kur'an'in tÜrkÇesi

8/14/2019 KUR'AN'IN TRKESI

1/40

MESUT YAZICIANAKKALE ONSEKZ MART . LAHYAT F.

[email protected]


2/40

KURANIN TRKES Mesut YAZICI 2004 2

Szlerime, bir vefa borcu kabilinden iki byk dnrmzn bana ilham kayna olanu cmleleriyle balamak istiyorum. Mehmet Kaplan 1960l yllarda demiti ki din ile ilim

arasndaki nazari atmalar hal edecek olan filozoflarmz henz yetimemitir.1 Ayn yllarda ve

ayn minvalde Nurettin Topu da unlar sylemitir Hareket dergisinde : Hakikatte beyz veya bin

yl nceki insanlarn dncesinin mahsul olan g rleri olduu gibi kabullenmek insan bir adm

bile ileri gtrmez. Hakikatlara doru ilerleyebilmek iin, kim olurlarsa olsunlar, eskilerin fikirlerini

tenkit ve mnakaa etmemizarttr. Bir fikri tenkit etmek, onu tahkir veya reddetmek demek de ildir,

bilakis onu tamamlamaktr; ilme ve insanla hizmet ve hayrdr. Zamanmzn dini kltr ve neriyat,

hep eskisinin tekrar, hikayesi, vlmesi ve kutsallatrlmasndan ibarettir. Binlerce defa gevelenen,

vlen ve kutsallatrlan btn meselelerin slam Dncesi ve insan mant ile modern ilim ve

felsefe zihniyeti ile birer birer tenkit ve mnakaas yaplmadka daima daha geriye gidilecek ve

slamda uyan kabil olmayacaktr. slamn uyan hereyden nce kendindeki kibri ldren bir

fazilet ve ahlak admyla balayabilir.2 Bu naiz almay, ncelikle Mehmet Kaplan ve Nurettin

Topu hocalarmzn aziz ruhlarna ithaf ediyorum ve onlar burada hrmetle anyorum.

eviribilim uzmanlarna gre, nl bir metnin (mesela Kurann) zenle kelimesi kelimesine3

evrilmi olmas, sonuta ortaya sayfalar dolusu samalklar karabilir.4 Zira fazla sadakat

hatadr.5 evirmenin grevi tek tek szckler ya da tmcelerden ok, metinleri evirmektir.6

1 Mehmet Kaplan, Nesillerin Ruhu, stanbul 2001, s.1132 Nurettin Topu, slam ve nsan, stanbul 1998, s.52,543 Akit Gktrk, eviri Dillerin Dili, stanbul 1994, s.174 Barzun Graff, Modern Aratrmac, Ankara 1998, s.244 -248Hatrladm bir reklam filminde gofretin enerji ve yaama sevinci verdii temasn iliyordu. Adamn birikamyonetiyle giderken keyifle bir taraftan ark sylyor, bir taraftan da gofretini sryordu. Yolda bir tepe

banda, otomobiline abanm eofmanl bir adam dikkatini ekiyor. Adamn otomobili uurumdan itmeyealtna hkmederek arabasndan iniyor. Zinde birekilde o da otomobile yklenerek uurumdan yuvarlyor.Sonra baarm olmann mutluluuyla ve eofmanl adamn akn baklar arasnda kamyonetine binip gidiyor.Oysa aslnda eofmanl adam sporla meguldr ve otomobilinden destek alarak gerdirme hareketleriyapmaktadr, otomobilini yuvarlamay ise hi mi hi dnmemektedir. Bu olay, traji-komik sonla biten sradanyanl anlama yklerinden sadece biridir. Bu tr yanl anlamlandrma vakalar ne yazk ki dini metinlerde de

had safhada olabilmektedir.5 Andre Lefevre, Metis eviri, stanbul 1990, S.13, s.366 Akit Gktrk, a.g.e s.17


3/40


Bir metnin anlamn, o metnin tabiat ve amacn kavrayncaya dein kavramak mmkn

deildir, zira onun anlam irade edilen, kastedilen bireydir.7 Bazen cmlenin kuruluunu bile

deitirmek lazm olabilir.8 Tercmenin gayesi okuyucularn zihinlerinde, aslnn uyandrd

heyecan ve duygularn aynn uyandrmaktr.9 Kelime kelime eviri eserin zne ihanet

saylr. nemli olan, yabanc bir kavramn anadilinde nasl anlatlabileceini bulabilmektir.10

Zira eviri, kaynak dildeki gstergenin ne ifade ettiini bulmak, sonra bu ifade edilen eyin

ama dilde hangi gsterge aracl ile ifade edilebileceini saptay p bu gstergeyi

kullanmaktr.11 Yazarla ortak duygu ve dnce bamzn olmas, benzer bir biemi

benimsemi olmamz, yaptmz eviride baar ansmz artrr12 Allahn szn yine

Allahn Yardm olmadan zmleyemeyiz.13 Bir bakasn doru drst dinlemesini

bilmeyen, kendi sznden baka sze sayg duymayan, dediim dediki bir kiinin iyi ve

gvenilir bir mtercim olabileceini dnebiliyor musunuz? Ya da gerekleri kendi karlar

uruna bile bile arptan, keyfinin istedii gibi davranan birinin. Bunu dnmek herhalde

mmkn deil.14 Mevcut meallerimiz Trk dili ve edebiyat bakmdan birer kazan

olmadklar gibi, eviribilim asndan da dk dzeyli eviri (substandart translation)

snfna girerler.15 Hatta bir aratrmacmz daha da ileri giderek unlar sylemektedir.

eytanlarn vesveselerine kulak asmamak gerekir; zira bu eytanlar, genlere en nihayet

(meallerde) -be tane hatann bulunduunu, bunlar da bytmemek gerektiini

fsldyorlar. Mevcut meallerin bizi Kurana ulatracak vastalar olacaklar yerde- birer

perde vazifesi grdklerini onlar da bilmiyorlar16.

7 Burhanettin Tatar, Felsefi Hermentik ve Yazarn Niyeti, Gadamer versus Hirsch, Ankara 1999, s. 688 Theodore Savory, Tercme Sanat, stanbul 1996, s. 659 a.e. s.6710 Mehmet Rfat, eviri ve eviri Kuram stne Sylemler, istanbul 1995, s.7411 a.e, s.4012

Tuna Ertem, Littera Edebiyat Yazlar, Ankara 1993, s.3013 E.A.Nida, evirmenin Grevi, Metis eviri, S.1, stanbul 1987, s.10314 Serdar Rifat, Parodi Yaamlar, stanbul 1993, s.26215 Anton Popovi, Yazn evirisi Terimleri Szl, stanbul 1987, s.10,11,52Bu tr etkinlii yrtmek iin yeterli birikime sahip olmayan, ya da gerekli yatknlklar tamayanevirmenlerce yaplmlardr. Meallerde zgn ilk-modelin (Arapa Kurann) ideolojik ve estetik zellikleriyanl anlalm, zgn metnin anlatm zellikleri olumsuz ynde kaydrlm ve anlatm asndan metinslatrlmtr

TP16PT Dcane Cndiolu, Kuran Dil ve Siyaset zerine Syleiler, stanbul 1998, s. 112Nitekim bu tr kastl evirilere Kuranda da deinilmitir.Onlardan bir takm kimseler vardr ki siz kitabtanbahsediyor sanasnz diye kitapla kark bireyler sylerler. Oysa o eyler kitabn szleri deildir. Bunlarn daAllah katndan olduunu ileri srerler. Oysa bunlar Allah katndan deildir. Bile bile Allahn adyla iftiraederler (Al-i mran 78), Kendiliklerinden kitaba bireyler yaz p, dnyevi karlar iin Bunlar da Allah

katndandr diyenlere yazklar olsun. Gnahtr elleriyle yazdklar. Gnahtr elde ettikleri kazanlar.(Bakara 79)


4/40


Kuran, akl esas alan bir kitaptr. u rnekler bize akla, manta, tedbir ve ihtiyata deer

verildiini kantlar. Cephede namaz klarken ihtiyat ve tedbir elden braklmamal, askerler

ayn anda deil srayla secdeye varmaldr ve namaz ksa tutulmal ya da gerekiyorsa

ertelenmelidir. Aksi taktirde dman askerleri Mslmanlar gafil avlayabilecektir.17 Sefere

btn alimler gtrlmemeli, bir ksm ehirde braklarak ilim retmeye devam etmeleri

salanmaldr.18 Allah kendisi ve melekleri varken bile, iman edenlerden Muhammed

Mustafay korumalarn istemitir.19 man edenleri yine iman edenlerin hazrl koruyup

kurtaracaktr ncelikle.20 Aksi taktirde Allah kimse iin durduk yerde galibiyet yazmaz, zira

esbaba tevessl farz klmtr.21 Hz. brahimin Yahudi veya Hristiyan olamayaca akl

kullanlarak izah edilmitir. Denilmitir ki Tevrat ve ncil brahimden sonra meydana

geldiine gre brahim nasl olur da bir Yahudi veya bir Hristiyan saylabilir?22 Yine brahim,

putlarn konumadn23 ve yemek yemediini,24 o nedenle kendilerinin kurban eti yemek

istemi olamayacan, onlara kurban kesmenin aklszlk olduunu, bu gelenei her kim

uydurduysa Allaha iftira etmi olduunu vurgulamtr.25 Bor alp verirken, deme vaktinde

ve miktarnda ilerdeki bir ihtilaftan ve skntdan kurtulmak iin akl gerei, taraflarn bunu

noter gibi tanklar huzurunda yazya aktarmasnn gereklilii vurgulanmtr 26 Bir takm

deve, katr, koyun ve at gibi hayvanlar Allah yasaklamad halde, bir ekilde bunlardan

faydalanlmasna engel olan geleneklerin makul bir gerekeye dayanmad bildirilerek

insanlar akla davet edilmi, bu hurafeleri sona erdirmeleri istenmitir.27 Peygamberimizin

Zeynep ile evlenmemesi iin hibir makul gerekenin bulunmad, zira Zeydin onun

evlatl olduu, z olu olmad hatrlatlmtr.28 Zihar yemininde hibir makul taraf

bulunmad, o nedenle bu eziyetin uzatlmamas gerektii bildirilerek, kocalarn elerine

kuru bir szle annesiymi gibi muamele gstermeye haklarnn bulunmad hatrlatlmtr.29

sann doum hadisesinde de, ki doumu normal bir kadnn sanclaryla ve normal hamilelik

sresiyledir, evvela Meryemin karsna her nedense sapasalam bir erkek melek

17 Nisa 10218 Tevbe 12219 Ahzab 5620 Enfal 6021 Maide 21-2622brahim 6523 Enbiya 63,65, Saffat 9224 Saffat 91. Zira asl yeyiciler istismarc din adamlardr.(Tevbe 34)25 Enbiya 6726 Bakara 282,28327

Maide 103, 104, Nahl 116.28 Ahzab 36-5629 Mucadile 1-4


5/40


kmaktadr 30 Yine, sann Allahn olu olamayaca, Allahn bir kars olmadyla

anlatlmak istenmitir.31 Hatta hadislerin tenkidinde bile akl ve mantk kullanma yntemi

nerilmektedir. sa gibi, kendisine ilim ve hikmet verilmi bir insann kalkp, Allah brakp

bana hizmet edin demeyecei, mantken dese dese okuyup/okutup durduunuz kitaba

(Tevrat ve ncile) layk, Rabbe layk retmenler olun demi olabilecei belirtilir.32 Yusuf,

kardeini beraberinde Msrda alkoymak iin yklerinin arasna bir kap sktrarak olaya

hrszlk ss vermi, sonuta onu yakalatarak maksadna ulamtr.33 Allah ayn ekilde,

Musann annesine de akl vererek lmden kurtarmas iin bebek Musay sepete koyup

denize brakmasn bildirmiti.34 Keza, Musa kssasndaki denek tarikiyle sularn ikiye

yarlmas35, baka yerlerde deneksiz ve denizi ikiye yarmasz olarak verilir. Allah kuru ve s

bir mekandan geirmitir srailoullarn.36 Kald ki Allah, kendisinin gkleri ve yeri

bitiikken ayrdn bildirmitir.37 Bu bilgi modern arkeolojik verilerle paralellik arz eder.38

Kuran bilimi ve bilgiyi esas alan bir kitaptr.39 lke ynetimi (mlk) ve bilgi arasnda

mnasebet kurulmu ve ancak bilgi ve bilimle bu iktidarn gerekleebilecei bildirilmitir.40

Peygamberimize bilgisini artrmas yolunda Allaha snmas bildirilmitir.41 Kuran, bilimin

tavsiyeleri temelinde salam zemine bina yapmak42, en dayanksz ev43 ve salam kulp44 gibi

rneklemeleriyle de ortaya koyduu zere hayata ve hayatta kalmaya, hayatta brakmaya dair

hikmetli mesajlar ieren bir nevi hayat bilgisi, yaama sanat kitabdr. nsanlara

sunduumuz temsilleri ancak alim olanlar deerlendirirler buyurulur Kuranda.45 Allahtan

kullar arasnda alim olanlar korkarlar.46 nk ilim ve akl btnleince kurtulu zuhur

etmektedir. nsan cimri ve egoist olmamal, paylamc olmaldr. Bunun yannda msrif de

30 Meryem 1731 Enam 10132 Al-i mran 79,8033

Yusuf 70-7634 Kasas 735uara 63, Msrdan k 14 / 16,21,2236 Taha 77, Duhan 2437 Enbiya 3038 Samuel Noah Kramer, Smer Mitolojisi, stanbul 1999, s. 8139 Yusufun yarglanma srecinde kant ve tank esas alnmtr (Tevratta byle deildir, bu ksm yoktur).Gmlein nden mi yoksa arkadan m yrtlm olduunun bilinmesinin mahkeme sonucunu belirleyecei

bildirilmitir.40 Taha 87 (melk), 98 (Allahn ilmi), 114 (Melik Allah ve ilmin ziyadesini talep etmek)41 Taha 11442 Tevbe 109. Ayn rnek Matta 7/24-27, Luka 6/47-4943 Ankebut 41. Ayn rnek Eyb 8/14,1544

