7/18/2019 KEMKUZN

1/36

UD

GRAnatomik dzlemler

Btn anatomik tarifler anatomik pozisyondaki bir insannvcudundan geen tane hayali dzleme gre yaplr.

1. Planum medianum (midsagittal dzlem) ; vcudun tamortasndan nden - arkaya geerek, vcudu sa ve sol iki eityarma ayran vertikal dzlemdir. Buna paralel olan dzlemlerparamedian yada sagittal dzlemler olarak bilinir.

2. Planum coronale ; median dzleme dik olan vertikal dzlemlerdir.Vcudu n ve arka olarak ayrrlar. Frontal kemie (yada suturacoronalise) paralel olduklar iin planum frontale ad ile debilinirler.

3. Planum horizontale (transversale) ; nceki dzlemlere dik olan budzlemler, vcudu st ve alt olarak ayrrlar.

El baparmann hareketleri Flexion ; baparman dier parmaklarn eksenine dik olacak ekilde,

palmar yz zerine bklme hareketidir. Extension ; baparman, palmar yzden da doru uzaklama

hareketidir. Abduction ; baparman anteroposterior ynde palmar yzden

uzaklamasdr. Adduction ; baparman anteroposterior ynde palmar yze doru

yapt (iaret parmann yanna getirildii) harekettir. Opposition ; baparmak pulpasnn dier parmak pulpalarna dokunma

hareketidir. Bu hareket srasnda baparmak srasyla; ekstensiyon,abduksiyon, fleksiyon, i rotasyon ve adduksiyon yapar. Hareketintersi Reposition olarak bilinir.

Ayan hareketleri Extension (dorsal flexion); ayan bacaa doru olan bklme

hareketidir.Flexion (plantar flexion); ayan yere doru olan bklme hareketidir

Evertion (pronation + abduction) ; ayak tabannn da baktharekettir.

1

7/18/2019 KEMKUZN

2/36

Invertion (supination + adduction) ; ayak tabannn ie baktharekettir.

KEMKLER (OSSEA)Organik ve inorganik maddelerden oluur. Organik komponentinin %

95ni, mukopolisakkarit yapsndaki kollajen lifler yapar. Bu madde,kemiklere esneklik ve dayankllk verir. Inorganik komponentini ise tuzlar

oluturur. En nemlileri Ca, P ve Mg tuzlardr. Tuzlar kemie sertlik verir. Birkemik yansa bile eklini muhafaza eder, ancak fibrz dokusu harabolduundan elastikiyetini kaybeder, kolayca krlr ve paralanr. Kalsiyumuolmayan (dekalsifike) kemik ise, sertliini kaybeder ve kolayca bklebilir.

Kemikler iki ksmdan oluur. Dta substantia compacta, itesubstantia spongiosa. Kompakt ksmda, iinde klcal damarlarn seyrettiiHavers kanallar bulunur. Spongioz ksm trabekller oluturur. Cavitas

medullaris (ilik boluu) bu ksm iindedir.Kemiklerin snflandrlmas

1. Uzun kemikler (os longum); femur, humerus, metakarpaller,metatarsallar ve falankslar

2. Ksa kemikler (os breve); karpal ve tarsal kemikler3. Yass kemikler (os planum); koruma fonksiyonlar vardr. ki

kompakt kemik tabakas ile, aralarnda bulunan ve diplo ad

verilen spongios kemik tabakasndan ibarettir. Frontal, parietal,skapula ve sternum gibi.4. Dzensiz kemikler (os irregulare); vertebralar, pelvis kemikleri,

baz kafa kemikleri5. Susams kemikler (os sesamoideum); baz tendonlarda bulunan

yuvarlak yada oval ekilli kemiklerdir. Tendonlarn ypranmasnnlerler. Ayrca tendon asn artrarak eklemde mekanik biravantaj salarlar. Vcudun en byk sesamoid kemii m.quadriceps femorisin tendonu iinde yer alan patella dr.

2

7/18/2019 KEMKUZN

3/36

UD

6. Aksesuar kemikler (os accessories); ilave ossifikasyon merkezleriolduunda meydana gelirler. Ayak iskeletinde yaygndrlar.Radyolojik deerlendirmelerde karkla yol aabilirler.

7. Haval kemikler (os pneumaticum); ilerinde kk (sellular) yada

byk (sinus) boluklar ihtiva eder. Temporal kemiin mastoidparas ve paranazal sinuslarn olduu kemikler.

8. Heterotopik kemikler; yumuak dokularda grlen kemiklerdir.Genellikle kronik bir inflamatuar hastalk sonucu (akciertuberkulozu) geliirler.

Sulcus, fossa, tuberculum, crista, linea, foramen gibi kemiklerdekiyzey iaretleri puberte de (12 - 15 ya) ortaya kar ve adult ada

belirginleir.Kemik ilii (cavitas medullaris)

Doumda vcuttaki btn kemikler krmz kemik iliine sahiptir,yani hemopoetiktir. 5 - 7. ya civarnda sar kemik ilii ekstremitelerindistal kemiklerinde grnmeye balar. Adult yaamda sadece, kafakemikleri, vertebralar, sternum, kaburgalar, klavikula, skapula, pelvis

ile femur ve humerus un balar krmz kemik ilii ierir.

Kemiklerin Geliimi Kemikler mezenim in younlamasndan meydana gelir.

Kemikleme (ossifikasyon) iki ekilde olur.1. Intramembranz ossifikasyon ; younlam mezenimin direk

olarak kemik dokusuna dnmesidir. Hzldr ve acil koruma gerektirenkemiklerde olur. Kafatas kemikleri gibi.

2. Intrakartilaginz (endokondral) ossifikasyon , bir kkrdak

modelden olan kemiklemedir. Yavatr ve iskeletin birok kemiindemeydana gelir. Ekstremitelerin uzun kemikleri gibi.

Kemikler primer yada sekonder ossifikasyon merkezlerinden geliir.Primer ossifikasyon merkezlerinin ou, prenatal yaamn 7 - 12. haftalararasnda grnr. Doumda btn primer ossifikasyon merkezleri vardr.

Uzun ve ksa kemikler, primer ossifikasyon merkezlerinden geliir.Sadece calcaneus , sekonder ossifikasyon merkezinden geliir.

Kemiklerin kan damarlar Kemiklerin beslenmesini salayan kaynak vardr.

3

7/18/2019 KEMKUZN

4/36

A. nutricia; gvdenin merkezine yakn olarak bulunan bir delikten(foramen nutricium) kemie girer. Spongioz kemikte ve kemik iliindedalr.

Periostal arterler; birok noktadan kemiin gvdesine girerek

kompakt kemii beslerler. Bu yzden periosteumu kaldrlan kemik lr.Metafizyal ve Epifizyal arterler ; kemiklerin ularn beslerler. Kemik

ularnn yapt eklemleri besleyen arterlerin dallardr. Bu arterlerbyme plan besledikleri iin nemlidir.

Kemiklerin uyarlmas

Kemii besleyen kan damarlarna bir ok sinir lifi elik eder. zellikleperiosteum, periostal sinirler denilen duyu sinirlerinden zengindir. Kemikkrlmalarnda olan iddetli arnn sebebi periosteumdaki bu gerilmeyada yrtlmalardr.Kemiklerin fonksiyonu

Koruma, destek, hareketler iin mekanik bir temel, kan hcreleriretimi (hematopoiesis), tuzlar depolamak (Kalsiyum, Magnezyum ve

Fosfor tuzlar).Periosteum

Btn kemikler, eklem yzleri hari, periosteum (kemik zar) denilenince bir fibrz doku tabakas ile rtldr. Damardan ve sinirden son derecezengindir. ki tabakal bir yaps vardr.1. Stratum fibrosum ; d tabakadr. Eklem kapsl ile devam eder.2. Stratum cambium ; yapsnda bulunan osteoblastlar nedeniyle stratum

osteogenicum da denilmektedir. Kemik krlmalarnda bu tabakadabulunan osteoblastlar aktifleir ve iyilemeyi hzlandrr.KIKIRDAK (CHONDRO)

Eklemler, karlkl yzler hari, perichondrium (kkrdak zar) denilenfibrz bir zarla rtldr. 3 eit kkrdak vardr.

I - Hiyalin kkrdak ; anmaya kar ok direnlidir ve btn sinoviyaleklemlerde ( art. sternoclavicularis, art. acromioclavicularis ve art.temporomandibularis hari) eklem yzlerini rter.

