R. D. D. RUPERTIABBATIS TUITIENSIS DE TRINITATEET OPERIBUS EJUSLIBRI XLII IN EXODUMCOMMENTARIORUM LIBER PRIMUS (EXOD. CAP. I-XI) CAPUTPRIMUM.Continuatiopraecedentis libriGeneseos,etsequentisExodi,etquod Pharaodiabolum,agnusveropaschalis Christum praefiguravit. Quacausa,velquoordineintraveritIsraelin Aegyptum,etJacobaccolafactussitinterra Cham,praecedentislibriGeneseosextrema parte narratum est, scilicet quia vocavit Dominus famem super terram, et omne firmamentumpaniscontrivit;sedpraemisit ante eos virum, non pro meritis ipsorum, nam inservumvenundatusestJoseph,et humiliaveruntincompedibuspedesejus, ferrumque pertransiit animam ejus, patientersustinentisspemquesuaminDeo ponentis, donec veniret verbum ejus. Tandem venit, et eloquium Domini inflammavit eum, tanquamlucernamcelsocandelabrodignam, lumenqueejusclarescerecoepitab interpretatione somniorum. Proinde misitrexetsolviteum,misitprinceps populorumetdecarceredimisiteum(Psal. CIV). De compedibus expedivit eum, dicensque: Num invenire potuimus virum qui Spiritu Dei plenus sit? constituiteumdominumdomussuaeet principemomnispossessionissuae,uterudiret principesejussicutsemetipsum,etsenesejus prudentiam doceret, deinde, juxta conjectoris veritatem, vocavitDominus(utjamdictumest)famem superterram,etobhocintravitIsraelin Aegyptum (ibid.), et habitavitinterraGessen,etpossediteam, auctusqueestetmultiplicatusnimis(Gen. XLVII). Haec,inquam,praecedentislibriextremaparte narratasunt.Deincepssequentishujuslibri Exodi primae partes illud continent, quia convertitcoreorumutodirentpopulumejus, etdolumfacerentinservosejus,etquiamisit MoysenservumsuumAaronquemelegit ipsum, posuitque in eis verba signorum suorum (Psal. CIV). Inhisetincaeteris,utipositumestatque incoeptum,litteramcursimvellicabimus,et quaeintrinsecusconditasuntmysteriaChristi FiliiDei,diligenterproposse,ipsoadjuvante, proferre integra fide conabimur. Primo omnium ferenemoestquinesciatPharaonemillum regem novum qui ignorabat Joseph diaboligessissetypum;paschalemagnumqui immolarijussusest,ChristumDeiFilium; Aegyptum,huncmundum;transitumfiliorum IsraelpermareRubrum,Christipraesignare baptismum.Igiturutadhaecrecto proficiscamurordine,altiusrecurrentes, quaeramusetillud,quidsignificetintroitus filiorum Israel in Aegyptum, ut sicut exitum, sic etintroituminfiguramcontigissesciamus omniumperegrinorum,coelestempatriam incolatu praesenti exspectantium.CAPUTII.QuodilleIsraeluniversoselectos,et illeAegyptushuncsignificavitmundum,inquo omnes electi peregrinantur. Universo Israeli, beatae genti, et populo quamelegitDominusinhaereditatemsibi (Psal. XXXII), primumjustitiaeacsalutisinstrumentumest scireetconfiteriquodsuamobculpam,inhoc exsilium projectus sit, procul a facie Dei, longe a terraviventium,inquadebuitviderebona Domini(Psal.XXVI),persolamautemgratiam fieriquodquandoqueeripiturdepraesenti saeculonequam,ettransfertuiinregnumFilii dilectionisDei.Verumhujusconfessionis scientiamIsraelidemnonapprehendisset,nisi similitudinisextrinsecusaccidentis introductioneadintellectumjustitiae profecisset.Utergosimilitudoidoneaparvulis introducendisnondeesset,factumestutille particularissivecarnalisIsraelintraretin Aegyptum,talicausavelordine,utsuaeculpae fuerit,quatenusintraret;Deiautemgratiae, quatenusindeliberatusexiret.Ecceenim quaerenticurfactumsitutintraretillein Aegyptum,sirespondeas,quiaDeusitafieri voluit, verum quidem est quod dicis, sed minus quamveritashabetresponsumtuum comprehendit. Restat enim adhuc quaeri cur ita volueritDeus.Deusnempejustusest,etnihil estquodsinerationevelitautjubeatfieri. Prosequenteergorationisinquisitione, responderioportetidcircoDeumhocvoluisse, quiadomusIsraelpeccavit,fratremenimsuum inservumvendidit.ObhocjusteDeusillud voluit,propterhocfamemvocavit,etilli tanquamduroexactorireossuosjustetradidit, utabigeretinAegyptum,inilludergastulum quopraemiserantfratremsuum.Sanepater Israelliberaculpafuit,idcircopraeeunteac subsequente consolatione intravit. Audivit enim DeumpatrissuiIsaac,pervisionemnocte vocantem se et dicentem sibi: EgosumfortissimusDeuspatristui.Noli timere,etdescendeinAegyptum,quiain gentemmagnamfacianiteibi.Josephquoque ponetmanumsuamsuperoculostuos(Gen. XLVI). Itaillequiasineculpa,idcircocumgratia intravit;domusautemejus,quiaculpam admisit,subvirgadistrictioniscoercendajuste adergastulumnesciensambulavit.ItaqueDei justitiaefuitquodpopulusilleserviturusin Aegyptumintravit;gratiaevero,utpraedictum est, quod illum Deus eduxit. Acta igitur in parte resest,quaeuniversitatisparabolaexisteret,id est,cujusexsimilitudinepleniuserudita universa generatioquaerentiumDeum,quaerentium faciem Dei Jacob (Psal. XXIII), ininitiojustificationissuaesemetipsam accusaret,claroqueconcentuhincsuaeculpae, indedivinaeconfessionemjustitiaedecantaret. TuncetenimIsraelterramfluentemlacin promissione accepit, quando tulitDeushominem,etposuiteumin paradisum voluptatis, proposita conditione hac, ut operaretur, subauditur, obediendo praecepto Dei, et ita custodiret eum sibi(Gen.II),Tuncautemintercomedendum idemIsraelfratremsuumvendiditin Aegyptum, quando ille in quo omnes peccaverunt (Rom. V) pergustumcibivetitisemetipsumvenundedit diabolo. De qua venditione per prophetam Deus inclamans: Gratis, inquit, venundati estis, etgratuitamcontinuoliberationempromittens subjungit, et sine argento redimemini (Isa. LII). VocavitigiturDominusfamemsuperterram, ut Israel intraret in Aegyptum (Psal. CIV), quando dixit Adae: Maledictaterrainoperetuo,inlaboribus comedesexeacunctisdiebusvitaetuae,spinas et tribules germinabit tibi (Gen. III), et,praescriptasententiahac,emisiteumin hujusmundiexsilium.Haecenimhabitatio rectediciturAegyptus,quodvocabulumin tenebrasvertitur,quiatenebraehicsuntubi Deus non videtur. Ibi Pharao novus Aegypti rex; hicdiabolusnovusregiinominisadulter,imo vetustyrannus,tenebrarumprinceps.Ibi Aegyptii odientes Israel; hic principesetpotestatesmundi,rectores tenebrarumharum,spiritualianequitiaein coelestibus,contraquos,juxtaApostolum, nobis colluctatio est (Ephes. VI). Hisitapraemissis,deincepssequentia liberatricisgratiaemysteria,secundum Scripturae hujus ordinem, sunt pertractanda.CAPUTIII.DenominibusfiliorumIsrael,quod recte initio ejusdem libri praescripti sint. (CAP. I.) HaecsuntnominafiliorumIsraelquiingressi suntinAegyptumcumJacob;singulicum domibussuis,etuxoribusintroierunt.Ruben, Simeon,Levi,Juda,Issachar,Zabulon,et Benjamin,Dan,etNephthalim,Gad,etAser. Erantigituromnesanimaeeorumquiegressi suntdefemoreJacob,septuaginta.Joseph autem in Aegypto erat. Hoclibriprincipium,etsiadsolamlitteram spectes,peritihistoriographilaudemegregiam possidet,quiquodinpraecedentilibrolatius dixerat,hocipsumbreviterhicrepetere idoneumratusest.Poteratenimabeo,quod continuo sequitur, ordiri sic: Josephmortuo,etuniversisfratribusejus omniquecognationesua,filiiIsraelcreverunt, etquasigerminantesmultiplicatisunt,ac roborati nimis impleverunt terram. Essetquehujusmodiprincipiumfini praecedentislibrisatiscohaerensatque contiguum.Sedvoluitlibrihujuscorpus exhibereintegrum.Idcircocaputpraemisit eximium, nominibus scilicet filiorum Israel, qui introieruntinAegyptum,velutiquibusdam stellis illustratum. Haec plane capitis illustratio, tamprohistoriaequamproallegoriaedigna exspectatione, valet, quia videlicet quorum, sive secundumlitteram,sivesecundumspiritum,in hoclibrocontineturexitusdeAegypto,recte eorumdemintroituspraesentaturinprincipio. Digneigiturinforibuscollaudatofabricae architecto,jamgradiamurintus,ethanc domumperspiciamusScripturaelatissimae, quam exstruxit refertam thesauris coelestibus.CAPUTIV.QuoaPharaoineoetiamsimilis fuerit diabolo, quod perversa sollicitudine dixit: Ecce populus, etc. SurrexitinterearexnovussuperAegyptum, quiignorabatJoseph,etaitadpopulumsuum: EccepopulusfiliorumIsraelmultiplicatuset fortior nobis est: Venite, sapienter opprimamus eum,nefortemultiplicetur,etsiingruerit contranosbellum,addaturinimicisnostris, expugnatisque nobis egrediatur e terra. Hicnempesiprudenterlegas,necessario subintelligis, filios Israel solitos fuisse suspirare adterram,quaepatribuseorumrepromissa fuerat.Hocauditumapatribus,venientibus filiisspemverbosamauscultantibus,Aegyptiis iracundamexcitabatinvidiam.Beneergorem aperit dum praemisso, ne si ingruerit contra nos bellum, nonaddiditexpugnatisnobisobtineatterram, sed egrediatur e terra. PorronovusspiritualiterAegyptirex,quisic sollicitusest,etsicloquitur,diabolusest,rex Aegypti,idesttenebrarumprinceps,rex, inquam,Aegyptiorum,idestomnium superborum,DominoadbeatumJobdicente: Quia ipseestrexsuperomnesfiliossuperbiae(Job. XLI). Ecce,inquit,populusmultiplicatusetfortior nobis est, etc.Hociratusdixit,quiaviditetdoluit,per fraudemsuamnonperirebenedictionem potuisseCreatoris,quiainelectorum praedestinationeprimisparentibusnostris benedicens, inquit: Crescite et multiplicamini, et replete terram, et subjicite eam (Gen. I). Namdereproborumluxuriantepropagine postmodum dixit ad mulierem seductam: Multiplicabo aerumnas tuas, et conceptus tuos (Gen. III). Verumquantacunqueinvidialocutussis, diabole,hocverumdixeris,ethocsine mendaciolocutisuntomnesAegyptiisatellites tui,quiamultiplicatietfortiorvobispopulus sumus,etsiingruerit,imodudumingruit contravosbellum,principebelliChristo,Filio Dei,suaecrucisattollentevexillum,addimur inimicis vestris, scilicet sanctis ac beatis angelis, quibusfortioribuscaducatergavertistis fugiendo,expugnatisquevobis,egredimure terra, quia coelum nos exspectat.CAPUTV.Deeodem,etquodinter oppressionesPharaonisfiliiIsraelcreverunt, similiterque inter diaboli infestationes electi Dei proficiunt. Venite, inquit, sapienter opprimamus eum. Hoc dixit: Praeposuitqueeismagistrosoperum,ut affligerent eos oneribus. Subauditur,utnonsinereteosconjugales complexusinirefiliosqueprocreare,labore,vel injuria, voluptatis oblivionem afferente. Aedificaveruntqueurbestabernaculorum Pharaoni Phithon, et Ramesses. Hocagebatnaturaehostisdemensetinefficax, qui,quasisoleaestivo,radicesarborum,nein floresautpomaprorumperent,exurere certabat.Aestunamquelaborisoperosinaturae radix non arescit, sed potius, post laborem, cibi, potusqueacsomniavidiorfit;quibusrebus voluptasnonemorisolet,sedrefotagliscereet prorumperegestit.Frustraigitursicinvidia pugnabat,praesertimubicoelirosetterrae pinguedo,idest,Deietpatrumbenedictio sterilemesseIsraelemnonsinebat.Sequitur ergo: Quantoqueopprimebanteos,tantomagis multiplicabantur et crescebant. Et continuo: Oderantque filios Israel Aegyptii, et affligebant illudentes, etc.NotandumvaldeestquiddehocPsalmista senserit. Nam, cum dixisset, et auxit populum suum vehementer, et firmavit eum super inimicos ejus, ita subjunxit, Convertitcoreorum,utodirentpopulumejus et dolum facerent in servos ejus (Psal. CIV). Quidenim?Nunquidhocdicendoodientes Aegyptiosjustificat,autodiumeorumexcusat? Nonutique.Sednimiumpeccatoresfuisse indicatquostalesDeusinveniret,utex conspectisbeneficiissuiscoreoruminodium servorumsuorumconverteret.Nonenimsic intelligendumestquodcoreorumdebono converteritinmalum,quoddecordebonocor fecerit malum, sed sic: Convertit cor eorum in odium, quemadmodumsolmollelutumconvertitin durum. Sed de hoc alias ubi Deus loquitur: EgoindurabocorPharaonisetservorumejus (Exod. XVII, 9). Hic illud dixisse sufficiat, quod lutosam illorum gratiam, in qua dadum Israel exceperat propter