Instituti kombetarëë i shëëndetëësisëë publike

CILËSIA E UJIT PËR PIJE – KOSOVË 2007KOMUNIKIMI ME KONSUMATORË

Burbuqe Nushi-Latifi

Prishtinë,09.korik 2008

Përmbajtja

IKSHPK Regulloret per uje Cilesia e ujit Pergjegjesit dhe obligimet Emergjenca-uji per pije

SHËNDETI MJEDISOR“KONTROLLI I TË GJITHË FAKTORËVE NË MJEDISIN FIZIK TË NJERIUT TË CILËT USHTROJNË OSE MUND TË USHTROJNË NJË EFEKT NEGATIV NË ZHVILLIMIN E TIJ FIZIK,SHËNDETIN OSE KUSHTET JETËSORE”SHËNDETI: Mirëqenje fizike,mendore dhe sociale SHENDETI PUBLIK: SHKENCA DHE ARTI I PREVENIMIT TË SËMUNDJEVE,ZGJATJES SË JETËS DHE PROMOVIMIT TË SHËNDETIT PËRMES PROGRAMEVE DHE STRATEGJIVE TË ORGANIZUARA NGA SHTETI DHE KOMUNITETI

IKSHPK IKSHPK- misioni:

…mbrojtja dhe përmirësimi i shëndetit të popullatës… monitorimi i indikatorve parandalimi i paraqitjes se semundjeve promovimi i shendetit

institucioni më i lartë shëndetësor, profesional dhe shkencor i Kosovës që punën e vet e realizon përmes 7 njësive.

Përgatit dhe zbaton strategjinë e shëndetësisë publike. Zhvillon punën hulumtuese shkencore Është bazë arsimore e Fakultetit të Mjekësisë

Struktura organizative e IKSHPK5 Departamente:

Ekologjia HumaneEpidemiologjiaMikrobiologjiaMjekësia SocialeSISHShkolla Kosovare e Shëndetësisë Publike

IKSHPK

Kontrolli i kualitetit dhe sigurisë së ujit për pije:

Departamentin e Ekologjisë Humane dhe

Departamentin e Mikrobiologjisë

IKSHPK

Legjistlacioni Instrukcioni Administrativ IA 2/99-

UNMIK(shëndetësi)“Testimi dhe zbatimi i standardeve

minimale per kualitetin e ujit per pije”

I përpiluar nga Instituti i Shëndetit Publik, në bashkëpunim me Organizatën Botërore të Shëndetësisë dhe organizatat tjera.

Instituti i Shëndetit Publik është i autorizuar prej Administratës Civile te KB ne Kosovë,që të jetë organ rregullues që të monitorojë dhe zbatoj standardet e ujit të pijshëm.

Shenimet informuese(1-9) 1.Mostrimi i ujit per pije 3.Frekuenca dhe pikat e mostrimit 7.Pergjegjesit dhe obligimet e ofruesve

te sherbimeve… 5.Diagrami i kontrollit rutinor

Legjistlacioni

Në përkrahje dhe bashkpunim me konsulentët e DIFID: Përpilimi i draft rregullorës për ujin e pijshëm

Kjo rregullore është e akorduar me DirektivënEuropoiane për ujin e pijëshëm, COUNCIL DIRECTIVE 98/83/EC of 3 November 1998on the quality of water intended for humanconsumption

Legjistlacioni

Neni 1- objektivi- direktiva98/83 1. Kjo Direktivë ka të bëjë me cilësinë e ujit, të

paraparë për konsumim nga njerëzit. 2. Objektivi i kësaj Direktive do të jetë të mbrojë

shëndetin e njeriut nga efektet anësore të kontaminimit të ujit, të paraparë të konsumohet nga njerëzit, duke siguruar që ai të jetë i shëndetshëm dhe i pastër.

Legjistlacioni

Bazuar në: - Rregullat dhe Rregulloren për shërbimet e

siguruara nga ofruesit e shërbimeve komunale të ujit në Kosovë, të nxjerra nga Departamenti Administrativ i Shërbimeve Komunale: neni R.2000/49-104,

- Instruksionin Administrativ (Shëndetësi) 2/1999 mbi Kontrollin e Ujit dhe Zbatimin e Standardeve Minimale të Kualitetit të Ujit të Pijshëm, i nxjerrë nga Departamenti i Shëndetësisë dhe Mirëqenies SocialeOfruesit e Shërbimeve Publike Komunale kanë obligim të furnizojnë ujë të sigurt për shfrytëzuesit.

IA 2/99 Shenim Informativ Numër 7

IA 2/99 Shenim Informativ Numër 7Janë përshkruar këto pjesë: Standardet Minimle për dezinfektimin e

ujit të pijshëm – Klorinimi i Ujit, Standardet Minimle për rezervuarët

shpërndarës (cisternat e ujit) – Mirëmbajtjen e hapësirave për grumbullimin e ujit (rezervuarët),

Standardet Minimle për rrjetin e ujësjellësit – Mirëmbajtjen e sistemit për furnizim me ujë.

