disiplina pozitive në klasa gjithëpërfshirëse,...

Disiplina pozitive n klasa gjithprfshirse, msimdashse 1

Prmbajtja

Vshtrim i prgjithshm .............................................................................................. 1

Sfida jon .......................................................................................................................... 1

far sht klasa gjithprfshirse, msimdashse? ...................................... 2

Prse sht i nevojshm ky dokument? .................................................................... 4

far do t msoni prej tij? ........................................................................................ 5

Ndshkimi n raport me disiplinn, kuptimi ....................................................... 7

Kuptimi i ndshkimit ..................................................................................................... 10

Kuptimi i disiplins ........................................................................................................20

Disiplina pozitive n klas ..........................................................................................25

Shmangia e dilems s disiplins............................................................................... 31

Ndrtimi i raporteve pozitive msues - nxns .............................................33

Baza e marrdhnieve msues nxns .................................................................33

Prse fmijt sillen ashtu si din ...........................................................................34

Prse fmijt sillen jo mir ........................................................................................37

Si t informoheni rreth nxnsve tuaj ...................................................................42

T kuptojm kontekstin e jets q bjn nxnsit tuaj ..................................45

Si t msoni rreth familjeve t nxnsve tuaj .....................................................54

Komunikimi prind msues .........................................................................................57

Strategji inkurajimi ..................................................................................................... 61

Krijimi i nj mjedisi pozitiv q nxit t msuarit ............................................63

Krijimi i nj mjedisi t prshtatshm msimor .....................................................64

Zhvillimi i rutinave n klas .......................................................................................68

Prpilimi i rregullave t klass me nxnsit dhe prindrit ................................69

Standarde pr sjelljen dhe drejtimin e mir ........................................................74

Dhnia e kurajs pozitive ...........................................................................................79

Impenjimi me nxnsit problematik ...................................................................83

Prmirsimi i efektivitetit t teknikave t disiplins pozitive ........................83

Sugjerime pr nj disiplin pozitive ........................................................................84

Sugjerime pr msimdhnien pozitive n klas ....................................................88

Marrja e masave t duhura, pozitive dhe negative .............................................90

Prdorni me kujdes Veimin ...................................................................................92

Zgjidhja e konfliktit ...................................................................................................94

Msimdhnia n prshtatje me moshn dhe disiplina pozitive .........................97

Ndihma ndaj fmijve me nevoja t veanta ...................................................... 101

Lexime t rekomanduara ........................................................................................ 107


Vshtrim i prgjithshm

SFIDA JON

Fmijt vijn n jet t pafuqishm dhe t paaft; ata smund t zhvillohen

vet, pa ndihmn ton. Si msues, puna jon sht ti edukojm e ti msojm

se si t ajn n jet. Kjo nuk sht nj detyr e leht. Disa her, klasat

tona jan vende q ngacmojn krshrin, ato na ofrojn ne dhe nxnsve

gaz dhe hare. Her t tjera, ne mund t ndihemi t tendosur dhe dyshojm

n aftsit tona pr t kryer detyrn ton. Ka raste kur puna jon nuk na

duket aspak interesante, por puna e msuesit sht dhe nj pun me rndsi,

q si rastis kujtdo ta ushtroj.

Ne e dim se sa e lodhshme sht t japsh msim. Ne e dim, gjithashtu,

se sa shum kujdes tregoni ju pr nxnsit tuaj. Por fmijt nuk lindin t

msuar. Ndryshe nga nj prind, msuesi sht prgjegjs pr shum fmij

njherazi, ku secili sht unik. Gjithashtu, ata nuk sillen gjithnj si do t

donit ju. Juve ju duket sikur sapo e keni gjetur zgjidhjen se si t

funksionoj njra klas, kur ata largohen dhe zvendsohen nga fytyra t

reja, me nj varg emocionesh dhe sfidash t reja.

T gjith msuesit do tiu uronin nxnsve t tyre m t mirn dhe do t

bnin mos q tu ngjallnin besimin n vetvete dhe krijimin e nj mendimi t

mir pr vetveten. Por kur ata nuk ju dgjojn, nuk pranojn t bjn ashtu

si u thoni, ju sfidojn apo injorojn, ather ju mund t mrziteni shpejt dhe

t demoralizoheni. N qoft se ju ndodh dika e till ose, m mir, para se

tju ndodh nj gj e till, drejtojuni ktij teksti pr ndihm. Ai do tju

tregoj rrugt se si ta trajtoni pozitivisht kt sfid dhe n mnyr

proaktive, duke e parandaluar nj sjellje jo t mir para se ajo t shfaqet,

duke vepruar me efektshmri ndaj sfidave t papritura dhe duke i

inkurajuar nxnsit tuaj t dgjojn dhe t bashkpunojn n nj klas

gjithprfshirse, msimdashse. Instrumentet pozitive t disciplines, t

cilat po jua shpalosim ktu, jan alternativa konkrete ndaj praktikave t

tilla ndshkuese, si rrahja me shkop, pllmba n prapanic, pickimi,

krcnimi, lutja, marrja me t mir, grthitja, urdhrimi, nxjerrja e emrit,

puna e detyruar dhe shum e shum veprime t tjera poshtruese.

2 Disiplina pozitive n klasa gjithprfshirse, msimdashse

FAR SHT KLASA GJITHPRFSHIRSE, MSIMDASHSE?

Sapo hyjm n klas, ne shohim fytyrat e nxnsve q msojm. Por sduhet t

harrojm se kta fmij sjan t vetmit ata q duhej t ishin n at klas. Ka t

tjer q nuk jan prfshir, sepse se kan mundsin ta ndjekin shkolln. Ka

dhe t tjer, q fizikisht jan aty, por mund t mendojn se ai vend nuk sht

pr ta, mund t mos marrin pjes realisht n klas apo mund t mos sillen mir.

Nj klas gjithprfshirse, msimdashse (KGJM) i mirpret, edukon

dhe arsimon t gjith fmijt, pavarsisht nga gjinia, karakteristikat e tyre

fizike, intelektuale, sociale, emocionale, linguistike a ndonj tjetr. Ata

mund t jen nxns t talentuar ose fmij me paaftsi fizike apo n t

msuar. Ata mund t jen fmij q rrijn rrugve apo q punojn, fmij t

etnive t largta apo nomade, fmij q u prkasin minoriteteve gjuhsore,

etnike apo kulturore, fmij t prekur nga AIDS-i ose fmij q vijn nga

zona apo grupe t margjinalizuara.1

Nj KGJM sht, pra, nj klas ku

msuesi kupton vlern e t qenit ndryshe dhe ndrmerr hapa t tilla q t

gjitha vajzat dhe djemt t vijn n shkoll.2

Por thithja e nxnsve n klasat tona sht vetm gjysma e puns. Gjysma

tjetr sht se si t plotsohen t gjitha nevojat e tyre msimore dhe

kulturore, n mnyr q ata t qndrojn n klas. T gjitha klasat jan t

ndryshme nga njra tjetra pr nga nxnsit q msojm dhe mnyra se si

ata msojn. Ne duhet t marrim n konsiderat t gjitha nevojat q kan

fmijt pr t msuar, si t arrijn rezultatet m t mira dhe se si ne, si

msues, mund t ndrtojm raporte pozitive me secilin fmij, n mnyr q

ata t duan t msojn nga ne sa m aktivisht. Po kaq e rndsishme sht se

si t gjejm rrugn q t gjith fmijt t duan t msojn s bashku.

Fmijt sillen dhe msojn n mnyra t ndryshme pr shkak t faktorve

t trashgimis, mjedisit ku rrojn ose nevojave t tyre personale apo

psikologjike.3

Shpesh, kur nj fmije nuk i plotsohen nevojat e tij, si sht

1

UNESCO. T pranojm diversitetin: Manual pr krijimin e mjedisive

gjithprfshirse e msimdashse. Bangkok, 2004.

2

UNESCO. Broshura 3: Thithja e t gjith nxnsve n shkoll dhe msim: T

pranojm diversitetin: Manual pr krijimin e mjediseve gjithprfshirse e

msimdashse. Bangkok, 2004.

3

UNESCO. Broshura 4: T krijojm mjedise gjithprfshirse e msimdashse. T

pranojm diversitetin: Manual pr krijimin e mjediseve gjithprfshirse e

msimdashse. Bangkok, 2004.


nevoja pr ti kushtuar vmendje, ai mund t mos sillet mir. Prandaj, ne

duhet t kuptojm shkaqet e sjelljes s nj fmij, n mnyr q t mundemi

t parandalojm rastet e sjelljeve jo t mira dhe t shfrytzojm nj mori

mjetesh t ndryshme pr ta drejtuar sjelljen e tij n rrug t drejt. Vetm

ather klasat mund t shndrrohen n vende gjithprfshirse, mikpritse

e t gzueshme, ku fmijt t mund t msojn, ku sjelljet jo t mira t

ndeshen rrall. Kshtu ne do t kemi m shum koh t merremi me

msimdhnien dhe t msuarit e nxnsve tan.

N fillim, kjo ide mund t duket e frikshme. Shum prej jush mund t

punojn n klasa me shum nxns apo me nxns t moshave t ndryshme dhe

mund t habiten: Si mund t jap lnd t ndryshme e t zbatoj metoda

disiplinuese q ti prshtaten do fmije, kur n klas kam 80 veta?. N fakt,

shqetsimi q na shkakton kjo situat dhe paaftsia jon pr ta zgjidhur at,

mund t na shtyj ta humbim durimin me nxnsit dhe t prdorim forma t

ndryshme t ndshkimit pr t ndaluar sjelljen e keqe, si, p.sh., ndshkimin

fizik ose format e poshtrimit t ndshkimit emocional. N zemrim e sipr, ne

shpesh harrojm se fmijt e kan nj arsye prse sillen keq. Disa prej ktyre

arsyeve mund t jen personale, t tjerat mund t vijn nga edukata q kan

marr, si, p.sh., kur ata mrziten nga msimi apo nga leksionet e gjata. Arsye t

tjera mund t vijn nga faktor t jashtm, q kan lidhje me familjen dhe

komunitetin, t cilat e mundojn dhe e dshprojn fmijn. Pr m tepr, n

disa raste, e sidomos ndr msuesit e rinj, nj incident mund t interpretohet

si nj problem disipline, kur ai nuk sht i till, p. sh., kur pyetja e nj fmije

sht si nj sfid q i bhet autoritetit dhe njohurive tona, por q mund t

ket lidhje me vshtirsin e nxnsit pr t formuluar si duhet pyetjen dhe

me takt. Ky keqidentifikim apo keqkuptim shpesh krijon zemrim te nxnsit,

duke hapur nj telash t vrtet disipline.4

Sidoqoft, ekziston nj prirje e prgjithshme pr ti rn shkurt, duke

marr masa ndshkimi t rrepta, por t panevojshme, pr t ndaluar sjelljen

jo t mir t fmijs. Por fatmirsisht, sjellja jo e mir dhe ndshkimi mund

t shmangen, kur ju krijoni nj mjedis msimdhnieje t organizuar mire, ku

nxnsit tregojn interes dhe marrin pjes aktive n msim.

Objektivi i nj klase gjithprfshirse e msimdashse sht aktivizimi i

nxnsve. Ata nxns q marrin pjes aktivisht dhe me dshir n procesin

4

Kur t krkojm disiplin! Telekonferenca. http://www.educationworld.com/

a_issues/chat/chat020.shtml [mbajtur n internet m 10/4/2005].

http://www.educationworld.com


msimor, shfaqin m pak probleme disiplinore.5

Atyre u plqen t vijn n klas dhe jan gati t bjn gjithka pr t

ndjekur msimin.

PRSE SHT I NEVOJSHM KY DOKUMENT?

Qllimi i ktij dokumenti sht tju ndihmoj t arrini objektivin tuaj. Ju

mund t jeni nj msues me prvoj, i cili krkon t zbatoj praktika t nj

disipline pozitive, por q ka nevoj pr drejtim. Ju mund t jeni nj student i

caktuar t bni praktik msimore n nj institucion pr t msuar se si t

edukohet drejt sjellja e nxnsve. Ju mund t jeni nj trajnues pr

msuesit, i cili jep udhzime mbi disiplinn pozitive n kuadrin e programeve

trajnuese pr msues para fillimit dhe gjat karriers s tyre. Ky dokument

u vlen sidomos atyre q punojn n shkoll e q kan nisur t krijojn

mjedise msimdashse e t fokusuara te fmija. N shum vende, shkolla t

tilla i quajn Shkolla mikpritse pr fmijt, q udhhiqen nga parimet

baz t gjithprfshirjes s fmijve dhe parandalimit t dhuns ndaj tyre.

Por pr tia arritur ktij objektivi lipset t prmirsohen disa teknika.

