ΤΗΣ ΝΤΕΝΙΖ ΟΖΝΤΕΝΙΖ

Κωνσταντινούπολη, 6.6.2013. Ας πά-ρουμε τα πράγματα από την αρχή. Πριν

από αρκετούς μήνες ήρθε στο φως το σχέδιοτης κυβέρνησης για την αναμόρφωση τηςπλατείας Ταξίμ, κι ένας μικρός αριθμός αν-θρώπων αρχίσαμε να αντιδρούμε. Αρχικά,προσπαθήσαμε να ευαισθητοποιήσουμε τονκόσμο, ενημερώνοντας και μαζεύοντας υπο-γραφές. Στη συνέχεια πραγματοποιήσαμε μι-κρές ή μεγαλύτερες συγκεντρώσεις διαμαρ-τυρίας στην πλατεία και το πάρκο. Και μετά;Τι συνέβη και ξαφνικά αφυπνίστηκε η «αστι-κή» συνείδηση (urban consciousness) τωνκατοίκων της Κωσταντινούπολης;

Ξέρουμε ότι τα μαζικά κινήματα των πόλε-ων μπορεί να ξεσπάσουν τη στιγμή που κανείςδεν το περιμένει, κάτι που έγινε ιδιαίτερα εμ-φανές τα τελευταία χρόνια, τόσο με τα κινή-ματα Occupy όσο και με την Αραβική Άνοιξη.Ωστόσο, αν και χάρη στα social media μπο-ρούμε πλέον να μάθουμε τι συμβαίνει σε κά-θε γωνιά του πλανήτη, όταν ένα μαζικό κίνη-μα γεννιέται μπροστά στα μάτια σου, και μά-λιστα μετέχεις σ’ αυτό, τα πάντα αποκτούνκαινούργιο νόημα.

Τι συμβαίνει λοιπόν σήμερα στην Τουρκία;Το κίνημα ξεκίνησε ως αντίδραση στο πρό-τζεκτ ανάπλασης της πλατείας· ένα πρότζεκτστην καρδιά της πόλης, που δεν έλαβε καθό-λου υπόψη την γνώμη των κατοίκων της. Τημέρα που θα ξεκινούσαν οι εργασίες, με τοκόψιμο των δέντρων, μια ομάδα ανθρώπωνκαταλαμβάνει το πάρκο· στήνει σκηνές και,σε ένα κλίμα αξιοθαύμαστης συντροφικότη-τας και αλληλεγγύης, διαμαρτύρεται ειρηνικά.Η απάντηση ήταν μια πρωτοφανής σε αγριό-τητα επίθεση των ειδικών δυνάμεων τηςαστυνομίας. Ωστόσο, πραγματικά, κανείς μαςδεν μπορούσε να φανταστεί ότι αυτό θα εξε-λισσόταν σε ένα μαζικό λαϊκό κίνημα, ότι ηδιαμαρτυρία και η καταστολή της θα κινητο-ποιούσαν τόσες χιλιάδες ανθρώπους, σε ολό-κληρη τη χώρα, παρά το πλήρες μπλακ-άουττων μίντια και την αστυνομική βαρβαρότη-τα. Δεδομένου, μάλιστα, ότι η νέα γενιά στηνΤουρκία συχνά λοιδωρείται ως απολίτικη καιαδιάφορη, το γεγονός ότι αυτή ακριβώς ηυποτιμημένη γενιά έβαλε τη σπίθα γι’ αυτότο μεγάλο κίνημα, αποκτά και μια ειρωνικήδιάσταση.

Το γεγονός ότι οι κάτοικοι μιας μητρόποληςόπως η Κωνσταντινούπολη και οι υπόλοιποιπολίτες της Τουρκίας, μιας χώρας με βαθιέςπολιτικές και πολιτισμικές διαφορές, βρήκανκοινό τόπο απέναντι στον αυταρχισμό τηςεξουσίας ήταν για μένα μια πρωτόγνωρη εμ-

πειρία. Μάλιστα, πολλοί άνθρωποι της προ-ηγούμενης γενιάς, και άλλοι που έχουν πάρειμέρος στα αντικαπιταλιστικά κινήματα τωνδεκαετιών του 1960 και του 1980 συμφώνη-σαν σε αυτό. Όχι μόνο όσον αφορά το εύροςτου κινήματος, αλλά και τον τρόπο με τονοποίο οι άνθρωποι κατάφεραν να συνυπάρ-ξουν. Ήταν εντυπωσιακό να βλέπεις όλες αυ-τές τις διαφορετικές και πολλές φορές αντι-μαχόμενες ιδεολογίες (κομμουνιστές καιαναρχικοί, οικολόγοι, ομοφυλόφυλοι ακτιβι-στές, αριστεροί μουσουλμάνοι, εθνικιστές,οπαδοί ποδοσφαιρικών ομάδων, φεμινί-στριες κλπ.) με τους τόσο διαφορετικούς τρό-πους έκφρασης, να αγωνίζονται πλάι πλάι.Για το δικαίωμα στην πόλη, ενάντια στον αυ-ξανόμενο αυταρχισμό της εξουσίας.

Διασχίζοντας την Ιστικλάλ προς το πάρκοΓκεζί, ανάμεσα σε όλους αυτούς τους ανθρώ-πους, με την αντιασφυξιογόνα μάσκα στοπρόσωπο, περνούσαν απ’ το μυαλό μου θραύ-σματα από τις προσωπικές μου μνήμες. Κιέβλεπα καθαρά ότι εκείνες οι ανέμελες καιασφαλείς μέρες της παιδικής ηλικίας, μέρεςσχολικών γιορτών και παρελάσεων τυλιγμέ-νες με την ένδοξη κόκκινη τουρκική σημαία,μεταμορφώνονταν σε έναν κόσμο που αλλά-ζει, αλλάζοντας τις αξίες που είχε ενσωματώ-σει στο παρελθόν. Ο νέος αυτός κόσμος, πουείχε διαμορφωθεί εκεί, έστω και για λίγο, μέ-σα απ’ την αλληλεγγύη και τον κοινό αγώνααπέναντι στην εξουσία και την κουλτούρα τηςηγεμονίας σήμαινε για μένα πολύ περισσό-τερα απ’ όλες εκείνες τις αξίες και ιδεολογίεςμαζί, όποια θέση κι αν έχουν εντός μου. Οιπιο σημαντικές πλευρές της αντίστασης, άλ-λωστε, είναι ο αυθορμητισμός και η ειλικρίνειάτης.

tstΗ σημασία του πάρκου Γκεζί της Ταξίμ ως

συμβολικού χώρου είναι ενσωματωμένηστην ίδια την ιστορία της χώρας. Στη διάρ-κεια της περιόδου σχεδιασμού μοντέρνωνπόλεων για την Τουρκική Δημοκρατία, τη δε-καετία του 1940, η κυβέρνηση εξουσιοδότη-σε τον γάλλο πολεοδόμο Ανρί Προστ να πάρεισημαντικές αποφάσεις, όπως την κατεδάφι-ση ενός στρατιωτικού κτιρίου (Taksim TopçuKışlası) της οθωμανικής εποχής, ώστε να δη-μιουργηθεί ένας νέος δημόσιος χώρος (Tak-sim Gezi Parkı), ο οποίος έκτοτε απέκτησεσυμβολική σημασία. Ωστόσο, στην ιστορίατης Τουρκικής Δημοκρατίας, η πλατεία Τα-ξίμ, καρδιά της δημόσιας σφαίρας της χώρας,έχει επανειλημμένα μετατραπεί σε χώρο απα-γόρευσης και καταστολής της λαϊκής έκφρα-σης.

Σήμερα, οι πλατείες των σύγχρονων πόλε-

ων γίνονται το θέατρο των νεοφιλελεύθερωνπολιτικών. Με δεδομένο ότι η Κωνσταντι-νούπολη δεν έχει αστική παράδοση ανάλο-γη με αυτή των πόλεων της Δύσης, της είναιδύσκολο να διαχειριστεί αξίες που σχετίζον-ται τους δημόσιους χώρους της. Συγχρόνως,όταν τα βαθιά ριζωμένα πιστεύω δεν επιτρέ-πουν σοβαρές αλλαγές στην κοινωνική δομή,και η αδράνεια θεωρείται σχεδόν συνώνυμημε την αξιοπρέπεια, η ανάληψη δράσης γίνε-ται ακόμα πιο δύσκολη. Από τη νομαδική πα-ράδοση μέχρι την αστική κατοίκηση και απόεκεί στην απόκτηση αστικής συνείδησης, οικάτοικοι της Πόλης μαθαίνουν, από τις εμ-πειρίες τους, πώς να διεκδικούν το δικαίω-μα στην πόλη. Για να καταλάβουμε στην πρά-ξη ότι η πόλη ανήκει στους πολίτες της πρέπεινα κάνουμε πράξη την αντίστασή μας, μιααντίσταση που πυροδοτεί η βία. Διότι σήμε-ρα, το δικαίωμα στην πόλη είναι ένα ζητού-μενο που έχει να κάνει με την ίδια την ύπαρ-ξη της διαφορετικότητας και, συγχρόνως, έναανθρώπινο δικαίωμα που έχει κατεξοχήναγνοηθεί. Όταν μάλιστα η περιστολή αυτώντων δικαιωμάτων δεν περιορίζεται στην χρή-ση του χώρου αλλά επιχειρεί να ορίσει συγ-κεκριμένα πρότυπα συμπεριφοράς (ποτοα-παγόρευση, απαγόρευση φιλιού, επιβολήενός ηθικού κώδικα κλπ.), μπορεί, όπως φαί-νεται, να οδηγήσει σε εξέγερση. Και, τελικά, αυ-τό δείχνει ότι όλες οι ρητορικές περί εκδημο-κρατισμού, ειδικά όταν πρόκειται για ένανδιάτρητο συνθηματολογικό εκδημοκρατισμόπου ελέγχεται ασφυκτικά από την εξουσία,δεν μπορούν να πετύχουν ακόμα και σε κοι-νωνίες όπως η δική μας.

Οι πόλεις ανήκουν στους κατοίκους τουςκαι ο αστικός χώρος είναι μια διαλεκτικήπλατφόρμα που βοηθάει τους ανθρώπους ναδημιουργούν και να ξαναδημιουργούν τις εμ-πειρίες τους, εκφράζοντάς τις όπως το επιθυ-μούν. Μόνο στο μέτρο που η αναπαραγωγήτου τόπου θα διαμεσολαβείται από τους ίδιουςτους κατοίκους του, οι πόλεις μπορούν ναέχουν λόγο ύπαρξης. Και, τελικά, η επανα-διεκδίκηση του δημόσιου χώρου είναι ο τρό-πος όχι μόνο για να νικήσουμε την ηγεμονίαστο συμβολικό της πεδίο, αλλά επίσης και γιανα σηκώσουμε το γάντι απέναντι στη βία καιστην επιβολή αυτής της ηγεμονίας. Σήμερα,όπως φαίνεται, ο μόνος τρόπος για να εξε-γερθούμε απέναντι στην εξουσία είναι να κα-ταλάβουμε τα κέντρα των πόλεων.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: ΜΑΝΟΣ ΑΥΓΕΡΙΔΗΣ

Η Ντενίζ Οζντενίζ είναι αρχιτέκτονας, ζειστην Κωνσταντινούπολη και μετέχει στο κί-νημα Gezi Parkı Direnişi (Αντίσταση τουΠάρκου Γκεζί).

