nu18_pik7

333

Prikazi i kritike

sedamdeset i sest tekstova bugar-seica.Kekezova antologija je u svojem

predgcvcrnom dijelu monografskogkaraktera. Mislim da ne postoji nitijedan vazan problem vezan uz bu-garscice a da ga Kekez jasnom ar-gumentacijcm nije pokusao djesiti.Pocnimo od nas,lova: Kekez odabi-

re termin bug a r sci c e, a ne pre-uzima Bogisicev stokavski terminbugarStice, cija je uporaba dodanas redovitija. S punim se opra,v-danjem vraca tom starom terminu(spominje ga u XVI. stoljecu nasprvi zapisivac bugarseica PetarHektorovie) cija uporaba ne narusa-va stokavsku jezicnu zakonitost, ka-ko je to smatrao Bogisie. Josip Ke-kez postuj e takoder cinjenicu da ve-cina poznatih bugarscica potice izprimorskog podrucja, pa i to oprav-dava termin bugarseica. Autor an-tologije takoder demistificira onusiroko poznatu dilemu etimologijenaziva bugarseice (da li tumaCitinaziv bugarskim imenom, izvesti izlatinskog carmen vulgare, iIi je na-ziv u vezi s glagolom bug.ariti). Ke-kez razlozno smatra da je dilema 0podrijetlu suviSna ako se postujegrada, kazivaci, te naziv bug a r i t ipoznat samo u narodu u kojem subugarseice i zapisane. Natuknicutakvu rjesenju dao je Danicie. Za-nimljivo je da zapisi bugarseica do-laze i pronalaze se samo na zapad-nom dijelu Balkana.Bugarseica je malo, tocnije, malo

ih je sacuvano. Kekez je svjestan togmanjkavog inventara, ali ipak na-stoji pratiti bugarseice u dinamic-kom procesu. S tog gledista predlozitce :i novu klasifikaciju grade. Testarinske pjesme dugog stiha dijelitako na 1. tipicne, II. s inflitracijomepskog, III. lirsko-epske, IV. mjesne:peraske i druge. To je po rijecimaautora tek uvjetna klasifikacija, alimisl;im da je v.r1oprihvatljiva.U odlomku B. Klasifikacija i od-

govor na pitanje sto je zapravo bu-garscica, Kekez naglasava da je bu-garseica lir,ska pjesma jer njenatehnika kazivanja nije epska neg.olirska (str. 20). Izabrana grad,a, ka-

ko nam je Kekez prezentira, poka-zuje da su se bugarseice tijekomstoljeca i stilski d tematski mijenjale.Bitna odlika zajednistva medutimostaje: radnja, bugarsCice formiranaje na baladni naNn - postoji za-misljeni red, ravnoteza grupe koju uodred:encm trenutku remeti indivi-dualno prirodeno zlo u covjeku (J.Kekez).o karakteristionoj formi bugarsei-

ce cbilno se raspravlja na str. 22.Autor je vrlo studiozno priredio

cetvrto poglavlje: Tr,ag.ovibugarsciceu pisanoj knjizevnosti. Otkriva nami ovaj mali paradoks: U rasponu odpocetka pismenosti pa do osamna-estog stoljeea hrvatska se pisanaknjizevnost vise prozimala s poeti-kom epske Ii lirske usmene pjesmenegoli s poetikom bugarseice, ali jeu tom vremenskom rasponu bugar-s6ica najcesee biljezen oblik usmenepoezije (str. 56).Kekezova antologija sadrZava 49

zapisa bugarscica, cd onih odavnapoznatih i cijenjenih do fragmen-tarnih ali zanim1jivih nalaza. Po-sebno. su zanimljivi komentari gra-d:e: inf.ormativni i razumljivi onimakoji traze poduku, ali i dov,oljno is-crpni. Ima tu poda:taka 0 seobi grad:eiz arhiva u arhiv a nade se i poda-tak 0 signaturi pojedine pjesme.Uz bibliografiju 0 bugarseicama

antologija je dopunjena rjecnikommanje uobic,ajenih rijeci, kazalompjesama prema pocetnom stihu tefotokopijom dzabranih stranica ruko-pisne grade.Kekezov prisan naCin izrazavanja

ponudit ce ovu antologiju i onimakoji su je namjeravali tek povrsnootvoriti.

Nives Ritig-Beljak

Vuk Stefanovic Karadzic, Crven ban.Erotske narodne pesme, Izabrao d prire-dio Blagoje Jastrebic, Prosveta, Beograd1979,164str.

