24.02.2014 1

24.02.2014 2

3

4

5

Sürrealizm (Gerçeküstücülük)

neydi?

6

SÜRREALİZM (GERÇEKÜSTÜCÜLÜK)

ORTAYA ÇIKIŞI

1924 yılına doğru Fransa’da ortaya çıkmıştır.

Akımın kuruluşunu Sigmund Freud hazırlamıştır

Fransız şair ve akıl hastalıkları doktoru Andre Breton ilkeleri ortaya konmuştur

AKIMIN İLKE VE ÖZELLİKLERİ

Aklın baskısını ortadan kaldırarak bireyin gerçek kişiliğini bilinçaltında aramak gerekir. Bunun için rüyalı, yarı hülyalı durumları incelemek gerekir.

Bunlar bilim için sanat görüşünü getirmiştir.

Gerçeküstünü yakalamak için ipnotizma seansları düzenlemişlerdir.

Gerçek sanat eserleri iradeyle ortaya çıkmamıştır. Bunlar rastlantı ve otomatizmin ürünüdür.

Şiirin iç akışını engellediği için noktalama işaretlerinin çoğunu kullanmamışlardır

AKIMIN TEMSİLCİLERİ

Batı Edebiyatında

Paul Eluard

Andre Breton

Luis Aragon

Henry Miller

Türk Edebiyatında

Cemal Süreyya

Turgut Uyar

Edip Cansever

İlhan Berk

Ece Ayhan;

Yani II. Yeni şairleridir.

Kübizmi anlamak için önce…

10

EMPRESYONİZM (İZLENİMCİLİK )

AKIMIN İLKE VE ÖZELLİKLERİ 19.yy’ ın sonlarında ortaya çıkan bu akım birçok özelliğiyle Sembolizmin devamı sayılabilecek bir resim ve şiir akımıdır.

Bu akımın temsilcileri doğayı, gerçekte olduğu gibi değil de, ondan edinilen izlenimlerle anlatırlar.

Gerçek nesnel değildir. Kişiye göre değişir.

Her sanatçı çevreyi kendi ruh haline göre dile getirir.

Dil, anlatım ve biçimde özgürlüğü savunurlar.

Sembolizmde görülen imgesellik, nesnelere değişik anlamlar yükleme bunlarda yoktur.

AKIMIN TEMSİLCİLERİ

Batı Edebiyatında

Rimbaud

Verlaine

Rilke

Hopkins

Türk Edebiyatında

Ahmet Haşim

A. Muhip Dranas

Cenap Şahabettin

İPUCUİZLENİMLER ÖZNELLİK

Şimdi Kübizme geçebiliriz!

14

KÜBİZMAKIMIN İLKE VE ÖZELLİKLERİ

Empresyonizme tepki olarak ortaya çıkmıştır.

Nesnelerin yalnız görünen değil, görünmeyen taraflarını da anlatmaya çalışır. Sanatçılara göre yaşam çok boyutludur ve insan yaşam denilen olay içinde birçok şeyi hep birden görmektedir. İyi bir sanatçı hem insanı hem de o an ne düşündüğünü esere geometrik şekillerle yansıtır.

AKIMIN TEMSİLCİLERİ

Batı Edebiyatında

PicassoApollinareMax Jacop

Türk Edebiyatında temsilcisi yok.

CUMHURİYET DÖNEMİ HALK ŞİİRİ

16

• Cumhuriyet’le birlikte halk kültürüne büyük önem verilmiş, halk müziği ve dili araştırmaları bilimsel bir kimlik kazanmıştır.

• Cumhuriyet döneminde de halkın duygu ve düşüncelerinin her zaman tercümanı olan halk şiiri örnekleri verilmiştir.

17

Cumhuriyet Dönemi Halk Şiirinin Özellikleri:

• Halk şairleri usta-çırak ilişkisi içinde yetişmeye devam etmişlerdir.

• Genel olarak saz eşliğinde şiir söyleme geleneğinin takipçisidirler.

• Saz çalma geleneğine uymayıp sadece şiir yazan şairler de vardır. (Abdurrahim Karakoç gibi)

18

• Bu dönem halk şairleri, şiirlerinde geleneksel konuların yanında güncel konuları da işlemişlerdir.

• 19. yy. halk şiirine göre Cumhuriyet dönemi halk şiirleri daha sade bir dille söylenmiştir.

• Divan şiiri etkisi ve Arapça, Farsça sözcüklerin kullanımı bu dönemde oldukça azalmıştır.

