letersi.pdf

REPUBUKA E SHQIPERISEMINISTRIA E ARSIMIT DHE SHKENCES

Drejtoria e Pergjithshme e Arsimit Parauniversitar

KURRIKULA KOMBETARE E ARSIMIT BAlE

PROGRAMI LENDOR

LENDA: LETERSI

Klasa: 79

Tirane, 2013

1. T PRGJITHSHME

Letrsia sht lnd e detyrueshme n arsimin baz. Ajo zhvillohet nga klasa e shtat deri

n klasn e nnt. Hartimi i programit t Letrsis sht bazuar n Kornizn Kurrikulare t

Arsimit Parauniversitar dhe n Standardet e t Nxnit t fushs s gjuhs shqipe dhe letrsis.

Programi i letrsis ndrtohet mbi bazn e parimit koncentrik dhe parimit linear, me qllim q

nxnsit nga klasa n klas t shtojn njohuri t reja dhe t konsolidojn e t prsosin ato q kan

marr m par.

Synimi kryesor i lnds s Letrsis sht formimi estetik i nxnsve, si dhe krijimi i nj

raporti pozitiv dhe t qndrueshm mes nxnsve dhe tekstit letrar. Njohja dhe studimi i gjinive

dhe llojeve t ndryshme letrare, vizitat n biblioteka, shfaqjet teatrore, aktivitetet me natyr

letrare dhe artistike, u mundsojn nxnsve prjetime artistike dhe u zhvillojn shijet estetike.

Gjat ktyre viteve, nxnsit prballen me krijimtarin letrare t shkrimtarve t njohur t

letrsis shqipe dhe botrore, si dhe me krijimtarin gojore popullore. Nprmjet studimit t

veprave t gjinive t ndryshme letrare, nxnsit krijojn edhe nj perceptim pr fazat kryesore

historike t letrsis shqipe dhe asaj botrore. Zhvillimi i ksaj lnde synon edhe q nxnsit t

zbulojn lidhjen e letrsis me artet e tjera.

Synimi i lnds

Programi i Letrsis ka pr qllim q nxnsit t aftsohen:

t zbulojn knaqsin e t lexuarit t letrsis dhe t bhen t vetdijshm pr shumsin e

mnyrave t perceptimit t bots prreth tyre;

t shprehin n mnyr t logjikshme mendimet e tyre, kur diskutojn ose shkruajn rreth

letrsis;

t studiojn tiparet e veprave ose fragmenteve t ndryshme letrare n poezi, proz dhe gjini

dramatike dhe t veojn funksionet e ktyre tipareve;

t lexojn vepra e fragmente nga gjini t ndryshme letrare, si dhe krijimtarin e disa autorve

klasik, prfaqsues t periudhave t ndryshme nga letrsia shqipe dhe letrsia botrore;

2

LETRSI

t shprehin mendimet e tyre pr personazhet e veprs, subjektin, mjedisin, gjuhn, tematikn,

stilin etj.

Organizimi dhe struktura e programit lndor

Programi i Letrsis sht hartuar me linja dhe nnlinja. T njjtat linja dhe nnlinja shtrihen nga

klasa e shtat deri n klasn e nnt. Linjat n program plotsojn njra-tjetrn. Shprndarja e

njohurive prgjat vitit shkollor nuk bhet e rastsishme, por mendohet me kujdes q n fillim

nga autort e teksteve dhe msuesit.

Sasia e orve n jav dhe totali i tyre do t jet si m posht:

Klasat 7 8 9

Or/jav 2 2 2

Or gjithsej 70 70 70

Linjat n program

Programi i Letrsis sht organizuar n dy linja. Linjat, nnlinjat, objektivat nuk jan organizuar

n mnyr lineare ose sipas rndsis. Linjat n program jan:

Kuptimi, interpretimi, vlersimi dhe reflektimi ndaj nj teksti letrar

Kjo linj prshkruan procesin e t kuptuarit, t interpretuarit, t reflektuarit dhe t vlersuarit e

tekstit letrar nga nxnsit. N kt linj sht e mundur edhe q nxnsit t lidhin prvojat e tyre

jetsore me veprn letrare dhe me njohurit q ata kan.

Gjinit dhe llojet e ndryshme t tekstit letrar

Linja e dyt ndrtohet mbi linjn e par. N kt linj dallohen veorit specifike t tri

formave kryesore t tekstit letrar: tekst poetik, tekst n proz dhe tekst dramatik. Pra, n nj tekst

poetik nxnsi ndrton kuptimin, e interpreton, reflekton dhe e vlerson at (objektivat e linjs s

par) dhe, m pas, veon e vlerson elemente t metriks, t gjuhs s poezis etj. (objektivat e

3

LETRSI

linjs s dyt). Linja prqendrohet n krijimin e nj marrdhnieje t ngusht t nxnsve me

letrsin, si dhe n zhvillimin e aftsive t nxnsve pr t punuar me t gjitha gjinit dhe llojet

letrare.

N fund t do nnlinje ka edhe objektiva pr punt me shkrim q mund t organizojn

msuesit n lndn e Letrsis, si p.sh., n klasn e shtat, nj nga objektivat sht: Nxnsit

duhet t jen t aft t realizojn me shkrim dramatizimin e nj tregimi t shkurtr.

Prdoruesit e programit

Prdoruesit e programit jan msuesit, autort e teksteve, prindrit dhe komuniteti,

specialistt e arsimit dhe fakultetet e msuesis.

