Një këndvështrim i përgjithshëm

Prof.dr.Vasilika Kume

Çfarë e bën një biznes të suksesshëm?Historik i shkurtër i menaxhimit strategjikÇfarë është menaxhimi strategjik?Menaxhimi strategjik sotProcesi i planifikimit organizacionalVlerat e menaxhimit strategjik Hartuesit e strategjisë Procesi i manaxhimit strategjik Menaxhimi strategjik si një proces Menaxhimi strategjik në lloje të ndryshme organizatash

Si organizata juaj ka arritur në situatën në të cilën është sot?

Pse ajo prodhon këto produkte apo shërbime?

Përse ju e vendosët biznesin tuaj në këtë zonë?

Përse ju po shërbeni vetëm një pjesë të caktuar të tregut?

Pse ju jeni organizuar në këtë mënyr?

•Zgjidh biznesin e duhur.•Krijo strategjinë korrekte.•Projekto dhe zhvillo infrastrukturën korrekte •Përdor burimet korrekte,të cilat janë:teknologjia, koha, informacioni,burimet fizike,burimet financiare dhe burimet njerëzore.

•Mendimi strategjik i hershëm barazohej me planifikimin afatgjatë dhe afatshkurtër (shitjet, te ardhurat, shpenzimet dhe fitimet e biznesit).

•Gabimi i parashikimit•Gabimi i shkëputjes•Gabimi i formalizimit

Planifikuesit strategjik presupozonin që bota të mos ndryshonte gjatë periudhës së përpilimit të planit.

Planifikuesit ishin persona që hartonin planet, kurse të tjerë i zbatonin ato. Planifikuesit nuk kishin në kompani autoritetin e manaxherëve zbatues. Kjo i ktheu ata në përpunues të një informacioni të furnizuar nga të tjerët

Një strategji mund të jetë e paramenduar. Ajo mund të realizoj qëllimet specifike të menaxhimit të lartë, për shembull të sulmoj një konkurrent apo treg të ri. Por një strategji mund të jetë edhe emergjente, domethënë të ketë lindur si domosdoshmëri e disa veprimeve të tjera të organizatës

Planifikuesit dhe manaxherët ndryshojnë në disa aspekte: planifikuesit i mungon autoriteti i manaxherëve për të ndërmarrë vendime

Etapat Buxheti/ Planifikimi Planifikimi Manaxhimi

kontrolli afatë-gjatë strategjik strategjik

Karakteri- Kontrollo Paraprij rritjes Ndryshimi i Bëji ballë stikat. Shmangiet dhe zgjidh oreiontimit surprizave dhe Qendra e dhe zgjidh vështirësitë strategjik dhe kërcënimeve Interesit Vështërsitë kapacitetit strategjike si dhe zhvillim të shpejtë

Asgjë nuk Tendencat e Parashikohen Ciklet e planifikimit Hipotezat humbet çdo e kaluara tendenca nuk lejojnë përba- gjë Përsëriten të llimin e ndryshim- shndërrohet reja eve të shpejta

Procesi Periodik Periodik Periodik Koha faktike

Periudha Prej 1900-ës Prej 1950-ës Prej 1960-ës Prej viteve 1975

EVITOHEN 4 ETAPAT KRYESORE TË EVOLUCIONIT TË KËTIJ PROCESI NË VARËSI TË NDRYSHIMEVE RADIKALE TË MJEDISIT

1.Zhvillimi i sistemit të manaxhimit me anën e kontrollit të shmangieve që vihen re midis buxheteve vjetore të hartuara dhe realitetit.Ky lloj i sistemit bazohet në hipotezën që asgjë nuk humbet çdo gjë shndërrohet.Fillimet i ka në vitet 1900.

EVITOHEN 4 ETAPAT KRYESORE TË EVOLUCIONIT TË KËTIJ PROCESI NË VARËSI TË NDRYSHIMEVE RADIKALE TË MJEDISIT

2.Sistemi i dytë i manaxhimit i njohur si proces i planifikimit është planifikimi afatgjatë që i ka fillimet në vitet 1950. Procesi ka të bëjë me parashikimet mbi bazën e tendencave, shitjeve, kostove etj.

3.Planifikimi strategjik i ka fillimet në vitet 1960. Ky lloj planifikimi niset nga teza që me ndryshimin e mjedisit ndryshojnë edhe tendencat. Për këtë arsye vazhdimisht duhet kërkohen dhe përdoren tendenca të reja.

4.Manaxhimi strategjik që e konsideron planifikimin periodik të përdorur në sistemet e mëparshme si të pamjaftueshëm për të përballur kërcënimet dhe shanset me të cilat ndërmarrja konfrontohet vazhdimisht dhe që kërkojnë vendime strategjike të shpejta.

Një nga rrugët, dhe më kryesorja, për mbarvatjen e një biznesi është hartimi i një plani të veprimtarisë së biznesit. Në kuptimin e tij të ngushtë, planifikimin duhet ta kuptojmë si procesin e krijimit të objektivave dhe zgjedhjes së mënyrave më të përshtatshme për arritjen e këtyre abjektivave pëpara se të ndërmerren veprimet apo aksionet e zbatimit

Planifikimi strategjik është procesi me anën e të cilit antarët e një organizate parashikojnë të ardhmen dhe hartojnë procedurat dhe operacionet e nevojshme për arritjen e qëllimeve të tyre

Ndërsa planifikimi strategjik përfshin formulimin dhe vlersimin e alternativave strategjike, zgjedhjen e strategjisë dhe hartimin e planeve të detajuara për vënien në jetë të strategjisë, kurse manaxhimi strategjik përfshin tëgjitha ,planifikimin strategjik e zbatimin dhe kontrollin e strategjis.

Fakti që manaxhimi strategjik është një elementë dominues në suksesin e një organizate biznesi, i ka rrënjët në shprehjen: “nëse ju nuk dini ku po shkoni, ju do te mbeteni në mes të rrugës”

Përse ndodhë që disa biznese janë shumë më të sukseshme se të tjerat? Dikush arsyeton në këtë mënyrë: Kjo ndodhë sepse në botë ekzistojnë tre lloje njerzish:• ata që i bëjnë ndryshimet,• ata që presin që të ndodhin ndryshimet dhe • ata që habiten kur ndodhë diçka. Ku bëni pjesë ju?

Në mënyrë konceptuale, manaxhimi strategjik është mjaftë i thjeshtë. Po ta xhveshësh nga kompliksitetet, një strategji konsiston në mënyrën se si një organizatë zgjedh për të lëvizur prej pikës A në pikën B. Siq shihet në figurë, organizata duhet së pari të vlersoj ku ajo është “ku ne jemi”.

Ku neJemi?Ku neJemi?

Ku ne duhet të

jemi?Kur?

Ku ne duhet të

jemi?Kur?

Strategjia

Strategjia

Pika A

Mënyra më e mira

për të kaluar nga

A

në B

Pika B

Figura 1.2: Esenca e strategjisë

Qëndrimet ndaj praktikave aktuale. Shumë manaxherë/pronarë firmash mendojnë se duhet treguar më tepër vëmëndje tek e tashmja se sa tek e ardhmja.Burimet e kufizuara. Në firmat e vogla nuk parashikohen burime financiare dhe njerzore për zhvillimin e një proçesi të planifikimit strategjik.

• Formulon misionin e firmës, që përfshin qëllimin, filozofinë dhe synimet firmës.• Zhvillon profilin e kompanisë i cili pasqyron dhe mundësitë e brendshme të saj.• Vlerson mjedisin e jashtëm të kompanisë• Analizon opsionet e kompanisë nëpërmjet përputhjes së burimet të jashtëm. • Përcakton opsionet me të pranueshme, duke vlersuar çdo opsion nën dritën e misionit të

kompanisë. • Seleksionon objektivat afatëgjatë dhe strategjitë e mëdha për arritjen e opsioneve më të

mira. • Zhvillon objektivat vjetore dhe strategjitë e mëdha për arritjen e opsioneve të mira.• Vë në zbatim strategjitë e zgjedhura.• Vlerson rezulltatet e arritura në procesin e manaxhimit strategjik, te cilat shërbejnë si të

dhëna për marrjen e vendimeve për një periudhë tjetër të ardhshme.

1. Së pari, plani duhet të jetë pjesë integrale e procesit te menaxhimit strategjik. Te injorosh planifikimin do të thotë ta shndërrosh nga një burim të avantazhit konkurrues në një disavantazh.

2. Së dyti, vetëm një planifikim efektiv mund të ndikoj pozitivisht në përformancën e firmës. Me fjalë të tjera, organizata që hartojnë plane efektive kanë më tepër shanse të kenë performancë të lartë.

A është e nevojshme manaxhimi strategjik? Sigurisht që po.

Një fjale e urtë thote: “Të dështosh në planifikim do të thotë të palnifikosh dhështimin” Kjo fjalë ka vlerë edhe sot.

Manaxherët sot kuptojnë se çdo organizatë egziston brenda një mjedisi

që ndryshon vazhdimisht. Mesazhi është i qartë: “Ji më i miri ose dil jashtë

biznesit.” Kjo është një botë mizore pa medalje për vendin e dytë. Kështu, si

munden organizatat të mbijetojnë në një mjedis të till armiqsor? Ato duhet të bëjnë më tepër se sa “t’i bëjnë mirë

gjërat”. Me rëndësi jetike është “të bësh gjërat e mira” .

Një sistem planifikimi strategjik (SPS) është një mënyrë e strukturuar e formulimit, zbatimit dhe kontrollit të strategjive të firmës. SPS janë forma formale për të kryer planifikimin strategjik.

PROCESI I PLANIFIKIMIT ORGANIZACIONAL

Një nga vendimet më të rëndësishme që duhet ndërmarrë një drejtues është se sa

formale duhet të jetë kjo mënyrë sistematike planifikimi.

Në përgjithësi, sistemi i planifikimit nuk mund të transplatohet (mbartet) nga një firmë në tjetrën, por duhet t’i adatohet

nevojave të secilës firmë

Në këtë çështje do të diskutohet diferenca midis planifikimit strategjik dhe operacional të atij të së ardhmes (strategjik) kundrejt atij afatëshkurtër (operacional).

•Planifikimi strategjik është procesi me anën e të cilit antarët e një organizate planifikojnë

të ardhmen dhe hartojnë procedurat dhe operacionet për rritjen e të ardhmes. Ai

përcakton: Në çfarë biznesesh do të jetë firma.

Si ajo do të financohet Si do të shpërndahen burimet e firmës midis

bizneseve dhe sektoreve të saj.

Përgjithsisht

Përfshin probleme që janë nën efektin e elementeve të mjedisit të jashtëm të organizatës. Ai gjithashtu përfshin vendime që mund të ndryshojnë në mënyrë të konsiderueshme karakterin ose manaxhimin e organizatës. Ai ka të bëjë me atë se çfarë duhet të jetë firma në të ardhmen, duke reflektuar rolin e firmës dhe gjithashtu përfshin në çfarë lloj biznesesh duhet të jetë firma, si duhet të finacohen ato, dhe si duhet të shpërndahen burimet e rralla.

Ka të bëjë me abatimin dhe mbështetjen e planeve afatmesme (strategjike). Ai përfshin buzhetimin e kapitalit, zgjerimin ose mbylljen e fabrikës, vendosjen e çmimeve dhe vendimet për linjat e produkteve dhe zhvillimet e tregut. Planifikimi taktik ka të bëjë kryesisht me të ardhmen e njesive të prodhimit ose planifikimin e produkteve.

Cilat janë variantet më optimale në investime për zbatimin e planit afagjatë.Çfarë vendimesh rreth vendosjes së paisjeve, zgjerimit apo shkurtimit, do të maksimizonin fitimet.Cilat produkte duhet të shtohen apo pakësohen.Cili është çmimi më optimal I produktit.

Planifikimi opopercional iu shpërndan detyrat njësive të veçanta ekzistuse për të arritur objektivat të veçanta në çdo periudhë planifikimi.

PLANIFIKIMI OPERACIONAL

Cili është plani operues më optimal (lidhur me lëndët e para , inventarin, shpërndarjen, etj.) për të arritur objektivat.