Disa prej jush mund t punojn n klasa t mdha me shum nxns. Nj

klas sht e madhe ather kur ju duket juve e till. Zakonisht nj klas

e madhe konsiderohet ajo me mbi 50 nxns. Msuesve q japin msim n nj

klas me 25 ose m pak nxns, nj klas me 36 nxns mund tu duket e

madhe dhe rraskapitse. Mjetet dhe burimet e cituara n kt dokument

do tju ndihmojn t punoni me efektivitet me nxnsit, pavarsisht nga

numri i tyre n klas, dhe me sa m pak telashe t jet e mundur.

Mbi t gjitha, instrumentet e prmendura n kt dokument do t jen t

vlefshme pr t gjith ata t cilt punojn me reforma t hartuara nga

Ministria e Arsimit dhe, veanrisht, n ato vende ku kto reforma jan

drejtuar apo po drejtohen kundr prdorimit t ndshkimit fizik. N

mbshtetje t ktyre politikave, kan dal mjaft botime q nxisin ndalimin e

ndshkimit fizik dhe mbrojtjen e t drejtave t fmijve pr nj shkollim

baz cilsor n nj mjedis t sigurt, t shndetshm dhe gjithprfshirs,

si theksohet dhe n Konventn e Kombeve t Bashkuara mbi t Drejtat e

Fmijs (KDF). Fatkeqsisht, mjaft msues kan mundsi shum t kufizuara

5

Mes dy zjarreve: Nj perspektiv e disiplins n shkolln e mesme. http://

people.uncw.edu/fischettij/david.htm [nga interneti m 10/6/2005].

http://people.uncw.edu/fischettij/david.htmhttp://people.uncw.edu/fischettij/david.htm


pr t shfrytzuar burime t tilla, ku msohet se si t disiplinohen

pozitivisht fmijt, se si t eliminohet dhuna ndaj tyre n shkolla dhe n

klasa. Pr ata q jan t prfshir n kt proces, msues t rinj dhe

instruktort e tyre apo pr ata q thjesht duan t heqin dor nga ndshkimi

fizik, ky dokument sht nj mjet i dobishm, q i ndihmon t msojn e t

zbatojn n klas disiplinn pozitive.

FAR DO T MSONI?

Prvoja ka treguar se nj ndr shqetsimet e msuesve sht paaftsia e

tyre pr t edukuar sjelljen e nxnsve.6

Ktu ska gj pr tu habitur.

Ndonse jan br mjaft sugjerime, nuk ekziston ndonj formul magjike q

tu pajis automatikisht me shprehit q ju nevojiten pr t plotsuar kt

detyr t rndsishme. Krkohet koh q kto shprehi t msohen dhe t

prmirsohen. Por, do msues e di se shprehit dhe strategjit e mira jan

prcaktuese n dallimin e nj klase t qet nga nj klas n kaos. Msuesit

n KGJM t organizuara mir, ku t gjith fmijt msojn aktivisht dhe

ndjekin me prpikmri rregullat dhe rutinat e vendosura, shpenzojn m pak

koh pr mbajtjen e disiplins dhe m shum koh pr msimdhnie.

Ky dokument ka pes seksione. do seksion prmban instrumente, q ju

mund ti shfrytzoni pr t krijuar nj mjedis msimor aktiv e pozitiv pr

nxnsit tuaj, ku n vend q t reagoni negativisht ndaj sjelljeve t tyre, ju i

edukoni ata me efektivitet. Kto instrumente msuesit dhe specialistt i

kan zhvilluar, duke u mbshtetur n prvojn e tyre; ato jan prdorur me

sukses n kontekste aktuale msimdhnieje si me nxns t rinj, ashtu dhe

me m t rritur. Pr m shum informacion ju mund t shikoni dhe referimet

q jan cituar n kt dokument. Ato jan burime t shklqyera idesh,

prandaj ne e kemi muar ti prfshijm ktu.

N kt seksion, ju keni msuar mbi sfidat q dalin n procesin e

msimdhnies, se sht nj klas gjithprfshirse e msimdashse dhe

cili sht objektivi i saj. N seksionet n vijim, ju do t eksploroni procesin e

disiplinimit pozitiv. Ky proces prbhet nga katr elemente thelbsore, ku

secili sht nj tem e nj seksioni t veant t ktij dokumenti.

6

Drejtimi n klas, edukimi i sjelljes te nxnsi, udhzime mbi lavdrimin efektiv dhe

disa gjra q duhen ditur rreth anglishtes pr folsa n gjuh t huaja dhe shtje

t tjera. http://www.adprima.com/managing.htm [updated April 3, 2005] [accessed

online on 10/5/2005].

http://www.adprima.com/managing.htm


(a) T kuptuarit e dallimit mes ndshkimit dhe disiplins. N kt seksion

ju do t msoni mbi kuptimet e vrteta t ndshkimit dhe

disiplins, natyrn dhe pasojat e ndshkimit fizik, si dhe fuqin e

disiplins pozitive.

(b) Nj marrdhnie pozitive dhe mbshtetse mes msuesit dhe

nxnsit, q bazohet te t kuptuarit dhe t mirkuptuarit. N kt

seksion ju do t msoni pse nxnsit sillen si din dhe pse ata mund

t sillen dhe keq. Ju do t msoni pr nxnsit, duke u nisur nga

kndvshtrimi i tyre, se si mund t ndikoj konteksti nga ku vijn mbi

sjelljen e tyre dhe prshtypjen q ju keni pr ta, si dhe mbi rndsin

q ka prfshirja e do familjeje n edukimin e sjelljes s fmijs s

vet. Ju do t msoni, gjithashtu, disa strategji t rndsishme

inkurajimi.

(c) Krijimi i nj mjedisi msimor pozitiv dhe mbshtets pr nxnsit dhe

vet ju. Sjelljet korrekte mund t zhvillohen vetm n mjedise

msimore t organizuara dhe drejtuara mir. N kt seksion ju do t

msoni pr menaxhimin e mjedisit fizik t klass tuaj, q ai t jet sa

m komod pr msimin dhe t nxis sjellje t mira, edhe sikur klasa

juaj t ket shum nxns. Ju do t msoni pr rndsin e vendosjes

s rutinave dhe standardeve t sjelljes dhe se si t prfshihen

prindrit n edukimin e sjelljes s fmijve t tyre. Duke qen nj

shembull i rndsishm pr studentt, ju do t msoni se sht stili i

drejtimit dhe si ta prmirsoni at, si dhe rrugt pr nj stimulim

pozitiv t nxnsve.

(d) Njohja e rrugve konstruktive pr t ndaluar sjelljet e kqia, si dhe

pr ti parandaluar ato. T gjith fmijt sillen ndonjher jo mir.

Testimi i hapave q hedhin pr ta sht pjes e rndsishme e

zhvillimit t vetkontrollit. N seksionin e fundit t dokumentit, ju do

t msoni nj larmi rrugsh se si ti trajtoni sjelljet sfiduese, rrugt e

parandalimit t tyre dhe mnyrat e zgjidhjes s konflikteve. Ju do t

msoni, gjithashtu, disa teknika t disiplins pozitive n prshtatje me

mosha t caktuara, si dhe ato pr fmij q kan nevoja t veanta.


far do t msoni:

E kaluara dhe e tashmja e fmijve

sht ndshkimi

Rreziqet e ndshkimit fizik

sht disiplina

Disiplina pozitive: sht ajo dhe si funksionon

E KALUARA DHE E TASHMJA E FMIJVE

E kaluara

Fmijve sot u plqen luksi, sillen keq, prmojn autoritetin, nuk tregojn

respekt pr t moshuarit dhe u plqen t merren me llafe n vend q t

msojn. Fmijt jan shndrruar n tiran, jo shrbtor t familjes s

tyre. Ata nuk ngrihen m kur hyn n dhom m i madhi. Ata kundrshtojn

prindrit, ulen mbi bang dhe han mblsira, rrin me kmbt mbledhur dhe

tiranizojn msuesit.

Kjo deklarat sht br nga Sokrati, nj filozof athinas, i cili jetoi nga

469 399 p.e.s.7

A mendoni se ka ndryshuar ndonj gj?

Ndshkimi n raport me

disiplinn, kuptimi

7

Drejtimi i ors s msimit. http://www.temple.edu/CETP/temple_teach/cm-

intro.html [nga interneti m 10/20/2005].

http://www.temple.edu/CETP/temple_teach/cm-intro.htmlhttp://www.temple.edu/CETP/temple_teach/cm-intro.htmlhttp://www.temple.edu/CETP/temple_teach/cm-intro.html


E tashmja: Rasti i Ramonit8

Un nuk dua t shkoj n at klas! Nuk dua t bj si thua ti!

Un, madje, sduhet t shkoj n at klas, sepse mamaja m thot se

duhet t ndjek nj shkoll t veant. Thon se un jam me aftsi t

kufizuara, se kam ADHD. (ADHD sht Munges prqndrimi.)

Ai lshohet me vrap posht korridorit, duke u prplasur me fmijt e

tjer dhe msuesit, vjen n mngjes n mes t klass, duke deklaruar se

far ska ndrmend t bj dhe irret e hidhet npr klas sa her q i

hipn n kok. Shokt e klass i quan klubi i budallenjve dhe betohet

se disa nxns t klass s gjasht bjn veprime q vesht e mia mi

kan dgjuar vetm n klasn e tret t shkolls s mesme.

Ky sht Ramoni, nxns n klasn time. Sjellja e tij m ngre nervat.

Skam si t mos e urrej por, mbi t gjitha, ai m lodh shum, pafuqia ime

dhe sistemi Pr shkak t atij fmije at dit un ika nga shkolla me

lot n sy, me humor t prishur.

Si do t kishit vepruar ju?

Rasti i Ramonit, ndonse nj rast ekstrem, nuk sht i vetm. Thuajse t

gjith ne kemi patur nxns t cilt, n nj mnyr apo n nj tjetr, kan

sfiduar autoritetin ton ose na kan prishur orn e msimit dhe kan

shqetsuar nxnsit e tjer. Ramoni ka nevoj urgjente pr tu disiplinuar,

por cilat jan mundsit?

Reflektim: Si e keni disiplinuar ju veten?

Pa mendojeni veten kur keni qen n shkolln fillore. Kur ju apo ndonj shoku

i klass sillej si Ramoni, far metodash disiplinore prdornin msuesit tuaj?

Shkruajini kto metoda n tabeln e mposhtme. Pastaj prshkruani se cili

ishte mendimi juaj pr kto metoda dhe sa gjat mendonit se do t zgjaste

8

Ky rast studimor sht prshtatur nga ditari i Ellen Berg-ut, nj msues i arteve t

gjuhs n shkolln e mesme Turner, Shn Luis, Misuri, SHBA. http://

www.middleweb.com/msdiaries01/MSDiaryEllenB6.html [marr nga interneti m 10/

6/2005].

http://www.middleweb.com/msdiaries01/MSDiaryEllenB6.htmlhttp://www.middleweb.com/msdiaries01/MSDiaryEllenB6.html


efekti i tyre. Si mendoni ju, si e ndjente veten fmija? A keni par apo

dalluar ndonj ndryshim t qndrueshm n sjelljen e tij?

M tej, pyeteni veten: Po t kisha nj nxns si Ramoni, far do t bja

dhe prse? A mendoni se puna juaj do t kishte efekt afatgjat n sjelljen e

tij? Shkruani se far mendoni pr kto. A jan metodat tuaja t ngjashme

me ato t msuesve t tjer?

N shum vende dhe shkolla Ramoni do t ishte ndshkuar fizikisht pr

sjelljet e tija jo t mira, do t ishte rrahur me shkop ose me ndonj objekt

tjetr. far metode do t kishin prdorur msuesit tuaj? far metode do

t kishit prdorur ju?

Gjat plotsimit t tabels s msiprme, sdo t habiteshim po qe se te

kolona Prse u prdor kjo metod ju do t ishit prgjigjur: T ndshkohet

fmija pr sjellje jo t mir ose ti jepet fund sjelljes s tij jo t mir.

Metod

disiplinore

Prse u prdor

kjo metod?

A ishte metoda

gjithnj efektive,

sidomos afatgjat?

Si ndjehej fmija?

Veprimet

e msuesit

tuaj

Veprimet

tuaja


Edhe te kolona e fundit A ishte metoda efektive, sidomos afatgjat?,

shum prej jush, po ta kishit menduar gjer e gjat, ndoshta do t ishit

prgjigjur: Jo. Hert a von, i njjti fmij do t sillet prsri jo mir,

shpesh n t njjtn mnyr. Prse? Prgjigjen e jep dallimi q duhet br

mes ndshkimit dhe disiplins.

KUPTIMI I NDSHKIMIT

Ndshkimi sht nj veprim (dnim) q merret ndaj nj personi, i cili ka

shkelur nj rregull apo shfaq nj sjellje jo t mir. Ndshkimi synon t

kontrolloj sjelljen prmes mjeteve negative. Dy jan llojet e ndshkimeve

q prdoren kundr fmijve:

1. Ndshkim q bhet prmes qortimeve dhe mosaprovimeve verbale

negative; ky tip ndshkimi njihet si disiplina negative.

2. Ndshkim q bhet duke shkaktuar dhembje emocionale apo fizike, si

n rastin e ndshkimit fizik.

