E drejta e procedures penaleFunksionet themelore janë të ndara ashtu që secilën e ushtron një subjekt i posaçëm. Funksionin e ndjekjes e ushtron paditësi, funksionin e mbrojtësit i pandehuri ndërsa atë të gjykimit gjykata. Ndjekja zakonisht bëhet me padi private të cilën e ushtron personi i dëmtuar me vepër penale në kohën e republikës së Romës mund të ushtrohet actio popularis, padi popullore në këtë tip ende nuk mund të flitet për ndjekje ndjekëse sipas detyrës zyrtare ex officio. Funksionin e mbrojtjes e ushtron i pandehuri vet ose me mbrojtësin e tij. Pozita e të pandehurit ne ketë tip është maksimalisht e favorshme për të pandehurin. Gjykata e ushtron funksionin e gjykimit në bazë të iniciativës së dhënë me padi nga ana e paditësit secila palë kishte të drejtë të paraqesë provë dhe ti kundërvihet palës kundërshtare. gjykimi mbahej në shesh forum dhe secili gjyqtar merrte nga një tabel prej dylli në të cilën shënonte shkronjën C condemno nëse ishte per denim ose shkronjen A absolvo nëse ishte për lirim NL non liquent tregonte për tu shtyrë gjykimi.Karakteristika tjetër e procedurës akuzatore penale ishte se në të nuk kishte kurrfarë procedure paraprake në të cilën do të mblidheshin prova.Anët pozitive dhe negative te tipit akuzatorAna pozitive konsiderohet pozita mjaftë e favorshme e të pandehurit në procedurën ana negative, te cilat u manifestuan gjatë zhvillimit të tij historik janë se duke e lënë të pandehurin në një pozitë procedurale mjaft të favorshme ky tip nuk mbronte vetëm të pandehurin e pafajshëm por edhe atë fajtor.Tipi inkuizitor i procedurës penalePas rënies së Republikës së Romake perandorët romakë koncentruan në duart e veta të gjitha funksionet shtetërore te cilat ushtronin përmes nëpunësve të vetë. Kështu edhe gjyqësia me nuk ushtrohet nga gjyqtarët laik siç veprohej në procedurën akuzatore, për nga gjyqtar profesional të përgatitur enkas për këtë qëllim. Vetë procedura penale ishte tepër formale dhe për njohjen e saj nevojitej dije juridike e posaçme. Faktor tjetër që dallon ka tipi akuzatore ishte se me vepra penale nuk konsiderohej vetëm çështje private e të dëmtuarit por fitoj karakteristikën e një delikti për ndjekjen e të cilit duhej të kujdesej shteti. Në këtë tip rol të rëndësishëm ka luajtur edhe Kisha Katolike. Meqenëse nën juridiksionin e saj ishin të gjithë personat fetar personat e lidhur me tokë me pronësinë e saj. Kështu gjatë shekullit 12 dhe 13 procedura akuzatore zëvendësohet me procedurën inkuizitore.Karakteristikat themelore të tipit inkuizitor të procedurës penalePërballë te pandehurit me nuk qëndron paditësi privat por inkivirenti –hetuesi në duart e të cilit janë besuar të tre funksionet e procedurës penale, i pandehuri konsiderohet subjekt ndaj të cilit zhvillohet procedura inkivireti fillon ndjekjen penale sipas detyrës zyrtare në momentin kur konstaton se ka kryer vepër penale personi i caktuar. Mirëpo duhet theksuar se inkivirenti përveç ushtrimit të ndjekjes duhej të kujdeset edhe për realizimin e mbrojtjes së të pandehurit, detyra kryesore e tij ishte të mbledh prova të nevojshme për vërtetimin e fakteve prej të cilave varet përgjegjësia penale e të pandehurit për të cilin kolegji merr vendim. Procedura penale zhvillohej nëpër dy stade, stadin e hetimit dhe atë të gjykimit, stadi i hetimit prej edhe nga e ka marrë emrin tipi inkuizitor është faza më e rëndësishme e këtij tipi, atë e zhvillon inkivirenti ai që në fillim e caktonte paraburgimin ndaj të pandehurit kolegji po ashtu vendoste pa publicitet dhe pa prezencën e të pandehurit dëshmitarëve. vendoste vetëm në bazë të shkresave gjykata me vetiniciativë merrte edhe ndriçimin e provave. Aktgjykimi i kolegjit i merr në procedurë penale inkuizitore mund të sulmohej me ankesë. Një ndër karakteristikat themelore të tipit inkuizitor të procedurës penale është edhe mundësia e zbatimit legal të torturës për ta marrë pohimin nga i pandehuri.Zbatimi i torturës dhe turis legale të çmuarjes së provavePër ta shpallur të pandehurin fajtor nevojiteshin prova të drejtpërdrejta të cilat nuk mund te siguroheshin çdo herë pohimi i të pandehurit konsiderohet provë e plotë për probate vplena apo mbretëreshë e provave. Kështu pra për ta marrur këtë nga i pandehuri ex lege zbatohej tortura zbatimi i torturës nuk ishte nuk konsiderohet keqpërdorim i detyrës. Pohimi i dhënë gjatë torturës duhet të verifikohej pas 24 orëve në të kundërtën tortura mund të vazhdohej, tortura për të pohuar i pandehuri zbatohej një kohë të gjatë.Anet pozitive dhe negative te tipit inkuizitorDobësia themelore e procedurës inkuizitore është se në të bëhet komulimi i funksioneve të procedurës në duart e një subjekti procedural dhe se pozita procedurale e të pandehurit vështirësohet shumë. Karakteristikë historike është zbatimi i torturës apo shtypjes jo humane ndaj të të pandehurit, me zbatimin e torturës ndaj tij e cila shpesh ka sjellë deri te gjykimi i personave te pafajshëm. Është me rëndësi të theksohet se edhe përkundër karakteristikave të vetë negative, me vetë faktin që shteti filloj të bënë ndjekjen penales sipas detyrës zyrtare paraqiste një hap përpara në zhvillimin e procedurës penaleTipi mikst i procedurës penaleZbatimi i procedurës penale inkuizitore në një periudhë të gjatë ka ndikuar që opinioni publik nuk ishte i drejtuar kundër saj. Jurisprudenca e ashpër ishte normale edhe për mendimtarët më të mëdhenj të asaj kohe. Mirëpo me ndryshimin e rrethanave shoqërore në Francë të cilat pasuan me liberalizmin ekonomik, kjo pati ndikim edhe në zhvillimin e mëtejmë të procedurës penale. Në shekullin e 18 u bënë ndryshime të mëdha në procedurës penale në riformimin e saj. Revolucioni borgjez francez në vitin 1879 bëri reformimin e procedurës penale e kështu edhe në vitin 1808 kodi i Napolon Bonapartës. Me këtë kod konsiderohet tipi i ri i procedurës penale.Karakteristikat themelore të tipit mikst të procedurës penaleKy tip ka formën e procedurës kontradiktore, në të i pandehuri prapë fiton ciklin e subjektit procedural me të drejta dhe obligime të caktuara. Funksionet janë ndjekja bëhet sipas detyrës zyrtare nga ana e organit të veçantë prokurorit publik por ekziston mundësia që ndjekjen ta bënë paditësi subsidiar apo ai privat. Gjykimi zhvillohet në dy faza në fazë të hetimit dhe atë të gjykimit faza e hetimit përfshinë elemente të procedurës penale inkuizitore hetimi është në kompetencë dhe nënë mbikëqyrje të prokurorit publik. Në fazën e gjykimit vijnë zakonisht elementet e procedurës akuzatore si : parimi i publicitetit, parimi i gojor, i drejtpërdrejtë, kontradiktor, parimi i pjesëmarrësve laik në procedurën gjyqësore, vlerësimi i provave nga ana e gjykatës.