ΕΝΘΕΜΑΤΑ

ΓΝΩΜΕΣ & ΙΔΕΕΣ - ΛΟΓΟΣ & ΤΕΧΝΕΣΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΣΤΡΑΤΗΣ ΜΠΟΥΡΝΑΖΟΣ

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ: ΜΑΝΟΣ ΑΥΓΕΡΙΔΗΣ, ΜΑΡΙΑ ΚΑΛΑΝΤΖΟΠΟΥΛΟΥ, ΙΩΑΝΝΑ ΜΕΪΤΑΝΗ, ΣΤΡΑΤΗΣ ΜΠΟΥΡΝΑΖΟΣ

Η ΑΥΓΗΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣΗ ΑΥΓΗΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ

ΑΡ. ΦΥΛΛΟΥ 739 ΚΥΡΙΑΚΗ 9 IOYNIOY 2013

Κείμενα των: Ντενίζ Οζντενίζ, Ιλεάνας Μορώνη, Βαγγέλη Κεχριώτη, Αχμέτ Ινσέλ, Στρατή Μπουρνάζου, Βασιλικής Κατριβάνου,Μαρίνας Γαλανού, Δημήτρη Παπανικολάου, Νικόλα Σεβαστάκη, Κωστή Καρπόζηλου

Η εξέγερση στην Τουρκία που συ-νεχίζεται μας αφορά άμεσα: γιατα αιτήματα, τους τρόπους αυτο-οργάνωσης, για το πώς ξεπήδησεκαι εν μια νυκτί κλόνισε το βάθροτου ηγεμόνα Ερντογάν. Προσπα-θώντας να καταλάβουμε το πώςκαι το γιατί ζητήσαμε τρία κείμε-να από τον Βαγγέλη Κεχριώτη,την Ιλεάνα Μορώνη και την Ντε-νίζ Οζντενίζ. Επίσης, δημοσι-εύουμε το άρθρο του Αχμέτ Ινσέλπου δημοσιεύθηκε στην εφημε-ρίδα Ραντικάλ, 4.6.2013.

Φωτογραφία από #occupygezi

Ο ΤΟΥΡΚΙΚΟΣ ΙΟΥΝΗΣ ΤΟΥ 2013: ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΛΑΤΕΙΑ ΤΑΞΙΜ ΣΕ ΟΛΗ ΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΑ

Σε ποιoν ανήκει το δικαίωμα στην πόλη;

Η ανάδειξη του πολίτη ΤΗΣ ΙΛΕΑΝΑΣ ΜΟΡΩΝΗ

Το βασικό μήνυμα των κινητοποιήσεωνστην Τουρκία είναι η εναντίωση στον

αυταρχισμό και τον πατερναλισμό της εξου-σίας, και η διεκδίκηση της διαφορετικότη-τας, του πλουραλισμού. Μετά από μια δύ-σκολη κι αντιφατική πορεία εκσυγχρονι-σμού, που ξεκίνησε τα τελευταία χρόνια τηςΟθωμανικής Αυτοκρατορίας και δημιούρ-γησε ένα τουρκικό έθνος του οποίου ο χαρα-κτήρας επιβαλλόταν από τα πάνω, από τηνεκάστοτε εθνική ελίτ, σήμερα οι πολίτες τηςΤουρκίας, παρά το Κόμμα Δικαιοσύνης καιΑνάπτυξης (ΚΔΑ) του πρωθυπουργού Ερν-τογάν —και, ταυτόχρονα, μ’ έναν φαινομε-νικά αντιφατικό τρόπο, χάρη στο ΚΔΑ—διεκδικούν να συνομολογήσουν οι ίδιοι τουςόρους συγκρότησης της πολιτικής τους κοι-νότητας, του πολιτικού έθνους της Τουρκίας.

tstΟι κινητοποιήσεις δεν έχουν ηγεσία. Συμ-

μετέχουν σ’ αυτές ετερόκλητες ομάδες καιάτομα, με απόψεις όχι πάντα διαμορφωμένεςκαι ενίοτε αντιφατικές. Ούτε και τα αιτήματαείναι απολύτως διαμορφωμένα. Ξεκίνησαναπό την εναντίωση στην καταστροφή τουφυσικού και αστικού περιβάλλοντος τηςΚωνσταντινούπολης (όπου αυτή τη στιγμήπραγματοποιούνται πολλά «μεγάλα έργα»)και την αντίδραση στην αστυνομική βία.Ταυτόχρονα, οι Τούρκοι πολίτες διεκδικούσαντην παρουσία τους στον δημόσιο χώρο: εί-ναι χαρακτηριστικό ότι στο Ταξίμ της Κων-σταντινούπολης, κεντρικό σημείο των συγ-κεντρώσεων, εδώ και λίγο καιρό απαγο-ρεύονταν οι συναθροίσεις. Παράλληλα, εναν-τιώνονται στον αυταρχισμό και τον πατερ-ναλισμό μιας εξουσίας —του ίδιου του Ερν-τογάν αλλά και άλλων υψηλόβαθμων αξιω-ματούχων— που ισχυρίζεται ότι αυτή ξέρειποιο είναι το καλό του λαού (σ’ όλα τα θέμα-τα, απ’ τα μεγάλα έργα της Κωνσταντινού-πολης ως τους περιορισμούς στην πώλησηκαι κατανάλωση αλκόλ και την αντισύλλη-ψη), και υιοθετεί ένα διδακτικό και αλαζονι-κό ύφος. Και, τελικά, ζητώντας ν’ ακούγεταιη φωνή τους, θέτουν το θέμα της δημοκρατίαςκαι της ουσιαστικής πολιτικής συμμετοχής.

Η συνάντηση όλων αυτών των διαφορετι-κών ομάδων και ατόμων στους δρόμους καιη δυναμική διεκδίκηση του δημόσιου χώ-ρου και λόγου απέναντι σε μια εξουσία γιατην οποία η δημοκρατία περιορίζεται στηδιεξαγωγή ελεύθερων εκλογών δείχνει μιατάση και δημιουργεί μια δυναμική. Μια δυ-ναμική οριοθέτησης του δημόσιου χώρουαπ’τους ίδιους τους πολίτες: «Είμαστε ο λαός»,«Αυτή η πόλη μας ανήκει», δηλώνουν. Τασυλλογικά κείμενα που αρχίζει να παράγειτο αυθόρμητο κίνημα δείχνουν ακριβώς αυ-τή την τάση. Η πληρωμένη από πολίτες —μέσω crowd funding— καταχώρηση που δη-μοσιεύτηκε στις 7 Ιουνίου στους New YorkTimes δηλώνει: «Εκπροσωπούμε διαφορετι-κές εθνότητες, δόγματα, θρησκείες και ιδεο-λογίες. [...] Απαιτούμε [...] ανοιχτό διάλογο». Τοκείμενο της «Αλληλεγγύης Ταξίμ», δομής πουσυνενώνει συνδικάτα (συμπεριλαμβανομέ-νων των δύο μεγάλων DİSK και KESK), επαγ-

γελματικές ενώσεις, κόμματα (από το κεμα-λιστικό Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα και τοφιλοκουρδικό Κόμμα Ειρήνης και Δημοκρα-τίας ως τα αριστερά Κόμμα Ελευθερίας καιΑλληλεγγύης και Κόμμα Εργασίας) και κάθεείδους συλλογικότητες (φεμινιστικές, ΛΟΑΤ,περιβαλλοντικές, καλλιτεχνικές κ.α.), χωρίςνα θέτει πολύ συγκεκριμένα αιτήματα, δεί-χνει ξεκάθαρα τη διάθεση όλων των συνι-στωσών της Αλληλεγγύης Ταξίμ να σεβα-στούν τις διαφορές τους και ταυτόχρονα ναδιεκδικήσουν την ύπαρξή τους ως λαού μετην πολιτική έννοια του όρου: ως συνόλουπου διεκδικεί την παρουσία του στον δημό-σιο χώρο και δικαιούται να ελέγχει την εξου-σία.

Ο τουρκικός εκσυγχρονισμός μπορεί νασυνοψιστεί ως μια προσπάθεια να υιοθετη-θούν όσα νεωτερικά στοιχεία έκρινε χρήσιμαη εξουσία, η εθνική ελίτ, και να απωθηθούνόσα θεωρούσε επικίνδυνα. Το τουρκικόέθνος όφειλε να είναι σύγχρονο, αλλά ταυτό-χρονα και υπάκουο: οι πολίτες δεν ήταν πο-λίτες με όλη την έννοια του όρου, αφού όφει-λαν να υπακούουν στις επιταγές της εθνικήςελίτ, η οποία, μόνη, διαμόρφωνε τα όρια τουδημόσιου χώρου και τους όρους της πολιτι-κής. Έτσι διαμορφωνόταν μια μονολιθικήεθνική ιδεολογία, ενώ ταυτόχρονα η υπαρ-κτή πολυμορφία της κοινωνίας χρησιμοποι-ούνταν για να αποτραπεί η συνεννόηση τωνπολιτών από τα κάτω, και άρα το ενδεχόμενοαμφισβήτησης των όρων συγκρότησης τηςπολιτικής κοινότητας.

Ο Ερντογάν θέλει να εμφανίζεται ως ο ηγέ-της που έβαλε τον λαό στον δημόσιο χώρο. Εί-ναι αλήθεια ότι μεγάλο κομμάτι των λαϊκώνμαζών είδε στην εξουσία του ΚΔΑ το τέλος τηςπεριθωριοποίησής του από μια ελίτ για τηνοποία ο λαός αποτελούνταν από θρησκόλη-πτους αγράμματος. Είναι επίσης αλήθεια ότιοι κυβερνήσεις του ΚΔΑ έθεσαν τέλος στηνκηδεμόνευση της πολιτικής ζωής από τονθεματοφύλακα του έθνους στρατό. Ωστόσο, τοΚΔΑ κι ο Ερντογάν, ακολουθώντας ακριβώςτην παράδοση του τουρκικού εκσυγχρονι-σμού, προσπάθησαν να διαμορφώσουν μιαδημοκρατία στα μέτρα τους.

Αυτή τη στιγμή γίνεται εμφανές πως ο εκ-συγχρονισμός κι ο εκδημοκρατισμός, ως δυ-ναμικές διαδικασίες, ξεφεύγουν απ’ τα όριαπου η εθνική ελίτ —πρώτα των κεμαλιστών,μετά του ΚΔΑ και του Ερντογάν— προσπά-θησε να θέσει. Μοιάζει οξύμωρο, αλλά είναιπολύ χαρακτηριστικό: η ίδια καταχώρησηστους New York Times που κάνει λόγο για«διαφορετικές εθνότητες, δόγματα, θρη-σκείες και ιδεολογίες» δηλώνει επίσης: «Εί-μαστε οι περήφανοι συνεχιστές της κληρο-νομιάς του Ατατούρκ». Οι Τούρκοι, διεκδι-κώντας να είναι πολίτες, λαός, προσπαθούννα δώσουν στο νεωτερικό, το δημοκρατικόκαι το εθνικό ένα περιεχόμενο που θα δια-μορφώσουν οι ίδιοι. Δεν είναι εύκολη διαδι-κασία, και γιατί υπάρχουν μεγάλες αντιθέ-σεις στην τουρκική κοινωνία, και γιατί ηεξουσία του ΚΔΑ —που όχι μόνο στηρίζεταισε μεγάλο μέρος των ψηφοφόρων (το εκλογικότου ποσοστό στις βουλευτικές εκλογές του2011 πλησίαζε το 50%), αλλά έχει δημιουρ-γήσει κι έναν ολόκληρο ιστό κοινωνικώνερεισμάτων— είναι ακόμα πολύ μεγάλη, κιεπομένως το ΚΔΑ μπορεί να συνεχίσει να μι-λάει ως αποκλειστικός εκφραστής της «εθνι-κής βούλησης». Είναι όμως η πρώτη φοράπου ένα μεγάλο μέρος της τουρκικής κοινω-

νίας φαίνεται να επιθυμεί να ξεκινήσει αυτήη διαδικασία, και που δεν υπάρχει ένας θε-σμός —όπως ήταν ο στρατός— που να μπο-ρεί πειστικά να εμφανιστεί ως υπεράνω κομ-μάτων θεματοφύλακας του εθνικού, και νατη σταματήσει βίαια.

Η Ιλεάνα Μορώνη είναι υποψήφια διδάκτο-ρας Ιστορίας στην EHESS, Παρίσι. Ασχολείταιμε την οθωμανική και σύγχρονη τουρκικήιστορία.