Antologije narodnog pesniStva, bezobzira na svoje domete i pretenzijeprirediva:ca, cdavno vee ne izazivaju

334

Narodna umjetnost XVIII

veeu paznju niti imaju siri citalackikrug. Crven ban je u tom smisluizuzetak: reklamiran kao najtiraz-nij.a i najcitanija knjiga u 1979.dozivljava u nevelikom vremenskomrasponu treee izdanje. Koliko svojupopularnost ova knjiga duguje rado-znalosti citalacke publike za jedanmalo poznat vid usmene poezije, akoliko opstoj dobroj prodi edicijeErotikon, u cijim se okvirima po-javljuje, zanimljivo je pitanje, alione strogo uzevsi ne pripada dome-nu izucavanja usmene knjizevnosti.Kada se zbirka pojavila, na stra-

nicama Politike (24, 31. V i 7, 14. VI1979) 0 njoj su i povdom nje polemi-sali dr Zivomir MladenoviC i Bla-goje Jastrebic. U ovoj se raspraviponajpre postavljalo pitanje aut or-stva, i to u dV,avida: da li se zbirkamoze i sme pripisati Vuku Kara-dzicu i izdavati pod njegovim ime-nom, i ko je njen stvarni priredivac,,odnosno koji je suodnos medu Cr-venim banom i Srpskim narodnimpjesmama iz neobjavljenih rukopisaVuka Stef. Karadziiia, knj. V, kojusu sa podnaslovom Osobite pjesme iposkoCiceobjavili dr Zivomir Mla-denovic i dr VIadan Nedic. (0 ovojje knj;izi i njenom mestu u okvirucelokupnog izdanj a pesama iz ne-objavljenih Vukovih rukopisa bilovee reci u Narodnoj umjetnosti, knj.XIII, 1976, 197). Bilo je u okvirimapolemike i u nekim drugim napisimapo novinama i ostrih reci 0 precut-kivanju i toboznjem sakrivanju erot-skih usmenih pesama od j avnostinjihovim izdav,anjem u smanjenomtirazu i sa oznakom samo za nauc-nu upotrebu. Kako dr Vladana Ne-diea, jednog od priredivaca Akade-mijinog izdanja, i Blagoja Jastrebica,koji je izabrao pesme za zbirku Cr-yen ban, nema vise medu zivima,besmisleno je i protivno dobrim obi-cajima nastav,ljati polemiku, a teskoje 0 knjizi (iH knjigama) govoriti ada se ne povredi uspomena na Ijudekoji su ,svaki u svome domenu, ura-dili korisne i vredne poslove. Knjigesu, medutim, tu; svaka je od njihna svoj nacin i u skladu sa svojimintencijama, medusobno bitno razli-aitim, doprinela da se poljulja uv-

rezeno a netacno uverenje da je us-mena poezija srpskohrvatskog jezic-kog podrucj a cedna, uzdrZana, stid-Ijiva (upotrebljavaju se i atributimoralna, pristojna). Stoga nekolikoopaski 0 zbirci Crven ban, uCinjenihsa stanoviSta moguenosti da se izu-cava fenomen erotskog u usmenompesnistvu, nisu valjda sasvim naodmet.

Crven ban je - to se mora reCI- skracena izvedenica iz Osobitihpjesama i poskocica. 1z izdanj aSANU preuzeta je 121 pesma i po-novo publikovana u Frosvetinomlizdanju, a dod ate su i tri pesme izfonda publikovanih Vukovih izdanja.U Crvenom banu redosled pesama jeponesto, ne bitno, izmenjen, a B.Jastrebie je ucinio pokusaj da pesmegrupise u neku vrstu tematskih ce-lina.

Osobite pjesme i poskocice su kri-ticko izdanje iz rukopisa koji pri-padaju Vukovoj zaostavstini. Upredgovoru Z. Mladenovica svimknjigama ovog izdanja (publikova-nom u I knjizi Srpskih narodnihpjesama iz neobjavljenih rukopisaVuka Stef. Karadziiia, upored. str.CCLXX1) stoji: Najveei broj pesa-ma pisanih Vukovom rukom ostaoje neobjavljen medu osobitim pes-mama i poskocicama, koje nisu bilepogodne za stampanje zbog nepri-stojne sadrZine. Mnoge od njih Vukje sam zapisao i to jos u vremekada se sluzio starim pravopisom,a neke je verovatno prepisao iz za-pisa koje su mu drugi ustupili, paje origin ale uniStio. Nesto predzni-je to izgleda ovako: od ukupno 367pesama koje su usle u knjigu Oso-bite pjesme i poskocice za 256 sepouzdano moze tvrditi da nisu Vu-kovi zapisi (jer se ne radi 0 njego-yom rukopisu), a koliko je medupreostalima takvih koje je samo pre-pisao i eventual no redigovao neeevise biti moguce ustanoviti. Ako se,dakle, kao autor oznaci sakupljacodnosno zapisivac (sto je uobicajenou izdanjima usmenih tvorevina),zbirka se ne moze pr:ipisati Vuku.Cinjenica da ni sve pesme koje jeza zivota objavio veliki poslenik ni-