Anët pozitive dhe negative të tipit mikst gjatë aplikimit të këtij tipi në dekadat e fundit të shekullit 20 dolën në pah disa të meta të tij sidomos në zbatimin e procedurës paraprake. Ekzistojnë disa arsye për ndryshimin e procedurës paraprake, së pari me aktivitetin hetimor të gjyqtarit hetues si subjekt procedural, kufizimin e aktivitetit të policisë duke hezituar për provat e mbledhura që ti plasojë në gjyq.Së dyti në gjykatë pa nevojë bëhet punë e dyfishtë për vërtetimin e fakteve, një herë nga gjyqtari hetues e pastaj e njëjta përsëritet nga trupi gjykues në shqyrtim gjyqësorRaporti i procedurës penale me të drejtën penale materialeCilësia e përbashkët e te drejtës se procedurës penale e te drejtës penale edhe te drejtës se ekzekutimit te sanksioneve penale është se ato përmbajnë dispozita juridike te cilat shteti i ka hartuar lidhur me zbatimin e sanksioneve penale ndaj kryesve te veprave penale dispozita juridike me ta cilat luftohet kriminaliteti. Me pare është theksuar se e drejta penale materiale, përcakton veprat penale, sanksionet penale ndaj kryesve, ndërsa e drejta e procedurës penale përcakton formën mënyrën e ndërmarrjes se veprimeve procedurale te cilat kryhen me rastin e supozimit konkret se është krye një vepër penale. E drejta penale do te ishte vetëm e drejt e shkruar ne letër si e tillë nuk do te mund te zbatohej po te mos ekzistonte e drejta e procedurës penale e cila rregullon procedurën penale përmes se cilës zbatohet vet e drejta penale materiale edhe e kundërta, e drejta e procedurës penale do te ishte e pa objekt sikur te mos ekzistonte e drejta penale sepse po te mos ekzistonte e drejta e penale e cila përcakton veprat penale dhe sanksionet penale nuk do te kishte fare nevoje për fillim dhe zbatim te procedurës penale.Raporti i procedurës penale me ekzekutimin e sanksioneveE drejta e procedurës penale ka lidhje te ngushtë me te drejtën e ekzekutimeve te sanksioneve penale si dege e te drejtës penale ne kuptimin e gjere e drejta e ekzekutimit te sanksioneve paraqet një sistem te dispozitave juridike me te cilin rregullohet procedura e ekzekutimit te dënimeve dhe masave për trajtim te detyrueshëm, si dhe masave te devirzitetit dhe masave edukuese ndaj te miturve. Prandaj lidhshmëria ndërmjet këtyre dy degëve juridike është e qartë sepse pa vendimet gjyqësore te cilat merren ne procedure penale nuk do te kishte nevojë as për ekzekutimin e sanksioneve penale nuk do te mund te zbatohej vendimi gjyqësor.Raporti i procedurës penale me procedurat tjera ndëshkimoreNë sistemin tonë juridik përveç veprave penale për zbardhjen e te cilave zhvillohet procedurës penale, ekzistojnë edhe veprime tjera ndëshkimore siç janë : deliktet ekonomike, kundërvajtjet dhe deliktet disiplinore për zbardhjen dhe zgjedhjen në të cilën zbatohet procedura e posaçme kështu për zgjedhjen e delikteve ekonomike vendos gjykata ekonomike te ngjashme.....Raporti i procedurës penale me procedurës civileProcedura civile si dege e sistemit juridik është procedure gjyqësore ne te cilën gjykata vendos ne bazë të kërkesës se palës paditëse. Përkufizimi themelor ndërmjet te drejtës se procedurës penale dhe procedurës kontestimore mund te behet ne baze te objektit te tyre i cili ndryshon për nga përmbajtja e tij, deri sa ne procedure penale gjykata duhet te zbardh dhe te zgjedh çështjen penale duke shqiptuar sanksionin penal ndaj kryesit, ne procedure kontestimore gjykata vendos për kontestet nga marrëdhëniet personale familjare. Ndjekja penale behet ex officio sipas detyrës zyrtare.Interpretimi i të drejtës se procedurës penaleNënkupton konstatimin e saktë te kuptimit te dispozitave proceduralo penale me qëllim zbatimi drejt të tyre. Dihet se sistemi i jonë juridik është i përbërë prej një mori dispozitash qe paraqesin ligjin e aplikueshëm në Kosovë Konventa Ndërkombëtare për te Drejtat e njeriut Rregulloret dhe urdhëresat Administrative te UNMIK-ut, ligje të nxjerrura nga Kuvendi i Kosovës etj. Interpretime me anën e të cilave arrihet interpretimi i unifikuar i dispozitave ligjore nga ana e gjykatave hasim po ashtu edhe në kuadër të të drejtës se procedurës penale.Parimet e procedurës penaleSi parime themelore të procedurës penale konsiderohen : parimi i oficialitetit të ndjekjes penale, partimi i legalitetit të ndjekjes penale, parimi akuzator, parimi ne bis in idem, parimi prezumimi i pafajësisë, parimi i se vërtetës materiale, parimi kontradiktor dhe i barazisë se armëve, parimi i drejtpërdrejtë, parimi gojor dhe i gjuhës, parimi i gjykimit të drejt dhe në kohë të arsyeshme, parimi i pavarësisë së gjykatave, parimi i çmuarjes se lirë të provave, parimi in dublo pro reo, parimi i publicitetit, i ekonomizimit dhe i shpejtësisë procedurale, parimi i kompensimit të dëmit dhe rehabilitimi etj.Parimi i legalitetit në ndjekjen penaleParimi i oficialitetit të ndjekjes penale siç është theksuar përcakton interesin e përgjithshëm bëhet ndjekje sipas detyrës zyrtare. Në të drejtën tonë zbatohet parimi i legalitetit, prokurori publik detyrohet të filloj ndjekjen penale kur ekziston dyshimi i arsyeshëm se është kryer vepra penale e cila ndiqet sipas detyrës zyrtare. Prokurori publik kur konstaton se nuk ekzistojnë kushtet ligjore për ndjekje tërhiqet. Parimi i legalitetit ka disa përjashtime:- rastet te të cilat për vënien në lëvizje të procedurës nevojitet propozimi i të dëmtuarit, apo leja paraprake e organit kompetent i prokurorisë publike,- Rastet kur prokurori publik duke u mbështetur në parimin e arsyeshmerisë në ndonjë rast konkret e pezullon, e pushon apo e shmang ndjekjen penale- mund të mos vijë deri te ndjekja penale apo mund te prolongohet, vijnë në shprehje në rastin e ndjekjes në procedurë për te mitur ashtu edhe në rastin e ndjekjes të personave madhor- arsyeshmëria.Te përjashtimet nga parimi i legalitetit në procedurë ndaj te miturit faktikisht kemi të bëjmë me parimin e oportunitetit- arsyeshmërisë, sipas këtij parimi, përkundër faktit se ka prova te mjaftuara se i mituri ka kryer vepër penale, përkundër faktit se kushtet ligjore për ndjekje penale janë plotësuar prokurori fut në zbatim të arsyeshmerisë- oportunitetin e tij.Parimi akuzatorSipas këtij parimi procedura penale mund të fillohet dhe të zhvillohet vetëm nëse për këtë ekziston kërkesa e paditësit të autorizuar. Ky parim manifestohet përmes premisës nemo iudex actore qe donë të thotë nuk ka gjykim pa akuzë. Funksionin e ndjekjes e ushtron paditësi i autorizuar- prokurori publik e cila ndiqet ex officio, paditësi subsidiar dhe ai privat e inicion ndjekjen penale. I pandehuri konsiderohet palë e barabartë me paditësin ai funksionin e ndjekjes e bën vet ose me anë të mbrojtësit profesional.