Γιατί ξημερο -βραδιάζεταιο κόσμος στηνπλατεία Ταξίμ;ΤΟΥ ΒΑΓΓΕΛΗ ΚΕΧΡΙΩΤΗ

Κωνσταντινούπολη, 6.6.2013. Οι αναλύ-σεις που γίνονται, τις μέρες αυτές, σχε-

τικά με τα αίτια που οδήγησαν στην κοινω-νική έκρηξη στην Τουρκία μπορούν να κα-ταταχθούν σε δύο κατηγορίες. Από τη μια εί-ναι εκείνοι που διαπιστώνουν την προσπά-θεια εξισλαμισμού και συντηρητικοποίησηςτης κοινωνίας, επιχείρημα που βασίζεται κυ-ρίως στην πρόσφατη νομοθετική ρύθμισηπερί περιορισμού της δημόσιας χρήσης τουαλκοόλ, την προσπάθεια απαγόρευσης τωνεκτρώσεων πέρυσι το καλοκαίρι, την ηθικό-λογη ρητορεία του Ερντογάν και των συνερ-γατών του. Από την άλλη, είναι εκείνοι πουδιαπιστώνουν το έλλειμμα δημοκρατίας πουδιαπερνά τους θεσμούς, από τη Βουλή ως ταδημαρχιακά συμβούλια: μια αλαζονική αν-τίληψη στηριγμένη σε έναν ξεπερασμένο ορι-σμό της δημοκρατίας, με βάση τον οποίοόποιος εξασφαλίσει την πλειοψηφία στιςεκλογές αδιαφορεί για οποιαδήποτε άλληάποψη, ενώ η κάθε μορφή ακτιβισμού, από τη

συνδικαλιστική δράση έως τη διεκδίκησηδημόσιου χώρου, κηρύσσεται περίπου πα-ράνομη. Και στα δύο επιχειρήματα, η δια-φορετικότητα προβάλεται ως αξία αυτή κα-θεαυτή.

Στην πρώτη περίπτωση, η έμφαση δίνεταιστην πολιτισμική διαφορετικότητα, στο δι-καίωμα να διάγει κανείς στην καθημερινό-τητά του όπως επιθυμεί, στα δικαιώματα τωνγυναικών κλπ., ενώ στη δεύτερη τονίζεται ηδιαφορά στις πολιτικές πεποιθήσεις, όχιόσον αφορά την κομματική ένταξη, αλλά τιςαρχές και τις εφαρμογές της δημοκρατίας.Και οι δύο αναγνώσεις είναι βάσιμες, ωστό-σο υπάρχει κάτι που χρειάζεται να τονιστεί ξα-νά. Αν οποιαδήποτε ερμηνεία περιοριστείστον ισλαμικό κίνδυνο, κινδυνεύει να υιοθε-τήσει ξεπερασμένες διατυπώσεις που εδώκαι μια δεκαετία επαναφέρει, με διάφορουςτρόπους, η κεμαλική αντιπολίτευση και τοτμήμα αυτό των ηγετικών ομάδων που έχα-σαν την κυριαρχία τους εξαιτίας των πολιτι-κών της κυβέρνησης Ερντογάν. Επιπλέον,κινδυνεύει να αποκλείσει τη δυνατότητασύγκρισης της εξέγερσης αυτής με άλλες αν-τίστοιχες στον δυτικό κόσμο, από την ΝέαΥόρκη ως την Αθήνα. Ακόμη και η αντιστοί-χιση Τάξιμ-Ταχρίρ, που δεν επιθυμούν κα-θόλου οι κεμαλιστές, μπορεί να λειτουργή-σει εδώ ως επιχείρημα για την —φυσιολογι-κή, για μεγάλο τμήμα του δυτικού κόσμου—αντιμετώπιση της Τουρκίας ως τμήμα τηςΜέσης Ανατολής. Με την έννοια αυτή, το πα-ραπάνω ερμηνευτικό σχήμα εξυπηρετεί συν-τηρητικές αναγνώσεις της εξέγερσης.

Είναι σημαντικό, αντιθέτως, να τονιστείπως ο αγώνας στο Ταξίμ έχει ως πρόταγμάτου την καταγγελία του ελλείμματος δημο-κρατίας, πόσο μάλλον που στα πρώτα τηςχρόνια της, κατά γενική ομολογία, η κυβέρ-νηση Ερντογάν είχε στο ενεργητικό της μιασειρά ανοίγματα που ξηλώθηκαν, ένα ένα,στο κλίμα αυταρχισμού των τελευταίων ετών.Είναι κοινός τόπος πως οι εκρήξεις συνήθωςσυμβαίνουν όταν μια περίοδο σχετικής βελ-τίωσης την ακολουθεί απότομη ανάσχεση.Περί αυτού ακριβώς πρόκειται. Γι’ αυτό, ενώκαλό είναι να αποφευχθούν τα καλούπια τύ-

ΕΝΘΕΜΑΤΑ30

Η ΑΥΓΗ • KYΡΙΑΚΗ 9 IOYNIOY 2013

Με κεφαλαία γράμματα: «Η Ταξίμ ανήκει στο λαό». Φωτογραφία της Ντ. Οζντενίζ

Ο ΤΟΥΡΚΙΚΟΣ ΙΟΥΝΗΣ ΤΟΥ 2013: ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΛΑΤΕΙΑ

31Η ΑΥΓΗ • KYΡΙΑΚΗ 9 IOYNIOY 2013

που Ταχρίρ ή Occupy Wall Street, ωστόσοείναι απαραίτητο να διαφυλαχθεί ο δια-εθνι-κός χαρακτήρας της ανάλυσης, που θα μαςεπιτρέψει να βγάλουμε συμπεράσματα καινα κάνουμε αναγωγές σε χώρες με χριστια-νική πλειοψηφία όπου το έλλειμμα δημο-κρατίας μπορεί να είναι εξίσου υψηλό και οικατασταλτικοί μηχανισμοί της εξουσίας εξί-σου βίαιοι. Σκεφτείτε, για παράδειγμα, τη Ρω-σία.

Από την άλλη, είναι νομίζω σαφές πως όσοκαι αν το κίνημα στην Τουρκία αυτή τη στιγ-μή προσπαθεί να παράγει τις αφηγήσεις πουθα το συνδέσουν με το παρελθόν, τη γενιάτου ’68, τη βία της δεκαετίας του’70, το πρα-ξικόπημα του ’80, αυτό που είδαμε τις τε-λευταίες δέκα μέρες είναι περισσότερο εικό-νες από το μέλλον, παρά από το παρελθόν. Ει-κόνες από τεχνολογικά άρτιες, καταναλωτικέςκοινωνίες, στις οποίες η ανάπτυξη μετριέταιμε τους δείκτες του χρηματιστηρίου και τιςεπενδύσεις. Από κοινωνίες όπου η ασφάλειακαι η τάξη θα αποτελούν ικανές συνθήκεςγια την περιστολή των βασικότερων δικαιω-μάτων, στις οποίες η δυνατότητα να αναζη-τήσει κανείς ουσιαστική ποιότητα ζωής, μεσεβασμό στο περιβάλλον, με στοιχειώδη γνώ-ση των ουσιών που καταναλώνει, σχέσειςαλληλεγγύης και συλλογικότητας μεταξύ τωνπολιτών θα τείνουν να συρρικνώνεται όλοκαι περισσότερο. Ενάντια σε αυτήν τη προ-οπτική ξημεροβραδιάζεται ο κόσμος στο Τα-ξίμ. Ο αγώνας τους είναι ο αγώνας που δενμπόρεσαν να ολοκληρώσουν άλλες κοινω-νίες όπως η ελληνική στο πρόσφατο παρελ-θόν, αλλά και ο αγώνας που αργά η γρήγοραθα κληθούν να ξαναδώσουν στο μέλλον.

Ο Βαγγέλης Κεχριώτης διδάσκει Ιστορία στοΠανεπιστήμιο του Βοσπόρου.

H εξέγερση τηςαξιοπρέπειαςΤΟΥ ΑΧΜΕΤ ΙΝΣΕΛ

Κωνσταντινούπολη, 4.6.2013. H εξέγερ-ση στο πάρκο Γκεζί δεν μοιάζει με τις

αραβικές εξεγέρσεις. Δεν είναι μια εξέγερσηεναντίον μιας οικογένειας που έχει εγκατα-σταθεί στην κορυφή του κράτους εδώ και δε-καετίες, δεν είναι μια εξέγερση εναντίον ενόςδικτάτορα που κατέχει την εξουσία με στη-μένες εκλογές και χωρίς αντιπολίτευση· ού-τε μια εξέγερση που διεκδικεί δίκαιες καιελεύθερες εκλογές. Η αντίσταση που ξεκίνη-σε στο πάρκο Γκεζί είναι η έκφραση της ορ-γής ενός μέρους του λαού, μιας οργής πουγιγαντώθηκε λόγω της απερίσκεπτης και δυ-σανάλογης χρήση της βίας από την εξουσία.Με αυτή την έννοια, είναι πιο σωστό να πα-ρομοιάσουμε το κίνημα των ανθρώπων πουαντιστέκονται με αποφασιστικότητα στιςεπεμβάσεις της αστυνομίας, και ξεχύνονταιστους δρόμους, όχι μόνο στην Κωνσταντι-νούπολη αλλά και σε εκατοντάδες μέρη σεόλη την Τουρκία, με το «κίνημα των Αγανα-κτισμένων», στην Ισπανία, τη Γαλλία και τιςΗΠΑ. Είναι μια «εξέγερση για την αξιοπρέ-πεια», που υπερβαίνει τις παραπάνω εξεγέρ-σεις, από την άποψη της συμμετοχής.

Το μισό του εκλογικού σώματος. Πρώ-τα απ’ όλα, αυτή η αντίδραση —που δεν μπο-ρεί να εξηγηθεί επαρκώς αν την αντιμετω-πίσουμε σαν αντίδραση σε μια σειρά πολιτι-κές του κυβερνώντος κόμματος σε τοπικό καιεθνικό επίπεδο— είναι μια αντίδραση εναν-τίον μιας προσωπικότητας που κομπάζειδιαρκώς για το απόλυτο της εξουσίας της,που αντιλαμβάνεται την αντιπολίτευση καιτην κριτική με τους κώδικες της νοοτροπίαςενός μάγκα που του χαλάνε το κομμάτι του,που έχει διαμορφωθεί μέσα στην κουλτού-ρα της υποταγής. Είναι η εξέγερση εκείνωνπου δεν μπορούν να ανεχτούν αυτό το επι-θετικό και δεσποτικό ύφος της πολιτικής, αυ-τό τον περιφρονητικό τόνο, η εξέγερση εκεί-νων που πιστεύουν ότι θίγεται η αξιοπρέ-πειά τους ως πολιτών. Γι’ αυτό τον λόγο, δενείναι μια επανάσταση κατά του καθεστώτος·είναι μια εξέγερση για την αξιοπρέπεια. Αν τοσύνθημα «Ταγίπ, παραιτήσου!» είναι το σύν-θημα που φωνάζει πιο συχνά και πιο δυνατάο λαός που έχει ξεχυθεί στους δρόμους, στηνπλατεία Ταξίμ, στο πάρκο Γκεζί και άλλα μέ-ρη, σε όλη την Τουρκία, αυτό δεν συνεπάγε-ται μια αμφισβήτηση της νομιμοποίησης τουΕρντογάν, που πήρε την εξουσία με εκλογές.

Με αυτό το σύνθημα, εκατοντάδες χιλιάδες,ίσως και εκατομμύρια άνθρωποι που έχουνβγει στους δρόμους δηλώνουν ότι οι πράξειςτου Ταγίπ Ερντογάν είναι στα όρια, τα ξε-περνάνε μάλιστα, της δημοκρατικής νομι-μοποίησης (όχι της νομιμότητας, της νομι-μοποίησης!). Ο Ερντογάν ξεπερνάει αυτό τοόριο της νομιμοποίησης όχι μόνο μ’ αυτάπου κάνει αλλά, πολύ περισσότερο, με τοντρόπο που τα κάνει, με τον λόγο του, με τηνστάση του, με το ύφος του. Επαιρόμενοςδιαρκώς ότι έχει πίσω του τους μισούς ψη-φοφόρους, με τα ίδια του τα χέρια, με τα ίδιατου τα λόγια, τοποθετεί το άλλο μισό εναν-τίον του. Τους αποκλείει. Δηλώνει ξεκάθαραπως δεν τους λαμβάνει υπόψη. Θίγει τηναξιοπρέπεια των μισών ψηφοφόρων ως πο-λιτών. Η εξέγερση του πάρκου Γκεζί είναι η έκ-φραση αυτής της πληγωμένης αξιοπρέπει-ας των πολιτών.

