kosova1

8/3/2019 kosova1

1/225

TC.BAfiBAKANLIK

DEVLET ARfiVLER GENEL MDRLOsmanl Arflivi Daire Baflkanl

Yayn No: 87

REPUBLIKA E TURQISDREJTORIA E PRGJITHSHME E ARKIVAVE SHTETROR T QEVERIS S

REPUBLIKS S TURQISDepartamenti i Arkivit Osman

O S M A N L I A R fi V B E L G E L E R N D E

KOSOVA VLAYET

VILAJETI I KOSOVS N DUKUMENTETARKIVORE OSMANE

stanbul 2007

8/3/2019 kosova1

2/225

TC.BAfiBAKANLIK

DEVLET ARfiVLER GENEL MDRLOsmanl Arflivi Daire Baflkanl

Yayn No: ???????

REPUBLIKA E TURQISDREJTORIA E PRGJITHSHME E ARKIVAVE SHTETROR T QEVERIS S

REPUBLIKS S TURQISDepartamenti i Arkivit Osman

O S M A N L I A R fi V B E L G E L E R N D E

KOSOVA VLAYET

VILAJETI I KOSOVS N DUKUMENTETARKIVORE OSMANE

stanbul 2007

8/3/2019 kosova1

3/225

2

Proje YneticisiDo. Dr. Yusuf SARINAY

Devlet Arflivleri Genel Mdr

Proje SorumlularDo. Dr. Mustafa BUDAKGenel Mdr Yardmcs

Dr. nder BAYIROsmanl Arflivi Daire Baflkan

Dr. Ahmet Zeki ZGERYayn flleri Koordinatr

Yayna HazrlayanlarH. Yldrm AANOLU

Sebahattin BAYRAMYlmaz KARACA

Ahmet Semih TORUNMmin YILDIZTAfi

Arnavuta zet TercmelerRefike SLEVS

(Kosova Devlet Arflivi)

Arnavuta Resimalt TercmelerAyten ARDEL

Grsel Tasarm ve Uygulama

Hamdi Akyol

Belge Fotoraflarfiefik KANYILMAZ

Bask-CiltDzey Matbaaclk

stanbul 2007

8/3/2019 kosova1

4/225

3

KOSOVADA DAR VE MLK DEfiKLK

YAKOVA KAZASININ TEKRARPRZRENE BALANMASI

MTROVEDE MUHACR MAHALLES

ARNAVUTLARIN OSMANLI DEVLETNDENAYRILMAK STEMEDKLER

CEMYET- TTHADYE- PRZRENN KURULMASI VEALDII KARARLAR

CEMYET- TTHADYECE DEBRE AHALSNEGNDERLEN BEYANNAME

ARNAVUT AHAL LER GELENLERNN DEVLETEBALILIKLARINI BLDRD

KOSOVA VE DER RUMEL VLAYETLERNDE,KOMfiU DEVLETLERN OSMANLI DEVLETALEYHNDEK FAALYETLER

KOMfiU DEVLETLERN KOSOVA VLAYET ZERNDEKEMELLER VE FAALYETLER

12

14

15

16

17

18

NDRYSHIME N QEVERIN CIVILE N KOSOV

BASHKIMI I SRISHM I KAZAS S GJAKOVS MEPRIZRENIN

LAGJJA E MUHAXHIRVE N MITROVIC

SHQIPTART NUK DSHIROJN T NDAHEN NGASHTETI OSMAN

DOKUMENT MBI VENDIMET E MARRA NMBLEDHJEN E THEMELIMIT T LIDHJES S PRIZRENIT

DEKLARAT E LDHJES S PRIZRENIT DRGUARQYTETARVE T DIBRS

PROCESVERBAL ME PRMBAJTJEN E PREMTIMIT TKLERIKVE SHQIPTAR

AKTIVITETET KUNDR SHTETIT OSMAN NVILAJETIN E KOSOVS DHE VILAJETET TJERAN RUMELI SI DHE N SHTETET FQINJE

PRETENDIMET DHE AKTIVITETET E SHTETEVE FQINJENDAJ VILAJETIT T KOSOVS

NDEKLER

DAR VE MLK DZENLEMELERORGANIZIMI ADMINISTRATIV PRONSOR DHE CIVIL

KISALTMALAR

NSZDo. Dr. Yusuf SARINAY, Devlet Arflivleri Genel Mdr

NSZDr. Jusuf OSMAN, Kosova Arflivleri Genel Mdr

ESERDE GEEN BAZI YER ADLARI veGNMZ DLLERNDEK KARfiILIKLARI

22

25

27

31

39

57

61

69

73

PARATHNIEDoc. Dr. Yusuf SARINAYDrejtor i Prgjithshm i Arkivave Shtetrore t Republiks s Turqis

PARATHNIEDREJTORI I ARKIVAVE T KOSOVSDr. Jusuf OSMANI

EMRAT E DISA TOPONIMEVE T VJETRA DHEEMRTIMI I TYRE N KOHN E SOTME

SYAS HAYATJETA POLITIKE

8/3/2019 kosova1

5/225

4

KOSOVADA BAZI fiAHISLARIN AVUSTURYADEVLET HESABINA CASUSLUK YAPTIKLARI

KOSOVA SAVAfiININ 500. YILDNMNDEGVENLK TEDBRLERNN ARTTIRILMASI

SIRP MEKTEB TALEBELERNN MSLMANOKULLARINA GEMEK STEDKLER

KOSOVADAK ASAYfi SORUNLARININ, KOMfiUDEVLETLERN VLAYET ZERNDEK EMELLERNDENKAYNAKLANDII

RUSYANIN MTROVEYE KONSOLOS TAYNHUSUSUNDAK ISRARI

MTROVE RUS KONSOLOSU HAKKINDA HALKINTUTUMU

AVUSTURYANIN OSMANLI DARESNDEKBLGELERDE DEMRYOLU NfiA EDEMEYECE

MTROVE RUS KONSOLOSUNUNFAALYETLERNN ZLEND VE GVENLNNSALANDII

MTROVE RUS KONSOLOSUNUNSUKASTE URADII

RUSYA MPARATORUNUN MTROVEKONSOLOSUNUN KATLNN

DAM EDLMEMESN STEDPEKTEN GELEN BR HEYETN MTROVEAVUSTURYA KONSOLOSUNU ZYARET

RUMEL VLAYETLERNDEK YABANCI MEMURLARINVAZFELERNN SONA ERD

PRfiTNE SANCAINDA MEBUS SEM

VULITRINDA DRLKLERN TESPT VE SAYIMI

VULITRINDA DRLK DEfiM

PRZREN, KALKANDELEN VE SKPTEN ASKERHTYALAR N SLAH SATIN ALINMASI

PRZREN KALESNN KIfiLAYA DNfiTRLMES

PRZRENDE VATAN SAVUNMASINA GNLLDESTE

DISA PERSONA N KOSOV SPIUNOJN PRSHTETIN AUSTRIAK

NGRITJA E NIVELIT T SIGURIS ME RASTIN E 500 -VJETORIT T BETEJS S KOSOVS

DSHIRA E NXNSVE SERB PR T KALUAR NSHKOLLA MYSLIMANE

SHTETET FQINJE T VILAJETIT T KOSOVS BURIM IPROBLEMEVE T SIGURIS N KOSOV

INSISTIMI I RUSIS PR EMRIMIN E NJ KONSULLIN MITROVIC

VEPRIMET E POPULLIT NDAJ KONSULLIT RUS NMITROVIC

AUSTRIA NUK MUND T NDRTOJ HEKURUDHAN VENDET Q JAN NN ADMINISTRATN ESHTETIT OSMAN

REALIZIMI I SIGURIS DHE NDJEKJA E AKTIVITETEVET KONSULLIT RUS N MITROVIC

SITUATA E KRIJUAR MBAS ATENTATIT NDAJKONSULLIT RUS N MITROVIC

KRKESA E PERANDORIT T RUSIS PR MOSDENIMIN ME VARJE T VRASSIT T KONSULLIT

RUS N MITROVICNJ DELEGACION NGA PEJA VIZITON KONSULLINE AUSTRIS N MITROVIC

MBARIMI I MISIONIT T NPUNSV T HUAJ NVILJAETIN E RUMELIS

ZGJEDHJA E DEPUTETIT T SANXHAKUTT PRISHTINS

NUMRIMI DHE REGJISTRIMI I PASURIVEN VUITRN

NDALIMI I T ARDHURAVE N VUITRN

BLERJA E ARMVE PR NEVOJA USHTARAKE NPRIZREN TETOV DHE SHKUP

SHNDRRIMI I KALAS S PRIZRENIT N KAZERM

PRKRAHJE VULLNETARE N PRIZREN PRNBROJTJEN E ATDHEUT

77

79

80

83

86

88

91

92

93

95

97

98

101

104

107

110

112

114

ASKER KONULARSHTJE USHTARAKE

8/3/2019 kosova1

6/225

5

GOSTVARDA KIfiLA YAPIMI

GLAN KAZASINDA KIfiLA NfiASI

VULITRINDAK VEBA SALGINININ DEVLETGELRLERNN DfiMESNE DE SEBEP OLDUU

PRZRENL fiEHT BNBAfiI AL BEYNALESNE YARDIM

SADRIAZAMIN KOSOVA ZYARET

KOSOVAYA GNDERLEN MUHACRLERNTEDAVS

KOSOVADA ERKEZ MUHACRLERNE AHALTARAFINDAN YAPILAN YARDIMLAR

VULITRINDA PAZAR KURULMASI

KOSOVA VLAYET LER GELENLERNNLSTES (1880)

MUHTA DURUMDAK MTROVEL GAZYEARAZ YARDIMI

MUHACRLERE ZAHRE YARDIMI

KOSOVA VLAYET LER GELENLERNN LSTES (1902)

MADUR FTLERE KRED VERLMES

KOSOVADA YAMURDAN ZARAR GRENFTLERE YARDIM

SULTAN MEHMED REfiADIN KOSOVAYI ZYARET

KOSOVA, SELANK VE MANASTIR AHALSNNPADfiAHIN RUMEL ZYARETNDEN MEMNUNKALDIKLARI

PEK VE PREfiOVAYA HKMET TABB TAYN

PEK VE PRZRENDE DERCLK

VULITRIN KAZASI REAYASI KANUNU

PRZREN BEYNN DUKAKN HALKINA YAPTIIHAKSIZLIKLARIN NLENMES

NDRTIMI I NJ KAZERME N GOSTIVAR

NDRTIMI I KAZERMS N KAZAN E GJILANIT

ZVOGLIMI I T ARDHURAVE SHTETRORE NGAEPIDEMIA E MURTAJS N VUITRN

NDIHM PR FAMILJEN E DSHMORIT MAJOR ALIBEU NGA PRIZRENI

VIZITA E SADRIAZEMIT N KOSOV

SHRIMI I MUHAXHIRVE T DRGUARN KOSOV

NDIHM NGA POPULLI PR MUHAXHIRT ERKEZ

THEMELIMI I TREGUT N VUITRN

REGJISTRI I DISA PERSONAVE M TPOPULLARIZUAR N VILAJETIN E KOSOVS (1880)

DHURIMI I TOKS VETERANIT T VARFR NMITROVIC

NDIHM DHN MUHAGJIRVE PR KAFSHT E TYRE

REGJISTRI I FISNIKVE T KOSOVS (1902)