4

7/18/2019 KEMKUZN

5/36

UD

II - Fibrz kkrdak ; baz eklemlerde bulunan diskus larda veclavicula ile mandibula nn eklem yzlerinde vardr.

III - Elastik kkrdak ; Auricula, meatus acusticus externus, tubaauditiva ve larinksin kkrdaklarnn ou (cartilago epiglottica,

cartilago corniculata, cartilago cuneiformis, cartilago arytenoidealarntepeleri ve cartilago triticea ) vcuttaki elastik kkrdaklardr.

Cartilago thyroidea, cartilago arytenoidealarn byk ksm vecartilago cricoidea hiyalin kkrdaktr.

SKELET SSTEM

Yetikin bir insann iskeleti toplam 206 kemikten oluur. Yenidoanda bu say 270 dir. skelet sistemi 2 ana blmde incelenir.1. Axial iskelet Ba iskeleti: 29 kemik (Cranium; 22 + Os hyoideum; 1 + Ossicula

auditoria; 6), Columna vertebralis: 26 kemik (Vertebrae; 24 + Os sacrum; 1 +

Coccyx; 1), Thorax: 25 kemik (Sternum; 1 + Costalar; 24 ).2. Appendicular iskelet Pektoral kemer: 4 (Clavicula; 2+ Scapula; 2) + st ekstremite; 60 =

64 kemik, Pelvis kemeri: 2 (Os coxa; 2 ) + Alt ekstremite; 60 = 62 kemiktir.

PEKTORAL KEMER KEMKLERCLAVICULA

skelette ilk olarak (intrauterin 5-7. hafta ) kemiklemeye balayankemiktir.

Krmz kemik ilii ierir, ancak cavitas medullaris i yoktur.Vcutta en sk krlan kemiktir. Kemiin en zayf ksm, orta ve d

1/3 ksmlarnn birleme yeridir. Krklarndan sonra bazen boynun yantarafnda kalc arlar olabilir. Bunun nedeni, claviculann plexuscervicalisin deri dallar olan nn. supraclaviculares isimli sinirlerle olan

yakn komuluudur.

5

7/18/2019 KEMKUZN

6/36

zellikle meme ve prostat kanserlerinin yaygn metastaz yeridir.M. subclavius , kemiin alt yznde bulunan ayn isimli olua oturur

ve kemiin krklarnda altndan geen a.v. subclaviay ve plexusbrachialisi korur.

SCAPULA Toraks arka duvarnda, 2 - 7 kaburgalar yada 2 - 7 torakal

vertebralarn processus spinosus lar aras seviyede yerlemitir.Acromion denilen knts, st ekstremite uzunluunun

llmesinde kullanlan proksimal noktadr. Bu kntya m. deltoideus vem. trapezius tutunur.

Scapulann st kenarnda bulunan incisura scapulae isimli entik,

canlda ligamentum transversum scapulae superius (lig. suprascapularis)aracl ile delik haline getirilir. Delikten n. suprascapularis , ligamentinzerinden de ayn isimli damarlar geer.

Arka yznde bulunan spina scapulae isimli kntnn medial ucu(trigonum spinae), 3. torakal vertebrann processus spinosusuhizasndadr.

Processus coracoideus denilen kntsna; m. pectoralis minor, m.

bicepsbrachiinin caput brevesi ve m. coracobrachialis tutunur.

6

7/18/2019 KEMKUZN

7/36

OSSA MEMBRI SUPERIORES (ST EKSTREMTE KEMKLER)HUMERUS

Tuberculum majusa insersiyo yapan kaslar Yukardan - aa doru; m. supraspinatus - m. infraspinatus - m.

teres minorTuberculum minusa insersiyo yapan kas M. subscapularisBu kntlardan balayan iki uzantdan crista tuberculi majorise m.

pectoralis major , crista tuberculi minorise de m. teres major insersiyoyapar. ki crista arasnda oluan sulcus intertubercularis isimli olua m.latissimus dorsi insersiyo yapar. Ayn zamanda bu oluktan m. bicepsbrachiinin caput longum unun tendonu geer.

kntlarn altnda kalan dar ksma collum chirurgicum ad verilir.Kemiin proksimal ucunun en zayf ksmdr ve n. axillaris ile komulukyapar. Krklarnda bu sinir yaralanr.

Caput humeri, corpus humeri ile yaklak 130 0 lik bir a yapar.Gvdenin arka yznde grlen sulcus nervi radialis isimli olukta n.

radialis ile a. brachialisin dal olan a. profunda brachii seyreder. Corpus

humeri krklarnda (gvde yada aft krklar) bu yaplar yaralanabilir.Suprakondler gvde krklarnda ise a. brachialis te yaralanma

olabilir.Humerusun distal ucunda bulunan epicondylus medialisin

arkasndaki sulcus nervi ulnaris isimli oluktan n. ulnaris geer. Medialepikondl krklarnda bu sinir yaralanabilir.ULNA

st ucu olecranon ad ile bilinir ve buraya m. triceps brachii nintendonu insersiyo yapar. nkolun en gl fleksor kas olan m.brachialis de ulnaya tutunur. M. supinator, m. pronator teres ve m.pronator quadratus , ulnadan balayan kaslardr.RADIUS

nkolun en gl supinator kas olan m. biceps brachii bu kemieinsersiyo yapar. M. pronator teres, m. pronator quadratus ve m.

supinator , radiusa insersiyo yapan dier kaslardr.

7/18/2019 KEMKUZN

8/36

* Ulna ve radiusun margo interossea denilen keskin kenarlar arasndauzanan membrana interossea antebrachii, iki kemii bir arada tutar vekuvvet naklini salar. Benzer bir yap (membrana interossea cruris) tibiaile fibula arasnda da vardr.

Monteggia krnda, ulna gvdesi kr ile lig. anulare radiininyrtlmas sonucu olan radius ba k birliktedir.

Galeazzis krnda, radiusun proksimal 1/3nn krna, ulnadistal ucunun k elik eder.

Colles kr, el ekstensiyonda iken elin palmar yz zerinedmelerde grlen radius distal ucu krdr. Krk grnts yemekatalna benzedii iin, bazen yemek atal deformitesi olarakta ifadeedilir. 50 yan zerinde olanlarda sktr. Colles krnn tersi olan Smithkrnda, elin dorsal yz zerine dme sonucu radius distal ucu krolur.OSSA MANUS (EL KEMKLER)

El iskeletinde toplam 27 adet kemik vardr. Bu kemikler 3 gruptatoplanr.I - OSSA CARPI (EL BLE KEMKLER) : Bir elde 8 tanedir. Drderli iki sraolutururlar.Proksimal sra, Dtan - ie: Os scaphoideum - Os lunatum - Ostriquetrum - Os pisiforme Distal sra, Dtan - ie: Os trapezium - Os trapezoideum - Os capitatum -Os hamatum

Os scaphoideum , proksimal srann en byk kemiidir. Krkolgularnn en ok grld karpal kemiktir.

Os lunatum, kk olgularnn en fazla grld karpal kemiktir vegenellikle os scaphoideumun kr ile birliktedir. Bu durumda os lunatum,n. medianusa bas yapabilir.

Os pisiforme , karpal kemiklerin en k olup, sadece ostriquetrum ile eklem yapar. M. flexor carpi ulnarisin tendonu iinde yeraldndan sesamoid bir kemik olarak kabul edilir. En son kemiklemeyebalayan karpal kemiktir.

Os trapezium , I. metakarpal kemik ile os scaphoideum arasndadr.

7/18/2019 KEMKUZN

9/36

Os capitatum , karpal kemiklerin en by olup, II, III ve IV.metakarpal kemiklerle eklem yapar. lk olarak kemiklemeye balayankarpal kemiktir.

Os pisiforme hari, proksimal srann tm karpal kemikleri el bilekekleminin yapsna katlr.

Karpal kemikler, palmar tarafta sulcus carpi denilen kemikten biroluk oluturur. Oluun i kenarn; os pisiforme ve os hamatum, dkenarn da os trapezium ve os scaphoideum yapar. Oluun iki kenarnnularn fleksor retinakulum birletirerek onu kanal (canalis carpi) halinegetirir.II - OSSA METACARPI (EL TARAI KEMKLER) : I. metakarpal en kaln ve enksa olandr. Caput ksm zerinde iki tane sesamoid kemik bulunur. II.metakarpal en uzun olandr. III metakarpal kemiin, processus styloideusossis metacarpalis tertii denilen knts vardr. Boksr kr, V. metakarpal (bazen IV. metakarpal) kemiin distalucunda grlr.