Cili është plani më I mirë operues në të cilin do të mbështeten planet e prodhimit dhe shpërndarjes.

Deri tani kemi konkluduar, të paktën konceptualisht, që manaxhimi strategjik është I rëndësishëm për suksesin e kompanisë dhe bëhet akoma më I rëndësishëm kur organizata dhe ambijenti I saj bëhen më komplekse. Në fund të fundit, problemi është nëse përpjekjet në rritje për manaxhimin strategjik prodhojnë ndonjë përmirsim të performancës. A kanë firmat që planifikjonë, një nivel më të mirë të shitjeve, të rritjes kthimit të invenstimeve apo fitimit?

Megjithatë, manaxhimi strategjik përfshin parashikimin dhe zhvillimin e strategjive me qëllim përputhjen e veprimtarisë së ndërmarrjes me mjedisin. Firmat që praktikjonë manaxhimin strategjik do të jenë në gjendje të parashikjonë dhe përpunojnë në interes të tyre faktorët mjedisit që janë jashtë kontrollit të tyre. Kështu ato do të reflektojnë një performancë më të lartë dhe afatgjatë.

Strategjik Strategjik

Taktik Taktik Operacional Operacional

Strategjik Strategjik

Taktik Taktik

Operacional Operacional

Strategjik Strategjik

Taktik Taktik

Operacional Operacional

Manaxhimi i lartë

Manaxhimi I mesëm

Mbikqyrësit e prodhimit

Figura.1.3: Planifikimi strategjik, taktik dhe operacional në nivele të ndryshme të organizatës

Në përgjisi problemet strategjike që kërkojnë vëmendjen e manaxhimit strategjike kanë karakteristikat e mëposhtme:

Vendimet strategjike kanë të bëjnë me fushën e aktiviteteve të një organizate: a duhet organizata të përqëndrohet në një fushë aktiviteti, apo në disa?

Ai ka të bëjë me atë çka organizata dëshriron të jetë .

Strategjia realizon përputhjen e aktiviteteve të një organizate me mjedisin në të cilin ajo operon. Ajo ka detyrë të shmagë kërcënimet e mjedisit dhe të shfrytëzojë në interes të organizatës shanset që I ofrohen nga ky mjedis.

Strategjia realizon, gjithashtu përputhjen e aktiviteteve të një organizate me burimet disponibël.

Kërkojnë marrjen e vendimeve nga manaxhimi I lartë. Meqënse vendimet strategjike kapin disa fusha të veprimtarisë së firmës.

Vendimet strategjike për nga rëndësia e tyre kërkjon burime të konsiderushme me njerëz, mjete monetare e fizike që mund të sigurohen nga burimet e brendshme ose të jashtme të firmës. Ata gjithashtu angazhojnë firmën në aktivitete që kapin një periudhë të gjatë kohe, pra që kërkojnë burime të bollshme. Ndikojnë në prosperitetin afatgjatë të firmës. Megjithëse vendimet strategjike organizojnë firmën për një periudhë të gjatë kohe.

Vendimet strategjike kanë theksin në projekte të tilla që janë premtuese për të ardhmen.

Vendimet strategjike për çështje të tilla , si përbrja e konsumatorëve, avantazhi konkurrues, ose struktura organizative , merren duke u bazuar në shumë njësi strategjike, divizione apo njësi funksionale. Të gjitha këto fusha do të ndikohen nga vendosja apo rivendosja e përgjegjsive dhe burimeve që rrjedhin nga këto vendime.

Për studimin e një korporate apo hartimin e një strategjie karendësi edhe përcaktimin I niveleve të manaxhimit strategjik. Për të lehtsuar studimin veçanarisht korporatat e mëdha ndahen në njësi strategjike biznesi (SBU).

Një njësi strategjike biznesi është një pjesë organizatës e cila trajtohet e veçantë për efekt të manaxhimit

strategjik. Në përgjithësi një SBU angazhohet në një linjë të vetme biznesi. Shumë kompani i konsiderojnë SBU-të si

qendra me llogari me vehte, ndërsa të tjera ushtrojnë kontroll të vazhdueshëm mbi to duke i imponuar standartet dhe

politikat e korporatës.

Hierakia e marrjes së vendimeve përbëhet nga tre nivele, niveli i korporatës biznesit dhe fushës fuksionale

Është në majë të kësaj hierakie dhe përbehet nga bordi i drejtorve, shefi ekzekutiv personeli adminstartiv.

Në firma me shumë biznese, drejtuese në nivel korporate përcaktojnë bizneset ku do të përfshin firma. Ata vendosin gjithashtu objektivat dhe formulojnë strategjitë që udheheqin aktivitet dhe fushat funksionale të këtyre bizneseve

•Cilat janë qëllimet e organizatës?•Çfarë imazhi do të ketë projekti i organizatës?•Cilat janë idealet që duhet të kenë antarët e organizatës?•Cila është veprimtaria me të cilën do të merret organizata?•Si mund të përdoren më mirë burimet e organizatës për të realizuar qëllimet?

Niveli i mesëm i hierarkisë së marrjes së vendimeve është ai i biznesit, i përbër kryesisht nga manaxherët e njësive të biznesit dhe të korporatës.Menaxherët e këtij niveli zbërthejnë dhe konkretizojnë objektivat dhe strategjitë e nivelit të koporatës në, objektiva e strategji në nivel divizioni ose SBU-je.

Çfarë produktesh duhet të prodhojnë SBU-ja?Cilët janë klientët e SBU-së?Si mund te konkurrojë më mirë SBU në segmentin e saj të prodhimit apo shërbimit?Si mund të koordinohet më mirë veprimtaria e SBU-së me atë të koparatës?

Vendimet në nivel biznesi ndikojnë në lidhjen e vendimeve të nivelit të korporatës me atë të fushave funksionale.

Niveli më i ulët i hierakisë së marrjes së vendimeve është ai funksional , që përbëhët kryesisht nga menaxherë të fushave të tilla si prodhimi e operacionet ,kërkimi e zhvillimi,financa e kontabiliteti, marketingu dhe burimet njerëzore.

Menaxherët e këtij niveli zhvillojnë objektivat afatshkutëra (vjetore ose më pak se një vit) dhe strategjitë afatshkurtëra për fushat funksionale.

Vendimet në nivel funksioni zbatojnë strategjinë e përgjithshme të formuar në nivel korporate e biznesi. Ato janë të orientuara nga zbatimi dhe kanë afat te shkurtër e risk të ulët. Meqënëse vendimet e ketij niveli janë konkrete e sasiore .Vendimet në nivel funksioni përfshijnë në përgjithësi vendimet per markën dhe etiketimin e produkteve

Një skuadër ideale e menaxhimit strategjik përfshin marrës vendimesh të të tre niveleve (nivel korporate, biznesi dhe funksioni), p.sh shefi ekzekutiv, menaxherët njësive strategjike dhe shefat e njësive funksionale. Përveq këtyre, skuadra merr të dhëna nga stafet e planifikimit te kompanisë , kur ata ekzistojnë, dhe nga manaxherët dhe mbikëqyrësit e niveleve më të ulëta.

Këta të fundit sigurojnë të dhëna për marrjen e vendimeve strategjike dhe më pas vënë në zbatim strategjitë e hartuara.

Depatamenete e planifikimit, që në përgjithsi kryhesohen nga zv. Presidenti I korporatës për planifikimin, gjenden më shumë në korporatat e mëdha. Firmat e mesme ngarkojnë të paktën një antarë stafi që merret me manaxhimin e dhe grumbullimin e të dhënave me karakter strategjik.

Në firmat e vogla ose në ato më të mëdha por pak të përparuara, planifikimi strategjik shpesh drejtohet nga një punonjës ose nga një komitet planifikimi.

1.Vlerëson menagjimin strategjik;2.Inkurajon dhe strukturon një proces të menagjimit strategjik;3.Njeh konceptet e meagjimit strategjik;4.Harton një proces të menagjimit strategjik që është I aplikueshëm pëe një organizatë specifike.

Në mënyrë më të hollësishme le të shohim cilat janë përgjegjësitë e manaxherëve në nivel biznesi e korporate në procesin e planifikimit strategjik.

Manaxhimi i lartë mban mbi supe përgjegjësinë për të gjithë elementet kryesore të planifikimit e manaxhimit strategjik

Manaxherët e përgjithshëm në nivel biznesi, në përgjithësi, mbajnë përgjithsi kryesore për analizën dhe parashikimet ambientale, vendosjen e objekivave të biznesit dhe zhvillimin e planeve të biznesit të përgaditur nga grupet e punës.

Një president firme ose shef ekzekutiv luan rol dominues në procesin e planifikimit strategjik. Detyra kryesore e një shefi ekzekutiv është menaxhimi afatëgjatë i firmës. Në këtë mënyrë ai mban përgjegjsinë kryesore në suksesin të firmës , pra në suksesin e strategjinë e saj.

Manaxherët përgjithshëm duhet të kenë një nivel të lartë intelegjence. Kjo nën kupton aftësinë për të filtruar dhe sintentizuar informacionin e marrë nga burime të ndryshme, dhe marrjen e vendimeve duke u mbështetur në këtë informacion.

Manaxherët efektivë duhet të jenë të aftë të komunikojnë mirë. Ata gjithashtu duhet të jenë të aftë të dëgjojnë dhe lexojnë në mënyr që të kuptojnë pjesë të rëndsishme të mesazheve që ata marrin

Një tjetër atribut kërkohet nga mananxherët e lartë është njohja e punës dhe specifikave të saj

Një karakteristikë tjetër e manaxherëve efektivë është motivimi për të manaxhuar, ose dëshira për të kryer rolet manaxheriale

Sikundër bordet e drejtorëve ndryshojnë nga një kompani në tjetrën në varësi të personave që bëjnë pjesë në to, e njejta gjë mund të thuhet edhe për komintet et e manaxhimit të lartë.

Një komintet mund të jetë aktiv apo pasiv në problemet e manaxhimit në varësi të personave që bëjnë pjesë në to si dhe politikës që ndjek presidenti apo shefi ekzekutiv. Ka komitete që merren me probleme opertive, probleme të prodhimit, shitjes reklamës etj. Por ka edhe komitete që angazhohen më tepër me planifikime afatëgjata.

Këto të fundit kanë më tepër kohë për studimin e mjedisit të korporatës, kërcenimet apo shancet etj. Si bordi i drejtorve ashtu edhe komoniteti i manaxhimit të lartë të korporatës, shfaqin veprimtarin e tyre në 4 stile siç tregohet në fig. 1.4

Realizohet kur si bordi i drejtorëve ashtu edhe manaxhimi i lartë,angazhohen pak në procesin e manaxhimit. Bordi pret nga menaxhimi i lartë t’i sjell propozimet e tij. Manaxhimi i lartë orientohet dhe mbështet strategjitë , politikat,dhe programet e hartuara nga sipërmarësi. Pra ato nisen nga filozofia strategjike që çfarë është e mirë për bosin është e mirë edhe per ne.

Realizohet në një koporat në një bord që angazhohet pak dhe me një manaxhim të lartë që tejangazhohet . Bordi duhet të plotësoj vullnetin e manaxhimit të lartë. Pra shefi egzekutiv, i vetëm ose së bashku me komitetin,dominon gjithë veprimtarinë e organizatës.

Shkalla e angazhimit të drejtimit të lartë

Shkalla e angazhimit të drejtimit të lartë

E lartë

E lartë

E ul ë t

E ul ë t

Manaxhimi Sipërmarës

Manaxhimi Sipërmarës

Manaxhimi me Parteneritet

Manaxhimi me Parteneritet

Manaxhimi me Kaos

Manaxhimi me Kaos

Manaxhimi Kukull

Manaxhimi Kukull

E lartëE lartëE ulëtE ulët

Shkalla e angazhimit të bodit të drejtorëve

Figura1.4. Stilet e Manaxhimit Strategjik

Gjendet më rrallë. Kjo ndodh kur bordi I drejtorëve është thellësisht I angazhuar ne marrjen e vendimeve , kurse manaxhimi i lartë merret kryesisht me probleme operative. Një stil i till zhvillohet kur bordi është i përbër pre aksionerësh me peshë,të cilat nuk pranojn të çojnë për aprovim tek presidenti vendimet strategjike të marra prej tyre.