Funksionin e gjykimit e ushtron gjykata, gjykata nuk mund të zhvilloj procedurën penale pa akuzë të paraqitur nga paditësi i autorizuar.Parimi i gjykimit të drejt dhe në kohë të arsyeshmeKonventa Evropiane mbi të drejtat e njeriut parasheh se çdo njeri në përcaktimin e të drejtave dhe detyrimeve te tij civile ka të drejtë për një gjykim të drejtë dhe të hapur brenda një afati të arsyeshëm nga një gjykatë e pavarur dhe e paanshme e krijuar sipas ligjit. Vendimi shpallet publikisht. Çdo njeri i dënuar nga një gjykate për kryerjen e një vepre penale ka të drejtë të kërkoj që dënimi i tij,të shqyrtohet një gjykate më të lartë. Askush nuk mundet ti nënshtrohet gjykimit për vepër penale për të cilën njëherë gjykata ka dhënë aktgjykim të formës së prerë në këtë parim pra gjykata nuk duhet të zvarrit rrjedhën e procedurës gjyqësore.Parimi i pafajësisëKy parim është paraparë në të mirë të pandehurit dhe shërben si kundërpeshë për barabartin e tij me paditësin e autorizuar.....Parimi kontradiktor dhe i barazisë se armëveËshtë parim procedural themelor i cili u mundëson palëve pozitë juridike të barabartë me rastin e ushtrimit te funksioneve të tyre dhe përfaqësimit të interesuarve të tyre legjitim. Konsiderohet se palët janë të barabarta ku ju mundëson participim në procedurë njëherit duke i dhënë të drejta dhe autorizime të njëjta p.sh me rastin e propozimit për marrjen e provave, shikimit te shkresave. Ky parim shprehet nëpërmjet premisës audiatur et altera pars kjo do të thotë se gjykata para se të merrë vendim lidhur me çështjen penale, çdoherë ta dëgjoj edhe palën tjetër ky parim vjen në shprehje edhe në tipin akuzator dhe mikst të procedurës penale.Parimi i drejtpërdrejtTë gjitha faktet të cilat shërbejnë si bazë për një vendim gjyqësor, dhe të gjitha provat me të cilat vërtetohen faktet e tilla duhet të shqyrtohen edhe të verifikohen në shqyrtim gjyqësor, ky parim manifestohet përmes kontaktit të drejtpërdrejt të gjykatës me palët proceduralo penale dhe me provat materiale.....Parimi IN DUBIO PRO REONë procedurën penale synohet gjetja e të vërtetës materiale, konstatimi i vërtetës bëhet nëpërmjet vërtetimit të fakteve relevante prandaj gjykata ka për detyrë që saktësisht dhe tërësisht ti vërteton faktet që janë të rëndësishme për marrjen e vendimit të ligjshëm, ajo duhet me vëmendje dhe përkushtim maksimal profesional të vërtetoj faktet kundër të pandehurit dhe ato në dobi të tij. Konsiderohet se faktet janë vërtetuar në mënyrë të plotë po qe se gjykata pas vlerësimit të të gjitha provave të mbledhura sipas bindjes së brendshëm. Ska dyshim se vendimi me te cilin shqiptohet sanksioni penal ndaj të pandehurit ose vendimi se nuk ka bazë që ndaj tij të aplikohet sanksioni penal apo vendime me të cilin konsiderohet se nuk ka kushte që gjykata të lëshohet në vërtetimin e përgjegjësisë penale te tij.Objekti themelor i procedurës penaleËshtë çështja penale ose disa çështja penale, çështja penale është ngjarje reale e cila me përmbajtjen e vet tregon një vepër penale konkrete dhe kryesin e saj për të cilën zhvillohet procedura penale. Objekt themelor mund të jetë lënde shqyrtimi dhe vërtetimi vetëm në procedurë penale. Po sa paraqitet dyshimi i bazuar se është kryer një vepër penale paditësi i autorizuar e fillon procedurën penale në të cilin gjykata duhet të analizoj çështjet penale nga aspekte te ndryshme, duke u përpjekur që të ndreqej faktet që kanë të bëjnë me veprën penale si bie fjala vendin dhe kohen e kryerjes së veprës penale mjetin me të cilin është kryer vepra dhe mënyra e kryerjes pastaj faktet që kanë të bëjnë me kryerjen e veprës penale, motivin për kryerjen e veprës penale. Po të mos ekzistonte vepra penale si objekt themelor i procedurës penale fare nuk do të kishte nevojë e as mundësi për zbatim te procedurës penale.Objekti sekondar i procedurës penalePërveç çështjeve penale e cila paraqitet si objekt themelor i procedurës penale, me rastin e zhvillimit te procedurës për ndriçimin dhe zgjedhjen e çështjes penale nevojitet që gjykata të merrë vendim edhe për disa çështje tjera të cilat po të mos ekzistonte vepra penale fare nuk do të shqyrtoheshin në kuadër të procedurës penale. Rrjedhimisht objekt sekondari i procedurës penale është kërkesa pasurore juridike-padia civile çështjet prejudikuese dhe shpenzimet e procedurës penale.Kërkesa pasurore juridikeMe rastin e kryerjes veprës penale personit të dëmtuar mund ti shkaktohet dëm i caktuar, për shkak te lidhshmërisë që ekziston ndërmjet veprës penale dhe dëmit të shkaktuar, i dëmtuari ka mundësi që në procedurë penale të paraqes kërkesë pasurore juridike me propozim që gjykata penale ta zgjedh atë ndonëse zgjedhja e çështjeve pronësore është objekt i procedurës civile dhe zgjidhet në procedurë kontestimore. Procedura për zgjedhjen e kërkesës pasurore juridike quhet procedurë ad – hezione procedurë e bashkangjitur.Çështja prejudikuseMe çështje prejudikuse nënkuptojmë një çështje juridike për zgjedhjen e së cilës është kompetent gjykata në procedurë tjetër- në procedurë civile kontestimore jashtë kontestimore ose në procedurë përmbaruese por jo në procedurë penale, ose është kompetent ndonjë organ tjetër shtetëror. Zgjedhja e kësaj çështje juridike nga gjykata penale ka efekt vetëm për lëndën penale. Çështjet që mund të paraqiten si çështje prejudikuse mund të jenë të ndryshme por duhet të jenë që kanë të bëjnë me të drejtën penale materiale me martesë afërsi gjinore me cilësinëin e personit.Marrja e vendimit për shpenzimet në procedurë penaleNë procedurë vlenë parimi se shpenzimet e procedurës duhet ti paguaj pala apo personi i cili ato i ka shkaktuar me fajin e vet. andaj edhe nëse i pandehuri do të ngarkohet me shpenzime të procedurës bëhet varësisht nga ajo se ai është shpallur fajtor apo është liruar nga akuza. Kur gjykata shpall te pandehurin fajtor, me aktgjykim vendos se detyrohet ti paguaj shpenzimet e procedurës penale. Gjykata mund të liroj të pandehurin e shpall fajtor nga pagimi i shpenzimeve te procedurës penale po qe se me pagimin e