Diagrami - Kotrolli rutinor i kulitetit të ujit

Kotrolli rutinor i kulitetit të ujit Dita 1 Mostruesi i ISHP-së regjionale

Marrja e mostrave në terren Klori i lirë rezidual , pH, TemperaturaMirret mostra per analize bakteriologjike dhe kimike

Nëse ka probleme: shkruani rekomandimet dhe caktonii afatin për ndërmarrjen e masave kompanisë së ujit.Dërgoni nga një kopje: autoriteteve komunale shëndetësore , ISHP-së regjionale Mostruesi I ISHP:Informon Inspektorin Sanitar Komunal Informon kompaninë e ujit

Jo Po Nuk ndërmeret ndonjë akcion IS: kontrollon sistemin për kloriznim Dita 2-Rezultatet bakteriologjikeRaportimi normal: ISHP raporton ujesjellesit, ISHP qendror,autoritetit shendetesor komunal dhe sherbimit teknik komunalKontaminim fekal IS të ndërmarrë një hulumtim së bashku me ISHP-në regjionale.Shkruani rekomandimet dhe caktoni kompanisë së ujit afatin për marrjen e masave (3 ditë) . Nga një kopje t’u dërgohen: autoriteteve shëndetësore komunale,sherbimit teknik komunal, ISHP-së Qendrore.Nëse ka ndotje serioze, ISHP-ja Qendrore do të informojë Ministrinë e Shëndetësisë dhe UNMIK-un.ISHP-ja i dërgon raportin kompanisë së ujit, ISHP-së Qendrore, autoriteteve shëndetësore komunale, sherbimit teknik komunal,IS dhe UNMIK-un Regjional

Dita 5-Mostruesi i ISHP-së Regjionale + Inspektori Sanitar + Kompania e ujitMarrja e mostrës në terren Klor i lirë rezidual, pH, TemperaturaMirret mostra per analize bakteriologjike dhe kimike

Nëse ka probleme: shkruani rekomandimet dhe caktonii afatin për ndërmarrjen e masave kompanisë së ujit.Dërgoni nga një kopje: autoriteteve komunale shëndetësore , ISHP-së regjionale

Raporti i dërgohet autoriteteve shëndetësore komunale,sherbimit teknik komunal, ISHP-së Qendrore ISHP-ja Qendrore informon Departamentin e sherbimeve publike dhe administrim civil te UNMIK-ut në Prishtinë , Ministrinë e Shëndetësisë nëse kjo është e nevojshme. Dita 6-Rezultatet e analizës bakteriologjike ISHP i raporton kompanisë së ujit, ISHP-ja Qendrore, autoriteteve shëndetësore komunale,sherbimit teknik komunal

S’ka kontaminim situata prap normaleKontaminim fekal-ISHP-ja i raporton IS, kompanisë së ujit, ISHP-së Qendrore, autoriteteve shëndetësore komunale ,sherbimit teknik komunal dhe UNMIK-ut Regjional IS bën hulumtime së bashku me ISHP-në Qendrore. ISHP-ja Qenrore informon Administratorin Komunal, UNMIK-un në Prishtinë, Ministrinë e Shëndetësisë. Masat e sigurisë mund të ndërmerren në bashkëveprim me Departamentin Shëndetësor të komunës,, administratorin komunal, ISHP-në : vlim i ujit, ndërprerje e një pjese të sistemit të furnizimit, etj. Sanksione

Diagrami - Kotrolli rutinor i kulitetit të ujit

Gjendja e mirë shëndetësore e popullit varet nga 4 grupe faktorësh:

Faktorët gjenetik dhe biologjik (27:7.9)Faktorët e ambientit (ajri, uji, toka, zhurma,(19:1.6)Faktorët të lidhur me stilin e jetës (ushqimi, duhani, alkooli,etj) (43:0.5)Faktorët që kanë të bëjnë me sistemit e kujdesit (11:90)

Uji dhe shëndeti 

Uji-rrugë e perhapjes së sëmundjeve>200 SEMUNDJEKolera,Tifoja,Malaria,Hepatiti A,C…

 

DISA SËMUNDJE HIDRIKE:

KOLERA TIFOJA ABDOMINALE HEPATITI A,E PARATIFOJA ENTEROVIROZAT ADENOVIROZAT MALARIA TRAHOMA SHISTOSOMIAZA LEPTOSPIROZAT ETHET DENGUE SCABIESI PARAZITOZAT (Askariaza,gjardiaza) CYANOBACTERIA, “ALZHENMAJER”I “MINAMATA” > MERKURI FLUOROZA, ARSENIKOZA, HELMIMI ME PLUMB