Η απώλεια του αισθήματος ασφάλειας.Σ’ αυτό το αίσθημα πληγωμένης αξιοπρέ-πειας έρχεται να προστεθεί μια αίσθηση πα-ρέμβασης στον τρόπο ζωής. Αυτό είναι τοαποτέλεσμα της απώλειας του αισθήματοςεμπιστοσύνης —απέναντι σε μια υπερδρα-στήρια προσωπικότητα που πιστεύει ότι ηίδια ξέρει ποιο είναι το καλό, το όμορφο και τοσωστό για όλους— εκ μέρους των ανθρώπωνπου νιώθουν, λίγο ή πολύ, ότι ο τρόπος ζωήςτους απειλείται. Στην αντίδραση στη θιγμένηαξιοπρέπεια προστίθεται η επιθυμία τηςπροστασίας της προσωπικότητας.

Το να ψάχνεις τους παρακρατικούς τουΕργκένεκον πίσω απ’ αυτούς τους νέους αν-θρώπους που αποτέλεσαν την κινητήρια δύ-ναμη της αντίστασης του πάρκου Γκεζί, ναισχυρίζεσαι ότι πρόκειται για έκφραση τωνπροσπαθειών επιστροφής στο παλιό καθε-στώς, να δείχνεις ξένες δυνάμεις, σημαίνει ότισκέφτεσαι και μιλάς ακριβώς με τους κώδικεςτου Παλαιού Καθεστώτος —και τον τρόποπου αυτό αξιολογούσε τα κοινωνικά κινή-ματα—, με θεωρίες συνωμοσίας, με τη γλώσ-σα της απόλυτης εξουσίας. Ας μην κοροϊ-δεύει κανείς κανέναν. Και το να λες ότι σήμεραδημιουργείται στην εξουσία ένα νέο καθε-στώς κηδεμονίας,* δείχνει ότι έχεις μείνειστους κώδικες του Παλιού Καθεστώτος. Αυ-τό που ισχύει σήμερα δεν είναι ένα καθεστώςκηδεμονίας που αδίστακτα δημιουργείταιγύρω απ’ την προσωπικότητα του Ερντογάν·είναι ένα καθεστώς ξεκάθαρης τυραννίας.Αυτοί που πιστεύουν ότι καταπατούνται ηαξιοπρέπειά τους ως πολιτών και οι αξίες τηςδημοκρατίας εξεγείρονται ενάντια στον τύ-ραννο.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΑΠΟ ΤΑ ΤΟΥΡΚΙΚΑ:ΙΛΕΑΝΑ ΜΟΡΩΝΗ

* Αναφορά στην στρατιωτική κηδεμονία πουγκρέμισε ο Ερντογάν, κάτι για το οποίο επαί-ρεται διαρκώς, χρησιμοποιώντας το για νααποδείξει πόσο δημοκράτης είναι (σ.τ.Μ)

ΕΝΘΕΜΑΤΑ

Φωτογραφία από #occupygezi

ΤΑΞΙΜ ΣΕ ΟΛΗ ΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΑ Ο χορός τηςακροδεξιάς

Πρέπει σήμερα, επειδή οι γνω-στοί «πατριωταράδες» το θέλη-

σαν, να μιλήσουμε για τον Χορό του Ζα-λόγου; Πρέπει να ασχολούμαστε με ό,τιαπίθανο διακινούν περί «ξαναγραψί-ματος» της Ιστορίας; Πρέπει, τέλος, ναυπερασπιζόμαστε μια ιστορικό ηοποία είναι βουλευτίνα της ΔΗΜΑΡ,έχει ψηφίσει τα Μνημόνια και ενδε-χομένως δεν μας είναι ιδιαίτερα συμ-παθής;

Η απάντηση για μένα είναι αναμφι-σβήτητα καταφατική. Γιατί το διακύ-βευμα δεν είναι ούτε το Ζάλογγο ούτε ηπροσωπικότητα και το έργο της Μ. Ρε-πούση. Διακυβεύεται κάτι πολύ συνο-λικότερο και σοβαρότερο: η ελευθερίατης επιστημονικής έρευνας και έκ-φρασης. Όπως ακριβώς με την Ιστορίατης ΣΤ΄ Δημοτικού: η κουβέντα ξεκί-νησε από τα προτερήματα και τις αδυ-ναμίες του βιβλίου, από μεθοδολογικάκαι διδακτικά ζητήματα, αλλά στην πο-ρεία υπερέβη εντελώς το βιβλίο, αγγί-ζοντας ένα μείζον για την παιδεία και τηδημοκρατία ζήτημα: αν η Ιστορία εί-ναι υπόθεση της επιστημονικής έρευ-νας ή αν μετριέται με τη «μεζούρα» τηςεθνικοφροσύνης, αν χρειάζεται την«έγκριση» της Εκκλησίας, του ΣαράντουΚαργάκου και άλλων πλειοδοτών τηςεθνικοφροσύνης.

Με λίγα λόγια, δεν υπερασπι-ζόμαστε τη Μ. Ρεπούση, αλ-λά το βασικό δικαίωμα τηςελευθερίας της επιστημο-νικής έκφρασης και έρευ-νας, δικαίωμα όλων,άρα και δικό μας. Σύμ-φωνοι, αλλά γιατίπρέπει να υπερασπι-στούμε και τη Ρεπού-ση προσωπικά; θα ανα-ρωτηθεί κανείς. Γιατί,πολύ απλά, είναι δώρονάδωρον να μιλάς γενικάκαι αφηρημένα. Το 1992,λ.χ., το κρίσιμο δεν ήταννα βγάζεις φλογερούς λό-γους υπέρ του διεθνισμού·το κρίσιμο ήταν να μιλήσεις κατά τηςπολιτικής του ελληνικού κράτους έναν-τι της ΠΓΔΜ και να υπερασπιστείςόσους καταδικάστηκαν σε φυλάκισηγια μια «αντεθνική προκήρυξη», όπωςέκαναν οι «169» διανοούμενοι — κι αςμην συμφωνούσαν, ούτε όλοι ούτεπλήρως, με τους καταδικασθέντες. Αυ-τό πρέπει να κάνουμε τώρα. Επειδή τοεπίδικο δεν είναι ο Κίτσος Τζαβέλας, ηΓκόλφω και η κυρα-Φροσύνη, αλλά οχορός της ακροδεξιάς.

Σημ.: Παραπέμπω στο ωραίο άρθροτου Νίκου Σαραντάκου «Το Ζάλογγοκαι οι μύθοι» (http://goo.gl/nFfCj).Και, για τα ιστορικά γεγονότα, στη με-λέτη της Βάσως Ψιμούλη Σούλι καιΣουλιώτες (εκδ. Εστία) και το σχετικόάρθρο του Αλέξη Πολίτη(http://goo.gl/a9d46).

ΣΤΡΑΤΗΣ ΜΠΟΥΡΝΑΖΟΣ

ΕΝΘΕΜΑΤΑ32

Η ΑΥΓΗ • KYΡΙΑΚΗ 9 IOYNIOY 2013

ΤΟΥ ΝΙΚΟΛΑ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗ

Μετά από καιρό επανέρχομαι στα φιλό-ξενα ύδατα των «Ενθεμάτων». Με κά-

ποιες σκέψεις για τα αποτυπώματα της κρί-σης στο ήθος του ριζοσπαστισμού, εννοείτεφυσικά του αριστερού ριζοσπαστισμού.

Ποια είναι η συγκεκριμένη αιχμή αυτούτου προβληματισμού; Πολλούς μήνες τώρα μεαπασχολεί το ποιες αισθητικές κλίσεις καιαναγνωστικές πρακτικές αναπτύσσονται κά-τω από τους κλυδωνισμούς της κρίσης. Αντλώκυρίως από τις εμπειρίες μου στo πανεπιστή-μιο κυρίως όμως από την περιρρέουσα ατμό-σφαιρα σε ιδιωτικές και δημόσιες συζητήσειςμε ανθρώπους, κατά τεκμήριο νεότερους στηνηλικία, οι οποίοι κινούνται στους χώρους τηςριζοσπαστικής Αριστεράς.

Έχω διαπιστώσει λοιπόν το εξής: στο ευρύπεδίο της κουλτούρας βλέπω να αναβιώνουνστάσεις δογματικής σκλήρυνσης σε ιδέες καισυναισθήματα. Συναντώ έναν τύπο ριζοσπα-στικού κοινού νουο οποίος έχει την τάση να χει-ρίζεται όλες τις πληροφορίες και τα περισσό-τερα από τα ερεθίσματά του μέσα από ένα πρί-σμα πολεμικό και εργαλειακό. Αυτό παράγειμια σειρά αποτελέσματα για την παιδεία τουαριστερού: μεγάλες περιοχές της πολιτισμι-κής δημιουργίας αντιμετωπίζονται περίπουως πολυτέλειες οι οποίες, σύμφωνα με το γνω-στό «ιστορικό» επιχείρημα, δεν ανταποκρί-νονται πια στις νέες κοινωνικές ανάγκες.Οποιαδήποτε σκέψη, έργο ή γλώσσα δεν πα-ραπέμπει, με τον έναν ή άλλον τρόπο, στη διά-φανη λογική ενός αιτήματος εναντίωσης ήμιας οπτικής της χειραφέτησης, χρεώνεται τααμαρτήματα της παραπλανημένης ιδεολο-γίας: ατομικισμούς, αφελείς ανθρωπισμούς,«αστικές» ηθογραφίες κλπ. Ας πάω όμως σεορισμένα, φαινομενικά σκόρπια, παραδείγ-ματα-εικόνες.

Συστήνοντας ας πούμε σε έναν ριζοσπά-στη μεταπτυχιακό φοιτητή που έχει δηλώσειότι τον ενδιαφέρει η ξένη λογοτεχνία να δια-βάσει τον «Θρύλο του Αγίου Πότη» του ΓιόζεφΡοτ ή τον Επικίνδυνο Οίκτο του παρεξηγημέ-νου ως «ελαφρού συγγραφέα» Στέφαν Τσβάιχ,είναι σα να απευθύνομαι στο κενό. Πολύ γρή-γορα αντιλαμβάνομαι ότι αυτό δεν έχει να κά-νει με την παλαιότητα των συγκεκριμένωνπαραδειγμάτων ούτε με το, αναμενόμενο γε-γονός, ότι τα ονόματα δεν λένε σε όλους τοίδιο πράγμα. Το ίδιο συμβαίνει και όταν προ-τείνω τον Ίαν Μακ Γιούαν, τον ΤζόναθανΦράνζεν ή κάποιο από τα βιβλία του ΠατρίκΜοντιανό. Πολύ φοβάμαι ότι αν ο εν λόγω«αναγνώστης» μάθει ότι ο Ροτ κατέληξε νο-σταλγός της Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίαςή ο Μάρτιν Έιμις υπήρξε οπαδός της επέμβα-σης στο Ιράκ, θα αδιαφορήσει ακόμα περισ-σότερο. Προτείνοντας, από την άλλη, μια ερ-γασία για κάποιον ακατάτακτο πολιτικά ή και«αντιδραστικό» διανοητή του εικοστού αιώνα,εισπράττεις δυσφορία και ενόχληση. Γιατί; Οριζοσπάστης δεν θέλει να ξέρει ούτε και να κα-ταλάβει κάτι που μοιάζει ξένο σώμα ή άσχετο

με την εσωτερική σφαίρα της φυλής και τωναξιολογήσεών της. Αν εξαιρέσει κανείς τα τρίατέσσερα διάσημα ονόματα που παίζουν στοprime time της ανατρεπτικής θεωρίας, πλεί-στες άλλες περιοχές κοινωνικών και πολιτι-κών ιδεών, της μυθοπλασίας και της τέχνηςδεν ενδιαφέρουν καθόλου. Ούτε ως αντικεί-μενα γνωστικής περιέργειας ούτε κυρίως ωςπηγές προσωπικής αυτοδημιουργίας.