Msuesit do ta prdorin programin e Letrsis pr t krijuar nj tablo t qart rreth asaj se

far duhet t msojn nxnsit dhe se si duhet t ndrtojn msimdhnien pr t prmbushur

krkesat e programit.

Autort e teksteve do ta prdorin programin e Letrsis pr t hartuar tekste q jan n

funksion t realizimit t tyre. Leximi i kujdesshm i programit, nga klasa e shtat deri n klasn e

nnt, do ti ndihmoj pr t shmangur ngarkesn e panevojshme.

Prindrit dhe komuniteti nprmjet programit lndor mund t informohen pr njohurit,

aftsit dhe vlerat q marrin fmijt e tyre n lndn e Letrsis.

Specialistt e arsimit mund ta prdorin programin e Letrsis pr qllime inspektimi,

vlersimi, studimi etj.

Fakultetet e msuesis mund ta prdorin programin lndor pr t prshtatur kurrikulat e

tyre, me qllim prgatitjen efektive t msuesve t ardhshm, si dhe pr praktikn pedagogjike t

studentve.

4

LETRSI

2. KRKESA PR ZBATIMIN E PROGRAMIT

Ky program sht nj dokument zyrtar, pjes e trsis s dokumenteve zyrtare pr tu

zbatuar n lndn e Letrsis. Dokumentet e tjera kryesore jan: Korniza Kurrikulare e Arsimit

Parauniversitar dhe Standardet e t Nxnit t fushs s Gjuhs shqipe dhe Letrsis, ku bn pjes

edhe lnda e Letrsis. Hartimi i programeve sht mbshtetur te Korniza Kurrikulare e Arsimit

Parauniversitar dhe te standardet e fushs.

Pr t siguruar nj prdorim sa m t mir t programeve sht e vlefshme njohja me dokumentet

e lartprmendura. Te Korniza Kurrikulare, zbatuesit e programit duhet tu kushtojn vmendje e

veant sidomos:

synimeve t prgjithshme t kurrikuls s arsimit parauniversitar;

synimeve t aftsive ndrkurrikulare;

vlersimit t nxnsit;

parimeve e metodave t msimdhnies.

Zbatimi i programit duhet t bhet duke respektuar diversitetin gjinor, gjuhsor, etnik,

kulturor e fetar.

Objektivat e programit

Programi lndor sht strukturuar n linja, t cilat vijn njra pas tjetrs dhe pr seciln

prej tyre jan hartuar nj sr objektivash. Kjo form e organizimit t programit, nuk nnkupton

q lnda duhet t zhvillohet n kt renditje gjat vitit shkollor. Linjat e programit jan ndar n

nnlinja. Pr seciln nnlinj jan hartuar objektiva, t cilt nuk synojn t prshkruajn vetm

prmbajtjen dhe njohurit, por edhe shprehi, vlera e qndrime, q jan po aq t domosdoshme sa

edhe prmbajtja. Linjat dhe nnlinjat jan vendosur n kolonn e majt dhe objektivat prkatse

n kolonn e djatht. Pavarsisht se objektivat jan hartuar pr do linj, n zbatim, lnda duhet

par si nj e tr, me ndrthurje t linjave me njra-tjetrn.

5

LETRSI

Realizimi i objektivave n tema ose njsi dhe renditja e tyre sht zgjedhje e lir e zbatuesve t

programit.

Objektivat e programit jan pr t gjith nxnsit dhe t detyruara pr prdoruesit e

programit. Kjo do t thot q t gjith nxnsve duhet tu jepet mundsia q t nxn ka

prshkruhet tek objektivat. Nj objektiv prmbushet n nivele t ndryshme nga nxns t

ndryshm. Msuesit dhe autort e materialeve msimore duhet t mbulojn t gjitha nivelet e

nxnsve.

Ort msimore

N program, pr secilin lloj teksti (poetik, proz, dramatik), sht shnuar nj sasi orsh

sugjeruese. Shuma e orve sugjeruese pr secilin lloj teksti letrar sht e barabart me sasin e

orve vjetore t prcaktuar pr lndn e letrsis n planin msimor t arsimit baz. Kjo ka si

qllim q prdoruesit e programit t orientohen pr peshn q z secili lloj teksti n ort totale

vjetore. N klasn e nnt, 6 or msimore jan parashikuar t prdoren n fund t vitit shkollor

pr prgatitjen e nxnsve pr Provimin e Lirimit. Gjat ktyre orve przgjidhen njohurit

kryesore, t cilat kan rol parsor n formimin letrar t nxnsve.

N program, prve sasis s orve sugjeruese pr do lloj teksti, sht sugjeruar edhe

numri i teksteve q do t studiohen prgjat ktyre orve. P.sh., n klasn e shtat prgjat 40

orve pr tekstin n proz sht sugjeruar q t punohet me 12-13 tekste.

Prdoruesit e programit duhet t respektojn sasin e orve vjetore t lnds.

Raporti n prqindje njohuri t reja-prpunim njohurish

Raporti njohuri-prpunim njohurish n programet e Letrsis sht 60-70% njohuri me 30-40%

prpunim njohurish.

6

LETRSI

Prpunimi i njohurive

Prpunimi i njohurive prmban:

prsritjen e njohurive;

vlersimin e njohurive;

integrimin e njohurive t reja t nj linje me njohurit e linjave paraardhse;

integrimin e njohurive t reja me njohurit e lndve t tjera;

detyrat/projektet prmbledhse;

vlersimin semestral dhe vjetor (nuk jan t detyruara).

N ort msimore q i prkasin prpunimit t njohurive, msuesit zhvillojn edhe tema

me nismn e tyre ose me krkesn e vet nxnsve. Kto tema mund ta ken piknisjen nga

ngjarje aktuale ose thjesht nga kureshtja e nxnsve.

