èèÛkÙjùp^ýè èaxd èw èäd^þ0 èaxd è èãù t8j0n èÉäq n èiÙp

های حقوق قضایی فصلنامۀ علمی دیدگاه 85تا 61صفحات ، 13۹۹، زمستان ۹2 ، شمارۀ25دورۀ ، مقالهٔ پژوهشی

25/12/13۹۹تاریخ پذیرش: - 26/12/13۹۷تاریخ دریافت:

الملل و حقوق تجارت بینتطبیقی ای در حقوقمطالعه ؛مدنی ۀجریم

حقوق و علوم سیاسی، دانشیار گروه حقوق خصوصی و اسلامی، دانشکدۀ| | محسن ایزانلو دانشگاه تهران، تهران، ایران

ران، ، دانشگاه تهران، تهدانشجوی دکتری حقوق خصوصی، دانشکدۀ حقوق| ابوالفضل شاهین | ایران

چکیده

مدنی یک نهاد متعلق به حقوق نوشته است که ابزاری کارا برای اجرای احکام مدنی محسوب ۀجریمقرا شود.می بین اصول تجاری مؤسسردادهای ماده ۀالمللی هم جریمیونیدروا به را مدنی ۀای

رها، اجرای احکام اختصاص داده است. با توجه به عدم شناسایی این مفهوم در برخی دیگر از کشوهایی همراه است. در حقوق فرانسه از این نهاد برای اجرای مدنی با پرسش ۀخارجی متضمن جریم

مهجور واقع شده است. قضایی ۀشود. در حقوق ایران، نهاد مزبور در رویه میتمام احکام استفادقانون آیین 730و 729نسخ یا عدم نسخ مواد در خصوص نظرهای موجودعلت این امر، اختلاف

از طریق وضع مقرراتی معادل آن مواد در بینی این سازوکارو عدم پیش 1318مصوب دادرسی مدنیدادگاه دادرسی آیین مصوب قانون مدنی امور در انقلاب و عمومی عقید 1379های به ۀ است.

نوان تضمینی جهت تواند به عنویسندگان این مقاله، نهاد مزبور در حقوق ایران نسخ نشده است و میۀ جریمۀ مدنی در حقوق فرانسه و در این مقاله، پس از مطالعمدنی به کار گرفته شود. ءاجرای آرا

جنبه حقوایران، در آن از بینهایی تجارت قرارد ق اصول شامل بینالملل تجاری المللی، ادهای المللی مورد بررسی قرار گرفته است. اجرای احکام خارجی و داوری تجاری بین

کلیدی بین :واژگان تجاری قراردادهای اصول مالی، جریماجبار ایران، تأخیر ۀالمللی، حقوق ، الملل خصوصی، حقوق فرانسه، وجه الزامحقوق بین

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

مسئول؛ ۀنویسند Email: [email protected]

Dow

nloa

ded

from

jlvi

ews.

ujsa

s.ac

.ir a

t 11:

41 +

0430

on

Tue

sday

Jul

y 13

th 2

021

http://jlviews.ujsas.ac.ir/article-1-1582-fa.html

62 ( 13۹۹، زمستان ۹2مارۀ ، ش25 )دورۀ ییقضا حقوق یهادگاه ید یعلم ۀفصلنام

Dow

nloa

ded

from

jlvi

ews.

ujsa

s.ac

.ir a

t 11:

41 +

0430

on

Tue

sday

Jul

y 13

th 2

021


63 )ایزانلو و شاهین( المللن یب تجارت حقوق و یقیتطب حقوق در یامطالعه ؛یمدن ۀمیجر

مقدمهاً تعهد خویش را وفای به عهد، اجرای اختیاری موضوع تعهد توسط مدیون است. متعهدی که طوع

های اجرای اجباری بندی کلی، روش س، در یک تقسیم شود. بر این اسا ایفا نکند، اجبار به اجرای آن می همانند انجام تعهد از ) یا اقدام مستقیم اجرایی 1( اجرای مستقیم1کنند: تعهد را به دو دسته تقسیم می

مثل زندانی کردن مدیون( و مالی ) ای بدنی از طریق فشاره 2( اجرای غیرمستقیم2محل اموال مدیون(؛ اقدام مستقیم اجرایی جهت اجبار 115: 1394توزیان، کا ) جریمه کردن مدیون( ) اتخاذ (. دشواری

متعهد به انجام عین تعهدات قائم به شخص او، همواره یکی از مسائلی بوده که اجرای مؤثر تعهدات و کرده است. در حقوق فرانسه تحت تأثیر حقوق روم، از و رروبه را با دشواری قضایی به تبع آن احکام

وزدهم میلادی اجبار متعهد به اجرای عین تعهد از طریق اعمال فشار مالی به او به عنوان راه اوایل قرن ن تبدیل شد. قضایی بست مطرح گردید و به ابزاری مؤثر جهت تضمین اجرای احکام رفتی از این بن برون

قانون ) بلژیک ازجمله های تابع نظام حقوق نوشته ن نهاد در بسیاری دیگر از کشور علاوه بر فرانسه، ای مکرر قانون آیین دادرسی مدنی 614مواد ) (، ایتالیا3قانون قضائی 23و فصل 1980ژانویه 31مصوب

قانون مدنی( 213 ۀ ماد ) قانون مدنی(، مصر 8.308 ۀ ماد ) قانون آیین دادرسی اداری(، روسیه 144و یب به یکی از نقاط اشتراک حقوق قانون مدنی( مورد پذیرش قرار گرفت و بدین ترت 214 ۀ ماد) سوریه و

اکثر کشورهای تابع این نظام حقوقی تبدیل شد. افزون بر این، تحت تأثیر همین نظام حقوقی و به طور اد به یونیدروا( از این نه ) سازی حقوق خصوصی یکنواخت ۀخاص حقوق فرانسه، در اصول مؤسس

(.Oser, 2008: 9) ه است برای اجبار به ایفای عین تعهد نام برده شد عنوان ابزاری تأثیر حقوق فرانسه، این نهاد به سال ایران، ظاهراً تحت از 1318در حقوق هجری شمسی و

در سال گذارقانونقانون آیین دادرسی مدنی به حقوق ما راه یافت. بعدها 730و 729طریق مواد 729 ۀبا ارجاع به ماد این قانون 47 ۀماد ۀ ن اجرای احکام مدنی، در تبصربا تصویب قانو 1356

ای برای اجرای احکامی یاد کرد که محکوم قانون آیین دادرسی مدنی، از این سازوکار به عنوان شیوه علیه میسر نیست. توسط شخص دیگری غیر از محکوم ها آن انجام اعمالی است که انجام ها آن به

های عمومی و انقلاب در سی دادگاهر قانون آیین دادرسی مدنی، در قانون آیین دادراما پس از تغییدر کنار ارجاع گذارقانونمدنی به میان نیامد. این اقدام ۀسخنی از جریم 1379امور مدنی مصوب

، امکان اجرای قانون آیین دادرسی مدنی سابق 729 ۀقانون اجرای احکام مدنی به ماد 47 ۀماد ۀتبصرحاوی محکوم به قائم به شخص متعهد را از طریق اعمال فشار مالی نسبت قضایی غیرمستقیم احکام

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ1. Exécution directe

2. Exécution indirecte

3. Code judiciaire

Dow

nloa

ded

from

jlvi

ews.

ujsa

s.ac

.ir a

t 11:

41 +

0430

on

Tue

sday

Jul

y 13

th 2

021



ای ای از ابهام قرار داده است. در این مقاله تلاش شده است تا از رهگذر انجام مطالعهبه او در هالهران و همچنین حقوق تجارت های حقوقی فرانسه و ایتطبیقی راجع به سازوکار مورد بحث در نظام

ا حد امکان ابهامات موجود پیرامون این نهاد را در حقوق ایران برطرف ساخته و وضعیت الملل، تبین آن در نظم حقوقی کنونی تبیین گردد.

مدنی در حقوق فرانسه ۀجریم .1ظام تابع ن ۀسالیان متمادی است که در حقوق کشور فرانسه به عنوان یکی از کشورهای برجست

از جریمحقو ژرمنی، آرا ۀقی رومی اجرای مؤثر جهت ابزار به عنوان یک استفاده قضایی ءمدنی های بسیاری که این نهاد در طول مدنی در حقوق کشور فرانسه و فراز و نشیب ۀشود. قدمت جریممی بزم در فرانسه ادبیات حقوقی کشور تا باعث شده به خود دیده است، این کشور اب ان در حقوق

مدنی در بستر ۀنهاد جریم ۀمدنی از غنای فراوانی برخوردار گردد. در این بخش به مطالع ۀجریم پردازیم. حقوق کشور فرانسه می

مدنی ۀ تعریف جریم .1-1به آن از نوشتار این در که فرانسه ۀ »جریمسازوکاری حقوق در است، شده تعبیر مدنی«

«Astreinte شود« نامیده می (1909: Astreinte; CORNU, 2020: Astreinte GRIOLET, .)1 MALAURIE) « به معنای »مجبور کردن« استAdstringoلاتین » ۀاین اصطلاح برگرفته از واژ

et al., 2016: 659 .)2 در تعریفی که از این نهاد در حقوق فرانسه به عمل آمده، آن را به محکومیتیبع محکومیت اصلی متعهد مستنکف از انجام تعهد، با اند که توسط قاضی و به تمالی تعریف کرده

CHABAS, 2011: 1; TERRÉ et) شودهدف شکستن مقاومت او در برابر اجرای حکم مقرر می

al., 2018: 1536; PORCHY-SIMON, 2020: 551 این محکومیت روشی برای تحت فشار .)در اجرای حکم تأخیر ز یا هر ماه قرار دادن بدهکار است که در قالب تعیین مبلغی به ازای هر رو

از آن، تضمین اجرای حکم دادگاه است تعیین و از سوی وی به طلبکار پرداخته می شود و هدف (VERGÉ et RIPERT, 1947: Astreinte .)

مدنی ۀتاریخی جریم ۀپیشین .1-2 تمهیداتی مشابهی در اندیشیدن امپراتورهای آن مدنی به حقوق روم و اختیار دادگاه ۀجریم ۀپیشین

وارد حقوق فرانسه شده است. آنجا گردد و ظاهراً ازاین نهاد برای تهدید بدهکار به ایفای تعهد بازمی ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

« به معنای »اجبار« یا »الزام« نیز Contrainteقدیمی صادره از دیوان عالی فرانسه، این نهاد » ء. در بعضی از آرا1 (. ESMEIN, 1903: 8: ک)ننامیده شده است

(. .GUERCHOUN, 2017: n. 1) اند« دانسته Abstringo» ۀ . بعضی دیگر آن را معادل واژ2

Dow

nloa

ded

from

jlvi

ews.

ujsa

s.ac

.ir a

t 11:

41 +

0430

on

Tue

sday

Jul

y 13

th 2

021



دادگاه فرانسه، ادر حقوق سنتی از تهدیدی، ها صدور دستورهایی با تا بودند برخوردار اختیار ین ار این اختیار نوزدهم میلادی، طلبک همچنین تا اواسط قرن 1اشخاص را به ایفای تعهد مجبور نمایند.

