målstreken

Rapport om språkskifte i Valdres og Sogn og Fjordane

målstreken

Prosjektet Målstreken 3-årig pilotprosjekt i Noregs Mållag og Valdres

Mållag arbeid for å motivere til å halde på nynorsk

som hovudmål «Mål og Meining» krev tiltak mot språkskifte

Kartlegging av språkskifte Fyrste store undersøking Valdres vår 2009

Rapport hausten 2009 Firda vår 2010

målstreken

Firda vgs – elevar frå heile S & Fj Valdres vgs – elevar frå Valdres S og Fj – nynorsk på alle kantar Valdres – fleirspråkleg

målstreken

Språkskifte Valdres 75 % Firda 5 % Halvparten skiftar ved overgangen til

ungdomsskulen

målstreken

Foreldra sin geografiske bakgrunn Valdres: 40 % har begge foreldre frå Valdres Firda: 68 % har begge foreldre frå S & Fj Fleire «importerte» ektefeller i Valdres Dei som held på nynorsk, har i større grad

begge foreldre frå Valdres (59 %) Mindre språkleg stabilitet i Valdres er truleg

viktig årsak

Valdres Sogn og Fjordane0

10

20

30

40

50

60

70

80

målstreken

Dialektbruk

Firda Valdres0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Bokmålsnær dialektLokal dialektAnnaBlandingsdialekt

målstreken

I S & Fj: Foreldra bidreg i større grad til dialektbevaring:

77 % dialekt med foreldre 56 % dialekt med kameratar

I Valdres: liten forskjell

målstreken

Vestlendingar og valdrisar på Oslo-tur Meir trass hjå vestlendingane:

S & Fj: 81 % dialekt Meir dialekt i Oslo enn med kameratar og med

far og mor Valdres 70 % dialekt (av nynorskbrukarane)

Omtrent som med kameratar og med mor og far Men meir bokmål i Oslo enn med kameratar og

med far og mor Valdreselevane viser større vilje til å tilpasse seg

målstreken

Forholdet

til nynorsk: Valdres 80 % Firda 90 %

målstreken

Forholdet

til bokmål: Begge

stader ca 65 % 1 av 3 er

negative Protest mot

majoriteten?

0 %10 %20 %30 %40 %50 %60 %70 %80 %90 %

100 %

Valdres Firda Valdres Firda Valdres Firda

Likar å skrivenynorsk

Likar å skrivebokmål

Likar å skriveengelsk

vil helst ikkje

ikkje så godt

godt

svært godt

målstreken

Forhold

til engelsk: Valdres:

55 %

negative Språkleg usikre?

målstreken

SMS: Valdres: dialekt

og bokmål

S og Fj:

dialekt

og nynorsk 0 %10 %20 %30 %40 %50 %60 %70 %80 %90 %

100 %

Val

dres

Fird

a

Val

dres

Fird

a

Val

dres

Fird

a

Til vener Til foreldre Til læraren

dialekt og nynorsk

dialekt og bokmål

dialekt

begge

bokmål

nynorsk

målstreken

Årsaker til

å halde på

nynorsk: Meir fornuft

i Valdres

Meir følelsar

ved Firda

0 5 10 15 20 25 30 35 40

Vane

Alle rundt megbrukar nynorsk

Nynorsk er lettast

Nærast dialekten

Får kompetanse ibegge målformene

Identitet

Likar nynorsk best

Viktig å halde pånynorsk

Protest

Veit ikkje

Anna

Valdres

Firda

målstreken

Årsaker til å skifte målform Instrumentelle årsaker:”Bokmål er det man hører, ser og bruker hele tiden.”

”Det var vanskelig for meg og skrive rett på nynorsk fordi bøker og tidsskrifter er på bokmål.”

”Fordi til tross for at dialekten er nær lik nynorsk, leser og hører man mye mer bokmål gjennom media.”

Negative haldningar: meir i Valdres enn i S & Fj Framhevar det negative ved nynorsk, ikkje det

positive ved bokmål

målstreken

Ufrivillig skifte i Valdres?”Det vart berre slik, for då eg kjøpte bøker var det berre att bokmål

og det var lang ventetid på nye.”

”Eg veit ikkje, det berre blei slek. Ingen spesiell grunn.”

”Ingen spesiell grunn, men er lettere å selge bokmålsbøker enn nynorskbøker.”

”Alle ble satt opp i 1. klasse som bokmålselever. Jeg ’gadd’ ikke skifte. Hadde jeg blitt satt opp som nynorskelev, hadde jeg fortsatt med nynorsk.”

”Eg skifta frå nynorsk til bokmål fordi eg snakka bokmål heime. Seinare har eg ynskt eg hadde nynorsk. Eg syns oppfølging av nynorsk på ungdomsskulen er dårleg.”

målstreken

Framtidig språkbruk

0 %

10 %

20 %

30 %

40 %

50 %

60 %

70 %

80 %

90 %

100 %

Alle Firda Alle Valdres NynorskbrukararValdres

Anna

Begge

Bokmål

Nynorsk

målstreken

Framtidig bustad: meir urbane vestlendingar I ein by:

Valdresungdom: 13 % Firdaungdom: 49 %

«Heime»: Valdresungdom: 58 % Firdaungdom: 25 %

målstreken

Den kulturelle verdien av nynorsk: Valdres nynorskbrukarar: 84 % Valdres alle: 55 % S & Fj nynorskbrukarar: 94 %

målstreken

Den praktiske nytten av bokmål: Valdres 30 % Firda 10 %