KREDI PR BUJQIT E DMTUAR

NDIHM PR BUJQIT Q KAN PSUAR DME NGAT RESHURAT E MDHA N KOSOV

VIZITA E SULLTAN MEHMED RESHATIT N KOSOV

SHPREHJA E KNAQSIS S POPULLSIS NGAKOSOVA SELANIKU DHE MANASTIRI ME RASTINE VIZITS S SULLTANIT N RUMELI

EMRIMI I MJEKVE QEVERITAR N PEJ DHE

PRESHEV

GRUMBULLIMI DHE SHITJA E LKURS N PEJ DHEPRIZREN

LIGJI PR RAJN E KAZAS S VUITRNS

ELIMINIMI I PADREJTSIVE T BEUT T PRIZRENITBR POPULLSIS S DUKAGJINIT

117

119

123

125

126

127

128

131

133

143

145

147

157

158

159

166

168

180

185

188

KTSAD VE SOSYAL HAYATJETA EKONOMIKE DHE SHOQRORE

HUKUKLIGJI

8/3/2019 kosova1

7/225

6

METRUK EfiYANIN SAHBNE TESLM HUSUSUNDANOVABIRDA KADISINA HKM

HAYATINDAN ENDfiE EDLEN NOVABIRDAKADISININ ARANILMASI

PRZRENDE EfiKIYA TAKB

PRZREN TAHSLDARININ fiER HKMLERE GREYARGILANMASI

PRZRENDE EfiKIYA TAKB

PRZRENDE HAS DRLKLERNN TASARRUFU

KOSOVADA TCARET MAHKEMES KURULMASI

PRZRENDE TCARET MAHKEMES KURULMASI

PRfiTNEDEK LAB NEHRNE KPR YAPIMI /KOSOVADAK GAZ MESTAN TRBESNNONARIMI

PRfiTNEDEK KPRLERN TAMR ETTRLMES

VULITRINDAN GEEN NEHR ZERNE KPRYAPILMASI

PRfiTNEDE ASKER HASTANE NfiASI

PRfiTNE LE BOSNA ARASINDA TELGRAFHZMETLERNN BAfiLADII

PRZRENDEN SKPE TELGRAF HATTI NfiASI

PRZRENDEK BAZI RESM BNALARINYENDEN NfiASI

PRZRENDE POSTAHANE TESS

PRZREN HKMET KONAI N YEN BR ARfiVDEPOSU YAPILMASI

KOSOVA VLAYETNDE MAR FAALYETLER

PRfiTNEDEK FTEHAMAMIN TAMR

MTROVE KAZASINA HKMET KONAIYAPIMI

PEK HKMET KONAININ YENDEN YAPILMASI

KOSOVADA YEN NAHYE MERKEZLERNEHKMET KONAI NfiASI

190

191

192

193

194

195

196

199

203

204

206

208

210

212

215

217

220

223

229

231

237

239

VENDIM I GJYKATS PR KADIN E NOVOBRDS PRDORZIMIN E RROBAVE T BRAKTISURA PRONARIT

HULUMTIMIE RRETH JETS S GJYKATSIT TNOVOBRDS

NDJEKJA E REBELVE N PRIZREN

GJYKIMI I NNPUNSIT TATIMOR T PRIZRENITSIPAS AKTEVE T SHERIATIT

NDJEKJA E REBELVE SHQIPTAR N PRIZREN

PRDORIMI I T KORRAVE N PRIZREN

THEMELIMI I GJYKATS S TREGTIS N KOSOV

THEMELIMI I GJYKATS S TREGTIS N PRIZREN

NDRTIMI I URS S LUMIT LLAP N PRISHTINDHE RESTAURIMI I TYRBES S GAZIMESTANITN KOSOV

RENOVIMI I URAVE N PRISHTIN

NDRTIMI I URS MBI LUM N VUITRN

NDRTIMI I SPITALIT USHTARAK N PRISHTIN

FILLIMI I SHRBIMEVE TELEGRAFIKE N RELACIONPRISHTIN BOSNJE

NDRTIMI I RRJETIT TELEGRAFIK PRIZREN SHKUP

RINDRTIMI I DISA NDRTESAVE PUBLIKEN PRIZREN

THEMELIMI I POSTS N PRIZREN

NDRTIMI I NJ DEPOJE ARKIVORE PR NDRTESNADMINISTRATIVE T PRIZRENIT

AKTIVITETET NDRTIMORE N VILAJETIN E KOSOVS

MEREMETIMI I IFTEHAMAMIT N PRISHTIN

NDRTIMI I NDRTESS ADMIMISTRATIVE NMITROVIC

RINDRTIMI I NDRTESS ADMINISTRATIVE N PEJ

NDRTIMI I NDRTESAVE SHTETRORE NQENDRAT E NAHIJEVE T REJA N KOSOV

MAR FAALYETLERAKTVTETE NDRTMORE

8/3/2019 kosova1

8/225

7

1902 SENESNDE KOSOVA VLAYETNDEKMAR FAALYETLER

KOSOVA VLAYETNDE KPR VE YOL YAPIMI

KOSOVADA SULTAN I. MURAT TRBESNNTAMR

YAKOVA VE PRZREN ARASINDAK ANA YOL VEDER YOLLAR N DENEK GNDERLMES

MTROVEDE SEL BASKINI

KOSOVADAK SULTAN I. MURAT TRBESNN

HZMETKRLARI VE MUAFYETLERPRZREN FATH SULTAN MEHMED CAMNEHATP TAYN

GLANDAK LATN KLSESNN TAMR

PRZRENDE KATOLK KLSES NfiASI

PRfiTNEDE FATH SULTAN MEHMED CAMNNONARIMI

PREPOLDE KLSE NfiASI

SKP MEVLEVHANESNN TAMR

YAKOVADA CAM TEFRfi

SKPTE BULGAR KLSESNN SIRPLARALEYHNDEK FAALYETLER

GLANDA KLSE TAMR

BOfi BULUNAN SKP METROPOLTL NPATRKHANENN UYARILMASI TALEB

MAT, BOAZLAR VE DEBRE- ZR TARAFLARINAVAZ GNDERLMES

II. ABDLHAMDN PRfiTNEDEKSULTAN I. MURAD CAMN TEFRfi ETTRMES

PEKTEK TATAR HAN TRBES TRBEDARININMAAfiININ DENMES

KOSOVAYA BALI RADOVfiTE KAZASINDAKBAZI KY KLSELERNE AN TAKILMASI

fiTP KAZASINDA HAVRA YAPIMI

240

247

248

249

250

255

258

261

262

267

269

274

276

279

281

283

284

285

286

290

294

AKTIVITETET NDRTIMORE N VILAJETIN E KOSOVSN VITIN 1902

NDRTIMI I URAVE DHE RRUGVE N VILAJETIN EKOSOVS

RENOVIMI I TYRBES S SULLTAN MURATIT I NKOSOV

SIGURIMI I MJETEVE PR RRUGN KRYESOREGJAKOV - PRIZREN SI DHE RRUGVE T TJERA

VRSHIME T MDHA N MITROVIC

MIRMBAJTSIT DHE KUJDESTART E TYRBES S

SULLTAN MURATIT DHE SHKARKIMI NGA OBLIGIMETCAKTIMI I HOXHS N XHAMIN E FATIHSULLTAN MEHMETIT N PRIZREN

RESTAURIMI I KISHS LATINE N GJILAN

NDRTIMI I KISHS KATOLIKE N PRIZREN

RESTAURIMI I XHAMIS S FATIH SULLTANMEHMETIT N PRISHTIN

NDRTIMI I KISHS N PREPOLE

RENOVIMI I MEVLEVIHANS N SHKUP

RENOVIMI I XHAMIS N GJAKOV

AKTIVITETET OPOZITARE KISHA BULLGARE NDAJSERBVE N SHKUP

RENOVIMI I KISHS N GJILAN

KRKESA PR T DHN VRETJE PR POZITN ESHKAKTUAR N PATRIKANN E SHKUPIT NGAMITROPOLITI

DRGIMI I PREDIKUESVE N MAT BOGAZ DHEDIBR T EPRME

SHTRUARJA E XHAMIS S SULLTAN MURATIT I NPRISHTIN NGA SULLTAN ABDYL HAMIDI II

PR PAGESN E TYRBEDARIT T TYRBES S TATARHANIT N PEJ

NDRTIMI I KAMBANAVE N DISA KISHA N FSHATRATE KAZAS S RODOVISHIT T VILAJETIT T KOSOVS

NDRTIMI I SINAGOGS N KAZAN E SHTIPIT

DNBESIMI

8/3/2019 kosova1

9/225

8

PEK VE YAKOVA HALKININ ETMNE NEMVERLMES GEREKT

PRZRENDE HIRSTYAN MEKTEB AILMASI

PRZRENDE LKOKUL NfiASI

PRZRENDE ORTA OKUL NfiASI

PRfiTNE GOTOVfiE KY ORTODOKSOCUKLARI N OKUL AILMASI

KOSOVA VLAYETNE BALI fiTPTE NfiA EDLENMEDRESEYE HAMDYE SM VERLMES

PRZRENDE LKOKUL TESS

KOSOVA VLAYETNDE 162 TANE OKUL AILMASI

KOSOVA VLAYETNDE YEN LKOKUL VELSE AILMASI

KPRLDE MEKTEP NfiASI

KOSOVAYA MUHACR SKNI

1880 SENES KOSOVA VLAYET NFUS STAT(SADECE ERKEKLER)

1895 SENES KOSOVA VLAYET NUFSSTATST (KADINLAR DAHL)

1900 SENES KOSOVA VLAYET NFUSU

KOSOVAYA GELEN BOfiNAK MUHACRLERNRUMEL VLAYETLERNE SKNI

RUMEL VLAYETLERNE HIRSTYANLARDANGVENLK GREVLS TAYN

YAKOVADA BZEBN SLEYMAN AA VAKFININHESAP DKM

KOSOVADA SULTAN I. MURAD TRBESNEKTABE KONULMASI

ETMEDUKIMI

300

304307

309

310

313

317319

323

324

331

333

336

339

343

344

349

353

NEVOJA E EDUKIMIT T POPULLSIS S PEJSDHE GJAKOVS

HAPJA E SHKOLLS KRISHTERE N PRIZREN

NDRTIMI I SHKOLLS FILLORE N PRIZREN

NDRTIMI I SHKOLLS S MESME N PRIZREN

HAPJA E SHKOLLS PR NXNSIT ORTODOKSN FSHATIN GOTOVISH T PRISHTINS

DOKUMENTI PR EMRTIMIN E MEDRESES S SAPONDRTUAR ME EMRIN HAMIDIJE MEDRESE KJO ECILA NDODHET N SHTIP - VILAJETI I KOSOVS

NDRTIMI I SHKOLLS FILLORE N PRIZREN

HAPJA E 162 SHKOLLAVE N VILAJETINE KOSOVS

HAPJA E SHKOLLS FILLORE DHE GJIMNAZIT NVILAJETIN E KOSOVS

NDTIMI I NJ SHKOLLE N QYPRILI

VENDOSJA E MUHAXHIRVE N KOSOV

STATISTIKA E POPULLSIS N VILAJETIN E KOSOVSM 1880 ( VETM MESHKUJT )

STATISTIKA MBI POPULLSIN N VILAJETIN EKOSOVS M 1895 (BASHK ME FEMRAT)

POPULLLSIA E VILAJETIT T KOSOVS N VITIN 1900

VENDOSJA E MUHAXHIRVE BOSHNJAK Q KANARDHUR N KOSOV N VILAJETIN E RUMELIS

EMRIMI I PUNONJSVE T KRISHTER T SIGURISN VILAJETIN E RUMELIS

LLOGARIA E GRUMBULLIMEVE T VAKFIT TBZEBN SYLEJMAN AGS N GJAKOV

VENDOSJA E MBISHKRIMIT N TYRBEN E SULLTANMURATIT N KOSOV

NFUSPOPULLSIA

VAKIFFONDACIONE

8/3/2019 kosova1

10/225

8/3/2019 kosova1

11/225

10 o s m a n l a r i v b e l g e l e r i n d e k o s o v a v i l a y e t i

Prifltine Saat Kulesi ve Fatih Sultan Mehmed Camii - Kulla e Sahatit n Prishtin dhe Xhamia e Fatih Sulltan Mehmetit 19

Prizren Hkmet Kona - Ndrtesa Qeveritare n Prizren 20

Kosova Mebsu Ziver Bey (1876) - Deputeti i Kosovs: Ziver Beu 53

pek Mebsu Bedri Bey (1908) - Deputeti i Pejs : Bedri Beu 53

1908 Osmanl Meclis-i Mebsnndaki Kosoval mebslar - Deputet e Kosovs t Parlementit Osman t vitit 1908 55Prizren Mebsu fierif Efendi - Deputeti i Prizrenit : fierif Efendiu 55

Prizren Mebsu Yahya Bey - Deputeti i Prizrenit: Yahya Beu 55

Prifltine Mebsu Sava Stepanovi Efendi - Deputeti i Pirshtins: Sava Stepanoviq 55

Prizren Mebsu Vehbi Efendi - Deputeti i Prizrenit: Vehbi Efendiu 55

Sultan Refladn Kosova ziyareti dolaysyla sslenen Prifltine stasyonu -

Stacioni i Prishins i zbukuruar me rastin e vizits s Sultan Reshatit n Kosov 75

Prizren milli katolik kyafetlerinden - Veshja Kombtare e Katolikve t Prizrenit 75

Prizrenden genel bir grnm - Pamje e Prgjithshme nga Prizreni 81

Sultan Refladn Kosovay ziyaretinde ikmetine tahsis olunan Prifltine Hkmet Kona -

Ndrtesa Qeveritare ku qndroi Sulltan Reshati gjat vizites s tij n Kosov 85

Sultan Refladn Kosovay ziyareti mnasebetiyle sslenen Prifltine Hkmet Kona caddesi -

Rruga e ndrtess Qeveritare e stolisur me rastin e vizites s Sulltan Reshatit n Kosov 85

Mitrovie Tren stasyonu - Stacioni i trenit n Mitrovic 87

Mitrovieye baflka bir adan bakfl - Nj tjetr pamje nga Mitrovic 89

Vardar Nehri zerinde Tahta Kpr, skp - Ura prej druri nbi lumin Vardar, Shkup 99

Hamdi Bey, Prifltine Mebsu - Deputeti i Prishtins: Hamdi Beu 100

fiaban Pafla, Prifltine Mebsu - Deputeti i Prishtins: Shaban Pasha 100

Kosoval mebuslar (1909), fieref Efendi, Yahya Bey (Prizren), Hasan Bey (Prifltine) -

Deputett e Kosovs (1909): Sheref Efendiu, Yahya Beu (nga Prizreni), Hasan Beu (nga Prishtina) 101Hasan Bey (Prifltine) - Hasan Beu (nga Prishtina) 101

skp Asker Rfldiyesi, hoca ve talebeleri - Msuesi dhe nxnsit e Shkolls Ruzhdije Ushtarake t Shkupit 102

Gilan Redif Dairesi ve Deposu - Zyra e Rezervistve dhe Depoja e saj n Gjilan 109

skp Kalesi ve Kfllas - Kalaja dhe Garnizoni i Shkupit 109

skp Asker Hastahanesi - Spitali Ushtarak n Shkup 113

skpte bir kflla - Nj garnizon n Shkup 115

skp stasyonunda ahali - Njerz t grumbulluar para Stacionit hekurudhor n Shkup 120

Un Fabrikas, skp - Fabrika e Miellit, Shkup 124

FOTORAFLAR

8/3/2019 kosova1

12/225

B L M B A L I I 11

skpte Vardar Nehri kys - Pamje bregu t lumit Vardar n Shkup 129

skpte bir sokak - Pamja e nj rrugice t Shkupit 141

Cuma namazn klmak ve Murad Hdavendigrn trbesini ziyaret etmek zere,

Sultan Mehmed Refladn Kosova Sahrasna varfl (Mays, 1911)- Mbrritja e Sulltan Mehmed Reshadit n

Fushn e Kosovs me qllim faljen e namazit t xhumas dhe vizitn e tyrbes s Sulltan Muratit 167

Halife ile birlikte Cuma namaz klmak iin Murad Hdavendigr Trbesine gelen Arnavut

kardefllerimiz - Vllezrit tan shqiptar q kan ardhur tek tyrbja e Sultan Murait pr t falur namazin e xhumas sbashku me halifen 167

skpte, Vardar Nehri kysnda bir tabakhane - Punishte regjje lkure n breg t lumit Vardar, Shkup 181

Prifltinede padiflah grmek iin bekleyen ahali - Turma e njerzve n pritje t ardhjes s Padishahut n Prishtin 182

Meflhed-i Hdavendigrda mill kyafetleri ile Arnavut reisleri -

Prijsit shqiptar t veshur sipas veshjes kombtare shqiptare n tyrbn e Sulltan Muratit 187

Mustafa Pafla Camii ve Hkmet Kona, skp - Xhamia e Mustafa Pashs dhe Ndrtesa Qeveritare, Shkup 189

Sultan Refladn Kosova ziyaretini kapak konusu yapan Resiml Kitabmecmuas -

Prmbledhja e Librit t Ilustruar, n kapakun e t cilit sht trajtuar vizita e Sulltan Reshadit n Kosov 197

skp civarnda asker sevkiyat bakmndan gayet mhim Prifltine Kprs -Ura e Prishtins n vilajetin e Shkupit q luante nj rol t rndsishm prsa i prkat lvizjes s trupave ushtarake 200

Vardar Nehri ve Taflkpr, skp - Lumi Vardar dhe ura e gurit Shkup 205

Demiryolu Kprs, skp - Ura mbi hekurudh, Shkup 205

Belediye Hastanesi, skp - Spitali i bashkis, Shkup 209

Taflkpr, skp - Ura e gurit Shkup 213

Vardar Nehri zerinde Tahta Kpr, skp - Ura prej druri mbi lumin Vardar, Shkup 227

Mitrovieden genel grnm - Ura prej druri mbi lumin Vardar, Shkup 235

Prifltine Tren stasyonu - Stacioni i trenit n Prishtine 245

Tabakhane ve Demirkpr, skp - Punishtja e regjjs s lkurs dhe Ura prej Hekuri, Shkup 245Vardar Nehri, skp - Lumi Vardar, Shkup 251