د را از ه د ع را داشت تا به هنگام فراتر رفتن میزان خسارات وارده از سیصد فرانک، حبس بدهکار ب شد، تعبیر می 2اجبار به اجرای تعهد که از آن به »اجبار بدنی« ۀاین شیوآنکه سببدادگاه بخواهد. به

می افراد آزادی با سرانجمخالف سال نمود، در گردید موجببهمیلادی 1867ام لغو قانون (ESMEIN, 1903: 9 – 10; DEMOGUE, 1932: 541 – 542 .)

ی اجبار بدنی، در همان زمان راهکارهایی در اجراضمانتناشی از حذف به منظور پر کردن خلأیل قرن نوزدهم در مدنی بود که در اوا ۀفرانسه رواج یافت. یکی از این راهکارها، جریم قضایی ۀروی

محاکم وجود داشت. رواج استفاده از ۀق این کشور پدید آمده بود و مواردی از اعمال آن در رویحقوگونه نص قانونی که استفاده از چنین ابزاری ر حالی اتفاق افتاد که هیچاین سازوکار توسط قضات د

تقنینی این کشور وجود نداشت ESMEIN, 1903: 9; CHABAS et) را تجویز نماید، در نظام

DEIS-BEAUQUESNE, 2005: 3; GUERCHOUN, 2008: 4; CALLÈDE, 2011: 45;

BRUNET, 2013: 27 ،)ان فرانسوی دانحقوقداتی از سوی بعضی که این وضعیت سبب طرح انتقاای از شد، سه مورد بود: عدهاشکالاتی که در این خصوص مطرح می ۀگردید. عمددر این زمینه می

مدنی را نوعی جبران خسارت ۀ سابق قانون مدنی فرانسه، جریم 1149 ۀ ان با استناد به ماداندقحقواین ماده میزان خسارتی که باید توسط متعهد موجببهها، آن ۀدانستند، چراکه به عقیدغیرقانونی می

ها آن ی که او ازبه طلبکار و منافع ههای وارد شد، صرفاً باید بر اساس زیانبه متعهدله پرداخته میمدنی به این معیار توجهی ۀگردید و این در حالی بود که در تعیین جریم محروم شده بود، تعیین می

مدنی از سوی قاضی، با ۀر منتقدین، امکان بازنگری در حکم حاوی جریمشد. دیگر آنکه به نظنمیبینی کرده ده را پیشر قضاوت شاعتبار امقضایی سابق قانون مدنی فرانسه که برای احکام 1351 ۀماد

نمود و در نهایت، نقد سوم نیز عدم وجود مستند قانونی برای اعمال این سازوکار را بود، مغایر می (. .COLIN et CAPITANT, 1953: 132 et s) دادیهدف قرار م

انتقادات، این به پاسخ مو دارطرف ان دانحقوقدر به اشکال نخست رد در نهاد این اد اعمال ها، عدم ایفای تعهد به انجام کردند که بر اساس آناستناد میسابق قانون مدنی فرانسه 1147و 1142

می عمل ترک بدیا محکومیت به دوم توانست ایراد رد در شود. منجر خسارت پرداخت به هکار شده قضاوت مدنی از سوی قاضی، به اعتبار امر ۀشد که با تجدیدنظر در جریماستدلال می گونهاین


ک: نهای این نهاد در حقوق روم و فرانسه . برای ملاحظه بحث مبسوط در خصوص ریشه1ESMEIN, 1903: 37 et s.

2. La contrainte par corps

Dow

nloa

ded

from

jlvi

ews.

ujsa

s.ac

.ir a

t 11:

41 +

0430

on

Tue

sday

Jul

y 13

th 2

021



خدشه نمیاحکام وارد در ای قاضی زیرا امر گونه اینشود، اعتبار دارای حکم یک صرفاً موارد کند و سپس تمهیدی کند، بلکه به صورت قطعی حق خواهان را احراز میشده صادر نمیقضاوت

,DEMOGUE) نمایدشده اتخاذ می رجوع جهت اجرای آن تصمیم دارای اعتبار امر قضاوت قابل

شده توسط بعضی از نویسندگان مبنی ه(. در پاسخ به ایراد سوم نیز گذشته از نظریات ارائ559 :1932از دیگر برخی معنوی، خسارات مبنای جبران بر نهاد این توجیه گونهاینفرانسوی اندانحقوقبر

یست، بلکه از قضات صرفاً احراز حق و تفسیر قانون ن ۀکردند که از لحاظ سنتی، وظیفاستدلال می اختیار برخوردارند ک آن ه دستورهایی صادر کنند واین انجام از های اجراضمانتها، برای تخطی

م اعلان و احراز صرف دادخواهی از هدف چراکه نمایند، تعیین اشخاص ح تهدیدآمیزی بودن ق ;ESMEIN, 1903: 34) نیست، بلکه مقصود نهایی تحقق عملی و تضمین اعمال این حقوق است

CHABAS et DEIS-BEAUQUESNE, 2005: 3). میلادی ادامه 1972سال این جدال علمی تاایجاد قاضی اجرای احکام و اصلاح آیین در خصوص داشت، تا اینکه سرانجام در این سال، قانونی

کشور این مدنی ماد1972ژوئیه 5مصوب ) دادرسی و شد تصویب جریم 6 ۀ( به مدنی ۀ آن اصلاح قانون آیین قانون 37تا 33توسط مواد 1991ژوئیه 9این قانون در تاریخ 1اختصاص یافت.

تاریخ در نیز اخیر قانون این کشور نسخ گردید که پیشین مدنی احکام 2011دسامبر 19اجرای ها مدنی همچنان از طریق اصلاحاتی که سال ۀمنسوخه اعلام شد. با وجود این، در حال حاضر جریم

شده است و این ماده قانون مزبور مقرر 10 ۀون مدنی این کشور صورت پذیرفت، در مادقبل در قانل. ل. 131-4تا 131-1در کنار مواد ا ل. 421-1، ا قانون آیین اجرای احکام 131و آر. 421-2تا ا ، مستند قانونی این نهاد در حقوق فرانسه هستند.2مدنی این کشور

مدنی ۀانواع جریم .1-3مدنی به عمل آورد که پس ۀمیلادی به بعد، دیوان عالی فرانسه تفکیکی از جریم 1865ال از س

و دکترین حقوقی این کشور مورد متابعت قرار گرفت و بعدها در متون قضایی ۀاز آن از سوی رویل. ۀدر ماد ازجملهقانونی مرتبط با این نهاد، تأیید ور، قانون آیین اجرای احکام مدنی این کش 131-2ا

ۀو جریم 3مدنی موقت ۀشود: جریممدنی به دو نوع تقسیم می ۀ شد. بر اساس این تفکیک، جریممقطوع ل. ۀماد) تغییر(قابلثابت/غیر) 4مدنی CHABAS et DEIS-) (131-2ا

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ۀظور اعمال جریممیلادی نیز قانونی حاوی سه ماده به من 1949. شایان ذکر است که پیش از این قانون، در سال 1

تصویب رسیده بود. مدنی در خصوص دعاوی خلع ید به 2. Code des procédures civiles d'exécution

3. L’astreinte provisoire

4. L’astreinte définitive

Dow

nloa

ded

from

jlvi

ews.

ujsa

s.ac

.ir a

t 11:

41 +

0430

on

Tue

sday

Jul

y 13

th 2

021


6۷ )ایزانلو و شاهین( المللن یب تجارت حقوق و یقیتطب حقوق در یامطالعه ؛یمدن ۀمیجر

BEAUQUESNE, 2005: 3; FLOUR et AUBERT, 2001: 100; PORCHY-SIMON,

41: 151820Op. cit.: 553; TERRÉ et al., .)1 مدنی موقت، نامعین بودن ۀبارز جریم ۀخصیصگرفتن رفتار شخصی که دستور، نظر آن است، زیرا قاضی همواره از این اختیار برخوردار است تا با در

خطاب به او صادر شده و همچنین موانعی که بر سر راه وی برای اجرای حکم به وجود آمده، میزان ل. ۀماد) آن را تعدیل نماید مدنی مقطوع به هیچ عنوان توسط ۀر مقابل، میزان جریم(. د131-4ا

ل. ) تغییر نیستقابلقاضی دد چنانچه اثبات شود که گر نشان (. البته لازم است خاطر131-4ماده ا یا عدم اجرای دستور دادگاه شده است، پرداخت این جریمه ممکن است تأخیرعلتی خارجی سبب

ل. ۀماد) کلًا یا جزئاً منتفی شود از 131-4ا اعمال نیست، قابل جریمۀ مدنی(. به علاوه، این نوع موقت را صادر کرده جریمۀ مدنیمگر ضمن تعیین مهلتی معین و پس از آنکه قاضی در ابتدا دستور

ل. ۀماد) باشد فرانسه، در قضایی ۀرویتأیید (. به مراتب فوق باید این نکته را نیز افزود که در131-2 ا تصریح جریمۀ مدنیردیده بود در صورتی که قاضی به ماهیت مقطوع مقرر گ 1991ژوئیه 9قانون

ل. ۀای که بعدها در مادمزبور از نوع موقت انگاشته خواهد شد؛ مقرره ۀننماید، جریم نون قا 131-2ا اجرای احکام این کشور هم تکرار گردید.

ی مدن ۀمیجر تیماه .1-4شد که لحاظ ماهوی ابزاری برای اجبار تلقی میوزدهم میلادی از در ابتدای قرن ن جریمۀ مدنی

بود؛ ارتباطبه طلبکار بی هگرفته و در نتیجه به میزان خسارت وارد نشئت از قدرت حاکمیت قاضیلذا طی سالیان متمادی قضات مجاز به تعیین میزان آن، بدون در نظر گرفتن مقدار خسارت واقعی

فقدان مستند قانونی برای دلیلبهیستم میلادی به بعد، سپس، از اوسط قرن ببه طلبکار بودند. هوارد توسط )ازجمله قضایی ءا این سازوکار و طرح انتقاداتی مبنی بر غیرقانونی بودن اعمال آن، موجی از آر

و سبب 2دیوان عالی فرانسه( و نظریات علمی با هدف توجیه آن در قالب جبران خسارت به وجود آمدای که قضات گونهبها این نهاد از لحاظ ماهوی نوعی جبران خسارت تلقی شود؛ هکه تا مدت گردید

به طلبکار وارد شده بود، مدنظر قرار ، میزان خساراتی را کهجریمۀ مدنیملزم بودند در تعیین میزان کرد و پس دهند و از آن حد تجاوز نکنند. در فرضی هم که قاضی مبلغی را به عنوان جریمه تعیین می

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــمۀ مدنی توان آن را »جری شود و می مدنی که توسط دادگاه تعیین می . لازم به ذکر است در کنار این قسم از جریمۀ1

بندی کلی، دو نوع دیگر از جریمۀ مدنی تحت عنوان »جریمۀ مدنی ی« نامید، در حقوق فرانسه در یک تقسیمیقضارای ب)( نیز وجود دارد Astreinte légale( و »جریمۀ مدنی قانونی« ) Astreinte conventionnelleقراردادی« )

.(TERRÉ et al., 2018: 1536بیشتر نک: ۀمطالع

برای مطالعه بیشتر ) این بین، برخی هم قائل به ماهیتی مختلط از جبران خسارت و کیفر برای این نهاد بودند. در 2 ( DEMOGUE, 1932: 557نک:

Dow

nloa

ded

from

jlvi

ews.

ujsa

s.ac

.ir a

t 11:

41 +

0430

on

Tue

sday

Jul

y 13

th 2

021



جریمۀ شد، قضات موظف بودند که میزان از آن، بدهکار به مبلغی به عنوان خسارت نیز محکوم میتا مبلغی که به عنوان خسارت تعیین می مدنی ۀگردید، کاهش دهند. این امر سبب گردید چهررا

داد تا حدی رنگ ببازد. وجودی آن را تشکیل می ۀتهدیدی این نهاد که فلسفشد، به تدریج در نوعی جبران خسارت دانسته می جریمۀ مدنیبرای سالیان متمادی آنکه پس از

از قالب جریمۀ مدنیختن ها جهت خارج ساحقوق فرانسه تحولاتی در این زمینه رخ داد و گرایشدر سال اینکه تا نهاد تزاید به رو این کشور ۀ میلادی شعب 1959جبران خسارت دیوان عالی اول

گون تصراحبه محکوم ۀ، اجبار برای صرف ابزاری را سازوکار این شکستن موقتی هم در و علیه Cour) خسارت اعلام داشتمقاومت او در برابر اجرای حکم و در نتیجه، اساساً متفاوت از جبران

10.110, Publié au bulletin-de Cassation, Chambre civile 1, du 20 octobre 1959, 57.)1 ( و CHABAS, 2011: 1) کترین حقوقی کشور فرانسه مورد حمایت قرار گرفتاه توسط داین دیدگ

ماد در به صورت مطلق 1972ژوئیه سال 5قانون 6 ۀسرانجام از جریمۀ مدنیمیلادی، مستقل میلادی هم 1991ژوئیه سال 9قانون 34 ۀجبران خسارت اعلام شد. این رویکرد بعدها توسط ماد

ل. ۀو در حال حاضر در ماد گرفت قرار تأکید مورد قانون آیین اجرای احکام مدنی این کشور 131-2ا ح شده است. هم به آن تصری

این رویکرد که فرانسه را نوعی جبران خسارت محسوب جریمۀ مدنیامروزه دیگر در حقوق ای ماهیتی مختص ان فرانسوی این نهاد را داردانحقوقنمایند تقریباً به کلی متروک شده است و اغلب

نو و خود خصوصی«به »مجازات ;VINEY et JOURDAIN, 2001: 17) دانندمی 2عی

CHABAS et DEIS-BEAUQUESNE, 2005: 9; MAZEAUD et al., 1998: 1033;

FLOUR et AUBERT, 2001: 100; DIONISI-PEYRUSSE, 2008: 233; BIHR, 2002:

: 15382018 247; GUERCHOUN, 2008: 5; TERRÉ et al., .)3 ز آن در سبب گردید تردیدهایی که تا پیش ا جریمۀ مدنیپذیرش تحلیل فوق از ماهیت حقوقی

و پرداخت خسارت جریمۀ مدنیقابلیت یا عدم قابلیت جمع بین در خصوص فرانسهقضایی ۀرویپایان یابد و این امر پذیرفته شود که صدور حکم مبنی بر پرداخت مدنیجریمۀ مطرح شده بود،

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــکید ورزیده امیلادی صادر کرده 2012دیگر که به سال . این مرجع در رأیی1 ست:، مجدداً بر موضع پیشین خود تأ

Cour de Cassation, Chambre civile 1, 13 décembre 2012, 11-26.019, Inédit.

2. La peine privé

ألیف نموده، از معادل میلادی ت 1903دان فرانسوی در اثر ارزشمندی که راجع به این نهاد به سال . اسمن حقوق 3 . (ESMEIN, 1903: 34ت )( برای بیان ماهیت این نهاد استفاده کرده اس Pœna privataلاتین همین تعبیر )

Dow

nloa

ded

from

jlvi

ews.

ujsa

s.ac

.ir a

t 11:

41 +

0430

on

Tue

sday

Jul

y 13

th 2

021


6۹ )ایزانلو و شاهین( المللن یب تجارت حقوق و یقیتطب حقوق در یامطالعه ؛یمدن ۀمیجر

علاوه بر این، اثر دیگر متمایز دانستن این 1خسارت از سوی خواهان نخواهد بود. ۀمانعی برای مطالبشود، این جریمه ناشی می بودنخصوصیشخصی و ۀنهاد از جبران خسارت که به ویژه از خصیص :CHABAS et DEIS-BEAUQUESNE, 2005) عدم امکان بیمه نمودن آن دانسته شده است

ئولیت یا شرط تضمین شرط تضمین مس ۀوسیلامکان تضمین آن توسط شخص ثالث به عدم ( که9 توان به آن افزود.جبران خسارت را هم می

جریمۀ مدنی های ویژگی .1-5ویژگی فرانسه حقوق مدنی برای هاییدر ویژگیبرشمرده جریمۀ این ازاند. عبارتند اینکه ها

ترمیمی است؛ خاصیت ارعابی دارد؛ تضمینی ۀ رد و فاقد جنبخاصیت اجبارکنندگی دا جریمۀ مدنیشود؛ میزان آن بیشتر از نفعی است که از استمرار عدم اجرای تعهد می ای اجرای حکم محسوببر

شود؛ اعطای آن به تبعی دارد و با زوال آن زایل می ۀشود؛ نسبت به تعهد اصلی جنبعاید متعهد می :ESMEIN, 1903) شود.له پرداخته میانجام آنکه به محکوم صلاحدید قاضی بستگی دارد و سر

17; DEMOGUE, 1932: 550; CHABAS et DEIS-BEAUQUESNE, 2005: 2 et 6;

CHABAS, 2011: 6; MAZEAUD et al., 1998: 1030 – 1033; BÉNABENT, 2007: 618;

GUERCHOUN, 2008, p. 15; TERRÉ et al., 2018:1536 et 1538.)2 رخی از ین، بهمچننتیجه اندانحقوق در و طلب بر حاکم قواعد عمومی تابع را نهاد این انتقال، ونقل قابلفرانسوی

در پرداخت آن توسط تأخیراند و در صورت علیه دانستهمطالبه از وراث محکوم قابل توقیف و قابل .(TERRÉ et al., 2018: 1538) بدهکار، همانند سایر دیون پولی قائل به تعلق بهره به آن هستند

جریمۀ مدنیموارد کاربرد . 1-6تواند توسط تمامی در حقوق فرانسه بسیار گسترده است و می جریمۀ مدنیقلمروی استفاده از

TERRÉ et al., 2018: 1539) مورد استفاده قرار گیردقضایی قضات و برای اجرای تمامی احکام

et 1540ا استفاده قلمروی گستردگی به(. که است حدی به نهاد این برخی ز ان دانحقوقگفته ترین شکل ممکن قلمروی استفاده از این نهاد را تعریف نموده فرانسه به وسیع گذارقانونفرانسوی،

امور مدنی، تجاری، اداری و کیفری ۀاین جریمه در زمین 3(.1539TERRÉ et al., 2018 :) است


VERGÉ et RIPERT, 1951: 422ای از این تردیدها نک: نمونه ۀ. برای ملاحظ1

خود اعلام داشته است که قاضی باید تصمیم خود در ء. البته باید توجه داشت که دیوان عالی فرانسه در یکی از آرا2 MALAURIE et al., Op. cit.: 661نک: خصوص مبلغ تعیین شده را مدلل سازد.

این، نباید قلمروی استفاده از این نهاد را بی حد و مرز پنداشت، چرا که همین حقوقدانان نیز موارد کاربرد . با وجود3اند که اجرای تعهد غیرممکن باشد یا شخصی بودن تعهد به حدی باشد که جریمۀ مدنی را منصرف از مواردی دانسته

Dow

nloa

ded

from

jlvi

ews.

ujsa

s.ac

.ir a

t 11:

41 +

0430

on

Tue

sday

Jul

y 13

th 2

021


۷0 ( 13۹۹، زمستان ۹2مارۀ ، ش25 )دورۀ ییقضا حقوق یهادگاه ید یعلم ۀفصلنام

موارد قابل در و حتی دارد اعمال باشد هم ی که محکوم یت دستگاهی عمومی یا دولت رأی، علیه (. TERRÉ et al., 2018: 1539) تواند مورد حکم قرار گیرد می

گیرد همچنین، علاوه بر تعهدات قراردادی در مورد تعهدات غیرقراردادی هم مورد استفاده قرار می قوقی مربوط به حقوق خصوصی و له یا علیه هر شخص حقیقی و ح و از این قابلیت برخوردار است تا

(. این GUERCHOUN, 2017: n. 45 et 48) مومی اعم از فرانسوی و غیرفرانسوی اعمال گرددع اجرای تعهد به انجام فعل، ۀ روش برای اجرای تعهدات اعم از مقید به شخص و سایر تعهدات، در زمین

(. به TERRÉ et al., 2018: n. 18 et 19) شود ترک فعل و همچنین تعهد به انتقال مال استفاده می جوابیه انتشار متقلبانه، رقابتی ساختن متوقف مثال، اقامتگاه عنوان به زوجه بازگشت روزنامه، در نگه دیگری، به زوجین از یکی توسط فرزند دادن رابط زوجین، ساختن متوقف فرزندان، از ۀداری

ه سوءاستفاد سترداد مال، جلوگیری از حق ارتفاق، ااستفاده از ۀ نامشروع یکی از زوجین با بیگانه، اجاز های عمومی همچون شرکت از حق، متوقف ساختن ایجاد مزاحمت برای همسایگان، اجبار دستگاه

ۀ جریان برق یکی از مشترکین، الزام مدعی به ارائ برق به انجام برخی اقدامات همانند برقراری مجدد انتشار یک اثر، انجام تکالیف قانونی، جلوگیری از ۀ ناشر از ادام مدارک، اجبار کارگر به انجام کار، منع

این کشور برای قضایی ۀ اند که در روی مواردی ازجملهارتکاب یا استمرار عملی غیرقانونی و مانند آن، :DEMOGUE, 1932) تعیین شده است جریمۀ مدنی ها آن حاوی ء به اجرای آرا علیه اجبار محکوم

544 et s.; MAZEAUD et al., Op. cit.: 1031; VINEY et JOURDAIN, 2001: 15 et s.;

: 17 et s1903 PEYRUSSE, Op. cit.: 234; ESMEIN,-DIONISI.)1 برای تعهد به پرداخت وجه نقد در حقوق فرانسه تردیدهایی جریمۀ مدنی اعمال در خصوص صرفاً

عالی این کشور گردیده است. در برخی مطرح شده که این امر منجر به صدور آرایی متعارض از دیوان ها آن دیگری از ۀ دیون پولی پذیرفته نشده است و در دست در خصوص جریمۀ مدنی از این آراء، اعمال

دی که روش مؤثر دیگری برای اجبار به ایفای تعهد وجود نداشته باشد، پذیرفته اعمال این جریمه در موارنیز ( CHABAS et DEIS-BEAUQUESNE, 2005: 4)نک: شده است البته بعدها همین قید .