Është stil me efektiv i manaxhimit strategjikë. Ky lloj manaxhimi nën kupton një bord drejtorësh dhe manaxhim të lartë të angazhuar. Të dy këto organe punojnë sëbashku për të hartuar misionin, objektivat dhe strategjinë . Antarët e bordit janë aktiv dhe ushqejnë vazhdimisht me informacione manaxhimin e lartë .

Kontrolltotalitar

Kontrolltotalitar

“dele”“dele”“Lojtarë aktiv딓Lojtarë aktivë”

“Sensi i manaxhimit strategjik”

“Sensi i manaxhimit strategjik”

Dorëheqjestrategjike

Dorëheqjestrategjike

“rosa të egra”

“rosa të egra”

Roli i manaxhimit

të lartë

Roli Ianatarëve

të organizatës

Komandues Simbolik Racional Transaktiv Gjenerues

Performancë e ulët(mungesë bllancimi)

Figura 1.5. Mënyrat e hartimit të startegjisë dhe performanca e firmës

Performanacae lartë(ballancimi I lartë midis manaxherëve kyç dhe antarëve të tjerë të organizatës

Performancë e ulët (mungesë ballancimi)

Bizneset e firmave të ndryshme nuk përdorin të njejtat procese për formulimin dhe manaxhimin e aktiviteteve strategjike.

Në përgjithësi firmat në shum prodkute , tregje ose teknologji perdorin sisteme manaxhimi strategjike me komplekse se firmat e vgola që prodhojnë pak produkte ose një produktë të vetëm. Megjithëatë , panvarsishtë nga diferencat që ato kanë në detajimin dhe shkallën e zyrtarizimit , elementet bazë që përdoren për analizen e veprimtarisë së manaxhimit strategjik janë shumë të ngjajshme . Një model i till paraqitet në fig. 1.6

Përshkrimi Komandues Simbolik Racional Transaktiv GjeneruesPërshkrimi Komandues Simbolik Racional Transaktiv Gjenerues

Stili

Urdhërues strategji e drejtuar nga udhëheqësi ose nha nje skuadër shume e vogël.

Kulturor strategji e mbështetnë misionin dhe vizionin e të ardhmes.

Analtik streategji e m=bështetur në strukturat formale dhe sistemet e planifikimit.

ProcedurialStrategji e mbështetur në proceset e brendhme dhe korigjimet e dyanshme.

Organik Strategji e mbështetur në insiatuvën e antarëve të organizatës

Roli i Manxhi- mit të lartë

Komandues siguron drejtimin

Traiener Motivon dhe inspiron

Bos Vlerson dhe kontrollon

LehtësuesI aftë dhe me fuqi të plotë.

Sponsor Përkrahë dhe ndihmon .

Roli I anëtar-ëve të organi-ztës

UshtarI bindet Urdhërave.

LojtarI përgjigjet sfidave

Vartës Ndjek sistemin

PjesmarrësMëson dhe përmirson

Sipërmarrës Eksperimenton dhe ndërmerr riskun

Tabela 1.2: Mënyrat e hartimit të strategjisë Tabela 1.2: Mënyrat e hartimit të strategjisë

Nuk mjfaton të themi që ai është manaxhimi i procesit të marrjes së vendimeve strategjike. Së pari duhet theksuar se natyra e manaxhimit strategjik është e ndryshme prej aspekteve të tjera të manaxhimit. Një manaxhier shpesh kerkohet të angazhohet me probleme e kontrollit operacional, të tilla si prodhimi me efektivitet i mallrave , manaxhimi i forcës së shitjes , kontrolli i rrezulltatit financiar etj. Këto janë detyra mjaftë të rëndsishme , por i përkasin vetëm një pjese të veprimtarisë së organisatës .

Manaxhimi strategjike nuk përqendrohet vetem në marrjen e vendimeve rreth problemeve kryesore me të cilat ndeshet organizata. Ai angazhohet gjithashtu edhe në zbatimin efektiv të strategjisë

Mjedisi i jashtëm konsiston në mundsinë (shancet dhe kërcënimet) që egzistojnë jashtë organizatës dhe si të tilla nuk mund të jenë nën kontrollin e drejtuesve të saj. Këto mundësi krijojnë kontekstinë mbrenda të cilit çdo organizatë zhvillon veprimtarin e saj. Mjedisi i jashtëm ka tre pejsë : Mjedisin e largët , Mjedisin konkurues (të industrisë) dhe mjedisin e afërt .

Mjedisi i brendshëm i origanizatës konsiston mundësit (forcat dhe dobësit) mbrenda organizatës ,të cilat nuk janë në kontrollë të plotë të manaxhimit të organizatës . Këto mundësi ose variabla krijojn mjedisin në të cilin punon organizata . Ato përfshinë strukturën, kulturën dhe burimet e organizates.

Misioni është qëllimi unik që ka një kompani dhe që e bënë atë të dallohet nga kompanitë e tjera të njejtit lloj. Gjithashtu , nëpërmjet misionit kompania përcakton synimet kryesore të veprimtaris të saj. Në mënyr të përmbledhur misioni përshkruan ato fusha të produktit, të tregut dhe të teknologjisë që kanë rëndësi strategjike për kompanin.

Pasi që përcaktohet misioni i organizatës hartohen objektivat afatgjata dhe strategjit për zbatimin e këtyre objektivave . Objektivat afatgjate janë rezultatet që një firm kërkon të arrij gjatë një periudhe disa vjeçare . Objektiav e këtij lloji përfshijnë zakonishtë disa ose të gjitha fushat e mëposhtme : Përfitueshmërin, efektivitetin e investimeve , poziten konkurruese , udhëheqjen teknologjike , rendimentin ,mardhëniet e punonjësve, për gjegjësin publike dhe zhvillimin e punonjësve.

Vlerësimi i njëkoshëm i mjedisit të jashtëm dhe të mbrendshëm ndihmon firmën në përcaktimin e shanceve të mundshme e atraktive . Këto shance sigurojn mjete të ndryshme për invenstime. Me gjithatë , ato duhet të shqyrtohen duke patur si kriter misionin e kompanis dhe mbi këtë bazë të sigurohen një sërë shancësh por që janë të mundshme dhe të deshiruara. Seleksionimi I mëtejshëm i këtyre mundsive që paraqitet mjedisi i jashtëm qonë në zgjedhje e altirnatives strategjike. Qëllimi është që të arrihet një kombinim I objektivave afatgjata dhe strategjisë së madhe në mënyr te till që firma të zërë një pozitë optimale në mjedisin kontrollues për realizimin e misionit të saj .

Plani i përgjithshëm i aktiviteteve kryesore për arritjen e objektivave të një firme në një mjedis dinamik është quajtur strategji e madhe . Dymëdhjet janë strategji e mëdha kryesore : rritja e përqendruar, zhvillimi i tregut, zhvillimi i produktit, novacioni, integrimi vertikal, integrimi horizontal, ndërmarjet e përbashkëta, diversifikimi koncentrikë,diversifikimi konglomeratë, shkurtimi ose rrethxhirimi, zhveshja dhe likuidimi .

Procesi i zbatimit, I vënies në jetë të planeve programeve dhe buxheteve përbën fazën e zbatimit të strategjisë. Objektivat vjetore , strategjit funksionale dhe politikat e veçanta sigurojn mundësin per te kuptuar se çfarë duhet bërë për të zbatuar strategjinë e përgjithshme të firmës .

Nëpermjet zbërthimit të objektivave afatëgjata në objektiva konkrete afatëshkurta, strategjita e madha zbërthehet në strategji operative. Por gjithashtu , strategjia e përgjithshme duhet të instuticionalizohet d.m.th ajo duhet të përshkoj gjithë jetën e përditshme të kompanisë në mënyrë që ajo të zbatohet me efektivitetë.

Strategjia e dhënë në zbatim duhet të vezhgohet vazhdimisht për të parë në çfarë mase janë arritur objektivat. Me gjithë përpjekjet që bëhen gjatë formulimit të strategjisë , për të qenë sa më të saktë dhe objektiv, gjate procesit të zbatimit ajo duhet të kontrollohet dhe të përmisohet në përputhje me ndryshimin e kushteve . Për këtë qëllim firma duhet të siguroj metoda vëzhguese kontrolluese sa më të mira , për të arritur objektivat e parashikuara.

Modeli i manaxhimit strategjike i treguar në fig. 1.6 realizohet nga një sërë hapash,pra ai përshkruan një proces . Në procesin e manaxhimit strategjik informacioni rrjedh nganjë fazë në tjetrën, dhe në mënyr të ndërsjelltë për të arritur qëllimin e caktuar qëillimi i këtij procesi është formilimi dhe zbatimi i strategjive më të mira me qëllim që të arrihen objektiva e caktuara . Vështrimi i manaxhimit strategjikë si një proces është i domsodoshëm për keto arsye :

Së pari ndryshimet në një elemenetë do të ndikojë në elementet e tjerë të saj. Këto ndikime në përgjithsi janë të ndërsjellta, p.sh faktorët e mjedist të jashtëm mund të influenciojnë misionin e kompanisë, nga ana tjetër kompania mund të influencoj në mjedisin jashtëm duke rritur influencën në sfrenën e saj të veprimtarisë.

Një shembull tipik mund të jetë rasti i një kompanie të fuqishme të prodhimit të energjisë, që si rrezultat I stimujve shtetror të përfshij në misionin e saj zhvillimin alternativ të energjisë . Për këtë ajo premton zgjerimin e përgjithësive të kërikimi zhvillimit në fushën e prodhimit të qymyrit të lëngshëm . Në këtë rastë shteti që bënë pjesë ne ambientin e jashtëm ka inflencuar në misionin e kompanisë , nga një anë tjetër kompania sinjalizonë për një konkurenc të re në treg .

Së dyti,vështrimi I managjimit strategjik si një proces ,lidhet me faktinqë formulimi dhe zbatimi I strategjisë janë pasues të njëri-tjetri.Procesi fillon me zhvillimiin dhe rivlersimin e misionit të kompanisë dhe ndiqet nga zhvillimi I profilit dhe vlerësimi I ambjentit të jashtëm .

Më pas vazhdojnë me radhë zgjedhja strategjike ,përcaktimi I objektivave afatgjata ,projektimi I strategjive të mëdha ,institucionalizmi I strategjisë ,dhe rishikimi e vlerësimi.

Megjithatë ,duhet theksuar se ky proces nuk është gjithnjë kaq I rregullt sa duket.

Së pari,pozita strategjike e firmës duhet të rivlerësohet herë-pas here në përputhje me ndyshimet në një ose disa prej faktorve kryesor të saj që përcaktojnë ose influencojnë në rezultatet e saj .Hyrja e një konkurrësi të ri ,vdekja e një antari të përhershëm të bordit ,zëvendësimi I një shefi ekzekutiv ,janë disa nga ndryshimet e shumta që mund të nxisin rivlerësimin e planit strategjik të një firme .

Megjithatë ,pavrësisht se ku lind nevoja për rivlerësimin e planit strategjik të një firme.

Megjithatë ,pavarsisht se ku lind nevoja për rivlerësim ,procesi I managjimit strategjik fillon me shpalljen e misioni.

Së dyti , çdo element I manaxhimit strategjik meriton të njëjtën vëmendje.

Firmat që e zhvillojnë veprimtarinë në një mjedis të qëndreueshëm ,psh,nuk kanë nevojë të rishikojnë me hollësi të gjitha elementet përbërës të manaxhimit strategjik.

Në përgjithësi në këto firma etapat fillestare të planit strategjik rishikohen shumë rrallë.

Një arsëye e tretë që e bën të domosdoshëm vështrimin e manaxhimit strategjik si një proces është nevoja e ushqimit të fazave të para të tij me të dhënat që rezultojnë nga vlerësimi dhe rishikimi I rezultateve të zbatimit dhe që do të shërbejnë në marrjen e vendimive në të ardhmen.