Pjes e prpunimit t njohurive sht vlersimi i realizimit t objektivave, i cili ka pr

qllim t nxjerr n pah shkalln e realizimit dhe t prmirsoj e t prforcoj njohuri e aftsi t

paprmbushura t ksaj lnde.

Udhzime pr fragmentet dhe veprat letrare

Leximet jasht klase dhe veprat e fragmentet letrare q do t studiohen prgjat tre

viteve (klasat 7-9), t zgjidhen nga titujt e autort e dhn n shtojcn e programeve t

Gjuhs shqipe dhe t Letrsis. Kto tekste duhet t plotsojn kriteret artistike dhe didaktike

t gjatsis, t strukturs dhe qartsis s gjuhs.

Kshillohet q nxnsit t lexojn fragmente dhe vepra:

t letrsis shqipe dhe letrsis botrore, prfshir edhe letrsin gojore;

q trajtojn tema dhe motive t prshtatshme pr moshn e nxnsve dhe nxitin tek ta

imagjinatn dhe t menduarit;

q mbartin origjinalitet n dhnien e emocioneve dhe prvojave njerzore nga kultura dhe

periudha t ndryshme n historin e njerzimit;

q jan shkruar n periudha t ndryshme.

Letrsia shqipe me letrsin botrore kshillohet t prfaqsohen me raportet 60% me 40%.

7

LETRSI

Kshillohet q prgjat nj viti shkollor t zhvillohen 5-6 vepra lexime jasht klase. Ort e

leximeve jasht klase, msuesit duhet ti vendosin n planin e tyre msimor, kur t bjn

zbrthimin analitik t programeve.

Veprat e rekomanduara pr lexime jasht klase duhet t jen nga:

letrsia shqipe dhe letrsia botrore;

autor t periudhave t ndryshme;

gjini dhe lloje t ndryshme letrare.

Przgjedhja e leximeve jasht klase nga autor t ndryshm, periudha t ndryshme, gjini

dhe lloje t ndryshme letrare krijon mundsi pr pasurimin e prvojs letrare s nxnsve.

3. INTEGRIMI DHE LIDHJA NDRLNDORE

Lnda e Letrsis ka lidhje me shum lnd t Arsimit Baz. Kjo do t thot q zbatuesit

e ktij programi duhet t realizojn parimin e integrimit t njohurive dhe aftsive t Letrsis me

njohuri dhe aftsi t fushave dhe lndve t tjera t dijeve, t tilla si: Gjuh shqipe, Arte, Gjuh e

huaj, Teknologji, Shkenca shoqrore etj.

Lnda e Letrsis prdor edhe njohuri dhe aftsi q nxnsit kan marr n lndt e

msiprme. Natyrisht, Letrsia ka lidhje m s shumti me Gjuhn shqipe. M konkretisht, kto

njohuri dhe aftsi jan dhn n tabeln e mposhtme:

Letrsi Gjuh shqipe

Kuptimi, interpretimi, vlersimi dhe

reflektimi ndaj nj teksti letrar

Gjinit dhe llojet e ndryshme t tekstit

letrar

Nxnsit:

prdorin njohurit gjuhsore pr t

vlersuar gjuhn e nj teksti letrar.

Letrsi Muzik




letrar

Nxnsit:

interpretojn krijime t ndryshme muzikore

(prfshir edhe kngt popullore) t

periudhave t ndryshme historike;

8

LETRSI

vlersojn efektet muzikore n nj film,

dram, dokumentar, emision pr fmij, si

elemente q ndihmojn pr t kuptuar

domethnien e filmit, drams,

dokumentarit etj.

Letrsi Art pamor




letrar

Nxnsit:

interpretojn karakteristikat e veprave t

artit pamor n periudha t ndryshme kohore

dhe kontekste t ndryshme kulturore;

prdorin elementet e artit pamor pr t

shprehur emocionet e marra nga nj tekst.

Letrsi Gjuh e huaj




letrar

Nxnsit:

prdorin leksikun e gjuhs s huaj pr t

shpjeguar prejardhjen e fjalve t huaja n

nj tekst.

Letrsi TIK




letrar

Nxnsit:

shkruajn n Word tekste t llojeve t

ndryshme;

prdorin programin PowerPoint pr t br

prezantime t ndryshme;

prdorin internetin pr t mbledhur

informacione t ndryshme.

9

LETRSI

Letrsi Histori




letrar

Nxnsit:

prdorin njohurit pr periudha dhe

personalitete t ndryshme historike pr t

analizuar dhe vlersuar kontekstin e

teksteve letrare.

Letrsi Qytetari




letrar

Nxnsit:

prdorin njohurit pr etikn dhe normat e

vlerat shoqrore gjat diskutimeve n grup

ose n situata t ndryshme komunikimi.

4. METODOLOGJIT E MSIMDHNIES

Metodat e msimdhnies jan mjaft t rndsishme pr t realizuar nj msimdhnie

efektive. Msuesit duhet t prditsojn do dit njohurit rreth metodave, teknikave dhe

strategjive t msimdhnies, me qllim q t zhvillojn te nxnsit dshirn pr dijen, virtytet

njerzore, ambicien pr t qen t suksesshm dhe aktiv n jetn e prditshme. Metoda, strategji

dhe teknika t tilla, si: diskutim pr njohurit paraprake, diagram piramidale, lexim i drejtuar,

imagjinata e drejtuar, parashikim me terma paraprake, harta e konceptit, rrjeti i diskutimit,

pyetje autorit, ditaret e t nxnit, pyetja sjell pyetjen etj. shrbejn si nxitje pr nxnsit n

procesin e t nxnit dhe jan garanci q ata t bhen lexues aktiv dhe kritik t veprave letrare.