Bakara 256, Lokman 2245 Ankebut 4346 Fatr 28


6/40


olmamaldr ki yoksullua dmesin.47 Kadnn yanllklar sebebiyle kar ile kocann

geimsizlie dmesi durumundaki tavsiyeler zinciri de makul bir zm araynn ilgin bir

tezahrdr. Srasyla nce t vermek, tutmuyorsa yataklarn ayrlmas, o da fayda etmiyor

ve yaknlamay salamyorsa kulak ekme kabilinden fiske vurulmas. Sonuta dnerlerse

onlara zulmedilmemesi, dnmezlerse akrabalardan hakem belirlenerek zm retilmesi.48

Dikkat edilirse mdahalenin hibir aamasnda ritel anlamda dua, muska, frk benzeri

hurafelere grev verilmemitir. Kendisine Allah katndan rahmet verilmi ve ilim retilmi

olan Hzr,49 ilerde ana-babasn tketeceini bildii ocuu onun yerine daha iyisinin gelmesi

iin ortadan kaldrmay akl ederek iyi ana-babay skntdan kurtarmtr.50 Hzr, yakndaki

korsanlarn salam gemilere el koyduunu bildiinden gemiye hurda ss vermeyi akl ederek

yoksul balklarn gemisini kurtarmtr.51 Hzr, temelinde iki yetim ocua braklm define

bulunduunu bildii evin duvarn tamir etmeyi akl ederek, definenin zamansz karlmasn

nleyerek yetimlerin istikbalini kurtarmtr.52 Nuh ilimle gemi yaparak inananlarn

tufandan,53 Zulkarneyn de ilimle set yaparak mazlumlarn zalimlerden kurtulularna vesile

olmaktadr.54 Keza brahim atalarnn geleneklerine kr krne balanarak deil,55 bilimsel

gzlem ve aratrmayla, deneme-yanlmayla tevhid ilkesine ulamaktadr.56 O nedenle bal

arsnn ifal bal elde etme faaliyetleriyle peygamberlerin faaliyetleri birbirine

benzetilmektedir.57 Ashab- kehfin maara gnleri anlatlrken mucizevi bir olaydan ziyade

iin bilimsel izah aktarlm gibidir. Surede gnein maaray aydnlatma ve stma as,

daima gneli ya da daima gnesiz bir maara olmad, bu uzun srede bedenlerin yerle

temas eden yerlerinin rmemesi iin arada bir salarna ya da sollarna evrildikleri

bildirilir.58 Nihayetinde bilim, Topunun deyimiyle varlk sevgisinin zeka alemindeki

fetihleridir. Batnn ilim tarihi kartrlacak olursa onda hakikate adanm ve hakikat urunda

harcanm yz binlerce mr grlr.59

47sra 26,27, 2948 Nisa 3449 Kehf 6550 Kehf 74, 80,8151 Kehf 71, 7952 Kehf 77, 8253 Hud 3754 Kehf 94-9755 Enbiya 52-54, Bakara 170, Maide 104, Zuhruf 22, 23, Hud 109, Yasin 6,56 Enam 76-7957

Nahl 68,6958 Kehf 17,1859 Nurettin Topu, Kltr ve Medeniyet, stanbul 1998, s.128


7/40


Kuran, hayatn anlam ve lmszlk gibi insanlar iin en nemli meselelere temas etmitir.

Bunun da tesinde, lm sonras dirili dedii ikinci kademe hayata dair de projeksiyon

sunar. Aslnda bu ihya fenomeni Glgam destan da dahil olmak zere 60 literatrdeki en

kdemli konulardandr. ldkten sonra diriltilme ve yarglanma konusu Kutsal Kitabn ve

Kurann ana konusudur. Zira Kuran aslnda yenilik getiren bir kitaptan ziyade, Kutsal

Kitapn unut(tur)ulmu gereklerini su yzne karan bir kitaptr.61

Mrik Kureyin ldkten sonra yeniden dirilmeyi inkar etmeleri62 sebebiyle nazil olan

surelerde suyun gkden inip l topra canlandrmas kavram somut bir hakikate dayaldr.

Nasl ki ilkbaharda yaan yamurlar kn kupkuru olmu aalar yaprakl, iekli ve

meyveli hale getiriyorsa har ve ner hadisesi de, eski Msr inancn da kapsarekilde, byle

normal ve kolay olacaktr denilir.63 Kurann pek ok yerinde gkten su indirmek suretiyle

lm - kurumu - topra diriltmemizde yeertip rn verdiriimizde - hikmetler vardr

mealinde bir ayetin birka kelime farkyla64 yaklak krk kez tekrarland65 dikkat eker.

Yine bu ayetlere paralel karde ayetlerde66 de yamura ve rzgarlara rahmet kelimesi

eklenerek vahy ve peygamber kelimeleriyle mteradif olmas salanmtr. Bylece vahyin

tpk kurak topraktan rn67 verdiren diriltici bir yamur, bir su olduu sylenmitir.68 Hatta,

nankrlerin amelleri, o ssl eylemleri seraba benzetilerek susam birinin onlar su sanp

yaklatnda arad suyu orada bulamayaca, ihtiyacn gideremeyecei bildirilmitir.69

Bu yzden putperestlik seraba tapnmaya benzetilmitir.70

nsan topraktan71 bir bitki misali yaratlmtr.72 Allah o topraa ruh flemitir.73imdi

insan toprana vahiy yamuru decek ve l toprak gibi duran o uyur-gezer insanlar74 hem

60 Samuel Noah Kramer, a.e, s.73, 159, 17061 Fussilet 43, ura 1362

Yasin 12, 52, 78, Duhan 35, Saffat 58,63 Afet nan, Eski Msr tarihi, Ankara 1992, s.230,23164 Bakara 22, 164, Enam 99, Araf 57, Raad 17, brahim 32, Nahl 10, Taha 53, Hac 5-7, 63, Fussilet 3965 Nahl 65, Casiye 5, Furkan 49, Zuhruf 11, Enam 95, Rum 19, Fatr 9,66 Araf 57, Furkan 48, Neml 63, Rum 46, ura 28,67 Bakara 26168 Fuzuli de mehur Su Kasidesinde rahmetle (vahiyle) gelen Peygamber Muhammed Mustafay anlatm veonu ab- hayat olarak takdim etmitir.69 Nur 39. Ayrca Neml 44de de Belksn, Sleymann sarayndaki camdan yaplm zemini su zannederekiine girmek iin bacaklarn svad bildirilmitir.70Samiri de byle bir serap oluturmu, eser-i resulden istifade ederek oluturduu bir karmla bren buzaheykeli yapabilmi ve halkn bu yolla ifsat edebilmitir, Musa dadaki itikafndan dnnceye kadar (Taha 87,88, 91). Ayrca benzer bir yaklam ncilin Yuhannann vahyi blmnde de yer alr. Canavar heykeline yaam

soluu verilmitir.(Vahiy 13/15)71 Nuh 1772 Sad 71


8/40


dirilecek ve hem de diri tutacak rnler verecektir. stelik o topraklar, o lkeler evvelce de75

gzel zirai nebatat misali76 insanlar vermitir.77 Bunlar dabbetularz78 denilen, sabrla emr-i

maruf ve nehy-i mnker yapan peygamberler ve sadk mmetleridir.79 Her peygamber ve

onun sadk mmeti kendi dnemlerinin blge sorumlusudur. Kendi evrelerinde cahillere,

gafillere kar vaaz ve irad faaliyeti yrtmlerdir. Nihayet, bu insanlar trl eziyetlerden

vahiyle, baka bir deyile Allahn nasip ettii ilim ve aklla kurtarl p huzur devletlerine

kavumulardr.80 Mevlana Mesnevisinde der ki,

Onlarn nefesleri talihli kiilere bahar yamurlarnn aaca yapt tesiri yapar81

Bunun karlnda, slam ilmihallerinde tasvir edilen kyamet ve ahiret haberlerinin

detaylarna dikkat edersek bu temsillerin dnyevi eyaya paralellik arz ettiini greceiz.

Aslnda bu haberler bize bir yeryz bahesini, adliyesini ya da zindann tasvir ediyor

gibidir.82 Pek ou zayf isnatl hadis rivayetlerinden olusa da bu tasvirler, pekala hac ve

kurban ibadetindeki gibi kiiyi ahiret kazancna ikna edici ve hazrlayc temsillerin provas

saylabilirler. Kuranda susuzluk ve susuz kalmak cehennem ateine benzetilirken, Cennet

ise susuzluun olmayaca83 Kevser havuzu, aasndan rmaklar akan baheler eklinde

73 Sad 7274 Necib Fazl Ksakrekin Sakaryaiirinde gaflet ve dalalet iindeki insanlar Siz hayat sren leler, sizi kimdiriltecek?!, Zindandan Mektupiirinde tutsak insanlar urbalarla kemik, mintanlarla et eklinde nitelemesi

bundandr.75 Matta 13/18-2376 Tekvin 49/2277 Araf 58, brahim 24,25, Al-i mran 37, Fetih 2978 Kelime anlamyla dabbe el-arz lke insan, vatan evlad demektir. (Bakara 164 besse ve dabbekelimelerini barndrken Nisa 1 besse ve rical kelimelerine yer verir. Casiye 4 ve Neml 82.: karmak, yaymak,gndermek anlamlarn ihtiva eder).

zetle: Allah dnyay yaratm, sahibi kendisi olmakla birlikte yine babo brakmam, ynetimini de insanlararasndan setii, halife tayin ettii peygamberler kanalyla yrtmektedir. Peygamber tayin olunduunda iseevvelki sistem ve o sistemi iletenler Peygamberin Amel-i Salih ve kr (:Allahn nimetine karlk verme,Bakara 56) kabilinden yapt almalar akabinde batl olur, helak olur.( Enam 6, 26, 47, 131, Kasas 59, sra58, 81, Araf 129 vs) Daha ak syleyecek olursak, helaki getirenler peygamberler deil, yaklaan helakin

bilgisidir peygamberleri bir erken uyarc olarak getirmekte olan. te ilim ve aklla gz,kulak, el yardmyla-amel edenler kurtulurken, ilim ve akl iptal edip bunlarn dnda kurtarc ilah seenler helak olmaktadr. nko bel baladklar sahte ilahlarn gc olsa bu felaketleri engellemeleri beklenirdi (Hud 101, Ahkaf 28). Oysainsan nimetlere kr babnda salih amel yollar iin Rabbine bavursa, derlenme toplanma iin nasihat dileseydiPeygamber izgisine uymakla kurtulmu olacakt.(Ahkaf 15)79 Al-i mran 110, Neml 8280sra 80, Kasas 85, Hakka 2481

Mevlana Mesnevi c.1 beyit 2043, stanbul 1991 sh.163. (Ayrca c.3 beyit 3900-3904)82 Gazali, hya Ulumid-Din, Msr, tarihsiz, c.4, s.454 - 49583 Taha 119


9/40


tarif edilmektedir.84 Kald ki cehennemlikler Cehennemde bile en bata su iin

yalvaracaklardr.85 Onlara bu esnada ancak iren bir su verilecei bildirilmektedir.86 Keza

Cennetliklere tatl bir su verilecektir.87 Dolaysyla su hayattr. Allah yamur yadrmazsa

insanlar susuzlukla ba baa kalacaklar, hayata veda edeceklerdir.88 Su ok deerlidir, insanlar

su sras iin kavga yapmaktadrlar.89 O nedenle dnyada su vermek, su datmak ve su hayr

yapmak Cennete gtrecek amellerden saylarak emeler, sebiller (yolcular iin su ime

yerleri) ve hayratlar yaplmtr.90 Dolaysyla bu ameller dnyay deitirmi, kurak ve

kra dnyann Ahir zamannda cennet-mekanlar olmasn salamtr. Bunun yan sra

suyun aklszca kullanlmas ve tketilmesi de knanmaktadr. Bir muharebe ncesinde

israiloullar, komutanlarnn rmaktan su imeyin, azami bir avu iin tavsiyelerine

uymamlar, midelerini suyla doldurmular ve muharebe azimlerini kaybetmilerdir.91

Kuran pek ok yerde toplumlar deitirme ileminden, birini getirip tekini gtrmekten

bahseder.92 Bu bir tr nbet deiimidir. Kuranda hem nbet ve nbeti hem de deitirme

kavramlarn kapsar mahiyette halife kelimesi gemektedir.93 Allah toplumlarn durumuna

gre gerekli deiiklikler yapmaktadr. Kt bireyleri,94 toplumlar ve liderlerini iyileriyle

deitirmektedir.95 Bu ekolojik dengenin aktarld en tipik ayet Bakara suresi 164.ayettir.

Ayette geen geceyle gndzn nbetlee gelmesi rnei nemli bir detaydr. Nbetlee

anlamndaki iHteLeFe fiili, Sad 26da geen Davudun HaLiFe tayini olayyla paralellik

arz eder. Adem, ilim sahibi olmas nedeniyle ate mahiyetindeki eytana tercih edilmi ve

halife seilmitir.96 Gecenin ardndan doal sralamayla gndzn gelmesi gibi,97 karanlk ve

zulmn ardndan peygamber ve n gelmesi doal bir sretir. Gece dinlenme, gndz ise

84 Gazali, a.e. c.4, s. 440, 441. Kim dnyada su hayr yaparsa, Allah da ona ahirette su (cennet rmaklar)vererek susuzluktan (cehennem ateinden) kurtarm olur.85 Araf 5086

Kehf 2987nsan 2188 Kehf 41, Mlk 30, Vaka 68-70, aya 50/289 Bakara 60, uara 155, Kasas 23, 24, Kamer 2890 Bir kimse susuzluktan lmek zere olan bir kpee, ayakkabsna kuyudan su koyup iirmekle mafiretolundu/cennet-mekan oldu Sahih-i Buhari Muhtasar, c.7, s.224, 1066 numaral hadis.91 Bakara 24992 Nur 55, Enam 133, Hud 57, Araf 128, 129, Tevbe 39, Muhammed 38, brahim 1993 Bakara 30, Sad 26 (halife: nbeti, gzetmen, oban)94 Tahrim 595brahim 13, 14, Raad 11, 31, Luka 20/1696 Bakara 30-3397ems 1-4, Leyl 1-3, Duha 1,2, ayetlerinde gece ve ardndan gelen gndz, gndz ve ardndan gelen gece

gereine yemin edilmitir. nsanlar sanki her gece yorgun halde l gibi uykuya dalmakta, her sabah isezinde/diri olarak uyanmaktadrlar. Keza Tin suresinde yaz rn incire ve ardndan gelecek k rn zeytineyemin edilmitir.(Tin 1). Bunlar da yine iktidar deiikliini artrmaktadr.