TERRÉ etآورد )وق معنوی هنرمند یا مؤلف صدمه وارد یده یا حقهای فردی، آزادی عقاجبار به اجرای آن به آزادی

al., 2018: 1539 .) :.MAZEAUD et al., Op. cit. برای ملاحظۀ موارد استفاده از جریمۀ مدنی در زمینه حقوق اداری فرانسه نک: 1

1034 et s.136، 134، 11ه مواد سی مدنی ب. همچنین برای ملاحظه بعضی از کاربردهای این نهاد در زمینه آیین دادر ، قانون آیین دادرسی مدنی فرانسه رجوع شود. 491و 290، 275، 139

Dow

nloa

ded

from

jlvi

ews.

ujsa

s.ac

.ir a

t 11:

41 +

0430

on

Tue

sday

Jul

y 13

th 2

021


۷1 )ایزانلو و شاهین( المللن یب تجارت حقوق و یقیتطب حقوق در یامطالعه ؛یمدن ۀمیجر

دارد استفاده قابلیت سازوکار این هم پولی دیون ایفای به اجبار برای دیگر امروزه و شد برداشته (TERRÉ et al., 2018: 1539; CHABAS et DEIS-BEAUQUESNE, 2005: 4.)

جریمۀ مدنی ۀزمانی محاسب أمبد .1-۷زمانی به جریان أ شود، بحث مبدمطرح می ۀ مدنییمجردر خصوص موضوع مهم دیگری که

افتادن این جریمه است. در حقوق فرانسه، کسانی که این نهاد را صرفاً ابزاری برای تحت فشار قرار علیه از زمان اند که تعلق این جریمه به محکوم دانستند، قائل به این نظر شدهعلیه میدادن محکوم

را نه صرفاً ابزاری جریمۀ مدنیکه قابل، بر اساس نظر اکثریتانب مدر ج 1شود. آغاز می رأی صدور أدانستند، مبدمیقضایی ءعلیه، که روشی برای تضمین اجرای آرا جهت تحت فشار قرار دادن محکوم

2دانسته شده است. رأی زمانی احتساب این جریمه، تاریخ ابلاغه به نوعی صادر شد ک 3، فرمانی1992سال ژوئیه 31، در تاریخ 1991ژوئیه 9پس از وضع قانون

از تاریخی که قاضی جریمۀ مدنیاین فرمان مقرر گردید 51 ۀبین دو نظر فوق، جمع نمود. در مادحاوی تعهد رأی تواند زودتر از تاریخ اجرایی شدنگردد و این تاریخ نمی اثر می أتعیین کند، منش

جریمۀ مدنیاشد، اجرایی صادر شده ب رأی قابل موضوع حکم باشد؛ اما در صورتی که پیش از آن،قانون آیین 131-1آر. ۀحاوی جریمه قابلیت اعمال دارد. این حکم بعدها در مادرأی از تاریخ صدور

مزبور ۀ ان فرانسوی از مقرردانحقوق اجرای احکام مدنی فرانسه نیز تکرار شد. همچنین، برخی از ۀ جریم ۀمحاسب أ ، مبدجریمۀ مدنیحاوی رأی یدنظرخواهی ازکه در فرض تجد اندچنین نتیجه گرفته

دادگاه تاریخی پس از آن را به عنوان آنکه تجدیدنظر است، مگررأی مزبور از تاریخ اجرایی شدن (.TERRÉ et al., 2018: 1544) جریمه تعیین نماید ۀ محاسب أ مبد

در حقوق ایران جریمۀ مدنی .2 یافته توسعه چندان جریمۀ مدنیدر خصوص قوقی کشور ماانسه، ادبیات حکشور فر برخلاف

قانون اجرای احکام 47 ۀماد ۀنیست. متون قانونی مرتبط با این نهاد در بستر نظام قانونی ایران، تبصراست. 1318قانون آیین دادرسی مدنی مصوب سال 730و 729و مواد 1356مدنی مصوب سال

اده از این ابزار که آن هم به زمان حکومت قانون ارد معدود استفن نیز به جز موایرا قضایی ۀدر روی ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

. برای نمونه نک:1Cour de Cassation, Chambre sociale, du 27 novembre 1980, 79-60.261, Publié au bulletin.

. برای نمونه نک:2Cour de Cassation, Chambre civile 2, du 5 mai 1993, 91-20.286, Publié au bulletin.

3. Décret n°92-755 du 31 juillet 1992 instituant de nouvelles règles relatives aux procédures

civiles d'exécution pour l'application de la loi n° 91-650 du 9 juillet 1991 portant réforme des

procédures civiles d'exécution.

Dow

nloa

ded

from

jlvi

ews.

ujsa

s.ac

.ir a

t 11:

41 +

0430

on

Tue

sday

Jul

y 13

th 2

021



خورد. در ادامه، به به چشم نمی باره دراینذکری قابلگردد، مطلب آیین دادرسی مدنی پیشین بازمی پردازیم. در حقوق ایران می جریمۀ مدنیبررسی

در نظم حقوقی کنونی جریمۀ مدنیوضعیت . 2-1وضع کهچنان شد، کنونی اشاره مدنییت با جریمۀ ایران حقوق در نهاد این وجود اصل و

ان قائل به نسخ مستند دانحقوقگیرد که برخی از مینشئت آنجا هایی مواجه است. این تردید ازتردیداجرای آن ۀمنتفی شدن زمینقانون آیین دادرسی مدنی سابق( و 730و 729مواد ) قانونی این نهاد

به 47 ۀماد ۀتبصر) مقررات مدنی( احکام اجرای دادرسی 529 ۀماد ۀوسیلقانون آیین قانون هستند. 1379های عمومی و انقلاب در امور مدنی مصوب دادگاه

چنین 1379های عمومی و انقلاب در امور مدنی مصوب قانون آیین دادرسی دادگاه 529 ۀ ماد و 1318نی مصوب سال نون آیین دادرسی مد شدن این قانون، قا الاجرا لازم »از تاریخ رد: دا مقرر می

وجود قید »در گردد«.الحاقات و اصلاحات آن و... و سایر قوانین و مقررات در موارد مغایر، ملغی می گردد که با توجه به موارد مغایر« که در قسمت پایانی این ماده آمده است، باعث بروز این تشکیک می

بوده، 1379دی که مغایر با قانون مصوب سال شین، صرفاً در موار یین دادرسی مدنی پی این قید، قانون آ در این قانون 1318قانون مصوب سال 730و 729ای مغایر با مواد نسخ گردیده است و چون مقرره

، جریمۀ مدنی ان قائل به نسخ نهاد دانحقوق وجود ندارد، این مواد همچنان به قوت خود باقی هستند. نسخ کلی قانون آیین دادرسی مدنی پیشین، در پاسخ به ۀرش نظری الی فاسد پذیاذعان به تو رغملی ع

سو، مطابق اند که چون از یک اظهار داشته گونه این ، 529 ۀ تفسیری لفظی از ظاهر ماد ۀ این تردید، با ارائ وین ی که پس از ذکر عنا دهنده وجود نداشته باشد، قید انصراف ۀ قواعد اصولی و ادبی، مادامی که قرین

قانون آیین 529 ۀ شود، باید به آخرین عنوان نسبت داده شود و از سوی دیگر، در مادمتعدد آورده می ای مبنی بر ارتباط قید »مگر در گونه قرینه هیچ های عمومی و انقلاب در امور مدنی هم دادرسی دادگاه

« 1318ب ادرسی مدنی مصو»قانون آیین د جمله از مقررات مذکور در این ماده ۀ موارد مغایر« به هموجود ندارد، لذا قید »مگر در موارد مغایر« منصوص در متن ماده فقط منصرف به عبارت »سایر قوانین

و به تبع آن، 1318و مقررات« است؛ بنابراین، باید قائل به نسخ کلی قانون آیین دادرسی مدنی مصوب -186: 1393شهیدی، ) حکام مدنی گردید قانون اجرای ا 47 ۀ ماد ۀ اجرای تبصر ۀ منتفی شدن زمین

بر این 1381/ 7/ 4مورخ ۀ با همین نظر، اکثریت قضات دادگستری استان تهران در جلس سو هم 1(.581قانون آیین دادرسی مدنی سابق و عدم جایگزینی معادل این 729 ۀ اند که با توجه به نسخ مادنظر بوده


(.205: 1389ک: صفایی، )ن. برای ملاحظه نظر موافق 1

Dow

nloa

ded

from

jlvi

ews.

ujsa

s.ac

.ir a

t 11:

41 +

0430

on

Tue

sday

Jul

y 13

th 2

021



علیه به این ماده استناد نمود و تنها طریق الزام، لزام محکوم توان برای ا یگر نمی ماده در قانون فعلی، د تأخیر قانون آیین دادرسی مدنی فعلی و صدور حکم به پرداخت خسارت ناشی از 515 ۀتمسک به ماد

در انجام تعهد است. ضمن اینکه با در نظر گرفتن سکوت قانون در این زمینه، اکثریت حاضر در این کلف به مراجعه به منابع معتبر اسلامی و فتاوی معتبر قانون اساسی م 167ل ه، قاضی را مطابق اصجلس

(. 167: 1393به نقل از: خدابخشی، ) اند دانسته که اجبار مالی متعهد آنجا ان با اتخاذ رویکردی مخالف، ازدان حقوقدیگری از ۀدر مقابل، دست

را حمل بر نسیان نموده و با 1379ل در سا گذارقانوناند، سکوت را ضروری و موافق اصول دانسته قانون اجرای احکام مدنی، در نسخ این نهاد تردید کرده و بدین ترتیب، بقای 47 ۀاستناد به تبصر

(. 126: 1394کاتوزیان، ) اندفتهقانون آیین دادرسی مدنی سابق را نتیجه گر 730و 729حکم مواد تعهد و اجباری ان این استدلال که اذن در لزوم اجرای این دیدگاه، برخی از نویسندگان با بی ۀدر ادام

هایی برای اجرای آن تعهد است، رویکردی مشابه با این نظر حلبودن آن، ملازم با اذن در اتخاذ راه (. 169: 1393خدابخشی، ) اندرا پذیرفته

ک از دو نظر فوق، دیدگاهی بینابین و با تعدیل هر ی ۀ ای دیگر از نویسندگان با ارائر نهایت، پاره دقانون آیین 529 ۀقانون آیین دادرسی مدنی سابق توسط ماد 730و 729یح مواد با پذیرش نسخ صر

تکرار نشدن نصّ ماد 1379های عمومی و انقلاب در امور مدنی در سال دادرسی دادگاه 729 ۀ، از ناآگاهی یا بی اهمیت اجرای احکام و ه ب گذارقانوناعتنایی قانون سابق در قانون فعلی را ناشی ان قائل به این دانحقوقاند. بر این اساس، این نادیده انگاشتن حقوق شهروندی و نفع اجتماع دانسته

قانون سابق 729 ۀنی به مادقانون اجرای احکام مد 47 ۀماد ۀاند که با توجه به اینکه تبصرنظر شده ۀنون اجرای احکام مدنی الحاق گردیده و در زمرارجاع داده است، لذا در واقع مقررات این ماده به قا

قانون آیین دادرسی 729 ۀمقررات اجرای احکام مدنی قرار گرفته است. علت عدم تکرار نصّ مادده نیز در نظر این عده، رعایت اصل اختصار ما ۀ مدنی سابق در این تبصره و اکتفاء به ارجاع به شمار

نویسی است. در قانون سازد، پذیرش نسخ دوم متمایز می ۀستدان دانحقوقاخیر را از ۀان دست دانحقوق ای که نظرنکته

این نظر، از موجببهاز سوی این نویسندگان است؛ زیرا 1318قانون آیین دادرسی مدنی 730 ۀمادقانون آیین دادرسی مدنی سابق 729 ۀ قانون اجرای احکام مدنی فقط از ماد 47 ۀماد ۀکه تبصرآنجا