335

Prikazi i kritike

je sam zapisao ne bi se, cini mi se,mogla u ovom slucaju navesti kaoargument protiv. Vuk je autor svo-jih zbirki ne samo kao sakupljac izapisivac nego i kao antologicar.Pesme koje je oznacavao, nepreciznoi neobavezno, kao osobite on nijeni namemvao da pubHkuje, te se nio kakvoj Vukovoj sistematicnostikoja se moze primetiti i u radu naovoj k:.njizi ne moze govoriti, stoB. Jastrebie cini (vidi pogovor Cr-venom banu, 147). Knjiga Osobitepjesme i poskocice ne postoji kaoVukova namera ili neostvareni kon-cept.Ponesto od Vukovog odnosa pre-

ma ovom vcidu usmenog lirskog pes-nistva otkriva njegova prepiska saJernejem Kopitarom i Jakobom Gri-mom iz 1823. godine, iz vremenakada je pripremao za stampu prvuknjigu tzv. lajpciskog izdanja. Onje tada izvestio Grima da je iz oveknjige, buduCi da ce ona biti po-svecena velikoj kneginji, izostaviooko pedeset pesama, uveravajuciistovremeno: Pomen slobodnih reCii nacina govora nije mi uopste bioneugodan, naroCito posto ste meutesili da se reci i pesme ne sakup-ljaju sarno za danas ... Vuk traziod Kopitara i Grima posebno nj.i-hovo misljenje 0 publikovanju pe-sama koje naziva dvosmislenim(zweydeutige Lieder): Kad vee hoeeda poilu, Ni raj se ne gleda, Sestraotrovnica i .Ajka Atlagiea i Jovanbeear. Samo je prva od ovih pesamau doslovnom znacenju dvosmislena,erotska je poznata romans a TesanaPodrugovica, a preostale dye manjesu protivne patrijarhalnom moraluzbog svoje erotske saddine, a viSeiz drugih razloga (ubistvo brata,incest) (uporedi Vukova prepiska I,Beograd, 1907, 248-249 i II, Beo-grad, 1908, 19-21). lake se za erot-ske pesme interesovao do pred samkraj svoga zivota (0 cemu svedocijedno pismo Vuka Vrceviea iz 1858.godine u kome ga ovaj izvestava damu salje 80-90 stidnih pjesmica)Vuk nije nameravao da ih ucini do-stupnim j avnosti. Posredno 0 tomesvedoci i cinjenica da relativno ma-li broj pesama nosi tragove njegove

redakcije. Najzad, u fondu erotskihpesama Vukove zaostavstine jedanje broj takvih koje on ne bi obja.viojer nisu odgovarale njegovim gleda-njima na narodnu poeziju (nisu bileprave narodne, nisu bile uspele, ni-su odgovarale zahtevima jezicke re-forme).Na osnovu recenoga mislim da se

moze zakljuciti da Vuk Karadzicnije nameravao da publikuje pesmeu kojima se bez zazora i otvorenije(u poetskoj slici i jeziku) peva 0erotskom. Ovakav stay je mogaobiti uslovljen njegovim mor,alnim iestetskim uverenjima, mogao je do-ei kao posledica taktickog prilago-davanja gradanskom moralu. U sva-kom slucaju, treba razluciti Vukovetnografski i leksikografski interesza lascivne reci od pripremanjazbirke narodnih pesama. Crven ban,dakle, nije Vukova knjiga i izdavacbi dobro ucinio da to jasno istaknezbog onih citalaca koji nece bin uprilic,i da uporede ovu knjigu saOsobi tim pjesmama i poskocicama.Medutim, u izvesnom smislu ona

bi se mogla oznaciti kao vukovska,ponajpre stoga sto je B. Jastrebicbirao one zapise pesama koji najve-Cim delom odgovaraju intencijamaVukove jezicke reforme, koji su Vu-kov rukopis ili pripadaju njegovomvremenu, a pritom Cinio nap~r daizabere bolje i duhovitije, ne i je-zicki uzddanije. Uocljiv je u izborunedostatak kriterijuma sta trebasmatrati erotskim. B. Jastrebic jedao prednost pesmama otvoreno iz-razene seksualne zelje, onima kojepredmet imenuju direk:,tno, a ne me-taforicki, onima, u kojima je poet-ska slika pre karikatura i groteskano zagonetka. Pesme koje su uz-drZanije u leksici, koje su vise unagovestaju nisu nasle mesta u Cr-venom banu.