Vardar Nehri kys, skp - Bregu i lumit Vardar, Shkup 251

Sultan Murad Trbesini ziyaret eden Padiflah Mehmed Reflad -

Populli e priti me ngrohtsi Padishahun, Mehmed Reshadin, teksa shkonte t vizitonte Tyrben e Sulltan Muratit 257

Burmal Cami, skp - Xhamia Burmall, Shkup 257

Prifltinede Fatih Sultan Mehmed Camii - Xhamia e Sulltan Mehmet Fatihut n Prishtin 267

Yakova kasabasndan genel bir grnfl - Pamjie e prgjithshme e kasabas s Gjakovs 277

Mekteb-i btida, skp - Shkolla fillore, Shkup 298

btidai Mekteb, skp - Shkolla fillore, Shkup 321

skp dad Mektebi - Liceu, Shkup 321

Taflkpr ve civar, skp - Tashkpry dhe rrethina, Shkup 327

Prifltinede ahali - Turma e Njerzve n Prishtin 328

Prizren mslman kadn kyafeti - Prizren kyl erkek kyafeti - Malisyal hristiyan kadn kyafeti -

Veshja e gruas muslimane Prizrenase - Veshja e fshatarit nga Prizreni - Veshja e malsores Katolike 335

Mitrovie Tren stasyonu - Stacioni i Trenit, Mitrovic 337

Kosova Sahrasnda Sultan Murad- Hdavendigr Trbesi - Tyrbeja e Sulltan Muratit n fushn e Kosovs 346

Sultan Murad- Hdavendigr Trbesi, Kosova - Tyrbeja e Sulltan Muratit n fushn e Kosovs 351

8/3/2019 kosova1

13/225


KISALTMALAR

A. DVNS. AHKR.d Divan- Hmyn Sicilleri Rumeli Ahkm Defterleri

A. DVNS.MHM.d Divan- Hmyn Sicil leri Mhimme Defterleria.g.e. Ad geen esera.g.m. Ad geen makaleA. MKT. MHM Sadaret Mektubi MhimmeA. MKT. NZD Sadaret Mektubi Kalemi Nezaret ve Devair EvrakA. MKT. UM Sadaret Mektub Kalemi Umum Vilyt Evrakbkz. BaknzBOA Baflbakanlk Osmanl ArfliviC. AS Cevdet AskeriyeC. EV Cevdet EvkfC. ML Cevdet MaliyeC. NF Cevdet Nafia

DH. D Dahiliye Nezareti dare EvrakDH. MU Dahiliye Nezareti Muhabert- Umumiye daresiDH. SNM Dahiliye Nezareti Sicil-i Nfus MdriyetiDH. TMIK Dahiliye Nezareti Tesri-i Muamelt ve Islaht Komisyonu EvrakDo. DoentDr. DoktorEV.d Evkf DefterleriHAT Hatt- HmynHH. THR Hazine-i Hassa Tahrirt. AZN rde Adliye ve Mezhib. DFE rde Defter-i Hakan . DH rde Dahiliye. HR rde Hariciye

. HUS rde Husus . MBH rde Mabeyn-i Hmayun. MF rde Maarif. MVL rde Meclis-i Vl. fiD rde fiura-y Devlet.. stanbul niversitesiMV Meclis-i Vkels. SayfafiD fir-y DevletfiD. NF fir-y Devlet NfiaT.C. Trkiye CumhuriyetiTFR. 1. KV Rumeli Mfettifllii Kosova Evrakvb. Ve benzeriY. A. HUS Yldz Sadaret Hususi EvrakY. EE Yldz Esas EvrakY. MTV Yldz Mtenevvi Maruzat EvrakY. PRK. ASK Yldz Perakende Evrak Askeri MaruzatY. PRK. AZJ Yldz Perakende Evrak, Arzuhal ve JurnallerY. PRK. AZN Yldz Perakende Evrak Adliye ve Mezhib Nezareti MaruzatY. PRK. BfiK Yldz Perakende Evrak Baflkitabet Dairesi MaruzatY. PRK. MF Yldz Perakende Evrak Maarif NezaretiY. PRK. MK Yldz Perakende Evrak Mfettifllikler ve Komiserlikler EvrakY. PRK. MYD Yldz Perakende Evrak Yaveran ve Maiyyet -i Seniyye Erkn- Harbiye DairesiY. PRK. TKM Yldz Perakende Evrak, Tahrirt - Ecnebiyye ve Mbeyn MtercimliiY. PRK. UM Yldz Perakende Evrak Umumi

8/3/2019 kosova1

14/225

KOSOVA VLAYET HARTASIHicr 1318 (M. 1900) tarihli Avrupa-i Osman haritasndan yararlanlarak izilmifltir.

8/3/2019 kosova1

15/225

14

NSZ

Arflivlerin en nemli materyali olan belgeler, aradan uzun yllar gese de, bizlere kendileri-ni ifade etmeye devam ederler. Bu adan bakldnda belge, gemiflten gnmze uzanan birkpr vazifesini de stlenmektedir. nsan hafzasnn unuttuu birok nokta, belgeleri tetkik etmek-le yeniden ortaya kar. Belgeler milli hafzalardaki hatralar canlandrarak kimi zaman yenidostluklarn kurulmasn, kimi zaman da var olan dostluklarn temellerinin glendirilmesini sa-larlar.

Bilindii zere son dnem Osmanl idar yaplanmasnda Kosova Vilayeti, gnmz Koso-va idar snrlarnn neredeyse katndan daha bykt. Dolaysyla elinizdeki eser bu ereve-de daha nceden hazrlanan Osmanl Ynetiminde Makedonya adl eserin kapsam geniflletil-mifl bir hali olarak da deerlendirilebilir. Ancak eserde seilen belgelerin ou, gnmz Koso-va idar snrlar iinde yer alan Prifltine, Prizren, Gilan, Mitrovia, pek vb. flehirlerden oluflmak-tadr.

Osmanl Arfliv Belgelerinde Kosova Vilayetiadl eseri neflretmekteki ana gayemiz, iki lkehalk arasnda yzyllardr yaflanan birliktelii tekrar hatrlamak, var olan dostluk temellerimiziglendirmek, araya giren zamann eskittii kltr kprsn yeniden kurmaktr. Tarih hzla akpgidiyor. Son yllarda deiflen dnya dengeleri erevesinde, byk skntlar eken Kosova in-san, kendine yeni bir gelecek ve yeni bir yol arayflnda dost ve kardefl Trk insannn destei-

ni her zaman yannda bulacaktr.Eserimiz; dar ve Mlk Dzenlemeler, Siyas Hayat, Asker Konular, ktisad ve Sosyal Ha-

yat, Hukuk, Din, Eitim, Nfus ve Vakf konu bafllklarnda tematik olarak dzenlenen ve kendibafll iinde kronolojik olarak sralanan 1530-1912 yllar arasndaki 110 belge ile harita,plan, fotoraf vb. grsel malzemeden oluflmaktadr. Ayrca kitabn sonunda yer alan Ek 1 Prifl-tine Temettuat Defteri ile Ek 2 Vultrn Temettuat Defterinden yararlanlarak hazrlanan tablo vegrafiklerin, blgenin iktisad tarihinin aydnlatlmasnda byk katklar olacaktr. Yine Ek 3te deKosova Vilayetinde geen vakf isimlerinden tespit edilebilenlerin belge referanslarna ait tabloda yre insanlarna bir fikir vermesi amacyla hazrlanmfltr.

Bu vesileyle kitabn hazrlanmasnda emei geen Baflbakanlk Osmanl Arflivi personelineve zetleri Arnavutaya tercme eden Kosova Arflivinden Refike Slevsiye teflekkr ederim.Bu tercme sayesinde eserden yalnz Trkiyede deil, Kosovada da istifade edilecek olmasn-dan dolay duyduum memnuniyetimi de ifade etmek isterim.

Trkiye ve Kosova dostluunun kalc olmas temennisiyle...

Do. Dr. Yusuf SARINAYDevlet Arflivleri Genel Mdr

8/3/2019 kosova1

16/225

15

NSZ

Kosova ve ahalisi, Trk devleti ve milletiyle befl yzyl aflkn bir sre boyunca sk iliflkide idi.Bu iliflkiler, Kosovallarn hayat ve ruhlarnda derin izler brakmfltr. Bu izlere yazl belgelerde,mimarde, sanatta, kltrde, geleneklerde vb. yerlerde rastlamak mmkndr. Bu kaynaklarabaflvurmadan, bu sahada yaflayan topluluklarn ve bu erevede Arnavutlarn kltrel ve tarihgemiflinin gereki bir flekilde ve tam olarak aydnlatlmas mmkn deildir. Tarihi, arflivci,mimar ve dier arafltrmaclarn gelecekte birinci derecede neme sahip olan Osmanl belgele-rinden yararlanmalar gerekir.

Kosova kltr ve tarihi asndan otantik belgelerle en zengin kaynan Osmanl Arflivi oldu-u flphesizdir ve bu belgeler Kosovann gemiflinin aydnlatlmasnda en gvenilir kaynaklar-dr. Kosova Arflivinde Osmanl belgelerinin ne yazk ki ok kk bir ksm muhafaza edilebil-mifltir. Bunun sebebi de uzun sreli Srp iflgalcilerin (1912 ylndan sonraki) hakimiyetidir. Bu ha-kimiyet sresince Osmanldan kalma yazl evrakn nemli bir ksm siyas amalarla ya imhaedilmifl veya buradan baflka yerlere nakledilmifltir. Bu belgelerin yokluundan bilim adamlar-mz, tarih arafltrmalar iin Srbistan, Avusturya, Almanya, talya, Fransa, ngiltere vb. lkelerin

arflivlerinden yararlanmak durumunda kalmfllardr.1998-1999 Kosova savaflndan sonra, Kosova Arflivinin Dnya Arflivciler Konseyine gir-

me frsat domufltur. 2002 ylndan itibaren Kosova Arflivi, Dnya Arflivciler Konseyi A Katego-risi yesidir. Bunu mteakiben eflitli lke arflivleriyle dorudan iflbirliimiz bafllamfltr. KosovaArflivinin iflbirlii protokol uygulad lke arflivleri arasnda, 2005 ylndan itibaren T.C. Bafl-bakanlk Devlet Arflivleri Genel Mdrl de yer almaktadr. Bu anlaflma erevesinde Osman-l Arflivi Daire Baflkanlnda daha youn ve koordineli bir flekilde arfliv arafltrmalarnda bulun-ma imknna kavufltuk. Bu iflbirlii, Osmanl dneminde Kosovann gemifline iliflkin birinci de-recede kaynak olan, Osmanl kkenli arfliv belgelerinin yaynlanmasyla daha da geliflecektir.

Bir dnemin siyas flartlarndan tr belirgin olamayan, Kosova ile Trkiye arasnda eski-den var olan dostluk iliflkilerinin artk giderek gelifltii ve daha da belirgin bir hal ald sezil-mektedir.

Ortak yaynlarn bafllangcn oluflturan Osmanl Arfliv Belgelerinde Kosova Vilayetiadl ki-tap, yalnz dnemi gereki bir flekilde aydnlatmakla kalmayp iki lke ve bu erevede Trkve Arnavut halk arasndaki dostluk iliflkilerinin derinlefltiinin de bir gstergesi olacaktr.

Dr. Jusuf OSMANKosova Arflivleri Genel Mdr

8/3/2019 kosova1

17/225

16

PARATHNIE

Dokumentet arkivore vazhdojn t na informojn edhe pas viteve t tra, dhe si t till ja-

n materiali m me rndsi t madhe t arkivave. Shikuar nga ky aspekt, dokumentet jan njfunksion t nj ure, e cila shtrihet pre t s kaluars n ditn e sotme. Shum shtje t harru-ara n kujtesn e njeriut, mund t riprtrihen me analizimin e dokumenteve arkivore. Me ring-jalljen e kujtimeve kombtare prmes dokumenteve, nga nj her mund t ndrtohen miqsi treja, por edhe nga nj her mund t prforcohen themelet e nj miqsie ekzistuese.

Dihet se Vilajeti i Kosovs nn administrimin Osman, ka qen tri her m i gjer se kufijte Kosovs s sotme. Andaj teksti t cilin e keni n duar, mund t konsiderohet si nj vllim mi gjer i tekstit t botuar m par, me titullin Maqedonia nn Administrimin Osman. Por doku-mentet e botuara n kt tekst, kryesisht jan nga qytetet t cilt ndodhn brenda kufijve t Ko-sovs s sotme, si Prishtina, Prizreni, Gjilani, Mitrovica, Peja etj.

Qllimi kryesor i botimit t punimit Vilajeti i Kosovs n Dokumentet Arkivore Osmanesht, rikujtimi i miqsis disa shekullore ndrmjet t popujve t dy vendeve, prforcimi i theme-leve t miqsis ekzistuese, si dhe rindrtimi i urs kulturore e cila na sht dmtuar brenda njperiudhe t ditur kohore. Historia sht duke rrjedhur dhe duke kaluar shpejt. Me ndryshimine ekuilibrit botror, gjat viteve t fundit populli i Kosovs ka vuajtur shum. N krkim t njrruge t nj ardhmrie m t bukur, populli i vuajtur Kosovar, gjithnj do ta ket pran prk-rahjen e popullit vlla turk.

Punimi sht renditur n kapituj t tematikave t caktuara si, Rregulloret Administrativo Pro-nsore, Jeta Politike, shtjet Ushtarake, Jeta Ekonomiko Shoqrore, Drejtsia, Besimi, Edukimi,

Popullata dhe Vakfet, si dhe n nj rradhitje kronologjike prej vitit 1530 deri m 1912, dhee begatuar me materiale pamore si, 110 dokumente dhe harta, plane, fotografi etj. N shtoj-cat 1 dhe 2 gjendn tabelat dhe grafiket e prgatitura n baz t Temettat Defterii Prishtinsdhe Temettat Defterii Vullqitrns (Vushtrris), dhe se kto shtojca mund t shrbejn n kupti-min m t mir t historis ekonomike t regjionit n at periudhe. Po ashtu shtojca e tret sh-t prgatitur me nj tabel n t ciln jan shnuar vakfet t identifikuar, si dhe dokumentet nt ciln ndodhn informatat. Tabela n fjal sht prgatitur pr tu dhn ide popullats s k-tij vendi lidhur me vakfet n fjal.

N kt rast dua t nderoj personelin Arkivit Osman t Kryeministris s Turqis dhe zonjus-

hn Refike Slevsi nga Arkivi i Kosovs, e cila na ndihmoi prkthimin e prmbajtjeve t doku-menteve n gjuhn shqipe. Dua t shprehi knaqsin time pr faktin se punimi krahas Turqis,do t shfrytzohet edhe n Kosov.

Me dshir q miqsia ndrmjet Turqis dhe Kosovs t jet e prjetshme...

