေပးမည ေဒသအဆငတင ြပလပေနေသာ ထနးသမးေရးဆငရာ လပငနးများ

စသညတနငပတသက၍ သတငးအချကအလကများ ဖလယနငမညြဖစ5ပး သဘာဝထနးသမးေရး

နယေြမ ဝနထမးများအား စမးေဆာငရည တညေဆာကေပးေရးဆငရာ ရညမနးချကများက

ြဖညဆညးေပးနငပါသည။

အြပနအလနဆကဆြခငး တးတကေကာငးမနလာြခငးသည အစးရမဟတေသာ အဖ အစညးများနင ပညာရပဆငရာ အဖအစညးများမ ရရထားေသာ သငခနးစာများက အြခားအဖ

အစညးများနင ေဝမ8နငမညြဖစ5ပး အြခားေနရာများတင အမားအယငးများအား မြပလပမရန

ေရာငရားနငမညြဖစကာ အေကာငးဆးနညးလမးများအား ကျငသးနငမညြဖစပါသည။ ဇဝမျ းစ

မျးကထနးသမးကာကယရာတင အဖအစညးများအEကား ပးေပါငးေဆာငရကရနနင အြပန

အလနဆကဆြခငး တးတကေကာငးမနရန ထညသငးထား5ပးြဖစသကသ ထေရာကေသာ

ကနယကစနစမလညး အြခားေသာ အဖအစညးများ ထညသငးေရးအား အကအည ေပးပါသည။

ဥပမာအားြဖင သဘာဝသယဇာတအရငးအြမစများ စမအပချပြခငး သမဟတ ေဒသခတအား

စမခန ခခငအား လbေြပာငးေပးြခငးတနင ပတသက၍ အေတအEကရေသာ ဖ 5ဖးတးတကေရး

ဆငရာ အစးရမဟတေသာ အဖအစညးများအား ေနရာအလက ထနးသမးကာကယြခငးတင

ထညသငးနင5ပး ပဂgလကစးပားေရးလပငနးများသည အစးရမဟတေသာ အဖအစညးများနင

ကမAဏများ ပးေပါငးေဆာငရကြခငး က_တင ဝငေရာကနငပါသည။

၅၅၅၅....၁၁၁၁....၄၄၄၄....၃၃၃၃ ေဒသဆငရာပညာေရးအဖအစညးများတေဒသဆငရာပညာေရးအဖအစညးများတေဒသဆငရာပညာေရးအဖအစညးများတေဒသဆငရာပညာေရးအဖအစညးများတငငငင ထနးသမးေရးဆငရာထနးသမးေရးဆငရာထနးသမးေရးဆငရာထနးသမးေရးဆငရာ သငရးညbနးတမးများသငရးညbနးတမးများသငရးညbနးတမးများသငရးညbနးတမးများ

ဖ 5ဖ းလာေစေရးဖ 5ဖ းလာေစေရးဖ 5ဖ းလာေစေရးဖ 5ဖ းလာေစေရး ေထာကပေပးြခငးေထာကပေပးြခငးေထာကပေပးြခငးေထာကပေပးြခငး

ြမနမာနငင၌ ဇဝမျးစမျကထနးသမးေရးလပငနးများတင ပညာေရး အဖအစညးများနင

ေဒသဆငရာ အစးရမဟတေသာအဖအစညးများ ပါဝငေဆာငရကရာတင Eကေတေနရသည


အဓက အတားအဆးမာ စနစတကျေလကျငသငEကားထားေသာ ထနးသမးေရးလပငနး ေဆာင

ရကသများနင လကေတေတာဆငးေဆာငရကနငမည ဇဝေဗဒပညာရငများ မလေလာကြခငးပင

ြဖစပါသည။ ဤအတားအဆးမာ အေြခခအဖအစညးများနင အထကတနးေကျာငးများတင

ထနးသမးေရးသငတနးများနင ပညာေပးအစအစဉများမရြခငးေEကာင ြဖစပါသည။ ေကျာငးသား

အနညးငယနင သပAပညာရင အနညးငယသာ ထနးသမးေရးသပAပညာ သမဟတ ေတာတငး

ဇဝေဗဒဘာသာရပအား စတဝငစားEကပါသည။ အဘယေEကာငဆေသာ သားငကတရ စ�ာန

ထနးသမးေရးနင ဇဝမျးစမျးကထနးသမးေရးလပငနးများသည ေကျာငးသငခနးစာများတင

မပါသေလာက နညးပါး5ပး ၎ငးတအေနြဖင လကပါေဆာငရကရမည ေရ ေဆာငလမးြပ မရြခငး

ပင ြဖစပါသည။ ေကာငးမနစာ ေလကျငသငEကားထားေသာ ထနးသမးေရးဝနထမးများ မလ

ေလာကြခငးသညလညး နငငေတာ၏ ဇဝမျးစမျးကများအား ထနးသမးေနသည တာဝနခ

အစးရအဖအစညးများအတက စမးေဆာငရညေနးေကးေစသည အချကတစခ ြဖစပါသည။

တစချနတညးမာပင အြပညြပညဆငရာ ထနးသမးေရးအဖ (CI) နင စမစဆးနးယမး တက] သလ

အပါအဝင အြပညြပညဆငရာ ပညာေရးအဖအစညးများနင အစးရမဟတေသာ အဖအစညးများ

သည ေဒသတငးပညာေရးအဖအစညးများ၌ သေတသနနင ပညာေရးဆငရာေလလာမC အစအစဉ

အချအား အစြပေဆာငရက5ပးြဖစပါသည။ အနာဂတ သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမ စမအပချပ

သများအား ေမးထတေပးရနနင စမးရညြပညဝေသာ ေတာတငးလကေတလပကငနငသည

ဇဝေဗဒပညာရငများနင ထနးသမးသများအား ေမးထတေပးနငရနအတက ဘ Yကနင ဘလန သငတနးများတင ဇဝေဗဒဆငရာသပAပညာရပများ ထညသငးသငEကားရနလအပ5ပး ဘ Yကနင

ဘလနသငတနးသားများအား နငငတကာအေတးအေခ;များ၊ နညးလမးများနင ထေတ ေပးရန

လညးလအပပါသည။ ဇဝေဗဒပညာရပတင အဓကေဆာငရကေနေသာ ရနကနတက] သလ၊

မန�ေလးတက] သလများနင အနာဂတ သဘာဝနယေြမစမအပချပမညသများြဖစလာနငသည ဘ ရ

သစေတာပညာရငများအား ေမးထတေပးလျကရသည ေရဆငးသစေတာတက] သလတင ေခတမ

သည ထနးသမးေရးဆငရာဇဝေဗဒ သငရးညbနးတမးများအား ထညသငးရန လအပေနပါသည။

၅၅၅၅....၁၁၁၁....၅ ၅ ၅ ၅ ြမနမာနငငတင ထနးသမးေရးဆငရာ ရငးြမနမာနငငတင ထနးသမးေရးဆငရာ ရငးြမနမာနငငတင ထနးသမးေရးဆငရာ ရငးြမနမာနငငတင ထနးသမးေရးဆငရာ ရငးနးြမနးြမနးြမနးြမပနမCများြပလပရနပနမCများြပလပရနပနမCများြပလပရနပနမCများြပလပရနအတက စမးေဆာငအတက စမးေဆာငအတက စမးေဆာငအတက စမးေဆာင ရညများရညများရညများရညများ ဖနတးြခငးဖနတးြခငးဖနတးြခငးဖနတးြခငး

ဤစာအပတင ေဖာြပပါရသည ဘမေဗဒဆငရာအချကအလကများ၊ မျးစတဆငရာများ၊

ထနးသမးေရးဆငရာ ရငးနးြမပနမCအတက ဦးစားေပးအေEကာငးအရာများသည ြမနမာနငင၏

လကရထနးသမးေရးဆငရာ အေြခအေနများနင ရနငသည သတငးအချကအလကများအရ

ဆးြဖတထားြခငး ြဖစပါသည။ ေြမြပငတငလကေတေဆာငရကေနေသာ ထနးသမးေရး လပငနး

အေြပာငးအလများ၊ သတငးအချကအလကများ အသစထပမ ရရမCေEကာငလညးေကာငး

ယငးဦးစားေပး အေEကာငးအရာများသည ေနာငလာမည နစအနညးငယအတငး၌ပင အေြပာငး

အလ ရနငပါသည။ ြမနမာနငငတင ထနးသမးေရးဆငရာ ရငးနးြမပနမCများသည ယငး


ေြပာငးလမCများနငအည ေြပာငးလရန လအပပါသည။ ယငးေြပာငးလမCများေEကာင အခငအလမး

အသစများအား ေဆာငရကသားနငမညအြပင မလအပေသာ ကျးပမးအားထတမCများကလညး

ေရာငရားနငမည ြဖစပါသည။ အဆးသတအေနြဖင ထနးသမးေရးဆငရာ ရလဒများအတက

ေစာငEကညေရးအစအစဉများနင ဆကသယေနသည ထနးသမးေရးဆငရာ ရငးနးြမ ပနမCများ

ေဆာငရကရနအတက နညးလမးတစခ လအပလျကရပါသည။ ယငးနညးလမးသည ဦးစားေပး

ရငးနးြမပနမCများအား စဉဆကမြပတ ြပနလညသးသပြခငး၊ ထနးသမးေရးဆငရာ ရလဒ

များအား ရရေစြခငးေEကာင ရငးနးြမပနမCများအား အြခားဦးစားေပးအရာများသ ြပနလည

ဦးတညေပးနငြခငး၊ ေအာငြမငေသာ ထနးသမးေရးနညးလမးများအား စာတမးြပစနငြခငး၊

မတ� ပားနငြခငးများအား ခငြပေပးနငမည ြဖစပါသည။

၅၅၅၅....၁၁၁၁....၅၅၅၅....၁၁၁၁ ထနးထနးထနးထနးသမးေရးရလဒများအတကသမးေရးရလဒများအတကသမးေရးရလဒများအတကသမးေရးရလဒများအတက အဆငအတနးမအဆငအတနးမအဆငအတနးမအဆငအတနးမ ေစာငEကညေရးေစာငEကညေရးေစာငEကညေရးေစာငEကညေရး အစအစဉတစခအားအစအစဉတစခအားအစအစဉတစခအားအစအစဉတစခအား အစပျ းြခငးအစပျ းြခငးအစပျ းြခငးအစပျ းြခငး

သဘာဝဝနးကျငနင 5ခမးေြခာကမCများ၏ ြပငးထနမC၊ ယEကညစတချရေသာ သတငး

အချကအလကများ၊ ကမcာလးဆငရာ မျးသဉးရန 5ခမးေြခာကခေနရသည မျးစတများအတက

ြပလပေနသည ထနးသမးေရးလပငနးများ၏ ထေရာကမCနင အမျးအစား၊ အဓကဇဝမျးစမျးက

ထနးသမးေရးဧရယာများနင ထနးသမးေရးဆငရာ စYကလမးများသည ြမနမာနငငတင အဓက

ေဆာငရကေနေသာ ထနးသမးေရးလပငနးများ၏ ေအာငြမငမCအတငးအတာအတက အေရးပါ

ပါသည။ ယငးလပငနးများတင နငငေတာ၏ သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမများအား တးချ ြခငး

နင ြပနလညသးသပြခငး၊ အြခားက_အသးသးမ ဆးြဖတချကချနငမည ဇဝမျးစမျးကဆငရာ

စဉးစားြခငးများ၊ သတမတထားသည တရားရးချပေရ ေနနင အေရးပါသညဆးြဖတချကများအား

ချမတေပးမညသများအတက အသပညာြမငတငေရးလပငနးများ ပါဝငပါသည။ ယငးသတငး

အချကအလကများအား နငငေတာအတငး ထနးသမးေရးဆငရာ ရငးနးြမပနမCများအား

လမးညbနရန၊ ြမငမားသည ေတာငေပ;ေဒသများတင ထနးသမးရန ကျနရေနေသးသည

အရငးအြမစများအေပ;တင ထနးသမးေရးလပငနးများ ေဆာငရကနငရန၊ မျးစတများနင

ဦးစားေပးေဆာငရကရမညအချကများအား ေဆာငရကနငရန လအပပါသည။ ထနးသမးေရး

လပငနးများ၏ ရလဒများအား ေစာငEကညြခငးြဖင ထနးသမးေရးလပငနးများ၏ ေအာငြမငမC

အား တငးတာနငပါသည။ ယငးသတငးတာြခငးသည နငငေတာအတငး ထနးသမးေရး

လပငနးများ ေဆာငရကရနအတက အရငးအြမစများအား ထပမတးြမငသားနငရနအတက

အကအည ြဖစနငပါသည။

ြမနမာနငငတင အေြခခသတငးအချကအလကများအား ထနးသမးေရးလပငနး ရလဒ

အချ မ ရရ5ပး ြဖစပါသည။ ထပမြဖညစကရမည သတငးအချကအလကများအား ဦးစားေပး

မျးစတ တငးတာမC အေနအထားများ၊ ေရချေဒသ၏ ဇဝမျးစမျးကများအား အေြခခတငးတာ

ြခငးများနင အြခားအစြပလပငနးများမ တကချကနငလမမညြဖစပါသည။ ေစာငEကညေရး


အစအစဉများက မျးစတအနညးငယအတကနင ေဒသဆငရာရလဒများအတက လကရတင

ေဆာငရကေန5ပ ြဖစပါသည။ ယငးေဆာငရကမCများသည စချနမမြခငး သမဟတ ထနးသမးေရး

စမချကများနင ထေရာကစာ ဆကသယမCမရြခငး၊ နငငေတာအဆငတင ဥပေဒအရ အကျး

မဝငြခငးများ ရေနပါသည။ ထနးသမးေရးရလဒများအား ေစာငEကညေရးအတက ဖအား-

ြပညေထာငစ-တ ြပနြခငး စနမနာပစပါဝငသည စချနမေသာ အစအစဉများအား အစြပေဆာင

ရကရန လအပလျက ရပါသည။ ေနရာေဒသတစခအားအေြခခသည ေစာငEကညေလလာြခငး

အတက စချနမေသာ သေဘာတညမCများရ5ပးြဖစပါသည။ ယငးသေဘာတညမCများအား ြမနမာ

နငငတင ေမးစားအသးြပနငပါသည။ ဥပမာ- ကမcာဘဏနင ကမcာရနပေငအဖတမ စတင

လပေဆာငထားသည သဘာဝနယေြမများအား ထေရာကစာ စမအပချပနငေရး လမးေEကာငး

ဆငရာ နညးလမးများ (Stolton နငအဖ ၂၀၀၃)။ သရာတင မျးစတများနင စYကလမးများအား

ေစာငEကညြခငးရလဒများအတက စချနမေသာ သေဘာတညမCများအား ဖ 5ဖးေအာငလပေဆာင

ရန လအပေကာငး လအပလျကရပါသည။ လကေလျာညေထမCရြခငးက ေသချာေစရန

ြမနမာနငငတင ြပလပထားေသာ ေစာငEကညေရးအစအစဉများသည အငဒ- ြမနမာေဒသ၏

အြခားေဒသများတင ြပလပေနေသာ အစအစဉများနငလညး လကေလျာညေထ ရသငပါသည။

ေစာငEကညြခငးသည ထနးသမးေရးလပငနးများနင တတနငသမ8 တစစတစစညးတညး

ရသင5ပး သးသန လပငနး တစခအြဖစ မတညရသငပါ။ ဤနညးလမးအတငးဆလ8င ေစာငEကည

ေရးရလဒများနင ေဒသစမအပချပြခငး၊ ထနးသမးေရးစမချက နင ဥပေဒအကျးဝငြခငးတ ဆကသယနငမည အခငအေရးများစာ ရရနငမညြဖစပါသည။ သတငးအချကအလက ဖလယ

ြခငးများ ေဆာငရက ရနနင အေြခခကျေသာ ပးေပါငးေဆာငရကမCတစခက ဖ စညးနငရနအတက

သစေတာဦးစးဌာနနင ပးေပါငး၍ ေစာငEကညေရးအစအစဉများအား ဖ 5ဖးလာေစေရး ေဆာငရက

ရန လအပလျကရပါသည။ အစးရမဟတေသာ အဖအစညးများ နင ပညာေရးဆငရာ အဖအစညး

များEကား ကနယကသဖယဆကသယေဆာငရကြခငးသညလညး အေြခခသတငးအချကအလက

များအား စေဆာငးြခငး၊ ဥပေဒအရ အကျးဝငေအာင ေဆာငရကြခငး၊ နငငအဆင နင တငး

ေဒသYကး အဆငများတင စမချကေရးဆေရးြဖစစဉများအEကား ဆကသယမCဖနတးေပးြခငးြဖင

ထနးသမးေရး ရလဒများအား ေစာငEကညရာတင အဓကအခနးက_မ ပါဝငနငပါသည။

၅၅၅၅....၁၁၁၁....၅၅၅၅....၂၂၂၂ ထနးသမးေရးဆငရာထနးသမးေရးဆငရာထနးသမးေရးဆငရာထနးသမးေရးဆငရာ ရလဒများနငပတသကသညသတငးများရလဒများနငပတသကသညသတငးများရလဒများနငပတသကသညသတငးများရလဒများနငပတသကသညသတငးများ နငနငနငနင ဦးစားေပးဦးစားေပးဦးစားေပးဦးစားေပး ရငးနးရငးနးရငးနးရငးနး

ြမြမြမြမပနမCများ၊ပနမCများ၊ပနမCများ၊ပနမCများ၊ ထနးသမးေရးလပငနးများအားထနးသမးေရးလပငနးများအားထနးသမးေရးလပငနးများအားထနးသမးေရးလပငနးများအား ပးေပါငးေဆာငရကြခငးနငပးေပါငးေဆာငရကြခငးနငပးေပါငးေဆာငရကြခငးနငပးေပါငးေဆာငရကြခငးနင ရနပေငထပမရနပေငထပမရနပေငထပမရနပေငထပမ

ရရေရးရရေရးရရေရးရရေရး ြမငတငြခငးများအားြမငတငြခငးများအားြမငတငြခငးများအားြမငတငြခငးများအား စမအပချပရနအတကစမအပချပရနအတကစမအပချပရနအတကစမအပချပရနအတက ယန�ရားတစခယန�ရားတစခယန�ရားတစခယန�ရားတစခ တညေဆာကြခငးတညေဆာကြခငးတညေဆာကြခငးတညေဆာကြခငး

ဤစာအပအား ြပငဆငေနစဉကာလအတငး ပါဝငပတသကသအများစသည ြမနမာနငင

တင ထနးသမးေရးဆငရာ ရငးနးြမပနမCများအား ၎ငးတ၏ အကျးသကေရာကမCများက

ချထငရနအတက ပးေပါငးေဆာငရကရနလအပေEကာငး ေဆးေနးတငပင မတချကြပခပါသည။

ထေရာကေသာ ပးေပါငးေဆာငရကသည ထနးသမးေရးဆငရာ ရငးနးြမပနမCများအတက အေရး


ပါေသာ Yကတငေဆာငရကရမညအေြခအေနတစခမာ ထနးသမးေရးဆငရာရလဒများနင ဦးစား

ေပးရငးနးြမပနမCများနငပတသက5ပး ယEကညရ5ပး ေခတမေသာ သတငးအချကအလကများ

ရရနငစမးပင ြဖစပါသည။ တစချနတညးမာပင စချနမေသာ ေစာငEကညေရးအစအစဉများမ

ယငးကသေသာ သတငးများက ဖနတးေပးမညြဖစပါသည။ ယငးသတငးများက စစညး သးသပ

၍ ရလဒများက အစးရမဟတေသာ အဖအစညးများ၊ ပညာေရးဆငရာအဖအစညးများ၊ အစးရအ

ဖအစညးများ နင အလ ရငအဖအစညးများအEကားတင အသးြပ၍ ဦးစားေပးထနးသမးရမညအ

ရာများနငပတသက5ပး သေဘာတညမCများ ရယသားရနြဖစပါသည။ ယငးကသေသာ သေဘာ

တညမCများအား ေဆာငရကရာတင အဖအစညးအသးသးသည ထနးသမးေရးလပငနးများက

နငငေတာအဆငနင ဦးစားေပးစYကလမးတစခစအတငးတင ပးေပါငး ေဆာငရကနငပါသည။

ပးေပါငးေဆာငရကေရးယန�ရား၏ အဓကအေရးYကးသည လပငနးတစခမာ အစးရမဟတေသာ

အဖအစညးများနင ပညာေရးဆငရာ အဖအစညးများအား ရနပေငဆငရာ အခငအလမးများ

သတြပမေစြခငး၊ စမးေဆာငရညြမငတငေရးအတက အခငအလမးများအား ခြခမးစတြဖာေစ

ြခငး နင ပးေပါငးေဆာငရကြခငးများဖ စညးေစြခငးြဖင ဇဝမျးစမျးကထနးသမးေရးလပငနး

များတင ပါဝငေဆာငရကလာေစြခငးပင ြဖစပါသည။ ယငးကသေသာ ယန�ရားတစခသည

ြမနမာနငငတင ဇဝမျ းစမျးကထနးသမးေရးအတက ရငးနးြမပနလသည အလ ရငများအတက

အဓကဆကသယရာအြဖစ ပါဝငနင5ပး ရနပေငတးြမငရရေရး ေဆာငရကမCများတငလညး

အေရးYကးက_မ ပါဝငနငပါသည။

လေလာကေသာ အရငးအြမစများရရနငမညဆလျင ပးေပါငးေဆာငရကေရးယန�ရားသည

ေဒသဆငရာ အစးရမဟတေသာ အဖအစညးများ၊ ပညာေရးဆငရာ အဖအစညးများနင တစဦး

တစေယာကချငးစအား အေသးစားရငးနးြမပနမCများြပလပနငရန၊ ကနကျစရတနညးပါး5ပး

ထေရာကေသာလပငနးများ (ဥပမာ- ေဒသဆငရာ နညးပညာများ၊ နညးပညာအသစများ ပါဝင

ေသာ ထနးသမးေရးနညးလမးများနင ရညရယချကသတမတထားသည သေတသနလပငနး

များ) ေဆာငရကနငေအာင စမေပးနငမည ြဖစပါသည။ ထအြပင ေဒသခ အစးရမဟတေသာ

အဖအစညးများနင ပညာေရးဆငရာ အဖအစညးများ၏ စမးေဆာငရညများအား ြမငတငရန

အတက အေသးစားရနပေငေထာကပြခငးများကလညးေဆာငရကနငပါသည။ ဥပမာ အဖအစညး

အသးသးအား သငတနးများ တကေရာကနငရန စစဉေပးြခငး သမဟတ နညးပညာ ပငးဆငရာ

လကစစာအပများ ထတေဝနငရနအတက ရနပေင ေထာကပေပးြခငးများ ပါဝငပါ သည။

၅၅၅၅....၁၁၁၁....၆၆၆၆ ေဒသတငးေဒသတငးေဒသတငးေဒသတငး နငနငနငနင ေဒသြပငပ စကပျ းေရးမျ းစတများအား ထနးသမးြခငး၊ ေဒသြပငပ စကပျ းေရးမျ းစတများအား ထနးသမးြခငး၊ ေဒသြပငပ စကပျ းေရးမျ းစတများအား ထနးသမးြခငး၊ ေဒသြပငပ စကပျ းေရးမျ းစတများအား ထနးသမးြခငး၊ ေမးြမေရးနငေမးြမေရးနငေမးြမေရးနငေမးြမေရးနင ေရလပငနးရ ေရလပငနးရ ေရလပငနးရ ေရလပငနးရ ဇဝမျးစမျးကများနငဇဝမျးစမျးကများနငဇဝမျးစမျးကများနငဇဝမျးစမျးကများနင မျ းရးဗဇအရငးအြမစများအား စမအပချပရာတင မျ းရးဗဇအရငးအြမစများအား စမအပချပရာတင မျ းရးဗဇအရငးအြမစများအား စမအပချပရာတင မျ းရးဗဇအရငးအြမစများအား စမအပချပရာတင ပးေပါငးပါဝငပးေပါငးပါဝငပးေပါငးပါဝငပးေပါငးပါဝငလာမCအား လာမCအား လာမCအား လာမCအား ြမငြမငြမငြမငတငြခငးတငြခငးတငြခငးတငြခငး

ြမနမာနငငတင စကပျးေရးမျးစတများအား ထနးသမးြခငး၊ ေမးြမေရးနငေရလပငနးရ

ဇဝမျးစမျ းကများနင မျးရးဗဇအရငးအြမစများအား စမအပချပြခငးအား အတငးအတာတစခ


အထ သကဆငရာဝနYကးဌာနအလက ေဆာငရက5ပးြဖစပါသည။ ထနးသမးေရးလပငနးများအား

ထေရာကစာေဆာငရကနငေရးအတက လအပချကမာ ထနးသမးေရးလပငနးများ ေဆာငရကရာ

တင ပးေပါငးပါဝငေဆာငရကမCများ တးြမငေဆာငရကသားရန ြဖစပါသည။

၅၅၅၅....၁၁၁၁....၆၆၆၆....၁၁၁၁ နငငေတာအဆငနငငေတာအဆငနငငေတာအဆငနငငေတာအဆင မျ းစတဘဏနငမျ းစတဘဏနငမျ းစတဘဏနငမျ းစတဘဏနင PGR PGR PGR PGR စမအစမအစမအစမအပချပမCပချပမCပချပမCပချပမCအားအားအားအား အဆငတးြမငအဆငတးြမငအဆငတးြမငအဆငတးြမငြခငးြခငးြခငးြခငး

ပျဉးမနား5မ ၊ ေရဆငးတင တညရေသာ စကပျးေရးသေတသနဦးစးရးချပရ စကပျးေရး

သေတသနဌာနတင တညေဆာကထားေသာ နငငေတာအဆင မျးစတဘဏ၏ ပစ@ညးကရယာ

များနင ဝနေဆာငမCများအား အဆငတးြမငရန လအပပါသည။ မျးရးဗဇ အရငးအြမစများ

စနစတကျ စမအပချပနငေရးနင မျးစတဘဏလပငနးများ ထေရာကစာေဆာငရကနငေရး

အတက စကပျးေရးသေတသနဌာန၌ လသားအရငးအြမစများအား ဖ 5ဖးေအာငေဆာငရက5ပး

ြဖစပါသည။ နငငေတာအဆင မျးစတဘဏ၏ ေဆာငရကမCများ ေရရညတညတနငေစေရး

အတက လသားအရငးအြမစဖ 5ဖးေရးလပငနးများအား ထပမေဆာငရကရန လအပပါသည။

၅၅၅၅....၁၁၁၁....၆၆၆၆....၂၂၂၂ စပါးမျးခများေရးချယြခငး၊စပါးမျးခများေရးချယြခငး၊စပါးမျးခများေရးချယြခငး၊စပါးမျးခများေရးချယြခငး၊ စပါးခငးများအားစပါးခငးများအားစပါးခငးများအားစပါးခငးများအား ထနးသမးြခငးနငထနးသမးြခငးနငထနးသမးြခငးနငထနးသမးြခငးနင ေရရညအသးြပေရရညအသးြပေရရညအသးြပေရရညအသးြပ နငေရးလပငနးများအတကနငေရးလပငနးများအတကနငေရးလပငနးများအတကနငေရးလပငနးများအတက ြပညသလထြပညသလထြပညသလထြပညသလထ ပးေပါငးပါဝငလာပးေပါငးပါဝငလာပးေပါငးပါဝငလာပးေပါငးပါဝငလာေစေရးလပငနးများေစေရးလပငနးများေစေရးလပငနးများေစေရးလပငနးများ စတငစတငစတငစတင ေဆာငရကြခငးေဆာငရကြခငးေဆာငရကြခငးေဆာငရကြခငး

စကပျ းေရးသေတသနဦးစးဌာနမ ေဆာငရကခေသာ PGR စမအပချပမCလပငနးများနင

အည ရာသဥတေြပာငးလမCနငလကေလျာညေထရနင5ပး ေဒသခြပညသများစားသးေရးအတက

အေရးပါသည ေဒသရငးစပါးမျးစတများအား ထနးသမးြခငးလပငနးများက တးြမငေဆာငရက

သားနငရနတက ြပညသလထအတငး စပါးမျးစတေရးချယရာတင ပးေပါငးေဆာငရကေရး

လပငနးများက စတငကျငသးသားသင5ပ ြဖစပါသည။ စကပျ းေရးသေတသနဌာနအေနြဖင

နငငေတာ၏ အေြခခလတနးစားများအဆငတငလညး ပးေပါငးေဆာငရကသည အေလအကျင

များ ေဆာငရကေပးနငရနအတက အသကေမးဝမးေကျာငးတက] သလများ၊ အစးရမဟတေသာ

အဖအစညးများနင ပးေပါငးေဆာငရကသားသင5ပ ြဖစပါသည။ ေဒသရငး စပါးမျးကများ၏

စမးေဆာငရညက စမးသပနငရနအတက လယကကအတငး စမးသပစကပျးြခငးကလညး

ေဒသခ လယသမားများနင ပးေပါငးေဆာငရကသားသငပါသည။ စမးသပစကပျးြခငးမ ရရလာ

သည ရလဒများအေပ;တငမတည၍ ေဒသရငးစပါးမျးစတခများ ဖ 5ဖးလာေစရနနင ဇဝမျးစ

မျးက ထနးသမးေရးအတက စမချကတစခအား ေရးဆသင5ပြဖစပါသည။

၅၅၅၅....၁၁၁၁....၆၆၆၆....၃၃၃၃ အမေမးတရ စ�ာနများအားအမေမးတရ စ�ာနများအားအမေမးတရ စ�ာနများအားအမေမးတရ စ�ာနများအား ေဒသတငးထနးသမးေရးတငေဒသတငးထနးသမးေရးတငေဒသတငးထနးသမးေရးတငေဒသတငးထနးသမးေရးတင ပးေပါငးပါဝငလာေစေရးပးေပါငးပါဝငလာေစေရးပးေပါငးပါဝငလာေစေရးပးေပါငးပါဝငလာေစေရး အတကအတကအတကအတက အေသးစားေငေချးလပငနးများအစအစဉအေသးစားေငေချးလပငနးများအစအစဉအေသးစားေငေချးလပငနးများအစအစဉအေသးစားေငေချးလပငနးများအစအစဉ