Fatkeqsisht, t dyja kto forma ndshkimi prqendrohen te sjellja jo e

mir dhe efekti i tyre mund t jet i vogl ose nul, duke mos e ndihmuar

fmijn q t sillet m mir n t ardhmen. Prve ksaj, fmija mson se i

rrituri sht superior, se ushtrimi i forcs qoft ai verbal, fizik apo

emocional sht i pranueshm, veanrisht mbi m t vegjlit dhe personat

m t dobt. Ky msim mund t oj n incidente znkash dhe dhune n

shkoll, ku m t rriturit sundojn mbi t vegjlit dhe i detyrojn ata tu

japin para, ushqime, detyrat ose gjra t tjera me vler.

Prve ksaj, n vend q ta pajis fmijn me aftsin e vetkontrollit,

nj ndshkim i till e bn at inati, e fyen dhe e frikson. Ai i shkakton,

gjithashtu, ndjenjn e turpit, fajit, ankthit, agresivitet t lart, munges

pavarsie dhe munges kujdesi ndaj t tjerve, duke u hapur kshtu telashe

msuesve, kujdestarve dhe fmijve t tjer.9

9

Drejtim dhe disiplin pozitive. http://www.ces.ncsu.edu/depts/fcs/smp9/

parent_education/guidance_discipline.htm [marr nga interneti m 10/10/2005].

http://www.ces.ncsu.edu/depts/fcs/smp9


Ndshkimi verbal dhe trajtimi i inatit

Disiplina negative sht nj form ndshkimi, q mendohet se kontrollon

sjelljen e nxnsit, por shpesh ajo konsiston vetm n urdhra ose deklarata

t shkurtra verbale dhe nuk jep nj dnim t plot e t ashpr, si jan

rrahja apo poshtrimi i rnd. Msuesit q nuk prdorin ndshkimin fizik, n

vend t tij mund t aplikojn metodn e disiplins negative. Por edhe kjo,

njlloj si ndshkimi fizik, mund t shkaktoj zemrimin dhe agresivitetin apo

ndjenjn e inferioritetit te fmija. Strategjit negative prmbajn:

Urdhra Ulu dhe rri urt!, Shkruaj 100 her: Un sdo t humbas

kohn me ty..

Deklarata ndaluese - Mos e bj m kt!.

Deklarata shprthyese zemrimi I ke hapur nj telash vetes q ti se

kupton..

Deklarat kritikuese Vetm kshtu di t veprosh ti!.

Deklarat krcnuese Po spushove, do t oj te Drejtori!.

Deklarat tallse A do msosh ndonjher t shkruash mir?.

Shpesh, ne i prdorim kto strategji negative, si dhe ndshkimin fizik, kur

zemrohemi apo zhgnjehemi. Por ekzistojn nj larmi mnyrash pozitive pr

t shmangur zemrimin dhe zhgnjimin. Disa prej msuesve u thon nxnsve

t tyre se Kam nevoj pr pak qetsi, tani jam ca i nervozuar.. T tjer

qetsohen duke numruar deri n dhjet ose duke u larguar pr disa minuta

nga klasa. Disa msues ua shprehin ndjenjat e tyre nxnsve, q ata ta

kuptojn se far i mrzit. Kshtu fmijt msojn se far nuk duhet t

bjn dhe prse. Ata do t donin ta prsrisnin gabimin, por ata jan t

prgjegjshm pr veprimet e tyre dhe e din se do tu duhet t durojn

pasojat. Cila metod do t ishte m e mira pr ju?


Veprimtari: Mos Sa negativ jam un?

Shum prej nesh u japim natyrshm nxnsve urdhra mos, si form e

disiplins negative: Mos fol gjat ors s msimit. Mos lviz nga banga.. Ne

mbase se kuptojm se sa shpesh i japim kto komanda; ato dalin natyrshm,

por nxnsit e din. Nse doni t zbuloni se sa shpesh jepni urdhra mos,

zgjidhni nj nxns t klass (ose krkojini ndihm kujdestarit t klass)

dhe jepini atij nj kuti me gur apo guacka t vogla, dhe nj qese prej cohe

apo plastike. Krkojini nxnsit tju dgjoj pr nj jav rresht. Sa her q

nxnsi tju dgjoj t jepni urdhrin mos, krkojini t marr nj gur apo

guack nga kutia e ta fus n qese. N fund t javs, numroni sa gur a

guacka ndodhen n qese. A do t habiteshit?

N vend q t jepni vazhdimisht urdhra mos (megjithse ndonjher

ato jan t nevojshme), msoni ti riformuloni ato n mnyr pozitive, duke

krkuar qart se si duhet t sillen. Pr shembull, n vend q tu thoni: Mos

vraponi n klas., provoni t thoni: Ecni pa vrapuar n klas.. Kshtu ju

deklaroni se si duhet t veprojn nxnsit tuaj. N ndonj rast do t donit

t bnit shpjegimet tuaja pr nj rregull t caktuar, sidomos kur e deklaroni

pr her t par. Shpjegimi i nj rregulli mund t bhet kshtu: Ecni me hap

n klas. Po vrapuat, mund t vriteni n bang e, mbase, do t keni nevoj t

shkoni te mjeku..

Ndshkimi fizik

Kur merren me nxns si Ramoni, shum msues, ndoshta, prdorin forma t

ashpra ndshkimi. Dy jan format e ndshkimit t ashpr, ai i ndshkimit

fizik dhe ai i ndshkimit emocional, t cilt prdoren ve e ve ose t dyja s

bashku. Q t dyja jan forma dhune kundr fmijve, ato shkelin t

drejtat e tyre si qenie njerzore, t drejtn e tyre pr tu mbrojtur nga t

gjitha format e dhuns.

Ndshkimi fizik apo emocional dhe kanosja prmes tij ndodh kur nj

msues, prind apo kujdestar krkon ti shkaktoj nj fmije nj dhembje

fizike ose shpirtrore, zakonisht pr t ndaluar sjelljen e tij jo t mir, pr

ta penalizuar sa her q ai bn nj veprim t till dhe pr t parandaluar


prsritjen e tij.10

do dit e m tepr ndshkimi ilegal po ndalohet ligjrisht

n shum vende t bots, pasi ai nuk ka treguar se ndihmon t msuarit.

Ndshkimi fizik ndryshon nga njri vend n tjetrin, kjo varet nga kultura e

vendit, dhe prfshin p.sh.:

rrahjen me shpulla ose me ndonj objekt (si shufr, rrip, kamzhik,

kpuc, libr, vizore, etj.);

goditjen me shqelm, shkundjen apo hedhjen prtok;

pickimin apo shkuljen e flokve;

shtrngimin e fmijs q t qndroj n pozicione t sikletshme;

detyrimin e fmijs q t bj ushtrime t rnda fizike apo pun t

detyruar;

djegien apo nxirjen e lkurs;

detyrimin pr t ngrn substanca t pshtira (si sapun).

N nj koh q ndshkimi fizik synon t shkaktoj dhimbje fizike,

ndshkimi emocional synon poshtrimin e fmijs, shkaktimin atij t nj

dhembjeje psikologjike. Njlloj si ndshkimi verbal negativ, por edhe m i

rnd, ai mund t prmbaj talljen publike, sarkazmn, krcnimin, sharjen,

irrjen dhe urdhrimin ose veprime t tjera poshtruese, si heqja e nj

veshjeje fmijs, ndalimi i ushqimit apo detyrimi t qndroj n nj pozicion

poshtrues, q t tjert ta shohin e ta komentojn.

Ndrsa ndshkimi fizik sht m i dukshm, ndshkimi emocional sht m

i vshtir t identifikohet. Megjithat, ndshkimi i nj fmije duke e nxjerr

jasht q t qndroj pr or t tra n diell, duke e vrar n sedr prmes

talljes publike apo mohimi i ushqimit, apo veshjes sht po aq i dmshm sa

dhe format e ndryshme t ndshkimit fizik.

Prve ksaj, nuk ekziston asnj vij e qart ndarse mes ndshkimit

fizik dhe ndshkimit emocional. Shum shpesh, fmijt e perceptojn

ndshkimin fizik si nj veprim poshtrues dhe degradues. 11

Megjithat, n

kt dokument ne me termin ndshkim fizik prfshijm si ndshkimin fizik

dhe at emocional.

10

Durrant, Xhoan E. Mbizotrimi i ndshkimit fizik, simptomat dhe implikimet n

zhvillimin e fmijs, te: Hart, Stuart N (ed.), Zhdukja e ndshkimit fizik: Rruga

drejt disiplins konstruktive pr fmijt . Paris: Botim i UNESCO-s, 2005.

11

Dhnia fund ndshkimit fizik n Zambia. Save the Children Suedi, Zyra Rajonale

pr Afrikn e Jugut, Arkadia, 2005


Strategji veprimi: A sht ky nj ndshkim fizik?

Lexoni studimin e rastit q vijon m posht. Reflektoni - dhe ndoshta e

diskutoni dhe me kolegt tuaj nse ky sht nj shembull ndshkimi fizik

dhe nse dnimi i ka dhn fmijs ndonj msim.

Ora e msimit t Shirinit

Shirini shkon do dit n shkoll dhe n pjesn m t madhe t kohs ajo

knaqet aty, me prjashtim t orve t drejtshkrimit. Ditt q ajo ka m

shum frik jan ditt kur bhet kontrolli i drejtshkrimit. Pr do fjal q

ajo apo shokt e saj shkruajn gabim, msuesi i detyron ti ngjiten kodrs

prapa shkolls dhe t sjellin posht pes tulla. Tullat prdoren pr t

ndrtuar murin rrethues t shkolls. Shirini nuk arrin ta kuptoj se si

mbajtja e tullave mund ta ndihmoj at t msoj drejtshkrimin, por asaj si

mbetet gj tjetr vese t bj punn. Ndonjher, kur ajo mbaron punn,

rrobat i ndoten dhe, m pas, ha t shara edhe n shtpi.

Sa shpesh prdoret ndshkimi fizik dhe pse?

Kujtoni vitet tuaja t shkolls. A jeni ndshkuar ndonjher ju apo ndonj

shoku juaj fizikisht apo emocionalisht? Ka shum mundsi q ju t

prgjigjeni po, sepse ndshkimi fizik sht nj praktik e zakonshme n

mbar botn. Vetm n 15 nga 190 e m shum vende n bot sht i ndaluar

ndshkimi fizik i fmijve. N vende t tjera prindrit dhe kujdestar t

tjer, ku prfshihen dhe msuesit, e quajn t drejt ti rrahin dhe ti

poshtrojn fmijt.12

Ndrsa shum nga ne do ta dnonin dhunn n prgjithsi, edhe dhunn

ndaj t rriturve, shum pak njerz n bot i kan kushtuar vmendje serioze

dhuns ndaj fmijve. Prse? Sepse ka ende tradita t vjetra dhe besime

kulturore, t cilat e mbajn gjall prdorimin e ndshkimit n shum shoqri.

12

Nevell, Peter. Imperativi mbi t Drejtat Njerzore pr ndalimin e t gjitha ndshki-

meve fizike ndaj fmijve, n: Hart, Stuart N (ed.), Zhdukja e ndshkimit fizik:

Rruga drejt disiplins konstruktive pr fmijt. Paris: Botim i UNESCO-s, 2005.


Kush kursen drurin, llaston fmijn, thot nj proverb popullor. T tjer

thon se ndshkimi fizik sht (1) efektiv, (2) ai parandalon q fmija t

marr rrug t keqe, (3) u mson t dallojn t mirn nga e keqja, (4) i

mson t respektojn, dhe (5) ndryshon nga abuzimi fizik. Megjithat,

studimet kan treguar se ndshkimi fizik nuk realizon asnj nga kto dhe

sht, n fakt, nj form e abuzimit t dhunshm kundr fmijve.13

M posht do t shohim besime dhe fakte t tjera t lidhura me

ndshkimin fizik.14

A keni dgjuar ndonjrin t ket prdorur nj nga kto

pr t justifikuar prdorimin nga ana e tij t ndshkimit fizik? A keni

vepruar ju ndonjher n kt mnyr apo, t paktn, tju ket vajtur

mendja pr to? Tregohuni t sinqert.

Besimi nr. 1: M ka br mua vaki dhe sm ka gjetur gj.

Fakti: Ndonse ata mund t ken ndjer frik, t jen zemruar dhe t ken

humbur besimin, kur jan rrahur nga prindrit ose msuesit, njerzit q

prdorin kt argument e bjn shpesh pr t zbutur ndjenjn e fajit q

ndjejn pr ndshkimin fizik q ushtrojn sot ndaj fmijve t tyre. Me

mendje ata mbrojn veprimet e dhunshme ndaj fmijve t tyre. Sidoqoft,

veprimet e tyre tregojn se ndshkimi fizik atyre, n fakt, u ka br dm; ai

e ka mbajtur gjall ciklin e dhuns, t ciln tani ata e ushtrojn mbi fmijt

e tyre dhe, po kshtu, kta fmij ka t ngjar t vazhdojn dhunn mbi

brezin tjetr.15

Prve ksaj, shum gjra, q brezat e mparshm kan

arritur t transmetojn, tashm nuk praktikohen m. Pr shembull, fakti q

disa veta mund t mos jen vaksinuar kur kan qen fmij, sdo t thot se

ata do ta preferonin kt gj edhe pr fmijt e tyre TANI.