Doc. Dr. Yusuf SARINAYDrejtor i Prgjithshm i Arkivave Shtetrore t

Republiks s Turqis

8/3/2019 kosova1

18/225

17

PARATHNIE

Kosova dhe populli i saj plot pes shekuj ishte shumanshm e lidhur ngusht me shtetin dhepopullin turk. Kto lidhje kan ln gjurm t thell n shpirtin dhe jetn e kosovarve. Gjurmt tilla hasen n dokumente t shkruara, n arkitektur, n art, kultur, folklor, tradit, etj. Pran-daj, pa shfrytzimin e ktyre burimeve sht e pamundur t ndriohet plotsisht dhe realisht ekaluara historike e popujve t ksaj hapsire, e sidomos e kaluara e popullit shqiptar. Histori-ant, arkivistt, arkitektt dhe t tjert n t ardhmn duhet t shfrytzojn dokumentet osmaneq jan njherit edhe dokumente t dors s par.

Ska dyshim q arkivat turke jan m t pasurat me dokumente arkivore autentike pr t ka-luarn e Kosovs dhe ato dokumente jan burimet m t besueshme dhe m reale pr ndrii-min e historis dhe t kulturs s Kosovs. N Arkivin e Kosovs fatkeqsisht ruhet nj numr te-pr i vogl i dokumenteve osmane. Arsyeja e nj mungese t till sht sundimi i gjat i regji-mit serb q nga viti 1912, ku shum dokumente me shkrim osmano-turk jan shkatrruar ose ja-n bartur nga vendi, kryesisht pr motive politike. Punonjsit tan shkencor n krijimtarin e tyrehistorike shkencore, n munges t ktyre dokumenteve kan qen t shtyr ti shfrytzojn, do-kumentet e arkivave serbe, austriake, gjermane, italiane, angleze, frenge, etj.

Pas mbarimit t lufts s 1998-1999, arkivave t Kosovs iu mundsua q, si t pavarura,t inkuadrohen n rrjedhat botrore t arkivistiks, dhe n vitin 2002, Arkivi i Kosovs sht pra-nuar n Kshillin Ndrkombtar t Arkivistve, n kategorin A, si arkiv kombtar. Pastaj filluan

lidhjet dhe bashkpunimet direkte me shum arkiva t vendeve tjera t bots. N mesin e ven-deve q Arkivi i Kosovs nnshkroi protokolin e bashkpunimit n vitin 2005 sht edhe Drej-toria e Prgjithshme e Arkivave pran Kryeministris s Turqis. Kjo mundsoi q t fillojn, nmnyr intensive dhe t koordinuar hulumtimet arkivore n Baflbakanlik Devlet Arflivleri GenelMdrlg, Osmanli Arflivi Daire Baflkanligi. Ky bashkpunim po zgjrohet edhe me botimin edokumenteve arkivore t proveniencs osmane t vlefshme si burime primare pr t prezantuarn mnyr reale t kaluarn historike t Kosovs dhe m gjer t periudhs osmane.

N kt mnyr edhe m tepr po dshmohet dhe po thellohen marrdhniet miqsore nmes t Kosovs dhe Turqis, marrdhnie kto q kan ekzistuar edhe m par, por pr shkak

t rrethanave politike q ndodhej Kosova nuk kan mundur t dshmohen.Libri Vilajeti i Kosovs n dokumentet arkivore osmane q sht nism e botimeve t pr-

bashkta do t jet jo vetm baz pr t ndriuar at t kaluar n mnyr reale, por sht ed-he dshmi pr thellimin e marrdhnieve n mes t ktyre dy vendeve, e sidomos t popullitshqiptar me popullin turk.

Drejtori i Arkivave t KosovsDr. Jusuf OSMANI

8/3/2019 kosova1

19/225

18

ESERDE GEEN BAZI YER ADLARI veGNMZ DLLERNDEK KARfiILIKLARI

EMRAT E DISA TOPONIMEVE T VJETRA DHE

EMRTIMI I TYRE N KOHN E SOTME

Sra No Trke Arnavuta SrpaNr. rendor Gjuh Turke Gjuh Shqipe Gjuh Serbe

1 Debre Dibra Debar

2 Drenie (Drenia) Drenica Drenice

3 Ergiri Gjirokastre -

4 Ferizovik Ferizaj Urosevac

5 Gerekar (Clekar) Gjlekar Dulekare

6 Gilan Gjilan Gnjilane7 Golava Golava Glava

8 Grice Korce -

9 Gusine Gusinje Gusinje

10 pek Peja Pec

11 slatine (Slatine) Slatin Slatina

12 Slakova Slakovc Slavoce

13 flkodra Shkodr Shkodra

14 fltip - Stip

15 Kalkandelen Tetovs Tetovo

16 Komaran Komaran Komorane

17 Kprl - Veles

18 Kuruflovie(Krufleva) Krushevc Krusevac

19 Luma Luma Luma

20 Manastr - Bitola

21 Mitrovie (Mitrovia) Mitrovic Mitrovica

22 Novabrda Nobrd Novo Brdo

23 Prepol - Prijepolje24 Prifltine Prishtin Pristina

25 Prizren Prizren Prizren

26 Rahofe Rahovec Orahova

27 Tafllca - Plevlja

28 skp Shkupi Skopje

29 Vultrn (Vtrn) Vushtrija Vulctrn

30 Yakova Gjakov Dakovica

31 Yenipazar Yenipazar Novi Pazar

8/3/2019 kosova1

20/225

19

Prifltine Saat Kulesi ve Fatih Sultan Mehmed CamiiKulla e Sahatit n Prishtin dhe Xhamia e Fatih Sulltan Mehmetit

(.. Nadir Eserler Ktphanesi, 90623/24c)

8/3/2019 kosova1

21/225

20

PrizrenHkmetKona/NdrtesaQeveritarenPrizren

(..

NadirEserlerKtphanesi,779-76/13)

8/3/2019 kosova1

22/225

21

DAR VE MLKDZENLEMELER

ORGANIZIMI ADMINISTRATIVPRONSOR DHE CIVIL

8/3/2019 kosova1

23/225

KOSOVADA DAR VE MLK DEfiKLKPrizren Kasabas, skp Valiliine vilayet merkezi olacandan Kalkandelen, Vranye ve pekKazalarnn Prizren ve dier kazalarn da kaymakamlkla idare edilmek zere skp tarafnda

kalacak flekilde idar deifliklie gidilmesi

NDRYSHIME N QEVERIN CIVILE N KOSOVPr arsye se qyteti i Prizrenit do t bhet qendr e prefekturs s Shkupit, kazaja e

Kallkandelenit, Vrajs dhe Pejs si dhe nnprefekturat e kazave tjera, duhet t bjnndryshime n administratn e qeveris

(3 Korrik 1850)

Maliye nzr atfetli efendi hazretleri

Prizren Kasabasnn skb valilerine makarr- ittihz ile bir tabur askir-i nizmiye-i hazret-iflahanenin ikmesi hakknda vuku bulan ifade ve mtlaa zerine Dr- fir-y Asker ve Mec-lis-i Vlda cereyn eden mzkert hk-i py- hmyn- hazret-i fiehinflhye arz ve istznolunup skb valisi atfetli pafla hazretleri dairesi halkyla kalkp Prizrene giderek orada ikameteylemesi ve Prizren Kaymakam Kapcbafl Ahmed Beyin dahi maafl- hlsi olan yedi bin beflyz kurufl ile skb kaymakam olmak zere oraya gitmesi ve asker maddesinin dahi devletli se-

1


BOA,

.MVL,

5186

8/3/2019 kosova1

24/225

i d a r v e m l k d z e n l e m e l e r 23

rasker pafla hazretlerine havalesi hususlarna fermn- kermet-beyn- hazret-i fiehinflh fleref-su-dr buyurulup mcebince keyfiyet serasker-i mflrunileyh hazretlerine bildirilmifl olmakla ber-mantk- emr u fermn- hmyn- hazret-i Padiflah hazinece icra-y icabna himmet eyleyelerdeyu buyuruldu.

F 10 B sene [12]66 / [22 Mays 1850]**

skb Eyaletinin bizzat idare olunan kazalar AdedMaa-nevh skb Kazas 1

Kratova Kazas 1Koana Kazas 1Kumanova Kazas 1Eridere Kazas 1vraniye Kazas 1[Toplam] 7

Prizren Kaymakaml kazalar AdedMaa nevh Prizren Kazas 1pek Kazas 1Yakova maa Altunili Kazas 1[Toplam] 3

8/3/2019 kosova1

25/225


Atfetli efendim hazretleri

Meclis-i Vldan kaleme alnp manzr- flevket-mevfr- hazret-i Padiflah buyurulmak zereevrak- melffesiyle bereber takdim klnan mazbata melinden mstefd olduu vechile PrizrenKasabas skb valilerine makarr ittihz olacandan melff pusulada gsterildii zere mna-

sebet-i mevkiiyesine gre valilerin idare-i ztiyesinde bulunmak zere Kalkandelen ve Kumano-va ve vraniye ve pek Kazalarnn makarr- vali olan Prizren tarafnda ve dier kazalarda kay-makamlk ile idare etdirilmek zere skb cnibinde kalmas tezekkr olunmufl ise de ol bbdaher ne vechile irde-i seniyye-i cenb- cihanbn mteallik ve fleref-sudr buyurulur ise ona g-re harekete mbderet olunaca beynyla tezkire-i senver terkm klnd, efendim.

F 21 fi sene [12]66 / [2 Temmuz 1850]

Marz- ker-i kemneleridir ki

Esbi-pr-y ibcl olan iflbu tezkire-i smiye-i veklet-penhleriyle mazbata-i mezkre

ve evrak- melffesi meflml-lihze-i mal-ifze-i hazret-i fiehriyr buyurulmufl ve husus-mezkrun tbk- istzn- vl-y safneleri vechile icra-y iktizs mteallik ve fleref-sudr bu-

yurulan irde-i seniyye-i cenb- Tcdr muktez-y lsinden olarak mrruz-zikr mazbataevrak- merkme ile beraber yine taraf- sm-i saflerine iade ve tesyr klnmfl olmakla olbbda emr u fermn hazret-i veliyyl-emrindir.

F 22 fi sene [12]66 / [3 Temmuz 1850]

8/3/2019 kosova1

26/225

8/3/2019 kosova1

27/225

3


B

OA,

.fiD,

106/6321

8/3/2019 kosova1

28/225

i d a r v e m l k d z e n l e m e l e r 27

MTROVEDE MUHACR MAHALLESMitroviede Saraybosna muhacirleri tarafndan oluflturulan Gazi sabey Mahallesinin isminin

Saray Mahallesi olarak deifltirilmesi

LAGJJA E MUHAXHIRVE N MITROVICNdrrimi i emrit t lagjes, nga lagjja e Gazi Isa Beut q sht quajtur m par n lagjja e

Sarajit, e cila sht e prbr prej muhaxhirve t Sarajbosns n Mitrovic(6 Prill 1891)

Bb- lDaire-i Sadret

med-i Divan- Hmyn

Devletli efendim hazretleri

Kosova Vilyeti dahilinde Mitrovie Kasabasnn bre Nehri1 cihetinde birka seneden be-ri Saraybosna muhacirleri tarafndan infla olunan hneler mahalle fleklini ald ve ine-i ahaliile bir de cami-i flerif yapld cihetle mezkr mahallenin evvelce yd olunduu Gazi sabey n-mnn Saray Mahallesi nmna tebdiliyle muamelt- mukteziyenin ifas hususunun Dahiliye Ne-zret-i Cellesine havalesi tezekkr olunduuna dair fir-y Devlet Dahiliye Dairesinin mazba-tas leffen arz u takdim klnmakla ber-mceb-i mazbata icra-y icab hususunda her ne vechileemr u irde-i seniyye-i cenb- Padiflah mteallik ve fleref-sudr buyurulur ise mantk- lsi infaz

edilecei beynyla tezkire-i senver terkm olundu, efendim.F 26 fiaban sene [1]308 - F 24 Mart sene [1]307 / [5 Nisan 1891]

SadrazamKmil

Marz- ker-i kemneleridir kiResde-i dest-i tazm olup melffuyla manzr- l buyurulan iflbu tezkire-i smiye-i Sa-

dret-penhleri zerine mcebince irde-i seniyye-i hazret-i Padiflah fleref-mteallik buyu-rulmakla ol bbda emr u fermn hazret-i veliyyl-emrindir.

F 27 fiaban sene [1]308 ve f 25 Mart sene [1]307 / [6 Nisan 1891]

Serktib-i Hazret-i fiehriyrSreyya

1 Gnmzde bu nehrin Trke ad bar, Arnavuta ad brifleklindedir.

8/3/2019 kosova1

29/225

28

8/3/2019 kosova1

30/225

29

SYAS HAYAT

JETA POLITIKE

8/3/2019 kosova1

31/225

4


BO

A,

Y.

PRK.

AZJ,1/25

8/3/2019 kosova1

32/225

s i y a s h a y a t 31

ARNAVUTLARIN OSMANLI DEVLETNDEN AYRILMAK STEMEDKLERnemli bir ksm Srp, Bulgar ve Yunan Devletlerine terk edilen ve geri kalan ksm da

yine bu devletlerin iflgali tehlikesiyle karfl karflya olan Arnavutlarn yafladcorafyada, Rumelideki dier kavimlerin aksine, Mslman ve Hristiyan Arnavutlarndin ve milliyetlerini korumak iin Osmanl Devletinden ayrlmak istemedikleri / Berlin

Antlaflmasnda ngrlen Arnavutluk slahatnn kesinlikle Mslman Arnavutlarnaleyhine olduu ve slahatn uygulanmas durumunda blgelerinde aznlk durumunadflecekleri / Bulgaristann bir Makedonya Meselesi karma peflinde olduundanSelanik, Manastr ve Kosovaya silahl eteler gnderdii / Arnavutlarn bulunduu

blgelerin muhafazasndaki en nemli arenin, Arnavutlarn yaflad vilayet vesancaklarnn tek bir vilayet ats altnda birlefltirilip baflna ehliyetli bir valinin tayinedilmesi olduu, bu yaplmad takdirde Arnavutlukun ksa bir sre ierisinde elden

kabilecei ve sonrasnda ise Osmanl Devletinin Rumelideki varlnn tamamen sonaereceine dair Arnavut temsilcilerin blgeyle ilgili dflnceleri ve Sultan II.