Së fundi vështrimi I manaxhimit strategjik si një proces I jep atij kuptimin e një sistemi dinamik të lidhur dhe të ndërvarur nga kushtet ambjentale .

Manaxherët duhet të kuptojnë se elementet e procesit strategjik janë në evolium në mënyrë të pandërprerë me ndryshime të pjesshme të tyre ose të krejt strategjisë së firmës.

Manaxhimi strategjik në bizneset e vogla

Bizneset e vogla më shpesh operojnë në një treg të vetëm,ose në një numër të kufizuar tregjesh,me një numër të kufizuar produktesh apo shërbimesh.

Për këtë arësye fusha e operimit duket sikur paraqet më pak probleme strategjike se në korporatat e mëdha.

Megjithatë , pamvarësisht se një firmë e vogël mund të jetë e specializuar në një segment të veçant tregu, ajo do të jetë subjek I presioneve konkurruese: kjo është arësyeja që probleme të strategjisë konkurruese janë veçanërisht të rëndësishme për firmat e vogla.

Në këto firma vendimet lidhur me strategjitë konkurruese janë të influencuara nga eksperienca e atyre që drejtojnë biznesin.

Firmat e vogla, shumë rrallë mund të kenë departamente të shërbimit që ndërmarrin analiza komplekse dhe kërkime tregu; për më tepër, janë manaxherët e lartë, dhe në të shumtën e rasteve vetë pronarët ata që krijojnë lidhjet me tregun.

Në të vërtetë, në firmat e vogla ku shefat ekzekutivë janë vetë pronarët, qëllimi primar I biznesit është realizimi I qëllimeve dhe shpresave të tyre.

Firmat e vogla përgjithësisht jnaë kompani private.Kjo ndikon mjaft në aftësinë e tyre për të rritur kapitalin.

Kjo e fundit,e kombinuar me imponimin e dëshirave dhe qëllimeve të pronarëve ,bën që zgjedhjet stratexhike në firmat e vogla të jenë të kufizuara.

Një firmë e vogël e vogël duhet herë pas here të analizojë pozicionin e saj në një treg të veçantë . Ajo duhet të studjojë rrugët më efektive te rritjes dhe konkurrencës në treg.Kjo arrihet nëpërmjet drejtimit strategjik dhe të menduarit në mënyrë strategjike.

Në dekadat e fundit ,studiuesit kanë shqyrtuar lidhjen që ekziston midis performancës dhe manaxhimit strategjik në firmat e vogla.

Këtu ka patur opinione të ndryshme ,por ajo që theksohet nga të gjithë studiuesit është se planifikimi strategjiki ndihmon drejtuesit e firmave të vogla të përmirësojë përputhjen e mjedisit të jashtm me atë organizicional , të jenë efektiv në luftën për konkurrencë dhe të gjejnë rrugët më efektive te rritjes.

Problemet strategjike kyçe me të cilat ndeshen korporatat shumëkombëshe janë shumë të ndryshme nga ato me cilat ndeshen bizneset e vogla.Firma të tilla janë të diversifikuara si për sa i përket produkteve ashtu dhe tregjeve gjeogaraike.

Kjo ndodh sepse firma angazhohet në lloje të ndryshe biznesesh në formën e kompanive të ndërvaruara nga një kompani mëmë, ose në formën e divizioneve mbrenda një strukture shumëdivizionale.

Prandaj , problemet e strukturës dhe kontrollit në nivel korporrate, dhe relaksionet midis bizneseve dhe korporates mëmë,zakonisht janë problemet kryesore strategjike për firma shumë kombëshe.

Në nivel biznesi, shumica e probleme strategjike janë të ngjajshmëe me ato të firmave te vogla-megjithëse, fuqia e një korporate shumëkombeshë mbrenda një zone gjeogarfike të caktuar mund të jetë shumë e madhe se ajo e një firme te vogël.

Megjithatë, për komapninë shumëkombëshe , një problem mjaft I rëndësishëm strategjik mbetet mënyra e shpërnadrjes së burimeve midis njësive të biznesit, duke patur parasush kërkesat dhe aftësitë konkurruese të ndryshimeve të tyre.

Ekzistojnë shumë ndryshime midis organizatave prodhuese dhe atyre të shërbimit ,veçanërisht përsa i përket strategjive konkurruese .Në kompanitë prodhuese , strategjia konkurruese është e lidhur me vetë produktin në një shkallë më të madhe sesa në rsatin e organizatave të shërbimit.

Përkundrazi , në një firmë e cila konkurron në bazë të shërbimeve që ofron –përshembull ,kompanitë e sigurimit ,të shërbimeve prefesionale ,etj-nuk ekziston një produkt fizik.Këtu avantazhi konkurrues lidhet në mënyrën se si klientët vlerësojnë shërbimin (një aspekt i paprekshëm )që u ofrohet nga firma.

Këtu mund të përmendim , përshembull, mënyrën se si tingëllon këshilla e dhënë , sjelljet e stafit të firmës , mjediset e zyrave , shpejtësinë e shërbimit etj.

Për këtë arësye manaxhimi I lartë në firmat e prodhimit ka më tepër mundësi të ushtrojë një kontroll të drejtpërdrejt mbi strategjitë konkurruese,krahasuar me firmat e shërbimit .

Në firmat e shërbimit faktorët të cilët përcaktojnë avantazhet konkurruese janë në varësi të njerëzve në pikën e livrimit të shërbimit , pra disi largë nga manaxhimi I lartë.

Pra si përfundim mund të themi se kontrollin e ushtruar nga ana e manaxhimit të lartë I startegjisë konkurruese të një firme shërbimi rezulton më pak I fuqishëm se në firmat prodhuese.

Në të kaluarën , konceptet dhe tekikat e strategjisë janë zbatuar kryesisht në nrërmarrjet tregëtare .Megjithatë, shumica e këtyre koncepteve janë po kaq të rëndësishme ehde në sektorin pubik.

Natyrisht egzistojnë edhe disa ndryshime të cilat manaxherët e saktorit pubik mund t’i identifikjonë me qëllim që të përcaktojnë se ku duhet përqëndruar përpjekjet përsa i përket zhvillimeve strategjike në organizata e tyre.Më posht jepen disa shebuj të këtyre diferencave :

Kompanitë publike kanë ngjajshmëri në shumë aspekte në organizatat tregtare :nryshimet kanë të bëjnë vetëm me natrën e pronësisë dhe të kontrollit.

Një ndërmarrje tregëtare e kontrolluar nga sheti ndryshon nga ajo private vetëm përsa I përket afatit kohor të planifikimit dhe bazës së financillit, si dhe mënyrës së raportimit të rezultateve.

Një Agjenësi Qeveritare është gjithashtu e ngjajshme në disa aspekte me një ndërmarrje tregtare – ajo ka një treg punë dhe një treg parash; ajo gjithashtu ka furnitorët dhe klientët e saj.Diferenca kryesore është se ajo ka një “treg politik i cili siguron buxhetet dhe subvencionimet”.

Kjo kuptohet, se do të ndryshonte edhe hapsirën e vendimeve për faktin se ato do të ndikohen nga konsideratat politike.

Megjithatë, edhe këtu ka vlerë modeli i drejtimit strategjik i përmendur më sipër , me ndyshimin se disa aspekteve të zgjedhjes dhe analizës strategjike që kanë të bëjnë me influencat politike, janë më të rëndësishme.

Shumë organizata të sektorit publik janë situata monopoli dhe gjysëm monopoli.Kjo ndodh sepse ato sigurojnë shërbime që kërkohen nga publiku por që janë të vështira te sigurohen nga mekanizmin e tregut.

Kështu përshembull shërbimi shëndetsor apo disa shërbime të tjera që ofrohen nga organet e pushtetit lokal, nuk janë joshëse për sipërmarrësit privat.

Nga pikëpamja strategjike,këto organizata kanë mjaft probleme përsa i përket rëndësive të kufizuara të specializimit , diferincimit apo zhvillimit të rritjes.Mungesa e fokusimit në një segment të caktuar të tregut do të çonte në ofrimin e një shërbimi me mediokër nga këto organizata .

Në organizatat jofitimprurëse , të tilla si kishat , shkollat private , fondacionet,etj.,burimet e të ardhurave ndryshojnë nga ato të bizneseve private .

Këto organizata në formulimin e starategjive të tyre influencohen , në të shumtën e rasteve ,nga bordet e financimit.

Për më tepër , përderisa këto organizata janë të varura nga fondet, të cilat finanacohen jo nga klientët por nga sponsorat , kjo përbën rrezik për një përqëndrim të vëmendjes tek efiçenca e fondeve dhe jo tek efektiviteti i shërbimit që ato krejnë.

Të gjitha këto e vështirësojnë procesin e planifikimit strategjik dhe marrjen e vendimeve në këto organizata.

Drejtuesit e këtyre organizatave do të përpiqen të hartojnë strategji për të kënaqur objektivat e sponsorëve sesa të klientntëve.

Siç e përmendëm edhe në kapitullin e parë , manaxhimi strategjik ka të bëjë me marrjen e vendimeve rreth të ardhmes së organizatës dhe zbatimin e këtyre vendimeve.

Manaxhimi strategjik mund të ndahet në dy faza:planifikimi strategjik dhe zbatimi i strategjisë.Në fazën e planifikimit strategjik ndërmerren vendime përsa i përket:

1.Përcaktimit të vizionit ,fizolofisë dhe misionit të organizatës.

2.Hartimit të objektivave afatgjata për arritjen e këtij misioni.

3.Zgjedhjes së strategjive që do të përdoren për arritjen e objektivave të organizatës.

Vizioni shërben për të ndërtuar një ëndërr për njerzit në organizatë ,dhe mund të shërbejë për t`i fokusuar dhe frymëzuar ato.

Vizioni është një koncept specifik i asaj që kompania po përpiqet të bëhet.

Ai duhet të bazohet jo vetëm në një nocion të qartë mbi tregjet , por gjithashtu edhe në koncepte të qarta sesi do të mund të pozicionohet kompania në këto tregje.

Vizioni mbështet dhe përfshin tre komponentë të rëndësishëm:Ai ndërtohet mbi misionin ose qëllimin(përse organizata ekziston), përfshin piksynimet dhe aspiratat (çfarë synojmë të bëjmë) .

Vizioni Filozofia(besimet,vlerat)

Misioni(qëllimi I ekzistences)

Strategjitë Qëllimet(aspiratat)

Planet

Vizioni është “ëndrra” me të cilën mund të jenë të lidhur njerzit në organizatë dhe i detikojnë kohën dhe përpjekjet t’a aritur

Filozofia e organizatës përfshin vlerat,besimet udhëzimet për mënyrën në të cilën organiziata do të zhvillojë biznesin e saj.Ajo krijon marrdhëniet midis organizatës dhe stakeholdersve (pretendentëve) të saj: punojnjësve, klientëve, aksionerëve, furnitorëve,qeverisë dhe publikut në përgjithësi.

Filozofia e kompanisë pasqyron ose specifikon besimet, vlerat, aspiratat dhe prioritet filozofike tek të cilat hartuesit e strategjisë mbështesin drejtimin e komapnisë.

Besimi në të qënit më i miri

Besimi në rëndësinë e individëve Besimi në cilësinë dhe shërbimin superior Besimi se shumica e anëtarëve të organizatësh duhe të jenë

novatorë Besimi në rëndësinë e komunikimit mbrenda organizatës .

Misioni i organizatës përcakton përse ekziston organizata dhe orienton çfarë duhet të bëjë ajo.Ai specifikon cili është biznesi i organizatës tani ose në të ardhmen.

Misioni i organizatës përcakton : PSE organizata ekziston Çfarë ajo do të kryejë , për Cilin do t’i kryejë këto funksione, dhe SI do t’i plotësojë këto funksione.

Në formulimin ë misionit një organizatë duhet ti përgjigjet katër pyetjeve kryesore :

1.Çfarë funksionesh do të kryejë organizata?

2.Për cilin do t’i kryejë këto funkione?