Besimi nr. 2. Ska mbetur gj tjetr! ose Vet e krkojn!

Fakti: Ndrkoh q disiplina krkon t zhvillohet besimi, marrdhnia e

respektit reciprok mes fmijs dhe msuesit t tij, shkaktimi i dhimbjes

13


zhvillimin e fmijs, te: Hart, Stuart N (bot..), Zhdukja e ndshkimit fizik: Rruga

drejt disiplins konstruktive pr fmijt. Paris: Botim i UNESCO-s, 2005.

14

Prshtatur nga Ndshkimi fizik drejt alternativave t disiplins pozitive n Kenia.

Nj dokument avokatie (drafti 2) nga Kapitulli ANPPCAN Kenya, Janar 2005. http://

kenya.ms.dk/articles/advocacy %20document%20 ANPPCAN.htm?udskriv+on%5D

[marr nga interneti mw 9/29/2005].

15



drejt disiplins konstruktive pr fmijt. Paris: Botim i UNESCO-s, 2005.

http://kenya.ms.dk/articles/advocacyhttp://kenya.ms.dk/articles/advocacy


sht rruga m e leht. Me kt ne pranojm se kemi dshtuar n prpjekjet

tona pr t ndihmuar fmijn t msoj dhe t sillet mir. N rast se ne

prdorim rregullisht ndshkimin fizik, do t duhet shum koh e mund q

metodat e reja t funksionojn. Po qe se ne ua nxijm jetn duke u irrur,

duke i krcnuar apo ndshkuar fizikisht, nxnsve tan pr nj koh t

gjat, do t jet e vshtir pr t ndrtuar me ta marrdhnie efektive e

mirbesimi menjher. Kjo mund t na krijoj iden sikur asgj nuk

funksionon m ose q fmijt po e krkojn vet drurin, por problemi ka

t bj me metodn e disiplins dhe jo me sjelljen jo t mir t fmijve. T

justifikohesh se fmija e krkon vet dhunn, do t thot q dhunuesi ta

ndjej veten m pak fajtor, duke ia vn fajin viktims. Por a do ta godisnit

ju bosin, punonjsin, gruan apo mikun tuaj t ngusht, kur tju dukej se

asgj tjetr nuk funksionon? Ma merr mendje se jo!

Besimi nr. 3: Ndshkimi fizik funksionon m mir. Metodat e

tjera jo.

Fakti: Ti detyrosh nxnsit t sillen mir nga frika e ndshkimit, kjo nuk

sht e njjt me disiplinn. Ndshkimi fizik duket se funksionon vetm n

rast se ju e shikoni problemin n mnyr siprfaqsore dhe jo n

perspektiv. Ndshkimi fizik u mson nxnsve t bjn at q thoni ju, por

vetm kur ju ndodheni aty. N fakt, ai u mson atyre dinakrin, si t

shtiren pr t shmangur rrahjen apo ndshkime t tjera poshtruese. Duke

krijuar nj klim mosbesimi dhe pasigurie te fmija, ai shkatrron raportin

msues fmij. Fmijt inatosen me at q n vend q ti krcnoj, rrah

apo fyej, duhet ti msonte e t kujdesej pr ta. N rast se nj akt i vetm

ndshkimi mund t duket i efektshm, ai vetm sa e frikson fmijn t

bindet.

Besimi nr. 4: Ndshkimi fizik i mson si t binden.

Fakti: N t kaluarn, mund t ket qen praktik e zakonshme tu msoje

fmijve ti bindeshin autoritetit, por koht kan ndryshuar. Shum msues

po prshtasin teknika t msuari q fokusohen te nxnsi, t cilat i

inkurajojn fmijt t eksplorojn, t mendojn pr veten, t bjn pyetje

dhe t msojn t ndiejn gzimin e gjetjes s zgjidhjeve, si rruga m e mir

e t msuarit. Ndshkimi fizik e pengon fmijn t bj pyetje, t mendoj

n mnyr kritike dhe t prpiqet t arrij objektiva vetjake. Por kto cilsi

u nevojiten si t rriturve ashtu edhe fmijve pr t shklqyer n nj shoqri

dinamike, konkurruese dhe inovative. Imponimi i nj bindjeje t verbr

prmes krcnimit t ndshkimit fizik, e mbyt iniciativn dhe shpirtin

krijues t fmijve (dhe t rriturve).


Besimi nr. 5: Un e prdor vetm si mjet t fundit. Skam

patur zgjidhje tjetr.

Fakti: Ky justifikim ne na mbron dhe i mson nxnsit se prdorimi i dhuns

justifikohet si mjet i fundit. Ky argument nuk sht i pranueshm. Pr

shembull, a mund t justifikohet nj bashkshort q rreh t shoqen, me

pretendimin se e paska prdorur si mjet t fundit? Kjo sduhet pranuar dhe

kur bhet fjal pr nxnsit tan. Por pr prindrit dhe msuesit sht m

se e zakonshme t prdorin ndshkimin fizik q n fillim dhe jo si mjet i

fundit dhe pr gabime shum t vogla.

Besimi nr. 6: sht e vetmja mnyr se si ti mbaj nn

kontroll fmijt e klass time. Un kam shum nxns!

Fakti: Ky justifikim sht i zakonshm mes msuesve, t cilt kan klasa t

mdha, ndonjher deri n 100 fmij n nj klas. Kjo vjen ngaq n klasa

nuk vendosen rregulla dhe rutina, fmijt nuk din se si duhet t sillen dhe

cilat jan masat n raste shkeljesh, dhe msuesi nuk merr mundimin t

ndrtoj raporte pozitive me ta, q dhe ata t prpiqen t sillen mir. Kjo

mund t vij prej stilit t tij autoritar t drejtimit t ors s msimit, si

dikush q thot: Un jam msuesi dhe gjrat do t bhen si them un!. N

prpjekje pr ti mbajtur nn kontroll, msuesi mund t prdor ndshkimin

fizik jo thjesht pr t ndaluar sjelljet jo t mira t nj fmije, por dhe pr

tu futur frikn fmijve t tjer, me shpresn se ata nuk do t guxojn t

sillen ashtu (por ata prap guxojn). Si te miti nr. 4, pak m lart, imponimi i

bindjes s verbr prmes krcnimeve t dhuns fizike nuk i inkurajon

fmijt t msojn prej msuesit, por vetm ta ken frik at. Pr rrjedhim,

ata nuk duan t msojn, gj q e bn punn ton m t vshtir; ata nuk

msojn mir, gj e cila reflekton punn e dobt t msuesit.

Besimi nr. 7: Ndshkimi fizik sht pjes e kulturs ton.

Fakti: Ndshkimi fizik mbrohet, ndonjher, si pjes e kulturs q fitohet

n shoqri dhe ideja e nxitjes s alternativave ndaj ndshkimit fizik sht

nj imponim perndimor, q nuk i merr n konsiderat vlerat aziatike.

Shoqrit aziatike mbshteten n hierarki t ndrtuara mbi bazn e moshs

dhe t ides se m i vogli duhet t respektoj, tu shrbej m t vjetrve,

duke prfshir ktu dhe msuesit. Ndonse ndshkimi fizik sht mjaft i

prhapur n Azi, nuk ekziston ndonj lidhje shkaksore mes besimeve

tradicionale dhe dhuns ndaj fmijve prmes ndshkimit fizik. Prkundrazi,

dy prej vlerave thelbsore t shoqrive aziatike jan ruajtja e harmonis

sociale dhe t msuarit e disiplinimit mendor t trupit, veanrisht pr sa i

prket ruajtjes s vetkontrollit n mes t kaosit. Dhuna prmes ndshkimit


fizik drejtohet kundr vlerave tradicionale aziatike. Ai shkatrron

harmonin sociale n klas, raportet nxns msues dhe nxns me nxns,

dhe krcnon do marrdhnie q fmija do t ket n t ardhmen. Ai ul

besimin dhe vetvlersimin e fmijve, dhe legjitimon mungesn e

vetkontrollit si nj mnyr e pranueshme pr t sunduar mbi t tjert.

Metodat tradicionale jan alternativa shum m t mira disipline, sepse ato

nuk e prmbajn dhunn16

, p.sh., kur respektohet sjellja e mir dhe jo e

dhunshme model e t moshuarve, e cila imitohet nga fmijt e tyre.17

Prve

ksaj, besime individuale dhe kulturore, t cilat e mbajn gjall ndshkimin

fizik, mund t zvendsohen brenda nj kohe shum t shkurtr.18

A funksionon ndshkimi fizik?

far pasojash ka?

Ndshkimi fizik sht mjaft i prhapur, sepse msuesit besojn se ai

funksionon, se sht efektiv. Por a sht e vrtet kjo? Studimet, t shtrira

n harkun kohor t dy dekadave, kan treguar se i vetmi rezultat pozitiv i

ndshkimit fizik sht zgjidhja afatshkurtr, ndrsa efektet negative jan

shum m t mdha se sa ky rezultat.19

Prdorimi i ndshkimit fizik

rrallher ka prodhuar efektet e dshruara, q do t thot ndryshime

afatgjata pozitive n sjelljen e nxnsit. Prkundrazi, ai mund t ket

pasoja shum negative si pr fmijn ashtu dhe pr ju.

Kur ne prdorim ndshkimin fizik, rezultatet jan t paparashi-

kueshme. Ato ojn n dshprim, uljen e vlersimit pr veten,

zemrim, trbim, agresivitet, dshir pr hakmarrje, makthe dhe lagie

natn, munges respekti ndaj autoritetit, gjendje t lart depresive,

16

Save the Children. Si t studjohet ndshkimi fizik dhe emocional i fmijve.

Bangkok: Rajoni i Azis Juglindore, Lindore dhe Paqsorit, 2004.

17

Informacion i siguruar nga Elizabeth Protacio-de Castro, Kryetare e Programit mbi

Traumat Psikosociale dhe t Drejtat e Njeriut, Qendra pr Studimet mbi Zhvillimin

Integrues, Universiteti i Filipineve dhe e dokumentuar te Pauer, Klark F. dhe Hart,

Stjuart N. Rruga drejt nj disipline konstruktive pr fmijn te: Hart, Stuart N

(bot.), Zhdukja e ndshkimit fizik: Rruga drejt nj disipline konstruktive pr

fmijn. Paris: Botim i UNESCO-s, 2005.

18



drejt disiplins konstruktive pr fmijn. Paris: Botim i UNESCO-s, 2005.

19

Po aty.


ankth, prdorimin e drogs, abuzimin e fmijs, dhun n familje,

kriminalitetin e fmijve dhe, sigurisht, m shum ndshkime fizike.20

Fmijt, t cilt jan ndshkuar fizikisht, kan treguar se zhvillojn

sjellje antishoqrore, se jan t prirur ta prdorin dhunn pa e

peshuar punn, duke krijuar vazhdimsi t abuzimit fizik nga nj brez

n tjetrin.21

Duke ushtruar dhunn, ne msojm dhunn.

Si msues, ne jemi prgjegjs pr prmirsimin e edukimit dhe

zhvillimin e nxnsve. Ndshkimi fizik mund t dmtoj rnd

zhvillimin e fmijs dhe ti shkaktoj probleme ambjentimi n shkoll,

si dhe probleme sociale, ndrpersonale dhe psikologjike. P.sh.,

studimet kan treguar se disa prej viktimave t ndshkimit fizik kan

qen t detyruar t ln shkolln, sepse kan patur frik nga rrahja

ose poshtrimi. Sapo e braktisin shkolln, ka shum gjasa q ata t

dalin n rrug e t prdorin apo t shesin drog, ose t merren me

aktivitete t tjera shoqrisht t papranueshme.22

,23

Edhe kur ne, pr nj cast, arrijm t ndalojm sjellje jo t mira,

prdorimi i ndshkimit fizik nuk e prmirson sjelljen e fmijs.

Prse? Sepse fmija nuk e kupton, nuk mson se duhet t bj,

far sjellje i krkohet t mbaj, ai mson vetm se duhet t ndaloj

at q po bn. sht njsoj sikur juve tju thon t mos prdorni

ndshkimin fizik, por pa ju treguar se far metodash disiplinore

alternative mund t prdorni.

Prdorimi nga ana jon e ndshkimit fizik mund t bj efektin e

kundrt, d.m.th. padashur ai e prforcon sjelljen e keqe. P.sh.,

trheqja e vmendjes s prindrve dhe shokve mund t jet ajo q

synon nj fmij ngatrrestar si Ramoni.

20

Po aty.

21

Nga ndshkimi fizik tek alternativat e disiplins pozitive: Alternativa ndaj ndshkimit

fizik / trupor n Kenia. Nj dokument avokatie (Drafti i dyt) nga Kapitulli i

ANPPCAN Kenya, Janar 2005. http://kenya.ms.dk/articles/

advocacy%20document%20ANP PCAN.htm?udskriv+on%5D [marr nga interneti m

9/29/2005].