19

Cumhuriyet Dönemi Halk Şiirinin Önemli Temsilcileri

20

ÂŞIK VEYSEL ŞATIROĞLU

Veysel Şatıroğlu veya mahlası ile Âşık Veysel (d. 25 Ekim 1894, Şarkışla, Sivas - ö. 21 Mart 1973, Sivrialan, Sivas), Türk halk ozanı. Avşar boyunun Şatırlı obasına mensuptur.

21

• Annesi Gülizar, babası "Karaca" lakaplı Ahmet adında bir çiftçiydi. Veysel'in iki kız kardeşi, yörede yaygınlaşan çiçek hastalığına yakalanarak yaşamlarını yitirdi. Ardından Veysel de yedi yaşında aynı hastalıktan dolayı bir gözünü kaybetti.

• Kendi anlatımına göre: « Çiçeğe yatmadan evvel anam güzel bir entari dikmişti. Onu giyerek beni çok seven Muhsine kadına göstermeğe gitmiştim. Beni sevdi. O gün çamurlu bir gündü, eve dönerken ayağım kayarak düştüm. Bir daha kalkamadım. Çiçeğe yakalanmıştım. Çiçek zorlu geldi. Sol gözüme çiçek beyi çıktı. Sağ gözüme de, solun zorundan olacak, perde indi. O gün bugündür dünya başıma zindan. » 22

• Babasının, Âşık Veysel'e oyalanması için aldığı sazla önce başka ozanların türkülerini çalmaya başladı. 1933 yılında tanıştığı Ahmet Kutsi Tecer'in teşvikleriyle kendi sözlerini yazıp söylemeye başladı.

• Âşık geleneğinin son büyük temsilcilerinden olan Âşık Veysel bir dönem, yurdu dolaşarak Köy Enstitüleri'nde saz hocalığı yaptı. 1965 yılında özel kanunla maaş bağlandı. 1970'li yıllarda Hümeyra, Fikret Kızılok, Esin Afşar gibi bazı müzisyenler Âşık Veysel'in deyişlerini düzenleyerek yaygınlaşmasını sağladı. Şarkışla'da her yıl adına şenlikler yapılır.

23

• Şiirlerinde insan, yurt, tabiat sevgisini dile getirmiştir. Tasavvuf felsefesinin kazandırdığı hoşgörü anlayışı, şiirinin temellerinden biridir.

• Şiirlerinde sade bir Türkçe görülür.

• Kimilerince “Halk şiirinin son büyük ustası” olarak nitelenmiştir.

Eserleri:

• Şiirlerini “Deyişler”, “Sazımdan Sesler” adlı iki kitapta toplamıştır.

• Son olarak tüm şiirleri, Ümit Yaşar Oğuzcan tarafından “Dostlar Beni Hatırlasın” adıyla yayımlanmıştır.

25

ÂŞIK MAHZUNİ ŞERİF (1940-2002)• 1940'ta Maraş-Afşin’in Berçenek köyünde

doğdu. • Çocukluktan İtibaren halk şiirine ilgi duydu.• Alevi-Bektaşi şiir geleneğini sürdürmeye

çalışan Mahzuni, yalın bir Türkçeyle yaşadığı dönemin sorunlarını işledi.

• Birçok siyasî kovuşturma geçirdi.• Deyişleri birçok yabancı ülkede de okundu;

şiirleri plağa ve kasete alındı.26

ÂŞIK ŞEREF TAŞLIOVA (1938 - ….)

• 1938'de Kars’a bağlı Çıldır ilçesinin Gülyüzü köyünde dünyaya geldi.

• Yurt İçinde ve yurt dışında düzenlenen birçok festival, program ve organizasyona katıldı.

• UNESCO’nun 1988'de hazırladığı Dünya Sanat Dizisi’nde, Türkiye’deki âşıklık geleneğini temsil etme görevi Şeref Taşlıova’ya verildi.

27

• Şiirleri ve çeşitli konularda kaleme aldığı yazıları, edebiyat tarihimizde önemli yere sahip dergilerle, çeşitli ansiklopedi ve antolojilerde neşredildi.

• Şiirlerinde «aşk, hasret, tabiat ve sosyal konular»ı işlemiştir.

Eserleri:

• Kültür Bakanlığı tarafından “Gönül Bahçesi” isimli bir şiir kitabı 1990 yılında yayımlandı.