ယခအခါ ေမးြမေရးနင ကသေရးဌာနမ ြမနမာနငငတင မျးသဉးရနအန�ရာယ ကျေရာက ေနသည မျးစတဟ ယဆထားေသာ အမေမးတရ စ�ာနများအား ေဒသတငး သားေဖာကေမးြမ နငရန ေဆာငရကလျကရပါသည။ ယငးလပငနးများအား တးြမငေဆာငရကသားနငရနအတက သငေလျာေသာ စးပားေရးလပငနးရငများ သမဟတ အစးရဘဏများနင ညန�ငးေဆာငရကသား သငပါသည။


၅၅၅၅....၁၁၁၁....၆၆၆၆....၄၄၄၄ ေမးြမေရးေမးြမေရးေမးြမေရးေမးြမေရးတရ စ�ာနတရ စ�ာနတရ စ�ာနတရ စ�ာန မျ းရးဗဇဘဏတညေထာငြခငးမျ းရးဗဇဘဏတညေထာငြခငးမျ းရးဗဇဘဏတညေထာငြခငးမျ းရးဗဇဘဏတညေထာငြခငး

လယယာစကပျးေရး နင ဆညေြမာငးဝနYကးဌာနကသပင ေမးြမေရးနင ေရလပငနး

ဝနYကးဌာနအေနြဖငလညး အေကာငအေရအတက ေလျာကျေနေသာ အမေမးတရ စ�ာနများအား

ေဒသတငးနင ေဒသြပငပ ထနးသမးေရးလပငနးများ တးြမငေဆာငရကသားနငရနအတက

အမေမးတရ စ�ာန မျးရးဗဇဘဏတစခအား တညေထာငသားနငရန Yကးပမးသားသငပါသည။

ေမးြမေရး နင ေရလပငနးဝနYကးဌာနအေနြဖင ယငးကသေဆာငရကရာတင နညးပညာ

အေထာကအကများရရနငရနအတက FAO နင JICA ကသေသာ နငငတကာနညးပညာပငး

ဆငရာ အဖအစညးများ နင ပးေပါငးဆကသယ ေဆာငရကသားသငပါသည။

၅၅၅၅....၁၁၁၁....၆၆၆၆....၅၅၅၅ လထအေြခခလထအေြခခလထအေြခခလထအေြခခ ငါးမျးစတအရငးအြမစများငါးမျးစတအရငးအြမစများငါးမျးစတအရငးအြမစများငါးမျးစတအရငးအြမစများ ထနးသမးြခငးနငထနးသမးြခငးနငထနးသမးြခငးနငထနးသမးြခငးနင ဖ 5ဖးေရးလပငနးများဖ 5ဖးေရးလပငနးများဖ 5ဖးေရးလပငနးများဖ 5ဖးေရးလပငနးများ

စတငေဆာငရကြခငးစတငေဆာငရကြခငးစတငေဆာငရကြခငးစတငေဆာငရကြခငး

သဘာဝဝနးကျငနင သားငကတရ စ�ာနထနးသမးေရးဌာနနင ပးေပါငး၍ ငါးလပငနးဦးစး

ဌာနမ ဧရာဝတြမစအထကပငးတင လထအေြခခ ဧရာဝတလငးပင ထနးသမးေရးလပငနးများ

ေဆာငရကခပါသည။ အြခားအေရးYကးမျးစတများအတကလညး အလားတ ထနးသမးေရး

လပငနးများအား ြပလပေပးသငပါသည။ ငါးမျးစတများထနးသမးရနအတက ေနရငးေဒသ

များကလညး တးြမငသားရနလပါသည။ ြပညသလထ ပးေပါငးပါဝငမCြဖင ပငလယလပများ

ထနးသမးြခငး၊ သန�ာေကျာကတနးများထနးသမးြခငး စသညလပငနးများသည ငါးမျးစတထနး

သမးေရးလပငနးများအတက ေကာငးမနသည နမနာအစများပင ြဖစပါသည။

၅၅၅၅....၁၁၁၁....၇၇၇၇ နငငအဆငဇဝလြခ ေရး မေဘာငအား အေကာငအထညေဖာေဆာငနငငအဆငဇဝလြခ ေရး မေဘာငအား အေကာငအထညေဖာေဆာငနငငအဆငဇဝလြခ ေရး မေဘာငအား အေကာငအထညေဖာေဆာငနငငအဆငဇဝလြခ ေရး မေဘာငအား အေကာငအထညေဖာေဆာငမC မC မC မC ြမငတငြခငးြမငတငြခငးြမငတငြခငးြမငတငြခငး

နငငအဆင ဇဝလြခေရးမေဘာငအား မEကာေသးခငက ေရးဆခ5ပး ဇဝလြခေရး ဥပေဒ

ေအာကတင ထညသငးသားမည ြဖစပါသည။ ြမနမာနငငသည နငငေရးအေြခအေန ကးေြပာငး

ေနသညကာလ ြဖစသညအတက ဇဝလြခေရးမေဘာငအား ထတြပနရန အချ ေနရာများ၌

ေနာငေနးေနပါသည။ သြဖစပါ၍ နငငအဆငဇဝလြခေရး မေဘာငအား အေကာငအထည

ေဖာေဆာငမCြမငတငြခငးလပငနးများ၊ မဝါဒြမငတငနငေရးအတက ဝနYကးဌာနေပါငးစပါဝင

သည ထနးသမးေရးအဖ ဖ စညးြခငး၊ ဝနထမးစမးေဆာငရညြမငတငြခငး၊ ြပညသလထအသ

ပညာ ြမငတငြခငး၊ စနစတကျပးေပါငးသေတသနြပလပြခငးနင အကြဖတြခငး၊ ဇဝလြခ

ေရးအတက ေစာစးစာYကတငသတေပးစနစတစခအား အေကာငအထညေဖာြခငး လပငနးများ

အား တးြမငေဆာငရကသားရန လအပပါသည။

၅၅၅၅....၁၁၁၁....၇၇၇၇....၁၁၁၁ ဇဝလြခ ေရးအတကဇဝလြခ ေရးအတကဇဝလြခ ေရးအတကဇဝလြခ ေရးအတက ဝနYကးဌာနေပါငးစပါဝငသညဝနYကးဌာနေပါငးစပါဝငသညဝနYကးဌာနေပါငးစပါဝငသညဝနYကးဌာနေပါငးစပါဝငသည ထနးသမးေရးအဖ ထနးသမးေရးအဖ ထနးသမးေရးအဖ ထနးသမးေရးအဖ ဖ စညးြခငးဖ စညးြခငးဖ စညးြခငးဖ စညးြခငး

နငငေတာအဆင ဇဝလြခေရးမေဘာင(မEကမး)အရ ဇဝလြခေရး ဥပေဒအား အေကာင

အထညေဖာေဆာငရနအတက နငငအဆင ဇဝလြခေရး ေကာမတတစခအားဖ စညးရန လအပ

ပါသည။ ပတဝနးကျငထနးသမးေရး နင သစေတာေရးရာဝနYကးဌာနမ ကယစားလယများ၊


ေမးြမေရးနငေရလပငနးဝနYကးဌာနမ ကယစားလယများ၊ လယယာစကပျးေရးနင ဆညေြမာငး

ဝနYကးဌာနမ ကယစားလယများ၊ သပAနငနညးပညာဝနYကးဌာနမ ကယစားလယများ၊ စးပားေရး

နင ကးသနးေရာငးဝယေရးဝနYကးဌာနမ ကယစားလယများ နင ကျနးမာေရးဝနYကးဌာနမ

ကယစားလယများအား နငငေတာအဆင ဇဝလြခေရးေကာမတတင ပါဝငေစရပါမည။ ဇဝ

လြခေရးေကာမတအေနြဖင လအပေသာ လပငနးကစ@များအားလးက ေဆာငရကသားမညြဖစ5ပး

အထးသြဖင မျးရးဗဇ ေြပာငးလထားေသာ မျးစတများ (GMOs) နင လသားတ၏ ကျနးမာေရး

နင ဇဝလြခမCအေပ;တင ဆးကျးများသကေရာကနငမည အလားအလာရသည အြခားပစ@ညးများ

အား သးစမC ထနးညသားြခငးများက ေဆာငရကသားမည ြဖစပါသည။ ဇဝလြခေရး ထနးည

လပငနးများအား ေဆာငရကသားနငရနအတက နညးပညာပငးဆငရာ သေဘာတညမCများ၊

အဆငအတနးများနင အဆငလက အကျးရစာေဆာငရကထားသည အစအစဉများအား ဖ 5ဖး

လာေအာင ေဆာငရကသားသငပါသည။ သြဖစပါ ၍ ထနးညေရးလပငနးများနင အစအစဉများ

ဆကလက ဖ 5ဖးလာေစေရးနင ဇဝလြခေရးဥပေဒသကေရာကမC ြဖစစဉများအား ေဆာငရက

သားနငရနအတက ဝနYကးဌာနေပါငးစမ နညးပညာပငးဆငရာ က�မးကျငပညာရငများ ပါဝင

သည အထးအဖတစခအား Yကတငဖ စညးထားရန လအပပါမည။ ပတဝနးကျငထနးသမး

ေရးနင သစေတာေရးရာဝနYကးဌာန၊ လယယာစကပျးေရးနင ဆညေြမာငးဝနYကးဌာနတ

အေနြဖင ယငးရညရယချကများြဖင ဝနYကးဌာနေပါငးစပါဝငေသာ အထးအဖတစခ ဖ စညး

ရာတင ဦးေဆာငေဆာငရကသားသငပါသည။

၅၅၅၅....၁၁၁၁....၇၇၇၇....၂၂၂၂ နငငနငငနငငနငငအဆငအဆငအဆငအဆင ဇဝလြခ ေရးဇဝလြခ ေရးဇဝလြခ ေရးဇဝလြခ ေရး ဥပေဒြပဌာနးြခငးအားဥပေဒြပဌာနးြခငးအားဥပေဒြပဌာနးြခငးအားဥပေဒြပဌာနးြခငးအား ေထာကခအားေပးြခငးေထာကခအားေပးြခငးေထာကခအားေပးြခငးေထာကခအားေပးြခငး

အပဒခ ၅.၁.၇.၁ တငေဖာြပပါရသည ဝနYကးဌာနေပါငးစပါဝငသည အထးအဖသည

နငငေတာအဆင ဇဝလြခေရးဥပေဒြပဌာနးြခငးအား လ8ငြမနစာ အေကာငအထညေဖာေဆာငနင

ရနအတက သကဆငရာ အာဏာပငအဖအစညးများထမ သေဘာတညမCရရနငေရးကလညး

တာဝနယ ေဆာငရကသားသငပါသည။ နညးပညာပငးဆငရာ စားပဝငးေဆးေနးမCများနင

သကဆငရာ ဥပေဒြပအဖအစညးများနင ဆကသယေဆာငရကမCများအား ပမနေဆာငရကရန

အေရးYကးပါသည။ ဤြဖစစဉအား ေဆာငရကရာတင ခငမာသည YကးပမးအားထတမCများ

လအပပါသည။

၅၅၅၅....၁၁၁၁....၇၇၇၇....၃၃၃၃ ဇဝလြခ ေရးအတကဇဝလြခ ေရးအတကဇဝလြခ ေရးအတကဇဝလြခ ေရးအတက သကဆငရာအစးရသကဆငရာအစးရသကဆငရာအစးရသကဆငရာအစးရ ေအဂျငစများအEကားေအဂျငစများအEကားေအဂျငစများအEကားေအဂျငစများအEကား စမးေဆာငရညစမးေဆာငရညစမးေဆာငရညစမးေဆာငရည

ြမငတငြခငးြမငတငြခငးြမငတငြခငးြမငတငြခငး

ဇဝလြခေရးသည ြမနမာနငငတင အသစလပေဆာငရမညလပငနးတစခ ြဖစလာသည

ေနာက သကဆငရာ ေအဂျငစများနင ဌာနများအEကား ဝနထမးစမးေဆာငရည ြမငတငေရးများ

လအပလာမည ြဖစပါသည။ ဝနYကးဌာနေပါငးစပါဝငသည အထးအဖအေနြဖင နငငအတငး

စမအပချပြခငးနင နညးပညာဆငရာ ဇဝလြခေရး ထနးညြခငးရCေထာငများအတက လမးညbန


ချကများ ဖ5ဖးလာေအာင ေဆာငရကသားြခငးနင ပါဝငသည ေအဂျငစများက သငတနးများ

ေပးြခငးများ ေဆာငရကသားသငပါသည။

၅၅၅၅....၁၁၁၁....၇၇၇၇....၄၄၄၄ ဇဝလြခ ေရးအတကဇဝလြခ ေရးအတကဇဝလြခ ေရးအတကဇဝလြခ ေရးအတက ေစာလျငေစာလျငေစာလျငေစာလျငစာစာစာစာ သတေပးစနစနငသတေပးစနစနငသတေပးစနစနငသတေပးစနစနင နငငနငငနငငနငငအဆငအဆငအဆငအဆင အချကအလကများအချကအလကများအချကအလကများအချကအလကများ

စစညးြပစမCစစညးြပစမCစစညးြပစမCစစညးြပစမCအားအားအားအား စတငတညေထာငြခငးစတငတညေထာငြခငးစတငတညေထာငြခငးစတငတညေထာငြခငး

မEကာေသးမကာလအတငး ြမနမာနငင နယစပေဒသ၌ ဝကနင Eကကများတင ေတရ

ေသာ ကးစကေရာဂါအား တကဖျကရနအတက စမးေဆာငရညြမငတငြခငးများ ြပလပခပါ

သည။ ယငးစမးရညြမငတငြခငးများ ေရရညတညတနငရနအတက ဇဝလြခေရးလပငနး

များအား ထေရာကစာ ေဆာငရကနငမည ေစာလျငစာ သတေပးစနစတစခအား တညေဆာကရန

လအပလျက ရပါသည။ ေစာလျငစာသတေပးစနစ ဖ 5ဖးလာေစေရး ေဆာငရကရာတင နငင

အဆင အချကအလကများ စစညးြပစြခငး နင သတငးအချကအလကကနယကအား

တညေဆာကရနလအပပါသည။ ဝနYကးဌာနေပါငးစပါဝငသည အထးတပဖအေနြဖင ေစာလျငစာ

သတေပးစနစအား ထနးချပရန နင အချကအလကများ စစညးြပစြခငးအတက ပစေရးဆရာ၌

တာဝနယေဆာငရကသငပါသည။

၅၅၅၅....၁၁၁၁....၈၈၈၈ ကျးေကျာဝငေရာကလာသည မျးစကျးေကျာဝငေရာကလာသည မျးစကျးေကျာဝငေရာကလာသည မျးစကျးေကျာဝငေရာကလာသည မျးစတများအား စမအပချပရန ပဏာမတများအား စမအပချပရန ပဏာမတများအား စမအပချပရန ပဏာမတများအား စမအပချပရန ပဏာမလပငနးများအားလပငနးများအားလပငနးများအားလပငနးများအား

တးြမငေဆာငရကြခငးတးြမငေဆာငရကြခငးတးြမငေဆာငရကြခငးတးြမငေဆာငရကြခငး

သကရများနင ပတဝနးကျငအေပ;တင ဆးကျးများကြဖစေပ;ေစသည ကျးေကျာဝင

ေရာကလာသည မျ းစတများအား ထနးသမးြခငးလပငနးများက ယခအထ အနညးငယ ေဆာငရကခ5ပး ြဖစပါသည။ သရာတင ကမcာအနအြပားမ EကေတမCများသည ြမနမာနငငတင

သကရများ၊ ပတဝနးကျငနင ေဒသခဇဝမျးစမျးကများအေပ; သကေရာကေနသည ကျးေကျာ

ဝငေရာကသည မျးစတများ၏ ဆးကျးများအား ေြဖရငးရန လအပေနသညက မးေမာငးထးြပ

လျကရပါသည။ ထေEကာင နငငအဆင ဇဝမျ းစမျးကထနးသမးေရး မဟာဗျဟာ စမချက

အေနြဖင ကျးေကျာဝငေရာကသည မျးစတများ၏ ဆးကျးများအား ေလ8ာချနငရနအလငာ

ယငးမျးစတမျာအား စမအပချပေရးအတက စတငလပေဆာငရမည လအပချကများက ရာေဖ

ေပးြခငး ြဖစပါသည။ သြဖစ၍ ပတသကဆကနယေနသည စမကနးများနင လပေဆာငမCများ

အား အေကာငအထညေဖာရနအတက ဦးစားေပးေဆာငရကရမည လပငနးနစခအား ဖနတးခ

ပါသည။

၅၅၅၅....၁၁၁၁....၈၈၈၈....၁၁၁၁ ကျးေကျာဝငေရာကလာသညကျးေကျာဝငေရာကလာသညကျးေကျာဝငေရာကလာသညကျးေကျာဝငေရာကလာသည မျ းစတများအေပ;တငမျ းစတများအေပ;တငမျ းစတများအေပ;တငမျ းစတများအေပ;တင ပးေပါငးအကြဖတြခငးလပငနးပးေပါငးအကြဖတြခငးလပငနးပးေပါငးအကြဖတြခငးလပငနးပးေပါငးအကြဖတြခငးလပငနး

နငငအဆင ဇဝမျ းစမျးကထနးသမးေရး မဟာဗျဟာ စမချက၏ အပဒခ (၃.၈)တင

ေဖာြပခသညအတငး ြမနမာနငငအေနြဖင ကျးေကျာဝငေရာကသည မျးစတများတညရမC၊

၎ငးတ၏ ဝငေရာကလာမCလမးေEကာငး၊ ေဒသခြပညသများ၏ လေနမCဘဝနင ပတဝနးကျင

အေပ;တင ၎ငးတ၏အကျးသကေရာကမCများနင ပတသက5ပး အနညးငယသာ သရထား


ပါသည။ ကျးေကျာဝငေရာကလာသည မျးစတများအနက အပငမျ းစတအချအား သစေတာ

သေတသနဌာနမ ေလလာမCအနညးငယြပလပ5ပး ြဖစေသာလညး အြခားစကပျ းေရးက_၊

ေမးြမေရးလပငနးက_၊ ငါးေမးြမေရးက_စသညတနင ဆကနယမCရေနနငသည မျးစတ

ေပါငးများစာအား ရာေဖေလလာရန များစာကျနရေနပါေသးသည။ ထေEကာင ဤအချကအေပ;တင

သကဆငရာဝနYကးဌာနအလက ပးေပါငးေဆာငရကြခငးြဖင ေလလာေရးတစခအား ကျယ

ကျယြပန ြပန လပေဆာငသားရနလအပလျကရပါသည။ ပတဝနးကျငထနးသမးေရးနင သစေတာ

ေရးရာဝနYကးဌာနအေနြဖင ဤေလလာေရးလပငနးအား ဦးစး၍ ေဆာငရကသားသငပါသည။

၅၅၅၅....၁၁၁၁....၈၈၈၈....၂၂၂၂ ကျးေကျာဝငေရာကလာသညကျးေကျာဝငေရာကလာသညကျးေကျာဝငေရာကလာသညကျးေကျာဝငေရာကလာသည မျးစတများအားမျးစတများအားမျးစတများအားမျးစတများအား စမအပချပြခငး၊စမအပချပြခငး၊စမအပချပြခငး၊စမအပချပြခငး၊ ဝငေရာကလာသညဝငေရာကလာသညဝငေရာကလာသညဝငေရာကလာသည

လမးေEကာငးများနငလမးေEကာငးများနငလမးေEကာငးများနငလမးေEကာငးများနင ၎ငးတ၏၎ငးတ၏၎ငးတ၏၎ငးတ၏ ဦးတညရာများအားဦးတညရာများအားဦးတညရာများအားဦးတညရာများအား စမအပချပြခငးအတကစမအပချပြခငးအတကစမအပချပြခငးအတကစမအပချပြခငးအတက လမးညbနလမးညbနလမးညbနလမးညbန

ချကများချကများချကများချကများ ြပလပြခငးြပလပြခငးြပလပြခငးြပလပြခငး

ဝနYကးဌာနေပါငးစ ပးေပါငးေဆာငရကသည ေလလာေရးလပငနးအား ကျယကျယ

ြပန ြပန ေဆာငရက5ပးေနာက ကျးေကျာဝငေရာကသည မျးစတများအား မညကသထနးချပ

မည၊ သကရများနင ပတဝနးကျငအေပ; ၎ငးတ၏ ဆးကျးသကေရာကမCများက မညကသ

ေလ8ာချမည စသညတပါဝငသည လမးညbနချကများအား ြပလပသားသငပါသည။ ကျးေကျာ

ဝငေရာကသည မျးစတများအား ေအာကေြခအဆငတင ထေရာကစာ စမအပချပနငရနအတက

သကဆငသည အဖ များသ ယငးလမးညbနချကများအား ကျယကျယြပန ြပန ြဖန ေဝေပးသား

သငပါသည။ တစချနတညးမာပင ကျးေကျာဝငေရာကသည မျးစတများအား ေစာငEကပ EကညရCေရး စနစတစခအား ဖ 5ဖးလာေစေရးအတက ဝနYကးဌာနအတငး ပးေပါငးေဆာငရကမC

များကလညး ရာေဖသငပါသည။ ယခအထ ေလ၊ ေြမနင ေရလမးေEကာငးတမ ြဖတသနး

ဝငေရာကလာသည ကျးေကျာ အပငများ၊ ပးမbားများ၊ သကရသတ� ဝါများက ဝငေပါကများ၌

စစေဆးနငခေသာလညး စကပျးေရးက_နင ေမးြမေရးနငေရလပငနးက_၏ လကရ ဥပေဒ

များအရ ြပညသများ၏ ကျနးမာေရးအတက ေဘးအန�ရာယကငးရငးသည အပငများ ြဖစသည

ဆသည ေထာကြပချကများ လအပလျကရပါသည။ သရာတင ေတာရငးတရ စ�ာန မျးစတများနင

သစေတာသစပငများအတက ရငးလငးတကျသည တရားဝငစစေဆးြခငးနညးလမး နင မေဘာင

မရေသးြခငးေEကာငလညး ြဖစပါသည။ ထေEကာင ကျးေကျာဝငေရာကလာသည သစေတာ

သစပငမျးစတများနင ေတာရငးတရ စ�ာနမျးစတများအတက လကရေစာငEကညေရး နင

ထနးချပေရးစနစများအား ဖ 5ဖးတးတကေစရနအတက YကးပမးအားထတမCများက ြပလပ


၅၅၅၅....၁၁၁၁....၈၈၈၈....၃၃၃၃ သကရများနငသကရများနငသကရများနငသကရများနင ပတဝနးကျငအေပ;ပတဝနးကျငအေပ;ပတဝနးကျငအေပ;ပတဝနးကျငအေပ; ဆကနယေနေသာဆကနယေနေသာဆကနယေနေသာဆကနယေနေသာ ဆးကျ းများဆးကျ းများဆးကျ းများဆးကျ းများ ေလျာကျေစရနေလျာကျေစရနေလျာကျေစရနေလျာကျေစရန

ေဒသခပဏာမလပငနးများနငေဒသခပဏာမလပငနးများနငေဒသခပဏာမလပငနးများနငေဒသခပဏာမလပငနးများနင နညးပညာအသနညးပညာအသနညးပညာအသနညးပညာအသစများစများစများစများ ေထာကပေပးြခငးေထာကပေပးြခငးေထာကပေပးြခငးေထာကပေပးြခငး

အမသးပရေဘာဂများြပလပရနအတက ေဗဒါကသေသာ ကျးေကျာဝငေရာကလာသည

မျးစတအား အမတငးအလဆင ကနပစ@ညးများြပလပသည ေဒသခလပငနးရငများ၏ ပဏာမ


လပငနးအချ ရပါသည။ ဤကသေသာ နညးပညာအသစများအား ထပမတးပားေဆာငရကလာ

ေစေရး တနးအားေပးသငသညအြပင ကျယြပန စာ အေကာငအထညေဖာေဆာငနငေရး ေထာကပ

ေပးသငပါသည။ ပးေပါငးေဆာငရကမCများပါဝငသည သေသသနလပငနးများက ပဂgလကက_

များနင စတပါဝငစားသည ေဒသခြပညသများ၏ ပးေပါငးေဆာငရကမCြဖင ဖ 5ဖးေအာင

ေဆာငရကသင5ပး ရာေဖေတ ရချကများက ကျယြပန စာအသးြပနငရနနင လကေတ အသးြပ

နငရန ြဖန ေဝေပးသငပါသည။

၅၅၅၅....၁၁၁၁....၉၉၉၉ ပတဝနးကျငဆငရာ ထနးသမးကာကယြခငးနင ပတဝနးကျငဆငရာ အကျးသက ပတဝနးကျငဆငရာ ထနးသမးကာကယြခငးနင ပတဝနးကျငဆငရာ အကျးသက ပတဝနးကျငဆငရာ ထနးသမးကာကယြခငးနင ပတဝနးကျငဆငရာ အကျးသက ပတဝနးကျငဆငရာ ထနးသမးကာကယြခငးနင ပတဝနးကျငဆငရာ အကျးသက ေရာကမCများအား အကြဖတြခငးအား ဥပေဒြပနငေရးေရာကမCများအား အကြဖတြခငးအား ဥပေဒြပနငေရးေရာကမCများအား အကြဖတြခငးအား ဥပေဒြပနငေရးေရာကမCများအား အကြဖတြခငးအား ဥပေဒြပနငေရး ေဆာငရကြခငးေဆာငရကြခငးေဆာငရကြခငးေဆာငရကြခငး

ြမနမာနငငသည ဇဝမျးစမျးကများက ထနးသမးကာကယရန၊ ပတဝနးကျငအား

ထေရာကစာ ကာကယေရးက အခငအမာြဖစေစရန၊ ပတဝနးကျင အရညအေသးအား စညးမျဉး

စညးကမးများနင ထနးသမးနငရနတအတက နငငေတာအဆင ပတဝနးကျငဆငရာ ဥပေဒအား မEကမးေရးဆ5ပး ြဖစပါသည။ နငငေတာအဆင ပတဝနးကျငဆငရာဥပေဒအား ြပဌာနးနငရန

ြပငဆငေနစဉကာလအတငး ပတဝနးကျင အရညအေသးဆငရာ အဆငအတနးများနင ဤဥပေဒ

အား အတညြပနငေရးအတက ေဆာငရကရမညလပငနးများ ဖ 5ဖးလာရန လအပပါသည။

နငငအဆင ဇဝမျးစမျးကထနးသမးေရး မဟာဗျဟာစမချကသည ပတဝနးကျငဆငရာ ဥပေဒ

မEကမးအား ထတြပနနငေရးအတက မဟာဗျဟာတစခအား ေဖာထတေပးရန လအပပါသည။

အကန အသတများ၊ အလားအလာရသည လမCေရး - နငငေရးအေြခအေနများအား ထညသငး

စဉးစားထားသည အေကာငးဆး မဟာဗျဟာသည ပတဝနးကျငဆငရာ အကျးသကေရာက

မCအား အကြဖတြခငးနင ပတဝနးကျင ကာကယြခငးလပငနးများအား စမးေဆာငနငရနအတက

အဖအစညးများစေပါငးဖ စညးထားသည အရာတစခအြဖစ တညရေနမည ြဖစပါသည။

၅၅၅၅....၁၁၁၁....၉၉၉၉....၂၂၂၂ နငငေတာအဆငနငငေတာအဆငနငငေတာအဆငနငငေတာအဆင ပတဝနးပတဝနးပတဝနးပတဝနးကျငဆငရာကျငဆငရာကျငဆငရာကျငဆငရာ ဥပေဒအားဥပေဒအားဥပေဒအားဥပေဒအား ြပဌာနးရနြပဌာနးရနြပဌာနးရနြပဌာနးရန ေထာကခြခငးေထာကခြခငးေထာကခြခငးေထာကခြခငး

နငငေတာအဆင ပတဝနးကျငဆငရာဥပေဒ (မEကမး) အား ေရးဆ5ပး ြဖစပါသည။ ယငး

ဥပေဒမEကမးသည နငငေတာေရ ေနချပရး၏ နညးပညာပငးဆငရာ ခငြပချကလညး ရရ5ပး

ြဖစပါသည။ ဝနYကးဌာနေပါငးစပါဝငသည အထးအဖအေနြဖင ဥပေဒမEကမးအား ဗဟအစးရ ၏

လပပငခင၊ အာဏာစသညတက ေဒသအစးရသ လbေြပာငးေပးသညအချန၏ အေရးေပ;အေြခ

အေနများနင လကေလျာညေထြဖစေစရန လအပသည ညန�ငးမC၊ ြပငဆငမCများအတက ဥပေဒ

မEကမးအား ထပမြပနလညဆနးစစြခငးအား ဦးေဆာငတာဝနယရမည ြဖစပါသည။ ြမနမာနငင

၏ ၂၀၀၈ ခနစ နငငေတာဖ စညးပေအာကတင အြမငဆးဥပေဒြပအဖ ြဖစသည လbတေတာ၏

သေဘာတညမCက ရရရနအတက ဗဟအစးရသ နညးပညာပငးဆငရာ က�မးကျငမCများ စမေပး

ရနလညး လအပပါသည။ ထအြပင တငးေဒသYကးအစးရအဖများမ ပးေပါငးေဆာငရကသ

အားလးနားလညေစရနနင အသပညာတးြမငလာေစရနအလငာ နငငေတာ၏ အလယအဆငများ

တငလညး ဤဥပေဒအေပ; ေထာကခမCများကလညး လအပပါသည။


၅၅၅၅....၁၁၁၁....၉၉၉၉....၃၃၃၃ ပတဝနးကျငဆငရာပတဝနးကျငဆငရာပတဝနးကျငဆငရာပတဝနးကျငဆငရာ အကျးသကေရာကမCများအားအကျးသကေရာကမCများအားအကျးသကေရာကမCများအားအကျးသကေရာကမCများအား အကြဖတြခငးအားအကြဖတြခငးအားအကြဖတြခငးအားအကြဖတြခငးအား တရားဝငတရားဝငတရားဝငတရားဝင

ြပလပမညလပငနးများြပလပမညလပငနးများြပလပမညလပငနးများြပလပမညလပငနးများ ဖ 5ဖ းေစြခငးဖ 5ဖ းေစြခငးဖ 5ဖ းေစြခငးဖ 5ဖ းေစြခငး