22

Po aty.

23

Kotton, Katherine. Disiplina n shkoll dhe n klas. Nj varg studimesh mbi

prmirsimet n shkoll. Vshtrim nga afr #9. http://www.nwrel.org/scpd/sirs/5/

cu9.html [marr nga interneti m 10/6/2005].

http://kenya.ms.dk/articleshttp://www.nwrel.org/scpd/sirs/5


Ndshkimi fizik shpesh shkakton zemrim dhe armiqsi, duke e br

m t vshtir krijimin n t ardhmen t raporteve t mira dhe t

mirbesimit mes msuesit dhe nxnsit, si dhe midis vet nxnsve.

Kjo e vshtirson m shum punn ton, e bn m pak shprblyese dhe

tejet t lodhshme. Ne fillon t na zr frika t shkojm t japim

msim n klas. Nxnsit tan mund ta nuhasin paknaqsin ton dhe

mund t mos duan as ata t vijn n klas.

Fmijt q jan viktima t ndshkimit fizik, mund t prfundojn me

plag q kan nevoj pr mjekim, mund t mbeten me dmtime t

prhershme apo mund tu shkaktohet vdekje. Qoft dhe krcnimi pr

prdorim t dhuns fizike mund t shkaktoj dm. Pr shembull, kur

nj msues krcnon duke ngritur lart nj shkop, ai mund t shpoj pa

dashje syrin e studentit. (Fatkeqsisht nj incident i till ka ndodhur

vrtet).

KUPTIMI I DISIPLINS

Disiplina sht nj fjal shpesh e keqprdorur, sidomos kur asaj i jepet

gabimisht i njjti kuptim me ndshkimin. Pr shum msues, disiplin do t

thot ndshkim. Ky djal ka nevoj t disiplinohet prkthehet n: Ky djal

ka nevoj pr pllmb n prapanic apo rrahje me shkop. . Kjo sht

GABIM!

Disiplina sht procesi i t msuarit ose trajnimit t nj personi q

tu bindet rregullave ose nj kodi sjelljeje n nj kuadr afatshkurtr

dhe at afatgjat.24

,25

Ndrkoh q ndshkimi nnkupton mbajtje nn kontroll t sjelljes s

fmijs, disiplina nnkupton zhvillimin e sjelljes s fmijs. Disiplina i mson

fmijs vetkontrollin dhe besimin, duke e fokusuar at tek ato gjra q ne

duam tia msojm atij dhe n ato gjra q ai ka aftsi ti msoj. Kjo sht

baza pr ti msuar fmijt se si t jen n harmoni me veten e tyre dhe t

24

Kersi, Katharine C. Mos na i mbytni fmijt tan: Nj udhzues pr prindr dhe

msues drejt disiplins pozitive. http://www.cei.net/~rcox/dontake.html [marr n

internet m 10/10/2005].

25

Uelker, J. Eileene. Shtrydhini limonat e bjini limonad: Shfrytzoni ant pozitive

pr t disiplinuar fmijt. http://ohioline.osu.edu/hyg-fact/5000/5153.html [marr

n internet m 10/10/2005].

http://www.cei.net/~rcox/dontake.htmlhttp://ohioline.osu.edu/hyg-fact/5000/5153.html


shkojn mir me t tjert. Qllimi m i lart i disiplins sht q fmijt t

kuptojn sjelljen e tyre, t marrin iniciativ, t tregohen t prgjegjshm

pr zgjedhjet q bjn dhe t respektojn veten e tyre dhe t tjert. Me

fjal t tjera, ata prvetsojn nj proces pozitiv t menduari dhe t

sjelluri, q mund tu shrbej gjat gjith jets. Pr shembull, kur ju shkon

mendja te nj person i disiplinuar, far ju kujtohet? Nj gjimnazist

olimpik, dikush q ka ln nj huq t keq, si p.sh., pirjen e duhanit, dikush q

ruan qetsin n mes t kaosit. T gjitha kto krkojn vetkontroll, ky

sht dhe qllimi i disiplins.

Disiplina formon sjelljen e nj fmije dhe e ndihmon at t msoj se

sht vetkontrolli, kur i jep kurajo dhe jo kur i l pasoja t dhimbshme e

t pakuptimta. N rast se ju jeni prind apo miku juaj ka fmij, pa kujtoni

vitin e par apo t dyt t jets s nj fmije! Si msohet ai t prplas

duart, t ec apo t flas? Ju ose miku juaj ndoshta keni prdorur teknika

msimi prmes dhnies s shembujve (t njohur, gjithashtu, si modelim),

duke br lvdata dhe duke u dhn mundsin t ushtrohen, jo duke u

irrur, as duke ua futur me pllmb, duke i fyer apo duke i krcnuar. Ky

inkurajim sht nj lloj shprblimi q e stimulon fmijn t punoj, t msoj

dhe t ket rezultate t mira. Kshtu arrihet q fmija t moj veten, ai

mson se shprblimi apo lvdata fitohet me merit. Fmijt mund t

zgjedhin: ti fitojn ose ti humbasin ato. Kjo u jep atyre aftsin e

vetkontrollit n jet, q sht nj element ky pr nj vlersim t

shndetshm t vetes. Edhe kur nuk i inkurajojm pr sjellje jo t mira si

moskushtimi i vmendjes kur kan shprthime ndjenjash apo vijn von n

klas me kalimin e kohs, kur fmijt nuk arrijn t trheqin vmendjen

prmes sjelljes jo t mir, ata msohen t kontrollojn veten. Ata e kuptojn

se mund t trheqin vmendjen e tjetrit vetm kur sillen mir, kur arrijn n

koh, domethn, kur ju e shihni se ata veprojn mir.

Le t kthehemi edhe njher te Ramoni dhe se si msuesi i tij e disiplinoi

at dhe msoi prej tij.


Studim rasti: Ndryshimi i Ramonit26

Java e re nisi njlloj si ajo q sapo kaloi. Ramoni me sjelljen e tij vazhdonte

t prishte rregullin dhe qetsin n klas dhe t gjith po mendeshin. Por

gjat fundjavs q kaloi, un e vrava mendjen gjat pr Ramonin. Nisa t

mendoj se far prshtypje m kishte ln ai dhe prshtypja kryesore qe se

ai m kishte zemruar dhe m kishte irrituar shum. Sipas librit Disiplina

bashkpunuese, mnyra se si ndjehemi kur nj nxns sillet jo mir, na

tregon se far objektivi i ka vn vetes nxnsi q sillet keq. Sapo msojm

prse nxnsi bn ato q bn, sht m e leht t gjem rrugn se si t

merremi me t.27

Zemrimi na tregon se nxnsi po tenton t marr pushtet, ndrsa irritimi

na tregon se nxnsi krkon t na trheq vmendjen. Duke menduar pr

kto, un e kuptova se Ramoni sjelljen e tij irrituese e shfaqte n sy t

shokve t klass dhe m t rriturve me z t lart dhe egrsi t madhe, q

t trhiqte sa m shum vmendjen e t gjithve. Kur ai arrinte t na e

trhiqte vmendjen, krkonte t fitonte pushtet, duke kundrshtuar hapur

q ti bindej krkess son pr t ndaluar, duke na i ngritur t gjithve

nervat. Ather un thash me vete se duhej ti jepja Ramonit kontrollin mbi

mua dhe mbi klasn. Mbi t gjitha, si v faj, un jam prgjegjse pr

veprimet e mia. Fillova t kuptoj se edhe duke mos patur kontroll mbi t, un

mund t kontrolloja ato q thosha dhe ato q bja. Kshtu, u krijua nj plan i

ri dhe mora nj qndrim t ri.

T mrkurn n mngjes mora vendim q fardo gjje t bnte Ramoni,

un sdo ti kushtoja vmendjen q krkonte sjellja e tij, duke e injoruar. Kur

ai erdhi n klas dhjet minuta m von, un bra sikur se vura re. I dhash

kujdestarit t klass nj fije letr dhe i krkova t shnonte gjithka q do

t bnte Ramoni, dhe nuk ndrhyra fare n sjelljen e tij.

Ramoni sla gj pa br gjat asaj kohe, vetm pr tu zhveshur lakuriq,

nuk u zhvesh. Lvizte mes bangave, luante me flokt e t tjerve, i mori

syzet kujdestarit dhe i vuri vet, bnte sikur donte t hapte dern pr t

dal jasht, madje i hipi kujdestarit mbi bang. Ne sfolm asnj fjal. E

26

Ky rast studimor sht prshtatur nga ditari i Ellen Berg, nj msues i arteve t

gjuhs n shkolln e mesme , Shn Louis, Misuri, SHBA,. http://www.middleweb.

com/ msdiaries01/MSDiaryEllenB7.html [marr nga interneti m 10/6/2005].

27

Albert, Linda dhe Desisto, Pete. Disiplina bashkpunuese. Shrbimi i Drejtimit

Amerikan, 1996.

http://www.middleweb


gjitha klasa m shihte sikur t kisha lojtur nga mendt. Un u shpjegova se

pr ne ishte m me rndsi t prishej ora e msimit prej atyre q nuk e donin

at, kshtu q e vazhduam msimin si zakonisht. Isha gati ti puthja ata

nxns, t cilve megjithse her pas here u vinte t qeshnin me vete, i

injoruan trsisht gomarllqet e tij, edhe kur ai prpiqej ti shqetsonte.

Sjellja e Ramonit u prkeqsua. Gjat gjith kohs ai vazhdonte t m

krkonte t shkonte n banjo, t shkonte te zyra e nndrejtorit dhe te roja

e shkolls. Un vazhdoja ta injoroja.

M pas, ndodhi dika e uditshme. N vend q t ikte nga klasa, ai u ul n

bang. Aty nga fundi i msimit, kur un po i lija t lir nxnsit, duke i

prmendur secilit emrin, ai erdhi tek un dhe m tha: A mund t iki dhe un,

z. Berg?. Ai priti e priti deri sa un u ndava me t gjith, m krkoi t ikte,

por su largua pa i dhn un leje.

Un pyesja veten se far do t ndodhte t nesrmen. A do t kishim

ndonj ndryshim apo do t m duhej t duroja prsri sjelljen padurueshme

t Ramonit?

T enjten, Ramoni erdhi n orar, i pajisur me fletore, laps dhe libr. U ul

qetsisht n vendin e tij dhe ngriti dorn pr t br pyetje. Gjat gjith

kohs ai slvizi nga vendi dhe as foli pa leje. Mezi e mbante vendi, por e

kuptoja se sa t vshtir e kishte t rrinte urt. Ai nuk bri asnj nga

detyrat q i dhash, por mendoja se pr Ramonin ishte pun e madhe q po

kontrollonte veten.

far msimi nxora un? Ssht e thn q ne t bazohemi gjithnj tek

ato q kemi br. Po t kisha vazhduar t njjtn strategji t vjetr, e cila

m kishte dhn rezultate n t kaluarn, jam e sigurt q sdo t kishim

patur asnj prmirsim n sjelljen e Ramonit. Un e di se disa msues

kujtojn se nxnsit duhet t sillen si duhet, sepse jemi ne q ua krkojm,

kur n realitet shum prej tyre sveprojn ashtu. Ne jemi t rritur dhe kemi

prgjegjsin t ndryshojm punn ton pr t plotsuar krkesat e t

gjith nxnsve, jo vetm t atyre q rrin urt, q sillen mir apo q e

kuptojn nj koncept sapo ua shpjegojm at.

Ramoni m msoi se un smund t ndryshoj asnj fmij, por pr t ndikuar

mbi vendimet e tyre, un mund t ndryshoj kushtet n klas. Bibliotekari i

shkolls m tregoi se msimi i vrtet fillon kur nj nxns ka probleme.


Ne smund t kontrollojm gjithka dhe sigurisht q smund t

kontrollojm asnj njeri, por kemi njfar pushteti n klas. Ky sht

pushteti q ne, si profesionist dhe qenie njerzore, vendosim ta

shfrytzojm pr tiu prgjigjur situatave t vshtira.

T kuptuarit e ktij momenti bri q t ndryshoj e tr bota e Ramonit.

Tabela e mposhtme prmbledh disa nga tiparet pozitive t disiplins n

raport me mjedisin ku zbatohet ndshkimi.28

Cilat jan karakteristikat e

metods q prdori msuesja pr t disiplinuar Ramonin? Cilat jan tipike

pr klasn tuaj?

28

Prshtatur nga Ndshkimi fizik drejt alternativave t disiplins pozitive n Kenia .

Nj dokument avokatie (Drafti 2) nga Kapitulli ANPPCAN Kenya, Janar 2005. http://

kenya.ms.dk/articles/advocacy%20document% 20ANPPCAN.htm?udskriv+on%5D

[marr nga interneti mw 9/29/2005].

Disiplina sht:

T'i ofrosh fmijs alternativa

pozitive.