3.Si organizata do t’i realizojë këto funksione?

4.Pse ekziston organizata?

Çfarë?

(Nevojat e klientëve

Produktet ose shërbimeve)

PSE

2.Aspekti i dytë i formulimit të misionit të kompanisë ka të bëjë me përgjigjien e pyetjes CILIT treg apo segment tregu do ti shërbejë organizata jonë .

3.Aspekti i tretë i misionit të një organizate ka të bëjë me faktin se si organizata do të përpiqet të arrijë qëllimet e saj,psh,çfarë teknologjish ajo do të përdorë.

4.Pyetja PSE organizata po kryen funksionet aktuale konsiderohet si pyetje që ka të bëjë me arsyen e ekzistencës së organizatës, dhe si e tillë paraqet rëndësi të madhe për të gjitha llojet e organizatave.

Një faktor tjeter I rëndësishem që duhet konsideruar si pjesë e formulimit të misionit është identifikimi dhe renditja sipas prioritetit I faktorëve kyç të suksesit të organizatës.

1.Produkti I ofruar.Çdo organizatë është e angazhuar në një produkt ose shërbim kryesor.

2.Tregu i synuar.Organizatat e orientuara nga tregu e dinë se avantazhi më i fuqishëm konkurrues është vazhdimi i mardhënieve me klientët dhe tregjet të cilave ata u shërbejnë.

3.Teknologjia.Organizatat e orientuara nga teknologjia ,vazhdimisht përpiqen të prodhojnë produkte dhe shërbime që bazohen në teknologjinë e tyre.

4.Prodhimi me kosto të ulet.Organizatat që mbështeten ne koston e ulet përpiqen të prodhojë produkte apo shërbime me kosto më të ulët se konkurrentët.

5.Operacionet.Një organizatë në një kapacitet operacional kërkon përdorimin maksimal të atij kapaciteti.

6.Metodat e shitjes /shpërndarjes të tilla si rrejtet e dyqaneve dhe mjetet e shpërndarjeve.

7.Burimet natyrore .Disa organizata orientohen në burimet natyrore pronë të tyre ,si qymyri ,druri ,nafta ,toka, ose metalet.

8.Fitimi.Disa organizata u kushtojnë fitimit ose normës së kthimit së intenstimeve.

Faktori i fundit i rëndësishëm në hartimin e një misioni është indentifikimi i kompetencave dalluese të organizatës.

Çfarë cilësie ka organizata krahasuar me konkurrentët? Si ajo dallon nga organizatat e tjera ?

Ngajnjëherë është e rëndësihme të dallosh misis misionit të një bizanesi dhe misionit të një organizate, ky dallim bëhet i rëndësishëm kur një organizatë është e organizauar në më shumë se një biznes.

Lista e elementëve të nevojshëm për formulimin e një misioni.Identifikimi i produktit, shërbimit apo funksionit primar të organizatës.Identifikimi i tregut specifik ose i grup klientëve të organizatës.Identifikimi i teknikave që përdoren për sigurimin e produktit, shërbimit spo marketingut.

Identifikimi i arsyeve të ekzistencës së organizatës.Përcaktimi i faktorëve primarë të suksesit Përcaktimi i kompetencës ose kompetencave dallueseRënia dakord për deklaratën e misionit.

Vensodja e misionit të kompanisë është pjesë e rëndësishme e punës drejtuese .Një mision i shprehur formalisht krijon premisa për suksesin e komapnisë .Ai :

•Ndihmon në përqëndrimin e forcave për një qëllim unanim.Misioni qartëson treguesit që duhet të ariten.Në bazë të këtyre treguesve drejtuesit mobilizojnë të gjithë anëtraëe e kompanisë për arritjen e tyre.

•Ndihmon kompanië në shmagjen e konflikteve.Qëllimet që nuk përputhen me njëra tjetrën flasin për ecjen e firmës jo në drejtimin e duhur.

•Shërben për racionalizmin e përgjithshëm të burimeve organizacionale.Organizatat përdorin burime të ndryshme për sigurimin e produkteve dhe shërbimeve të nevojshme për konsumatorët .

•Shërben si bazë për zhvillim e objektivave organizacionale .Meqënëse shpallja e misionit përvijon qëllimin e përgjithshëm të kompanise, ai shërben si pikënisje për hartimin e organizacionale më specifike .

Për të qenë efektiv , një mision duhet të jetë : (1) I orientuar nga tregu , (2) I arritshëm , (3) motivues dhe (4) specifik .

1.I orientuar nga tregu .Një deklaratë e qartë misioni përcakton sferën e biznesit nga pikpamja e tregut që do ti shërbehet.

2.I arritshëm.Një deklaratë misisoni nuk duhet t ‘a përcaktojë tregun shumë ngushtë ose shumë gjerë.

3.Motivues.Një deklaratë misioni duhet të motivojë .Ajo duhet t’i frymëzojë punonjësit të punojnë duke i bërë ata të ndjejnë që përpjekjet e tyre janë të rëndësishme dhe një kontribut për përmirësimin e shoqërisë.

4.Specifike . Një deklaratë misioni duhet të japë orientime specifike në mënyrë që ti japë mundësi manaxherëve të firmës që të zgjedhin midis altrenativave të mundëshme.

Qëllimi përcakton për përfitim të kujt ekziston organizata.Çështja themelore e qëllimit është të përkufizosh se përse oragnizatështë në biznes.Qëllimet e kompanisë tregojnë atë çfarë firma kërkon të arrijë.

Për rredhojë ,qëllimi kryesor i shumicës së kompanive është maksimazimi i të ardhurave të aksionerëve.Këto të ardhura aksionerët i marrin në dy rrugë:1.Nëpërmjet pagesave të dividentëve dhe2.Vlerësimit të kapitalit me vlerën e tregut të një aksioni.

Një firmë që nuk është në gjendje të mbijetojë nuk do të jetë në gjendje të plotësojë dëshirat e stakeholder-ve të saj (kreditoreve,aksionerëve klientëve,etj.)Përfitueshmëria afatgjatë të jetë qëllimi kryesor i një biznesi.Rritja është lidhur me mbijetesën dhe përfitueshmërinë e firmës.

Çdo kommpani ,para se të hartojë misionin duhet të njohë qëllimet ekonomike të një biznesi:

Plotësimi i interesave të aksionerëveMbijetesa, si një synim afatgjatë.Përfitueshmëria afatgjatë.RritjaQëllimet sekondare si novacionet, produktiviteti , zhvillimi I punonjësëve ,përgjegjësia sociale,etj.

Strakeholders (pretendetët) janë ata individë ose grupe që ndikojnë ose ndikohen nga punonjësit,sindikatat,klientët,furnitorët qeveria publiku i gjerë ndoshta edhe nga subjektet tjera të cilët i sigurojnë burime organizatës.

Fig. 2.3 Inputet e misionit të kompanisëFig. 2.3 Inputet e misionit të kompanisë

Shefat ekzekutivë

Bordi drejtorveAksionerëtPunonjësit

KlientëtFurnitorëtQeveria

SindikatatKonkurentëtPushteti lokalPubliku i gjërë

Misioni

1. Sindikat: Pjesmarrja në shpërndarrjen e fitimeve, oferta shtesë aksionerësh , të drejta vote sipas sasisë së aksioneve, çmimi optimal I aksioneve.2. Punenonjësit: Kënaqësia ekonomike, cociale dhe psikologjike në vendin e punës, liri për të

marrë pjesë në sindikata, pjesmarrja në fitimet e organizatës, kondita të mira punë, resoektim të kontratës së punës.

3. Sindikatat: Njohja nga punedhënësit si përfaqsues të puntorve, pagat e krahasura , stabiliteti I punësimit.

4. Qeveritë: Taksat, konkurrencë e ndershme, respektim ligjesh, mbështetja e progarme qeveritare.

5. Furnitorët: Mardhenie profesionale persa I përket kontraktimit blerjes dhe furnizimit të mallrave dhe shërbimeve shpejtësia e pagesës qëndruëshmëria e blerjeve, besnikëria tek kontrata.

6. Kreditorët: Priroritet në likudimin e kredisë, vlera e dhënë për çmimin e tregut.7. Konsumatorët: Sigurimi I shërbimit sëbashku me produktin, të dhëna teknike për

përdorimin e produktit, afat garancie pjesë ndërrimi për produktet, vlera e produktit ose shërbimit, novacioni I produkteve ose shërbimeve.

8. Konkurentët: Respektimi I normave të krijuara nga shoqëria, konkurrenca e ndershme.9. Komunat: Kontributi në zhvillimin e komunave nëprmet punsimit të banorëve, taksave,

pjesëmarrjes në aktiviteteve bamirësie etj., ulja e efekteve negative si, ndotja etj. Punsimi I grupeve minoritare, sigurimi I shërbimeve të lira për të paaftët, etj.

10. Publiku në përgjithësi: Pjesmarrja dhe kontributi në shoqëri, mirkuptim reciprok midis qeverisë dhe bizneseve, çmimeve të ndershme për produktet

1. Sindikat: Pjesmarrja në shpërndarrjen e fitimeve, oferta shtesë aksionerësh , të drejta vote sipas sasisë së aksioneve, çmimi optimal I aksioneve.2. Punenonjësit: Kënaqësia ekonomike, cociale dhe psikologjike në vendin e punës, liri për të

marrë pjesë në sindikata, pjesmarrja në fitimet e organizatës, kondita të mira punë, resoektim të kontratës së punës.

3. Sindikatat: Njohja nga punedhënësit si përfaqsues të puntorve, pagat e krahasura , stabiliteti I punësimit.

4. Qeveritë: Taksat, konkurrencë e ndershme, respektim ligjesh, mbështetja e progarme qeveritare.

5. Furnitorët: Mardhenie profesionale persa I përket kontraktimit blerjes dhe furnizimit të mallrave dhe shërbimeve shpejtësia e pagesës qëndruëshmëria e blerjeve, besnikëria tek kontrata.

6. Kreditorët: Priroritet në likudimin e kredisë, vlera e dhënë për çmimin e tregut.7. Konsumatorët: Sigurimi I shërbimit sëbashku me produktin, të dhëna teknike për

përdorimin e produktit, afat garancie pjesë ndërrimi për produktet, vlera e produktit ose shërbimit, novacioni I produkteve ose shërbimeve.

8. Konkurentët: Respektimi I normave të krijuara nga shoqëria, konkurrenca e ndershme.9. Komunat: Kontributi në zhvillimin e komunave nëprmet punsimit të banorëve, taksave,

pjesëmarrjes në aktiviteteve bamirësie etj., ulja e efekteve negative si, ndotja etj. Punsimi I grupeve minoritare, sigurimi I shërbimeve të lira për të paaftët, etj.

10. Publiku në përgjithësi: Pjesmarrja dhe kontributi në shoqëri, mirkuptim reciprok midis qeverisë dhe bizneseve, çmimeve të ndershme për produktet

Në një studim i bërë hga shoqata Amerikane e Manaxhimit, 6.000 menaxherve ju kërkua të renditnin, në një sistem me shtat pikë, rëndësia e stakeholderve të tyre.

Stakeholdres

Klientët

Punojs it

Pronarët

Publiku Aksionerët

Zyrtarët e zgjedhurQeveria

Renditja

6.40

6.01

5.30

4.52

3.79

3.79

2.90

Qëndrimet e individëve , si brenda ahtu edhe jashtë organizatës janë në kundërshtim me njëra tjetrë.

Shumë kërkesa kanë lidhje me ngritjen e pagave,pastërtinë e ajrit,siguruimin e punës, cilësinë e produkteve , shërbimin e komunave , taksat, kujdesin për shëndetin , mundësitë për punën për të barabartë, shumëllojshmërinë e produkteve,tregjet e gjera, mundësitë e profeksioneve të ndryshme , rritjen e kompanisë, sigurimin e intensitimeve, efektiviteti n e lartë dhe shumë e shumë të tjera.

Disa konflikte të interesave1. Shpesh herë nevojiten të sakrifikohen cash-flow apo

fitimi afatshkurtër , me qëllim që të realizohet rritja.2. Kur bizneset familiare rriten , pronarët mund të humbin

kontrollin e plotë të biznesit nëse duhet të emërojnë një manaxher profesionist.