ဇဝမျးစမျ းကများနင ပတဝနးကျင ေရရညတညတေရးအတက ပတဝနးကျငဆငရာ

အကျးသကေရာကမCများအား အကြဖတြခငး (EIA) လပငနးသည မညသညစးပားေရးလပငနး

၌ြဖစေစ၊ မညသညဖ 5ဖ းေရး စမကနးနင လပငနးများ၌ြဖစေစ လပငနးများ စတငအေကာင

အထညေဖာြခငးမြပလပမ Yကတငေဆာငရကရမည လပငနးြဖစပါသည။ နငငေတာအဆင

ပတဝနးကျငဆငရာ ဥပေဒအား ြပဌာနးအတညြပ5ပးလျင ပတဝနးကျငဆငရာ အကျးသက

ေရာကမCများအား အကြဖတြခငး (EIA) အား တရားဝင တာဝနသစတြဖငေဆာငရကြခငးက

မြဖစမေန ြပလပရမည ြဖစပါသည။ နငငေတာအဆင ပတဝနးကျငဆငရာ ဥပေဒအား ြပဌာနး

နငေရး Yကးပမးေနစဉကာလအတငး ေသချာသည နညးပညာပငးဆငရာ လအပချကများ

ကလညး တစ5ပငတညး ဖ 5ဖးလာေစရန ေဆာငရကသားသငပါသည။ ဝနYကးဌာနေပါငးစပါဝင

သည အထးတပဖအေနြဖင ပတဝနးကျငဆငရာ အရညအေသးများ (ေလထညစညမးမC၊ ေရထ

ညစညမးမC၊ အဆပသငြခငး၊ ေြမထညစညမးြခငး ထနးချပမCများ) တးြမငလာေစရနအတက

အဆငလက နညးလမးများဖ 5ဖးလာေစေရး၊ ေစာငEကညေရး လပငနးများ၊ ပတဝနးကျင

အရညအေသးဆငရာ အဆငအတနးများ ဖ 5ဖးလာေစေရးတတင ဦးစးဦးေဆာင ြပလပသင

ပါသည။ တရားဝင ြပလပမညလပငနးများ အတညြဖစလာေစေရးအတက လမးညbနချကများ

ကလညး ြပစေရးဆေပးရန လအပပါသည။

၅၅၅၅....၁၁၁၁....၉၉၉၉....၄၄၄၄ ပတဝနးကျငဆငရာပတဝနးကျငဆငရာပတဝနးကျငဆငရာပတဝနးကျငဆငရာ အကျးသကေရာအကျးသကေရာအကျးသကေရာအကျးသကေရာကမCများအားကမCများအားကမCများအားကမCများအား အကြဖတြခငးနငအကြဖတြခငးနငအကြဖတြခငးနငအကြဖတြခငးနင ညစညမးမCများညစညမးမCများညစညမးမCများညစညမးမCများ

အားအားအားအား ထနးချပရနအတကထနးချပရနအတကထနးချပရနအတကထနးချပရနအတက စမးေဆာငနငမညစမးေဆာငနငမညစမးေဆာငနငမညစမးေဆာငနငမည ပဂg လများပဂg လများပဂg လများပဂg လများ ဖ စညးြခငးဖ စညးြခငးဖ စညးြခငးဖ စညးြခငး

နငငေတာအဆင ပတဝနးကျငဆငရာ ဥပေဒအား ြပဌာနး5ပးေနာကပငးတင ထေရာက

ေသာ ဥပေဒအကျးသကေရာကမCများရေစရန ပတဝနးကျငဆငရာ အကျးသကေရာကမCများအား

အကြဖတြခငးြဖစစဉနင ပတဝနးကျငဆငရာ အရညအေသးများအား ဥပေဒြဖင ပမနထနးည

နငေရးအတက အစးရဌာနများ၏ ဌာနတငးပးေပါငးေဆာငရကမCများက တးြမငသားြခငးသည

လညး အဓကကျပါသည။ လကရကာလ၌ အဖအစညးဆငရာ စမးေဆာငမCများမြမငမားေသးပါ။

ထအြပင ပတဝနးကျငစမအပချပမCအတက စမးေဆာငနငမည ပဂg လများဖ စညးရာတင

စတေရာကယပါ YကးစားေဆာငရကမCများ လအပလျကရပါသည။ နငငေတာအဆင ေဒသအဆင

ပတဝနးကျငစမအပချပရာတင ေငေEကးဆငရာနင နညးပညာပငးဆငရာ အေထာကအကများ

ရရရနအတက အြပညြပညဆငရာ အဖအစညးများနင ပးေပါငးေဆာငရကရနလအပပါသည။

စမးေဆာငနငမည ပဂg လများဖ စညးြခငးသည အချနတအတငးဖ စညးရနမြဖစနငသညအတက

ပတဝနးကျငလြခေရးနင ဇဝမျးစမျ းကထနးသမးေရးအတက ဤလပငနးအား အနာဂတ

ကာလအတကပါ Yကတငစဉးစားေတးေခ;မCများထညသငး၍ အြမနဆး အေကာငအထညေဖာ

ေဆာငရကရပါမည။


၅၅၅၅....၁၁၁၁....၁၀၁၀၁၀၁၀ ဇဝမျးစမျးကများ ထနးသမးကာကယရာတင ြပညသလထအတငး ထနးသမးေရးအသ ဇဝမျးစမျးကများ ထနးသမးကာကယရာတင ြပညသလထအတငး ထနးသမးေရးအသ ဇဝမျးစမျးကများ ထနးသမးကာကယရာတင ြပညသလထအတငး ထနးသမးေရးအသ ဇဝမျးစမျးကများ ထနးသမးကာကယရာတင ြပညသလထအတငး ထနးသမးေရးအသ ပညာများနင ဆကသယေဆာငရကမCပညာများနင ဆကသယေဆာငရကမCပညာများနင ဆကသယေဆာငရကမCပညာများနင ဆကသယေဆာငရကမCများအား ြမငတငြခငးများအား ြမငတငြခငးများအား ြမငတငြခငးများအား ြမငတငြခငး

ဇဝမျးစမျ းက ထနးသမးေရးလပငနးများ ေအာငြမငရန ြပညသလထ၏ ပးေပါငးပါဝင

ေဆာငရကမCသည အဓကကျသညမာ အထငအရားပင ြဖစပါသည။ ေရရညဖ 5ဖးတးတကေရး

အတက ဇဝမျးစမျးကများအား ထနးသမးြခငးသည အေရးYကးေEကာငးနငပတသက၍ ြပညသ

လထအား သငေလျာသည အသပညာနင ပညာေပးမCများ မြပလပပါက ြပညသလထ၏ တကXက

စာ ပးေပါငးပါဝငေဆာငရကမCအား ရရရနခကခမညြဖစပါသည။ ြပညသလထအေနြဖင ၎ငးတ၏

ေရတနင ေရရညစားဝတေနေရးလအပချကများအား ြဖညဆညးေပးေနသည ဇဝမျးစမျးကများ

၏အေရးပါမCအား ရငးလငးစာ သေဘာေပါကနားလညမသာလျင ဇဝမျးစမျးကထနးသမးေရး

အသပညာများထားရလာမညြဖစ5ပး ထနးသမးေရးလပငနးများအေပ;တင ၎ငးတ၏ သေဘာ

ထားများအား ေြပာငးလလာမည ြဖစပါသည။ ထေEကာင ြပညသလထ၏ အေြခခစားဝတေနေရး

လအပချကများနင ဆကနယေနသည ဇဝမျးစမျးကထနးသမးေရးအေပ;တင ဆကသယ

ေဆာငရကမC၊ ပညာေပးြခငးနင ြပညသလထ အသပညာြမငတငြခငးလပငနးများအား ြမငတင

ြခငးသည နငငေတာအဆင ဇဝမျးစမျ းက မဟာဗျဟာစမချကအတက မဟာဗျဟာ ဦးတည

ချကတစခ ြဖစသငပါသည။

၅၅၅၅....၁၁၁၁....၁၀၁၀၁၀၁၀....၁၁၁၁ သတငးအချကအလကများ၊သတငးအချကအလကများ၊သတငးအချကအလကများ၊သတငးအချကအလကများ၊ ပညာေပးြခငးနငပညာေပးြခငးနငပညာေပးြခငးနငပညာေပးြခငးနင ဆကသယေရးပစ@ညးများအားဆကသယေရးပစ@ညးများအားဆကသယေရးပစ@ညးများအားဆကသယေရးပစ@ညးများအား ဖ 5ဖးဖ 5ဖးဖ 5ဖးဖ 5ဖး

ေစြခငးေစြခငးေစြခငးေစြခငး

ဇဝမျးစမျ းက ထနးသမးေရးတင ြပညသလထ၏ အသပညာများအား ြမငတငေပးရန

နငငအတငးရ အမျးမျးေသာ ပရတသတများ၏ လအပချကများအား တ ြပနလာမCနင ပတသက

သည အေရးYကးသတငးများက ေရးချယေဖာထတရန Yကးမားသည YကးပမးမCတစခလညး

လအပပါသည။ ဤYကးပမးမC၌ ကျယကျယြပန ြပန ြဖန ေဝထားသည သတငးများအေပ;

နားလညသေဘာေပါကမCအား တးြမငရနအတက အထေရာကဆးလမးေEကာငးအား ရညမနးချက

ထားရနနင အမျ းမျးေသာ ပရတသတများ၏ သတငးအချကအလက လအပချကများက အက

ြဖတြခငးလညး လအပပါသည။ သတငးအချကအလကများ၊ ပညာေပးြခငးနင ဆကသယေရး

ပစ@ညးများအား ဖ 5ဖးေစြခငးက သတငးအချကအလကလအပချကများ၊ သငေလျာသည

ဆကသယေရးနညးလမးများ၊ လမးေEကာငးများအေပ;တင မတည၍ ြပလပသငပါသည။

ပတဝနးကျငထနးသမးေရးနင သစေတာေရးရာဝနYကးဌာနအေနြဖင ဇဝမျးစမျးကများအား

ထနးသမးရာ၌ ထေရာကေသာ ဆကသယေဆာငရကမCများြပလပရာတင အစးရမဟတေသာ

အဖအစညးများ၊ ပညာေရးဆငရာ အဖအစညးများနင ြပညသလထ သတငးမဒယာများနင

ပးေပါငး၍ ဦးေဆာင ေဆာငရကသငပါသည။


၅၅၅၅....၁၁၁၁....၁၀၁၀၁၀၁၀....၂၂၂၂ ြပညသလထြပညသလထြပညသလထြပညသလထ အသပညာြမငတငေရးအတကအသပညာြမငတငေရးအတကအသပညာြမငတငေရးအတကအသပညာြမငတငေရးအတက စမးေဆာငရညနငစမးေဆာငရညနငစမးေဆာငရညနငစမးေဆာငရညနင ပးေပါငးေဆာငရကမCပးေပါငးေဆာငရကမCပးေပါငးေဆာငရကမCပးေပါငးေဆာငရကမC

ဆကသယေရး နညးလမးများစာအနက လများနင ကယတငကယကျထေတ ဆကသယ

ြခငးသည ဇဝမျ းစမျးကထနးသမးေရး၌ ထေရာကေသာ ဆကသယေဆာငရကမCြဖစေစေရး

အတက အထေရာကဆးေသာ နညးလမးနင အေနအထားပငြဖစပါသည။ အဘယေEကာငဆေသာ

လအများစသည ေကျးလကေဒသများတင ေနထငEက5ပး အဆငြမငဆကသယေရး လမးေEကာငး

ြဖစသည တဗနင အငတာနကများသည ၎ငးတအတက အကန အသတ ရေနဆ ြဖစပါသည။

ထေEကာင ထေရာကေသာ ဆကသယေရးအတက လမCေရးအသပညာ လCေဆာေပးမည အဖ များ

အား ဖ စညးေနစဉတင သတငးအချကအလကနင ဆကသယေရးကနယကများ ဖ 5ဖးလာေစ

ရနမာ အေရးYကးသညက ထညသငးစဉးစားသငပါသည။ ဤအချကနငပတသက၍ ပတဝနးကျင

ထနးသမးေရးအတက နငငအဆငေကာမတသည နငငအဆင ပတဝနးကျငထနးသမးေရး

လပငနးများ အထးသြဖင ေဒသတငးအစးရမဟတေသာ အဖများ၊ ြပညတငး သတငးမဒယာ

များနင အြခားပဂgလကပငက_များနင ပးေပါငးေဆာငရကရာတင အဓက အခနးက_မ

ပါဝငသငပါသည။

၅၅၅၅....၁၁၁၁....၁၀၁၀၁၀၁၀....၃၃၃၃ ြပညသလထအသပညာြမငတငေရးြပညသလထအသပညာြမငတငေရးြပညသလထအသပညာြမငတငေရးြပညသလထအသပညာြမငတငေရး အစအစဉများအားအစအစဉများအားအစအစဉများအားအစအစဉများအား ေထာကပြခငးေထာကပြခငးေထာကပြခငးေထာကပြခငး

ဇဝမျးစမျ းကကာကယထနးသမးေရးတင ြပညသလထ၏ အသပညာြမငတငေပးနငရန

အတက နငငနငအဝမးေဆာငရကေနေသာ အသပညာြမငတငေရးအစအစဉများတင ရငးနး

ြမပနမCများ ြပလပသားသငပါသည။ ြပညသလထအဆငတင အသပညာြမငတငေရးလပငနးများ

ေဆာငရကရန ဆန�ရသည ေဒသခြပညသများအား ေထာကပမCများ ြပလပေပးနငရနအတက

အြပညြပညဆငရာ ဖ 5ဖးေရးေအဂျငစများြဖစသည UNDP ၊ JICA နင DFID ကသေသာ

အဖအစညးများနင အတတကပးေပါငးေဆာငရကနငမည အခငအလမးများ ရာေဖရမညြဖစပါ

သည။ နငငအဆင ြပညသလထ အသပညာြမငတငေရး အစအစဉများအား တစနငငလးသ

ထတလbငြပသေနသည ရပြမငသEကားအစအစဉနင ေရဒယအစအစဉများမ ထတလbငြပသသား


၅၅၅၅....၂၂၂၂ နငငအဆင ဇဝမျးစမျးကဆငရာ လပငနးစမချက နငငအဆင ဇဝမျးစမျးကဆငရာ လပငနးစမချက နငငအဆင ဇဝမျးစမျးကဆငရာ လပငနးစမချက နငငအဆင ဇဝမျးစမျးကဆငရာ လပငနးစမချက ((((၂၀၁၁ ၂၀၁၁ ၂၀၁၁ ၂၀၁၁ ---- ၂၀၃၀၂၀၃၀၂၀၃၀၂၀၃၀))))

ထေရာကေသာ ထနးသမးကာကယမCအတက ဇဝမျးစမျးကထနးသမးေရးတင ဌာနအဖ

အစညးများမ အလယအလတကာလ သကတမးရေသာ လပငနးစဉများအား ေဆာငရကရန

လအပပါသည။ ြမနမာနငင၏ နငငအဆင ပတဝနးကျငထနးသမးေရးမဝါဒ နင ြမနမာအစအစဉ

၂၁ တတင ေဖာြပထားေသာ ဇဝမျ းစမျးကထနးသမးကာကယေရးအား တကရက နင သယဝက

5ပး အကျ းြပသည စဉဆကမြပတ ဖ 5ဖးတးတကေရးအား ဆကလကတည5မေရးအတက

ြမနမာနငင၏ နငငအဆင စဉဆကမြပတ ဖ5ဖးတးတကမCမဟာဗျဟာ ေရးဆရာတင ချမတ

ခသည သးသပေထာကခချကများ နင အထကတငေဖာြပထားသည မဟာဗျဟာများက အေြခခ

၍ ဌာနအဖအစညးများမ ေဆာငရကရမည လပငနးစဉများအား ေရးဆခပါသည။


၅၅၅၅....၂၂၂၂....၁၁၁၁ ေရရညတညတခင5မေစေသာေရရညတညတခင5မေစေသာေရရညတညတခင5မေစေသာေရရညတညတခင5မေစေသာ သစေတာအပချပလပကငမC သစေတာအပချပလပကငမC သစေတာအပချပလပကငမC သစေတာအပချပလပကငမC ၅ ၅ ၅ ၅ နစ နစ နစ နစ လပငနးလပငနးလပငနးလပငနးစမချက စမချက စမချက စမချက

ပစ@ ပAန နင အနာဂတ မျးဆကများအတက သစေတာသယဇာတများ စဉဆကမြပတ

တညတေရး ေသချာေစရန ေဆာငရကဆလပငနးများနငအတ ေအာကေဖာြပပါ လပငနးများအား

လာမည ၅ နစစမကနးကာလအတငး 5ပးစးေအာင ေဆာငရကရန လအပပါသည -

(၁) ေြပာငးလလာေသာ လမCစးပားေရးဆငရာ လအပချကများ နင သဘာဝဝနးကျင

နင သစေတာြပစပျးေထာငမCဆငရာ ထညသငးစဉးစားထားြခငးများအေပ;

အေြခြပ၍ နစစဉခငြပေတာထက (AAC)အား သတမတရန နင သစမျးအားလး

ထတယြခငးအား AAC ြဖင ကန သတြခငး၊

(၂) စဉဆကမြပတေရရညတညတေသာ သစေတာအပချပမCြဖစရန သစေတာအပချပ

လပကငမCစမချကများတင ေဖာြပထားချကများအား စစေဆး သးသပြခငး၊

(၃) သစေတာအပချပမCဆငရာ စမချကေရးဆြခငး၊ အေကာငအထညေဖာေဆာငြခငး

နင အကြဖတြခငးတတင နငငတကာနင ြပညတငးအဖအစညးများ၊ ေဒသခများ

နင အစးရမဟတေသာ အဖအစညးများ ပါဝငနငသည လပငနးစဉတစရပအား

ပပးေပးြခငး၊

(၄) သစေတာဆငရာ စမကနးများတင ပတဝနးကျငအေပ; ထခကမCဆနးစစြခငး

(EIA) ေဆာငရကြခငး၊

(၅) National Code of Harvesting အား ေထာကခပပးရန နင အေကာငအထည

ေဖာြခငး၊

(၆) ေတာရငးတရ စ�ာန နင သစေတာထကပစ@ညးများ တရားမဝင ေရာငးဝယမCအား

တားဆးနငရန နငငတကာ နယနမတတစေလျာက ထေရာကစာ ေစာငEကညေရး

နင တရားမဝင သစခတြခငး၊ သစေတာထက ပစ@ညးများ တရားမဝငထတယ

ြခငး၊ အမလကြခငး နင ကျးေကျာဝငေရာကြခငးတအား တားဆးနငရန

ထေရာကေသာ ဥပေဒအာဏာစးမးမCအား ေဖာေဆာငြခငး၊

(၇) အေရးပါေသာ ေရေဝေရလေဒသများတင သစေတာဖးလbမးမCများ ြပနလညတးပား

ေစေရး သစေတာများ ြပနလညတညေထာငြခငး၊

(၈) ခငမာေသာ သေဘာတညမCများ နင အြခားေသာ ဥပေဒေEကာငးဆငရာများ ပပးမC

များြဖင ေဒသခြပညသအစအဖ ပငသစေတာ အစအစဉများတင အကျးအြမတ

ခေဝေရး လပငနးစဉတစရပအား တညေဆာကြခငး။


၅၅၅၅....၂၂၂၂....၂၂၂၂ ေရရညတညတခင5မေစေသာေရရညတညတခင5မေစေသာေရရညတညတခင5မေစေသာေရရညတညတခင5မေစေသာ ေတာရငးတရ စ�ာနထနးသမးေရးေတာရငးတရ စ�ာနထနးသမးေရးေတာရငးတရ စ�ာနထနးသမးေရးေတာရငးတရ စ�ာနထနးသမးေရး နင နင နင နင သဘာဝသဘာဝသဘာဝသဘာဝထနးသမးထနးသမးထနးသမးထနးသမး

ေရးေရးေရးေရး နယေြမများ အပချပလပကငမC နယေြမများ အပချပလပကငမC နယေြမများ အပချပလပကငမC နယေြမများ အပချပလပကငမC ၅ ၅ ၅ ၅ နစ နစ နစ နစ လပငနးလပငနးလပငနးလပငနးစမချကစမချကစမချကစမချက

ထေရာကေသာ ေတာရငးတရ စ�ာန စမအပချပေရး နင ေနရငးေဒသတင ထနးသမး

ကာကယြခငးအား ြမငတငရန အဓကအားြဖင ေအာကေဖာြပပါ လပငနးများအား လာမည ၅ နစ

စမကနးကာလအတငး ေဆာငရကပါမည -

(၁) ပတဝနးကျငထနးသမးေရး ပညာေပးလပငနးများက တးြမငေဆာငရကြခငး၊

(၂) ဇဝမျးစမျ းကများ ေရရညတညတေရးနင ေဒသခြပညသများ ထာဝစဉဖ 5ဖး

တးတကမCတင လကေလျာညေထ ရေစရနအတက သဘာဝထနးသမးေရး

နယေြမများဝနးကျငတင Eကားခနယေြမ အပချပမCစနစက ေဆာငရကြခငး၊

(၃) ရက�ေဗဒဥယျာဉ နင တရ စ�ာနဥယျာဉများတင သေတသနလပငနးများ နင

ကျကစား ေဒသြပငပ ထနးသမးကာကယြခငးက တးြမငေဆာငရကြခငး၊

(၄) ဦးစားေပး ထနးသမးကာကယရမည မျးစတများ အေြခအေနအား စာရငး

ေကာကယရန၊ ပျနတညရမCအား ေလလာရန နင ေတ ရချကများက ထနးသမးေရး

ဆငရာ စမအပချပမCနင ချတဆကြခငး၊

(၅) သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမ ြပငပတင ဇဝမျးစမျးကများ ပျကစးဆးရCးြခငးက

စစေဆးြခငး၊

(၆) ဇဝမျးစမျ းကများ ထနးသမးြခငး၊ စမအပချပြခငး နင ဇဝအရငးအြမစများအား ေရရညစဉဆကမြပတ အသးြပြခငးတက နငငေတာ မဝါဒများ နင ဇဝမျးစမျးက

များဆငရာကနဗငးရငး (CBD) တနငအည တးြမငေဆာငရကြခငး၊

(၇) ဇဝမျးစမျ းကများ ထနးသမးေရးတင ေဒသခြပညသများ ပးေပါငးပါဝငလာေစရန နင သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမများ နင ဇဝမျးစမျ းကများထနးသမးေရး တအား ေဒသခြပညသများမ အြပသေဘာေဆာငေသာ သေဘာထား နင သြမင မCများ တးပားလာေစေရး စမအပချပြခငးတင ေဒသခြပညသများအတက အကျးရေရးအား ထညသငးစဉးစားြခငး၊

(၈) NBSAP အေကာငအထညေဖာြခငးအား YကးEကပရန နင ဆကစပဌာန

အဖအစညးများ ပါဝငမြဖင NBSAP အား အေကာငအထညေဖာြခငး၊

(၉) အာဆယအေမအနစ ဥယျာဉများ (AHPs) အား ထနးသမးကာကယရာတင ေဒသ

တငး ပးေပါငးေဆာငရကမCများ တးြမငြခငး၊

(၁၀) နငငတကာ နယနမတတစေလ8ာက သစေတာထကပစ@ညးများ၊ ေတာရငးတရ စ�ာန နင သစပငပနးမနများ၊ ၎ငးတ၏ ဆကစပပစ@ညးများ တရားမဝင ေရာငးဝယမC များက အန�ယ၊ တရတ၊ ထငး၊ ဘဂsလားေဒရ နင CITES အဖဝငနငငများ နင ပးေပါငးေဆာငရကြခငး၊


(၁၁) နတကသတ� ဝါများ၊ ကနးေနေရေန နင တားသားသတ� ဝါများ၊ ငကများ နင

အပငများအတက ဦးစားေပးလအပမCများက ေဆာငရကြခငး၊

(၁၂) ဇဝမျးစမျ းကများအေပ; IAS ၏ အကျးသကေရာကမCအား ေစာငEကညေလလာ

ြခငး၊

(၁၃) IAS များအား ထနးသမးစမေရးလပငနးများ ေရးဆြခငး။

၅၅၅၅....၂၂၂၂....၃၃၃၃ ေရရညတညတခင5မေစေသာ ေရရညတညတခင5မေစေသာ ေရရညတညတခင5မေစေသာ ေရရညတညတခင5မေစေသာ ေရချအရငးအြမစ အပချပလပကငမC ေရချအရငးအြမစ အပချပလပကငမC ေရချအရငးအြမစ အပချပလပကငမC ေရချအရငးအြမစ အပချပလပကငမC ၅ ၅ ၅ ၅ နစနစနစနစ လပငနးလပငနးလပငနးလပငနး

စစစစမချမချမချမချကကကက

ေရအရငးအြမစ နင ေရတမေဒသအပါအဝင ေရချေဂဟစနစများ ေပါငးစညးစမ အပချပ

ြခငးအား ြမငတငရန အဓကအားြဖင ေအာကေဖာြပပါ လပငနးများအား လာမည ၅ နစ စမကနး

ကာလအတငး ေဆာငရကပါမည -

(၁) ြမစဝမးလငြပငက အေြခခထားသည ေရအရငးအြမစ ေပါငးစညး စမအပချပြခငး

အား ေဆာငရကြခငး၊

(၂) ြမစေEကာငးဆငရာ သငတနးများ တးြမငေဆာငရကြခငး၊

(၃) သငေလျာေသာ စန ပစအညစအေEကး သန စငေပးသညစနစများ တညေဆာကြခငး၊

(၄) သငေတာေသာ 5မ Yကးများ နင ေနရာေဒသများတင ေရဆးေရညစများ သန စငေပး

သည အစအစဉများ တညေဆာကြခငး၊

(၅) ေရတမေဒသများအား နငငတကာအဆငအေရးပါေသာ အာဆယ၏ ေရတမေဒသ များ စာရငးတင ပမပါဝငေစြခငး၊

(၆) မေခါငြမစေကာမရင၏ ေရအရငးအြမစများ အစအစဉတင ပါဝငေဆာငရကမCအား

တးြမငြခငး။

၅၅၅၅....၂၂၂၂....၄၄၄၄ ေရရညတေရရညတေရရညတေရရညတညတခင5မေစေသာညတခင5မေစေသာညတခင5မေစေသာညတခင5မေစေသာ ကမးရးတနး၊ အ�ဝါ ကမးရးတနး၊ အ�ဝါ ကမးရးတနး၊ အ�ဝါ ကမးရးတနး၊ အ�ဝါ နငနငနငနင က�နးစ ေဂဟစနစများ အပချပက�နးစ ေဂဟစနစများ အပချပက�နးစ ေဂဟစနစများ အပချပက�နးစ ေဂဟစနစများ အပချပ လပကငမC လပကငမC လပကငမC လပကငမC ၅ ၅ ၅ ၅ နစ နစ နစ နစ လပငနးလပငနးလပငနးလပငနးစမချစမချစမချစမချကကကက

ကမးရးတနးေဒသများ၊ အ�ဝါ နင က�နးေဂဟစနစများ ထနးသမးေရး နင ပငလယ

ေရေအာကသယဇာတများ စဉဆကမြပတထတယသးစနငေရးတအား ြမငတငနငရန ေအာကေဖာ

ြပပါ လပငနးများအား လာမည ၅ နစစမကနးကာလအတငး ေဆာငရကပါမည -

(၁) ြမနမာကမးရးတနးေဒသများတင ပတဝနးကျငဆငရာ ထခကမCများက စစစြခငး

နင ကာကယြခငး၊

(၂) အန�ရာယEကေတေနရသည ငါးမျးစတများအား ပမနအေကာငေရ နင အေြခအေန

ြပနလညေရာကရြခငး မတငမ ငါးဖမးဆးမC ရပတန ထားြခငး၊


(၃) ပျကစးဆးရCးေစေသာ ငါးဖမးနညးများြဖစသည မငးခြခငး၊ အဆပချြခငး၊

လ8ပစစြဖင ေရာတကြခငး၊ ခငြပမထားသည နညးများ နင ပကများြဖင

ငါးဖမးြခငးတက တားြမစြခငး နင သငေလျာသည ငါးဖမးနညးစနစများြဖင

အစားထးရန နညးလမးသစများ ရာေဖြခငး၊

(၄) ပမနကငးလညမCြပလပြခငး၊ သေတသန နင တရားမဝင ငါးဖမးနညးများအေပ;

ေရရညေစာငEကညြခငးတအား ြမငတငြခငး၊

(၅) အ�ဝါသပAဆငရာ တက] သလအား ဗဟြပ၍ ကမးရးတနး နင အ�ဝါဆငရာ

သေတသနဌာနတစခ တညေထာငြခငး၊

(၆) ငါးမျးစတများဆငရာ စာရငးေကာကယြခငး၊

(၇) ေဒသခြပညသများ ပးေပါငးပါဝငေသာ ငါးမျးစတများ ထနးသမးေရး နင စမ

အပချပေရး နညးလမးများက ေဆာငရကြခငး။

၅၅၅၅....၂၂၂၂....၅၅၅၅ ေရရညတညတခင5မေစေသာေရရညတညတခင5မေစေသာေရရညတညတခင5မေစေသာေရရညတညတခင5မေစေသာ ေြမေြမေြမေြမသယဇာတ သယဇာတ သယဇာတ သယဇာတ အရငးအြမစများ အပချပလပကငမC အရငးအြမစများ အပချပလပကငမC အရငးအြမစများ အပချပလပကငမC အရငးအြမစများ အပချပလပကငမC ၅ ၅ ၅ ၅ နစ နစ နစ နစ လပငနး လပငနး လပငနး လပငနး စမချကစမချကစမချကစမချက