Abdlhamidden talepleri

SHQIPTART NUK DSHIROJN T NDAHEN NGA SHTETI OSMANNj pjes e madhe e trevave shqiptare q kan mbetur nn sundimin e shtetit serb,

bullgar dhe grek edhe pse vendet e tjera q ende nuk jan nn sundimin e tyre, jann rrezik, prkundr popujve tjer n Rumeli. Shqiptart q i prkasin besimit islam po

edhe ata t krishter, pr ta ruajtur identitetin e vet nuk duan t ndahen nga shtetiosman. N Marrveshjen e Berlinit sht parapar q reforma shqiptare sht kundr

shqiptarve t besimit islam, dhe nse zbatohen kto reforma shqiptart e besimit islamdo t mbeten pakic n vendin e vet. Bullgaria pr ta ndez shtjen e Maqedonisdrgon eta t armatosura n Selanik, Maqedoni dhe Kosov. E vetmja zgjidhje ishte

q t gjitha vilajetet dhe sanxhaqet shqiptare t mblidhen n nj vilajet dhe tadetyrojn (angazhojn ) nj vali m t dalluar, nse nuk merren parasysh krkesat e

popullit shqiptar. Ekziston frika se shum shpejt shteti osman do ta humb fuqin e vetn Rumeli. Krkesa i shtrohet Sulltan Abdylhamidit II prej prfaqsuesve shqiptar

(27 Gusht 1879)

Mbeyn-i Hmyn- Mlkne Baflkitbet-i Cellesine

Arnavudluk ktas Devlet-i Aliyye-i Osmaniyyenin Rumelindeki memlikinin ehemmi ve husu-suyla ahren vuku bulan inklbt zerine bu kta Rumelinin dorudan doruya Saltanat- Seniy-yenin taht- idaresinde kalan memlikin nsf olup akvm- mtecvirenin kesb etdikleri vsat vekuvvet ve kendilerinde grlen mddeiyt zerine hlen ve istikblen ehemmiyet-i mevkiiye vesiyasiyesi bir kat daha artmfldr. Rumelinde bulunan sair ahali ekseriyet zere Rum ve Slav olupbunlarn ise maksad ve iddialar malum olduundan Rumelinde Arnavud kavminden baflkatavan Devlet-i Aliyye-i Osmaniyyenin zr-i cenh- mstelziml-felhnda kalma arzu edecekhibir kavim bulunmayp bu kavm-i sdkn ekser efrd mslim olmak mnasebetiyle Hilfet-i uz-m-y slmiyeden ayrlma hibir vakit kabul edemeyecekleri ve zaten din ve milliyetlerini mu-hafaza edecek har melce olmayp mazallahi tel milel-i mtecvireden biri Arnavudlukaitle-i dest-i istila ederse o anda Arnavudlarn flimdiye kadar keml-i serbest ile muhafaza etdik-leri cinsiyet ve kavmiyetleriyle beraber nazarlarnda her fleyden aziz olan mezheb ve milliyetle-rini dahi elden karp mahv olacaklar gibi bu kavmin Hristiyan bulunan efrd dahi cinsiyetle-

8/3/2019 kosova1

33/225


8/3/2019 kosova1

34/225


rini muhafaza edebilmek iin taht- tbiiyet-i Osmaniyyede bulunmakdan baflka are bulamaya-caklarndan bunlarn dahi mslim vatandafllaryla mttefik olmalar tabi ise de e fide ki Yu-nanllarla Slavlar ve Arnavudluka teden beri gz dikmifl olan dier baz komflular kendi ma-ksdlarnn husln temin ve teshl zmnnda emvl-i desyis-i maddiye ve maneviye ile Arna-vudlukun tebaa-i gayr- mslimesini ifal ve kendi nfuzlar altna almak esbbn istihsl ve is-tikml etmekde ve bir dereceye kadar bu ifldeki ikdmtlarnn gnden gne semeresini iktitfamuvfk olmakda bulunduklarndan Arnavudlukun Allah gstermesin bir gn bsbtn ecnebile-rin nfuzu altna gemesiyle Devlet-i Aliyye-i Osmaniyyeye edecei hizmetden mahrm kalmasflekk flbheden vreste olan ezm- muhtart- tiyedendir ki devlete bu nokta htrlardandr edilmemek muktezyt- hliyeden add olunsa sezdr.

Muht- ilm-i lem-flml-i l buyurulduu zere Devlet-i Osmaniyyenin Rumelinde beks-nn temini mcerred Arnavudlukun muhafaza-i dimesine ment ve mtevakkf olup Arnavud-lukun bulunduu hl-i htr-nk umumiyet zere Devlet-i Aliyyeye dahi ta alluk ve mnasebet-itmmesi bulunduu cihetle bu tehlikenin n alnmak iin her trl tedbr-i seraya teflebbsolunmak ehemmiyeti edn bir mlhaza ile anlafllr mevddandr.

El-hsl Arnavudlukun ehemmiyeti ne derece byk ise tehlikeleri de o kadar byk ve o ka-dar ok olduundan bu tehlikelerin n alnarak bu ktann hlen ve istikblen beksnn temi-ni devlete dflnlecek mevddn en mhim ve mstacellerindendir.

Rumelinde kalan Memlik Devlet-i Aliyyenin umumu srasnda Arnavudlukun dahi slh- ah-vli iin Berlin Muhedesinin yirmi nc bendine tevfkan her vilyetde bir komisyon teflekkledecek ise de sair mahaller iin bis-i selmet olacak olan bu slht taksimt- hzra zerineArnavudlukun bilakis bsbtn mahvn d olup nk Arnavudlukda vilytn flimdiki taksimi

muktezsnca baz vilytn ekseriyeti Rum ve Bulgarda kalp ahali-i slmiye ekalliyetde bulu-nacakdr ki taksim-i vilyt- hzra hududlarna pek dikkatle bakld suretde mesel YanyannYunan ve Kosova Vilyetinin eski Srbiye nmyla Manastr Vilyeti dahi Bulgaristann metlibve iddialarna mutabk tesadf etmifl olduu anlafllyor. Bu takdirde Arnavudluk ktasnca de-vam eden fikr-i ecnibe her gn meydana konulan iddia ve metlib bu suretde dahi kuvvet bul-duundan fazla baz elviyede r-y umumiyeye mracaat olunsa hususiyet-i mlkiye ve milliyeiin ahali-i slmiye reyden mahrum bulunacak bir suretle taksim edilmifl olduklarndan bu cihet-lerde ahalinin ekseriyet-i rsyla slht nm altnda vki olacak icrat her hlde Rum ve Slavile sair cinsiyetlerin menfaatine mutabk olmakla beraber Rumlarla Slavlar ve sair akvm- mte-cvire Arnavud kavminin nmn bile inkr edip bu akvmn her biri bundan istifade ile maksad-larn tesre ve Arnavudlukun bir parasn alp orann ahalisini kendi cinsiyetine evirmee mu-vffak olacaklar derkrdr. flte bunlar flimdiye kadar Arnavudlukun para para bulunmasn-dan istifade ederek bu maksadlarna hayli hizmet etmifl olduklar gibi bu defa slht- vilytnflimdiki taksimi zerine icra olunacak olursa maksadlarn bir kat daha ileriye srp adeta az za-man zarfnda Arnavudluku nm kle alnmayacak bir hle getireceklerdir.

Arnavudlar bu tehlikeleri grp Saltanat- Seniyye ve Hilfet-i Kbr-y slmiyeden ayrlma- da lmden beter add etdiklerinden vatanlarnn tamamyla bir nokta-i ittihada getirilmesini vedflmanne mukabele edebilecek bir hlde bulundurulmasn ehass- ml edinmekde olup v-

8/3/2019 kosova1

35/225


8/3/2019 kosova1

36/225


kan bu fikre biraz gece uyand ve hkmt- mahalliyenin muventna mazhar olamadcihetle Berlin Konferansna Arnavudlarn hakl vze-i flikyetleri iflidilemeyerek Arnavudlukunhayli mevki-i mhimmesi Karada ve Srbiyenin eline gediyse de Yunann bi-gayr hakkn ta-leb ve iddia etmekde olduu ve Arnavudlukun bir cz-i ehemmi olan Narda ve Preveze cihe-tinin saye-i muvaffakiyet-vye-i hazret-i Padiflahde kurtarlaca ve umum Arnavud kavmi tarafn-dan bu mevkie flimdiden kurtarlmfl nazaryla bakld derkrdr. Bununla beraber gerek bucihet ve gerek Ayastefanos Muhedesinin Bulgaristana vermifl olduu yerler ve Srbiyenin id-dias altnda bulunan mahaller ki Arnavudlukun slsnndan ziyadedir. fiimdilik kurtulmufl isede akvm- mezkrenin mddelar bki olup entrikalar dahi yer altndan ifllemekde ve hattaSrbiye Emretinin kongrede muayyen olan hududa kni olmayp ve bu hududun hudud- tabiolmad vesile edinip tayrini umumen Avrupadan istemekde olduu gibi Bulgaristan Emretidahi her gn Selanik ve Manastr ile Kosova Vilyt dahiline bir takm eteler sevkiyle ifll-i n-ire-i fesadla Ayastefanos Muhedesinin izdii haritann istihsline vesile edinmek zere lem-isiyasete bir Makedonya Meselesi karmaa alflp ve bir dereceye kadar oralarn huzurunu kal-

drp maksdnn mukaddemtn hzrlamakda bulunduundan istikbl iin dahi muayyen mefl-hd olan bu tehlikenin n alnmak iktiz eder.

mdi bunun are-i mcerredi Arnavudluk ktasnn bir nokta-i ittihada cemiyle bir vilyet tefl-kil olunmak ve muahharan icra olunacak slht bu vilyet nmna icra edilmek icab edip nkbu takdirde ekseriyet Arnavudlarda ve ehl-i slmda kalacandan slht gerek memleketin refahve saadetini ve gerek devletin temin-i istikblini iktiz etdirir bir suretde olacak ve akvm- mte-cvireye bir sed ekilip ifalt ve entrikalarn n alnmfl bulunacakdr. Byle olduu hlde Ar-navudlukun muhtac bulunduu tanzimt dahi tamim ve icra olunarak bugne dein vergi ve as-ker vermekden mstesna kalmfl ve bir hl-i vahfletde yaflamakda bulunmufl pek ok taraflar da-

ire-i intizam ve inkyda alnacak ve bu vechile devletin vridt flimdiki mikdarnn def aten iki- misline bli olaca gibi bu ktadan hn-i hcetde alnabilecek asker dahi iki yz bin kifli-den eksik olmayp flecat ve cesaret-i ftriyeleri de msellem olduundan Rumelinde Devlet-i Aliy-

yenin bir hsn- metni hkmnde bulunacakdr. Bundan mad Hristiyan ahali dahi zaten vetaban sdk olup teden beri devlet urunda mslman vatandafllaryla beraber kanlarn dke-gelmifl ve baz taraflarda komflularnn nfuzu altna gemeleri mahz noksan-i slht ve mes-v-i idareden ileri gelmifl olmakla bu slht grnce onlarn dahi teye beriye meyil etdirilmektehlikesinden kurtarlp istikbl iin hibir muhtara kalmayaca flphesizdir.

El-hsl Devlet-i Aliyyenin Rumelinde bek-y flevketinin mevkfun aleyhi olan Arnavudluk

kta-i mhimmesinin kurtarlmasyla devletin temin-i istikbl etmesi bu ktann yani maa-NardaPreveze ve Yanya, Ergiri, Berat, Grice, Manastr, Debre, Prizren, skb, Prifltine ve flkodraSancaklarnn bir vilyete cemiyle ehliyet ve dirayeti ve namus ve iffeti msellem bir ztn valinasbna ve ondan sonra vlid-i mcid hazret-i fiehriyrnin icra buyurmufl olduklar Tanzimt-Hayriyenin tamimiyle zt- hazret-i Padiflahnin vaz ve icra-y efkr- medeniye-nisrnda bulun-duklar slht- esasiyenin umum srasnda oraca da icrasna mtevakkfdr. Zira malum olduuzere flimdiye kadar flkodra ve Kosova ve Manastr ve Yanya Vilyetlerini muhtart- mziye-den muhafazalar iin nasl ki seksenden ziyade tabur askir-i muntazama ve gayr- muntazama-nn istihdamyla vridtlarnn kffesini sarf ve istihlk eylemifl iseler buralarn ehemmiyeti evvel-

8/3/2019 kosova1

37/225


kinden iki- derece ziyadeleflmifl olduundan devlet vilyt- mezkrede elbetde daha ziyadeyani yz yirmiden mtecviz tabur asker istihdamna mecbur bulunacak ve bununla beraber yi-ne bin trl muhtart iinde kalacakdr.

Amma idare-i vilyetin tevhd ve slh hlinde muhafaza-i hudud iin o mikdar askere lzumkalmayp yz tabur yerine hums derece askir ile muhafaza-i hudud ve emniyet-i umumiyenin tak-

8/3/2019 kosova1

38/225


rr ve tesisi gayet sehl olacan taahhd edercesine temin etmifl olsak hilf deildir. Bu hesab-ca vilyt- mezkrenin hl-i hzr zere ibksndaki mazarrat ve tevhdi hlinde husle gelecekfevid ve muhassent bir kere muvzeneye alnrsa tevhd-i idareden cihet-i siyasiyesinden bafl-ka mlkiye ve askeriyece hazine-i devlet fevkalde hem tasarruft icra eylemifl hem de bir kav-mi aksm- mteaddideye taksim ile idareyi teflettt hlinden kurtarmfl olacandan her hldeyalnz bu iki kalemden tasarruft- klliye hsl olacandan mad her flube-i idare dahi bylepek ok muhassent clib-i mevd grnd cihetle mesele-i ahreden devlete olan zayitamudil zahmetsizce bir kuvvete mlik olmufl olacakdr ki bu tedbirle Arnavudluk ktas hem ta-sallut- ecnibden emin ve hem de hsn-i intizam- idarenin verecei fevidle az zaman iindebedyi-i medeniyete karn olaca arz ve izahdan vrestedir.

Bu tedbirlere teflebbs olunmad hlde Arnavudlukun pek az bir zamanda ad-y mte-cvirenin yed-i zabtna geip taksim edilecei gibi Devlet-i Osmaniyyenin de bu ktay eldenkarmakdan pek ok mutazarrr olup hd-negerde Rumelinde beksnn mmkn olamayaca- hakikat-i ahvle muttali olanlarn malum ve musaddakdr.