Bennett kr, I. metakarpal kemiin bazisinin krdr.III - OSSA DIGTORUM (PHALANGES, PARMAK KEMKLER) : Bir elde toplam 14tanedir. Ba parmakta iki, dier parmaklarda er tanedir.

PELVS KEMER KEMKLEROS COXAE ILIUM: Crista iliaca denilen st kenarnn en yksek noktas, 4. lumbarvertebrann processus spinosusu seviyesindedir. LP yaplrken anatomikbir iaret olarak kullanlr.

Spina iliaca posterior superior, 2. sakral vertebrann spinoz kntsseviyesindedir. Iliumdan kemik ilii elde edilirken kullanlan nemli biriarettir.

Spina iliaca anterior superiora, m. sartorius, m. tensor fasciaelatae ve lig. inguinale tutunur.PUBIS : Gvdesinin arka yz canlda mesane ile komudur.

Lateral ucu tuberculum pubicum denilen yuvarlak bir knt eklindesonlanr ve buraya ligamentum inguinale tutunur.

7/18/2019 KEMKUZN

10/36

n yznn st kenar keskindir ve pecten ossis pubis ad ile bilinir.Pecten ossis pubisin medial ucuna; falx inguinalis (tendo conjunctivus),ligamentum lacunare (Gimbernat ba) ve ligamentum pectineum(Cooper ligamenti) tutunur.ISCHIUM: Bir gvdesi bir de kolu vardr.

Tuber ischiadicum ; ischiumun alt - arka yzndeki kntdr. Bukntya; iskiokrural kaslar (m. semitendinosus, m. semimembranosus vem. biceps femorisin caput longumu), m. transversus perineisuperficialis, m. ischiocavernosus, m. adductor magnus, m. gemellusinferior ve m. quadratus femoris tutunur.

Oturur pozisyonda iken, gvde arl tuber ischiadicum ile yereiletilir. Ayakta iken srasyla; columna vertebralis, art. sacroiliacalar, ilium,acetabulum ve femur ile yere iletilir.

7/18/2019 KEMKUZN

11/36

Acetabulum : Acetabulumdaki eklem yznn 2/5 st ksmn ilium,1/5 n - st ksmn pubis, 2/5 arka - alt ksmn ischium yapar. Ischium,ayn zamanda fossa acetabulinin de tabann oluturur.

Foramen obturatum (obturatorium) : Acetabulumun altndabulunan bu delik, incisura acetabularis hari, canlda membranaobturatoria denilen bir zarla kapaldr. M. obturatorius externus veinternus bu membrandan balayan iki kastr.

Foramen ischiadicum majusIncisura ischiadica major; spina ischiadica, lig. sacrotuberale ve lig.

sacrospinale ile bir delik haline getirilir. Pelvisden gluteal blgeye biraklktr. Bu delikten geen m. piriformisin st ve alt ksmnda birerkk delik meydana gelir. Foramen suprapiriforme denilen sttekinden;v.a.n. gluteus superior geer. Foramen infrapiriforme denilen alttakidelikten ise; v.a.n. gluteus inferior, n. ischiadicus, n. cutaneus femorisposterior, n. pudendus, a.v. pudenda interna geer.

Foramen ischiadicum minusIncisura ischiadica minor; spina ischiadica, corpus ischiadicum (yada

tuber ischiadicum) ve ayn ligamentlerle bir delik haline getirilir. Gluteal

blgeden perineuma bir aklktr. Bu delikten; m. obturatoriusinternus un tendonu, n. pudendus, a.v. pudenda interna geer.PELVIS

Her iki taraf iskion - pubis kollar arasndaki kemere arcus pubicus,iki taraf ramus inferior ossis pubis arasnda kalan aya da angulussubpubicus denir.

Linea terminalis ; arkada promontoriumdan balar, yanlarda

iliumdaki linea arcuatadan, pecten ossis pubisden ve crista pubicadangeerek nde kar tarafnki ile symphysis pubica zerinde birleir. Lineaterminalisin stnde kalan pelvis ksm pelvis major, altnda kalan dapelvis minordur.

Linea terminalis ayn zamanda pelvis minorun apertura pelvissuperior denilen st giriinin de snrn yapar.

Pelvis major (yalanc pelvis) ; arkada 5. lumbal vertebra, yanlarda

fossa iliacalar ve buray dolduran m. iliacuslar, nde de karn n duvarnn

7/18/2019 KEMKUZN

12/36

alt ksm ile snrlanr. Pelvis minor (gerek pelvis) ise; arkada sacrum vecoccyx, nde ve yanlarda ischium ile pubis tarafndan snrlanr.

Apertura pelvis inferior ; arkadan sacrum, coccyx ve ligamentumsacrotuberale, yanlardan tuber ischiadicumlar, nden iskion-pubis kollarve symphysis pubica ile snrlanr.

Vcut dik durumda iken apertura pelvis superior, horizontal dzlemile yaklak 50 0 - 60 0 lik bir a yapar. Bu aya inclinatio pelvis denir.Apertura pelvis superior ile ilgili uzunluklar

Bu uzunluklardan tanesi nemlidir. Conjugata anatomica (diameter anteroposterius): Promontorium ile

symphysis pubicann st kenar arasndaki mesafedir. Conjugata vera : Promontorium ile symphysis pubicann orta noktas

arasndaki mesafedir. Apertura pelvis superior ile ilgili en darmesafedir.

Conjugata diagonalis : Promontorium ile symphysis pubicann altkenar arasndaki mesafedir. Vaginal tue ile llebilen tek mesafedir.

Coxa ve Pelvis krklarCoxadaki krklarn en yaygn yeri; ala ossis ilii ve iskion pubis

kollarnn birleme yeridir.Pelvise anteroposterior ynde gelen direk travmalarda pubik

kollarda, lateralden gelen travmalarda ise acetabulum ve ala ossis iliidekrklar olur.

Pubo-obturator blgedeki krklarda vesica urinaria ve urethraemasculina yaralanmalar kra elik edebilir. zellikle v. iliaca interna vedallarnda da yaralanmalar sonucu kanamalar olabilir.

OSSA MEMBRI INFERIORES (ALT EKSTREMTE KEMKLER)

FEMUR skeletin en byk kemiidir. Vcutta claviculadan sonra

kemikleen ilk uzun kemiktir .Trochanter major a; m. gluteus medius, m. gluteus minimus, m.

piriformis, m. obturatorius internus, m. gemellus superior ve m. gemellusinferior insersiyo yapar.

7/18/2019 KEMKUZN

13/36

Trochanter majorun i yznde grlen fossa trochanterica ya ise m.obturatorius externus yapr.

Trochanter minor a m. iliopsoas tutunur.

Collum femoris ile corpus femoris arasnda yetikinlerde yaklak125 0, ocuklarda ise yaklak 160 0 lik bir a vardr. Bu adaki artlar coxavalga ad ile bilinir ve bu durum konjenital kala kklarnda grlr.Adaki azalmalara ise coxa vara denir ve femur boynu krklarnda olur.

Femur gvdesinin alt 1/3 distal ksmnn krklar, a. poplitea dabasya neden olarak bacak ve ayaa kan gidiini etkileyebilir.PATELLA

skeletteki en byk sesamoid kemiktir. M. quadriceps femorisintendonu iindedir.

Patellann travmatik dislokasyonu, zellikle m. vastus medialise olandirek travmalar sonucu grlr. M. quadriceps femorisdeki iddetlikontraksiyon, patella krklarna neden olabilir.TIBIA

M. quadriceps femoris in tendonu (lig. patella) bu kemie yapr. Tibia, en byk foramen nutriciumu sahip kemiktir.Krna en ok rastlanan uzun kemiktir. En zayf ksm orta ve distal

1/3 lk paralarnn birleme yeridir ve krklar en ok buradan olur.Hazrlksz yaplan uzun yryler sonucu oluan march krklar ,

daha ok tibiann 1/3 distal ksmnda grlr.Canalis nutriciumdan geen tibia krklarnda, a. nutriciann

yaralanmas nedeniyle beslenme bozukluuna bal krk paralarbirlemeyebilir.FIBULA

Kemik grefti iin yaygn bir kaynak olarak kullanlan fibulann anafonksiyonu, kaslar iin tutunma yeri salamaktr.