Τι θέλω να πω με αυτά τα παραδείγματα πουείναι μόνο μια παρανυχίδα του προβλήματος;Ότι έχει επανέλθει, ενίοτε καλυμμένο κάτωαπό μετανεωτερικά λεξιλόγια, το σχίσμα μεταξύμιας κουλτούρας της φυγής και μιας κουλ-τούρας της κοινωνικής και πολιτικής αφύ-πνισης. Και όχι μόνο αυτό αλλά επιδρά πάνταστο σχηματισμό κρίσεων και ατομικών προ-τιμήσεων η ταλαίπωρη τομή μεταξύ υλικήςβάσης και εποικοδομήματος. Η αισθητική εμ-πειρία μειώνεται είτε σε απλή διασκέδαση εί-τε, αν το περιβάλλον είναι ακαδημαϊκό, σεαπλό παραπλήρωμα μιας πρωτοποριακής θε-ωρίας. Η «ανάγνωση» σπεύδει έτσι να υπο-κλιθεί σε εκείνες τις σελίδες από την πρόσφα-τη θεωρητική παραγωγή που χρησιμεύουνστην επιβεβαίωση της πολιτικής διάθεσης του«αναγνώστη».

Πνευματική και υπαρξιακή οπισθοχώ-ρηση. Όλα αυτά συνιστούν για μένα ξεκάθα-ρη πνευματική και υπαρξιακή οπισθοχώρηση.Και δεν πρέπει να ενθαρρύνονται καθόλου.Στηρίζονται δε σε μεγάλο βαθμό σε ένα απλοϊ-κό αναποδογύρισμα των τάσεων που επικρα-τούσαν πριν δέκα δεκαπέντε χρόνια: η πολε-μικότητα παίρνει την εκδίκησή της από τη με-σοαστική αμεριμνησία, οι αναφορές σε κοι-νότητες υποκαθιστούν τις αγωνίες για το άτο-μο και διάφορες εκδοχές ηρωισμού της από-φασης και της συλλογικής βούλησης αποτάσ-σονται πλέον τους μελαγχολικούς υποκειμε-νισμούς του χτες.

Σε αυτό το πλαίσιο, κάθε λόγος που δεν εκ-δηλώνεται ως καταγγελία και ξεσκέπασμα, ωςκραυγή διαμαρτυρίας ή αποστολή μηνύμα-

τος, χάνει τον λόγο της ύπαρξής του. Οι αφη-γήσεις που αποτελούν απόπειρες κατανόη-σης ενός κόσμου, έστω ενός (μικρό)κοσμουεύθραυστων ατομικών πεπρωμένων, δεν θε-ωρούνται μέρος της νέας πολιτικοποίησης.Συχνά απορρίπτονται ως προβολές του νεο-φιλελεύθερου εαυτού και των αυταπατών του.Η αναπότρεπτη λόγω των συνθηκών στροφήστη ζήτηση κοινωνικής και οικονομικής θε-ωρίας προβάλλει όλο και πιο διαχωρισμένηκαι στεγνή. Η πρόσβαση πολλών σε ερωτή-ματα της πολιτικής σκέψης ή σε ζητήματα ιδε-ολογικής κριτικής στεγανοποιείται από άλλακοιτάσματα αφηγήσεων και μαρτυριών. Μεάλλα λόγια, η ανθρώπινη εμπειρία συρρικνώ-νεται στα μέτρα αυτού που η παλιά γλώσσαονόμαζε «βασικές αντιθέσεις». Τούτο βέβαια εί-ναι μια επιμέρους έκφραση ενός ευρύτερουπροβλήματος που αφορά το πώς εισέρχεταικανείς σήμερα σε πολιτικά ερωτήματα τηςσυγχρονίας και της μακράς διάρκειας: το ανη-συχητικό είναι πλέον η απόσπαση της θεω-ρίας από την ιστορία, ιδιαίτερα από μια πολι-τισμική και διανοητική ιστορία. Εξαίρεσηαποτελούν οι μάχες της μνήμης γύρω από τηδική μας δεκαετία του ΄40-’50 και οι πρό-σφατες αναρριπίσεις ως προς τη μεταπολί-τευση και τις κληρονομιές της. Για παράδειγ-μα είναι βέβαιο πως η εκδοτική επιτυχία τωνβιβλίων για την ιστορία της ΟΠΛΑ δεν θα συγ-κρίνεται με την εκδοτική ατυχία πολύ σημαν-τικών κειμένων της ευρωπαϊκής ιστορίαςόπως το πρόσφατα μεταφρασμένο πόνημαΔιά πυρός και σιδήρου (για τον ευρωπαϊκό εμ-φύλιο πόλεμο) του Enzo Traverso. Και όχι μό-νο, πιστεύω, για τον λόγο ότι η μελέτη του Τρα-βέρσο αγγίζει τις τετρακόσιες σελίδες.

Όλα τα παραπάνω θα είχαν πάντως μικρήσημασία αν ήταν γνωστά ατυχήματα στη με-τάδοση της γνώσης και των πολιτισμικώναξιών. Έχω όμως τη γνώμη ότι δεν πρόκειταιγια κάτι τέτοιο. Η στάση την οποία σκιαγραφώδιαβάζει τον κόσμο, τα ανθρώπινα υποκείμε-να, τις συλλογικές συμπεριφορές με έναν συγ-

κεκριμένο τρόπο. Διότι αυτή η στάση διαμορ-φώνει ήθος, έναν κοινό νου όπως είπα.

Ο κίνδυνος ενός μονολογικού ριζοσπα-στισμού. Γιατί την θεωρώ πνευματικά επι-κίνδυνη; Δεν είναι εντέλει προτιμότερη η δογ-ματική σύσφιξη των μετώπων από τις χλια-ρές, μεταμοντέρνες, ναρκισσιστικές περιδι-νήσεις των προ της κρίσης εποχών; Μα ακρι-βώς εδώ είναι ο κίνδυνος. Έχει πια κρίσιμησημασία το πώς αλλάζει κανείς πλευρό, τοπώς επανορθώνει και αναστοχάζεται έναφθαρμένο παράδειγμα (στη λογοτεχνία ή αλ-λού) και όχι μόνο το να «αλλάζει». Και από κά-θε άποψη αυτός ο μονολογικός και διατακτικόςριζοσπαστισμός στρεβλώνει τους όρους τηςκριτικής και της συμβίωσής μας σε έναν δη-μόσιο χώρο. Διότι επιτρέπει μια πολύ εύκολημετάβαση από την εντοπισμένη κριτική στηνάρνηση του άλλου. Σε μια υποτίμηση των άλ-λων κόσμων, των διαφορετικών αφηγηματι-κών και ερμηνευτικών διαβημάτων. Και απότην επιθετική (γιατί όχι;) εξήγηση με συγκε-κριμένες ιδεολογικές καταχρήσεις φτάνει γρή-γορα στην ακύρωση του πνεύματος της αμ-φιβολίας. Με αυτό τον τρόπο, η κριτική σταπεριεχόμενα της ηθικής ρητορείας (σαν καιαυτή τη ρητορεία που συνόδευσε τα «προ-γράμματα σωτηρίας» των τελευταίων χρόνων)μετατρέπεται σε περιφρόνηση για αυτόν κα-θαυτό τον ηθικό στοχασμό και την αξία του. Στοόνομα βεβαίως μιας επιστροφής στην αλή-θεια του Πολιτικού και των όρων του κοινω-νικού ανταγωνισμού. Το ίδιο συμβαίνει καιμε άλλα επίδικα της εποχής. Ο έλεγχος λ.χ. στιςνεοφιλελεύθερες λογικές διακυβέρνησης με-ταφράζεται συχνά σε έναν ανοικονόμητο αν-τι-φιλελευθερισμό που γράφει ακόμα και σή-μερα τα εγκλήματα του σταλινισμού και τουμαοϊσμού σε εισαγωγικά. Και με τη σειρά της,η πρόχειρη μετάφραση δικαιολογεί την απρο-θυμία προσέγγισης σε κείμενα και εμπειρίεςπου δεν επιβεβαιώνουν τα στερεότυπα.

Παρ’ όλα αυτά, δεν πιστεύω γενικά ότι ο μο-νολογικός ριζοσπαστισμός είναι κάτι μοιραίοκαι αναπότρεπτο. Ούτε καν μέσα σε αυτούςτης καιρούς της κρίσης. Υπάρχουν πάντα πε-ριθώρια και αντίστροφες δυναμικές για μιαδιαφορετική πολιτική του πνεύματος. Για μιαδέσμευση σε κοινωνικές αξίες που θα είναιανοιχτή στην πολυφωνία του βιώματος καιστις αμφιβολίες των υποκειμένων. Χωρίς ναδούμε την παλινόρθωση των ανούσιων διχα-σμών μεταξύ λογοτεχνιών της προόδου καιλογοτεχνιών της αντίδρασης.

Για την κουλτούρα του νέου ριζοσπαστισμού

Ανρί Ματίς, από την ενότητα «Τζαζ», 1943

Ο Νικόλας Σεβαστάκης διδάσκει στο ΤμήμαΠολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ.

Η Niemands Rose υπογράφειαντίτυπα του βιβλίου της

Η Niemands Rose, η αγαπημένη μαςμπλόγκερ (και, μεταξύ πολλών άλλωνσυνεργάτρια των «Ενθεμάτων») εξέδω-σε μόλις το βιβλίο «Τα φώτα στο βάθος»(εκδ. Απόπειρα). «Αφηγήσεις μικρού μή-κους» χαρακτηρίζει τα διηγήματα του τό-μου, και σε αυτόν θα βρείτε πολλά από τακείμενα που διαβάσαμε και αγαπήσαμεστο μπλογκ της, παλιά και νεότερα, αλλάκαι καινούργια αδημοσίευτα.

Η Niemands Rose θα υπογράφει αν-τίτυπα του βιβλίου της σήμερα Κυριακή9 Ιούνη από τις 19.30 μέχρι τις 21.30στη Γιορτή του Βιβλίου, στο Πεδίον τουΆρεως (περίπτερο 21, εκδόσειςΑπόπειρα).

Πότε είναι η στιγμή γιατα ΛΟΑΔ δικαιώματα;Τώρα!ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΙΚΗΣ ΚΑΤΡΙΒΑΝΟΥ

«Δεν είναι η κατάλληλη στιγμή πολιτικά», «Προέχουνάλλα αιτήματα τη στιγμή του αγώνα κατά του Μνημο-

νίου»: Κάποιες απαντήσεις που ακούει κανείς συχνά, όταν μι-λήσει ή —πολύ περισσότερο—προτάξει τα δικαιώματα τωνΛΟΑΔ (λεσβίες, γκέι, αμφισεξουλικοί, διεμφυλικοί-τρανς). Κα-θώς τέτοιες αντιλήψεις δεν είναι διόλου σπάνιες και στην Αρι-στερά αξίζει να σκεφτούμε πάνω σ’ αυτές.

Η πρώτη σκέψη, βέβαια, είναι, ότι τέτοιες αντιλήψεις πα-ραπέμπουν τα δικαιώματα στις καλένδες, αφού ποιος ξέρεισε πόσα τέρμινα θα έρθει η περιπόθητη «κατάλληλη στιγμή».Και, βέβαια, οι ίδιες αντιρρήσεις ακούγονταν στα χρόνια τηςευημερίας, όχι μόνο της κρίσης. Η επίκληση, λοιπόν, του«άκαιρου» συνιστά, ουσιαστικά, υποτίμηση της σημασίαςτων ΛΟΑΔ δικαιωμάτων.

Πάντως, ακόμα και αν μπούμε στην —ούτως ή άλλως προ-βληματική— λογική της ιεράρχησης αιτημάτων, είναι εξαι-ρετικά δύσκολο, αν όχι αδύνατον, να υποστηρίξουμε ότι οαγώνας για τα δικαιώματα και την ισότητα είναι υποδεέστε-ρος, λ.χ. από την αγώνα ενάντια στη φτώχεια. Αν η φτώχειαοδηγεί στην εξαθλίωση, στο ίδιο αποτέλεσμα οδηγεί και ηπεριφρόνηση των δικαιωμάτων — από τον κοινωνικό απο-κλεισμό μέχρι και τα μαχαιρώματα από τους φασίστες. Μπο-ρούμε άραγε να ανεχθούμε κάποιοι συμπολίτες μας να έχουνλιγότερα δικαιώματα λόγω ταυτότητας φύλου ή σεξουαλι-κού προσανατολισμού; Να μην μπορούν, λ.χ., να δουν στην εν-τατική τον σύντροφό τους, ή αυτή να μη δικαιούται ασφάλι-ση και κοινωνικά επιδόματα όπως στα ετερόφυλα ζευγάρια;

Άλλωστε, η καταρράκωση του βιοτικού επιπέδου, η διάλυ-ση του κοινωνικού κράτους κλπ. δεν υλοποιούνται σε ένα πε-ριβάλλον φιλελευθερισμού και άνθησης της ελευθεριότητας.Το αντίθετο: ο φόβος, η μισαλλοδοξία, η δίωξη των «διαφο-ρετικών», αποτελούν όχι μόνο παράγωγο της κυρίαρχης πο-λιτικής, αλλά και τρόπο με τον οποίο αυτή υλοποιείται. Αν συ-νυπολογίσουμε και την εγκληματική δράση της Χρυσής Αυ-γής, τότε η απερίφραστη υπεράσπιση των δικαιωμάτων τωνΛΟΑΔ αποτελεί βασικό στοιχείο του αντιφασιστικού αγώνα,αλλά και του αγώνα εναντίον του απανθρωπισμού όλων μας.