Msuesit duhet ti prdorin kto metoda edhe n varsi t nevojave dhe nivelit t arritjeve t

nxnsve n klas.

10

LETRSI

5. METODAT E VLERSIMIT T ARRITJEVE

Vlersimi korret dhe sistematik i nxnsve sht pjes e msimdhnies dhe t nxnit.

Vlersimi i nxnsve nuk ka pr synim vetm vendosjen e nots dhe as nuk prfundon me

vendosjen e saj. Ai duhet t shrbej pr disa qllime si:

t siguroj informacion rreth nivelit t arritjeve t nxnsve;

t motivoj nxnsit;

t shnoj prparimin e nxnsve;

t vlersoj gatishmrin e nxnsve pr nxnie n t ardhmen.

Gjat procesit msimor, msuesit duhet:

t identifikojn nevojat dhe mangsit e nxnsve n procesin e t nxnit dhe duhet t

ndjekin strategjit dhe metodat e duhura pr t prmirsuar nivelin e t nxnit;

tu ofrojn nxnsve mundsi, veprimtari dhe detyra t shumta e kuptimplote, n mnyr q

t zhvillojn dhe t demonstrojn aftsit dhe progresin e tyre;

ti udhzojn, ti motivojn dhe ti nxitin nxnsit pr t prmirsuar rezultatet e tyre;

ti qartsojn nxnsit pr qllimin dhe kriteret e vlersimit;

ti prfshijn nxnsit n procesin e vlersimit.

Vlersimi mbshtetet n objektivat e programit lndor. Gjat zbatimit t programit,

nxnsve duhet tu jepet mundsia t punojn edhe n grup, pr kryerjen e detyrave, t cilat

mund t zgjidhen me kt metod pune. N kto raste, msuesi parashtron peshn e vlersimit

me not t grupit, n trsi dhe t secilit nxns, n veanti.

Msuesi nuk e ka t detyrueshm vlersimin me not t nxnsve n do or msimi dhe

t vendos nota n regjistr pr seciln prej tyre. Si rregull, nxnsit dhe msuesit duhet t

bashkbisedojn lirshm si partner rreth prvetsimit t njohurive t fituara t orve t kaluara

dhe mirkryerjes s detyrave jasht klase.

Komponentt e vlersimit jan vlersim i vazhdueshm me goj dhe me shkrim.

Vlersimi me shkrim shrben pr aftsimin e komunikimit me shkrim. Msuesi e vlerson

11

LETRSI

nxnsin me not pr parashtrimet ose prezantimet me goj dhe punt me shkrim, t zhvilluara

vet ose n grup.

Portofoli i nxnsit, si nj mundsi vlersimi e vetvlersimi, sht nj koleksion i

punimeve t tij prgjat vitit shkollor. Ai mund t prmbaj pun me shkrim, detyra tematike,

projekte lndore e ndrlndore etj. Przgjedhjet pr portofolin bhen nga nxnsi, msuesi n

kt rast rekomandon.

rregullime t diagnostikuara, si: disleksia, vshtirsi t veanta gjuhsore t fmijve t

ardhur rishtas nga emigracioni ose t fmijve t shtetasve t huaj, banues n vendin ton,

merren parasysh nga msuesit, duke u mundsuar ktyre nxnsve t vlersohen me mnyra t

posame.

Msuesi duhet tu komunikoj prindrve, stafit pedagogjik t shkolls, organeve

shtetrore dhe palve t tjera t interesuara, her pas here, rezultatet e prparimit t nxnsve. Ky

komunikim sht mir t jet me shkrim dhe t prmbaj disa aspekte kryesore t puns s

nxnsve si: aftsit, qndrimi ndaj lnds, pjesmarrja n veprimtari, punt me shkrim,

sugjerime pr prmirsimin e puns n t ardhmen etj.

12

LETRSI

KLASA 7

35 jav x 2 or n jav= 70 or

Nr. Llojet e teksteve Or t sugjeruara

1 Tekst poetik 20 or (5-7 tekste)

2 Tekst n proz 40 or (12-13 tekste)

3 Tekst dramatik 10 or (2-3 tekste)

Objektivat e klass s shtat sipas linjave

LINJA: KUPTIMI, INTERPRETIMI, VLERSIMI DHE REFLEKTIMI NDAJ NJ TEKSTI

LETRAR

Prshkrimi i prmbajtjes s linjs:

Nxnsit lexojn rrjedhshm dhe me intonacionin e duhur tekste ose fragmente t ndryshme

letrare. Ata kuptojn dhe interpretojn nj tekst, analizojn personazhet, analizojn kuptimet e

figurshme q marrin fjalt n nj tekst letrar, dallojn epitetin, krahasimin, personifikimin,

metaforn, hiperboln, personifikimin dhe tregojn efektin q krijojn ata.

Nxnsit shprehin kndvshtrimet e tyre rreth tekstit letrar, gjykojn rreth ideve t ndryshme q

shfaqen n nj tekst letrar, diskutojn se si ndikon teksti n botn emocionale dhe n ndjesit e

tyre, si dhe vlersojn tiparet e gjuhs dhe t stilit.