tyre do të rrezikohej ushqimi i të pandehurit ose i personave që ai ka për detyrë ti mbështesë materialisht. me aktvendim vendos ta liroj nga pagesaParimet lidhur me organizimin e gjykataveNë këtë drejtim do të flitet për parimin e zgjedhjes dhe revokimit te gjyqtarëve për parimin e kolegjialitetit në ushtrimin e funksionit gjyqësore parimin e pjesëmarrjes së gjyqtarëve laik në gjykim për parimin e pavarësisë se gjykatave parimi shumëshkallesh dhe parimin e çmuarjes së provave sipas bindjes së lirë të gjykatës.Parimi i emërimit dhe i revokimit te gjyqtarit: ky parim rregullon çështjet e fitimit të cilësisë se gjyqtarit për ushtrimin e funksionit gjyqësore apo të humbjes së asaj cilësie. Në të vërtet gjyqtari mund të fitohet në dy mënyra: duke e emëruar për gjyqtar nga ana e organit kompetent shtetëror ose duke e zgjedhur. Në të drejtën është aprovuar parimi sipas të cilit gjyqtarët emërohen për kohë deri sa zgjatë mandati i UNMIK-ut sipas Kkornizës kushtetuse, gjyqtarët i emëron PSSP-ja.Parimi i kolegjialitetit: Ka të bëjë me mënyrën e punës së gjykatës. Në të vërtetë në të drejtën tonë ndriçimi dhe zgjedhja e çështjes penale në gjykate sipas rregullit bëhet në mënyrë kolegjiale ky parim vlen si për gykim në shkallë të parë ashtu edhe në gjykim në shkallë të dytë. Mirëpo nga parimi i tillë ekziston edhe një përjashtim. Në procedurë të shkurtër vendoset në mënyrë individuale nga gjyqtari i vetëmParimi i pjesëmarrjes së qytetarëve jo profesionist në realizimin e gjykimitForma e tillë jurisë është karakteristike e sistemit anglosakson ku me pak ndryshime funksionon edhe sot, ka fundi i shekullit 18 gjatë Revolucionit francez borgjez, me qëllim që të arrihet demokratizimi i jetës dhe të mbrohet jeta e lirive të qytetarëve, në Francë ngritet zëri kundër procedurës gjyqësore inkuizitore e cila ishte jo publike dhe mjaft e vrazhdë.Parimi i pavarësisë dhe i paanshmërisë: Sipas teorisë mbi ndarjen e pushtetit, pushteti gjyqësore paraqet segmentin e tretë të ndarë nga pushtetet tjera të cilën gjykata duhet ta ushtroj në mënyrë të pavarur. Parimi i pavarësisë jep të kuptojmë se gjykata në ushtrimin e funksionit të gjykimit janë të pavarura dhe gjykojnë në bazë të ligjit. Pavarësia e gjykatës nënkupton lirinë e gjykatës prej ndikimeve nga bartësit e tjerë të pushtetit dhe nga palët obligimin e saj që të veproj sipas ligjit. Ky parim ka vlerë të posaçëm sepse duke pamundësuar çfarëdo ndikimi nga jashtë në punën e gjykatës kontribuohet për ngritjen e autoritetit dhe prestigjit të gjykatave, si dhe për krijimin e besimit më të madh të qytetarëve në punën objektive dhe të ndërgjegjshme të gjykimitParimi shumëshkallësh: nënkupton ekzistimin e gjykatave të rangut të ulët dhe atyre më të lartë nëpër të cilat do të kalonte çështja penale. Në procedurën tonë si rregull është paraparë mundësia që për një çështje penale të vendos gjykata në shkallë të parë dhe nëse paraqitet ankesa kundër vendimit të gjykatës së shkallës së parë të vendos edhe gjykata e shkallës së dytë, mirpo ekzistojnë edhe përjashtime të cilat mundësojnë që për zgjedhjen e një çështje penale të shkohet edhe në shkallë të tretë.Duke pas parasysh parimin e shumëshkallshmërisë ,Gjykata komunale është gjykatë e shkallës së parë edhe Gjykata e Qarkut e Gjykata e shkallës së dytë dhe tretë është Gjykata Supreme.Parimi i çmuarjes së provave sipas bindjes së lirë të gjykatës:Nënkupton procesin në secilin gjykatë, pas përfundimit të procedurës provuse prezantimit të provave vlerëson fuqinë provuese të provave të shqyrtuara dhe e arsyeton qëndrimin e vet pse i ka vlerësuar ashtu provat.Procedura për përjashtimProcedura për përjashtimin e gjyqtarit mund të iniciohet sipas detyrës zyrtare nga vet gjyqtari apo gjyqtari laik ose me iniciativën e palës proceduralo penale. Po sa gjyqtari mëson se ekziston ndonjë arsye për përjashtim të domosdoshëm ndërpret çdo aktivitet lidhur me çështjen dhe për këtë e njofton kryetarin e gjykatës i cili e cakton zëvendësin. Përjashtimin e kërkojnë edhe palët sa të mësojnë për ekzistimin e ndonjë arsye për përjashtim më së shumti deri para përfundimit të shqyrtimit gjyqësore,lidhur me përjshtimin e gjyqtarit vendos kryetari i gjykates drejtpërdrejtë më i lartë ndërsa kur kërkohet përjashtimi i kryetarit të Gjykates supreme të Kosovës vendimi për përjshtim merret në seance të përgjithshme të asaj gjykate.Kompetenca lëndoreKompetenca lëndore përcaktohet në bazë të llojit dhe rëndësisëe së veprës penale. Bazë për përcaktimin e kësaj kompetence është vepra penale e cila është objekt i gjykimit. Si kriter themelor për përcaktimin e kësaj kompetence merret lloji dhe lartësia e dënimit e paraparë për veprën penale të tillë. Mirëpo ekzistojnë edhe disa vepra penale të përcaktuara në mënyrë taksative te të cilat lloje dhe lartësia e dënimit të paraparë me kod penal nuk ndikojnë në atë se në kompetencën e cilës gjykatë do të zgjedhen, për ato vepra penale shprehimisht janë lënë në kompetencën e një lloj të gjykatave.Kompetencat territoriale të rëndomtaKompetenca territoriale në parim i jepet gjykatës brenda territorit të së cilës është kryer ose është tentuar vepra penale ose brenda vendit ku është shkaktuar pasoja. Vendi i kryrjes së veprës penale është kriter themelor sipas të cilit caktohet kompetenca territoriale e rëndomtë. Kriteret tjera për caktimin e kësaj kompetence aplikohet vetëm nëse nuk dihet vendi i kryrjes së veprës penale. Nuk ka dyshim se vendi i kryrjes së veprës penale kontibuon për ndriçimin dhe zgjedhjen e fakteve kontestuse nëse aty mund të gjenden gjurmët e veprës penale. Kur vepra penale kryhet në aeroplan kompetent është gjykata në territorin e së cilës është regjistruar aeroplani. Nëse vepra penale është kryer nëpërmes gazetës radios ose televizionit atëherë kompetent është gjykate në territorin e së cilës është shtypur shkresa apo është kumtuar lajmi.Kompetenca territoriale e jashtëzakonshmeCaktimi i kompetencës territoriale në mënyrë të rëndomtë është rregull ndërsa caktimi i kompetencës territoriale të jashtëzakonshme është përjashtim. Meqë kriteret e rëndomta nuk kryejnë çdoherë punë në procedurë ,aplikohen kritere të tjera të jashtëzakonshme. Në këtë drejtim KPP parashehë disa mënyra të caktimit të kompetencës territoriale: kompetencën sipas lidhjes reciproke të veprave penale, kompetenca e urdhëruar, dhe kompetenca e deleguar.Kompetenca sipas lidhjes reciproke te veprave penaleKoneksitetin e procdurës penale ekziston atëherë kur disa lëndë penale bashkohen ashtu që përnjëherë zhvillohet një procedurë dhe merret një vendim për të gjitha çështjet penale. Koneksiteti mund të jetë subjektiv, objektiv dhe subjektivo-objektiv. Koneksiteti subjektive ekziston atëherë kur një person ka kryer disa vepra penale në bashkim. Është koneksitet subjektiv sepse lidhja mes