T prgzosh apo shprblesh

prpjekjet dhe sjelljen e mir .

Kur fmijt respektojn rregullat,

pasi ato jan diskutuar dhe

pranuar.

Udhheqje konstante, e vendosur.

Pozitive, respekton fmijn.

Jo i dhunshme fizikisht dhe

verbalisht.

Ka pasoja logjike q lidhen drejt-

prsdrejti me sjelljen jo t mire.

Ndshkimi sht:

I thuhet vetm se far NUK

duhet t bj.

T reagosh ashpr ndaj sjelljes jo

t mir.

Kur nxnsit respektojn

rregullat, sepse i kan krcnuar

ose marrja me t mir.

Kontroll, sharje, tallje.

Negativ dhe shprfills ndaj

fmijs.

I dhunshm dhe agresiv fizikisht

dhe verbalisht.

Ka pasoja q nuk kan lidhje

logjike me sjelljen jo t mire.

http://kenya.ms.dk/articles/advocacy%20document%http://kenya.ms.dk/articles/advocacy%20document%


Disiplina sht:

Kur fmijt detyrohen t

korrigjojn gabimin q sjellja e

tyre i ka shkaktuar nj tjetri.

T kuptojn aftsit e tyre

individuale, nevojat, pasojat dhe

fazat e zhvillimit.

E mson fmijn t

vetdisiplinohet.

Dgjim dhe msim prmes

shembujve.

T prdoren gabimet si mundsi

pr t msuar.

Drejtohet te sjellja e fmijs, kurr

te fmija - sjellja juaj s'ishte e mir.

Ndshkimi sht:

Kur fmijt ndshkohen pr

lndimin e t tjerve, n vend q

ata t japin prova se si mund t'i

korrigjojn gabimet e tyre.

E paprshtatshme pr fazn e

zhvillimit t fmijs; rrethanat

individuale, aftsit dhe q s'merr

parasysh nevojat e tij.

I mson fmijs t sillet mir

vetm kur ka rrezik ta kapin n

gabim.

Qortim i vazhdueshm i fmijve

edhe pr shkeljet m t vogla, duke

br q ata t na injorojn (t mos

ua vn m veshin fjalve tona).

Detyrohen nxnsit t zbatojn

rregulla jo logjike "vetm e vetm

sepse juve u keni thn ashtu".

Kritikon fmijn dhe jo sjelljen e

tij - ti je budalla, ke br gabim.

DISIPLINA POZITIVE N KLAS

Fmijt kan nevoj t msojn q t kuptojn dhe t respektojn rregullat e

shoqris. Por ssht e nevojshme dhe mund t jet mjaft e dmshme, ti

rrahsh apo t abuzosh me ta. Ekzistojn prova se vajzat dhe djemt reagojn

m mir ndaj metodave pozitive, ndaj diskutimeve dhe sistemeve t shprblimit

sesa ndaj ndshkimit prmes abuzimit verbal, fizik ose emocional.29

29

Save the Children. Si t studjohet ndshkimi fizik dhe emocional i fmijve.

Bangkok: Rajoni i Azis Juglindore, Lindore dhe i Paqsorit, 2004.


Lexoni skenat n vijim dhe provoni t identifikoni se me mnyra pozitive

dhe negative msuesi e trajton sjelljen jo t mir t nj nxnsi. 30

.

Skena 1

Lek hyn n klasn e saj t vitit t katrt pr t filluar lndn e matematiks.

Ndrsa ajo fillon t shpjegoj, nxnsit e saj vazhdojn bisedat mes tyre

dhe spo e dgjojn. Ajo ngre zrin: Lrini fjalt, ju lutem! Tani po fillojm

msimin. T gjith pushojn, prve ajit. aji vazhdon t flas me shokun e

tij rreth lojs s futbollit, q kishte par mbrm n televizor. Leku i brtet:

aj, prse nuk pushon? Pa dil te qoshja e klass dhe qndro me fytyr nga

muri. Ke pr ta par se t pret. Prit sa t mbaroj msimi!. Duke kaluar nga

kjo klas, msuesi kujdestar pyet: Do q tia tregoj un se kush sht bosi

ktu?. aji shkon duke qar dhe ndalon te qoshja e klass, i friksuar pr

fatin e vet dhe duke mallkuar veten pr at q kishte br. Ndoshta ditn e

nesrme ai nuk do t duket n shkoll.

Skena 2

Leku hyn n klasn e saj t vitit t katrt gati pr t filluar lndn e

matematiks. Kur hyn brenda, ajo thot: Ju lutem, pushoni fjalt! Tani po

fillojm lndn ton t matematiks dhe t gjith t dgjojn me vmendje..

Pasi klasa qetsohet, Leku dgjon ajin q po flet ende me shokun e tij. Leku

pyet: Kush po flet akoma? M duket se dikush i ka harruar rregullat e

vendosura.. Msuesi kujdestar i klass, q kalon andej, dgjon fjalt e

Lekut dhe pyet me zemrim nse ka ndonj problem, pasi ai di ta zgjidh

shpejt. Leku e falnderon dhe i thot se mund ta zgjidh vet situatn. Leku

vshtron n drejtim t ajit dhe pyet: Se kuptova prse msuesi kujdestar

foli ashtu? A keni ndonj ide?. I zn si n faj, aji prgjigjet: Po ja, un

vazhdova t flisja, pasi ju i krkuat klass t mbaj qetsi.. Leku pyet: Kur

e kemi ne mundsin t bisedojm pa i shqetsuar t tjert gjat msimit?

aji thot: Kur ora e msimit t ket mbaruar.. Leku miraton me kok dhe e

pyet ajin ti tregoj se sa bjn 100 pjestim pr 2. Ai i prgjigjet 50. Leku

30

Ky seksion sht prshtatje e nj studimi t kryer n fillim n ndihm t prindrve t

Doescher, S. dhe Burt, L. Ju, fmija juaj dhe disiplina pozitive. Universiteti

shtetror i Oregonit, Shrbimi i Zgjeruar, Mars 1995. http://eesc.orst.edu/

agcomwebfile/edmat/ec1452-e.pdf [marr n internet m 10/12/2005].

http://eesc.orst.edu


v buzn n gaz dhe i thot: Shum mir.. aji tregoi kshtu m shum

vmendje dhe nuk foli me shokun derisa mbaroi ora e msimit.

Skena 3

Leku hyn n klasn e vitit t katrt gati pr t filluar msimin e

matematiks. Kur hyn brenda, ajo thot: T gjith mbani qetsi, ju lutem!

Ne po fillojm orn ton t matematiks dhe t gjith duhet t dgjojn me

vmendje.. Pasi klasa qetsohet, Leku dgjon ajin tek vazhdon t bisedoj

me shokun e tij. Leku merr nj flet gabimesh dhe shkruan: Nuk zbaton

rregullat e klass dhe m pas i krkon ajit t plotsoj n krye t flets

emrin e tij, vitin, msuesin, orn dhe datn. Leku thot: aj, un po e vendos

te cepi i bangs tnde kt shnim pr gabimin q ke br. Po qe aty deri n

fund t msimit, ti mund ta grissh. N rast se ti do t vazhdosh t flassh

pa leje, un do ta marr e do tia oj msuesit kujdestar. N fund t ors,

aji e hodhi at letr n kosh.

Kur teknikat disiplinore jan negative, ato mund ti dekurajojn dhe

mundojn fmijt. Kur ato jan pozitive, ato i ndihmojn nxnsit t sillen

mir.

N skenat 1 dhe 2 m sipr, mund t dallojm situata negative mes Lekut

dhe ajit. A mundeni ti identifikoni?

Prgjigje: N skenn 1 si Leku dhe msuesi kujdestar shfaqin zemrim

shprthyes. Ata e krcnojn ajin: Prit sa t mbaroj msimi! dhe Do q

tia tregoj un se kush sht bosi ktu?. Leku, gjithashtu, prdor nj

ndshkim t palogjikshm, t pakuptimt, duke e urdhruar ajin t

qndroj n qoshe me fytyrn e kthyer nga muri. N skenn 2 Leku e

poshtron ajin me sarkazm: M duket se dikush i ka harruar rregullat e

vendosura.. mendoni ju, si ndjehet aji pas reagimeve t ashpra t Leks

dhe t msuesit kujdestar?

Skenat 2 dhe 3 prmbajn edhe shembuj t situatave pozitive mes Leks

dhe ajit. N skenn 2, Leku hyn n klas dhe krkon q t respektohet nj

qndrim i caktuar (t mbahet qetsi), si dhe shpjegon arsyen prse (meq

fillon ora e matematiks dhe t gjith duhet t dgjojn me vmendje).

Ndaj reagimit t msuesit kujdestar, ajo thot: Se kuptova prse msuesi

kujdestar foli ashtu?. Kjo pyetje e bn ajin t reflektoj pr reagimet e


msuesit kujdestar dhe prse sjellja e tij e kishte mrzitur at, Lekun dhe

nxnsit e tjer. Gjithashtu, Leku miraton me kok pr ti dhn t kuptoj

ajit se ka t drejt lidhur me kohn se kur duhet t flas me shokt e tij.

Ajo, gjithashtu, i jep kuraj atij duke i dhn nj mundsi q ti prgjigjet

drejt nj pyetjeje t thjesht matematikore, duke e prgzuar e duke vn

buzn n gaz. Kjo i tregon ajit se Leku ende ka mendim t mir pr t. Ishte

sjellja e tij q kishte shkaktuar shqetsimin, jo ai vet.

N skenn 3 Leku tregohet e mirsjellshme, por dhe e vendosur n qndri-

min q mban ndaj sjelljes jo t mir t ajit. Kjo i jep ajit mundsin q t

tregohet i prgjegjshm pr qndrimin e tij dhe pr at q ndodh m pas.

Shtat parimet e disiplins pozitive pr fmij

1. Respektoni dinjitetin e fmijs.

2. Zhvilloni qndrime prosociale, vetdisiplinimin dhe karakterin.

3. Gjallroni sa m shum pjesmarrjen e fmijs.

4. Respektoni krkesat e zhvillimit t fmijs dhe cilsin e jets.

5. Respektoni motivimin e fmijs dhe botkuptimin e tij.

6. Garantoni paansi (barazi dhe mosdiskriminim) dhe drejtsi.

7. Nxitni ndjenjn e solidaritetit.

Burimi: Pauer, Klark F. dhe Hart, Stjuart N. Rruga drejt nj disipline konstruktive

pr fmijn te: Hart, Stuart N (bot.), Zhdukja e ndshkimit fizik: Rruga drejt

nj disipline konstruktive pr fmijn. Paris: Botim i UNESCO-s, 2005.

Hapat e disiplins pozitive

Ndrsa ndshkimi sht nj akt i vetm, disiplina pozitive sht nj proces

me katr faza, q miraton dhe shprblen sjelljen e mir n kt mnyr.31

1. Sjellja e mir prshkruhet me fjalt: T gjith t mbajn qetsi

tani, ju lutem!.

31

Prshtatur nga: Disiplina pozitive, Metoda dhe prkufizimi http://www.

brainsarefun.com/Posdis.html [marr nga interneti mw 12/2/2005].

http://www


2. Pr kt jepen arsye t qarta: Ne po fillojm orn e lnds s

matematiks dhe t gjith duhet t dgjojn me vmendje. Kjo do t

thot se mbajtja e qetsis tregon respekt pr t tjert. Kjo sht

nj mnyr e mire, sepse t tjert duhen trajtuar ashtu si do t

donit tju trajtojn edhe ata ju.

2. Krkohet miratimi: A e kuptoni prse mbajtja e qetsis sht

shum e rndsishme?. Ose si n rastin e ajit: Kur mund t

bisedojm pa i shqetsuar t tjert gjat msimit?

3. Inkurajohet sjellja e mir: kontakt me sy, nj miratim me kok, nj

buzqeshje, nj pes minutsh loj n fund t dits, pik vlersimi

shtes, prmendja e nj suksesi para klass ose shkolls (vlersimi

para t tjerve sht shprblimi m i madh). Kur prdoren

shprblimet, ato duhet t jen gjithnj t menjhershme dhe t vogla,

gjithsesi, mirnjohse.

Ky proces bn efekt mbi fmij t veant. Sidomos n klasa t mdha, ai

mund t bj efekt edhe mbi grupe fmijsh. Truku konsiston n nxitjen e

fmijve pr tu ndjer pjes e nj skuadre fituese (klass n trsi),

duke lavdruar prpjekjet e secilit fmij si pjestar i vlefshm i skuadrs.

Kujtoni se: Spikatini nxnsit kur bjn vepra t mira dhe lavdrojini

menjher. Ky sht thelbi i disiplins pozitive.

Shnim: Disiplina pozitive mund t dshtoj po qe se:

1. Studenti ose e tr klasa nuk shprblehet shpejt.

2. Theksi vihet m shum te detyrat sesa te sjellja. Pr shembull: Sa

mir q e mbyllt gojn dhe i ndaluat bisedat. nuk sht njlloj si: Sa

mir q menduat dhe pr t tjert dhe e pushuat shpejt zhurmn.