Fibulann ossifikasyon kalb dier uzun kemiklerdekinin

tersinedir . Distal epifiz, gvde ile kzlarda 15 yanda, erkeklerde 17

yanda birleirken, proksimal epifiz kzlarda 17, erkeklerde ise 19 yanakadar gvde ile birlemez.

7/18/2019 KEMKUZN

14/36

N. fibularis communis , seyri srasnda collum fibulaya komu geer.Krklarnda bu sinirde yaralanma olabilir.

Fibula krklar yaygn olarak distal ucun (yada malleolus lateralisin)2-6 cm proksimalinde olur ve genellikle kk olaya elik eder ( Pott kr ).

OSSA PEDIS (AYAK KEMKLER) Ayak iskeletinde toplam 26 adet kemik vardr. Bu kemikler 3 grupta

toplanr.I - OSSA TARSI (AYAK BLE KEMKLER) : Bir ayakta 7 tanedir.

Proksimal sray calcaneus ve talus yapar. Distal sray ise, iten -da; Os cuneiforme mediale - Os cuneiforme intermedium - Oscuneiforme laterale - Os cuboideum oluturur. Bu iki sraya dasokulmayan os naviculare , talus ba ile kuneiform kemikler arasndadr.

Talus; calcaneus, os naviculare, tibia ve fibula ile eklem yapar.Talusa kas tutunmas yoktur, sadece ligamentler tutunur .

Talus, arcus longitudinalis medialisin anahtar kemiidir. Talus boynu krklar ayan iddetli dorsifleksiyonlarnda, talus

gvdesi krklar ise, yksek yerden atlamalar sonucu olur.Calcaneus , ayak bilei kemiklerinin en by ve ilk olarak

kemikleenidir. Talus ve os cuboideum ile eklem yapar. Yksek yerlerdenatlama yada dmeler sonucu, calcaneusta kompresyon krklarmeydana gelebilir.

Os naviculare , m. tibialis posterior un esas insersiyo yeridir. Os cuboideum , arcus longitudinalis lateralisin anahtar kemiidir.

Cuneiform kemikler , tane kama ekilli kemiktir. Ayan transversarknn oluumuna katlrlar.II - OSSA METATARSI (AYAK TARAI KEMKLER) : 1. metatarsal kemik en ksave en kaln olandr. Caputunun plantar yznde iki sesamoid kemikbulunur.

2. metatarsal kemik en uzun olandr.5. metatarsal kemiin bazisinde byk bir knt bulunur.

Tuberositas ossis metatarsalis quinti denilen bu kntya, m. fibularis

7/18/2019 KEMKUZN

15/36

brevis tutunur. Ayak iddetli inversiyon yaptnda bu kasn tendonutarafndan bu knt kemikten koparlabilir.

Bazen 5. metatarsal kemiin bazisine yakn olarak bulunan aksesuarbir kemik, krk paras ile kartrlabilir. Bu aksesuar kemik, os vesalianumpedis (Vesalius kemii ) ad ile bilinir.

Metatarsal kemiklerdeki stress krklar, koucularda ve uzunyrylerden sonra askerlerde yaygndr. En sk 2,3 ve 4. metatarsalkemiklerin 1/3 distal ksmnda meydana gelir.

III - OSSA DIGITORUM (PHALANGES, PARMAK KEMKLER): Elde olduugibi toplam 14 tanedir. Baparmakta iki, dier parmaklarda falanksvardr.VERTEBRAE-COLUMNA VERTEBRALIS-STERNUM-COSTAE-CAVITASTHORACISVERTEBRAE

Tipik bir vertebra; corpus vertebrae ve arcus vertebrae olarak ikiksmdan oluur. Bu iki ksm arasnda kalan delie foramen vertebraledenir. Vertebralar st ste geldiinde bu delikler de st ste gelerekcanalis vertebralis i oluturur.

Arcusun corpusa tutunduu dar paraya pediculus arcusvertebrae ad verilir. Pediculusun devam olan ve foramen vertebraleyitamamlamak iin processus spinosusun taban ile birleen geni ve dzparaya lamina arcus vertebrae denir.

Pediculusun st kenarndaki entie incisura vertebralis superior,alt kenarndaki entie de incisura vertebralis inferior denir. Columnavertebraliste komu vertebralarn alt ve st entikleri karlkl gelerek

foramen intervertebrale denilen delii oluturur. Bu delikten spinalsinirler ve medulla spinalise giden kan damarlar geer.

Corpus vertebraelarn foramen vertebraleye bakan arka yzlerinde grlen

dzensiz, byk aklktan (foramen basivertebrale ) bazivertebral ven geer.Foramen nutricium, gvdenin n yzndedir.

Vertebra gvdelerinin bykl T4ten itibaren artmaya balar.Tipik bir vertebrann arcus vertebraes zerinde 7 tane knt

vardr.

7/18/2019 KEMKUZN

16/36

Pediklolaminar birlemede arcusun st kenarndan her iki taraftaayrlan uzantlara processus articularis superior , alt kenarndan ayrlanlarada processus articularis inferior ad verilir.

Her iki tarafta pediklolaminar birlemeden, yanlara doruuzananlara processus transversus denir.

ki taraf lamina arcus vertebraenn arkada birlemesi ile oluan tekuzantya processus spinosus ad verilir.

Servikal vertebralar

Tipik servikal vertebralarn foramen vertebraleleri byk ve geneklinde, processus spinosuslar kk ve atalldr. Processustransversuslarnn ularnda nde ve arkada bulunan kabarntlaratuberculum anterius ve tuberculum posterius ad verilir. 6. servikalvertebrann tuberculum anteriusu uzundur ve a. carotis communise basyapabilir yada arter buna kar komprese edilebilir. Bu nedenletuberculum caroticum olarakta isimlendirilir.

Tm servikal vertebralarn processus transversuslarnda foramentransversarium isimli delik bulunur. Bu delik servikal vertebralarnayrc tans iin en nemli zelliktir . 7. servikal vertebradaki hari, dier6 servikal vertebradaki bu deliklerden a.v. vertebralis ler geer.

1,2 ve 7. servikal vertebralar atipiktir. 1. servikal vertebrann (atlas) corpus u ve processus spinosus u

yoktur.2. servikal vertebra (axis), servikal vertebralarn en kuvvetlisidir.

Atlas ileeklem yapan dens axis isimli bir knts vardr.

7. (vertebra prominens) processus spinosusu en uzun servikalvertebradr. Canlda elle muayenede spinal knts hissedilebilen tekservikal vertebradr. Dier servikal vertebralarn processus spinosuslarligamentum nuchae tarafndan rtld iin palpe edilemez. Processusspinosusu atalszdr. Vertebralarn saylmasnda kullanlr. Foramentransversariumundan sadece vertebral venler geer, a. vertebralisgemez .

Servikal kosta , 7. servikal vertebrann kostal elementine verilenisimdir. Bazen boyun arka geni iinde uzanarak, plexus brachialis ile ve

7/18/2019 KEMKUZN

17/36

a.v. subclaviaya bas sonucu nral ve vaskler semptomlara nedenolabilir.

Birlemi servikal vertebralar, Klippel - Feil sendromunda grlr.Torakal vertebralarProcessus spinosuslar uzun ve aaya doru oblik, foramen

vertebraleleri kk ve yuvarlaktr. Gvdeleri kalp eklindedir.En karakteristik zellikleri ; corpuslarnda ve processus

transversuslarnda kaburgalar iin bulunan eklem yzleridir. Tipik bir torakal vertebrann, gvdesinin her iki tarafnn st ve alt

kenarnda kaburga balar iin yarmar eklem yz vardr. Ayrcaprocessus transversus larnda da kaburgalarn tuberculum costaelar iineklem yz bulunur.

Processus spinosusu en belirgin olan torakal vertebra, T1dir.Processus spinosusu en uzun olan ise, T8dir.

1, 9,10,11 ve 12. torakal vertebralar atipiktir.1. torakal vertebrann gvdesinde her iki yanda 1.5 eklem yz (bir

tam, bir yarm) vardr.9. torakal vertebra genellikle 10. kaburga ile eklem yapmaz ve bu

yzden genellikle gvdesindeki yarm alt eklem yz bulunmaz. Bunedenle gvdesinin sadece st ksmnda yarm eklem yz vardr .