Nnlinja Objektiva Terma/koncepte kye

Kuptimi dhe

interpretimi

Nxnsit duhet t jen t aft:

t lexojn rrjedhshm dhe me intonacionin e

duhur tekste ose fragmente t ndryshme nga

letrsia shqipe e botrore dhe nga periudha t

Lexim i rrjedhshm

dhe me intonacionin

e duhur

Brendi e tekstit letrar

Analiz e shtjeve

13

LETRSI

ndryshme;

t lexojn pjes-pjes tekstin dhe t

parashikojn rreth brendis, personazheve,

ngjarjeve etj. (lexim i drejtuar);

tu prgjigjen pyetjeve t ndryshme rreth

brendis s tekstit, duke i shoqruar prgjigjet

e tyre me detaje nga teksti;

t shprehin me fjalt e tyre se si e kuptojn

tekstin q lexojn;

t dallojn dhe t analizojn shtjet kryesore

q trajtohen;

t analizojn personazhet, duke u prqendruar

te:

fjalt prshkruese t autorit pr personazhin;

fjalt, veprimet, mendimet e tij;

marrdhniet me personazhet e tjera;

t veojn ngjashmrit dhe dallimet mes

personazheve, duke u prqendruar n portretin

fizik dhe n disa tipare t karakterit e t

personalitetit t tyre;

t dallojn dhe t analizojn kuptimet e

figurshme q marrin fjalt n nj tekst letrar;

t dallojn epitetin, krahasimin, personifikimin

metaforn, hiperboln, personifikimin dhe t

tregojn efektin q krijojn ata;

t bjn prmbledhje t thjeshta pr tekste t

lexuara pr fondin e literaturs s leximeve

jasht klase.

kryesore

Analiz

personazhesh

Krahasime mes

personazheve

Kuptimet e

figurshme t fjalve

Epitet

Krahasim

Personifikim

Metafor

Hiperbol

Prmbledhje

14

LETRSI

Reflektimi dhe

vlersimi


t shprehin kndvshtrimet e tyre rreth tekstit

letrar;

t gjykojn rreth ideve t ndryshme q shfaqen

n nj tekst letrar;

t sjellin prvojat e tyre t ngjashme me ato t

personazheve t nj tregimi, prralle, drame

etj.;

t diskutojn se si ndikon teksti tek ta, n

botn emocionale ose n ndjesit e tyre;

t vlersojn disa tipare t gjuhs dhe t stilit

n nj tekst letrar.

Kndvshtrim rreth

tekstit

Gjykime

Tipare t stilit dhe

gjuhs

LINJA: GJINIT DHE LLOJET E NDRYSHME T TEKSTIT LETRAR


Nxnsit lexojn poezi t ndryshme nga letrsia shqipe dhe ajo botrore, dallojn disa elemente

t metriks n nj tekst poetik. Ata komentojn dhe shprehin prjetimet rreth poezis n mnyra

t ndryshme.

Nxnsit lexojn lloje t ndryshme t prozs (proz e shkurtr dhe e gjat), identifikojn

rrfimtarin, vetn dhe kohn e rrfimit, dallojn disa karakteristika t fabulave, prrallave dhe

anekdotave. Nxnsit prshkruajn personazhe t ndryshme t teksteve q lexojn.

Nxnsit lexojn me role fragmente nga tekste dramatike, dallojn dhe analizojn elementet e

strukturs, si: skena, aktet, personazhet, fjalt e personazheve, didaskalit. Ata veojn disa

tipare t komedis, drams dhe tragjedis, si dhe krahasojn nj tekst dramatik me nj film,

tregim ose roman.


Tekst poetik Nxnsit duhet t jen t aft:

t lexojn poezi t ndryshme nga letrsia

shqipe dhe botrore;

t dallojn ritmin, rimn, figurat metrike dhe

strofn n nj poezi me rim dhe strofa;

Ritm

Rim

Strof

Varg i lir

Komente

15

LETRSI

t dallojn mnyrn e ndrtimit t nj poezie

me varg t lir dhe monokolon;

t shprehin prjetimet e tyre rreth poezis n

nj piktur;

t kthejn, me shkrim, nj poezi n proz;

t bjn shkrime komentuese pr poezi t

llojeve t ndryshme;

t msojn prmendsh dhe t recitojn poezi

t ndryshme.

Tekst n proz Nxnsit duhet t jen t aft:

t lexojn dhe t njihen me disa lloje t

ndryshme tekstesh n proz (proz e shkurtr

dhe e gjat);

t identifikojn rrfimtarin, vetn dhe kohn e

rrfimit;

t dallojn karakteristika t disa teksteve n

proz, si:

fabulat (personazhet, personifikimi,

alegoria, morali i fabuls);

prrallat (elementet fantastike, numrort:

3,7,9,12, formulat e hyrjes dhe mbylljes,

personazhet joreale, formulat e magjis,

fundi i lumtur, hiperbola etj.);

anekdotat (karakteri i personazheve,

ironia, krahasimi);

t shkruajn hyrje, mbyllje prrallash dhe

fabulash ose t shtojn nj episod t ri;

t prshkruajn personazhe nga tregime,

prralla dhe fabula t ndryshme.

Lloje t prozs s

shkurtr dhe t gjat

Rrfimtar

Vet rrfimi

Koha e rrfimit

Karakteristika t

disa teksteve n

proz

Hyrje, mbyllje

prrallash, fabulash

etj.