10/40


alma zamandr. nsan mr gndzdr, dnya hayatdr; amel-i salih yapacaktr. Gece ise

ahirettir, huzur ve skunettir.98. Zalim, karanlkta yryendir.99 Etrafndakileri krp dkt

gibi, kendisine de zarar verir, uzuvlarn krabilir. Peygamber ise sabahtr, gne gibi

doacaktr.100 Nur suresinde btn bu kavramlar, brahim-Muhammed izgisindeki k

peygamberler ve poplasyon deiimi olay ard ardna sralanmtr.101

Buradan hareketle Medine ortamn da dikkate alarak Bakara suresi temelinde Kurann l

toplumlarn diriltilmesi projesine gz atmak istiyoruz.102 Zira kanaatimizce Allahu teala,

btn ayetlerini hem dnya hem de ahiret iin geerli olacakekilde tasarlamaktadr.103

Azabn kk lekte, Firavunun helaki rneiyle dnya hayat koullarnda sel, deprem,

volkan pskrmesi, kasrga, veba, ktlk, savalardaki kay plar ve nihayet kresel terr104

eklinde belli ederken, mkafatn da yine daha dnyadayken, kk lekte, insann ya da

ulusun, Hz. Nuh105 ve Hz.Yusuf106 rneiyle tarih sahnesine dnmesi, zenginlik, devlet ve

galibiyet elde etmesi eklinde belli etmektedir.107 Dolaysyla dnya hayatnda ve ahiret

hayatnda kelimelerini, ksa vadede ve uzun vadede kelimeleriyle karlayabiliriz. Biz

burada insanlarn ksa vadede dirililerine deinmekle balayacaz.108

Her ne kadar Elmall Hamdi Yazr Bakara 96. ayeti tefsir ederken bylesi bir dirilii

ngrmese bile109, kurtuluun diriltici lmlerde, baka bir deyile ehadet eyleminde110, ksas

98 Kasas 73, Rum 23, Tevbe 103, Enam 96, Yunus 6799 Yasin 37100 Hud 81101 Nur 35, 55102 aya 49/5,6,8,9103 Bakara 201, Fetih 1 (Hudeybiye antlamas), Fetih 16 (azab- elim: kltan geirilmek) , Fetih 18 (HayberinFethi), Fetih 27 (Mekkenin Fethi)104

aya 47/8-15, Amos 3/6, 7, Hud 113,116, 117, Kasas 59. Bu tr gelimeler ben nerede yanl yaptm?dedirteceinden, insana ve topluma verdii mesajla aslnda iyilemenin de nn aarlar. Hastaln sanc veyksek atele sinyal vermesi, kendini belli etmesi gibi.105 Saffat 75-79106 Yusuf 100,101107 Enbiya 105,106, Muminun 11, Mezmurlar 37/9,11,18,22,27,29,34,37,38,40108 Mmin 51, 60, 61. Bu ayetlere gre mminler dnya hayatnda Allah tarafndan baarl klnrlar. Zira onlarduay eylem boyutunda uygulayp, gereken kazandrc gelere bavurarak gn boyu alrlar. Vcut organlarnkullanarakkrederler, Allahn mevcut nimetlerine karlk olarak amel retirler.109 Elmall, Hak Dini Kuran Dili, C.1, s. 425-428, stanbul 1979Elmall, srail devletinin kurulmasnn muhal olduunu yazmken, aradan 12 yl getikten sonra 1948deFilistinde 2500 yl sonra yeniden bir srail kurulmutur. Yazr 1942de vefat ettii iin bunun gerekletiinigrememitir. (Ayrca, verilen szn dnyada gereklemesi durumu iin bkz . sra 5, 108)110

Necip Fazl Sakarya Trks iirinde Bir hayata attk ki Hayata kurmu pusu derken dnya hayatnn,gerek hayat (Ankebut 64) olan Ahiret hayatna engel olabileceini vurgulamaktadr. Ayrca Nisa 75-78degeen cihad, lm ve ahiret kelimeleri de bu balamdadr.


11/40


eyleminde111 olduu muhakkaktr. Mehmet Kaplan yle der:nsanlar ller idare eder. Her

birimizin vcudu, ruhu, dncesi, duyuu asrlarn tesinden gelir.112 Yazrn kabul

etmedii bu inanca gre, ahiret dnyada tasavvur edilen bir istikbaldir. Oysa Topu da

gelecek nesildeki kurtulua iman formlyle bu inanc destekler.113 Burada ahiret ve

yeniden dou kavram devletin bekas, bir tr ebediyet / lmszlk (immortality)

anlamndadr.114 Yahudiler bu tevil ile Arz- Mukaddesin kendilerinin olacan, orada bir

hkmet ve devlet kuracaklarn sylyorlar (1930lu yllar). Yazr da itiraf etmektedir ki,

bunu kazanmak o efradn mesaisine ve fedakarlna mtevakkftr. Bu tahakkuk edinceye

kadar nice fertler gemeli ve bu uurda ifna-y hayat etmelidir ki lm bir millet bas

badel-mevte mazhar olsun115

Bakara suresinin hemen balarnda, Allahn kendileriyle antlama yapt bir milletin bu

antlamay bozduu bildirilmektedir.116 Antlamaya gre o millet, brahim-Musa izgisinde

gelecek bir peygamberi -Muhammed Mustafay- destekleyecekti.117 nk peygamberlerde

ihya etme zellii vardr.118 Milletin evvelki kurtuluu da zaten peygambere tabi olmalarna

111 Bakara 179112 Mehmet Kaplan, Nesillerin Ruhu, stanbul 2001, s.192113 Nurettin Topu, a.g.e, s.127114

aya 48/19.Aslnda insann dnyaya akl kalmay tercih edii (Araf 176), lmszl dnmesi en batan berimevcuttur (Araf 20, Taha 120, Enbiya 34, Furkan 15, uara 129, Hmeze 3)115 Ayn eser s.426116 Bakara 27117 Bakara 89-91118 Hz. Musann rzk olan balk, hayat bahedecek ilmi barndran Hzrn mntkasndan geerken canlanm,srayarak deniz suyuna karp gzden kaybolmutur (Kehf 61).

Samiri, yapt altn buza heykeline brme zelliini, karma altnlarn yan sra Elinin atnn ayakizi tozundan bir avu katarak elde etmiti. Taha 96. Elinin nefesleri yle dursun, bastklar yerlerin ve atlarnnayak izi tozlar dahi hayat nefesi baheder denilmitir. Burada una dikkat edilmelidir. Hayat nefesi vermek iinsa olmak gerekmemitir. Demek ki diriltmek iin sa olmaya gerek yoktur. Samiri bile istismar ve suistimal

babnda, eser-i Rasul tutarak altn buza heykeline soluk vermitir. Bu konu, dini istismar ve suistimal konusu,Belam bin Baur olaynda da verilmitir.(Araf 175,176, bkz.Begavi).(Ayrca Harut-Marut kssasnda da aynkonuya temas edilmitir. Babildeki bu iki kii uyguladklar byleri ancak Allahn izni erevesindeuygulayabilmilerdir. Zarar vermeleri de yine Allahn izni dahilindeydi.. Bakara 102). Nankrlerin eksik veyanl amelleri, susuzluu gideremeyen seraba benzetilmiti.(Nur 39)

Ve nc kez yine Hz. Musa ile ilgili bir ihya hadisesi: asan n ylana dnmesi. Olay Tevrat, ncil veKuranda gemekle birlikte simgesel bir yn de olsa gerekir. Cansz asann canl bir ylana dnmesi (Taha20), ylann Msr kltrnde erk anlamna gelmesiyle aklanabilir. Ylan bal firavun heykelleri vardr.

Neticede Musa Firavuna kar ayaklanmtr (denek anlamndaki asa ve isyan kelimeleri ayn kktendir). lpozisyonundaki rgat israiloullar Musann asas- nderlii ile canlanm ve zgr bir devlet olmulardr. Bugerek, edebiyat normlar ve motifleriyle pek gzel birekilde ilenmitir. Nitekim bu edebiyatta karncalar vekular dilsiz konumuyor mu? Dadaki ate dilsiz konumuyor mu?

Her ne kadar Kuranda Hz.sann topraa ruh fleyerek Allahn emriyle ku halk ettii, topraa hayat verdiizikredilse de (Al-i mran 49) durumun keyfiyeti bundan ibaret deildir. Yuhanna incili 11/38de Lazarn


12/40


balanmt. srailoullar nice kereler Allahn yasalarna isyan etmeleri yznden

l(drl)mler;119 fakat sonraki kuaklardan bir peygamberin zuhuru ve ona tabi olmalaryla

ihya edilmiler120, tarih sahnesine yeniden kmlardr121. Allah lden122 diri kartr.123

Ahya fiili burada razaka rzk ve devlet verdi anlamndadr.124 srailoullarndan bir

toplum lm korkusuyla yurtlarn terkederler. Takdirata gre binlerce kii yine de lmden

kurtulamazlar.125 Fakat Allahu teala Hazkyel peygamber126 ve sadk mmeti kanalyla bu

zillete dar toplumu iman ve islam zere yeniden ihya ve ina eder.127 Yeter ki o toplum

Allah yolunda mcadele edip dirensin.128 Bundan kanrlarsa zillet ve lmden gene

kurtulamazlar, salih insanlara tabi olurlarsa devlet ve cennete kavuurlar denilmi olur.

kabirden karldna ilikin bir metin varsa da, 11/20-27 de diriliin iman boyutunda olaca vurgulanr.

Dahas, Luka 16/19 da fakir Lazar bu sefer ruhaniyetiyle cismaniyetiyle deil- ykseltilip Cennetegtrlrken, zengin birisi kabirde cehennem ateine maruz kalmtr. Enteresan nokta, Luka 16/31 de brahimder ki Musa ve teki peygamberleri dinlemeyen bir kavme ller aras ndan biri dirilse yine ie yaramaz,inanmazlar cmlesidir. Demek ki kabirdekini diriltmek ie yaramayacakm. Esas olan bugn hayattaki insanve devleti hayatta tutmaktr, mesaj onlaradr (Yasin 70). Onlar ise daha bu mesaji dinlemeye bileyanamamaktadrlar, onun halka ulamasna mani olmaya almaktadrlar. (Fussilet 4, 26, 44)

Yakubun Mektubu 5/20de geen kim bir gnahkar gnahlarndan ekip uzaklatrabilirse ayn zamanda onulmden de kurtarm, olas pek ok gnahlar nlemi olur cmlesi ise Maide 32de geen bir can ihya eden(hayatta brakan) btn canlar ihya etmi, hayata kazandrm olur sylemiyle benzerlik arzeder.unu da belirtmeliyiz ki Kuranda geen Allah lden diri, diriden l karr kavram (Rum 19) dayumurtadan ku, kutan yumurta karmak olarak izah edilebilmektedir. (Zemaheri,Keaf)119 Bakara 28120

Enfal 24121 Bakara 52, 56122 Al-i mran 27, 169, Bakara 154:(Allah yolunda ldrlen kiileri diri olmayan yerine koymayn, Zira onlar inna lillahi ayeti muktezasncakimyalar itibaryla, ait olduklar zata dndkleri iin olduklar gibi, Diri/Diriltici Allah nezdinde/Cennetteolduklar iin ldrlme maksatlar ve verdikleri mesajlar itibaryla- diri ve dirilticidirler. Bunufarketmelisiniz.). Irmaklarn denize kavuunca buhar olmadklar, yok olmadklar, tam aksine deniz olduklar,denize dntkleri gibi. Allah hayy, yani diridir. Tasavvufun ele ald fena fillah (Allaha kavuma, Allahakarma, Allah ile birlikte hareket etme) kavram ise lml insan rmann lmsz Allah deryasna kavumasve derya haline gelmesidir. Yani insann, slam dncesindeki infak tr, adalet tr amel-i salihler yaparakfert, zrriyet ve devlet plannda hayatta kalmasdr.

Haris b. Hillizenin muallakasndaki bir beyitte ller, intikam ve diriler anlamnda ser, emvat ve ahya

kelimeleri bulunmaktadr. Buna gre llerin intikam alnrsa diri saylrlar.

Hac suresi 5-7. ayetlerde getii zere, Allah gkten indirdii yamur suyuyla kurumu topraktan meyvakartyor. 7. ayette diyor ki zaman geldiinde kabirdekileri dirilteceiz. Kyam(et) zaman, EfendimizMuhammed Mustafann devletinin kyam(et)i, kuruluu/yrrle girmesi anlamna da gelir. Kabirdekilerindiriltilmesi ise evvelce Allah yolunda ldrm, lm ve ldrlmlerin ruhlarnn, maksat ve mesajlarnnEfendimizin kyam ile gereklemesi anlamndadir. (benzer bir yaklam iin bkz.Matta 27/52,53)123 Rum 19124 Rum 40125 Bakara 243126 Begavi127 Hazkyel 37/4-8, Ayrca ayn kitap 3/18, 19, 21, 18/31, 32, 20/21, 25,128 Enam 59 : Allah topran derinliklerindekini/karanlklarndaki tohumu bilir.

(onu rn olarak yeryzne karr)Enbiya 87: Yunus bize derinliklerde/karanlklarda seslendi.(onu yerstne kardk)brahim 1 : nsanlar derinliklerden/karanlklardan aydnla/gnyzne karman iin.