Blda marz huzur- l klnan muhtart Ayastefanos ve muahharan Berlin Muhede-sinin inikd ve intiflr zerine herkesin nazarnda taayyn ederek vatann mehlik-i tiye vehliyesi nazar-hrfl olmufl ve binenaleyh geen sene Temmuz dahilinde Yanyada ve sonra-dan Prizrende bir cemiyet akd olunarak ahvl-i meflhde ve muayyenenin her cihetini hk veidare-i umrun srat-i islhyla tevhd-i idare-i vilyt msted iki kta arzuhl ve lyiha tanzimile devletli Rasim ve Nazif Paflalar hazertna ve muahharan makam- cell-i Sadret-i Uzmyadier bir lyiha takdim olunmufl ve suret-i resmiye ve gayr- resmiyede ehemmiyet-i maslahatnmtetebbit ve teferrut anlatlmfl ise de ne istidnn mutasarrf ve mbten olduu esas zeri-ne bir eser ve ne de ecnibin bir mddetdir tenfz-i mle vesile edindikleri s-i ahvl ve idare-nin slh hakknda bir icrat grlmfl olduundan umum Arnavudlar sika-i sadakatle bu mec-r-y hzrann nihayetini ve bunu takib edecek olan bir seylbe-i belnn ehemmiyetini gayetmdhifl grp flu vadi-i marza tafsil-i mecr ile taayyn-i mhiyt olunmasyla beraber nazar-gh- merhim-iktinh- lye mracaat- kernemiz lzumunu are-i mnferid hkmnde grmflve binen al zlik Arnavud kavm-i sdknn Hilfet-i mukaddesiye olan irtibt ve ubdiyet-i ta-biiyelerine itirren buralar mvekkillerimiz bulunan btn Arnavudluk nmna keml-i ehemmi-yetle istirhm ve niyaza ictisr ve bir srat-i kmile ile buralar tedkik edip lzum grecei taf-silt dahi bu ker-i kemnelerinden almak zere bir komisyon- lnin teflkili ile bir neticenin ih-sn maddesinin dahi ilvesine ibtidr olman ol bbda ve ktbe-i ahvlde emr u fermn haz-

ret-i men lehl-emrindir.

F 10 Ramazan sene [1]296 ve f 15 Austos sene [12]95 / [27 Austos 1879]

(Mhrler)

8/3/2019 kosova1

39/225

5a


Y

.PRK.

MYD,

2/1_

3-4

8/3/2019 kosova1

40/225


CEMYET- TTHADYE- PRZRENN KURULMASI VE ALDII KARARLARArnavutlarn yaflad topraklar Osmanl Devletinden koparmay ve Mslmanlar

Rumeliden atmay hedefleyen Avrupa devletlerinin dflncelerine karfl Manastr, Debre,Kosova, Prifltine, Prizren, skp, Yenipazar, Preveze, Yanya, Ergiri ve Berat Sancaklarileri gelenlerinin Mderris Hac mer Efendinin baflkanlnda, 2 Ekim 1879 tarihinde

Prizren Marafl Tekkesinde bir araya gelerek Prizren Heyet-i ttihadiyesini kurduklar /Says hkmete 10a kartlmas dflnlen Arnavut vilayetlerinin sz konusu toplantkararlarna gre tek bir vilayette birlefltirilerek ehliyetli bir valinin atanmasn istedikleri

ve talepler gerekleflmeden hibir slahat kabul etmeyecekleri

DOKUMENT MBI VENDIMET E MARRA N MBLEDHJEN ETHEMELIMIT T LIDHJES S PRIZRENIT

N kt dokument theksohet themelimi i Lidhjes s Prizrenit kundr ideve t shteteveevropiane pr prjashtimin e myslimanve nga Ballkani (Rumelia) dhe shkputjen e

trojeve shqiptare nga shteti osman. Lidhja themelohet me pjesmarrjen e klerikve ngasanxhaqet e Manastirit, Dibrs, Prishtins, Shkupit, Jeni Pazarit, Prevezs, Janins,

Ergirit dhe Beratit. Takimi mbahet me 2 tetor 1879 n teqen Marash t Prizrenit nnkryesimin e Myderriz Haxhi Ymer Efendiut. N kt takim merret vendimi q dhjetvilajetet shqiptare t cilat planifikohej t themeloheshin nga Qeveria Osmane, t

bashkohen n nj vilajet t vetm dhe t emrohet nj vali m i aft ( kompetent ).Klerikt shqiptar nuk do t pranojn asnj reform para prmbushjes s krkesave t

lartprmendura.(3 Tetor 1879)

F 21 Eyll sene [12]95 / [3 Ekim 1879]lcat- hkm-i zaman ile bin iki yz doksan alt senesi flehr-i fievvalin on beflinci arflamba

gn nefs-i Prizrende Marafl Tekkesinde Gega ve Toska yani umum Arnavudlukun ressylaahali vekillerinden mrekkeb inikd eden cemiyet-i umumde esas olmak zere husust- tiye-tl-beyn bit-tezekkr Cemiyet-i ttihadiyece icabnn icrasna karar verilmifldir.

Birinci maddeCemiyetimiz ve btn Arnavud kavmi mazallahu Tel har bir devlet ve hkmet idare ve

himayetini ve slmiyetin aheng-i umumsinden ayrlmay lmden beter nazaryla bakarak hi-

bir vakit bir suretle kabul edemeyeceimizden Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye ve Hilfet-i Kbr-yslmiyeye irtibt- kmile ve Padiflahmz flevketli kudretli el-Gazi Sultan Abdlhamid Han efen-dimiz hazretlerine sdk- ubdiyet ve tbiiyetle mftehir olduumuz btn leme karfl iln ve teb-yn ve sdk ve mtvaatmz devlet-i meflra-i metbamza arz ve temin edilecekdir.

kinci MaddeEvvel din-i mbnimizin sniyen Devlet-i Aliyye ile beynlerinde mnakid olan mukvele ik-

tizsnca Avusturya Devletinin iflgal-i askersi altnda bulunan nikt- selse-i malumedir ki Tafll-ca, Prepol ve Priboy mevkileridir. Ondan berisinden bil-itibar Yenipazar Sanca ve Plave ve

8/3/2019 kosova1

41/225


8/3/2019 kosova1

42/225


8/3/2019 kosova1

43/225


Gusine Kazalar ieriye yani Arnavudluka alnarak Prizren ve flkodra ve Debre ve Berat ve Er-giri ve Maa-Narda Preveze ve Yanya ve Grice ve Manastr ve skb ve Prifltine Sancaklarnhv bugn yedimizde vki bulunan vatanmzn mttehiden muhafazasna ve mazallahu Telbu yerlerin herhangi bir noktasna dflman tasallut ve tecavz ile veyahud hlen ve istikblendevlet ve har tarafdan buna aksi bir karar verilir ise ve bir de Avusturyallarn iflgal-i askerleri-nin altnda bulunan iflbu noktalardan tecavz veyahud zulm ve taadd vuku bulaca tahakkukeder ise der-akab Prizren Heyet-i ttihadiyesi tarafndan bb- devlete arz- keyfiyet olunmaklaberaber umum Arnavudluk ahalisi yek-vcud olduu hlde ayrca yaplan kararnme vechile m-sellahan mdafaa ve bi-eyyi hlin vatanmzn her trl mdahaltdan vikyesine alfllacakdr.

nc MaddeArnavudlukun hlen ve istikblen her trl mdahalt- dflmandan masniyeti ve husl-i sa-

adet-hli bu ktann mnkasm olduu Yanya ve flkodra ve Manastr [ve] Kosova drt vilyetinlavyla idaresinin mnhasran bir vilyete cemine mtevakkf ve mbten olduu derkr idn-

den devlet ve millete mutazammn olaca muhassent ve fevidi gsterilerek mezkr vilyetlermerkezlerinin ehemmiyet-i mevkiiyeleri hasebiyle mutasarrflk suretiyle idare olunarak vilyetetaksimt- hzra yerine btn Arnavudluk iin yeniden bir vilyetin teflkil ve ehliyet ve dirayeti venamus ve rzn devlet ve millete msellem bir ztn vali nasb ve tayini hususuna msaade-i Pa-diflah istihsline sdk- mes ve makderet olunacakdr.

Drdnc MaddeGasb ve sirkat ve katl gibi efl-i kerha fleran ve aklen memn ve mezmm olarak hibir

vakit ve l-siyyem byle bir zaman- nzikde byle hllerin vukuundan ve yekdiere husmet-

den tevakk ve ictinb farz- ayn olduundan bi-mennih Tel heyet-i ittihadiyemizce vuku bu-

lacak teflebbstn husl-i semeresiyle vilyetin teflkiline ve milletimizin inzimm- rsyla devlet-e ittihz buyurulacak usul ve idarenin tesisi ve icrasna kadar bu gibi efl-i kabhann katanvukua gelmemesine efrdmza varncaya kadar cmlemiz tarafndan takayyd ve ihtimm olu-nacak ve geen sene ittifak ve ittihad olunduundan bil-itibar flimdiye kadar her ne sirkat vegasb olunmufl ise o makle fleyler bi-eyyi hlin ashbna iade olunaca gibi bunun ve sair crmve cinayet mtecsirleri ve flyed bad-ezn dahi mazallahu Tel bunun hilfnda hareketedenler olur ise o misilller baflkaca tanzim olunacak kararnme-i muvakkate mcebince tedbedilecek ve bununla beraber dahil-i daire-i ittihad olan res ve eflraf- memleket esbb- ittihad

ve ittifakmzn taharrsiyle an-samimil-kalb ciddi bir suretle sa

y ve hsn-i hizmete mecbur olupbu hizmet ve sadakatdan iktirn ve ittihada halel verecek suretde bedhht te beri temellk vetaleb-i menfaat- flahs ile ilk- tohum- nifak edenler olur ise o makleler hain ve casus- din vevatan nazaryla baklp millete tedblerine msraat olunacakdr.

Beflinci MaddeBi-mennih Tel vilyetin teflkiline kadar Prizrende bir heyet-i ittihadiyenin lzum- vcudu

mttefekunaleyh olup buna dair baflkaca bir kararnme tanzim olunacandan blda muhar-rer umr iin muktez olan teflebbstn icrasna cmlemiz mttefikul-efkr olduumuzu ve cm-

8/3/2019 kosova1

44/225


lemiz bu bbda besa verdiimizi mbeyyin iflbu mazbata temhr klnd. Cenb- Hd kffetenml ve harektmzn mcib-i nect- dreyn olan fieriat- mutahhara-i Ahmediyeye mutabk ol-masn myesser ve tevfikt- celle-i Rabbniyesini cmlemize rehber buyursun. min.

F 17 fievval sene [12]96 ve f 21 Eyll sene [12]95 / [3 Ekim 1879]

Manastr SancaMalik Ahmed brahim Es-Seyyid Ali RzaDebre SancaAbdullah brahim Mahmud Hasan Zhd Abdullah brahim Yusuf Zihni lyasKosovada Prifltine Sancasmail Zeynel Abdlvahab lyasYusuf Ziyaeddin Mehmed fievki Salih Mehmed fierif ZeynelabidinPrizren SancaYusuf Abdullah Sadk Sdk Hasan Fevzi Receb

smail Hakk Mehmed Kahraman Mustafa Ruhiskb SancaAbdlbaki Abdurrahman Remzi smail HakkYenipazar SancaMahmud Hayri Ed-D Debreli Ali Osman Nuri EybGrice Sancal-i Aba AluPreveze ve Yanya ve Ergiri ve Berat SancaToskalk eflrafndan ve vekillerinden Dersadetde bulunmufl olan zevt- malumenin cemiye-

te mevrd fievval sene [12]96 ve Eyll sene [12]95 tahrirt- mflterekleri mcebince mebsen

Prizrene gelenmer fievki Abdullah Hsn

Hl-i hzr ilcatyla bu kere inikd eden cemiyet-i aciznemizde din ve vatanmzn bi-lut-fillahi Tel her trl muhtartdan mahfziyet ve masniyeti esbb taharr ve mtlaa edilerekbu maksadmz noktasna vsln birinci hatvesi olmak zere elviye-i malumeyi cmi olan b-tn Arnavudlukun bir idare altna cemiyle bir vilyetin teflkili zmnnda bb- devlete mracaat

olunmas tensb ve telgrafla arz- keyfiyet olunmufl ve bi-mennihil-kerm bu vilyetin teflekklneve res-i vilyetde meclis-i umum inikdyla usul-i idarenin teesssne kadar geen sene bil-ic-tim verilen besay teyiden Devlet-i Aliyye-i ebediyyd-devama tbiiyet ve zt- flevket-simt-hazret-i Padiflahye sadakat ve ubdiyetimize flibe-i halel getirilmeyecek derece asayifl-i mahal-lyi muhafaza ve Hd-negerde dflmanlar tarafndan vatanmza tecavz ve ta add vukuundahemen kuvve-i umumiye ile mdafaa esbbn flimdiden istihzr etmek ve dahil-i daire-i ittihadolan mahaller fluabtnn mercii olup ber-vech-i t vezif-i muayyenesi dairesi dahilinde kffe-imzkert ve ihtart umum Arnavudluka nfiz ve messir bulunmak zere merkezi Nefs-i Priz-ren Kasabas olarak Cemiyet-i ttihadiye teflkiline mttefikan karar verilmifldir.

8/3/2019 kosova1

45/225


8/3/2019 kosova1

46/225


8/3/2019 kosova1

47/225

8/3/2019 kosova1

48/225


syla kararlafldracak ve bu suretle slsn ekseriyet-i rsyla hsl olan kararlarda ekalliyet ek-seriyete tbi olup tasdik edeceklerdir.

Merkez Cemiyet-i ttihadiyesinde kffe-i mzkert iin verilecek kararlar mazbatalara rabt ilezrlerini az-y mntehabe mhr-i ztleriye temhr edecekler ve kaza fluabtna vuku bulacak iflr

ve ihtarna az-y mntehabenin umumen mhr-i ztleriyle memhr mazbataya merbt olacakdr.Reis Hac mer Efendi Hazretleri

PrizrenSancandan

Az Az Az

Az Az Az

Yenipazar Sancandan Prifltine Sancandan

KalkandelenKazasndan 1

11

1

Yenipazar Sancandan

Manastr Sancandan Debre Sancandan

Prifltine, Gilan, PreflovaKazalarndan

LumaKazasndan

1Maa-Gusine

YakovaKazasndan

1pek ve VultrnKazalarndan

skpSancandan

2

Az Preveze, Yanya, Ergiri ve Berat ve Grice Sancaklarndan

Her sancakdan birer ve nihayet befl sancakdan iki az1

2 2Manastr Sancandan Debre Sancandanskp

Sancandan

flkodraSancandan

flkodraSancandan

Umumiyt

Arnavudlukda skin olan umum ahali bir vatan evlad olup din ve mezheb mugayereti uhuv-vet-i vataniyeye hibir vakit mni olamayacandan herhangi din ve mezhebe tbi olur ise ol-sun her snf ahalinin can mal ve rz taht- muhafaza-y umumiyede olarak emin ve masndur vehl-i hzr harekt- askeriye vukuunda bu rakkaya her ferd dikkat ve riyete mecburdur.

Ber-vech-i bl vilyetin teflkiline ve idare-i muntazama tesisine kadar harn katl, cerh,darb, namusunu hetk etmek dierin hukukunu cebren ahz, gasb ve sirkat ve din, vatana hiyaneteylemek gibi her nevi crm ve cinayet mtecsirleri kurdan merkeze varncaya kadar fluabtve Cemiyet-i ttihadiye ve ahali tarafndan katan himaye ve vikye olunmayp o maklelerin der-destle Hkmet-i Seniyyeye teslimlerine hkmt- mahalliyeye pek ziyade teshlt ve muvenetibrz olunacakdr.