SITUATA EPIDEMIOLOGJIKE: 46% e të gjitha sëmundjeve ngjitëse i takojnë sindromit diareal, ku uji, ushqimi, sanitacioni dhe higjiena personale janë shkaktarë kryesorë

Përqindja e rasteve të disa sëmundjeve ngjitëse në Kosovë , 2007(të dhënat e agreguara)

Acute diarea46%Infek paraz. Intest

0%

Inlfuenza35%

Varicela6%

LRI - pneumonia13%

Cilësia e ujit pëpije

13

3524

12

7540

9630

18

75100

90

21

1

10

100

%

Ujësjellësit-Kosovë / 2001Papërshtatëshmëria bakterore

27.59

10.83

90.97

11.16

16.97

39.22

18.8126.21

1.00

10.00

100.00Pr

isht

ina

Podu

jeva

Obi

liqi

Lipj

ani

Dren

asi

Shtim

e

Mitr

ovicë

Sken

dera

j

Vush

tri Pejë

Deça

n

Burim Klin

ë

Gjako

vë

Prizre

ni

Ther

anda

Drag

ashi

Raho

vec

Malishe

vë

Gjil

ani

Dard

ana Vi

ti

*Arta

na

Feriz

aj

Kaça

niku

Shtërp

ce

0.00

0.05

0.10

0.15

0.20

0.25

0.30

0.35

0.40

% Cl2

Papershtatesheria bakterore dhe vlerat e Clorit rezidual ujit per pije nga sistemet qendrore te furnizimit ne Kosovë- 2006

*Per komunen e Artanes nuk ka te dhena

Papershtatesheria bakterore dhe vlerat e Clorit rezidual ujit per pije nga sistemet qendrore te furnizimit ne Kosovë- 2007

20.0 24.0

12.5

21.0

53.1

35.037.5

18.5

1.0

10.0

100.0

Prishtina

Podu

jeva

Obiliq

i

Lipjan

i

Dre

nasi

Shtim

e

Mitrov

icë

Sken

dera

j

Vush

tri

Pejë

Deç

an

Burim Klinë

Junik

Gjako

vë

Prizre

ni

Ther

anda

Dra

gash

i

Rah

ovec

Malishe

vë Gjila

ni

Dar

dana

Viti

Artana

Feriz

aj

Kaça

niku

Shtërp

ce

H.E

lezit

0.00

0.05

0.10

0.15

0.20

0.25

0.30

0.35

% Cl2

*

Krahasim, 2007-2001

1.0

10.0

100.0

2007 2001

ASNJE RESURS UJOR NUK KA ZONAT MBROJTESE SANITARE!

IMPIANTE TË PËRPUNIMIT TË UJËRAVE ‘’TË ZEZA ’’ – ASNJË!OBSH REKOMANDON; 50.000 BANORË/IMPIANT!

PRISHTINA; I VETMI KRYEQYTET NË EUROPË PA UJË TË PIJSHËM 24 ORË!PRIORITET: FABRIKA E PERPUNIMIT TE UJIT!

RECIKLIMI-INSUFICIENT!

Cilësia e ujit për pije

•• 3.4 milion3.4 milion njerëz, njerëz,kryesisht fëmij<5vj vdesin çdo kryesisht fëmij<5vj vdesin çdo vit nga sëmundjet hidrike.vit nga sëmundjet hidrike.Sëmundjet me diare, ku hynë cholera, shkaktojnë 2.2 milion vdekje/vit .• 2.4 miliard njerëz - pa çasje në sanitacion.

Mostrimi sipas IA 2/99

7360

35322875

7011

1497

2875

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

nr i

mos

trave

Pristina Peja Prizren Gjilan Gjakova Mitrovice

Nr. i mostrave gjate vitit 2007Prishtina:3776;Peja:1383;Prizreni:1395;Gjilan:1462(Gjilani-697+Ferizaji-765);Gjakovë:697;Mitrovica:1128

Aplikimi i klorizimit

Situatat emergjente Plani strategjik i veprimit ne situata

emergjente

Vlerësimi i gjendjes aktuale-vleresimi i rrezikut anliza dhe propozimet për zvogëlimine rrezikut

afatshkurtër dhe afatgjatë Vendgrumbullimet e ujit dhe burimet e ujit për pije Sistemi i distribuimit te ujit për pije Ndotësit e mundshëm të ujërave sipërfaqësor dhe

nëntokësor

“Nuk mund ta luftojmë AIDS, Tuberkulozën, Malarian,ose cilëndo

sëmundje tjetër, derisa mos ta fitojmë betejën për siguri të ujit të pijshëm ,

sanitacion adekuat dhe kujdesin shëndetesor primar”

Kofi Annan, Sekretari-Gjeneral OKB

Rene Dubos: Njeriut i kërcënohet diçka më e keqe se zhdukja e tij e kjo është degradimi permanent i kualitetit të kushteve të jetesës.

Kontaminimi më i madh është INJORANCA DHE

MOSDIJA INDIRA GANDHI