3. Theksi vijon t vihet m shum mbi at q bn nxnsi n mnyr jo

korrekte sesa at korrekte.

Kur prdorim disiplinn pozitive, prpiquni t mbani parasysh nj raport

4:1. Vini n dukje pr do nxns apo klas katr veprime korrekte dhe nj

veprim jo korrekt. Jini kmbnguls. Duke prdorur raportin katr me nj,

ju u tregoni nxnsve tuaj se jeni vrtet serioz, duke vrejtur ato far ata


bjn mir, duke i shprblyer menjher.32

Pr t msuar nse e keni arritur

kt raport, mbani ditar dhe n fund t do ore msimi ose dite, reflektoni

se sa her u keni vn n dukje nxnsve veprimet e tyre t mira n

krahasim me veprimet jo t mira. Ju mund ti krkoni nj nxnsi apo

kujdestarit t klass tju monitoroj derisa vlersimet tuaja t bhen rutin

dhe kriticizmi t shfaqet rrall.

Msuesit q prdorin disiplinn pozitive besojn tek aftsit e nxnsve

t tyre dhe u prcjellin atyre dashuri dhe respekt. Kur msuesit duan t

ndjekin ecurin e nxnsve dhe t reagojn n at mnyr q tu inkurajojn

sjellje pozitive, ata i ndihmojn nxnsit t bhen t prgjegjshm pr

sjelljet e tyre dhe nxnsit paksojn rastet e sjelljeve jo t mira.

Strategji reflektimi: T msuarit dhe zbatimi i leksioneve

pozitive

Msuesve dhe nxnsve u krijohen do dit shum raste pr tu lidhur

pozitivisht me njri tjetrin. Pa kujtoni nj situat nga ato t fundit, kur ju

dhe nxnsit tuaj keni shkuar mir; mbase gjat dhnies s udhzimeve

individuale. Prshkruani prvojn tuaj n vendet bosh m posht. Si mund ta

prdorni kt informacion pr t punuar m mir me nxnsit e tjer dhe t

shmangni prdorimin e disiplins negative?

far bn nxnsit e tu?

far that apo si vepruat?

Si u prgjigj fmija?

32

Po aty.


Si e ndjet veten?

Si do ta prdornit ju kt prvoj me fmijt e tjer?

SHMANGIA E DILEMS S DISIPLINS

Ky seksion do t flas pr dilemn e disiplins, q do t thot mbi

vendimmarrjen, nse duhet kontrolluar sjellja e nj nxnsi sepse ashtu doni

ju apo duhet prmirsuar sjellja e nxnsit pr t mirn e tij. Kjo dilem

bazohet n iden e gabuar se disiplina dhe ndshkimi duan t thon t

njjtn gj, se veprimet e ndrmarra pr secilin nxns jan po ato dhe se

rezultati do t jet po ai. Pr t shmangur kt dilem dhe pr t larguar

do paqartsi, ne kemi msuar pr dallimin mes ndshkimit dhe disiplins,

natyrn dhe pasojat e ndshkimit, n dallim nga disiplina pozitive, si dhe pr

metodn e disiplins pozitive. Me siguri q ju keni zbuluar shum gjra, keni

zhvilluar ide t dobishme dhe keni msuar se si veprimet tona disiplinore

ndikojn n sjelljen e fmijve dhe inkurajojn (ose dmtojn) zhvillimin e

tyre pr mjaft koh. M posht do t gjeni dhe nj ushtrim t fundit pr t

testuar njohurit tuaja mbi dallimin mes disiplins pozitive dhe asaj negative.

Strategji veprimi: Disiplin pozitive apo negative

Cilat nga veprimet disiplinore n tabeln e mposhtme jan pozitive dhe cilat

negative? Vendosni nj shenj pohimi () n kolonn prkatse. M tej,

vendosni nj shenj pohimi n kolonn e fundit pr do veprim q keni

ndrmarr ose mund t prdorni pr t korrigjuar sjelljen e fmijs.

Tregohuni t sinqert!


Prgjigje: Veprimet e prmendura te 1, 2, 5, 8, 11, 12 dhe 14 jan pozitive.33

Veprimet e prmendura te 3, 4, 6, 7, 9, 10 dhe 13 jan negative.34

Sa pik

keni marr? Sa metoda negative dhe pozitive keni prdorur?

Veprimi Pozitiv Negativ A keni

() () prdorur

ndonjher

kt veprim?

Po / Jo

1. Trheqja e vmendjes nxnsve

para fillimit t ors s msimit.

2. Prdorimi i udhzimeve t drejt-

prdrejta (u thoni atyre sakt-

sisht se do tu ndodh).

3. Bni hipoteza.

4. Bni akuza pa baz.

5. Ngrihuni dhe lvizni npr klas.

6. Prdorni forcn fizike.

7. Komandoni.

8. Veproni n at mnyr si

krkoni dhe nga nxnsit t

veprojn (modelim).

9. Prgjithsoni sjelljen e nj nxnsi.

10. Krahasoni publikisht nj fmij

me nj tjetr.

11. Pasuroni mjedisin e klass tuaj.

12. U paraprini problemeve.

13. Kmbngulni se ju jeni m i madh

n mosh dhe m superior.

14. Vendosni rregulla disipline t

qarta dhe t qndrueshme.

33

McDaniel, Thomas R. Nj manual elementar mbi disiplinn n klas: Parime, t vjetra

dhe t reja. Phi Delta Kappan, shtator 1986. Ekstrakt q gjendet te http://

www.honorlevel.com/techniques.xml [marr n internet m 10/6/2005].

34

Albert, Linda. Udhzues pr msuesin mbi Disiplinn Bashkpunuese. Srkll Pajns,

Minnesota:AGS, 1989.

http://www.honorlevel.com/techniques.xmlhttp://www.honorlevel.com/techniques.xml


Ndrtimi i raporteve pozitive

Msues - nxns

far do t msoni ju:

Bazat e marrdhnieve msues nxns.

Prse fmijt sillen ashtu si dine.

Prse fmijt sillen jo mire.

T msojm rreth nxnsve duke u nisur nga vetja e tyre.

T kuptojm jetn e nxnsve.

T msojm rreth familjeve t nxnsve.

Komunikimi prindr msues.

Strategjit e inkurajimit.

BAZAT E MARRDHNIEVE MSUES - NXNS

Msuesit q prdorin disiplinn pozitive i respektojn, edukojn dhe i

mbshtesin nxnsit e tyre. Ata kuptojn prse nj fmij sillet mir ose

keq si di, dhe se far mendon fmija pr veten, ka mund t jet dhe

burimi i sjelljes s keqe. Ata, gjithashtu, e vn theksin tek aftsit e

fmijs dhe te situata e tij familjare. Krkesat q nj msues ka pr fmijn

jan realiste, e marrin fmijn n konsiderat ashtu si sht, jo ashtu si

duhet t ishte. Msuesi e kupton se sjellja jo e mir prbn nj ngjarje, nga

ku nxirren msime konstruktive si pr fmijn, ashtu dhe pr msuesin e tij

dhe se ajo sht pjes e natyrshme, e rndsishme e zhvillimit t tij dhe jo

nj krcnim ndaj autoritetit t msuesit.

Duke ndrtuar nj marrdhnie t till pozitive mbi bazn e t kuptuarit

dhe mirkuptimit, nxnsit fillojn t ken besim te msuesit dhe t

vlersojn qndrimet e tyre. Kur nxnsi reagon ndaj natyrs pozitive t

marrdhnieve dhe disiplins konstante, rastet e sjelljeve jo t mira

paksohen dhe prmirsohet m tej cilsia e marrdhnieve. Pr arritjen e

nj objektivi t till, modele t nj roli t mir jan msuesit m t mir, t

cilt nxnsit prpiqen ti imitojn dhe t shkojn mir me ta.


PRSE FMIJT SILLEN ASHTU SI DIN

Zgjedhja

Zonjusha Samina, nj msuese e shkencave e vitit t katrt, kishte

gjithmon telashe me Harin. Ata shkonin gjithmon keq me njri tjetrin.

fardo q ti krkonte Samina Harit si ardhjen n koh n msim, brjen

e detyrave ai do t bnte t kundrtn. Ajo q Samina skuptonte, por q

m n fund e kuptoi nj msuese tjetr, ishte se Samina ia krkonte do gj

Harit n formn e nj pyetjeje, p. sh.: Hari, a ka mundsi, t lutem, t vish

n klas n orar?. Dhe ai i thoshte gjithmon Jo!.

Askush dhe asnj rrethan smund ta detyroj fmijn t sillet n nj

mnyr t caktuar. Sipas zonjushs Samina, ajo e ftonte Harin t sillej mir,

por ai e refuzonte gjithnj kt ftes. Prse? Sjellja bazohet n zgjedhje

dhe nxnsit tuaj e zgjedhin vet qndrimin q duan t mbajn. Ju nuk mund

ti detyroni ata. Ja pse ndshkimi nuk ka efekt afatgjat. Megjithat, si e

kuptoi dhe msuesi i Ramonit n seksionin e mparshm, ju keni fuqi t

ndikoni mbi vendimet q merr nxnsi pr sjelljen e tij, por ndryshimi duhet

t filloj nga ju, msuesi. N rastin e msueses s Ramonit, asaj iu desh t

msonte t ndrvepronte me Ramonin - dhe nxnsit e saj t tjer - n

mnyr q ai t zgjidhte nj sjellje tjetr, q tu prshtatej rregullave n

klas. Edhe ju keni prpara t njjtn sfid. Roli juaj sht t identifikoni

arsyen e ktyre zgjedhjeve jo t mira, t zhvilloni strategji se si ta ndihmoni

nxnsin q t bj zgjedhje m t mira pr sjelljen e tij.

Si msuam n seksionin e par t ktij dokumenti, fmijt msojn dhe

sillen t ndikuar nga faktort e trashgimis, mjedisi ku jetojn dhe

nevojat e tyre personale dhe psikologjike. Ne smund tiua ndryshojm

trashgimin dhe mund t kemi kontroll t kufizuar mbi mjedisin e tyre,

sidomos po qe se nuk dim t punojm mir ose nuk punojm aspak me

prindrit dhe udhheqsit e komunitetit. Por edhe duke e ditur se secili nga

nxnsit tuaj i merr vet vendimet pr sjelljen e vet, ju jeni t pajisur me

avantazhin strategjik t ndikimit mbi ta. Mos harroni se: Sjellja sht e

kuptueshme dhe e qllimshme. Nxnsit bjn ato q bjn pr nj qllim,

sadopak t vetdijshm qofshin ata pr kt. Kur ju t filloni t shihni botn

ose thjesht klasn tuaj prmes syve t tyre, ju mund tu prgjigjeni atyre

me arsye, konfidenc dhe efektivitet.


Strategji veprimi: I njjti nxns, tjetr sjellje

Przgjidhni nj nxns n klasn tuaj, sjellja e t cilit ju shqetson ose ju

zhgnjen. Vzhgojeni at rregullisht pr nj jav, veanrisht jasht klass.

A sillet ai njlloj edhe n ort e tjera apo dhe me nxns t tjer, ashtu si

bn n orn tuaj? N qoft se ai sillet n shkoll krejt ndryshe n situata t

ndryshme, prse mendoni se ka vendosur t sillet ashtu si sillet n orn

tuaj? Kshillohuni me msues q nuk kan probleme me sjelljen e tij. bjn

ata ndryshe nga ju? Mos i parashtroni gj krkesat tuaja n form pyetjesh

(si zonjusha Samina m sipr)? Mos e keni ndshkuar, prandaj dhe nuk do t

vij n msim? Mos msuesit e tjer i ofrojn alternativa t tjera dhe e ln

t merret vet me pasojat? Si mund t punoni q ta ndihmoni n mnyr

pozitive t bhet m i prgjegjshm pr sjelljen e tij?

N qoft se ne besojm se do nxns vendos vet pr qndrimet e tija,

edhe ne duhet t aplikojm po kt metod pr reagimet tona n klas dhe

pr t gjitha veprimet q kryejm me nxnsit. Ne duhet ti bjm pyetje

vetes pr zgjedhjet q bjm pr veprimet tona, prse bjm zgjedhje t

tilla, dhe t tregojm m pas m shum kujdes se si shprehemi si me z, ashtu

dhe me gjeste.

Nevoja e prkatsis

Objektivi kryesor i sjelljes s nxnsit sht t plotsoj nevojn e

prkatsis.35

Kjo dshir prkatsie sht nj nevoj themelore, t ciln e

kan si fmijt edhe t rriturit. Secili prej nesh prpiqet pafund t gjej

dhe t ruaj nj pozicion t rndsishm, nj vend t cilit ti prkas. Gjat

krkimit ton, ne zgjedhim besime, ndjenja dhe qndrime, nprmjet t

cilave mendojm se fitojm rndsi. Shumica e nxnsve kalojn or t tra

gjat dits n shkoll, kshtu q aftsia e tyre pr t gjetur vendin e vet n

grupin e klass dhe at t shkolls, ka rndsi t madhe. Prve ksaj,

fardo metode q t zgjedh nxnsi pr t arritur objektivin e

prkatsis qoft me sjellje t mir apo t keqe kjo metod przgjidhet

q hert n jet dhe bhet mnyr jetese, karakteristike pr at person. Ja

35

Metodat demokratike n drejtimin e ors s msimit. http://www.educ.sfu.ca/

courses/educ326/chapter3.htm [marr n internet m 10/6/2005].

http://www.educ.sfu.ca


pse ju jeni nj aktor i rndsishm pr ta ndihmuar do fmij t zgjedh

nj metod q t jet shoqrisht e pranueshme. Ajo do ti shrbej gjat

gjith jets!