13/40


Mabedlerin ihyas da byledir. ayet mabedin sahipleri iman ve salih amel bakmndan

yetersizse mabedin fiziksel konumu da zamanla kaybolacaktr.129 Yine srailoullarndan

helak olmu kavmin,130rmiya peygamber131 kanalyla yeniden toparlanp ihya edilii konusu

ilenir. Vahiy ile eitilmek suretiyle, hakikat bilgisi olan slam dini ile insanlar dirilecekler ve

yeniden ahlanacaklar.132 Burada diriliin ayetin sonundaki izzet ve hikmet kavramlarna

karine klnm olmasna dikkat ekiyoruz.133 Ayetin evirisi, Ebu Muslim el-sfahaninin134

de ngrd zere yledir:

Bir zamanlarbrahim demiti ki: Rabbim! lleri nasl diriltiini bana tasvir et135.

Allahu Tealann Yoksa kabullenemedin mi? diye karlk vermesi zerine

Kabullendim, ancak iime de sinsin, aklma da yatsn istiyorum demiti. Bunun

zerine Allahu Teala brahime dedi ki: Drt tane ku al ve onlar sana doru gelmeye

eit, bir sre sonra her bir dan zerine bir tanesini yerletir ve ar onlar; sana doru

uacaklardr.136 Bilesin ki Allah dediini yaptran, yaptnda da hikmet olandr.

129 Tevbe 17,18130 Bakara 259131 Begavi132 Bakara 260133

Dirili fenomeni Yasin suresinde de izzet ve hikmetle gemektedir (2,5,12). Dahas Maide 110daki kuyaratma kavramnda da kutsal kitaplar ve hikmet retimi hususu yer alr. Al-i mran 48, 49 da byledir. limtahsili o kadar nemsenmitir ki formel namazn tavsiye edildii sanlan ayette bile, gece gndz klnannamazn stne syle, de ki kalbyla (namaz klanlarla klmayanlarn deil), Allahn ncelikli taleplerini(ihsan etmeyi) bilenlerle bilmeyenlerin eit olmayaca vurgulanmtr. nk ilim amelden ncedir. limsiz,hikmetsiz ameller abesle itigaldir. Dolaysyla hem mriklere cevap verilmi, hem de mminlere buformalitenin ihsan kavramyla srdrlmesi gerei retilmi olmaktadr. (Zmer 9,10,58, 74, sra 7, Maun 1-7).134 Mustafa ztrk, Tefsir Tarihinde zgnln Ad: Ebu Muslim el-sfahani, slamiyat c.6, s.2, sh 132,Ankara 2003.Drt ku ibaresi, drt yndeki uzak birer dan tepesine brakn demek olur. Cz kelimesi Kuran iinde

btnn bir paras anlamnda gemez. Cz kelimesi bir tek: unit) anlamndadr. brahim peygamberden bahsolunmas onun Kabe ve Hac balantsyla da ilgili gzkmektedir. Bu ayet, Hac suresi 27. ayetle kelimedaarcklar bakmndan rtmektedir. Her iki ayette de sana gelsinler, drtbir yandan gayretle gibi

ibareler, manevi ve ardndan gelecek maddi diriliin peygamber toprana ayak basmakla, Hacca gelmekle, onundizinin dibine oturmakla, ondan ilim, hikmet, hccet, burhan edinmekle salanacan anlatmaktadr. Enamsuresinde nusuk/hacda kurban, huccet ve brahim kelimeleri birer karinedir.(Enam 74, 83, 149, 161, 162)135 Raa : ayette geen grmek, gstermek fiili, gz nne getirmek, dnmek, kanaatine sahip olmak, vizyonsunmak, tasvir etmek anlamnda gelmektedir. Maide 31de Allahn gnderdii karga bir taraftan topraeelerken, br taraftan da katile kardeinin cesedini topraa gmmesi gerektiini gstermektedir. Yusuf 24 deraa burhane rabbih: Rabbinin zina etmeyeceksin ayetini aklna getirdi anlamndadr. Rya kelimesi de

byledir. sra suresindeki gece yry ve israiloullar tarihesi byle birer rya yoluyla retmehadiseleridir.Keza Fil suresi ve fil olay da Raa: eraeyte, elem tera, evelem yerav, efela yeravne muhtevalaryla aynyapdadr. Bu hadiseleri Efendimiz bizzat gzyle grmedii halde, rya gz nne getirme- tarikiyle tanklketmitir.136 Sura flenmesi ve insanlarn muhakeme ve muhasebe iin dirilip toplanmas mesajna da bir referans

saylabilecei gibi ( Zmer 68 ), bir sosyal hareketin ss ve rampas oluu da saylabilir.(Maide 97). (KutsalKitapta askerler iin savaa kalk borusu anlamndaki bu ifadenin beraberinde ay tutulmas ve deprem gibidoa olaylar da bulunur. Sembolik bir ifadeyle bunlar bir inklab ve iktidar deiikliini, ok daha iyi, ok


14/40


Grld zere, bu simgelerle peygamberin Kuran ile halk eitmesi ve Kuran ile eitilen

halkn da dirilip Allaha, Onun nimetine/cennetine/devletine doru ykselmesi ve ycelmesi

hedeflenmektedir. Bu uyan ahirette bir uyan anlatr gibiyse de,137 bunun dnyada da

tecelli ettiini gsterir karineler mevcuttur.138 Dirili program btn peygamberler kanalyla

sunulmutu.139 En son olarak Muhammed Mustafa bu program gerekletirmi oldu.

Abdullah bin Selam gibi Ehl-i Kitaptan insanlar bunu fark edince slam dinine girdiler.140

Kald ki ahiret kavram tehir etmek, ertelemek, sonraya brakmak anlamyla da geer.141

Gnahkar insanlarn tekrar ayn hayata dndrlmeyecei, ahiretlerinin olmayaca,142

nk zaten o nimetli ve peygamberli dnyadan gelmi olduklar hatrlatlr kendilerine.143

zellikle Hanok kitab ahiret konusunda Kurana paralel bir tavr sergiler.144 nsanlarn

yapacaklar gzellikler olsayd evvelce dnyadayken yeterince uya(nd)rlmlard, imkanlar

vard, kalkmadlar. Yapabilirlerdi, yapmadlar.145

Tevratn146 zellikle Mezmurlar ve Meseller blmleri de hikmet ve hayat arasnda youn

balantlar kurarak ebedi hayatn hikmetli szlerde aranmas gerektiini vurgular.147 Keza

Hoea blmnde de bir-iki vakit sknt ekip nc gn iyileip ayaa kalkma kavramlar

daha adil bir kraln geliini mjdeler.) Burada Kuran okuyan Peygamber bir manada flenen Sur ilevigrmektedir.

Mevlanann insan- kamili tebih ettii ney saz da nefesli bir sazdr. Dinle Neyden: Dinle iine rahmet flenmiinsan- kamilden.

Bu toplanma ve har manzaras, Neml suresinde de hissettirildii zere bir ordunun toplanarak sefereklmasdr (Neml 17). Bu - brahimin kular dalarn bandan derleyip toplamas gibi- toplama olgusu,ezilmilerin tanr huzurunda/yeryznde bir araya gelerek devlet kurmalarn anlatmaktadr.(Nisa 75, aya49/5). Peygamber tek bana namaz klarak insanlarn sosyo-ekonomik ihtiyalarn gideremez. Onlar toplaypeitmeli,rgtlemeli ve ynetmelidir ki hedefledii hukuk devleti zuhur etsin. Nitekim orduyu ve brokrasiyiMedinede oluturarak bu ryasn gerekletirmitir.137 Yasin 52, 53138

sra 107, 108139 Mezmurlar 37/11, 29, 34, 1 Korintoslular 5/9, 6/9, 10,140 Raad 43141 Fatr 37, 45, brahim 44, Araf 53, Secde 12, Munafikun 10142 smail Tapnar, Duvarn teki Yz, Yahudi Kaynaklarna Gre Yahudilikte Ahiret nanc, stanbul 2003,s.129143 Peygamberin eei yz yl sonra da yine eek olarak kalmaktadr (Bakara 259). Cuma 5de de kitabnretilerini uygulamayanlar kitap tayan eekler olarak nitelenmitir.144smail Tapnar, a.e. s. 122-133145 brahim 1, Fatr 19-22, 37. Allah, gnderdii peygamberler ve kitaplar kanalyla insanlar cehaletinkaranlklarndan, zindanlardan, hastalklardan ve cinayetle l(dr)mekten kurtar p ilmin aydnlna, sala,dzene, yaama sevincine, devlet ve cennete karr. Allah bizim namaz ve dua deyip getiimiz salatkavramyla da aslnda yine bunlar gerekletirme eylemini kasteder. Salat odur ki karanlklardan aydnla

karsn insan ve insanlar, bireyi ve toplumu, devleti ve dnyay ( Ahzab 41-44, 56, Hud 87 )146 Levililer 18/5, Tesniye 30/15-20, 2 Krallar 5/11-14, Hazkyel 20/21, 25147 Meseller 5/5, 6, 10/16, 21, 27, 12/6,7, 13/ 6,7,9,14,15, 15/30-32


15/40


yamur sularyla ve ihya kelimesiyle geer.148 Eyub blm, aya ve Danyal blmlerinde

de dirili konularna deinilirken somut ve dnyevi dirili ne karlm gzkmekle birlikte,

satr aralarnda bunlarn Kurandaki gibi edebi dille aktarlan bir ahiret olduu

dnlebilir.149

Sonuta ly diriltmekten maksat, Muhammed Mustafann getirdii Kuran kanalyla btn

mrikleri/putperestleri Mmin ve Mslim yapmaktr. Onlar manen ldr.150 Nur eliinde

yrmek151 tabiri, kandile152 benzetilen Kuran ile amel eden kavimlerin tarih sahnesinde

kalabileceklerini vurgular.153 Kald ki Kuranda geen yuhyiy ve yumiyt ibareleriyle

hayatta tutan da, hayatta tutmayp ldren de, ortadan kaldran da Allahtr, denilmektedir.154

Kutsal Kitapdaki dirili kurgusu da byledir.155 yi insanlar Allah tarafndan hayatta

tutulacak, diri kalacaklardr. Mesela, Yusuf iyidir. yi olmakla birlikte / iyi olduu iin

balangta kuyuya atlmtr. Kuyudan kartl p kle olarak satlmtr. Sonra zinaya

yanamad halde / yanamad iin hapse dmtr. Sonuta dnyada, Msr devleti iinde

st dzey grev alm, lkeye insaf ve adaletle hizmet etmeye devam etmitir. Zrriyetiyle

hayatta kalmtr.156

Kuran Cehennemi tanmlarken ne hayat vardr orada ne de lm demektedir.157nsan eer

Hayat dini olan slama gvenmezse dnya hayat bir cehenneme dnecek, daha

dnyadayken srnecektir.158 mer Hayyam yle demitir:

Dnya dediin bir bakmzdr bizim

Ceyhun nehri kanl gz yamzdr bizim

148 Mezmurlar (Zebur) 22/26-31, 30/3-5,33/18,19, 71/20, 72/6, 104/30,aya (Yeaya) 26/19, 56/6,7, 58/10-12, 60/18-22, 65/11-25 zellikle 17. ayet, Danyal 7/26,27, 12/13, Hoea

6/1-11149 Eyub 8/5-7, 14/7-17, 19/25-27, 38/12-15, Danyal 12/13150sra 49, 98, Enam 122, Suyuti el-tkan CI,s.311, Efesliler 4/18-32, 5/1-19, zellikle 14. ayet.151 Enam 122152 Hadid 12153 Mlk 2. Allah lm ve hayat yaratmtr; kimler iyi amel yaparsa hayatta kalacak, kimler kt amel yaparsalme gidecek.154 Al-i mran 156, Araf 158, Tevbe 116, Muminun 80155 Daniyel 12. babn tamam, Matta 27/52-54156 Peygamberlerin isimleri daha ana rahmine dmeden veya daha domadan nce de koyulduklarna gre ,isimler varla verilen koddan, ya da numaradan ibarettir (Meryem 7,8,19-21, aya 49/1). Asl olan varlktr(bir damla meni: Kyamet 37, Kehf 37). Dolaysyla insan herhangi bir ya grubuyla insanlam ve yaamdeil, damlann damlaya dnmesi (insan zrriyeti) ile hayattadr. evreye adapte olamadklar iin

dinozorlarn ve mamutlarn zrriyeti kesilmitir. Akl ve ilim ise insann ebediliini getirmektedir.157 Taha 74, 124, Ala 13, Mddessir 28, sra 75, Fatr 36158 Mlk 22, Saffat 98


16/40


Cehennem, bouna dert ektiiniz gnler

Cennetse gn ettiimiz gnlerdir bizim159

Kenan Rifai de ahiret kavramna dair benzer bir yaklam iindedir.

Dnya diyerek geme sakn, buradadr herey

Mizan srat mutlaka orda m sandn

Cennet dzah gamm surur zulmet ile nur

Yaptklarnn glgesi, harite mi sandn160

Biyolojik dirilik tabii ki salkl yaam ile, salkl beslenme ve salkl barnma ile olacaktr.

ayet insanlar bu konuda yardmlamazlarsa hastalanyorlar, zayflyorlar, helak oluyorlar.161

Maide, (yemek sofras) suresi ad da tesadf deildir. Yahudi tamahkarlarn maymun-siret

halleri, sann topraa fleyip ku halketmesi, gkten sofra mucizesi talebi yine bu

surededir. Bolluk, bereket ise kitaplara sarlmakla olacaktr.162

Kuran ierdii fesahat ve belagat sanatlaryla bize zengin bir anlam hazinesinin kaplarn

amaktadr. ham, tevriye, cinas ve tenasp gibi iir sanatlar Kurann balca edebi

enstrmanlardr. Sanki bir tek konuyu 114 kere, 114 surede yeniden yeniden ilemitir.