10. torakal vertebra gvdesinin st ksmnda, her iki taraf 10.kaburga ba iin tam bir eklem yz bulunur.

11. ve 12. torakal vertebrann sadece gvdelerinde , 11. ve 12.kaburgalarn balar iin tam bir eklem yz vardr. Processustransversuslarnda eklem yz yoktur .

Lumbal vertebralarLumbal vertebralarn, foramen vertebraleleri gen eklinde,

pediculus arcus vertebraelar ksa, lamina arcus vertebraelar kaln,processus transversuslar uzun, processus spinosuslar ksa, drtgen vehorizontal seyirlidir. Gvdeleri byk ve bbrek eklindedir. Transverskntlarnda processus mammillaris ve processus accessorius denilenkntlar bulunur.

Os sacrum

7/18/2019 KEMKUZN

18/36

Arka yznde uzunlamasna seyreden 3 kabarnt vardr. Tam ortahatta olan sakral vertebralarn processus spinosuslarnn ( 5. sakralvertebrann processus spinosusu yoktur ) birlemesi ile oluan cristasacralis mediana dr. Bunun her iki tarafnda grlen crista sacralisintermedia , processus articularislerin birlemesinden meydana gelmitir.Bunlarn d tarafnda grlen crista sacralis lateralis ise, processustransversuslarnn birlemesinden olumutur.

1. sakral vertebra gvdesinin st kenarnn ne doru yaptkntya promontorium ad verilir. Vcudun arlk merkezi,promontoriumun tam nndedir.

Canalis sacralis, sakral vertebralarn foramen vertebraleleritarafndan oluturulur. Cauda equinay, filum terminaleyi ve medullaspinalisi saran zarlar ierir. Canalis sacralisin arka duvar zerinde yeralan alt aklna hiatus sacralis ad verilir. Bu aklktan filum terminale,5. sakral spinal sinir ve n. coccygeus geer.

Coccyx Drt tane rudimenter vertebrann birlemesinden meydana gelir. 1.

koksigeal vertebrann st yznde grlen cornu coccygeumlar diervertebralardaki pediculus arcus vertebrae ile processus articularissuperiorlarn karldr.

COLUMNA VERTEBRALISUzunluu yetikin erkeklerde yaklak 70 cm, kadnlarda ise yaklak

60 cm dir.

Columna vertebralis, 33 vertebradan (7 tane servikal, 12 tanetorakal, 5 tane lumbal, 5 tane sakral ve 4 tane koksigeal) meydana gelir.lk 24 vertebra hareketli, geriye kalan 9 vertebra hareketsizdir. En byk hareketli vertebra, L5tir.

Columna vertebralis, drt blgede kavis gsterir.1. Servikal kavis; arkaya doru konkavdr (lordoz). Atlas ile T 2

arasndadr.

2. Torakal kavis; arkaya doru konvekstir (kifoz). T 2 ile T12arasndadr.

7/18/2019 KEMKUZN

19/36

3. Lumbal kavis; arkaya doru konkavdr (lordoz). T 12 ile lumbosakralbirleme arasndadr.

4. Sakral (pelvik) kavis; arkaya - aaya doru konvekstir.Lumbosakral birleme ile koksiksin tepesi arasndadr.

Torakal ve sakral kavisler, fetal periyod srasnda gelitii iin primerkavislerdir. Dier iki kavis, doumdan sonra geliir ve bu nedenlesekonder kavisler olarak bilinir.

Columna vertebralisin en hareketli ksmlar servikal ve lumbalblgeleridir. Fleksiyon en geni servikal blgede, ekstansiyon ve lateralfleksiyon ise en fazla servikal ve lumbal blgede yaplr. Rotasyon enbelirgin st torakal blgededir.

Krksz kklar, sadece servikal blgede olur. nk servikalvertebralarn processus articularislerinin as, krk olmakszn,processuslarn yer deitirmesine izin verir. kklar genellikle en hareketliservikal vertebralar olan C4 - C5 ve C5 - C6 arasnda meydana gelir. Servikalblge, krkl kklarn da en yaygn yeridir .

Servikal blgeye gelen iddetli bir vertikal darbe, atlasn arkusununbtnln bozarak, massa lateralis atlantisin yer deitirmesine nedenolabilir ( Jefferson kr ).STERNUM

Manubrium sterni, corpus sterni ve processus xiphoideus olarak 3ksm vardr.

Manubrium sterni; clavicula, 1. kaburga ve 2. kaburga ile eklemyapar. T3 - T4 vertebralar seviyesindedir. Incisura jugularis (suprasternalentik) denilen st kenar, T2 vertebra gvdesinin alt kenar

seviyesindedir. Mediastinum superiusun n duvarn yapar.Corpus sterni, T5 ve T9un st kenarlar aras seviyededir. Manubrium

sterni ile corpus sterninin birleme yerinde oluan ve akl arkayabakan aya angulus sterni (Louis as) denir. 4. torakal vertebragvdesinin alt kenar (yada T4 - T5 aras discus intervertebralis )karsndadr. Angulus sterni, 180 0ye yakn bir adr ve manubriosternalbirlemede hafif bir transvers kabarnt olarak palpe edilebilir. Buradan

yanlara doru gidilirse 2. kaburga ile karlalr. 2. kaburga , angulus

7/18/2019 KEMKUZN

20/36

sterni seviyesinde sternuma tutunduundan, nden kaburgalarnsaylmasnda kullanlr. Angulus sterni, sternum krklarnn en yaygnyeridir.

Corpus sterninin her iki tarafnda 2 - 7 kaburgalarn eklem yapmasiin entikler vardr.

Processus xiphoideus, T9 seviyesindedir. Kaburga tutunmas yoktur.COSTAE

12 ift kaburga vardr. lk 7 ift kaburga sternumla eklem yapar vegerek kaburga olarak bilinir. Son 5 ift kaburga yalanc kaburga olarakisimlendirilir. Bunlarn ilk 3 ifti, 7. kkrdak kaburgaya tutunur ve indirekolarak sternumla eklem yapar. Son 2 ift kaburga ( 11 ve 12 ) serbestolarak sonlanr ve bu yzden serbest kaburga ad ile bilinir.

1 . kaburga kaburgalarn en az oblik olandr. En fazla oblik olan 9 .kaburgadr. Kaburgalarn en uzunu 7 . sidir.ki taraf 7. kaburgann sternal tutunmalar arasnda kalan aya

angulus infrasternalis (angulus subcostalis ) ad verilir.Kaburgalarn en zayf noktas, angulus costaenn hemen ndr .

Orta sray oluturan kaburgalar ( 5,6,7,8 ) krklarna en sk rastlanankaburgalardr. lk iki kaburga, clavicula tarafndan korunduu iin, son ikikaburga da serbest olduu iin krklar nadirdir.

Kaburgalar, meme ve prostat kanserlerinin metastatik yeridir.Tipik kaburga

Tipik bir kaburgann torakal vertebra ile eklem yapan arka ucundacaput costae, collum costae, angulus costae ve tuberculum costae denilenanatomik yaplar bulunur.

7/18/2019 KEMKUZN

21/36

Caput costae, crista capitis costae denilen bir kabarnt ile ayrlmiki tane eklem yzne sahiptir. stte kalan yarm eklem yz sttekitorakal vertebrann gvdesindeki yarm eklem yz ile, alttaki yarmeklem yz de altta kalan torakal vertebrann gvdesindeki yarm eklem

yz ile eklem yapar. Tuberculum costaedaki eklem yz, torakal vertebrann processus

transversusunda bulunan eklem yz ile eklem yapar.Kaburgalarn i yznde alt kenara yakn seyreden sulcus costae

isimli olukta yukardan - aaya doru v.a.n. intercostales seyreder.Aort koarktasyonunda radyografilerde kaburgalarn alt kenarlarnda,

kollateral sirklasyon nedeniyle genilemi posterior interkostal arterlerin

oluturduu entikler grlr.Atipik kaburgalar1,2,10,11 ve 12. kaburgalara atipiktir.1. kaburga (costa prima) ; en ksa, en yass, en geni, en dz ve en

kavisli olandr. Crista capitis costae ve sulcus costaes yoktur. styznde a . ve v. subclavia nn getii oluklar bulunur. 1. kaburga,claviculann altnda yer aldndan palpe edilemez.