Joseph,feliciumadvenarumitasplendorussit, utinodiiduritiamconverteret,etunamet meritam illis poenam Deus retribueret, ut quia, nonsolumnoncompatiendo,verumetiam illudendoaffligebanteos:idcirco, quemadmodumillalutietlaterisoperaprius mollia,deindecoquentiignifiebantdura,sic eorumcordapaulatimaeternaindurarentur impoenitentia.NuncadillumPharaonemet illosAegyptiossermoredeat,dequibusnos Christi gratia liberavit. Venite, inquit, sapienter opprimamus eum, etc.Hujussapientisetsapienteropprimentis quamgraviasintonera,quibushumanum genusafflixit,jamdudumpraesentiscere coepimus,exquovocemaudivimus,in Evangelio suo, sic dicentis Liberatoris: Veniteadme,omnesquilaboratisetonerati estis, et ego reficiam vos. Tollite jugum meum, etc., usque ad onus meum leve (Matth. XI). Namantequamhocdixisset,noslaborem nostrumnesciebamus,imopeccationeribus delectabamur,subquibusetanimaesensum vitaeexspiraverant,etcorporanostrainstante mortalitatelanguebant.Totautemjugasunt servitutisilliusquotvitia,totoneraquot peccata,quaepersequinimislongumet difficile,imoimpossibileest.Hoctantum dixerim, quia ex quo intravit Israel in Aegyptum usqueadvespertinamimmolationemagni,id est,exquoAdamdeparadisocecidit,usquead passionem Christi Filii Dei, non cessavit ille exactor, non quievit tributum, nonsolutumestjugumdominantium(Isa. XIV). Namextuncfactaestpax,redditalibertas,nec enim,utante,itanuncagitquidquampro imperio,verumtamenutlatroinsidiosuspost nosincedit,etinvidusinsectaturliberatos, vacuasessegemensurbesquasaedificavimus illiPhithon,quodinterpretaturosabyssi,unde nosChristuseduxit,etRamessen,quod interpretatur de tinea, a qua medicus ille capita nostra purgavit.CAPUTVI.QuodrectissimePharaosimilis diabolopraedicetur,ineoquoquequodait:Si masculus fuerit, interficite, etc. DixitautemrexAegyptiobstetricibus Hebraeorum,quarumunavocabaturSephora, alteraPhua,praecipienseis:Quando obstetricabitisHebraeas,etpartustempus advenerit, si masculus fuerit, interficite illum; si femina,reservate.Timueruntautemobstetrices Deum,etnonfeceruntjuxtapraeceptumregis Aegypti, sed conservabant mares, etc.Etsimeritoquorumlibetvisibilium inimicorumIsraelnominibussanctaScriptura utitur,quotiescontraspiritualianequitiae invehitur, verbi gratia, cum dicit Psalmista: Quoniamcogitaveruntunanimiter,simul adversustetestamentumdisposuerunt tabernacula, etc., usque in adjutorium filiis Lot (Psal. LXXXII), multomagisAegyptiamjustissimeistomodo infamatnequitiam,diabolicamscilicetin PharaonemregemAegyptietinservosejus transfigurando superbiam. Exempli causa, haec dicit Dominus in Ezechiele: Ecceegoadte,PharaorexAegypti,draco magne,quicubasinmediofluminumtuorum, etdicis:Meusestfluvius,etegofeci memetipsum; et ponam frenum in maxillis tuis, etagglutinabopiscesfluminumtuorum squamistuis,etextrahamtedemedio fluminumtuorum,etuniversipiscestui squamistuisadhaerebunt,etprojiciamtein desertum,etomnespiscesfluministui(Ezech. XXIX), etc. Ecce enim Pharao, vel Aegyptus primo loco contraIsraelem,diabolumimitaturintribus, imoinquatuorsceleribussuis,secundum scelerasuperquibus,juxtaAmosprophetam, Damascum,Gazam,Azotum,Tyrum, caeterosquefinitimoshostesIsraelnon convertereseprofiteturDeus(Amos.I). PrimumscelusPharaonisestquodhocintendit opprimendofiliosIsrael,quatenus,voluptate generandiemortua,filiinonprocrearentur. Secundum, quod obstetricum dolo agere nititur, ut nati parvuli clam interimantur. Tertium, cum apertasaevienspersecutionepraecepitomni populo suo, dicens: Quidquidmasculinisexusnatumfueritin flumen projicite, quidquid feminei, reservate. Quartum,quodmandantesibiDominoac dicente: Filius meus primogenitus Israel, dimitte filium meum ut serviat mihi (Exod. IV), at ille superbe respondit: QuisestDominus,utaudiamvocemejus,et dimittamIsrael?NescioDominum,etIsrael non dimittam (Exod. V), ethissimilia.MeritoergoinScripturis,merito inoretotiusEcclesiaeprodiaboloPharao decantatur,etperPharaonemdiabolus intelligitur,adgloriamChristicujusvictoriade tali Pharaone liberati sumus. Etenim ille est qui hocegitabinitio,quantuminsefuit,utnullus Israelitaverusverbopraedicationisspirituales Deofiliosgigneret,deindeutnascentes ejusmodiparvulos,obstetricantehaeretica malignitateoccideret,tandemquecassatis artibus,apertapersecutionearmatusest,utin illafluminafiliosgratiaeprojiceretdequibus Psalmista: Elevaverunt,inquit,flumina,Domine, elevaverunt flumina vocem suam (Psal. XCII), etc.,magnasetapertaspersequentium inimicorumsignificanstempestates.Et notandumquodhicquoquespiritualisPharao masculinum magis quam femineum sexum odit, eavidelicetdiscretione,quamobservansvir sapiens dicit: Meliorestiniquitasviri,quambenefaciens mulier (Eccl. XLII). Virnamqueprovirtuteest,isquipraeestvel regerepotest.Muliervero,quaecunqueanima proimperfectionissuaemollitia,quia deceptibilisest,rectoreindiget,etsine disciplinasifuerit,fitopprobriuminIsrael. Porroejusmodiviroaccidensiniquitas, augendaevirtutisoccasiofit,sicutDavid(II Reg.XII).Mulierisautemejusmodibene factumsiclarueritcoramhominibus,citoillud levisventushumanaegloriolaetollit,etsi monitordesitvir,hocipsumqualecunquesit, cessatfieri,vertiturqueinapostasia.Sapiens ergohicPharaotalemvirumoditetjubet interimi,certusquodtalemfeminamviro destitutam,consentientemsibiadulterare possit.CAPUTVII.Demendacioobstetricum,et qualiterbenefeceriteisDeus,quiatimuerunt Deum. Timuerunt,inquit,obstetricesDeum,etnon feceruntjuxtapraeceptumregisAegypti,sed conservabantmares,etc.Hicimportunenimis demendaciodisputatur,quodnonjustificari possint obstetrices mentiendo, dicentes: NonsuntHebraeaemulieressicutAegyptiae. Ipsaeenimobstetricandihabentscientiam,et priusquam veniamus ad eas, pariunt. Intemporenamqueparientibusaderant,de quibus dictum est, quia conservabant mares. Quod quisquis pro culpa objicit, restat ut Rahab meretricemmendaciiredarguat,quaetollens duosexploratores,quosJosuemiserat, abscondit et quaerentibus ait: Fateor,veneruntadme,sedegonesciebam undeessent.Cumqueportaclaudereturin tenebris,etillipariterexierunt,nescioquo abierunt.Persequiminicito,etcomprehendetis eos (Jos. II). Ergo qui obstetrices pro tot infantibus servandis mentientesaccusant,consequiturutmulto magisproduobushominibusliberandis mentientemnonjustificentRahab,quamet propheticasimuletevangelicajustificat auctoritas.InEvangelionamqueChristimater assumitur et parens veritatis, quae Christus ipse est, quia sic mentita est Rahab. SalmonquippegenuitBoozdeRahab(Matth. I). EtProphetadeeademintypumEcclesiaede gentibus praecinit: Memor ero Rahab et Babylonis (Psal. LXXX). Apostolusautemusqueadeonullamomnino veritatemcharitatipraeponit,utoptetipse anathemaesseaChristo,qui,subauditur, veritasestprocharitate,idestprofratribus suis, qui sunt cognati ejus secundumcarnem,quisuntIsraelitae(Rom. IX). Praedixerat enim quia nequemors,nequevita,nequeangeli,neque principatus,nequepotestates,nequevirtutes, nequeinstantia,nequefutura,nequealtitudo, nequefortitudo,nequeprofundum,neque creatura alia poterit nos separare a charitate Dei (Rom. VIII). Nullasigiturquasimendaciitenebras adscribamuslucidocharitatisoperi,ubisic homicidamimpiumfefelleruntutvitam reservarenthominum,praesertimcumDeus hocipsumlaudeetremunerationedignum duxerit, Scriptura continuo dicente: BeneigiturfecitDeusobstetricibus,etquia timueruntobstetricesDeum,aedificavitillis domos, subauditur, aeternas; aeternum quippe est quod Deus aedificat.CAPUT VIII. De ortu atque elegantia Moysis. (CAP. II.) EgressusestposthaecvirdedomoLevi, acceptauxorestirpissuae,quaeconcepit,et peperitfilium.Etvidenseumelegantem, abscondittribusmensibus.Cumquejamcelare nonposset,sumpsitfiscellamscirpeam,et liniviteambitumineacpice,posuitqueintus infantulum, etc. Principio dicendum quia non factum est de omnibus impium regis imperium dicentis: Quidquidmasculinisexusnatumfuerit,in flumen projicite, quidquid feminei, reservate. Alioquinquomodoaliusantehuncelegantem infantulum, scilicet Aaron evasit, triennio natus anteeum?Nempecumdictumsit,quiapost haec,subauditurimpiiregisedicta,virillede domoLeviegressusestetaccepituxorem,sine dubioetAaronposthaeceademnatusfuit, siquidem una eademque uxor illi, sicut alio loco Scriptura testatur, peperit Aaron, Moysen et Mariam (Exod. VI). Quod autem triennio senior Moyse Aaron fuerit, manifestiuspostmodumscriptumesthoc modo: EratautemMoysesoctogintaannorum,et Aaronoctogintatresquandolocutisuntad Pharaonem (Exod. VII). Sedetparvulos,etvigintiannorumjuvenculos, inexitusuofiliiIsraelhabuerunt.Claretigitur quodnonimpletumestuniversumnequam regispraeceptum,alioquinnonfuissetinexitu IsraeldeAegyptovirintereosinfraaetatem octogintaannorum,nequeanteMoysen quidem,sednequepostilludregispraeceptum evasissetAaron.Proindelitterapraesens diligentiusintuendaest.Sicenimvidetur significarequod,cumomnesinfantuli projicerentur,materhujus,propterelegantiam studiosiorfacta,tribuseumabsconderit mensibusutsaltemhicservareturaliis pereuntibus. Verum huic sensui, quae praedicta estevidentissimaratiorefragatur.Potiusergo illudconstat,nepropterelegantiamejusquae jamarderecoeperat,magisinflammaretur invidia:etenimbreviterquidemetparcede semetipsoloquensMoysesdixit,infantemse esseelegantem(Exod.II);sedreveratantafuit elegantia,quantadivinumillumsplendorem praesignaridecuit,quoposteafaciesejusex collocutioneDeisplendidafactaest(Exod. XXXIV).Nequeenimelegantiastudiosanato moxinfantuloinessepotuit.Notandumdeinde quodubiobstetricesDeumtimentesinsancta Scripturanominatasessejurevoluit,proeo quodcharitatemutilempraeposuerevero inutili, dixit enim mox, quarum una vocabatur Sephora, quod interpretatur pulchritudo, sive placens, altera Phua, idest,perfectio,illicpatremetmatrem nominibussuisnonexpressit,itadixisse contentus: EgressusestposthaecvirdedomoLevi accepta uxore stirpis suae. Verumtamenalibi,nonquidemamotahac humilitate;sedobservatalegehistoriae,et nomenpatrisAmram,quodinterpretatur populusexcelsus,etmatrissuaenomenponit Jocabed,quodinterpretaturubiestgloriamea, sive est gravis. Quaepeperitei,inquit,Aaron,Moysen,et Mariam (Exod. VI), quorumAaronmonsfortitudinis,sivemons fortis,quodnomenutiquedignitatisacerdotii congruit,Moysessumptusexaqua,sive assumptio,quodacausalegisquaepereum dataestnondiscrepat,dedivinaenamque Sapientiaeabundantiasumptaest,Mariavero illuminatrix, ut stella maris: prophetia, namque, quaeperillamsignificataest,etnosilluminat, et nostro mari, id est, huic saeculo stella est, ubi attendimus illi tanquamlucernaelucentiincaliginosoloco, donec lucescat dies et lucifer oriatur in cordibus nostris (II Petr. I).CAPUTIX.Quidpraesagieritquodinfantulus, infiscellapositusetafiliaPharaonisintentus, matri suae nutriendus traditus sit. Sumpsit,inquit,fiscellamscirpeam,etlinivit eambitumineacpice,posuitqueintus infantulum, subauditurinpapyrione.Sicenimdeindede filia Pharaonis subditur: Quae cum vidisset fiscellam in papyrione, etc. Quantum ad litteram fugitiva matris pietas, etdolendainsinuatursedulitas,verumtamen nonsinefideetspe,quatutoriDeopupillum suum committebat, in quo gratiae ejus elegantia praefulgebat,magnumquidemcoelicivem,sed interranimieperegrinantem.Scirpusnamque genus aquosae genestae est, sine nodo; papyrus levis canna, de qua Lucanus sic inquit: Cum tenet omnia Nilus, Conseritur bibula Memphitis cymba papyro. (LUCAN. Phars., lib. IV, 135.) Bitumenautemcontrasentinamaquae