Ako se sa antologijskim izborommozemo sloziti iIi ne sloziti, redak-torski postupak se nikako ne mozeodobriti. B. Jastrebie je, naime, unekqliko navrata publikovao kaojednu pesme koje su posebno zabe-lezene, koje su samostalna ostva-renja, koje pripadaju razlicitim ru-

336

Narodna umjetnost XVIII

kopisima, sto znaci raillicitim peva-cima. Zbog onih koji ee se ovomknjigom koristiti navodimo da je t.oucinjeno u pesmama Junak i dje-vojka, Cudne stete, Nevolja, Kolo-vodi (Crven ban, str. 8, 34, 1l1, 116).Ovome treba dodati i jedan manjibroj redaktorskih intervencija kojese ticu ispravlj anja jezika, odnosnounistavanja njegove dijalekatskeboje.Opredeljenje da se za antologiju

koriste samo dva izvora (zapisi izVukove zaostavstine i Vukovi zapi-si), diktirano naverovatnije sasvimprakticnim razlozima ~ono cega imavan pomenutih izvora jos je manjedostupno od dzdanja sa oznakomsamo za naucnu upotrebu i zahte-vale bi poseban, ne lak i ne kratko-trajan istrazivacki nap~r, podjedna-ko u traganju za neobjavljenim ru-kopisima, malo pozna tim knjigamai savremenim belezenjima) rezulti-ralo je cinjenicom da je Crven banantologija uskog raspona i relativnomale reprezentativnosti. Ona isklju-cuje posmatranje u dijahronijskojravni i uocavanje regionalnih raz-lika, a pesme prezentira istrgnutoiz konteksta i bez ikakvih podatakaza njegovu rekonstrukciju. Istrgnu-tost iz konteksta je viSestruka: izvremena, iz prostora i iz prirodnogambijenta u kome pesma postoji.Usmene pesme koje se mogu nazva-ti erotskim, stidnim, bezobraznim iIiosobitim ne postoje kao neka po-sebna vrsta usmenog pesnistva (e-rotsko se javlja u lirskim Ijubavnimi svatovskim pesmama, u pocasni-cama, u pesmama u kolu, u podru-gacicama, u baladama i romans a-rna, kao parodija), a isto tako nepostoji i jedna odredena prilika ukojoj se izvode. Konstataciju 0 is-trgnutosti iz konteksta iznosim po-najpre kao upozorenje da, ee budueaistrazivanj,a morati hiti oslonjena nadruge izvore. U izucavanjima kojabudu u veeoj meri vodila racuna 0dij,ahronijskom i regionalnom as-pektu, 0 prilikama u kojima su sepesme izvodile i sinkreticnim spo-jevima sa muzikom i plesom poka-zace se, mislim, da su mnoge po-stavke B. Jastrebica iz pogovora

knjizi proizvoljne i neoddive. Po-smatrajuei usmene erotske pesmevan vremena, van prostora ivan iz-vodackog konteksta, on dh je videokao paganski izazov (to je i na-slov pogovora). Recimo, misljenjuda je u njima data paganskia pred-stava 0 zivotu naroda, da one po-kazuju najautenticnijeg coveka, na-dasve premocnog, sasvim drugaci-jeg od onog kakvog je mogla za-misliti Vuku supwtstavljena pre-kosovska eUta (sic!), da one do-kazuju koUko je hriScanstvo ostalou zapecku u slucaju srpskog narodai da je dozvolilo da ispod plastatoga naziva i dalje zivi (doduse uizmenjenom obliku) slobodna slo-venska mitologija ... izneia bih .0-precan stay. Fond erotskih pes'amakoji postoji u Vukovoj zaostavstinipokazuje, sem retkih dzuzetaka, ma-Iu starinu i malo Hi nimalo pagan-skih crta (time se ne negira ni slo-boda ni autenticnost). Suprotno to-me, veliki dec peSiama svojim sadr-zajem i pretpostavljenim kontek-stom svedoci 0 njihovoj velikoj pro-menljivosti, 0 teznji da se prilagodeaktuelnom i savremenom. Ne malidec ovog fonda nastao je u vreme-nu i prostoru u kome se javljajunaprsline u patrijarhalnom svetu injegov r,aspad - to su pesme kojesvojorn leksikom, dijalektom i topo-nimima pokazuju da su nastale ne-gde na teritoriji danasnje Vojvodine(po Vuku bi ih trebalo nazivati bac-kima); one su nepatr,ijarhaine ilisa crtama izmenjene patrijarhalno-sti u svom videnju sveta.Erotske pesme su, van sumnje,