veprave është realizuar nëpërmjet personalitetit e kryesit të veprës penale.Koneksiteti objektiv ekziston kur disa persona kryen një vepër penale. Koneksiteti subjektiv objektiv ekziston atëherë kur disa persona kryen disa vepra penale. Me qenë se sipas koneksitetit mund të zhvillohet një procedurë e përbashkët për shumë vepra penale. Gjykata mund të vendos që të zhvillojë procedurë të përbashkët dhe të merrë një vendim edhe të koneksiteti subjektiv-objektiv po qe se mes veprave penale ekziston lidhja reciproke dhe ekzistojnë prova të përbashkëta.Kompetenca e urdhëruarPo qe se sipas dispozitave të KPP nuk mund të caktohet cila gjykatë ka kompetencë territoriale për zgjedhjen e një çështje penale atëherë vjen në shprehje kompetenca e urdhëruar. Në raste të tilla Gjykatë Supreme e Kosovës cakton njërën prej gjykatave me kompetencë lëndore e cila duhet të zhvilloj procedurën në një situatë të tillë mund të vij p.sh kur dikush që nuk ka vendbanim ose vendqëndrim në Kosovë kryen vepër penale në botën e jashtme e pastaj në bazë të procedurës për transferim i deportohet vendit tonë.Kompetenca e deleguarËshtë një formë e kalimit të kompetencës territoriale prej një gjykate në gjykatën tjetër. Kështu, në vend të gjykatës me kompetencë territoriale e cila është penguar të veprojë caktohet gjykata tjetër me kompetencë lëndore të njëjtë por pa kompetencë territoriale në mënyrë që të zhvilloj procedurën penale për një vepër penale konkrete. Shkaqet të cilat sjellin deri te delegimi i kompetencës ndahen në dy grupe: Në grupin e parë bëjnë pjesë shkaqet juridike ose reale të cilat kur ekzistojnë domosdo sjellin deri te delegimi i kompetencës. Si shkak juridik mund të konsiderohet rasti kur në gjykatë nuk mund të formohet trupi gjykues për shkak të përjashtimit të gjyqtarëve kurse si shkaqe reale mund të llogariten rastet e fuqisë madhore si tërmetet vërshimet etj.Procedura e delegimit: Po qe se gjykata kompetente hasë në pengesë juridike ose reale, lajmëron për këtë gjykatën drejtpërdrejtë më të lartë e cila pas dëgjimit të prokurorit publik cakton gjykatën tjetër me kompetencë lëndore nga territori i vet. Delegimi në gjykatë tjetër për shkak të zbatimit më lehtë të procedurës për shkak të oportunitetit procedural ose për shkaqe të tjera mund ta bëjë gjykata supreme e Kosovës.Kompetenca personale dhe kompetenca funksionaleNë raste të tilla fjala është për kompetencën personale kompetenca e tillë vjen në shprehje në dy raste:1.Nëse i pandehuri është ushtarak, për gjykimin tij është kompetent gjykata ushtarake dhe2.Kur i mituri kryen vepër penale për gjykimin e tij është kompetent trupi i posaçëm gjykues për të mitur. Kompetenca funksionale është e afërt me kompetencën lëndore. ajo përcaktohet në bazë të llojit të veprimeve dhe punëve që ushtrohen në një gjykate.Vlerësimi i kompetencësMeqë kompetenca e gjykatave është përcaktuar me ligj me rastin e zhvillimit të procedurës penale gjykatat duhet të mbajnë llogari për të. Mos respektimi i kompetencës lëndore paraqet shkeljen esenciale të dispozitave të KPP. Me një analizë të gjithanshme të dispozitave të KPP përkitazi me konstatimin e inkompetencës të gjykatës del se gjykata as nuk e hudh e as nuk e refuzon akuzën. Ne rast të tillë posa gjykata të konstatoj se nuk është kompetente duhet të shpallet inkompetente dhe pasi aktvendimi të fitoj formën e prerë duhet ti’a dërgoj lëndën gjykatës kompetente.Konflikti i kompetencësEkzistojnë gjykata të rangut të ndryshëm të cilat gjykojnë në shkallë të parë të dytë dhe të tretë. Edhe mund të vij deri te konflikti i kompetencës së gjykatave. Në të vërtetë konflikti i gjykatave ekziston atëherë kur dy e më shumë gjykata konsiderojnë se kanë kompetencë lëndore e territoriale apo konsiderojnë se u mungon kompetenca e tillë, kemi konfliktin pozitive edhe ate negativ.......Paditësi subsidarProkurori publik si subjekt themelor i procedurës penale ka për detyrë të ndjek kryerësit e veprës penale të cilat ndiqen ex officio kur çmon se janë plotësuar kushtet ligjore për ndjekje, prokurori mund të tërhiqet nga ndjekja për arsye ........ i dëmtuari konsiderohet ai person të cilit çfardo e drejtë personale ose pasurore i është shkelur ose rrezikuar me vepër penale. Prandaj paditësi subsidar mund të paraqitet vetëm personi i cili është i dëmtuar nga vepra penale, nëse paditësi subsidar vdes gjatë rrjedhës së ndjekjes ose gjatë zhvillimit të procedurës kanë të drejt ta vazhdojnë bashkëshorti......vlen të theksohet se kur zhvillohet procedura penale me ndjekjen e paditësit subsidar paraqitet dënimi maksimal deri ne 5 vjet burgim.I pandehuriËshtë subjekt qëndror në procedurë penale sepse procedura fillohet dhe zhvillohet në rastin kur ekziston dyshimi i themeltë se ai ka kryer vepër penale. Si subjekt procedural ka disa të drejta dhe obligime edhe disa masa shtrënguese. I pandehuri në procedurë panale me paditësin është palë e barabartë. Cilësinë e të pandehurit në procedurë penale mund ta fitoj çdo person fizik i cili posedon ftesën për të vepruar. Aftësia për të vepruar i të pandehurit manifestohet nëpërmjet moshës së caktuar dhe gjendja shëndetësore dhe shpirtërore e tij. Personi i cili në momentin që ka kryr vepër penale nuk i ka mbushur 14 vite konsiderohet fëmij dhe ndaj tij nuk mund të zhvillohet procedura penale. Si subjekt themelor i pandehuri e bënë vetë mrojtjen ose me anë të mbrojtësit profesional, i pandehuri ka të drejtë të atakoj vendimin gjyqësor me ankesë dhe me mjete te jashtëzakonshme juridike.Mbrojtësi i të pandehuritËshtë e drejtë themelore për të pasur mbrojtes i pandehuri ka të drejtë të mbrohet vet edhe me anë të mbrojtësit profesional e i cili është anëtarë i odës së avokatëve. Mbrojtësi i të pandehurit është person profesional me kualifikim juridik i cili ndihmon të pandehurin në realizimin e funksionit të mbrojtjes. Në raste të caktuara i pandehuri duhet të ketë mbrojtës patjetër.Karakteristikë e mbrojtjes obligatore: mbrojtja eshte obligatore1.Nga marrja në pyetje për herë të parë kur i pandehuri është memec shurdh ose shprehë shenja të çrregullimit2.Gjatë marrjes në pyetje në paraburgim dhe sa gjendet në paraburgim3.Kur është ngritur aktakuza4.Në procedurë sipas mjeteve të jashtëzakonshme kur është memec