ဇဝမျးစမျ းက နင ပတဝနးကျငဆငရာ ထနးသမးကာကယြခငးတအေပ; အဓက

5ခမးေြခာကမCများမာ ေြမသယဇာတအရငးအြမစများအား လမားစာ စမအပချပြခငးနင များစာ

ဆကစပပါသည။ ေတာငတနးေဒသများ ဘကစဖ 5ဖးေရး၊ ေြမအဆငအတနးကျဆငးမC နင

သကန�ာရြဖစထနးမCတမ ကာကယေရး၊ ေြမအသးချမC မဝါဒအား ြမငတငေရးတ ပါဝငသည

ေြမသယဇာတများ စဉဆကမြပတအသးြပနငေရးအေပ; အေြခခထားသည ေြမသယဇာတ အရငး

အြမစများအား စမအပချပရန အလနအေရးYကးပါသည။ ေအာကေဖာြပပါ လပငနးများအား

လာမည ၅ နစစမကနးကာလအတငး ေဆာငရကပါမည -

(၁) စဉဆကမြပတ ဖ 5ဖးတးတကေရး နင ပတဝနးကျင ေရရညတညတခင5မမCက

ရညရယေသာ ရငးလငးြပတသားသည ေြမအသးချမCဆငရာမဝါဒ ချမတြခငး၊

(၂) သပAနညးကျ ခြခားသတမတထားေသာ ကြပားြခားနားသည ေြမအသးချမCများ

အေပ; အေြခြပထားေသာ ရညမနးချကများ နင နငငအဆင ဦးစားေပးများ

ထညသငးစဉးစားထားေသာ ေြမအသးချမC ဘကစစမချက ေရးဆြခငး၊

(၃) နငငအဆင ေြမအသးချမCဆငရာ ေကာမရင ဖ စညးြခငး၊

(၄) ေြမသယဇာတများ ေြပာငးလအသးချမCတင EIA က ေဆာငရကြခငး၊

(၅) သကန�ာရ နင ေတာငေပ;ေဂဟစနစများနင ပတသကသည နားလညသေဘာ

ေပါကမCများ ြမငတငြခငး နင ေရYကးြခငး၊ ေြမဆလbာတကစားြခငး အစရေသာ

အန�ရာယများ အများဆးြဖစေပ;နငသည ေနရာေဒသများအား ခြခားသတမတ

ြခငး၊


(၆) အပပငးေဒသတင သငေလျာသည ေရအရငးအြမစ စမအပချပမCစနစအား

အားေပး ြမငတငြခငး၊

(၇) ေရb ေြပာငးေတာငယာလပကငြခငးေEကာင ထခကမCရသည ေဒသများတင

အ5မတမး စကပျးေရး လပကငမCအား ြမငတငြခငး။

၅၅၅၅....၂၂၂၂....၆၆၆၆ ေရရညတညတခင5မေစေသာေရရညတညတခင5မေစေသာေရရညတညတခင5မေစေသာေရရညတညတခင5မေစေသာ စကပျ းေရး၊ ေမးြမေရးစကပျ းေရး၊ ေမးြမေရးစကပျ းေရး၊ ေမးြမေရးစကပျ းေရး၊ ေမးြမေရး နငနငနငနင ငါးလပငနးငါးလပငနးငါးလပငနးငါးလပငနး အပချပလပကငမC အပချပလပကငမC အပချပလပကငမC အပချပလပကငမC

၅ ၅ ၅ ၅ နစနစနစနစလပငနးလပငနးလပငနးလပငနးစမချကစမချကစမချကစမချက ((((စကပျးစကပျးစကပျးစကပျးေရးနငေရးနငေရးနငေရးနငေမးြမေရးဇဝမျးစမျးကများေမးြမေရးဇဝမျးစမျးကများေမးြမေရးဇဝမျးစမျးကများေမးြမေရးဇဝမျးစမျးကများအား ချတဆကြခငးအား ချတဆကြခငးအား ချတဆကြခငးအား ချတဆကြခငး) ) ) )

စဉဆကမြပတေသာ အစားအစာလြခမCအတက ေအာကေဖာြပပါ လပငနးများအား

လာမည ၅ နစစမကနးကာလ အတငး ေဆာငရကပါမည -

(၁) သဘာဝပတဝနးကျငအရ အေရးပါေသာေနရာများ နင ထခကလယေသာ ေနရာ

များအား လယေြမများအြဖစ ကျးေကျာဝငေရာကမC မရေစရန နင ပတဝနးကျင

အေပ; ဆးကျးထခကမCများ ေရာငရားနငမည ေြမအသးချမC စမချကေရးဆေရး

အစတအပငးအြဖစ ပတဝနးကျငေရးရာ ေလလာဆနးစစမCြပလပြခငး၊

(၂) သစေတာြပနးတးမC၊ ေြမဆလbာအတနးအစားကျဆငးမC နင ကန�ာရြဖစထနးမC

တက ြဖစေစေသာ ေရရညတညတမခင5မနငသည စကပျးနညးစနစများ နင

အြခားေြမအသးချမCများက ရပတန ြခငး နင ေတာငေစာငးများ၌ စကပျးေရး

နညးစနစ (SALT) ကသေသာ ေရရညတညတခင5မသည စကပျးနညးစနစများ

ေဖာထတြခငး နင ၎ငးနညးလမးများ အေကာငအထညေဖာြခငးအြဖစ သငေလျာ ေသာ သးနစကပျးြခငးစနစများ ကျငသးြခငး၊

(၃) ေြမဆလbာ နင ေရထညစညမးမC နင အလနအက� အသးြပမCတအား တားဆး

နငရန ဓာတေြမဩဇာ နင ပးသတေဆးအသးြပမC နင ပျကစးဆးရCးေစေသာ

ငါးဖမးဆးမCတအား Eကပမတြခငး၊

(၄) ငါးလပငနးဆငရာ ဥပေဒ၊ အမန ၊ နညးဥပေဒများ နင ညbနEကားချကများ

လကနာနငေရး ေဆာငရကြခငး၊

(၅) ေရရညစဉဆကမြပတ ဖ5ဖးတးတကမCအတက ငါးထနးသမးေရးလပငနးများ

တးြမငေဆာငရကြခငး၊

(၆) စဉဆကမြပတေသာ အစားအစာထတလပြခငး၊ ထတပးြခငး နင အသးချြခငးတ

အတက သေတသနြပလပ ေဆာငရကြခငး၊

(၇) စဉဆကမြပတေသာ စားနပရက�ာ ထတလပြခငးအတက ေတာငသလယသမား

များ အချငးချငး နညးပညာ ြဖန ြဖးဖလယသည လပငနးများအား ပပးြခငး၊


(၈) လယ၊ ယာေြမ အသစများ ေဖာထတ5ပး စကပျးေရးထတလပမC ြမငတငြခငး

ထက လကရ လယ၊ ယာေြမများမ ထတလပမC ြမငတငြခငးြဖင လယယာ စကပျ း

ေရး ကနထတလပမC ြမငတငရန တနးအားေပးြခငး၊

(၉) ေရရညတညတခင5မေစသည စားကျကေြမ အသးချမCဆငရာ လပငနးများ

ေဖာထတ ေဆာငရကြခငး၊

(၁၀) မျးရးဗဇဆငရာ ေလလာေရး နင ေဒသမျးရငးတရ စ�ာနများ ေမးြမြခငးဆငရာ

ထနးသမးကာကယေရးတအတက ေကာမရငဖ စညးြခငး၊

(၁၁) သဘာဝေြမဩဇာသး စကပျးေရးအား ြမငတငြခငး နင ေထာကခချက ထတေပး

ေရးတအတက နငငအဆင စသတမတချက ြပလပြခငး၊

(၁၂) ေရဆငး စကပျးေရးသေတသနဦးစးဌာနရ အမျးသားသစေစ နင မျ းေစဘဏ

တတင အေထာကအကြပ ပစ@ညးများ နင အဖအစညးစမးေဆာငရညတအား

ြမငတငြခငး၊

(၁၃) အပငမျးရးဗဇအရငးအြမစ (PGR) ထနးသမးကာကယြခငးအေပ; လထအသ

တရား နးEကားလာမCရေစရန ေဆာငရကြခငး၊

(၁၄) ြမနမာ PGR များအား ကာကယရာတင sui generis စနစအား ေဖာထတ

အသးချြခငး။

၅၅၅၅....၂၂၂၂....၇၇၇၇ ေရရညတညတခင5မေစေသာေရရညတညတခင5မေစေသာေရရညတညတခင5မေစေသာေရရညတညတခင5မေစေသာ သဘာဝအေြခခခရးသားလပငနး သဘာဝအေြခခခရးသားလပငနး သဘာဝအေြခခခရးသားလပငနး သဘာဝအေြခခခရးသားလပငနး ၅ ၅ ၅ ၅ နစ နစ နစ နစ လပငနးလပငနးလပငနးလပငနးစမချစမချစမချစမချကကကက

သဘာဝအေြခခခရးသားလပငနးသည ဇဝမျးစမျးက ထနးသမးေရးအေပ; ေကာငးကျး

နင ဆးကျး နစမျးစလး သကေရာကေစပါသည။ ထေEကာင ေရရညတညတခင5မေစေသာ

သဘာဝအေြခခခရးသားလပငနး စမအပချပမCြဖစရန အေရးYကးပါသည။ ေအာကေဖာြပပါ

လပငနးများအား လာမည ၅ နစစမကနးကာလအတငး ေဆာငရကပါမည -

(၁) ဟတယ နင ခရးသားလာေရးလပငနးဝနYကးဌာန နင အြခားဆကစပဝနYကးဌာန

များမ ြပလပေသာ ခရးသားလပငနးဆငရာ သငတနးများတင ထနးသမး

ကာကယေရးဆငရာ အသတရားနးEကားမC နင ပတဝနးကျငဆငရာ ပညာေပးမC

များအား သငရးများတင ထညသငးြခငး၊

(၂) ေဒသခြပညသများအတက သဘာဝအေြခခခရးသားလပငနးဆငရာ မဝါဒအား

ေရးဆြခငး၊

(၃) သဘာဝအေြခခခရးသားလပငနးသည ထနးသမးကာကယေရးအား အေထာက

အကြပမ ေသချာေစရန သဘာဝအေြခခခရးသားလပငနးများ ေဆာငရကရာတင

လအပချကများ နင အဓကေသာချကများအား နားလညသေဘာေပါကေစရန

သစေတာဦးစးဌာနမ ဝနထမးများအား သငတနးများပချြခငး၊


(၄) ခရးသားအစအစဉတင အပနးေြဖအနားယမCအား ြဖညဆညးေပးရမ8မဟတဘ

ထနးသမးေရးဆငရာ အသတရားများ ြမငတကလာရန ထနးသမးေရးဆငရာ

ကစ@ရပများအား ထညသငးြခငး၊

(၅) ခရးသားဧညလမးညbနများအား သဘာဝအေြခခခရးသားလပငနးများက ေနစဉ

ေဆာငရကရာတင သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမများ၏ ဥပေဒများ နင ညbနEကား

ချကများက လကနာေစရန ေဆာငရကြခငး။

၅၅၅၅....၂၂၂၂....၈၈၈၈ ပတဝနးကျငပတဝနးကျငပတဝနးကျငပတဝနးကျင အရညအေသးအရညအေသးအရညအေသးအရညအေသးဆငရာ ဆငရာ ဆငရာ ဆငရာ စမအပချပမC စမအပချပမC စမအပချပမC စမအပချပမC ြမငတငြခငး ြမငတငြခငး ြမငတငြခငး ြမငတငြခငး နင နင နင နင ဇဝလြခ မC ဇဝလြခ မC ဇဝလြခ မC ဇဝလြခ မC ၅ ၅ ၅ ၅ နစ နစ နစ နစ လပငနးလပငနးလပငနးလပငနး စမချကစမချကစမချကစမချက

လထကျနးမာေရး နင ေရရညတညတခင5မေစေသာ အသကေမးဝမးေကျာငးအတက

ပတဝနးကျငအရညအေသးဆငရာ စမအပချပမC ြမငတငြခငး နင ဇဝလြခမCတအတက

ေအာကေဖာြပပါ လပငနးများအား လာမည ၅ နစစမကနးကာလအတငး ေဆာငရကပါမည -

(၁) ပတဝနးကျငအရညအေသးဆငရာ စမအပချပမC ြမငတငြခငး နင ဇဝလြခမCတ

အတက အထးလပငနးအဖ ဖ စညးြခငး၊

(၂) ြမနမာ ပတဝနးကျငထနးသမးေရးဥပေဒ မEကမးအား ြပဌာနးြခငး၊

(၃) အြခားေသာ အာဆယနငငများ၏ ပတဝနးကျငဆငရာ စချနစညbနးများအား

ထညသငးစဉးစား5ပး နငငအဆင ေလထအရညအေသး စသတမတချကများ

သတမတြခငး၊

(၄) ေလထညစညမးမC တငးတာေရး ေဒသများ သတမတြခငး၊

(၅) ေလထအရညအေသးစမအပချပမC နညးပညာသငတနးေဆာငရကနငေရး အားေပး

ေဆာငရကြခငး၊

(၆) စန ပစပစ@ညးများ စန ပစြခငး နင ေစာငEကညYကးEကပြခငးတတင ပးေပါငးပါဝင

မCအား ြမငတငရန ပညာေပးလပငနးများ ေဆာငရကြခငး၊

(၇) စန ပစပစ@ညးများအတက စမအပချပမCစနစများ နင သန စငမC နညးလမးများအား

(အထးသြဖင 5မ Yကးများတင) တးတကေအာငြပလပြခငး၊

(ဂ) သန ရငးေသာထတလပမC နညးပညာများ ေဝမ8ရရေရးအတက အာဆယနငငများ

နင ချတဆကြခငး၊

(၉) ေလ8ာချသးစြခငး၊ ြပနလညသးစြခငး နင ေဆးေြမေစြခငးတပါဝငသည

ပတဝနးကျငနင သငတငမ8တေသာ စန ပစပစ@ညးများ စမအပချပမCအား

ြမငတငရန အများြပညသအား ပညာေပးြခငး၊


(၁၀) ေရအရညအေသး စမအပချပမC တးြမငေဆာငရကြခငး၊

(၁၁) ေဆးေြမရန မလယေသာ ေအာဂငးနစ အညစအေEကးများ (PoPs) နင ပတသက၍

အများြပညသ အသတရား နးEကားမC တးြမငေဆာငရကြခငး၊

(၁၂) ၂၀၀၆ ခနစတင ြပဌာနးခေသာ ေရအရငးအြမစများ နင ြမစေချာငးများ

ထနးသမးေရး ဥပေဒအား အာဏာသကေရာကေစြခငး၊

(၁၃) အာဆယနငငများနင ြမစေရ အရညအေသးဆငရာ ပးေပါငးေဆာငရကြခငး၊

(၁၄) ဇဝလြခမC ဥပေဒ ထတြပနနငရန အားေပးတကတနးြခငး၊

(၁၅) ဇဝလြခမCဆငရာ သငတနးပချြခငး၊

(၁၆) ဇဝလြခမC နင အစားအစာေဘးကငးမCတက အများြပညသ သရနားလညေစရန

ြမငတငေဆာငရကြခငး။

၅၅၅၅....၂၂၂၂....၉၉၉၉ ဓာတသတ� အဓာတသတ� အဓာတသတ� အဓာတသတ� အရငးအြမစ ရငးအြမစ ရငးအြမစ ရငးအြမစ ထတယသးထတယသးထတယသးထတယသးစြခငးအတက စြခငးအတက စြခငးအတက စြခငးအတက ေရရညတညတခင5မေစေသာေရရညတညတခင5မေစေသာေရရညတညတခင5မေစေသာေရရညတညတခင5မေစေသာ စမစမစမစမ

အပချပမCဆငရာ အပချပမCဆငရာ အပချပမCဆငရာ အပချပမCဆငရာ ၅ ၅ ၅ ၅ နစ နစ နစ နစ လပငနးလပငနးလပငနးလပငနးစမချက စမချက စမချက စမချက

ပတဝနးကျငဆငရာ လြခေဘးကငးေစရန ဓါတသတ² ထတလပတးေဖာြခငးနင

ဓာတသတ� လပငနးများ သဘာဝဝနးကျငနင သဟဇာတြဖစေစရန ေအာကေဖာြပပါ လပငနးများ

အား လာမည ၅ နစစမကနးကာလအတငး ေဆာငရကပါမည -

(၁) စးစမးရာေဖေသာ လပငနးများတင ပတဝနးကျငဆငရာထခကမC ေလလာဆနးစစ

ြခငး (EIA) အား ထညသငးြခငး၊

(၂) ဓာတသတ² တးေဖာထတလပသည ေနရာေဒသများတင ထနးသမးကာကယြခငး၊

ြပနလညထေထာငြခငး နင မလအေနအထား ြပနလညေရာကရလာြခငးတ

အတက ေရ ေြပးစမကနးများ ေဆာငရကြခငး၊

(၃) ဓါတသတ² ထတလပတးေဖာြခငး လပငနးများတင နညးပညာဆငရာက�မးကျငမC

များ အဆငြမငတငြခငး၊

(၄) ထေရာကေသာ ေစာငEကညေလလာြခငးလပငနးများ ေဆာငရကရန က�မးကျင

ပညာရငများအား တာဝနေပးြခငး၊

(၅) အစငအခစန ပစပစ@ညးများ စမအပချပြခငးအတက သငေလျာေသာ ေနရာေဒသ

များအား သတမတြခငး။


အခနးအခနးအခနးအခနး((((၆၆၆၆))))

အကျးရထေရာကသည အကျးရထေရာကသည အကျးရထေရာကသည အကျးရထေရာကသည NBSAP NBSAP NBSAP NBSAP ြဖစေစေရးအတက ေဆာငရကရမည လပငနးစဉများြဖစေစေရးအတက ေဆာငရကရမည လပငနးစဉများြဖစေစေရးအတက ေဆာငရကရမည လပငနးစဉများြဖစေစေရးအတက ေဆာငရကရမည လပငနးစဉများ

၆၆၆၆....၁၁၁၁ ဇဝမျးစမျးကထနးသမးေရးဆငရာ ညန�ငးေပါငးဇဝမျးစမျးကထနးသမးေရးဆငရာ ညန�ငးေပါငးဇဝမျးစမျးကထနးသမးေရးဆငရာ ညန�ငးေပါငးဇဝမျးစမျးကထနးသမးေရးဆငရာ ညန�ငးေပါငးစပမCနင အေကာငအထညေဖာမCစပမCနင အေကာငအထညေဖာမCစပမCနင အေကာငအထညေဖာမCစပမCနင အေကာငအထညေဖာမCတ တ တ တ အတက ေဆာငရကရမည က�မးကျငမCနယပယအလက လပငနးစဉများအတက ေဆာငရကရမည က�မးကျငမCနယပယအလက လပငနးစဉများအတက ေဆာငရကရမည က�မးကျငမCနယပယအလက လပငနးစဉများအတက ေဆာငရကရမည က�မးကျငမCနယပယအလက လပငနးစဉများ

ဤစာအပတင ထတနတေဖာြပထားသည ဇဝမျးစမျးကထနးသမးေရးလပငနးများအား ထေရာကစာ အေကာငအထညေဖာနငရန အကျးများထေရာကသည က�မးကျငမCနယပယအလက လပငနးစဉများ လအပပါသည။ NBSAP လပငနးများ အေကာငအထညေဖာရာ၌ တးတကမC များက သြမငသးသပနငရန နငငအဆငေကာမတတစရပက လမCနငငေရးအေြခအေနေပးမCအရ အြမနဆး ဖ စညးသငပါသည။ NBSAP လပငနးများက ေစာငEကညရန နင YကးEကပရန သးသန ေကာမတတစရပကလညး ဖ စညးရမည ြဖစပါသည။ ဇဝမျ းစမျးကထနးသမးေရး အေကာငအထညေဖာရာ၌ အဓကတာဝနရသည ဘာသာရပဆငရာ က�မးကျငမCနယပယအသးသး မ အစးရဌာနများအချငးချငး အြပနအလနညန�ငး ေပါငးစပမCများ တးြမငလပေဆာငနငရန လပငနးက_အလက ေကာမတများက လအပသလ ဖ စညးသားသငပါသည။ ဇဝမျးစမျးက ထနးသမးေရး မဟာဗျဟာက အေကာငအထညေဖာရန တာဝနရသည အစးရဌာနအဖအစညး များနင ဇဝမျးစမျးကထနးသမးေရးဆငရာ ေပါငးစပညန�ငးေဆာငရကနငမည ပဂg လတစဦး ခန အပတာဝနေပးရန လအပပါသည။ ဇဝမျးစမျးကထနးသမးေရးဆငရာ အဓက ဆကစပ ေနေသာဌာနများ (ဥပမာ- လယ/ဆည ဝနYကးဌာန၊ ေမး/ေရ ဝနYကးဌာန)အေနြဖင ထနးသမးေရး လပငနးများ အေကာငအထညေဖာရာ၌ တးတကမCများ အခငအမာရရနငရန မမတ၏ ဖ စညးပ အငအားအတငး ဇဝမျးစမျးကထနးသမးေရး သးသန ဌာနခ တစခက ဖ စညးရနလအပပါသည။ NBSAP ၏ မဟာဗျဟာဦးတညချကများ အေကာငအထညေဖာရာတင အဓက တာဝနယ ေဆာငရကရမညဌာနများက ဇယား (၂၃) ၌ ေဖာြပထားပါသည-

ဇယားဇယားဇယားဇယား((((၂၃၂၃၂၃၂၃)))) ဇဝမျးစမျးကထနးသမးေရးဇဝမျးစမျးကထနးသမးေရးဇဝမျးစမျးကထနးသမးေရးဇဝမျးစမျးကထနးသမးေရး မဟာဗျဟာမဟာဗျဟာမဟာဗျဟာမဟာဗျဟာ အေကာငအထညေဖာအေကာငအထညေဖာအေကာငအထညေဖာအေကာငအထညေဖာရာတငရာတငရာတငရာတင တာဝနယတာဝနယတာဝနယတာဝနယ ေဆာငရကရမညေဆာငရကရမညေဆာငရကရမညေဆာငရကရမည အဖအစညးများအဖအစညးများအဖအစညးများအဖအစညးများ

မဟာဗျဟာဦးတညချကမဟာဗျဟာဦးတညချကမဟာဗျဟာဦးတညချကမဟာဗျဟာဦးတညချက တာဝနယတာဝနယတာဝနယတာဝနယ အေကာငအထညေဖာရမညအေကာငအထညေဖာရမညအေကာငအထညေဖာရမညအေကာငအထညေဖာရမည အဖအစညးများအဖအစညးများအဖအစညးများအဖအစညးများ ၁။ ဦးစားေပးနယေြမများ၌ ထနးသမးေရး

တးြမင လပေဆာငြခငး သစေတာဦးစးဌာန(FD)၊ ငါးလပငနးဦးစးဌာန(DOF) ၊ ေမးြမေရးနင ကသေရးဦးစးဌာန (LBVD)၊ အေထေထ အပချပေရးဦးစးဌာန (GAD)၊ ေရ ေနချပရး (OAG)၊ တက] သလများ နင NGO များ

၂။ အြခားလပငနးမဝါဒများ၌ ဇဝမျးစမျးက ထနးသမးေရးက_က ထညသငးြခငး

ပတဝနးကျငထနးသမးေရးနငသစေတာေရးရာဝနYကးဌာန (MOECAF)၊ လယယာစကပျးေရး နင ဆညေြမာငး ဝနYကး ဌာန (MOAI)၊ ေမးြမေရးနင ေရလပငနးဝနYကး ဌာန (MOLF)၊ အမျးသားစမကနးနင စးပားေရးဖ 5ဖ း တးတကမC ဝနYကးဌာန(MONPED) နင GAD


ဇဇဇဇယားယားယားယား((((၂၃၂၃၂၃၂၃)))) ဇဝမျးစမျးကထနးသမးေရးဇဝမျးစမျးကထနးသမးေရးဇဝမျးစမျးကထနးသမးေရးဇဝမျးစမျးကထနးသမးေရး မဟာဗျဟာမဟာဗျဟာမဟာဗျဟာမဟာဗျဟာ အေကာငအထညေဖာရာတငအေကာငအထညေဖာရာတငအေကာငအထညေဖာရာတငအေကာငအထညေဖာရာတင တာဝနယတာဝနယတာဝနယတာဝနယ ေဆာငရကရမညေဆာငရကရမညေဆာငရကရမညေဆာငရကရမည အဖအစညးများအဖအစညးများအဖအစညးများအဖအစညးများ ((((အဆကအဆကအဆကအဆက))))

မဟာဗျဟာဦးတညချကမဟာဗျဟာဦးတညချကမဟာဗျဟာဦးတညချကမဟာဗျဟာဦးတညချက တာဝနယတာဝနယတာဝနယတာဝနယ အေကာငအထညေဖာရမညအဖအစညးများအေကာငအထညေဖာရမညအဖအစညးများအေကာငအထညေဖာရမညအဖအစညးများအေကာငအထညေဖာရမညအဖအစညးများ ၃။ ဦးစားေပးမျးစတ ထနးသမးေရးလပငနး

များ ေဆာငရကြခငး နငငအဆငေတာရငးတရ စ�ာန ထနးသမးေရးဥပေဒ အာဏာသကေရာကေရးအဖ (WLENTF)၊ FD၊ DOF၊ တက] သလများနငNGO များ

၄။ NGO နင တက] သလများအား ဇဝမျးစမျး က ထနးသမးေရးလပငနးများ၌ ပးေပါငး ပါဝငလာေစေရး ပပးေဆာငရကေပးြခငး

MOECAF၊ MOAI နင MOLF

၅။ ဇဝမျးစမျးကထနးသမးေရးဆငရာ ရငးနး ြမ ပနမCက_များ၌ ေပါငးစပ ေဆာငရကနင ေရး စမးေဆာငရည တညေဆာကေပးြခငး

MOECAF၊ MONPED ၊ တက] သလများနင NGO များ

၆။ စကပျးေရး၊ ေမးြမေရးနင ေရလပငနး၊ ဇဝ မျးစမျးကနင မျးဗဇအရငးအြမစ စမ အပချပမCဆငရာ တကရက/သယဝက ထနးသမးေရးလပငနးများအား တးြမင ေဆာငရကြခငး

MOAI နင MOLF

၇။ အမျးသားဇဝလြခ မCမေဘာငအား အေကာင အထညေဖာသည လပငနးများ အရနအဟန ြမင ေဆာငရကြခငး

MOECAF၊ MOAI၊ MOLF၊ OAG၊ ကျနးမာေရး ဝနYကးဌာန(MOH) နင NGO များ

၈။ ေဒသမျးမဟတသည ကျးေကျာမျးစတ များ စမအပချပမCဆငရာ အစြပလပငနး များ တးြမငေဆာငရကြခငး

MOECAF၊ MOAI၊ MOLF၊ တက] သလများနင သေတသနအဖအစညးများ

၉။ ပတဝနးကျငကာကယထနးသမးေရးနင ပတဝနးကျငထခကမC ဆနးစစေရးဆငရာ ဥပေဒြပလပငနးစဉများအား ကညေဆာင ရကေပးြခငး

OAG၊ MOECAF၊ MOAI၊ ပေဆာငေရးဝနYကးဌာန (MOT) နင NGO များ

၁၀။ ဇဝမျးစမျးက ထနးသမးေရးဆငရာ ဆက သယေရး၊ ပညာေရးနင အသပညာေပး လပငနးများအား တးြမငလပေဆာငြခငး

MOECAF၊ MOAI၊ ြပနEကားေရးဝနYကးဌာန (MOINFO)၊ တက] သလနင NGO များ

ဇဝမျးစမျ းကထနးသမးေရးနင ဆကစပသည ထာဝစဉညဖ 5ဖးတးတကေရးဆငရာ အလယအလတကာလ လပငနးမေဘာငအား အေကာငအထညေဖာရနအတက တာဝနယ ေဆာငရကရမည အဖအစညးများအား ဇယား (၂၄) ၌ ေဖာြပထားပါသည။ လပငနးများအားလး ထေရာကစာ အေကာငအထညေဖာနငရနအတက ေဒသအာဏာပငများမာ အေရးYကးလပါသည။


၎ငးေဒသအာဏာပငများအား ပတဝနးကျငထနးသမးေရးေကာမတ၌ ဆပေကာမတများ အေန ြဖင ပါဝငေစ5ပး သကဆငရာေဒသများအလက ထနးသမးေရးလပငနးဆငရာ ညန�ငးေပါငးစပမC များက ဦးစးဦးေဆာငြပ၍ တးြမငေဆာငရကသားရမည ြဖစပါသည။

ဇယားဇယားဇယားဇယား((((၂၄၂၄၂၄၂၄)))) အလယအလတကာလအလယအလတကာလအလယအလတကာလအလယအလတကာလ လပငနးမေဘာငအားလပငနးမေဘာငအားလပငနးမေဘာငအားလပငနးမေဘာငအား အေကာငအထညေဖာအေကာငအထညေဖာအေကာငအထညေဖာအေကာငအထညေဖာ ေဆာငရကေဆာငရကေဆာငရကေဆာငရက ရမညရမညရမညရမည အဖအစညးများအဖအစညးများအဖအစညးများအဖအစညးများ။။။။

စဉစဉစဉစဉ ထာဝစဉညထာဝစဉညထာဝစဉညထာဝစဉည ဖ 5ဖ းတးတကမCဖ 5ဖ းတးတကမCဖ 5ဖ းတးတကမCဖ 5ဖ းတးတကမC လပငနးမေဘာငလပငနးမေဘာငလပငနးမေဘာငလပငနးမေဘာင လပလပလပလပငနးများငနးများငနးများငနးများ

ဦးေဆာငအဖအစညးဦးေဆာငအဖအစညးဦးေဆာငအဖအစညးဦးေဆာငအဖအစညး ပးေပါငးအဖအစညးပးေပါငးအဖအစညးပးေပါငးအဖအစညးပးေပါငးအဖအစညး