bile integralni dec narodnog pesnis-tva (B. Jastrebie misli najintegral-niji), ali bas kao takve, one nisubile ni izazov ni iskorak nego decsistema usmenog stvaranj1a, koji seuspostavlja u vremenu i prostoru, ukome su sile tradicionainog jake, alikoji nije neizmenljiv. B. Jastrebietacno uocava da je patrijarhalnistid . .. dec neke norme, koj,a se sa-mo u odredenim situacijama postu-jec, ali prenaglasava da van togapuoa sloboda i nema kraja igri.Prilika u koj oj se usmena erotskapesma izvodi bitno ogranicava nje-

337

Prikazi i kritike

nu slobodu, smesta je U odredenisistem, u kome ona ne protivurecidrugim pesmama iako se od njihrazlikuje (recimo na relaciji pagan-sko-hriseansko).Ni odnos grad,anskog i patrijarhal-

nog mora-la (u Jastrebieevom pogo-voru se govori 0 sukobu dye vizijesveta: grazdansko-crkvene i gove-darsko-seljacke, olicene u sukobumitropolita Stratimirovica i Vuka)prema usmenim erotskim pesmamanije sasvim pojednostavljeno za iprotiv. Patrijarhalno drustvo imaloje svoju normu ponasanja i svojodnos prema erotskom, prema tomei svoj naCin poetskog govora 0 to-me; gradansko drustvo ogranioavaloj e slobodu ispol}avanj a erotskog nadrugi nacin (koji nije identican na-cinu jednog coveka, pa makar tobio i Stratimir.ovic), ali one nije sa-svim jednostavno odbacivalo erot-sko usmeno pesnistvo, a anatema mi-tropolitova nad Vukovim delom nijeargument u raspravi 0 odnosu gra-danskog i patrijarhalnog prema e-rotskom. Cini se cak da je usmenaerotsk.a pesma, i to ona pre i viseod drugih usmenih tvorevina, bUapoznata i prihvatana u jednom delugradanske kulture, u onoj pojavlsrpske knjizevnosti koja se obicnooznacava terminom gradansko pes-nistvo XVIII i pocetka XIX veka.U rukopisnim zbornicima gradan-skog pesniStva belezene su i usmenepesme, neretko i one erotske sadr-zine, odnosno gradanska lirika na-stajala je i oponasanjem (jezickim,stilskim i tematskim) usmene erot-ske poezije.Crven ban je zbirka ambicioznih

namera, ali ne narocito velikih do-meta; to je knjiga koja moze dabude podsticajna za menjanje ne-kih misljenja 0 usmenoj poeziji, alije nedovoljna za sir a l'azmatranj,ai nepouzdana za zakljucivanje, knji-ga koja moze biti zanimljiva za ci-tanje, ali uz rizik da se na osnovunje stvori jedna pojednostavljena iuproseena slika 0 usmenom pes-nistvu.

Marija Kleut2 NARODNA UMJETNOST

Kudilja i vreteno. Erotske narodne pje-sme, Priredio i pogov.arom popratio IgorMrduljas, Znanje, Zagreb 1980, 168 str.