Prshkrime

personazhesh

16

LETRSI

Tekst

dramatik


t lexojn me role fragmente nga nj dram,

duke imituar t folurit e personazheve;

t dallojn dhe t analizojn elementet e

strukturs s nj teksti dramatik q shohin,

lexojn ose q luajn, si: skena, aktet,

personazhet, fjalt e personazheve, didaskalit;

t veojn disa nga tiparet e komedis, drams

dhe tragjedis;

t veojn ngjashmrit dhe dallimet mes nj

filmi, nj tregimi ose romani dhe nj drame;

t luajn nj fragment ose nj vepr dramatike,

duke u prqendruar te mbajtja prmendsh e

tekstit, diksioni, lvizjet e trupit, detajet

shprehse etj.;

t realizojn me shkrim dramatizimin e nj

tregimi t shkurtr;

t prshkruajn prvojn e par si spektator n

nj shfaqje dramatike (me shkrim).

Rregullat e leximit

me role

Elemente t

strukturs s nj

teksti dramatik:

skena, aktet,

personazhet, fjalt e

personazheve,

didaskalit

Ngjashmri dhe

dallime mes nj

filmi, tregimi dhe

nj drame

Spektatori dhe

shfaqja dramatike

17

LETRSI

KLASA 8






Objektivat e klass s tet sipas linjave


LETRAR


Nxnsit lexojn tekste t ndryshme letrare nga letrsia shqipe dhe ajo botrore dhe nga

periudha t ndryshme. Ata prshkruajn dhe diskutojn pr kohn, vendin, mjedisin dhe ngjarjet

n nj tekst, duke i ilustruar prgjigjet me detaje dhe shembuj. Nxnsit interpretojn tekstin,

analizojn personazhet, dallojn tipare t disa teksteve letrare, si: mitet, legjendat, identifikojn

karakteristika t prbashkta t krijimtaris gojore folklorike, dallojn dhe analizojn epitetin,

metaforn, krahasimin, hiperboln, antitezn, personifikimin dhe alegorin. Nxnsit dallojn

funksionin e figurave tingullore, si: aliteracion, asonanc, konsonanc, analizojn elementet e

stilit dhe t gjuhs. Ata formulojn mendimet, opinionet, gjykimet dhe ndjenjat e tyre rreth

tekstit letrar.


Kuptimi dhe

interpretimi


t lexojn n mnyr shprehse dhe me

intonacionin e duhur tekste t ndryshme

letrare nga letrsia shqipe dhe ajo botrore

dhe nga periudha t ndryshme;

Lexim shprehs

Brendi e tekstit

Prmbledhje t shkurtra

Prshkrim i vendit, i

mjedisit, i ngjarjeve

Interpretim i tekstit

18

LETRSI

t parashikojn rreth brendis s tekstit

letrar, duke u bazuar n nj grup fjalsh

kye (parashikim me terma paraprak);

tu prgjigjen pyetjeve rreth brendis s

tekstit;

t bjn prmbledhje t shkurtra rreth

teksteve q lexojn;

t prshkruajn dhe t diskutojn pr kohn,

vendin, mjedisin dhe ngjarjet n nj tekst,

duke e ilustruar me detaje dhe shembuj;

t bjn interpretimet e tyre duke i ilustruar

idet me detaje nga teksti;

t argumentojn interpretimet e tyre rreth

tekstit;

t analizojn personazhet, duke u

prqendruar te:

fjalt prshkruese t autorit pr

personazhin;

fjalt, veprimet, mendimet e tij;

marrdhniet me personazhet e tjera;

mendimet e personazheve t tjera pr t;

t analizojn se si personazhet zhvillohen

dhe ndryshojn n nj tekst letrar;

t dallojn tipare t disa teksteve letrare, si:

mitet dhe legjendat;

t identifikojn karakteristika t

prbashkta t krijimtaris gojore

folklorike, si: elementet fantastike,

personazhet bardh e zi, numrori tre,

hiperbola, krahasimi etj.;

Argumente pr

interpretimet

Analiz personazhesh

Zhvillimi i

personazheve

Mitet

Legjendat

Karakteristika t

prbashkta t

krijimtaris gojore

Epitet

Metafor

Krahasim

Hiperbol

Antitez

Personifikim

Alegori

Aliteracion

Asonanc

Konsonanc

Elemente t stilit dhe t

gjuhs

19

LETRSI

t dallojn dhe t analizojn figurat letrare

n nj tekst letrar, si: epitet, metafor,

krahasim, hiperbol, antitez, personifikim

dhe alegori;

t gjejn n tekst figurat tingullore, si:

aliteracion, asonanc e konsonanc dhe t

shpjegojn funksionin e tyre;

t analizojn elementet t stilit dhe t

gjuhs, si p.sh.:

zgjedhja e fjalve, si p.sh.: prdorimi i

mbiemrave, fjalt e reja (neologjizmat)

dhe arkaizmat etj.;

prdorimi i figurave letrare mbizotruese.

Reflektimi dhe

vlersimi


t formulojn mendimet, opinionet,

gjykimet dhe ndjenjat e tyre rreth tekstit

letrar;

t gjykojn rreth mendimeve, veprimeve

dhe bots shpirtrore t personazheve;

t diskutojn se si ndikon teksti tek ta, n

botn emocionale dhe n mendimet e tyre;

t bjn vlersimin e mjeteve gjuhsore t

prdorura nga autori.

Gjykime rreth tekstit

letrar

Gjykime t

personazheve

Gjuha e autorit

20

LETRSI



Nxnsit analizojn elementet e metriks n nj tekst poetik, dallojn tiparet e poezis lirike dhe

epike dhe bjn shkrime komentuese pr poezi t ndryshme.

Nxnsit lexojn lloje t ndryshme tekstesh n proz, zbulojn ngjarjet kryesore (fabuln) n

nj proz, dallojn fabuln nga subjekti dhe zhvillojn detyra t ndryshme me shkrim.