قانون اخیر، به تبع نسخ این ماده 730 ۀ و حکم ماد برده، تنها همین ماده است که معتبر استنام

Dow

nloa

ded

from

jlvi

ews.

ujsa

s.ac

.ir a

t 11:

41 +

0430

on

Tue

sday

Jul

y 13

th 2

021



های عمومی و انقلاب در امور مدنی منتفی گردیده است قانون آیین دادرسی دادگاه 529 ۀتوسط ماد 1(.840-940: 1384؛ شمس، 572-672: 1397شمس، )

ۀتبصر ۀاحال دلیلبهقانون آیین دادرسی مدنی سابق 729 ۀبه باور ما، گذشته از بقای حکم مادبقای حکم ۀ، نظری(بعد به 356: 1377 ان، ی کاتوز)نک: قانون اجرای احکام مدنی به آن 47 ۀمادقانون مزبور، به طور 729 ۀبا ارجاع به ماد گذارقانونا دفاع است، زیرقابلآن قانون نیز 730 ۀماد

قانون را نیز به او داده است، هرچند نتوان گفت که اجرای آن 730 ۀضمنی اذن به اعمال حکم ماد 3و 2است. 729 ۀاجرای ماد ۀلازم 730 ۀماد

قانون سابق، این امر مانع از آن نخواهد 730و 729باید اضافه کرد که حتی بر فرض نسخ مواد چنین اختیاری اور، برای د کهچنانشرط ضمن عقد برای قاضی، هم موجببهبود که طرفین قرارداد،

4قراردادی خواند. جریمۀ مدنیتوان را می جریمۀ مدنیل شوند. چنین ئقا ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

قانون آیین دادرسی مدنی 729 ۀ. بعضی دیگر از نویسندگان نیز با ارائه استدلالی تقریباً مشابه، قائل به بقای حکم ماد1 (. 133-134: 1393؛ میرزایی، 203-204: 1392ک: مهاجری، )ناند؛ سابق شده

علیه( اجرای محکومیت های مالی، برای الزام متعهد )محکوم ۀ روزه با وضع قانون نحو. البته ممکن است گفته شود ام 2بینی شده است، اجراهای شدیدتری از جمله حبس به عنوان جایگزین جریمۀ مدنی پیش به عدم انجام تعهد ضمانت

سخ به این تردید باید بگوییم نهاد جریمۀ مدنی نیست. در پا بینیاجرایی دیگر نیازی به پیشلذا با وجود چنین ضمانت اجرای هر یک ۀطرح این سازوکار، جایگزینی آن نسبت به اجبار بدنی بوده است، اساساً زمین ۀکه گذشته از اینکه فلسف

این دو ضمانت متفاوت است، زیرا ضمانتاز مدنی( قانون نحواجرا )حبس و جریمۀ ای اجر ۀاجرای حبس که در به ایفای تعهدات مالی دارد و این در حالی است شده است، اختصاص به محکومیت بینیهای مالی پیشمحکومیت

که محل طرح جریمۀ مدنی در حقوق ما صرفاً در مورد تعهدات قائم به شخص است. آیین دادرسی ۀ یحلا 510و 509مواد ۀ دربار 1378/ 8/4در تاریخ 4911/21/74 ۀشمار ۀ. شورای نگهبان در نام 3

به تصویب مجلس رسیده بود و متضمن احکامی مشابه 1376مومی و انقلاب در امور مدنی که در سال های عدادگاه در صورت عدم انجام تعهد در 510و 509»مواد قانون سابق بود، چنین اظهارنظر کرده است: 730و 729مواد

عنوان تأخیر در انجام تعهد پرداخت لغی را علاوه بر اجرای حکم بهمدت تعیین شده توسط دادگاه طرف باید روزانه مبقانون اجرای 47 ۀماد ۀتوان نسخ قانون موجود )تبصربا وجود این، از این نظر نمی کند خلاف موازین شرع است«.

(.76: 1383کاتوزیان، )نک: احکام مدنی( را نتیجه گرفت

( یا »شرط جریمۀ مدنی« Astreinte conventionnelleاردادی« ). در حقوق فرانسه، اصطلاح »جریمۀ مدنی قر4(Clause d’astreinteدر معنای دیگری به کار می ) رود: چنانچه طرفین شرط کنند که طرف متخلف مبلغی به عنوان

که، جریمه بپردازد، این توافق مصداق جریمۀ مدنی قراردادی خواهد بود. تفاوت این شرط با وجه التزام در آن استمیزان خسارت بییی همانند جریمۀ مدنی قضا با تنها جنب، بنابراین، برخلاف وجه ۀارتباط است. و دارد اجبارکننده

,.GUERCHOUN, 2017: n. 160; TERRÉ et al: . نکالاصول مانع دریافت خسارت نیستالتزام، علی

2018: 1536.

Dow

nloa

ded

from

jlvi

ews.

ujsa

s.ac

.ir a

t 11:

41 +

0430

on

Tue

sday

Jul

y 13

th 2

021



و انواع آن مدنی جریمۀتعریف .2-2توان در زبان حقوقی کشور ما از عناوین مختلفی برای این نهاد استفاده شده، که از آن جمله می

: 1393خدابخشی، ) مالی« ۀ (، »جریم124: 1394کاتوزیان، ) « تأخیر ۀبه »اجبار مالی«، »جریم الزام« 167 »وجه و نمود. 726: 1397شمس، ) ( اشاره فرانسه، برخلاف( ما حقوق حقوق در

قانون آیین 729 ۀخورد. با وجود این، مستفاد از مادبه چشم نمی جریمۀ مدنیتعریف مشخصی از دادگاه در مواردی که موضوع توان این جریمه را مبلغی دانست که توسط دادرسی مدنی سابق، می

اصل شخص متعهد ممکن نیست، در حکم راجع به ۀوسیلتعهد، عملی است که انجام آن جز بهتا پس از گذشت مهلتی معین و عدم اجرای مدلول حکم دعوا یا پس از صدور آن تعیین می شود

له پرداخته شود.علیه به محکوم از سوی محکوم تأخیرقطعی، به ازای هر روز در حقوق ایران باید گفت که برخلاف حقوق فرانسه، در حقوق جریمۀ مدنی در خصوص انواع

قانون 730 ۀموقت است. ماد جریمۀ مدنیدر قانون مقرر شده و آن جریمۀ مدنیما تنها یک نوع از تواند »دادگاه قبل یا بعد از اجراء حکم میدارد: آیین دادرسی مدنی سابق در این زمینه چنین مقرر می

حکم در اجراء تأخیرنموده و مبلغ دیگری برای تجدیدنظرقبلاً معین کرده است در مقدار مبلغی که مذکور، حق تجدیدنظر در مبلغ ۀگردد، مادملاحظه می کهچنان زمان گذشته یا آینده معین نماید«.

بینی نموده ی قاضی پیشرا نه تنها قبل از اجرای حکم، که حتی پس از اجرای آن نیز برا جریمۀ مدنینشئت به نوعی از حقوق فرانسه و ویژگی تهدیدی بودن این ابزار جریمۀ مدنی. این خصوصیت است

منطقی دانسته شده است، زیرا بر طبق نظری جریمۀ مدنیگیرد. در حقوق فرانسه، این خصیصه می ف بار کارساز افتد، امکان حذداند، زمانی که این اجکه این مکانیسم را ابزاری صرف برای اجبار می

(. ESMEIN, 1903: 25) آثار آن در گذشته برای قاضی در صورت صلاحدید او، امری معقول استدهد تا در صورتی که پس از اجرای اصل حکم توسط بینی این اختیار به قاضی امکان این را می پیش

باعث محکوم موجه سببی که مشخص شود ش تأخیرعلیه، حکم اجرای بتواند در است، مبلغ ده علیه به اجرای حکم، مزیت دیگر این شده را تقلیل دهد. همچنین، گذشته از تشویق محکوم تعیین

کند؛ زیرا خارج ساختن می پیشگیری له تواند این باشد که از جبران مضاعف زیان محکوم اختیار مید که مبلغ جریمه از اصل تواند سبب شواختیار تجدیدنظر در حکم از دست قاضی، در مواردی می

در انجام تعهد باشد، تأخیر خسارت ۀاضافاصلی به ۀ کوم به، که حسب مورد ممکن است خواستمح نماید. فراتر رود در حالی که این موضوع چندان منطقی نمی

قانون 729 ۀانی که قائل به بقای حکم ماد دانحقوق برخلاف آنچه فوقاً بیان گردید، پذیرش نظر ای به کلی متفاوت از اند، نتیجه این قانون گردیده 730 ۀفای حکم ماد و انت 1318رسی مدنی آیین داد

Dow

nloa

ded

from

jlvi

ews.

ujsa

s.ac

.ir a

t 11:

41 +

0430

on

Tue

sday

Jul

y 13

th 2

021



جریمۀ که سبب تبدیل نوع جریمۀ مدنی را در پی دارد؛ زیرا اختیار قاضی برای تجدیدنظر در نظر فوق و پذیرش ایی قرار گرفته است قانون مزبور مورد شناس 730 ۀ گردد، در ماد موقت به مقطوع می مدنی

مقطوع باشد. جریمۀ مدنی موجود در حقوق ایران جریمۀ مدنی شود که تنها نوع ه سبب می نسخ این ماد قانون آیین دادرسی 730 ۀ، ماد 729 ۀ ما در کنار ماد ۀملاحظه گردید، به عقید که چنان با وجود این،

موجود در جریمۀ مدنی بنابراین، تنها نوع نیز همچنان به قوت خود باقی است. 1318مدنی مصوب موقت است. در نتیجه، قاضی از این اختیار برخوردار است تا قبل یا بعد از جریمۀ مدنیحقوق ما

اجرای حکم، در میزان جریمه تجدیدنظر نموده و بسته به صلاحدید خود، آن را کاهش یا افزایش دهد. جریمۀ مدنی ماهیت .2-3

نظر وجود سنتی فرانسه اختلافهمانند حقوق در حقوق ما مۀ مدنیجریدر خصوص ماهیت در انجام تعهد توصیف تأخیران ماهیت این مبلغ را همان جبران خسارت دانحقوق دارد. بعضی از

شدن متعهد به این جریمه را مانع از آن کرده و بر این اساس، با استناد به اصول برائت و عدم، محکوم بتودانسته که پرداخت اند به را وی نمود تأخیر خسارت ان محکوم نیز تعهد انجام شهیدی، ) در ازای ان حکم به پرداخت مبلغی را که مدیون باید بهدانحقوق ای دیگر از (. در مقابل، عده185: 1393

خصوصی ۀاجبار مالی و نوعی جریم ۀدر انجام تعهد پرداخت نماید، صرفاً یک وسیل تأخیرهر روز ای را مانع ور پرداخت چنین جریمهاند و بر این بنیاد، دستسارت دانستهو در نتیجه متمایز از جبران خ

: 1389؛ صفایی، 125: 1394کاتوزیان، ) انداز رسیدگی و صدور حکم به جبران خسارت ندانستهته از تفاوت هدف به باور ما، نظر اخیر از اتقان بیشتری برخوردار است، زیرا گذش 1(. 205-204