Allah israiloullarndan bir ksm tamahkarlar maymuna dntrmtr.163 Hatrlanaca

zere Musa ve ylan kssasnda ylan haline gelen asa, tekrar eski siretine dnmektedir.164 Bu

ayetlerde de bir ksm Museviler Musa ncesi siretlerindeki tamahkarla dnmekle insan-

sfattan hayvan-sfata, ahsen-i takvimden bel hum adall kvamna, hayvandan aalk bir

duruma inmilerdir.165 Dolaysyla suret olarak insandan maymuna dnmden ziyade siret

olarak nefsine hakim insandan maymun itahl yaratk durumuna d vardr. Zatentamahkarlk Ademin cennetten kovulma gerekesi deil miydi?166 nsanlar ok yemekte,167

159 Hayyam, Btn Drtlkler, ev..Sabahattin Eyubolu, stanbul 1993, s.18160lahiyat- Kenan, stanbul 1988, s.14161 Maide 2,3162 Maide 66, Hud 52163 Bakara 65, Maide 60, Araf 166164 Taha 21165 Araf 179, Muhammed 12166

Araf 20167 Bakara 26. Taberi tefsirinde yer alan bir gre gre ayette sivrisinekten bahsedilmi olmas, bu yaratnaken hayatta kalabilmesi, doyunca lmesiyle ilgilidir.


17/40


fakat hi yedirmemektedir.168 Cimrilik ve bencillik iindedirler. Cimrilik ve hayvana

dnm konusu Yasin suresinde yine birlikte gemektedir.169 Allah insanlar eytana

uymamaya davet etmiti.170 nk eytan fakirlikle korkutarak insana cimrilii telkin

etmektedir.171 Yeil aac yanacak atee dntrme rnei de Yasinde geer.172

Aka anlald zere bu hayvana dnm simgeleri insaneytann cimrilik telkininden

kurtarp Peygamberin infak telkinine dikkat ekmek iindir. Cimriler helak olurken, cmertler

ebrar zmresine katlmaktadr.173 Kuranda geen bykba hayvan, eek174 ve kpek175

kelimeleri de kr, sar, dilsiz gzken yaratklar seviyesine inmilii, bilip de yapmamay

simgeler. Namaz klar gzkp fukaraya infak suretiyle onlar ihya etmeyenler de

knanmtr.176 Allah tarafndan verilmi rzktan infak etme ibadeti,177 iflah olmak iin srat-

mustakimde yrmek isteyen muttakilerin hamd makamdr.178 Takva, Kuran dilinde infak

ibadeti iin kullanlmaktadr.179badet kelimesi ise genel olarakkr kelimesiyle eanlamda,

Allahn fakir kullarna infak hizmeti anlamndadr.180 Mmin olmak-mrik olmamak ise

malndan sarfetmek demektir.181

Nitekim yine Bakara 249da geen olayda, rmaktan ok ien askelerin telef olmas, bir avu ienlerinsehayatta kalmas da bu balamdadr. Dolaysyla dnya malna ve menfaatine aldanmann ldrc, dnya malnAllah yolunda kamu yararna harcamann ihya edici olduu vurgulanmtr. Keza Tevbe 34,35de ehl-i kitabndin adamlar halktan para topladklar, bu paray ise kamu yararna kullanmadklar iin cehennem ateiylecezalandrlmlardr.168 Kehf 77. Hzr ve Musaya ky halk yemek vermemitir.

Kalem 24. Bahe sahipleri, fukaraya gzkmeden, onlara vermemek iin sabahn krnde rn toplamaydnmektedirler. Oysa Rahim Allah, mesela Meryeme (Meryem 25) ve Yunusa (Saffat 146) rzk endiesiyaatmamtr. (bkz. Ankebut 60)169

Yasin 47, 66, 67, Nisa 47170 Yasin 60171 Bakara 268, Al-i mran 180172 Yasin 80173 Bakara 44, Al-i mran 92, 198, Mutaffifin 18, 22, nsan 5174 Cuma 5175 Araf 175,176, aya 56/10-12176 Maun 1-7. Ebu Bekir zamannda kabilelerce namaz ile zekatn aras ayrlmak istendiinde (namaz klndhalde zekatn verilmediinde) Halife mdahale etmi ve zekat kurumunun namazdan ayr tutulmasna musaadeetmemitir (Begavi, Maide 54) . Dolaysyla zekat olmayann namaz da yoktur, denilmi olur. (ayrca bkz.Fussilet 7)177 Bakara 3178 Fatiha 1-7, Bakara 1-5, Enbiya 105,106, Mminun 11, Tekvir 26-29179

Alak 12, Bakara 2,3,177180 Zmer 10, 66, Nahl 73, 114, Ankebut 16,17, Kurey 3, Nuh 3, Meryem 63, Araf 32, ura 19, Kehf 110181 Mminun 57-60


18/40


Bu bilgilerin nda Kurann z udur. Allah baar (nimet) verdii peygamberler

kanalyla yol (srat- mustakim)182 gstermektedir. nfak ibadetini yerine getirmek suretiyle

hamd ve kreden kullarna devlet-cennet vermektedir. irk (:ifte standart) cehaletiyle

birbirlerini kandran msrif ve cimri kullarn ise i ekimeleri nedeniyle zayflat p helak

etmektedir. Kurann tanmlamasna gre mrikler o kimselerdir ki zekat vermezler, ahireti

inkar ederler.183 Grld zere zekat ve ahiret arasnda balant vardr184 Zekat somut,

ahiret ise soyut kavramlardr. Dolaysyla aralarnda bir denklik yok gibi gzkr. Oysa

zekatn somut verileri akabinde (yani ahirinde) yoksulluk yznden cehennem azab yaayan

insanlar arasnda huzur ve selamet zuhur edecektir ki bu manzara izilen cennet tasvirine denk

decektir. Cennet bylece dnyada somut bir gereklik kazanacaktr. Zekat vermeyen

mrikler ise bir sre sonra fakir-mutsuz ounluun yol aaca anari ve terr ile hayatlarn

cehenneme evirmi olacaklardr.

Kuranda geen ihya-i emvat fenomeni, llerin diriliini empoze etmekten ziyade (nk bu

dnce insanlk tarihinde ve dinlerde zaten vard, mehur ve malumdu) bu dirili

dncesinin istismar ve suistimalini nlemeye matuftur. nsanlar dirilie inandklar halde

amel-i salih zere deildiler. Ehl-i kitabyla mrikleriyle bu insanlar mevcut eksiklik ve

yanllklarna ramen cennet beklentisindeydiler.185 Bu fenomen zerinde srarla durulmas

biraz da bundandr. Dahas, sonraki bir diriliten te, mevcut hayatn hakknn verilmesi ve

gzel yaanmas istenmektedir. Kuranda u anki dirilik ve diri kal zerinde durulmaktadr.

Bu ise varoluu bir tutumdur. nsan, biraz da kendi abasyla kurtulacaktr.186 Bu aba

srat- mustakim olarak takdim edilen strateji ve taktikler dorultusunda gerekleecektir.187

nsanlar aba gstermeden, speklasyonlarda bulunarak kazanamayacak, devlet ve cennet

sahibi olamayacaktr. Kazanmas iin karncalar ve arlar gibi kolektif almak, fedakar ve

feragatli olmak zorundadr. Yarnlar adna bugnden can ve mal kayb eklinde bedeller

demek zorundadr.188 Yaamak iin kanser hcrelerinden kurtulmak zorundadr.189 Yaamakiin teki gzellikleri de yaatmak zorundadr.190bnl-vakt / an insan olmaldr.

182 Srat kelimesi, akada sirratu: dizgin, disiplin (Tosun-Yalva 1975, s.299) ve ibranice irit : sorumluluk,hizmet,(Brown-Driver-Brigs 1999, s. 1058) manalarna gelir. Dolaysyla srat- mustakim: Allah katndamakbul iler demek olur.183 Fussilet 6,7184 Bakara 2. ayette infak eylemi, 4. ayette ahirete iman.185 Kehf 36, Fussilet 50, Mddessir 15186 Nisa 75, Tevbe 14187 Yasin 82, Mezmurlar 33/6-9188

Tevbe 111189 Bakara 54190 sra 7, Nahl 128


19/40


Omzumuzda amellerimizi yazan bir ku bulunmas ve o yazl metnin bir gn muhasebe

maksadyla ortaya konmasyla191 hdhdn mektubu Belksn nne brakmas192 enteresan

bir benzerliktir. Bunlara, habercinin Yusufun gmleini getirip babas Yakubun nne

brakmas olayn ve yine Belksn nne bir taht getirilip konmasn da eklediimizde ortaya

yle bir mesaj kyor:

Allahu teala, insanlarn karsna bir metin olarak Kuran- Kerimi karm ve onlardan bu

metindeki evrensel dorular/gerekleri itiraf etmelerini ve uygulamalarn beklemektedir.

zetle btn bunlar, Musann ylan nasl sihirbazlarn ylanms193 ilerini bozup helak

etmise Peygamberin Kureyin karsna dikilip okuduu Kuran da tekilerin hurafelerini ve

batl itikatlarn ortadan kaldrdn artrr karinelerden baka birey deildir.

Aslnda ahiret ve dirili kelimeleri tevekkl ve kader anlaynn tezahrleridir. Allahu teala

Kuranda yine batan sona kader konusuna deinmitir. Hadid suresinde yle bir forml

vardr:nsanlarn balarna gelen olaylar otomatiktir. O yzden kazanm gzkenler

marmasn, kaybetmi gzkenler de hayflanmasn.194 Bu forml Kasas suresindeki u

formlle uyum halindedir.Senin Rabbin, onlara ayetlerimizi okuyacak bir eli

gndermedike lkeleri helak etmez. Halk zalim olmadka o lkeleri helak etmeyiz195

imdi bu verileri Neml suresindeki Belksa iletilen mektup olayyla birletirip

yorumlayalm.196 Hadid 22de geen bir mektupla bildirmedike (mektubun gerei

savsaklanmadka) helak yolunu amayz ibaresi kaza-kaderin insann tasarrufuna gre

ekillendiini gsterir. Bu mektup kutsal kitap metinleridir197 ki bunlardan biri olan Hadid

suresindeki mesaj udur.Ey evvelki bir kutsal kitaba iman eden Yahudiler, Hristiyanlar!

Bugn Kurana ve Muhammede iman edin ki sevabnz katlansn, dnyada devlet ve ahirette

cennet nimetlerine nail olasnz.198 te imdi, bu mektubu alan insanlarn, BelksnSleymanla birlikte Allaha teslim olmas gibi, ehl-i Kitab da Muhammed Mustafa ile

birlikte hareket ederek Allah yolunda, sosyo-ekonomik adalete doru yrmeleri

gerekmektedir. Aksi taktirde Sleyman, ve dolaysyla Muhammed Mustafa, toplad orduyla

191sra 13, 14192 Neml 28-31193 Araf 116-118, Taha 66-70194 Hadid 22,23195 Kasas 59196

Neml 29-31197 Buruc 21,22198 Hadid 28


20/40


21/40


lleri diriltirim ya da krlerin gzn aarm209 cmlesi de bu manadadr aslnda. Bir

gnahkar hatasndan dndrp slah etmek onun cann kurtarmakla edeerdir.210

sann, topraktan ku sureti yapp ona flemesi ve onun da Allahn izniyle ku olmas bahsi

ok ilgi ekicidir.211 Bu ayetler zmnen, Allahn insan topraktan yaratp iine ruh fleyerek

ona hayat verdiini bildirir.212 O toprak peygamberdir, vahiyle flenip semada ykselen

cennet-mekan bir ku olmutur. Zaten ku kelimesi Kuranda kendi dilince zikr ve tesbih213

ettiinin ve baz peygamberlerce dillerinin anlaldnn214 alt izilen bir varlktr. Fil

suresinde Kabe dmanlarna ta yadran da kulardr, Hz. Ademin katil oluna, mezar kazp

gmmeyi reten de bir kutur.215stelik Neml suresinde hdhd tevhidi savunan, gnee

tapmay reddeden bir konuma yapar.216

Bunlarn kelime daarcna baknca halaka, nefeha, kane, tin ve tayr kelimelerini gryoruz.

Bunlardan kane, Kuranda en ok geen fiil olup kn feyekun:217 ol der olur terimini

artrmaktadr. Allah Olan ve Olduran varlk olmas hasebiyle nemlidir.218 Zira bir

iin, bir iimizin olmasn istiyorsak onun kanallarndan gemesi ve onaylanmas

gerekmektedir.219 hya olgusu her eyden nce ldrmenin zdd, bir kurtarma, bir

rehabilitasyon, bir restorasyon, bir pozisyon deitirme eylemidir.220 Bir durumdan baka

bir duruma geirme eylemidir.221 Bu ihya adl deiimin forml Yasin suresinde

209 Yuhanna 9/39-41210 Matta 18/12-14, Yakubun Mektubu 5/19,20211 Al-i mran 49, Maide 110212 Sad 70-72213 Enbiya 79, Nur 41, Sebe 10, Sad 19214 Neml 16215 Maide 31216 Neml 24-26217 Bakara 117, Al-i mran 47, 79, Enam 73, Nahl 40, Meryem 35, Yasin 82, Mmin 68218

Al-i mran 47, 104, 110. Bu ayetlerde kn-fe-yekun olayn yanstan kane fiili veltekun vekuntum almlaryla verilmi, tecelli etmi olmaktadr. Allah ol demi, tarih sahnesinde iyilii emreden birtoplum olmutur. Bylece Hz.sann diriltme fenomeninin getii bir suredeki (Al-i mran 49) anafikir de

belirmi olur. Hz. sann kastettii ihya-dirili kahramanlar mmet-i Muhammeddir. (bkz. Maide 54, Matta21/43)219 Bakara 152, Bakara 40. Bunlar kabaca bir genellemeyle fen bilimlerine ait st dzey teknoloji ve sosyal

bilimlere ait hikmet ve diplomasi kanallardr.220 Enam 6, 89, 133, 165, Kehf 74 ve 81, katele ve ebdele, Muhammed 38, Matta 21/41, 43221 nikak 19, Markos 14/57, 58, Matta 26/60, 61. zellikle de brahim 48 ok ilgintir (Kutsal Kitapdakikarde ayeti aya 65/17, Apokriflerden 1 Hanok 92/16).