Όσον αφορά ειδικότερα τον ΣΥΡΙΖΑ, βασικός ρόλος ενός αρι-στερού κόμματος είναι να συνδέεται με τα κινήματα και, ακό-μα περισσότερο, να συνενώνει αιτήματα: να μιλάει μαζί για τοπεριβάλλον, τα δικαιώματα, τη δημοκρατία, την ανεργία —όχισαν απομονωμένες νησίδες, αλλά σαν μέρη μιας συνολικής αν-τίληψης. Γιατί το αν ζουν κάποιοι —που, παρεμπιπτόντως,είναι πολλές και πολλοί— υπό καθεστώς φόβου, απαξίωσης ήσαν πολίτες βήτα κατηγορίας είναι ανυπόφορο, και για τους ίδι-ους βέβαια, αλλά και για όλους τους άλλους: μια κοινωνία δενμπορεί να είναι δίκαιη με εξαιρέσεις και αστερίσκους, οι δια-κρίσεις μας προσβάλλουν όλες και όλους.

Ο σεξισμός και η ομοφοβία διέπουν όλο το φάσμα της ελ-ληνικής κοινωνίας, των προσωπικών μας εμπειριών και σχέ-σεων. Η σεξουαλικότητα και η εμπειρία του σώματος είναικατεξοχήν πολιτικά ζητήματα, καθώς συνδέονται με την ταυ-τότητα και την εμπειρία του εαυτού, τις διαπροσωπικές και κοι-νωνικές μας σχέσεις, την αίσθηση της δύναμης και τη δυνα-τότητα δράσης. Συγχρόνως, αμφισβητούν ιδεολογικά θεμε-λιώδη στοιχεία της κυρίαρχης ιδεολογίας και των σχέσεωνεξουσίας, όπως ο γάμος, η οικογένεια, το έθνος και η αναπα-ραγωγή τους. Ιδιαίτερα το queer κίνημα φέρνει καινούργιασκέψη για το τι είναι πολιτικό, πώς κάνουμε πολιτική, αμφι-σβητώντας την κυρίαρχη ιδεολογία σε ζητήματα ταυτότητας,κοινωνικών ρόλων και δομών.

Η ουσιαστική σύνδεση του ΣΥΡΙΖΑ με τα κινήματα τουΛΟΑΔ χώρου —αλλά και τα κινήματα γενικότερα— μπορείνα αποτελέσει πηγή έμπνευσης και ζωντάνιας, ενάντια σεμια αποξηραμένη αντίληψη της πολιτικής. Θα του επιτρέψει

(όπως φάνηκε και σε μια ωραία συζήτηση μελών της κοινο-βουλευτικής ομάδας, στις 30 Ιουνίου) να αναδείξει δυναμικάτις αξιακές του θέσεις, να περιγράψει ξεκάθαρα την αντίληψήτου για μια κοινωνία στην οποία δεν χωράνε διακρίσεις σε κα-νένα επίπεδο. Ας το κάνουμε αυτό, έχοντας συνείδηση ότι τοζήτημα κάθε άλλο παρά «εξωτερικό» για μας είναι: μεγάλοςαριθμός μελών του ΣΥΡΙΖΑ ανήκουν στην ΛΟΑΔ κοινότητα.Και αισθάνονται αποκλεισμένοι, καταστέλλονται και αυτολο-γοκρίνονται μέσα στις κομματικές διαδικασίες. Χρειάζεταινα μάθουμε και να αλλάξουμε μαζί.

Η Αριστερά πρέπει να βάζει την ατζέντα, και όχι να υπο-τάσσεται στη λογική του καθωσπρεπισμού, της ενσωμάτω-σης και του εκφασισμού. Έτσι, είναι απαραίτητες θεσμικέςπρωτοβουλίες όπως ένα σχέδιο νόμου για το δικαίωμα γάμουκαι την επέκταση του συμφώνου συμβίωσης και στα μέλητης ΛΟΑΔ κοινότητας. Όπως και η διεύρυνση των δικαιωμά-των που δίνει το σύμφωνο συμβίωσης για όλα τα ζευγάρια, ετε-ρόφυλα και ομόφυλα, σε θέματα ασφάλισης, φορολογίας, άδει-ας παραμονής του συντρόφου και κληρονομιάς. Είναι ένα βή-

μα που πρέπει να γίνει, καθώς μας αφορά όλες και όλους να μηνυπάρχουν πολίτες δύο ταχυτήτων. Ένα γενναίο βήμα για ναμπορούμε να συμπορευόμαστε όλες και όλοι ισότιμα και πε-ρήφανα.

H Bασιλική Κατριβάνου είναι βουλευτής Β΄ Αθήνας του ΣΥΡΙΖΑ ΕΚΜ.

Stonewall, 44 χρόνια μετάΤΗΣ ΜΑΡΙΝΑΣ ΓΑΛΑΝΟΥ

Long live the spirit of Stonewall

Stonewall Inn, 28 Ιουνίου του 1969, όταν γραφόταν ηIστορία. Όταν για πρώτη φορά η γκέι, λεσβιακή και τρανς

κοινότητα αποφάσισε ότι δεν μπορεί πια να ανέχεται την κρα-τική καταστολή και την αστυνομική βία εναντίον της. Ή, γιανα είμαστε πιο ακριβείς, ήταν η εξέγερση του πιο καταπιε-σμένου μέρους μιας κοινότητας που ασφυκτιούσε και απο-ζητούσε αέρα ν’ αναπνεύσει ελεύθερα.

Ανατρέχοντας στα ντοκιμαντέρ για το Στοουνγουώλ, ξεχω-ρίζω τη φιγούρα της Σύλβια Ριβέρα, μιας γενναίας τρανς ακτι-βίστριας που πρωτοστάτησε στα γεγονότα. Χαραγμένη στονου η εικόνα της να ξετυλίγει τις μνήμες σε ένα ακροατήριο νε-αρών τρανς κοριτσιών, με το πρόσωπό της να συσπάται καθώςδιηγείται και να λέει, σχεδόν τρίζοντας τα δόντια: «Δεν θα έχα-να στιγμή από αυτό· ήταν η επανάσταση», δείχνοντας ότι τολιοντάρι κι αν γέρασε ξέρει ακόμη να δείχνει τη χαίτη του.

Οι γενιές που ακολούθησαν ήπιαν από την πηγή του Στο-ουνγουώλ, το λοατ κίνημα σχηματοποιήθηκε, οργανώθηκεκαι σε ανάμνηση των γεγονότων, αλλά και για την ενδυνά-μωση της κοινότητας και της ορατότητάς της, κάθε Ιούνιο γί-νονται τα Φεστιβάλ Υπερηφάνειας (Pride) σε όλο τον κόσμο.

Συχνά βλέπουμε στις οθόνες μας πολύχρωμες εικόνες, γυ-μνασμένα όμορφα κορμιά αγοριών, χαμογελαστά κορίτσια,φανταχτερές ντραγκ κουήνς — μια γιορτή της διαφορετικό-τητας. Είναι όμως τα Pride μια γιορτή και μόνο; Μια παρέλα-ση; Αυτό αναρωτιούνται κάποιοι, συμπληρώνοντας ότι πλέονέχουν χάσει τον δυναμισμό και τον διεκδικητικό τους χαρα-κτήρα των πρώτων ετών, όταν η ατμόσφαιρα δονούνταν από

ΕΝΘΕΜΑΤΑ42

Η ΑΥΓΗ • KYΡΙΑΚΗ 9 IOYNIOY 2013

Καραβάτζιο, «Οι μουσικοί», 1595

ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΑ PRIDE-ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΥΠΕΡΗΦ

την ανάγκη για πραγματική ελευθερία. Και αν ναι, τι θα έπρε-πε να γίνει για να ξαναποκτήσουν τη δυναμική τους;

Η απάντηση δεν μπορεί να είναι άλλη από το ότι ναι, τα Pri-de είναι γιορτή της διαφορετικότητας, κυρίως όμως —θα πρέ-πει να— είναι η κορύφωση μίας διεκδικητικής πορείας πουοφείλει να θυμάται τη διαδρομή της και στα σίγουρα πρέπεινα έχει όραμα για το μέλλον. Μιας πορείας που ανάμεσα σταφρου-φρου και τα μποά δεν θα αποτελείται από ατομικότητεςπου βαδίζουν τους δρόμους της πόλης μουρμουρίζοντας το «Iwill survive», αλλά βρίσκονται εκεί ως αποτέλεσμα συλλογι-κής κουλτούρας και δράσης που δίνει νόημα στη λέξη «κοι-νότητα».

Το κείμενο αυτό θα το διαβάσει ο αναγνώστης και η ανα-γανώστρια μία ημέρα μετά το Athens Pride και μία εβδομάδαπριν το Thessaloniki Pride. Όσο γράφονται αυτές οι γραμμές,η αστυνομία προσάγει κάποιες φίλες μας τρανς στη Θεσσα-λονίκη εντελώς αναίτια, μαζικά και με εξευτελιστικό τρόπο, επίκαθημερινής βάσης από τις 30 Μαΐου. Η αστυνομία τις στα-ματά όσο βρίσκονται στο αυτοκίνητό τους, τις ακινητοποιεί και,με το πρόσχημα ότι «παρενοχλούν τους περαστικούς» ή για εξα-κρίβωση, και τις οδηγεί στο τμήμα, όπου η συμπεριφορά τωναστυνομικών είναι απάνθρωπη. Η κατάληξη είναι η γνωστή:μετά από δυο-τρεις μήνες θα τους έρθει το γνωστό «μπιλιέτο»να παρουσιαστούν στο δικαστήριο. Μάλιστα, όταν η δικηγό-ρος του Σωματείου μας, η Ηλέκτρα Κούτρα την οποία και ευ-χαριστούμε θερμά, πήγε στο κρατητήριο αρχικά δεν της επε-τράπη να δει την πελάτη της· όταν τελικά κατάφερε να μπει τηνέκλεισαν και την ίδια στο κρατητήριο χλευάζοντάς της, ενώ οιαστυνομικοί την απείλησαν με μήνυση — και όλα αυτά απλώςγιατί υπερασπίστηκε μια τρανς γυναίκα.

Ζώντας σε μια κοινωνία όπου —ας μη γελιόμαστε— το φί-δι έχει βγει για τα καλά από το αυγό του και κυκλοφορεί ελεύ-θερο, ιδιαίτερα εμείς οι τρανς, δεν έχουμε κανένα λόγο να εί-μαστε περήφανες. Τουναντίον, νιώθουμε ντροπή για τη χώραπου ζούμε.

Νοιώθουμε την υποχρέωση απέναντι στην αξιοπρέπειάμας να υψώσουμε έναν καθαρό λόγο ενάντια στην αστυνομι-κή αυθαιρεσία, την οποία η τρανς κοινότητα δεν έπαψε ποτένα υφίσταται, στον ρατσισμό, τη μισαλλοδοξία και τους απο-κλεισμούς.

Η Μαρίνα Γαλανού είναι πρόεδρος του Σωματείου Υποστήρι-ξης Διεμφυλικών (ΣΥΔ), αναγνωρισμένης συλλογικότητας γιατα τρανς δικαιώματα και ιδιοκτήτρια των εκδόσεων Πολύχρω-μος Πλανήτης (LGBT εκδόσεις-βιβλιοπωλείο).