3. Zhvillimet e reja mund të kërkojnë fonde cilat duhet të sigurohen nga emetimi i aksioneve ose huave.Në të dyja rastet do të duhet të sakrifikohen pamvarësia financiare.

4. Pronësimi publik i aksioneve do të kërkonte rritjen e përgjegjësisë së manaxhimit.

5. Rritja e efektivitetit të shpenzimeve nëpërmjet intevestimeve kapitale dp të çonte në zvoglimin e vendeve të puës.

6. Zgjerimi në tregje masive mund të çonte në ulen e standarteve të cilësisë.

Figura 2.4 tregon matricën . Fuqi/Dinamizëm në të cilën mund të vendosen stakeholders . Kjo është një mënyre që mund të përdoretpër të përcaktuar se ku duhet të kanalizohen përpjekjet e organizatës gjatë zhvillimit të strategjivetë reja.

A

Pak probleme

B

Të paparashikueshëm por të

manaxhueshëm

C Të fuqishëm por të

paparashikueshëm

D Rrezik oseopurtinitetetë mëdha

Fuqi

a

E la

rtë

E

ulë

t

Parashikueshmëria E lartë E ulët

FIGURA 2.4 MATRICA FUQIA/DINAMIZËM

Matrica Interes

Dinamizëm . Në këtë figurë stakeholders klasifikohen duke u mbështetur në fuqinë dhe në interesin që tregojnë për strategjitë e organizatës .

Kjo shtron probleme mjaftë të rëndësishme etike rreth rolit të manaxherëve në procesin e manaxhimit stratexhik. Fillimisht këtyre pyetjeve I jepej përgjigje me përgjegjësinë sociale të organizatës e cila reflektohej në politikat e kompanisë në drejtim të kësaj përgjegjësie sociale. Kohët e fundit, debati rreth këtij problemi është zgjeruar duke e përshkruar atë si etikë të biznesit.

Në nivel makro, ekzistojnë probleme lidhur me rolin e biznesit në shoqërinë.

Në nivel kompanie, problemi I referohet përgjesisë sociale të organizatës dhe fokusohet në problemet etike që ndeshin organizata(private apo publike ) kur formulojnë strategjinë.

Në nivel individual, problemi ka të bëjë me sjelljen dhe veprimet e individëve prejbrenda organizatave.

Është e rëndësishme që gjatë formulimit të strategjisë manaxherët të jenë në ndergjegjishmërinë për rrethanat në të cilën po veprojnë.

1. Në njërin ekstrem ndodhen organizatat që ndjekin moton:”Biznesi I biznesit është biznesi “ dhe se “e vetmja përgjegjësi sociale e biznesit është fitimi “(kategoria 1 deri 3 në tabelë).

2. Në grupin e dytë përfshihen ato organizata që mbajnë një pozicion etik shumë të ngjajshëm me grupin e mësipërm, por që njëkohësisht besojnë në lidhjen që ekziston midis fitimit afatgjatë dhe relacioneve të mira me stakeholders të jashtem (kategorina 4 deri 7 në tabelë ).

3. Grupi I tretë që shpesh përshkruhen si organizata progresive , mbajnë një qëndrim etik të ndryshëm nga dy grupet e mësipërme (kategoria 8 në tabelë).

Sterotipi Sjellja dhe qëndrimet

Ekonomike Sociale Politike

1.Maskimi- zues fitimi

Dominon fitimi

Vështrohet si një Prodhues fitimi

Shmang në mënyr aktive angazhimin në sistemin politiko/shoqëror.Shmang angazhimin në sistemin poltiko/shoqëror.Ngulmon në “ndërmarrjen e lirë”

2. Kënaqësi fitimi

Dominon rritja Reagon kundrejt presioneve sociale

3. Mbrojtsi I ndërmarrjes së lirë

Biznesi I biznesit është biznesi

Reagon kundrejt elementeve sociale në rast se ato nuk cënojnë qëllimin e firmës

4. Ujk I vetmuar Theksi primar në fitim Vullnetarisht por në mënyr të

njëanshme pranon përgjegjësinë Angazhohet aktivisht

Angazhohet aktivisht

Angazhohet aktivisht

Krijon ndryshime në jetën e njerzimit përmes novacioneve sSiguron shërbim të mirë dhe shërbime esenciale , joekonomike Sigoron vende pune

Shmang angazhimin kur nuk e sheh të nevojshme

Angazhohet vetëm në negocimin e rregullave të lojeës.Angazhohet në formuli-min e poltikave industriale nacionaleNdëmerr përgjegjësinë për vendosjen e një balance midis politikave ekonomike nacionale dhe ndërkombtare I ngazhuar sidomos në zhvillimin e planifikuar të infrastukturës sociale I angazhuar formu-limin e politikave indu-striale duke vënë theksin në problemet sociale I subvencionuar dhe mbështetur nga qeveria

Theski primar në fitim Theksi priamr në fitim Theksi priamr në fitim

Vetëkënaqësia financiare

Fitimi sekondar, pas detyrimit shoqëror Operacione të subvenionuara

5. I angazhuar në shoqëri6. Progresiv në shoqëri

7. Aktor global

8. Zhvillues I shoqërisë

9. Shërbëtor I shoqërisë

10. Sigurues I punësimit

Koncepti I përgjegjësisë së kompanisë nënkupton që veprimtaria e kompanisë krahas interesave të saj, të mbrojë e të përmisojë miqënien e shoqërisë.

Cilat janë problemet që një organizatë duhet të marrë në konsideratë gjatë hartimit dhe zbatimit të strategjisë? Disa nga problemet janë:

•Cilat janë shpenzimet shtesë që duhen bërë për t’ju përgjigjur kërkesave të përgjegjësisë sociale?•A ka ndonjë përfitim organizata po të ndryshojë qëndrim në favor të përgjegjësisë sociale?

•Janë legjitime shpenzimet? Kjo ka qenë një fushë e rëndësishme diskutimi lidhur me sektorin publik.

Përgjegjësia sociale e organizatës – si pjesë e manaxhimit strategjik- ngre disa porbleme etike të vështirë individët dhe manaxherët brenda organizatës. Për shembull:

•Cila është përgjegjësia e një individi i cili beson se strategjia e organizatës ku ai bën pjesë është joetike?

•Manaxherët janë persona që kanë një fuqi të caktuar në organizatë .Ata furnizohen me informacion dhe kanë kanalet e tyre të influencës të cilat nuk i disponojnë shumica e stakeholder-ve. Si rezultat ata kanë edhe përgjegjësi sociale.

•Ndoshta problemi më i vështirë të cilin duhet të zgjedhin manaxherët strategjikë është pyetja se ndaj kujt ata janë përgjegjës kur zhvillojnë strategjitë e reja.

Procesi i manaxhimit strategjik

Planifikimi strategjik

Krijimi i filozofisë së organizatës

Përcaktimi i misionit të organizatës

Zgjedhja dhe vlersimi i alternativave

strategjike

Kapitulli VI

Zbatimi i strategjisë

VII

Kontrolli i strategjisë

VIII

Manaxhimi i ndryshimeve Kapitulli IX

Zbatimi dhe vlersimi I strategjisë

Formulimi i

objektivave dhe indentifikimi i

alternativave

strategjike

Kapit. V

Studimi dhe parashikimi i mjedisit

Analiza konkurrue

se

Analiza e mjedisit të brendshëm

Kapitulli III IV

Përmbajtja e kapitullitVlerësimi i Natyrës së Mjedisit Njohja dhe Parashikimi i Influencave të mjedisitZgjedhja e variablave kritikë të mjedisit Klasifikimi i mjedisit të largët

Analiza PESTParashikimi i mjedisitMetoda e skenarëve Analiza e riskutPlanifikimi i rastitMjedisi i afërt i organizatës

Rruga më e mirë për t’i paraprirë të ardhmes është njohja e së tashmes.

Në marrjen e vendimeve rreth të ardhmes së organizatës ,manaxhimi i organizatës duhet ti përgjigjet tri pyetjeve bazë:

1.Ku jemi ne tani ?

2.Ku ne dëshirojmë të jemi?

3.Si ne do të arrijmë atje ku dëshirojmë?

1. Njohja dhe parashikimi i mjedisit

2. Analiza konkurruese

3. Analiza e brendshme organizacionale

Së pari, nocioni i mjedisit përfshin influenca të ndryshme, e dytë është pasiguria.

1.Është e domesdoshme që fillimisht të krijohet një njohje e natyrës së mjedisit përreth organizatës në kuptimin e pasigurisë së tij. A është ai i qëndrueshëm apo ka shenja ndryshimi?

është ai i thjeshtë apo kompleks për tu kuptuar?

2. Një stad i dytë so të përfshinte njohjen e influencave të mjedisit. Këtu qëllimi është të indetifikohen se cilët faktorë të mjedist kanë ndikuar në veprimatrinë e organizatës në të kaluarën. Njohja e mjedist është një metodë sitematike që ka për qëllim të studioj dhe parashikoj ato forca që veprojnë jashtë organizatës dhe nuk janë në komtroll të drejtpërdrejt të organizatës apo industrisë ku ajo bën pjesë.

3. Stadi i tretë e zhvendos fokuson në shqyrtimin e influencave individuale të mjedisit. Ky stad realizohet me anën e analizave strukturore të cilat kanë për qëllim të indetifikojnë forcat kyçe të mjedist konkurrues dhe arsyen pse ato janë të rëndësishme.

4. Stadi i katërt përfshin analizën e pozicionit strategjik të organizatës: Cili është pozicioni i organizatës në krahasim me organizatat e tjera që konkurrojnë për të njejtat burime, apo të njejtë klientë?Kjo analizë mund të realizohet në disa mënyra, por në këtë kapitull do të përqendrohemi në analizat e mjedisit të afartë të organizatës

Vlersimi i natyrës së mjedisit

Njohja dhe parashikimi i influencave të mjedisit

Indetifikimi i forcave kyçe konkurruese përmes analizës

strukturore

Indetifikimi i pozicionit strategjik përmes analizës së

mjedist të afërt

Indetifikimi i shanseve dhe kërcënimeve

Pozicioni strategjik

Figura 3.2 Standet e informacioneve të mjedisit

Mbështetur në sa më sipër konkludojmë se përpara të gjitha organizatave shtrohet si nevojë jetsore njohja dhe parashikimi i mjedisit të jashtëm në të cilin ato operojnë.

Mjedisi i largët EkonomikSocialTeknologjikPolitikEkologjik

Mjedisi I industrisë Kërcënimi I hyrësive të rinjëFuqia e furnitorëve potencialëFuqia e blerësve potencialëProduktet zëvendësuese Raivaliteti konkurrues

Mjedisi I industrisë Kërcënimi I hyrësive të rinjëFuqia e furnitorëve potencialëFuqia e blerësve potencialëProduktet zëvendësuese Raivaliteti konkurrues

Mjedisi operues Konkurrentët KreditorëtKlientëtPunaFurnitorët

Mjedisi operues Konkurrentët KreditorëtKlientëtPunaFurnitorët

FirmaFirma

Figura 3.3 Tri llojet e mjedisit të jashtëm të organizatës

Nga figura 3.2 rezulton se mjedisi i jashtëm i organizatës përbëhet nga 3 mikromjedise (figura 3.3): Mjedisi i largëtMjedisi i industriseMjedisi i afërt Gjatë procesit të palnifikimit organizataduhet të nalizoj dhe parashikojë ndikimin e secilit nga mjediset e mësipërme në veprimtarinë e saj.

Përderisa nja nga problemet kryesore të drejtimit strategjik është përballimi i pasigurisë, do të ishte mjaftë e dobishme që analiza e mjedisit të fillonte me pytjet: Sa i pasigurtë është mjedisi? Cilat janë arsyet e kësaj pasigurie? Sa mundemi ne ta kontrollojmë këtë pasiguri?