Bu makle crm ve cinayet ashbnn icra-y cezalarnda hkmet-i mahalliye memurlarnnimz [ve] tesmh grlr ise m-fevklerine ve nihayet bb- devlete kadar arz- flikyetle ge-rek bu makle mcrim ve canilerin ve gerek o misill memurlarn cezasz kalmamalarna flu abtve Cemiyet-i ttihadiye tarafndan sarf- mes ve gayret klnacakdr.

Bu gibi crm ve cinayet ashbndan firar edip de hayyen derdestleri mmkn olamayanlar

8/3/2019 kosova1

49/225


8/3/2019 kosova1

50/225


8/3/2019 kosova1

51/225


haklarnda fluabt ve Cemiyet-i ttihadiye hkmt- mahalliye ile bil-ittifak fieriata mutabk vehfz- asayifl ve inzicr- mme maksadyla usul-i beldeye muvfk bir suretle behemehl cezala-rnn ifasna ve bu makleleri istishb ve muhafaza edenler haklarnda dahi fil-i crm ve cina-yet muamelesinin icrasna itina edilecekdir.

Cemiyet ve fluabt- ittihadiyenin ber-vech-i bl ittihz ve icra edecei tedbr-i cezaiye-den dolay bilhare mcrim ve caniler veyahud onlarn vris ve vekilleri tarafndan cemiyet vefluabt- ittihadiye aleyhinde vuku bulacak iddialar mesm olamayacakdr.

Hkmet-i Seniyye memurlar tarafndan efrd- vatan hakknda bi-gayr hakkn bir muame-le-i zulm ve gadr vuku bulur ise bu gibi mazlumn ve ma zrn fluabt ve Cemiyet-i ttihadiye ta-rafndan vikye ve muhafaza olunarak memurn-i mmileyhim haklarnda taraf- Hkmet-i Se-niyyeden icra-y cezalarna Cemiyet-i ttihadiyece bezl-i makdr olunacakdr.

Memuriyete taalluk ve temelluk mnasebetiyle veyahud flahs bir menfaat kasdyla Cemiyet-ittihadiye maksadna mugayir vaz ve hareket ve devlet ile millet arasna veyahud efrd- vatanbeynine ilk-y tohum- nifaka cret ederek hain-i vatan ve casus nazaryla baklacaklar her ne

kadar vahfliyetde bulunur ise bulunsun familyasyla beraber Arnavudlukdan harice kp gitme-ye Cemiyet-i ttihadiye tarafndan icbr edileceklerdir.

Tertibt- AskeriyeDahil-i daire-i ttihad olan mahallerden indel-iktiz sevk olunabilecek kuvve-i askeriye geen

seneki ictimda tertib edilip flu kadar ki hkm-i zaman iktizsnca bugn btn Arnavudlukun allve marzleri mstesna olmak zere on befl yaflndan altmfl yaflna kadar olan ahalisi umumenasker ve muhafaza-i din ve vatan urunda feda-y cana hzr olduundan evvel emirde fluabtflimdiden her kazann blda muharrer esnn dahilinde olan efrd- umumiyesini drt snf itiba-

ryla bir hnede drt ve daha ziyade nfus olanlar birinci ve nfuslular ikinci ve iki nfuslu-lar nc ve bir nfuslular drdnc snf olmak zere der-akab sebt-i defter edip zbitnn in-tihb birle bir kta knye defterini sratle Cemiyet-i ttihadiyeye gnderecekdir.

Vilyetin teflekklne ve idare-i muntazama teessne kadar mazallahu Tel ad-y m-tecvireden vatanmz aleyhinde bir hareket ve tecavz vukuunda kasdn ve maslahatn ehem-miyetine gre silah altna alnp sevk edilmesi lzm gelen askerin evvelki tertibe ve bu kere ya-placak defterlere gre kazalara taksimen tayin mikdar ve bunlarn hsn-i intizam ve vefret-i as-keriyelerinin muhafazas ve tayint ve levzmtn tedarik ve istihzr ve suret ve vakit ve mevki-isevk ve hareketlerinin etrafyla bit-tezekkr fluabta iflr hususunun Cemiyet-i ttihadiyenin cm-

le-i vezifindendir.ndel-iktiz bir mahalle sevk olunacak askerin tayint ve idare ve sair levzm tertibt- umu-miyesinin tezekkr ve fluabta iflr ile ve o vasta ile mevki-i file ve icraya vaz ber-vech-i b-l Cemiyet-i Umumiyenin cmle-i vezifinden ise de askir-i mrettebeden l-ekal birinci ve ikin-ci snflar iin defaten birer ift ark tedariki ve Cemiyet-i ttihadiyenin hle mnasib ve mute-dil her kazaya tayin ve iflr edecei zere en az bir mhlk tayintlar erzak ve bedelinin s-ratle nasl istihzr olunacann teemml ve tefekkr flubelerin birinci vazifesidir.

Cemiyet-i ttihadiye tarafndan her ne vakit asker iin bir iflr ve ihtar vuku bulur ise aran-lacak askerin iflbu deftere bil-mracaa hemen birinci snfdan ve kifayet etmez ise ikinci ve sra-syla nc ve drdnc snflardan doldurup tayin olunacak mevkie sevk edilmek ve bu usul

8/3/2019 kosova1

52/225


ile aranlacak mikdar birinci snfdan dolduu hlde dier sunfdan aranlmayp kuvvetz-zahrbraklmak ve bu hizmet-i vataniye bedenen ifa olunup katiyen bedel kabul olunamamak ve hertrl suistimltdan tevakk olunmak flubelerin vazife-i mahsusasdr.

Manastr SancaAli Ferid Alu Mehmed Rasim Osman fiani TevfikMalik Ahmed Es-Seyyid Ali Rza

Debre SancaAbdullah brahim Hasan Zhd Yunus Zhd lyasKosovada Prifltine Sancafiakir Zeynel brahim Abdlvahab lyasSalih Yusuf Ziyaeddin Hasan Zhd Mehmed fierif ZeynelabidinPrizren Sanca

Mehmed Kahraman Hasan Hsn smail Hakk HasanEs-Seyyid Mehmed Abdurrauf Mustafa Ruhi merskb SancaAbdlbaki Abdurrahman Fevzi smail HakkYenipazar SancaMahmud Hayri Ed-D Debreli Ali Osman Nuri Eyb

Grice SancaPreveze, Yanya, Ergiri, Berat Sancaklar

Toskalk eflraf ve vekillerinden Dersadetde bulunmufl olan zevt- malumenin Cemiyetemevrd f fievval sene [12]96 ve f Eyll sene [12]95 tarihli tahrirt- mflterekeleri mcebincemebsen Prizrene gelen,

Arnavudlukun kuvve-i umumiyesi hfz- vatan hususunda her vakit mttehid ve yekdierine mu-vin olup iktizs hlinde bir cihetin br tarafa da yardm olaca derkr ise de dflmanlarm-zn mevkiine gre Arnavudluk asker-i mrettebesi ber-vech-i t mahallere mdafaa edeceklerdir.

Yakova, pek, Gusine ve Nefs-i Prizren Kazalar Karadaa mdafaa edecekdir.Elbasandan mad Debre ve Manastr ve skb ve Prifltine Sancaklar ve Kalkandelen ve

Luma Kazalar Srbiye ve Bulgaristana mdafaa edecekdir.

Preveze ve Yanya ve Ergiri ve Berat ve Grice Sancaklarna starova ve Elbasan KazalarYunana mdafaa edecekdir.

Yenipazar Sanca Srp ve Avusturya ve Karada arasnda tesadf ederek yerinden kml-danmas caiz deildir.

Mazallah Avusturyann tecavz hlinde Arnavudlukun kuvve-i umumiyesi mdafaa

edecekdir.

mer fievki Abdullah Hsn

**

8/3/2019 kosova1

53/225


BO

A,

Y.

PRK.

ASK,

3/17

8/3/2019 kosova1

54/225

8/3/2019 kosova1

55/225


Manastr, Debre, Grice, skb, Prifltine, Yenipazar, Prizren, flkodra, Yanya, Preveze, Berat,E[r]giri Sancaklar vekilleri:

Mustafa Ruhi brahim Edhem Malik Ahmed Hakk brahim

Ali Rza Hasan Mehmed Esad Fevzi Receb

mer Zhd Yusuf lyas Numan Sabit

Hseyin Hsn Hayrullah Nuri smail Hakk Ziyaeddin Mehmed Bedri Zeynelabidin

Mehmed fievki Kahraman smail Hsn Abdullah mer fievkiMehmed

Tahir Said Zeynelabidin Sadk Sdk Mahmud HasanHamdi

Sleyman Ulvi Abdlbaki Abdurrahman Hakk Rasim

Srr

Mehmed Tevfik fiakir smail Ali Draga Yusuf

Osman Nuri Hasan Zhd Dervifl Ali Abdlhalim Ahmed brahim

Ali Mehmed

8/3/2019 kosova1

56/225

1908 Osmanl Meclis-i Mebsnndaki Kosoval mebslarDeputet e Kosovs t Parlementit Osman t vitit 1908

(Osmanl Mebslar Albm, BOA Ktphanesi, No.1080)

Prizren Mebsu fierif EfendiDeputeti i Prizrenit : fierif Efendiu

Prizren Mebsu Yahya BeyDeputeti i Prizrenit: Yahya Beu

Prifltine Mebsu Sava Stepanovi EfendiDeputeti i Pirshtins: Sava Stepanoviq

Prizren Mebsu Vehbi EfendiDeputeti i Prizrenit: Vehbi Efendiu

55

8/3/2019 kosova1

57/225

5b


Y.

PRK.

MYD,

2/1_

2

8/3/2019 kosova1

58/225


CEMYET- TTHADYECE DEBRE AHALSNE GNDERLEN BEYANNAMEArnavutlarn yafladklar yerlerin tek bir vilayet altnda birlefltirilmesi talebinin hkmetekabul edilmemesi zerine, cemiyetin Prizren, skp, Prifltine ve Yenipazar halkndan

10.000 kifliyi silahlandrp skp ve Kprlye gndermeyi kararlafltrd ve Mahallidarelerin cemiyete balanmas hususlarnda Cemiyet-i ttihadiye-i Prizren tarafndan

Debre Sanca ahalisine gnderilen beyanname

DEKLARAT E LDHJES S PRIZRENIT DRGUAR QYTETARVE T DIBRSPas refuzimit nga Qeveria Osmane t krkess s Lidhjes s Prizrenit pr bashkimin e

trojeve shqiptare n nj vilajet t vetm, u vendos q t armatoseshin mbi 10.000burra nga Prizreni, Shkupi, Prishtina dhe Jeni Pazari dhe t drgoheshin n Shkup dhe

Quprili. N deklaratn n fjal theksohet nevoja e bartjes s kompetencave prejpushtetit lokal tek Lidhja e Prizrenit.

(5 Shkurt 1881)

Cemiyet-i ttihadiye-i Prizren

Debre Sanca eflraf ve hanedan ve bil-cmle ahali-i hamiyet-mendn hazertna

Avrupa dvel-i Hristiyaniyesinin aks-y maksd mmet-i Muhammediye vcudunun dnya-dan refi maddesine mnhasr olup bu maksadlarna nil olmak ise umum ehl-i slmn hmisi vehalifesi bulunan Devlet-i Aliyyenin mahvna ve Devlet-i Aliyyenin mahv dahi evvel emirde Avru-

padan yani Rumeliden def

u teb

dine ment ve bu da Rumelide Devlet-i Aliyyeden ayrlmakistemeyen ve flecat ve besletle flhretgr-i fak olan bir kavm-i sdkn ekseriyetle mlik olduk-lar flu Arnavudluk ktasnn kabza-i Devlet-i Aliyyeden karlmasyla dflmenn- mtecvireyetaksim edilmesi hususuna mutevakkf idni yakinen bildiklerinden efkr ve amllerini bu nok-taya hasr edip gece gndz alflmakda bulunduklar ve teden beri tutduklar meslekler ve alel-husus flu senelerde sr- muzrras zuhura gelen muharebeler ve beynlerinde tertib olunan kav-miyete ve vuku bulan ittifaklarla icra klnan kongre ve konferanslarn verdii netyic-i vahme be-flikde olan etfle varnca malum ve hveyd bir keyfiyet olduundan bu bbda tatvl-i maklahcet yokdur. mdi gerek umum ehl-i slmn ve gerek devlet-i metbamzn beks mcerred Ar-navudlukun beksna mtevakkf olduu derkr olduundandr ki drt seneden beri umum Arna-vudluk ahd misk ve yekdieriyle ittihad ve ittifak edip beksnn mevkfun aleyhi olan drt vi-lyetin bir vilyete tevhdi keyfiyetinin bb- devlete kirren [ve] mirren arz ve istirhm etmifl isede ne are ki bb- devleti ihta etmifl ve umum Memlik-i Osmaniyyenin mahvna alflmakdangeri durmadklar derkr bulunmufl olan bir takm edn ve hain-i din ve devlet olan zevt- mu-zrra iflbu emr-i hayrn icrasna mni olduklarndan baflka Arnavudlukun mahv ve berbadna b-d olmak maksadyla on vilyete taksimi ve Avrupann tertib eyledii Girid ve Rumeli-i fiarkninnizmtn hemen icra etmek zere Yunann metlib-i vhiyesini kabul ederek Yunan meselesi-nin bir saat evvel halliyle Arnavudlukda ittihad ve ittifaka sebeb olanlarn tard u teb dine ka-tiyen karar verdikleri kulamzla iflidilmifl gibi mevsken olunan istihbr zerine kanaat hsl ol-