Şiir: Ben Bir Şeyda Bülbül, Güzel Görünür, Gönül Bahçesi28

ÂŞIK MURAT ÇOBANOĞLU (1940-2005)

• Sanatçı, 1940'ta Kars’ın Arpaçay ilçesinin Koçköyü beldesinde dünyaya geldi.

• 1966 yılından başlayarak sürekli olarak Konya Âşıklar Bayramına katıldı.

• Artvin, Konya, Erzurum ve Mut’ta yapılan yarışmalarda dereceler aldı.

• Özellikle atışma dalında başarı gösterdi.

29

• Saza egemenliği, ulusal duygularının güçlülüğü ve kendine özgü sesiyle ilgi çekti.

• Âşıklık geleneğinin bir parçası olan türkülü hikâyeler anlatma konusunda da başarılı örnekler veren Çobanoğlu, kendi türkülerinin yanı sıra usta malı türküleri de genç kuşaklara aktardı.

30

• Eserleri:

Şiir: Cumhuriyet Destanı, Öğretmen, Dertli Bülbül, Neyine Güvenemem Yalan Dünyanın, Yaradan

31

ÂŞIK FEYMANİ (1942 - …)

• Şiirlerinde tasavvufi deyişlere yer veren ozan, atışma alanında büyük başarı göstermiştir.

• Çukurovalı âşıklar arasında büyük saygınlığı vardır.

32

• Eserleri:

Şiir:

• Ahu Gözlüm, • Barışmam, • Anadolu’m, • Mevlana, • Elveda, • Bugün Bayramdır

33

ABDURRAHİM KARAKOÇ (1932 - 2012)

• Saz çalmaz; ama şiirlerini halk şiiri gelenekleri doğrultusunda yazmıştır.

• Politik taşlamalarıyla tanınmıştır.

• “Mihriban” adlı şiiriyle geniş kesimler tarafından sevilmiştir.

34

• Eserleri:

Şiir:

• Hasan’a Mektuplar, • Haber Bülteni, • Kan Yazısı, • Vur Emri, • Beşinci Mevsim vs.

35

36

37

38

Ebubekir Eroğlu (1950 - )• Orta öğrenimini Malatya’da tamamladı. İstanbul Üniversitesi

Hukuk Fakültesini bitirdi. Yükseköğrenimini yaparken bir süre çalıştığı Kamu kurumlarında, yıllarca müfettiş ve müşavir olarak görev yaptı.

• İlk şiiri Yeni Adım dergisinde çıktı, Diriliş dergisinde yayımladığı şiirlerle adını duyurdu. Şiir ve yazıları Çoğunlukla Diriliş, Edebiyat, Yönelişler, Gergedan, Kitaplık dergilerinde yayımlandı. İlk kitabı, Kuşluk Saatleri 1974 yılında çıktı. Yönelişler dergisinin kurucularından biri olarak yönetimini üstlendi. Zaman gazetesindeki Açık Sayfalar adlı sütununda düzenli olarak haftalık denemeler yazdı. Ayrıca Yeni Devir ve Yeni Şafak gazetelerinde de her hafta yazılar yayımladı.

• Kayıpların Şarkısı eserleri ile 1985 yılında şiir dalında, Modern Türk Şiirinin Doğası adlı eseriyle de 1994 yılında deneme dalında Türkiye Yazarlar Birliği ödülü kazandı.

• Hakkında Sonbahar ve Yedi İklim dergileri özel dosyalar hazırladı.

•   39

• Eserleri:• Şiir: Kuşluk Saatleri, Kayıpların Şarkısı,

Yirmidört Şiir, Şahitsiz Vakitler, Berzah, Sınır Taşı, Sesli Harfler

• Deneme-İnceleme: Sezai Karakoç’un Şiiri, Yenileme Bilinci, Sevap Defteri, Modern Türk Şiirinin Doğası, Sabit ve Değişken, Muğlak Ölçekli Harita, Kelimeler Çınladıkça, Hayat Mükemmel Değil, Salınımlar, Çalkantı ve Dalga, Geçmişin İçindeki Geçmiş

40

ESERLERİ• Şiir :• Karşılığını Bulamamış Sorular (1981) • Sokak Prensesi (1990) • Sırat Şiirleri (1991) • Eskiden Terzi (1995) • Kırk Şiir ve Bir (1997) • Karton Valiz (1999) • Hafıza ("Hafız" adı altında, 1999) • Ölüm Bir Skandal (2000) • Toplu Şiirleri: Nar (1.cilt, 2000) • Toplu Şiirleri: Hafız ve Semender (2. cilt, 2002) • Keder Gibi Ödünç (2005) • Üzgün Kediler Gazeli (2007) • Deneme :• Haziran, Tekrar (2000) • Üvey Sokak (2005)