2. kaburga (costa secunda) ; 1. kaburga ile ksmen benzerzelliklere sahiptir.

10. kaburgann 10. torakal vertebra gvdesi ile eklem yapan tek bireklem yz bulunduu iin crista capitis costaes yoktur.

11. ve 12. kaburgalarda crista capitis costae, tuberculum costae vecollum costaes yoktur. 12. kaburgada ilaveten angulus costae ve sulcuscostaeda bulunmaz.

7 - 10. kaburgalarn kkrdak ksmlar birleerek, arcus costalisdenilen kavsi yapar. Arcusun en alt ksm 10. kaburga tarafndanoluturulur ve L3 seviyesindedir.CAVITAS THORACIS

st ve alt olarak iki akl vardr.Apertura thoracis superior denilen st aklnn snrn; nde

manubrium sterninin st kenar, yanlarda 1. kaburgalar ve arkada 1.torakal vertebra oluturur.

7/18/2019 KEMKUZN

22/36

Apertura thoracis inferior un snrlarn ise; nde processusxiphoideus, n - yanlarda arcus costalis, arka - yanlarda 11 ve 12.kaburgalar ve arkada da 12. torakal vertebra yapar.

Toraks kafesini oluturan kaburgalar arasnda 11 ift interkostal

aralk vardr.

7/18/2019 KEMKUZN

23/36

OSSA CRANII (KAFATASI KEMKLER) Kafa iskeletinde toplam 22 kemik vardr. Bu kemiklerin oluturduu

iskelet yapya cranium ad verilir. Cranium iskeletine 1 tane hyoid ve 3 iftkulak kemikii de ilave edilirse toplam kemik says 29 olur. Bu baiskeletindeki toplam kemik miktardr.

Cranium, iki blmde incelenir.1. Neurocranium ; toplam 8 kemikten oluur.- Os frontale (1) - Os ethmoidale (1)- Os occipitale (1) - Os temporale (2)

- Os sphenoidale (1) - Os parietale (2)2. Viscerocranium ; toplam 14 kemiktir.

- Mandibula (1) - Os lacrimale (2)- Vomer (1) - Os palatinum (2)- Maxilla (2) - Os zygomaticum (2)- Os nasale (2) - Concha nasalis inferior (2)

Neurocraniumun st ksmna calvaria (kafa kubbesi) denir ve ndefrontal, arkada oksipital, yanlarda da parietal kemikler tarafndan yaplr.

Kafa kemikleri, i ve d olarak iki kompakt kemik tabakas ile, bu ikitabaka arasn dolduran ve diplo denilen spongioz kemik tabakasndanoluur. Diplo, krmz kemik ilii ve diploik venlerin bulunduu kanallar(canales diploici) ierir. zellikle parietal kemik blgelerinin radyolojikincelemelerinde bu kanallar, yanllkla krk hatt olarakdeerlendirilebilir.NEUROCRANIUMOs frontale

Zigomatik, nazal, maksilla, lakrimal, etmoid, parietal ve sfenoidkemiklerle eklem yapar (Toplam 12 kemik).nemli anatomik yaplar- Foramen supraorbitale (incisura supraorbitalis ); supraorbital sinir vedamarlar

geer.- Crista frontalis ; falx cerebrinin tutunduu knt.

- Arcus superciliaris ; canlda zerine kalarn oturduu kemerler. Altndasinus

7/18/2019 KEMKUZN

24/36

frontalisler bulunur.- Glabella ; arcus superciliarisler arasnda kalan dz alan.- Foramen caecum ; etmoid kemiin crista gallisi ile frontal kemiin cristafrontalisi

arasnda bulunan genellikle kr bir deliktir.Os parietale

Oksipital, frontal, temporal, sfenoid ve kar taraf parietal kemik ileeklem yapar. (Toplam 5 kemik)nemli anatomik yaplar-Sulcus arteriae meningeae mediae ; i yznde grlen bu oluklar a.meningeamedia nn dallarna aittir.

- Linea temporalis superior ; fascia temporalis tutunur.- Linea temporalis inferior ; m. temporalis tutunur.Os occipitale

Parietal, sfenoid, temporal ve atlas ile eklem yapar (Toplam 6kemik).nemli anatomik yaplar

- Protuberentia occipitalis externa ; ligamentum nuchae, m. trapeziustutunur.- Crista occipitalis externa ; ligamentum nuchae tutunur.- Protuberentia occipitalis interna ; falx cerebri tutunur.- Crista occipitalis interna ; falx cerebelli tutunur.- Clivus ; oksipital kemiin baziler parasnda (kk bir blmn sfenoidkemik

gvdesi yapar) bulunan bu dz alana, canlda medulla oblongata ile ponsoturur.- Tuberculum pharyngeum ; farinks kaslarnn yapt raphe pharyngistutunur.- Foramen magnum ; kafa iskeletindeki en byk deliktir. Canalisvertebralis ile fossa

cranii posterior arasndaki balanty salar. Medulla oblongata (bulbus)

ve medulla

7/18/2019 KEMKUZN

25/36

spinalis ile onlar saran meninksler, a. vertebralisler ve dallar olan a.spinalis

anterior ile posteriorlar, C 1 - 3 spinal sinirlerin meningeal dallar ve n.accessoriusun spinal paras bu delikten geen yaplardr.

- Canalis nervi hypoglossi ; dilin motor siniri olan n. hypoglossus geer.- Canalis condylaris ; v. emissaria condylaris geer.Os sphenoidale

Parietal, zigomatik, palatin, temporal, frontal, etmoid, oksipital,vomer ve bazen maksilla ile eklem yapar (Toplam 12 yada 14 kemik).

Canalis vomerovaginalis, canalis vomerorostralis ve canalispalatovaginalis (=canalis pharyngeus) sfenoid kemiin, vomer ve palatinkemiklerle oluturduu kanallardr.nemli anatomik yaplar- Sulcus chiasmaticus (prechiasmaticus) ; chiasma opticumun oturduuoluktur. Bu

oluk fossa cranii anterior ile fossa cranii media arasndaki snr yapar.- Sella turcica ; sulcus chiasmaticusun arkasnda tuberculum sellaedenilen bir

tmsek bulunur. Bu tmsein arkasnda iinde hipofiz bezinin oturduuderin bir

ukur vardr. Fossa hypophysialis ad verilen bu ukur, arkadan dorsumsellae

denilen bir tmsek ile snrlanr. Bu yap birlikte sella turcica ad ilebilinir. fossa

cranii media ile fossa cranii posterior arasndaki snr yapar. Dorsum

sellaenindekalsifikasyonu, jeneralize intrakraniyal basn artnn belirtilerinden

birisidir.- Processus clinoideus posterior ; dorsum sellann st-d keleridir. Bukntlara

tentorium cerebelli tutunur.- Sulcus caroticus ; sella turcicann her iki yanndaki bu olukta a. carotis

internaoturur.

7/18/2019 KEMKUZN

26/36

- Foramen rotundum ; n. maxillaris geer.- Foramen ovale ; n. mandibularis, varsa a. meningea accessorius ve bazenn. petrosus

minor geer.- Foramen spinosum ; a. meningea media ile n. mandibularisin meningealdal geer.- Sulcus tubae auditivae ; tuba auditivann kkrdak ksmnn oluudur.- Fissura orbitalis superior ; sfenoid kemiin ala majoru ile ala minoruarasnda,

orbitann d ve st duvarlar arasndadr. Orbitay fossa craniimediaya balar.

Bu yarktan gz kaslar ile ilgili kraniyal sinirler (III, IV ve VI), n.trigeminusun

oftalmik dalnn dallar (n. frontalis, n. lacrimalis ve n. nasociliaris), v.ophtalmica

superior ve inferior geer.- Fissura orbitalis inferior ; maxilla ile ala major arasnda orbitann alt ved duvarlar

arasndadr. Orbitay fossa pterygopalatinaya balar. inden n.maxillaris ve

zigomatik dal, a.v. infraorbitalis geer.- Processus clinoideus anterior ; kk kanatlarn arka kenarlarnn medialulardr.

Bu kntlara tentorium cerebelli tutunur.

- Canalis opticus ; kk kanatlar gvdenin yan yzlerinden iki kk ilebalar. ki kk

arasnda oluan bu kanaldan n. opticus ile a. ophtalmica geer.- Canalis pterygoideus (Vidian kanal) ; processus pterygoideuslarntabannda,

nden - arkaya doru geen kanaldr. inden n. canalis pterygoidei(Vidian siniri)

ile a. v. pterygoidei nin getii bu kanal, fossa pterygopalatinaya alr.