tenacissimumpraesidiumest.Hocergosategit, quantumpotuit,quantumvisinfansscirpeo cophinosuavitercubaret,etlevipapyro consertacymbasineponderesupernataretet bituminatasentinamomnemaquaeexcluderet. Porromysticetotumadministrandaeperillum Scripturaepraesagiumest.Elegansquippe infantulusviliscirpocollocatur,quiafuturum erat,eoscribente,utelegantiaspiritusvilitate litteraetegeretur.Ipsepapyrioscriptoris ejusdemfuturicalamumpraesignat,ituricum impetu Huminis,quilaetificatcivitatemDei(Psal. XLV), contraillavasapapyri,idestvasascriptorum falsitatis, de quibus per prophetam dicit: Vaeterraecymbaloalarum,quaeesttrans fluminaAethiopiae,quaemittit in mare legatos suos in vasis papyri super aquas! (Isa.XVIII.)Necenimterrailla,scilicet diabolussiveAntichristus,interrenocorpore futurus(quiproptersuperbiamdicitur cymbalumalarum,idestaccentus blasphemiarum)aliudmittitquammendacium perlegatossuospaganos,suoshaereticosin marehujussaeculi,insuisvasispapyri,idest scriptoribussuaepartis,undeadversusDeum consistit,quocontraperhuncelegantem infantulummissuruseratDeuselegantiam veritatis. Vis,inquit,utvadam,etvocemtibiHebraeam mulierem,quaenutrirepossitinfantulum? Responditei:Vade.Perrexitpuella,etvocavit matrem ejus, etc.,ethocfuturipraesagiumquodfilia Pharaonisinfantulumsicinvenit,ettalinutrice alitum,sibiinfiliumadoptavit.Futurumerat quidemutscholaegentiliumsanctarum complaceretelegantiaScripturarum,verbi gratia, Ptolomeo Philadelpho, qui, cum omnium Scripturarumutiliumstudioflagraret,leges quoqueDeiperistumconscriptas,sibiin Graecum transferri summa instantia deposcens, accepitabEleazaroJudaeorumpontifice septuagintaseniores,quibusea interpretantibusrelegens,oppidolaetatusest. Namquodhicegit,similequodammodofuit quodsororpueri,scilicetMaria,quaeprocul stetit.praestolanseventumrei,matremejus vocavit, quae et Nutrivitinfantem.etadultumtradiditfiliae Pharaonis. MaterquippesanctaeScripturaehujuslingua Hebraeaest,quamadinterpretandumvel transferenduminGraecumevocareillavera philosophiapersuasit,utpraedictumest.Porro elegansinfantuluselegantiprospiciensecoelo, miserationis occursu exceptus est, ut matri suae cuinatusfueratnonperiret,etaliammatrem praepotentemadoptandusinveniret,cujus auctoritate omni quoque scientia Aegyptiorum, ut in Actibus apostolorum legimus, eruditus est (Act. VII).CAPUTX.QuodMoysesAegyptiumquemdam defratribussuispercutientemredarguit,et liberatorem suae gentis se fore praescierit. Indiebusillis,postquamcreveratMoyses, egressusadfratressuos,viditafflictionem eorum,etvirumAegyptiumpercutientem quemdam de Hebraeis fratribus suis, etc.: Postquam creverat, idest,perannosquadraginta.Sicenim StephanusprotomartyrinconcioneJudaeorum orationem faciens loquitur: Cumautemimpleretureiquadraginta annorumtempus,ascenditincorejusut risitaret fratres suos filios Israel, et cum vidisset quemdaminjuriampatientem,vindicavitillum, etfecitultionemeiquiinjuriamsustinebat, percusso Aegyptio (Act. VII), Etquafretusauctoritateidfecerit,continuo subsecutus, ait: Aestimabatautemintelligerefratressuos quomodoDeuspermanusipsiusdaretsalutem illis (ibid.). Cumenimhaecdicitprofectoilludsignificat quodMoysesgentissuaeliberatoremforese presciret. At (illi inquit) non intellexerunt; idestintelligerenoluerunt.Nametcontinuo subsequitur: Subsequenti vero die apparuit illis litigantibus, etreconciliabateosinpace,dicens:Virifratres estis,utquidnocetisalterutrum?Quiautem injuriamfaciebat,repuliteum,dicens:Quiste constituitprincipemetjudicemsupernos? Nunquidinterficeremetuvis,quemadmodum interfecisti heri Aegyptium? (Ibid.)Hancuniusnegationemomnibus adscribit postmodum, dicens: HicestMoyses,quemnegaverunt,dicentes: Quis te constituit principem et judicem? (Ibid.)Etrecte.Namcunctisprofitentibusuni negarenonlicuisset,praesertimproomnibus, quia non dixit super me, sed super nos. Ampliusauteminjustamnegationem exaggerans, inculcat, et replicat illum. principem designans et judicem. Hunc, inquit, Deus principem et redemptorem misit,hiceduxitillos,hicestMoyses,quidixit filiisIsrael:Prophetamvobissuscitabit Dominusdefratribusvestris,tanquamme ipsumaudietis.HicestquifuitinEcclesiain solitudine,cumangeloquiloquebaturei(Deut. XVIII), etc.Haecethujusmodicurcoramattulerit, novissima exclamatione depromit: Duracerviceetincircumcisiscordibuset auribusvossemperSpirituisanctorestitistis, sicutpatresvestrietvos.Quemprophetarum non sunt persecuti patres vestri? Nempesubauditur,Moysennegaverunt, Samuelemabjecerunt,Davidderegno exturbaverunt,alioslapidaverunt,alios secuerunt, alios in occisione gladii interfecerunt (Hebr. XI). Tandem ita concludit, etocciderunteosquipraenuntiabantde adventuJusti,cujusnuncvosproditoreset homicidae fuistis (Act. VII). IgiturMoysesinexemplumhujusnegatusesta dicentibus: Quisteconstituitprincipemetjudicemsuper nos? VidelicetquemadmodumneganduseratJustus a dicentibus: NonhabemusregemnisiCaesarem(Joan. XIX), quemadmodumhicnegatusasuis,abiit acquirere sibi Ecclesiam de gentibus, sic Moyses negatusfugitsuos,etuxoremaccepit alienigenamdefiliabussacerdotisMadian. PorrotalisegressusMoysiadfratressuos,ut videretafflictionemeorum,illanegatio,quam Apostolusincatalogopatrumfidenobilium commemorat, recte esse dicitur, qui sic ait: FideMoysesgrandisfactus,negavitseesse filium filiae Pharaonis, magis eligens affligi cum populoDei,quamtemporalishaberepeccati jucunditatem,majoresdivitiasaestimans thesauroAegyptiorumimproperiumChristi. Aspiciebateniminremunerationem.Fide dereliquitAegyptum,nonveritusanimositatem regis (Hebr. XI). Undehocquodnonveritussitanimositatem regis? Videlicet quia fugiens animum regis, non tamenarmaturamdeposuitzeli,eademquippe justitiavelpietateseptemfiliassacerdotis Madianapastoribusdefendit,etovesearum adaquavit, qua et virum percusserat Aegyptium, eoquodpercussissetquemdamdeHebraeis fratribussuis,etquanihilominusalteradie Hebraeos rixantes conspiciens, eum qui faciebat injuriam corripuit, unde invisibilem quem tanquam videns sustinuit (ibid.), hoc modo vel ordine videre meruit.CAPUTXI.DeclamorefiliorumIsraelad Dominum,etquodnonvivente,sedPharaone mortuo, vociferati sunt. Postmultumverotemporis,mortuusestrex Aegypti,etingemiscentesfiliiIsrael,propter opera vociferati sunt ad Dominum. Ascenditque clamor eorum pro operibus, et audivit gemitum eorum, etc.QuaredumviveretPharaonon ingemuerunt,nonvociferatisuntfiliiIsraelad Dominum?Videlicet,quianimietas oppressionisingemiscerenonsinebat, vociferariprohibebat.Hocnamquehabet violentatyrannorumvis,uteisquosopprimunt liberationemoptareprocrimineaudaciaevel contumaciaesit.Etquidemgemebantprius afflictiAegyptiisilludentibusatquead amaritudinem vitam illorum perducentibus; sed differtutrumquisclanculogemattacitoque gemitudoloremsubpectoreconsumat,an publicoconventuinaudituquorumlibet clamosaminaltumdepromatquerelam.Unde cuidamvictosubvictorispotentiadictumest favendo: O miseri, quorum gemitus edere dolorem! Qui te non pleno pariter planxere theatro. (LUCAN. Phars. VII, 43.) ErgoetantefiliiIsraelgemebantquidem,sed nonaudebantgemerepalam.Nuncautemquia mortuusestPharaorexAegypti,publicis conventibus gemuerunt, gemitumque in coelum sustulerunt,utascenderetclamoreorumad Dominum,quietaudivitgemitumeorum,et recordatusest,idestnonoblitumseostendit essefoederisquodpepigitcumAbraham,et Isaac,etJacob.Porro,juxtaanagogen,morale estquodpraesentilocoScripturaintendit. QuandiuvivitPharao,idest,quandiuregnat peccatum,regnatinmortalicorpore,etnon ingemiscitanimus,nequeadDominum vociferatur,sedlibensetservitutispessimae laborem,velcontrariaonerasentienssubigitur operibusdurislutiaclateris,omnique famulatuiquointerraeoperibuspremitur. Gemitquidemutcunqueetsuspirat,interdum etiam plorat. Sed differt utrum quis gemendo et plorandolutumlavet,anlutioperibusabjectis meliuspropositumarripiat,etproauxilioDei fortiterincoelumclamet,etsimoriaturimpius rex Aegypti, si juxta prophetam, computrescat jugum a facie olei (Isa. X), cessetqueamorpeccandiveraconfessione Spiritussancti,tuncingemiscetIsrael,etlibere vociferatur,ascenditqueadDominumclamor ejus, et audit Liberator gemitum ejus.CAPUTXII.CurDeusapparueritMoysiin flammaignispotiusquaminaliaspecie elementari, et quid significet quod rubus ardens non est combustus. (CAP. III.) MoysesautempascebatovesJethrosocerisui, sacerdotisMadian.Cumqueminassetgregem adinterioradeserti,venitadmontemDei. ApparuitqueeiDominusinflammaignisde medio rubi, etc.Ordoverborumest:FiliiIsrael, ingemiscentespropteropera,vociferatisuntad Dominum.Dominusautemaudiensgemitum eorum,apparuitMoysiinflammaignisde medio rubi, ubi pascebat oves Jethro soceri sui, Madiam sacerdotis. DixitergoMoyses:Vadametvidebovisionem hanc magnam, quare non comburatur rubus. Magnam, inquit, visionem videbo. Veremagnafuitillavisio,etcunctorumper fidemvidentiumvocibuspraedicaturhactenus intotomundo.Ethujuscausavisionis,siDeo illustranteanimadversafuerit,declaratioest operis subsequentis, et ipsa intellectum dat parvulis (Psal. CXVIII). Hocergoprimumquaerimuscureotempore, tali pro causa, Deus apparens homini, potius in flamma ignis quam in alia aliqua qualibet specie videri voluerit? Deinde quare rubus ardens non combustussit?Deusinvisibilis,quinecloco circumscribitur,necullissensibuscorporis percipitur,quotiesvisibiliterhominibus apparet, rebus ipsis congruam assumit speciem, propterquasappareredignatur.Quisautem visionishujusmagnaesubsequenteseffectus fortissimosatqueclarissimosfuissenesciat? Nametsituncnonfuimus,attamenpotentiae velvirtutisDei,quamtuncnotamfecitclaritas magnalucetnobis,etterribiliumejus miraculorummemoriamirabilisinoculis nostris est. Unde et hodie mirantes dicimus: Quissimilistuiinfortibus,Domine,quis similistui?magnificusinsanctitate,terribilis atquelaudabilis,etfaciensmirabilia(Exod. XV). Item: Dexteratua,Domine,magnificataestin fortitudine (ibid.), ethissimilia.Recteigiturinigne,quod elementumforteaclucidumest,Deushic apparuit,fortitudinemsuamquodammodo praeparans, cum dicit: EgoscioquodnondimittetvosPharaorex Aegypti,uteatis,nisipermanumvalidam (Exod. III). Item ad Pharaonem: Idcircoautemposuite,utostendaminte fortitudinemmeam,etnarreturnomenmeum in omni terra (Exod. IX). Quareautemrubusnoncomburitur,etMoyses tanquamcomburendusappropinquare prohibetur,nisisolvatcalceamentumde pedibus suis? CernensenimDominusquodpergeretad videndum,vocaviteumdemediorubietait: Moyses,Moyses.Quorespondente:Adsum,ne appropies, inquit, huc. Et continuo: Solvecalceamentumdepedibustuis;locus enim in quo stas terra sancta est. Hocnimirumitadixit,tanquamcontinuo comburipotuissetappropiando,nisisolvisset calceamentumdepedibussuis.Atcerterubus noncomburebatur,etvirgultisquorumde medio lucebat sanctus ignis erat innoxius. Quid ergo hoc sibi vult? Illud nempe quia Deusnosterignisquidemconsumensest (Deut. IV), verumtamenignielementariomultum dissimilisisteignisest.Ignisnamque corporeus,quoincorporalibus administrationibusutimur,quodquartum mundielementumdicimus,resipsascomburit quibuscontinetur,proculautempositis innoxiusest.Deusautemnosterveruset perpetuusignis,suamecontrarionaturamvel potentiamexerit.Namillisintraquosestnon soluminnoxius,verumetiamsalutariset clementissimusest;longeautempositis,et digneappropinquarenolentibusnimium damnosus existit, de qualibus Psalmista dicit: Sicutfluitceraafacieignis,sicpereant peccatores a facie Dei (Psal. LXVII). QuodinbeatavirgineMariaclariusatque