Burada zahiren fiziki/corafi bir deiiklik sz konusu olsa bile, gklerin ve yerkrenin, rmaklarn ve dalarn bir suu yoktur ki onlar deitirilsin. Su insandadr (Ahzab 29, 67). Sulu insanlar susuzlarla deitirilirse

dnya da deimi, baka bir dnya gelmi olur. Dnya hayat kavramndaki dnya kelimesi edna dan,mennes/diil olarak gelir. Bu ise sefil yaam anlamnda olduu gibi (Bakara 61deki edna gibi), yakn yaamanlamna da gelir (Ahzab 59daki edna gibi). Vahiy d, Kuran kltr dnda bir hayat srmek hayvani,


22/40


gsterilmitir.222 Buna gre nce irade vardr. Baka bir deyile her eyden nce bir

deime ve deitirme dncesi olmaldr. Daha sonra bu irade sz ve emir aamasna

gelmelidir. Bir sylem haline gelip planlanmal ve programlanmaldr. Nihayet bu irade ve

sylem ilim ve akln verileriyle uygulamaya konmaldr ki maksat hasl olsun. Nitekim kn-

fe-yekun: ol der olur formlnn bir saniyelik bir eylem olmad, bunun belli aamalar

ierdii Kuranda gsterilmitir. Mesela Kainatn alt gnde yaratlm olduu yedi yerde

tekrarlanmtr.223 Keza insann teekkl de aamalaryla dile getirilmitir.224

Peygamberler ve kitaplar ite o kanallar gsteren iaretlerdir. Dolaysyla fiil Hz. saya

deil Allaha raci olur.225 Eylem Allahndr. Bununla birlikte ayetlerin mesaj ok arpcdr.

Hz. sa kendisine tabi olan (topraktan) insanlara yle bir ahlak226 ve ilim empoze227 edecektir

ki o insanlar ku misali kanatlan p yere hapsolmu228 teki insanlarn stne karak229

ycelere230 yani Cennete vasl olacaklardr.231 Amel-i Salih yapanlar uzun vadede hayat-

tayyibeye diriltileceklerdir.232 Daha ak bir ifadeyle, Hz. sa izgisindeki muvahhid (gerein

bir olduuna inanan) insanlar233 inkarclarn ku misali tepelerinde bir konumda, onlardan

daha st dzey bir konumda olacaklar ve Naim cennetine gireceklerdir. Yuhanna incilinde

Hz. sann yeniden domalsnz234, yeniden domadka Tanrnn egemenliine

giremezsiniz235 buyurduu yazldr. Buna gre peygambere iman etmek ve ona tabi

olmak236 yeniden domak, yeni bir hayata, sonsuz hayata domak anlamna gelmektedir.237

Bu bir tr lmden yaama geitir238

eytani ve sefil bir hayattr. Hatta Kuran kltr iindeki hayat bile cihad ve mukavemet nedeniyle- etin,ileli ve skntl olacandan yakndaki zor yaam da kastedilmi olur. Takvayla / sabrla ve salih amel tarikiyle

beklenen hayat ise ahiretteki / sonuta kazanlan hayattr.222 Yasin 12, 82223

Araf 54, Yunus 3, Hud 7, Furkan 59, Secde 4, Kaf 38, Hadid 4224 Mminun 14225 Kehf 98, Neml 40226uara 137, Kalem 4 (ahluku lekum)227 Sad 72 (nefh), Bakara 31-34228 Mutaffifin 7,8 (siccin)229 Bakara 212, Enam 38, Al-i mran 55, Mlk 19 (fevkahum)230 Mutaffifin 18, 19 (illiyyun)231 Mevlana, Mesnevi c.1 beyit 640,641, s. 51232 Nahl 21, Danyal 12/13233sra 107-109234 Yuhanna 3/7235 Yuhanna 3/3236

Al-i mran 31237 Yuhanna 3/15, 16, 36, 6/27-33, 50, 51238 Romallar 11/15, 16


23/40


Kuranda geen mevtaya iittiremezsin ibaresi mecaz olarak kullanlmtr.239 lden kast

gerek l deil, dinlemeye yanamayan, duymazlktan gelen ve kulak asmayan, kalbi

katlap maneviyat lm Kureyliler olsa gerektir.240 Emvat ibaresi de kabirdeki ller

deil, can bahedecek bilgiyi tamayanlar anlamndadr. Bilgisizlik lmdr, lm getirir.241

Vahiy ise bala benzetilerekifa ve hayat kayna olarak takdim edilmitir.242

Nihayet, Kuranda geen Allah hayatta brakr243 ibaresiyle hukuk normlarnn iletilmesi

durumunda Allahn o toplumu ihya edecei,244 toplumsal barn bylece tesis olunaca

anlatlm olur. Zira, darb- mesel babnda, bu cinayet hususunda benzer durumlarda

ihukukda ne ngrlmse ayn prosedr uygulayn; bu sizi ihya eder hayatta brakr, kan

davasnda ldrlmenizi engeller- denilmi olmaldr. Yasaya uygun davran, Tevratta

getii zere, hayatta klacaktr tm taraflar. Ayn zamanda Tevrat hkmne245 atf yapyor

ise de, biliyoruz ki Hayberde l bulunan ensardan Abdullah bin Sehlin katili mechul

kalm246, Yahudiler zan altnda olsalar bile Hz. Peygamber kant yetersizliinden

mdahalede bulunmamtr. Ayetteki a-ka-le fiili de karara balamak, sona erdirmek

manalarn ihtiva eder. Yani kan davas srmesin, yemin edilmesi suretiyle karara balansn.

Ayette geen ihrac- mevta kavram ise bir gn bir yerde ihrac- hab247 (gizliyi aa

karmak) anlamn ihtiva etmektedir. Allah katil veya katilleri er (dnyada) ya da ge

(ahirette) deifre edecek ve mutlaka yarglayacaktr. O nedenle imdilik ihukuk normlarnn

uygulanmas gerekli ve yeterlidir. Allah haddi, hukukun snrlarn aanlar, zalimleri

sevmez.248 Kald ki ihya ve imate kelimeleri bir deyim olarak uygulamak ve

uygulamamak anlamlarnda kullanlmtr. Peygamberimiz eraftan iki evli yahudinin zina

suuyla ilgili hakemlie arldnda, Yahudilerin krk krba uygulamasna kar Tevratn

recm cezasn uygulatmtr. Akabinde ise Allaha niyazda bulunarak onlarn ldrdklerini

dirilttim (onlarn uygulamay braktklar kural uygulattm) demilerdir.249 te Hz.

239 Neml 80, Rum 50-52240 Fussilet 4, 26, 44241 Nahl 21, 25242 Nahl 68,69,78,102243 Bakara 72,73244 Enfal 24. ayette geen ihya fiili de ayn minvaldedir. man edenler Allaha ve Peygambere, yani yasalmerciye davet edilmektedir. Zira selamet, ihya eylemi buradadr, yasal zemindedir.245 Tesniye (Yasann Tekrar) 21. bab, 1-9246 Sahih-i Buhari Muhtasar, Ankara 1980, c.8, 1311 numaral hadis. Begavi Tefsiri, Bakara 73. ayetaklamas247

Neml 25248 Bakara 229249 Begavi, Maide 41


24/40


Peygamber Muhammed Mustafa (s.a) bu ve benzeri evrensel hukuk normlarn iletmekle

slam Medeniyetinin temellerini atmtr.250

Kitab tatbik etmek sureti ile hayatta kalmak kavram aslnda Tevratn da en belirgin tavrdr.

Ana tema, Allahn peygamber ve kitap kanalyla kendisini insanlara Rab (terbiyeci) tayin

ederek, egemenliini nesilden nesile ahitlerle srdrdn ve ahitlere uyulmas gerektiini

hatrlatmaktr.251 Zira bu ahitlerde terbiyecimiz olan Allahu Tealann tavsiyelerine uymamz

kouluyla korunabileceimiz ngrlmtr. Ahya fiili diri brakmak, sa brakmak ve

salna kavuturmak252 anlamlarn da tar.253 Nitekim klasik dnem arap airlerinden el-

Ferezdak da bir iirinde ahya fiilini hayatta brakmak, ldrmemek anlamnda

kullanmaktadr.254

stehya: hayatta brakt255 fiili de ilgin bir karinedir ve brakmak anlamnda gemesi

bakmndan nemlidir. Zira bu fiil yerine onlara dokunmad, ilimedi, temas etmedi, zarar

vermedi vs. bir fiil de seilebilecekken, telaffuz ve anlam bakmndan ihya ierikli bu

kelimenin seilmesi de bahsetmekte olduumuz amaca yneliktir diye dnyoruz.256

Tahyye: selamlamak, yaatmak, esen brakmak kelimesi de byledir.257 Selamlamak, salk

ve selamet telkin etmektir ki bu esen kaln, huzur iinde hayatta kaln demektir. Nitekim

bunun kart olarak Yahudiler, selam sana demek yerine ses olarak selam kelimesiyle

250 Benzer bir yaklam Nisa 105-115 de geen, Beni Zafer kabilesinden Tume bin Ubayrak n Katade binNuman adl komusundan bir zrh almas ksasnda da gzlemlenebilir. Zrh Tumeden karsa da o suu Zeyd bin Semin adl yahudiye ykmaya almtr. Tumenin kabilesi, yahudinin iddiay reddetmesi zerine peygambere gelerek Tumeyi savunmasn isterler. Peygamber yemin billah eden Tumeyi kayrmakzereyken, yanltan dndren ve hukukun stnl ilkesinin ta kendisini konu edinen mezkur ayetler nazilolur. Kasas 17. ve 86. ayetler de bu minvaldedir.251 Tesniye 1/14-18. 4/25,26, Araf 172252 Maide 32253

lgintir, Bakara 258de Hz.Ibrahim ve Nemrut tartrlarken, brahim Rabbim diriltir ve ldrr dediinde Nemrutun Ben de demesine kar kmamaktadr. nk burada istersem sa brakrm, istersemldrrm anlam vardr. Meallere Ben de diriltir ve ldrrm eklinde yanl aksetmitir. Yoksa,brahimin mdahale edip hadi dirilt de grelim demesi, Nemrut diriltemeyince de mesajn vermesi gerekirdi.Bakara 258 aslnda Kehf 86-88 ile uyum iindedir. Her iki surede de cezalandrma ya da cezalandrmamahususunda muhayyerlik konusu ilenir, hemen ve ar cezayla cezalandrmama tavsiye edilir.254 Keaf, c.4, s.695255 Bakara 49256 Bakara 260. ayette geen kalbin itminan kavramnn, Raad 28. ayetle daha ak bir hal ald gzkmektedir.Demek ki Allah zikretmekle kalbin mutmain olaca ibaresinden anlalmas gereken ey, Gerein vegeree dair bilginin aktarlmas akln ihtiyacdr. Akl ancak gerek ve geree dair bilgiyle msterih olur,huzur bulur. Bylece, mucize taleplerine kar peygamberin szel, tarihsel deini kabilinden ayet okumasnnakll insanlara yetecei, aklszlara ise grkemli mucizelerin bile yetmeyecei vurgulanm olur (Yasin 33, 37,

41). Ayrca imann taklidi deil tahkiki olmasnn fayda salayaca da vurgulanm olur. Kr taklitlebalananlar ki mriklerin iman byledir, atalarna ve geleneklerine kar.257 Nisa 86, Nur 61, Furkan 75, Yunus 10, brahim 23, Ahzab 44


25/40


benzeen sam (:lm sana) kelimesiyle Peygamber Muhammed Mustafaya hitab etmeleri

yznden knanmlardr.258

Bease fiiliyle hem ihya etti259, hem de peygamber ve kral gnderdi260 manalar

kastedilmitir. Bylece ayn telaffuzla bu iki anlam ortaklaa kullanlmtr.

Bir de devlet ve lke plannda hayatta kalmak kavram vardr. Bu ise yine Allahn

yasalarna uygun davranmaya balanmtr. Firavun rneinde olduu gibi kavimler ve

devletler zalim olmalar nedeniyle, birbirlerine insafszlk, adaletsizlik, eitsizlik yapmalar

nedeniyle savalarla can ve mal kaybna uramakta, toprak kaybetmekte261 ve ortadan

kaldrlmaktadrlar.262 nsanlar birbirlerini srekli ypratt ve hrpalad iin gleri

azalmakta, tabiata ve d dmanlara kar g birlii oluturamamakta ve yenilmektedirler.263

Hayatta kalsalar bile bu hayat cehennem hayatna benzer bir hayat olmaktadr.

Cennet ise, st,bal ve arap rmaklaryla temsil edilmektedir.264 Bu tasvirler, Tevrattaki vaad

edilen lke tasviriyle rtmekte, o lkeye ok benzemektedir.265 slamn Hac ve kurban

emirleri, ylda bir takva iin davar kesip yemek ve yedirmek266 de paralellik arzeder.267 Daha

ak syleyecek olursak, insanlara ncelikle, Allahn kurallarnn hakkyla uygulanmas

halinde bir yeryz cenneti/devleti vaad edilmektedir.268 Peygamberimiz, cennet tasvirleri

arasnda zikredilen hurmalklara269 ve hurilere270 bu dnyadaki fetihlerle de kavumutur.