၁ ေရရညတည5မသည သစေတာ စမအပချပမC

MOECAF MOAI နင NGO များ

၂ ေတာရငးတရ စ�ာနနင သဘာဝနယေြမ များဆငရာ ေရရညတည5မသည စမအပချပမC

MOECAF ပညာေရးဝနYကးဌာန(MOE)၊ MOINFO၊ တက] သလနင NGO များ

၃ ေရချအရငးအြမစများဆငရာ ေရရည တည5မသည စမအပချပမC

စညပငသာယာေရး ေကာမတများ၊ MOBA

MOAI၊ MOT၊ NGO များ

၄ ကမးရးတနး၊ အ�ဝါနင က�နးများ၏ ေဂဟစနစများဆငရာ ေရရည တည5မ သည စမအပချပမC

MOECAF၊ MOLF MOT၊ MOE၊ NGO များ

၅ ကနးတငးေဒသ အရငးအြမစများ ထာဝစဉည အပချပလပကငြခငး

MOAI MOECAF၊ MOLF နင NGO များ

၆ စကပျးေရး၊ ေမးြမေရးနင ေရလပငနး များဆငရာ ေရရညတည5မသည စမအပချပမC

MOAI၊ MOLF MOECAF၊ NGO များ

၇ ေရရညတည5မသည သဘာဝ အေြခခ ခရးသားလပငနး

ဟတယနငခရးသားလာ ေရးလပငနးဝနYကးဌာန (MOHT)၊ MOECAF

MOBA၊ MOINFO၊ ယဉေကျးမCဝနYကးဌာန (MOCU)၊ NGO များ

၈ ပတဝနးကျင အရညအေသးဆငရာ စမအပချပမCနင ဇဝလြခမC တးြမင ေဆာငရကြခငး

စကမCဝနYကးဌာန(MOI)၊ ရထားပေဆာငေရးဝနYကးဌာန (MORT)၊ စမးအငဝနYကး ဌာန (MOEN)၊ သတ� တငး ဝနYကးဌာန(MOM)၊ MOAI၊ MOLF၊ MOECAF၊ NGO များ

၉ ဓာတသတ� အရငးအြမစဆငရာ ေရရည တည5မသည စမအပချပမC

MOM


ထအြပင နငငတကာဖ 5ဖးေရးအဖအစညးများနင ေပါငးစပလပကငေနမCများအား တးြမင

လပေဆာငနငမည အခငအလမးများက နငငတကာကတကဝတများအေပ; အေြခခ၍ ရာေဖ

သားရနလညး လအပပါသည။ အထးသြဖင အာဆယေဒသနင မဟာမေခါငေဒသခတ၏

ပတဝနးကျငထနးသမးေရးလပငနးများ၌ ြမနမာနငငအေနြဖင တကXကစာ ပါဝငပးေပါငး

ေဆာငရကသားရမည ြဖစပါသည။ ဇဝမျးစမျးကနင ပတဝနးကျငထနးသမးေရးက_များ၌

ကလသမဂgအဖအစညးများနင အကျးတပးေပါငးလပကငေနမCများက ဆကလက၍ လကတ

ေဆာငရကသားရမည ြဖစပါသည။

၆၆၆၆....၂၂၂၂ NBSAP NBSAP NBSAP NBSAP အား ေစာငEကညေလလာြခငးနင အကြဖတသးသပအား ေစာငEကညေလလာြခငးနင အကြဖတသးသပအား ေစာငEကညေလလာြခငးနင အကြဖတသးသပအား ေစာငEကညေလလာြခငးနင အကြဖတသးသပြခငးြခငးြခငးြခငး

ယခအခါတင ပတဝနးကျငထနးသမးေရးဆငရာ အေရးYကးြပဿနာများက ေြဖရငးရာ၌

အစးရမဝါဒနင အစအစဉများသည အကျးသကေရာကမC ရ/မရ ေစာငEကညေလလာ အကြဖတ

နငရနအတက ပတဝနးကျငထနးသမးေရးေဆာငရကမC လပငနးဆနးစစချက (Environmental

Performance Assessment - EPA)စနစက အေကာငအထညေဖာ ကျငသးလျက ရပါသည။

လကတေလာတင ပတဝနးကျငဆငရာ ြပဿနာရပ (၈)ခမာ ေအာကပါအတငး ြဖစပါသည-

(၁) သစေတာြပနးတးမC၊

(၂) ေြမလbာများ အဆငအတနးေလျာကျပျကစးမC၊

(၃) ဇဝမျးစမျ းကများ ရငသနတညရမCက 5ခမးေြခာကမC၊

(၄) ေရချ အရငးအြမစ စမအပချပလပကငမC၊

(၅) စန ပစပစ@ညးများ စမအပချပမC၊

(၆) ေလထညစညမးမC၊

(၇) သတ� တငးလပငနးများ၏ ပတဝနးကျငေပ; သကေရာကမC၊

(၈) ရာသဥတေြပာငးလမC။

ြပဿနာရပများအလက အေြခအေနက ေစာငEကညေလလာရနနင ဆးကျးေလျာကျေရး

ေြဖရငးသညနညးလမးများ၏ အရညအေသးြပညမလေလာကမCအား သးသပဆးြဖတနငရန

တအတက လပငနးများ၊ အဖ များနင စအညbနးကနးများကလညး စစညးေရးဆထား5ပး ြဖစပါ

သည။ ၎ငးလပငနးများသည NBSAP နင လနစာလကေလျာညေထမCရ5ပး အထးသြဖင

နငငအဆင၊ ေဒသအဆင ဇဝမျးစမျးကထနးသမးေရး ေဆာငရကမCများအား ေစာငEကည

အကြဖတရာ၌ များစာအကျးရပါသည။ EPA သည အချနကာလအလက ပမနေဆာငရကရမည

လပငနးြဖစသညအတက ြမနမာဇဝမျးစမျ းကများ တးပားလာေရး ေဆာငရကရာ၌ တးတကမC/

ကျဆးမCတက သးသပနငသည လအပချကနငလညး ကကညပါသည။ ထ EPA အား

ပတဝနးကျငထနးသမးေရးေကာမတမ ဖ စညးေပးသည ဆကစပဌာနများေပါငးစပပါဝငေသာ


လပငနးအဖ (taskforce) မ တာဝနယေဆာငရကရပါမည။ ဇဝမျးစမျးကထနးသမးေရးဆငရာ

5ပးြပညစသည ေစာငEကညအကြဖတမC ြပလပနငရနအတက NBSAP လပငနးများနင ပမ

ဆကစပမCရေသာ စအညbနးကနးများက လကရအသးြပလျကရသညအရာများနင ေပါငးစပသား

ရန လအပပါသည။ ၎ငးအညbနးကနးများက အေရးYကးေဂဟစနစနင ေနရငးေဒသများဆးရCးမC၊

ြမနမာနငငရ ကမcာလးဆငရာ မျးတးရနအန�ရာယရသည မျးစတများ၏ ရာခငနCနး၊ သဘာဝ

ထနးသမးေရးနယေြမများ၏ ရာခငနCနး၊ သစေတာဖနးလbမးမCရာခငနCနး၊ သစေတာအပချပ

လပကငမCနင ဇဝမျးစမျးကထနးသမးေရးဆငရာ ေငေEကးသးစမCရာခငနCနး စသညလပငနးများ၌

ထညသငး အသးြပသားရပါမည။

၆၆၆၆....၃၃၃၃ ြမနမာနငင၏ ြမနမာနငင၏ ြမနမာနငင၏ ြမနမာနငင၏ NBSAP NBSAP NBSAP NBSAP လပငနးများအား စဉဆကမြပတေဆာငရကြခငးလပငနးများအား စဉဆကမြပတေဆာငရကြခငးလပငနးများအား စဉဆကမြပတေဆာငရကြခငးလပငနးများအား စဉဆကမြပတေဆာငရကြခငး

နငငေတာမ ပါဝငအားေပးမC၊ ဘ_ာေင ခေဝချထားမCနင ဌာနဆငရာအဖအစညးများ၏

တာဝနသစာ ပးေပါငးေဆာငရကမCများ မပါရဘ ြမနမာနငငရ ဇဝမျးစမျးကထနးသမးေရး

လပငနးများအား ဆကလကေဆာငရကသားရနမာ မြဖစနငေပ။ ထနးသမးေရးဆငရာ ြပဿနာ

များက ြဖစေပ;လာသညအေြခအေနအရ တ ြပနေြဖရငးရမညြဖစေသာလညး ၎ငးြပဿနာများက

ေရရညတင တညတည5ငမ5ငမ ေြဖရငးသားနငရနအတက ဥပေဒသကေရာကစာြဖင လပငနးများ

ေဆာငရကနငသည အေြခအေနတစရပက ဖနတးေပးေရးသညလညး မရမြဖစလအပပါသည။

ထေEကာင NBSAP ဦးစးေကာမတအေနြဖင NBSAP လပငနးအစရငခစာအား အထကအဖ

အစညးများသ ခငြပချကနင သေဘာတညချကရရေရး တငြပသားနငရန အေလးထားေဆာငရက ရမည ြဖစပါသည။ ထအြပင NBSAP အား လbတေတာသ တငြပ၍ မဟာဗျဟာ လပငနး

ဦးတညချကများနင ဦးစားေပးအေကာငအထညေဖာရမည လပငနးများက ေထာကခအတညြပ

နငေရးကလညး ေဆာငရကသားသငပါသည။ ထသ ေဆာငရကြခငးြဖင NBSAP အား

အေကာငအထညေဖာမည သကဆငရာ ဌာနအဖအစညးများ၏ အနာဂတ လပငနးအစအစဉများ

အတက အေထာကအကြဖစေစသကသ လအပေသာရနပေငခငြပချကများကလညး ရရေစမည


၎ငးအြပင သကဆငရာ ေဒသအာဏာပငများနင လမCအဖအစညးများအေနြဖင NBSAP

၏ ေပါငးစပဖ စညးမCများက ပမဂရြပနားလညလာေစရနနင ဇဝမျးစမျးက ထနးသမးေရး၌

ယငးတမ ပးေပါငးေဆာငရကရမည တာဝနဝတ� ရားများက သရေစရနအတက ဆကစပအဖ

အစညးများ ပါဝငသည ေဒသအဆင အEကြပေဆးေနးပများက ကျငးပသားရန လအပပါသည။

NBSAP သည တစYကမတစခါသာ ေဆာငရကရမညလပငနး မဟတသညအတက နငင၏

ဇဝမျးစမျ းကများအား ေလလာဆနးစစြခငးြဖင NBSAP လပငနးများအေပ; ြပနလညသးသပ

ဆနးသစသည အစအစဉတစရပက ဖနတးထားရန လအပပါသည။ လမCစးပားနင ဇဝသငြပင

အေြခအေနများ၏ ေြပာငးလမCနင လအပချကတအေပ; မတည၍ မဟာဗျဟာနင ဦးစားေပး

လပငနးများက ြပနလညေရးဆရနလညး လအပပါသည။


လပငနးများအေကာငအထညေဖာေနစဉအတငး ထနးသမးေရးဆငရာ ရငးနးြမပနမCနင

ပးေပါငးအပချပလပကငမCက_တ၌ တးတကမCရရလာေစေရးအတက ပဂgလကစးပားေရးအြပင

နငငတကာဖ 5ဖးမCအဖအစညးတ၏ အငအားများ ေပါငးစပပါဝငလာရနလညး လအပပါသည။

သတငးအချကအလက မြပညစြခငး၊ စမးေဆာငရညနင အရငးအြမစ ကန သတချကရေနြခငး

တေEကာင လကရ NBSAP သည နငင၏ ဇဝမျးစမျးကထနးသမးေရး ရညမနးချကများက

ကမcာရညမနးချကများနင ေပါငးစညးနငဦးမည မဟတေပ။ သေသာလညး NBSAP ၏

အရညအေသးအား ကမcာဇဝမျးစမျ းကထနးသမးေရး ရညမနးချကများနငကကည5ပး သဟဇာတ

ြဖစလာေစေရး တစဆငချငး ြပငဆငမမးမသားရမည ြဖစပါသည။ ယခ NBSAP မာ 5ပးြပညစမC

မရေသးေသာလညး ထသစတငေရးဆခြခငးသည ြမနမာနငင၌ လကရေဆာငရကလျကရေသာ

ပတဝနးကျငထနးသမးေရး အေလအထ နင လပငနးေဆာငရကမCတအား ေြပာငးလလကြခငးပင

ြဖစပါသည။ NBSAP လပငနးစဉသည ဇဝမျးစမျးကများအား ထနးသမးအပချပလပကငရာ၌

ဘကေပါငးစ တကညလကည ေဆာငရကေသာလပငနး ြဖစလာေစရနအတက အဖအစညး

တစခချငးအလက ေဆာငရကေနြခငးမ က_စ ပးေပါငးေဆာငရကြခငးသ ေြပာငးလေဖာေဆာင

ြခငးပင ြဖစပါသည။ ထကသ ေပါငးစညးမCအငအားများက အစဉထနးသမး၍ လပငနးများ

အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရကြခငးြဖင NBSAP ၏ ရညမနးချက နင ဦးတညချကများက

ြဖညစမးေပးနငမညမာ အေသအချာပင ြဖစပါသည။


အကးအကားများအကးအကားများအကးအကားများအကးအကားများ

Alström, P. ၁၉၉၈. Taxonomy of the Mirafra assamica complex. Forktail 13131313: 97–107.

Amato, G., M. Egan, and A. Rabinowitz. ၁၉၉၉. A new species of muntjac Muntiacus putaoensis (Artiodactyla: Cervidae) from northern Myanmar. Animal Conservation 2222: 1–7.

Anon. ၂၀၀၃. Gurney’s Pitta rediscovered in Myanmar. World Birdwatch 25(3)25(3)25(3)25(3): 12.

Aung, M., K.K. Swe, T. Oo, K.K. Moe, P. Leimgruber, T. Allendorf, C. Duncan and C.Wemmer. ၂၀၀၄. The environmental history of Chatthin Wildlife Sanctuary a, protected area in Myanmar (Burma). Journal of Environmental Management 72727272 (4)(4)(4)(4): 205–216.

Baird, I.G. ၂၀၀၁. Towards sustainable co-management of Mekong River aquatic resources: the experience in Siphandone wetlands. In: G. Daconto (Ed.). Siphandone wetlands. Pakse: Environmental Projection and Community Development in Siphandone Wetlands Project, pp. 89–111.

Bates, P.J.J., M.J. Struebig, S.J. Rossiter, T. Kingston, S.S.L. Oo and K.M. Mya. ၂၀၀၄. A new species of Kerivoula (Chiroptera: Vespertilionidae) from Myanmar (Burma). Acta Chiropterologica 6(2)6(2)6(2)6(2): 219–226.

Bauer, A.M. ၂၀၀၂. Two new species of Cyrtodactylus (Squamata: Gekkonidae) from Myanmar. Proceedings of the California Academy of Sciences 53535353: 73–86.

Bauer, A.M. ၂၀၀၃. Descriptions of seven new Cyrtodactylus (Squamata: Gekkonidae) with a key to the species of Myanmar (Burma). Proceedings of the California Academy of Sciences 54545454: 461–496.

Bennett, E.L. and M. Rao. ၂၀၀၂. Hunting and wildlife trade in tropical and subtropical Asia: identifying gaps and developing strategies. Report from a meeting held in Khao Yai National Park. Bangkok: Wildlife Conservation Society.

Berkmüller, K., B. Phantavong and V. Vongphet. ၁၉၉၃. Protected areas system planning and management in Lao PDR.: status report to mid-1993. Unpublished report to the Lao-Swedish Forestry Cooperation Programme.


Berkmüller, K., S. Southammakoth and V. Vongphet. ၁၉၉၅. Protected areas system planning and management in Lao P.D.R.: status report to mid-1995. Unpublished report to the Lao-Swedish Forestry Cooperation Programme.

BirdLife International. ၂၀၀၁. Threatened birds of Asia: the BirdLife International Red Data Book. Cambridge, U.K.: BirdLife International.

BirdLife International. ၂၀၀၃. Saving Asia’s threatened birds: a guide for government and civil society. Cambridge, U.K.: BirdLife International.

BirdLife International. ၂၀၀၄. Important bird areas in Asia: key sites for conservation. Cambridge, U.K.: BirdLife International.

BirdLife International. ၂၀၀၅. Myanmar Investment Opportunities in Biodiversity Conservation. Yangon.

Britz, R. ၂၀၀၃. Danionella mirifica, a new species of miniature fish from Upper Myanmar (Ostariophysi: Cyprinidae). Ichthyological Exploration of Freshwaters 14141414: 217–222.

Brunner, J., K. Talbot and C. Elkin. ၁၉၉၈. Logging Burma’s frontier forests: resources and regime. Washington, D.C.: World Resources Institute.

CARE Myanmar. ၂၀၀၃. Report of assessment for integrated conservation and development project: Alaungdaw Kathapa National Park and Htamanthi Wildlife Sanctuary. CARE Myanmar Unpublished report to the Smithsonian Institution.

Clarke, J.E. ၁၉၉၉. Biodiversity and protected areas: Myanmar. Unpublished report to the Regional Environmental Technical Assistance 5771 Poverty Reduction and Environmental Management in Remote Greater Mekong Subregion Watersheds Project (Phase I).

Corbet, G.B. and J.E. Hill. ၁၉၉၂. Mammals of the Indomalayan Region: a systematic review. London: Natural History Museum Publications; and Oxford: Oxford University Press.

Costanza, R., R. d’Arge, R. de Groot, S. Farber, M. Grasso, B. Hannon, K. Limburg, S. Naeem, R.V. O’Neill, J. Paruelo, R.G. Raskin, P. Sutton and M. van den Belt. ၁၉၉၇. The value of the world’s ecosystem services and natural capital. Nature 387387387387: 253–260.


CSO. ၂၀၀၇. Statistical Year Book of Myanmar ၂၀၀၆. Central Statistics Organization, Yangon, Myanmar.

DAR ၂၀၁၁. Agriculture information provided to NBSAP working team by Department of Agriculture Research, Ministry of Agriculture and Irrigation, the Republic of the Union of Myanmar, Nay Pyi Taw.

Das, I. ၂၀၀၀. Biological conservation in Myanmar. Tigerpaper 28 (3)28 (3)28 (3)28 (3): 21–25.

Davis, S.D., V.H. Heywood and A.C. Hamilton. ၁၉၉၅. Centres of plant diversity: a guide and strategy for their conservation. Volume 2: Asia, Australasia and the Pacific. Cambridge, U.K.: IUCN Publications Unit.

Dinerstein, E., G.Powell, D. Olson, E. Wikramanayake, R. Abell, C. Loucks, E. Underwood, T. Allnut, W. Wettengel, T. Ricketts, H. Strand, S. O’Connor, N. Burgess and M. Mobley. ၁၉၉၉. A work- book for conducting biological assessments and developing biodiversity visions for ecoregion based conservation. Part 1: terrestrial ecoregions. Washington D.C.: WWF-US Conservation Science Program.

Duckworth, J.W., R.E. Salter and K. Khounboline. ၁၉၉၉. Wildlife in Lao P.D.R.: 1999 status report. Vientiane: IUCN, Wildlife Conservation Society and the Centre for Protected Areas and Watershed Management.

Dudgeon, D. ၂၀၀၀. Large-scale hydrological changes in tropical Asia: prospects for riverine biodiversity. BioScience 50(9)50(9)50(9)50(9): 793–806.

Dudgeon, D. ၂၀၀၀b. The ecology of tropical Asian rivers and streams in relation to biodiversity conservation. Annual Review of Ecology and Systematics 31313131: 239–263.

Eames, J.C., H. Hla, P. Leimgruber, D.S. Kelly, S.M. Aung, S. Moses and S.N. Tin. ၂၀၀၅. The rediscovery of Gurney’s Pitta Pitta gurneyi in Myanmar and an estimate of its population size based on remaining forest cover. Bird Counservation International 15151515: 3–26.

Eberhardt, K. ၂၀၀၃. A review of challenges to sustainable development in the uplands of Myanmar. In: J. Xu and S. Mikesell (Ed.). Landscapes of diversity: indigenous knowledge, sustainable livelihoods and resource governance in montane mainland Southeast Asia. pp. 101–11. Proceedings of the III Symposium on MMSEA, 25–28 August 2002, Lijiang, China. Kunming: Yunnan Science and Technology Press.


Fang, F. ၁၉၉၈. Danio kyathit, a new species of cyprinid fish from Myitkyina, northern Myanmar. Ichthyological Exploration of Freshwaters 8888: 273–280.

FAO. ၁၉၈၇. Agro-climatological data. FAO Plant production and protection series. Rome, Italy.

FAO. ၂၀၁၀. Global Forest Resources Assessment 2010, country report: Myanmar. FRA2010/141, Rome, Italy. Available online at: http://www.fao.org/docrep/013/ al576E/ al576E.pdf (accessed January 2011).

Groombridge, B. and M.D. Jenkins. ၁၉၉၄. Biodiversity data sourcebook. Cambridge, UK: World Conservation Monitoring Centre.

Hlaing, K.M. ၂၀၁၁. The role of irrigated water management for agriculture development, power point presentation by Director General of Irrigation Department, Ministry of Agriculture and Irrigation at National Workshop on Poverty Alleviation, May 20 – 22, 2011, Nay Pyi Daw.

Htun, N. Z., N. Mizoue, T. Kajisa and S. Yosida. ၂၀၁၀. Deforestation and forest degradation as measures of Popa Mountain Park (Myanmar) effectiveness. Environmental Conservation 36 (3)36 (3)36 (3)36 (3): 218–224.

ICEM. ၂၀၀၃. Regional report on protected areas and development. Indooroopilly: Review of Protected Areas and Development in the Lower Mekong River Region.

IPCC. ၂၀၀၁. Synthesis report: an assessment of the Intergovernmental Panel on Climate Change. Available online at: http://www.ipcc.ch/ (accessed December 2005).

Istituo Oikos and BANCA. ၂၀၁၁. Conservation and Sustainable Management of Lampi Marine National Park. Final Project Report.

IUCN. ၂၀၀၄. 2004 IUCN red list of threatened species. Available online at: http://www.redlist.org/ (accessed May 2005).

IUCN. ၂၀၀၈. WILDLIFE IN A CHANGING WORLD. An analysis of the 2008 IUCN Red List of Threatened Species. IUCN, Gland, Switzerland.

IUCN. ၂၀၀၉. IUCN Red List of Threatened Species. Version 2009.


IUCN. ၂၀၁၁. IUCN Red List of Threatened Species. Version 2011.1. Available online at: www.iucnredlist.org (accessed June 2011).

IUCN/SSC. ၁၉၉၄. IUCN red list categories. Gland: IUCN.

IUCN-SSC and CI-CABS. ၂၀၀၃. Global amphibian assessment. Gland: IUCN; and Washington, D.C.: Conservation International.

Jenkins, M.D. ၁၉၉၅. Tortoises and freshwater turtles: the trade in Southeast Asia. Cambridge, U.K.: TRAFFIC International.

Kasetsart University. ၁၉၈၇. Assessment of national parks, wildlife sanctuaries and other preserves development in Thailand. Bangkok: Faculty of Forestry, Kasetsart University, Royal Forest Department and Office of the National Environment Board.

Kingdon-Ward, F. ၁၉၄၄-၅. A sketch of the botany and geography of North Burma. J. Bombay Nat. Hist. Society 44444444: 550–574; 45454545: 16–30, 133–148.

Kottelat, M. ၂၀၀၄. Botia kubotai, a new species of loach (Teleostei: Cobitidae) from the Ataran River basin (Myanmar), with comments on botiine nomenclature and diagnosis of a new genus. Zootaxa 401401401401: 1–18.

Kress, W.J., R.A. DeFilipps, E. Farr and Y.Y. Kyi. ၂၀၀၃. A checklist of the trees, shrubs, herbs and climbers of Myanmar (revised from the original works by J. H. Lace and H. G. Hundley). U.S. Nat. Herbarium 45454545: 1–590.

Kullander, S.O., C.J. Ferraris Jr. and F. Fang. ၂၀၀၄. Nga Myanmar fishes. World Wide Web electronic publication. Swedish Museum of Natural History. Available online at: http:// www.nrm.se/ve/pisces/myanmar/ myanabou.shtml (accessed April 2004).

Leimgruber, P., D.S. Kelly, M. Steininger, J. Brunner, T. Muller and M.A. Songer. ၂၀၀၅. Forest cover change pattern in Myanmar (Burma) 1990-2000. Environmental Conservation 32323232: 356–364.

LBVD. ၂၀၁၁. Information of livestock biodiversity in Myanmar, official communication of Livestock Breeding and Veterinary Department to National Commission on Environmental Affairs of Myanmar for providing relevant data of livestock production and biodiversity issue; Nya-Ka-Kha/Sa-Ma-Ya-1/NBSAP/11 (256), Nay Pyi Daw.

Lynam, A.J. ၂၀၀၃. A national Tiger Action Plan for the Union of Myanmar. Forest Department, Ministry of Forestry, Myanmar.


Lynam, A.J., A. Rabinowitz, T. Myint, M. Maung, K.T. Latt and S.H.T. Po. ၂၀၀၉. Estimating abundance with sparse data: tigers in northern Myanmar. Population Ecology 51515151: 115–121.

MacKinnon, J., Y. Xie, J. Fellowes, B. Hau, S. Mainka, P. Schei, A. Smith and S. Wang. ၂၀၀၁. Restoring China’s Degraded Environment - The Role of Natural Vegetation. A position paper of the Biodiversity Working Group (BWG) of China Council for International Cooperation on Environment and Development (CCICED), in cooperation with Kadoorie Farm & Botanic Garden, IUCN and WWF-China.

McShea, W.J., P. Leimgruber, M. Aung, S.L. Monfort and C. Wemmer. ၁၉၉၉. Range collapse of a tropical cervid (Cervus eldi) and the extent of remaining habitat in Central Myanmar. Animal Conservation 2222: 173–183.

Moody, R. ၁၉၉၉. Grave diggers: a report on mining in Burma. Vancouver: Canada Asia Pacific Resource Network. Available online at: http://www. miningwatch.ca/documents/Grave_ Diggers.pdf (accessed January 2003).

MOPE. ၂၀၀၂. Nepal Population Report 2002. Kathmandu: Ministry of Population and Environment.

Myers, N., R.A. Mittermeier, C.G. Mittermeier, G.A.B. Fonseca and J. Kent. ၂၀၀၀. Biodiversity hotspots for conservation priorities. Nature 403403403403: 853–858.

Myint, C.C. ၁၉၈၉. Nature Farming in Myanmar, In Proceeding of First International Conference of Kyusei Nature Farming, Khon Kaen University, Kon Kaen, Thailand, October 17–21, 1989.

Nash, S.V. ၁၉၉၇. Fin, feather, scale and skin: observations on the wildlife trade in Lao P.D.R. and Vietnam. Kuala Lumpur: TRAFFIC Southeast Asia.

NCEA. ၁၉၉၇. Myanmar Agenda 21. Yangon: National Commission for Environmental Affairs.

Ng, H.H. ၂၀၀၄. Batasio elongatus, a new species of bagrid catfish from southwest Myanmar (Siluriformes, Bagridae). Ichthyological Exploration of Freshwaters 15151515: 67-70.

Nooren, H. and G. Claridge. ၂၀၀၁. Wildlife trade in Lao P.D.R.: the end of the game. Amsterdam: Netherlands Committee for IUCN.


Oaks, J.L., M. Gilbert, M.Z. Virani, R.T. Watson, C.U. Meteyer, B.A. Rideout, H.L. Shivaprasad, S. Ahmed, M.J.I. Chaudhry, M. Arshad, S. Mahmood, A. Ali, and A.A. Khan, ၂၀၀၄. Diclofenac residues as the cause of vulture population decline in Pakistan. Nature 427: 630–633.

Oldfield, S. ၂၀၀၃. The trade in wildlife: regulation for conservation. UK and USA: Earthscan Publications Ltd.

Olson, D. and E. Dinerstein. ၁၉၉၈. The Global 200: a representation approach to conserving the Earth’s most biologically valuable ecoregions. Conservation Biology 12121212: 502–515.

Pain, D.J., A.A. Cunningham, P.F. Donald, J.W. Duckworth, D.C. Houston, T. Katzner, J. Parry-Jones, C. Poole, V. Prakash, P.D. Round and R.J. Timmins. ၂၀၀၃. Causes and effects of temperospatial declines of Gyps vultures in Asia. Conservation Biology 17 (3)17 (3)17 (3)17 (3): 661–669.

Platt, S.G., Kalyar and W.K. Ko. ၂၀၀၀. Exploitation and conservation status of tortoises and freshwater turtles in the Union of Myanmar. In: P.P. van Dijk, B.L. Stuart, and A.G.J. Rhodin (Ed.). Asian turtle trade: proceedings of a workshop on conservation and trade of freshwater turtles and tortoises in Asia, Phnom Penh, Cambodia, 1–4 December 1999. Chelonian Research Monographs No. 2. Lunenburg: Chelonian Research Foundation.

Pye-Smith, C. ၁၉၉၇. Friendly fire. New Scientist 156(2108)156(2108)156(2108)156(2108): 24–25.

Rabinowitz, A. ၁၉၉၈. Status of the Tiger in north Myanmar. Tigerpaper 25252525: 15–19. Rao, M., A. Rabinowitz and S.T. Khaing. 2002. Status review of the protected area system in Myanmar, with recommendations for conservation planning. Conservation Biology 16 (2)16 (2)16 (2)16 (2): 360–368.

Robson, C.R. ၂၀၀၀. A field guide to the birds of Thailand and South-East Asia. Bangkok: Asia Books.

Rodrigues, A.S.L., S.J. Andelman, M.I. Bakarr, L. Boitani, T.M. Brooks, R.M. Cowling, L.D.C. Fishpool, G.A.B. da Fonseca, K.J. Gaston, M. Hoffmann, J.S. Long, P.A. Marquet, J.D. Pilgrim, R.L. Pressey, J. Schipper, W. Sechrest, S.N. Stuart, L.G. Underhill, R.W. Waller, M.E.J. Watts and X. Yan. ၂၀၀၃. Global Gap Analysis: towards a representative


network of protected areas. Advances in Applied Biodiversity Science 5. Washington D.C.: Conservation International.

Round, P.D. ၂၀၀၀. Field check-list of Thai birds. Bangkok: Bird Conservation Society of Thailand.

Sanderson, E.W., K.H. Redford, A. Vedder, P.B. Coppolillo and S.E. Ward. ၂၀၀၁. A conceptual model for conservation planning based on landscape species requirements. Landscape and Urban Planning 878878878878: 1–16.

Slowinski, J.B., S.S. Pawar, H. Win, T. Thin, S.W. Gyi, S.L. Oo and H. Tun. ၂၀၀၁. A new Lycodon (Serpentes: Colubridae) from northeast India and Myanmar (Burma). Proceedings of the California Academy of Sciences 52525252: 397–405.

Slowinski, J.B. and W. Wuster. ၂၀၀၀. A new cobra (Elapidae: Naja) from Myanmar (Burma). Herpetologica 56565656: 257–270.