conspicabiliusest.Totusenimhicignis, subauditurChristusDeusethomo,novemin uteroejusmensibushabitavit,etlevemcarnis vel animae ejus stipulam sive fenum, non solum noncombussit,verumetiammajorecum virginitatishonoregratiaqueformatiexinde hominis,quemassumpsit,perenniter illustravit.Etadilludtemplumignisaeterni, quantoquisperfidempropiusaccedit,tanto decentiusilloignefulgescit.Namecontrario quanto longius, sive Judaeus, sive paganus, sive haereticus absistit, tanto citius ut cera liquescit, cumignisilleapparuerit.Hocinterim appropinquantibusnobisagendumestut calceamentanonhabeamusinpedibus,quae fiuntdemortuorumanimaliumpellibus,idest, utmortuorummortiferaetinpeccatissuis morientiumexemplanonimitemur.Namille quidemcorporaliternudispedibusaccedere jussusest,quodestsolemnehumilitatis instrumentum, nobis autem hoc spiritualiter ita ut praediximus agendum est, scientes quia Deus noster, ad quem accedimns, nonestmortuorum,sedvivorum(Matth. XII).CAPUTXIII.DehumilitateMoysi,quajussus ire ad Pharaonem toties recusavit. ClamorfiliorumIsraelvenitadmeundique, vidiqueafflictionemeorum,quaabAegyptiis opprimuntur.Sedveni,mittamtead Pharaonem,uteducaspopulummeumde Aegypto. Notandum, quod cum dixisset, clamor filiorum Israel venit ad me, addidit undique, utsubaudiastamabAegyptiisopprimentibus, quamafiliisIsraelingemiscentibus.Utrinque enimvenitclamor,sedmodovaldediverso. NamclamorfiliorumIsrael,tanquam defensoremetjudicemadiramprovocantium ascendit ad Dominum. Veni, inquit, mittam te. Prius veni, deinde mittam te dixit.HocnonleveestinoreDeipraesentiac corporaliter astanti dixisse, Veni. Non,inquam,leveest,nequedeincepsleviter actum,utquicorporeDeopraesensaderat, animoquoqueadobediendumparatoadesset. Palamestexsubsequentibus,quianondum venerat,quototiesirejussusfuerat.Primum dicenti, Veni, continuo respondit: QuisegosumutvadamadPharaonem,et educam filios Israel ex Aegypto? Bonumquidemetimitationedignum humilitatisexemplumest,Deovocantiad tantum tamque gloriosum ministerium dicere: Quis ego sum? utproconscientiavelaestimationeipsius, subaudiaturnullus.Quaproptertalemvelutex abruptosalientemejuspercunctationem placido vultu suscipiens Dominus Deus, Ego,inquit,erotecum,ethochabebissignum quod miserim te. Acsidicat:Etsitunulluses,egoDominus,qui Deuspatristui,DeusAbraham,DeusIsaacet Deus Jacob sum, ego (inquam) ero tecum, in ore tuo verba proferens, et in manu tua signa faciens;exhoc,inquam,significabituromnibus quodmiserimte,sinequononpotesthomo quidquam facere. Proinde: Cum eduxeris populum meum de Aegypto, tupraesentinoningratusvisioni,sed agendarum memor gratiarum, immolabis Deo super montem istum. Bonum,inquam,hoc,etimitandumplacidae humilitatisexemplumest.Verumtamennec illud contemnendum, quod quidam ejusdem, id est,prophetalisordinis,virmagnametipse vidensvisionem,scilicetDeumsedentemsuper soliumexcelsumetelevatum,eteaquaesub ipsoerantimplentiatemplum,eidemDomino percunctanti ac dicenti: Quem mittam, etc., continuo et alacriter se offerens, dixit: Ecce ego, mitte me (Isa. VI). Cum igitur quis ad hoc vocatur a Spiritu sancto, utmittaturcontraPharaonem,idestcontra diabolum,scilicetutaliquofungaturministerio salutisanimarum,sicinterhosviamteneat regiam,utnondeclinetaddextram,sivead sinistram, videlicet ut nec nimius sit dicendo, Quis ego sum ut eam? nec importunus vociferando, Ecce ego, me mitte. Namhincpertinaciae,illincpraesumptionis cavendum est vitium. Interim faciem suam absconderat Moyses, id est stabat demisso capite; sed sic absconditus inveniri,sicdemissusmagismerebatura Dominosublevari.Namaccrescentepaulatim gratiae fiducia, ait ad Dominum:CAPUTXIV.Deeoquoddixit:Egosumqui sum. Qui est, misit, etc. EcceegovadamadfiliosIsrael,etdicameis: Deuspatrumvestrorum,misitmeadvos.Si dixerintmihi:Quodestnomenejus?quid dicam eis? VidelicetquianomenDeifanaticuserror communefeceratmultis,idcircoproprium quaerebatvocabulumhujusDeiquiloquebatur sibi: Nametsisunt,inquitApostolus,qui praedicanturdiisiveincoelo,siveinterra, siquidemsuntdiimulti,etdominimulti,nobis tamen unus Deus Pater (I Cor. VIII). DixitDeusadMoysen:Egosumquisum.Ait: SicdicesfiliisIsrael:Quiestmisitmeadvos. Hocnomenmihiestinaeternum,ethoc memorialemeumingenerationemet generationem. Adunampercunctationemduoreddidit,quia fortiseratinquisitorquipulsabat,fortis, inquam,verafortitudine,quaeestvirtus humilitatis,quaeetusuvelexercitiodivinae collocutionis,intantumroburexcrevitut fortemetiratumDeumpostmodumtenere posset,stansinconspectuejusinconfractione cordis.Duo,inquam,nominasuadeprompsit, quorum alterum, scilicet Ego sum qui sum naturaest,alterumverogratiaeveldignationis (Exod. XXXII), videlicet, DeusAbraham,DeusIsaacetDeusJacob, quod nomen mihi (inquit) est in aeternum. Ethocquiagratiaeest,idcircojamsupranon interrogatus ultro protulerat, dicendo: Solvecalceamentumdepedibustuis,locus enim in quo stas terra sancta est. Ego sum Deus Patristui,DeusAbraham,DeusIsaacetDeus Jacob. Verum hic addidit quod illic non dixerat, hoc nomen mihi est in aeternum, scilicetpropterdignenominandamfidem illorumvelobobedientiamillorum,inqua peregrinosethospitesseesseconfessisunt superterram,melioremexspectantespatriam, id est coelestem (Hebr. XI). Ideoenim,inquitApostolus,nonconfunditur Deus eorum vocari Deus (ibid.). Hoc ergo, inquit, nomen mihi est in aeternum, et hoc memoriale meum, subauditursecundumeaquaeoperatusvel operaturussuminillisadoratoribusmeis,etin semine eorum, His duobus sumptis, Ego sum qui sum, Sic dices filiis Israel: Qui est misit me ad vos, iterumque: HaecdicesfiliisIsrael:DominusDeuspatrum vestrorum,DeusAbraham,DeusIsaacetDeus Jacob misit me ad vos. Ergononessedeosconsequitureosquos Abrahamnescivit,quosIsaacignoravit,quos Jacobnoncognovit.Ethocprotemporeetre hic opportune responsum est, scilicet ut cessent filiiIsraelquasipromultitudinedeorum propriumDeisuiquaererevocabulum,hoc tantum scire contenti quod est qui mittit ad eos Moysen,nonutcaeterifalsodiciturDeus,sed est.Praetereanonsolummultitudiniillorum quinonsunt,sedetomninumerositati creaturarum se eximit Creator dicendo: Ego sum. Quid enim? Nunquid aliquid eorum quae creata sunt,simplicitervelabsoluteessedicendum est?Nonutique,quianihileorumsimplexvel incompositumest.Quidquidenimpraeter Deumest,exmateriasimuletformaconstare dicitur,utmanifestumest;verbigratia,statua, cujusestmateriaaes,formaautemquaelibet effigiesquamfinxitartifex,utputaJovisaut Serapis.Proindequodstatuamvocamus,non estquodest;namnonunumidemqueaut simplumest.Sednecipsumquidemaes simplumquidest,quippecujusmateriaterra est,abipsamultumdifferensaerisspecie. Terraequoquenomenaformatractumest, diciturenimterra,quodgravisetsicca, suumqueessesumpsitexile,quammateriam creatamesseconstatinformem.AtveroDei substantiaformasimplexestsinemateriaulla, acproindeestquodest,necenimpotestilli quidquaminesse,praeteridquod substantialiterest;necenimpotesthocesse subjectum,necabaliquoaccidentequemlibet motum sive mutationem admittit, videlicet cum sitformacarensmateria,undepateretur accidentia?Deniquequodformataquaelibet, homosivejumentum,etcaeteravicibus permutantur,hocillisipsorummateriafert. Inde homoquasiflosegreditur,etconteritur,et fugitvelutumbra,etnunquamineodemstatu permanet (Job XIV). Inde est quod sicutherbamanetransit,manefloret,vespere decidit, indurat ac arescit (Psal. LXXXIX). IgiturDeusquinonformatus,sedforma tantum est, recte tam diis, qui dicuntur quidem, sed non sunt, quam creaturis omnibus, quarum diversissimaeformationesvelnaturaesunt, solumseexcipiens,suumedixitproprium vocabulum, dicendo: Egosumquisum.EthaecdicesfiliisIsrael: Qui est misit me ad vos. De terra quam repromittit, dicens: Visitansvisitavivos,uteducamvosde afflictioneAegyptiinterramChananaei,et Hethaei, et Amorrhaei, etc.,Jamlocisaliisdictumest,quodterrae viventiumfiguramgestaverit,quaereverarivis fluit lactis et mellis. Etenim sicut populum illum aPharaonisservituteliberatuminillamterram Dominusinduxit,sicuniversamelectorum multitudinem, a jugo diaboli solutam, supernae patriaerestituit,dequamalignosspiritussub hishominibusintelligendosexpulit. Chananaeusnamquepossidens,Amorrhaeus amarus,Gergesaeuscolonumejiciens, Jebuzaeuscalatus,Hethaeusformidans, Pherezaeusseparans,Hevaeusferus interpretatur.Quaecunctainmaloaccipi,et malignis spiritibus valent utiliter adscribi.CAPUTXV.Deeoquoddictumest:Dominus DeusHebraeorumvocavitnos,etquodjure dictumsit:EtvosspoliabitisAegyptum,et qualiter spoliemus nos ejus exemplo. IngredierisquetuetsenioresIsraeladregem Aegypti,etdicesadeum:DominusDeus Hebraeorumvocavitnos.Ibimusper solitudinemviamtriumdierum,utimmolemus Domino Deo nostro, etc.Hocitafactumest.Transitonamquemari Rubro,cumcecinissetMoysesetfiliiIsrael carmen hoc Domino, dicentes: CantemusDomino,glorioseenim honorificatus est, equum et ascensorem projecit in mare, ingressi sunt (inquit) indesertumSur,ambulaveruntquetribus diebuspersolitudinem,etnoninveniebant aquam, et venerunt in Matha (Exod. XV). Ecce qualem viam Hebraeis, exituris de Aegypto et ad terram promissionis ituris, Dominus Deus ipsorumcoramPharaoneprofiteriimperat.Ad hoc manum validam exerit: Extendam(inquiens)manummeam,et percutiamAegyptumincunctismirabilibus meis, quae facturus sum in medio eorum, ad hoc, inquam, uteantnonperviamterraePhilisthiim,quae vicina est (Exod., XIII), sedpersolitudinem,adhoctantumut immolentDominoDeosuo.Ergoquisquis Hebraeum,idesttransitorem,seesseetde Aegyptoexisseprofitetur,uttranseat, secundumnomenHebraeorum,quorum DominusDeusest,adpatriamcoelestem,non habens hic manentem civitatem, sed futuram inquirens(Hebr.XIII),hancvitamteneat, solitariusincedat,idest,remotustamab AegyptiisquamaPhilisthiim.Aegyptiinamque tenebrosi,Philisthiimpotionecadentes interpretantur.Ettaliumutiquesocietasilli cavenda est, qui ad haereditatem Dei pervenire, quiDominoDeosuoimmolarecupitvictimas justitiae. Daboque gratiam populo huic coram Aegyptiis. Etcumegrediemini,nonexibitisvacui,sed postulabitmulieravicinasuaetabhospitesua vasa argentea et aurea, ac vestes, ponetisque eas superfiliosetfiliasvestras,etspoliabitis Aegyptum. Noninjustapraeceptio.Aegyptiinamque violentersubegerantIsrael,quinonerat vernaculusautemptitius,illudentesei,et affligentesoperibuslutiaclateris.Justaergo vicespoliarehabebantoppressoressuos,veluti non dominorum direptores, sed ut vere hostium victores,quatenusdoloreaurietargentisui nimiumconcitatipersequerenturabeuntes,et itaperirentinmari,transeunteadsalutem Israel.Porronos,juxtaanagogen,egredientes, utdictumest,omniauroetargentocunctisque pretiosisvestibusspoliaredebemusAegyptum, utsiveaureidialecticorumcirculi,sive argenteaerhetorumphaleraesint,sive quarumlibetartiumphilosophicarumtelaeac vestes,quibusAegyptiusmaleutens mendaciumornatacvestit,nonpermaneat horumquidquam,quincumhujusmodi HebraeistranseatinservitiumveriDei,ad ornatumveritatis,adfamulatumdominae nostraeSapientiaecoelestis.IsipseMoyses, cumdicunturhaec,primushocmodospoliavit Aegyptum.Fuitenim,utjamsuperiusdictum est,eruditusomnisapientiaAegyptiorum,sed eademspoliacontulit,uthaecScriptura testatur, in thesaurum Domini Dei sui. Haec, inquit, ponetis super filios et super filias vestras, idest,docebitiseostollerequaeejusmodisunt Aegyptispolia,utsciantomniaprobare,quod bonumesttenere,abomnispeciemalase abstinere (I Thess. V).CAPUTXVI.DesignisquaeMoysi monstrabantur in