Rritja e pasigurisë

Niveli I ulet pasigurie

Konditastatike

Rritja e dinamizmit

Rritja e kompleksitetit

Figura 3.4: Rritja e pasigurisë në

Pasiguria e mjedisit është aq me e madhe se me kompleks dhe dinamik të jetë ky mjedis (Figura 3.4). Dinamizmi ka të bëjë me shkallën dhe frekuencën e ndryshimit. Ideja e kompleksitetit kërkon ndoshta, një shpjegim më të madh, sepse ajo shkaktohet nga disa arsye, përfshirë edhe të mëposhtmet:

• organizatë.• Sasia e njohurive të nevojshme për të trajtuar

influencat e mjedisit.• influencat e mjedisit ndërthuren me njëra

tjetrën. Në rast se influenca të tilla si furnizimi me lëndë të para, kursi i këmbimit, ndryshimet politike etj., nuk janë të pavarura nga njëra tjetra por ndërthuren, është shumë e vështirëtë kuptohet origjina e influencës.

Në kondita të thjeshta dhe statike, organizata ndeshet me një mjedis i cili është i lehtë për tu kuptuar.

Në situata të një kompliksiteti relativisht të ulët, është gjithashtu e mundur të parashikohen disa influenca të mjedisit.

Në kondita dianmike manaxherët në përgjithësi përpiqen të shqyrtojnë mjedisin duke mos u bazuar në të kaluarën.

Në situata komplekse organizatat ndeshen me influenca të mjedisit të vështira për tu kuptuar. Me rritjen dhe aplikimin e një tekonlogjie gjithnjë e më të sofistikuar, po rritet edhe hapsira e këtij mjedisi kompleks dhe të pasigurt.

Forca të ndryshme të mjedisit mund të jenë më pak apo më shumë të rëndësishme për organizatën.

Njëkohësisht duhet theksuar se forcat kryesore të mjedisit mund të ndryshojnë nga një organizatë në tjetrën.

Pra, problemi qëndron në faktin se nuk mund të hartohet një list e forcave (influencave) të mjedisit që ndikojnë në të gjitha organizatat. Për këtë arsye merr rëndësi zgjedhja e variablave të mjedisit që janë kritikë për organizatën.

Në rast se një popullsi në rritje ka një fuqi blerse të mjaftueshme, për të kënaqur nevojat e saj duhen krijuar tregje të reja. Ndërsa, rritja e popullsisë me burime natyrore të kufizuara, mund të çojë në probleme serioze politike e sociale që rrezikojnë mjaft bizneset ë këtij vendi.

Në qoftë se parashikimi ekonomik do të ishte aq i thjeshtë sa parashikimi i ritmeve të rritjes së popullsisë, manaxherët strategjikë do të kishin të lehtë. Në fakt interpretimet ekonomike janë shumë më komplekse.

Për të rritur, për të qenë efektiv, dhe në të njejtën kohë për të mbijetuar në një botë të tillë në lëvizje, një firme i nevojitet të jetë fleksibile dhe të paraprijë së ardhmes

Përgjegjësinë kryesore në procesin e parashikimit e mban drejtimi i lartë i kompanisë.

Duhet krijuar një listë variablash që kanë rëndësi për biznesin apo korporat.1.Të përfshihen të gjithë variablat që pritet të kenë ndikim të madh, megjithëse probalitet të vogël ndodhje, pamvarësisht nga ndikimi i vogel i tyre.2.Të mos përfillen fatkeqësi të mëdha si p.sh. Lufta bërthamore.3.Kur është e mundur, të përfaqsohen variablat e veçanta me një varabël kompleks.4.Në qoftë se vlerat e një variabël kushtëzohet nga vlera e një variabli tjetër, të ndahen ndikimiet e secilit variabël.

Mjedisi i jashtëm i një firme përbëhet nga tre elemente kryesorë: mjedisi i largët, mjedisi i industrisë dhe mjedisi operativ. Mjedisi i largët përfshin ata faktorë që qëndrojnë jashtë dhe pavarsisht veprimtarisë së firmës. Faktorët e mjedisit të largët janë: ekonomikë, socialë politikë, tekonoogjikë dhe ekologjikë. Shqyrtimi dhe vlersimi i këtyre faktorve ka rëndësi për gjetjen e shanseve dhe kërcënimeve që paraqet tregu për firmën.

Faktorët ekonomikë kanë të bëjnë me natyrën dhe drejtimin e ekonomisë ku firma zhvillon aktivitetin e saj.

Faktorët ekonomikë janë shumë të rëndësishëm për suksesin e një firme apo industrie .Supozojnë se një nga objektivat e manaxhimit është të maksimizojnë të ardhurat e aksionerëve.

Gjithnjë e më të rëndësishme sot po bëhen influencat ekonomike ndërkombtare.Këtu përfshihen faktorë të tillë si produktiviteti relativ i ekonomisë, partnerëve dhe konkurrentëve,efektet e kursit të këmbimit në impotet dhe eksportet si dhe politikat fiskale të vendeve të tjera.

FAKTORËT SOCIAL

Faktorët socialë përshijnë besimet,vlerat,qëndrimet,opinionet dhe në mënyrën e jetesës së individëve që bëjnë pjesë në mjedisin e jashtëm të firmës.Faktorët socialë kushtëzohen nga gjendja kulurore,ekologjoke,demografike,fetare,arsimore dhe etnike e vendit ku firma zhvillon aktivitettin e saj.

Forcat sociale janë dinamike ndryshojnë vazhdimisht si rezultat i përpjekeve të individëve për të plotësuar dëshirat dhe nevojat e tyre me anë të kontrollit dhe përshtatjes së faktorëve ambientalë.

Drejtimi dhe stabiliteti i faktorëve politikë është një nga çështjet kryesore që manaxherët mbajnë parasysh në formulimin e strategjisë.

FAKTORËT POLITIK

Politikat e mbrojtes nga ndotja , si dhe një sërë politikash të tjera për mbrojtjen e interesave të punojnë , kosumatorët e publikut në përigjithësi.

Për këtë arsye,firmat në hartimin e strategjive duhet të kenë parasysh që janë lojtarë në një arenë politike të caktuar , dhe duhet te vlersojnë edhe veprimtaritë e lojtarëve të tjerë.Pra , përveç konkurrentëve,dhe firmat duhet të marrin në konsideratë sindikatat, bordet e legjislative, agjensitë qeveritare , shoqëritë tregtare, grupet e konsumatorëve, median, etj.

Si manaxherët duhet t’i përgjigjen apo influencojnë në aktivitetin politik? Ekzistojnë katër opsione bazë:

Mos bëj asgjë . Dil nga biznesi apo tregu. Modifiko strategjinë e kompanisë. Përpiqu të influencosh mbi faktorët politikë.

Rezultati i këtij procesi është strategjia politike e firmës , e cila përpiqet të arrijë një ballancim midis kompanisë dhe mjedisit të saj poltik. Disa qëllime specifike të kësaj strategjie janë:

1. Përpjekja që një faktor politik ta shfrytëzosh në interesin tënd

2. Të bashkohen me disa lojtarë të tjerë për të ndikuar në mjedisin politik

Faktorët teknologjikë.Për të shmangur vjetërimin para kohe të makinerive e pajisjeve dhe për të nxitur novacionet,një firmë duhet të jetë në dijeni të ndyshimeve tekologjike mund të krijojnë mundësi për proshim produktesh të reja për përmisimin e produktve egzistuese ose të teknikave të prodhimit e të marketingut.

Vendime strategjike kritike në fushën e teknologjisë janë :

•Cilën të përdorim dhe të përdorim atë?

•Si të manaxhojmë tranzicionin nga një teknologji në tjetrën ?

•Si të përgatisim kompaninë për ndyshime teknologjike?

Në planafikimin strategjik manaxherët nuk mund të lënë menjanë problemet ekologjike. Ekologjia nënkupton mardhëniet që ekzistojnë midis njeriut dhe qënive të gjalla, nga njëra anë, dhe ujit tokës dhe ajrit nga ana tjetër.

Planifikuesit strategjikë tradicionalë i kushtonin rëndësi të mëdha parashikimit të të ardhmes. Shpesh ato bënin supozime, të cilët kur dilinin të gabuara i kthenin planet në të pavlefshme. Kritikët e tyre mendonin se e ardhmja është e parshikueshme dhe se është e panevojshme të parashikosh atë. Në fakt e ardhmja nuk mund të konsiderohet as plotësisht e parshikueshme dhe as plotëshisht e paparashikueshme:

Është e rëndësishme që si pikë fillimi të shqyrtohet se cilat influenca të mjedisit kanë qenë të rëndësishme në të kaluarën, çfarë ndryshimesh mund të ndodhin në të ardhmen dhe cili është ndikimi i tyre në organizatën tonë dhe në konkurrentët e saj. Pasqyra nr.3.1 mund të na ndihmoj në këtë drejtim duke na dhënë një përmbledhje të pytjeve që duhen bërë lidhur me forcat kyçe të mjedisit të largët të një organizate.

Dy pyetjet në kokën ë pasqyrës mund të shërbej për zgjedhjene atyre influencave që duhen analizuar.

1. Cilët faktorë të mjedisit po ndikojnë në organizatën tonë?

2. Cilët prej këtyre faktorëve paraqesin më tepër rëndësi sot? po në vitet e ardhshme?

Politik/ligjor• Legjislacioni I monopoleve • Ligjet mbi mbrotjen e mjedisit • Politika e taksave • Ligji mbi tregtinë e jashtme• Ligji I punësimit •Stabiliteti I qeverisë

Ekonomik • Ciklet e biznesit • tendenca e GNP-së • Normat e interesit • Oferta e parasë • Të ardhurat që disponohen • Kosto e energjisë

Socialë/kulturor • Demografia e popullsisë • Shpërndarja e të ardhurave• Ndryshimet e cilit të jetës • Sjellja në punë dhe pushim• Shkalla e konsumit •Nivelet e edukimit

Teknologjik • Shpenzimet e qeverisë në kërkime• Përpjekjet teknologjike të qeverise dhe industrisë• Zhvillimet dhe zbulimet e reja • Shpejtësia e transferimit të teknlogjisë • Ritmet e vjetërimit

Pasqyra 3.1: Analiza e Mjedisit të largët

Mundet, megjithatë, të indetifikohet një numër I vogël I influencave kyçe të mjedisit. Përshembull, shërbimet spitalore në vendet perendimore të industrializuara ndeshen më presione afatëshkurtra që kanë të bëjnë me kujdesin ndaj pacientit. Sigurimi i një kujdesi të tillë për pacientët, në terma afatëgjata, varet nga fakti nëse drejtimi I këtij shërbimi do të pajtohej më tre faktorë kritik. I pari, është demografik dhe ka të bëjë me plakjen e popullsisë, pra me rritjen e kujdesit për shëndetin. I dyti është teknologjik.

Analiza e mjedisit te largët mund të ndihmojnë gjithashtu në shyrtimin e ndikimit të diferencuar të mjedisit të jashtëm në organizatë, qoftë në të kaluarën, qoftë në të kaluarën, qoftë në të ardhmen. Kjo metodë shërben për indetifikimin e tendencave ose do të ndikojnë në organizata të ndryshme. Pasqyra 3.2 tregon një shembull të thjeshtë të një analize të tillë, e cila mbështetet në tendencat drejt globalizimit të tregjeve. Këtu, hapsira e shkurtër kohore e teknologjisë, konvergjenca e kërkesave të klientëve dhe nevoja për të siguruar furnizime nga shumë vende të botës, janë tre faktorë kyçë të indentifikuar

KonkurentëtInfluencat kyçe të jashtme

Jetë e shkurtër teknologji-ke

Konvergimi I kërkesave të klientëve

Hyrja e furnizimeve dhe specialistëve nga vende të ndryshme

A B C++shpenzime në kërkim zhvillim dhe pjesë e lartë tregu

++planifikimi përqëndruar i produktit

-politika të gjetjes (të kërkimit) të përqendruara

- - niveli I ulët investimesh në kërkim zhvillim dhe pjesë e ulët tregu

- - produkte të ndryshme nga shumë SBU

+ rrjete më të gjëra të njësive operuese

+ shpenzime në kërkim zhvillim dhe pjesë realitivisht e mire tregu

++ planifikimi i përqëndruar i produktit

-- politika të gjetjes (kërkimit) të përqëndruara.Tradicionalisht sigurimi I stafit brenda vendit

Më parë, në drejtimin strategjik, bëheshin vetëm parashikime ekonomike. Parashikimet kishin të bënin me faktorë të mjedisit shoqëror si konditat e përgjithëshme ekonomike, të ardhurat për frymë, indeksi i çmimit të konsumatorit, raportet e pagave dhe produktiviteti. Këto parashikime ekonomike që merreshin nga burime private dhe qeveritare, shërbenin si bazë për parashikimet që bënin firmat e veçanmta lidhur me shitjet, pjesën e tregut, etj.