Soulé, M.E. and J. Terborgh. ၁၉၉၉. Continental Conservation: Scientific Foundations of Regional Reserve Networks. Island Press, Washington, D.C., USA.

Stattersfield, A.J., M.J. Crosby, A.J. Long and D.C. Wege. ၁၉၉၈. Endemic Bird Areas of the world: priorities for biodiversity conservation. Cambridge, U.K.: BirdLife International.

Swan, S.R. and S.M.G.O’Reilly. ၂၀၀၄. Mu Cang Chai Species/Habitat Conservation Area. Community-based Conservation in the Hoang Lien Mountains: Technical Report No. 2. Hanoi: Fauna & Flora International Vietnam Programme.

Tun, T. and Than M. ၁၉၉၅. Country Report to the FAO International Technical Conference on Plant Genetic Resources, Yangon.

Tun, Y.T., Irie, K., Nagamine, T., Maw, J.B., Kikuchi, F. and Fujimaki, H. ၂၀၀၅. Genetic diversity of Myanmar rice landraces. PhD Thesis. Tokyo Agricultural University, Japan.

Tun, Y.T. and Yamaguchi, H. ၂၀၀၇. Phylogenatic relationship of wild and cultivated Vigna (Subgenous Ceratotropis, Fabaceae) from Myanmar based on sequence variations in Non-coding regions of trn T-F. PhD Thesis. University of Osaka, Japan.


Venetoulis, J., D. Chazan and C. Gaudet ၂၀၀၄. Ecological footprint of nations 2004. Oakland: Redefining Progress.

Vindum, J.V., H. Win, T. Thin, K.S. Lwin, A.K. Shein and H. Tun. ၂၀၀၃. A new Calotes (Squamata: Agamidae) from the Indo-Burman Range of western Myanmar (Burma). Proceedings of the California Academy of Sciences 54545454: 1–16.

Virmani, S.M., D.G.Faris and C. Johansen. ၁၉၉၁. Agroclimatology of Asian grain legumes. Available online at: http://pdf.usaid.gov/pdf_docs/ PNABI752. pdf (accessed February 2005).

Wege, D.C. A.J. Long, M.K. Vinh, V.V. Dung and J.C. Eames. ၁၉၉၉. Expanding the protected areas network in Vietnam for the 21 st century: An analysis of the current system with recommendations for equitable expansion. Hanoi: BirdLife International Vietnam Programme and the Forest Inventory and Planning Institute.

Wells, D.R. ၁၉၉၉. The birds of the Thai-Malay Peninsula vol. 1: non-passerines. London: Academic Press.

Wemmer, C. ၁၉၉၈. Deer: status survey and conservation action plan. Gland, Switzerland, and Cambridge, U.K.: IUCN.

Wetlands International. ၂၀၀၂. Waterbird population estimates. Third edition. Wetlands International Global Series No. 12. Wageningen: Wetlands International.

Wilkinson, J.A., H. Win, T. Thin, K.S. Lwin, A.K. Shein and H. Tun. ၂၀၀၃. A new species of Chirixalus (Anura: Rhacophoridae) from western Myanmar (Burma). Proceedings of the California Academy of Sciences 52525252: 17–26.

Wogan, G.O.U., H. Win, T. Thin, K.S. Lwin, A.K. Shein, S.W. Kyi and H. Tun. ၂၀၀၃. A new species of Bufo (Anura: Bufonidae) from Myanmar (Burma), and redescription of the little known species Bufo stuarti Smith 1929. Proceedings of the California Academy of Sciences 54545454: 141–153.


ေနာကဆကတေနာကဆကတေနာကဆကတေနာကဆကတ((((ကကကက)))) NBSAP NBSAP NBSAP NBSAP ေရးဆေရးေရးဆေရးေရးဆေရးေရးဆေရး အမျ းသားအမျ းသားအမျ းသားအမျ းသားအဆငအဆငအဆငအဆင လပငနးYကးEကပေရးေကာမတလပငနးYကးEကပေရးေကာမတလပငနးYကးEကပေရးေကာမတလပငနးYကးEကပေရးေကာမတ

စဉစဉစဉစဉ ရာထးရာထးရာထးရာထး ဌာနဌာနဌာနဌာန မတချကမတချကမတချကမတချက

၁ ညbနEကားေရးမ းချပ စမကနးနငစာရငးအငးဦးစးဌာန၊ ပတဝနးကျငထနးသမးေရးနင သစေတာေရးရာ ဝနYကးဌာန

ဥက] ¬

၂ ေခတ� ညbနEကားေရးမ းချပ သစေတာဦးစးဌာန၊ ပတဝနးကျငထနးသမးေရးနင သစေတာေရးရာဝနYကး ဌာန

အဖ ဝင

၃ ဒတယညbနEကားေရးမ းချပ စကပျ းေရးစမကနးဦးစးဌာန၊ လယယာစကပျ းေရးနငဆညေြမာငး ဝနYကးဌာန

အဖ ဝင

၄ ညbနEကားေရးမ း စမကနးေရးဆေရးဦးစးဌာန၊ အမျ းသားစမကနးနငစးပားေရးဖ 5ဖ းတးတကမC ဝနYကးဌာန

အဖ ဝင

၅ ညbနEကားေရးမ း ငါးလပငနးဦးစးဌာန၊ ေမးြမေရးနငေရလပငနးဝနYကးဌာန

အဖ ဝင

၆ ဒတယညbနEကားေရးမ း ေမးြမေရးနငကသေရးဦးစးဌာန၊ ေမးြမေရးနငေရလပငနးဝနYကးဌာန

အဖ ဝင

၇ တဖကအတငးေရးမ း ပတဝနးကျငထနးသမးေရးအမျ းသားေကာမရင အဖ ဝင

၈ ညbနEကားေရးမ း သစေတာဦးစးဌာန အတငးေရးမ း


ေနာကဆကတေနာကဆကတေနာကဆကတေနာကဆကတ((((ခခခခ)))) နငငအဆငနငငအဆငနငငအဆငနငငအဆင ဇဝမျးစမျ းကမဟာဗျဟာနငဇဝမျးစမျ းကမဟာဗျဟာနငဇဝမျးစမျ းကမဟာဗျဟာနငဇဝမျးစမျ းကမဟာဗျဟာနင လပငနးေဆာငရကမCလပငနးေဆာငရကမCလပငနးေဆာငရကမCလပငနးေဆာငရကမC စမချကစမချကစမချကစမချက

ေရးဆေရးဆငရာေရးဆေရးဆငရာေရးဆေရးဆငရာေရးဆေရးဆငရာ လပငနးအဖ များလပငနးအဖ များလပငနးအဖ များလပငနးအဖ များ

လပငနးအဖ လပငနးအဖ လပငနးအဖ လပငနးအဖ ((((၁၁၁၁) ) ) ) သဘာဝအရငးအြမစများသဘာဝအရငးအြမစများသဘာဝအရငးအြမစများသဘာဝအရငးအြမစများ အသးချေရးအသးချေရးအသးချေရးအသးချေရး

စဉစဉစဉစဉ အမညအမညအမညအမည ရာထးရာထးရာထးရာထး ဌာနဌာနဌာနဌာန မတချကမတချကမတချကမတချက

၁ ဦးတငထနး ညbနEကားေရးမး ဝနးကျင/သားငကဌာန၊ သစေတာဦးစးဌာန

အဖ ေခါငးေဆာင

၂ ဦးေစာလ�င ညbနEကားေရးမး ေEကးတငနငေြမစာရငးဦးစးဌာန အဖ ဝင

၃ ဦးဝငးနငေသာ ဒတယညbနEကားေရးမး ဝနးကျင/သားငကဌာန၊ သစေတာဦးစးဌာန

အဖ ဝင

၄ ေဒါကတာမငးဗလသနး ဒတယညbနEကားေရးမး ေမးြမေရးနငကသေရးဦးစးဌာန အဖ ဝင

၅ ဦးစးြမင ဒတယညbနEကားေရးမး နယစပေဒသနငတငးရငးသားလ မျးများ ဖ 5ဖးတးတကေရးဦးစးဌာန

အဖ ဝင

၆ ဦးမျးြမင ဒတယအေထေထမနေနဂျာ ြမနမာသစလပငနး (ရးချပ) အဖ ဝင

၇ ေဒါကတာဇငမာေအာင လ/ထ ညbနEကားေရးမး ေမးြမေရးနငကသေရးဦးစးဌာန အဖ ဝင

၈ ေဒါကတာဝငးေနေနဦး ကထက မန�ေလးတက] သလ အဖ ဝင

၉ ေဒ;ြမြမ လ/ထ ညbနEကားေရးမး စမးအငစမေရးဦးစးဌာန အဖ ဝင

၁၀ ဦးေဇာေအာင လ/ထ ညbနEကားေရးမး သတ� တငးဦးစးဌာန အဖ ဝင

၁၁ ဦးအနးလင လ/ထ ညbနEကားေရးမး သစေတာသေတသနဌာန Coordinator

၁၂ ဦးေငသး ဦးစးအရာရ စမကနးနငစာရငးအငးဌာန အဖ ဝင

၁၃ ေဒါကတာေသာငးနငဦး ဦးစးအရာရ သစေတာသေတသနဌာန အဖဝင

၁၄ ဦးေအာငေဌးဦး ဦးစးအရာရ ငါးလပငနးဦးစးဌာန (ရနကန) အဖ ဝင

၁၅ ဦးတငနငဦး ဦးစးအရာရ ေလကျငေရးနငသေတသနဌာန၊ အေထေထအပချပေရးဦးစးဌာန

အဖ ဝင

၁၆ ေဒါကတာရထနးထနး ဒ-YကးEကပေရးမး စကပျးေရးသေတသနဌာန Coordinator

၁၇ ေဒ;မးမးဦး ဒ-YကးEကပေရးမး ြမနမာစကပျးေရးလပငနး အဖ ဝင



ေရးဆေရးဆငရာေရးဆေရးဆငရာေရးဆေရးဆငရာေရးဆေရးဆငရာ လပငနးအဖ များလပငနးအဖ များလပငနးအဖ များလပငနးအဖ များ ((((အဆကအဆကအဆကအဆက))))

လပငနးအဖ လပငနးအဖ လပငနးအဖ လပငနးအဖ ((((၂၂၂၂) ) ) ) ေဂဟစနစနငေဂဟစနစနငေဂဟစနစနငေဂဟစနစနင ပတဝနးကျငထနးသမးေရးပတဝနးကျငထနးသမးေရးပတဝနးကျငထနးသမးေရးပတဝနးကျငထနးသမးေရး


၁ ေဒါကတာေမာငေမာငYကး ပါေမာက�/ ဌာနမး သတ� ေဗဒဌာန၊ ရနကနတက] သလ အဖ ေခါငးေဆာင

၂ ေဒါကတာေအးေဖ ပါေမာက�/ ဌာနမး ရက�ေဗဒဌာန၊ ရနကနတက] သလ အဖ ဝင

၃ ေဒါကတာမငးသန ဇင တဖကပါေမာက� သစေတာတက] သလ Coordinator

၄ ဦးရထဋ လ/ထ ညbနEကားေရးမး ဝနးကျင/သားငကဌာန၊ သစေတာဦးစးဌာန

အဖ ဝင

၅ ေဒ;ေဝေဝသနး သေတသနအရာရ သစေတာသေတသနဌာန အဖ ဝင

၆ ဦးြမသနးထနး လ/ထ ညbနEကားေရးမး ငါးလပငနးဦးစးဌာန (ရနကန) အဖ ဝင

၇ ေဒါကတာရနနငစး လ/ထ ညbနEကားေရးမး ေမးြမေရးနငကသေရးဦးစးဌာန အဖ ဝင

၈ ဦးလ�ငမငးေမာင ဦးစးအရာရ ပတဝနးကျငထနးသမးေရး အမျးသားေကာမရင (NCEA)

အဖ ဝင

၉ ေဒ;စနးစနးနယ ဦးစးအရာရ ဝနးကျင/သားငကဌာန၊ သစေတာဦးစးဌာန

အဖ ဝင

၁၀ ဦးဝငးမျးသ အမCေဆာငဒါရကတာ ECODEV အဖ ဝင

၁၁ ဦးေကျာသငးလတ GIS က�မးကျငပညာရင သားငကထနးသမးေရးအဖ (WCS) အဖ ဝင

၁၂ ဦးသကေဇာနင အတငးေရးမ း ြမနမာနငငငကဝါသနာရငအသငး အဖ ဝင



ေရးဆေရးဆငရာေရးဆေရးဆငရာေရးဆေရးဆငရာေရးဆေရးဆငရာ လပငနးအဖ များလပငနးအဖ များလပငနးအဖ များလပငနးအဖ များ ((((အဆကအဆကအဆကအဆက))))

လပငနးအဖ လပငနးအဖ လပငနးအဖ လပငနးအဖ ((((၃၃၃၃)))) သဘာဝအရငးအြမစများသဘာဝအရငးအြမစများသဘာဝအရငးအြမစများသဘာဝအရငးအြမစများ ေရရညအသးချေရး၊ေရရညအသးချေရး၊ေရရညအသးချေရး၊ေရရညအသးချေရး၊ မဝါဒ၊မဝါဒ၊မဝါဒ၊မဝါဒ၊ ဥပေဒနငဥပေဒနငဥပေဒနငဥပေဒနင ပတဝနးကျငပတဝနးကျငပတဝနးကျငပတဝနးကျင

ဆငရာဆငရာဆငရာဆငရာ ပညာေပးေရးပညာေပးေရးပညာေပးေရးပညာေပးေရး


၁ ဦးတငေဆ လ/ထ ညbနEကားေရးမး စမကနးနငစာရငးအငးဌာန၊ သစေတာဦးစးဌာန

အဖ ေခါငးေဆာင

၂ ေဒါကတာစးတင ညbနEကားေရးမး လပငနးခငကျနးမာေရးဌာန၊ ကျနးမာေရးဦးစးဌာန

အဖ ဝင

၃ ဦးဘနသနး ညbနEကားေရးမး စကပျးေရးစမကနးဦးစးဌာန အဖ ဝင

၄ ေဒါကတာတငေင ပါေမာက� ေမးြမေရးဆငရာေဆးတက] သလ အဖ ဝင

၅ ဦးခငေမာငလငး အငဂျငနယာမးYကး ကနးလမးပေဆာငေရးညbနEကားမC ဦးစးဌာန

အဖ ဝင

၆ ေဒါကတာစသင တဖကပါေမာက� သစေတာတက] သလ အဖ ဝင

၇ ဦးခငလ�င ဒတယညbနEကားေရးမး တးချ ပညာေပးေရးဌာန၊ သစေတာဦးစးဌာန

အဖ ဝင

၈ ေဒ;နနေမ ဒတယညbနEကားေရးမး စမကနးေရးဆေရးဦးစးဌာန အဖ ဝင

၉ ဦးစနထနး ဒတယညbနEကားေရးမး ေရအရငးအြမစနငြမစေချာငးများ ဖ 5ဖ းတးတကေရးဦးစးဌာန၊

အဖ ဝင

၁၀ ဦးေအာငေင ဒတယညbနEကားေရးမး ြပနEကားေရးနငြပညသဆကဆေရး ဦးစးဌာန

အဖ ဝင

၁၁ ဦးဆနးလငး ဒတယညbနEကားေရးမး ေရ ေနချပရး အဖ ဝင

၁၂ ဦးေကျာေဆ လ/ထ ညbနEကားေရးမး သေတသနဌာန၊ တရားရးချပ အဖ ဝင

၁၃ ဦးေကျာေအာငလင လ/ထ ညbနEကားေရးမး အေကာကခနဦးစးဌာန အဖ ဝင

၁၄ ေဒ;ခငေမသနး လ/ထ ညbနEကားေရးမး လမCဝနထမးဦးစးဌာန အဖ ဝင

၁၅ ဦးအနးေကျာ လ/ထအေထေထမနေနဂျာ ြမနမာဟတယနငခရးသားလပငနး အဖ ဝင

၁၆ ဦးစနေအာငမငး ဦးစးအရာရ ဝနးကျင/သားငကဌာန အဖ ဝင

၁၇ ဦးစငးသနးေမာင ဦးစးအရာရ ပတဝနးကျငထနးသမးေရး အမျးသားေကာမရင (NCEA)

Coordinator

၁၈ ဦးစစနင ဦးစးအရာရ ကနသယေရးညbနEကားမCဦးစးဌာန အဖ ဝင


ေနာကဆကေနာကဆကေနာကဆကေနာကဆကတတတတ ((((ဂဂဂဂ)))) ၂၀၁၀၂၀၁၀၂၀၁၀၂၀၁၀ ခနစတငခနစတငခနစတငခနစတင ကမcာလးဆငရာကမcာလးဆငရာကမcာလးဆငရာကမcာလးဆငရာ 5ခမးေြခာ5ခမးေြခာ5ခမးေြခာ5ခမးေြခာကခေနရေသာကခေနရေသာကခေနရေသာကခေနရေသာ ြမနမာနငငရြမနမာနငငရြမနမာနငငရြမနမာနငငရ

မျးစတများစာရငး။မျးစတများစာရငး။မျးစတများစာရငး။မျးစတများစာရငး။

နတကသတ� ဝါမျးစတများနတကသတ� ဝါမျးစတများနတကသတ� ဝါမျးစတများနတကသတ� ဝါမျးစတများ

စဉစဉစဉစဉ အမညအမညအမညအမည သပAအမညသပAအမညသပAအမညသပAအမည အဆငအတနးအဆငအတနးအဆငအတနးအဆငအတနး ဦးေရအေြခအေနဦးေရအေြခအေနဦးေရအေြခအေနဦးေရအေြခအေန

၁ Eက/ ဝကEက Dicerohinus sumatrensis CR ကျဆငး ၂ Eက/ Eကဆင Rhinoceros sondaicus CR မသ ၃ ေတာေခး Cuon alpinus EN ကျဆငး

၄ အာရဆင Elephas maximus EN ကျဆငး

၅ Xကက Hapalomys longicaudatus EN ကျဆငး

၆ ေမျာကလbေကျာ Hoolock hoolock EN ကျဆငး

၇ ေမျာကလbေကျာ(လကြဖ) Hylobates lar EN ကျဆငး

၈ မေလးသငးေခချပ Manis javanica EN ကျဆငး

၉ တရတသငးေခချပ Manis pentadactyla EN ကျဆငး

၁၀ ကတးေကာင Moschus fuscus EN ကျဆငး

၁၁ ကျား Panthera tigris EN ကျဆငး

၁၂ ေEကာငတငါ Prionailurus viverrinus EN ကျဆငး

၁၃ ေရbသမင Cervus eldii EN ကျဆငး

၁၄ Eကသေတာ Tapirus indicus EN ကျဆငး

၁၅ Trachypithecus germaini EN ကျဆငး

၁၆ ေမျာကမျကကငးြဖ Trachypithecus phayrei EN ကျဆငး

၁၇ ေမျာကည Trachypithecus shortridgei EN ကျဆငး

၁၈ ပနဒါန Ailurus fulgens VU ကျဆငး

၁၉ ေြခသညးငယဖျ Aonyx cinerea VU ကျဆငး

၂၀ ဝေEကာင Arctictis binturong VU ကျဆငး

၂၁ ေဝလငါးြပာ Balaenoptera musculus VU ကျဆငး

၂၂ ေြပာင Bos Gaurus VU ကျဆငး

၂၃ စင Bos Javanicus VU ကျဆငး

၂၄ ေတာက� Babulus arnee VU ကျဆငး

၂၅ သားမငး Budorcus taxicolor VU ကျဆငး

၂၆ လငးန Craseonycteris thonglongyai VU ကျဆငး

၂၇ မေလးဝကဝ Helarctos malayanus VU ကျဆငး

၂၈ ေEကာငဝစငးEကား Hemilagus derbyanus VU ကျဆငး

၂၉ ေမျာကလbေကျာ Hoolock leuconedys VU ကျဆငး


ေနာကဆကတေနာကဆကတေနာကဆကတေနာကဆကတ ((((ဂဂဂဂ)))) ၂၀၁၀၂၀၁၀၂၀၁၀၂၀၁၀ ခနခနခနခနစတငစတငစတငစတင ကမcာလးဆငရာကမcာလးဆငရာကမcာလးဆငရာကမcာလးဆငရာ 5ခမးေြခကခေနရေသာ5ခမးေြခကခေနရေသာ5ခမးေြခကခေနရေသာ5ခမးေြခကခေနရေသာ ြမနမာနငငရြမနမာနငငရြမနမာနငငရြမနမာနငငရ

မျးစတများစာရငးမျးစတများစာရငးမျးစတများစာရငးမျးစတများစာရငး ((((အဆကအဆကအဆကအဆက))))

နတကသတ� ဝါမျးစတများနတကသတ� ဝါမျးစတများနတကသတ� ဝါမျးစတများနတကသတ� ဝါမျးစတများ ((((အဆကအဆကအဆကအဆက))))


၃၀ ဖျေမbးေချာ Lutra perspicillata VU ကျဆငး

၃၁ ေမျာက5မးတ Macaca arctoides VU ကျဆငး

၃၂ ေမျာကပတး Macaca leonina VU ကျဆငး

၃၃ ေတာငဆတန Naemorhedus bayleyi VU ကျဆငး

၃၄ ေတာငဆတ Naemorhedus griseus VU ကျဆငး

၃၅ အငးကျား Neofelis nebulosa VU ကျဆငး

၃၆ လငးရး Neophocaena phocaenoides VU ကျဆငး

၃၇ ေမျာကေလေပ Nycticebus bengalensis VU ကျဆငး

၃၈ ဧရာဝတလငးပင Orcaella brevirostris VU ကျဆငး

၃၉ ေEကာငသလငး Pardofelis marmorata VU ကျဆငး

၄၀ ရဉ Petinomys setosus VU ကျဆငး

၄၁ ရဉ Petinomys vordermanni VU ကျဆငး

၄၂ ဆတ Rusa unicolor VU ကျဆငး

၄၃ ေမျာကည Trachypithecus pileatus VU ကျဆငး

၄၄ ဝကဝYကး Ursus thibetanus VU ကျဆငး

၄၅ ေEကာငြမငးXကက Viverra megaspila VU ကျဆငး

ငကမျးစတများငကမျးစတများငကမျးစတများငကမျးစတများ

၁ ေအာငေလာင Aceros nipalensis VU ကျဆငး ၂ ေအာငေလာင Aceros subruficolli VU ကျဆငး ၃ ငဟစဝမးြဖ Ardea insignis CR ကျဆငး ၄ လငးယန Aquila clanga VU ကျဆငး ၅ Indian Spotted Eagle Aquila hastata VU ကျဆငး ၆ Baer’s Pochard Aythya baeri EN ကျဆငး ၇ ေတာဘမနဒါလ Cairina scutulata EN ကျဆငး ၈ င Columba punicea VU ကျဆငး ၉ Yellow-breasted Bunting Emberiza aureola VU ကျဆငး ၁၀ ေရေညာငနတသးဝငး Eurynorhynchus pygmeus CR ကျဆငး ၁၁ Lesser Kestrel Falco naumanni VU ကျဆငး


ေနာကဆကတေနာကဆကတေနာကဆကတေနာကဆကတ ((((ဂဂဂဂ)))) ၂၀၁၀၂၀၁၀၂၀၁၀၂၀၁၀ ခနစတငခနစတငခနစတငခနစတင ကမcာလးဆငရာကမcာလးဆငရာကမcာလးဆငရာကမcာလးဆငရာ 5ခမးေြခကခေနရေသာ5ခမးေြခကခေနရေသာ5ခမးေြခကခေနရေသာ5ခမးေြခကခေနရေသာ ြမနမာနငငရြမနမာနငငရြမနမာနငငရြမနမာနငငရ


ငကငကငကငကမျးစတများမျးစတများမျးစတများမျးစတများ ((((အဆကအဆကအဆကအဆက))))


၁၂ Yက းEကာ Grus antigone VU ကျဆငး ၁၃ Pallas’s Fish-eagle Haliaeetus leucoryphus VU ကျဆငး ၁၄ ေရဗလ Heliopais personatus EN ကျဆငး ၁၅ ငကYကးဒးစပ Leptoptilos dubius EN ကျဆငး ၁၆ ငကYကးဒးစပ Leptoptilos javanicus VU ကျဆငး ၁၇ မနာရစ Lophophorus sclateri VU ကျဆငး ၁၈ Nicobar Megapode Megapodius nicobariensis VU ကျဆငး ၁၉ မနဂတဆာဘ Mergus squamatus EN ကျဆငး ၂၀ Wallace’s Hawk-eagle Nisaetus nanus VU ကျဆငး ၂၁ Great Bustard Otis tarda VU ကျဆငး ၂၂ ဇးကက Otus sagittatus VU ကျဆငး ၂၃ ေဒါငးစမး Pavo muticus EN ကျဆငး ၂၄ ဂါနေတာငငး Pitta gurneyi EN ကျဆငး ၂၅ Straw-headed Bulbul Pycnonotus zeylanicus VU ကျဆငး ၂၆ ဘေခါငးပနးေရာင Rhodonessa caryophyllacea CR ကျဆငး ၂၇ စကမာ Rynchops albicollis VU ကျဆငး ၂၈ လငးတထပန Sarcogyps calvus CR ကျဆငး ၂၉ ငကြပာေြခာက Sitta formosa VU ကျဆငး ၃၀ ငကြပာေြခာက Sitta magna VU ကျဆငး ၃၁ မျကခးြဖငကြပာေြခာက Sitta victoriae EN ကျဆငး ၃၂ ခရစတ Threskiornis melanocephalus VU ကျဆငး ၃၃ ထရာဂပငငက Tragopan blythii VU ကျဆငး ၃၄ ငစမး Treron capellei VU ကျဆငး ၃၅ Spotted Greenshank Tringa guttifer EN ကျဆငး ၃၆ Grey-sided Thrush Turdus feae VU ကျဆငး တားသားသတ� ဝါများတားသားသတ� ဝါများတားသားသတ� ဝါများတားသားသတ� ဝါများ

၁ ေရငလပ Batagur baska CR ၂ လပေစာငးလျား Dermochelys coriacea CR ကျဆငး ၃ ြမနမာEကယလပ Geochelone platynota CR ၄ ရခငေတာငလပ Heosemys depressa CR ၅ လပစန/ဘးလပ Eretmochelys imbricata CR ကျဆငး ၆ Gharial Gavialis gangeticus CR ကျဆငး


ေနာကဆကတေနာကဆကတေနာကဆကတေနာကဆကတ ((((ဂဂဂဂ)))) ၂၀၁၀၂၀၁၀၂၀၁၀၂၀၁၀ ခနစတငခနစတငခနစတငခနစတင ကမcာလးဆငရာကမcာလးဆငရာကမcာလးဆငရာကမcာလးဆငရာ 5ခမးေြခ5ခမးေြခ5ခမးေြခ5ခမးေြခကခေနရေသာကခေနရေသာကခေနရေသာကခေနရေသာ ြမနမာနငငရြမနမာနငငရြမနမာနငငရြမနမာနငငရ


တားသားတားသားတားသားတားသားသတ� ဝါမျးစတများသတ� ဝါမျးစတများသတ� ဝါမျးစတများသတ� ဝါမျးစတများ ((((အဆကအဆကအဆကအဆက))))


၇ ေလးကကလပ Nilssonia formosa EN ၈ Frog-faced Softshell Turtle Pelochelys cantorii EN ၉ လပEကကတေရး Platysternon megacephalum EN ၁၀ Enhydris vorisi EN အချကအလကမရ ၁၁ လပဝါ Indotestudo elongata EN ၁၂ တကလပ Batagur trivittata EN ၁၃ ြပငသာလပ Chelonia mydas EN ကျဆငး ၁၄ လပဘလး Manouria emys EN ၁၅ စငးကျားလပ Chitra indica EN ၁၆ Cuora mouhotii EN ၁၇ ေဆာကလပ Morenia ocellata VU ၁၈ King Cobra Ophiophagus hannah VU ၁၉ လပတက Manouria impressa VU ၂၀ ဘးဝနးလပ Amyda cartilaginea VU ၂၁ လပမYကး Siebenrockiella crassicollis VU ၂၂ လပေလာငး Lepidochelys olivacea VU ၂၃ လပရငYက း Cuora amboinensis VU

၂၄ သငေပါငးလပ Heosemys grandis VU

အပငမျးစတများအပငမျးစတများအပငမျးစတများအပငမျးစတများ

၁ Shorea farinosa CR update လပရနလအပ

၂ Anisoptera scaphula CR update လပရနလအပ

၃ Dipterocarpus turbinatus CR update လပရနလအပ

၄ Sonneratia griffithii CR ကျဆငး

၅ Vatica lanceaefolia CR update လပရနလအပ

၆ Dipterocarpus baudii CR update လပရနလအပ

၇ Dipterocarpus grandiflorus CR update လပရနလအပ

၈ Hopea apiculata CR update လပရနလအပ

၉ Dipterocarpus dyeri CR update လပရနလအပ

၁၀ Dipterocarpus gracilis CR update လပရနလအပ

၁၁ Dipterocarpus kerrii CR update လပရနလအပ


ေနာကဆကတေနာကဆကတေနာကဆကတေနာကဆကတ ((((ဂဂဂဂ)))) ၂၀၁၀၂၀၁၀၂၀၁၀၂၀၁၀ ခနစတငခနစတငခနစတငခနစတင ကမcာလးဆငရာကမcာလးဆငရာကမcာလးဆငရာကမcာလးဆငရာ 5ခမးေြခကခေနရေသာ5ခမးေြခကခေနရေသာ5ခမးေြခကခေနရေသာ5ခမးေြခကခေနရေသာ ြမနမာနငငရြမနမာနငငရြမနမာနငငရြမနမာနငငရ


အပငအပငအပငအပငမျးစတများမျးစတများမျးစတများမျးစတများ ((((အဆကအဆကအဆကအဆက))))