Mesela ben bunlar istemem, asl cennete kadar bekleyim demedii gibi, dnya cennetinin

nimetlerine hamd etmi, onlar reddetmemitir. Peygamber, dmanlarnn arazilerine daha

dnyadayken de varis olmu, ben bunlar istemem, ben asl firdevse varis olurum, ancak

oraya ayak basarm dememitir. Rab ile grmeyi umanlarn / Allahn yeryznde devlet

258 Mucadile 8, Begavi259 Bakara 56, Yasin 53,260 Bakara 246,247. Maide 31de gnderilen ku (karga), avret mahallini rtmeyi retiyor. Peygamberimiz deAraf 20-22,26-28de mstehcenlii gidermek iin tesettr retiyor.261 Enfal, 51-55, Raad 11,41, Enbiya 41-44262 Yugoslavya, Afganistan ve Irak gibi.263 Enfal 46264 Muhammed 15, Enam 99, 141265 Tesniye 8/ 6-9, 11/ 8-11266 Hac 27-38267 Tesniye 14/22-29 . Ayrca Enam suresinde Hac ve kurbann kkenini artrmak adna brahim, Musa veKrtas (dokman) kelimeleri de yer alr.(Enam 7, 74-88, 91, 154, 161-163268

Nuh 12269 Hayber270 Safiye, Mariya vs.


26/40


ve cennet isteyenlerin salih amel sahibi olmalar, ifte standart sahibi olmamalar

gerekmektedir.271

Sonu:

Allaha teslim olmak demek, ncelikle btn insanlk iin salkl yaam koullarn

oluturmak demektir. Mevcut btn kutsal metinler bu ortak deerlere sahiptir. Dolaysyla

dinler aras diyalog ve hogrnn zeminini tm insanln salkl yaama hakkn temin

etmek dncesi oluturacaktr. Bu ise bilim ve teknolojinin insanln bekas adna

paylalmasndan baka bir ey deildir. Bunu yapmayanlarn dinden ve kutsallktan sz

etmeye hakk yoktur. Mevcut dinlerin ve mezheplerin kulland muhtelif riteller bir yana,

akl ve ilim adna ortaya kan slam dini artk gnmzde, Kurann ngrd zere fen

bilimlerinin verilerini ve teknolojiyi kutsal bir metin kabul etmi bir sosyal bilim

durumundadr. Bu veriler deimezlii nedeniyle deil, mevcudun en iyisi olduu iin esas

alnacaktr.

Buna gre din hayat baka, dnya hayat baka olamaz. ifte standart kullanmak modern irk

olacaktr. Gereimiz bir tanedir, o da akl ve ilim yoludur. Akl ve ilim sevgiyi, bar ve

sal tercih eder. nk kalc zenginlik ve mutluluk sevgi ve bar ortamnda salanabilir.

Akla ve ilme aykr bir din var ise o zaten gerek deildir. Saysz kez akla ve ilme atf

yapan, akl ve ilmi kullanmaya aran bir din olan slam, daha sonra kalkp 2000li yllarda

271 Kehf 110, Bakara 115. Allah ile bulumak ve grmek, onun varlna ve rzasna nail olmaktr. (Yusuf 9,nsan 9). Hayatta kalmak buna baldr.


27/40


akl ve ilmi inkar edici retilerde ve taleplerde bulunamayacandan dolay, insanlk iin

sosyal bilimlerin de telkin ettii eitlii, adaleti ve paylam, yani hukukun stnln

yaam tarz klmaktan baka bir kar yol gzkmemektedir.

Medine atmosferinde nazil olan Bakara Suresindeki ayetlerde geen lleri diriltmek (ihya-i

emvat) terimi, kabirdeki lleri diriltmek anlamn da iermekle birlikte, daha ziyade,

peygambere ittiba yoluyla madden ve manen l Toplumlar devlet plannda Diriltme

projesidir.


28/40



[email protected]

Neml Suresinin Sosyo-Ekonomik Talepleri,Edebi zellikleri ve Trkesi

Vahyin yaklak sekizinci ylnda272, Kurandaki yeri gibi uara suresinden sonra ve Kasas

suresinden nce nazil olmutur. Bu sure birbirini aklar ve tamamlar mahiyettedir. Her

nn de konular arasnda srailoullar peygamberleri ve zellikle Musa peygamber yer

alr. Surenin merkezinde karncaya (nemle) kulak veren Sleyman peygamber kssas vardr.

Girite ksaca Musa peygambere deinilir. Bu deini, ilerde tekrar gelecek olan zulm ve uluv

kavramlarn hazrlayc mahiyettedir.273 Bu blmde zulmden dnmek ve ihsanda bulunmak

gerektii vurgulanrken buna kulak asmayan, yasa tanmayan Firavun ve evresinin

nankrl sebebiyle uradklar vahim akbetleri dile getirilmitir. imdi sra Sleymandan

bahsetmeye gelmitir. Olay ksmen Tevratta da geer.274 Sleyman artk devlet sahibi gl

bir liderdir. Karsnda ise yine gl bir lider olarak Saba melikesi Belks vardr.275

Sleyman bu zenginlik iinde hamd ile dua etmektedir. Salih amel yapmann yollarn

272 Konularna Gre Kuran, s.862273 Neml 11, 14, 31, 44, 52274

1 Krallar 10/1-10275 Neml 16, 23


29/40


retmesi iin Allahtan vahiy/ ilham/ basiret niyaz etmektedir.276 Zira bu dnya miras

nbetinin mesuliyeti vardr.277

Belks ise Sleymann habercisi hdhdn bildirdiine gre, zengin fakat Allahtan habersiz,

eytann (gaflet ve cehaletin) ssleyip gzel gsterdii bir hayat iinde gnee tapnmaktadr.

Gnes, k ve emniyet verme gibi zellikleriyle hayat kayna zannedilmektedir. Kainatn

gerek hkmdar ve gnein de yaratcs Allah iken Belks da kendisine taht kurarak Allaha

bir nevi nazire yapmaktadr. Oysa bu durumu, Allahtan (ilim ve teknolojiden) habersizlik

durumu kendisine ve dolaysyla evresindekilere zarar vermekle zulme278 dnmektedir.

Nankrlk cehalete yol aar, cahil kalmaya neden olur. Nitekim grgsz Belks Sleymann

sarayn ve mlkn gezerken, zemini cam gibi parlayan (mozaik tr?) salonu, derinlii olan

su havuzu sanp paalarn svam ve gerei renince mahcup olmutu.279 Keza, Ademin

oullarndan biri, kskanlktan dolay kardeini ldrd zaman onun cesedini ne

yapacann, nasl gmeceini bile henz bilmiyordu.280 Allah bunu, gnderdii kargay

izlemesini salayarak retmiti.281

Sleyman bir ordu toplam ve arazide sevk ve idare etmektedir.282 Sleyman kssasndaki

diyaloglarda ilk hareket bir karncadan gelir. Bir karnca teki karncalara, Sleymann

ordusuyla blgeden geerken ordunun farknda olmadan kendilerini ezebileceini, o

nedenle evlerine kapanmalar gerektiini bildirir.283 Bu, Sleymann ordusunun evreye zarar

vermemesi iin azami dikkati gstermesi gerektiini vurgularken, te yandan yakn

evremizde bizden baka hayatlar ve uluslar da bulunduunu hatrlatmaktadr. Sleyman ve

ordusu uurlu olmaldr. Bu uur nimete karln vererek kretmeyi, Allahn honut

276

Neml 19277 Mlk 2, Yunus 14, Hac 41, Har 21, Ahzab 72 , Enbiya 105278 Adem ile Havvann Cennetten karlma nedeni Allahn yasaklad bireyi yapmalar idi. Bylece adlarzalim : eksik brakan olmutu. Zira zm aacna / araba yaklanca, sarho olunca mstehcenlik zuhur etmi/ plak kalvermilerdi de aa yapraklaryla rtnmeye almlard. arap akln/Allah yolunun ileyiinieksik braktrmaktayd. (sarholuk,plaklk ve fuhu ilikisi iin bkz. Araf suresi 19-33. ayetler), Habakkuk2/15, 16279 Neml 44280 Allah kardeinin kaliteli, salam ve dzgn kurbann makbul grm, kendi getirdii kurbann ise yetersiz

bularak kabul etmemiti. Bunun zerine kurban makbul olan kardeini (Hz. Yusufa kardelerince dnldgibi. Yusuf suresi 9. ayet) ortadan kaldrarak, rakibini bertaraf etmekle Allahn honutluunu kendi zerineekebileceini zannediyordu. Bu bir yanlgyd.281 Maide 27-31282

Neml 17. Ayette geen toplamak, sevk ve idare etmek kelimeleri, Neml 83. ayette kyamette mcrimleritoplayp cehenneme sevketmeyi de artracak mahiyette kullanlr.283 Neml 18


30/40


kalaca salih amelleri yapmay beraberinde getirecektir.284 Bu uur karncalar (toplumu)

ezilmekten kurtaracaktr. Bir defasnda Sleyman ok sevdii atlarn seyre dalm ve Allah

zikretmeyi ihmal etmiti. Tekrar Allahn honutluunu kazanmak iin, tevbe babnda285 o

kendisini mest eden atlar kesebilmiti.286 nk zafer sadece atlarla deil, ayn zamanda

Allahn izniyle ve inayetiyle gelmektedir.287

Sleyman ordusunu denetlerken hdhd grememi, kay plara kartn dnm ve ok

sinirlenmitir.288 Makul bir gereke bildirmedii taktirde onu iddetle cezalandrabileceini

sylemektedir.289 Bu pozisyon Nemrud ve brahim diyalounu andrmaktadr.290 Orada da

cezalandrma ve ldrme ile Allahn varl ve nizam ilenmektedir. Hatta Kehf suresinde de

Zlkarneyn cezalandrmada muhayyer braklmtr.291 Maide suresinde sa ile Allahu teala diyalou

keza.292

Netice itibariyle, Sleyman hdhdn sorumsuzca davrandn dnmekte acele etmi veinfiale kaplmakla, zanla amel etmekle kusur ilemitir aslnda. Zira bir sre sonra Hdhd kagelir

ve Sleymana der ki Saba lkesi hakknda senin bilmediin korkun bir haber elde ettim.293 Bu

ifadeyi yirminci ayetteki kay plara karmak ve nc ayetteki ahiretten (vahim akbetten)

rperirler ifadeleriyle birlikte deerlendirdiimizde, haberci hdhd-Saba lkesi-korkun haber

ifadelerinin Muhammed Mustafa-Ahiret hayat ve Kuran- Kerim kavramlarna tekabl ettii

grlmektedir.294 Okumalardan bir tanesi iin simgeleryle sralanabilir:

Sleyman........................................................ Allahu Teala

Hdhd ............................Peygamber Muhammed Mustafa

Neml .............................................................Ezilen insanlar

Nebe.................................................... Kyamet, Muhasebe

Mektup ........................................................Kuran- KerimBelks ...............................................Yahudi ve Hristiyanlar

284 Neml 19285 Bakara 54, Maide 38,39, Matta 5/30286 Sad 30-32, Al-i mran 92287 Enfal 17, 43-45, Mezmurlar 20/7,8, 33/17,18, 44/5-7, Meseller 21/31, aya 31/1-3288 Neml 20289 Neml 21290 Bakara 258291 Kehf 86, 87292

Maide 118, 119293 Neml 22294 Neml 82, 93


31/40


Ar......................................................Gerek, Miras, ktidar

Gaib kavram gzden kaan ve gzlerden uzak tutulan, saklanan manalaryla bir kez daha

geer. Gzden kaan eyler295 bu kitapla, Kuran ile ehl-i kitaba anlatlmaktadr.296 Mektup

anlamna gelen kitap kelimesi ise ayn zamanda kontrat ve tapu anlamna da gelmektedir.297

Ayrca zmnen Sleymann da her eyi bilmedii vurgulanm olmaktadr. Zira Hudhud

Sleymann bilmedii bir eyi bilmektedir. Burada dikkate ayan husus, hdhdn

Sleymandan bamsz olarak tevhidi savunmas, irki reddetmesidir. Hdhd Sleymandan

ziyade Allahtan renmi olmaldr.298 Kitap ilmine sahip bakalar da vardr Sleymann

yannda.299

Hdhdn getirdii habere gre lkeyi, gsterili bir taht bulunan zengin ve gl300 bir

kadn idare etmektedir. Belks ve halk farknda deildir ama gafletin ve cehaletin (eytann)

gdmndedirler. Dolaysyla Allaha ve onun kainatta geerli prensiplerine deil, yine

Allahn bir mahluku olan gnee boyun emektedirler. Oysa Allahn nemli bir zellii de

kainattaki btn gizli sakl ileri bilmesi ve bunlar aa karmasdr. Hkmdar byle

olmaldr. Belks cahil ve gafilken bunlar yapamayacaktr. Dolaysyla gsterili bir tahtta

oturmay hak etmemektedir.301

Bununla birlikte, Sleyman bu bilgileri peinen inkar etmek302 ya da kabul etmek gibi fevri

bir hareket gstermez. htiyat ve temkinle yaklar, haberin doruluk payn sorgular.303 Bu

arada bir temele, bir bilgiye dayanmakszn haberin reddedilmesi de yanl olacaktr.304

Hdhde bir mektup vererek kralienin adamlarna iletmesini ve gelimeleri yakndan

izlemesini ister. 305 Mektup ulanca Kralie adamlarn toplayarak der ki bana grkemli bir

mektup geldi, Sleymandan,

295 Tevrat, Zebur ve ncilin gerekleri296 Neml 75, 76297 Bakara 2, 235, Raad 38, Maide 12-16, 21, 45298 Nur 41299 Neml 40300 Kasas 78301 Neml 23-26302 Yunus 39-42303

Neml 27, Hucurat 6304 Neml 85305 Neml 28


32/40


Rahman ve Rahim olan Allah adyla.

Allahu Teala, kendi prensiplerinin stne klmasn,

itikadi ve iktisadi prensiplerinin aada braklmasn asla kabul etmez.

Prensiplerine teslim olunmasn emreder ve bir devletin ancak bu

prensipleri / sosyal adaleti gerekletirmesi halinde tarih sahnesinde

kalabileceini son kez hatrlatr.306

Bunun zerine Belks kadrosunu toplar ve ura yaparak gr bildirmelerini ister. Bu fetva

talebi, firavunun grd ryay yorumlamalar iin adamlarn toplayp sormas sahnesiyle

paralellik arz eder.307 Belksn lider kadrosu ise gl ve savaa hazr olduklarn bildirirler.