Kudilja i vreteno je zbirka od sto-tinu cetrdeset i tri erotske narodnepesme, kako je i u podnaslovu na-znaceno. Poredenj e sa Crvenim ba-nom, knjigom iste sadrZine, nameeese samo po sebi. U knjizi Kudilja ivreteno mogu se naci pesme slicneonima publikovanima u Crvenom ba-nu u celosti (varijante) ill u pojedi-nim poetskim elementima, prvenstve-no U metaforickom sistemu i fonduformula i formulativnih izraza. Obesu knjige mebaforicki naslovljene je-zickim izrazom usmenog pevaca, anjihova je pojava omogucena izme-nom drustvenog odnosa prema erot-skom uopste, pa i prema usmenomerotskom pesnistvu, 0 cemu IgorMrduljas duhovito pise u pogovoruKudilja i vreteno - sjenovito mje-sto narodnog pjesnistva. Obe knjige,svaka na svoj nacin, uticu na izmenugledanja na usmeno lirsko pesnis-tvo kao uzdrZano i stidljivo.Ovim se moguce analogij e izmedu

dveju zbirki iscrpljuju i cirri se daKudBju i vreteno nije uputno uspo-rediti s ana10gnom zbirkom VukaKaradziea Crven ban, iako se u re-cenziji na omotu knjige nudi ovak-va mogucnost. Radi se, zapravo, 0razlicitoj prezentaciji usmenih er-otskih pesama i 0 dva razlicita iz-davacka poduhvata, kojima je zajed-nicka jedino namena - sirokoj ci-talackoj publici.Kudilja i vreteno je jedna, dosad

nepoznata, a sad publikovana ruko-pisna pesmarica (pod onim sto senaziva Crven ban i Osobite pjesmei poskocice kriju se razliciti zapisi-vaN i vise beleznica, koje pripadajurazlicitom vremenu i razlicitim geo-grafsklim prostorima). Njen prvi vlas-nik d prepisivac, neidentifikovana lic-nost skrivena pod potpisom SjorNiko L. Hamburg, ostavio je na ta-lij;anskom belesku koja kazuje po-nesto 0 istorijatu pesmarice:

Ovu zbil'ku prepisah povjerljivoiz jednog primjerka rukopisa kojimi je dosao do ruku u Splitu (drZim,

NU18-PIKPage 1Page 2TitlesMaja BoskovicStulli

Page 3TitlesPrikazl I kritike

Page 4TitlesNarodna umjetnost XVIII

Page 5TitlesTanja Peric-Po(onijo Tanja Peric-Po(onijo

Page 6Page 7TitlesPrikazi i kritike Zoja Karanovic


Page 9TitlesPrikazI I krltike

Page 10TitlesMunib Maglajlic

Page 11TitlesPrikazi i kritike Nives Ritig-Beljak


Page 13Page 14Page 15TitlesMarija Kleut Prikazi i kritike


Page 17TitlesTanja Peri6-Polonijo

Page 18TitlesNarodna umjetnost XVIII Marko Terseglav

Page 19TitlesPrikazi i kritike


Page 21TitlesPrikazi I kritike

Page 22TitlesNarodna umjetnost XVIII Ante Nazar

Page 23Page 24Page 25TitlesPrikazi i kritike Zoja Karanovic

Page 26Scanned Image 101030165.pdfPage 1Page 2Page 3TitlesPrikazi i kritike

Page 4TitlesNarodna umjetnost XVIII Nilves RitigBeljak

Page 5TitlesPrikazi i kritike Dunja Rihtman-Augustin




Page 9TitlesPrikazii kritike




Page 13TitlesLydia Sklevicky Prikazi i kritike

Page 14TitlesNarodna umjetnost XVIII Jadranka Puntarovic

Page 15TitlesZorica Rajkovic Prikazi i kritike Zorica Rajkovig


Page 17Page 18TitlesNarodna umjetnost XVIII

Page 19Page 20TitlesNarodna umj~tnost XVIII


Page 22TitlesNa.rodna umjetnost XVlII

Page 23TitlesPrikazi i kritike Aleksandra Mural

Page 24TitlesNarodna umjetnost XVIII Jadranka Puntarovi6

Page 25TitlesPrikazi i kritike Ljiljana Marks


Page 27Page 28TitlesNarodna umjetnost XVIII Marko Terseglav

Page 29TitlesAleksandra Muraj Prikazi i kritike

Page 30TitlesNarodna umjetnost XVIII Aleksandra Muraj

Page 31TitlesAleksandra MuraJ Prikazi i kritike

Page 32TitlesNarodna umjetnost XVIII Zorica Rajkovic Zorica Rajkovic

Page 33TitlesZorica Rajkovic

Page 34Page 35Page 36TitlesNarodna umjetnost XVIII

Page 37Page 38TitlesNarodna umjetnost XVIII nhomira Stepinac-Fabijanic

Page 39TitlesZ. Simunovi,c-Petric Z, Simunovic-Petri~ Prikazi i kritike Zorica Rajkovic

Page 40TitlesNarodna umjethost XVIII Zorica Rajkovic

nu18_pik7

Documents