Η Αριστερά, η Περηφάνια, η ΕυθύνηΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ

Κάθε που ξανάρχεται στο προσκήνιο η συζήτηση για φύ-λο και σεξουαλικότητα, ομοφυλοφιλία και δικαιώματα,

δυο τιτιβίσματα «αποδοχής» είναι που δεν ανέχομαι. Το πρώ-το είναι το ρομαντικώς φιλελεύθερο, τύπου «εμείς τους αγα-πάμε τους γκέι», μπλαμπλαμπλα ανεκτική κοινωνία, μπλαμ-πλαμπλα διαφορετικότητα. Το δεύτερο είναι το γραφειοκρα-τικώς κοινωνιστικό: αυτό που μεταμορφώνει την ομοφοβία σεανάγκη, επαναλαμβάνοντας «Καλά όλα αυτά, όμως εδώ, αυ-τό τον καιρό, έχουμε πολλά σοβαρότερα προβλήματα».

Όσο η οθόνη σου γεμίζει αυτόν τον καιρό εικόνες από τα «Φε-στιβάλ Υπερηφάνειας» που γίνονται στην Αθήνα και τη Θεσ-σαλονίκη, κάτσε και σκέψου, αντίθετα, πόσο η συζήτηση πουείναι ικανά να προκαλέσουν είναι πολύ περισσότερο ριζο-σπαστική, καίρια, δραματικά επίκαιρη. Δεν είναι πια καιρός γιααφέλειες, δεν είναι καιρός να νομίζεις ακόμα ότι τα Pride εί-ναι η ενασχόληση λίγων κολλημένων ακτιβιστών, που θέλουννα παντρεύονται με παπά και με κουμπάρο· ή ότι τα πράγμα-τα στα ζητήματα φύλου και σεξουαλικότητας είναι γενικώς

λυμένα· ή ότι είναι απλώς θέματα αναγνώρισης δικαιωμά-των· ή ότι είναι ασύνδετα με ό,τι συμβαίνει, καθημερινά σή-μερα, γύρω από τον καθένα και την καθεμιά μας. Γιατί, πολύαπλά, οι σφαλιάρες των τελευταίων χρόνων έχουν αλλάξει τοσκηνικό. Και με τη λέξη «σφαλιάρες» εννοώ:

α) Την τρομερή χρήση της ομοφοβίας και τη (φαντασιακή,συμβολική και πραγματική) επιβολή ρατσιστικής και έμφυληςβίας από τον αναδυόμενο φασισμό.

β) Την σκλήρυνση των έμφυλων και σεξουαλικών ιεραρ-χιών στην περίοδο των Μνημονίων.

γ) Το καθεστώς βιοπολιτικής και θανατοπολιτικής διαχεί-ρισης που επιβάλλεται όλο και περισσότερο σήμερα, οργα-νώνοντας συνεχώς τα σώματα που μετράνε εις βάρος εκεί-νων των άλλων σωμάτων, όσων πρέπει να πεταχτούν στονΚαιάδα, των αποκειμένων όχι μόνο της Κρίσης, αλλά και τηςΧρήσης, από την εξουσία, των δικών μας σωμάτων.

Το σώμα, οι προτεραιότητες και οι επιθυμίες του γίνονται τοπρώτο σημείο εκμετάλλευσης και υποτέλειας, ο στόχος μιας κα-νονιστικής μηχανής διακυβέρνησης. Γι’ αυτό ακριβώς οι ρι-ζοσπαστικές πολιτικές φύλου και σεξουαλικότητας και η δη-μόσια διεκδίκησή τους, καθώς ξεκινούν από το ίδιο σημείο —το σώμα, την επιθυμία του, τα όρια, τους όρους και τις δυνα-τότητες αντίστασής του-, γίνονται σήμερα μια πολυεπίπεδηπλατφόρμα μάχης.

Δεν πρόκειται λοιπόν για στενή διεκδίκηση δικαιωμάτων(στο φύλο και στη σεξουαλικότητα, όπως και στην εργασία, στηνεκπαίδευση, στην υγεία): αλλά για την αντίσταση σε μια ανή-θικη κυριαρχία κι ό,τι η ίδια δεν διστάζει να διαφημίζει, πότεως «νοικοκύρεμα», και πότε ως ανελέητο ξεσκαρτάρισμα.

Είναι προφανές τι πρέπει να κάνει εδώ η Αριστερά. Αυτή πουξέρει να μιλάει για δικαιώματα, για την ιστορία αλλά και τη διεκ-δίκηση της πιο ριζοσπαστικής εκδοχής τους, αυτή που ξέρεινα μιλάει για απελευθερωτική δυναμική, για αντίσταση, για ηθι-κή και για ευθύνη. Τα ζητήματα φύλου και σεξουαλικότηταςδεν είναι απλώς το καλό παράδειγμα όπου μπορεί να δώσει ηΑριστερά τις καλές της εξετάσεις· είναι στο κέντρο του ασκούτου Αιόλου, με το άνοιγμα του οποίου η Αριστερά πρέπει τώ-ρα να αναμετρηθεί.

Και δεν χρειάζεται κανένας ακροδεξιός υπεράνδρας να έρ-θει στα φετινά Pride και να αρχίζει να ωρύεται για αντεθνικώςγαμημένες κωλοτρυπίδες για να καταλάβεις, έστω και με το εύ-κολο παράδειγμα, τι εννοώ. Αρκεί —πάντα θα αρκεί- η παν-ταχού παρούσα πλέον εικόνα του. Η τα τελευταία χρόνια τόσοεπιβεβαιωμένη δυναμική της.

Ο καινούριος φασισμός που χύνεται από παντού και η ομο-φοβία που άνετα επιδεικνύει φέρνουν στο προσκήνιο την επι-

τακτική ανάγκη της Αριστεράς να επαναδιαβεβαιώσει, και ωςένα βαθμό να αναπροσδιορίσει, τις σχέσεις της με τις ριζο-σπαστικές πολιτικές φύλου και σεξουαλικότητας. Όχι μόνογιατί εμείς είμαστε διαφορετικοί από τους φασίστες. Αλλά καιγιατί ο φασισμός κολακεύει τους εσωτερικούς ρατσισμούςκαι τη μισαλλοδοξία μιας κοινωνίας, μεταμορφώνοντάς τιςπολύ βαθιά εσωτερικευμένες εξουσιαστικές της δομές σε σκη-νικά πολιτικής επιθυμίας. Η Χρυσή Αυγή κολακεύει τον εθνι-κό ανδρισμό και το παραδοσιακό σύστημα φύλου και σε-ξουαλικότητας, όπως κολακεύει και τον εθνικό ρατσισμό, καιτα σύνδρομα κυριαρχικότητας και εθνικής μοναδικότητας.Στόχος της δεν είναι απλώς να διατηρηθούν οι εξουσιαστικέςδομές που υποστήριξαν όλα αυτά τα συστήματα· στόχος τηςείναι η επιθυμία για διατήρησή τους να γίνει ο μοχλός της δι-κής της πολιτικής επιβολής. Δεν είναι ως εκ τούτου δυνατόν(ή μάλλον καλύτερα: είναι αδιανόητο), η Αριστερά να κάνει τοίδιο - να σκέφτεται δηλαδή ότι πρέπει να κολακεύσει παρα-δοσιακά εθνόφυλα στεγανά, μόνο και μόνο για να επιβληθεί πο-λιτικά. Το αντίθετο: μια γενναία στρατηγική για την Αριστεράθα ήταν να δείξει πόσο πολύ κάποια στεγανά φύλου και σε-ξουαλικότητας εντός της κοινωνίας μας, ευθύνονται και για τηνπολιτική αναξιοπρέπεια συγκεκριμένων πολιτικών χώρωνκαι πολιτικών πρακτικών. Η Αριστερά δεν μπορεί να φοβάταινα καταδικάσει τον φαλλοκρατισμό και τη γενικευμένη ομο-φοβία. Αντίθετα, πρέπει να είναι εκείνος ο πολιτικός φορέας πουθα αναλάβει να δείξει ότι και η μάτσο εθνομαγκιά, ως σύστη-μα εθνόφυλης σεξουαλικότητας, φαντασία εθνικής επιβολής,και στρατηγική αποφυγής της ευθύνης, χρησιμοποιήθηκεαπό τις πολιτικές που ευθύνονται για την κοινωνικοοικονομικήκατάρρευση της χώρας τα τελευταία χρόνια.

tst

Ας δούμε λοιπόν ξανά, με αφορμή τα φετεινά Prides στηνΑθήνα και τη Θεσσαλονίκη, τι μπορεί να σημάνει η παρέμβα-σή τους. Πόσο μια καταπίεση συνδέεται με όλες τις άλλες. Πό-σο όταν κανείς ζητάει ένα δικαίωμα, δεν μπορεί παρά να σκέ-φτεται όχι μόνο αυτούς που του το αρνούνται, αλλά και όλουςτους άλλους που δεν μπορούν να το διεκδικήσουν δημόσια. Αςδούμε, επιτέλους, πώς μπορεί να ξαναρχίσει να δουλεύει, κρι-τικά, ριζοσπαστικά, κινηματικά και ανοιχτά, η δημόσια σφαίρα.

Κι ας καταλάβουμε πόσο καλά και στο πετσί τους οι άνθρω-ποι που διεκδικούν δημόσιο χώρο με τα Prides, έχουν καταλάβειότι το ατομικό, το κοινωνικό και το πολιτικό είναι αδιαίρετα. Πό-σο ξέρουν ότι όταν ξεκινάς να μιλάς και να διεκδικείς για σώ-μα, φύλο και σεξουαλικότητα, ουσιαστικά αρχίζεις να καταλα-βαίνεις τι σημαίνει να είσαι ευάλωτος, και τι σημαίνει, αυτήντη συνθήκη να την κάνεις κέντρο της κατανόησης, της πολιτικήςκατανόησης, του εαυτού σου και της σχέσης του με τους άλλουςκαι με τον κόσμο. Αν η Αριστερά δεν είναι η δύναμη που να μπο-ρεί να στηρίξει αυτήν τη συνθήκη, το ευάλωτο ως αρχή κατα-νόησης και πολιτικής διεκδίκησης, δεν ξέρω ποια άλλη μπορείνα πάρει τη θέση της. Και αν δεν είναι τώρα και εδώ, η στιγμήαυτό να το καταλάβουμε ακόμα καλύτερα, δεν ξέρω και πότε θαμπορούσε κάτι τέτοιο να συμβεί.

Ο Δημήτρης Παπανικολάου διδάσκει νεοελληνικές σπουδέςστο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.Το κείμενο βασίζεται σε ομιλία στην εκδήλωση «Αριστερά καιπολιτικές φύλου και σεξουαλικότητας», που διοργανώθηκεαπό την ομάδα Φύλου και Σεξουαλικότητας του Τμήματος Δι-καιωμάτων του ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ.

43ΕΝΘΕΜΑΤΑ

Η ΑΥΓΗ • KYΡΙΑΚΗ 9 IOYNIOY 2013

ΑΝΕΙΑΣ 2013 ΣΕ ΑΘΗΝΑ ΚΑΙ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

Ο Ντέιβιντ Χάρβεϋ στην ΑθήναΤα φετινά Ανοικτά Σεμινάρια Ριζοσπαστικής Γεω-

γραφίας 2013 θα ολοκληρωθούν με τη διάλεξη του δια-κεκριμένου γεωγράφου καθηγητή Ντέιβιντ Χάρβεϋ CUNYNew York, με θέμα: «Η ριζοσπαστική γεωγραφία σή-μερα». Την Παρασκευή 7 Ιουνίου, ώρα 19:00, στοΤμήμα Γεωγραφίας, Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο (αί-θουσα τελετών).

Αthens Pride, 2010

ΕΝΘΕΜΑΤΑΗ ΑΥΓΗΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣΗ ΑΥΓΗΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ9 IOYNIOY 2013

ΤΟ BLOG ΤΩΝ «ΕΝΘΕΜΑΤΩΝ»: enthemata.wordpress.come-mail: enthemata@gmail.com

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ

Aπό τις εκδόσεις της Βιβλιοθήκης τουΜουσείου Μπενάκη κυκλοφορεί, τιςεπόμενες μέρες, ο τόμος Αρχείο ΣταύρουΚαλλέργη: Ψηφίδες από τον σχεδιασμό τηςσοσιαλιστικής πολιτείας. Πρόκειται γιατον αναλυτικό κατάλογο του αρχείου τουέλληνα σοσιαλιστή σε επιμέλεια τουιστορικού Κωστή Καρπόζηλου, που ανα-συνθέτει τη ζωή και τη δράση του, μεπολλά άγνωστα στοιχεία. Από την εισα-γωγή του επιμελητή, που αποτελεί μιαπρωτότυπη αυτοτελή μελέτη, προδημο-σιεύουμε το κομμάτι που αναφέρεταιστα ύστερα χρόνια, της απόσυρσης καιτης ιδιώτευσης του Καλλέργη. Για τιςανάγκες της παρούσας δημοσίευσης,έχουν απαλειφθεί οι υποσημειώσεις.