7/18/2019 KEMKUZN

27/36

Os temporale Oksipital, sfenoid, parietal, mandibula ve zigomatik kemik ile eklem

yapar (Toplam 5 kemik).nemli anatomik yaplar- Foveola suprameatica (trigonum suprameatum, Macewen geni) ;antrum

mastoideumun dtan yerini iaret eder. Antrum mastoideuma cerrahiyaklam yeridir.- Processus zygomaticus ; zigomatik kemiin processus temporalis denilenknts

ile birleerek arcus zygomaticusu yapar.- Fissura petrotympanica (Glaser yar) ; chorda tympani, orta kulakboluunu bu

yarktan geerek terk eder.- Processus mastoideus ; mastoid parann aaya doru uzantsdr. M.splenius

capitis, M. sternocleidomastoideus ve m. longissimus capitis tutunur.- Canalis caroticus ; a. carotis internann kanaldr.- Impressio trigeminalis ; apeksin n yznde bulunan bu iz, gangliontrigeminaleye

aittir. Bu ganglion, n. trigeminusun (V. kranial sinir) ganglionudur.- Eminentia arcuata ; n yzde grlen bu kabarnt, canalissemicircularis anterior

(superior ) tarafndan oluturulur.- Tegmen tympani ; petroz parann n yznn byk ksmn oluturan bu

incekemikyap, antrum mastoideum, cavitas tympanica ve semicanalis

musculi tensoristympani (canalis musculotubariusun st yarm) gibi nemli boluklarn

atsnyapar. Cavitas tympanicadan enfeksiyonlarn fossa cranii mediaya

yaylmasn

nleyen tek major bariyerdir.

7/18/2019 KEMKUZN

28/36

- Foramen jugulare (TO= Temporal + Occipital) ; petroz para ile oksipitalkemik arasnda

kalan bu aklktan nden-arkaya doru; sinus petrosus inferior, n.glossopharyngeus,

n. vagus, n. accessorius ve v. jugularis interna (veya sinus sigmoideus )geer. Sinus

sagittalis superior, sa sinus transversusa ald iin sa taraf foramen jugulare

genellikle daha byktr.- Meatus acusticus internus ; i kula fossa cranii mediaya balayanyaklak 1 cm.

uzunluunda kemik bir kanaldr. Bu kanalda; n. facialis , n.vestibulocochlearis ve a.

labyrinthi seyreder.- Foramen stylomastoideum ; temporal kemikteki fasiyal kanaln d azdr.Processus

styloideus ile processus mastoideus arasndadr. Bu delikten n. facialis ilebirlikte a.

stylomastoidea geer.- Canalis facialis ; iinde n. facialisin seyrettii bu kanaln i az meatusacusticus

internustadr. D az ise foramen stylomastoideumdur.- Processus styloideus ; Processus mastoideusun nnde ve i tarafndayer alan

temporal kemie ait bu uzantya iki ligament ( ligamentum

stylohyoideum,ligamentum stylomandibulare ), kas ( Riolan kas demeti = m.

stylohyoideus, m.styloglossus ve m. stylopharyngeus ) tutunur.

- Foramen lacerum (TOS= Temporal + Occipital + Sphenoid) ; hi birbyk anatomik

oluum tam olarak bu delikten gemez . A. carotis interna bu deliin

arka tarafndan

7/18/2019 KEMKUZN

29/36

geer. N. petrosus major ve n. petrosus profundus bu delikte birleerekn. canalis

pterygoideiyi (Vidian siniri) oluturur. Bu sinir, foramen lacerumun ntarafndan

canalis pterygoideusa (Vidian kanal) girer.Os ethmoidale

Frontal, maksilla, concha nasalis inferior, lakrimal, palatin, sfenoid,vomer ve nazal kemiklerle eklem yapar (Toplam 13 kemik). En fazlakemikle eklem yapan neurocranium kemiidir.

Lamina cribrosa ; cavitas nasinin atsnn byk ksmn yapar.zerinde bulunan deliklerden olfaktor sinirin uzantlar geer. Crista galliisimli kntsna falx cerebri tutunur. Koku yollar ile ilgili bulbus olfactoriuscrista gallinin her iki tarafnda bu lamina zerine oturur.

Lamina perpendicularis ; septum nasinin st ksmn oluturur.Labyrinthus ethmoidalis ; iki tanedir ve aralarnda etmoidal sinuslar

bulunur. Burnun d duvarnda grlen concha nasalis superior ve conchanasalis media bunun uzantlardr.VISCEROCRANIUM

Concha nasalis inferiorMaksilla, etmoid, palatin ve lakrimal kemikle eklem yapar (Toplam 4

kemik). Burnun d duvarnda bulunur.Vomer

Sfenoid, etmoid, maksilla ve palatin kemik ile eklem yapar (Toplam6 kemik). Cartilago septi nasi ile de eklem yapar. Septum nasinin arka -alt ksmn oluturur. Mandibula ile birlikte tek olan viscerocranium

kemiidir.Os lacrimale

Maksilla, frontal, etmoid ve concha nasalis inferior ile eklem yapar(Toplam 4 kemik). En kk ve en ince cranium kemiidir. Orbitann iduvarnn yapsna katlr.

Concha nasalis inferior ve maxilla ile birlikte canalis nasolacrimalis iyapar. Yaklak 13 mm uzunluunda olan bu kanaln iinde ductus

7/18/2019 KEMKUZN

30/36

nasolacrimalis bulunur. Ductus nasolacrimalis, canalis nasolacrimalisiinde aa doru inerek meatus nasi inferiora alr.Os nasale

Frontal, maksilla, etmoid ve kar tarafn ayn isimli kemii ile eklemyapar. (Toplam 4 kemik). Maxilla ile eklem yaparak burun srtn oluturur.Apertura piriformisi stten snrlar.Os zygomaticum

Yanak kntsn oluturan bu kemik, frontal, sfenoid, maksilla vetemporal kemikle eklem yapar (Toplam 4 kemik).

Orbitann alt ve d duvarnn yaps ile fossa temporalis ve fossainfratemporalisin duvarlarnn yapsna katlr. Temporal kemiklebirleerek arcus zygomaticusu oluturur.Os palatinum

Maksilla, sfenoid, etmoid, vomer, concha nasalis inferior ve kartarafn kemii ile eklem yapar (Toplam 6 kemik).

Burun boluu tabannn arkas ve lateral duvar, sert damak, orbitataban ve fossa pterygopalatinann yapsna katlr.

Foramen palatinum majus ve foramina palatina minora lar palatinkemiktedir.

Foramen sphenopalatinum, palatin kemiin sfenoid kemik ileoluturduu bir deliktir ve iinden burnu besleyen en byk arter olan a.sphenopalatina geer.

Maxilla

Palatin, lakrimal, etmoid, concha nasalis inferior, zigomatik, nazal,vomer, frontal, kar tarafn kemii ve bazen sfenoid kemik ile eklemyapar (Toplam 9 yada 10 kemik). En fazla kemikle eklem yapanviscerocranium kemiidir.

Az boluunun tavan (sert daman byk ksmn yapar), burunboluunun d duvar ve taban, orbita taban, fossa infratemporalis vefossa pterygopalatinann oluumuna katlr.

nemli anatomik yaplar

7/18/2019 KEMKUZN

31/36

- Palatum durum (sert damak) ; 3/4 n ksmn iki taraf maxilla , 1/4 arkaksmn iki

taraf palatin kemiin lamina horizontalisi yapar.- Sinus maxillaris ; gvdesinde bulunan piramidal bir boluktur. Paranazalsinuslarn

en bydr. Molar dilerle komuluk yapar. Duvarlar ok inceolduundan, bir

tmr orbita tabann itebilir ve bulbus oculiye yer deitirebilir.Mandibula

Viscerocraniumun en byk ve en kuvvetli, craniumun da tekhareketli kemiidir. Krklar en sk collum mandibulae ve processuscoronoideustan olur ve genellikle travmann kar tarafndadr.nemli anatomik yaplar- Foramen mentale ; 2. premolar diin alt ksmnda lokalize bu delikten,v.a.n.

alveolaris inferiorun terminal dallar olan v.a.n. mentalis geer.- Foramen mandibulae ; ramus mandibulaenin i yznde grlen, budelik canalis

mandibulae nin balangcdr. V.a.n. alveolaris inferior, bu deliktenkanala girerek,

alt dilerin beslenmesini ve duyusunu salar. Bu nedenle alt dilerinanestezisinde

anestetik madde foramen mandibulaeye verilir.Os hyoideum : Hi bir kemikle balants yoktur.CRANIUMDAK SUTURALAR

Sutura coronalis ; parietal kemiklerin n kenarlar ile frontal kemiinarka kenar arasnda transvers ynde uzanan suturadr. Sutura sagittalisile kesime noktasna Bregma ad verilir.