Dy teknika parashikimi të përdorshme dhe më pak të kushtueshme janë: “modelet e serive kohore” dhe “modelet logjike”

Modelet e serive kohore mbështeten mbi lidhjet që ekzistojnë midis tendencave historike dhe faktorëve ciklikë dhe sezonalë. Këto teknika presupozojnë që e ardhmja është vazhdimi i së kalurës, pra që ekziston e njejta tendencë zhvillimi. Këto, ndryshe, quhen edhe analizat e tendencës. Një mangesi e këtyre analizave është supozime se të gjitha kushtet e tjera mbeten të pandryshuara.

Modelet logjike janë më të përdorshme kur nuk disponojnë të dhëna historike ose kur ato është e vështirë të përdoren. “Vlersimi i forcës së shitjes” dhe “gjykimi i opinionit të manaxherëve” janë shembuj të modeleve të tilla. Vlersimi i forcës së shitjes merr në konsideratë opinionet e konsumatorëve në lidhje më produkte specifike. Këto vlersime mund të jenë të vlefshme, në rast se klientët përgjigjen me ndershmëri.

Zhvillemet mjaft të shpejat të teknologjisë i kanë detyruar që të investojnë shumë në këtë fushë. Njohja e zhvillimeve të pritshme teknologjike i ndihmon strategjistet që të pregatisin firmat e tyre që të përfitojnë nga ndryshimet. Pra parashikimet teknologjike mund të përdoren të gjitha teknikat e përmendura më sipër me përjashtim të modeleve ekonometrike. Megjithatë, informacioni i pasigurt që përdoret në këtë rast, favorizon përdorimin e metodës së sekenarëve dhe dy metoda tjera, “Brainstorming” dhe “Delphi”.

Brainstorming është një metodë që i inkurajonë një grup manaxherët të prodhujë ide dhe parashikimi të reja për zgjidhjen e një problemi. Çdo njëri nga anëtarët e grupit shpreh idetë e tij. Asnjë mendim nuk kritikohet nga të tjerët, kështu që mendimi krijues nuk kufizohet. Kjo është arsyja që anëtarët e grupit nuk hezitojnë të ofrojnë ide origjinale dhe novatore. Të gjitha idetë, evidentohen dhe merren në konsideratë për të ndërtuar të ardhmen.

Metoda Delphi është një procedurë sistematike për arritjen e një konsensusi midis grupit të ekspertëve. Kjo metodë përfshin:

1.Një shqyrtim të detajuar të opinionit të ekspertëve, i cili zakonisht fitohet prej një pyetsori.

2. Vlersimi anonim i përgjigjeve.

3.Një ose më shumë revizione të përgjigjeve të ekspertëve, derisa të arrihet një konvergjencë mendimesh.

Në rast se parashikimi strategjik mbështetet vetëm në treguesit ekonomikë, mund të neglizhohen tendencat socialë, të cilat kohët e fundit kanë marrë një rëndësi të madhe. Kohët e fundit këto parashikime përqendrohen kryesisht në analizen e lëvizjes se popullsisë, banesave sigurisë sociale, mirëqenies, shëndetit, ushqimit, arsimimit dhe kualifikimit, të ardhurave dhe shpenzimeve.

• I pari ka të bëjë me faktin që manaxherët mund të përcaktojnë opsionet strategjike për çdo skenarë dhe të pyesin: Çfarë ne do të bëjme nëqoftëse…., ose, cili do të jetë efekti i ….? Në fakt, skenarët mund të përdoren për testimin e strategjive të mundëshme.Përfitimi i dytë është që manaxherët duke shqyrtuar skenarët mund të ngrenë supozime për mjedisin në të cilin do të operojnë.

Stadet kryesore për ndërtim të një skenari janë si më poshtë:• Së pari është e nevojshme të indetifikohen supozimet kyçe, ose forcat, që do të thotë merren me shqyrtim.

• Është e rëndësishme të njihen tendencat historike të supozimeve që do të merren në shqyrtim, ndikimi i tyre në konditat e tregut dhe strategjitë e organiztaës.

• Skenarët ndërtohen duke shqyrtuar nga pikpamja logjike ngjarjet e se ardhmes dhe duke marrë për bazë tre variante të mundëshme.

• Skenarët mund të ndërtohen në një nha mënyrat e mëposhtme:

a)Mënyra e parë është të ndërtohen skenarët të bazuar në supozimet.

b) Nëqoftëse numri i faktorëve që do të shqyrtohen është i madh, nuk do të ishte me leverdi të përdorej ky proces i ndërtimit të skenarëve.

Në veprimatarinë e manaxherëve sot, një elementë që duhet marrë në konsideratë është risku. Risku nuk është absulitisht e sigurt.

E thënë më thjeshtë, analiza e riskut përfshin përcaktimin e rezultateve të paforshme të mundëshme që mund të rezultojnë nga një vendim apo veprim, si dhe vlersimin e mundesisë së ndodhjes së këtyre ngjarjeve të padëshirueshme.

Një manaxherë i kujdesshëm duhet të krahasojë përqindjen e riskut me përqindjen e fitimit, duke u siguruar që rezultatet e favorshme do të kenë një përqindje më të lartë ndodhje se sa ato të pafavorshme.

Planet e rastit janë përgaditje për të ndërmarrë disa veprime, kur dhe në rast se ndodh një ngjarje apo situatë që nuk përfshihet në planet strategjike.Egzistojnë 4 avantazhe të planifikimit të rastit:1.Ai ndihmon firmat të mos gjenden të papërgaditura ndaj ngjarjeve të papritura. 2. Redukton pasigurinë dhe vonesat në rastin e ndhodhjes së një ngjarje të papritur.3. Përgjigjet e firmës ndaj ngjarjeve të papritura do të jenë të meduara dhe racionale.

Manaxherët do të detyrohen të mendojnë në termat e rezultateve të mundëshme dhe jo rezultateve të sigurta.

1. Identifiko ngjarjet e rastit. Cilat ngjarje të rastit mund t’i shkaktojnë firmës dëme serioze? Cili do të jetë rasti më i keq për përqindjet e interesit, veprimet e konkurrentëve, etj.

Cilat ngjarje do t’i kthenin planet tuaja jo efektive?

Çfarë strategjish apo veprimesh mund të adaptohen në rast të ndodhjes së një ngjarje kritike të rastit. Këto veprime apo strategji duhet të parashikohen në mënyrë specifike. Pra përgjigja ndaj ngjarjeve të pafavorshme duhet planifikuar në avancë.

Disa pika specifike delikate duhet të specifikohen në avancë. Këto do të na tregonin se kur do të zbatoheshin veprimet e planifikuara për tu zbatuar në rastin e ndhodhjes së një ngjarje të rastit. Për shembull, një kompani mund të parashikojë zbatimin e një plani të rastit në rast se shitjet do të jenë 10% më të ulta se parashikimi për dy muaj rrjesht. Palni mund të përfshijë një ulje të prodhimit, rritje të reklamës, reduktimi të inventarit, reduktim të blerjes së lëndëve të para, si dhe përgjigje të tjera në përgjigje të tjera në përgjigje të uljes së papritur të shitjeve.

Forcat konkurruese përcaktojnë përfitueshmërinë e një industrie dhe si e tillë ato kanë një rëndësi shumë të madhe në formulimin e strategjive konkurruese të kompanisë.

Strategjia konkurruese ka të bëjë me pozicionimin e kompanisë në mjedisin e biznesit.

Ekzistojnë dy pyetje kryesore që ne duhet të shtrojmë përpara se hartojmë një strategji:

• E para ka të bëjë më strukturën apo atraktivitetin e industrisë në të cilën ne po konkurrojmë. Disa industri janë shumë më fitimprurëse se të tjerat, dhe ne thjeshtë duhet të kuptojme pse. Kjo sepse esenciale në hartimin e strategjisë është të njohim lojën në të cilën në po përpiqemi të hyjmë, apo të konkurrojmë.

• E dyta: pozicionimi i kompanisë brenda kësaj industrie. Ne kemi parë se pamvarsisht se fitimi i industrisë është i lartë apo i ulët, kompanitë brenda të njejtës industri kanë fitime të ndryshme. Disa bëjnë shumë më tepër fitime se të tjerat.

1. Forca në mes të figurës është ajo për të cilën ne mendojmë dhe flasim më shumë, rivalitetin konkurrues: kapacitet i ri, i produkteve të reja, ulje çmimiesh, etj. Në disa industri, rivaliteti midis konkurrentëve është xhentil, por në disa industri të tjera, gjithmonë njeri konkurrent duhet të sulmoj tjetrin për të mbijetuar.

Rivaliteti intensiv lidhet me prezencën e një sërë faktorësh:

•Konkurruesit janë të shumtë ose kanë pothuaj të njejtën madhësi dhe fuqi. • Rritja e industrisë është e ulët ndërsa lufta bëhet për të rritur pjesën e tregut.• Mungon diferncimi i produkteve dhe sherbimeve ose ndryshimi i kostove. • Kostot fikse jane të larta ose produkti nuk duron gjatë, gjë që detyrohen uljen e çmimeve.• Barrierat e daljes janë të larta• Rivalët janë të ndryshëm përsa i përket strategjive dhe “personalitetve”. Ata kanë ide të ndryshme lidhur me konkurrencën

Kërcënimi i hyrësve të rinjë

Kërcënimi i hyrësve të rinjë

Kërcënimi i zëvendësuesveKërcënimi i

zëvendësuesve

Rivaliteti midis konkurrentëveRivaliteti midis konkurrentëve Fuqia e blerësveFuqia e blerësve

Fuqia e furnitorëveFuqia e

furnitorëve

Figura 3.6: Pesë forcat që përcaktojnë konkurrencën e një industri

Prodhuesit e rinjë shtojnë kapcitetin e një industrie të dhënë dhe synojnë të zënë një pjesë të tregut dhe të burimeve.

Barrierat e hyrjes pengesa që një firmë duhet t’i kapërcej për te hyrë në industri

Firmat e industrive të tjera, produktet e të cilave shërbejnë si zëvendësues

Firmat e industrive të tjera, produktet e të cilave shërbejnë si zëvendësues

Forca konkuruese që lindin prej mallrave zëvendësuese me çmime konkuruese

Ringu i konkurencës

Forcat konkurruese të krijuara prej kundërpërgjigjeve të firmave rivale.

Çdo firmë përdor stilin e saj strategjik në përpjekje për të fituar pozicion

konkurues

Forcat konkurruese të krijuara prej kundërpërgjigjeve të firmave rivale.

Çdo firmë përdor stilin e saj strategjik në përpjekje për të fituar pozicion

konkuruesFurnitor Furnitor Blersit Blersit

Forca konkuruese që lindin ushtrimet të fuqisë ekonomike të furnitoreve

Forca konkuruese që lind prej ushtrimit të

fuqisë ekonomike

të blersve

Hyrësit e rinjë potencialë Hyrësit e rinjë potencialë

Forcat konkuruese dhe presionit që lindin nga kërcënimi i hyrësve të rinjë

Barrierat më tipike të hyrjes në një treg janë:

Ekonomia e shkallës. Ky variabël u referohet kursimeve që siguron një firmë si reultat i rritjes së vëllimit të prodhimit.

Firmat që përdorin ekonomitë e shkallës vendosin çmime më të ulta se konkurruesit e tyre.