Belks savama yanls deildir, savan vahim sonularn dile getirerek, halknn refah ve

saadeti iin sosyal adaleti gerekletirmek yerine, Sleymana bir takm hediyeler

gndermekle308 tehlikeyi savuturma yolunu denemek ister. 309 Sleyman bu rveti

reddeder, ama bu kstah teklifi de karlksz brakmak istemez. Elileri tehditkar bir mesajla

uyararak lkelerinin istila edilebileceini bir kez daha hatrlatr.310 Mektubun besmeleyle

balamas Kuran surelerinin her birinin bu mektup hkmnde olduunu hissettirir. Rahman

ve Rahim Allah uyarmaktadr.311 Tevbe suresinde besmele, yani rahmet ve merhamet unsuru

306 Neml 30, 31, aya 48/19307 Yusuf 43308 Salih ameller yapmakszn kurbanlar kesmek, zekat ve sadaka vermeden namazlar klmak, haclar yapmak.Dikkatle incelendiinde, Kuranda sz konusu edilen tavrlarn birer ideal tavr olmaktan ziyade, slaha tabi

tutulmu bir takm riteller olduu grlecektir. Nasl ki klelik ve cariyeliin Kuran metninde yer almas, bukurumlarn farziyetini gerektirmiyorsa, mevcut statik ibadetler de birer ideal tav r olmaktan uzaktr. Hac,kurban,oru, secde vs kavramlarn hibiri ezeli-ebedi normlar deildir. Hibir tanesi peygamberin orijinal tebliideildir. Evvelki mmetlerin geleneksel tasarruflardr. Bunlar insann bir mr boyu geree hizmet etmeykmllnn simgeleri durumundadr. Yoksa Allah bu Kuran insana yklemitir, daa taa deil. stelik

bu ykmllk 24 saat iinde 24 dakika eilip kalkmayla tanverecek hafif bir yk deildir. (Har 21, Araf9). Kuranda geen hakka tukatihi / Allahtan gerei zere korkun. Al-i mran 102-110 ayeti bunu anlatr.Bu ayet ibadet ayetlerinin deil, hikmetle amel ayetlerinin arasndadr. Ehl-i kitaptan farkmz ibadet edipetmeme noktas deil, zekat kurumu, zekat verip vermeme konusudur. Zekat veriyor gibi yaparak ve gzkerekdeil, geree hizmet ederek fark ediliriz onlardan (Yasin 47-61). O gerek ise rzkn adalet zere sadaka,infak, ikram, ihsan ve itam gibi yollarla paylalmasndan, krnn eda edilmesinden baka birey deildir.Sosyal adaletten, zekattan kopuk hac, kurban, oru ve namazlarda dini tekzib olduu muhakkaktr (Maun 1-7,aya 58.bab).309

Neml 32-35310 Neml 36,37311 Enam 155, Araf 63, 204, Hucurat 10


33/40


yoktur. nk artk i rndan km, sava kanlmaz olmutur. nsanlar merhamet

olunma anslarn geri tepmilerdir. Ahkam tatbik etmek / sosyal adaleti gerekletirmek

merhamet edilmek anlamna geliyordu. Zira ancak o sayede devletin bekas mmkn idi.

Bu arada da kralienin tahtnn ele geirilerek getirtilmesini emreder; snav yapacaktr

Belksa. Dahas tahtn ele geirilmesi iktidar ele geirmekle e anlamldr.312 Bu nemli

grevi istismarc cin tayfasndan birine deil, taht grnce tanyabilecek kitap ilmine sahip

birine verir. Bylece cinlerin sahte prestijini sarsm, kitap ilmine sahip olmay

onurlandrmtr. Taht neticede, bir ekilde ele geirilince Sleyman bu baary Rabbine

balayarak kreder.313 Zira bu baary adamlarna ya da kendine izafe etse nankrlk

olacaktr.314 Taht Allahn izniyle, yardmyla ele geirilmitir. O halde gerek fail Allahtr.

nk insanlar baarl klma bilgisi Allahtandr. Bilginin kayna Allahtr. nsanlar onun

verdii ve rettii bilgilerle kazanrlar.315 Nitekim Belks, Sleymann emriyle grr

grmez tannmas zorlatrlm tahtna bir sre baknca tanm ve bu tanma baarsn

kendisine evvelce verilmi bilgiye istinaden Mslman olmasna balamtr.316 Baka bir

deyile Sleymandr, bu ii ancak o yap(tr)abilirdi. Bilgi, g ve kuvvetin Allahta ve onun

itaatkar kullarnda bulunduudur. Bu bilgi teknolojiye dnerek tahtn ele geirilmesini

salam, Belksn Sleymanla birlikte Allaha teslim olmasn salamtr.317 Metinde

Belksn kendi tahtn tanmas hakknda kullanlan ar ihtida (taht tanma) kelimeleriyle,

312 Bakara 248. Kuran zmnen Tevrat ve ncil hazinesinin/gereinin Kuran ile Muhammed Mustafann elinegetiini hissettirir. Bakara 252, Al-i mran 18-20313 Davud gaspedilen Ahid Sandnn tekrar ele geirilmesi ve getirilmesi zerine Rabbin adn zikreder,kreder, kurbanlar keser. 2 Samuel 6. Bab314 Neml 38-40, Kehf 98315 Alak 5, Bakara 31-32, Har 22-24

Tahtn ele geirili keyfiyetine dair detay verilmeyii konunun nemsiz oluundan deildir. Burada bir trsinema dili kullanlmtr. Taht getirme ihalesinin cin gibilere deil de kitap ilmine sahip birine verilmesi bunudestekler. Demek ki i byclkle deil, akl, zeka ve ilim boyutunda gerekleecektir (brahimin putlar dua

yoluyla deil, etrafta kimse yokken baltayla krma eylemi, Zlkarneynin dua yoluyla deil, nleyici bariyerikrkle demiri eriterek ina etmesi, Nuhun duayla deil gemi yapmak suretiyle tufandan kurtulmas gibi).Allahn korumas (salat eylemi) de ancak pozitif bilim iledir (Ahzab 43). Meleklerin zikredilmi olmas, onlarn

bu bilimin elementleri olmas hasebiyledir (Tpk iblis eytann, zrriyeti olan somut insanlarla aklanmas gibi.Bakara 14, Kehf 50). Allah ve melekleri peygamberimizi koruduu halde biz insanlardan da bu korumanntalep edilmi olmas, insan eyleminin kutsalln vurgulamak iindir. (Al-i mran 92, Nisa 75, Tevbe 14)

Bir gre gre kasten hafif farkllklarla tahtn bir benzeri yaplm, Belksn kendi tahtn tanyptanyamayaca snanmtr ( bn Arabi, Fususul-Hikem, Sleyman fass). Bu gr u adan tutarlsaylmaldr. Bir defa Kuran z ve mesaj itibaryla teki kutsal metinlere ait pasajlarla doludur. Dinleyen ahs

bunu derhal fark eder. Bununla birlikte birey daha fark eder. Tpks deildir. Bir takm farkllklar barndrr.Erbab ise yine de bu metinleri tanyacak ve onaylayacaktr. te ehl-i kitabn snav budur. Metin ayn gibidir.nk bir benzer metindir (Ahkaf 10). Metnin farkl olmas zaten gerekmiyor. Bir taraftan Gerei bilenler ve

bilmeyenler ayrrken, te yandan da bu gerei uygulayanlar ve uygulamayanlar ayracaktr (Yasin 59-62)316uara 197, Raad 43, Yahudi bilgini Abdullah bin Selamn slama girmesi byledir.317 Sad 37-39, Sebe 12-13, Neml 44


34/40


ehl-i kitabn da Kurandaki Tevrat ve ncili, Muhammed Mustafadaki Musa ve say

tanmalar istenmitir. Musa ve say destekleyen Muhammed Mustafay ve getirdii

Kuran mesajn tanmalar ve Mslman olmalar gerektiine dair bir telmih sanat

yaplmtr.318 Belks sadece mektubu okumas deil, muhtevasn tatbik ederek teslim

olmas kurtarmtr. Bir baka okumayla kadn erkeine tabi olmakla, erkei ile birlikte

Allaha teslim olmakla iflah olmutur. Aksi taktirde insanlar hem fert hem de lke plannda

bakasyla deitirilebilecektir.319

Salih peygamber ve Semud kavmi kssasndadr sra. Fakat bu sefer mehur devenin

kesilmesi olayna yer verilmez. nk dikkatler hdhd kuu ve haberci ku kavram

zerinde olsun istenmektedir. Semud kavmi Salih peygamberden ve inancndan rahatsz

olmutur. lkede patlak veren itiraz ve muhalefet olaylarndan Salih peygamberi sorumlu

tutmaktadrlar. Salih peygamber ise problemin kendisinde deil sistemde aranmas

gerektiini vurgulayarak, hudhud konusunu srdrrcesine gzetmen ku motifini

kullanr.320 Allah grmekte, gzetlemekte ve kaydetmektedir. Baka bir deyile insanlar

bakalarn kandramaz ancak kendi kendilerini kandrrlar. Zira her insann omzunda yapt

amelleri yazan, kaydeden gzetmen ku misali melekler vardr. Bu kaytlar kant olarak

insann kendi aleyhine kullanlacaktr.321nsan takva kavramnn gerei olarak Allaha, onun

prensiplerine hizmet edecektir. Helal ve temiz rzktan yiyecek ve yedirecektir, infak

edecektir.322 Aksi taktirde kretmemi, kendisine Allah tarafndan sunulmu nimetlerin

karln vermemi saylacaktr.323

krszln akabinde bu durumun yanlln hatrlatc olaylar zuhur edecektir artk.324

nsanlar dnya mirasnn nbeti hkmetleridir.325 Bu byk miras cimrilik ya da israf

nedenleriyle adaletle paylatrlmamsa nbeti deiimi yaplacaktr.326 O nbeti hkmet

lp kalm olmaldr ki uyarlar duymamakta, adaletle paylatrmay yapamamaktadr.327te o zaman Allah o lkeden bir kahraman kartarak bu sar ve kr hkmeti grevden

318 Neml 76, 92319 Nisa 34, Enfal 46. Tahrim 5, Raad 11320 Neml 47321sra 13-17322 Neml 45, 53, Yasin 47, Bakara 168, 169, 172, 173323 Neml 73324 Neml 72325

Neml 62326 Enfal 53, Tahrim 5327 Neml 80


35/40


alacaktr.328 Muhammed Mustafa Allaha ve prensiplerine boyun emi, teslim olmutur. O

izgide tebli faaliyetini srdrmektedir.329 Tebliin Allahtan geldiini fark edenler, adalet

ve infak yoluyla kretmek ve azaptan kurtulma mesajn almakla kendi menfaatlerine bir i

yapm olurlarken, kararsz ve duyarsz kalanlar kendi aleyhlerine bir i yapm olurlar.330

Peygamber Allaha hamd etmelidir; nasl olsa Allah gereken alametleri yerinde ve

zamannda gsterecek, onun getirdii haberin gvenilir olduunu insanlar da

reneceklerdir. nk Allah onlarn yaptklarndan habersiz deildir.331

328 Neml 82329 Neml 91. Ayrca 89. ayetteki emniyette olmak ve 91. ayetteki Allahn temiz kld bu belde ibareleri bir

sonraki sure Kasas 5 ve nihayet Fetih 27 ile aa kavumaktadr.330 Neml 92331 Neml 93


36/40



[email protected]

Yusuf Suresinin Edebi zellikleri

Ya Da Tevekkl Nedir?

Kurandaki Yusuf Suresinin kabaca bir genellemeyle Kutsal Kitapn Yaratl 37-50 bablar

arasndaki metinlere uygunluundan bahsedilebilir. Her iki kitapta da Yusuf Peygamberin ibretli

yaam yks detayl olarak ilenmektedir. Biz burada hem benzeen hem de en benzetii noktada

ayrlveren hususlara birka rnek vermeye alacaz.

Yusuf peygamberin serveni, grd bir rya ile balar. Bu ryaya gre kendisi Yakup soyunun

lideri olacaktr. Babasna durumu bildirir. Babasnn artk Yusufa farkl davrandn farkeden teki

kardeler birleerek Yusuftan birekilde kurtularak yeniden mirasa konma hesabna girerler.332 Yusuf

Peygamber bana bela almtr. Dokuzuncu ayetteki salihiyn ibaresi varisler anlamndadr.

Kardeleri Yusufu ortadan kaldrarak babalarnn gzne girebileceklerini ve dolaysyla mirasa

konabileceklerini hesaplamaktadrlar.333 Bu ibarenin varisler anlamnda olduu surenin sonunda

yeniden belirmektedir.334

332

Yusuf 9333 Muhammed Mustafay da Kurey ileri gelenleri ortadan kaldrmak istiyordu. Enfal 30,31:334 Yusuf 101


37/40


Yakup Peygamber Yusufun bana hep bireyler geleceini biliyor gibidir. Bununla birlikte

nleyemeyeceini biliyor gibidir. Baka bir ifadeyle rnek bir mtevekkil durumundadr.335 Yine de

bilgisi gerei ocuklarna ehre farkl kaplardan seyrek olarak girmelerini salk verir. Evlad bu

tavsiyeyi uygulamakla birlikte, aslnda bunun ie yaramayaca, Allah istese bu plan akamete

uratabilecei, dolaysyla son tahlilde kaza ve kaderin Allaha ait olduu vurgulanr. Bu detaylar

Kutsal Kitapta yoktur.

Kuran, Kutsal Kitaptan farkl olarak bir tala iki ku vurmaktadr . Hem ayn konuyu ayn srayla ele

almakta, hem de edebi sanatlar kullanarak kendi ideolojisini satr aralarna yaymaktadr. Yusufu satn

alan adam karsna yle der: Ona gzel bir yer hazrla336 O kadn (Zeliha) kaplar kapatp

Yusuftan murat almak istediinde ise Yusuf ona yle der: O benim efendimdir, bana gzel bir yer

vermitir337 Burada hem efendisine ihanet edemeyeceini, nk b

kur'an'in tÜrkÇesi

Documents