Nxnsit lexojn tekste t ndryshme dramatike, dallojn elementet e subjektit dhe

kompozicionit n nj vepr dramatike, analizojn personazhet, duke u prqendruar te dialogjet,

monologjet e drams, si dhe veojn ngjashmrit e dallimet mes nj komedie, drame dhe

tragjedie.



t recitojn para grupeve t vogla dhe t mdha

poezi t ndryshme dhe fragmente poemash;

t analizojn elementet e metriks, si: strofa,

vargu, rima;

t dallojn elementet q krijojn ritmin n nj

poezi;

t dallojn tiparet e poezis lirike;

t dallojn tiparet e poezis epike (Cikli i

Kreshnikve);

t dallojn llojin e poezis sipas motivit (i

natyrs, i dashuris, patriotik);

t krahasojn poezin lirike me muzikn e

pikturn;

t bjn shkrime komentuese pr poezi t

llojeve t ndryshme.

Recitime

Elementet e

metriks: strofa,

vargu, rima, ritmi

Poezi lirike

Poezi epike

Motivet

Poezia dhe artet e

tjera

Komente me

shkrim

21

LETRSI


t njihen dhe t lexojn lloje t ndryshme

tekstesh n proz;

t zbulojn ngjarjet kryesore (fabuln) n nj

proz;

t dallojn fabuln nga subjekti;

t shkruajn nj tregim rreth nj teme t

caktuar, t prcaktuar nga msuesi ose t

zgjedhur nga vet nxnsit;

t prshkruajn me shkrim nj tregim

fantastiko-shkencor t lexuar ose t par;

t shkruajn nj tregim, duke u mbshtetur n

imagjinatn e tyre;

t prshkruajn personazhet e tyre t preferuara

dhe t argumentojn plqimin e tyre;

t krahasojn me shkrim personazhe nga

tregime, prralla dhe fabula t ndryshme.

Lloje tekstesh n

proz

Fabula

Subjekti

Tregimi fantastiko-

shkencor

Prshkrim

personazhesh

Krahasime

personazhesh (me

shkrim)

Tekst

dramatik


t dallojn elementet e subjektit dhe

kompozicionit n nj vepr dramatike q

lexojn, shohin ose q luajn, si p.sh.:

- vendi, koha, periudha historike, ngjarjet;

- kompozicioni (hyrja, zhvillimi, pika

kulminante dhe zgjidhja);

t analizojn personazhet, duke u prqendruar

te dialogjet dhe monologjet e drams;

t veojn ngjashmrit dhe dallimet mes nj

komedie, drame dhe tragjedie;

Elemente t

subjektit dhe

kompozicionit

Vendi

Koha

Periudha historike

Ngjarjet

Analiz

personazhesh duke

u bazuar n

dialogjet dhe

monologjet e

22

LETRSI

t veojn ngjashmrit dhe dallimet mes

subjektit dhe personazheve n nj film dhe n

nj tekst dramatik.

drams

Teksti dramatik dhe

filmi

KLASA 9


Shnim. Sugjerohen 6 or msimore n funksion t prgatitjes s nxnsve pr Provimin e

Lirimit.





Objektivat e klass s nnt sipas linjave


LETRAR


Nxnsit lexojn rrjedhshm lloje t ndryshme tekstesh letrare nga letrsia shqipe e botrore

dhe nga periudha t ndryshme, prshkruajn dhe diskutojn pr kohn, vendin, mjedisin dhe

ngjarjet duke dhn detaje nga teksti, veojn temn dhe motivet. Ata analizojn personazhet,

dallojn dhe shpjegojn funksionin e personifikimit, metafors, krahasimit, similituds,

hiperbols, ironis, simbolit dhe alegoris. Nxnsit analizojn prdorimin n nj tekst letrar t

elipss, shkallzimit, enumeracionit, paralelizmit dhe antitezs, si dhe shkruajn nj tekst duke

respektuar karakteristikat e llojit letrar t zgjedhur. Nxnsit gjykojn e vlersojn elemente t

forms dhe t prmbajtjes s nj teksti letrar.

23

LETRSI


Kuptimi dhe

interpretimi


t lexojn rrjedhshm lloje t ndryshme

tekstesh letrare nga letrsia shqipe e botrore

dhe nga periudha t ndryshme;

t grupojn tekstet q lexojn sipas gjinive dhe

llojeve letrare;

t prshkruajn dhe t diskutojn pr kohn,

vendin, mjedisin dhe ngjarjet, duke dhn

detaje nga teksti;

t prmbledhin shkurtimisht brendin e tekstit,

duke e ilustruar me shembuj dhe detaje t

ndryshme;

t interpretojn tekstin letrar duke e

argumentuar mendimin e tyre;

t dallojn dhe t diskutojn rreth tems dhe

motiveve n nj tekst letrar;

t analizojn marrdhniet ose lidhjet mes

personazheve, si p.sh., ndikimin q ka nj

personazh te nj tjetr;

t analizojn se si ndryshojn gjat veprs ose

fragmentit marrdhniet mes personazheve;

t dallojn dhe t shpjegojn funksionin e

personifikimit, metafors, krahasimit,

similituds, hiperbols, ironis, simbolit,

alegoris;

t analizojn prdorimin n nj tekst letrar t

elipss, shkallzimit, enumeracionit,

paralelizmit dhe antitezs;

Prshkrimi i kohs,

i mjedisit, i

ngjarjeve

Prmbledhje

Interpretim i tekstit

Tem dhe motive

Analiz e

marrdhnieve mes

personazheve

Personifikim

Metafor

Krahasim

Similitud

Hiperbol

Ironi

Simbol

Alegori

Elips

Shkallzim

Enumeracion

Paralelizm

Antitez

24

LETRSI

t shkruajn nj tekst duke respektuar

karakteristikat e llojit letrar t zgjedhur.