های باب دهم قانون آیین دادرسی مدنی تدوین فصل ۀدقت در شیوخسارت، با با جبران جریمۀ مدنیاین قانون، در ذیل فصل »اجبار به 730و 729آید؛ زیرا مواد پیشین نیز همین نتیجه به دست می

: نک) ر جبران خسارت استهای باب مزبور دانجام تعهد« از این باب قرار دارند، که مجزا از فصلدر تأخیرتواند علاوه بر این مبلغ، خسارت ناشی از له می، محکوم (. در نتیجه 129 :1343شریعتی،

.(726: 1397شمس، )نک: اجرای حکم را نیز مطالبه کند جریمۀ مدنیشرایط . 2-4

مدنیاعمال تقسیم جریمۀ یک در است. شرایطی وجود به منوط ایران حقوق کلی بندر دی دس می دو به را شرایط این که توان نمود تقسیم ماهوی و شکلی شرایط بیانته به ادامه ها آن در پردازیم. می


شود و نه له پرداخته میبه محکومبا در نظر گرفتن این نکته که این مبلغ برخلاف جریمه دانان. بعضی دیگر از حقوق 1 (. 726: 1384شمس، ) اندصندوق دولت، در درستی اطلاق لفظ »جریمه« به آن تردید کرده

Dow

nloa

ded

from

jlvi

ews.

ujsa

s.ac

.ir a

t 11:

41 +

0430

on

Tue

sday

Jul

y 13

th 2

021


۷۷ )ایزانلو و شاهین( المللن یب تجارت حقوق و یقیتطب حقوق در یامطالعه ؛یمدن ۀمیجر

شرایط ماهوی . 2-4-1اعمال ماهوی مدنیشرط جز جریمۀ آن، انجام که باشد عملی تعهد، موضوع که است آن

شخص متعهد ممکن نباشد. در نتیجه، برخلاف حقوق فرانسه که در آن قلمروی استفاده از ۀوسیلبهخاصی از تعهدات ۀگون بهبسیار وسیع است، در حقوق ایران اعمال این جریمه محدود مدنیمۀ جری

است و صرفاً در مواردی ممکن است که اجرای مستقیم حکم امکان نداشته باشد. این شرط، هم از قانون آیین دادرسی مدنی 729 ۀآن و هم از ماد ۀقانون اجرای احکام مدنی و تبصر 47 ۀدجمع ما

متعارف اجرای حکم نیست، ۀ وسیل جریمۀ مدنیر آن است که گردد. علت این امشین مستفاد می پی کاتوزیان، ) ای کمکی است که به عنوان واپسین راهکار باید مورد استفاده قرار گیرد بلکه صرفاً حربه

موردی تعهدات مباشرتی نباشد، همانندۀ (. بنابراین، در مواردی که موضوع حکم در زمر127: 1394 رسد. الذمه است، اعمال این روش ممکن به نظر نمیتعهدات کلی فی که پرداخت وجه و سایر

رایط شکلی . ش2-4-2، درخواست متعهدله است، چراکه جریمۀ مدنیالف( شرط شکلی لازم برای صدور حکم به

رسی مدنی پیشین قانون آیین داد 729 ۀدر ماد صراحتبهشود. این شرط این جریمه به او پرداخته می ماد مقرر نویسندگان، از بعضی این، وجود با است. درخواست 729 ۀگردیده لزوم بر مشعر را

قانون آیین دادرسی 729 ۀتفسیری لفظی از ظاهر ماد ۀرای اعمال این نهاد ندانسته و با ارائمتعهدله باند که قاضی ل به این نظر شدهتواند« مندرج در ماده، قائمدنی سابق و استفاده از عبارت »دادگاه می

ندان صحیح (. این نظر چ139: 1343شریعتی، ) تواند رأساً به تعیین این جریمه مبادرت نمایدمی رسد، زیرا عبارت مورد استناد، نه در مقام بیان آزادی دادگاه در تعیین این جریمه بدون به نظر نمی

جریمۀ مدنی ه در پذیرش یا رد درخواست تعیین درخواست متعهدله، بلکه در مقام بیان اختیار دادگا از سوی متعهدله است.

را شرط اعمال رأی نسه، اصولًا اجرایی شدنب( در سطور پیشین ملاحظه گردید که در حقوق فرا ، قطعیت حکم جریمۀ مدنیدانند. در حقوق ایران، شرط شکلی لازم برای اعمال می جریمۀ مدنی

آید؛ مضافاً به اینکه قانون آیین دادرسی مدنی سابق به دست می 729 ۀصادره است. این شرط از مادها را به قطعیت آن حکم ای احکام صادره از دادگاهنخست قانون اجرای احکام مدنی، امکان اجر ۀماد

یا صدور قرار موقت اجرای حکم در موارد مقرر در قانون منوط نموده است. با وجود این، برخی را ناظر به مورد غالب دانسته و با پذیرش امکان صدور دستور جریمه پیش از 729 ۀان ماددانحقوق

اند، به »حکم قطعی« را ناظر به اعتبار قابلیت اجرای حکم دانسته 729 ۀماد ۀقطعی شدن حکم، اشار (.129: 1394کاتوزیان، ) نه قطعیت آن

Dow

nloa

ded

from

jlvi

ews.

ujsa

s.ac

.ir a

t 11:

41 +

0430

on

Tue

sday

Jul

y 13

th 2

021



جریمۀ مدنی موارد کاربرد .2-5در بستر حقوق ایران صرفاً در مواردی جریمۀ مدنیفرانسه، بیان گردید، برخلاف حقوق کهچنان

تأمل آن است که اگرچه درخور ۀ شخص متعهد باشد. نکتکاربرد دارد که موضوع تعهد، عملی قائم به دهند، اما این امر نباید سبب بروز این بخش عظیمی از این تعهدات را تعهدات غیرمالی تشکیل می

گیرند؛ چراکه به عنوان مثال، تعهدات مالی تحت این عنوان قرار نمی پندار گردد که هیچ قسمی ازتوان یک تعهد مالی قائم ه کسی غیر از او به آن دسترسی ندارد را میتعهد بایع به تسلیم مبیع معینی ک

دادگاه 12 ۀنزد شعب 1335هایی که به سال به شخص متعهد دانست. افزون بر این، در یکی از پروندهه مطرح شده است، دادگاه تعهد یک شرکت تجاری به صدور و تسلیم تهران در این زمین شهرستان

قسم از تعهدات دانسته و برای اجبار شرکت به انجام آن تعهد از این روش استفاده این ۀسهام را در زمر .(به بعد 129: 1343به نقل از: شریعتی، ) نموده است

دادگاه بخش 12ۀ ایران را در رأیی که از شعبقضایی ۀر رویکارگیری این ابزار دمثال دیگری از بهآن، دادگاه برای اجبار شرکت تلفن موجببهرأیی که توان ملاحظه نمود؛تهران صادر شده است، می 2 ۀشعب 1333له، از این سازوکار استفاده کرده است. همچنین در سال به وصل سیم تلفن محکوم

له، به ازای هر روز علیه به تسلیم دفاتر تجاری متعلق به محکوم محکوم دادگاه بخش تهران برای اجبار له پرداخته شود. علیه به محکوم مقرر نمود تا از سوی محکوم در اجرای حکم، مبلغی را تأخیر

ی، دکترین حقوقی ما مواردی را به عنوان مصادیق کاربرد یقضا ۀهای فوق از رویدر کنار نمونهتوان به این موارد اشاره عهد به انجام تعهد برشمرده که از آن جمله میجبار متبرای ا جریمۀ مدنی

اجبار موصی ورثهنمود: از تضرر برای جلوگیری قبول وصیت یا رد اعلام به قانون 833 ۀماد) له ، کاتوزیان) قانون مدنی( 1271 ۀماد) (، اجبار مقرّ به تعیین مقرّله508: 1388کاتوزیان، ) مدنی( ۀماد) (، بازداشتن زن از تجارت منافی با مصالح خانوادگی یا حیثیت خود یا شوهر759 :1388 237 ۀ ماد) (، تعهد نقاش یا خوشنویس به انجام تعهد672 :1388کاتوزیان، ) قانون مدنی( 1117

(، تنظیم روابط همسایگان و جلوگیری از سوءاستفاده از حق 225 :1388کاتوزیان، ) قانون مدنی( ( و اجبار به حضانت و سایر 128: 1394کاتوزیان، ) رفعقابلهای مستمر و غیرمتو مزاح مالکیت

(.128: 1394کاتوزیان، ) تکالیف غیرمالیدر بین تعهدات قائم به شخص، تعهد زن به تمکین از شوهر یکی از مواردی است که امکان

سازوکار از مدنی استفاده می جریمۀ آن اجرای تر تواند برای استمحل میدید نظر به رسد . ی عدم اجرای حکم تمکین تنها سقوط حق نفقه است و اجبار مستقیم یا غیرمستقیم اجرا ضمانت

زوجه به اجرای حکم تمکین ممکن نیست.

Dow

nloa

ded

from

jlvi

ews.

ujsa

s.ac

.ir a

t 11:

41 +

0430

on

Tue

sday

Jul

y 13

th 2

021


۷۹ )ایزانلو و شاهین( المللن یب تجارت حقوق و یقیتطب حقوق در یامطالعه ؛یمدن ۀمیجر

الملل در حقوق تجارت بین جریمۀ مدنی .3بررسی به بخش این مدنیدر بین جریمۀ تجاری قراردادهای اصول منظر اجرای المللیاز ،

پردازیم. المللی میخارجی و داوری تجاری بیناحکام المللی اصول قراردادهای تجاری بین . 3-1

در کنار حقوق داخلی کشورهای تابع نظام حقوق رومی ژرمنی، تحت تأثیر این نظام حقوقی، مدنی بین جریمۀ تجاری قراردادهای اصول مؤسسدر خصوصی سازییکنواخت ۀالمللی حقوق

این اصول، در این زمینه 7.2.4 ۀبینی شده است. مادپیش 1ی«یقضا ۀنوان »جریمنیز با ع یونیدروا()دهد، همچنین ( در موردی که دادگاه به یک طرف دستور اجرای تعهد را می1)»دارد: چنین مقرر می

کند. ای را پرداخت ید، جریمهتواند مقرر نماید در صورتی که چنین طرفی از دستور تبعیت ننمامی( جریمه باید به شخص متضرر پرداخته شود، مگر در صورتی که مقررات امری قانون مقر دادگاه 2)

دیگری مقرر نموده باشد. پرداخت جریمه به شخص متضرر مانع مطالبه خسارت از سوی نحوبهواگذار به دادگاه جریمۀ مدنین گردد، در این ماده اختیار تعییملاحظه می کهچنان گردد«.وی نمی

2است، در نتیجه الزامی برای دادگاه در این خصوص وجود ندارد. شده سازی یکنواخت ۀشده توسط مؤسسمنتشر ۀدر توضیحات رسمی مندرج ذیل این ماده در مجموع

حقوق خصوصی، اعمال این روش از سوی دادگاه، تا حد زیادی بسته به نوع تعهدی دانسته شده که تعهد به پرداخت وجه یا تسلیم مال، در خصوص ه شده است؛ بدین معنا کهالزام به اجرای آن مطالب

جریمه فقط باید در موارد استثنایی که ایفای سریع تعهد برای متعهدله مطلوبیت دارد، اعمال شود، مقابل، راجع های اجرایی معمول میسر است. در زیرا معمولًا انجام این تعهدات از طریق سایر روش