testimonium. (CAP. IV.) ResponditMoyses,etait:Noncredentmihi, nequeaudientvocemmeam,seddicent,Non apparuit tibi Dominus. Dixit ergo ad eum: Quid estquodtenesinmanutua?Respondit:Virga. Ait Dominus: Projice eam in terram. Projecit, et verso est in colubrum, ita ut fugeret Moyses. JustaDeiexspectatio;namveridicaest,etsana haec hominis oppositio. Non credent, inquit, mihi, subauditur,nisisignaviderint.Namusque hodie Judaeisignaquaerunt,etGraecisapientiam inquirunt (I Cor, I). ErgoDominushaecopponentemplacide sustinens: Projiee, inquit, virgam, quam tenes, in terram. Projecit, et versa est in colubrum. Et Dominus: Extendemanumtuam,etapprehendecaudam ejus.Extendit,ettenuit,versaqueestin virgam. Et rursum: Mitte manum tuam in sinum tuum, etc. Quia ratio consentit ut inoreduorumaut(utmultum)triumtestium, stet omne verbum (Deut. XIX), idcircoduohaecsignaprotestibusdextra laevaque composuit. Utcredant,inquit,quodapparuerittibi Dominus Deus patrum tuorum, Deus Abraham, Deus Isaac et Deus Jacob. Item: Sinoncrediderinttibi,nequeaudierint sermonemsigniprioris,credentverbosigni sequentis. Additettertium,tanquamatergo consequentemtestem,eosquiduobus testimoniisnoncrediderint,quasisanguinea mortis poena condemnantem. Sume, inquit, aquam fluminis et effunde super aridam,etquidquidhauserisdeflumine vertetur in sanguinem. Horumtestiumveritatemsivetestimoniorum constantiamlitteralemomnesagnovimus: mysticamauctoritatemrequiramus.Namsicut populusinAegyptoserviens,universamprocul dubiomultitudinemelectoruminhocmundo peregrinantium sic, signa haec, per quae debuit velpotuitagnosceretempusvisitationissuae, significaredebueruntaliasignameliora,per quaedebuitautpotuitcognosceretempusejus (quaeperChristumfactaest)redemptionis suae.CAPUTXVII.Decausiseorumdemsignorum mysticis. Quidigiturvirgahaec,nisiillamsignificat humanitatemChristiFiliiDei,quaederadice Jessesumptaest?Tuncenimveraciterin terram projecta est, atque in colubrum versa, ita ut fugeret Moyses, quando unigenitus Dei Filius perassumptionemhumanitatisinhunc mundum venire, et mortem subire dignatus est, itautineumcrederefugiatillecarnalisIsrael. Hoc facto, Extende,inquit,manumtuam,etapprehende caudam ejus, scilicetutiterumvertaturinvirgam;quia videlicetpostquamomniaconsummatasunt, quimortuusfuerat,iterumrediitinvitam.Et benepercolubrummorsChristipraefigurata est,quiaperastutiamcolubrimorsevenit humanogeneri,quamincorporesuoChristus veracitersuscepit.Moysesergocaudamcolubri apprehendit,etcoluberinvirgamrediit,quia fideselectorumpassionemvelmortemChristi consecuta est, quiaresurgensexmortuis,jamnonmoritur, mors illi ultra non dominabitur (Rom. VI). Sedposthocsignum,parsmaximaJudaicae gentisresiliitetcredererenuit.Cuiergo comparabitur? Mitte,inquit,manumtuaminsinumtuum. Quam cum misisset in sinum, protulit leprosam albam instar nivis. Nempemanusprotractadesinuleprosa, Synagoga est a gratia Dei projecta. Ex quo latus Salvatorissuilancearupit,retractaestmanus illadesinuejus,peccatorumsuorumlepra candenteperfusa.QuodlongePropheta praevidens gemebundus ait: Ut quid avertis manum tuam, et dextram tuam de medio sinu tuo in finem? (Psal.LXXIII.)Eccevidemuspopulumilluma castrisDeisegregatum,etadarbitriumsummi sacerdotishauddubie,lepraecondemnatum, habentemvestimentadissuta,caputnudum,os veste contectum, clamantem, id est diffiteri non valentem,contaminatumseacsordidum(Lev. XIII).Nudaestlepra,faciesautemvelamine perfidiaecontecta.Hisduobussignis attestantibus,quisquisnoncreditquodqui mittenduseratjamvenerit,isquesitJesus Christus, qui solus a Pharaone spirituali, scilicet diabolo,liberarenospotuit,restatuttertium contra illum impleatur signum, scilicet quidquidhauseritdefluviovertaturin sanguinem, idest,quidquidattingeretentaveritde Scripturarumfluentis,malenecessario intelligatadsuamdamnationem.Fiettandem utmanuseademinsinumgratiaeretractaet prolata, iterum similis sit carni reliquae. Cumenimplenitudogentiumsubintroierit, tunc omnis Israel salvus erit (Rom. XI).CAPUTXVIII.Deeoquodait:Obsecrote, Domine, mitte quem missurus es, etc. AitMoyses:Obsecro,Domine,nonsum eloquens.Abherietnudiustertius,exquo locutusesadservumtuum,impeditioriset tardioris linguae sum. Claretexistoquiacunctahaecnonunodie dicta vel acta sunt, ex eo videlicet quod ait: Ab heri et nudiustertius, etc.Nempenudiustertius,idemestacsidicas: nuncdiesesttertiusexquo,inquit,locutuses adservumtuum.Acsidiceret:Antequam loquererisadservumtuum,videbarmihi eloquens,etvelocislinguaeetexpeditae;nunc autem,exquoloquicoepisti,etocculta sapientiaetuaemanifestaremihi,hocdeme didicietsensiquodeloquensnonsim,neque tamexpeditaelinguaeuteaquaenuncagenda intelligo, digne valeam coram hominibus eloqui. Moysesnamque,prophetaesseincipiensetilla intusflammaillustratusquamforisviderat, tantasibiimponimysteriasentiebat,quantis administrandis indignum se et imparem recte et laudabiliter se judicare poterat. Proinde et hanc objectionemejus,tanquamrationabilem amplectens Dominus, dixit ad eum. Quisfecitoshominis,autquisfabricatusest mutum, aut surdum, et audientem, videntem, et caecum? Sinedubiosubaudiendum,quodisquihaec omniafecit,ipselinguam,pauloante hebetiorem, cito acuere possit. Pergeigitur,inquit,etegoeroinoretuo, doceboquetequidloquaris.Atille:Obsecro, inquit, Domine, mitte quem missurus es. Tandemnobisaperuitquidvellet,quotenderet toties excusando Moyses. Mitte, inquit, Domine, quem missurus es. QuemenimDominusmissuruseratcumhaec diceret,nisiillumquinuncmissusest,quem patriarchaJacobannuntiaveratexspectationem foregentium,desideriumcolliumaeternorum? (Gen.XLIX.)Nonergoexdiffidentia,salutari imperioministrarerecusabat;sedsciensquod ministeriumsuumnihiladperfectumduceret (Hebr.VII),audebaturgereDominum,ut mittereteumquimittendusetperfectam salutem operaturus erat. IratusDominusinMoysenait:Aaronfrater tuus levites, scio quod eloquens sit. Iratus, inquit, Dominus in Moysen. Multumirascivisusest,quiatenerumpietatis desiderium valde afflixit in eo quod ad postulata nonrespondit.Praeira,inquit,humanogeneri debita Christum suum differens, de illo siluit, et haec et haec alia pro aliis dixit. Hos geminos ire jussit,Moysentanquamlegem,Aarontanquam sacerdotium, sed uterque homo, et neuter Deus ethomo,etproindenihiladperfectumadduci poterateorumministerio.Quidenimmagnum erateducerepopulumdelocoinlocum,de AegyptointerramChanaam,scribere occidentemlitteram,etnonvivificantem conferre gratiam (II Cor. VI), offerre pro populo sanguinemhircorum,autvitulorum,etnon salvumfacerepopulumapeccatiseorum? (Hebr.IX.)Nempehocunumeratilli necessarium,educiveltransiredepeccatoad justitiam,demorteadvitam,detenebrisad lucem,dehosteadDominum,dediaboload Deum, quod per solum faciendum erat, et nunc factumest,FiliumDeiunigenitum,Deumet hominem, Jesum Christum. Iratus igitur in Moysen est, inquit, id est non ita propitius fuit Moysi ut non differretcompleredesideriumobsecrantis,ut dicenti: Mitte quem missurus es, saltemdiceret:Mittamposttotannos,velillo tempore,indignumeumarbitratusscire tempora,velmomentaquaeposuissetinsua potestate (Act. I).CAPUTXIX.QuodMoysesacognatosuo postulansdimitti,secretumquodaudierat tenuit. AbiitMoysesetreversusestadJethro cognatum suum, etc.Cognatumsuum,hicappellateumpropter filiamejusquamuxoremduxerat,idest socerum suum. Non dixit: Vadam, utfratresmeoseducamdeAegyptojuxtaDei meiimperium,quimihiapparuiteoquod videritafflictionemetaudieritclamorem eorum, sed secretum hoc tenuit. Vadam, inquiens, ad fratres meos in Aegyptum ut videam si adhuc vivant. Nonenimsuam,sedDeigloriamquaerebat, quamillesatisopportunotemporesine praecurrentevocissuaenuntiovisuruserat. InterpretaturautemJethrosuperfluusejus. Igiturquicunquehicest,quicunquehunc imitatur,superfluumhujussitpropalare gratiamsibicollatamcoramhominibus,ut videaturabeis,sedopportunumtempus exspectet, donec ultro clarescat secretum Dei, et opportunelucescatluxejuscoramhominibus, utvideantetglorificentPatremDeumquiin coelis est (Matth. IX). Cui ait Jethro: Vade in pace.CAPUTXX.QuodDominusvolueritoccidere Moysen,etquodSephoracircumcisisfiliis tetigitpedesejus,etquidistamystice significent. DixitergoDominusadMoyseninMadian: Vade, revertere in Aegyptum. Mortui sunt enim, qui quaerebant animam tuam. MortuusenimfueratillePharaoquiaudivit quodoccidissetAegyptiumetquaerebat occidere Moysen, et hic post multum tempus, ut supradictum,idestpostaliosquadraginta annos,sicutStephanusprotomartyrinActibus apostolorum testatur (Act. VII), mortuus fuerat. Tulit Moyses uxorem suam, et filios suos, etc.Antequamprogrediamur,dicendumquid de hac uxore et filiis Moysi actum sit. Cumesset,inquit,indiversorioinitinere, occurriteiDominus,etvolebatoccidereeum. TulitillicoSephorapetramacutissimam,et circumcidit praeputium filii sui, etc. Volebat, inquit, occidere eum. Quare?quiafiliossuosnoncircumciderat. Verumhocobsistenteuxorealienigenafacere nequiverat in terra alienigena, in terra non sua. Igitur,videnteSephora,volebatDominus occidereeum,utquaerationenolueratadduci, praesentiapericulicognosceretsalutareesse seminiAbrahaeomnemasculinumejus circumcidi.Nihilergocunctata,quidpotius eligeret,virinecem,anfiliorum circumcisionem, tulitillicoacutissimampetram,etcircumcidit praeputiumfiliisui.Tetigitquepedesejus dicens: Sponsus sanguinum tu mihi es. Utquidtetigitpedesejus?Videlicetut dimitteretur. Nam protinus sequitur: Etdimisiteum,postquamdixit:Sponsus sanguinum tu mihi es ob circumcisionem. Idcirco tetigit pedes, idestimportunesupplicavit,neillumlongius sequicompelleretur,exterritavelimparata tantis visionibus, utpote quibus gentiliter vivens nonduminteressemerebatur.Tangensergo pedes ejus dixit: Sponsus sanguinum tu mihies. Non dixit: vir sanguinum, neque conjugii, sed [ sponsus, ne,]crudelitatisrespectuhocdixisseputaretur. Siquidemvirsanguinumcrudelitatiset homicidiorum, in communi usu, significat triste carnificium.Meliusergo,quamvisimproprie, dictum est, sponsus sanguinum, quamvis sponsus non consueverit dici, nisi dum estincelebrationenuptiarum.Posteareversa est ad eum, Scriptura dicente: CumqueaudissetJethrosacerdosMadian, cognatusMoysi,omniaquaefeceratDominus MoysietIsraelpopulosuo,etquodeduxisset DominusIsraeldeAegypto,tulitSephoram uxoremMoysiquamremiserat,etduosfilios ejus (Exod. XVIII), etc.Quodetipsumamysteriononvacat. AlienigenaquippeuxorMoysiSephora,quod interpretaturpulchritudosiveplacens, alienigenam,utsuperiusdictumest,gentium significatEcclesiam.Atillanoninterfuit victoriae,quamvirejusChristusdeprincipe tenebrarumdiabolomoriendoconsummavit, sedsolusvirillepugnavit,solustriumphavit. Postquamantiquorumpopulumsanctorumde tenebrisinfernipersuumsanguinemeripuit, tunc et ipsa accessit, tunc adducta est in equis et quadrigisevangelicis,etvictoriaesacramentum inbaptismatesuscepit.Caeterumetquotidie filiossuosmaterEcclesiacircumcidit circumcisione spiritali, ne fides Christi moriatur inillis,tangitquepedesejus,dicitqueinter circumcidendum filiis suis: Christus passus est pro nobis, vobis relinquens exemplum,utsequaminivestigiaejus(IPetr. II), et his similia.CAPUTXXI.DeeoquodaitDominus:Ego indurabo cor Pharaonis. DixitqueeiDominusrevertentiinAegyptum: Vide ut omnia ostenta, quae posui in manu tua, faciascoramPharaone.Egoindurabocorejus, et non dimittet populum. Homini,qualemignoratApostolus,imoquiin Apostolo loquitur Christus, dicens: Ohomo,tuquisesquirespondeasDeo? Nunquiddicitfigmentumeiquisefinxit,quid me fecisti sic? (Rom.IX)etc.;homini,inquam,idest secundumcarnemsapienti,scrupulumfecit,et suspicionemgeneravithiclocus,ubicum dixisset Deus: Vide ut omnia ostenta, quae posui in manu tua, facias coram Pharaone, continuo subjunxit: Egoindurabocorejus,etnondimittet populum. Dicit enim: Quidergoadhucqueritur?Voluntatiejusquis resistit? (ibid.)Verumhictalisidcircooffendit,quia flammaeejusdem,quaeillicapparuitMoysi, divinamlucemnonattendit,utsciatquidsibi desit.Deestenimquodquaerat,priusquam suam,quaepraedictaest,querelamproferat, videlicet ut quando dicit Deus: Ego indurabo, modum indurationis non penitus ignoret homo, idestquidagenteDeoinduratusfueritPharao. Quid enim? Nunquid iniquitas apud Dominum? (ibid.)NunquidgloriamsuamquaerensDeus, corPharaonis,quodpriustenerumfuerit, indurasse putabitur, ut per occasionem duritiae ejus,ipsemirabiliafaciendoglorificaretur? Absit!Nonhocsensuaccipiathomodixisse Deum, indurabo. SedenimilleoderatfiliosIsrael,omnesque Aegyptii,utsupradictumfuit,etipsumodium surrexerat ex invidia dicentium: EccepopulusfiliorumIsraelmultusetfortior nobis est (Exod. I), etc. Nec enim aliter, juxta Psalmistam, convertitcoreorumutodirentpopulumejus (Psal. CIV), nisidumbenedicitetmultiplicatpopulum suum,coreoruminvidensprofecit,imo conversumestinasperumodium.Estautem invidiae vel odii proprium, ut quanto eis, quibus invidetur,majoraconferunturbeneficia,tanto magisipsainvidiavelodiumconfirmetur. Siquidem quo amplius splendescit cui invidetur, tantomagisindurescitatqueuriturinvidus. Plenisuntlibritaliumexemplis.Verumtamen vel unum proferamus exemplum. Pulsatus Deus est a propheta, dicente: Quare fecisti nos, Domine, errare a viis tuis, et quare cor nostrum indurasti, ne timeremus te? (Isa.LXIII.)Primumhocmodorespondet eidem prophetae: Quaesieruntme,quiantenoninterrogabant. Inveneruntme,quinonquaesierunt(Isa. LXV). Deinde dicit et Patri Filius Dei: Ecceego,ecceegoadgentemquaenon invocabat nomen meum (ibid.). Nempeidemestacsidicat:Ineofecivos,o Judaei, de viis meis errare, et in eo cor vestrum induravi,netimeretisme.Ineo,inquam,quod anonquaerentibusmegentibus,invenirivolui, quorum salutem vos odio habetis. Nam propter odiumillorumvosinduratiestis,eteosinvia socios habere non ferentes, aversi estis. Ita, licet aliud intendens, ego vos errare feci de viis meis, et cor vestrum induravi. Igitur, dum dicit Deus: Ego indurabo cor Pharaonis, subaudiendumest,noneumcorrumpendo,sed filiosIsrael,quosiniqueoditipse,compatienti charitatevisitando.Hocenimegoquidemfacio intentionecharitatis,sedilliinvidentiproficiet adduritiamcordis,adincrementumodii.Sic unoeodemquesolisjucundolumineetglacies duraliquescit,etlutummolledurescit.Idcirco saepius quidem sic dicitur in sequentibus. InduravitqueDominuscorPharaonis,etnon dimisit populum. Sed et nonnunquam sic habes, quia ipse Pharao induravit cor suum.CAPUTXXII.Deeoquoddictumest:Filius meus primogenitus Israel. Dicesqueadeum:HaecdicitDominus:Filius meusprimogenitusIsrael.Dixitibi:Dimitte populummeum,utserviatmihi,etnoluisti dimittere eum. Ecce ego interficiam filium tuum primogenitum. Cum, inquit, omnia ostenta quae posui in manu tuafeceriscoramPharaone,etille,indurato corde, non dimiserit populum, tandem dices ad eum: Filius meus primogenitus Israel, etc.Quamvisetiam,sisolusessetDeipopulus ille Israel, posset tamen dici primogenitus, sednoneconverso,omnisprimogenitus unigenitus. Hoc quod dicit, filius meus primogenitus Israel, minorisfilii,scilicetrespectugentilispopuli dictumoportetintelligi.Etjustaquidem comparationepopuloilliproparteelectorum concedimusomneprivilegiumprimogeniti, quibus, ut Apostolus dicit, creditasunteloquiaDei,quorumestadoptio filiorum, et gloria, et testamentum, et legislatio, et obsequium, et promissa, quorum patres, et ex quibusChristussecundumcarnem,quiest superomniaDeusbenedictusinsaecula(Rom. IX). Verumubiprimogenitusistejuniorifratri invidet,etodioejuscaecatusoffenditin lapidemoffensionisetpetramscandali(IPetr. II),intrarenonvultindomumpatris,proeo quodfratersuusvenit,etpaterlaetusvitulum saginatumocciditilli(Luc.XV);ubi,inquam, sicagitprimogenitus,talemillumfatemur primogenitum,qualisfuitCain,qualisIsmael, qualisEsau.Notandumquippequod,praeter SemprimogenitumNoe,cunctosfere patriarcharumprimogenitos,autpropria nequitiadestruxit,autdivinaauctoritas junioribus postposuit. De eo quod CumMoysesessetinitinereindiversorio, occurrit ei Deus, et volebat eum occidere, jam supra dictum est.CAPUT XXIII. Quod Moyses et Aaron loquentes contraPharaonem,legemetvetussacerdotium significent,etquidsignificet:Pharaosaevior effectus est. Dixitque Dominus ad Aaron: Vade in occursum Moysiindesertum.Quiperrexiteiobviamin monteDei,etosculatusesteum.Narravitque Moyses Aaron cuncta verba Domini, pro quibus miserateum,etsignaquaemandaverat. Veneruntquesimul,etcongregaveruntcunctos seniores filiorum Israel, etc. (CAP.V.)Cunctacapitulihujushistorica superficiesplanaest,videlicetquiasuperbe respondens Pharao: Quisest,inquit,Dominusutaudiamvocem ejus,etdimittamIsrael?NescioDominum,et Israel non dimittam. NonsolumnondimisitIsrael,verumetiam auxit afflictionem eorum. Etnequaquam,inquit,ultradabitispaleas populoadconficiendoslateressicutprius,sed ipsivadantetcolligantstipulam,etmensuram laterum quam prius faciebant imponetis eis, nec minuetis quidquam. QuibusvociferantibusadPharaonem,ac dicentibus: Cur sic agis contra servos tuos? vacatis, inquit, otioetidcircodicitis:Eamusetsacrificemus Domino. Haec,inquam,secundumlitteramplanasunt. Porrosublitterafulgidusallegoriaesensushic est.Pharaoquodinterpretaturdissipans, diabolus est, et regnum ejus mors. Regnavit,inquitApostolus,abAdamusquead Moysen,etiamineosquinonpeccaveruntin similitudinem praevaricationis Adae (Rom. V). UsqueadMoysenregnavit,inquit,mors,idest peccatumperquodmorsinhuncmundum introivit,nullamantelegemexpraeceptis justitiaecontradictionemhabuit,cunctisin anima mortuis, et corpore morientibus. Moyses namqueetAaron,contraPharaonemagentes, legem significant et legis sacerdotium, per quae justitiacontradiabolum,addestructionem peccati et mortis, vocem aliquam habere coepit. At ubi venit mandatum legis, regnans peccatum et mors infremuit. Quid ergo dicemus, inquit idem Apostolus. Lex peccatum?Absit!Sedpeccatumnoncognovi nisiperlegem.Namconcupiscentiam nesciebam,nisilexdiceret:Nonconcupisces. Occasioneautemaccepta,peccatumper mandatumoperatumestinmeomnem concupiscentiam.Sinelegeenimpeccatum mortuum erat (Rom. VII)) Haecquiameliusexsingulishominibus cognoscitur, continuo sequitur: Egoautemsinelegevivebamaliquando.Sed cumvenissetmandatum,peccatumrevixit (ibid.). etc.Quandoenimsinelegevivithomo?Tunc videlicet,quandoadhucsinetimorepeccat, quandonullumadhucpropositumhabetut peccatoresistat,sicut,verbigratia,juvenculus autadolescentulavaga.Quandoautemvenit mandatum?Tuncprofecto,quandometu poenaefuturaeveteremproponit consuetudinemrelinquere,etpropter mandatum justitiam tenere. Illic pugna est. Namcaroconcupiscitadversusspiritum,et spiritusadversuscarnem,ethaecsibiinvicem adversantur,utnonquaecunquevolumusilla faciamus (Gal. V). TalishomopostmodumineodemApostolo dicit: CondelectorlegiDeisecunduminteriorem hominem. Video autem aliam legem in membris meis,repugnantemlegimentismeae,et captivantemmeinlegepeccati,quaeestin membrismeis.Infelixhomoego,quisme liberabitdecorporemortishujus?GratiaDei perJesumChristumDominumnostrum(Rom. VII). QuandoliberatistaDeigratia?Tuncvidelicet, quandobellicosusanimus,posttentationes carnisadhucincorporemanens,consolationis spiritu demulcetur, et post colaphos stimulantis Satanaeaurealibertatistorquedonatur.Sic unushomo,sictriplicistatutotusproficit mundus.Antequamlexsubintraret,regnabat quidemmors,etillefortisarmatuscustodiebat atriumsuum,erantqueinpaceomniaquae possidebat(Luc.XI).Verumtamenpeccatum nonadeoimputabatur,utetpraevaricatio nuncuparetur, ubienimnonestlex,ibinecpraevaricatio (Rom. IV). etidcircolentiusgrassabaturinsubditosille tyrannus.Atubilexsubintravit,etfortisillius munitionesexplorarevenit,illehoc praesentiens,infrendensfremuit,ettandem captivorumlibertatemsuspirantiumcolla concidit,donecfortiorsuperveniensvinceret eumetspoliaejusdiriperet(Luc,XI), cantantibus eis quos liberavit, quia perMoysenlexdataest,gratiaetveritasper Jesum Christum facta est. (Joan. I). Igitur ex eo die, inquit Moyses, quo ingressus sum ad Pharaonem,utloquererdenominetuo, Domine, afflixit populum tuum. Illiscongemiscentibusacdicentibusquoniam fetere fecistis odorem nostrum coram Pharaone etservisejus,etpraebuistiseigladiumut occideret nos, quia, videlicet cumvenissetmandatum,inquitApostolus, revixitpeccatum,egoautemmortuussum,et inventumestmihimandatumquoderatad vitam,hocesseadmortem.Nampeccatum occasioneacceptapermandatum,seduxitme, et per illud occidit (Rom. VII).CAPUTXXIV.Deeoquoddictumest:Et nomen meum Adonai non indicavi eis. (CAP. VI.) LocutusestDominusadMoysendicens:Ego sumDominus,quiapparuiAbraham,etIsaac, etJacobinDeoomnipotente,etnomenmeum Adonainonindicavieis.Pepigiquecumeis foedus, etc.DecemnominumquibusapudHebraeos vocatur,septimumestAdonai,quemnos generaliter Dominum dicimus. EtnomenmeumAdonai,inquit,nonindicavi eis, subauditur,quodindicotibi.Sedquomodo nomenhoceis,quibusinDeoomnipotente apparuit,nonseindicasseasserit?Primumad Abraham dicit: EgoDominusomnipotens,ambulacoramme, et esto perfectus (Gen. XVII). Eccehic,etDominumetDeumomnipotentem, quodestAdonai,palamsenuncupavit.Ergo quod hic dicit non indicavi, sic accipiendum est, ut subaudias quantae esset potentiaevelvirtutis.Magnalianamqueet terribiliafacturus,haecloquitur,ad ostensionemgloriaenominissui,qualianon fecitindiebusAbraham,IsaacetJacob,quibus tamen in Deo omnipotente apparuit, quique hoc ipsumquodomnipotensessetnonquaesierunt miraculisexplorarerationecontenti.Undeet fideseorumgloriosioracmajorishabetur meriti.EcontraPharaonisduritia,quae faciendorumcausafuitsignorum,detestabilior exstitit, et quanto plura facta sunt, tanto justius aeternumcontemptorincurritinteritum.Hoc, inquam, cum dicit, et nomen meum Adonai non indicavi eis, subaudiendumest,quodjamnunc,poscente causa,indicabotibi,quamgloriosumetquam terribile sit. Nam et paulo ante dixit: Nunc videbis, quae facturus sum Pharaoni, et postmodum dicturus eidem Pharaoni: Idcircoautemposuiteutostendaminte fortitudinem meam (Exod. IX). SaneilludsciendumquianomenDomini tetragrammaton,quodineffabiledicitur, ubicunquescriptumest,HebraeusAdonai,et Latinus Dominum dicit, ut, verbi gratia: ConfiteminiDomino,etinvocatenomenejus, laeteturcorquaerentiumDominum,quaerite Dominum, et confirmamini (Psal. CIV). Pepigique cum eis foedus, inquit, ut darem illis terram Chanaan, terram peregrinationis eorum, in qua fuerunt advenae. Ordo verborum est: Abraham, et Isaac, et Jacob inDeoomnipotenteapparui,etpepigicumeis foedus,utdaremillisterramChanaan.Porro illudsciendumnonhocessetotumfoedus,vel foederis causam, dare illis terram Chanaan; sed partemfoederisprototoposuit.Summa namque foederis est in hoc sermone: Atqueintebenedicenturomnescognationes terrae (Gen. XII), inquoChristiFiliiDeiincarnatiopromittitur manifeste. Hac propositione data, pepigique cum eis foedus, ut darem eis terram Chanaan, nuncpromissidebitoremjureseteneri consentiens, sumit et dicit: EgoaudivigemitumfiliorumIsrael,quo