41

HÜSEYİN ATLANSOY (1962- …)• 1962 Mihalıççık, Eskişehir doğumlu. İlk, orta ve lise

öğrenimini Eskişehir’de tamamladı. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Bölümü mezunu. Kırıkkale Üniversitesi’nde Yüksek Lisans yaptı. Şiirlerini “Diriliş, Yönelişler, Yedi İklim, Bürde, Kayıtlar, İpek Dili, Dergâh, Kaşgar ve Hece” dergilerinde yayımladı. Felsefe grubu öğretmenliği yapıyor.

• Kitapları: İntihar İlacı (Bürde Yayınevi,1991); Balkon Çıkmazında Efendilik Tarihi (Yediiklim Yayınevi, 1987) Şehir Konuşmaları (Yazı Yayınevi, 1990); İlk Sözler, (Kaknüs Yayınları, 1998); Kaçak Yolcu (Kaknüs Yayınları 1998); Karşılama Töreni (Hece Yayınları, 2005). 1990 Yazarlar Birliği Şiir Ödülü.

42

ASAF HALET ÇELEBİ (1907- 1958

• İstanbul'da doğdu. Galatasaray Lisesi’nde 8 yıl eğitim gördü. Babasından Fransızca ve Farsça, Mevlevi Şeyhi Ahmet Remzi Dede (Akyürek) ile Rauf Yekta Bey’den musiki ve nota dersleri aldı. Kısa bir süre kaldığı Fransa'dan dönüşünde üç yıl Sanayi-i Nefise Mektebi’nde öğrenim gördü. Adliye Meslek Mektebi’nden mezun oldu.

• Gençlik yıllarında divan edebiyatından etkilendi. Gazeller ve rubailer yazdı. 1937'den sonra serbest ölçü kullanmaya ve Batı şiirinin tekniklerine yönelmeye başladı. Yeni şiir akımının önde gelen dergilerinden Ses, Hamle, Sokak, Servet-i Fünun-Uyanış'ta ve Gün gazetesinde 1938-1941 yılları arasında ilk şiirleri yayınlandı. Bu şiirlerinde ergenlik çağına ait duygular, çocukluk, masallar ve tekerlemelerin gerçeküstü dünyası gibi temaları kullandı.

Şiir Kitapları:He(1942) Laleler(1943) Lâmelif (1945) Om Mani Padme Hum (1953)

43

• “Benim Gözümle Şiir Davası” (1954) adlı altı makalede poetikasını açıkladı. Ses, imge, anlam ve düşünce olarak kültürler arası ve metinler arası bir nitelik taşıyan şiirleriyle Asaf Halet, Türk şiirinde “modern gelenekçi” tavrın temsilcisi oldu.

• Şiirlerinin yanı sıra eski edebiyat ile ilgili çalışmalarıyla da tanınan Çelebi, Hint ve Fars Edebiyatları üzerine yaptığı çalışmaları dergilerde ve kitaplarda yayınladı.

44

Sedat Umran ( 1926- 2013)• İstanbulda doğdu. İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Alman Dili ve Edebiyatı bölümünü bitirdi. • Çeşitli kuruluşlarda mütercimlik yaptı. 1974'de İzmit Sümerbank Boru

Fabrikası mütercimi iken emekli oldu.

• ESERLERİ: ilk şiir kitabı Meş'aleler kendi yayını olarak 1949'da çıktı. İkinci kitabı Leke 1979 yılında Soyut dergisi yayınları arasında yayımlandı. Umran, edebiyat dünyasında trajik ben'in ızdırabını ve eşyanın içdünyasını yansıtan bu kitabı ile tanındı. Sevgi şiirlerinden oluşan “Gittin Taş Atarak Denizlerime “isimli şiir kitabı ise 1990'da Akabe yayınevi tarafından basıldı. Şair son yirmi yıldır değişik dergilerde yer alan şiirlerini Kara Işıldak adı altında topladı.

• Umran'ın şiirindeki son merhaleyi yansıtan 100 mısralık 25 dörtlüğü ise Kış Dörtlükleri üstbaşlığını taşımakta olup bu şiiri Türk Edebiyatı dergisinde yayımlanmıştır. Umran'ın Almanca'dan yaptığı çok sayıda çevirisi de bulunmaktadır.

45