هایی توسط شخص دیگر با دشواریها آن ه اغلب قابلیت ایفایظر به انجام یا ترک فعل کبه تعهدات نا Unidroit Principles of International) تر خواهد بودحل مناسبرو است، اتخاذ این راهروبه

Commercial Contracts, 2016: 249ت. (. این موضع با حقوق ایران هماهنگ اس عمدتاً ) لهعدم اجرای حکم باید به شخصی غیر از محکوم ۀورها جریم که در برخی کشآنجا از

بند پرداخته شود، دولت( می ۀماد 2به مقر امری کشور قواعد که داشته است مقرر تواند مذکور را تغییر دهد. قضایی ۀجریم نفعذی

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ1. Judicial penalty

ع قانون مقر است، صرف تعیین تر رفت و گفت از آنجا که موضوع جریمۀ مدنی امری شکلی و تابتوان پیش. حتی می2کند؛ برعکس، انون حاکم یا شرط ضمن عقد، برای دادگاه مقر حتی ایجاد اختیار هم نمیاصول یونیدروا به عنوان ق

(.3-3 ۀ شمار :کناهمیت این مقرره در فرضی که دعوا به داوری ارجاع شده باشد، بیشتر است )

Dow

nloa

ded

from

jlvi

ews.

ujsa

s.ac

.ir a

t 11:

41 +

0430

on

Tue

sday

Jul

y 13

th 2

021



نافی حق طلبکار مورد بحث، با تصریح به این نکته که پرداخت این جریمه ۀفراز پایانی بند دوم ماد تفکیک ماهوی بین این دو مفهوم را به روشنی مورد پذیرش قرار داده ۀ خسارت نیست، نظری ۀ برای مطالب

مذکور، علت این امر چنین عنوان شده که پرداخت این جریمه ۀاست. در توضیحات مربوط به مادم برای آن دسته از زیان بتواند جبرانی عمول دریافت خسارت قرار هایی باشد که تحت شمول قواعد

که پرداخت خسارت معمولًا بعد از آنجا جبران نیستند. با وجود این، از قابل گیرند و از آن طریق نمی این جریمه صورت می از پرداخت پذیرد، احتمال در نظر گرفتن مبلغ جریمه در احتساب خسارت

خسارت عدم انجام تعهد از سوی بینی ضی نیز در نظر گرفته شده است. افزون بر این، پیش سوی قا ورت صدور جریمه از سوی قاضی را نیز موجب گردد.تواند عدم ضر طرفین، می

اجرای احکام خارجی .3-2جبران خسارتی ۀ برای اجبار به انجام تعهد است و جنب ایماهیتاً وسیله جریمۀ مدنیکه آنجا از

حاکم بر دادرسی، یعنی قانون مقر است، شود که تابع قانون ندارد، یک موضوع شکلی محسوب میتعهد اجرای به ناظر اگر کردهحتی حاکم آن بر دیگری قانون طرفین که باشد قراردادی اندی

(BATIFFOL, 1967: n. 607 .) که جریمۀ مدنیآیا آنکه احکام خارجی، دو پرسش عمده مطرح است: نخست اجرای ۀاز جنب

از آن درخواست رأی است، در کشوری که شناسایی و اجرای دهدارأی دادگاه صادرکننده حکم به آن جریمۀ مدنی تواند به دوم آنکه، آیا دادگاه کشور محل شناسایی و اجرا می اجرا است یا نه؟ قابلشده،

نیست؟ جریمۀ مدنیر حالی که حکم دادگاه خارجی متضمن دهد، درأی حقوق کشور محل شناسایی و اجرا، ر د جریمۀ مدنیدر پاسخ پرسش نخست باید گفت اگر نهاد

الاصول خلاف نظم عمومی ای علیخارجی متضمن چنین جریمهرأی شناسایی شده باشد، اجرای 1خارجی قابلیت شناسایی و اجرا دارد. شود و این تصمیم دادگاه و قواعد امری محسوب نمی

ممکن است اجرای آن، اما اگر چنین نهادی در حقوق داخلی دادگاه مقر شناسایی نشده باشد، ما با فرض عدم ۀخته شود. در حقوق ایران به عقیدمخالف نظم عمومی یا قواعد امری دادگاه مقر شنا

یمی را مخالف نظم عمومی دانست؛ به ، ممکن است اجرای چنین تصمجریمۀ مدنیشناسایی نهاد ری بیش از آنچه در کشور تواند تأثیتوان افزود که حکم خارجی در صورت شناسایی، نمیویژه که می


شی از اری جریمۀ مدنی، صرفاً ابزاری جهت اجرای حکم است و بختوان گفت تصمیم به برقر. در جانب مقابل، می1دهد. چنین تصمیمی جنبه سرزمینی دارد و حتی در صورت شناسایی رأی در خارج مفاد رأی خارجی را تشکیل نمی

,TERRY :)نک از کشور محل صدرو، جریمۀ مدنی مقرر شده توسط دادگاه صادرکننده حکم قابلیت اجرایی ندارد

2013: n. 26..)

Dow

nloa

ded

from

jlvi

ews.

ujsa

s.ac

.ir a

t 11:

41 +

0430

on

Tue

sday

Jul

y 13

th 2

021



مخالف نیز به استناد مفهوم مضیق ۀمحل صدور حکم داشته است، داشته باشد. با وجود این، عقیدجریمۀ نهاد اینکه . به نظر ما با توجه بهحمایت استقابلالملل خصوصی نظم عمومی در حقوق بین

متضمن مدنی خارجی حکم اجرای است، نشده منسوخ هم داخلی حقوق تصمیمی در چنین جریمۀ تواند در صورت گزاف بودن مبلغ ضی ایرانی میپذیر است. با وجود این، قاالاصول امکانعلی

، آن را مخالف نظم عمومی بداند.مدنیرأی ، تصمیم دادگاه کشور صادرکننده2012، اصلاحی 1بروکسل ۀ مقرر 55 ۀباید افزود که ماد

بر مدنیدایر در کشورهای عض جریمۀ اتحادیرا براجرا میقابلاروپا ۀو مبلغ آنکه داند، مشروط کنوانسیون لوگانو 49 ۀمشخص شده باشد. مادرأی ۀقطعی توسط دادگاه صادرکنند نحوبهجریمه (. Hartley, 2017: 310) نیز متضمن حکم مشابهی است 2007مصوب

ۀتیج تواند در ن اً نمی که حکم خارجی منطقآنجا در پاسخ پرسش دوم ممکن است گفته شود از شناسایی اثری بیش از آنچه را در کشور محل صدور داشته است، دارا شود، دادگاهی که شناسایی حکم

مقرر کند. با وجود جریمۀ مدنی تواند جهت تضمین اجرای حکم، درخواست شده است، نمی از آن ایی شده اما متقاضی اس شنرأی در کشور محل صدور جریمۀ مدنی کم در فرضی که نهاد این، دست

تحصیل نکرده است، رأی شناسایی حکم در کشور خارجی، چنین دستوری از کشور محل صدور حکم کند. در حقوق جریمۀ مدنی تواند به و اجرا از آن درخواست شده است، می دادگاهی که شناسایی

جریمۀ مدنی ن خارجی متضم رأی در حقوق داخلی، اگر جریمۀ مدنی ایران، با فرض پذیرش نهاد دهد، رأی برای احکام داخلی و خارجی جریمۀ مدنی اصولًا به رأی نباشد، اما دادگاه محل صدور

بند ) قابلتوسط دادگاه ایرانی نسبت به حکم خارجی از باب رفتار مت جریمۀ مدنی امکان مقرر نمودن رفت و بر این تر پیش توان توجیه است. حتی می قابل قانون اجرای احکام مدنی( 169 ۀنخست ماد

تواند ال می داخلی است و دادگاه در هر ح رأی خارجی پس از شناسایی در حکم رأی عقیده بود که ۀ در کشور صادرکنند جریمۀ مدنیمتوسل شود، حتی اگر نهاد جریمۀ مدنی جهت تضمین اجرای آن به

مخالفت شده باشد. أ د در کشور مب جریمۀ مدنی شناسایی نشده باشد یا با تقاضای برقراری رأی المللی داوری تجاری بین .3-3

برخوردار است یا نه؟ جریمۀ مدنی ختیار تعیین نخست باید دید که آیا داور نیز همانند قاضی از ا این اصول، عبارت »دادگاه«، شامل 11.1 ۀ از دیدگاه اصول یونیدروا پاسخ روشن است: بر اساس ماد

این صلاحیت داور نباید ۀ این، نباید از این نکته غافل شد که در توسع شود. با وجود دیوان داوری هم می اعتبار خود را از توافق طرفین می ا هرحالبه مبالغه کرد، چراکه گیرد؛ زیرا این طرفین ین اختیار داور

نند. گزیموارد، قواعدی همانند این اصول را به عنوان مقررات حاکم بر قرارداد برمی گونه این هستند که در

Dow

nloa

ded

from

jlvi

ews.

ujsa

s.ac

.ir a

t 11:

41 +

0430

on

Tue

sday

Jul

y 13

th 2

021



های حقوقی داخلی از پذیرش چنین اختیاری برای داور از جهت حقوق تطبیقی، بسیاری از نظام اخیر بعضی از کشورها چنین اختیاری قضایی ۀ ورزند، هرچند برخی از قوانین مدرن و رویع میامتنا

داده قرار شناسایی مورد داور برای بینرا سطح در امروزه قوانیاند. عموماً کشورها، المللی ن طور قواعد داوری، اختیار داور برای اتخاذ اقدامات موقتی را مورد المللی و همین های بینکنوانسیون

قرار داده فرانسه، رویپذیرش بهقضایی ۀاند. در حقوق غم وجود برخی رو دکترین حقوقی غالب، رأی ه منظور تضمین اجراینظرات مخالف، این اختیار را برای داور مورد پذیرش قرار داده است تا ب

شود متوسل روش این به ;CHABAS et DEIS-BEAUQUESNE, 2005: 11) خود

RAYMOND, 2006: 1; GUERCHOUN, 2017: n. 64; GUERCHOUN, 2008: 14;

LEVY, 2001: 21; TERRÉ et al., 2018: 15401056 ۀ(. به همین ترتیب، این اختیار در ماد مربوط به داوری قضایی قانون اصلاح بخش ششم قانون 46 ۀماد 7بند قانون آیین دادرسی هلند و

ز برای داور مورد شناسایی قرار گرفته است. در حقوق سوئیس نیز برخی ا صراحتبهکشور بلژیک خود، در ءان این کشور از اختیار داور برای اعمال این جریمه به منظور تضمین اجرای آرا دانحقوق

,LEVY) اندی اعطا نموده باشد، دفاع کردهح طرفین چنین اختیاری را به ومواردی که توافق صری

ه توسط داور (. با وجود این، نباید از نظر دور داشت که کارایی تمهیداتی از این دست ک21 :2001را از طریق ها آن بتواند نفعذیشوند، تا حد زیادی بستگی به این موضوع دارد که طرف اتخاذ می

– Association for International Arbitration, 2007: 13) اجرا درآورد لۀ ه مرحدادگستری ب

14; GUERCHOUN, 2008: 14 .) 729 ۀ حقوق ایران باید گفت با در نظر گرفتن ماددر جریمۀ مدنیداور از ۀ امکان استفاد ۀ دربار

بینی کرده است و پیش که این اختیار را برای »دادگاه«1318قانون آیین دادرسی مدنی مصوب سال جریمۀ اختیار داور در توافق طرفین ریشه دارد، دشوار بتوان داور یا دیوان داوری را برای صدور اینکه طرفین بر این امر توافق کرده باشند. با وجود این، دادگاه آنکه واجد صلاحیت دانست، مگر مدنی

شود. وسلمت جریمۀ مدنیتواند جهت تضمین اجرای آرای داوری به می نتیجه یک نهاد حقوق نوشته است که به منظور تضمین اجرای تعهدات مدنی موضوع مدنیجریمۀ .1

گرفته می کار به داور یا دادگاه فحکم در حقوق تمام شود. اجرای برای تضمین نهاد این از رانسه ه شخص باشند شود، خواه این تعهدات مقید بتعهدات اعم از تعهدات فعل و ترک فعل استفاده می

یا نه؛ پولی باشند یا غیرپولی.