Aegyptiioppresserunteos,etrecordatussum pacti mei. Recordatus sum, inquit,idest,nonoblitummeesseostendi, subauditur,cumtemisiservummeum,et Aaron,etposuiinvobisverbasignorum meorum. Et continuo conclusit sic: Ideo dic filiis Israel: Ego Dominus qui educam vos de ergastulo Aegyptiorum, etc. Dicendo superquamlevavimanummeam,utdarem eam Abraham, Isaac, et Jacob, palam fecit ad quid dixerit, et nomen meum Adonai non indicavi eis, videliceteoquodnunclevandomanumsuam, illudindicarivelitinbrachioexcelsoetjudiciis magnis. NarravitergoMoysesomniafiliisIsrael,qui non acquieverunt ei propter angustiam spiritus, et opus durissimum. Haec videlicet a Domino pro consolatione dicta, vel mandata fuerant. At illi perfectae fidei spem nonhabentesfirmamgemebantsubafflictione inimicorum,etidcircononacquieverunt.Sic nimirum,juxtaanagogen,ubiexacerbatumpro contradictionelegis,utsupradictumest, regnumpeccati,populumDeisubsuoservitio curavit, ut saepe factum est, ita ut dicerent: Eamus et serviamus diis alienis (Deut. XIII), frustralexetprophetaelocutisunt;nonenim eosaudierunt.Sicnihilominusnonnunquamin hominem,quicondelectaturquidemlegiDei secunduminterioremhominem,sedaliam patiturlegeminmembrissuis,repugnantem legimentissuae(Rom.VII),frustraadhoram redargutio fit; proximus enim est desperationi.CAPUTXXV.QualiterinMoyseetAaron impletumprobeturquoddictumfuerat: Generatione autem quarta revertentur huc. LocutusqueestDominusadMoysen,dicens: IngredereetloquereadPharaonemregem Aegypti,utdimittatfiliosIsraeldeterrasua. ResponditMoysescoramDomino:Eccefilii Israelnonmeaudient,etquomodomeaudiet Pharao,praesertimcumsimincircumcisus labiis? Hancincusationissuaenarratiunculamvix ingressus,quadicitseincircumcisumlabiis, repente digressionem facit hujusmodi: Istisuntprincipesdomorumperfamilias suas. Cur hoc? Videlicet ob comprobandam veritatem Dei,quiaadAbrahamdehacservituteet subsequentiliberationefiliorumIsrael,ante locutus, cum dixisset: Scitopraenoscens,quodperegrinumfuturum sitsementuuminterranonsua,etsubjicient eos servituti, et affligent quadringentis annis, ita praefinivit dicens: Generationeautemquartarevertenturhuc (Gen. XV). Hoc nempe est quod dicit: EthaecnominafiliorumLevi,percognationes suas,Gerson,CaathetMerari.FiliiCaath: Amram,etIsaar,etHebron,etOziel.Accepit autemAmramuxoremJochabedpatruelem suam,quaepeperiteiAaron,etMoysen,et Mariam. Claretitaquequartamessegenerationem.Levi namquegenuitCaath,genuitautemCaath Amram,AmramgenuitetMoysen,etMariam. Idcircoiterumactertiorepetendo,designat dicens: Iste est Aaron et Moyses, hi sunt qui loquuntur adPharaonemregemAegypti,isteMoyses,et AaronindiequalocutusestDominusad Moysen in terra Aegypti, ut subaudias, qui in generatione sua quarti sunt a Levi. Et notandum quia primo sic dicit: Iste sunt Aaron et Moyses, deinde praeposterat: Iste Moyses et Aaron. NativitatisnamqueordineAaron,vocatione autemveladministrationisprivilegioMoyses priorestapudDeum.Porro,utdigressionem illam pro se factam, et idcirco in se terminatam sursum,aRubenscilicet,inciperet,humilitatis prudentiacautumest,videlicetneintribubus duodecimsuaesolius,idest,Leviticae meminissevideretur.Illudquoquenon praetereundumquiaprimuslegissacerdos Aaronexeatribuaccepituxorem,cuiverumin Christo sacerdotium debebatur. AccepitenimAaronuxorem,inquit,Elizabeth filiam Aminadab, sororem Nahason, videlicet de tribu Juda.CAPUTXXVI.QuodaitadMoysen:Ecce constitui te deum Pharaonis. EtlocutusestDominusadMoysen,dicens: EgoDominus:LoquereadPharaonemregem Aegyptiomniaquaeegoloquortibi.Etait Moyses coram Domino: En incircumcisus labiis sum, quomodo audiet me Pharao? (CAP. VII.) DixitqueDominusadMoysen:Ecceconstitui tedeumPharaonis,etAaronfratertuuserit prophetatuus.Tuloquerisomniaquaemando tibi,illeloqueturadPharaonem,utdimittat filios Israel de terra sua. Post praedictam digressionem, illud quod supra dicere prosequitur. Nam quod illic dixerat, praesertim cum incircumcisus labiis sim, hic idcirco repetit, ut adjiciat quidnam Dominus ad hoc responderit. Ecce, inquit, constitui te deum Pharaonis. Gloriosavirtutumreginahumilitas,quaein coelumvolareconsuevit,locutaestineo, dicenteseincircumcisumesselabiis,etidcirco dignumacprosuareverentiamagnificum accepitresponsum,utaudirethomoprivatus regnantis hominis se esse deum. Nec dixit Deus auctor deorum: Ecce constituam, sed, ecce constitui te deum Pharaonis, subauditur a constitutione mundi, nec enim ille Deusdeorumnovoquidquamconsilio constituit, aut destituit. Ac si dicat: Quoniam tu mitissimusvirorum,protamgloriosonegotio, cumPharaonedimicare,etcumregibus confligereteindignumducis,atquehocmodo usque ad novissima terrae te deprimis, ecce ego sustollamtesuperaltitudinemnubium, faciamquetedeum,nonquemillefideliter adoret, sed quem serviliter formidet: ut imperes aquispropotestateDei,utranascrees,ut imperes terrae, ac cineri, faciasque in rege, et in exercitu ejus ciniphes et vesicas, imperes aeri, et pestemvaldegravemgeneret,imperesigni,et cumgrandinemistusferatursuperpeccatores. Ita imperando elementis deus eris Pharaonis. Et quiaPharaosaltemcumhujusmodideoloqui nonestdignus,Aaronfratertuuseritpropheta tuus, plagas quas tu facies, pronuntiaturus, sive tanquamministerillaturus.Ergosuntdii,in quorumsynagoga,juxtaPsalmistam,stetit Deus, quos in medio dijudicat, quibus loquitur: Egodixi:Diiestis,etfiliiExcelsiomnes(Psal. LXXXI). Nonenimsolushicest,quoPharaononerat dignus,sedetaliiplures,qualescum commemorassetApostolus,itaconclusit, dicens: Quibus dignus non erat mundus (Hebr. XI). Tu, inquit, loqueris omnia quae mando tibi; ille loquetur ad Pharaonem, ut dimittat filios Israel de terra sua. Item et superius dixerat: Ipseloqueturadpopulumprote,eteritos tuum,tuautemeriseiinhisquaeadDeum pertinent (Exod. IV). Etestsensus,sicutisicdiceretur:TuDeus Pharaonisconstitutus,cuiegoDeusdeorum loquor facieadfaciem,utiloquisolethomoad amicum suum (Exod. XXXIII); nondignaberismultaloqui,velorationem protelarecumregeAegypti,velfaciemtuam aperirepopularibusineruditis,sedloqueris prophetaetuaeAaron,etcontraPharaonemet adpopulumtuum,exemplomei,quinec verborumindiciisagocumprincipe tenebrarum,necpassimvisibiliterappareo mortalibusfiliishominum,sedperprophetas meosmandoquaeilliaudireemerentur,vel quod facturus sim judicium. Porro, tu illi eris in his quae ad Deum pertinent. Deteenimloquentepariteretaudienteille accipietquidloquatur.Etistiduohomines paucotemporeitaegerunt,alterpotestatemin sermonehabens,alterpotestatiinfaciendis coramPharaonesignisobtemperans,usquead immolationempaschalisagni.Verumetlex, quaeperMoysendataest,etsacerdotiumquo primusAaronfunctusest,idemeadem differentiaegeruntusqueadimmolationem paschalisveriagni,scilicetChristiFiliiDei (Joan.V).NamposteanequeMoysesstatpro illopopulocontraspiritualemPharaonem,id estdiabolum,sedpotiusaccusateumdem populum,etdemediosublatumest sacerdotiumAaron,nonjamhabensaltarevel templum.Anteacumlegeretur,Moyses praeeratsacerdotibusdegenereAaron,inhis quaeadDominumpertinent.Formidabant enim Moysen lectione sua, ut facerent sacrificia secundumexemplarquodinmonteviderat,et illipropopuloloquebanturcontraPharaonem, idestdiabolum;nuncautemremotis sacerdotibusillis,etstatutosacerdote secundum ordinem Melchisedech, populo illi os suumclausit,etfaciemsuamvelavit,adistum conversus Moyses. Sed ego, inquit, indurabo cor ejus, etc.Dehacindurationesupradictumest;nunc caetera prosequamur.CAPUTXXVII.DeaetateMoysietAaron,et undeclareatquodnequamregisedictumnon fuerit impletum. EratautemMoysesoctogintaannorum,et Aaronoctogintatrium,quandolocutisuntad Pharaonem. Hanc,idestoctogenariamaetatemMoysi StephanusprotomartyrinActibusapostolorum ita distinguit: Cumautemimpleretureiquadraginta annorumtempus,ascenditincorejus,ut visitaretfratressuosfiliosIsrael.Etcum vidissetquemdaminjuriampatientem, vindicavit eum (Act. VII). Et post pauca: Etexpletisannisquadraginta,apparuitilliin desertomontisSinaangelusinigneflammae rubi (ibid.). Porroutrumque,scilicetAaronetMoysen, natumconstatpostilludimpiiPharaonis edictum dicentis: Quidquidnatumfueritmasculinisexusin flumenprojicite;quidquidfeminei,reservate (Exod. I). Post haec enim, inquit Scriptura, id est post ista Pharaonis dicta et acta, egressusestvirdedomoLevi,acceptauxore stirpis suae (Exod. II), etc.CumigituretAaron,quideillauxore triennioanteMoysennatusest,servatusfuerit, et in exitu Israel de Aegypto parvuli, atque infra vigintiannosadolescentuliexstiterint,claret quiatalenequamregisedictumnonpraevaluit, etutnatoMoysitimeretur,magiselegantia ejus, de qua superius dictum fuit, causa erat. Quandolocutisunt,inquit,adPharaonem MoysesetAaron,Moysesoctogintaannorum erat. Porrocumindesertopraefuissetpopulo quadragintaannis,mortuusest.Eratquenon plus quam centum et viginti annorum. Non ergo relinquituropinabililicentiaelocus,utvel dubitare liceat, multo, an pauco tempore, coram Pharaonesteterintinfaciendisprodigiis.Nam ne ante quadragesimum annum egressionem ex Aegypto obiisse illum suspicari vacet, moriturus ipse in Deuteronomio dicit: Enquadragesimusannusest,utrecogitesin cordetuo,sicuthomoeruditfiliumsuum,sic Dominus erudivit te (Deut. VIII), etc.Additiautemquadragintaprioribus octogintaannis,sinedubiofiuntcentumet vigintiomnesanniMoysi,sicutin Deuteronomio scriptum est: QuiaMoysescentumetvigintiannorumerat, quando mortuus est (Deut. XXXIV). Igituroctogesimoprimoaetatissuaeanno,in initioanni,idestvernotempore,Moysesstetit coramPharaone,etperactissignis,eodem temporeannieduxitfiliosIsraeldeterra Aegypti.CAPUTXXVIII.Demysticarationesignorum quae facta sunt coram Pharaone. DixitqueDominusadMoysenetAaron:Cum dixeritvobisPharao:Ostenditesigna.Dicesad Aaron:Tollevirgam,etprojiceeamcoram Pharaone, ac vertatur in colubrum, etc.Quoniamnarratiosignoruminsuperficie litteraeplanavidetur,mysticaspotius, adjuvante Domini Spiritu, requiramus rationes, ettunclitteraquoquebeneprocedentem sensumdigniorapparensipsasequetur.Et primoquaerendumquidmysticerationis habeathaecdivinadispositio,quodante immolationempaschalisagni,quoresomnis confectaest,decemfierinumerosignaplacuit, quibusPharaonemsuperarinonpossenoverat, antequamfaceretipsequifecit.Primumfuit signum,ubivirgaAaronversaincolubrum, devoravitvirgasincantatorum.Secundum,ubi aquafluminisversaestinsanguinem.Tertium, ubi ranae descenderunt de aquis, et operuerunt terram. Quartum, ubi pulvis terrae versus est in ciniphes.Quintum,ubiDeusmisitomnegenus muscarum.Sextum,ubimortuasuntpeste animantiaAegyptiorum.Septimum,ubisparso cinereincoelumfactasuntvulneravesicarum turgentium.Octavum,ubideditDeustonitrua etgrandinem,etdiscurrentiafulgurasuper terram,etgrandoetignisparitermista ferebantur.Nonum,ubidixitDeus,etvenit locustaetbruchus,cujusnoneratnumerus. Decimum, ubi factae sunt tenebrae horribiles in omniterraAegypti.Hisdecemquidemsignis sive plagis vexatus quidem Pharao, et attrita est Aegyptus,nonitautdimittereturabAegyptiis Israel.Posthaectandemtollijubeturagnusin domosfiliorumIsrael,immolandusdecima quartadiemensisprimiadvesperam,etinillo res omnis peracta est. Mortua sunt eadem nocte omniaprimogenitaAegypti,etitaPharao victus, mollia locutus est, dicens: Egrediminicito,etabeuntesbenedicitemihi (Exod. XII). EtfiliisIsraeltranseuntibus,Pharaorursus induratus,etomnesAegyptiiinsequentesin mariRubrosubmersisunt(Exod.XIV). Quorumergoinfigurahaecfacta,recte