၁၂ Hopea helferi CR update လပရနလအပ

၁၃ Hopea sangal CR update လပရနလအပ

၁၄ White Seraya Parashorea stellata CR update လပရနလအပ

၁၅ Afzelia xylocarpa EN update လပရနလအပ

၁၆ Anisoptera costata EN update လပရနလအပ

၁၇ Shorea gratissima EN update လပရနလအပ

၁၈ White Meranti Shorea henryana EN update လပရနလအပ

၁၉ Vatica cinerea EN update လပရနလအပ

၂၀ Shorea roxburghii EN update လပရနလအပ

၂၁ Cleidiocarpon laurinum EN update လပရနလအပ

၂၂ Dalbergia oliveri EN update လပရနလအပ

၂၃ Dipterocarpus alatus EN update လပရနလအပ

၂၄ Dipterocarpus costatus EN update လပရနလအပ

၂၅ Heritiera fomes EN ကျဆငး

၂၆ Hopea ferrea EN update လပရနလအပ

၂၇ Picea farreri EN update လပရနလအပ

၂၈ Taiwania Taiwania cryptomerioides VU update လပရနလအပ

၂၉ Cephalotaxus mannii VU update လပရနလအပ

၃၀ Cycas siamensis VU ကျဆငး

၃၁ Hopea odorata VU update လပရနလအပ

၃၂ Burmese Rosewood Pterocarpus indicus VU update လပရနလအပ

၃၃ Lign-aloes Aquilaria malaccensis VU update လပရနလအပ

၃၄ Burretiodendron esquirolii VU update လပရနလအပ

၃၅ Calocedrus macrolepis VU update လပရနလအပ


ေနာကေနာကေနာကေနာကဆကတဆကတဆကတဆကတ ((((ဂဂဂဂ)))) ၂၀၁၀၂၀၁၀၂၀၁၀၂၀၁၀ ခနစတငခနစတငခနစတငခနစတင ကမcာလးဆငရာကမcာလးဆငရာကမcာလးဆငရာကမcာလးဆငရာ 5ခမးေြခကခေနရေသာ5ခမးေြခကခေနရေသာ5ခမးေြခကခေနရေသာ5ခမးေြခကခေနရေသာ ြမနမာနငငရြမနမာနငငရြမနမာနငငရြမနမာနငငရ


အပငအပငအပငအပငမျးစတများမျးစတများမျးစတများမျးစတများ ((((အဆကအဆကအဆကအဆက))))


၃၆ Cleidiocarpon cavaleriei VU update လပရနလအပ

၃၇ Cycas pectinata VU ကျဆငး

၃၈ Dipterocarpus retusus VU update လပရနလအပ

၃၉ Ocean Turf Grass Halophila beccarii VU ကျဆငး

၄၀ Hopea griffithii VU update လပရနလအပ

၄၁ Moluccan Ironwood Intsia bijuga VU update လပရနလအပ

၄၂ Magnolia nitida VU update လပရနလအပ

၄၃ Magnolia rostrata VU update လပရနလအပ

CR = မျ းသဉးလနးပါး အန�ရာယရေသာ မျ းစတများ (Critically Endangered Species) EN = မျ းသဉးရန အန�ရာယရေသာ မျ းစတများ (Endangered Species) VU = မျ းသဉးရန အန�ရာယကျေရာကနငေသာမျ းစတများ (Vulnerable Species)


ေနာကဆကတေနာကဆကတေနာကဆကတေနာကဆကတ ((((ဃဃဃဃ)))) သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမများသဘာဝထနးသမးေရးနယေြမများသဘာဝထနးသမးေရးနယေြမများသဘာဝထနးသမးေရးနယေြမများ နငနငနငနင ကာကယထားေသာကာကယထားေသာကာကယထားေသာကာကယထားေသာ အဓကအဓကအဓကအဓကမျးစတမျးစတမျးစတမျးစတ များများများများ ((((တညေထာင5ပးတညေထာင5ပးတညေထာင5ပးတညေထာင5ပး နငနငနငနင အဆြပအဆြပအဆြပအဆြပ))))

စဉစဉစဉစဉ အမညအမညအမညအမည ဘငအဘငအဘငအဘငအ ယနစယနစယနစယနစ ကာကယထားေသာကာကယထားေသာကာကယထားေသာကာကယထားေသာ အဓကမျ းစတများအဓကမျ းစတများအဓကမျ းစတများအဓကမျ းစတများ

စမအပချပမCစမအပချပမCစမအပချပမCစမအပချပမC အေနအထားအေနအထားအေနအထားအေနအထား

မတချကမတချကမတချကမတချက

၁ ေတာငYကးငက ေဘးမေတာ

၁၀ ဘ၊ ကနးေြမဆငရာ၊ ေြမာက ၂၀º ၄၅' နင အေရ ၉၇º ၀၄'

ငကမျ းစတများ 5မ နယ သစေတာ ဦးစးဌာနမ စမအပ ချပလျကရသည။

-

၂ ပေတာငေတာရငး တရ စ�ာနေဘးမေတာ

၉ ဘ၊ ကနးေြမဆငရာ၊ ေြမာက ၂၅º ၁၅' - ၂၅º ၁၅' နင အေရ ၉၇º ၁၄' - ၉၇º ၂၀'

ဂျ၊ ေတာဝက၊ ငကမျ းစတ များ၊ တားသားသတ� ဝါများ

ဝနးကျင/သားငက ဌာနမ စမအပချပ လျကရသည။

အမန ေEကာြငာစာ အမတ၊ ၂၄၃/၁၉၂၇ (၁-၁၁-၁၉၂၇)၊ ြပငဆငဖ စညးေEကာငး အမန ေEကာြငာစာ အမတ၊ ၁/၂၀၀၆ (၃-၁-၂၀၀၆)၊

၃ ေရbဥေဒါငးေတာရငး တရ စ�ာနေဘးမေတာ

၁၀ ဘ၊ ကနးေြမဆငရာ၊ ေြမာက ၂၃º ၅' - ၂၂º ၅၇' နင အေရ ၉၉º ၅' - ၉၆º ၂၂'

ဆင၊ ေြပာင၊ စင၊ ဆတ၊ ေတာဆတ၊ ေမျာကမျ းစတ များ၊ ငကမျ းစတများ


အမန ေEကာြငာစာ အမတ၊ ၂၄၃/၁၉၂၇(၁-၁၁-၁၉၂၇)

၄ ြပငဦးလင ငကေဘးမေတာ

၁၀ ဘ၊ ကနးေြမဆငရာ၊ ေြမာက ၂၂º ၀' နင အေရ ၉၆º ၃၀'

ငကမျ းစတများ၊ ဂျ 5မ နယ သစေတာ ဦးစးဌာနမ စမအပ ချပလျကရသည။


၅ ေမာစေကာက�နး ေတာရငးတရ စ�ာန ေဘးမေတာ

၄ အ�ဝါက�နးစ ဂျ၊ ဆတ၊ ေရေပျာငကများ 5မ နယ သစေတာ ဦးစးဌာနမ စမအပ ချပလျကရသည။


၆ ကဟးလ ေတာရငး တရ စ�ာနေဘးမေတာ

၄ ကနးေြမဆငရာ၊ ေြမာက ၁၇º ၃' နင အေရ ၉၇º ၆'

ေတာဆတ၊ ဂျေလာင/ ယနသမင၊ ဒရယ

5မ နယ သစေတာ ဦးစးဌာနမ စမအပ ချပလျကရသည။

အမန ေEကာြငာစာ အမတ၊ ၁၈၈/၁၉၂၈(၂-၉-၁၉၂၈)

၇ မလရစ ေတာရငး တရ စ�ာနေဘးမေတာ

၁၀ ေအ၊ ကနးေြမဆငရာ၊ ေြမာက ၁၆º ၇' နင အေရ ၉၈º ၃၀'

ဂျ၊ ေတာဝက၊ ေမျာကမျး စတများ၊ ငကမျ းစတများ


အမန ေEကာြငာစာ အမတ၊ ၂၃၂/၁၉၃၅(၅-၁၁-၁၉၃၅)

၈ ဝကသးကန ငကေဘးမေတာ

၉ ေအ၊ ေရတမေဒသ၊ ေြမာက ၂၀º ၀' နင အေရ ၉၆º ၃၀'

ေရေပျာငကမျ းစတ 5မ နယ သစေတာ ဦးစးဌာနမ စမအပ ချပလျကရသည။

အမန ေEကာြငာစာ အမတ၊ ၂၇၅/၁၉၃၉(၅-၇-၁၉၃၉)

၉ ေရbစကေတာ ေတာရငးတရ စ�ာန ေဘးမေတာ

၉ ေအ၊ ကနးေြမဆငရာ၊ ေြမာက ၂၀º ၁၂' နင အေရ ၉၄º ၃၅'

ေရbသမင၊ ဆတ၊ ဂျ၊ ေတာေခး၊ ေတာဝက၊ ေမျာကမျ းစတများ၊ ငကမျ းစတများ


အမန ေEကာြငာစာ အမတ၊ ၂၁၀/၁၉၄၀(၂၉-၆-၁၉၄၀)

၁၀ ချပသငး ေတာရငး တရ စ�ာနေဘးမေတာ

၉ ေအ၊ ကနးေြမဆငရာ၊ ေြမာက ၂၃º ၃၆' နင အေရ ၉၅º ၃၂'

ေရbသမင၊ ဆတ၊ ဂျ ဝနးကျင/သားငက ဌာနမ စမအပချပ လျကရသည။

အမန ေEကာြငာစာ အမတ၊ ၁၇၇/၁၉၄၁(၁၉-၆-၁၉၄၁)

၁၁ ေကလာသေတာရငး တရ စ�ာနေဘးမေတာ

၄ ေအ၊ ကနးေြမဆငရာ၊ ေြမာက ၁၇º ၁၃' နင အေရ ၉၇º ၆'

ဆတ၊ ဂျ၊ ေတာဝက၊ ငကမျ းစတများ


ြပငဆငဖ စညးေEကာငး အမန ေEကာြငာစာ အမတ၊ ၂၃/၂၀၀၂ (၁၅-၃-၂၀၀၂)

၁၂ သမးလက�နး ေတာရငးတရ စ�ာန ေဘးမေတာ

၄ အ�ဝါ၊ ေြမာက ၁၅º ၅' နင အေရ ၉၄º ၁၇'

ပငလယ လပမျ းစတများ၊ ေရေပျာငကမျ းစတများ


အမန ေEကာြငာစာ အမတ၊ ၂၈၉/၁၉၇၀(၁၂-၁၀-၁၉၇၀)

၁၃ မငးဝေတာင ေတာရငးတရ စ�ာန ေဘးမေတာ

၉ ေအ၊ ကနးေြမဆငရာ၊ ေြမာက ၂၂º ၂' နင အေရ ၉၅º ၅၈'

ဂျ၊ ဒရယ၊ ငကမျ းစတများ 5မ နယ သစေတာ ဦးစးဌာနမ စမအပ ချပလျကရသည။

အမန ေEကာြငာစာ အမတ၊ ၂၅၉/၁၉၇၁(၂၆-၁၀-၁၉၇၁)

၁၄ ထမသ ေတာရငး တရ စ�ာနေဘးမေတာ

၉ ဘ၊ ကနးေြမဆငရာ၊ ေြမာက ၂၅º ၂၆' နင အေရ ၉၅º ၃၇'

ကျား၊ ကျားသစ၊ ဆင၊ ဂျ၊ ေြပာင၊ ဆတ၊ ဝကဝ၊ ေမျာကနငငကမျ းစတများ၊


အမန ေEကာြငာစာ အမတ၊ ၃၁/၁၉၇၄(၁၁-၄-၁၉၇၄)


ေနာကဆကတေနာကဆကတေနာကဆကတေနာကဆကတ ((((ဃဃဃဃ)))) သဘာဝထနးသမးေရးနသဘာဝထနးသမးေရးနသဘာဝထနးသမးေရးနသဘာဝထနးသမးေရးနယေြမများယေြမများယေြမများယေြမများ နငနငနငနင ကာကယထားေသာကာကယထားေသာကာကယထားေသာကာကယထားေသာ အဓကမျးစတအဓကမျးစတအဓကမျးစတအဓကမျးစတ များများများများ ((((တညေထာင5ပးတညေထာင5ပးတညေထာင5ပးတညေထာင5ပး နငနငနငနင အဆြပအဆြပအဆြပအဆြပ)))) ((((အဆကအဆကအဆကအဆက))))




၁၅ အငးေလးကန ေတာရငးတရ စ�ာန ေဘးမေတာ

၁၀ ဘ၊ ေရတမေဒသ/ ကန၊ ေြမာက ၁၉º ၄၆' − ၂၀º ၃၈' နင အေရ ၉၆º ၄၇' − ၉၇º ၆'

ေရေပျာငကမျ းစတများ၊ ေဆာငးခငကများ၊ Yက းEကာ


အမန ေEကာြငာစာ အမတ၊ ၁၅/၁၉၈၅ (၃၀-၁-၁၉၈၅) ြပငဆငဖ စညးေEကာငး အမန ေEကာြငာစာ အမတ၊ ၉၇/၂၀၀၁ (၃၁-၃-၂၀၀၁)

၁၆ မးယနးYကးအငး ေတာရငးတရစ�ာန ေဘးမေတာ

၄ ေရေလာငတမ ေရတမေဒသ ေြမာက ၁၇º

၃၄' အေရ ၉၆º ၃၅'

ေရေပျာငကမျ းစတများ၊ ေဆာငးခငကများ၊


အမန ေEကာြငာစာ အမတ၊ ၉၃/၁၉၈၈ (၂၂-၄-၁၉၈၈)

၁၇ ေလာကားဥယျာဉ ၄ ကနးေြမဆငရာ ေြမာက ၁၇º ၁' အေရ ၉၈º ၅' ေတာ

ရငးတရ စ�ာနများဥယျာဉ

ဆတ၊ ဂျ၊ ဒရယ၊ ေရbသမင၊ ေမျာကမျ းစတများ၊ ေဆာငးခငကများ


- / - ၁-၆-၁၉၈၉

၁၈ အေလာငးေတာ ကဿပ အမျ းသား ဥယျာဉ

၉ ေအ၊ ကနးေြမဆငရာ၊ ေြမာက ၂၂º ၃၀' နင အေရ

၉၄º ၂၀'

ကျား၊ ကျားသစ၊ ဆင၊ ေြပာင၊ ဆတ၊ ေတာဆတ၊ ဝကဝ၊ ေတာဝက


အမန ေEကာြငာစာ အမတ၊ ၃၁/၁၉၈၉ (၂၀-၁-၁၉၈၉)

၁၉ ပပAါးေတာငဥယျာဉ ၉ ေအ၊ ကနးေြမဆငရာ၊ ေြမာက ၂၀º ၅၃' နင အေရ

၉၅º ၁၅'

ဂျ၊ ေတာဝက၊ ေမျာကမျက ကငးြဖ၊ ငကမျ းစတများ


အမန ေEကာြငာစာ အမတ၊ ၃၈၅/၁၉၈၉ (၂၄-၈-၁၉၈၉)

၂၀ မနးမလက�နး ေတာရငးတရ စ�ာန ေဘးမေတာ

၄ အ�ဝါ ေြမာက ၁၆º ၅' နင အေရ ၉၅º ၁၈''

မေကျာငးမျ းများ၊ ပငလယငကများ


အမန ေEကာြငာစာ အမတ၊ ၉၁/၁၉၉၃ (၅-၁-၁၉၉၃)

၂၁ ေလာကနန�ာ ေတာရငးတရ စ�ာန ေဘးမေတာ

၉ ေအ၊ ကနးေြမဆငရာ၊ ေြမာက ၂၁º ၁၅' နင အေရ

၉၄º ၄၇'

ြမနမာEကယလပ၊ ေရbသမင၊ ငကမျ းစတများ


အမန ေEကာြငာစာ အမတ၊ ၃၃/၁၉၉၅ (၁၆-၂-၁၉၉၅)

၂၂ လနပ အ�ဝါ အမျ းသားဥယျာဉ

၇ ဘ၊ အ�ဝါ၊ ေြမာက ၁၀º

၄၁.၅' - ၁၀º ၉၅.၃' နင အေရ

၉၈º ၄.၉' - ၉၈º ၁၈.၃'

သငးေခချပ၊ ေမျာကမျး စတများ၊ ေရေပျာငကများ၊ သန�ာ ေကျာကတနးများ၊ ဂျေလာင /ယနသမင (အေသး)၊ အ�ဝါဇဝ မျ းစတများ


အမန ေEကာြငာစာ အမတ၊ ၄၀/၁၉၉၆ (၂၀-၈-၁၉၉၆)

၂၃ လ ငေမ သဘာဝ နယေြမ

၁၀ ဘ၊ ကနးေြမဆငရာ၊ ေြမာက ၂၁º ၈' နင အေရ ၉၉º

၄၅'

ဝကဝ၊ သငးေခချပ၊ ငကမျ းစတများ


အမန ေEကာြငာစာ အမတ၊ ၂/၁၉၉၆ (၃၀-၁-၁၉၉၆)

၂၄ ပါဆာ သဘာဝ နယေြမ

၁၀ ေအ၊ ကနးေြမဆငရာ၊ ေြမာက ၂၀º ၂၉' နင အေရ

၉၉º ၅၃'

ေတာEကက၊ တရတ သငးေခချပ၊ ငကမျ းစတ များ


အမန ေEကာြငာစာ အမတ၊ ၄/၁၉၉၆ (၃၁-၃-၁၉၉၆)

၂၅ ခါကာဘရာဇ အမျ းသားဥယျာဉ

H d. ကနးေြမဆငရာ၊ ေြမာက ၂၈º ၀၅' နင အေရ

၉၇º ၄၄'

သားမင၊ ကတး/ကတးဂျ၊ ေEကာငန/ ပနဒါန၊ ေတာင ဆတန၊ ဖကဂျ


အမန ေEကာြငာစာ အမတ၊ ၇၉/၁၉၉၈ (၁၀-၁၁-၁၉၉၈)

၂၆ ကျ ကထးရး ေတာရငးတရ စ�ာန ေဘးမေတာ

၄၊ ကနးေြမဆငရာ၊ ေြမာက ၁၇º ၂၄' − ၁၇º ၃၄' နင အေရ

၉၇º ၀၁' − ၉၇º ၁၀'

ေတာငဆတ၊ ေြပာင၊ ဆတ၊ ဂျ၊ ေမျာကမျ းစတများ၊ ေတာဝက၊ ငကမျ းစတများ


အမန ေEကာြငာစာ အမတ၊ ၃၇/၂၀၀၁ (၆-၇-၂၀၀၁)

၂၇ မငးစေတာင ေတာရငးတရ စ�ာန ေဘးမေတာ

၉ ေအ၊ ကနးေြမဆငရာ၊ ေြမာက ၂၁º ၂၈' နင အေရ

၉၅º ၄၃

ဂျ၊ ယန၊ Eကယလပ၊ ေခးအ၊ ေတာေEကာင၊ ေ�မမျးစတ များ၊


အမန ေEကာြငာစာ အမတ၊ ၁၄/၂၀၀၁ (၂၂-၃-၂၀၀၁)


ေနာကဆကတေနာကဆကတေနာကဆကတေနာကဆကတ ((((ဃဃဃဃ)))) သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမများသဘာဝထနးသမးေရးနယေြမများသဘာဝထနးသမးေရးနယေြမများသဘာဝထနးသမးေရးနယေြမများ နငနငနငနင ကာကယထားေသာကာကယထားေသာကာကယထားေသာကာကယထားေသာ အဓကမျးစတအဓကမျးစတအဓကမျးစတအဓကမျးစတ များများများများ ((((တညေထာင5ပးတညေထာင5ပးတညေထာင5ပးတညေထာင5ပး နနနနငငငင အဆြပအဆြပအဆြပအဆြပ)))) ((((အဆကအဆကအဆကအဆက))))




၂၈ ရခငရးမ ဆငေဘးမေတာ

၄၊ ကနးေြမဆငရာ၊ ေြမာက ၁၇º ၃၁' နင အေရ ၉၄º ၃၀'

ဆင၊ ေြပာင၊ ကျားသစ၊ ဂျ၊ ဆတ၊ ေခးအ၊ ဝကဝ၊ ငက နင ေမျာကမျ းစတများ၊


အမန ေEကာြငာစာ အမတ၊ ၂၁/၂၀၀၂ (၅-၂-၂၀၀၂)

၂၉ ပနးေလာင နင ြပဒါးလငးဂ ေတာရငး တရ စ�ာန ေဘးမေတာ

၁၀ ဘ၊ ကနးေြမဆငရာ၊ ေြမာက ၂၁º ၁၀' နင အေရ

၉၆º ၂၈''

ဆင၊ ကျားသစ၊ ကျားမငး/ ေEကာငမငး၊ သစတကကျား/ အငးကျား၊ ေတာဆတ၊ ေမျာကလbေကျာ၊ ငကမျ း စတများ


အမန ေEကာြငာစာ အမတ၊ ၂၀/၂၀၀၂ (၁၈-၃-၂၀၀၂)

၃၀ ဖနကနရာဇ ေတာရငးတရ စ�ာန ေဘးမေတာ

၉ ဘ၊ ကနးေြမဆငရာ၊ ေြမာက ၂၇º ၃၀' နင အေရ

၉၇º ၄၃'

ဂျ၊ ငကမျ းစတများ၊ ေတာင ဆတန၊ ေမျာကလေကျာ၊ ေတာ ေခး၊ ေ�မပါမျ းများ


အမန ေEကာြငာစာ အမတ၊ ၅၃/၂၀၀၃ (၁-၁၂-၂၀၀၃)

၃၁ အငးေတာYကး ေတာရငးတရ စ�ာန ေဘးမေတာ

၉ ေအ၊ ေရတမေဒသ/ကန၊ ေြမာက ၂၄º ၅၆' − ၂၅º ၂၄'

နင အေရ ၉၆º ၀' − ၉၆º ၃၉'

ဆတ၊ ေတာဆတ၊ ေတာငဆတ၊ ေရေပျာ ငကများ


အမန ေEကာြငာစာ အမတ၊ ၃၉/၂၀၀၄ (၉-၈-၂၀၀၄)

၃၂ ဟးေကာငးချ ငဝမး ေတာရငးတရ စ�ာန ေဘးမေတာ

၉ ဘ၊ ကနးေြမဆငရာ၊ ေြမာက ၂၆º ၁၇' နင အေရ ၉၇º ၄၁'

ကျား၊ ဆင၊ ကျားသစ၊ ေြပာင၊ ဆတ၊ ဝကဝ၊ ေတာဝက၊ ေတာဆတ


အမန ေEကာြငာစာ အမတ၊ ၃၄/၂၀၀၄ (၃-၆-၂၀၀၄)

၃၃ ဘမဖာဘမ ေတာရငး တရ စ�ာန ေဘးမေတာ

၉ ဘ၊ ကနးေြမဆငရာ၊ ေြမာက ၂၆º ၂၉' နင အေရ ၉၇º ၃၁''

ဆင၊ ကျားသစ၊ ေြပာင၊ ေတာဆတ၊ သစတကကျား/ အငးကျား၊ ေခးအ၊ ငကမျ းစတများ


အမန ေEကာြငာစာ အမတ၊ ၄၀/၂၀၀၄ (၉-၈-၂၀၀၄)

၃၄ တနသsာရ သဘာဝ Yက းဝငး

၉ ေအ၊ ကနးေြမဆငရာ၊ ေြမာက ၁၂º ၀၂' နင အေရ ၉၇º ၀၀'

ကျား၊ဆင၊ Eကသေတာ၊ ဂါန ေတာငငး၊ ဝကဝ၊ကျားသစ၊ ငကမျ းစတများ

စမကနးနင စာရငး အငးဌာနမ စမအပ ချပလျကရသည။

အမန ေEကာြငာစာ အမတ၊ ၁၈/၂၀၀၅ (၃၀-၃-၂၀၀၅)

၃၅ နတမေတာင အမျ းသားဥယျာဉ

၉ စ၊ ကနးေြမဆငရာ၊ ေြမာက ၂၁º ၁၂' နင အေရ ၉၄º ၀၀'

ေြပာင၊ ေတာဆတ၊ ေတာင ဆတ၊ ဂျ၊ ကျားသစ၊ သစ တကကျား/ အငးကျား၊ ေတာဝက၊ မျကခးြဖငက ြပာေြခာက၊ ငကမျ းစတ များ


အမန ေEကာြငာစာ အမတ၊ ၁၆၄/၂၀၁၀ (၂-၁၂-၂၀၁၀)

၃၆ ဟးေကာငးချ ငဝမး ေတာရငး တရ စ�ာန ေဘးမေတာ(တးချ )

၉ ဘ၊ ကနးေြမဆငရာ ကျား၊ ဆင၊ ကျားသစ၊ ေြပာင၊ ဆတ၊ ဝကဝ၊ ေတာဝက၊ ေတာဆတ


အမန ေEကာြငာစာ အမတ၊ ၇၁၉/၂၀၁၀ (၂၇-၅-၂၀၁၀)

၃၇ ေကျာကပနးေတာင ေတာရငး တရ စ�ာန ေဘးမေတာ

၉ စ၊ ကနးေြမဆငရာ၊ ေြမာက ၂၁º ၁၉' − ၂၁º ၂၄' နင အေရ ၉၂º ၅၉' − ၉၃º ၄'

ေတာဆတ၊ ေတာငဆတ၊ ဆတ၊ ကျားသစ၊ သစတက ကျား/ အငးကျား၊ ေတာ ေEကာင၊ ဂျ၊ ေတာဝက


အဆြပ အမန ေEကာြငာစာ အမတ၊ ၁၇/၂၀၀၁ (၁၈-၄-၂၀၀၁)

၃၈ မဟာ5မ င ေတာရငး တရ စ�ာနေဘးမေတာ

၉ ေအ၊ ကနးေြမဆငရာ၊ ေြမာက ၂၂º ၅၀' − ၂၃º ၄၅' နင အေရ ၉၄º ၁၅' − ၉၅º ၀'

ဆတ၊ ေတာဝက၊ စင၊ ေမျာက လေကျာ၊ ေခးအ၊ ေ�မပါ၊ ေတာေEကာင


အဆြပ အမန ေEကာြငာစာ အမတ၊ ၁၈/၂၀၀၂ (၁၅-၃-၂၀၀၂)

၃၉ တနသsာရ အမျ းသားဥယျာဉ

၅ ေအ၊ ကနးေြမဆငရာ၊ ေြမာက ၁၂º ၀၂' နင အေရ ၉၇º ၀၀'

ကျား၊ ဆင၊ ကျားသစ၊ Eကသေတာ၊ ဆတ၊ ေတာဆတ၊ ေတာငဆတ၊ ဂျ၊ ငကမျ းစတများ


အဆြပ အမန ေEကာြငာစာ အမတ၊ ၁၉/၂၀၀၁ (၁၈-၃-၂၀၀၂)


ေနာကဆကတေနာကဆကတေနာကဆကတေနာကဆကတ ((((ဃဃဃဃ)))) သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမများသဘာဝထနးသမးေရးနယေြမများသဘာဝထနးသမးေရးနယေြမများသဘာဝထနးသမးေရးနယေြမများ နငနငနငနင ကာကယထားေသာကာကယထားေသာကာကယထားေသာကာကယထားေသာ အဓကမျးစတအဓကမျးစတအဓကမျးစတအဓကမျးစတ များများများများ ((((တညေထာင5ပးတညေထာင5ပးတညေထာင5ပးတညေထာင5ပး နငနငနငနင အဆြပအဆြပအဆြပအဆြပ)))) ((((အဆကအဆကအဆကအဆက))))




၄၀ ေလညာအမျးသား ဥယျာဉ

၇ ဘ၊ ကနးေြမဆငရာ၊ ေြမာက ၁၀º ၄၈' နင အေရ ၉၉º ၂၀'

Eကသေတာ၊ ဆင၊ ဂျ၊ ဆတ၊ ဝကဝ၊ ယနသမင၊ ေတာ ေEကာင၊ သငးေခချပ၊ ငက နင ေမျာကမျ းစတ များ၊


အဆြပ အမန ေEကာြငာ စာအမတ၊ ၂၁/၂၀၀၂ (၁၈-၃-၂၀၀၂)

၄၁ ေလညာအမျးသား ဥယျာဉ (တးချ )

၇ ဘ၊ ကနးေြမဆငရာ ဆင၊ Eကသေတာ၊ ေြပာင၊ စင၊ ဆတ၊ ဂါနေတာငငး


အဆြပ အမန ေEကာြငာစာ အမတ၊ ၄၃/၂၀၀၄ (၁၄-၁၀-၂၀၀၄)

၄၂ သ8ငပငEကကေသာက ေတာရငးတရ စ�ာန ေဘးမေတာ

ဂျ၊ ဒရယ၊ ေတာေခး၊ သငးေခချပ၊ ေခးအ၊ ေတာသားသတ� ဝါများ


အဆြပ အမန ေEကာြငာစာ အမတ၊ ၄၉/၂၀၀၆ (၁၃-၇-၂၀၀၆)

၄၃ ေဗာဓတစေထာင သဘာဝYက းဝငး

ေတာEကာင၊ ငကမျ းစတများ


အဆြပ အမန ေEကာြငာစာ အမတ၊ ၂၉/၂၀၀၈ (၂၆-၃-၂၀၀၈)

ဇစဇစဇစဇစြမစြမစြမစြမစ:::: ဝနးကျင/သားငကဌာန၊ သစေတာဦးစးဌာန ၂၀၁၁။

Hd = ဟမဝန�ာ အေရဘက၊ ၉ စ = အာသ - ြမနမာ အသငကးေြပာငးဇန၊ ၄ = ြမနမာကမးရးတနးေဒသ၊ ၅ ဒ = အငဒ ချ ငးနား ကမးရးတနးေဒသ၊ ၇ ဘ = မေလးရား အသငကးေြပာငးဇန၊ ၉ ေအ = ြမနမာနငင အပပငးဇန၊ ၁၀ ေအ = အငဒ ချ ငးနား ဗဟေဒသ၊ ၁၀ ဘ = အငဒချ ငးနား ေြမာကပငးေဒသ၊ ၁၀ စ = အငဒချ ငးနား အပေလျာေဒသ၊

ဇစဇစဇစဇစြမစြမစြမစြမစ:::: MacKinnon, J. and K. MacKinnon 1986. Review of Protected Areas Systems of the Indo- Malayan Realm, IUCN, Gland Switxerland.