Reflektimi dhe

vlersimi


t komentojn tekste t ndryshme letrare;

t vlersojn idet q prcjell teksti, duke

argumentuar mendimin e tyre;

t diskutojn rreth kndvshtrimeve t

ndryshme n nj tekst dhe t shfaqin mendimet

e tyre;

t shkruajn ese pr t gjykuar dhe vlersuar

tekste t ndryshme letrare.

Komente

Vlersime dhe

gjykime t tekstit

Reflektime

Ese



Nxnsit dallojn motivet dhe elementet e metriks n nj tekst poetik, diskutojn rreth

atmosfers q krijon ai, analizojn dhe shpjegojn funksionin e elementeve t stilit dhe t

gjuhs n nj tekst poetik, krahasojn poezin lirike me poezin epike. Nxnsit njohin dhe

dallojn disa lloje t teksteve poetike, si: balada, soneti, himni, elegjia etj.

Nxnsit lexojn lloje t ndryshme t prozs, dallojn temn dhe motivet, prshkruajn me

detaje nga teksti fabuln dhe subjektin e nj proze. Ata prcaktojn tipare t disa teksteve n

proz, si: tregimi, novela, romani. Nxnsit dallojn rrfimtarin, vetn, kohn e rrfimit dhe

kohn historike n nj tekst n proz.

Nxnsit lexojn fragmente dhe vepra t ndryshme dramatike, prcaktojn tipare t ndryshme t

tragjedis, komedis dhe drams, analizojn elementet e kompozicionit n nj vepr dramatike

q lexojn ose shohin, tregojn rol kan personazhet n veprat dramatike, analizojn tiparet psikologjike t personazhit dhe tregojn funksionet e elementeve t veanta t drams.



t lexojn me shprehsi lloje t ndryshme

tekstesh poetike;

t diskutojn rreth atmosfers q krijon poezia;

t dallojn motivet n nj tekst poetik;

Atmosfer q krijon

poezia

Komente

Motivet

Metrik

Varg i lir

25

LETRSI

t veojn tiparet e metriks n poezi;

t njohin dhe t prcaktojn vargun e lir;

t analizojn dhe t shpjegojn funksionin e

elementeve t stilit dhe t gjuhs n nj tekst

poetik, si p.sh.:

zgjedhja e fjalve;

prdorimi i figurave letrare mbizotruese;

lloji i vargut, i rims dhe i strofs;

t krahasojn poezin lirike me poezin epike;

t njohin dhe t dallojn disa lloje t teksteve

poetike, si: balada, soneti, himni, elegjia etj.;

t prcaktojn disa tipare t balads, sonetit,

himnit, elegjis etj.;

t krahasojn poezin me prozn poetike;

t shndrrojn me shkrim nj poezi n proz

poetike;

t shprehin me shkrim kndvshtrimet e tyre

rreth nj poezie;

t msojn prmendsh dhe t recitojn poezi.

Gjuha dhe stili

Poezi lirike dhe

epike

Balad

Sonet

Himn

Elegji

Krahasim mes

poezis dhe prozs

Proz poetike


t njihen dhe t lexojn lloje t ndryshme t

prozs;

t prshkruajn me detaje nga teksti fabuln

dhe subjektin e nj proze;

t dallojn temn dhe motivet;

t prcaktojn tipare t disa teksteve n proz,

si: tregimi, novela dhe romani etj.;

t dallojn mnyrn e rrfimit n nj tregim,

novel, roman etj., si p.sh.: rrfim n formn e

Fabul e nj teksti n

proz

Subjekt

Tem dhe motive

Tregim

Novel

Roman

Rrfimtar

Vet e rrfimit

Koh e rrfimit

Koh historike

26

LETRSI

nj letre, nj ditari, rrfim nga nj kndvshtrim

i caktuar ose nga kndvshtrime t ndryshme,

rrfim duke i dhn ngjarjet n rend

kronologjik ose kohor etj.;

t dallojn rrfimtarin, vetn dhe kohn e

rrfimit;

t dallojn kohn historike dhe kohn e

brendshme n nj fragment ose tregim.

Koh e brendshme

Teksti

dramatik


t lexojn fragmente dhe vepra t ndryshme

dramatike (tragjedi, komedi dhe dram);

t prcaktojn tipare t ndryshme t tragjedis,

komedis dhe drams;

t analizojn elementet e kompozicionit n nj

vepr dramatike q lexojn ose shohin;

t tregojn rol kan personazhet n veprat

dramatike;

t analizojn tiparet psikologjike t personazhit

letrar n baz t ngjarjeve, t dialogut dhe t

monologut;

t tregojn funksionet e elementeve t veanta

t drams, si p.sh., funksioni i korit n nj

tragjedi t Eskilit;

t luajn me role gjat orve t msimit

fragmente t ndryshme nga vepra dramatike;

t vn n sken, n shkolln e tyre (n formn e nj projekti) fragmente nga nj dram ose nj

tekst t shkurtr dramatik duke ndar rolet:

regjisori, aktort, skenograft, kostumograft

etj.

Tragjedi

Komedi

Dram

Kompozicion

Roli i personazhit

n nj tekst

dramatik

Analiz personazhi

Elemente t

ndryshme t nj

teksti dramatik

letersi.pdf

Documents