quaerimus.CAPUTXXIX.Dedecemmandatis,quae pendent in dilectione Dei et proximi. Diximussupra(quodomnibusnotumest)per Pharaonemdiabolum,perMoysenlegem,per Aaronvetussignificatumessesacerdotium,et perillaregnumdiaboli,regnumpeccatiet mortisnondestructum,sedmotumfuisseet exasperatumproptermandatum.Suntautem legisdecempraecepta,quaeinDeietproximi dilectionependentuniversa.Primumest:Non habebisdeosalienoscoramme.Secundum: Non facies tibi sculptile. Tertium: Non assumes nomen Dei tui in vanum. Quartum: Memento ut diemSabbatisanctifices.Quatuorhaecad dilectionemDeipertinent.Deindeeorumquae adproximidilectionempertinent,inordine vero:Quintumest:Honorapatremtuumet matrem.Sextum:Nonoccides.Septimum:Non moechaberis.Octavum:Nonfurtumfacies. Nonum:Nonloqueriscontraproximumtuum falsumtestimonium.Decimum:Non concupisces. His decem justitiae praeceptis, qui servaverunteaveteressanctianteadventum Christi,vexaveruntquidemspiritualem Pharaonem,idestdiabolum,repugnanteset resistentesilli,utderegnomortisexirent,sed non praevaluerunt; nihilenimlexadperfectumadduxit,inquit Apostolus (Hebr. VII), uno quoque de veteribus, scilicet Isaia propheta consonanter praedicante: Sicutpannusmenstruataeomnesjustitiae nostrae (Isa. LXIV). Tandeminhuncmundumingreditur immolandusverusAgnus,etsacrificium justitiae futurus Christus Filius Dei, et quod per justitiamhominum,quantumvisfortiter praeceptalegisadimplentium,fierinonpotuit, ipse per suum sanguinem solus implevit. Namquodimpossibileeratlegi,inquit Apostolus, quae infirmabatur per carnem, Deus Filiumsuummittensinsimilitudinemcarnis peccati,depeccatodamnavitpeccatumin carne,utjustificatiolegisimplereturinnobis (Rom. VIII). Igiturquemadmodumvespertinaimmolatio illiusagni,perquemPharaovictusetIsrael liberatus est, Agnum Dei, Christum, significavit velpassionemejus,perquaminnovissimis diebusdiabolusvictusetmundusliberatuset salvatusest,sicilladecemsigna,velplagae, quibusillePharaoflagellariquidem,sednon vincipotuit,decemlegispraecepta significaverunt,quorumobservatione,mortis regnuminquietariquidem,sednondestrui potuit.Nunceorumdemsignorumsingula, testantibusplagisPharaonis,digitoDeieffecta qualiterpraeceptorumsingulis,quaeintabulis lapideiseodemdigitoDeiscriptasunt, conveniant dicendum est.CAPUTXXX.DesignisAaronetmagorum coram Pharaone. TulitqueAaronvirgamcoramPharaoneet servisejus,quaeversaestincolubrum.Vocavit autemPharaosapientesetmaleficos,et fecerunt etiam ipsi per incantationes Aegyptias, etarcanaquaedam,similiter.Projeceruntque singulivirgassuas,quaeversaesuntin dracones,seddevoravitvirgaAaronvirgas eorum. Induratumque est cor Pharaonis, et non audivit eos, sicut praeceperat Dominus. Hoc fecit Moyses tanquam deus Pharaonis, quia quodsoliusdivinaepotestatisest,virgam inanimataminverumanimalconvertit, videlicet quia transformavit in colubrum. Devoravitenim,inquit,virgaAaronvirgas eorum. Etrecte,illaeenimvirgaeerantquodfuerant, sedperincantationesAegyptiasetarcana quaedamfascinaverantmagioculoshominum, utvirgaeviderentureisspeciemhabere draconum.Devorariergo,etnondevorare potuerunt, quae devoratrices esse videbantur, et nonerant.MysticehicdigitusDeiclare praeostendit,primumeorumquaescripturus ipse erat in tabulis lapideis: Nonhabebisdeosalienoscoramme(Exod. XX). VirganamqueMoysiversaincolubrum,in mysterio est omnipotens sermo Dei, qui missus estinterraminsimilitudinemcarnispeccati. Porrovirgaemagorumfallaciaesunt daemonum, qui se pro diis coli fecerunt. At ille, scilicet Sermo Dei, carne indutus, deos gentium daemoniaesseconvincens,utsolusipse adoraretur,cunctosfallacesdeosdevoravit, dicenspublicapraedicatione,cumsumma potestate: Non habebis deos alienos coram me, volentibusquidem,sednonvalentibusoperarii mendacii,contraveritatemstare,quorumilli magiPharaonispatresvelexemplariaprima fuerunt. Quemadmodumenim,inquitApostolus, JamnesetMambresrestiteruntMoysi,itaethi resistuntveritati,hominesmentecorrupti, reprobicircafidem,sedultranonproficient. Insipientiaenimistorummanifestaerit omnibus, sicut et illorum (II Tim. III).CAPUTXXXI.Quidsignificetquodaquaein sanguinem versae sunt. DixitautemDominusadMoysen:Ingravatum est cor Pharaonis, non vult dimittere populum. Et post pauca: DicadAaron:Tollevirgamtuam,etextende manumtuamsuperaquasAegypti,etsuper fluvioseorumacpaludes,etomneslacus aquarum,utvertanturinsanguinem,etsit cruorinomniterraAegyti,taminligneisvasis quam in saxeis. Secundahaecplagapoenamsignificatmandati secundipraevaricatoribusdebitam,quod dictum vel in tabulis scriptum est: Nonfaciestibisculptile,nequeullam similitudinem;nonadorabisea,nequecoles (Exod. XX). Sequitur enim: EgosumDominusDeustuus,fortiszelotes, visitansiniquitatempatruminfilios,intertiam et quartam generationem (ibid.). Hocdeniqueubiauditumestetobservari coeptum,omnesAegyptiorumaquae,idest idololatrarumconscientiaesanguineaefactae sunt;multumenimsanguinemsanctorum fuderunt,quemadmodumistiAegyptiiquipro eo, quia dixerunt filii Israel: Eamus et sacrificemus Deo nostro (Exod. V), crudeliusineosdebacchatisunt.Undequia masculoseoruminaquamprojecerunt,merito realiterquoqueillisaquaeinsanguinem conversae sunt, ut affligerentur bibentes aquam fluminis,etposteapersequentesillosinmari Rubro submersi sunt. Sic omnibus imitatoribus eorum,adorantibussculptiliaetinsimulacris suisgloriantibus,etpropterillasanguinem fundentibussanguinemreddiditfortiszelotes Dominus, ut bibant, et bibentes affligantur, non unoautduobus,sedtotisseptemdiebus,sicut scriptum est: Impletisuntseptemdies,postquampercussit Dominus fluvium. Quonumerosignificaturuniversitas saeculorum.Naminsaeculasaeculorum,in sanguinemversipermanebuntfontesaquarum, idestprofunditatessapientium,sculptilia facere scientium, et pro illis veri Dei adoratores persequentium:UndeinApocalypsiauditur angelus, dicens: Justus es qui es, et qui eras sanctus, quia haec judicasti,quiasanguinemsanctorumet prophetarum fuderunt, et sanguinem eis bibere dedisti, ut digni sunt (Apoc. XVI).CAPUT XXXII. Quid significet quod fluvii ranas ebullierunt. (CAP. VIII.) DixitqueDominusadMoysen:Ingrederead Pharaonem,etdicesadeum:Dimittepopulum meum,utsacrificetmihiindeserto.Siautem noluerisdimittere,ecceegopercutiamomnes terminos tuos ranis, et ebulliet fluvius ranas, etc. Et tertium legis est mandatum: NonassumesnomenDominituiinvanum (Exod. XX). Hujusmandatipraevaricatoribusfoeditatis opprobrium in ranis praefiguratum est. Quinam suntvaniloquiisti,quinomenDeiinvanum assumunt,nisimaximeloquacespoetae,non solum in fluviis Aegyptiorum, sed in caeterarum fabulantesatquecoaxantespaludibusgentium? Velquijustiuscomparanturfoeditatiranarum, quampoetaeperstrepentesintheatrisridicula figmenta fabularum? Hi plane assumunt nomen Dei in vanum, verbi gratia cum adultero Jovi, et meretriculaeVeneri,nomendivinitatis ascribunt.Etillaequidemranaepermolestae fuerunt,ascendentesetingredientesdomum regis, et cubiculum lectuli ejus, et super stratum ejus,etindomosservorumejus,etinpopulum ejus,etinfurnosejus,etinreliquiasciborum ejus,istaeautemranae,idestfabulosipoetae corporaliteraureslectitando,etoculos gesticulandodelectaverunt,sedanimisexitiales exstiterunt.CAPUTXXXIII.Quidquodciniphessintin omniterraAegypti,quasmaleficifacerenon valentes dixerunt: Digitus Dei est hic. DixitDominusadMoysen:LoquereAaron, extendevirgamtuam,etpercutepulverem terrae,etsintciniphesinomniterraAegypti. Feceruntque ita, etc. Ciniphes muscae sunt minutissimae, aculeis permolestae. Hic malefici Pharaonis defecerunt. Namfecerunt,inquit,maleficisimiliter,ut educerent ciniphes, et non potuerunt. Supradictumestquiafeceruntsimiliter incantationibussuis,utverterentaquasin sanguinem; feceruntsimiliter,eduxeruntqueranassuper terram Aegyti. In isto defecerunt. EtdixeruntadPharaonem:DigitusDeiest hic: Hocdixeruntvicti,videlicetadconsolationem pudorissui.Acsidicerent:Siquidempugnaret contra nos homo, praevaluissemus; nunc autem quipugnat,nonhominis,sedDeidigitusest, idcircodandanobisestvenia,quiavincimur. Quidnamhocestquodmaleficiincantationibus suisaquasinsanguinemvertereetranas educerepotuerunt,ciniphesautemnon potuerunt?Anciniphesvideriquoque potuerunt,sedquiamolestosaculeosnulli infixerunt,idcircofallaciterfecisseconvicti sunt? Nempe quia sanguinis horror, et ranarum foeditascomprehenditursolovisu,idcirco praestigiatoresranasfalsissimasetsanguinem fallacemfascinatisoculisostenderunt.Ciniphes autem,quiamolestoquoqueaculeo,aperte dijudicantur,idcircononfecerunt,quiaquod verum esset, quod veraciter sentiretur, homines sineDeocrearenonpotuerunt.Porro,juxta anagogen,pulveremterraepercutere,et ciniphesfacere,estincondemnationem superbiae hominis, qui utique pulvis est, talia in Scripturisverbafacere,quaesensus audientium,quiaintelligeredigninonsunt,a verorepellant,quemadmodumcinipheset oculisnevideant,etauribusnelibereaudiant, molestaeatqueimportunaeexistunt.Verbi gratia: Quartum legis mandatum: MementoutdiemSabbatorumsanctifices (Exod. XX). TalidictionepraeventusAegyptius,quisedicit Judaeumesse,etnonest,nihilaliudhic imperariarbitratur,nisiSabbatum,qualeodit Dominus, testante ipso, cum in propheta dicit: NeomeniametSabbatum,etfestivitatesalias non feram, kalendas et solemnitates vestras odit anima mea (Isa. I). Itaplanepraeventus,illudSabbatum,illum septimum diem intelligere non meretur, quo complevitDeusopussuumquodfecerat,in quorequievit,cuibenedixitetquem sanctificavit (Gen. II), sicut ipse ait: QuemPatersanctificavit,etmisitinmundum vosdicitis,quiablasphemas,quiadixi:Filius Dei sum (Joan. X). SinehujusreverentiaSabbati,dequoet Psalmista: Haecestdies,inquit,quamfecitDominus, exsultemus et laetemur in ea (Psal. CXVII). QuidsuntinaestimationeJudaeorumSabbata, etaliaefestivitates,nisiquodinoculis Aegyptiorum importunae ciniphes liberum lucis aspectumprohibentes?Itaqueinconvertendo aquasinsanguinem,eteducendoranas,idest inpraedicandofuturasmalorumpoenas,et contemnendoloquacespoetarumfabulas inimicipraedicatoribusveritatis,utcunque comparare se possunt, sed ultra non proficient (II Tim. III). Nonenimquemadmodumipsicaecatisunt,sic versaviceveritatisdiscipulospersua sophismata,tanquamperciniphesvagaset volatiles circumvenire poterunt. Digitus, inquiunt, Dei hic est. Notumquidem,etceleberrimumapudfidelem DeiEcclesiamestSpiritumsanctumdigitum Dei esse vel dici. Nam et ipse Filius, de Spiritus sancti loquens potentia: Siego,inquit,indigitoDeiejiciodaemonia, profectopervenitinvosregnumDei(Matth. XII, Luc. II). SedetpluresdigitiinejusdemSpiritus significatione dicuntur, quemadmodum et unus estSpiritus,ettamenseptemspiritusante thronum legimus. Unde et Psalmista: Quoniamvidebo,inquit,coelostuosopera digitorum tuorum (Psal. VIII). Pluraliterdixitdigitorum,videlicetob pluralitatemdonorumuniusejusdemque Spiritussancti.Sednunquidhominesmente corrupti,videlicetincantatoresetmaleficiilli, ita spiritui proximi erant, ut scienter dicerent, digitus Dei est hic, id est proprietatem considerando ejus personae, causamque propter quam diceretur digitus Dei? Ergonecistiasemetipsislocutisunt,idest nescientesquiddicerent,proprietatemnobis confessisuntSpiritussancti,nihilaliud intendentes, nisi ut dicerent, virtus vel operatio Dei est hic.CAPUTXXXIV.Quidsignificetquodmissum estomnegenusmuscarum,etquidineoquod Moysesait:AbominationesAegyptiorum immolabimus Domino Deo nostro. Dixitque Dominus ad Moysen: Consurge et sta in diluculo