Nxnsit kan nevoj t plotsojn kto krkesa, n mnyr q t

provojn ndjenjn e prkatsis.36

Ata kan nevoj ta ndjejn veten t Aft pr t prmbushur detyra

n mnyr q t plotsojn krkesat e klass dhe t shkolls.

Ata kan nevoj t ndjejn se mund t Komunikojn me sukses me

msuesit dhe shokt e klass.

Ata kan nevoj t kuptojn se Kontributi i tyre n grup sht i

rndsishm.

Kta tre faktor q ndikojn n aftsit e nxnsve pr t plotsuar

kto krkesa e q kan nevoj pr veprimin tuaj jan:

1. cilsia e marrdhnieve msues nxns, t bazuara n mirbesim,

respektin reciprok dhe arsyen (jo frikn);

2. klima q nxit frymn e suksesit n klas (p.sh., t gjith fmijt e

shohin se jan t prfshir dhe se kontributi i tyre vlersohet, se

mund t punojn n grup me efektivitet);37

3. nj struktur e prshtatshme n klas (mnyrn se si sht ndrtuar

ajo do ta gjeni n seksionin q vijon t ktij dokumenti).

Duke gjetur rrugt pr ti plotsuar kto tri krkesa s bashku me kta

tre faktor, ju mund t plotsoni nevojn e nxnsve pr t gjetur pozicio-

nin e tyre n grup dhe pr t shmangur, kshtu, sjelljen jo t mir q mund t

shkaktohet gjat prpjekjeve t tyre pr t plotsuar nj nevoj t till.

36

Albert, Linda dhe Desisto, Pete. Disiplina bashkpunuese. Shrbimi Amerikan mbi

Drejtimin,1996.

37

Shum teknika pr prmirsimin e klims n klasn tuaj jan t prfshira te T

pranojm diversitetin , nj manual pr krijimin e nj mjedisi gjithprfshirs e

msimdashs, Bangkok: UNESCO, 2004. http://www2.unescobkk org/ips/ebooks/

documents/Embracing_Diversity/index.htm.

http://www2.unescobkk


PRSE FMIJT SILLEN JO MIR

Mos u mrzitni. Nuk sht se nxnsit tuaj sillen keq me qllim. N fakt, kur

sillen keq, fmijt e kan nj arsye. Disa nga arsyet m t zakonshme, q

besojm se kontribuojn n sjelljen jo t mir, jan:

Ngarkesa pr nxnsin mund t jet shum e leht ose shum e rnd.

Msimi nuk sht interesant dhe nxnsi mrzitet.

Metodat e msimdhnies mund t mos i prshtaten stilit t t

msuarit t nxnsit.

Nxnsi mund t mos jet i prgatitur.

Krkesat jan t paqarta ose t palogjikshme.

Nxnsi ka aftsi t varfra sociale, skomunikon kollaj me ju apo me

t tjert, ose ka nj vlersim t ult pr veten.

T gjitha kto arsye mund t bjn q nxnsi t dekurajohet; nxnsit

q sillen keq, jan nxns t dekurajuar. Ata nuk besojn se mund t jen,

n nj mnyr apo n nj tjetr, t vlefshm. Prandaj, ata krkojn t

gjejn vendin e tyre nprmjet sjelljes s keqe.

Prve arsyeve t siprprmendura, besohet se fmijt sillen jo mir

edhe pr t arritur katr qllime, dhe konkretisht:

1. Vmendje.

2. Pushtet.

3. Hakmarrje.

4. Shmangie t dshtimit ose paprshtatmris.38

Mendoni pr nj nxns tjetr, sjellja e t cilit ju shqetson ose ju

zhgnjen. Pr t gjetur arsyen e ksaj sjelljeje, pyesni veten se si ndjeheni

kur ai nxns sillet jo mir. Pr shembull, n qoft se ndjeni bezdi kur

nxnsi nuk ju bindet, ai mbase krkon t trheq vmendjen (si Ramoni). A

zemroheni? Pushteti sht synimi m i lart pr nj fmij. A ndjeheni i

lnduar nga sjellja e nxnsit? Ather objektivi i nxnsit ka qen

hakmarrja. I zhgnjyer deri n at pik saq krkoni t hiqni dor nga puna

38

Dreikurs, Rudolf. Fmijt: Sfida. Nju Jork, NY: Duell, Sloan, dhe Pearce, 1964.

Dreikurs, Rudolf dhe Soltz, Viki. Fmijt: Sfida. Toronto: Makleland & Stjuart,

1987. Albert, Linda dhe Desisto, Pete. Disiplina bashkpunuese. Shrbimi Amerikan

i Drejtimit, 1996.


e msuesit? Ather nxnsi beson se ju jeni i paprshtatshm dhe sillet keq

pr t konfirmuar iden e tij. Le t shohim m nga afr secilin nga kto

synime dhe se far mund t bhet pr to.39

N krkim t vmendjes

do fmij i shndetshm krkon vmendje dhe shpesh sjellja e tij jo e mir

vjen ngaq ai ka nevoj pr vmendje. Nj objektiv i rndsishm i msuesit

sht t tregoj vmendje, pr t ciln nxnsit kan nevoj q t zhvillojn

vetvlersimin e shndetshm. Megjithat, disa nxns zgjedhin t sillen jo

mir, pasi krkojn q t tjert tu prkushtohen m shum. Ata duan t

jen n qendr t vmendjes, duke ju larguar ju dhe nxnsit e tjer nga

msimi, pr tju trhequr t gjithve vmendjen. Ata kan nevoj t

konfirmojn n njfar mnyre ekzistencn dhe rndsin e tyre. Hej! Pa

m shikoni mua! Un jam ktu, un jam m i rndsishmi! N qoft se

fmijt nuk arrijn t trheqin vmendjen prmes arritjeve dhe

bashkpunimit, ata do t prpiqen ta fitojn at si t munden. Ata mund t

ndrpresin orn e msimit, por e din se do t trheqin vmendjen, pr t

ciln ndrrojn aq shum.

Moskushtimi i vmendjes n situata t tilla, si qe rasti i Ramonit,

zakonisht e pushon sjelljen jo t mir. Megjithat, kur msuesi prpiqet

vazhdimisht t edukoj nj fmij q krkon vmendje, injorimi mund t mos

mjaftoj. N fakt, injorimi mund t jet shkaku kryesor i problemit.

Pr nxnsit q krkojn vmendje t teprt, ju mund t shtyheni ti

qortoni, ti merrni me t mir apo t prdorni teknika t tjera t disiplins

negative. Por n rast se ju nuk harroni se qllimi i nxnsit sht tju trheq

vmendjen, ssht e vshtir t kuptoni se qortimi apo marrja me t mir

vetm sa e nxit sjelljen jo t mir. Sipas mendjes s nj fmije, vmendja

nga nj msues i inatosur sht m e mir se fare pa gj. Mjafton q tju

bjer n sy sjellja jo e mir e nj nxnsi dhe ai do t sillet keq, q t jet

n qendr t vmendjes.

39

Katr seksionet e mposhtme mbi vmendjen, pushtetin, hakmarrjen, dhe dshtimin

jan prshtatur nga: Trajtimi i sjelljes. http://www.kidsgrowth.com/resources/

articledetail. cfm?id=119 [marr nga interneti m 10/12/2005]

http://www.kidsgrowth.com/resources


M posht jepet nj list veprimesh t disiplins pozitive, q ju mund ti

shfrytzoni pr t udhhequr nxnsit, sjellja e t cilve krkon vmendje

m t madhe.

Tregoni interes kur ata sillen mir, lvdoini kur nuk e krkojn dhe

nuk sillen keq.

Injorojeni sjelljen jo t mir sa m shum t jet e mundur, duke

treguar kujdes gjat asteve t kndshme.

Msojini ta krkojn vmendjen (pr shembull, bni letra m shikoni

mua, ju lutem, q ata ti ngren syt sa her q kan ndonj pyetje).

Jepuni nj shikim indiferent, por mos u flisni.

Qndrojuni m shum afr sesa larg (ata nuk kan nevoj t sillen keq

kur ju ndodheni pran tyre).

Drejtojuni me emr nxnsit q duhet t ndaloj apo t bj nj

veprim, identifikoni se far sduhet br, thuajini nxnsit se far

duhet t bj n at ast, lreni t marr vet vendim pr hapin q do

t hedh dhe pasojat q do t rrjedhin prej tij; si shembull lexoni pr

kt skenn e tret t kapitullit t mparshm, mes Lekut dhe ajit.

Bni gjra t befasishme, si fikni dritn, luani nj pjes muzikore, ulni

zrin, ndryshoni zrin, flisni nga muri.

Trhiqjani vmendjen nxnsit, duke i br nj pyetje t

drejtprdrejt, duke i krkuar nj favor, duke i ofruar alternativa,

duke ndryshuar aktivitetin.

Parimi i prgjithshm pr t reaguar ndaj nxnsve q krkojn vmendje

sht:

Kurr mos u kushtoni vmendje kur e krkojn, edhe n raste sjelljeje t

mir. Ndihmojini nxnsit t motivohen vet. Kushtojuni vmendje kur ata

nuk e presin. Kapini n stet kur tregohen t mir.


Pushteti

Nxnsit krkojn vazhdimisht t msojn se sa pushtet kan; Ramoni sht

nj shembull i mir. Disave u duket se jan pjes e rndsishme e klass

vetm kur bjn numra. Nxnsve q krkojn pushtet u duket se jan t

rndsishm vetm kur ata sfidojn autoritetin, kur kundrshtojn rregullat

dhe nuk u binden udhzimeve. Ata besojn gabimisht se i prkasin klass

vetm kur dikush i kontrollon. T gjith ju sfidojn, pr t par se deri ku

mund t arrijn ose do t bjn mos tju zbusin, ngaq e shohin se ju sdoni

t vazhdoni m t ndesheni me ta.

Reagimi yn i natyrshm gjat ndeshjeve pr pushtet sht t ndjert t

provokuar dhe t inatosur. Prirja sht q ti ndalojm kto prplasje, duke

prdorur ndshkimin fizik, por kjo ssht gj tjetr vese nj armpushim i

shkurtr. Gjat ndeshjeve pr pushtet ju duhet t mbani nj qndrim t

ngroht, por t vendosur. Bisedat sofrojn ndonj gj t mir, ato vetm e

ushqejn luftn pr pushtet. Ju duhet t vendosni se duhet t bni vet

dhe jo se sa pun do tju duhet. Rregulli i prgjithshm pr tu marr me

nxnsit q krkojn t fitojn pushtet sht t trhiqeni nga konflikti.

Mos harroni, pr do sherr krkohen dy vet! Tregohuni i qet, ofroni

alternativa dhe prisni t shikoni se pasoja do t rrjedhin nga sjellja e

nxnsit. Ju mund edhe t siguroni bashkpunimin e tyre, duke u krkuar

ndihm. Pr shembull: N rregull, ju sdoni t vini n msim n orar. Ju

kuptoj. Por a mundeni, ju lutem, t m ndihmoni t marrim mungesat kur

nxnsit vijn n klas?. N vend q ai t krkoj pushtet mbi ju, ju i jepni

nxnsit nj pozicion prgjegjsie dhe nj pushtet t legjitimuar.

Hakmarrja

T merresh me nj synim t gabuar si sht hakmarrja, kjo krkon durim.

Nj nxns q lndon t tjert dhe juve, e ndjen se t tjert jan lnduar

(realisht ose mendon se sht kshtu) dhe se ata kan pr t marr hak. T

tjert ndjehen t keqtrajtuar, t mundur dhe t dshpruar, kshtu q me

dashje ose pa dashje krkojn t marrin hak. Hakmarrja mund t merret

fizikisht ose n mnyr pasive nprmjet mosveprimit. Ajo mund t jet

krejt e heshtur, si jan vshtrimet dhe gjestet plot urrejtje. Nxnsi mund

t marr hak ndaj jush jo drejtprsdrejti, por duke pickuar nxnsit e

tjer ose duke shkruar n tabel.


Kur nj nxnsi i jepet mundsia t marr hak, nprmjet lndimit dhe t

lnduarit mes njerzve lind nj cikl. Mos harroni se nxnsi q krkon t

hakmerret sht i dshpruar dhe tejet i dekurajuar. Pr ta s

disiplina pozitive në klasa gjithëpërfshirëse,...

Documents