Mbrojtja është obligatore edhe për të mitur.Caktimi i mbrojtësit mbrojtësin cakton i pandehuri, mbrojtësin mund ta caktoj edhe perfaqësuesi i tij ligjor i te miturit bashkëshorti , jashtëmartesor, personi i gjinisë se gjakut në vijë të drejtë adaoptusi etj...Për mbrojtës mund të angazhohet vetëm avokati anëtarë i Odës së Avokatëve. Për shkaqe të caktura te parapara mbrojtësi duhet të përjashtohet nga ushtrimi i mbrojtjes, nuk mund të jetë mbrojtës i dëmtuari nga vepra penale bashkëshorti etj.....Kërkesa pasurore juridikeMe rastin e kryerjes së veprës penale nga i pandehuri personit të dëmtuar mund ti shkaktohet dëm material dhe moral. Ndjekja bëhet sipas detyrës zyrtare ose me padi private. Propozimi për realizimin e kërkesës pasurore juridike në procedurë penale mund ta paraqesë personi i cili është i autorizuar për ta ushtruar këtë kërkesë në kontest civil. Mirëpo nëqoftëse me vepër penale është dëmtuar pasuria në pronësi publike, shtetërore ose shoqërore. kërkesa pasurore mund të paraqitet në tre drejtime: Me të personi i autorizuar mund të kërkoj kompenzimin e dëmit të shkaktuar, kthimin e sendit dhe prishjen e veprimit juridik të caktuar. I dëmtuari me kërkesë pasurore juridike mund të kërkoj kthimin e sendit p sh me vjedhjen e sendit me vepër penale, i dëmtuari po ashtu me kërkesë pasurore juridike mund të kërkoj prishjen e veprimit juridik i cili ka karakter juridiko pasuror p sh kontrata e lidhur me forcë ose duke e vënë në palën e dëmtuar në lajthim.Përfaqësuesit procedural-janë përfaqësuesi ligjor dhe përfaqësuesi i autorizuar.Prfaqësuesi ligjorPër kryrjen e veprimeve procedurale, për shenjën e deklaratave fuqiplote në procedurën penale nevojitet që pala proceduralo penale krahas posedimit të aftësisë për të figuruar si palë të posedoj edhe aftesinë procedurale, nëqoftëse palës i mungon aftësia procedurale atëherë mund të realizoj veprimin procedural përmes përfaqësuesit ligjor. Përfaqësuesi vepron në emër të personit të përfaqësuar që në procedurë ti jap të gjitha deklaratat në emër të të autorizuarit. Si përfaqësues ligjor mund të paraqitet prindi i të miturit ose kujdestari personit pa zotësi veprimi. Mungesa e përfaqësuesit ligjor të paditësi subsidar dhe të paditësi privat është shkelje esenciale.Përfaqësuesi i autorizuarËshtë personi i cili për kryrjen e veprimeve procedurale e ka angazhuar pala procedurale e aftë ose i palës së paaftë, të cilët dëshirojnë që të përfaqësohen në mënyrë profesionale. Mirëpo se personit të përfaqësuar i mungon aftësia procedurale atëherë angazhimin e perfaqësuesit të autorizuar e bënë përfaqësuesi i tij ligjor. Së këndejmi si i dëmtuar ka përfaqësues të autorizuar kur1) Kur është fëmijë2) Është në mardhënie familjare me të pandehurin3) Procedura sipas rregullit zbatohet për vepra penale kundër integritetit seksual.4) I dëmtuari ka çrregullime ose paaftësi mendore5) Gjykata çmon se i dëmtuari është i pazoti për tu mbrojtur dhe se i nevojitet ndihma e përfaqësuesit të autorizuar.Ndihmësit proceduralSi të tillë janë: procesmbajtësi, stenografisti, xhiruesi, përkthyesi, si dhe prindërit dhe kujdestari në procedurë ndaj të miturve dhe personeli gjyqësor.Veprimi proceduralo-penalNë procedurë penale kryhen veprime procedurale të llojllojshme të cilat i ushtrojnë subjektet procedurale. Mirëpo duhet pasur parasysh vlerën procedurale të tij duhet të ndërmerret sipas formës së caktuar me ligj. Pra veprimi proceduralo-penal paraqet veprimin e subjektit proceduralo-penal të parashikuar dhe të rregulluara me ligj i cili është i orientuar në drejtim të realizimit të detyrës proceduralo- penale.AfatiProcedura penale përbëhet prej një mori veprimesh procedurale të cilat janë të radhitura njëra pas tjetrës sipas një rendi dhe sistemi logjik. Për kryerjen e veprimeve te tilla janë paraparë afate procedurale. Afatet procedurale pikësëpari kanë të bëjnë me veprimet procedurale të palëve proceduralo penale. Afati në kuptimin procedural është koha brenda të cilit duhet të ndërmerret një veprim procedural. Po qe se pjesmarrësi procedural nuk ndërmerrë veprime procedurale brenda afatit të caktuar, sipas rregullit e humb të drejtën e ndërmarrjes se mëtejshme të atij veprimi.Afatet mund të ndahen:1. Afate ligjore ligjore dhe gjyqësore. Afate ligjore janë ato afate kohëzgjatja e të cilave përcaktohet me ligj p sh afati për paraqitjen e ankesës kundër aktgjykimit të shkallës së parë sipas rregullit është 15 ditë. Afate gjyqësore konsiderohen ato afate te cilat i përcakton gjykata duke u bazuar në autorizimet që i ofron ligji p sh afati i cili caktohet eksperti për shenjën e mendimit ose afati për përmirësimin e ankesës ose për paraqitjen e aktakuzës së re.2. Afati prekluziv dhe jo prekluziv: Afati prekluziv konsiderohet ai afat lëshimi i të cilit për subjektin përkatës do te thotë humbje e të drejtës që të ndërmarrë veprimin procedural konkret p sh afati i padisë private afati i ankesës kundër aktgjykimit etj. Keto afate jane te rrepta. Afat jo prekluziv konsiderohet afati leshimi i te cilit nuk ka per pasoj humbjen e mundesise se ndërmarrjes se veprimet procedural sepse varësisht nga rrethanat e arsyeshme te rastit konkret gjykata mund te vazhdoj ate afat p sh afati per permisimin e aktakuzas se prokurorit publik afati per permirësimin e ankesës nga i pandehuri.Rivendosja e afatit {restutio in integrum}Rivendosja e afatit është mjet juridik i posaçëm me të cilin eliminohen pasojat e pakënëdshme që i janë shkaktuar subjektit procedural konkret për shkak të lëshimit të afatit për ushtrimin e veprimit procedural ose për shkak të lëshimit pa fajin e tij që të jetë i pranishëm në shqyrtim gjyqësor. Për kthim në gjendje të mëparshme vendos kryetari i trupit gjykues në bazë të lutjes e cila paraqitet brenda tre muajve nga dita e lëshimit të afatit ose shqyrtimit gjyqësor.Shkresat penale

Janë gjurmë me shkrim të veprimeve procedurale penale të kryra në procedurë dhe përpilohen sipas ligjit dhe kërkesave të procedurës penale. Në procedurë penale ekzistojnë shkresa penale të nduardurta. Tërësia e shkresave penale përbën dosjen penale.Aktet akuzueseAkuza është shprehje e funksionit të ndjekjes penale nga ana e paditësit të autorizuar dhe paraqet supozimin e parë procedural për zanafillen zhvillimin dhe përfundimin e raportit proceduralo penal.Rrjedhimisht në procedurë penale ekzistojnë këto akte paditëse: Kallzimi penal, aktakuza, padia private, propozimi i prokurorit publik për shqiptimin e masës edukative ose te dënimit ndaj të miturit dhe propozimi i prokurorit publik për shqiptimin e masës trajtimi i detyrushëm psikiatrik.Kallëzimi penalËshtë akt te cilin sipas rregullit mund ta paraqet i dëmtuari ose cilido nga qytetaret dhe për veprat te cilat ndiqen sipas detyrës zyrtare duhet ta paraqesin organet shtetërore ne rend të parë policia kur ekziston dyshimi i arsyeshëm se është kryer vepra penale. Kallzimi i drejtohet prokurorit publik kompetent.AktakuzaMe të kërkohet që gjykata pas mbajtjes së shqyrtimit gjyqësor të pandehurin ta shpall fajtor. Për këtë arsye KPP në mënyrë të përpiktë e ka rregulluar përmbajtjen e saj. Aktakuza përmban.1.Emri dhe mbiemri i të pandehurit me të dhënat e tij personale dhe të dhënat lidhur me paraburgimin.2.Emërtimin ligjor të veprës penale duke ju referuar dispozitat e kodit të përkoshëm penal.3.Koha dhe vendin e kryrjes së veprës penale4 Përcaktimi i gjykatës para të cilës do të mbahet shqyrtimi gjyqësor.5.Propozim