Sutura sagittalis ; iki parietal kemik arasnda sagittal ynde uzanansuturadr.

Sutura lambdoidea ; parietal kemiklerin arka kenarlar ile oksipitalkemik arasndaki suturadr. Sutura sagittalis ile kesime noktasna

Lambda denir.

7/18/2019 KEMKUZN

32/36

Fetal craniumda iki taraf frontal kemik sutura metopica denilen birstur ile birleir. Bu stur genellikle 6 yandan sonra grlmez.Radyolojik incelemelerde krk hatt olarak deerlendirilebilir.NEONATAL CRANIUM

Yeni doanda orbitalar byktr. Processus mastoideus yoktur.Processus styloideus temporal kemikle birlememitir. Fossa mandibularisdzdr. Paranazal sinuslar yoktur yada rudimenterdir. Sadece maxillar vesfenoidal sinus ayrt edilebilir. Kafa kemikleri dzdr ve diploe yoktur.

Yeni doanlarda kafa kubbesi kemikleri arasnda fontanel (bngldak)denilen membranz aklklar vardr. Toplam 6 tane olan bu fontanelleriniki tanesi klinik bakmdan nemlidir.

Fonticulus anterior , romboid ekillidir. Frontal ve iki parietal kemikarasnda, orta hattadr. Bregma noktasna uyar. Anteroposterior ap 4cm, transvers ap 2.5 cm dir. 18. aya doru kapanr ve palpe edilemez.

Fonticulus posterior , gen ekillidir. Oksipital ve iki parietal kemikarasnda, orta hattadr. Lambda noktasna uyar. lk 2. yada 3. ay iindekapanr ve palpe edilemez.

Fonticulus anterolateralis (fonticulus sphenoidalis) , her iki taraftaparietal kemiin sfenoidal kesindedir. Pterion noktasndadr. lk 2. yada3. ay iinde kapanr.

Fonticulus posterolateralis (fonticulus mastoideus) , her iki taraftaparietal kemiin mastoid kesindedir. Fonticulusun yeri asterion denilenanatomik noktaya uyar. lk yln sonuna doru kapanr.

KAFA SKELETNDEK NEML ANATOMK YAPILARORBITA

Orbita giriinin snrlar (aditus orbita ) st kenarn; frontal kemik

Alt kenarn; zigomatik kemik ve maxilla

Lateral kenarn; zigomatik ve frontal kemik

Medial kenarn; frontal kemik ile maxilla yapar.

7/18/2019 KEMKUZN

33/36

Orbita boluunun (cavitas orbitalis) duvarlar st duvar (ats); frontal kemik ve sfenoid kemiin alaminoru,

D duvar; sfenoid kemiin ala majoru ile zigomatik kemik, duvar; nden - arkaya doru: maxilla, os lacrimale, etmoidkemik ve

corpus sphenoidale, Alt duvar (taban); maxilla, zigomatik kemik ve palatin kemik

tarafndanyaplr.

Orbita boluu iindeki nemli aklklar Canalis opticus

Canalis infraorbitalis

Sulcus lacrimalis ve canalis nasolacrimalis

Foramen ethmoidale anterius ve posterius

Foramen zygomaticoorbitale

Fissura orbitalis superior ve fissura orbitalis inferior

APERTURA PIRIFORMIS Burun boluunun armut eklindeki giriidir.Yukardan nazal

kemikler, aadan ve yanlardan maxillalar ile snrlanr.Burun boluunun duvarlar

duvarn; septum nasi,

D duvarn; etmoid kemik (uzantlar olan concha nasalissuperior ve medius), concha nasalis inferior, maxilla, lakrimal kemik,palatin kemik ve sfenoid kemik st duvarn; arkadan-ne doru sfenoid, etmoid, frontal venazal kemik, Alt duvarn; iki taraf maxilla ve palatin kemik (sert damak,

palatum durum) yapar.Choanae ; burun boluklarnn arkadaki aklklardr. Vomerin arka

kenar ile birbirinden ayrlan bu iki aklk, aadan palatin kemiin

7/18/2019 KEMKUZN

34/36

lamina horizontalisi, yukardan sfenoid kemiin gvdesi ve dtanprocessus pterygoideusun laminamedialisi ile snrlanr.

Septum nasi ; burun boluu (cavitas nasi), denilen bir blme ile ikibolua ayrlr. Septum nasiyi; etmoid kemiin lamina perpendicularisi,vomer ve cartilago septi nasi oluturur.

FOSSA TEMPORALIS Yukardan linea temporalis inferior, aadan crista infratemporalis

ile snrlanr. M. temporalis denilen ineme kas bu fossay doldurur.Ayrca pterion, n. auriculotemporalis ve a.v. temporalis superficialiste bufossa iindedir.FOSSA INFRATEMPORALIS

Fossa infratemporalis, arcus zygomaticus altnda kalan aklk ile fossatemporalise, fissura pterygomaxillaris ile de fossa pterygopalatinayabalanr. A. maxillaris , fissura pterygomaxillaris ile fossa infratemporalistenfossa pterygopalatinaya geer.

Fossa infratemporalis, foramen ovale ve foramen spinosum ile fossacranii mediaya balanr. Crista infratemporalis, fossa temporalis ile fossa

infratemporalisi ayrr.Snrlar nde; maxillann arka yz (facies infratemporalis),

Arkada; processus styloideus,

Dta; ramus mandibula,

te; processus pterygoideusun lamina lateralisi,

Yukarda; sfenoid kemiin ala majoru ve ksmen temporal kemiin parssquamosas,

Fossa infratemporalisde bulunan yaplar

M. temporalisin alt paras , m. pterygoideus medialis ve m.pterygoideus lateralis

Ganglion oticum, n. mandibularis ve dallar

Chorda tympani, plexus venosus pterygoideus, a. maxillaris ve dallar

FOSSA PTERYGOPALATINA Orbita boluunun altnda ve arkasnda bulunan kk bir boluktur.

7/18/2019 KEMKUZN

35/36

Bu fossa ; fissura orbitalis inferior ile orbitaya,

foramen rotundum ile fossa cranii mediaya,

fissura pterygomaxillaris ile fossa infratemporalise, foramen sphenopalatinum ile cavitas nasiye,

foramen palatinum majus ve foramina palatina minoreler ile azboluuna irtibatlanr.

Snrlar ats (st ucu) ; tam olmayan atsn sfenoid kemiin ala majoru,

Apexi (alt ucu); fossann alt ucu palatin delikler hari kapaldr,

Dta; fissura pterygomaxillaris,

te; palatin kemiin lamina perpendicularisi ve bu laminann processusorbitalisi ve processus sphenoidalisi,

nde; maxillann arka yznn st - i blm,

Arkada; processus pterygoideusun kk ve ala majorun n yz ilesnrlanr.

Fossa pterygopalatinada bulunan yaplar N. maxillaris,

Ganglion pterygopalatina

A. maxillarisin terminali

? A. maxillaris, seyri srasnda hem fossa infratemporalisten, hem defossa pterygopalatinadan geer.

Pterion ; sfenoid, temporal, frontal ve parietal kemiklerin bir araya gelerekH harfi eklinde bir grnm oluturduklar noktadr. Klinik olarak oknemli olan bu noktann altnda a. meningea mediann n dal ile, beyninfrontal ve temporal loblar arasnda bulunan sulcus lateralis bulunur.

Pterion, arcus zygomaticusun yaklak 4 cm yukarsndadr.Neurocraniumun yan duvarnn en ince blm, parietal kemiin n - altkesinin, sfenoid kemiin ala majoru ile birletii yerdir. Bu nokta

pterion noktas olduu yerdir. Buraya gelen travmalarda arteryaralanabilir ve ekstradural (epidural) hematomlara neden olabilir.

7/18/2019 KEMKUZN

36/36