8/3/2019 kosova1

59/225


8/3/2019 kosova1

60/225


mufldur. mdi flecat ve beslet ve salbetle flhretgr olan Arnavud kavminin din ve vatan venamuslarn dflmenn- din ve vatan aya altna brakp dnya ve hirete mahrumiyetlerinimstelzim olan bir sktu kabul edemeyecekleri derkr ve tabi bulunduundan ibtid vatanm-zn sniyen devletimizin ve slisen umum ehl-i slmn mahvndan vikyeten teden beri karargrolan tevhd-i vilyetin icrasna tevekkelt alellh Prizren ve skb ve Prifltine ve Yenipazar San-caklar mbfleret etmifldir. fiyle ki tevhd-i vilyet icra klnmaynca Devlet-i Aliyyenin slhtadair hibir emrini kabul etmemek ve daire-i ittihad nokta-i fler-i flerif havlinde idare eylemek vetevhd-i vilyetin icras aleyhinde vuku bulacak her bir mevnie karfl durmak zere flu drt san-cak ahalisinin silah altna alnmas ve on bin asker mikdar skb ve Kprlye izm klnma-s ve mahall hkmetlerinin umr ve memuriyetinin dahi ittihad merkez ve flubeleriyle birlefldiril-mesi hususlarna karar verilmifl ve mevd- mezkrenin icrasna dahi besmele-kefl ibtid olunmufl-dur. Arz ve beyndan mstan olduu zere din ve vatan ve namusumuzu yed-i addan kur-tarmak iin tevhd-i vilyetden baflka are bulunmadndan flecat ve beslet ve hamiyetleumum Arnavudluka fik olan Debre Sancann dahi akd ve tevsk olunan besa ve muhed-

tmz iktizsnca bu harekt- meflra ve maklemize ifltirak iin flitb edecei derkr ise de herbir umr ve husust ve teflebbst ve harektmz flifahen dahi arz etmek ve lzm gelen ted-br-i messirenin tezekkr ve icras zmnnda meclis-i fevkaldemiz eflrafndan Fraflerli Abdl Beyve Prifltineli Abdurrahman Paflazde Ziya Bey ve skb eflrafndan el-Hc Abdlbaki Efendi vepek eflrafndan Abdl Efendi ve Yakova eflrafndan el-Hc Yunus Efendi ve Prizren Tahrirt M-dr Yakub Efendi hazert veklet-i mutlaka-i sahha ile bu kere ol tarafa izm klnmfl olmak-la bu bbda dinen ve aklen ve milliyeten her bir Arnavudun muvazzaf olduu iflbu vazife-i mu-kaddesenin ifasna zerre kadar rehavet gstermeyecei gibi alel-husus teden beri Arnavudlukyzn ak eden Debre kahramanlar cmleden ziyade gayret ve hamiyet ibrz buyuracaklar

emr-i flikr olmakla ol bbda emr u fermn efendilerimiz hazertnndr.F 5 Reblevvel sene [12]98 ve f 23 Knn- Sn sene [12]96 / [5 fiubat 1881]

Prizren eflrafndan Vekil (Mhr) Toskalk eflrafndan Abdullah Hsn

Prifltine eflrafndan es-Seyyid Mehmed Ziya Prifltine Mfts Zeynelabidin

Yakova ulemasndan Hasan Hsn Ed-D mer Vultrn Vekili Hac Mehmed

Gilan Vekili Halid Hulusi Prifltine Vekili Yusuf Ziya skb Vekili Mehmed Yaflar

Yenipazar eflrafndan Vekil fierif skb eflrafndan Abdlbaki pek eflrafndan Zeynel

Kalkandelen ulemasndan Abdurrauf

8/3/2019 kosova1

61/225

5c


Y.

PRK.

MYD,

2/1_

5

8/3/2019 kosova1

62/225


ARNAVUT AHAL LER GELENLERNN DEVLETE BALILIKLARINI BLDRDCemiyet-i ttihadiyenin gayesinin padiflaha sadk bir flekilde din ve vatan korumakzere kurulduu, ancak yabanc glerin kflkrtmasyla ilerinde baz kt niyetli

kiflilerin devlete karfl silaha sarld, memlekette asayiflin salanmas zerine bunlarnyola getirildii, cemiyetin faaliyet alanndaki vilayet ve sancaklardaki ahalinin bundanbyle vergilerini deyecekleri ve yaplacak asker dzenlemelere rza gsterip devleteher trl destei verecekleri, Arnavutlarn artk vilayetlerin birlefltirilmesi dflncesinden

vazgeip yrrle konacak kurallara uyacaklar ve aksi davranflta bulunanlarhkmete teslim edeceklerine dair blge ileri gelenlerinin taahhdn

ieren mazbatas

PROCESVERBAL ME PRMBAJTJEN E PREMTIMIT T KLERIKVE SHQIPTARKlerikt shqiptar nga Lidhja e Prizrenit deklarohen se qllimi i themelimit t Lidhjessht ruajta dhe mbrojtja e atdheut dhe besnikria ndaj sulltanit. Me provokimin edisa shteteve fqinje disa persona me qllime t kqija armatosen dhe rebelohen

kundr shtetit. Ndaj ktyre personave ndrhyn shteti dhe i arreston pr t siguruarrendin publik. Popullsia vendase e mbshtet shtetin dhe premton se do t kryej t

gjitha obligimet prball shtetit. Ata gjithashtu premtuan se do t respektojn t gjithaligjet ushtarake t shtetit n fuqi. Procesverbali n fjal prmban premtimin e klerikveshqiptar lidhur me at, se ata q nuk do t`i prmbahen ktij vendimi do t sillen

para drejtsis.(30 Prill 1881)

Cenb- Rabb-i msten muhy-i mlk millet ve gevher-i yekt-y saltanat olan Padiflah-mal-menkabet ve nflir-i envr- adalet veli-nimet-i b-imtinn ve fiehflh- Cihan efendimiz haz-retlerini il hirid-devrn erke-pir-y flevket fln buyursun. min. Gegalk ktasnda saye-i t-b-vye-i hazret-i Padiflahde sde-nifln-i emn emn olan Arnavud akvmnn birka

senedirbeynlerinde mnakid Cemiyet-i ttihadiyesinin maksd ve mli rza-y merhim-irtiz-y cenb-fiehriyrye muvfk arz- hidemt- sdkadan ibaret olup vezif ve teflkiltn mutazammn bit-tanzim zri Cemiyt- ttihadiye Heyeti tarafndan tahtm olunup el-yevm burada mevcud bulunanend kta mazbatann mellerinden anlafllaca zere efkr ve maksd- kernemiz daire-iinkyd ve mtvaatkrde muhafaza-i din vatan ve kta-i mezkrede meskn olan tebaa-ihazret-i Padiflahden mnf-i fler-i flerif ve mugayir-i kanun- mnf hl ve hareket ve crm ve ka-bahat ashbnn derdestiyle tedbt- lzmesi icra olunmak zere Hkmet-i Seniyyeye teslimedilerek bu makle eflhs- muzrrann def-i mazarratlar esbbn istihsl eylemek vel-hsl Hil-fet-i Kbr-y Saltanat- Seniyyeye olan irtibt ve taalluk- sahh-i aciznemizi an be-an rbta-pe-

zr-i istikrar ve keml etmek ciht- sadakat-intimsna mnhasr olduu hlde bu maksadmz fl-ibe-i arzdan slim bir vasta-i hakikiye ile arz- ser-perde-i zllullah eylemek esbbnn husl-ne eflm-endz- intizr ve inklbt- sbka ve lhikann mstelzim olduu hayret ve dehflet iin-de periflan- zihn ve efkr iken Cenb- Hakkn bu millet-i merhume-i slmiyeye bahflyifl-i eze-lsi ve mevhibe ve ihsn- lem-yezelsi olan veli-nimet-i b-minnetimiz Padiflahmz efendimiz haz-retlerini cilvegh- snht- ilhiye olan mirt- kalb-i hmyn- hikmet-meflhn- mlknelerineiniks eden bu maksd- sdka-i memlknemiz bit-takdir tefahhus ve tefakkud- ahvl-i kemte-rnemiz emrinde Yeniflehir ve mlhakt kolordu-y hmynlarnn Fevkalde Umum Kumandan-ln haiz olan devletli Dervifl Pafla hazretleri gibi hidemt- meflkresi meflhur- zaman ve tecr-

8/3/2019 kosova1

63/225


8/3/2019 kosova1

64/225


bet-gerde-i Padiflah- adalet-niflan olan bir mflir-i hakkniyet-semri izm buyurmufl ve byle birvasta-i celleye niliyetimiz hakk- aciznemizde takdir-i kymeti muhl bir lutf- alelde ve te-den beri aradmz vakit ve gn ve saat bu zaman inyet-ifltiml olmakla arz- meser-i flkr vemahmedetde hayretzede olduumuz hlde temd-i mr flevket-i veli-nimet-i b-minnet duas zb-afl-efz-y lisan- sadakat olmufldur. flte cemiyt- mttehide-i aciznemizin maksad ve arzusu bumerkezde olduu hlde merhim ve eflfk- ammesi zll-efgen-i kffe-i tebaa-i vezir-i destn vecenh- refet ve himayeti saye-bahfl- furuk- slmiyn olan metb- mufahhammz Padiflah- l-fln efendimiz hazretlerinin dahi maksad- hayr-mersad- adalet ve flevkat-gstersi mflir-i mfl-runileyh hazretleri tarafndan cmlemize baflka baflka flifahen ve b-ilnnme-i mahsus telkn vetefhm olunarak tbiiyet ve metbiyet kazyye-i mhimme-i mukaddesesi bir noktada ictim et-mifl ve eer ki iimizde noksan-i idrk ve izn ashbndan olup baz bedhhnenin ilktnafarzaten ve uyn- intibh ve ibreti beste olan baz eflhs- r-gerdn merkez-i itaat ve inkydolarak istiml-i silaha cret eylemifl ise de ifltil eden nire-i flrifl ve cidl zhre-flikf- her-adolan satvet-i khire-i Saltanat- Seniyyeye inzimm eden mflir-i mflrunileyh hazretlerinin b-y-

r-i tedbr-i sibe-i mflkil bir endzne ve kuvve-i cundiye-i flahanenin gsterdii tehdidt-cziye-i beslet-perverneleriyle rehn-zevl ve bu makle eflhs- nksul-izn mazhar- tedbve gfl-ml olmufl ve bi-havlillahi Tel memleketimizin her taraf ve cihetinde asayifl iade oluna-rak emniyet ve istirahat- umumiye crsmegr-i istikrar ve keml olduu hlde cmlemiz kuvve-imncezibe-i satvet ve miknet-i mlkne ile rbta-bend-i merkez-i itaat ve inkyd olup fm badrza-y mal-irtiz-y cenb- Padiflahye muhalif hl ve hareketden mcnebeti feriz-i esasiye-itbiiyetden add ve flumr emrinde akd-riflte-i ahd misk ve bu taahhdt- sdknemizi muha-faza hususunda icra-y ittifak edilmifldir. fiyle ki mezkr mazbatalarda mastr olduu zere da-hil-i daire-i ttihad olan Prizren ve Kosova ve Manastr ve Yenipazar ve skb ve Debre ve fl-

kodra Vilyet ve Sancaklar ahalisi keml-i itaat ve inkyd-krde olarak Devlet-i kaviyyfl-flev-ket-i Osmaniyyenin kffe-i teklif ve mrettebt- resmiyesini hibir kasaba ve karye mstesna ol-mamak zere tediye ve ifaya ve Tanzimt- Hayriye ve tenskt- askeriyeyi bil-istisn icrayamsraat ve bu ktada meskn bil-cmle Arnavudlarn tahrri henz icra olunmayan nfusununtahrrine ve yoklamalar icra edilmeyen mahallerin icra-y yoklamalarna ve muvazzaf nfus me-murlarnn tayin etdirilmesine mbderet vel-hsl idare-i muntazama-i mlkiyeye tahattum ve te-rettb edecek kffe-i husustn mevki-i icraya vaz esbbnn istikml ve istihsline keml-i ehem-miyet ve teflebbst- sera ile mbfleret u ilel ve emrzdan slim ve ifa-y hidemt- cihadiye-ye slih olan sunf- ahali-i mutavattnadan olup esnn- sitte haricinde kalanlarndan altmfl ya-

flna kadar olanlar bil-istisn bil-kayd fleref-bahfl- mevki

-i sudr ve snh buyurulacak emr uirde-i mekrim-bhire-i cenb- Padiflah mcebince muhafaza-i vatan hizmetinde kullanlmakzere bunlardan alay ve tabur ve blk teflkil ve tertibine hemen mbfleret olunmak ve bu ter-tibt dahilinde bulundurulacak askir-i flahane askir-i mstahfza-i umumiye nmyla yd edil-mek ve ilerinden hizmet-i cihadiyesi sebkat etmifl ve Hilfet-i seniyye-i hazret-i Padiflahye sada-kat ve ubdiyeti tecrbe olunmufl mtehayyizn ve hnedn- memleketden ileride tahsil-i fnn-iaskeriye ile bil-imtihan liyakat ve ehliyetleri sbit ve nmyn olanlar terf etdirilmek zere flim-dilik fahr olarak ber-vech-i marz teflkil olunacak askir-i mustahfza-i umumiye taburlarna m-lzm- snden kolaalk rtbesine kadar zbit tayin ve hn-i iktizda ihtiyact- zarurye ve mb-

8/3/2019 kosova1

65/225


8/3/2019 kosova1

66/225


remelerinin define medr olmak iin ihtiyat olarak senede mikdar- mrettebi ikml klnmakzere mahsult ve hububt- mtenevvia-i ztiyemizden idarelerine kfi zehir-i mukteziye ma-srf ahalinin inesiyle infla edilecek anbarlara iddihr klnmak ve ahalinin yedlerinde bulunanesliha ve cephnenin yoklamas bil-icra hidemt- cihadiyede bulunacak efrd- ahaliye kifayeteyleyecek derecede ve Hazine-i Maliyenin hasbez-zaman tesadf eyledii mzyakaya meb-n devlet-i metbamza br olmayacak suretde noksan grlecek esliha ve cephnenin esmnahali tarafndan befl taksit ile befl senede tesviye olunmak flartyla esliha ve cephne mb-yaasna ve kezlik ine-i umumiye ile devletin tensb ve tasvb eyleyecei mahallerde debboy-lar inflasna ve slifl-marz iddihr olunacak zehirden mad askir-i mustahfza-i umumiye-nin kendi elbiseleriyle ikifler ift arklar hzr ve mkemmel bulundurulmasna bil-ittifak karar ve-rildiinden bu kararn muhafazasna dikkat ve emr-i cihada ve tahsil-i rza-y Padiflah- adalet-mutda sarf- m-hasal- makderet edeceimizden bu arzu-y hakik-i memlknemizin saha-i ic-raya slini mflrunileyh hazretlerinin muttasf olduklar salbet-i diniye ve ehliyet-i bhiresineber-keml olan itimad ve emniyet-i kernemiz hasebiyle kendilerine tevd etdiimizden taraf-

larndan tayin buyurulacak vesit-i icraiye ve teferrut- sairesi hakknda tanzim edecei usul vekavidin icrasna muvenet ve ire-i teshlt eyleyeceimizi ve ledel-iktiz bu ktann mnka-sm olduu kasabt ve kurya azmetle marz-i l-i cenb- Padiflahye muvfk ve mnasib veslht ve tanzimt ve teflkilt ve tadlt- mlkiye ve askeriyeye mtensib olacak her trl hide-mt- sdkay vel-hsl fleir-i sadakat ve tbiiyete mtehattim harekt- mtvaatkryi ifayamecbur olduumuzu ve her naslsa baz ecnib ve ashb- arzn ilkt- seyyiesi olarak teflki-li arzu olunmufl olan tevhd-i vilyt arzusunun fm bad arz- mevki-i istirhm etmeyip iindebulunduumuz hl ve mevki ve zamana mlyim ve muhafaza-i din ve vatana ve ecnib ve er

kosova1

Documents