për provat të cilat duhen të merren në shqyrtim gjyqësor .PropozimakuzaEdhe propozimakuza është akt akuzues i cili ushtrohet nga prokurori publik apo paditesi subsidar për ndjekjen e atyre kryesëve të veprave penale për të cilat është paraparë si dënim kryesor dënimi me të holla ose dënimi me burgim deri në 3 vjet. Me fjalë të tjera propozimakuza ngritet për ndrçimin e veprave penale të cilat ndiqen sipas detyrës zyrtare në procedurë sumare.Përmbajtja e propozimakuzës në krahasim me aktakuzën është më e thjeshtë ,propozimakuza duhet të përmbajë:Emrin dhe mbiemrin e të pandehurit me shënimet personale kur dihen përshkrimin e veprës penale gjykatën e cila do ta mbaj shqyrtimin gjyqësor etj.Propozimi i arsyetuar i prokurorit për shqyrtimin masës edukative apo dënimit ndaj të mituritNë ligjin penal për të mitur të Kosovës akti akuzues me të cilën inicohet dhe mbahet në rrjedhë procedura ndaj të miturve quhet propozim i arsyetuar për shqyrtimin e masës edukative apo dënimit. Propozimi i prokurorit publik duhet të përfshij të dhënat personale të të miturit përshkrimin e veprës penale emërtimin ligjor të veprës penale me përcaktimin e dispozitave në KPPVendimet gjyqësoreJanë:Aktgjykimet, aktvendimet dhe urdhërat.Aktgjykimin e merr vetëm gjykata kurse aktvendimet dhe urdhrat i japin edhe organet tjera që marrin pjesë në procedurë penale. Së këndejmi me vendim kuptojmë shprehjen e vullnetit të gjykatës ose të organit tjetër shtetëror në procedurë penale me të cilën zbatohet ligji në një rast konkret.AktgjykimiËshtë vendim gjyqësor me të cilin zgjidhet çështja penale konkrete. Me të zgjidhen si çështjet juridiko-penale ashtu edhe çështjet proceduralo-penale. Prandaj aktgjykimi i formës së prerë ka fuqinë e ligjit për çështjen penale konkrete dhe nëpërmjet tij zbatohen masat e shtrëngimit shtetëror kundër atyre që është vërtetuar se kanë kryer ndonjë vepër penale.AktvendimiËshtë gjithashtu vendim gjyqësor me të cilën sipas rregullit zgjidhençështjet procedurale e jo çështjet kryesore.Me aktvendim vendosen çhtjet të cilat kanë të bëjnë me drejtimin e procedurës penale si p sh aktvendimi mbi zbatimin e hetimeve, aktvendimi mbi shtyrjen ose ndërprerjen e shqyrtimit gjyqësor dhe çështjet tjera të cilat mund të paraqiten në formë të mospajtimit të gjykatës dhe palëve penale.UrdhëriËshtë vendim i gjykatës ose i ndonjë organi tjetër i cili nuk është aktgjykim e as aktvendim. Ndonjë dallim parimor ndërmjet aktvendimit dhe urdhrit nuk ka. Edhe urdhëri zakonisht përdoret për drejtimin e procedurës penale dhe për kah forma është vendim i thjeshtë i cili sipas rregullit nuk mban fare arsyetim. Ekzistojnë shumë situata të cilat vendosen me urdhër. p sh urdhëri për urdhërin e të pandehurit, urdhëri për caktimin e shqyrtimit gjyqësor etj.Vendimet gjyqësore merren në individuale dhe kolegjiale.Në mënyrë individuale vendos gjyqtari i procedurës paraprake- lumare, ndërsa në mënyrë kolegjiale trupi gjykues i vogël dhe i madh dhe kolegji prej tre gjyqtarësh.Forma e prerë e vendimeve gjyqësorePër të arritur deri te zbatimi i sanksionit penal duhet që më parë të zhvillohet procedura penale dhe të merret vendimi gjyqësor.Deri sa të merret vendimi, procedura penale ka mundur të kaloj nëpër shkallën e parë të dytë dhe eventualisht në të tretë. Aktgjykimi e fiton formën e prerë kur më nuk mund të atakohet me ankesë, ose ankesa nuk është e lejuar, sidoqoftë aktgjykimi e fiton formën e prerë në momente të ndryshme: Kur palët kanë hequr dorë nga mundësia e paraqitjes së ankesës, kur ka kaluar afati ligjor për ankesë e ai nuk është shfrytëzuar.Ekzekutshmëria e vendimeve gjyqësore

Aktgjykimi para se të ekzekutohet patjetër duhet të fitoj formën e prerë. Në të kundërtën nuk mund të bëhet fjalë për ekzekutimin e tij. Aktgjykimi me formë të prerë ekzekutohet kur të bëhet dorëzimi i tij dhe kur për ekzekutimin e tij nuk ka pengesa ligjore. Po ashtu edhe aktvendimet para se të ekzekutohen duhet të fitojnë formën e prerë. Mirëpo deri sa aktgjykimi nuk mund të ekzekutohet pa e fituar formën e prerë, disa aktvendime ekzekutohen edhe pa e fituar formën e prerë si p sh aktvendimi mbi caktimin ose heqjen e paraburgimit aktvendimi mbi zbatimin e hetimit etj.Masat e drejtuara ndaj të pandehuritMasat për sigurimin e të pandehurit për pengimin e kryerjes së veprës penale janë të llojllojshme dhe ekzistojnë këto masa:Thirrja urdhërarresti premtimi i të pandehurit se nuk do të braktisë vendqëndrimin, ndalimi i vendit ose personit të caktuar, paraqitja në stacionin policor, dorëzania, arresti shtepiak dhe paraburgimi.ThirrjaËshtë formë themelore nëpërmjet të cilës realizohet prania e të pandehurit në procedurë penale, thirrjen të pandehurit ja dërgon gjykata. Thirrja të bëhet duke i dërguar thirrjen në zarf të mbyllur i cila përmbanë: emrin dhe adresën e gjykatës e cila e dërgon thirrjen, emrin dhe mbiemrin e të pandehurit, përcaktimin e veprës penale me të cilën ngarkohet, vendin, ditën dhe orën kur duhet të paraqitet i pandehuri, njoftimin se thirret në cilësinë e të pandehurit njoftohet se nëse nuk i përgjigjet ftesës së gjykatës dhe nuk e arsyeton mungesën ai do të sillet forcërisht para gjykatës. Kur i pandehuri nuk mund ti përgjigjet ftesës për arsye të ndryshme shëndetësore atëherë ai mund të pyetet në vendin ku gjendet.Urdhërarresti- shoqërimiGjyqtari i procedurës paraprake mund të lëshoj urdhërarrest sipas detyres zyrtare, me kerkese te prokurorit publik ose me rrethana te ngutshme me ane te policise kur ekzistojn kushtet per caktimin e paraburgimit ose kur i pandehuri eshte thirrur me rregull por nuk paraqitet dhe nuk e arsyeton mungesen. urdhërarresti epet me shkrim dhe perfshin: emrin dhe mbiemrin e t pandehurit dhe te dhena te tjera personale te njohura per gjyqtarin përcaktimin e vepres penale me te cilen ngarkohet ne urdhërarrest jepet vula zyrtare dhe nënshkrimin e gjyqtarit qe urdhëron arrestimin. Urdherarrestin e ekzekuton policia.DorëzaniaSi masë për sigurimin e pranisë së të pandehurit në procedurë penale nënkupton deponimin e shumës së caktuar të parave nga i pandehuri apo dikush tjetër në emër të tij si zëvendësim për paraburgim kur paraburgimi do të caktoj apo është caktuar për shkak te rrezikut nga ikja apo rrezikut se do të kryej vepër penale. Së pari gjykata mund të urdhëroj që i pandehuri të mbrohet në liri me dorëzani ose të lirohet nga paraburgimi me dorëzani kur plotësohen kushtet vijuese: ekziston dyshimi i caktuar se i pandehuri do të kryej vepër penale, bazë tjetër është se i pandehuri shmanget- ik dhe kushti tjetër nga i pandehuri se nuk do të braktis vendqëndrimin a po nuk do të largohet