Dow

nloa

ded

from

jlvi

ews.

ujsa

s.ac

.ir a

t 11:

41 +

0430

on

Tue

sday

Jul

y 13

th 2

021



را جریمۀ مدنیکه به قاضی اختیار تعیین 1318قانون آیین دادرسی مدنی 730و 729مواد . 2ی اصلی اجرا ضمانتبسیاری، الزام به انجام تعهد ۀتبرند. در نظامی که به عقیددهد، همچنان معمی

الزام محکوم علیه به انجام تعهد م دادگاه مبنی بر، تضمین اجرای حک جریمۀ مدنینقض تعهد است، های اجرای محکومیت ۀالذمه، قانون نحوتعهدات کلی فی ۀ از اهمیت ویژه برخوردار است. دربار

نظر از درستی یا نادرستی این راه حل، بینی کرده است. صرف علیه را پیشر حبس محکوم مالی راهکاوجود ندارد. امکان جریمۀ مدنیای جز ص، راهکار ویژه برای تضمین اجرای تعهدات قائم به شخ

داوری نیز ممکن است. ءی، در مقام اجرای آرا ینه تنها درباره احکام قضا جریمۀ مدنیبرقراری

طرفین چنین اختیاری به او داده آنکه برخوردار نیست، مگر جریمۀ مدنیاز اختیار تعیین داور. 3مواد نسخ فرض با می 730و 729باشند. همچنین، طرفین چنین یاد شده، نیز قاضی به توانند

عطا کنند. اختیاری ا

نی کرده است. بیرا پیش جریمۀ مدنیالمللی« امکان برقراری »اصول قراردادهای تجاری بین. 4، امری شکلی و تابع قانون مقر است، صرف جریمۀ مدنیاز حیث تعارض قوانین، آنکه اما با توجه به

کافی نباشد. وانگهی، برقراری ای ممکن است برای اعطای اختیار به دادگاه مقر قرره وجود چنین مممکن است با قواعد امری دادگاه مقر در تعارض باشد. برعکس، در فرضی که طرفین جریمۀ مدنی

اند و در عین حال حل اختلاف را به داوری ارجاع این »اصول« را به عنوان قانون حاکم انتخاب کرده برخوردارند. جریمۀ مدنیاند، داوران، در مقایسه با دادگاه، از اختیار بیشتری برای برقراری داده

آرا برقراری رأی ۀ خارجی، تصمیم دادگاه صادرکنند ءاز حیث اجرای ، حسب جریمۀ مدنیبر رأی مورد ممکن است با نظم عمومی یا قواعد امری دادگاهی که شناسایی و اجرای حکم خارجی یا

رأی جی از آن درخواست شده در تعارض باشد. برعکس، دادگاهی که شناسایی و اجرایخار داور هرچندمتوسل شود، جریمۀ مدنیبه رأی واست شده، ممکن است جهت تضمین اجرایاز آن درخ

را رد کرده باشد. جریمۀ مدنیدادگاه خارجی متضمن چنین تصمیمی نباشد یا حتی درخواست رأی

Dow

nloa

ded

from

jlvi

ews.

ujsa

s.ac

.ir a

t 11:

41 +

0430

on

Tue

sday

Jul

y 13

th 2

021



منابع فارسی

تهران: شرکت سهامی انتشار. ،حقوق حاکم بر اجرای آرای مدنی، (1393) خدابخشی، عبدالله ➢مادتین انشا و شأن قضایی »در اجبار به انجام تعهد و بحث درباره کشف حقیقت ، (1343) ، حمیدشریعتی ➢

.89شماره ،مجله کانون وکلاقانون آیین دادرسی مدنی«، 730و 729 تهران: دراک. ،2ج ،اجرای احکام مدنی ،(1397) شمس، عبدالله ➢ تهران: دراک. ،چاپ نهم ، 1ج ،پیشرفته( دوره ) آیین دادرسی مدنی ،(1384) شمس، عبدالله ➢ تهران: مجد. ،چاپ ششم ،آثار قراردادها و تعهدات ،(1393) شهیدی، مهدی ➢ تهران: میزان. ،چاپ دهم ،قواعد عمومی قراردادها ،(1389) صفایی، سیدحسین ➢و 186شماره ،مجله کانون وکلا ،»اصول منطقی حاکم بر تفسیر قانون اساسی« ،(1383) ، ناصرزیانکاتو ➢

187. تهران: شرکت سهامی انتشار. ،2ج ، فلسفه حقوق ،(1377) کاتوزیان، ناصر ➢ تهران: میزان. ،چاپ بیست و یکم ،قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی ،(1388) کاتوزیان، ناصر ➢ تهران: شرکت سهامی انتشار. ،چاپ نهم ،4ج ،قواعد عمومی قراردادها ،(1394) رکاتوزیان، ناص ➢ چاپ هفتم. تهران: فکرسازان. ،1ج ،شرح جامع قانون اجرای احکام مدنی ،(1392) مهاجری، علی ➢ی ها دیدگاه فصلنامههای ناشی از آن«، »ارجاع قانون به قانون دیگر و دشواری ، (1393) میرزایی، اقبال علی ➢

. 65. شماره ییحقوق قضا فرانسوی

➢ BATIFFOL, Henri. (1967). Droit international Privé. 4e éd. Paris: LGDJ.

➢ BÉNABENT, Alain. (2007). Droit civil – Les obligations. 11e éd. Paris:

Montchrestien.

➢ BIHR, Philippe. (2002). Droit civil général. 14e éd. Paris: Dalloz.

➢ BRUNET, Nicolas. (2013). L'exécution forcée. Mémoire en vue de

l'obtention du Master 2ème année. Personne et Droit. École de droit.

Université Paris 1 Panthéon-Sorbonne.

➢ CALLÈDE, Fanny. (2011). Exécution force en nature ou par équivalent.

Mémoire en vue de l'obtention du Master 2ème année. Personne et Droit,

faculté de droit et de science politique. Université Paris II – Panthéon-Assas.

➢ CHABAS, François. (2011). “L'astreinte en droit français”, Doutrinas

Essenciais Obrigações e Contratos. Vol. 2.

➢ CHABAS, François et Deis-Beauquesne, Sophie. (2005). “Astreintes”.

Répertoire de droit civil. Paris: Dalloz.

➢ COLIN, Ambboise et CAPITANT, Henry. (1953). Cours élémentaire de

droit civil français. Par Léon Julliot de La Morandière. T. 2. 10e éd. Paris:

Librairie Dalloz.

➢ CORNU, Gérard. (2020). Vocabulaire juridique. 13e éd. Paris: Presses

Universitaires de France.

Dow

nloa

ded

from

jlvi

ews.

ujsa

s.ac

.ir a

t 11:

41 +

0430

on

Tue

sday

Jul

y 13

th 2

021



➢ Cour de Cassation, Chambre civile 1, du 20 octobre 1959, 57-10.110, Publié au

bulletin.

➢ Cour de Cassation, Chambre civile 1, 13 décembre 2012, 11-26.019, Inédit.

➢ Cour de Cassation, Chambre civile 2, du 5 mai 1993, 91-20.286, Publié au

bulletin.

➢ Cour de Cassation, Chambre sociale, du 27 novembre 1980, 79-60.261, Publié

au bulletin.

➢ DEMOGUE, René. (1932). Traité des obligations en général. Tome VI. Paris:

Librairie Arthur Rousseau.

➢ DIONISI-PEYRUSSE, Amélie. (2008). Les obligations. T. 2. CNFPT.

➢ ESMEIN, Adhémar. (1903). L'origine et la logique de la jurisprudence en

matière d'astreintes. Paris: Librairie de la société de recueil général des lois et

des arrêtes.

➢ FLOUR, Jacques et AUBERT, Jean-Luc. (2001). Les obligations – Le rapport

d'obligation. 2e éd. Paris: Dalloz.

➢ GRIOLET, Gaston et VERGÉ, Charles. (1909). Petit dictionnaire de droit.

Paris: Dalloz.

➢ GUERCHOUN, Frédéric. (2008). “Astreintes”. Répertoire de procédure

civile. Paris: Dalloz.

➢ GUERCHOUN, Frédéric. (2017). “Astreintes”. Répertoire de procédure

civile. Paris, Dalloz.

➢ LEVY, Laurent. (2001). “Les astreintes et l'arbitrage international en Suisse”.

19 ASA Bulletin. Vol. 19. Issue 1, 2001, pp. 21–36 . ➢ MALAURIE, Philippe et AYNÈS, Laurent et STOFFEL-MUNCK, Philippe.

(2016). Droit des obligations. 8e éd. Paris: LGDJ.

➢ MAZEAUD, Henry et MAZEAUD, Léon et MAZEAUD, Jean. (1998).

Leçons de droit civil. T. 2e. Paris: Éditions Montchrestien.

➢ PORCHY-SIMON, Stéphanie. (2020). Droit des obligations 2021. 13e éd.

Paris: Dalloz.

➢ RAYMOND, Pierre. (2006). “Le pouvoir de l’arbitre de prononcer une

astreinte”. Gazette de la chambre. N. 10.

➢ TERRÉ, François et SIMLER, Philippe et LEQUETTE, Yves et CHÉNEDÉ,

François. (2018). Droit Civil - Les Obligations. 12e éd. Paris: Dalloz.

➢ TERRY, Philippe. (2013). “Voies d’exécution”. Répertoire de droit

international. Dalloz.

➢ VERGÉ, Emmanuel et RIPERT, Georges. (1947). Nouveau Répertoire de

droit civil. T. 1. Paris: Dalloz.

➢ VERGÉ, Emmanuel et RIPERT, Georges. (1951). Répertoire de droit civil.

T. 1. Paris: Dalloz.

➢ VINEY, Geneviève et JOURDAIN, Patrice. (2001). Les effets de la

responsabilité. 2e éd. Paris: Librairie général de droit et de jurisprudence.

انگلیسی ➢ Association for International Arbitration. (2007). Interim Measures in

International Commercial Arbitration, Antwerp-Apeldoorn. Maklu.

Dow

nloa

ded

from

jlvi

ews.

ujsa

s.ac

.ir a

t 11:

41 +

0430

on

Tue

sday

Jul

y 13

th 2

021


èèÛkÙjùp^ýè èaxd èw èäd^þ0 èaxd è èãù t8j0n èÉäq n èiÙp

Documents