ΤΟΥ ΚΩΣΤΗ ΚΑΡΠΟΖΗΛΟΥ

Η εποχή της ιδιώτευσης (1900-1926). Η κα-θημερινότητα του Σταύρου Καλλέργη στο γύ-ρισμα του 20ού αιώνα είχε μικρή συνάφεια μετους προσανατολισμούς της προηγούμενηςζωής του. Ο άνθρωπος που είχε περιγράψει τη«νοικοκυροσύνη» ως συνώνυμη της κοινω-νικής καθυστέρησης μετατρεπόταν σε δρα-στήριο μεταπράτη με επεκτεινόμενες εμπο-ρικές δραστηριότητες. Ύστερα από την απο-λογητικού ύφους Επιστολή του 1898 δενυπάρχουν τεκμήρια που να αποκαλύπτουνενδεχόμενες εσωτερικές ταλαντεύσεις πουπαρήγαγε αυτή η μεταβολή. Ο Καλλέργηςπρέπει να συνειδητοποίησε νωρίς ότι η κρη-τική κοινωνία σε μικρό βαθμό αποδεχόταντις κοινωνικές και πολιτικές του αντιλήψεις.[…]

Το «Εμποροπαραγγελιοδοχικόν ΓραφείονΣταύρου Γ. Καλλέργη» στον Πάνορμο, προ-μήθευε καταστήματα στο Ρέθυμνο και τοΗράκλειο με τα προϊόντα της περιοχής: χα-ρούπια, λάδι, σαλιγκάρια και ελαιοπυρήνα.Το 1901 ο Καλλέργης επιχείρησε να διευρύ-νει τις δραστηριότητές του συνεργαζόμενοςμε τον ηρακλειώτη έμπορο Σπυρίδωνα Ιωάν-νου. Η συνεργασία αποσκοπούσε στην εισα-γωγή υφασμάτων και ενδυμάτων της «ελλη-νικής βιομηχανίας» και στην εξαγωγή κρη-τικών αγροτικών προϊόντων στο ελληνικόκράτος. […]

Ο Σοσιαλιστής επανακυκλοφόρησε από τονΜάιο έως τον Ιούλιο του 1902 θυμίζονταςσε μεγάλο βαθμό την έκδοση του 1896: πρω-τοσέλιδη εικονογράφηση, μεταφράσεις καικείμενα του Καλλέργη με σημαντικότερο την,σε συνέχειες, πραγματεία του περί «πρακτι-κού κοσμοπολιτισμού». Στις σελίδες του φι-λοξενούνται ανακοινώσεις μη χαρτογραφη-μένων από την έρευνα συλλόγων, όπως ο κοι-νωνιστικός σύλλογος Αθηνών «Λαός», και

μετρημένες εξωτερικές συνεργασίες, που δεναναιρούν τον προσωποκεντρικό χαρακτήρατης όλης έκδοσης — άλλωστε ο Καλλέργηςσυστηματικά επισημαίνει την απόφασή τουνα παραμείνει εκτός συλλόγων έως ότου ωρι-μάσουν οι προϋποθέσεις για την εμφάνισησοσιαλιστικού κόμματος με παρουσία στηνκοινοβουλευτική ζωή της χώρας. Στον Σο-σιαλιστή του 1902 δεν λείπουν οι ενδιαφέ-ρουσες ειδήσεις, όπως η εκλογή του προ-έδρου των καραγωγέων στη Βουλή τον Ιού-λιο του 1902, τα τεκμήρια ιδεολογικής κινη-τικότητας, οι ενδείξεις αντοχής του παλαιούδικτύου συνδρομητών. Το σύνολο όμως αυ-τών σκιάζεται από τα προβλήματα του εκδό-τη. Με τα λόγια του «Γκίκα», του οποίου οιδιάλογοι με τον «Παύλο» διανθίζουν τον Σο-σιαλιστή από το 1890 έως το 1902, «τα οικο-νομικά μου, Παύλε, δεν πάνε καθόλου καλά·ευρίσκομαι εις μεγάλην στενοχωρίαν· τα έχωσκούρα».

Ο Σταύρος Καλλέργης όντως «τα είχε σκού-ρα». Η έκδοση του Σοσιαλιστή συμβάδιζε μετην εκδίκαση προσφυγών των πιστωτών του— κυρίως του Μπαλάσκα. Τον Ιούλιο η εφη-μερίδα κυκλοφόρησε για τελευταία φορά. Το1894 η διακοπή της έκδοσης σχετιζόταν με τιςδιώξεις εις βάρος των σοσιαλιστών, το 1896ενδεχομένως με τις ταυτόχρονες εξελίξειςστο Λαύριο, το 1902 εξαιτίας της προσωπο-κράτησης του Σταύρου Καλλέργη για χρέη.[…]

Ύστερα από τα γεγονότα αυτά, ο ΣταύροςΚαλλέργης επέστρεψε οριστικά στο ΧουμέριΜυλοποτάμου. Εκεί παντρεύτηκε το 1908 τηΜαρία Γιακουμάκη, ενώ δραστηριοποιήθη-κε εκ νέου στο εμπόριο, περιοριζόμενος στηδιατήρηση ενός καταστήματος στο Χουμέρικαι σε συναλλαγές με την πόλη του Ρεθύ-μνου. Ο προσανατολισμός αυτός σχετίζεται μετην παρουσία στο Ρέθυμνο του αδερφού τουΒασιλείου.

Η συστηματική αλληλογραφία των αδερ-φών αποκαλύπτει δύο διαφορετικούς κό-σμους, που επιχειρούν στο όνομα των οικο-γενειακών σχέσεων να συνεταιριστούν. Ο

Βασίλειος Καλλέργης το 1906 παντρεύτηκετην κόρη του μεγαλεμπόρου τού ΡεθύμνουΚωνσταντίνου Χαλκιαδάκη, εισερχόμενοςέτσι στον επιχειρηματικό κόσμο με προνο-μιακούς όρους. Οι επιστολές του περιγρά-φουν την οικονομική και κοινωνική δρα-στηριότητα του εμπορικού οίκου Χαλκιαδά-κη, την παρουσία των μελών του στις πολι-τικές διεργασίες του νομού, την ανάληψηαπό τον ίδιο του ρόλου του προστάτη καισυμβουλάτορα. Ο Βασίλειος Καλλέργης πα-ρουσιάζεται ως ο επιτυχημένος και ορθολο-γικός εκπρόσωπος της οικογένειας. Στο άλλοάκρο, ο Σταύρος, του οποίου οι συνεισφορέςστον διάλογο αυτό λανθάνουν, σκιαγραφείταιμέσα από τις επιστολές του Βασιλείου ωςανώριμος και αναξιόπιστος ― δίχως ωστόσονα υπάρχει η παραμικρή νύξη στις παλαι-ότερες σοσιαλιστικές του δραστηριότητες. […]

Η οικογενειακή καθημερινότητα διαπλέ-κεται σε ορισμένες περιστάσεις με την κα-θημερινότητα του «εθνικού αγώνα»: με τηνπροετοιμασία ένοπλου «κινήματος», την έξα-ψη γύρω από τις ειδήσεις του Βαλκανικούπολέμου, τον ενθουσιασμό για την άφιξη τουβασιλιά Κωνσταντίνου στα Χανιά. Στη συγ-κυρία εκείνη, η δημόσια τοποθέτηση τουΣταύρου Καλλέργη «προς τας σοσιαλιστικάςεφημερίδας, συλλόγους, λέσχας, κέντρα, ομί-λους και βουλευτάς Ευρώπης και Αμερικής»επιβεβαιώνει τη συμπόρευσή του με τουςεθνικούς στόχους. Παράλληλα πρωταγωνι-στεί στην ίδρυση ενός αλληλοβοηθητικούσκοπευτικού ομίλου στα χωριά του Μυλο-ποτάμου το 1910.141 Η λειτουργία του «Ψη-λορείτη» θα πρέπει να εξεταστεί σε συνάρτη-ση με παράλληλες πρωτοβουλίες στα αστικάκέντρα του νησιού, όπως η ίδρυση της Πα-νελληνίου Σκοπευτικής Εταιρίας Ηρακλεί-ου, ενώ σχετίζεται με την αναταραχή γύρωαπό το κρητικό ζήτημα — το καταστατικό άλ-λωστε όριζε ότι ο σύλλογος αποσκοπούσε ναπροσφέρει υπηρεσίες στην «Πατρίδα».

Η υπόμνηση της παρουσίας της οικογέ-νειας στους «εθνικούς αγώνες», που συγ-κροτούν ένα συνεχές από το 1866 έως το1913, συνιστά μοτίβο των μεταγενέστερωναιτημάτων του Καλλέργη για την αντιμετώ-πιση των πιεστικών οικονομικών του προ-βλημάτων. Η οικογενειακή αλληλογραφία καιτα παράλληλα τεκμήρια μαρτυρούν ότι στηνουσία οι εμπορικές του δραστηριότητες κα-τατρύχονταν από εκκρεμείς συναλλαγματι-κές, χρέη και δανεισμούς. Όσα γνωρίζουμε γιατα τελευταία χρόνια του Σταύρου Καλλέργημας παραδίδονται κυρίως στις αυτοβιογρα-φικές αναμνήσεις των παιδιών του — τουΣωκράτη και του Λυκούργου. Η εικόνα ενόςεσωστρεφούς, τρυφερού και αποτραβηγμέ-νου ανθρώπου επιβεβαιώνει την αίσθησηότι η τελευταία δεκαετία της ζωής του ήτανφορτωμένη από το άγχος του βιοπορισμού

και τη μελαγχολία της ιδιώτευσης, τα ίχνητους είναι εμφανή στο τελευταίο δημόσιοκείμενό του, τη διάλεξη «προς ομάδα τουΚεντρικού Σοσιαλιστικού Συλλόγου». Το πε-ριεχόμενό της έχει ήδη σχολιαστεί· αυτό πουαπομένει είναι η απορία για τους αποδέκτεςκαι ειδικότερα για την υπόσταση της ομάδαςαυτής του Κεντρικού Σοσιαλιστικού Συλλό-γου. Ο Σταύρος Καλλέργης απευθυνόταν σεπαλιούς «ομόφρονες»; Είναι εξίσου πιθανόνα ήταν αυτός ο δικός του τρόπος να αναμε-τρηθεί με το παρελθόν του — η κατάθεσημίας απολογιστικής κρίσης και μίας πολιτικήςυποθήκης που συμπύκνωνε την πεποίθησήτου ότι υπήρξε πρωτοστάτης στην κοινωνικήεξέλιξη προς μία νέα ιστορική εποχή.

Αρχείο Στ. Καλλέργη: Ψηφίδες απότον σχεδιασμό της σοσιαλιστικής πολιτείας

Παρουσίαση έκδοσης της ΟμάδαςΦύλου του ΟΜΙΚ και πάρτι

Η Ομάδα Φύλου του Ομίλου για τη Με-λέτη της Ιστορίας και της Κοινωνίας(ΟΜΙΚ) σας προσκαλεί στην παρουσία-ση του συλλογικού τόμου: (Αντι)μιλών-τας στις βεβαιότητες: Φύλα, αναπαρα-στάσεις, υποκειμενικότητες που θα στις14 Ιουνίου, ώρα 20.30, στον κήπο τουΣυλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων (Ερ-μού 134-136 στο Θησείο). Το βιβλίο θαπαρουσιάσουν οι: Έφη Αβδελά, ιστο-ρικός, Μάνος Σπυριδάκης, κοινωνικόςανθρωπολόγος, Χρήστος Χρυσανθό-πουλος, ιστορικός, και, εκ μέρους τηςομάδας επιμέλειας η Μαρία Πρέκα,ιστορικός. Θα ακολουθήσει πάρτι.