ေနာကဆကတေနာကဆကတေနာကဆကတေနာကဆကတ ((((ငငငင)))) ြမနမာနငငရြမနမာနငငရြမနမာနငငရြမနမာနငငရ ဇဝမျးစမျးကများဆငဇဝမျးစမျးကများဆငဇဝမျးစမျးကများဆငဇဝမျးစမျးကများဆငရာရာရာရာ အဓကအဓကအဓကအဓက နယေြမများစာရငးနယေြမများစာရငးနယေြမများစာရငးနယေြမများစာရငး

စဉစဉစဉစဉ ဇဝမျးစမျ းကများဆငရာဇဝမျးစမျ းကများဆငရာဇဝမျးစမျ းကများဆငရာဇဝမျးစမျ းကများဆငရာ အဓကအဓကအဓကအဓက နယေြမများနယေြမများနယေြမများနယေြမများ

နတက

သတ

�ဝါမ

ျားနတ

ကသ

တ�ဝ

ါများ

နတက

သတ

�ဝါမ

ျားနတ

ကသ

တ�ဝ

ါများ

ငကမျ

းစတ

များ

ငကမျ

းစတ

များ

ငကမျ

းစတ

များ

ငကမျ

းစတ

များ

တား

သား

သတ

�ဝါမ

ျားတ

ားသ

ားသ

တ�ဝ

ါများ

တား

သား

သတ

�ဝါမ

ျားတ

ားသ

ားသ

တ�ဝ

ါများ

အပင

များ

အပင

များ

အပင

များ

အပင

များ

သဘာဝသဘာဝသဘာဝသဘာဝ ထနးသမးထနးသမးထနးသမးထနးသမး

ေရးနယေြမေရးနယေြမေရးနယေြမေရးနယေြမ****

ငကမျ းစတများဆငရာငကမျ းစတများဆငရာငကမျ းစတများဆငရာငကမျ းစတများဆငရာ အေရးပါအေရးပါအေရးပါအေရးပါ ေသာေသာေသာေသာ

ေနရာများေနရာများေနရာများေနရာများ†

ဦးစားေပးေနရာများအြဖစဦးစားေပးေနရာများအြဖစဦးစားေပးေနရာများအြဖစဦးစားေပးေနရာများအြဖစ ေရးေရးေရးေရးချယသညချယသညချယသညချယသည စသတမစသတမစသတမစသတမတချကများတချကများတချကများတချကများ

ဦးစားေပးရမညဦးစားေပးရမညဦးစားေပးရမညဦးစားေပးရမည ေတာရငးတရ စ�ာနေတာရငးတရ စ�ာနေတာရငးတရ စ�ာနေတာရငးတရ စ�ာန ြဖတသနးလမးအတငးြဖတသနးလမးအတငးြဖတသနးလမးအတငးြဖတသနးလမးအတငး ကျေရာကသညကျေရာကသညကျေရာကသညကျေရာကသည

KBA KBA KBA KBA ရရရရ////မရမရမရမရ

ြမနမာနငင၏ြမနမာနငင၏ြမနမာနငင၏ြမနမာနငင၏ ကမcာလးဆငရာကမcာလးဆငရာကမcာလးဆငရာကမcာလးဆငရာ

5ခမးေြခာကခေနရသည5ခမးေြခာကခေနရသည5ခမးေြခာကခေနရသည5ခမးေြခာကခေနရသည ေဒသရငးမျ းစတများေဒသရငးမျ းစတများေဒသရငးမျ းစတများေဒသရငးမျ းစတများ

ရရရရ////မရမရမရမရ ၁ အေလာငးေတာ ကဿပ + + + PA IBA ြမနမာနငငအလယပငး

ရကြပတေရာေနာေတာများ မရ

၂ ဧရာဝတ ြမစဝက�နးေပ;: မနးမလက�နး + + PA IBA မရ မရ ၃ ဧရာဝတြမစ: ပဂအပငး + + IBA မရ မရ ၄ ဧရာဝတြမစ: ဗနးေမာမ ေရbကအပငး + IBA မရ မရ ၅ ဧရာဝတြမစ: မးတားအပငး + IBA မရ မရ ၆ ဧရာဝတြမစ: ြမစYကးနားမ ဆငဘအပငး + IBA မရ မရ ၇ ဧရာဝတြမစ: ဆငြဖက�နးမ မငးဘးအပငး + IBA မရ မရ ၈ ဧရာဝတြမစ: စဉကးအပငး + IBA မရ မရ ၉ ဘမဖာဘမ + + PA IBA အထကချငးတငးေြမနမေဒသများ မရ ၁၀ ဘပါ + IBA ချငးေတာငတနးေဒသ မရ ၁၁ ပခးရးမ အလယပငး + မရ မရ ၁၂ တနသsာရ ကမးရးတနး အလယပငး + Sundaic Subregion (တနသsာရ) ေဆာကလပ ၁၃ ချပသငး + + PA IBA ြမနမာနငငအလယပငးေတာေြခာကများ မရ ၁၄ ေချာငးမYကး ေရေလာငတမ + IBA မရ မရ ၁၅ ေချာငးမန-ဝါးေချာငး + IBA Sundaic Subregion (တနသsာရ) ဂါနေတာငငး ၁၆ ေဒါနေတာငတနး + မရ မရ ၁၇ Yက ပင + IBA မရ မရ ၁၈ ခါကာဘရာဇ + + + PA IBA ြမနမာေြမာကဖျားဆကစပသစေတာများ မရ ၁၉ ဘားအ + မရ မရ ၂၀ ဖနကနရာဇ + + + PA IBA ြမနမာေြမာကဖျားဆကစပသစေတာများ မရ ၂၁ ထမသ + + + PA IBA အထကချငးတငးေြမနမေဒသများ မရ ၂၂ ေတာငြဖ + Sundaic Subregion (တနသsာရ) မရ


ေနာကဆကတေနာကဆကတေနာကဆကတေနာကဆကတ ((((ငငငင)))) ြမနမာနငငရြမနမာနငငရြမနမာနငငရြမနမာနငငရ ဇဝမျးဇဝမျးဇဝမျးဇဝမျးစမျးကများဆငရာစမျးကများဆငရာစမျးကများဆငရာစမျးကများဆငရာ အဓကအဓကအဓကအဓက နယေြမများစာရငးနယေြမများစာရငးနယေြမများစာရငးနယေြမများစာရငး ((((အဆကအဆကအဆကအဆက))))


နတက

သတ

�ဝါမ

ျားနတ

ကသ

တ�ဝ

ါများ

နတက

သတ

�ဝါမ

ျားနတ

ကသ

တ�ဝ

ါများ

ငကမျ

းစတ

များ

ငကမျ

းစတ

များ

ငကမျ

းစတ

များ

ငကမျ

းစတ

များ

တား

သား

သတ

�ဝါမ

ျားတ

ားသ

ားသ

တ�ဝ

ါများ

တား

သား

သတ

�ဝါမ

ျားတ

ားသ

ားသ

တ�ဝ

ါများ

အပင

များ

အပင

များ

အပင

များ

အပင

များ





ဦးစားေပးေနဦးစားေပးေနဦးစားေပးေနဦးစားေပးေနရာများအြဖစရာများအြဖစရာများအြဖစရာများအြဖစ ေရးေရးေရးေရးချယသညချယသညချယသညချယသည စသတမတချကများစသတမတချကများစသတမတချကများစသတမတချကများ





ရရရရ////မရမရမရမရ ၂၃ ဟးေကာငးချ ငဝမး + + + PA IBA အထကချငးတငးေြမနမေဒသများ မရ ၂၄ အငးေတာYကး + + PA IBA မရ မရ ၂၅ အငးေလးကန + + PA IBA မရ မရ ၂၆ ကလားတနြမစဝ + ရခငရးမေတာငတနး ေရငလပ ၂၇ ကာမငး + IBA မရ မရ ၂၈ ကာရသရ + IBA Sundaic Subregion (တနသsာရ) ဂါနေတာငငး ၂၉ ေကာေသာငးခရငေြမနမေဒသ + IBA Sundaic Subregion (တနသsာရ) မရ ၃၀ ကေနဒေတာငထပ + IBA ချငးေတာငတနးေဒသ မရ ၃၁ ေခါငလနဖး + ြမနမာေြမာကဖျားဆကစပသစေတာများ မရ ၃၂ ေကျာကပနးေတာင + PA# IBA ချငးေတာငတနးေဒသ မရ ၃၃ ေEကးနအငး + IBA မရ မရ ၃၄ လနပက�နး + PA IBA Sundaic Subregion (တနသsာရ) မရ ၃၅ ေလညာ + PA# IBA Sundaic Subregion (တနသsာရ) မရ ၃၆ လ ငေမ + PA မရ မရ

၃၇ မဟာ5မ င + + +

PA IBA

ြမနမာနငငအလယပငး ရကြပတေရာေနာေတာများ

မရ

၃၈ မဟာနန�ာကန + IBA မရ မရ ၃၉ ေမာလ5မ င + မရ မရ ၄၀ မဟန (ဒတ² ဝတြမစ) + IBA မရ မရ ၄၁ မငးစေတာင + PA မရ ြမနမာ Eကယလပ ၄၂ မးမတ-မဘမး + မရ မရ ၄၃ မးယနးYကး + PA IBA မရ မရ ၄၄ ြမလပေတာင + မရ ြမနမာ Eကယလပ ၄၅ ြမစYကးနား - နနးေတးပတ - တာေလာYကး + IBA မရ မရ


ေနာကဆကတေနာကဆကတေနာကဆကတေနာကဆကတ ((((ငငငင)))) ြမနမာနငငရြမနမာနငငရြမနမာနငငရြမနမာနငငရ ဇဝမျးစမျးကများဆငရာဇဝမျးစမျးကများဆငရာဇဝမျးစမျးကများဆငရာဇဝမျးစမျးကများဆငရာ အဓကအဓကအဓကအဓက နယေြမများစာရငးနယေြမများစာရငးနယေြမများစာရငးနယေြမများစာရငး ((((အဆကအဆကအဆကအဆက))))

စဉစဉစဉစဉ ဇဝမျးစမျ းကများဆငရာဇဝမျးစမျ းကများဆငရာဇဝမျးစမျ းကများဆငရာဇဝမျးစမျ းကများဆငရာ အအအအဓကဓကဓကဓက နယေြမများနယေြမများနယေြမများနယေြမများ

နတက

သတ

�ဝါမ

ျားနတ

ကသ

တ�ဝ

ါများ

နတက

သတ

�ဝါမ

ျားနတ

ကသ

တ�ဝ

ါများ

ငကမျ

းစတ

များ

ငကမျ

းစတ

များ

ငကမျ

းစတ

များ

ငကမျ

းစတ

များ

တား

သား

သတ

�ဝါမ

ျားတ

ားသ

ားသ

တ�ဝ

ါများ

တား

သား

သတ

�ဝါမ

ျားတ

ားသ

ားသ

တ�ဝ

ါများ

အပင

များ

အပင

များ

အပင

များ

အပင

များ





ဦးစားေပးေနရာများအြဖစဦးစားေပးေနရာများအြဖစဦးစားေပးေနရာများအြဖစဦးစားေပးေနရာများအြဖစ ေရးေရးေရးေရးချယသညချယသညချယသညချယသည စသတမတချကများစသတမတချကများစသတမတချကများစသတမတချကများ

ဦးစားေပးရမညဦးစားေပးရမညဦးစားေပးရမညဦးစားေပးရမည ေတာရငးတရ စ�ာနေတာရငးတရ စ�ာနေတာရငးတရ စ�ာနေတာရငးတရ စ�ာန ြဖတသနးြဖတသနးြဖတသနးြဖတသနးလမးအတငးလမးအတငးလမးအတငးလမးအတငး ကျေရာကသညကျေရာကသညကျေရာကသညကျေရာကသည




ရရရရ////မရမရမရမရ ၄၆ ြမစသားကန + IBA မရ မရ ၄၇ နဒကန + IBA မရ မရ ၄၈ နမဆမေချာငး (ကချငြပညနယ) + IBA မရ မရ ၄၉ နမဆနချ ငဝမး (ရမးြပညနယ) + IBA မရ မရ ၅၀ နတေရကန + IBA ရခငရးမေတာငတနး မရ ၅၁ နတမေတာင (ဝတရယေတာငထပ) + PA IBA ချငးေတာငတနးေဒသ မျကခးြဖ

ငကြပာေြခာက ၅၂ နဝငး + + IBA Sundaic Subregion (တနသsာရ) ဂါနေတာငငး ၅၃ ေငေတာင + IBA ရခငရးမေတာငတနး မရ ၅၄ ကးဆယေြခာကခ အငး + IBA မရ မရ ၅၅ ေြမာကဇာမရ + + IBA မရ မရ ၅၆ ရခငရးမေြမာကပငး + ရခငရးမေတာငတနး မရ ၅၇ ေညာငကန- မငးလကန + IBA မရ မရ ၅၈ ပါချန + IBA Sundaic Subregion (တနသsာရ) မရ ၅၉ ပနးေလာင - ြပဒါးလငးဂ + PA မရ မရ ၆၀ ေပါငးေလာငးေရေဝေရလေဒသ + မရ မရ ၆၁ ေပြမစဝမး(မငးသာ တးချ သစေတာYက းဝငး) + Sundaic Subregion (တနသsာရ) မရ ၆၂ ပလပအငး + IBA မရ မရ ၆၃ ရခငရးမ + + PA ရခငရးမေတာငတနး ရခငေတာငလပ ၆၄ စာရာေမတ + မရ မရ ၆၅ ရငမေတာင + IBA မရ မရ ၆၆ ေရbဥေဒါငး + PA မရ မရ ၆၇ ေရbစကေတာ + + + PA IBA ြမနမာနငငအလယပငး ေတာေြခာကများ ြမနမာEကယလပ ၆၈ တနငးြမစ + + PA IBA အထကချငးတငးေြမနမေဒသများ မရ


ေနာကဆကတေနာကဆကတေနာကဆကတေနာကဆကတ ((((ငငငင)))) ြမနမာနငငရြမနမာနငငရြမနမာနငငရြမနမာနငငရ ဇဝမျးစမျးကများဆငရာဇဝမျးစမျးကများဆငရာဇဝမျးစမျးကများဆငရာဇဝမျးစမျးကများဆငရာ အဓကအဓကအဓကအဓက နယေြမများစာရငးနယေြမများစာရငးနယေြမများစာရငးနယေြမများစာရငး ((((အဆကအဆကအဆကအဆက))))


နတက

သတ

�ဝါမ

ျားနတ

ကသ

တ�ဝ

ါများ

နတက

သတ

�ဝါမ

ျားနတ

ကသ

တ�ဝ

ါများ

ငကမျ

းစတ

များ

ငကမျ

းစတ

များ

ငကမျ

းစတ

များ

ငကမျ

းစတ

များ

တား

သား

သတ

�ဝါမ

ျားတ

ားသ

ားသ

တ�ဝ

ါများ

တား

သား

သတ

�ဝါမ

ျားတ

ားသ

ားသ

တ�ဝ

ါများ

အပင

များ

အပင

များ

အပင

များ

အပင

များ





ဦးစားေပးေနရာများအြဖစဦးစားေပးေနရာများအြဖစဦးစားေပးေနရာများအြဖစဦးစားေပးေနရာများအြဖစ ေရးေရးေရးေရးချယသညချယသညချယသညချယသည စသတမတချကများစသတမတချကများစသတမတချကများစသတမတချကများ





ရရရရ////မရမရမရမရ ၆၉ တနသsာရ အမျ းသားဥယျာဉ + + PA# IBA Sundaic Subregion (တနသsာရ) မရ ၇၀ တနသsာရ သဘာဝYက းဝငး + PA Sundaic Subregion (တနသsာရ) မရ ၇၁ ေတာငကန (ဆညေတာYကး) + IBA မရ မရ ၇၂ ေသာငးဒတ + မရ မရ ၇၃ အထက မးေကာငးေချာငး လငြပငေဒသ + IBA မရ မရ ၇၄ ဥရြမစ + + IBA ချငးတငးြမစေအာကပငး မရ ၇၅ ေရြမကအငး + IBA မရ မရ ၇၆ ဇနးမေတာငတနး + IBA ချငးေတာငတနးေဒသ မရ Notes: * = သဘာဝထနးသမးေရးနယြမအြဖစ တညေထာင5ပး သမဟတ တညေထာငရန အဆြပထားေသာ KBA၊ † = Important Bird Area အြဖစတညေထာငရန စသတမတချကများနင ကကညသည KBA၊ PA = သဘာဝထနးသမးေရးနယေြမ၊ # PA = အဆြပသဘာဝထနးသမးေရးနယေြမ


ေနာကဆကတေနာကဆကတေနာကဆကတေနာကဆကတ ((((စစစစ)))) ြမနမာနငငရြမနမာနငငရြမနမာနငငရြမနမာနငငရ ထနးသမးကာကယေရးဆငရာထနးသမးကာကယေရးဆငရာထနးသမးကာကယေရးဆငရာထနးသမးကာကယေရးဆငရာ ေတာရငးတရ စ�ာနများေတာရငးတရ စ�ာနများေတာရငးတရ စ�ာနများေတာရငးတရ စ�ာနများ ြဖတသနးလမးြဖတသနးလမးြဖတသနးလမးြဖတသနးလမး

စဉစဉစဉစဉ ထနးသမးကာကယေရးဆငရာထနးသမးကာကယေရးဆငရာထနးသမးကာကယေရးဆငရာထနးသမးကာကယေရးဆငရာ

ေတာရငးတရ စ�ာနများေတာရငးတရ စ�ာနများေတာရငးတရ စ�ာနများေတာရငးတရ စ�ာနများ ြဖတသနးလမးြဖတသနးလမးြဖတသနးလမးြဖတသနးလမး

KBAsKBAsKBAsKBAs အကျယအဝနးအကျယအဝနးအကျယအဝနးအကျယအဝနး

((((စတရနးစတရနးစတရနးစတရနး ကလမတာကလမတာကလမတာကလမတာ))))

ဦးစားေပးေနရာများအြဖစဦးစားေပးေနရာများအြဖစဦးစားေပးေနရာများအြဖစဦးစားေပးေနရာများအြဖစ ေရးေရးေရးေရးချယသညချယသညချယသညချယသည စသတမတချကများစသတမတချကများစသတမတချကများစသတမတချကများ အေရးပါေသာအေရးပါေသာအေရးပါေသာအေရးပါေသာ

ဦးေရရသညဦးေရရသညဦးေရရသညဦးေရရသည CR CR CR CR and EN and EN and EN and EN စာရငးဝငစာရငးဝငစာရငးဝငစာရငးဝင

မျ းစတများမျ းစတများမျ းစတများမျ းစတများ

အေရးပါေသာအေရးပါေသာအေရးပါေသာအေရးပါေသာ ဦးေရဦးေရဦးေရဦးေရ ရသညရသညရသညရသည ကျယြပန စာကျယြပန စာကျယြပန စာကျယြပန စာ

ကျကစားသညကျကစားသညကျကစားသညကျကစားသည မျ းစတများမျ းစတများမျ းစတများမျ းစတများ

ေဂဟစနစေဂဟစနစေဂဟစနစေဂဟစနစ နငနငနငနင ဆငကေြပာငးလမCဆငရာဆငကေြပာငးလမCဆငရာဆငကေြပာငးလမCဆငရာဆငကေြပာငးလမCဆငရာ ထးြခားေသာထးြခားေသာထးြခားေသာထးြခားေသာ ြဖစစဉများြဖစစဉများြဖစစဉများြဖစစဉများ

ထပမ၍ထပမ၍ထပမ၍ထပမ၍ ရငးနးရငးနးရငးနးရငးနး ြမြမြမြမ ပနမCြပလပရနပနမCြပလပရနပနမCြပလပရနပနမCြပလပရန

လအပချကလအပချကလအပချကလအပချက

၁

ဧရာဝတ ြမစဝက�နးေပ;ေဒသ ဧရာဝတ ြမစဝက�နးေပ;ေဒသ မနးမလက�နး

၅,၃၀၀ ေရငလပ ကမးေြခငကများေြပာငးေရb ကျကစားမC၊ ငါးမျးစတများ မျ းဆကေပါကပားမC

ြမင

၂ ပခးရးမေတာငတနး ပခးရးမအလယပငး ေြမာကဇာမရ ၁၇,၈၀၀ အာရဆင၊ စင အာရဆင ြမင ၃ ဧရာဝတြမစအလယပငး ဧရာဝတြမစ ပဂအပငး၊ ဧရာဝတ

ြမစ: ဗနးေမာမ ေရbကအပငး၊ ဧရာဝတြမစ မးတားအပငး၊ ဧရာဝတြမစ ြမစYကးနားမ ဆငဘ အပငး၊ ဧရာဝတြမစ ဆငြဖက�နးမ မငးဘးအပငး၊ ဧရာဝတြမစ စဉကး အပငး၊ ဧရာဝတြမစ: ြမစYကးနား - နနးေတးပတ - တာေလာYကး၊ ြမစသာကန၊ နမဆမေချာငး (ကချင ြပညနယ)၊ ကးဆယေြခာကခအငး၊ ပလပကန၊ ေတာငကန (ဆညေတာ Yကး)၊ ေရြမကအငး

၁၈,၀၀၀ ငဟစ၊ လငးတ ေကျာြဖ၊ မနဒါလ

ဧရာဝတလငးပင၊ သေသာငြပငတင အသကြပသည ငကမျ းများ၊ လငးတ၊ မနဒါလ

ငါးမျ းစတများ ေြပာငးေရb ကျကစားမC

ြမင

၄ ြမနမာနငငအလယပငး ေတာေြခာကများ

ချပသငး၊ ေရbစကေတာ ၁၅,၀၀၀ ြမနမာEကယလပ၊ မနဒါလ၊ အာရဆင၊ စင

ြမင

၅ ရကြပတေရာေနာေတာများ အေလာငးေတာကဿပ၊ မဟာ5မ င ၇,၆၀၀ Capped Leaf Monkey; ေမျာကလbေကျာ

အာရဆင ြမင

၆ သလငြမစ အလယပငး ၁၁,၀၀၀ သေသာငြပငတင အသကြပသည ငကမျ းများ၊


ြမင


ေနာကဆကတေနာကဆကတေနာကဆကတေနာကဆကတ ((((စစစစ)))) ြမနမာနငငရြမနမာနငငရြမနမာနငငရြမနမာနငငရ ထနးသမးကာကယေရးဆငရာထနးသမးကာကယေရးဆငရာထနးသမးကာကယေရးဆငရာထနးသမးကာကယေရးဆငရာ ေတာရငးတရ စ�ာနများေတာရငးတရ စ�ာနများေတာရငးတရ စ�ာနများေတာရငးတရ စ�ာနများ ြဖတသနးလမးြဖတသနးလမးြဖတသနးလမးြဖတသနးလမး ((((အဆကအဆကအဆကအဆက))))

စဉစဉစဉစဉ ထနးသမးကာကယေရးဆထနးသမးကာကယေရးဆထနးသမးကာကယေရးဆထနးသမးကာကယေရးဆငရာငရာငရာငရာ

ေတာရငးတရ စ�ာနများေတာရငးတရ စ�ာနများေတာရငးတရ စ�ာနများေတာရငးတရ စ�ာနများ ြဖတသနးလမးြဖတသနးလမးြဖတသနးလမးြဖတသနးလမး








ေဂဟစနစေဂဟစနစေဂဟစနစေဂဟစနစ နငနငနငနင ဆငကေြပာငးလမCဆငရာဆငကေြပာငးလမCဆငရာဆငကေြပာငးလမCဆငရာဆငကေြပာငးလမCဆငရာ ထးြခားေသာထးြခားေသာထးြခားေသာထးြခားေသာ ြဖစစဉများြဖစစဉများြဖစစဉများြဖစစဉများ



၇ ချငးေတာငတနး ဘ ပါ၊ ကေနဒေတာငထပ၊ ေကျာကပနးေတာင၊ နတမေတာင (ဝတရယေတာင)၊ ဇနးမးတာငတနး

၂၃,၉၀၀ ငကြပာေြခာက၊ လငးတေကျာြဖ၊

ေအာငေလာင၊ လငးတ ငကမျ းစတများ ပငလယ ေရမျကနာြပငအြမငအလက ေြပာငးေရbကျက စားမC၊

ြမင

၈ ကယား- ကရငေတာငတနး ေဒါနေတာငတနး ၁၃,၀၀၀ Kitti’s လငးန ြမင ၉ ချငးတငးြမစေအာကပငး ဥရေချာငး ၈,၄၀၀ လငးတေကျာြဖ၊ သေသာငြပငတင

အသကြပသည ငကမျ းများ၊ လငးတ မျ းများ


ြမင

၁၀ နာဂေတာငတနးများ စာရာေမတေတာင ၅,၅၀၀ ေမျာကလbေကျာ ြမင ၁၁ နနးယေတာငတနး ၂၀,၅၀၀ ြမင

၁၂ ေြမာကဖျားဆကစပသစေတာ များ

ခါကာဘရာဇ၊ ဖနကနရာဇ၊ ေခါငလနဖး

၂၅,၈၀၀ ေမျာကလbေကျာ၊ ပနဒါန/ေEကာငန၊ ငဟစ

ေအာငေလာင၊ သားမငး၊ ငဟစ

ငကမျ းစတများပငလယေရ မျကနာြပငအြမငအလက ေြပာငးေရbကျကစားမC၊

ြမင

၁၃ ရခငရးမေတာငတနး ကလားတနြမစဝေဒသ၊ နတေရကန၊ ေငေတာင၊ ရခငရးမေြမာကပငး၊ ရခငရးမ

၅၃,၀၀၀ ရခငေတာငလပ၊ အာရဆင၊ စင၊ တကလပ၊ ေမျာက လbေကျာ

အာရဆင၊ ေအာငေလာင ကမးေြခငကများေြပာငး ေရbကျကစားမC၊ ငါးမျ းစတ များ မျ းဆကေပါကပားမC

ြမင

၁၄ Sundaic Subregion (တနသsာရ)

တနသsာရ ကမးရးတနး အလယပငး၊ ေချာငးမန - ဝါးေချာငး၊ ေတာငြဖ၊ ကာရသရ၊ ေကာေသာငးခရင ေြမနမ ေဒသ၊ လနပက�နး၊ ေလညာ၊ ငဝန၊ ပါချန၊ ပြမစချ ငဝမး (မငးသာ တးချ သစေတာYက းဝငး)၊ တနသsာရ အမျ းသား ဥယျာဉ၊ တနသsာရ သဘာဝ Yက းဝငး

၄၄,၂၀၀ အာရဆင၊ ဂါန ေတာငငး၊ ေရငလပ၊ ငကကျား၊ ကျား

အာရဆင၊ ေအာငေလာင၊ ကျား

ကမးေြခငကများေြပာငးေရb ကျကစားမC၊ ငါးမျးစတများ မျ းဆကေပါကပားမC

ြမင


ေနာကဆကတေနာကဆကတေနာကဆကတေနာကဆကတ ((((စစစစ)))) ြမနမာနငငရြမနမာနငငရြမနမာနငငရြမနမာနငငရ ထနးသမးကာကယေရးဆငရာထနးသမးကာကယေရးဆငရာထနးသမးကာကယေရးဆငရာထနးသမးကာကယေရးဆငရာ ေတာရငးတရ စ�ာနများေတာရငးတရ စ�ာနများေတာရငးတရ စ�ာနများေတာရငးတရ စ�ာနများ ြဖတသနးလမးြဖတသနးလမးြဖတသနးလမးြဖတသနးလမး ((((အဆကအဆကအဆကအဆက))))

စဉစဉစဉစဉ ထနးသမးကာကယေရးဆငရာထနးသမးကာကယေရးဆငရာထနးသမးကာကယေရးဆငရာထနးသမးကာကယေရးဆငရာ

ေတာရငးတရေတာရငးတရေတာရငးတရေတာရငးတရ စ�ာနများစ�ာနများစ�ာနများစ�ာနများ ြဖတသနးလမးြဖတသနးလမးြဖတသနးလမးြဖတသနးလမး








ေဂဟစနစေဂဟစနစေဂဟစနစေဂဟစနစ နငနငနငနင ဆငကဆငကဆငကဆငကေြပာငးလမCဆငရာေြပာငးလမCဆငရာေြပာငးလမCဆငရာေြပာငးလမCဆငရာ ထးြခားေသာထးြခားေသာထးြခားေသာထးြခားေသာ ြဖစစဉများြဖစစဉများြဖစစဉများြဖစစဉများ



၁၅ အထကချငးတငးေြမနမေဒသ များ

ဘမဖာဘမ၊ ထမသ၊ ဟးေကာငးချ ငဝမး၊ တနငးြမစ

၂၄,၄၀၀ အာရဆင၊ Capped Leaf Monkey၊ ေမျာကလbေကျာ၊ လငးတနCတသး သယ၊ ကျား၊ ငဟစ၊ လငးတ ေကျာြဖ၊ မနဒါလ၊ ေတာက�ရငး

အာရဆင၊ ကျား၊ ငဟစ၊ သေသာငြပငတင အသကြပသည ငကမျ းများ၊

ငကမျ းစတများ ပငလယေရမျကနာြပင အြမငအလက ေြပာငးေရbကျကစားမC၊ ငါးမျ းစတများ ေြပာငးေရbကျကစားမC

ြမင

KBA = အဓကအေရးပါေသာ ဇဝမျ းစမျ းက တညရနယေြမ (Key Biodiversity Area) CR = မျ းသဉးလနးပါး အန�ရာယရေသာ မျ းစတများ (Critically Endangered) EN = မျ းသဉးရန အန�ရာယရေသာ မျ းစတများ (Endangered)

ေနာကဖးပေနာကဖးပေနာကဖးပေနာကဖးပများများများများ အေပ;အေပ;အေပ;အေပ; ၊၊၊၊ ခါကာဘရာဇခါကာဘရာဇခါကာဘရာဇခါကာဘရာဇ အမျးသားဥယျာဉအမျးသားဥယျာဉအမျးသားဥယျာဉအမျးသားဥယျာဉ ေအာကေအာကေအာကေအာက ၊၊၊၊ လနပလနပလနပလနပအ�ဝါအမျးသားဥယျာဉအ�ဝါအမျးသားဥယျာဉအ�ဝါအမျးသားဥယျာဉအ�ဝါအမျးသားဥယျာဉ

cbd strategy and action plan - myanmar (burmese version)

Documents