pa lejen e gjykatës. së dyti është kur gjykata mund ta zbatoj dorëzanin te personi në të cilin është i bazuar se ka kryer vepër penale e bazë e vetme për paraburgim është se i pandehuri mund ta vazhdoj veprën e mbetur në tentativë. Megjithatë duhet pasur parasysh faktin se dorëzania sipas kësaj mund të aplikohet vetëm për veprat penale të dënueshme me të paktën 5 vjet burgim. Caktimi i dorëzanisë mund të shoqërohet me marrjen e dokumentit të udhëtimit.ParaburgimiËshtë masa më e rëndë për sigurimin e pranisë së të pandehurit në procedurë penale meqë me të bëhet kufizimi i lirisë së tij. Ska dyshim se liria është një prej të drejtave themelore të individit e garantuar me të drejtën ndërkombëtare dhe me të drejtën vendore. Është me rëndësi të theksohet së KPP duke e rregulluar çështjen e kufizimit paraprak të lirisë, bënë fjalë për arrestimin, ndalimin dhe për paraburgimin. Arrestimin e personit të dyshuar e bënë policia, kur një person zihet në flagrancë gjatë kryerjes së veprës penale e cila ndiqet sipas detyrës penale, policia apo çdo person tjetër është i autorizuar ta arrestoj atë përkohësisht edhe pa urdhër të gjykatës, arrestimi përfshin momentin e kufizimit të lirisë së personit. Arrestimi dhe ndalimi policor autorizohet nga prokurori publik.Shkaqet për caktimin e paraburgimitKjo masë siguruese caktohet kundër personit kur: ekziston dyshimi i bazuar se a ka kryer vepër penale, kur ekziston ndonjëri nga keto kushte:1.Kur ai fshihet identiteti i tij nuk mund te vërtetohet ose kur ekzistojne rrethana të tjera që tregojnë se ekziston rrezik i ikjes së tij.2. Kur ka arsye për të besuar se ai do ti asgjësoj fsheh ose ndryshoj provat e veprës penale ose kur ekzistojnë rrethana se do të pengoj rrjedhën e procedurës penale. etjCaktimi i paraburgimitParaburgimin e cakton gjyqtari i procedurës paraprake i gjykatës kompetente në bazë të kërkesës së prokurorit publik në seancë dëgjimi ku janë të pranishëm personi i arrestuar prokurori publik dhe mbrojtësi. Kur personi i arrestuar nuk angazhon mbrojtës brenda njëzatekatër (24) orëve ose deklaron se nuk do të caktoj mbrojtës gjykata ja cakton mbrojtësin sipas detyrës zyrtare. Në seancë dëgjimi prokurori paraqet arsyet se pse cakton paraburgimin.Gjyqtari i procedurës paraprake e cakton paraburgimin me aktvendim me shkrim i cili përmbanë:Emrin dhe mbiemrin e personit i cili paraburgoset dhe te dhenat tjera personale. Kundër aktvendimit mbi paraburgimin pala e pakënaqur mund të paraqes ankesë në kolegj prej tre gjyqtarësh brenda afatit 24 orësh.Vazhdimi i paraburgimitNë bazë të aktvendimit të gjyqtarit të procedurës paraprake i pandehuri mund të mbahet në paraburgim mëse shumti një muaj. Pas këtij afati i pandehuri mund të mbahet në paraburgim vetëm në bazë të aktvendimit gjyqësor mbi vazhdimin e paraburgimit. Para ngritjes së aktakuzës paraburgimi nuk mund të zgjas më shumë se tre muaj si rregull nëntë muaj përjashtim kur procedura zbatohet për vepër penale të dënueshme më pak se pesë vjet burgim, dhe gjashtë muaj si rregull dymbëdhjetë muaj përjashtim kur procedura zbatohet për vepër penale të dënueshme me burgim mbi pesë vjet. Paraburgimi mund të vazhdohet vetëm me propozim të prokurorit ku ai tregon se edhe më tutje ekzistojnë kushtet për paraburgim. Më në fund duhet të theksohet se personit që i është hequr lira dhe është paraburgosur i lejohet që ti njoftoj menjëherë familjen- të afërmit.

Zbatimi i paraburgimitNdaj personit të paraburgosur mund të zbatohen vetëm kufizimet e nevojshme që të pengohet ikja ose marrëveshja e cila do të ishte e dëmshme për zhvillimin me sukses të procedurës, poashtu parashihet se në të njëjtin lokal nuk mund të vendosen personat që nuk i përkasin gjinisë së njëjtë dhe ata persona të cilët kanë marrë pjesë për kryerjen e veprave penale. I paraburgosuri duhet ti përmbahet rregullave te instuticionit të paraburgimit.Masat për sigurimin e provave materialeGjatë zhvillimit të procedurës penale shpeshëherë nevojitet të mblidhen sende të cilat kanë të bëjnë me provat materiale që gjenden në posedim të të pandehurit ose të personave tjerë. e ato janë: kontrolli i banesës dhe i personit, masat e fshehta dhe teknike të vëzhgimit dhe hetimit dhe marrja e konfiskimit të perkohshëm të sendit.Faktet dhe vërtetimi i tyre në procedurë penaleFakti është ekzistim objektivo real i ndonjë sendi, dukurie, procesi, ndodhie, Nocioni fakt ka kuptimin e ndonjë ngjarje ndodhie apo fragmenti të realitetit objektiv. Faktet të cilat duhet vërtetuar në procedurë penale paraqesin thelbin e çështjes penale, si të tilla janë objekt i të provuarit në procedurë penale. Mund të thuhet se aktiviteti gjyqësor konsiston në vërtetimin e faktve të nevojshme për aplikimin e të drejtës dhe në aplikimin e të drejtës në faktet e vërtetuara. Faktet që duhet të vërtetohen janë faktet relevante. Faktet relevante janë të gjitha faktet ekzistuse ose qe kane ekzistuar të cilat janë peëfshirë në kushtet që i parashtron e drejta penale materiale për shqiptimin e sanksionit penal. Nga kjo që u tha del se për organin procedues indiciet janë burime njoftimesh për faktet juridike relevante prandaj organi procedues edhe i vërteton.Kuptimi i provësNë procedurë penale hasim prova të ndryshme me anën e të cilave vërtetohen faktet relevante. Me nocionin provë-argument në procedurë penale kuptojmë çdo të dhënë e cila në procedurë gjyqësore flet për saktësinë e ndonjë fakti relevant. Me fjalë të tjera prova është burim njohurish prë faktet që vërtetohen në procedurë penale të cilat i përdor organi që i vërteton ato. Provat merren në fazën e hetimit dhe në fazën e shqyrtimit gjyqësor.Mjetet e provësMjeti i provës paraqitet si burim i provës. Ai është instrument të cilit transmetohet përmbajtja e saj nga burimi i saj deri te gjykata. Si mjete të provës në procedurë penale paraqiten persona p sh i pandehuri, dëshmitari, eksperti të cilët japin deklarime që shërben si provë, sende p sh shkresa, instrumente dhe objekte të ndryshme dhe veprime të ndryshme p sh marrja në pyetje tortura shikimi etj. Dihet se ligjet procedurale bashkëkohore e ndalojnë përdorimin e forcës dhe mjeteve tjera për të shtyr të pandehurin me forcë që të deklaroj se është i inkriminuar në veprën penale.Klasifikimi i provaveRrjedhimisht klasifikohen në: akuzatore dhe mbrojtëse, të drejtpërdrejta dhe të tërthorta provat origjinale dhe të prejardhura, provat personale dhe materiale, provat e plota dhe jo të plota etj.Provat personale dhe materiale: provat personale janë njohuritë e drejtpërdrejta ose të tërthorta të individit ose të shumë personave, ndërsa prova materiale janë sendet, dokumentet.